Avendaño: Thesaurus Indicus

76

*SAnctum quidem hoc Regum nostrorum

Tribunalis pro defunctorum bonis institutio.

inuentum, vt ab intestato decedentibus, aut quorum hæredes absentes sint, vel etiam legatarij, piaque opera in Hispaniâ facienda mandauerint, non desit, qui eorum vltimas impleri faciat voluntates; Peruiæ sunt enim semper iniuriis facultates absentium, & quodammodò videtur occasio homines in delictum trahere, quæ non potest animum prouidentis de resultatione terrere, vt Cassiodorus scribit Lib. 1. 15. Vnus

Export TEI

Cassiodorus.

ergo ad munus hoc Auditorum adlegitur biennali successione, ab vnâ classis expeditione vsque ad aliam, quando collecta solent remitti bona; sic enim rectæ administrationi visum est opportuniori posse industriâ responderi. Suum igitur Iudex talis habet tribunal cum necessariis ministris, & caussas omnes in primâ cognoscit, & concludit instantiâ, quæ ad talem spectant collectionem. Potest tamen circa hoc multipliciter peccari, & quod sanctè institutum est, in damnationis argumentum detorqueri: circa quod

Export TEI

77

*Dico primò. Cùm arca haberi debeat

Export TEI

Assertio 1. Peccare grauiter Auditorem clauem arcæ aliis tradentem.

trium clauium pro bonis prædictis asseruandis, quarum vnam ipse habere debeat Auditor, duas alias præcipui ministri; peccat ille grauiter, si eam non teneat apud se, sed aliis tradat, aut non assistat quando est aliquid extrahendum. Id constat; quia ex negligentiâ, aut nimiâ confidentiâ istâ, statim apparet, quàm ingentia possint incommoda resultare, & quidem lex ita disponens, de qua Dom. Solorzanus Lib. 4. Cap. 7. n. 6. & in Politicâ lib. 5. Cap. 7. pag. 799. §. Pero finalmente, nihil superuacuum in hac cautione præscribit; ergo id ad plenam securitatem omnino necessarium iudicauit; qui ergo circa hoc negligenter se habet, grauiter peccat, quia ex eo fit plenam securitatem non haberi. Videat iudex, si in arca tali suas haberet facultates, an illius clauem à se pateretur auelli, & inde colligat qualem erga bonorum ad defunctos spectantium curam, & custodiam debeat adhibere. Non hoc quidem

Export TEI

Ex lata culpa obligationem esse restitutionis cum graui peccato.

leuis, aut leuissimæ culpæ negotium est, sed latæ: quæ cùm datur, communis Doctorum sententia, Juri sic disponenti, conformis, graue in eo piaculum cum restitutionis onere recognoscit. Pro quo videri potest. P. Lessius lib. 2. Cap. 7. n. 24. & Bonacina Tom. 2. Disp. 3. quæ est de contractibus Quæst. 1. Puncto 6. & alij passim, qui culpam latam sic explicant, vt sit defectus diligen

Export TEI

Quando contingat.

tiæ in re alterius custodiendâ, quam solent homines adhibere in suis rebus custodiendis. Si ergo quis thesaurum suum habens in arca, alteri clauem non traderet, vt apud se diutiùs haberet, aut cùm extrahendum aliquid esset, id minimè alterius curæ committeret; signum manifestum est, in huiusmodi defectu erga arcam dictam custodiendam, graue ab Auditore iudice crimen admitti. Ante annos aliquot vidimus in hac Regum vrbe notabile in hoc genere portentum: ex

Export TEI

Furtiuum portentum.

arcâ enim dictâ immensa est diuitiarum copia furtim extracta, pessimi tabellionis industriâ, qui erat èex tribus clauigeris vnus, iuxta id, quod lege disponitur: & licet solus in pœna fuerit suspendio addictus, culpa tamen solius non fuit, cùm depositum illud attẽtioriattentiori seruari custodiâ debuisset.

Export TEI

78

*DIco secundò. Iudex prædictus grauiter

Export TEI

Assertio 2. Peccare item grauiter expensarum multiplicatione.

peccat, & cum restitutionis onere in collectione bonorum expensas multiplicans, vt ministros, aut familiares ita sibi obsequentiores reddat, aut aliis humanis respectibus, vbi diuini tantùm attendendi. Hoc ita est planum, vt non egeat probatione: in quo sæpiùs peccare communis testatorum persuasio videtur comprobare, qui, vt bona, quæ relinquunt, in potestatem tribunalis huius non veniant, & sic diminutionem notabilem patiantur, hæredes confidentiarios designant, & facienda in Hispaniâ

Export TEI

Non peccare hæredes confidentiarios assignantes.

opera pia aut alia tribuenda legata eorum fidei committunt, instructione secretâ. Fit ergo pietatis depositum auaritiæ spolium, & grandis quandoque censûs expensarum titulo ad miserandam redigitur paruitatem. Non ergo peccant si in extremis disponentes, vt rebus suis consulant, neque ipsis operam præstantes suam, vltimarum voluntatum administri meliores.

Export TEI

79

*Vbi dubitari potest an executores tales

Export TEI

Hæres confidentiarius an iurare possit celans veritatem. Pro quo probabiles doctrinæ adducuntur.

à iudice præfato sub iuramento interrogati, veritatem dicere teneantur, vel abstractione aliquâ eam possint occultare. Ad quod dico non teneri, si contra eos semiplena probatio non sit, iuxta satis receptam sententiam, quam tenent P. Lessius Lib. 2. Cap. 31. Dub. 3. num. 8. P. Thomas Sancius Lib. 3. Operis moralis, Cap. 6. num. 26. vbi quamplures adducit. P. Vincentius Tancredi de Religione Tract. 4. libr. 3. Disp. 3. numer. 26. & alij. Idem etiam dicendum, si dubitet an iuridicè interrogatur: quod etiam tenet P. Lessius. suprà

Export TEI

Si dubitet de iuridica interrogatione.

num. 10. P. Vincentius. §. Vel si dubium. P. Fagundez lib. 2. in Decalogum Cap. 11. num. 18. adducens præter P. Lessium citatum, Caietanum, Sotum, & Adrianum. Cuius sententiæ non est leue fundamentum, quòd in dubio potiùs fauendum est reo, nec certum onus ab incertâ est potestate sub pœnâ æternæ damnationis admittendum. Si

Export TEI

Et etiamsi legitima quia factum non est criminosum.

autem legitima ad interrogandum fundamenta sint, etiam in eo casu probabile est non obligari ad manifestandam veritatem sed amphibologiâ vti posse, dicendo testatoris voluntatem eam esse, quam verba testamenti declarant, eam inquam, quoad scripturam, quia sic scribi voluit vel aliter, |

p. 123

si sub aliâ verborum formâ interrogatio proponatur. Probatur ex doctrinâ P. Sancij suprà n. 29. vbi ait quoties factum exterius contra legem excusatur à culpa ratione alicuius circumstantiæ, posse rogatum iuridicè de illo facto, id negare, intelligendo de facto criminoso. Quod & tenet Diana Part. 3. tr. 6. res. 3. §. 15. P. Lessius suprà n. 14.

Export TEI

Etiamsi venialiter tale sit.

addens id verũverum esse, etiamsi factum contra legem non excusetur à culpâ veniali. Item ex doctrina eiusdẽeiusdem P. Sancij suprà n. 24. vbi ait iuridicè interrogatum posse æquiuocatione vti, quando non tenetur ob aliquam caussam testimonium ferre; vt quia ipsi damnum notabile sequeretur &c. In

Export TEI

Et ratione damni &c.

casu autem nostro ita contingeret, quia veritatem aperiens non parum grauari posset, tum vt legis transgressor, quamuis verè talis non sit; quia lex Iudicem bonorum defunctorum constituens, neminem vetat considentiâ vti, aut iuxta eam procedere, sed iuxta manifesta prouidentiam vult Regiam exerceri. Tum item, quia plura extorqueri possent, quàm re ipsâ sibi concredita fuerint, & litibus molestissimis pro eo, quod sua nihil interest, perturbari: & doctrinam dictam probat P. Tancredi citat. n. 26.

Export TEI

80

*Et propter eamdem rationem ingentium

Export TEI

Habentem bona defunctorum non teneri manifestare.

detrimentorum in facultatibus relictis, poterit quis habens aliqua defuncti ab intestato bona, aut de quibus, etiamsi testatus fuerit, non constat, eò quòd testamentum factum aliquot per annos ante mortem fuerit, ea non manifestare iudici, sed cum omni securitate ad hæredes transmittere; sic enim voluntatem defuncti meliùs exequitur, & viuentium vtilitati meliùs consulitur. Quod aliunde potest ostendi, ex communi scilicet sententia de legibus in præsumptione fundatis, quod scilicet non obligent, quando præsumptio in casu particulari deficit, & quando finis adæquatus cessat in particulari: pro quo quamplures Auctores

Export TEI

Esse legem in præsumptione fundatam.

adducit Diana Part. 1. Tract. 10. Resolut. 27. & 28. Cùm ergo finis legis statuentis præfatum iudicem, ille sit, vt morientium voluntates impleantur, & eò quòd non ita impleri, cùm executio priuatis personis committitur, bonis coniecturis præsumatur: ex eo habetur posse quemuis prædicta exequi, in quo præsumptio talis nullum habet fundamentum; cùm aliunde maior in eo deprehendatur pro viuis, & mortuis vtilitas, quam præsertim Catholici Reges talibus statutis intendunt.

Export TEI

81

*Dico tertiò: Peccat grauiter iudex prædictus,

Export TEI

Assertio 3. Graue etiam esse peccatum retardatâ executione.

cuius negligentiâ executio circa bonorum dispositionem retardatur. Ratio est clara: quia ex tali retardatione grauia sequuntur incommoda. Nam inprimis defunctorum non implentur voluntates. Deinde iidem multis animarum suarum suffragiis defraudantur. Quin etiam ij, ad quos bona spectant, eorum fructu priuantur. Ob quas rationes peccati grauis rei iudicantur testamentorum executores, qui dispositiones testatorum diutiùs protrahunt. Pro quo videri potest P. Molina Disput. 251. §. dubium item. P. Thomas Sancius Tom. 2. Consilior. lib. 4. Cap. 1. Dub. 53. qui alios adducit, præsertim Conclus. 4. Quæ autem sit notabilis dilatio non

Export TEI

Quæ sit dilatio notabilis.

potest certis regulis designari L. Nulli. C. de Episcopis, & Clericis dicitur, sine vlla cunctatione. Quis autem non videat per menses aliquot cunctantem, dici non posse sine vllâ exequi cunctatione. Sunt tamen, qui in Sacerdotibus ad Missas dicendas ob stipendium receptum obligatis, duos menses non censeant notabile esse spatium, bene autem vlterius. Pro quo videri potest Diana

Export TEI

Sententiæ circa obligationem dicendi Missas.

Tom 1. Tract. 14. Resolut. 25. & Hieronymus Garcia in Summa morali de Sacerdotio Tract. 3. difficult. 10. dub. 8. & dicenda à nobis infrà in Appendice pro Clericis post Titulum. 19. numer. 3. Iuxta quod in casu nostro idem poterit non improbabiliter sustineri. Quamquàm in ordine, ad ea, quæ ad Hispaniam sunt transmittenda, aliter philosophandum videatur. Si enim ob negligentiam duorum mensium elabatur occasio transmissionis, spatium iam nimis longum est; cùm annus prætereà integer expectandus sit, qui inter expeditiones classis solet currere, si autem non elabatur occasio, neque propter dilationem debita fiant deterioris conditionis, quæcumque illa sit non videtur graue in illâ peccatum reperiri: cum nullum ex eâ damnum cuiquam subsequatur.

Export TEI

82

*Dico quartò: Collectæ defunctorum pecuniæ nullo modo possunt negotiationibus

Export TEI

Assertio 4. Pecunias Collectas pro nullo effectu extrahi posse.

exponi, siue ad iudicis commodum siue aliorum, neque ad necessitates quaslibet, quantumuis publicas & vrgentes, inuerti aut etiam mutúari; & hæc quidem omnia satis ex se videntur iustitiæ conformia; eôdem enim modo pecuniæ istæ tractandæ sunt, acsi ij, qui illas morientes reliquerunt, viui adessent, & ita nullus eas contrectare contra eorum posset voluntatem, nisi furti crimine diffamandus. Nihilominus ad maiorem firmitatem legibus stabilita sunt, de quibus Dom. Solorzanus num. 6. & quod ad negotiationes attinet, inferiùs discutiendum, cùm de Regiis Officialibus subierit sermo. Quòd autem non possint in necessitates alias conuerti, non tollit communem doctrinam, iuxta quam dispositiones defunctorum mutari possunt in alias, quando illæ nequeant executioni mandari, aut conuerti in meliores, iuxta aliquorum sententiam: pro quibus videri potest Pater Thomas Sancius Tom. 2. Consilior. Lib. 4. Cap. 2. per septem priora Capita.

Export TEI

Regi mutuæ dari possunt.

Id autem; quod de mutuatione dicitur, non habet locum respectu Regis, qui si mutuum aliquid petat, aut in sua lege dispensat, aut declarat non sibi, sed aliis impositam fuisse, cùm in eo non sit periculum, quod in aliis solet esse certissimum.

Export TEI

83

*DIco quintò. Iudex dictus grauiter peccat

Export TEI

Assertio. 5. Grauiter etiam peccari extensione iurisdictionis.

suam iurisdictionem extendens; id planum, sed quia non semper obseruatum, opus fuit Regio rescripto specialiter admoneri, de quo Dom. Solorzanus num. 31. & in Politicâ pag. 803. §. Y siempre: apud quem videri possunt aliqua, in quibus committi talis excessus potest, præsertim circa personas, aut bona ecclesiastica, in quibus multiplex esse quæstio potest.

Export TEI

Prima; an cùm Clericus ab intestato moritur,

Export TEI

Difficultates circa bona Clerici morientis ab intestato, cuius hæredes sunt laici.

& hæres est laicus, se iudex præfatus intromittere possit circa eorum collectionem, & reli|

p. 124

qua ad ea spectantia, sicut in aliis. Circa quod Dom. Solorzanus vt certam statuit partem affirmatiuam, quia bona illa jam sunt laica, & fori priuilegium amittunt, cùm ad laicum dominium spectent juxta Auctores, quos refert, n. 33. & in Politicâ §. Lo tercero, post aditam inquam hęreditatemhæreditatem, juxta Lucùm hæredes 23. π de acquirendâ vel amittendâ posseßione. Sufficit tamen jam Clericum illorum dominium non habere. Pro quo & stare Concilium Limense secundum Parte 1. Cap. 107.

Export TEI

Concilij Limensis 2. Decretum: circa cuius sensum inquiritur.

affirmat idem num. 34. & in Politicâ Pag. 804. Col. 1. illius enim verba sunt: Si algun Clerigo muriere ab intestato, sus bienes se den à sus herederos por el IuesJuez Ecclesiastico, ô por el lego, si no fueren Clerigos. Sed Concilii aliam mentem esse videri alicui posset; tantùm enim velle videtur bona Clerici morientis ab intestato per judicem Ecclesiasticum hæredibus tradenda, quicumque illi sint; bona autem laicorum per laicos, quando hæredes laici sunt; & hic apparet planus, & manifestus sensus; alius autem minimè congruens, illud enim, O por el lego, si no fueren Clerigos, nequit cadere supra hæredes, sed supra morientes. Cùm enim Episcopi circa executionem testamentorum auctoritatem habeant, declarare Concilium voluit, cùm laici ab intestato moriuntur, eorum bona hæredibus tradere ad laicos judices pertinere. Nihilominùs explicatio ista non quadrat, & priori

Export TEI

Exactior intellectus.

prorsus standum; cùm enim dicit, sus bienes se den à sus herederos, de bonis Clerici ab intestato morientis manifestè loquitur, quæ addit tradenda hæredibus per judicem Ecclesiasticum. Quando ergo subdit: O por el lego si no fueren Clerigos, de eisdem bonis agit, & ita illud si fueren Clerigos ad hæredes referendum; non enim potest ad morientes referri, cùm tantùm agatur de bonis ad Clericum pertinentibus; esset enim sensus implicantiam inuoluens; quòd scilicet bona Clerici tradantur hęredibushæredibus per iudicem laicum, quando talia bona sunt laici ab intestato morientis. Quæ quidem oportuit aduertere; non enim defuit, qui circa hoc passus fuerit deceptionem.

Export TEI

84

*Secunda: An idem sit, quando Clericus

Export TEI

Difficultas 2. de Clerico intestato, cuius hæredes sũtsunt Clerici.

est hæres Clerici ab intestato morientis. Circa quod videtur similiter affirmandum ex rescripto Regio, quod extat Tomo 1. Pag. 396. & in Summario Lib. 3. Titul. 4. l. 26. in quo sic dicitur: Os mando proueais, y deis orden, en que los bienes de los Clerigos, que de aqui adelante murieren, se metan en la dicha caxa de bienes de difuntos de la misma manera,

Export TEI

Lex Regia colligi â laica potestate statuens.

que si fuesen de legos, sin hazer diferencia muriendo ab intestato. Sed hoc non obstante contrarium asserendum; cuius ratio est clara; quia bona illa priuilegium fori non amiserunt, cùm ad Ecclesiasticam personam spectent, & in transitu de vno ad alium non sint facta deterioris conditionis. Quòd si dicas non esse defuncti, neque etiam al

Export TEI

CōtrariumContrarium firmatur, non obstante dominij defectu ante aditam hereditatem.

terius, qui potest succedere, quia dominium non capitur, nisi per aditam hæreditatem, quod fit verbo, aut facto iuxta citatam L. Hæredes, & communem Doctrinam: pro quâ vide P. Lessium Lib. 2. cap. 3. num. 16. Id certè non obstat; quia licet ita sit, & dominium non detur; est tamen ius ad rem, ratione cuius addicta sunt talia bona, & affecta Ecclesiasticæ personæ, & dominium in viâ, pro quo tantùm requiritur significatio voluntatis; & quidem bona talia non sunt laica, cùm ad laicum non pertineant, ergo neque ad laicam illorum administratio spectat potestatem. Non ergo potuit oppositum præfatâ lege decidi: vnde

Export TEI

Quid ad legem præfatam respondendũrespondendum.

Domin. Solorzanus eam tantùm vult procedere in casu præcedente; quatenus pro illo eam tantùm adducit, & statim de præsenti agit, specialem in illo difficultatem recognoscens. Sed certè illa generaliter loquitur, cùm nullam haberi differentiam velit inter Clericorum & laicorum bona, non videtur prædictam pati explicationem. Vnde responderi potest, sicut ipse num. 36. ad similes leges respondet, eas scilicet non habere locum contra Ecclesiasticos, cum Martha de Iurisdict. 4. p. Cent. 2. Casu 66. de quo iterum.

Export TEI

85

*Tertia. An saltem quando laicus ab

Export TEI

Difficultas 3. de laicæ, cuius heres est Clericus: circa quāquam eadem resolutio.

intestato moritur, & hæres est Clericus, Iudex prædictûs possit bonorum facere collectionem. Cui similiter videtur respondendum ex adducto fundamento: nam talia bona morte laici desinunt esse laica, & jam incipiunt ad personam Ecclesiasticam pertinere: ergo non licet judici laico circa illa se intromittere. Vnde & plures censent in casu, quo laicus Clericum hæredem testamento dixit, publicationem non esse faciendam à Iudice laico, sed ab Ecclesiastico. L. Publicata. C. de

Export TEI

Ad quem spectat publicatio.

´Testamentis. Cui consonat L. 14. & 15. Titul. 4. Lib. 5. Recopil. Licèt contrarium cum aliis teneat Couarruuias Practicar. Cap. 8. Conclus. 1. & P. Fragosus Tomo 3. Pag. 232. §. 89. Sed quidquid de insinuatione sit, in quâ est specialis ratio, quia nondum publicato testamento, non cōstatconstat authenticè quis sit hæres; in casu nostro adducta vrget instantia: testamento enim publicato jam est notorium hereditatem ad Clericum pertinere, & ita nequit judex laicus suam circa hoc jurisdictionem ampliare.

Export TEI

86

*Quarta: cùm in iis quæ ad prædictam

Export TEI

Difficultas 4. circa Ecclesiasticos debitores, &c. an possit Iudex jurisdictionem suam exercere.

collectionem spectant, & personas Ecclesiasticas concernunt, vel quia defuncti debitores, vel depositarii, aut aliter, possit Iudex, de quo agimus, contra eos procedere, & si quæ oriantur lites, coram se comparere iubens, terminare. Et pro parte affirmatiuâ videntur stare aliqui, quorum meminit Dom. Solorzanus num. 36. & Politicæ §. En lo qual, sicut, & cuiusdam Regiæ schedulæ ad instantiam vnius ex huiusmodi Iudicibus expeditæ, quâ hoc videtur decerni. Sed citatus Auctor contrariam affirmat esse securiorem, & circa schedulam id ait, quod iam vidimus num. 84.

Export TEI

Notandum documentũdocumentum circa leges ciuiles, quæ Iuri Pontificio videntur esse cōtrariæcontrariæ.

Pro cuius confirmatione iuuat Couarruuiæ doctrinam, & animaduersionem adduxisse. Qui Cap. 8. citato Conclus. 3. cùm multis probat Clericum hæredem laici defuncti nondum aduersùs eum cœptâ lite conueniendum esse apud Iudicem Ecclesiasticum, etiamsi vt laici hæres ad Iudicium vocetur eâ actione personali vel mixtâ, quæ aduersùs defunctum actori competebat, quod est Pontificii iuris dispositioni conforme. Addit tamen veteres quosdam contrariam probasse opinionem, & hanc secutos viros illos doctissimos, qui iussu Regis Alfonsi X. Partitarum leges concinnarunt, vt apparet ex L. 57. Titul. 6. Parte 1. iuxta lectionem, quam ipse ait, & probat esse veriorem. Post quæ ita subiicit: Tametsi juri Pontificio, ac denique receptißimæ opinioni omnino contraria:

Export TEI

Couarruuias.

nec video iustam aliquam rationem à jure Pontificio deductam, quâ potuerint induci Regiarum legum condi|

p. 125

tores, vt hanc sententiam probarent. Idcircò Iudices Regios admonitos esse velim, quòd in eius praxi exactissimâ diligentiâ inquirant, & scrutentur, sitne seruanda huiusmodi lex, & an Regia Maiestas velit eam seruari, præsertim; quia prior littera justior, ac verior est, nec vmquam viderim contrariam in praxi receptam fuisse. Sic ille: diuersitas lectionis in eo stat, quòd vna habet: E otro alguno demanda contra à quelaquel lego. Cuius scilicet heres est Clericus: alia: E otro alguno demanda contra à quelaquel Clerigo. Habemus ergo ex magni illius viri judicio præclarum documentum, vt in legibus, quæ Iuri videntur esse Pontificio contrariæ, & maximè vbi libertas videtur Ecclesiastica violari; immò & in iis, quæ receptioribus opinionibus videntur esse contrariæ, non existimemus RegięRegiæ Maiestati placere, vt iuxta eas clausis oculis operemur. Sic ergo adducta pro casu nostro poterit æstimari.

Export TEI

87

*Quinta. An quod dictum est, quando

Export TEI

Difficultas 5. quando testator disponit circa opera pia.

heres est Clericus, debeat similiter dici, quando in opera pia in Hispaniâ facienda, aliqua relinquuntur. Vbi ex doctrinâ quorumdam videtur affirmatiuè respondendum, qui censent publicationem talis testamenti, in quo scilicet laicus ad pias causas disponit, à Iudice Ecclesiastico faciendam.

Export TEI

Cui competat publicatio.

Sic Diana Resolut. 100. citatâ. Apud quem tamen alii contrarium tenent, & quidem non videtur negari posse, quin negatiua sententia sit maximè verosimilis: nam licet Iudex Ecclesiasticus circa legata pia omninò competens sit, id etiam habet sæcularis, quia est causa mixti fori, & ita datur locus præuentioni; quod cum aliis ostendit P. Thomas Sancius Tomo 2. Consilior.

Export TEI

Esse causācausam mixti fori.

moral. Cap. 1. Dub. 52. num. 4. iuxta hæc ergo poterit judex bonorum defunctorum circa pias dispositiones, de quibus loquimur, jurisdictionem suam exercere.

Export TEI

88

*DIco sextò: Iudex talis circa suffragia

Export TEI

Assertio 6. suffragiorũsuffragiorum sumptus nōnon posse quintam bonorum partẽpartem excedere: & quid circa Missarum numerum.

pro defunctis facienda, eâ vti moderatione debet, vt quintam bonorum partem, si ea sit notabilis, non excedant, & Concilium quidem Limense secundum Cap. 107. quadraginta Missarum numerum excedi prohibuit in iis, qui intestati morerentur. Quod quidem temporibus illis videri sufficiens potuit, quando & patrimonia erant tenuia, & pauci Sacerdotes: cùm tamen jam res aliter se habeat. Possunt ergo Missæ numerosiores dici, juxta defuncti, & facultatum eiusdem conditionem, verosimili captâ coniecturâ, de eo, quod defunctus ipse pro se fieri vellet, si testari contigisset. Non autem amicos sibi facere de mammona iniquitatis, largè in hos, & illos familiaritate, aut cognatione proximos, Missarum stipendia conferentes. Quod præsertim attendendum, si defuncti heredes filii sint, aut parentes: nam si alii, plus aliquid potest pro anima illius impendi. Possunt etiam illæ fieri eleëmosynæ, quas communiter dari jubent, qui testati moriuntur, & dici solent legata vrgentia Mandas forçotasforçosas, & etiam alia, quæ licet non ita communia sint, multorum tamen pietati videntur conformari.

Export TEI

89

*An autem tota bonorum quinta pars pro

Export TEI

An tota quinta bonorũbonorum pars pro anima sit expendẽdaexpendenda defuncti.

animâ possit defuncti expendi, in dubium est reuocatum. Et Dom. Solorzanus num. 44. & in Politicâ Pag. 806. §. El qual Doctoris Carrasco judicium adducit, qui censuit affirmatiuam sententiam ex vulgari traditione originem ducere, quòd scilicet illa præcisè, & nihil vltrà expendi possit, & nullo id iure probari. Videtur autem cum distinctione jam indicatâ respondendum. Vt si quinta pars in notabili quantitate sit, non debeat tota pro animâ defuncti expendi, quando minoribus expensis potest id præstari, quod communiter hominibus similis conditionis impenditur, cuius arbitrium Regia rescripta Iudici præfato remittunt: si autem minoris quantitatis

Export TEI

Ad plus aliquid quādoquequandoque esse obligationẽobligationem.

sit, quàm vt possit ad prædicta sufficere, plus poterit aliquid ad pia huiusmodi officia conferri. Et quidem si is, qui intestatus mortuus est, heredes haberet præsentes, vt non esset locus bonorum collectioni à Iudice dicto faciendæ; non tenerentur illi totam eorum quintam partem pro animâ defuncti expendere, si pinguior esset; neque illâ esse contenti, si plus illius statûs conditio postularet: juxta Doctrinam P. Molinæ Disput. 236.

Export TEI

P. Molinæ notanda doctrina.

Deinde verò: vbi ita scribit: Quando autem defunctus intestatus disceßit, de toto aceruo bonorum facienda sunt omnia, quæ æquitas postulat; vt & pro desuncti animâ, atque in honorem illius fiant: reliquum verò inter heredes est æqualiter diuidendum. Sic ille, qui idem asserit de ea quintâ parte quæ superest, funere & legatis solutis, quando defunctus facto testamento decessit. Cùm ergo Iudex præsentiam suppleat absentis, eodem, quo ille, modo, juxta æquitatem regulato se gerere debet, ne, dum animæ alterius consulit, circa propriam lethale patiatur detrimentum. Omitto alia, quæ ad conscientiæ negotium non spectant, de quibus videri potest D. Solorzanus: circa illa enim immorari prolixioris esset operæ, quod & jam generaliter admonui, & iterùm juuat admonere.

CAPVT XI.

§. I.

§. II.

§. III.

§. IV.