Avendaño: Thesaurus Indicus

 Legal Information & Privacy

Export TEI
CAPVT XVIII.

p. 141
CAPVT XVIII.

Export TEI
De obligationibus Togatorum iudicum pro criminibus puniendis.
Export TEI
§. I.

§. I.

Export TEI
Quædam cum reis agendi ratio in eisdem improbata.
Export TEI
Export TEI
151
*AGit de illis specialiter Dom. Solorzanus Lib. 4. Cap. 5. & in Politicâ Lib. 5. Cap. 5. in cuius discursu paucæ ad conscientiam spectantes quęstionesquæstiones occurrunt, circa illas autem, & alias
Export TEI
Dico primò. Frequens in Indiis querela est,
Export TEI
& non sine frequentibus etiam fundamentis, multùm apud præfatos iudices valere intercessiones, & ita iustitiæ cursum legitimum impediri. In quo quidem quàm grauiter delinqui contingat manifestius est, quàm vt egeat probatione. Animaduertant illi, an qui intercessionibus suis reos conantur à iudiciali sententia eximere, iudices ipsos ab æternæ damnationis pœnâ sint etiam erepturi. Luat ergo temporaliter reus, ne iudex æternaliter crucietur. Suscipienda precatio est, quæ publicis vtilitatibus non repugnat, & amplectenda desideria priuatorum, quæ sic remedium quærunt, vt
Export TEI
Que admittendæ.
nobis non videantur generare dispendium. Vt aliàs Theodoricus apud Cassiodorum Lib. 5. 6. Formidanda Prophetæ à Deo ad Achabum missi
Export TEI
Cassiodorus.
comminatio; cùm Benadab regem Syriæ illæsum abire iussisset, in hunc modum fulminata: Hæc dicit Dominus: Quia dimisisti virum dignum morte de
Export TEI
3. Reg. 20. v. 42.
manu tua, erit anima tua pro anima eius, & populus tuus pro populo eius. Quod sibi dictum pusilli cordis Iudices arbitrentur, si dignos morte dimittant, vt, & qui nocent, noceant adhuc, & graui alij pœnæ obnoxios, impunitos, vt qui in sordibus sunt, sordescant adhuc, & Christiana Respublica volutabrum immundorum animantium fiat, quæ habitaculum esse debuerat Angelorum. Et hoc, quia hic vel ille sic fieri rogant, Dei & conscientiæ imperio non curatis.
Export TEI
Export TEI
152
*Dico secundò. Ea non videtur
Export TEI
probanda politica, iuxta quam rei infamium criminum dimittuntur, quia honoratiores ob officium aliquod ex honestioribus habitum, aut ob ingenuam parentelam, vel quia Hispani sunt decenti ornatu, vbi Hispanum esse, & decenter ornatum incedere, quidam videtur excellentiæ gradus, ob viliorum hominum turbam ex Æthiopibus, Indis, & mixtim progenitis comparatam. Ratio est clara, nam leges, quæ pœnāpœnam delictis statuunt exceptionẽexceptionem istam non apponunt; & vbi lex
Export TEI
Contra legum mentem id esse.
non distinguit, nec nos distinguere debemus. Vt est vulgatum axioma, sicut & illud; Quod lex non dicit; nec nos dicere debemus. & aliud simile & satis ad intentum: Quod lege non cauetur, in praxi non habetur. De quibus Auctores adducti à Dom. Solorzano Tom. 2. lib. 2. Cap. 18. in fine. Dei comminationem audiuimus: Quia dimisisti virum dignum morte.
Export TEI
Exemplum ex Scriptura vrgens.
&c. Et quis vir ille? Rex Syriæ, quem Deus morte dignum declararat, dum ob blasphemiam in ipsum, ac eumdem, & plebem innumeram, singulari prouidentiâ gladio Achabi subiecerat, pariter puniendum. Videatur P. Gaspar Sancius in eum locum. Et quidem praxis vniuersi orbis Christiani sic habet, quam præfati iudices meliùs
Export TEI
Et ratio aperta.
me norunt: & quàm notanda rei huius exempla in Hispania conspecta, nobilissimis multis ordinaria legum pœnâ, infamia ob crimina, castigatis. Et certè si hoc non ita fiat, pessimè est publicæ vtilitati consultum. Furta enim leuioris momenti vilissimi homines solent committere: grandiora in hoc genere facinora, & vt poëta loquitur, maioris abollæ, homines nigri pallij, vt dici apud nos solitum, aggrediuntur. Si ergo ad hæc Iudicum conniuentia descendere pœnas impediat, damnis maioribus minori, quàm leuibus, studio prouidetur. Quo malo nullum videtur in Republica posse maius inueniri. Et certum aliàs est, cùm lex aliquos voluit exceptos, eosdem expressisse: vt constat ex l. 2. §. Postea cùm Appius D. de origine iuris. In qua statuitur transfugam non esse transfugarum pœnâ afficiendum, qui multos posteà transfugas, ac latrones deprehendendi auctor fuit.
Export TEI
Export TEI
153
*Bene verum est. Pœnas in ordinariis
Export TEI
Pœnas esse arbitrarias.
iudiciis esse arbitrarias, quia leges non possunt exprimere omnes circumstantias, & ideò arbitrio iudicantis est remissa facultas, vt secundùm facti contingentiam possit pœnam minuere, vel augere. Quod communiter tradunt Doctores iuxta l. 1. & l. Milit. D. de custodia reorum, aliosque. Quod si tale aliquid circa præfatos accidat, hac se tueri doctrinâ possunt. Sed aliud est minuere, aliud penitus absoluere, quod Principi proprium est, & dicitur esse de regalibus: pro quo videantur Auctores apud P. Fragosum Tom. 1. pag. 479.
Export TEI
num. 263. Deinde etsi minui possint, non tamen ob titulum explicatum sic generaliter acceptum, aliàs, vt dixi, non erit Reipublicæ securitati consultum, si pœnæ maioris momenti solis sint miseris Indis, Æthiopibus, & mixtim progenitis imponendæ. Et in legibus quidem multis pœnæ cum discrimine personarum assignantur, & maior personis vilibus, quàm ingenuis solet indici. Quando ergo indiscriminatim pœna imponitur, signum est Legislatoris voluntatem talem esse, vt pœna talis vniuersos comprehendat. Circa hoc ergo grauiter possunt delinquere criminis Auditores.
Export TEI
Export TEI
154
*Pro Indiis autem potest casus occurrere,
Export TEI
in quo locum habere præfata queat politica: si videlicet aliquis ex conquisitorum progenie crimen aliquod grauiter luendum committat; huic enim videtur pœnam posse remitti, iuxta doctrinam Tiraquelli de pœnis temperandis, caussâ, 49. per totam, præsertim num. 13. & 14. Vbi ait delinquentium pœnas remittendas, aut minuendas, propter propria, aut maiorum in Rempublicam merita, ac beneficia. Addens tamen hoc ita faciendum, nisi delicta atrocissima, grauissimaque in eamdem Rempublicam fuerint perpetrata. Cùm ergo in Indiis nulla maiora esse merita possint, quàm Conquistatorum, legitimè ex eo deducitur, quando descendentes ab illis grauia delicta committunt, posse à iudicibus pœnas à legibus impositas temperari. Quia verò, si hoc illi sibi persuadeant, fieri insolentes possunt, & legum ac Iudicum contemptores, quod re|
p. 142
gionibus in istis periculo plenum est, temperatio talis futura, vt satis sit ad eos in officio continendos, accedente simul Proregis auctoritate, vt sciant illi non sibi impunè futuram liberiorem agendi rationem.
Export TEI
§. II.

§. II.

Export TEI
Circa eos, qui in Hispania vxores habent, quid præstandum, & alia pro eorumdem judicum vigilantia rebus diuersis applicanda.
Export TEI
Export TEI
155
*DIco tertiò. Iudices præfati speciali
Export TEI
obligatione tenentur eos, qui vxores in Hispaniâ habent, eò vt redeant compellere, si earum licentia non extet: vel vt eas adducendas curent, venire volentes, commeatu transmisso competenti, fraudes, quæ in hoc admisceri solent, solicitè discutientes. Constat hoc ex variis rescriptis Regiis, quibus hæc illis cura committitur; & quidem meritò; quia diuortium istud contra vxorum iura inhumanè protractum, crimen est, vt negare potest nullus, cùm ex eo vxores iure petendi debiti priuentur, & solatio virorum, ac custodiâ destitutæ, manifestis periculis obnoxiæ sint connubialis fidei violandæ: & in definitione matrimonii, quam communiter Doctores tradunt, id expressè continetur; dicitur enim coniunctio maritalis viri, & fœminæ, inter legitimas personas,
Export TEI
Matrimonij definitio.
indiuiduam vitæ consuetudinem retinens. Quæ quidem ex vtroque est iure deducta, vt videri potest apud Doctores, quos adducit P. Palaus Tom. 5. Disput. 2. post initium. Videatur præsertim Cap. Illud quoque, de Præsumptionibus. Circa hoc tamen aliqua occurrunt notatu digna, & peculiari inquisitione.
Export TEI
Export TEI
156
*Primò. An si vxor venire nolit, teneatur
Export TEI
vir in conscientiâ ad eam tendere. Vbi in primis probabile est vxorem non teneri transfretare, vt maritum sequatur, sic enim tenent Hostiensis, & Henricus, quibuscum P. Thomas Sancius, Lib. 1. de Matrimonio, Disput. 41. numer. 9. Quod etiam colligitur clarè ex aliis dicentibus non teneri sequi maritum in longâ peregrinatione seu vagatione; pro quo videndus idem, & P. Palaus suprà Puncto 15. num. 5. Disp. 1. Quæ autem peregrinatio longior eâ, quâ ad Indias ex Europâ pergitur? Item ex aliorum Doctrina dicentium generaliter vxorem non teneri virum sequi, si
Export TEI
graue timeat vitæ detrimentum. P. Sancius suprà nu. 4. & illud, vitæ, non addunt alii, sed tantùm graue detrimentum; & cum illis P. Palaus suprà numer. 2. licèt similiter possit intelligi, vt scilicet, quoties graue detrimentum est, vitæ detrimentum sit, cùm viuere cogatur vitam difficilem, & laboriosam. Graue autem detrimentum vxorem pati ex nauigatione susceptâ quis non videat? cùm & pericula frequentia mortis in illa, omnia plena timoribus, & incommodis, vt & viris ipsis nimiùm molesta censeatur: illa ergo justè transfretationem renuente, quid viro agendum?
Export TEI
Export TEI
157
*Vbi & alia succurrit quæstio, an scilicet
Export TEI
renuente nauigationem, possit nihilominùs vir eam subire, etiam si vxor nolit abeundi facere potestatem. In quo certum est, si illa non habeat, vnde sustentari possit absente marito, aut secura non maneat in ordine ad custodiam castitatis, maritum non posse discedere spontaneâ separatione; quia obligatio eius in ordine ad prædicta est vrgentissima juxta dicta. Talis autem obligationis implemento supposito, difficultas procedit, & videtur posse probabiliter fundari. Maritum non peccare in tali discessu, si aliàs illis finis honestus præfigatur: nam lex matrimonii non obligat ex se virum ad certum locum: sed potest illa pro rerum opportunitate mutare: ergo & nauigare in Indias, ex quâ nauigatione commodum & sibi & vxori potest sperare non leue. Videtur legitima consequentia; quia pro Indiis specialis prohibitio non extat. Si dicas vxorem sequi eum non posse: contra est; quia id peraccidens se habet, neque ea impossibilitas moralis, aut physica, potestatem eius absolutè tollit. Quemadmodùm vir peregrinari potest ad implendum votum, etiam si peregrinatio longa futura sit, quem vxor sequi non tenetur, iuxta dicta, num.
Export TEI
præcedenti: sicut & vagari ob honestum finem, juxta eos, quos adducit P. Sancius num. 8. Quod ergo mulier viri assistentiâ priuetur, sibi imputet, quæ sequi eum non vult, quod incommodum præuidere potuit, dum de coniugio cogitauit; quia hoc sæpiùs facere mariti solent; & ita si voluit ita contrahere, sibi id adscribat; scienti enim & volenti non fit iniuria.
Export TEI
Export TEI
158
*Nihilominùs oppositum videtur
Export TEI
renendum ex communi scriptorum Doctrinâ asserentium in viro esse obligationem sequendi vxorem, quando illi necessarium est domicilium mutare: sic plures, quos adducit, & sequitur P. Sancius suprà num. 15. & P. Palaus n. 7. ex quo clarè sequitur debere eam non relinquere in eo, quod habet, domicilio, quod multo minus est, quando illa ad aliud nequit se conferre, quod marito placet: & ita Doctrinam prædictorum scriptorum videtur intelligere P. Palaus, dum ait maritum teneri vxorem sequi, quando vxor necessitate legis, salutis, alteriusue causæ grauis compellitur alicubi habere domicilium, & statim pro hoc memoratos Auctores inducit. Quod cùm videatur extra controuersiam, huic potiùs standum sententiæ. Nam vxor nauigare renuens, ad id necessitate aliquâ graui compellitur, salutis inquam, de quâ dictum numer. 156. immò & vitæ cum grauaminibus aliis sat molestis, vt ibidem.
Export TEI
Export TEI
159
*Iuxta hæc ergo quæstio proposita
Export TEI
decidenda: teneri inquam virum in Indiis existentem ad vxorem remeare; quia quòd sine iniuriâ inchoari non potuit, nequit sine illâ continuari. Possunt tamen causæ aliquæ detentionis subesse, ex quibus de beneplacito vxoris verosimilis habeatur coniectura; & hoc notatu dignum occurrit. Secundo, vt si vir cœperit feliciter lucrari; potest pergere, vt peculium augeat; gratum enim
Export TEI
vxori erit virum non inopem, & inhonorum ad se redire, sed faculatibus auctis, quibus mulier ipsa copiosiùs, & honorificentiùs possit sustentari. Item si vir mulieris pertentet aduentum, bonam suam fortunam nuntians per epistolas, & necessaria ad iter remittendo. Prætereà, si beneplacitum petat, & liberalibus largitionibus conetur exorare. Deinde, si valdè illi inhonorum |
p. 143
futurum sit ad propria ex Indiis sine substantiâ aliquâ reuerti, vt sit fabula conterraneorum.
Export TEI
Insuper, si in eo sit statu, vt vxori magis oneri futurus sit, quàm solatio; quia scilicet laborare jam non possit, in eo quòd prius, & ita vxoris labore veniat sustentandus: quibus addi potest opinionem esse aliquorum vxorem teneri sequi virum honestâ ex causâ tranfretantem. Pro quo Dom. Solorzanus num. 27. adducit Fr. Ioannem Baptistam in Aduentitijs in Tabula, v. Matrimonio, & Zuritam Quæst. 38. indica. sed Fr. Ioannes Baptista citato loco nihil tale dicit. Ferdinandus autem Zurita Propositione 3. oppositum statuit, quidquid Proposit. 1. circa conuenientiam disputarit. Et ipse D. Solorzanus magis ex consilio, quàm de præcepto procedere ait, sed certè aliquantulum probabile est, quod ipse non negat.
Export TEI
Export TEI
160
*Tertiò. Iudices criminis quando circa
Export TEI
ista inquirunt, & aliquis licentiam vxoris se habere testatur, non debent credere, nisi pro eo probabilia deprehendant argumenta, vel quia licentia per authenticum constat instrumentum, vel per vxoris epistolas, aut per idoneos testes, vel si probationes non sint adeò concludentes, modus viuendi vxorati talis accedat; qùia scilicet honestè viuit, Sacramenta frequentat, non enim est credibile illum salutis suæ oblitum sacrilegia frequentia committere, & alium esse ab eo, quem opera manifestant. Pro quo est Cap. Ex studijs
Export TEI
Cap. Ex studiis.
de Præsumptionibus, in quo sic habetur: Quemcumque enim virtutibus studere cum modestiâ continentiæ,
Export TEI
auditioni sapientum, obseruantiæ mandatorum Dei, maximè simplicitati, & humilitati videris; huius munda, & recta opera intellige. Sic ibi: & in Cap. In cunctis 11. Quæst. 3. sic ex Diuo Gregorio habetur: Vt nimiæ leuitatis esse ostenderem, si quis mala grauia credere studeat, quæ probari non poßint. Sic ille. Lib. 6. Epistol. 14. Hoc ergo negotium cùm ad criminalem indaginem reducatur, ea enim de causa judicibus maioribus criminalium committitur, arbitraria est, juxta dicta n. 153. & ita eorũeorum bono zelo juxta æquitatis regulas remittendum. Pro quo.
Export TEI
Export TEI
Export TEI
161
*Dico quartò. Sicut Præfati judices peccare per conniuentiam possunt, juxta dicta §. præcedent. ita & per zelum præcipitem, qui aliquando non sinit veritatis lumen peruidere. Pro quo Diuus Isidorus Pelusiota ita scribit, Lib. 1. Epistol. 47. Præturæ auctoritas, & potentia, nisi mansuetudine condiatur, ipsique suauitas Deo ministrans affulgeat, arrogantia potiùs est, & immanitas: si verò
Export TEI
D. Isid. Pelusiota.
lenitatem admixtam habeat, ac per eam jus regat & moderetur; tum demùm & integritas, & benignitas est, & æquitatis via, & rerum tranquillitas. Sic ille ad Nemesium. Zelus ergo à mansuetudine lucem accipit, vt sic judicium prodeat conforme penitus æquitati. Non ergo præcipiti cursu, sed trementi ad judicium, præsertim sanguinis, veniendum.
Export TEI
D. Bernardus.
De quo sic Diuus Bernardus Teobaldo Comiti scribit Epistol. 37. & quidem in talibus, vbi culpa tam aperta, atque inexcusabilis esse videtur, quatenus nulla, nisi cum iustitiæ periculo, misericordiæ occasio relinquatur, etiam tunc tremens, & dolens vindicem vos exhibere debetis. Sic ille.
Export TEI
Export TEI
Export TEI
162
*Dico quintò. Iudices criminis nocturnis debent periculis vitandis specialem diligentiam adhibere: vnde & circuire ciuitatem idoneis ministris instructi, quod ad eorum spectat officium. Quod eâ quidem moderatione ab ipsis
Export TEI
faciendum vt ad laborem diurnum, ad quem manè recurrendum est, non reddantur inepti. In quo quidem, si vires suppetant, peccari grauiter potest, vt est manifestum: sicut manifestum etiam est in horum judicum electione sæpissimè peccari: eliguntur enim homines jam senio inutiles, aut morbis incurabilibus impediti. Nunc in Limano hoc Prætorio ex his vnus omnino cæcus est, qui etiam si claris esset oculis, ex aliis dictis obstaculis, quibuscum venit, minimè idoneus haberetur. Vbi obuia excusatio est, talia obstacula non præuisa. Sed nescio an in Dei oculis, aut etiam hominum illa mereatur admitti. Cùm enim ad electionem huiusmodi, quæ de præcipuis est, notitia debeat exacta eligendorum præcedere: quis defectum notitiæ pro legali excusatione censeat admittendum? Honorentur senes, sed sine officiorum dedecore; & iis qui otio, quàm negotio aptiores sunt, viribus congruentia tribuantur.
Export TEI
Qui senes quomodo honorandi.
Sola senum vita est quietis inuenisse remedia. Verba sunt Theodorici Regis apud Cassiodorum Lib. 5. variar. 25. Vnde Bacaudæ seni congruam attribuit
Export TEI
Cassiod.
dignitatem; Quatenus in exhibendis voluptatibus officij huius cura mansuetudinis nostræ beneficio jugiter perfruaris, vt ille loquitur.
Loading...