CAPVT X.

CAPVT X.

Circa inquisitionem de commissis mercium prohibitarum, vulgo, de contrauando, qualiter delinquere Indici possint Auditores.
§. I.

§. I.

Pro resolutione Assertio duplex.
67
*EX Sinâ, Philippinis, & Nouâ-Hispaniâ merces quædam per leges Indicas prohibentur, eò quòd earum in Prouincias alias aduectio communi vtilitati obsistere judicetur. Huic ergo inquisitioni quidam Auditorum assistit, quæ seuera satis esse solet, mercium clancularia exportatione aduectarum amissione. In qua tamen suæ solent sordes auaritiæ familiares admisceri, quæ si judices ipsos attingant, sunt dubio procul turpiores. Pro quibus
Dico Primò. Auditor circa prædicta inqui
rens grauiter peccat, si à sua obligatione degenerans, ita dissimulet, vt prohibitæ merces in Prouincias istas inducantur. Id constat; quia leges prohibentes justæ debent judicari, & maximè ab iis, quibus specialis earum custodia à Rege, & qui suo nomine jus dicunt, iniungitur. Videantur dicta num. 57. & cùm aliàs communis in eo vertatur vtilitas in re momenti non parui, ex eo fit sine graui non posse crimine violari. Et
quidem doctrina illa de lege pœnali, quæ à multis traditur, non scilicet obligare in conscientiâ, hîc applicari nequit; quia tantùm in illos cadere potest, qui merces aduehunt, & earum commissione satis puniti censentur, vt non vltra damnationis æternæ supplicio videantur subiiciendi, juxta dicta Titul. 2. cap. 9. non verò in Iudices, qui non ex vi legis directè, sed ratione officii ad earum obseruantiam obligantur. Videatur etiam P. Suarius de legibus Lib. 5. Cap. 11. num. 6. P. Fragosus Tom. 1. pag. 942. num. 72. & pag. 945. num. 80. & P. Thomas Sancius Tom. 1. Consiliorum lib. 2. Cap. vnico dub. 9. num. 5.
68
*Dico secundò, Auditor in casu prædicto
dissimulans, tenetur ad restitutionem faciendam iis, quibus merces tales erant applicandæ, juxta legum dispositionem: sic citati, ex quibus P. Sancius magis juxta terminos quæstionis loquitur §. Ad tertium. Sicut & P. Rebellus Lib. 1. de Restitutione Quæst. 16. num. 2. cum Gabriele, & Soto, P. Molina Disputat. 739. num. 5. qui & alios affert, & iis addendus Nauarra Lib. 3. Cap. 4. num. 141. & est expressa decisio L. Properandum §. Sin autem alterutra. Et §. Sancimus C. de Iudic. Vbi qui peccant in omittendo, tenentur ad interesse in totum. Ratio est, quia ex officio tenentur ad impediendum juxta nuper dicta: qui autem impedire ex officio tenetur, & non impedit, ad restitutionem obligatur, cùm peccatum eius sit contra justitiam commutatiuam; neque enim contra distributiuam est, neque contra legalem, & vindicatiuam, vt constat.
Dices teneri quidem ex justitia commutatiuâ,
Nec tantũtantum ad partem salarij.
sed tantùm ad partem salarii, non verò ad pœnam, Regiæ Cameræ aut denuntiatori applicandam. Verùm hoc non vrget; nam tenetur pro damno: atqui damnum non est proprium, sed aliorum; aliàs numquam ratione damni ex officii pessimâ administratione secuti alia obligatio restitutionis consurgeret, nisi quæ ad partem salarii pertineret.
69
*Quæ instantia est quidem vrgentissima:
nihilominùs sunt, qui censeant judicem non condemnantem ad mercium talium amissionem, & sic fiscum, aliosque tali emolumento fraudantem, ad restitutionem non obligari: quia talis judex non constituitur primariò ad locupletandum fiscum, sed ad legum obseruantiam procurandam, ob illarum vtilitatem. Sic cum aliis Pharaonius in Append. Tract. 2. Sess. 10. Casu 4. Bonacina Tomo 2. Disput. de Restitutione Quæst. 2. Puncto 11. num. 11. Diana Parte 3. Tractat. 5. Resolut. 52. & Tract. 6. Resolut. 35. §. Tertiò Iudex. Escobar del Corro Tractat. de Vtroque foro. Articulo 4. num. 75. Thomas Hurtadus Tractat. vltimo Resolut. 12. P. Azor Parte 1. Libr. 5. Cap. 8. quæst. 5. in fine P. Tannerus 2. 2. Disputat. 4. Quæst. 6. num. 81. & P. Gaspar Hurtadus Disputat. 5. de Iustitia, & Iure, difficult. 10. §. Vnde debitor. P. Becanus de Legibus Cap. 7. quæst. 9. num. 4. Quorum sententia ob grauium scriptorum sic tenentium auctoritatem non potest penitus reprobari: illius tamen fundamentum non videtur solidum, | jam scilicet adductum, de fine principali legis, qui non est Fisci aut alterius, de cuius interesse agitur, locupletatio. Quia negari nequit quin judex
ad omne id constituatur, pro quo illius est diligentia necessaria, & ad legis totale complementum spectat. Vnde euidens est constitui, vt legem faciat impleri, exequendo pœnam, quando de illius ipsi violatione constiterit; & si ad locupletandum Fiscum, aut alios, qui inde emolumentum habere possunt, saltem minùs principaliter, sine eo enim vim non haberet lex; ergo ex eo, quòd finis minùs principalis sit, non tollitur restituendi obligatio. Consequentia patet: nam licèt minùs principalis sit, est tamen absolutè talis: ergo & parit absolutam obligationem. Antecedens constat ex dictis; vnde videtur euidens consequentia: pro quâ vrgeo. Nam lex talis duo præcipit, & non inferri merces, & pœnæ manere obnoxios secùs facientes: & vtriusque cura judicibus demandatur, & ita ex officio ad vtrumque tenentur; quia circa vtrumque versatur lex. Atqui pro eâ parte, quà pœnam spectat, interesse Fisci, aut aliorum agitur; ergo dum non exequuntur, ad restitutionem obligantur. Illatio est clara: nam ea ratione ad obligationem restitutionis vrget lex, cùm finis eius principalis est commodum, & interesse eam statuentis. Si quid
ergo diuersitas illa finis principalis, & non principalis euincit, id tantùm est, vt eius obseruationem non curans, ad quam ex officio tenetur, non ex principali fine, sed ex minùs principali, ad restitutionem teneatur, ex suppositione scilicet, vt in iis contingit, qui damni minùs principales causæ sunt, & solùm tenentur restituere ex suppositione, quòd alii obligationi huiusmodi desint, vt est in materiâ de restitutione notissimum. Videatur P. Molina, benè etiam sed aliter vrgens.
70
*Dici potest: ex eo, quòd emolumen
tum, quod ex pœna sequitur, sit finis minùs principalis, vel quasi consequens principalem; sufficienter colligi voluntatem Principis non esse ad restitutionem obligare. Sed certè responsio ista minimè potest subsistere, quæ ex dictis potest efficaciter confutari: nam Princeps statuens legem, vult manifestè habere id, quod amittendum præcipit, & ad cuius executionem judicem designat: ergo & consequenter vult non pati damnum amissionis eius, ad quod habet ius, si fuerit deprehensum; nec quemquam sibi in huius emolumenti acquisitione esse contrarium: ergo & damnum ex violatione talis legis consecutum sibi reparari. Antecedens est clarum, & consequentia non minùs: nam hac ratione custos vineæ aut segetis tenetur ad restitutionem damni ex eius dissimulatione prouenientis; quia est quid consequens ad voluntatem, quâ custodiri res suas vult, pro quo & stipendium præstat, vt damnum ex infideli custodia resultans reparetur. Et certè, qui custodem apponit, ex primaria intentione non vult damnis locupletari, sed res suas sibi custodiri: aliud autem secundarium est; sed quia exui officii subsequitur, absoluta obligatio subest, non secùs acsi id ad primarium finem pertineret.
71
*Benè verum est, P. Molinæ stare
limitationem posse, qui ait prædictam doctrinam procedere, nisi Iudici, aut Officiali alteri constet, aut absque dubio præsumatur, munus non cum tanto onere esse sibi iniunctum, vt teneatur eas pœnas cum onere exequi, aut nisi verosimiliter præsumat illum, qui id munus sibi iniunxit, contentum fore, vt in euentibus, in quibus dissimulat, eas non exequatur; in dubio autem circa dicta tenetur inquirere, & se voluntati eius accommodare restitutionis obligatione. Quibus
addi potest non esse necessarium, vt absque dubio id sibi constet, si dubium non merè tale sit, sed probabilitati adnexum: quod tunc accidet, cùm experientia constet, non cum eo rigore circa dissimulantes procedi, sed Principem aliâ eos solitum animaduersione percellere. In casu autem
nostro nihil tale intercedere existimo; quia cum nullo dissimulante ita benignè actum est, eò quòd dissimulationes tales non soleant plenè probari, nec sit, qui audeat contra judices huiusmodi supremos insurgere, nisi fortè in Syndicatu, quando jam ob lapsum temporis difficiles sunt redditæ probationes. Vide Pharaonium Tract. 2. Sess. 2. Casu 17.
§. II.

§. II.

Duæ aliæ Assertiones & Doctrina multiplex.
72
*DIco Tertiò: si Iudici, de quo loquimur,
aliquid pro dissimulatione detur, circa graue peccatum, quod committit accipiens, dubium esse nequit juxta dicta; circa obligationem autem restitutionis; si rationem muneris habeat, procedit doctrina tradita Titul. præcedenti. Cap. 4. & hoc ipso. Cap. 2. Si verò rationem solutionis veræ, quamuis palliatæ ob violatam officii legem, est nouus titulus, ut non teneatur ad restitutionem juxta eorum sententiam, qui dicunt acceptum à Iudice ob iniustam sententiam non esse obnoxium restitutioni, quam inter alios tenent Bonacina Tomo 1.
Disputat. 1. de Restitutione Quæst. 3. Puncto 3. num. 8. P. Molina Disputat. 94. §. Contraria sententia. P. Lessius Libr. 2. Cap. 14. num. 54. & 55. P. Fragosus Tomo 1. pag. 416. In principio. Quorum ratio est: onus quod supra se Iudex assumit esse pretio æstimabile, grande siquidem est, cùm fortunas suas, honorem, & officium amissionis exponat periculo. Neque obstat actionis turpitudo, nam datum pro actione turpi, licitè potest retineri, vt est communissima sententia: pro quâ Auctores congerit Diana Parte 1. Tractat. 16. Resol.
Quorum auaritia damnata.
38. quibus & addi plures alii possent. Sed licèt prædicti ab onere restitutionis liberari probabiliter possint; illis tamen auaritiæ laqueis irretitis, & in desideria non solùm inutilia, sed exitialia ruentibus, quæ mergunt homines in interitum, iuxta Doctrinam Apostoli 1. Tim. 6. v. 9. dicere non immeritò quispiam poterit: Pecunia vestra vobis sit in perditionem.
73
*Dico quartò. Auditores Indici nequeunt
sibi applicare tertiam partem ex condemnationibus commissorum; quam antiquiores leges concedebant, quandoquidem id nouioribus vetitum inuenitur, de quibus D. Solorzanus Lib. 4. Cap. 3. num. 56. & in Politicâ Lib. 5. Cap. 3. pag. 172. | §. Solo quiero & seqq. Vbi sub dubio ait nouiores leges, aut reuocatorias esse veterum, aut cum earum obliuione dispositas. Ex quo immeritò
quispiam addubitet an obligent in conscientiâ. Quod fundari potest ex eo, quòd correctio legum vitanda est, ex leg. vlt. C. de Appellationibus. & ex Cap. cùm expediat, de electione in sexto. ac receptissimâ sententiâ Doctorum: ergo vbi non constat de legislatoris voluntate, prioris dispositioni standum est, & licet ignorantia legis non præsumatur in legislatore, ex Cap. licet de constitutionibus in sexto, & Cod. de Testamentis l. Omnium.
Id tantùm est firmum quando lex prior est inserta in Corpore iuris, vt etiam constat ex L. sed & posteriores, de legibus ibi Nisi contrariæ sint; quod tamen in casu præsenti non contingit; cùm non constet tempore datæ posterioris legis, priores in Corpore Indici iuris extitisse. Præterquam quòd probabiles aliæ doctrinæ sunt, iuxta quas ignorantia in legislatore præsumitur, ne abrogatio legis admittatur, vt quando prior lex est specialis, & posterior generalis, de quo P. Suares lib. 6. de legibus Cap. 27. num. 13. & quando ex præsumptione scientiæ aliquod sequitur inconueniens, vt quòd violauerit iuramentum de non abrogandâ lege, aut similium, de quo P. Palaus. Tom. 1. Tract. 3. Disp. 5. Puncto 2. §. 1. num. 8. ergo, & in casu nostro præsumi ignorantia potest, cùm aliàs constet in legibus Indicis frequentem contrarietatem reperiri; quæ ex eo accidit, quòd Indiæ valde remotæ sint, & relationes non consonent, de quo superiùs non semel dictum.
74
*Sed hæc non vrgent: quia doctrina, de
abrogatione legis per contrariam illi, receptissima est, & generaliter procedit, non solùm quando prior in Corpore iuris continetur, sed etiam de statutis, quæ fiunt à particularibus communitatibus, vel legislatoribus, qui scire possunt, & debent sua statuta, vt bene P. Suarez supra num. 12. iuxta omnium mentem. Vbi illud addendum: etiamsi legislator priorem legem ignoret, pro posteriore illius voluntatem stare, quæ est iuri communi conformis, iuxta quòd, cùm contrariæ sunt leges, pro posterioris valore iudicandum. Deinde: schedulæ ille priores nimis quantùm erant notæ, quia in volumine Indicarum contentæ, vnde à Consiliariis omnibus supremi Indiariarum Consilij non potuerunt ignorari. Probabiles autem doctrinæ illæ non faciunt ad
rem, quia prior de lege speciali, & generali applicari nullo modo potest, quia vtraque in casu præsenti specialis est, cum Iudicibus commissorum loquens, qui ex Togatis designantur: & quando leges tales sunt, posterior debet præualere, vt cum communi Doctorum assensu docet P. Suarez num. 12. citato; doctrina autem altera de inconueniente, à præsenti instituto valde aliena est: quia in eo, quòd posterior valeat, inconueniens nullum est, immò conuenientiæ maximæ, quas leges Regiæ expromunt, dum sic in illis habetur: Porque teniendo como tienen, salario
Legis tenor.
mio, por razon de sus plaças, y officios. No era Iusto se los permitiesse lleuar las dichas tercias partes. Quod autem vltimò dicebatur, nullius momenti est: tum quia iam per dicta satisfactum, & notitia sufficiens demonstrata. Tum etiam: quia res hæc non est ex iis, quæ in relationibus ex Indiis transmissis fundantur, sed in rei ipsius conuenientiâ, quam, vt vidimus, verba legis manifestant. Tandem
Oppositum non esse probabile.
sic est praxi inconcussâ receptum: vnde existimo oppositum omni esse probabilitate destitutum. Quidquid Dom. Solorzanus num. 57. & seqq. & in Politicâ pag. 773. §. Y esto. in contrarium videatur adducere, cum Carleualio, legum auctoribus eo in Iudicio condemnatis. Licet ergo commissio ista non adhæreat necessariò Auditorum officio, salarium tamen ad illius laborem se extendit, quia sub eo onere datur, sic declarante Senatu, vt si subeundus sit, nihil debeat ampliùs corrogari.
75
*Non ergo hîc locum habet doctrina P.
Molinæ suprà, vt quando pœnæ ipsismet ministris publicis essent legibus applicatæ ad nullam restitutionem teneantur: & vt quando ex parte ipsis essent applicatæ, non teneantur ad restitutionem eius partis, quęquæ ipsis esset applicata. Quod procedit quando legem violantes ministri tales deprehensos in commisso minimè condemnarunt. Nam de Auditore Iudice loquendo, si
Cui facienda restitutio.
quid accipiat, iam vidimus non posse hac se doctrinâ tueri, cùm nihil illi per legem applicetur. Aliunde autem doctrina ista difficilis apparet, casui, de quo loquimur, applicata; quia lex applicat tertiam partem ministro, qui suo officio rectè fungitur; qui autem dissimulat, legis præuaricator est; ergo ad præmium illud non habet ius, ex quo fit, quòd si aliquid accipiat, illud iustè retinere nequeat. Restituat ergo: sed cui? Nam fisco non debetur, cui suæ designatæ sunt partes; nec auctori commissi, quia per legem est eo priuandus; neque alius extat ad quem videatur pertinere. Si dicas restituendum fisco ex ordinationibus Audientiarum Indicarum Anni 1563. Cap. 17. vbi statuitur sub pœna quadrupli tertiam partem non accipiendam à Iudice: cùm dispositio illa pœnalis sit, & pœnam adeò seueram contineat consonans l. Sancimus C. ad L. Iuliam repetun. contra malè capientes aliquid ratione officij publici; ante iudicis sententiam non obligat reum: de quo Citati
num. 69. qui ex eo etiam probant iudicem non teneri ad compensationem pœnæ fisco, aut aliis acquirendæ. Et prætereà P. Thomas Sancius lib. 9. de MartrimMatrim. Disp. 30. num. 1. & lib 2. Operis moralis. Cap. 22. num. 7. & 8. P. Palaus Tom. 1. Trac. 3. Disp. 2. Puncto 2. P. Fragosus To. 1. pag. 421. num 64. Qua ratione pœna dupli, quam Concilium Tridentinum statuit. Sessione 24. Cap. 3. de
Reformatione, quæ & extat in Cap. exigit, de Censibus in Sexto; ante sententiam non obligat. Pro quo Nauarrus Consilio 11. de Censibus. Meliùs ergo dici potest restituendum ei, qui dedit, stante sententiâ de obligatione restitutionis: quia si iste non potuit accipere, neque alius dominium transferre; vnde domino est reddendum. Nec verum est eo debere priuari, nisi fortè id, quod debet ex mercibus ipsis prohibitis, sit; tunc enim videndum quid lex disponat, & iuxta id restitutio facienda: & in mercibus sericis, quæ ex Sina
afferuntur, magnus solet obseruari rigor, & aliquando in Regiis apothecis visæ computrescere; aliquando non ita. Redduntur ergo Regiis ministris, & ipsi, quid de illis sit faciendum, | Prorege consulto, prouidebunt: Iuxta id, quod præcipitur in schedula Anni 1620. quòd scilicet in Hispaniam remittantur. Sed quis erit reddens, & laudabimus eum? Fecit enim mirabilia in vitâ suâ.
Loading...