Avendaño: Thesaurus Indicus

14

*COnsulenda circa hoc, quæ diximus

Benemeritos, ceteris paribus, præferendos.

Titulo præced. Cap. 5. & 6. pro Benemeritis, qui absque dubio sunt, ceteris paribus, præferendi; aliàs justitia grauiuiter lædetur, & grauis justitiæ violatio grauis etiam culpa est. Et licèt Rex ob superiorem in

Export TEI

Obseruatio notanda.

prouisionibus facultatem non peccare, possit fortè contingere; non ita Consiliarium, ad quem spectat plena pro Benemeritis informatio, quidquid Rex sit pro suâ voluntate facturus. Immò etsi præsumatur Regem non electurum præ aliis benemerentem, obligatio propositionis incumbit; ea enim notitia, quæ modò non juuat, in aliâ occasione juuabit, vt prætermissus nunc, ad prouisionem aliam, meliorem forsitan, reseruetur. Pro his & aliis generaliter

Export TEI

15

*Dico primò, etiamsi sententia satis

Export TEI

Assertio 1. sub mortali proponẽdosproponendos digniores, quidquid de diuersitate opinionum sit circa Regis electionem.

probabilis sit Principem non teneri sub mortali ad electionem digniorum pro sæcularibus muneribus; pro quâ non solùm boni Auctores sunt, sed habere etiam fortissima argumenta affirmat P. Thomas Sancius Tomo 1. Consiliorum Lib. 2. Cap. 1. Dub. 36. num. 8. & tenet item num. 15. & Cardinalis Lugo Tomo 2. de Iustitia Disput. 34. num. 17. & 19. Diana Parte 2. Tract. 15. Resolut. 67. & Parte 4. Tract. 4. Resolut. 172. P. Luisius Turrianus in Selectis Cent. 2. Censur. Dub. 87. post Patrem Vasquez Opusculo de Beneficiis n. 97. Ante quem Card. Caietanus in Summa V. Elect:o. Quos & secuti Molfesius, & Homobonus, quos adducit Diana Parte 1. Tract. 15. Resol. 67. Consiliarij tamen sub mortali tenentur proponere digniores, gradu dignitatis expresso. Sic Illustrissimus Zapata Parte 2. Cap. 6. num. 25. & colligitur ex Dom. Solorzano Tomo 2. Libro 4. Cap. 12. num. 31. & feqq. & in Politicâ pag. 898. vbi alios refert. Qui ex eodem Consilio cùm fuerit, non poterunt illius Consiliarij cum fundamento conqueri, quod illis rerum earum inscij onus grauissimum imponamus: cùm aliàs opinio satis probabilis sit, teneri electores ad digniorum prælationem, & Consiliarios consequenter: ne, si aliter faciant, eorum cooperentur peccato, quod non solùm ex charitatis lege, sed ratione officij debuerant euitare. Videantur dictæ opinionis Auctores apud P. Sancium suprà num. 9. & Dianam: ex quibus eosdem congerit Cardinalis Lugo, & Eligius Bassæus V. Electio 11. vbi eamdem amplexus.

Export TEI

16

*Ratio est clara: nam ea est Regis in

Export TEI

Ratio concludens, ex officij institutione.

tentio, dum Consiliarios assumit, vt scilicet ei notitiam Reipublicæ vtilissimam, quam assequi per se nequit, instillent: Atqui digniorum notitia vtilissima est Reipublicæ, aliàs numquàm poterunt ad publica munera emergere: ergo illam non instillare Regi, sine graui stare reatu nequit. Vnde dubitari non potest Regem, si sciret ita se Consiliarios gerere, eos grauissimè puniturum. Et de Indiis loquendo, id est magis vrgens: quæ enim in illis damna ex minùs conuenienti gubernatione proueniunt, difficilè reparantur, ob Regalis immanem distantiādistantiam potestatis.

Export TEI

17

*Dico secundò. Assertio præcedens ita

Export TEI

Assertio 2. præcedentem intelligi cùm notitia sufficiens habetur, quod non frequens, ob Indicas relationes.

intelligenda est, vt tunc procedat, quando de majori dignitate, certa aut certitudini proxima habetur notitia, juxta dicta Titulo præced. num. 72. quod non sæpè contingit. Si enim informationes sumendæ sint juxta ea, quæ ex Indiis remittuntur, magnum est in illis errandi periculum, vt expertus admonet Dom. Solorzanus suprà num. 20. dicent hac de caussâ multùm cauere Consiliarios Indicos debere, ne faciles sint ad credendas delationes & relaxationes, quæ ex Indiis scribuntur, quia sæpè facilè decipiuntur. Pro quo & videndus Cap. 8. num. 18. & addi certè à me possent experientiæ multiplices veritatis hujus, quas tamen sufficiat hoc generali asserto protulisse. Iuxta quæ non erit facilè excessum dignitatis inter consultandos & proponendos

Export TEI

Notanda pro praxi.

deprehendere, & ita proponi omnes poterunt; vel si vnusquispiam, id pro libito proponentis. Quòd si excessus notabilis non sit, sed momenti exigui, non erit cur Regij Consiliarij minùs anxij in hoc esse negotio debeant, si Christianè aliàs, & semotis affectibus, procedere sint parati. Vnde Consiliario, qui cognatum habet, de cuius ipsi capacitate ad munus aliquod innotescit, non prohibetur iuxta merita probè nota proponere: neque enim sic idoneus, propter cognitionem Consiliarij, idoneitatem amisit, quæ ad auctarium meritorum conferre potest; cùm sit satis æquum Consiliarios à Rege hoc pacto honorari, quorum fidelitatem in sublimi adeò munere sæpiùs contigerit experiri.

Export TEI

18

*Æqualitatem autem, vel excessum non

Export TEI

Æqualitatem & excessum quomodo explicet Card. Lugo.

obstantem in electione aliter explicat Cardinalis Lugo suprà num. 22. ait enim, eligentem vnum illam debere regulam obseruare, vt ex electione Ministri non sequantur inconuenientia in Communitate, ex fidelitate scilicet & iustitiâ. Quâ obligatione semel positâ, parùm discriminis in praxi esse poterit: quia positis duobus, quorum alter est dignus, alter dignior; an ille, quem dicis esse dignum, talis est, vt eo electo Communitas non patiatur detrimentum in ordine ad suum finem? Si enim talis est, illa maior dignitas alterius videtur per accidens se habere ad hoc vt debeat præferri. Nam si prior habet tantam scientiam & peritiam, vt non sit periculum errorum in suo officio per ignorantiam, illa maior doctrina & peritia alteteriusalterius, licèt reddat illum aptum ad aliud officium difficilius, quod subtiliorem & maiorem doctrinam exigit, non tamen videtur reddere illum ap|

p. 44

tiorem ad hoc officium, ad quod ille doctrinæ excessus non conducit. Si ille prior ob minorem doctrinam sit in periculo errandi circa hoc officium, jam eo ipso non est dignus simpliciter, nec eligi poterit, nisi in defectu alterius. Vnde in praxi sæpè decipiuntur electores judicando dignum, qui reuerà non est talis simpliciter; sed intantùm eligi posset, inquantùm non inuenitur alius, qui verè dignus sit: ad quem inueniendum deberet apponi maior diligentia, quæ frequenter ab electoribus non adhibetur; sed ex iis, quos obuios habent, in quibus fortè nullus est simpliciter dignus, sed solùm minùs indignus, eligunt, quem malè vocant digniorem. Iuxta

Export TEI

Quid inde pro Consiliarijs.

quam philosophandi rationem videtur consequenter dicendum, posse etiam Consiliarios quemcumque absolutè dignum proponere, sine excessus qualitate; quia per accidens se habet ille; cùm etiam sublato, nulla inconuenientia in officio, de quo agitur, exercitio timeantur. Quod propter grauissimi scriptoris auctoritatem potest vt probabile sustineri.

Export TEI

19

*Sed est certè doctrina illa difficilis. Nam

Export TEI

Difficilis explicatio dicta ostenditur, contra quam arguitur efficaciter.

etiamsi ex electione minùs digni nulla specialia inconuenientia timeantur, excessus alterius non se habet per accidens, quia confert vt officium, de quo agitur, meliùs tractetur, & maiora commoda in Republicâ subsequantur. Quis enim dubitet meliorem cuiusque muneris tractationem Reipublicæ accidere commodiorem? Sicut in ministeriis seruilibus est videre: vnus enim alio meliùs seruit, estq́ue talis melior seruiendi modus absque dubio commodior iis, in quorum commodum adhibetur. Et quidem sine periculo errandi potest esse maior perfectio in modo operandi: ad bonum autem Reipublicæ non solùm confert quòd erroris periculum absit, sed etiam quòd ministeria perfectiùs obeantur. Maior autem ista perfectio non potest dici per accidens, cùm ad tale ministerium spectet, quà tale est, ex quo boni aliqui effectus haberi possunt, quos ex ministerio minùs dignè obito Respublica non habebit. Quod quidem adeò videtur perspicuum, vt mirer viro tanto talem philosophandi modum placuisse.

Export TEI

20

*Quem ex ipsius doctrinâ possumus

Export TEI

& ex eiusdem doctrinâ conuellitur de eligendo in cōcursuconcursu meliore.

etiam apertè conuellere, quia num. 18. docet in concursu digniorem eligendum, quia licèt vterque pertingat ad gradum dignitatis, qui requiritur vt satisfaciat Communitati; ille tamen doctior, vtilior est ipsi communitati, atque ideò magis dignus, non solùm comparatiuè ad alium concurrentem, sed in ordine ad ipsum officium. Tum quia licèt ille minùs doctus possit occurrere inconuenientibus & periculis circa tale munus; alius tamen, qui maiorem doctrinam, vigilantiam & experientiam habet, non solùm periculis occurrere poterit, sed etiam noua commoda & maiores vtilitates Communitati afferre, quod in Gubernatore magis specialiter prosequitur. Tum etiam quia dignus non poterit occurrere, & vitare inconuenientia & pericula subtiliora, licèt communiter occurrentia possit; quæ tamen dignior præstare poterit. Sic ille philosophatur, manifestissimè ostendens maiorem dignitatem non se habere per accidens in concursu. Sed ex eâdem doctrinâ non minùs manifestè sequitur, etiam concursu non extante, idem similiter dicendum; quia siue hoc siue illo modo prouisio officii fiat, semper Reipublicæ aut Communitatis bonum attenditur. Quare doctus Magister num. 21. docet in praxi semper regulariter esse eligendos meliores; cùm enim excessus per accidens se habeat, illum non debet elector attendere, quandoquidem attendere non debet quæ per accidens se habent; quæ enim per accidens se habent in ordine ad officium, etiam se habent per accidens in ordine ad electionem, vt si excessus sit in musicâ, poësi, aut mathematicis.

Export TEI

21

*Et quidẽquidem cùm regulariter eligẽdoseligendos digniores dicat, quidquid de vnâ aut alterâ digni electione sit, ob grauia incōuenientiainconuenientia, quæ alias in Republicâ sequerentur; obreperẽtobreperent enim frequenter indigni, languerẽtlanguerent studia, ingenia torperẽttorperent, egregiorũegregiorum in Rempublicam meritorum cura esset nulla, sed ambitione omnia miscerentur. Cùm, inquam hoc ita sit, non video cur contendat, discrimẽdiscrimen hoc dignorũdignorum & digniorum non multùm in praxi plerumq;plerumque referre. Si enim in praxi digniores, pręferẽdipræferendi ob incōuenientiainconuenientia illa grauissima, quæ ex aliorum electione sequuntur; ergo discrimen tale quoad praxim multùm refert. Quomodo enim non multùm referat, ex cuius omissione adeò grauia incommoda sequerentur? Hoc ergo Regii Indiarum Consiliarii seriò pro suo doctrinæ & pietatis gradu sublimiore considerent, & præfatis inconuenientibus studeant idoneorum Ministrorum examine subuenire.

CAPVT III.