Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

CAPVT V. Circa obligationes Fidelis-Executoris.

30

*SOlet officium hoc à Rege vendi, &

FidelisExecutoris quod munus.

vni tantùm, quæ ad illud spectant, conuenire, sæpe sæpiùs autem ad Vrbanos Senatores pertinent annuatim seruientes. Illorum autem munus est: annonaria prouisio, visitatio, & taxatio victualium, quod per Regia rescripta eisdem reseruatum: de quibus agit Dom. Solorzonus lib. 4. Cap. 1. num. 19. In quo quidem frequentia solent admisceri peccata; & in primis, si panis Verbi gratia pretium ita taxetur,

Export TEI

Circa pistores notanda doctrina, vt lucrum aliquod ex officio habeant: & de obligatione restitutionis, si secus fiat.

vt nullum, aut valde exiguum lucrum pistoribus relinquatur, licet bono videatur fieri zelo, sed non secundùm scientiam. Ex eo enim fit panem minoris ponderis vendi, & in graues scrupulos vendentes incidere: & cum minore pondere deprehenso mulctantur, iniusta est condemnatio, & ita duplicia damna patiuntur. Fit etiam ex eo plures ab illo minimè lucroso artificio desistere, & sic Rempublicam inde plus detrimenti capere, vnde emolumentum quærebatur. Et hoc quidem licet rariùs accidat, est tamen ita accidere mihi penitus exploratum. Nec dici potest annis, quibus triticum viliùs emitur, plus lucrari, & ita minus lucrum sequentis anni eo pacto compensari. Non enim in hoc genere modus talis compensationis admittitur, quia est circa res, quarum pretium variatur, & semper illud attendendum est secundùm præsentem statum; vbi aliter non fuerit pactione firmatum. Cùm ergo triticum hoc anno cariùs ematur; iniquum est pistores compellere, vt eodem pretio, aut fere eodem, panem vendant; vnde moderatum illis debet lucrum assignari: id quod est omnium sententiâ manifestum: & ita obligatio restitutionis, si secus factum fuerit, consequenter asserenda.

Export TEI

31

*Dico scienti & volenti non fieri iniuriam, & ita cùm nullus pistores ad commercium tale compellat, si ipsi illud cum onere prædicto suscipiunt, nulla ex eo obligatio in Reipublicæ moderatoribus resultabit. Sed contra hoc est: nam licet tales spontanei sint, nihilominus pro vtilitate publicâ laborantibus merces condigna debetur. Faciunt enim voluntarij id, quod si non facerent, aut ipsi aut alij facere cogerentur: ne refugium panis, omnium maximum, Reipublicæ deesset. Sicut ergo iniuria fieret illi, qui compelleretur officium dictum exercere nullo, aut satis exiguo lucro, & obligatio inde restitutionis emergeret, sic etiam in casu, de quo est sermo, dicendum: licet in priori propter violentiam pretium deberet augeri; non quidem minuendo panis pondus, sed aliquid per modum mercedis tribuendo, quæ diurno labori responderet, aut priuilegio alio, quod esset pretio æstimabile, iuxta illius voluntatem. Accedit quod iam insinuatum est, cùm de rerum pretio agitur, iniustitiam Reipublicæ administratores committere, si illud citra iustum constituant, & ad restitutionem teneri, quia damni multiplicis caussa sunt, etiamsi ij, qui vendunt, voluntariè vendant, quia in eo vendendi modo inuoluntarium aliquid admiscetur, ex necessitate vrgente. Cùm enim artificium suum quisque habeat multis expensis instructum, aut aliud vitæ quærendæ genus, cui iam assueuit; durissimum est ad noua diuertere: & ita cùm vtuntur assuetis exiguo lucro, quia sic Magistratus vrgent, necessitatis planè imperio compelluntur. Pro quo est doctrina P. Lessij Lib. 2. Cap. 12. n. 63. vbi ait quòd si pressus

Export TEI

P. Lessius.

necessitate famulus exiguò conuenit, quia dominus ampliùs dare noluit; tunc quòd operam suam multò pluris valentem tam paruò locet, non

Export TEI

Famulo debetur iustum stipendium etiam ex necessitate seruienti.

sponte facit (sicut si quis necessitate pressus paruò vendat rem aliquam magni pretij) tenetur ergo dominus supplere stipendium ad æquiualentiam. Sic ille, statim addens hoc debere intelligi: si dominus tali seruitio egebat, vel si magnum ex eo capiat emolumentum: tunc enim merces non minuenda, iuxta Nauarrum Cap. 17. num. 108. & seqq. Pro quo & iam P. Dicastillus Libr. 2. Tract. 2. Disp. 9. num. 147. cum aliis. Atqui pistorum opera valde est necessaria Reipublicæ, vt constat, & magnum ex eâ emolumentum capit. Licet autem doctrinam P. Lessij non omnes

Export TEI

Sed minùs quàm inuitato.

videantur amplecti, dum affirmant famulos in necessitate constitutos posse minori pretio conduci: re tamen verâ non contradicunt: volunt enim minori quidem pretio conduci posse; iusto tamen, attentâ vtilitate, quæ domino ex labore eius accrescit, secundùm communem æstimationem. Pro qua conciliatione adest Bonacina Disput. 3. de Contractibus. Quæst. 7. Punct. 4. n. 6. Quidquid autem de hoc sit, aliunde est certissima nostra positio, quia scilicet opifices, & victualium venditores pro Reipublicæ bono ab eadem inuitantur, ex quorum defectu grauia pateretur incommoda, & sic non vt voluntarij habendi sunt, quorum vilescant operæ, sed vt pro necessitate vocati: & ita congruum est illis pretium pro operis & victualibus assignandum, cuius violatione onus restitutionis supra se tollant necesse est nimiùm iusti Magistratus. Vnde est

Export TEI

Mercatores plus petere posse ratione officij.

etiam communis Doctorum sententia Mercatores posse plus exigere ratione officij: pro quo videri potest Bonacina suprà Quæst. 2. Punct. 4. num. 30. apud quem alij.

Export TEI

32

*Sed hoc rarius; cùm sit illud profectò frequentius, rerum pretia excessiua permitti, vel

Export TEI

Grauius peccatum in excessis pretij non curato.

iniuriâ, vel vtilitatis alicuius intuitu, aut humano alio respectu. Id quod non rarò accidit ex revendentium copia, quos non prohibent, quia ad potentiores nundinatio eorum pertinet, vel quia sua ipsi vendere excedenti pretio cupiunt, |

p. 278

& ita alios suo sinunt arbitrio procedere, suo pariter processuri. Sic Reipublicæ faciem mutatam aspicimus, & decrescentibus ciuium facultatibus, contra naturæ ordinem rerum pretia sublimata. Et damnum cùm videamus vsquequaque diffusum, an seriò de remedio, serò licet cogitetur, penitus ignoramus. Doctorum omnium sententia est pretium aliud esse legitimum seu legale, vulgare aliud, illudque tale dici quia à lege definitum, siue à Principe, aut legitimo alio Superiore, vt à Senatu, &c. Rogo iam an tale pretium sit abstractum aliquid, aut vniuersalis Platonici adinstar, quod numquam sit ad vsum, etiamsi necessitas vrgeat, aduocandum? Quod cùm dici nequeat, & aliquando vsus statuendus, cur non modò? Si necessitates pro eo requiritur, quando maior? Sed dolendum quòd voces istæ serò nimis sint ad eorum peruenturæ aures, ad quos cura ista dirigitur. Sed si ij non audiunt audient alij; & quod præsentibus & locis & temporibus prodesse nequit, aliis & locis & temporibus profuturum confidamus, Naturæ imperio gemimus. Iuuenalis Satyra. 16. Sed gratiæ beneficio confouemur.