Avendaño: Thesaurus Indicus

 Legal Information & Privacy

Export TEI
CAPVT VI.

CAPVT VI.

Export TEI
Peculiares obligationes Indicorum Episcoporum.
Export TEI
§. I.

§. I.

Export TEI
De obligationibus circa Indorum salutem procurandam.
Export TEI
Export TEI
63
*DIco primò. Indici Episcopi grauis
Export TEI
simè tenentur ad Indorum salutem procurandam, vnde & grauissimè peccant, dum ea, quæ ad illam spectant, omittunt, aut ea præstant, quibus illam constar impediri. Constat ex dictis, num. 17. ex Concilio Limensi: nam ea totius Episcopalis officij in his Prouincijs potissima cura est. Hinc est vt grauiter peccent
  1. Qui non visitant Indorum populos: negligunt enim oues, quæ ad potissimam eorum curam spectant. Dum scilicet visitare possunt, quia aliàs obligatio cessat, vt ex Concilio Tridentino constat Seßione 24. Cap. 3. de Reformatione: verbis illis: Si legitimè impediti fuerint. Videatur Dom. Reyna visus post hæc scripta Tomo 1. de Perfecto Prælato, Lib. 2. Tractat. 5. Cap. 5. Quando autem legitimè impediti censeri debeant, eorum est conscientiæ relinquendum, qui rem coràm Deo ęquâaequâ trutinatione perpendunt.
  2. Qui cùm impediti sunt, visitatores mittunt,
    Export TEI
    vt proprijs ipsorum commendis, non Indorum spirituali, & temporali; illud enim ex hoc ordinariè pendet, inseruiant. Ab his enim non Christi, sed auaritiæ ministris, nihil quod bono Indorum cōgruatcongruat, promouetur, sed omnia in deterius adducuntur. Hæc adeò sunt perspicua, vt dilucidius nihil, sicut & teneri eos ad restitutionem ratione dispendiorum, quæ Indi ab his, & eorum comitibus, ministris, & seruitoribus sunt perpessi.
  3. Export TEI
    64
    *Qui cùm intelligant in populis Indo
    Export TEI
    rum idololatriæ aliquas reliquias hærere, visitatores mittunt IndorũIndorum expensis sustentandos. Quorsum enim hæc, vbi certi delinquentes non sunt? & vt esse illos constet, eorum sunt tenuissimæ facultates, nec confiscandæ illæ, quandoquidem cum istis de rigore iuris non agitur. Vnde paucos ante dies circa hoc Regis nostri pietas, & zelus enituit, dum ad Prælatum quemdam, quem tale aliquid disposuisse, & peregisse cognouit, grauissimis verbis scripsit, ne tale aliquid vlteriùs moliretur, sed persuasum sibi haberet omnes suos redditus, qui erant sanè pinguissimi, eo in opere justissimè ab eodem insumendos.
  4. Qui Parochias Indorum familiaribus con
    Export TEI
    ferunt, Indicarum linguarum ignaris, quadam superficiali earum notitiâ contenti. Quo malo vix esse aliud maius potest, & circa hoc quidem satis est Regiâ prouidentiâ consultum, si illi debita executio responderet. Nec iuuat commune illud effatum, notitiam dictam vsu facilè comparandam. Quòd certè tolerabile esset, si non suppeterent alij eo in genere peritiores. Sed |
    p. 169
    quod vsu comparandum dicitur, vsu constat minimè, ita per ignorantiæ portas introeuntibus, euenire. Cùm enim eos animarum zelus ad officia prædicta non trahat, sed emolumentorum temporalium imperiosa cupiditas, postquàm adepta illa non est, quod ignem illum cœlestem accendat, vt sic ea superari difficultas possit, quæ in addiscendis barbaris linguis semper inuenitur. Vbi præter ingens præiudicium, quod misellis
    Export TEI
    Obligatio inde restitutionis
    indigenis inde contingit, obligatio etiam restitutionis oboritur. Sic enim officia accipientes, cùm officio non faciant satis, nequeunt Beneficio integrè potiri, vt est certissimum in Iure & eo peritis axioma. Si ergo illi non restituant, vt frequenter euenit, ad eos obligatio restitutionis spectat, qui caussam damno suâ electione dederunt, de quo dictum suprà semel, & iterùm, & est omnium inconcussa doctrina.
  5. Export TEI
    65
    *Qui per aliud extremum, ob peritiam
    Export TEI
    linguarum cum aliis requisitis ad officium Parochiale dispensant vitiosos homines, illiteratos, & prauè genitos, gregibus nouellis, futuros magis lupos quàm pastores, inhumaniter obtrudentes. Vix credi potest futuros aliquos sic facientes in gremio illo sacratiore; sed quia esse possunt, non est documentum hoc, non meum, sed magistri sublimioris, omittendum. Nisi, qui scientiâ, &
    Export TEI
    moribus commendatus existat. Talis debet esse curatum Beneficium accepturus, vt exponit Alexander tertius in Consilio Lateranensi, & habetur in Cap. In cunctis, de electione. Linguæ no
    Export TEI
    Cap. In cunctis, de elect.
    titia, scientiæ aliqua portio est, & adeò exigua, vt qui eâ solâ est præditus, non ideò scientiam habere dicatur. Addendum ergo vlteriùs id, quod necessarium est, vt quis sciens, & sapiens possit compellari: per quod vnum tantùm habetur futuri Parochi ornamentum. Moribus ergo commendatus existat. Cuius scilicet probata sit virtus, & communibus testimoniis confirmata. Neque, quia Indorum Parochia est, circa prædicta non instandum, quia & pro illorum instructione, administratione Sacramentorum, & multis, quæ in ipsorum gubernatione contingunt, præsidium est non leue doctrinæ requisitum, ex cuius defectu errores satis perniciabiles committuntur. Quod verò ad mores attinet, iam ex dictis superiùs liquet quàm debeant esse maturi, ne penitus prauis exemplis destruant, quod docentes ædificare contendunt. De quo & inferiùs circa Parochos Indorum, pro quibus etiam superiores dotes Concilium Limense tertium requisiuit Actione 2. Cap. 31.
  6. Export TEI
    66
    *Qui Indos de suis Parochis querelas
    Export TEI
    coràm ipsis proponentes austerè repellunt, & ad allegata & probata semper prouocant, mendaces eos, & criminosos compellantes: hac enim ratione irremediabiles fiunt eorum miseriæ, circa ea, quæ à prædictis patiuntur. Fateor equidem aliquando mentiri Indos, & falsa quædam suis Parochis imponere; sed illud non nisi inducti ab aliis faciunt, qui inimicitias cum eis gerunt; bonos namque Parochos, quos Indi erga se beneuolos, & officij sui memores experiuntur, diligunt, & veneratione eximiâ prosequuntur. Aliud ergo est de punitione, aliud de remedio tractare, quod equidem extraiudiciali potest animaduersione disponi. Quamquàm & in hoc timeri aliud damnum potest, ne scilicet Parochi Indorum querelis irritati, erga illos se exhibeant duriores. Vnde & hoc debet Prælatorum solertia prouidere. Quod si inter Parochos, & Indos sibi commissos controuersiæ frequentes sint, de permutatione agendum. Neque enim sperari potest vt Indi Parochos pro remedio animarum consulant, & eis sincerè per Confessionem conscientias aperiant, & siquid superstitionum est reliquum, eisdem manifestent, quos non Patres, sed aduersarios implacabiles agnoscunt. Quòd si permutatione factâ in eodem agendigenere inemendabiles deprehendantur, remouendi procul dubio, & vt sibi tantùm vacent, auocandi. Vt quid enim terram occupet infructuosa ficulnea, quæ diu expectata vt faciat fructum, neque reddit, neque reddendi spem vllam præsefert? & vtinam infructuosa tantùm illa, & non etiam pessimis germinibus iniuriosa. Neque hærendum ex eo, quòd ad titulum Indorum ordinatus, si ab officio cadat, ægre sit, quæ ad sustentationem necessaria fuerint, habiturus; sibi enim hoc imputare debet, neque enim ob vnius temporale commodum, tot sunt temporalia, & spiritualia detrimenta in teneris Ecclesiæ filiis toleranda. Neque in Indiis Sacerdotes ita egere contingit, vt illis necessaria ad vitæ sustentationem desint, & ita cum iniuriâ sui statûs cogantur mendicare.
  7. Export TEI
    67
    *Circa hoc ipsum, qui ad titulum Indo
    Export TEI
    rum eos ordinant, qui eorum linguam ignorant contra sacrorum Canonum dispositionem, & præsertim contra Concilium Tridentinum Sessione 21. Cap. 2. Neque spes addiscendi sufficit, sicut neque spes obtinendi Beneficium, aut certus redditus ad sustentationẽsustentationem sufficeret, sic communi Doctorum sententiâ comprobante. Neque circa hoc credendum simplici alicuius de se ipso attestationi, vt aliquando accidit, immò nec multorum: sed debet Prælatus per se ipsum examen instruere peritorum ministerio, atque etiam Indorum, qui an examinatum intelligant interrogandi sunt. Quidquid aliter agitur, fallaciis obnoxium nisi Vicarius generalis talis sit, vt possit hoc ipsi confidenter committi. Vnde & consequenter peccant, qui ordinatos cum prædicto titulo, cùm opus est, mi
    Export TEI
    nisterio prædicto non addicunt, eos pœnis propositis constringendo, & pessimi profectò exempli res est, vt statuit Concilium Limense tertium Actione 2. Cap. 40. quòd Prælatus eum, qui tenui alicui Parochiæ inseruire renuit, & propterea censuris impositis plures per menses inuoluit, statim absolutum ob preces petentium, aut negotiationem aliquam ad pinguem Parochiam eligat, licet aliàs sufficientem. Purgari illa inobedientia debuit, & exemplo alij ad debitum huiusmodi obsequium excitandi. Dignum est enim, vt
    Export TEI
    Cap. In cunctis de elect.
    quos Dei timor à malo non reuocat, Ecclesiasticæ saltem coërceat seueritas disciplinæ. Cap. Cùm in Cunctis, de electione, §. Clerici.
  8. Export TEI
    68
    *Qui pro administratione Sacramen
    Export TEI
    torum iura ab Indis Parocho soluenda præscribunt, quod in caussa esse potest, vt illi ab eorum receptione retrahantur. Quod quidem à Concilio Limensi Tertio pro viridissima constitutione sancitum. Actione 2. Cap. 38. vbi inter alia sic ha|
    p. 170
    betur: Ceterùm de Indis iam pridem Concilium Limense constituit ac declarauit, neque pro Sacramentorum, neque pro Sacramentalium administratione, neque verò
    Export TEI
    pro sepulturæ cuiusque apertione, quidquam exigi aut recipi posse, sacerdote quidlibet ab Indis recipiente, quadrupli pœnâ mulctato. Quod salutare documentum Neophytorum ædificationi, & fidei magnopere necessarium, & à plerisque cum non mediocri scandalo illorum contemptum: hæc sancta Synodus denuò innouat, & quantùm potest seriò commendat, declarans nullas in hac parte consuetudines tamquàm laudabiles esse allegandas, quæ potiùs abusus sunt nuncupandæ. Hæc Concilium Sedis Apostolicæ approbatione firmatum. Quî ergo stare possit, vt quod adeò ædificationi Neophytorum necessarium est, & ad fidem tantopere necessarium, Episcoporum statuta conuellant, & soluenda à prædictis iura in Sacramentorum administratione constituant? Sed in Diœcesana Synodo factum illud. Quid inde? In ea solus cum Parochis Episcopus suam caussam agentibus, & vix alius, cuius non possit præualere suffragium. Acta in Limensi Congre
    Export TEI
    gatione, quæ & Concilij nomen obtinuit, & primum omnium fuit Anno 1552. In Concilio tertio Act. 1. Cap. 1. nullius sunt roboris declarata, quia & legitima eorum desideratur auctoritas, & pleraque eorum in meliùs sunt posteà commutata. Quæ quidem commutatio in duobus est Conciliis sequentibus, ac præsertim in tertio peracta. Si ergo Prouincialis Congregatio minùs bene multa disposuit, quia paucorum, & non adeò expertorum, quantùm res exigebant fuit: quid iam mirum si dicamus diœcesanum conuentum minùs benè, quod diximus censuisse? In quo quidem Indici Parochi ferè soli, de quorum sapientiâ & experientiâ alij iudicabunt. Contra Limense profectò Concilium decerni non potuit ob firmamenta dicta: quod si secus factum, debet omnino infectum æstimari. Consultiùs profectò diœcesana Synodus Limensis, præsidente Illustrissimo R. D. Bartholomæo Lobo Guerero Lib. 3. Tit. 8. Cap. 9. & Lib. 4. Tit. 1.
    Export TEI
    Quid Limensis, & Pacensis.
    Cap. 7. & Pacensis sub Doctissimo Feliciano de Vega Lib. 1. Tit. 5. Cap. 19. cum prædicta Prouinciali dispositione concordant, Regias pro eodem schedulas allegando. Pœnam autem dupli solum diœcesana Limensis assignat, ideò forte quia pœna quadrupli non fuit vsu recepta.
  9. Export TEI
    69
    *Et vltimo. Qui Parochos Indorum
    Export TEI
    diu à suis Parochiis abesse permittunt, licet per substitutos seruiant; quod quidem quàm sit iustitiæ contrarium satis constat. Et licet generaliter ita fieri debeat ob residentiæ obligationem, de quo dictum numer. 20. in Parochis Indorum speciale est, eò quòd Indi magis indigeant, minus enim se ob defectum capacitatis ad negotia animæ iuuare possunt. Neque substitutorum suffectio eos releuare potest: non enim proprij Pastores, sed mercenarij sunt, Christi sententiâ castigati. Ioan. 10. Teneriores autem partus maiori curâ Pastoris egere quis nescit? vnde & Pastorum Pastor eos debet in officio continere. Sed de hoc etiam inferius; vbi de Parochis. Quæ autem diximus licet videantur esse notissima, nec posse ab aliorum & meis pariter Magistris ignorari, non tacenda fuerant, quia & doctrinæ hoc requirit integritas, & quod doctrinæ non proderit, prodesse potuit hortamento. Liceat ætati aliquid, liceat experientiæ, liceat zelo bonum pusillorum istorum promouendi; ideò pergens.
Export TEI
§. II.

§. II.

Export TEI
De obligationibus circa obseruantiam Regij Patronatus.
Export TEI
Export TEI
70
*DIco secundò. Episcopi Indiarum pec
Export TEI
care grauiter possunt Regio se patronatui contrarios exhibendo. Id constat. Quia Patronatus Regibus nostris, non ex vsurpatione aliqua, sed Pontificia est largitione concessum, vt constat ex Bulla Iulij secundi, quam adducit Dom Solorzanus Tom. 2. Lib. 3. Cap. 2. num. 10. In quâ licet censuram aliquam, aut specialem pœnam aduersantibus non imponat, satis tamen explicat in eo graue committi peccatum, dum ait, eum, qui contraire ausu temerario præsumpserit, indignationem omnipotentis Dei, ac Beatorum Petri & Pauli Apostolorum incursurum. Iurant prætereà Indiarum Episcopi Regium se Patronatum seruaturos. Quia verò Iu
Export TEI
ramentum iuxta id cadit, quod in Bullâ prædictâ continetur, non extenditur ad alia, sed obligationem obseruantiæ reddit strictiorem, vt aliàs dictum. Cum etiam in ea illi tantum damnentur aduersi, qui ausu temerario contraiuerint, & attentare præsumpserint, non sunt eo fulmine cōprehensicomprehensi, qui bonâ ducti ratione & auctoritate non leui, in aliquid sibi non bene visum consentiunt, seruatâ semper declarationi Regiæ subie
Export TEI
ctione, quæ tamen non est cuilibet Regio nomine Patronatum exercenti debita, vt videtur manifestum. Videatur Dom. Solorzanus locutus in simili circa Extragauantem Iniunctæ, quâ sola damnari videtur præsumptio, seu dolus, cui æquiualet. pag. 554. §. Pero aun llegando; In Politica. Circa quod videnda etiam, quæ Doctores habent scribentes In Cap. Decernimus, de Iudiciis in verbo, Non præsumant. Et in Bullam Cœnæ, vbi verbum dictum aliquoties occurrit, & postremò
Export TEI
circa absoluentes à casibus in illâ contentis, vbi præsumere ausum temerarium, & dolum dicere Docti Scriptores obseruant. Videatur P. Fragosus Tom. 2. Pag. 259. num. 346. P. Palaus Parte 6. Disput. 3. Puncto 21. num. 11. P. Sa verbo de excommunicationibus Bullæ Cœnæ num. 19. Bonacina Part. 3. Disputat. 1. Quæst. 21. Puncto 1. num. 25. Post P. Suarium Tom. 5. in 3. partem Disp. 21. Sect. 2. num. 105. vbi probabili titulo iuxta doctorum hominum iudicium facta, omnem ait excludere præsumptionem, & ita culpam ac pœnam. Quod ergo circa Pontificia mandata omnium grauissima licet, in casu, de quo loquimur, licitum fore demonstrat. Vnde illi potiùs de temerario ausu, ac præsumptione damnandi, qui sic procedentes Episcopos statim temporalitatum priuatione, & naturalitatis ablatione perterrent. Quod quidem à Religiosissiorum Regum nostrorum mente ita alienum est, vt nihil magis illi contrarium possit cogitari.
Export TEI
Export TEI
71
*Dico tertiò si Episcopi in electione ad
Export TEI
Beneficia non seruent formam à Patrono præscriptam, non videntur facere contra iuramen|
p. 171
tum, dummodo ius præsentationis illæsum seruent: peccant tamen contra receptam consuetudinem, quæ à Pontificibus videtur approbata, & peccatum esse graue potest, si ex eo grauis Regis offẽsiooffensio subsequatur, & turbationes illæ ac scādalascandala, quæ inter illos & Proreges, ac PręsidesPræsides, Gubernatoresque alios Patronatum loco Regis exercentes, solent suscitari. Primum ex eo videtur constare, quia forma electionis non est in Bullâ Patronatûs apposita, & ita circa illam solent esse varietates: iuramentum autem ad substantiam tantùm videtur extendi iuxta id, quod est
Export TEI
IuramentũIuramentum vt obliget.
à Pontifice constitutum. Alia enim accidentaria sunt, & ad modum spectant; iuramenti autem forma non continet accidentia, & modos, & ita ad huiusmodi se illius obligatio non extendit. Secundum autem ex eo patet: quia Rex ita constitutus est Patronus, vt cum amplissimâ aliunde sibi facultate concessâ in ordine ad ea, quæ pro Indorum conuersione, & Christianæ religionis in his partibus fundatione conducunt, ea possit constituere, quæ magis opportuna fuerit arbitratus Atqui ita factum ab eo circa prouisiones Beneficiorum, sic etiam probante Pontifice: ergo ab eâ formâ discedere, cùm in re gra
Export TEI
uissimâ sit, graue esse peccatum potest. Accedit consuetudo, quæ etiam decreto deficiente sufficeret, quia quando antiqua est, vim decreti habet, consensus, & iustitiæ, & operatur vt illud, quod est consuetum, debeat fieri. Cap. Licet ex suscepto, de foro competenti. Pro quo Cardinalis Tuschus. lit. C. Conclus. 959. & alij communiter: quod autem ad turbationes attinet, satis apparet; quantum afferat detrimentum. Certissima illa D. Augustini sententia est Epist. 118. Ipsa mutatio consuetudinis etiam, quæ adiuuat vtilitate, nouitate perturbat. Sic ille. Quòd si consuetudo, quæ vtilita
Export TEI
te adiuuat, talis est, vt nouitate perturbet, quid illa faciet, quæ vtilitatis nihil affert, & solùm ad perturbandos animos gubernantium vim noxialem exercet, vnde & aliorum perturbationes non sine grauibus Dei offensis multoties suscitantur. Debent ergo Episcopi circa ista esse cautissimi,
Export TEI
HortamẽtumHortamentum salutare.
tum in eo rerum genere, de quo loquimur, tum in aliis, gubernantium beneuolentiam affectantes; hæc enim Christiana concordia multùm ad omnia illa confert, quæ Dei & Regis seruitio possunt opportuna & congrua passim accidere; & illius defectu in diaboli triumphos commutantur.
Export TEI
§. III.

§. III.

Export TEI
Quæ congruæ sustentationi supersunt, qualiter distribuere teneantur.
Export TEI
Export TEI
72
*DIco quartò. Episcopi Indiarum graue conscientiæ grauamen incurrent, si
Export TEI
quod sustentationi congruæ superest, in Hispaniam mittant, nec studeant pauperum necessitatibus subuenire. Res est clara, sacrorum Canonum & Doctorum communi sensu firmata. In assignandâ autem congruâ portione non potest alia deseruire regula, nisi quam ordinata Charitas vnicuique, & lex temperantiæ præscribit. Pro quo est grauissima Antiocheni Concilij CōstitutioConstitutio Cap. 35. quæ habetur in Cap. Episcopus 12. quæst. 1. & sic illa: Episcopus Ecclesiasticarum rerum
Export TEI
habeat potestatem ad dispensandum erga omnes, qui indigent, cum summâ reuerentiâ, & timore Dei. participet autem & ipse, quibus indiget; si tamen indiget, tam in suis, quàm in fratrum, qui ab eo reci
Export TEI
Cap. Episcopus 12. quæst. 1.
piuntur, necessariis vsibus profuturis: ita vt nullâ qualibet occasione fraudentur: iuxta Sanctum Apostolum sic dicentem 1. Timo 6. Habentes victum, & vestitum, his contenti sumus. Hæc ibi, & alia: iuxta quæ non alia, quàm necessitatis regula debet obseruari. Quod autem ea necessitas non debeat limites nimis strictos habere, ex Cap. Ex his, quod immediate antecedit, euincitur: sic enim ibi: Ex
Export TEI
Cap. Ex his Ibid.
his autem quibus Episcopus indiget, si tamen indiget, in suas neceßitates, & peregrinorum fratrum vsus & ipse percipiat, vt nihil ei omnino poßit deesse. Hæc Gratianus ex Canonibus Apostolorum. Can. 41. circa quæ notabiliter Glossa sic infert: Quia de
Export TEI
rebus Ecclesiæ non debet quis pasci, si habet propria. Pro quo adducit. Cap. Clericus & Cap. Pastor 1. quæst. 2. in quibus id manifestè decisum occurrit. Sed Glossa ibi diuersas adhibet expositiones. Primò enim ait exhortationem esse, non præceceptum: sed explicatio talis textibus manifestè contradicit. In Cap. enim Clericus sic habetur: Qui autem bonis parentum, & opibus suis sustentari
Export TEI
Cap. Clericus.
possunt, si quod pauperum est accipiunt, sacrilegium profectò committunt, & per abusionem talium, iudicium sibi manducant, & bibunt. Sic ex D. Hieronymo ad S. Damascum. In Cap. Pastor, id expres
Export TEI
Cap. Pastor.
sius verbis illis: Nec illi: qui sua poßidentes, dari sibi aliquid volunt, sine grandi peccato suo, vnde pauper victurus erat, accipiunt. Sic ex D. Prospero, Lib. 2. de vita contemplatiua Cap. 9. Cùm ergo expositio dicta sustineri nequeat; sic pergens dicit: vel de his loquitur, qui occasione patrimonij ampliandi quod habent, se à diuinis substrahunt obsequiis: quibus se absentantibus dandum non est. Sic Glossa. Et potest eius explicatio firmari ex iis, quæ habentur in fine Cap. Pastor. dum suscipi ab Ecclesia prohibentur illi, qui in domibus parentum residentes, vel sua relinquere nolentes, Ecclesiasticis facultatibus pasci desiderant. Poterant enim Clericatûs allegare titulum, vt bonis Ecclesiæ pascerentur: quem tamen Doctores sancti volunt minime in rebus Ecclesiæ laborantibus suffragari.
Export TEI
Tertia alia eiusdem.
Export TEI
Export TEI
73
*Addit & tertiam explicationem in hunc modum: vel dic de quartâ pauperibus debitâ, quæ dari prohibetur abundantibus. Panis enim egentium &c. vt infra 14. q. 5. Cap. 2. In quo sic dicitur. Panis egentium vita pauperis est, qui defraudat illum, homo sanguinis est: qui effundis sanguinem, & qui frau
Export TEI
Eccli 34. v. 25. & 27.
dem facit, necessariò fratres sunt. Sic ibi: Est autem sententia ex Scriptura desumpta. Eccli 34. v. 25. & 27. sed extrema illius pars ex vulgata est corrigenda in hunc modum: Et qui fraudem facit mercenario, fratres sunt. Sic autem non est ad rem, de qua agitur, nec benè eam intulit Gra
Export TEI
Minimè textibus adaptabilis.
tianus. Est autem explicatio minimè textibus adaptabilis, vt legenti constabit, & incredibile voluisse Clericos, vt portio pauperibus assignata, quæ nullo modo ad eos pertinebat, illis adiudicaretur; quamuis aliàs, si, quod volebant, daretur ipsis, pauperibus tolleretur; quod quidem ipsi aliter interpretabantur, dicentes, in communibus bonis Ecclesiæ Clericos, eo ipso quòd |
p. 172
sortis domini essent; sicut quondam leuitæ, suam etiam habere portionẽportionem. Præterquam quòd sancti Simplicius, Gelasius, & Gregorius Auctores Canonum de quartâ pauperibus erogandâ post D. Hieronymum, non exiguo annorum interstitio in Sede Apostolica præsederunt, quibus etiam antiquior D. Prosper, vt apud Ecclesiasticos historiographos videri potest, & pro eodem P. Molina Disputat. 142. §. Tempore Simplicij. Et P. Thomas Sancius. Tom. 1. Consiliorum, Lib. 2. Cap. 2. dub. 37. num. 6.
Export TEI
Export TEI
74
*Concludit sic tandem Glossa, & in
Export TEI
Summa: si abundantes de bonis Ecclesiæ suscipiant, siue absentes, siue præsentes sint; licet non debet eis denegari portio, quia nemo cogitur suis stipendiis militare: mortaliter tamen peccant, præsertim si ex cupiditate sua reseruant. Sic ibi citans Caput sequens, & Scripturæ auctoritatem inductam. num. Præcedenti. In quo difficile satis apparet, quomodo denegari portio nequeat, eò quòd nullus suis stipendiis cogatur militare, & alioqui mortaliter
Export TEI
Euidens in illa contradictio.
peccet, qui debitum stipendium recipit; etiamsi aliàs habeat vnde possit sustentari. Si enim negari stipendium nequit, sequitur neque iniustè peti, cùm sit spiritualis militiæ stipendium. Et ita tenent Troilus Maluicius Tractatu de oblationibus, in fine. Dominicus Sotus de iustitia, & iure. Lib. 10. quæst. 4. art. 3. Cardinalis Lugo Disput. 4. de Iustitia, num. 36. P. Thomas Sancius Tom. 1.
Export TEI
Consiliorum, Lib. 2. Cap. 2. Dub. 44. & alij Doctores communiter, vt ex Gabriele testatur Alfonsus Valdes, in Tract. de Eleëmosyna, fol. 42. Col 4. & quod, etiamsi ex cupiditate reseruet, non sit peccatum mortale, communis sententia est, quia neque contra iustitiam quidquam committitur, vt est planum; neque contra charitatem, quia ratione stipendij accepti non magis obligatus manet Clericus, quàm quiuis alius, qui stipendium labore quolibet meruisset. Affectio autem erga bona temporalia numquàm est mortalis, nisi quando contra iustitiam, aut Charitatem mi
Export TEI
litat, vt luculenter tradit D. Thomas 2. 2. quæst. 118. art. 4. in Corpore: vbi sic concludit. Si inordinatio amoris intra hoc sistat, vt scilicet homo quamuis superfluè diuitias amet, non tamen præfert earum amorem amori diuino; vt si propter diuitias non velit
Export TEI
D. Thomas.
aliquid facere contra Deum, & proximum, sic auaritia est peccatum veniale. Sic Doctor Sanctus. Non videtur ergo quomodo prædicta possit constare doctrina. Ex eâ tamen id deduci potest, Beneficiarios, & Episcopos præsertim, de quibus modò agimus, circa hoc debere esse vehementer attentos. Nam si ij, qui stipendium sui laboris accipiunt, cùm non egeant, mortaliter in eo peccant, iuxta Glossam: quid de illis censeri oportet, qui Ecclesiasticos redditus accipiunt, in quibus pauperes suam habent portionem?
Export TEI
Export TEI
75
*Sed ad id, à quo paululùm sumus di
Export TEI
gressi, reuertendum. Episcoporum congrua talis esse debet iuxta Apostolicos Canones, vt nihil eis desit. Quod quidem ita accipiendum, vt non solùm naturæ, sed decentiæ, ac honorifici status in oculis hominum, ad quem est dignitas Episcopalis prouecta, ratio habeatur. Pro quo est Glossa celebris in Cap. Clericus 21. quæst. 1. Verb. Neceßitatem. Vbi cùm adducat Cap. Episcopus, citatum; necessaria tantum ad victum, & vestitum, iuxta doctrinam Apostoli limitans, & Cap. Vi
Export TEI
Cap. Vilem 41. dist.
lem 41. dist. In quo sic dicitur: Episcopis Vilem suppellectilem, & mensam, ac victum pauperem habeat; & dignitatis suæ auctoritatem, fidei, & vitæ meritis quærat: hospitiolum quoque non longè ab Ecclesia habeat. Sic ibi ex Concilio Charthagin. 4. Cap. 17. Cum inquam hæc adducat, sic subdit: sed hoc obtinuit secundùm illa tempora: hodie verò creuit decus
Export TEI
Glossa celebris.
Ecclesiæ, creuitque Deus Ecclesias. Sic Glossa in confirmationem positionis suæ allegans Cap. Vasa, de Consecrat. Dist. 1. Vbi sic dicitur. In hoc enim sicut,
Export TEI
Cap. Vasa de Cons. dist. 1.
& in reliquis cultibus (in vasis inquam pro consecratione Corporis, & Sanguinis Christi) magis, & magis per incrementa temporum decus succreuit Ecclesiarum: nostris enim diebus, qui serui Patris Familias sumus, ne decus Matris Ecclesiæ minuatur, sed magis cumuletur, & amplificetur. &c. Debet ergo iuxta hæc aliquid decentissimo Episcoporum statui tribui, quod nequit Arithmeticè designari, vt bene admonet D. Solorzanus Lib. 3. Cap. 10. num. 72. vbi textus aliquos adducit minimè ad propositum conducentes, & meritò celebrem Glossam laudans in Cap. Clericus 21. quæst. 1. §. Neceßitatem, de quâ dictum; alia enim ibidem sunt obuia, quæ non est opus adiecisse. Videatur P. Molina Disput. 145.
Export TEI
Export TEI
76
*Siue autem Canones, qui de portione
Export TEI
pauperibus assignatâ loquuntur, & habentur diuersis Capitibus 12. quæst. 2. alibique; siue qui de perceptione decimarum disponunt, super quibus sunt Beneficia Ecclesiastica constituta, & in ordine præsertim ad Episcopos, inspiciamus; nullibi certè inueniemus posse eos id, quod deductâ congruâ superest, in alienas terras, etiam bonorum operum intuitu transmutare. Licèt enim domini efficiantur reddituum, vt satis probabilis sententia firmat, de quo suprà; obligatio tamen
Export TEI
sub mortali obstringens cum redditibus venit. Pro quo videri potest P. Molina Disputat. 144. §. His ita constitutis. Cardinalis Lugo Disputat. 4. citatâ Sect. 2. P. Sancius suprà, dub. 38. vbi innumeros congerit. P. Lessius Lib. 2. Cap. 4. num. 47. & seqq. & alij passim. Ex quo infert Gregorius Lopez in L. 40. Titul. 5. Part. 1. in Gloßâ magnâ in
Export TEI
Notanda doctrina.
fine, iure actionis posse cogi Ecclesiasticos conferre superfluos fructus Beneficij pauperibus; & cum eo Alfonsus de Valdes Tractat. de Eleëmosyna 3. parte Fol. 39. Col. 1. & pro eo recolendum, quod diximus num. 72. & obligatio quidem talis erga pauperes populares, aut regionarios vrget, vt textus adducti significant, & docent D. Thomas: Quodlib. 197. Gregorius Lopez suprà, verb. Limosnas. Valdes fol. 36. Col. 3. num. 3. & alij, & ita nequeunt ea, quæ ex decimali contributione proueniunt, aliò deportari.
Export TEI
Export TEI
77
*Pro quo est etiam ratio penitus irrefra
Export TEI
gabilis: nam eo tempore, quo quarta pars bonorum dictorum erat assignata pauperibus non alijs, quàm popularibus, aut prouincialibus donari poterat: atqui post erecta Beneficia, certosque prouentus singulis Titulis ex decimis aut aliter assignatos, eadem remansit obligatio: ergo nequeunt illa extraneis destinari. Maior probatur ex Canonibus allegatis. Cap. Vobis. Cap. Conceßio. Cap. Quatuor. Cap. De redditibus. Cap. Cognouimus. Cap. Mos est 12. quæst. 2. & alijs; vbi eodem modo assignatur quarta pauperibus, sicut |
p. 173
alia Episcopis, Clericis, & fabricis; atqui Episcopi, Clerici, & Fabricæ, pro ijs, qui in regione sunt, & non in terris extraneis interpretationem accipere possunt: ergo & pauperes. Prætereà Episcopis quarta assignatur pars, quæ est sanè magna, & ratio illius superabundantiæ redditur nospitalitas, vt videri specialiter potest in Cap. Mos
Export TEI
Cap. Mos est.
est. ibi: vna videlicet Episcopo, & familiæ eius propter hospitalitatem: Hospitalitas autem extraneorum non est, sed in domibus Episcopalibus exercetur. Item in Cap. Vobis, sic habetur: Tertiam pauperi
Export TEI
Ca. Vobis.
bus sub omni conscientia faciat erogari. Quòd est idem, ac omnibus scientibus; eò quòd publicè distributio fiat, vt disponitur etiam in Cap. Qua
Export TEI
Cap. Quatuor.
tuor, vbi sic Gelasius: Ipsam nihilominùs adscriptam pauperibus portionem, quamquàm diuinis rationibus se dispensasse monstraturus esse videatur: tamen iuxta hoc, quod scriptum est: vt videant opera vestra bona, & glorificent Patrem vestrum, qui in cœlis est. Matth. 5. Oportet etiam præsenti testificatione prædicari, & bonæ famæ præconijs non taceri. Sic ille quàm quòd clarissimè. Quibus addo Cap. Sancimus, ibidem ex
Export TEI
Cap Sancimus.
Concilio Toletano vbi sic dicitur: Prima pars secundùm Apostolorum præcepta Titulorum nec non cæmiteriorum restaurationibus diligenter attribuatur: secunda Clericis: tertia cunctis pauperibus: quarta verò aduenis. Sic ibi: cùm verò cunctis pauperibus attribuenda sit pars illa tertia, manifestum est prouinciales pauperes non esse eo subsidio defraudandos. Quod si ita fiat, nihil certè supererit pro extraneis, nisi fortè hospites sint; immò neque istis ex portione illa subuenire voluerunt Apostoli, sed ex alia, quæ secundum alios Canones Episcopis assignatur. Et hæc quidem Maiorem illam propositionem satis apertè demonstrant. Minor autem est manifesta; quia ex nouâ illâ dispositione nihil est sublatum pauperibus, quia neque Apostolica est consuetudo in mores inducta vllatenus abrogata: neque Ecclesiæ pietas imminuta: id quod sacri Canones nouiores exponunt; sic enim in Cap. Tua nobis
Export TEI
Cap. Tua nobis, de decimis.
de decimis. Innocentius III. Nec decimas (quæ tributa sunt egentium animarum) præsumerent detinere. Sic ille: ex quo illatio manifesta deducitur, teneri inquam Episcopos, sicut & Ecclesiasticos alios, ad subuentionem pauperum, qui sunt ipsis comprouinciales, nec posse, quod eis debitum est, alijs applicare.
Export TEI
Export TEI
78
*Quod quidem limitandum est nisi in
Export TEI
Hispaniâ sint Episcoporum consanguinei, ijs enim succurri ab eisdem potest, vtpotè indigentibus, iuxta id, quod Concilium Tridentinum his verbis exponit Seßione 25. Cap. 1. de reformatione. Omnino verò eis interdicit, ne ex redditibus Ecclesiæ consanguineos, familiæresúe suos augere studeant: cùm & Apostolorum Canones prohibeant, ne res Eccle
Export TEI
Concilium Trident.
siasticas, quæ Dei sunt, consanguineis donent: sed si pauperes sint, ijs, vt pauperibus distribuant. Sic Concilium. Cùm ergo frequentissimè accidat, vt consanguinei Episcoporum extra illorum territorium sint, dum ijs Concilium subueniri permittit, non debet ad præsentes tantùm subuentio coarctari. Canones Apostolorum, ad quos alluditur, sunt 39. & 75. & de his mentio in Cap. Quisquis 12. quæst. 2. vbi eadem extat Concilij doctrina circa consanguineos. Pro quo & est Cap. Est probanda 86. dist. in quo sic dicitur: Est probanda & alia liberælitas, vt proximos seminis tui non despicias,
Export TEI
Cap. Est probanda 86. dist.
si egere cognoscas: meliùs est enim, vt ipse subuenias tuis, quibus pudor est ab alijs sumptum deposcere, aut alicui postulare subsidium neceßitatis: non tamen vt illi diuites fieri velint, ex eo, quod tu potes conferre in apibus; caussam enim natura præstat, non gratia. Hæc ibi; & alia ex D. Ambrosio 1. Officiorum, Cap. 30. Vide Portel Tomo 2. Casu 94. Licèt autem ibi non loquatur de Episcopis, quia tamen illa naturæ ratio communis est, meritò ad illos in casibus similibus deriuatur.
Export TEI
Export TEI
79
*Quia verò Concilium de redditibus tan
Export TEI
tùm Ecclesiasticis loquitur, non est illud ad emolumenta alia præter decimas ampliandum, quia in illis est portio pauperum inclusa, non ita in alijs, vt eleëmosynis, pro Missis in funeribus, oblationibus, procurationibus, visitationibus, cōfirmationibusconfirmationibus, firmis, & alijs pœnis pecuniarijs, si quæ à iure Cameræ Episcopali applicantur, vt benè cum multis docet Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 10. numer. 75. & in Politicâ Lib. 4. Cap. 10. Pag. 576. Col. 1. Quibus addendum etiam magnum emolumentum ex quartis funeralibus, & oblationum, de quâ Concilium Limense tertium Actione 4. Cap. 20. vbi citatur Cap. Conquerente de officio iudicis ordinarij. In eo autem quartæ oblationum mentio nulla; in quâ tamen obtinuit consuetudo; sicut etiam inuasuit, vt Cathedraticum, aut Synodaticum, de quo ibidem Honorius III. non soluatur. Cùm tamen Auctores dicant non posse præscribi, vt videri potest apud Barbosam de Potestate Episcopi, Allegat. 86. §. 3. Dicendum & de hoc inferiùs, vbi de Parochis, & Assertione 5. de quartâ verò decimationum alia est in Indiis dispositio. Pro libertate autem Episcoporum circa prædicta facit Cap. Episcopi 12. q. 1.
Export TEI
Cap. Episcopi 12. q. 1.
in quo sic dicitur. Episcopi de rebus proprijs, vel acquisitis vel quidquid de proprio habent, hæredibus suis (si voluerint) deresinquant; quidquid vero de prouisione suæ Ecclesiæ fuerit, siue de agris siue de fructibus siue de oblationibus, omnia in iure Ecclesiæ reseruare censuimus. Sic ibi ex Concilio Agathensi: vbi quod de oblationibus dicitur, vel iure nouo im
Export TEI
Quid de oblationibus.
mutatum est, vel de illis intelligendum, quæ intuitu Ecclesiæ fiunt, & est commodior explicatio & consona Cap. Clerici 13. quæst. 2. Vbi sic dicitur: Clerici vel sæculares, qui oblationes parentum, aut donatas aut testamento relictas, retinere perstiterint, aut ipsi, quod donauerant Ecclesijs vel Monasterijs, crediderint auferendum; sicut sancta Synodus constituit, velut necatores pauperum, quousque reddant, ab Ecclesijs excludantur. Sic ibi ex Concilio eodem Cap. 4. videatur P. Molina Disputat. 142. §. Dixi hodie: vbi quid oblationum nomine prioribus illis Ecclesiæ temporibus præcipuè intelligeretur, benè exponit, & P. Fagundez circa 5. Ecclesiæ præceptum Lib. 4. Cap. 1. numer. 5.
Export TEI
Export TEI
80
*Sunt autem, qui Episcopis hac in parte
Export TEI
plus faueant asserentes, posse illos opera pia in alijs locis ab eo diuersis, in quo Beneficium est situm, efficere; sicut & Beneficiarios quoslibet. Sic enim tenet Nauarrus in Apologiâ circa hanc materiam Monito 77. cuius sententiam laudat P. Molina Disput. 145. §. Illud verò, & sequitur Cardinalis Lugo Disput. 4. num. 39. quando necessitates non sunt extremæ, aut graues, ob rationem quandam plus subtilitatis, quàm soliditatis ha|
p. 174
bentem, attentâ Iuris Canonici dispositione, ad quam est præcipuus recursus habendus. Pro quo & Dom. Solorzanus Lib. 3. Cap. 10. num. 65. & in Politicâ Pag. 575. Col. 2. Qui tamen plura adducit ita oppositum probantia, vt id potiùs sentire videatur, conuenientiam apertè protestatur. Videatur in locis, pro quibus seipsum citat: sic etiam tenet P. Bauny in praxi Beneficiorum, Disput. 15. Quæst. 23. Dub. 6. Quod & videtur probare multorum Prælatorum munificentia, qui extra prouincias suas Monasteria, & collegia celeberrima construxerunt, vt Salmanticæ, Vallisoleti, Hispali, Compluti, & alibi videre licet. Verùm
Export TEI
limitatio, quæ additur, talis est, vt vix locum habere ea doctrina possit: dicitur enim id tunc fieri posse, quando ita postulat commune diœcesis, Regionum, aut totius Ecclesiæ bonum: vt si collegium in vniuersitate à loco Beneficij distanre ad ministros Ecclesiæ educandos, aut aliud simile fiat, vel certè occurrit peculiaris alia ratio, quæ id persuadeat. Quæ si desint, tunc opera pia potiùs fieri debent in populi vtilitatem, qui redditus contribuit. Id, quod non de populo, in quo sita est Cathedralis, sed de aliis, ad quos diœcesis extenditur; est accipiendum, iuxta eorum indigentiam & qualitatem. Hæc inquam limitatio vix locum, vt dixi, generali doctrinæ relinquit: cùm enim subsidium Episcopi ad totam se debeat diœcesim extendere, incredibile est in eâ multas, & graues necessitates non occurrere, quibus illud debeat impendi. Communis autem boni respectus adeò in longum protenditur, vt propter illud non debeant pauperes gementes & flentes in miseriarum valle relinqui; quod enim Collegium fundetur ad educandos Ministros, bonum quidem est, sed multùm profectò expectandum quousque operis huius vtilitas sentiatur.
Export TEI
Export TEI
81
*Quòd autem id non habeat vim, ex eo
Export TEI
liquet, quia si respectus dictus contra subuentionem præsentium necessitatum præualeret, fieret ex eo, quidquid Episcopus per multos annos ex redditibus Ecclesiasticis, detractâ congruâ, comportat, posse in huiusmodi operibus extra diœcesim factis insumere, nullo totius suæ vitæ tempore subsidio pauperibus impertito. Quod quidem ex illa sequitur positione, quia commune bonum priuatis alijs debet anteferri. Id autem nisi temerè, nequit admitti, est enim contra sacrorum Canonum dispositionem, de quâ dictum num. 77. Quòd si magnos Prælatos talia quædam
Export TEI
cum fructu & laude patrarunt, dici potest, vel à Pontifice specialem facultatem habuisse; vel ea bona in id genus operum contulisse, quæ ex redditibus Ecclesiasticis non obuenerant, sed aliunde iuxta dicta num. præced. Pro quo & videri potest Diana Parte 4. Tractat. 4. Resol. 171. vel si ex redditibus fuêre prædictis, ea tamen de congruâ subtraxerunt: talia enim donari liberaliùs posse, aut
Export TEI
de illis pro libito disponi, communis sententia est, quam cum alijs tenent P. Molina Disput. 145. & 146. Cardinalis Lugo Disput. 4. citat. num. 35. P. Thomas Sancius Disput. 4. citat. dubio 43. num. 3. P. Petrus Hurtadus de Charitate Disput. 160. §. 113. & alij apud Dianam parte 4. Tractat. 4. Resol. 171. & Parte 5. Tractat. 8. Resol. 27. §. Nota etiam idem tenentem. Et Dom. Solorzanus Libr. 3. Cap. 10. num. 70. & seqq. plures congerens, & in Politicâ Pag. 576. Col. 1. Cùm autem redditus sunt pingues, per annos aliquos summa sic subtractorum ad cumulum magnum potest excrescere.
Export TEI
Export TEI
82
*Et circa hoc docti & exemplares Prælati
Export TEI
Notandum exemplũexemplum.
solent esse diligenter attenti, & hoc ipso, quo hæc scribo, tempore, cùm illustrissimus DD.D. Gaspar de Villaroel Episcopus Arequipensis, mille octi-regales in hanc Regum ciuitatem ad
Export TEI
impressionem libri cuiusdam à se constructi misisset, admonuit curatores operis, ne scandalizarentur ex tali sumptu, nam illud victui subtraxerat suo; quod quidem, & aliàs ab eodem fieri solitum, vt opera pietatis promoueat, pro quibus, ne ipsi quidem Bibliothecæ parcit, quâ nihil viro esse litterato quidquam pretiosius potest, & quidem ad effectum prædictum posse ex redditibus id desumi, quod necessarium occurrit, satis verosimile est: nam in Prælato sic docto, vt opera
Export TEI
possit in publicum dare, quod pro editione necessarium est, debet ad congruam sustentationem etiam necessarium iudicari. Docti enim Prælati, qui operibus huiusmodi, Ecclesias, quibus præsunt, illustrant, maiori stipendio digni sunt, vt tenet Nauarrus in Apologiâ citatâ, Monito 82. num. 7. P. Molina Disputat. 145. §. Dubium est, & alij. Prætereà librorum editio cùm in bonum commune redundet, opus pium est, & intra diœcesim conceptum; vnde cùm pro editione adhibetur aliquid, nihil fit à communi regula peregrinum, etiamsi editio alibi facienda sit; vt si Episcopus pro aliquo solueret, quod in exterum erat mittendum creditorem. Item ex Tridentino, vt vidimus, potest Episcopus competentes Consan
Export TEI
guineis facere donationes; quod quidem erga filios præsertim locum habet, vt omnes admittunt, & ad filios illegitimos, etiamsi spurij, id extendunt: pro quo citati, Prior agens de spolijs Clericorum, §. vltimo, num. 9. & seqq. & alius Disp. 146. in fine. & prætereà P. Thomas Sancius suprà dubio 38. n 6. & seqq. Sunt autem libri nobilium
Export TEI
Libros esse Ingenij filios.
ingeniorum filij, vt ex Platone, & Aristotele notum, pro quo & Martialis Lib. 1. Epigram. 34 illud: Custodit ipse Virginis pater chartæ: vt ergo illi viuere possint, & honorem apud homines, quantus illis est debitus, comparare, id potest ab Episcopis, & alijs conferri, quod ad eorum necessarium visum fuerit editionem.
Export TEI
Export TEI
83
*Iam quod peculiaris alia ratio occurrere
Export TEI
potest præter illam communis boni, iuxta Auctores, de quibus num. 80. vt opera pia possint extra diœcesim fieri, faciliùs admitti potest, sed nihil tunc diuersum à communi doctrinà contingit: nam si opera illa in bonum commune non tendunt, bonum equidem erit priuatorum, quorum indigentiæ subuenitur. Potest enim ea talis esse, vt subsidium extra diœcesim transmitti oporteat, sicut in casu de quo num. præced. cui similes alij excogitari possunt. Et quidem non est
Export TEI
opus vt sit illa nimis vrgens; cùm enim iuxta receptissimam sententiam (cuius oppositam iudicat improbabilem P. Turrianus in Selectis Cent. 2. Dub. 27. & 28. vbi ait multos ita hac ætate sentire) Episcopi dominium reddituum habeant, qui ad eorum pertinent portionem; liberam etiam habent eorum distributionem. Vnde vt dilapi|
p. 175
datores non dicantur, quæuis rationabilis caussa erit satis: non enim rationi consentaneam dispersionem Concilia, & Sacri Canones damnant, cùm illi pauperibus videntur substrahi, sed à & ratione alienam distractionem. Pro quo sunt verba Concilij Tridentini pòst allata num. 78. quibus consanguineis, vt pauperibus tantùm iubet ab Episcopis sacra emolumenta distribui; sic enim subdit: Eas autem (res scilicet Ecclesiasticas, quales redditus secundùm datam ibidem explicationem)
Export TEI
Concil. Trident.
non distrahant, nec dißipent, illorum caußâ. Sic Concilium, statim ad Ecclesiasticos omnes etiam Cardinales, vrgens documentum extendens. Quod autem de consanguineis dictum, omnem alium humanum respectum comprehendit: non ergo distributio quæuis, sed distractio, & dissipatio prohibetur. Nequit autem talis dici distributio, quàm pietas, & ratio non penitus humana persuadet: & in fauorem huius resolutionis sentit. D. Villaroel post eam elucubratam visus, dum Parte 2. Quæst. 14. art. 4. n. 84. ait diœcesanos pauperes præferendos, licèt alijs possit succurri, si opes ad omnia suppetant, & Diana Part. 10. tract. 14. Resol. 36. vbi alios adducit.
Export TEI
4
Export TEI
§. IV. In quartæ exactione quomodo peccare possint.
Export TEI
Export TEI
84
*DIco quintò: Episcopi Indiarum pec
Export TEI
cabunt grauiter, & cũcum obligatione restitutionis, si in exigendâ quartâ funerali, & oblationum, ita Beneficiarios vrgeant, vt illi plusquàm debent, inuiti contribuant. Res est plana: sed praxis non ita plana esse solet, ministrorum forsitan immoderantiâ, arbitrantium obsequium se dominis eâ ratione præstare. Testatur Beneficiarius se non posse soluere summam eam, quæ ei soluenda proponitur: compositione enim circa hoc vti frequentiùs iuuat; eò quòd molestum Beneficiarijs accidat obuentiones quotidianas adnotare. Plus tamen paullò, aut minùs non ægrè deprehenditur, quantùm possit ex illis Prælato deberi. Dum verò timent ex negatione postulatæ summæ offensionem eius incurrere, eam redimunt solutione. Solet autem in istis pro regulâ assumi id, quod semel solutum est; minùs enim eo alij Prælato tributo admitti renuitur. Quia verò Beneficij grandis esse opinio soleat; quandoque quod anteà fuit solutum, augetur: cùm tamen opinio talis non inde ortum habeat, quòd obuentiones pingues sint; sed quia maior eo loco pro contractibus commoditas adsit, vnde fiunt Parochi locupletes, vt ergo hæc aspera fiant in vias planas, totum id est Parochorum conscientiæ relinquendum, dum aliud non constat manifestè, vt Prælati docti & timoratæ conscientiæ faciunt; quod autem ijs abundantiùs est, à malo est. Experimentis non raris compertum, complures Parochos plus titulo quartæ soluere, quàm sit tota obuentionum summa, dimidium stipendij à Rege assignati, aut etiam plus aliquid in solutionem dictam destinantes. Quàm autem inuitè hoc faciant, ipsi clamant, nisi aliqui fortè sint, qui non grauantur contribuere, eò quòd sic beneuolos sibi Prælatos curent, ne & ipsi curent circa eorum vitam inquirere, sed illos sinant suis cupiditatibus inseruire, vel certè vt mitiùs cum eis agant, si quid fortè ad eos fuerit de eorumdem agendi ratione delatum. Aut quodam munificentiæ spiritu ducantur, qui in quibusdam dominari solet, ne pusilli & vilis animi erga personas adeò sublimes videantur. Verùm quando
Export TEI
de indebitâ quantitate constat per moraliter certas coniecturas, neque moralis habetur certitudo de sic soluentis animo, id, quod est incertum, non debet contra certum præualere. Vnde nequit tutâ conscientiâ sic oblatum recipi, aut receptum retineri, in quo sicut in alijs, communis est scriptorum doctrina, de quâ nos sæpiùs, secundùm communiter contingentia debet iudicari; cùm rarus profectò sit, qui vltroneus tribuat Episcopis id, quod se meminè debere cognoscit: cùm soleant, & ista per visitatores exigi, à quibus meritò sibi timeri possunt, qui in solutione tali inuenti fuerint parciores; & quidem non solùm excessus dictus grauis solet esse soluentibus, sed quartæ solutio vniuersim grauissimum onus censetur. Vnde & seriò & instanter actum est in Regio Concilio pro parte Parochorum, vt illud ipsis tolleretur, sed etiam Apostolica Sedes pro eodem interpellata; multis enim Indiarum in partibus quartæ vsus non inualuit, & Episcoporum redditus nimiumquantùm increuerunt. Quòd si aliquorum tenues sint, id Regiâ liberalitate suppletur; ibi namque etiam Parochi tenuissimas habent obuentiones, vnde & non facilè inueniuntur, qui velint exiguis adeò stipendijs ministrare. Nihilominùs nihil obtentum; & Episcopi suo se dicunt iure tueri, vti ab Apostolicâ Sede in Concilio Limensi tertio, vt num. 79. vidimus, confirmato. Quando ergo onus ex se tale est, non debet nouo addito onere ab Episco
Export TEI
Monitum salutare.
pis intolerabile reddi, vt portantes obruantur. Et hinc eorum aliqui excusationem pro frequentandis mercimonijs sumunt, dum aiunt se aliter non posse procuratoribus visitatorum, & quartarum solutionibus satisfacere. Quod an verum coràm Deo sit, ad me non attinet iudicare. De quo vt admonui iam, etiam dicendum inferiùs Titul. 16. num. 24.
Export TEI
§. V.

§. V.

Export TEI
Non posse officia vendere quibus in sui muneris executione iuuantur.
Export TEI
Export TEI
85
*DIco sextò: Episcopi nequeunt ven
Export TEI
dere officia, quæ ad illorum prouisionem spectant, & ministerium spirituale non concernunt, de quibus, sicut & de Beneficijs, nulla esse dubitatio potest. Sic tenet Illustrissimus Zapata de iustitiâ distributiuâ, Parte 2. Cap. 18. num. 15. P. Thomas Sancius Lib. 2. Conciliorum, Cap. 39. n. 3. & apud eum Salon, Aragon, Garcia, & Ludouicus Lopez. Et habetur expressè in Concilio Limensi tertio Actor. 3. Cap. 8. vbi sic dicitur. Officia Notariatus aut Fiscalatus, quemadmodum est in Concilijs Prouincialibus sæpè dispositum, neque vendantur, neque locentur, sed hominibus probis, atque industrijs gratis ab Episcopo conferantur: si secùs fuerit factum, contractus omnis ipso iure sit nullus. Sic ibi. Concilia autem Prouincialia, de quibus fit mentio, |
p. 176
sunt Toletanum Act. 2. Cap. 15. Compostellanum Act. 3. Cap. 24. & Limense secundum Seßione 2. Cap. 101. Cùm autem Toletana fuerint plura, oportuit peculiarius aliquid adnotari. Est autem vltimum Act. 2. decreto 15. Rationes pro eo sunt manifestęmanifestæ. Prima; ex notabile indecentiâ in eo, qui esse debet Christianæ liberalitatis exemplar. Secunda; ex respectu quodam spirituali officijs præfatis adhærente. Tertia; quia aut officialis integrum meretur salarium, aut non. Si primum; iniustè illi detrahitur: si secundum, iniustitia manifesta committitur. Dum plus exigitur, vt ex eo supersit, quod Episcopo tribuatur. Quo argumentandi genere vsi sumus suprà, Titul. 4. numer. 168. in simili contrahendi modo. Nec dici potest salarium quidem esse iustum, & Officiali debitum attentâ proportione; eum tamen velle gratis Episcopo portionem eius elargiri: gratis quidem, non quia pretium officij non sit, sed quia voluntariè, & nulla sibi ab aliquo impositâ necessitate vult sic cum Episcopo contractare. Non inquam dici potest; quia verè talis Officialis ex necessitate id facit, quia non inuenit alium vitæ modum, quo sibi possit de necessarijs prouidere. Ad eum modum, quo is, qui vsuras petit, etiāsietiamsi voluntariè ad eas petendas accedat, necessitate tamen id cogente facit, quia remedium aliunde suis incommodis nōnon occurrit.
Export TEI
Export TEI
86
*Prædictum autem argumentum, etsi
Export TEI
non videatur contra venditionem procedere, quæ pro certa summa pecuniæ fit, sed contra modum alium contrahendi, vt scilicet emolumenta diuidantur inter Episcopum, & Officialem, verè tamen contra vtrumque constat militare. Si enim certa summa tradatur, ex eo fit, quod dicebamus. Ex salario siquidem detrahendum est id, quod labori respondet, & prætereà id quod dandum est Episcopo: quod si post ipsum contractum est illi traditum, id per accidens est; siquidem ei, quod esset detrahendum, respondet id, quo fit compensatio pro illo; vt is, qui officio fungitur, & id ex eo eliciat, quod pro eodem dedit, & prætereà quod labori est proportionatum: vrget ergo pariter adducta ratio. Cui addendum: stipendia Offi
Export TEI
cialium Episcopalium, sicut & Ecclesiasticorum omnium tribunalium, debere esse valde moderata, vt constat ex Concilio Tridentino Seßione 21. Cap. 1. de Reformatione, vbi illa ratio præmittitur. Quoniam ab Ecclesiastico Ordine omnis auaritiæ suspicio
Export TEI
Concil. Trident.
abesse debet. Vnde notarios, vbi salarium non est illis constitutum, & non viget laudabilis consuetudo nihil accipiendi, pro singulis litteris dimissorijs, aut testimonialibus, decimam tantùm vnius aurei partem accipere posse decernitur. Decima autem vnius aurei pars vnius regalis est, aut paullò plus. Et quod ad hæc dicerent sacri Concilij Patres, si scirent pro testimonialibus singulorum maiorum Ordinum duodecim octi-regales solitos postulari? Addit autem Concilium in rem præsentem opportunè: Nec Episcopo ex Notarij commodis aliquod emolumentum ex eisdem ordinum collationibus directè, vel indirectè prouenire poßit; tunc enim gratis operam suam eos præstare omnino teneri decernit. Sic ibi: vbi statim consuetudines damnantur ad
Export TEI
Responsio quædāquædam refutata.
uersæ, & alia in execrationem turpitudinis huius adiiciuntur. Nec responderi potest sermonem tantùm esse de testimonialibus Ordinum, & non de alijs: nam omnium eadem omnino ratio est; neque lex est pœnalis, sed quæ criminis qualitatem ostendat, & pariter pœnam, non tam ab hominibus quàm à Deo infligendāinfligendam, vltra diuinam ultionẽultionem. PręterquàmPræterquam quòd, qui officium emit, ex omnibus detrahit vnde possit soluere, vnde & emolumenta dicta in Episcopi commodis numerantur.
Export TEI
Export TEI
87
*Ex quibus fit: neque illud Concilij menti
Export TEI
fuisse conforme, quod à quodam Prælato factum; qui officium Notarij cuidam contulit sub eâ pactione, vt medietatem emolumentorum ipsi daret, quam dicebat ad alium pertinere in Hispaniâ degentem, cui officium dictum fuerat impartitum. Quod quidem credibile est ita fuisse, nec Episcopum sub eo honesto colore sibi emolumenta illa reseruasse. Sed tamen id fieri non potuisse ab illo, adducta conuincunt; tum ob speciem auaritiæ, dum non constabat cuinam ea commoda cederent; & an ita erat, quod de alio, ad quem spectabant commoda, dicebatur, vnde qui pactionem sciebant, scandalum patiebantur: tum etiam ob discurssum factum, quia si labor Notarij stipendium merebatur illud, non poterat eo priuari; si autem erat superabundans, iniustitia in eo comperta cernebatur. Quod autem quis sponte in eam pactionem consensisset, non releuabat medietatẽmedietatem exigentem, quia sic reddens necessitate cogente in eas se angustias redigebat, & certè si Episcopus sibi medietatem illam vellet, contractus fuisset iniustus; ergo & dum vult alteri, quia id de iniustitiâ contractûs nihil tollit, & differentia illa per accidens se habet; cùm aliàs per manus Episcopi commoditates illæ ad eum veniant, qui in Hispaniâ eisdem fruitur. Prætereà in Hispaniâ existens nullũnullum habet ius ratione officij ad emolumenta dicta, cùm seruire nequeat; ergo si jus aliquod in eo est, ilud certè non aliud, nisi quod ex donatione Episcopi oritur: ergo si ille medietatem donat, ideò erit, quia eam ad se pertinere existimat, & sic in alium posse transferre: ex quo fit nullam esse reuerà distinctionem adductam, sed tantùm apparentem prætextum ad id honestandum, quod est tot titulis reprobatum.
Export TEI
Export TEI
88
*Dices Regem vendere officia Tabellionum,
Export TEI
in quibus idem potest argumentum fieri; nam si stipẽdiumstipendium, quod labori respondet, iustum est, nequit ex eo aliquid demi, quod Regi tribuatur: si autem proportionem laboris excedit, erit iniustũiniustum: & tamen illud non conuincit, vt venditio talis iniusta censeatur: ergo neque erit efficax pro casu, de quo loquimur. Sed hoc non obstat; nam Rex propter supremum dominium potest ita taxare stipendia, vt & labori seruientium proportionata sint, & sibi etiam aliquid ex eisdem tribuatur. Episcopi autem nequeunt tale aliquid facere, quia eorum officium omnino spirituale est, etsi quid adiacet, quod tẽporaliatemporalia concernat, spirituali est modo tractandum, & quæstus ex eo, ac nundinatio minimè constituenda. Ex quo prouenit stipendia debere esse valde moderata; vt dicebamus, & præcisè labori seruientiũseruientium proportionata. Neque enim officia tributaria illis esse debent; sicut Regi: qui cùm possit in iuribus, quæ Tabellionibus soluuntur, partem sibi assignare tributi nomine, ita & summam illis respondentẽrespondentem partibus exigere, cùm vendit officia. Quòd si eo titulo res ista nōnon disponeretur; non posset ab iniustitiæ labe penitus ex|
p. 177
cusari; semper enim stipendium ministri publici proportionatum debet esse labori, aliàs in bonum commune peccatur, dum id exigitur, quod transgreditur æquitatem. Labor autem non ex corpo
Export TEI
rali defatigatione æstimandus est, sed ex circumstantijs, & rei, circa quam versatur, pretiositate; sic enim & Medicis & Aduocatis maius stipendium redditur; quàm corporalis exercitatio secundum se spectata mereatur. Et sic Doctores communiter obseruant, & à nobis est superiùs adnotatum In casibus autẽautem dictis obligationem restitutionis induci consequenter dicendum est; quia contra iustitiam excessus committitur, vt adductæ rationes probant. Nec dici potest officium Notariatus, sic
Export TEI
ut & Fiscalis, esse dominij Episcopalis, & ita absolutè posse onus imponere ei, cui ab Episcopo traduntur, quidquid de prohibitione Conciliari sit, quęquæ actum non reddit inualidum, licèt reddat illicitũillicitum: nam licet ita sit, quod de dominio dicitur, & etiam prohibitionẽprohibitionem ex se actum non reddere nullum; ipse tamen ex se talis est ob rationem dictam: nequit enim officium tributarium esse, sicut alia quæ Rex vendit, quia ex conditione sua diuersam habet rationem, & non tantùm ab extrinseco; est enim Ecclesiasticum, & ita eius naturæ, vt ratione illius nequeant grauari fideles; dum plus iusto ab
Export TEI
illis postulatur. Dixi autem, licèt ita sit, quod ad dominium attinet; cùm tamen illud reuerà possit negari; vt negat P. Th. Sancius cit. dub. 39. n. 3. dicens Episcopos tantùm esse officiorum dictorum dispensatores, & verosimile satis est, PontificẽPontificem nolle dominium eorum tribuere sed meram dispensationem, quia dominium tale ad nihil esse potest vtile, & posset aliàs esse nociuum.
Export TEI
Export TEI
89
*Addendum neque honestari traditionem
Export TEI
dictorum officiorum, si Episcopus sub ea conditione tribuat, vt certa Eleëmosyna Religiosæ alicui, aut alteri honestęhonestæ personæ tradatur, si obligatio sit iustitiæ futura, sic enim ex dictis sequitur: si autẽautem tantùm sit gratitudinis, id potest tolerari iuxta ea, quæ Doctores aliqui dicunt, loquendo etiāetiam de Beneficijs Ecclesiasticis, & rebus alijs spiritualibus, & vt probabile cum illis tuetur Diana Part. 2. tract. 2. Miscellan. resol. 37. de quo & Nos suprà. In his namque officijs minùs est periculi, quia spiritualia non sunt; sed sæcularia, licèt vt P. Th. Sancius suprà, n. 1. effigiem quandāquandam habeāthabeant sacrorum, & Ecclesiasticorum inquantùm sunt ad Ecclesiæ regimen instituta. Sic ergo ei possunt dari, à quo speratur pietatis officium designato pauperi conferendum, & negari alteri, à quo id non speratur: modo tamen conuentionis expresso, ne, qui promittũtpromittunt, maiori se vinculo credentes adstrictos, grauiter peccare contingat, dum non stant promissis, & restitutionis oneri se obnoxios arbitrantur, & tunc etiam poterunt Episcopi eis officia substrahere, & dare alijs fructiferis arboribus, quęquæ reddātreddant fructũfructum in tempore suo, nisi constaret emolumenta adeo fuisse tenuia vt vtriq;vtrique necessitati non sufficerent subleuandæ. Pro quo etiam facere potest doctrina multorum apud D. Solorz. lib. 2. c. 11. n.
Export TEI
30. & in Politicâ l. 3. c. 12. pag. 329. §. Especialmente dicentium, quòd Episcopus potest ex iustâ causâ BeneficiũBeneficium, quod confert, aliquâ pensione grauare: ergo & officia, de quibus agimus, grauamine gratitudinis. Facit etiam pro eodẽeodem doctrina alia multorum apud eumdem n. 31. asserentium eum, qui eligit aliquem de pluribus, quos testator, vel alius suęsuæ electioni commisit, posse electum grauare, saltem in fauorem aliquorũaliquorum, quos eligere potuit; qui loquendi modus casum certiorem exprimit, vnde & licet grauare in fauorem aliorũaliorum, respectu quorum pietatis officium exercetur, ex quo in casu nostro idem fieri posse efficaciter comprobatur.
Export TEI
Export TEI
90
*An autem Notarij (vt hoc interim dicamus)
Export TEI
merè laici esse debeant; vsus declarauit non videri talem obligationem extare: de quo agens D. Solorzan. lib. 3. c. 8. n. 70. & in Politicâ Pag. 563. col. 2. ait in Regiâ Cancellariâ Limensi actum fuisse vt contra Prælatos prouisio expeditur: ne Notarios nisi merè laicos habere possent, id tamen non obtinuisse, & ita contentos fuisse Auditores Regios cautione illâ, vt Notarij non laici ad faciendas relationes, cùm opus est, in Regium Prætorium nōnon admitterentur, eâ ductos ratione, quia semper maximè absurdum, & iniquum reputatum est admitti ad officia sæcularia eos, qui si in officio delinquant, nōnon possint puniri: per tradita à Couarruuia, Vincentio de Trarchis, Petro Caballo, & alijs. Quæ quidem cùm nōnon videatur leuis, videtur ex eâ
Export TEI
fieri, vt Prælati Ecclesiastici nequeant Notarios habere, nisi omni Ordine Ecclesiastico destitutos; secus enim à nullo videtur posse conuenienti animaduersione puniri: non enim à iudicibus laicis, quia fori illorum non sunt, neq; ab Ecclesiasticis, quia in eorum tribunali non est commissum delictũdelictum. Immò generaliter Episcopum non posse cognoscere de delicto admisso à laico Officiali suo affirmat Paponius de iure Franc. lib. 1. tit. 4. arresto 8. Cùm autem hoc maximè absurdum & iniquum fuerit semper reputatum, videtur ex eo fieri grauiter Prælatos delinquere, qui tali absurditati, & iniquitati materiāmateriam exhibent, per eorumdẽeorundem electionẽelectionem. Videtur autem prædicta ratio supponere Nota
Export TEI
rios merè laicos in officio delinquentes, vel quia falsarij, vel quia stipendiorum taxas excedentes, posse à iudicibus laicis castigari: cùm tamẽtamen plures Doctores sint id negantes, eò quòd Notarij dicti ad forum Ecclesiasticum spectet: pro quo plures adducit idem D. Solorz. n. 68 cum quibus & videtur sentire. Iuxta quem dicendi modum perstat difficultas eadem, quæ in Notariis nōnon merè laicis, cũcum puniri nequeant pœnâ proportionatâ. Vt ergo stare illa doctrina possit, videtur necessariò dicendum Notarios merè laicos posse à Iudicibus laicis puniri, si in officio delinquant, quod tenent citati ab eodẽeodem n. 66. & 67. & prætereà Gabriel Pereira in tract de manu Regiâ, part. 1. c. 19. n. 13. Paponius de iure Franc. lib. 1. tit. 4. arresto 8. Ceballos tract. de cognitione per viāviam violentiæ, p. 2. q. 58. n. 10. licèt eorũeorum sententiam impugnet Diana part. 1. tr. 2. res 98. & part. 3. tr. 1. res. 12. & part. 4. tr. 1. res. 30. vbi ait cum pace doctorum virorũvirorum non esse dignam responsione, quia sic Congreg. Cardinalium semel, & iterùm declarauit. Et ex mandato Pauli V. Cardin. Gallus: eò quòd sit manifestè contraria sacris Canonibus, communi rationi, & præiudicialis iurisdictioni Ecclesiasticæ: quæ sunt Pontificis verba ex Italico versa.
Export TEI
Export TEI
91
*Sed certè id quod Diana responsione non
Export TEI
dignum judicat; vsu Regiorum Prætoriorum est receptissimũreceptissimum, & hoc ipso tempore, quo hæc scribo tres Notarij in carcerem missi sunt, dũdum vnus post alium mittuntur notificaturi judicibus, vt reum quemdam Ecclesiæ restituant ab eadẽeadem extractum; |
p. 178
in quâ atrocissimum facinus perpetrarat; eatenus excusabile, iuxta forũforum diaboli, quòd in eo honori suo grauiter lęsolæso consultum judicauit. Et difficilè profectò erit praxim istāistam radicitus extirpare. Vnde & ipsi Auctores, qui aliter iudicātiudicant, & pro fauore Ecclesiæ militant, cùm ad subsellia accedunt, viâ penitus contrariâ gradiuntur. Vt videri potest in D. Solorzano, qui cùm sententiam multis, & grauibus citatis Auctoribus fuerit amplexatus, cit. tamen n. 70. & in Politicâ loco item adducto, ait, quod ex eodem dedimus n. præced. In Cancellaria videlicet Limana à se cum alijs Collegis actum, vt contra Archiepiscopum, & eius Vicarium prouisio expediretur, vt illi Notarios merè laicos designarent; eâ additâ ratione, quòd scilicet sic possunt in officio peccantes pœnis debitis coerceri.
Export TEI
Export TEI
92
*Quidquid de hoc sit, Episcopi ex adductâ
Export TEI
ratione non peccant, quod scilicet absurditati maximæ, & iniquæ agendi rationi patrocinium præstent, quia eo pacto delicta NotariorũNotariorum remanent impunita. Cùm enim illorum delicta ad ipsorum forum spectent, punire ipsos possunt, vt cum alijs probat Diana part. 3. tr. 1. res. 12. eo punitionis genere, quod eorum est cōsentaneumconsentaneum tribunali, nec sanè leue illud est, licet non sit sanguinis, aut quid simile. Ex alia autẽautem ratione grauiter peccare possunt; si videlicet sciant, ex eo quòd merè laicos nōnon eligant, grauia futura scandala & impediendũimpediendum negotiorum progressum; quandoquidem Notarij; qui laici non sint, ad informandum in tribunalia Regia non admittuntur vel quid simile. Quod vrgetur ex eo quod, vt id nōnon faciant nihil obstat; sed praxis, quam Regia tribunalia expetunt, iuri, & rationi conformis sit, & ita eam docti Episcopi tenuerũttenuerunt, Couar. Riccius, & Acuña apud D. Solorz. n. 69. & loco Politicæ citat. aliique. Vbi autem pro
Export TEI
D. Pauli attendenda doctrina.
Regijs tribunalibus probabilis est sentẽtiasententia vsu recepta seruum domini non oportet litigare (iuxta Apostoli monitum) 2. Tim. 2. v. 14. sed mansuetum esse ad omnes, docibilem, patientem, cum modestia corripientem
Export TEI
2. Tim. 2. v. 24.
eos, qui resistunt veritati, ne quando Deus det illis pœnitentiam ad cognoscendācognoscendam veritatem. Si ergo etiam cum resistentibus veritati lites vitandęvitandæ sunt, & mansuetè cum eis agendum: cùm iis, qui veritati resistere dici non possunt, dum probabili ratione ducuntur, potiùs debent omnes, sciendis tantummodò turbis vtiles, controuersiæ deuitari.
Export TEI
§. VI.

§. VI.

Export TEI
Peccare grauiter, si subditorum non suscipiant protectionem, & quomodò in eo se gerere debeant.
Export TEI
Export TEI
93
*DIco septimò. Episcopi Indiarum peccare
Export TEI
grauiter possunt, si patrocinium subditorum nōnon suscipiant, quando illi, Indi præsertim, humanis sunt auxilijs destituti, eò quòd Magistratus sæculares, aut circa remedium necessitatum negligenter se habeant, aut ab eisdem opprimantur. Pro hoc & Auctores, & textus adducit D. Solorz. lib. 3 c. 7. n. 55. & seqq. & in Politicâ lib. 3. c. 7 pag. 547. §. Pertenece, & seqq. vbi cùm afferat specialem casum Episcopi, qui èex carcere extraxit quendam, quẽquem vrbis Gubernator inauditum, & indefensum, & absque SacramentorũSacramentorum receptione morti tradere volebat, subdit ijs circumstantijs verificatis, non dubitaturum se eam excusationem admittere (quod & tenet D. Villaroel part. 2. q. 14. art. 2. sed non circa eos, qui ab Audientijs sunt Regiis cōdemnaticondemnati, pro quibus stat præsumptio. Artic. autem 3. n. 72. circa miserabiles personas, licèt probabile censeat, negatiuè tamen resoluit, nolens Episcopos se eorum caussis immiscere.) Verùm facultatem à iure con
Export TEI
Quale illud futurũfuturum.
cessam Episcopis ad huiusmodi patrocinium, non esse per attributionẽattributionem iurisdictionis, sed quoad protectionẽprotectionem, instando, vrgendo, & armis nōnon materialibus, sed spiritualibus vtendo; vt Magistratus compellant ad ea, quęquæ officij sui sunt, quando negligẽtianegligentia, aut præcipitatio in graue cernitur ReipubReipublicæ aut priuatorum etiam detrimentum redundare. Vnde in Hispaniâ recursum ad Episcopos nōnon practicari boni Auctores docent; licèt pro Indiis illũillum concedat Bobadilla in Politicâ lib. 2. c. 17. n. 110. & casu
Export TEI
Quid pro Indijs speciale,.
84. vbi ait in casu ei simili, de quo dictum, posse Episcopum ordinare Prætori, vt vinctum soluat. Non ergo permittit in carcerem violenter irrumpere, & vinctũvinctum extrahere cum periculo conflictûs Regalium Ministrorum, & eorum, qui Episcopi monitis, aut præceptibus obsequentur. Si ergo aliquid tum faciendum, industriâ potiùs, quàm armatâ manu libertas est iniustè oppressi procuranda. Sicut ergo peccare Episcopus potest patrocinium negligens, & oppressis subuenite desistens;
Export TEI
Prou 24. v. 11. & 12.
pro quo apud SalomonẽSalomonem Prou. 24. v. 11. & 12. admonitio illa generalis habetur: Erue eos, qui ducũturducuntur ad mortem, & qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses; si dixeris, vires nōnon suppetunt, qui inspector est cordis ipse intelligit, & seruatorẽseruatorem animæ tuæ nihil fallit, reddet́reddetque homini iuxta opera sua. Sicut inquam in eo peccare
Export TEI
Vt peccarè in eo queat.
potest, ita & plusquàm sibi est conueniens vsurpando. Medio ergo tutissimus ibit, medium quidẽquidem prudentia, non zelus immoderatus, ostendet. Pro quo est elegans sententia apud non veterem, sapientẽsapientem tamẽtamen, & Religiosum AuctorẽAuctorem, ex præclaro Moderatore haustum; sic magni operis molitores admonente: Memores tamẽtamen vbique prudentiæ, ac modi essent; quia vt languor ac mollitia num suam cœpta percoquunt; ita calor ac zelus præferuidus sæpè opprimunt.
Export TEI
Export TEI
94
*Iuuat autem ardentis quidem zeli sed
Export TEI
moderatione conditi, illustre exemplum ad ecisse Sozomeni verbis Lib. 7. HistorięHistoriæ Ecclesiasticæ Cap. 24. in quo sic scribit: Paganus quidam ordine illustris vir Gratianum conuitijs prosciderat, & patre indignum appellauerat; eiusque rei habito iudicio, capitis damnatus erat. Cumque iam ad supplicium duceretur; venit in palatium Ambrosius pro illo supplicæturus. Ceterùm
Export TEI
Sozomenus
cúm Gratianus, eorum instinctu, qui illi damnato infidiabantur, destineretur spectaculis venationum (quales priuatæ delectationis, non publici commodi gratia Principes exhibere consueuerunt) nec atriensium quisquam illi rem indicaret, quasi opportunum non esset; receßit: Progressus autem ad illam portam, per quam feras introducebant; clanculùm se habuit: ac simul cum venatoribus ingressus, non ante caussam rei agere omisit; neque priùs Gratiani, & Aulicorum eius oblectationibus ceßit, quàm salutiferum suffragium Grationo extorfisset, quo morti destinatum liberaret. Hæc Sozomenus & hæc præclara agendi forma, vt grauibus, ac prudentibus verbis, non castrensi tumultu, Prælati reorum caussas, cùm pietas exigit, apud sæculares transigant Magistratus Clericos ergo suos, non armis, sed præceptis salutiferis instruant; sic enim & ipsi & illi, ad omnia charitati propria molimina redduntur procul dubio validiores. |
p. 179
Vnde citatus Scriptor post narrationem præfa
Export TEI
tam ita subdit: Quin etiam circa legum Ecclesiasticarum obseruantiam, & institutionem Clericorum sibi commissorum admodùm sedulus erat. Sic ille. Inde ergo libertas loquendi apud Imperatores, de qua idem verbis illis: Vt intelligatur quantâ apud Impe
Export TEI
Idem.
ratores propter Deum loquendi libertate polluerit. Neque nobis loquendi cum Dominis Episcopis, etiamsi propter Deum, vtendum ampliùs libertate. Alia per opus sparsa Index dabit.
Export TEI
APPENDIX

APPENDIX

Export TEI
De Patriarcha Indiarum.
Export TEI
Export TEI
95
*PAtriarcha, qui idem est ac Pater Pa
Export TEI
trum, seu cognationum vel familiarum, vsu Ecclesiastico peculiarem in Ordine Episcoporum designat dignitatem, qui quadri-pertitus est, vt habetur in Cap. Cleros 21. dist. Esse autem eumdem, qui Latinè dicitur Primas, & supra Archiepiscopos est, qui tres saltem esse debent, vt obseruat Laurentius Beyerlinck in Theatro vitæ humanæ, Tomo 6. Libr. 14. Litterâ P. communis est Canonici Iuris interpretum: sic enim habetur in Cap. 1. 99. dist. in quo Gratianus ita scribit: Primates & Patriarchæ diuersorum sunt nomi
Export TEI
Gratianus.
num, sed eiusdem officij. Sic ille. Pro quo videri possunt citatus Beyerlinck, Syluester V. Patriarcha, vbi pro eo Raynundum adducit, & v. Primas, in quo nihil de illo, referens se ad v. Patriarcha. Lessius Zechius de Republica Ecclesiastica, Tit. de Patriarchis num. 1. P. Azor Tomo 2. Lib. 3. Cap. 35. Quæst. 2. & alij ex Recentioribus.
Export TEI
Export TEI
96
*Pro eodem videtur stare Cap. Nulli,
Export TEI
citat. 99. dist. in qua sic P. Anicetus Pontifex: Nulli Archiepiscopi Primates vocentur, ni illi, qui primas Sedes tenent, quarum Episcopos Apostoli, eorum́eorumque successores regulariter, Patriarchas vel Primates esse constituerunt: nisi gens deinceps ad fidem conuertatur, cui neceßè sit præ multitudine Primatem constitui: reliqui Metropolitani nominentur, qui reliquas Metropoles tenent. Sic ille. Ex quo P. Fragosus Tomo 2. Disput. 16. §. 1. num. 5. patere ait idem esse Patriarcham & Primatem. Sed certè non ita videtur patens; immò oppositum insinuari. Cùm enim Diuus Pontifex in Ecclesiis ab Apostolis & successoribus Patriarchas & Primates constitutos dixerit, de futuris loquens Primates tantùm constituendos esse decernit, Patriarcharum nomine prætermisso. Illud ergo Seu, disiunctionis nota est. Quod post hæc scripta inuenio sic tenere Ioan. Filesacum de sacra Episcoporum auctoritate, Cap. 9. §. 8. Vnde Patriarchæ & Primates vt distincti etiam proponuntur in cit. Cap. Cleros. Ex Diuo enim Isidoro Lib. 7. Etymol. Cap. 12.
Export TEI
sic ibi: Archiepiscopus Græeo interpretatur vocabulo, quòd sit Summus Episcoporum, id est, Primas: tenet enim vicem Apostolicam, & præsidet tam Metropolitanis, quàm ceteris Episcopis. Sic ibi: & ita tenet Illustriss. Barbosa de Potestate Episcopi Tit. 1. Cap. 6. num. 7. & 8. & de Iure Ecclesiastico Lib. 1. Cap. 6. num. 10. & 12. Sed ex alio fundamento, quia scilicet existimat nomen Patriarchæ tantùm quatuor propriè adaptari posse, qui post Romanum celebres in Conciliis, Epistolis Decretalibus, & Iure habentur; Constantinopolitanus scilicet, Alexandrinus, Antiochenus, & Ierosolymitanus, cùm alij, qui Primates sunt, quodammodo tantùm dici tales possint. Quod & tenet P. Fragosus suprà num. 6. dicens lato modo tantùm esse Patriarchas, cùm alij tales per antonomasiam sint.
Export TEI
Export TEI
97
*Vbi quidem quæstio videtur esse de vo
Export TEI
Verosimilior resolutio.
ce, si Primates quoad iurisdictionem, & insignia, ac priuilegia totum id habeant, quod quatuor dicti, pro quo vsus Ecclesiæ consulendus. In quo mihi videtur certum, eum, cui à Pontifice Primatus conceditur, cum nomine Patriarchali verum Patriarcham esse censendum, cùm totum hoc ad Pontificiam dispositionem spectet, & ab Apostolicæ Sedis pendeat voluntate. Sic veri Æthiopiæ Patriarchæ fuerunt Reuerendiss. DD. Ioannes Nonnius Barretus, Andreas Ouiedus, Alfonsus Mendezius, Societatis nostræ; & ideo priuilegiis omnibus frui possunt, qui tales fuerint, Patriarchis in Iure concessis: quod de Minoribus negant P. Azor suprà Cap. 26. Quæst. 7. cum Geminiano, & Barbosa Tit. 6. Cap. 1. num. 37. quia impropriè tales sunt; non negatiui in casu nostro, vbi à Pontifice & nomen & substantia tribuitur dignitatis.
Export TEI
Export TEI
98
*Iuxta quæ concludendum pariter Pa
Export TEI
triarcham Indiarum verè esse talem, cuius creandi à Paulo Tertio (vt ex Gongalez in Reg. 8. Cancel. Glossa. 41. num. 14. refert Barbosa citat. Cap. 6. de Iure Eccles. num. 43. & Dom. Machadus Tomo 2. pag. 343. col. 2. in principio) rationem reddit Gregorius Lopez in l. 12. Tit. 5. Part. 1. Glossa 2. sic scribens: & quando aliqua gens de nouo ad fidem conuertitur, si neceßè sit propter multitudinem, debet Primas ibi constitui, vt in Cap. Nulli 99. dist. & sic videmus temporibus nostris constitui à Papa
Export TEI
Greg. Lopez.
Patriarcham Indiarum maris Oceani. Sic ille. Vbi illud videtur negotium facessere non videri Patriarcham huiusmodi propriè talem, cùm illi solus videatur titulus attributus: nullam enim circa Indicos Præsules, aut eorum subditos, iurisdictionem exercet. De quo testatur D. Villaroel Parte 1. Quæst. 4. Art. 5. num. 37. oculatus testis; qui num. seq. nobiscum quoad discrimen inter Patriarcham & Primatem sentit. Tantùm ergo Titularis apparet, quod non videtur D. Aniceti dispositioni conforme: nouos enim Primates, aut Patriarchas, iuxta communem intelligentiam, constituendos ait, quando id exiget conuersarum gentium multitudo: Cui neceßè sit præ multitudine Primatem constitui. Atqui si Patriarcha nihil circa conuersos operatur, eorum non est necessitati consultum, & ita neque Pontificis sancti menti satisfactum,
Export TEI
Export TEI
99
*Sed certè, cùm id, quod agitur, Pontifi
Export TEI
ciâ dispositione procul dubio peragatur, non est circa illud difficultas concitanda. Patriarcha quidem radicalem erga Indias retinet potestatem: sed quia hucusque non est inuentus modus conueniens, vt exercere illam queat, honor ille circa exercitium vacat, quemadmodum Patriarcha Ierosolymitanus per annos ferè quingentos talem honorem sine vsu habuit potestatis, vt ostendit Cardinalis Bellarminus Lib. 1. de Pontifice Cap. 24. §. Porrò.
Export TEI
Export TEI
Export TEI
100
*Quòd autem pro Indiis maris Oceani constitutus dicitur, indicat pro Occidentalibus |
p. 180
tantùm eam concessam dignitatem: Occidentalis enim India non ad Oceanum, sed ad mare Indicum specialiter dictum spectat. Vnde Regibus Castellæ sic curantibus ea est creata dignitas, quando regnum Portugalliæ minimè eorum potestati subiacebat. Scribit autem Barbosa in Catalogo Episcopatuum Tit. 1. in fine Archiepiscopum Goanum esse totius Indiæ Primatem. Et
Export TEI
Beyerlinck.
Beyerlinck ita scribit: In eadem Hispania Valentinus Archiepiscopus Hispaniarum, vt Goanus, Indiarum Patriarcha, gaudet nuncupari. Sic ille. Tam autem est vnum à vero alienum, quàm aliud. Dictus quidem Patriarcha D. P. Ioannes à Riuera; sed quia Antiochenus: vnde forsan erroris occasio. Nec de his plura. Qualis Patriarchalis dignitatis vsus possit conuenienter Indiarum Patriarchæ concedi, dictum à nobis Tit. 1. num. 40. & Tit. 2. num. 113. Vtinam vtiliter.
Loading...