Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

CAPVT VI.

CAPVT VI.

Generalis Depositarij obligationes pro foro animæ.

33

*COmmunissima hoc loco quæstio,

Ex qua culpa Depositarius generalis teneatur.

ex quâ culpâ teneatur, cùm esse lata, leuis, & leuissima queat. Et quod ad forum exterius attinet, cùm in casus contingentiâ res sit ad tribunalia deferenda, & ibidem iuxta circumstantias, quas expendi oportebit, iudicandum; non est cur hoc loco circa illud prolixius quidquam adiiciamus. Teneri de leui multi dicunt, quando depositio in deponentis & Depositarij commodum cedit: alij de leuissima: pro quo videri potest P. Lessius Lib. 2. Cap. 27. Dub. 3. Si verò in solius Depositarij, communis reso lutio est de leuissima teneri, vt videri apud eumdem potest, & alios passim. Sicut quando in solius deponentis commodum, solùm delata. Qualis autem in facti contingentia fuerit, valde est difficile explorari: vnde iudicium, varietate aliàs opinionum extante, arbitrarium est futurum: cùm aliunde etiam emergat difficultas, ex eo scilicet quòd difficilis probationis sit quando depositio in vnius tantùm, aut vtriumque commodum cedat. Et in Generali Depositario, cùm stipendium pro custodiâ lege taxatum accipiat, ex quo in rigore Depositarius non est, cùm talis mercedem non accipiat, vt notant Doctores, & habetur in. L. 1. §. Si vestimenta. D. Depositi. non videtur dubitari posse depositionem ad illius commodum pertinere: vnde & officium tale magno obtinetur pretio, & inter Reipublicæ præcipua computatur. Quòd autem in eius commodum non tantùm cedat, videtur facilè ostendi posse ex eo quod tale officium non est propter Depositarij commodum, sed propter vtilitatem publicam institutum: & eorum, quorum bona deposita sunt, res vtiliter agitur, dum in tuto collocantur. Quòd si depositio pœnalis sit; tunc aut alterius, cui adiudicanda sunt bona, negotium geritur, aut certè Fisci. Per hoc ergo potest Depositarius, si quidquam infaustum occurrerit, se tueri.

34

*Quod verò ad forum animæ spectat,

Ex mortali tantum teneri ostenditur.

mihi satis est verosimilis eorum opinio, qui censent ex sola mortali culpa Depositarium teneri, si depositum pereat, aut graue detrimentum patiatur. Pro quo est D. Thomas. 2. 2. quæst. 62. artic. 6. in Corp. vbi de Depositario loquens sic concludit: Propter hoc si ei subtrahatur res absque

D. Thomas

suâ culpâ, non tenentur ad restitutionem: secus autem esset si cum magna sua culpa rem depositam amitteret. Sic ille. Quod & eâ mihi ratione persuadeo: nam obligari aliquem ad compensationem damni, pœna grauissima est: ergo nequit leui culpæ respondere. Quod pœna sit, satis constat: nam ideò culpa præsupponitur. Et quòd illatio sit certa; ex eo liquet, quia inter culpam leuem, & pœnam grauissimam non est proportio, quæ tamen debet inter culpam, & pœnam iustam inueniri, vt

Pœnam debere culpæ proportionari.

omnes fatentur, & dictat ratio manifesta: nam aliàs aliqui gradus pœnæ infligentur immerenti, quandoquidem culpæ vnus aut alter respondet; vt si merenti duodecim verbera, infligantur centum, nonaginta efficiunt immerentem. Ideò ita decisum in vtroque iure; scilicet in L. Santimus. C. de pœnis, & in Cap. vt Clericorum, de vitâ, & honestate Clericorum. Quòd si dicatur hoc haberi ratione contractus, in quem quis voluntariè Consentit, & ita scienti, & volenti nullam fieri iniuriam, nec propriè haberi rationem pœnæ, licet culpam præsupponat; quia restitutio non est pœna, sed obligatio ex violatâ iustitiâ orta. Contra est, quia etiamsi contractus sit, ex nullo capite haberi potest velle quempiam se in foro animæ ad recompensandum damnum obligare. Deinde: quòd obligatio recompensationis sit in odium culpæ, manifestè probatur: nam si culpa nulla sit, omnes fatentur vix quopiam renuente apud Pharaonium Tract. 2. Seßione 4.

Pro fortuitos nullam esse obligationem.

Casu. 10. nullam esse obligationem. Vnde L. 1. §. sæpè, π. Depositi casus fortuitos excipit, quia in illis culpa nulla interuenit. Sed etiam culpāculpam, & custodiam præstet non tamen casus fortuitos. Verba illius sunt: culpa ergo non tantùm materialiter se habet, sed formaliter in ordine ad obligationem. Et licet obligatio restitutionis esse dicetur, hoc ipsum pœnale est; obligari scilicet ad restituendum id, quod culpâ leui tantùm periit, aut damnificatum est; & vt demus pœnam non esse, est tamen onus grauissimum, quod quidem humanæ leges in exteriori foro constituere potuerunt, non ita in conscientiâ, quia ex eo grauitas oneris geminatur: quod nequit præsumi de eximiâ sic disponentium pietate; si aliàs demus id eorum non transcendere potestatem.

35

*Qui discursus videtur esse clarissimus,

Auctores resolutioni fauentes.

vnde sententiam istam communiter iam Theologi amplectuntur, saltem tamquam probabilem, quibus credendum potiùs in negotio conscientiæ, quàm Iurisperitis, & ita pro illâ adduximus Titulo 3. Cap. 9. num. 65. Cardinalem Lugo & Bassæum alios referentes, & P. Amicum, videndum etiam pro Depositario Disput. 29. de Iustitia. num. 10. quæ & valde placet Remigio, Tract. 2. in septimum præceptum. §. 31. ac P. Dicastillo |

Lib. 2. Tractat. 3. num. 413. qui se remittit ad Tract. 8. num. 37. & seqq. vbi de Depositario. Sicut & Thomæ à Iesu in Cap. Non dicatis, Parte 3. Cap. 6. in fine: & ante alios eam eleganter, & robustè firmauit P. Lessius Lib. 2. Cap. 7. Dubit. 6. vbi generaliter loquitur de obligatione restitutionis ortâ ex damno dato, Dubitatione autem 7. magis in speciali de damno in officio. Dubitatione autem 8. num. 43. vbi magis in speciali agit de Deposito, affirmat leges obligationem statuentes pro culpa leui, non videri quoad forum conscientiæ receptas: nemo enim, qui pignori, vel rei conductæ putet se maiorem custodiam debere ex iustitiâ, quàm dominus ipse adhibere solet. Addit tamen num. 45. contrariam sententiam esse communiorem, & ordinariè in praxi seruandam.

P. Lessij ratio, cuius expenditur vis.

Probabilitatem etiam sententiæ oppositæ recognoscit: Cap. 17. num. 11. referens se ad dicta Dubitatione 8. citatâ: & quidem ratio ab eo adducta citato cap. 7. num. 27. aut hoc probat, aut pro aliis nullius momenti est: sic enim arguit, quando solùm culpa venialis commißa est, non est actus perfectus in ratione iniuriæ, sed imperfectus, ergo non inducit obligationem restitutionis saltem perfectam, quâ astringatur sub peccato mortali: non enim potest obligatio maior esse in suo ordine, quàm fuerit iniuria, ex quâ nascitur, in suo. Sic ille; quis autem non videat rationem istam etiam pro damno in contractibus contingente concludere? Quid si in illis vim non habet, neque generaliter habebit; dici enim poterit esse actum imperfectum, sed voluntarium, & cùm absolutè damni caussa fuerit, obligationem ex eo restitutionis oriri. Quæ solutio est insufficiens; sed ei tamen similis est, quæ ad damnum in contractu secutum applicatæ potest adhiberi. Culpa enim leuis Depositarij actus imperfectus est, ad quod ineptè dicitur esse absolutè caussam damni, & ita ad restitutionem obligari: quia hoc, sicut aliud, potest confutari ex eadem imperfectione actûs. Quòd si recurratur ad leges, non cessat instantiæ vis: nam leges propter actum imperfectum in foro interno nequeunt onus imponere, quo mortaliter conscientiæ grauentur: ideò enim pro peccato veniali nequit maior excommunicatio fulminari. Videatur etiam Pharaonius Tract. 2. Seß. 3. Casu 9. in fine.

36

*Quibus præiactis; quæ ad Depositarios

Depositarius an vti rebus dispositis queat.

videntur generaliter pertinere, circa Indicos id video frequenter accidere, vt rebus sibi in depositum traditis ad sua commoda vtantur, & de recompensatione non admodum videntur esse soliciti; itaque mancipijs, iumentis, & alijs prædia colunt sua; & mirum in modum locupletantur; in quo qualia conscientiæ grauamina interueniant perquirendum: & communis resolutio est: Depositarium non posse deposito vti contra

Id lege prohibitum.

domini voluntatem. Sic habetur in L. sacculum. D. depositi. Pro quo & videri potest Bonacina Tract. 3. de contractibus, quæst. 14. Puncto 1. num. 3. P. Molina Disput. 524. P. Lessius Cap. 27. citato Dubit. 2. P. Gaspar Hurtadus Disput. 10. de contractibus, difficult. 2. & alij communiter de contractibus agentes: qui sunt sanè quamplurimi, apud quos aliquæ exceptiones sunt. 1. Si Depositarius

Exceptiones quædāquædam.

bonâ fide existimet id non displicere domino, etiamsi reipsa displiceat; dummodò non constet displicere post præcedentem vsum, & in eo procedatur. 2. Ex domini expressâ, aut tacitâ concessione; tacita autem verosimilibus fundanda coniecturis pro re contingenti ponderandis. 3. Quando depositum est res consumptibilis vsu vt triticum, vel pecunia, & depositarius certus est habiturum se tantumdem quod reddat, cùm depositum repetetur: in quo aliqui peccatum veniale esse dicunt: sed certè aut mortale esse debet,

Et sine veniali stare posse.

si vsus in re magni momenti sit, aut nullum: nam vsus talis contra voluntatem domini, est peccatum mortale absolutè loquendo, nec Depositarius speciale ius ad illum habet, cùm res deposita alterius sit, neque ipse dominium proprietatis, aut vtile habet. Quod si proptereà mortale peccatum esse negatur, quia nullâ violentiâ à domino res aufertur, & ex vsu nullum patitur detrimentum, ex eo fit nullum esse peccatum: si enim tale esset, ideò certè, quia contra voluntatem illius non est; aliàs esset peccatum mortale: vel quia licet contra illum sit; est tamen irrationabilis talis voluntas; quando autem talis est, nullum est peccatum de illâ non curare. Quod aliunde ostendi potest, ex eo scilicet, quòd ea, quæ functionem accipiunt, cùm in depositum traduntur, non debent eadem numero reddi, & ita dominium earum, in depositarium transit, & consequenter vsus est licitus, iuxta ea quæ adducit P. Oñate Tom. 2. Disp. 54. n. 15. 4. Addi potest limitatio quando non vsus esset noxius deponenti, vt si deposita putrescerent, aut serui otiosi penitus manerent. Quo euentu non solùm licet, sed obligatio est procurandi ne damna dicta sequantur; si quid autem in eo specialis laboris abhibitum, compensatio est debita facienda.

37

*Iuxta hæc ergo satis compertum est;

Magis in speciali quid liceat aut non liceat explicatur.

depositarios Indicos non posse depositorum vsu ditescere generaliter loquendo; si autem depositum pecuniæ sit, & non clausa, aut obsignata, cùm functionem accipiat, lucrari per eam possunt iuxta nuper dicta; reddenda tamen illa eiusdem omnino valoris, & perfectionis, vel quod interest compensandum: non tamen si non reddatur, lucrum ex ea factum cedit deponenti, quia vsus fuit veri domini: & vt non talis esset, fuit fructus industriæ, vt aliàs dictũdictum est de Regiis officialibus, & Prætoribus aliisq́ue. Quod videtur extendendum ad pecuniam, etiam si clausa, & obsignata tradatur: quâ erit vti illicitum, sed non restituendum lucrum, si nullum inde damnum emergat lucro compensandum. Et consequenter idem dicendum de rebus aliis fungibilibus; si enim per eas negotietur, lucrum negotiationis acquiret, etiamsi lex aliqua sit negotiationem prohibens, iuxta dicta etiam, cùm de præfatis ageremus. Videatur P. Molina suprà. Circa iumenta autem vsus non licet, & est obligationi compensationis obnoxius, si ex labore detrimentũdetrimentum alicuius considerationis accipiant, vt ordinariè contingit, dum onera subire coguntur, aut modis aliis laborare. Id quod circa seruos non ita videtur faciendum;

Quid circa seruos.

quia iumenta securè, & cum vtilitate domini in pascuis, aut stabulis relinquuntur; cùm tamen serui non debeant otiosi relinqui. Laborent ergo quia & manducant, & de aliis ad vitam necessariis à Depositario prouidetur, & vt scrupuli cessent, labor sit mercedi respondens, & merces labori, vt scilicet maior non sit, quàm sit illius |

Pretium ad necessaria pro victu reuocatum. Cùm autem labor multò esse maior soleat, quàm qui solo possit victu compensari; quandoquidem vix quarta pars pretij soleat victui laborantium respondere: satis ex eo apparet depositarios ad superabundantium pretij reddendam obligari. Pro quo est Lex 1. §. Si quis. D. Depositi. vbi sic

L. 1. D. Depositi.

dicitur: Si quis seruum custodiendum coruerit fortè in pristinum; siquidem merces interuenerit, custodiæ puto esse actionem aduersus pristinarium ex conducto. Vbi id Doctores tradunt, & exornant, & colligitur ex doctrina generali eorum, dum docent in his, quæ habent vsumfructum, vt equus, vestis, &c. debere depositarium restituere valorem talis vsus, si contra Domini voluntatem vtatur: illud enim & cætera seruos manifestè complectitur. Adducit autem pro eâ Bonacina suprà, Doctores plures, dicens illos ita docere cum S. Thoma 2. 2. q. 63. art. 6. cùm tamen in eâ quæstione talis articulus non sit. Articulo autem sexto, quæst. 62. in quâ de restitutione agit, & depositarij mentionem inserit, de quâ num. 34. nec verbum quidem de rebus habentibus vsumfructum; sed in re clarâ non est cur diutiùs hæreamus; sicut neque circa alia, quæ vt dixi, communia sunt, vt non sit opus pro Indiis plus aliquid contulisse.

Loading...

back | | continue