Avendaño: Thesaurus Indicus

SVnt illa nec pauca, nec leuia, vt ex Compendio, & Bullis constat, & ita pro illis

375

*Dico primò. Indi vt matrimonium

Assertio 1. Indos non egere dispensatione vltra secũdumsecundum gradum.

contrahant, non obstante cognatione vltra secundum gradum transuersalem, aut affinitate, nullâ indigent dispensatione, iam enim illâ generaliter potiuntur. Sic Mag. Alfonsus à Veracruce, quem adducit Fr. Ioannes Baptista in Animaduersionibus pro Confessarijs Indorum Parte 1. Fol. 88. Pag. 1. in hunc modum loquentem: A la primera duda digo, que sin tomar la Bulla los Indios se pueden casar en el tercero y quarto grado, como antes. |

p. 108

La razon de esto es porque esto ya entre los Indios es co

Export TEI

Mag. à Veracruce.

mun derecho, y la tal Bulla, que dispensa en el contraer matrimonio en tercero y quarto grado, no es priuilegio, si no Extrauagante, y de derecho. Y asi como lo fue quando estaban los grados del matrimonio estendidos à siete grados, los quales se reduxeron à quatro por Innocencio Tercero; lo mismo hizo Paulo Tercero en estos Indios, que los reduxo al primero y segundo. Y esto que aqui digo no es solo opinion mia, sino tambiem aueriguada con otros muy doctos aqui, y en España, y consultada, y admitida por el Señor Arzobispo Don Pedro Moya de Contreras. Sic ille. Circa quod aliqui ob concessionis ignorationem Indos solent ad onerosas diligentias compellere, quod & in Parochis ac Prælatis ipsis non semel deprehensum. Pro concessione alia Gregor. XIV. vide Cardinal. Lugo in Responsis Moral. Lib. 6. Dub. 5. qui alios adducit.

Export TEI

376

*Dico secundò. In gradibus lineæ directæ

Export TEI

Assertio 2. intelligi tātùmtantum in lineâ transuersali.

ascendẽtiumascendentium scilicet, & descendentiũdescendentium, non videtur admittendũadmittendum, quod præcedenti est Assertione probatũprobatum. Id probo; quia licet Pontifex circa hoc, discrimen non videatur statuere, ita tamen est recepta concessio, neq;neque oppositum vnquam practicatum; immo neque de praxi aliquando cogitatum. Et quidem vix ratio occurrere potest, quæ conuenientiam aliquam in huiusmodi matrimoniis ostendat, vt facultas generaliter debeat censeri concessa, vbi plurimi Doctores sunt affirmantes talia matrimonia esse iure naturęnaturæ illicita & inualida, vt videri potest apud P. Thom. Sancium, qui eorum agmen valde numerosum congerit Lib. 7. de Matrim. Disp. 51. n. 12. Sed de eo statim Assert. 4.

Export TEI

377

*Dico tertiò. Resolutio Assertionis pri

Export TEI

Assertio 3. extendunt ad directos in affinitate.

mæ ad gradus affinitatis in lineâ rectâ extendi potest. Itaq́ue Indus coniungi potest nepotis vxori eo mortuo, & Inda neptis suæ marito, aut è contrà; si aliunde impedimentum non sit, & ita in similibus. Ratio est; quia concessio generaliter procedit & in hoc ea non apparet indecentia, quæ in consanguineis lineæ rectæ ob sanguinis eiusdem participationem. Itaque si Indi, & alij simili prærogatiuâ gaudentes, eâ vti velint, prohibendi non sunt, nisi ratio aliqua specialis occurrat, de quâ iuxta casus contingentiam iudicandum.

Export TEI

378

*Dico quartò. Si Indi ante Baptismum,

Export TEI

Assertio 4. non separādosseparandos conuersos in gradibus iure naturæ nōnon prohibitis coniugatos.

coniugium inierint in gradibus iure naturæ non prohibitis, neque per eorum leges, ita vt apud eosdem, licèt illicita, non tamen inualida censeantur, non debent post Baptismum separari. Sic communiter Doctores, & ratio est clara; quia coniugium tale validum fuit iure naturæ & ciuili apud Gentes illas: coniugium autem legitimum indissolubile est, & ita Ecclesia nequit illud, stante voluntate coniugum permanendi in illo, vllatenus irritare. Leges enim illius non ligant ipsos, quia extra eamdem sunt, neque intra eamdem iam per Baptismum receptis, retrotrahi ad tempus inhabile possunt.

Export TEI

Quia verò circa gradus iure naturæ prohibitos

Export TEI

Iuxta probabiles opiniones in eo fauorabiliter procedendum.

valde diuersæ Doctorum sententiæ sunt iuxta earum probabilitatem, ita est in hac caussâ procedendum, vt voluntati Neophytorum quantùm potuerit deferatur. Hoc enim vnum fidei impedimentum maximum esse solet, quod ex monogamiâ oritur, vnde vt illa statui suauiter possit, conniuendum est paruulorum istorum desiderio, quatenus illud per probabiles potuerit sententias regulari. Est ergo satis probabilis illa, immò

Export TEI

Inter solos parentes & filios esse irritum matrimonium iure naturæ.

& probabilior, vt existimat P. Thomas Sancius suprà, numer. 19. quæ asserit in solo primo gradu ascendenrium & descendentium esse ita interdictum coniugium iure naturæ, vt irritum sit eo attento inter solos parentes & filios. Quod quidem magnum habet fundamentum in D. Thomæ doctrinâ 2. 2. q. 159. art. 9. ad 3. vbi quidquid indecentiæ circa hoc haberi potest, ad consuetudinem, & legem humanam reducit, & tenent multi & grauissimi Doctores apud P. Sancium citatum: quibus addendi Bonacina Tomo 1. Quæst. 3. de Matrimonio, Puncto 5. §. 1. num. 8. Diana Parte 8. Tractat. 1. Resolut. 69. Caramuel in Theologiâ morali, num. 543. Basilius Legionensis Lib. 7. de impedimentis Matrimonij, Cap. 81. num. 6. Bassæus verb. Matrimonium 7. numer. 23. P. Filliucius Tomo 1. Tractat. 10. Parte 2. Cap. 1. numer. 180. P. Palaus Tomo 5. Disputat. 4. Puncto 7. num. 7. licèt non penitus secundum excludat. P. Bauny Tomo 1. Tractat. 12. Quæst. 1. de impedimento cognationis. P. Reginaldum negantem illicitum esse adducit Bonacina suprà, ex Lib. 31. num. 140. §. Aduerte tertiò. Sed circa secundum gradum aliter videtur sentire num. 119. vt omittam alios, quos citati adducunt; addentes infideles sic coniunctos, cùm ad fidem veniunt, non esse separandos; si id ægrè ferant, & futurum sit illud recipiendæ fidei obstaculum, aut minùs in eâ proficiendi. Ad hoc ergo non habent illi opus priuilegio.

Export TEI

379

*Prætereà, valde probabilis sententia est

Export TEI

In lineâ transuersali nullum tale impedimentũimpedimentum.

in lineâ transuersali nullum esse impedimentum iure naturæ aut diuino, quod diuersum esse à jure naturæ nequit; quia quod in lege veteri, iam cessauit; in noua autem aliud non est, nisi quod pro Baptizatis Ecclesiâ statuit, & infideles non tangit, vt benè obseruat cum alijs P. Thomas Sancius suprà, Disput. 52. num. 2. Itaque coniugia fratrum cum sororibus iure naturæ licent, & apud Peruuianos in vsu fuerant, præsertim apud Reges, vt Regium genus hoc pacto illustrius haberetur, sicut & apud Reges Mexicanos, & incolas prouinciæ de Vera-pace: pro quo videri potest Fr. Ioannes de Torquemada Parte 2. Monarchiæ Indicæ, Lib. 13. Cap. 11. vbi de Peruuianis negat; sed apud Reges in more fuisse certis fundamentis compertum habetur: immò & apud alios, vt ex Concilio Limensi colligitur, de quo statim. Sententiam dictam tenent plures, quos adducunt & sequuntur Basilius Legionensis suprà, Cap. 32. num. 3. & seqq. Diana Parte 4. Tract. 4. Resolut. 93. & suprà, Resolut. 70. Quidquid habeat Parte 11. Tractatu 8. Resol. 63. ex Cardinali Lugo Disput. 16. de Pœnitentiâ, num. 145. Franciscus Ramus in Allegatione speciali de hac quæstione. Caramuel suprà, numer. 544. P. Bauny Quæst. 2. P. Gaspar Hurtadus Disput. 17. de Matrimonio, Difficult. 5. P. Ægidius Disput. 32. num. 19. P. Tannerus Tomo 4. Disputat. 8. de Matrimonio, Quæst. 4. Dub. 4. num. 59. & 60. Adducit etiam complures P. Thomas Sancius Disputat. 52. citatâ, num. 10. Quidquid dixerit Sotus, cuius assertio non videtur P. Amico displicere Tomo 9. Disput. 16. n. 33. Vbi ait hanc sententiam esse valde probabilem, sicut & P. Fragosus Tomo 3. Lib. 10. Disput. 22. §. 3. |

p. 109

num. 36. addens cum eodem sic conuersos non esse separandos, si id ægrè ferant, quod & Veracruz & Vega apud eumdem affirmant. Tenent etiam P. Palaus suprà num. 11. P. Martinus Perez Disput. 28. de Matrimonio Sect. 5. & deberent certè tenere quotquot de secundo consan

Export TEI

In consequentia affirmantium in secundo gradu ascendentiũascendentium.

guinitatis gradu dudum in ascendentibus vidimus tenuisse. Maior enim reuerentia auis debetur quàm fratribus, & ita videmus fratrum conuictum esse familiarissimum, vt minùs videatur dedecere sororem supra corpus fratris potestatem habere, quàm neptem supra corpus aui. Quæ enim neptis ab auo non verecundetur petere debitum; quod tamen in sorore non ita accideret, consuetâ fratrem familiùs contrectare? Si ergo, non obstante reuerentiâ illâ, validum est coniugium, multò id videtur certius in coniugio transuersaliter coniunctorum, quicumque illi fuerint. Quod ergo in Concilio Limensi Tertio dicitur, vt coniugia inter fratres, cùm ad Baptismi gratiam peruenerint, rata non habeantur, sed quicumque ita coniuncti fuerint, reperti separentur. De quo & Concilium secundum Cap. 38. iuxta probabilem sententiam procedit, & ita non videtur generaliter, neque pro foro conscientiæ, obligare.

Export TEI

380

*Est insuper satis communis, & valde

Export TEI

Nullum affinitatis gradum esse iure naturæ prohibitũprohibitum, vt irritans matrimonium probabilis sententia multorum.

probabilis sententia, quæ affirmat ex affinitate in quocumque gradu siue transuersæ lineæ sit, siue etiam rectæ, non oriri impedimentum, ex quo irritum matrimonium naturæ iure reddatur, quidquid de indecentia aliquali sit. Sic tenent quamplures, quos adducit P. Thomas Sancius suprà Disputat. 66. numer. 7. Bonacina Quæst. 3. citata Puncto 12. n. 7. & seqq. Bassæus verb. Matrimonium 7. numer. 72. Caramuel num. 591. Basilius Legionensis Libr. 7. Cap. 34. P. Gaspar Hurtadus Disput. 20. Difficult. 3. & 4. P. Bauny. §. de impedimento affinitatis. vers. Opposita tamen. Cardin. Lugo in Responsis moral. Libr. 1. Dub. 4. numer. 1. P. Amicus suprà Sect. 2. P. Mæratius Tractatu de Matrimonio Disput. 9. Sect. 13. P. Escobar de Mendoza in Theologia morali. Tract. 7. n. 94. vbi tantùm ait esse probabile dirimere matrimonium iure naturæ in primo gradu, quasi de probabilitate alterius nequeat dubitari. P. Martinus Perez Disput. 31. Sect. 3. num. 6. Diana Parte 4. Resolut. 93. citata & Parte 8. Tract. 1. Resolut. 67. & 68. & alij. Sic ergo coniuncti, cùm conuertuntur, in suo sunt relinquendi coniugio, si nequeunt ad separationem in primo gradu rectæ lineæ conuenienter induci. Circa quos quidem casus admonet Pater Laymam Libr. 5. Tract. 10. Cap. 5. numer. 3. consultiùs esse adire Pontificem: vbi quidem specialiter loquitur de coniugio inter fratres & sorores. Vbi cùm consultius dicat, conuenientiam talis aditionis ostendit, sed non obligationem. Et quidem admonitio talis pro Indiis videtur inutilis, in quarum remotissimis regionibus qui conuertuntur, nequeunt responsum per tot temporum spatia venturum expectare. Pro re ergo nata iuxta probabiles sententias agendum: licet de conuenientia consultationis dictæ pro casibus eius generis, quatenus occurrere possunt, inposterùm, nequeat dubitari, & ad hoc, vt dixi, non est opus priuilegio. Potest quidem inter fideles matrimonium fratris & sororis tolerari, qui ignorent se esse tales, eo quòd nequeat eius dissolutio sine graui inconuenienti tentari: pro quo singularem casum adducit P. Comitolus Lib. 1. Responsorum moralium. Quæst. 112. Ex quo fit inter infideles, vbi pro eius valore, & rationum pondus & scriptorum militat auctoritas, magis esse tolerabile, vt cùm ad fidem veniunt, non debeat illud penitus improbari. Neque vrgent, quæ Cardin. Lugo adducit suprà num. 4. & seqq. quia hic de dispensatione non agimus, sed de tolerandis coniugiis contractis ab infidelibus. Concilium autem Limense, ex quo ille arguit, probabilitatem sententiæ non tollit, sicut neque declaratio Pauli Quarti, quorum decisio generalis est & non tollit quin in casu particulari id possit fieri, quod est à nobis comprobatum.

Export TEI

381

*Iuxta hæc ergo priuilegium Pauli Ter

Export TEI

PriuilegiũPriuilegium Pauli III. non esse absolutè necessariũnecessarium.

tij, quod habetur in Compendio Indico verb. Dispensatio §. 5. absolutè necessarium non est, sed ad tollendam dubitationem omnem impetratum. Habetur in Bulla eiusdem, quæ incipit. Licet debitum, cuius verba sunt: & cum iis, qui ab infidelitate conuertuntur, & in locis remotißimis, in gradibus non licitis, tamen lege diuina non prohibitis, ma

Export TEI

Illius tenor.

trimonia contraxerunt, vt in eisdem manere poßint dispensare. Sic Pontifex. Cùm enim matrimonia dicta non sint contracta in gradibus diuinâ lege prohibitis, iuxta probabiles valde sententias, non videtur esse opus dispensatione, quia in illis nihil contrarium est dogmatibus Catholicis. Nisi

Export TEI

Quomodo habere rationem dispensationis videtur: vbi ex polygamia arguitur iure naturæ non permissa, & tamen non tolerata ab Ecclesia.

dicamus Ecclesiam posse sic coniugatos ad Baptismum non admittere, nisi se illius legibus hac in parte velint conformare: quod dum non facit, sed benignè suscipit, videri dispensare. Sicut enim illi probabiliter in coniugio permanere possunt, ita & Ecclesia probabiliter de inualiditate eorum iudicare, & sic separationem renuentibus ingressum prohibere. Sicut prohibet polygamis in polygamia perseuerare volentibus; cùm tamen polygamiam non esse contra legem naturalem, graues scriptores teneant, vt videri potest apud P. Thomam Sancium Lib. 7. Disputat. 80. num. 5. & licet ad hoc vt Ecclesia polygamiam non admittat in iis, qui conuertuntur, afferri pro ratione adæquatâ possit præceptum positiuum Christi, qui Matthæi 19. matrimonium ad primæuum statum reduxit, in quo vnica tantùm licebat vxor, id quidem non est certum ad infideles extendi: & ita apud illos polygamiam esse licitam tenent Abulensis in citatum Caput Matthæi.

Export TEI

Lex monogamiæ infideles non obligare qui censeant, & de probabilitate sententiæ.

Quæst. 35. paulò post principium, Veracruz Secunda Parte speciali Artic. 17. Conclus. 5. tamquàm valde probabile. Et quamuis P. Sancius suprà numer. 14. sententiam dictam tolerabilem, non esse affirmet, alij tantùm dicunt oppositam esse communem, vt videri potest apud Bonacinam Quæst. 3. Puncto 10. P. Palaum Disput. 3. Puncto 1. P. Martinon Disput. 72. numer. 27. & alios. Et Victorellus in Additionibus ad Cardinalem Toletum Lib. 7. Cap. 7. sic ait: Problema est an infideles nunc plures vxores habentes peccent. Qui dicendi modus licet sustineri aliquo modo possit, contrarium tamen magis est Ecclesiæ menti conforme in Cap. Gaudemus, de diuortiis, vbi permit

Export TEI

Cap. Gaudemus.

titur fideli cōuersoconuerso habitare cum infideli, sic reddita ratione: Cùm per Sacramentum Baptismi non soluantur matrimonia, sed crimina dimittantur. Cùm |

p. 110

ergo matrimonia non soluuntur per Baptismum; ea quæ probabiliter talia sunt, ab Ecclesia debent probabiliter sustineri: & ita pro illo dispensatio necessaria non est, quæ propriè talis sit; vnde si detur, ad maiorem debet securitatem aduocari.

Export TEI

382

*DIco quintò. Religiosi Societatis pos

Export TEI

Assertio 5. Religiosos Societatis posse in omnibus gradibus iure diuino non prohibitis dispensare.

sunt cum Neophytis dispensare in quibuscumque gradibus consanguinitatis & affinitatis iure diuino non prohibitis, iuxta formam concessionis, quæ habetur in Compendio Indico per Gregorium XIII. Pium IV. & Pium V. & sic habet: Possunt Presbyteri Societatis à Præposito Generali per se vel alios ad id electi Auctoritate Apostolica (gratis tamen, dispensare cum Neophytis in quibusuis Orientis, Brasiliæ, Peru, Nouæ-Hispaniæ, & aliis vltramarinis regionibus, insulisque Oceani maris, ac

Export TEI

Priuilegij tenor.

Occidentalibus partibus degentibus, in quibuscumque iure diuino non prohibitis consanguinitatis vel affinitatis gradibus, vel aliàs coniunctis, aut se attinentibus, vt impedimentis huiusmodi non obstantibus, matrimonium inter se contrahere, & solemnizare, seu, si iam scienter contraxerint, denuò contrahere valeant. In partibus quidem vbi locorum Ordinarij de facili adiri possunt, in foro conscientiæ tantùm, sed perpetuo. Sic ibi. Pro quo & adduci potuit concessio Pauli V. in BulIa, quæ incipit: Cùm sicut accepimus Ann. 1614. Vbi quidem aliqua continentur satis eximia. Primum, nullum gradum excipi, nisi qui

Export TEI

Eximia illius concessio.

jure diuino sunt prohibiti, de quibus iam dictum. Secundum, non solos gradus consanguinitatis & affinitatis, sed quamcumque aliam conjunctionem dispensationi non obstare, quæ quidem non alia esse videtur, nisi cognationis spiritualis, legalis, & publicæ honestatis. Tertium, ad Ordinarios necessarium non esse recursum, vbi de facili adiri nequeunt. Quartum, concessionem in foro conscientiæ esse perpetuam. Circa quæ aliquid adiiciendum.

Export TEI

383

*Circa primum, cùm solùm in primo

Export TEI

Dispensationem, circa omnes dictos gradus stare posse, si probabiles sententiæ circa eosdem sint.

gradu ascendentium sit prohibitio indicta lege naturæ, & sic diuina, circa alios concessio locum habere potest, si id forum conscientiæ patiatur. Nam cùm cognationes soleant esse notissimæ, sicut & affinitates, quæ ex copulâ illicitâ non proueniunt, non videtur frequenter posse occasionem occurrere, in qua forum illud secretum possit obseruari. Sed quia reuera esse potest, licet non frequens, tunc dictâ vtendum facultate; vt si ignoretur feminam aliquam esse neptem cuiusquam, quia ex fornicaria copulâ genita, quod tamen auus sciat, & sic in aliis. Vt inter ignotos fratres & sorores, pro quo duos casus notabiles refert P. Comitolus Lib. 1. Quæst. 112. Tales enim circa hoc occurrere congruentiæ possunt, vt priuilegium applicandum sit iuxta probabiles de graduum prohibitione sententias: illæ enim non ad meram speculationem inuentæ, sed vt per easdem possit animarum saluti, & conscientiarum tranquillitati succurri. Quomodo autem stare huiusmodi ampla concessio possit cum limitatione circa primum gradum ab aliis Pontificibus adiecta, dicemus n. 387. & seqq.

Export TEI

384

*Circa secundum, quod ad impedimen

Export TEI

Idem circa cognationem spiritualem, legalem, & publica honestatis.

ta dicta cognationis spiritualis, legalis, & publicæ honestatis verba illa referri debeant vel aliàs coniunctis, aut se attinentibus, ex eo constat, quia ratione illorum aliqua coniunctio seu attinentia est; & cùm nulla dicatur obstare, generali sunt clausulâ cōprehensacomprehensa. Et quod ad duo posteriora impedimenta pertinet, nulla videtur esse difficultas: quoad primum autem id forsan obstare quispiam arbitretur, quod habet P. Thomas Sancius

Export TEI

Difficultas circa cognationem spiritualẽspiritualem.

Lib. 8. de Matrimonio, Disp. 19. num. 7. ex diuersis Auctoribus, scilicet dispensationem in hoc impedimento esse difficiliorem, quia coniunctio est dignior, vtpotè à venerabiliori principio, & ita magis ab huiusmodi coniugiis abstinendum esse prætereà illud indecens, & Ecclesiam Romanam numquàm in eo dispensare. Quod quidem vt non debeat sic generaliter accipi; saltem habere verum in cognatione inter leuantem ac tenentem, & leuatum ac tentum, experientiâ est compertum. Et confirmari potest ex facultatibus concessis Episcopis Indiarum, de quibus aliàs: nona enim sic habet: Dispensandi in impedimento cognationis spiritualis, præter quam inter leuantem & leuatum. Sed hæc non videntur obstare:

Export TEI

Cui clarà occurritur.

nam in primis dispensatio talis concedi sæpè solet in secunda eius specie, in compaternitate inquam, quæ est inter leuantem & tenentem ac inter leuati ac tenti parentes: vnde ratio illa dignioris coniunctionis ob venerabilius principium non cogit, eo quòd totum illud iuris positiui Ecclesiastici sit, & in eo tantùm inueniatur quædam imitatio naturæ in ordine ad superiorem finem, vt exponit D. Thomas in 4. Dist. 42. q. 1. art. 1. in Corpore, & art. 2. ad 1.

Export TEI

385

*Deinde. Quod Doctores de difficultate

Export TEI

Et quid ex difficili concessionis praxi sequatur.

illa dicunt, intelligendum venit de dispensatione pro foro externo; nec de Indiis locuti, in quibus ratione immensæ distantiæ aliter oportuit prouideri. Quòd si Pontifices in facultatibus Episcopis Indiarum concessis id cum limitatione dicta concesserunt, alij eam non apponentes, liberalitatem exhibuêre maiorem, & id erga Episcopos etiam, vt inferiùs exponemus. Vnde in rigore facultate dictâ non egent, durante Societatis priuilegio, de quo & statim. Et ita concessionem ad omnia impedimenta extendi, quæ iuris diui non sunt, tenent Fr. Ioannes Baptista in Animaduersionibus pro Confessariis Indorum sol. 143. pag. 1. P. Quintanad. Tomo 2. Tract. 6. Singulari 12. verb. Dispensatio n. 17. & alij; quamuis de aliis loquantur concessionibus, ex quibus quæ à nobis

Export TEI

Concessio alia Innocentij IV.

aliàs allata est, Innocentij Quarti sic habet: Vel in gradibus, & casibus, à diuina minimè lege prohibitis, matrimonia contraxerant &c. Vim etiam facit P. Quintana in concessione Alexandri Sexti omnimodāomnimodam facultatem tribuentis: vbi per errorem pro Adriano positus Alexander, erroris repetitione, quales alij in eodem opere, quæ esse solet fortuna posthumorum. Adducitui etiam concessio Leonis X. die 25. Aprilis Ann. 1521. de quo diximus non semel temporalem fuisse & personalem, & ita non curandum. Nunc autem prædictâ Adriani Bullâ accuratiùs inspecta ad communem existimationem firmandam, iuxta quam vim retinere censetur, in eadem aliquale inuenio fundamentum: sic enim in illa Adrianus post Omnimodæ

Export TEI

Et Adriani Sexti altera.

concessionem: & quia vt accepimus, per præfatos Prædecessores nostros Romanos Pontifices aliqua indulta |

p. 111

concessa fuerunt Fratribus existentibus, aut ire procurantibus in dictis, & ad dictas Indiarum partes; Nos omnia illa confirmando, ac (quatenus opus est) de nouo concedendo, volumus vt præfati Prælati Fratrum pro tempore existentes, & quibus ipsi de suis Fratribus duxerint concedendum, omnibus prædictis indultis in genere vel in specie hactenus conceßis, & in posterùm concedendis, vti, potiri & gaudere liberè & licitè poßint. Hæc Adrianus: quæ quidem ad ea præsertim referri possunt, quæ prædecessor eius Leo X. anno proximo concesserat; sed cum temporariâ limitatione. Cùm autem in confirmatione & innouatione prædictâ nulla limitatio sit, & ad futuros Prælatos ac Fratres, quibus illi concedendum duxerint, indultum præfatum extendat, verosimile apparet generale esse & perpetuum, ac per communicationem alijs eâ gaudentibus conuenire. Quibus quid opponi possit video; sed ea alijs discutienda relinquo.

Export TEI

386

*Circa tertium. Quòd scilicet recursus

Export TEI

Recursum ad Ordinarios non esse necessariũnecessarium. Et quando neque pro foro externo distantiæ spatio designato.

ad Ordinarios necessarius non sit, cùm de foro conscientiæ agitur, vbicumque illi sint, indicat pro foro externo etiam facultatem concedi, cùm de facili adiri nequeunt, vt exponit P. Quintanad. Singulari 12. citato, num. 10. sic censens vt Ordinarius debeat itinere decem diætarum distare, quarum quælibet viginti millia passuum contineat, & omnes ducenta millia passuum, sicut in eodem priuilegio extat, & in Bullâ Innocentij X. post alias Pauli V. & Vrbani VIII. Verosimilius tamen est quod ex concessione prædicta Adriani habetur, & ab eodem ipsius verbis proponitur numer. 12. dum sic loquitur: Tamen intra duarum diætarum spatium ipsi, vel Officiales eorum, inueniri minimè poßint. Sic ille. Pro quo etiam facit id, quod Pontifices alij circa facultatem absoluendi à casibus Bullæ Cœnæ decernunt, & post alios ab Innocentio X. cuius verba dedimus num. 302. & quæ ad institutum præsens faciunt, illa sunt: Neque Ordinarij saltem inter duas diætas existant. Distantia ergo duarum diætarum, quas communiter dicimus Iornadas, difficilem aditum reddit, vnde eâ stante, licebit vsus prædictæ facultatis virtute priorum concessionum, quamuis Innocentius X. priores illas decem diætas assignet: expediet autem ad offensiones, quæ oriri inde aliquando poterunt, submouendas, plus, quàm de iure necessarium sit, Ordinariis hac in parte, sicut & aliàs sæpè, deferre.

Export TEI

387

*Circa quartum, vt prædicta gratia per

Export TEI

Quid perpetuitati priuilegij obstare videatur ex temporali aliorum Pontificum concessione.

petua non sit, videntur obstare temporales aliorum Pontificum concessiones, iuxta quas Innocentius X. verba illa. Sed perpetuo sustulit, & ad viginti tantùm annos suas voluit prorogari. Et concessionem quidem perpetuam extitisse ignorare non potuit, quia eius meminit, quæ in Bullâ habetur Pauli III. & videtur esse, quæ incipit Licet debitum, de quâ num. 381. & sine vlla temporis limitatione procedit. Aut ergo eam reuocare quoad hoc voluit, aut non esse perpetuam iudicauit. Cumque hoc vltimum dici nequeat, prius videtur asserendum. Et hoc quidem magis videtur vrgere in concessione prædictâ, quatenus eadem est cum concessione Pauli V. & Vrbani VIII. vt ex earumdem tenore constat. Paulus autem in concessione suâ, & similiter Vrbanus, in earum exordio protestantur, in huiusmodi gratiarum concessionibus, vestigiis multorum Prædecessorum suorum insistere. Vnde non videtur dubitari posse quominùs quidquid illi concesserant, habuerint satis superque perspectum. Hoc ergo scientes, & cum limitatione temporis concedentes, inutilem equidem concessionem suam non poterant ignorare: quandoquidem limitatione dictâ non obstante, id quod ipsi temporale volunt, perpetuum fore sciebant, & ita minimè à priuilegiatis de eorum limitatione curandum. Cùm ergo hoc dici nequeat, dicendum sanè actum vtilem facere voluisse, & ita priuilegiorum antecedentium amplitudinem limitasse.

Export TEI

388

*Nihilominùs pro perpetuitate standum,

Export TEI

Eidem occurritur.

quæ cùm ita manifesta sit ex vi priorum priuilegiorum, neque à Pontificibus limitationem addentibus fuerit expressè, aut etiam tacitè, ita vt expressæ reuocationi æquiualeat, illius concessio reuocata; non est cur debeat sublata reputari. Regula Iuris in Sexto notissima est, oportere beneficium Principis esse mansurum: & ita cùm de illius permanentia dubitatio suboritur pro illa est ferenda sententia, & beneficium perpetuum iudicandum. Si ergo ita accidit quando perpetuitas in eodem priuilegio expressa non habetur, quantò id potiùs asserendum, vbi in priuilegio verbis expressis perpetuitas consignata reperitur. Neque adducta obstant, vt in casu vrgentiore diximus, num. 15. quando scilicet ab eodem beneficium cum limitatione conceditur, quod ab ipso fuerat sine limitatione concessum: dummodò voluntatem suam non amplius declararit, vt ibidem citati tenent. Pro quo discursus est satis vr

Export TEI

Pro quo & vrgens discursus.

gens in hunc modum efformatus. Nam concedentes cum limitatione, aut non meminerunt perpetuitatis aliàs concessæ, aut memoriam eiusdem habuerunt. Si primum: non est locus reuocationi, quia ignorantia, & idem de inconsiderantiâ est, facit inuoluntarium: neque est credibile id, quod tantâ est cum consideratione concessum, sine consideratione aliqua erga ipsum, siue in genere, siue in specie reuocatum. Et hinc est solemnis Iuris decisio in Cap. 1. de Constitut. in 6. pro ijs, quæ Pontifex in scrinio pectoris habere non debet, quia sunt res facti, & ita potest ignorantia aut obliuio in eodem reperiri. Si autem meminit, cùm reuocare expressè potuerit, nec tamen ita fecerit, contra illum est interpretatio facienda: sic enim & Pontifices ipsi statuunt, & habetur etiam in Regulis Iuris in 6. 57. dum ibi

Export TEI

Cap. Contra, de Regulis Iuris in 6.

dicitur quòd contra eum, qui legem dicere potuit apertiùs, est interpretatio facienda. Et in rigore contra eum non est, licèt species aliqua oppositionis esse videatur. Verè enim sibi non voluit esse contrarius, qui sic statuit, cùm expressionem suæ subtraxerit voluntatis.

Export TEI

389

*Possunt autem concessiones dictæ, etsi

Export TEI

Omnes cōcessionesconcessiones quomodo cohærere possint.

contrariæ appareant, inter se cohærere, & posterioris ratio aliqua specialis subesse: velle inquam Pontificem non ita independenter Euangelicos ministros se gerere, vt non debeant ad SedẽSedem Apostolicam aliquẽaliquem recursum habere, quod modus limitatæ indicat concessionis, licèt aliàs sciant concessionẽconcessionem esse perpetuam: vel moderationis in eius vsu admonere, cùm adeò facilis subtractio sit, sicut est facilis limitatio. Et generaliter loquendo, dum limitatio additur, id esse indicio potest, non sibi |

p. 112

modò concessionem amplam ita placere, sicut aliis, aut etiam sibi anteà placuisset: & quòd fortè si concessa prius sinelimitatione non fuisset, modò non concederetur, eò quòd ratio aliqua posteà occurrerit, quæ pro voluntatis mutatione considerabile possit habere momentum; quâ tamen non obstante, prior concessio abroganda minimè videatur. Quando autem sic confirmari dispositiones possunt, fauorabiliter judicandum est, quia semper vitari debet cōtrarietascontrarietas voluntatum. L. Repugnantia. D. de Regulis Iuris: pro quo & alia adducit Marius Antoninus Lib. 2. Variarum, Resol. 22. num. 7.

Export TEI

390

*Iuxta quam doctrinam affirmandum

Export TEI

Limitationem circa gradus similiter non obstare.

etiam non obstare limitationem, quam Pontifices posteriores addunt circa gradus consanguinitatis & affinitatis: primum enim excipiunt, vt in eo non possit dispensari, vt videri potest in Bullis Pauli V. Vrbani VIII. & Innocentij X. Cùm enim Paulus III. & Greg. XIII. aliiq́ue eos tantùm excipiant, qui iure diuino sunt prohibiti, eorum est standum concessioni; quod viri docti in hac & aliis Prouincijs censuerunt, & quasi pro certo statuit P. Quintan. de similibus concessionibus loquens suprà, singul. 13. n. 7. Est autem pro eo specialiter ratio vltima, & quod de volũtatevoluntate Pontificum dictum est: velle scilicet hoc pacto ostendere, quòd si ipsi primi huius priuilegij essent auctores, primum gradum minimè essent concessuri, quamuis ob reuerentiam concedentium, & tuendam Sedis Apostolicæ auctoritatem, quæ formitati & obseruantiæ suorum priuilegiorum aduigilat, illud noluerint penitus reuocare. Qui

Export TEI

Instantia vrgens pro asserto.

bus addo concessionem istam vt à præfatis Pontificibus profectam, meram gratiam continere, vt ex illius constat exordio: iuxta postulationem enim RR. Patrum Generalium procedit, qui augeri Societati gratias, non adimi cupiebant: & per eam regulanda concessio. Cap. Inter dilectum, §. Cæterùm, de fide instrumentorum, cùm Glossa ibi. Et Pontifices ipsi omnino beneplacentem circa hoc voluntatem præseferunt: ergo nihil tali concessioni ademptum, quòd aliàs liceret, quia circa hoc postulatio non est directa, & Pontifices meram gratiam conferre voluerunt.

Export TEI

391

*Dico sextò. Secunda priuilegij pars,

Export TEI

Assertio 6. circa forũforum exterius quòd Ordinarij cum assidentibus sacerdotibus Societatis possint.

de quo num. 382. juxta illius tenorem decurrere potest, qui sic habet: Ordinarij verò ipsi ibidem in vtroque foro, sed tantùm ad viginti annos, à data præsentium computandos, de consilio tamen & assensu dictorum Societatis Presbyterorum, tamquam Adiutorum & Assessorum suorum, vbi eorum copia commodè haberi poßit. In reliquis autem Prouincijs Ordinariorum præsentia destitutio, vel ab eis non minùs ducentis millibus passuum remotis, ijdem Presbyteri per se in vtroque foro poßint in prędictisprædictis dispensare. Possunt etiam prędictiprædicti Sacerdotes in eisdem locis denuntiationes, & alias extrin

Export TEI

Priuilegij tenor.

secas solemnitates & cæremonias, cùm id expedire, aut necessum esse visum fuerit, omittere: prolemque susceptam aut suscipiendam, legitimam declarare. Sic ibi. Vbi quidẽquidem licet concessio temporalis sit, in ordine tamen ad eius effectum cum amplitudine dicta debet intelligi. Itaque possunt Ordinarij Assessorum prædictorum consilio & assensu in omnibus gradibus iure diuino non prohibitis dispensare, non obstante limitatione, de qua diximus; quia sicut illa pro Religiosis Societatis non obstat, ita

Export TEI

Ordinarios posse in ombus prædictis gradibus dispensare.

neque pro Ordinarijs, quia similis ratio militat. Vbi non iam in concessione Vrbani & Innocentij vis facienda est; quia cùm temporalis fuerit, & limitata, satis fundatum ex illa nequit desumi pręsidiumpræsidium; quod tamen ex Bullâ Pauli V. valde robustũrobustum occurrit. Ille enim in Bullâ citatâ An. 1614. quæ incipit: Cùm sicut accipimus, priuilegium Societati in ordine ad dispensationem in quocumque gradu non prohibito iure diuino concedit, in foro conscientiæ perpetuum: & post huiusmodi concessionem pro foro externo idem, & eisdem propè verbis, quod ex Indico Compendio est positum. Illa ergo concessio ad omnia se extendit, ad quæ prior pro foro conscientiæ: quæ finita quidem est Anno 34. sed instaurata ab alijs Pontificibus iuxta eumdem sensum intelligenda est, licèt illi primum gradum exceperint. Cùm enim, vt probauimus, eorum mens non fuerit amplitudinem priuilegij demoliri: sicut in foro interno id dicendum est, ita & in externo, in quo id priori concessione licebat. Et quemadmodum circa amplitudinem numquàm in vtroque foro aliqua est decreta varietas, sed solùm circa durationem; ita in posterioribus est concessionibus asserendum, ad idem scilicet fori vtriusque concessionem extendi, quidquid sit de illorum duratione. Neque credibile est Pontifices velle Ordinariorum circa hoc facultatem eâ esse minorem, quæ Religiosis in foro conscientiæ competit; quandoquidem in omnibus præcedentibus indultis eos pariarunt. De duratione autem priuilegij modò vigentis, scilicet Innocentij X. iam dictum suprà, quoad hoc ab Anno 1654. decurrens Anno 1674. finiendum.

Export TEI

392

*Sequitur iam illud: De consilio tamen &

Export TEI

Sacerdotes Societatis ita esse Assessores, vt juxta eorũeorum assensum nequeant Episcopi ferre sententiam.

assensu dictorum Societatis Presbyterorum. Vbi manifestum est particulam, &, sensum copulatiuum reddere, & ita consilium petiisse non sufficere, nisi consensus seu assensus accedat. Ea enim est vis dictæ particulæ copulatiuæ, quæ requirit concursum copulatorum. Per Glossam & Doctores, in Cap. 2. de Rescriptis. Baldum Confilio 318. in fine, Volum. 4. Castrum Consilio 44. Col. 2. Volumine 1. & alios communiter. Neque obstat quod additur: Tamquam Adiutorum & Assessorum suorum. Assessorum enim non assensus, sed consilium requiri debet, vt diximus Titulo. 3. 92. Id namque communiter verum est, non tamen repugnat Assessorum aliquando Consilium à Pontifice requiri. Et ita videmus in his regionibus accidere in iudicibus delegatis circa ciuiles caussas Regularium, quando Iurisperiti non sunt: nequeunt enim contra Assensorum Consilium sententiam pronuntiare. Præterquàm quòd Religiosi Societatis non Assessores tantùm, sed etiam Adiutores compellantur; vnde in partem vocantur solicitudinis, vtpotè quibus est priuilegium directè concessum, & ministerium conuersionis, & fidei propagationis incumbit. Consilium ergo Assessoribus respondet, assensus Adiutoribus.

Export TEI

393

*An autem aliunde possint Indiarum E

Export TEI

Sine illis ex concessione Adriani posse dispensare.

piscopi sine Assessoribus & Adiutoribus dispensare si quis quærat. Responderi potest affirmatiuè iuxta concessionem Adriani VI. de quâ num. 385. & 386. In eâ enim Religiosis dispensandi |

p. 113

facultas committitur, si Episcopi, aut eorum Officiales, intra duarum diætarum spatium non existant. Vbi supponitur Episcopos ipsos, & eorum Officiales facultatem talem habere: aliàs non esset cur ea Religiosis deberet, vbi illi adstant, limitari. Adducit etiam P. Quintanad. Tractat. 6. citato, Singular. 12. numer. 19. priuilegium Pij V. concessum Episcopis Indiæ Orientalis: sic enim ille Archiepiscopo Goano rescribit: Quod Nos hortatus es ad concedendum ista

Export TEI

Aliud Pij V

rum partium Episcopis facultatem dispensandi cum his, qui matrimonium inter se in gradibus à iure prohibitis contraxerunt, vel in posterum contrahere contigerit. Nos saluti animarum consulere volentes, & considerantes quàm difficile sit ac longum ex tam remotis Orbis terrarum partibus ab Apostolica Sede huiusmodi absolutiones & dispensationes petere, facultatem eam duximus concedendam, sicut ex alijs nostris Litteris Intelliges. Sic ille. Quam concessionem etiam ad Indias Occidentales extendi constat ex dictis, numer. 114. Verùm quia ista non adeò certa sunt: non ex eo quòd priuilegia sint incerta, sed quia illatio irre

Export TEI

Quid pro praxi & de EpiscoporũEpiscoporum obligatione ad vsum priuilegij juxta formam in eo præscriptāpræscriptam.

fragabilis non est, licèt appareat probabilis, Ordinarij, dum concessio alia viget, iuxta illam debent in dispensatione procedere; quia aliàs inutile reddent priuilegium Societatis quoad forum exterius, juxta id speciale, quod ipsis in Ordinariorum ipsorum præsentiâ conceditur, contra Pontificis mentem, & securâ relictâ viâ dubiam amplectentur sine congruenti ratione: ex affectatâ inquam independentiâ à Religiosis, in quâ deberent Pontificiæ Sedi obsequium præstare fidele, cuius beneficio sunt id, quod sunt, post Dei gratiam. Et hac ex parte eorum non limitat potestatem, cùm de iure illis dispensandi in prædictis non competat, sed eisdem benignè tribuitur cum aliorum adiutorio, sicut in multis tenentur Capituli Consilium adhibere. Si tamen concessio temporalis, de quâ agimus, aliquando desit, tunc ad duas præfatas poterunt iuxta casuum exigentiam prouocare. Et priuilegium quidem Pij V. non de solis Neo

Export TEI

PriuilegiũPriuilegium Pij V. ad omnes Indiarum incolas extendi.

phytis procedit, sed generaliter: & licet de ijs procedat, qui in gradibus prohibitis contraxerunt, ad eos etiam extendendum, qui contrahere volunt, propter rationem eamdem, difficilem inquam aditum Sedis Apostolicæ: quæ sanè vrget, dum de salute agitur animarum, vt Pontifex ibidem attestatur. Quod est dignum obseruatione pro casu saltem vrgentiore.

Export TEI

394

*Circa id, quod de distantia ducentorum

Export TEI

Distantia per passus quomodo cōputandacomputanda.

millium passuum dicitur, videtur asserendum non esse arithmeticè computandos, quod quidem impossibile moraliter est; sed ad diætas reducendos: cùm enim diæta viginti millia passuum soleat cōtinerecontinere, iuxta dicta n. 386. & in Indiis ob locorum & viarum incommoda, minoris spatij esse soleant, iuxta diætarum communium, quas Iornadas dicimus, numerum, dicta est computatio facienda: cùm stet aliàs id, quod cit. num. de minoris spatij sufficientiâ dicebamus. Alia autem ex priuilegio adducta specialem difficultatem non habent, vt circa ea debeamus immorari.

Export TEI

Admonitio circa vsum priuilegiorũpriuilegiorum attentâ solùm conuenientiâ.

Export TEI

Tandem sic additur: Admonentur tamen omnes à Summo Pontifice, ne ijs facultatibus vtantur, nisi vbi id expedire existimauerint, super quo eorum conscientiæ onerantur. Sic ibi. Quæ admonitio non Religiosos Societatis solummodò, sed & Ordinarios tangit, vt non pro libitu dispensationes faciant, sed momentis vtilitatis expensis, in quo video non rarò delinqui. Curati enim volentes contrahere Ordinarijs nudè proponunt, nullâ conuenientiæ additâ ratione, & sine inquisitione alia dispensantur. Nisi fortè existiment Indos & similes priuilegiatos eo ipso quòd contrahere velint, dispensari debere, quia in dispensationis negatione inconueniens potest non leue timeri, quòd scilicet in pellicatu incastuoso perseuerent. Quæ suspicio indole eorum inspectâ, non debile habet fundamentum. Iuxta quod etiam procedit id, quod tandem adiicitur in hunc modum, & iniungitur vt di

Export TEI

Admonitionis alia pars.

ligenter Neophytos ipsos admoneant, vt ab eiusmodi matrimonijs Canonica lege prohibitis abstineant. Quæ adhortatio nihil diuersum videtur præseferre: si enim prędictorumprædictorum onerantur conscientięconscientiæ, ne dicta facultate vtantur, nisi vbi expedire existimauerint; eo ipso satis intelligitur debere eos, qui contrahere sine speciali conuenientia volunt, à dispensatione repellere, & sic matrimonia lege Canonicâ prohibita, nōnon esse ab illis frequentanda. Pro huius

Export TEI

Obseruatio pro scrupulis submouendis.

modi autem admonitionibus id sit dixisse satis ad scrupulos submouendos, quamcumque rationem conuenientiæ, supposita talium indole, sufficientem fore, vt sine conscientiæ onere dispensatio possit impartiri.

Export TEI

395

*PRiuilegium aliud in Compendio Indico

Export TEI

PriuilegiũPriuilegium eximium Greg. XIII.

habetur §. 7. in hunc modũmodum. Potest Præpositus Generalis, & alij Præpositi ac Presbyteri Societatis per Præpositum Generalem in Indiæ Orientalis partibus deputandi, existente rationabili & legitimâ caussa, dispẽsaredispensare in foro conscientiæ cum Neophytis & alijs omnibus ibidem commorantibus, qui in facie Ecclesiæ illegitimum matrimoniũmatrimonium, siue scienter siue ignoranter, contraxerunt, super quouis occulto impedimento, propter quod tale matrimonium in conscientia fuerit inualidum; ipsique contrahẽtescontrahentes sine scandalo separari nōnon poßint, iniunctâ eis pro modo culpæ pœnitentiâ salutari; dummodò de nouo inter se secretò contrahātcontrahant, seruata forma Concil. Trid. si id sine scandalo fieri poßit: alioqui (super quo eorum conscientia oneratur) etiam dicta formâ nōnon seruata. Sic ibi, admonitione eadem addita, de quâ n. præced. Quæ quidẽquidem

Export TEI

Ad omnia impedimẽtaimpedimenta & personas extenditur.

concessio eximia est, quia nullus gradus aut impedimentum excipitur, sed ad omne coniugium illegitimum extenditur. Deinde: non pro Neophytis tantùm, sed pro omnibus aliis IndiarũIndiarum incolis procedit. Et licet pro Indiâ Orientali sit facta, ex declaratione tamen eiusdem, qui concessit, quæ ad illam spectant, ad occidentalem sunt etiam adsciscenda, vt num. etiam præced. dicebamus. Illud autem eximiam concessionem obnubilat, quod scilicet temporaria fuerit, vtpotè à Gregor. XIII. ad decennium tantùm indulta. Ann. 1579.

Export TEI

396

*Quia verò, vt dixi num. 27. non deerunt

Export TEI

Quia temporale, & finitum, ad praxim nōnon videri reducendũreducendum.

qui censeant priuilegium dictum à Paulo V. confirmatum & innouatum, iuxta dicta citat. num. & antecedentibus aliis, magnum profectò ex eo pro casu vrgentissimo poterit haberi perfugium. Quod tamen in Societate non videtur facilè admittendum, quia ad priuilegiorum vsum necessaria est communicatio R. P. Generalis; & illam pro casu præsenti non esse ex eo apparet, |

p. 114

quòd cùm ipse R. P. Generalis in eâ sit fundatissimâ persuasione, vt priuilegia huiusmodi perpetua non sint, & ita neque vsum licitum; non videtur credibile velle ipsum communicationem talem cuiquam facere in re profectò grauissima, & in cuius vsu non leuia possunt inconuenientia reperiri. Quòd si contingat illum Prouincialibus, aut aliis sine discrimine priuilegia concedere secundùm omnia in illis contenta, vtpotè viris doctis & scientibus quid sibi per illa liceat: nihilominùs res scrupulo plena est, eò quòd numquàm videatur sic communicantis ea esse mens vt ad præfatum effectum priuilegium extendatur: vnde si ipse adesset, minimè tale aliquid aut faceret aut fieri pateretur. Currit ergo vulgatissima regula iuris, quod in generali concessione non veniunt ea, quæ quis in specie non esset verosimiliter concessurus. Quòd si à Societate confirmatio dicti priuilegij non est admissa, vt quæ fundamento carere solido videatur, ex eo deducendum neque Religiosos alios posse virtute talis confirmationis operari: neque enim plus illis licere potest, quàm principali priuilegiario, cùm concessio illorum sit adinstar, vt iam dictum & probatum. Vbi ne

Export TEI

Sententia circa non vsum in vna Religione, non suffragari.

quit sententia illorum suffragari, qui affirmant non vsum priuilegij respectu aliquorum non nocere alijs habentibus communicationem, quo minùs vti eo possint. Pro quo Emmanuel Rodericus Tomo 1. qq. regular. q. 55. artic. 19. nam id verum habet quando priuilegium in suâ origine ita receptum est, vt vim habuerit, cui tamen sit vsus denegatus: quod quidem in casu præsenti non accidit, iuxta præmissam explicationem. De priuilegio autem Pij V. de quo numer. 393. alia est ratio, quia sine temporis limitatione concessum.

Export TEI

397

*Potest autem circa dictum priuilegium,

Export TEI

Quomodo extendi priuilegium ad matrimonia non contracta possit.

aliquando forsitan confirmandum, vel secundùm eam vim, quam aliqui eidem affingunt, inquiri an deseruire possit, vt qui nondum matrimonium contraxerunt contrahere queant, sicut de priuilegio Pij V. diximus num. 393. Ad quod negatiuè respondendum videtur, quia satis est tenor concessionis expressus: neque illius & alterius citati eadem est ratio: in priori enim pro ratione concessionis tantùm redditur distantia; in alio verò scandali euitatio: quæ quidem in matrimonio contracto locum habere potest, non ita in contrahendo. Quod si reuerà aliquando sit, idem dicendum, idque iuxta casus contingentiam iudicandum. Dixi licitè, quia de remedio illicito

Export TEI

Quid de scienter cōtrahetibuscontrahentibus.

alia est ratio: vt si aliqui scientes dispensationem sibi non posse conferri vt contrahant, quæ solùm pro contracto iam matrimonio conceditur; reipsa illud ineant, & ita eo beneficio gaudere contendant. Vbi quidem negandum videtur, quia nemini sua fraus prodesse debet, vt clamant iura: neque dici potest eum, qui sic agit, suo iure vti, quandoquidem non iure, sed iniuriâ proceditur, reddendo irritum contractum, & nullum pariter Sacramentum. Si tamen post factum reuerà pœ

Export TEI

Ex sententia se ad ieiuniũieiunium impotentem reddentes arguitur.

niteant, & satisfactionem offerant, qualem Pontifex in suâ concessione requirit, non debent illius beneficio priuari, iuxta multorum sententiam, docentium eum, qui opere prauo in eam defatigationem incidit, quæ si aliunde procederet, eum à ieiunio penitus excusaret, non esse ad ieiunium obligandum, quamuis sciens & prudens id fecerit, pro quo videri potest P. Fagundez circa quartum Ecclesiæ Præceptum Lib. 1. Cap. 8. num. 17. Cùm enim Pontifex de contrahentibus scienter etiam determinet, neque casum præsentem excipiat, ac satisfactione sit proportionatâ contentus; id satis videtur ad beneficium dispensationis obtinendum.

Export TEI

398

*Dico septimò. Priuilegium, de quo in

Export TEI

Assertio 7. circa priuilegium pro conuersis coniuge non conuersa, aut è contrà.

Compendio Indico verb. Matrimonium, vsum habet penitus expeditum, vt scilicet Ordinarij locorum, Parochi, & Religiosi Societatis cum Indis & Æthiopibus, liberis seu seruis, ad fidem conuersis, qui ante susceptum Baptisma matrimonium contraxerunt, vt eorum quilibet, etiam superstite coniuge infideli, & eius consensu minimè requisito, aut responso non expectato, matrimonia cum quouis fideli, aliàs tamen ritè contrahere, & in facie Ecclesiæ solemnizare, & in eis posteà carnali copulâ consummatis quoad vixerint, remanere licitè valeant: dummodò constet; etiam summariè, & extra judicialiter, coniugem, vt præfertur, absentem moneri legitimè non posse, aut monitum intra tempus in eadem monitione præfixum suam voluntatem non significasse. Gregorius XIII. die 25. Ianuarij, Ann.

Export TEI

Gregor. XIII.

1585. & habetur in Litteris Apostolicis pro Indijs Pag. 103. Decreuit etiam eisdem Litteris (sic in Compendio additur) talia matrimonia, etiamsi posteà contigerit coniuges priores infideles suam voluntatem

Export TEI

Speciale illius decretum, & declaratio.

iustè impeditos declarare non potuisse, & ad fidem etiam tempore contracti secundi matrimonij conuersos fuisse; nihilominùs rescindi numquàm debere, sed valida & firma, prolemque inde susceptam legitimam fore. Sic ibi. Et hac facultate vti posse omnes Superiores, & eos, quibus ipsi eam communicauerint, ex Ad

Export TEI

Quibus sit vsus facultatis concessus.

notatione habetur. Quæ quidem iuxta id intelligenda videtur, quod in textu extat, dum sic dicitur: In Angolâ, Æthiopiâ, Brasiliâ, & alijs Indicis regionibus possunt eorumdem locorum Ordinarij, Parochi, & Presbyteri nostræ Societatis, ad Confeßiones audiendas ab eiusdem Societatis Superioribus approbati, & ad dictas regiones pro tempore mißi, vel in illis admißi, dispensare, &c. Cùm enim ad fruendum dicto priuilegio solùm requiratur approbatio Superiorum ad audiendas Confessiones, illa ipsa eiusdem priuilegij videtur communicatio, quæ in Adnotatione præscribitur, & à quolibet fieri Superiore potest. Vnde in simili alia facultate, de quâ verb. Dispensatio §. 5. nihil aliud requiritur quàm legitima deputatio ad audiendas Confessiones, iuxta ea, quæ dicta sunt, num. 180. & 181. Sufficiet ergo ad audiendas Confessiones Indorum à Superioribus esse deputatos.

Export TEI

399

*Continet autem priuilegium dictum

Export TEI

Difficultas circa priuilegium ex legitimo matrimonio inter infideles, vt dissolui nequeant.

satis difficilem decisionem. Cùm enim ex Ecclesiæ declaratione constet matrimonia infidelium legitimè contracta Baptismo non solui, de quo specialiter in Cap. Gaudemus, de diuortijs: Cùm per Sacramentum Baptismi non soluantur matrimonia sed crimina dimittantur. De quo numer. 378. Qui fieri potest, vt ab eadem soluantur Ecclesiâ, quando id accidit, quod in priuilegio habetur? Sed certè illud ita componi potest, vt non soluan

Export TEI

Fit illi satis, optima adducta ratione, & Iuris dispositione eidẽeidem innixa.

tur matrimonia per Baptismum, quando infidelis coniux habitare cum fideli non renuit, neque iste periculum peruersionis ex cohabitatione subit, propter quod eligat separari. Tunc siquidem ad alias transire nuptias cum fideli coniuge potest; |

p. 115

neque enim ad cœlibatum cogendus est; aliàs fidei Christianæ susceptio multis exosa redderetur. Cùm præsertim ij, qui conuertuntur, ex Paganismo veniant nondum plenè fibris gentilitatis euulsis, & carnis illecebris, quibus innutriti, vi spiritus mitigatis. Hoc ergo sic voluisse Christum meritò sibi Ecclesia persuasit, & iam diu in vsu habuit, cùm id ratio videatur vrgentissima comprobare. Pro quo est, Cap. Quantò, de diuortiis, post citatum Cap. Gaudemus. Cap. Iam nunc. Cap. Sic enim 28. q. 1. Cap. Si infidelis, & alia ibidem, & quæst. 2.

Export TEI

400

*Nec ratione tantùm in eam persuasio

Export TEI

Pro eodem D. Pauli auctoritas.

nem inductâ, sed D. Pauli auctoritate, qui 1. Cor. 7. vers. 10. & sequentib. ita scribit: Iis autem qui matrimonio iuncti sunt, præcipio non ego, sed Dominus, vxorem à viro non discedere: quòd si discesserit,

Export TEI

1. Cor. 7. v. 10. & seqq.

manere innuptam, aut viro suo reconciliari. Et vir vxorem non dimittat. Nam ceteris ego dico, non dominus. Si quis frater vxorem habet infidelem, & hæc consentit habitare cum illo, non dimittat illam. Etsi qua mulier fidelis habet virum infidelem, & hic consentit habitare cum illa, non dimittat virum. Quòd si infidelis discedit, discedat: non enim seruituti subiectus est frater aut soror in huiusmodi: in pace autem vocauit nos Deus. Hæc Apostolus: qui dum libertatem fidelis coniugis, alio discedente, commendat, de illâ est accipiendus, quæ talis sit, vt liceat ad nuptias alias animum applicare. Sic enim intellexerunt Patres & Pontifices, iuxta quorum intelligentiam citati Canones prodierunt. Quod verò consensus in ordine ad habitationem, non qualiscumque sit satis, sed qui esse queat sine iniuria Creatoris, ex eiusdem Apostoli doctrinâ deducitur, dum non quemlibet consensum statuit, sed qui possit esse pacificus: qualis non erit, si coniuges se ad fidem eiurandam, aut grauia aliqua crimina infidelibus propria prouocarint. Pro quo Innocentius III. in Cap. Quantò iam citato

Export TEI

Cap. QuātòQuantò, de diuortijs.

ita loquitur: Si enim aliquis infidelium coniugum ad fidem Catholicam conuertatur, altero, vel nullo modo vel non sine blasphemia diuini nominis, vel vt eum pertrahat ad mortale peccatum, ei cohabitare volente, qui relinquitur, adsecunda, si voluerit, vota transibit: & in hoc sensu intelligimus quod ait Apostolus: si infidelis discedit, discedat: frater enim, vel soror, non est seruituti subiectus in huiusmodi: & Canonem etiam, in quo dicitur: (citato Cap. Si infidelis, q. 1.) Contumelia Creatoris soluit jus matrimonij circa eum, qui relinquitur, Sic ibi; quia verò stante infidelitate non videtur obtineri posse, vt sine periculo peruersionis cohabitare coniuges possint; censent Doctores aliqui, eo ipso quòd conuerti nolint, posse fideles ad alias nuptias pertransire. Videantur illi apud Dianam Parte 3. Tractat. 4. Resol. 252. qui pro contraria plures adducit, iuxta quam discursus noster procedit.

Export TEI

401

*Quòd si quis vrgeat, cùm Christus

Export TEI

Doctrina Apostoli vt stare queat cum præcepto Christi non dimittendi vxorem.

non esse vxorem dimittendam præceperit, & discedentem manere innuptam, quomodo stare possit vt Apostolus dissolutionem asserat licere coniugij? Respondeo vtrumque stare optimè posse, quia quod Christus iubet, absolutum præceptum est, neque conditiones conuersionis insinuat, pro quibus ratio specialis occurrit: debet siquidem vxor non dimitti, sicut neque à viro vxor recedere, & vterque ad alias nuptias non transire: quod generaliter loquendo verum est. Sed cùm fidei caussa agitur, speciale aliquid est, propter quod possit licitus esse recessus: nōnon quidẽquidem expressum à Christo, sed quod Apostolus speciali Spiritus sancti instinctu optima ratiocinatione deduxerit. Est ergo in illius doctrina aliquid, quod rationem præcepti diuini contineat, & aliquid quod humani. Si periculum peruersionis

Export TEI

Matth. 18. v. 8.

sit, obligatio dimissionis vrget, quia vt Matth. 18. v. 8. Christus ait: Si manus tua, vel pes tuus, scandalizat te, abscinde eum, & proiice abs te. Quod autem hoc recessu aut dimissione lex matrimonij soluatur, humanum præceptum est, quia id à Christo non inuenitur expressum. Sicut enim quando duo in hæresis statu contrahunt, & vnus conuertitur altero nōnon conuerso; si hic ob periculum peruersionis dimittendus sit, non ideò Catholicus nouas contrahere nuptias potest, quia hæresis non est sufficiens ad matrimonij dissolutionem, vt determinat Pontifex in Cap. Quantò iam citato. Ita & circa infideles id statui poterat. Quod autem non ita statutum sit, Apostolus cælesti illustratus lumine, per quem & locutus Christus, vt testatur ipse 1. Corinth. 13. v. 3. declarauit. Quòd autem generalis aliqua Christi assertio peculiarem casum non excludat, ex eodem loco potest, vbi Christus statuit matrimonij firmitatem dicens: Dico autem vobis, quia quicumque dimiserit vxorem suam, nisi ob fornicationem, & aliam duxerit, mæchatur. Sic Matth. 19. v. 9. Eo

Export TEI

Idem 19. v. 9.

dem Capite sic Dominus ad interrogationem Petri respondens: & omnis qui reliquerit domum, &c. aut vxorem, & filios, &c. vxor ergo non solùm ob fornicationem, sed propter Christum relinqui potest; & ita cùm generalis doctrina traditur, non semper sub ea veniunt, in quibus peculiaris aliqua ratio pro dispositione contraria suffragatur.

Export TEI

402

*Licèt autem Apostolus non potuerit

Export TEI

Et quomodo illius præceptum ad totam Ecclesiam possit pertinere.

Ecclesiam aliquo suo præcepto ligare, quia Vniuersalis Pastor non fuit, quod solius D. Petri prærogatiua continuit: potuit tamen iudicium suum Ecclesiæ proponere, quod Christo inspirante conceperat, & ipsa illud non vt præceptum amplecti: vt præceptum enim ad eos dirigi tantùm potuit, qui ad specialem Apostoli curam pertinebant, & ad quos scribebat: sed vt doctrinam Apostolicam, in quâ error esse non poterat; & ita quod ad particularem Ecclesiam scriptum, ad generalem vsum aduocare: neque enim id, quod ex diuina inspiratione, in quâ error esse non potest, ab eo, cui est facta, proponitur, diuinum præceptum est absolutè dicendum; licèt alias præceptum generale sit obediendi ex tali inspiratione præcipienti. Sicut hunc Sanctum ab Ecclesia Canonizatum coli non est de præcepto diuino, sed Ecclesiastico; quamuis præceptum diuinum sit obediendi Ecclesiæ in ijs, quæ ad cultum Sanctorum spectant. Illa enim de præcepto diuino

Export TEI

De præcepto diuino quæ dicentur, quæ de Ecclesiastico.

esse dicuntur, quæ à Deo ipso proprio nomine proponuntur, non ita quæ à Vicarijs eius, ipso infallibiliter dirigente, progrediuntur. Et iuxta hoc non tollitur quin dici possit Christum Dominum in dissolutione matrimonij pro casibus, de quibus loquimur, dispensare, vt loquuntur Doctores aliqui apud P. Thomam Sancium Lib. 2. de matrimonio Disput. 13. numer. 9. & Lib. 10. Disput. 15. num. 7. Quia cùm Christo inspirante, & per |

p. 116

Apostolum loquente, sic res ista procedat,

Export TEI

Explicatio alia ex eo quòd matrimonium ex natura sua indissolubile non sit.

Christo adscribi potest, & debet. Quamquàm satis verosimiliter dici possit in hoc non interuenire dispensationem, sed id esse iuxta matrimonij natiuam conditionem, quod ex se non habet omnimodam indissolubilitatem: & cùm ex caussa aliqua dissolui queat, nulla profectò maior esse potest, quàm illa, quæ ex cultus disparitate consurgit. Quando autem aliquid iuxta natiuam conditionem rei alicuius fit, non est dispensatio in eo, quia neque communis lex, sed dispositio accommodata naturæ. Et ita etiam dicendum in matrimonio rato, quod per Religiosam dissoluitur Professionem: cùm enim consummatum non est, ex natura sua more aliorum contractuum dissolui posset ex voluntate contrahentium, naturâ contractûs eiusdem attentâ: sicut autem ex mutua voluntate, ita & per vnius ex illis, factâ Deo sui traditione in ordine ad statum incomparabiliter perfectiorem. Videatur P. Sancius suprà num. 10. & hæc explicandi ratio videtur satis congrua & expedita, quales non aliquæ aliæ, quæ apud Doctores occurrunt. Locum Apostoli elegantissimè versat D. Augustinus Lib. 1. de adulterinis coniugiis Cap. 18. & refertur in Cap. Sic enim 28. q. 1.

Export TEI

403

*Cùm ergo dissolutio matrimonij facta

Export TEI

PriuilegiũPriuilegium adductum quid conferat, vt tale dici propriè possit. Et vt tale non sit, quæ videantur vim haberè.

mutatione vitæ melioris per Baptismum liceat, videndum quid in priuilegio adducto specialis gratiæ rationem habeat, vt verè & propriè priuilegium possit compellari. Et videtur quidem tale non esse, sed meram communis iuris declarationem, sicut de priuilegio alio ex §. 5. verb. Dispensatio dicebamus. Quòd enim transire ad alias nuptias absolutè liceat, ex communi iure, vt nuper vidimus, compertum habetur. Volentem autem coniugem infidelem cohabitare fideli, sine periculo peruersionis non posse dimitti, iam etiam ostendimus, iuxta Ecclesiæ mentem in Cap. Quantò, de diuortiis, cuius verba dedimus num. 40. & in Cap. Gaudemus, eodem Titulo. Vnde doctrina Apostoli in casu tantùm periculi procedit. Id ergo quod dicitur in priuilegio de monendo coniuge infideli, & eius expectando responso, iuxta huiusmodi præsuppositum cadit, quòd scilicet, ad securam habitationem sit tantùm admittendus: & quòd moneri debeat, non priuilegij, sed stricti præcepti continet rationem. Quòd si respondere intra terminum competentem nequeat, aut nolit, coniux fidelis nouum possit inire coniugium, ex Iure habetur: sic enim in Cap. Gaudemus citato, verbis illis: nisi post

Export TEI

Cap. Gaudemus.

conuersionem ipsius illa renuat habitare cum ipso. Quæ autem non respondet, apertè renuit, cùm sciat se non respondente, coniugem ad alias nuptias transiturum. Si autem nequeat expectari responsum, eadem ratio est, quia non debet coniux fidelis obligari ad valde diuturnum cælibatum: & esset profectò, vt diximus, magnum ad fidei receptionem obstaculum, si is, qui de conuersione sua agit, ad onus eiusmodi cogeretur. Ex quo prouenit vt Æthiopes in regiones alias distracti, & fideles redditi susceptione Baptismi, sine scrupulo aliquo matrimonium contrahere permittantur, cùm tamen certum sit multos illorum in natiuo solo matrimonia suis ritibus contraxisse. Quod tandem Gregorius priuilegij largitor attexuit de firmitate matrimonij sic contracti, etiamsi coniux impeditus respondere, posteà voluntatem suam manisestet, & reipsa conuertatur ita dicendum necessariò fuit: quia cùm matrimonium in facie Ecclesiæ contractum omnino validum fuerit, ab alterius iam consensu non pendet, neque illi iniuria fit, quandoquidem & ille liber à vinculo manet, & alias potest nuptias sibi fortè gratiores & commodiores celebrare. Nihil ergo videtur speciale per hoc priuilegium concedi, quod anteà non liceret.

Export TEI

404

*Qui discursus etiam ostendit ad effe

Export TEI

Dispensationem non videri necessariānecessariam.

ctum prædictum dispensationem non esse necessariam: vnde non apparet quomodo in priuilegio ipso dicatur ibi expressos posse cum Neophytis in ordine ad illum dispensare. Dispensandi enim facultas ex Iure habetur, & Apostolicâ declaratione: neque in speciali infidelium genere, de quo agitur, quidquam occurrit, vt pro iis peculiaris sit dispensandi facultas requisita. In quo quidem licet non multùm ad rem ipsam spectare videatur hoc aut illo modo loqui, dummodo constat quid sit in facti contingentiâ faciendum; dici tamen potest gratiam aliquam ad

Export TEI

Aliquam tamen gratiam admisceri ostenditur.

misceri in eo quòd spatium temporis ad expectationem responsi coniugis infidelis, & alia, quæ circa hoc occurrere possunt, non solùm Ordinariorum, sed Parochorum, & Religiosorum Societatis dispositioni committitur, cùm ad Episcopos id spectare soleat, & ita per eos, aut etiam per Prouincialia Concilia spatium sit temporis definitum, vt statim videbimus. Est ergo dispensandi facultas non tam in substantiâ ipsâ, quàm in modo. Deinde, licet verum sit, quod ex aliis habet P. Sancius Lib. 7. Disput. 74. num. 4. posse scilicet dissolui matrimonium in prædictis euentibus non esse ex iure aliquo Pontificio: matrimonium enim consummatum nequit iure Pontificio dissolui, quamuis in infidelitate initum sit, saltem lege naturali: sed id haberi ex priuilegio Christi sic in fidei fauorem concedentis, quod D. Paulus citato loco promulgauit verbis allegatis sic ab Ecclesia intellectis. Id tamen non est ita certum, vt graues Auctores desint asserentes dissolutionem talem iure Pontificio

Export TEI

Dissolutionem matrimonij jure Pontificio peragi, aliquorum sententia. Et quid ex illa, sicut ex nonnullis alijs.

peragi, vt videri potest apud eumdem Patrem ibidem. Potuit ergo Doctissimus Pontifex Gregorius in ea esse fortè sententia, vti priuatus Doctor, & ita ad dispensandum omnibus præfatis tribuere facultatem. Quòd si dicatur iam illam ex Iure haberi: occurri potest non esse omnino certum eos, qui conuertuntur, non conuersis coniugibus, eo ipso esse dispensatos, & sine dependentia omni ab Ecclesiasticâ iurisdictione posse contrahere: quia hoc non debuit Neophytorum arbitrio, qui rudes circa res Ecclesiasticas solent esse, relinqui. Immò generaliter loquendo non dissolui matrimonium, de fide esse affirmat P. Sancius suprà Disput. 73. num. 6. & desiderari sententiam iudicis sunt qui affirment, vt videri apud eumdem potest Disput 74. num. 11. & necessariam esse Pontificiam auctoritatem, cùm coniux moneri non potest, tenent Basilius, Pontius, & alij, quorum sententiam vt probabilem proponit Diana Parte 3. Tract. 4. Res. 264. vbi pro contraria plures adducit. Est ergo locus dispensationi auctoritate Pontificis à Ministris Euangelicis faciendæ.

Export TEI

405

*COncilium Limense secundum quod Prouinciale fuit, & Anno 1567. ce

Export TEI

Decreta Concilij 2. & 3. Limensis.

lebratum, ea circa caussam præsentem decreuit, quæ Consilium Limense Tertium Anno 1582. his est verbis Act. 2. Cap. 10. complexum. De iis, qui iam matrimonio iuncti conuertuntur ad fidem, coniuge adhuc infideli permanente, in Superiore Concilio prouidè consultum est, vt si infidelis quidem spem suæ conuersionis maturam ostendat, Christianus nullo modo ad alias nuptias transeat, quemadmodum sacris est Canonibus definitum, sed coniugis lucrum in Christo expectet. Si verò differat conuersionem suam, neque tamen iam baptizato coniugi perniciosus existat, eum à fide auertendo, aut ad peccatũpeccatum mortale pertrahendo (ceterùm id cùm sit, sacri Canones eos separandos volunt, & Christiano noui coniugij ineundi potestatem tribuunt) tunc & expectandum adhuc esse per semestre tempus, & aßiduè de sua interim conuersione admouendum. Sed quoniam tum periculum recèns conuersi cauendum est, ne si diu permanserit in toro infidelis, fidem Christo fortaßis amittat, dum vult seruare homini: tum verò libertati illius consulendum est, ne celebs viuere cogatur, qui forsitan vritur. Idcircò decernimus vt transacto sex mensium spatio res ad Episcopum deferatur, qui benè perspectâ caussâ, fideli declaret copiam esse aliud matrimonium ineundi propter fidei aut charitatis scandalum, quod patitur. Quòd si nullum esse periculum in cohabitatione viderit, iubeat expectare infidelem, vel etiam consulat cohabitare, si prodesse intelligit iuxta Pauli Apostoli consilium. 1. Cor. 7. Neque enim potest omnibus conuersis eadem lex præfigi, cùm occurrant profectò variæ circumstantiæ, neque sit omnium infidelium eadem ratio. Quarè Episcopi prudentia in re dubia, ne grauiter erretur, consulenda erit, & iuxta Cap. Quanto, de diuortiis, cùm casus acciderit, decernendum. Sic Concilium à Sede Apostolica confirmatum, circa quæ à nobis aliquid adiiciendum.

Export TEI

406

*Primò ergo quòd fidelis ad alias nup

Export TEI

Quæ spes conuersionis infidelis coniugis esse debeat.

tias transire nequeat, si infidelis spem suæ conuersionis ostendat, sacris dicitur esse Canonibus definitum: & spem hanc non qualemcumque sufficere, sed maturam esse debere, id est, non conuersionis in longum protractæ, sed tempus post breue futuræ. Pro quo est Apostolus citato Cap. 7. Cor. 1. vbi cùm præcipiat conjugem fidelem ab infideli non discederem volente in pace habitare cum illo, ita subdit: Vnde enim scis mulier si virum saluum faciet? aut vnde scis vir, si mulierem saluam facies? Nisi vnicuique sicut diuisit Do

Export TEI

1. Cor. 7. v. 16. & 17.

minus, vnumquemque sicut vocauit Deus, ita ambulet. Sic v. 16. & 17. & ita habetur in Cap. Iam nunc 28. quæst. 1. vbi sic dicitur: & sic ad lucran

Export TEI

Cap. Iam nunc.

dos coniuges, & filios Christo, exemplis etiam, quæ prouenerant, videtur hortatus. Cur ergo non expediat etiam infideles coniuges dimitti à fidelibus, caussa euidenter expressa est. Non enim propter vinculum cum talibus pactum coniugale est seruandum, sed vt quærantur in Christo recedi ab infidelibus coniugibus Apostolus vetat. Sic ibi ex D. Augustino Libr. 1. de a

Export TEI

D. August.

dulterinis connubiis. Cap. 13. Quod autem spes maturæ conuersionis esse debeat, & non in longum protractæ, ex eadem doctrinâ deducitur: nam experimentum dispositionis in ordine ad conuersionem breui tempore haberi potest, & ita cessat finis huiusmodi permissionis, quòd scilicet coniux infidelis quæratur in Christo. Aliàs grauissimum onus conuersis imponeretur coniugibus, quòd scilicet per totam vitam deberent in coniugio cum infidelibus permanere, quia per totam vitam spes aliqua esse potest, & constat aliquos in illius fine conuersos.

Export TEI

407

*Secundò addit Concilium coniugem

Export TEI

Modo non licere habitationem cum infideli, aliquorum sententia.

infidelem ad cohabitationem admittendum, si perniciosus non sit, alias dimittendum. In quo quidem sunt qui contradicant, existimantes non esse licitam huiusmodi cohabitationem, quia ab Ecclesiâ prohibita, quidquid de sæculis prioribus fuerit. Tria enim tempora distinguunt. Primum ab Apostolorum prædicatione, & sexcentis posteà annis, quibus frequens erat infidelium conuersio ac Iudæorum. Et tunc permittebatur cohabitatio secundùm D. Pauli consilium, & conditiones ab eodem propositas. Et ita id tenuit D. Augustinus relatus in Cap. Si enim 27. quæst. 2. Vbi manifestus error est: in prædicto enim Capite. Si enim nihil tale habetur; benè tamen in Cap. Sic enim 28. quæst. 1. Secundum tempus secutum est, quo rarissimè Iudæi ad Christum conuertebantur, erantque peruicaciores in sua perfidiâ; & tunc edita est Synodi Toletanæ Constitutio, quæ habetur in Cap. Iudæi 28. quæst. 1. vbi prohibentur Iudæi, qui mulieres habent Christianas, cum eisdem habitare, cuius ratio redditur verbis illis: Verùm hoc ideò statutum

Export TEI

Concilium Tolet. 4.

est, ne dum fidelis salutem quærit infidelis, potiùs ipse cum ea infidelitatis perditionem inueniat. Sic Concilium Toletanum 4. Ratio autem prædicta, licet ad omnes spectare infideles videatur, ad solos est Iudæos, de quibus agebatur, referenda; quia infideles alij non ita obstinati in sua perfidiâ erant, vt eorum deberet conuersio desperari. Tertium tandem, quo Ecclesiæ consuetudine est receptum, ac præceptum inductum, vt coniux ad fidem conuersus non permittatur cum infideli cuiusque sectæ habitare. Eo quòd experientia docuerit successu temporis coniugi fideli ex infidelis consortio non modicum periculum imminere. Sic P. Thomas Sancius Lib. 7. Disp. 73. numer. 12. vbi plures pro eodem adducit. Qui tamen, cùm præceptum esse dicat; vbi tamen illud extet, & à quo sit impositum, non exponit: nisi velit consuetudine ipsâ præceptum inductum, vt aliàs solet accidere.

Export TEI

408

*Nihilominus Concilium Limense opinionem satis probabilem est secutum, quam tenent Doctores plures apud eumdem P. Sancium numer. 11. & 13. & prætereà P. Fragosus Tomo 3. Lib. 10. Disput. 22. num. 75. P. Valentia Tomo 4. Disput. 10. Quæst. 1. Puncto 1. Cardinalis Toletus Lib. 7. Cap. 11. num. 2. P. Mæratius Disput. 7. de Matrimonio Sect. 6. P. Martinon Disput. 72. num. 77. & alij. In speciali autem, de Indis loquens ita affirmat Veracruz Parte 2. speciali. Artic 32. Conclus. 4. P. Lessius de MatrimonioniumMatrimonium. 95. Et videtur sanè verosimilior iis suppositis, quæ nuper dicta sunt circa obligationem non |

p. 118

recedendi à coniugio, si coniux cohabitare velit sine periculo peruersionis: sic enim docet D. Paulus, sic Sancti Patres, & Pontifices eius doctrinam accipiunt, & inter sacros Canones com

Export TEI

Præceptum ab Apostolo non impositum vt probant aliqui.

mendatur. Neque satisfacit quod dicitur, Primò doctrinam D. Pauli non continere præceptum, sed consilium, & ita Ecclesiam contrarium statuere potuisse. Sic enim tenet Pater Sancius, & alij, quos citat suprà num. 7. Apostoli verbis innixus, dum ait: Nam ceteris ego dico, non Dominus. Si enim id Dominus non præcipit, ex ipsa lege coniugij, quæ diuina est, fieri necessariò non debet. Nec credendum est D. Paulum onus adeò graue imponere infideli voluisse, qui ad fidem conuertitur, cùm illud Christus non imposuerit: noluit enim Christus vt fidelis obstrictus esset ad conuiuendum infideli in vitæ consuetudine adeò arctâ ac familiari, qualis est coniugalis. Pro quo etiam militat P. Martinon suprà num. 70. & P. Lessius n. 93. Non inquam

Export TEI

Qui improbantur.

satisfacit, quia præceptum in verbis Apostoli Patres agnoscunt, quos ibidem adducit P. Sancius, & plures alij Scriptores. Et D. Augustini doctrinam sic inter alios sentientis Pontifices admittunt, & in Canonico Iure proponunt. Quamuis autem quæ in Decreto habentur, non adeò habeantur vrgentia, in hoc autem puncto Innocentius Tertius Decreti Canones citat, & exponit in Cap. Quantò, de diuortiis; qui & in Cap. Gaudemus sic statuit, §. Qui autem, verbis illis:

Export TEI

Cap. Gaudemus, de diuortiis.

Numquam ea viuente poterit aliam etiam ad fidem Christi conuersus habere, nisi post conuersionem ipsius illa renuat cohabitare cum ipso, aut etiam si consentiat, non tamen absque contumelia Creatoris, vel vt eum pertrahat ad mortale peccatum. Sic ille: quo nihil dici apertius potuit. Quomodo autem D. Paulus exponendus sit diximus num. 401. & seqq.

Export TEI

409

*Deinde, vt demus consilium fuisse, ra

Export TEI

Etiamsi consilium fuerit, robur sententie verosimilioris persistere.

tio quæ illud licitum tunc temporis reddidit, potest similiter in aliis occurrere: cur enim non possit haberi spes conuersionis coniugis infidelis? & quidem Concilium Limense, post experientiam recentissimam, huiusmodi spem esse posse testatur, & iuxta eam statuit id quod iam ex ipso posuimus, cui credendum potiùs, quàm Auctoribus multis rem istam à longè salutantibus. Vbi & argui efficacissimè potest: nam si non liceret modò quod hortatur Apostolus, maximè ob experientiam, quæ in caussa fuit vt vim præcepti habens inducta fuerit consuetudo. Atqui omnium maxima experientia ex conuersione Indorum deduci debuit, illa enim omnium est maxima ab initio ferè nascentis Ecclesiæ: & qui circa illam occupantur, spem esse conuersionis affirmant, si coniuges infideles cohabitationem non renuant, quæ stare sine contumelia Creatoris possit: ergo illi est potiùs innitendum, quàm non ita fundatis aliquorum scribentium coniecturis.

Export TEI

410

*Vnde nec satisfacit quod Secundò dici

Export TEI

Variationem induci potuisse circa præceptum Apostoli, aliorum responsio, quæ & reiecta.

tur, etiamsi in D. Paulis verbis præceptum sit, circa illud potuisse variationem induci, sic temporum necessitate postulante, vt habetur in Cap. Non debet, de Consanguin. & affinit. iam enim vidimus necessitatem non esse generalem. Et licet Concilium Toletanum rationem illam generalem. reddiderit, de qua num. 407. iam ibidem vidimus ad solos eam spectare Iudæos, & ita fatetur P. Sancius citato num. 12. de ceteris infidelibus nullibi statutum, quia non ita obstinati in sua perfidia erant, vt eorum deberet desperari conuersio, vnde & num. 13. tandem fatetur admitti cohabitationem posse in illis insulis vbi crebrior est conuersio, & conuersionis spes, ex Episcopi tamen dispensatione. Concilium ergo Limense sapientissimè in suo Decreto processit, & illud quidem, sicut alia eiusdem, diligentissimè sunt Romæ perspecta in Cardinalium Congregatione iussu Sixti V. & sic ab eodem confirmata; vt minimè suspicari liceat in hoc, de quo tractamus, articulo, à Patribus Concilij quidquam minùs consonum Iuri statutum, aut à Pontifice comprobatum: cùm res adeò grauis sit, vt vix vlla maioris considerationis in eodem occurrat.

Export TEI

411

*Tertiò addit Concilium, expectan

Export TEI

Semestris expectatio qualiter practicanda.

dum per semestre, & crebrò coniugem admonendum. Quodquidem intelligendum quando expectatio talis ad desideratum effectum vtilis esse potest: si autem intra dictum tempus haberi responsio nequeat ob rationes quas adducit Gregorius XIII. in Breui, ex quo priuilegium citatum est trasumptum, & affertur à Fr. Ioanne Baptista in Animaduersionibus pro Confessariis Indorum Parte 1. Verb. Matrimonium; quia scilicet interdum ad hostiles & barbaras prouincias, ne

Export TEI

Greg XIII.

nunciis quidẽquidem accessus pateat; vel quia ignorent prorsus in quas regiones fuerint transuecti: vel quia ipsa itineris longitudo magnam afferat difficultatem. Tunc equidem non est expectandum semestre, sed post Baptismum potest iniri coniugium. Pro quo & est declaratio Pij V. ad Nouam-Hispaniam directa, cuius meminit. P. Sancius Lib. 7. Disp. 74. n. 13. qui & pro admonitionis modo ac nonnullis aliis ad hoc spectantibus videri potest ibidem n. 12. & seqq. Quia verò Concilium Pontificiis obstare priuilegiis nequit, non obstante semestris assignatione, quando coniux infidelis moneri potest, intra breuius spatium poterit coniugium celebrari, & illa omnia peragi, quæ in ip

Export TEI

Facultas priuilegij etiam pro foro externo.

so conceduntur: quandoquidem facultas non est tantùm pro foro interno, vt ex tenore constat, & quia Pontifex verbis vtitur id significantibus, dum ait: Plenam auctoritate Apostolica tenore præsentium concedimus facultatem dispensandi cum quibuscumque &c. Et certè cùm priuilegium dictum adeò generale sit, vt Ordinariis, Parochis, & Religiosis communicationem habentibus sit commune, designatio semestris vix vllius videtur esse momenti. Neque id mirum, quia Concilium ante priuilegij concessionem celebratum est, quod Anno constat 1585. ab Apostolicâ prouidentiâ prodiisse, in quo & Paternâ pietate Gentium istarum se miseratum sortem magnus ille Pontifex attestatus.

Export TEI

412

*Potest autem circa dictum semestre

Export TEI

Semestre quomodo ampliari possit in fauorem conjugis infidelis

dubitari, an currat aliquomodo in fauorem coniugis infidelis, ita vt propter rationem aliquam possit ampliari. Vt si notitia conuersionis coniugis, & de nouo contrahendo matrimonio deliberantis, ante semestre ad coniugem infidelem perueniat, sed maiori illius spatij parte iam decursâ, ita vt deliberationi in re adeò graui tempus sufficiens non suppetat, vt responsum intra semestre transmiti ad coniugem fidelem queat. Si |

p. 119

videlicet hoc modo respondeat: Serò ad me nuntium perlatum est, & opus habeo in re tanta maturam considerationem adhibere: videbo quid expediat, & re benè perpensâ respondebo. An hæc responsio ad protrahendum semestre compellet, ita vt ea extante nequeat fidelis coniux nouum inire coniugium? Ad quam dubitationem iuxta Limensis eiusdem Consilij doctrinam ita respondendum, vt circa hoc Episcopus adeatur, qui fidelis coniugis dispositione perspectâ, iuxta eamdem quid sit faciendum iudicabit. Indicium autem eius tale futurum, vt si fidelis coniux sine periculo lapsus in carnalia peccata expectare possit, expectet, quia scilicet non vritur, vt Concilium loquitur, D. Pauli phrasim amplexus. Si autem vratur, igni huiusmodi aquas applicet nuptiales, de quibus integro volumine Nouarinus. Quia verò difficile est gentes Indorum, & similes, heri carnis mancipia, se diu continere, in eam partem inclinandum est, vt illis matrimonij adminiculo quantociùs succurratur. Coniux ergo, qui intra præfixum terminum non respondit, sine culpâ suâ consorte priuabitur, quia in fauorem fidei sic statui oportuit, sicut aliàs in Iure habetur, vt permanente matrimonij vinculo, sine culpâ suâ coniux vsu illius priuetur, idque multis ex caussis: pro quo Innocentius III. in Cap. Quantò citato

Export TEI

Cap. QuātòQuantò.

ita loquitur: Nec obstat quod à quibusdam forsan obiicitur, quòd fidelis relictus, (dum fidelis qui fuerat, coniux fidem deserit) non debeat jure suo sine culpa priuari: cùm in multis casibus hoc contingat, vt si alter coniugum incidatur. Sic ille. In casu autem nostro minùs est cur dolere coniux infidelis debeat, quia liber manet, vt coniugium aliud possit celebrare.

Export TEI

413

*Quartò, circa alia, quæ in præfato Con

Export TEI

Quid sit scandalum charitatis, de quo in Concilij Decreto.

cilij Decreto habentur, non est difficile intelligi quid sit scandalum charitatis, quod pati fidelis coniux potest; est enim amissio gratiæ per peccatum, retentâ fide, & contingere potest si coniux talis à nouo coniugio ineundo impediatur: Illud autem quod dicitur, vt Episcopus semestri transacto, benè perspectâ caussâ fideli declaret copiam esse matrimonium aliud contrahendi, propter fidei aut charitatis scandalum, quod patitur, iam est à nobis explicatum. In eo verò quod addi

Export TEI

Cohabitatio quomodo consuli & non præcipi possit.

tur, aliqua occurrit difficultas; quòd scilicet, si nullum esse in cohabitatione periculum videat, expectare iubeat infidelem, vel etiam cohabitare consulat, si prodesse intelligat: cùm enim aliquid sit, quod iubere possit, & aliquid, quod consulat, videndum cur ea sit differentia constituta: neque enim videtur cur debuerit illa constitui; quia enim spes est lucrandi Christo coniugem, expectatio iuberi potest: ergo & cohabitatio; quia eadem est in vtroque ratio. Et quidem cùm pro eo Apostoli locus adducatur, ita fatendum videtur; quia Apostolus non de expectatione tantùm sed etiam est de cohabitatione locutus; vt illius verba manifestant: & hæc consentit habitare cum illo. Et hic consentit habitare cum illa, non dimittat illam, &c. Sed certè Concilium sapienti est diuersitate verborum vsum: post transactum siquidem semestre, & scandalum nullum in vlteriori aliqua expectatione deprehensum, stare optimè potest vlterioris adhuc expectationis imperium, in quo fidelis coniux nullum patitur detrimentum; immò & commodum aliquod esse potest, si filij sint, quos parentis vtriusque oporteat curâ tunc temporis enutriri. In cohabitatione autem licet periculum scandali non sit, potest tamen esse molestia ob cultûs disparitatem, & ita consuli potest, non iuberi, generaliter loquendo. Quòd si ex cohabitatione spes maior affulserit, poterit etiam Episcopus illam indicere, quia casus speciales non sunt Generali Canone comprehensi, vt in simili habet P. Sancius num. 13. citato & alij apud ipsum. Apostolus autem admittendum

Export TEI

Cohabitatio quanta futura, iuxta Apostolum.

coniugem ad cohabitationem iubet, sed pro tempore rationabiliter assignando, vt eius doctrinam Patres, Pontifices, & Doctores communiter iam pridem acceperunt, & pro Concilio hæc satis.

Export TEI

414

*PRo illis est specialis decisio in Breui

Export TEI

Pij V. decisio circa conuersum plures habentem vxores.

quodam Pij V. quod asseruatur authenticum in archiuo Metropolitanæ Limensis Ecclesiæ, vt asseritur in Confessionali, auctoritate Concilij præfati vulgato, cuius & meminit Fr. Ioannes Baptista in Animaduersionibus pro Confessarijs Indorum Parte 1. verb. Matrimonium, cuius Data est, die 2. Augusti Ann. 1571. & in eo iubet Pontifex, vt cùm aliquis conuertitur plures habens vxores, ei nubat, & cum ea legitimè copulatus censeatur, quæ ex eisdem conuersa fuerit, & Baptismum pariter receperit, quamuis non prima earum fuerit, quęquæ in gentilitate habuerat, & sunt adhuc superstites. Et quòd sine vllo scrupulo matrimonium hoc pro legitimo habeatur. Quod quidem tunc videtur procedere, cùm

Export TEI

Obseruatio prima circa illud.

vna tantùm ex vxoribus conuertitur, & in fauorem fidei respectu coniugis vtriusque decernitur: & expressè habetur in Facultatibus, quæ Indiarum Episcopis per quinqennium conceduntur, ibi, circa Facult. 11. Nisi prima voluerit conuerti. Videtur autem supponere Pontifex vxores om

Export TEI

Obseruatio secunda, & difficultas circa PonficisPontificis decisionem.

nes legitimas esse potuisse; aliàs enim non apparet quomodo esse conueniens dispositio possit: siquidem earum letigimitate sublatâ nullum ius speciale in viro est, sicut neque in illis, vt ratione eius priuilegium hoc ipsis concedatur. Deinde. Iuxta dipositionem Cap. Gaudemus, prima vxor pro legitimâ tantùm habenda: cùm enim ibi hoc modo quæstionem proponat Pontifex: Quia ve

Export TEI

Cap. Gaudemus.

rò Pagani circa plures insimul fœminas affectum diuidunt coniugalem, vtrùm post conuersionem omnes, vel quam ex omnibus retinere valeant, non immeritò dubitatur. Post quæstionis autem propositionem in reprobanda vxorum pluralitate multus est Pontifex, neque difficultati propositæ directè respondet, vt notat Glossa verb. Vel quam, quæ tamen addit quòd indirectè satis respondetur quòd prima sit vxor, ex eo quòd dicit Pontifex pluralitatem ex vtroque sexu reprobandam: pro quo & in verb. Pluralitatem. Vnde & decisum expressè eo loco affirmat P. Thomas Sancius Lib. 7. Disput. 73. num. 5. Quod & in Facultate dicta pro Episcopis Indiarum non obscurè videtur indicatum. Cùm ergo prima tantùm pro legitimâ habenda sit; quomodò stare potest, vt ea quæ conuertitur, eo ipso præferatur; cùm ratione con|

p. 120

uersionis plus juris non acquirat, quàm si minimè fideli conuerso fuisset vnquam copulata, vt ex D. Thoma, & alijs docet P. Sancius loco dudum adducto. Et vt demus legitimas fuisse omnes, cùm primam præferendam Ius statuat, & expectari illius conuersio debeat volentis cohabitare, non debet iure illo priuari ob maturatam couxoris alterius conuersionem: quæ enim prior fuit tempore, prior esse & iure debet, neque Baptismo iura quæsita in coniugio soluantur, sed crimina dimittantur, vt in eodem Capite Pontifex protestatur. Circa quod

Export TEI

415

*Dico tandem Pontificiam decisionem

Export TEI

Assertio vlt. satis faciens difficultati.

posse sustineri. Primò; quia dici potest in eâ nullum ius coniugis conuersæ speciale eidem agnosci, sed amorem peculiarem supponi, tum ex communi titulo coniugij, tum ex speciali, qui ex conuersione accrescit, cùm virum in fidei professione sequatur, alijs id facere renuentibus. Quòd si posteà dicat se Baptismum fictè ob viri amorem suscepisse, non esse illi in foro exteriori credendum, nisi adsint legitimæ probationes, obseruat Ferdinandus Zurita in Enchiridio Indico,

Export TEI

Indicia veri matrimonij qualia in Indis.

Quæst. 24. vbi & teneri illam ad Baptismum ritè suscipiendum, nisi coniux copiam abeundi fecerit. Secundo, ob rationem dictam posse in illâ speciale ius agnosci, licèt prima non sit, quia verum coniugium inter fideles non ex primitate colligendum est, sed ex voluntate in eo permanendi secundùm principalem rationem contractûs lumine naturæ constantem. Tertiò; quia verosi

Export TEI

An reuerà talia.

militer existimari potuit apud Indos non fuisse vera matrimonia, eorum cognitâ ruditate, quia neque animo perseuerandi in coniugio inseparabiliter contrahebant, neque in ordine ad seruandam fidem, & filiorum educationem; quæ ad substantiam contractûs pertinent, intentione expressâ aut tacitâ ducebantur. Pro quo facit discursus P. Balthassaris Barreira apud P. Fragosum Tomo 3. Lib. 10. Disput. 22. num. 48. & 49. & alia quæ habet Auctor idem numer. 57. & seqq. & P. Andreas Perez in Historiâ Missionum Cinaloensium. Et id quod tunc temporis, de Indorum, qui conuertebantur, moribus circa coniugia vigebat, in ijs pariter dispicitur, qui modò in diuersis regionibus conuertuntur. Et apud Indos non fuisse vera matrimonia secundùm id, quod ex naturâ suâ, & diuina institutione, talis contractus exigit, fuêre non contemnendi magistri, & Euangelici operarij, qui ob indubitata experimenta censuerunt, vt videri potest apud Fr. Ioannem de Torquemada in Monarchiâ Indianâ, Parte 2. Lib. 13. Cap. 15. Post plantatam siquidem fidem in Nouâ-Hispaniâ inuenti sunt multi coniuges, qui se mutuò relinquebant. Quod quidem cùm à Christianis accipere non potuerint, fatendum est ex antiquis eorum moribus descendisse. Refert autem Auctor idem citato Libro Cap. 5. in

Export TEI

Quid apud nonnullos in vsu.

in more apud Indos fuisse, vt si quando aliquis inscijs puellæ parentibus contrahebat, maritus ad illos sit venire solitus, & facti pœnitens veniam, & puellam pariter postulare, in eorum ipsam tradendo manus, vt si connubio annuere nollent, apud ipsos remaneret. Et Cap. 9. narrat prouinciæ cuiusdam incolas à suis hostibus vxores dato pretio comparare: ex quibus quos generant filios, reseruant quidem, filias autem occidunt, ne si eas hostes capiant, ex eis filios generent, hostes sibi parentum imitatione futuros. Hoc autem matrimonium, cùm contra finem legitimi huius contractus sit, bonum scilicet prolisi, à propria illius ratione alienum fuisse, extra dubitationem est. Vt alia præteream diuersarum gentium in eodem genere iniuriosa naturæ portenta. Iuxta hæc ergo potuit Pontifex decernere, vt primæ vxoris ratio haberetur nulla, si cum alia ex conuersis velit vir pariter conuersus stabili connubio copulari.

Export TEI

416

*Ex his ergo apparet quid faciendum sit

Export TEI

Cùm plures conuertuntur vxores, quid faciendũfaciendum.

in casu à Pontifice prætermisso: si videlicet plures vxores eius, qui conuertitur, pariter conuertantur, non tamen prima. Vnde & habetur Pontificiæ voluntatis non fuisse onus conuerso imponi, vt eam, quæ conuersa est, ducere teneretur: quandoquidem plures conuerti possunt, & nullum tunc ius cuiusquam esse ad coniugium potest; & ita neque cùm sola vna conuertitur; quia si verè in illâ esset ius tale, non posset per aliarum conuersionem tolli, quæ valde accidentaria est. In casu ergo dicto nullam tenetur ducere conuersus, vt docet D. Thomas in 4. dist. 39. q. vnicâ, art. 3. ad 4. vbi & Sotus, q. vnicâ, Articul. 3. ad 5. quibuscum P. Thomas Sancius Disput. 73. citat. num. 5. & alij communiter. Quod verò ad pri

Export TEI

Quid cum prima & quòd primitas non sufficiat, vt legitima censeatur.

mam attinet, iuxta dicta iudicandum est, & inspiciendus modus, quo ij, de quorum coniugio agitur, in contrahendo vtuntur. Neque enim satis est, vt legitimum, & iuri naturæ esse conforme intelligatur, ritus aliquos in eo seruari, quales ij sunt, de quibus citatus Fr. Ioannes de Torquemada Lib. 13. Cap. 5. & seqq. Neque diuersa nomina haberi apud illos, quibus vxores & pellices distinguantur, sicut habentur apud Peruuianos, qui etiam ad significandum fornicationis peccatum nomen speciale habent. Quemadmodum enim apud antiquos diuersa nomina ad Vxores & Concubinas designandas, non erat indicium sufficiens, vt concubinas non esse etiam vxores crederetur: sicut specialiter obseruant Interpretes circa Cap. 6. Cantici Salomonis, v. 7. ita neque indicium sufficiens ad intelligendum eam, quæ vxoris gaudet nomine, propriè esse talem debet æstimari. Vult autem P. Fragosus suprà num. 55. quando res fuerit dubia, semper in fauorem matrimonij non solùm inclinandum, sed pro eo iudicandum: pro quo adducit Patrem Tholozam Prouincialem quondam Brasiliæ. Quod quidem verum est, quando fauor in aliquod eorum, qui conuertuntur, commodum resultat, & non solius contractus habetur ratio. Quod secùs accidit in matrimonio fidelium, eò quòd Sacramentum sit, in illius enim fauorem semper inclinandum, cùm res dubia est, iuxta communem Doctorum animaduersionem; nisi fortè non dubium tantùm, sed probabilis opinio sit: tunc enim eam licebit amplecti, quæ opportunior pro casu occurrenti fuerit iudicata. Et de priuilegijs ad Sacramenta spectantibus hæc satis, vt ad ea, quæ ad Ecclesiæ Præcepta pertinent, transeamus.

CAPVT XIV.

Assertiones aliæ pro eodem.

Alia circa eamdem materiam Pronuntiata.

p. 117
Quid specialiter in Conciliis Peruuianis dispositum circa eos, qui post contractum in Paganismo matrimonium conuertuntur.

De ijs, qui conuertuntur, & ante conuersionem plures vxores habuerunt.

Avendaño: Thesaurus Indicus

CAPVT XIV.

Assertiones aliæ pro eodem.

Alia circa eamdem materiam Pronuntiata.

p. 117 Quid specialiter in Conciliis Peruuianis dispositum circa eos, qui post contractum in Paganismo matrimonium conuertuntur.

De ijs, qui conuertuntur, & ante conuersionem plures vxores habuerunt.

p. 117
Quid specialiter in Conciliis Peruuianis dispositum circa eos, qui post contractum in Paganismo matrimonium conuertuntur.