Avendaño: Thesaurus Indicus - The School of Salamanca

back | | continue

SECTIO XXII.

SECTIO XXII.

Circa munerum acceptorum restitutionem. Vbi casus aliquot peculiares.

Circa munerum acceptorum restitutionem. Vbi casus aliquot peculiares.

330

*DIxi de illa citato loco Thesauri, & tot

Vt cesset obligatio restitutionis munera debere esse gratuita.

sunt Scriptores, qui ab eo onere accipientes eximant, vt non videatur sperandum seueriores in hac parte sententias valituras. Benè verum est Doctores fauentes multa requirere, vt restitutionis cesset obligatio, quæ ad vnum illud videntur reuocari, vt scilicet munerum largitio omnino gratuita sit, quod rarò in omnibus iustitiæ ministris accidere, vti valde no

Id rarò accidere. Murcia.

tandum proponit Leander à Murcia suprà n. 22. Liberalem ergo futuram statuunt, non quatenus liberalitas etiam gratitudinem excludit, sed vt coactionem importat, & inuoluntaria reputatur, vt accidit quando vexatio redimitur, aut soluitur vsura: & in negotio præsenti quando simile contingit aliquid, vt cùm ob timorem indignationis aliquid datur, vel ne ab officio amoueatur potitus illo, in quo emitur prorogatio, si reuera de amotione tractaretur, esset enim tunc palliata prorogationis emptio & venditio. Vbi Togati cuius

Non bonum Togati Consilium.

dam consilium minimè probandum occurrit, quod Proregi valde commodum futurum arbitrabatur. Ne scilicet pro officijs quidquam acciperet, vt nundinationis notam declinaret: sed verò si in fine anni, pro quo solent officia concedi, nihil rependeret gratus largitori, eum statim ab officio remoueret, cùm soleant officia pro vno concessa anno, ad alium extendi, nec sine graui possidentium incommodo coarctari. Nam reuera modus hic agendi venditionem sapit: venditur enim prorogatio, gratitudinis titulo subrogato. Vbi tamen obseruare oportet multa inuitè fieri,

Quando inuita largitio obligationem prædictam non inducat.

quibus tamen restitutionis obligatio non succedit, quia cum tali molesto agendi modo stare potest voluntas absolutæ donationis, & ita dominium transferendi. Sic largitio elecmosynæeleemosynæ in suauis est multis, & iniucunda etiam liberalitas, quam pro status conditione conuenit exercere: & multa, dum importunè exigunt, dantur pellicibus, minimè prompta voluntate. Vnde non est exploratu facile quando in ijs, quæ Proregibus conferuntur obligatio restitutionis incumbat, vbi

In dubio quid.

leges illos dominij non reddunt incapaces, quod etiam est difficilis probationis, & quando id non constat, standum esse pro valore actus, erunt qui verosimiliter tueāturtueantur, iuxta l. Apud Celsum §. Iulia

l. Apud Celsum.

nus D. de doli mali, & met. except. & quia in dubio melior est conditio possidentis, quando scilicet possessio bona fide est inchoata, nec tenetur voluntatem dantis explorare, (sicut nec legislatoris non exactè per leges declaratādeclaratam) cùm sufficiat persuadere sibi illum non velle accipientis conscien

Quid pro praxi notabile.

tiam onerare grauissimo restitutionis onere, quod nullus ex sic dantibus solet intendere: sed cùm |

quidquam Proregibus tribuunt, omnem recuperationis spem amittunt: & quandoquidem neque ipsi, neque eorum hæredes id habituri sint, omninò impertinens intentio ad restitutionem directa videretur. Vbi circa bonam fidem distinctione opus est: nam esse illa potest circa dominium rei acceptæ, licet circa modum acceptionis talis

Pretium pro illicitis sine obligatione dicta.

non sit, eo quòd sit contra legem, & accidit in multis, quæ pro actionibus illicitis tribuuntur: cum translatione tamen dominij, iuxta satis communem grauium Scriptorum sententiam, & in hac ipsa, in qua sumus, materia, docent plures, viderique potest P. Sancius citato Dubio 1. nu. 30.

P. Saucius.

& alij adducti. Ex prædicto autem fundamento non iam conscientiam dubiam, sed probabilem formare possunt accipientes, ex quo securiore via procedetur.

331

*Vbi illud non contemnendæ quæstionis

An Prorex partem debiti possit accipere, quod solui facit. Vbi casus peculiaris.

occurrit, de quo illa in casus contingentia incidit, An scilicet Prorex possit aliquid magni valoris accipere propter adhibitam specialem diligentiam vt debitum alicui soluatur, partem scilicet debiti iam soluti. Et fuit qui non semel, sed iterùm acceperat, sine graui remorsu conscientiæ. Cùm enim in Hispania designatus iam Prorex de nauigatione ageret, ipsum adiuit quidam, cui debitor in Indijs erat sexaginta millium argenteorum ponderum, (iuxta vulgarem loquendi modum) seu octo regalium, petiuitque vt in vrgenda solutione faueret, mediam tantæ quantitatis partem, si res feliciter cederet, habiturus. Venit ille, & factum ita, triginta argenteorum ponderum millibus vna diligentia munerata, iudiciali inquam adhibita potestate. Iam in Indijs existenti eidem pro ęqualiæquali recuperanda summa decem millia sunt octo regalium oblata à Religiosa familia, quæ solutionem alijs tentatis medijs non valuerat obtinere. Sed eo pro potestate agente obtinuit, & suam ille sextam partem imbursauit. Et multi iam transierant anni, cùm Christianus Princeps de assecuranda conscientia solicitus, & nullum in Hispaniam circa viscosum istud genus scrupulum portaturus, quidquid ad id spectare poterat, cum doctis, & sanæ intentionis consiliarijs transigebat. Et cùm omnia iam viderentur finita, & conscientia in tranquilla esset statione composita, ab vno ex illis rogatus est an aliquid ob adhibitum officium circa solutionem debitorum accepisset? Respondit ex vero id, quod de sexta illa parte à Religiosis accepta diximus. Et cùm illi circa obligationem restitutionis stimulus esset infixus, restitutionem pollicitus est. Cumque bonum consiliarium circa obligationem proloquentem audiret, manu sellæ brachio percusso, En, ait, èex manibus modò mihi triginta octoregalium millia elapsa sunt. Recordatus enim prioris illius suæ diligentiæ fructus, quem post tot annos reperit non maturum, & ita restitutionem animo excelso destinauit.

332

*Et ratio quidem obligationis dictæ ex

Negatum meritò in illo, quia pro administratione iustitiæ nihil accipi potest.

communi sententia, est obuia, iuxta quam pro administratione iustitiæ nihil accipi potest, nisi cum onere restitutionis. Prorex autem interpellatus à creditore, debet iuxta muneris sui obligationem omnia præstare quæ ad obtinendam iustitiam fuerint necessaria. Sic Glossa, Couarrubias, Nauarrus, Syluester, & Medina, quos adducit & sequitur P. Fragosus Tomo 1. Parte 1. Lib. 4.

P. Fragosus.

Disputat. 9. §. 3. n. 42. & Lib. 5. Disputat. 13. §. 9. n. 220. qui & obligationem restitutionis agnoscunt, sicut in eo, qui supra iustum rei pretium aliquid accipit, quia iudex competenti salario donatus, iam laboris in cognitione & expeditione caussæ adhibiti congruum stipendium nactus est. Si dicas eum, qui emit, posse, si velit, supra iustum pretium dare quod libuerit ex aliquo amicabili respectu, & ita etiam posse litigantem, etiam secluso intuitu redimendæ vexationis. Contra est, quia si spes sit consequendi iustitiam, quam iudex tenetur exhibere sine munerum adiectione, incredibile est ingentem pecuniæ summam pro assecutione offerendam: Nemo enim ita resupinus

Indebitam largitionem non præsumi gratuitam.

est, vt facilè suas pecunias iactet, & indebitas effundat, vt habetur l. Cùm indebiti de probat. & sic cùm offertur, redemptio vexationis interuenit. Sicut incredibile est daturum emptorem aliquid,

l. Cùm indebits.

supra iustum pretium, vt rem, qua indiget, comparet, si venditor iustè agere velit, paratus ex officio mercatoris; vnde si supra iustum tribuat aut donet aliquis, aut fraus, aut iniusta negatio extitit, nisi inter valde amicos res agatur, quod in casibus non accidit, de quibus agimus; si enim

Amicitiæ prætextus ablegatus.

vera amicitia esset, iudex promptissimè negotium expediret, & tunc omnis nundinationis species procul esset. Qualis enim amicitia illa vbi adeò est consecutio iustitiæ quæstuosa? & nihil plus pro amico agitur, quàm pro non amico fieret, immò & pro inimico? Item. Aut iustè petenti debitum apud iudicem, iuxta officij sui obligationem facturus ille vt soluatur, aut non, si operæ pretium desit? Si primum, administratio iustitiæ est, pro qua illud non debetur. Si posterius, vexatio est, & quod datur, illius redemptio. Si ad amicitiam recurritur, id prorsus infirmum: quia illa in caussa esse debuit vt se ad solutionem expediendam sine aliquo ad pretium respectu promptissimum offerret. Cumque non ita acciderit, nihil ibi ami citia præstitit: turpis ergo venditatio iustitiæ fuit. Ex quo pro casu præsenti validum deprehenditur argumentum.

333

*Quòd si dicatur specialem diligentiam

Ex speciali diligentia non recta defensio.

adhibitam, sine qua solutio minimè foret obtinenda. In eo quidem sunt qui faueant Doctores communiter asserentes pro speciali aliqua diligentia non debita posse iudicem aliquid supra salarium accipere. Sed in casu nostro nulla apparet diligentia adeò ingenti digna pretio præter mandatum solutionis ad partis petitionem. Nisi addatur negotium hoc extra iudicialiter fieri posse, dum iudex, & maximè Prorex accersitum debitorem admonet vt soluat, timore, si reluctetur, iniecto. Sed certè in hoc etiam iudicialis intercedit auctoritas: neque enim ab illa alienum est sic solutiones vrgere, vt forensis strepitus cesset: & ita vidimus, & videmus, Proreges hoc agendi modo & debitores ac creditores à multis quæstuosis molestijs liberare. Et quidem timorem non vt priuata persona, sed vt iudiciariam habens potestatem infligit, faciendo inquam id contra morosum debitorem, quod nequit nisi iudiciaria potestate præstare. Præterquam quòd diligentia talis pretio multò minore debuit æstimari, si talis sit titulus admittendus. Id autem quod superius diximus, manifestiùs apparet quando |

debitor est fiscus: in eo enim non nisi iuxta Ordinationes Regias procedendum est, & res iudicialiter transigenda.

334

*Prætereà, si creditor dictus coràm Pro

Vrgetur claro dilemate.

rege agens peteret vt ille pro recuperando debito sibi assisteret, & ille denegaret, iniuriam proculdubio petenti inferret: aut ergo cùm dicto modo paciscitur, illam timet, aut non? si primum dicatur; id quod extali timore datur, iniquè accipitur, & cum onere restitutionis, vt ex Soto, Cardinali Toleto, P. Lessio, & P. Rebello statuit

Desumi ex timore iudici obligationem restitutionis importat.

P. Fragosus suprà n. 4. §. In foro tamen, datur enim inuoluntariè. Posterius autem si affirmetur, ergo spes est non dubia de obtinenda solutione, & ita incredibile gratis donari. Rogo enim an recuperato integrè debito dabitur summa illa excressiua nullo præcedente pacto? Quis dandam affirmarit? Neque summa dicta, neque summæ considerabilis portio, cùm videamus neque mutuò facilè dari, & sæpè sæpiùs, si detur; cum fide iussoribus, aut pignoribus. Immoderata quidem donatio numquam præsumitur, vt cum multis obseruat Muscardus Tomo 1. de Probationibus Con

Donationes immoderatæ non præsumuntur.

clus. 154. n. 13. & 32. Id quod in summa illa à Religiosis data cernere licet. Quomodo enim Religiosi adeò excessiuas possint facere largitiones: Vnde argumento est, si ab ijs factæ, in voluntarias extitisse, & vt iustitiam assequi possent, de qua obtinenda aliter desperabant.

335

*Vbi & alius scrupulus timeri potuit, in

Scrupulus non leuis ex meliori iure concreditorum.

quam Conscientia Gubernatoris impingeret, si videlicet ex arcis Regijs pecunia extrahenda esset pro solutione dicta. Nam esse poterant Creditores, qui pro se maius ius haberent, & ita alijs præferendi. Propter istam autem rationem fauor Gubernatorum inquiri solet, & carò haberi: quo euentu manifestior est iustitiæ læsio: nam cùm multi petunt sibi debita, nec tamen obtineant, solusque opimus largitor quod petit, accipiat, non obscurè apparet procul iustitiæ respectum abesse; alij enim non accipiunt, quia non tribuunt, & currentium pariter vnus accipit brauium, quia Gubernatoris animum sua largitione corrupit. Si enim circa omnes iustitiæ respectus præualet, cur non accipiunt omnes? Fateantur ergo id, quod iustitia teste nequit sine veritatis iniuria negari. Deus enim non irridetur: & se in tuto constituant, iustitia in integrum restituta.

336

*Potest autem alicui videri non in vero

Contrarium vt probari queat ex caussidico non obligato ad illam similiter paciscente.

simile contrarium, ex probabili sententia, quam P. Thomas Sancius amplectitur Lib. 3. Consilior. Dub. 42. cum P. Henriquez ab eo consulto, dum affirmat Caussidicum, qui pactum init cum cliente de aliquo sibi dando, si victoria in lite obtineatur, quod est contra l. 8. Tit. 16. Lib. 2. nouæ Recopilat. vbi sic dicitur: Mandamos que ningun Abogado pueda hacer partido, ni iguala con la parte, que le dè

Lex Hispaniæ pro Aduocatis.

cierta cantidad, ni otra iguala por razon de la vitoria del pleyto: Nihilominùs non teneri ad restitutionem, quia licet lex prohibeat acceptionem, non tamen inualidat illam, quantùm ad translationem dominij: videtur autem idem in casu nostro contingere: Nam sicut Prorex nequit quidquam pro sententia accipere, sicut & quiuis alius iudex, ex eo quòd salarium pro iustitiæ administratione recipiat; ita etiam Aduocatus, vnde excessus, obtenta victoria, iniquè in pactum deducitur, quia cùm id valde contingens sit, nec plus laboris, quam is, qui erat debitus, supponatur adhibitus, quod abundantius est, à malo est. Quod autem addi potest de inualidatione actus, eo quod in l. 8. citata, in qua solum irritatur pactum verbis illis: Ningun Abogado pueda hacer partido &c. Id inquam non videtur adeò firmum, vt proptereà sit aliter iudicandum: Nam & quando in legibus habetur Non possit, non inualidari actum in Thesauro ostendi varijs adductis Textibus: quibus addi modò potest in materia, de qua agimus, multorum sententiam esse iudices, aliosque mi

Data iudicibus ad beneuolentiam conciliandam pro obtinenda iustitia non esso obnoxia restitutioni, iuxta multorum sententiam.

nistros, quibus munera concessa sunt animo alliciendi eorum voluntates, vt intra limites iustitiæ dantibus quoad fieri possit faueant, restituere ante sententiam declaratoriam criminis non teneri, qui attentis etiam legibus Hispaniæ loquuntur, vt videri potest apud P. Palaum Disputat. 2. de Iustitia commutatiua. Puncto 21. §. 2. n. 2. vbi adducit Patres Molinam, Vasquium, & Rebellum, & etiam apud Leandrum à Murcia adductum n. 324. Pro quo & videntur esse Couarrubias, Syluester, Caietanus, Alcocer, Medina, Gutierrez, Palacius, Nauarra, & Trullench, quos allegat P. Mendus in Bullam Cruciatæ Disp. 34. n. 74. & in statera opinionum benignarum Dissertat. 6. Quæst. 7. n. 50. dum generaliter affirmant non esse obligationem restitutionis, quamuis legibus sit prohibita acceptio ministris iustitiæ pro suo munere gerendo, & ex modò citatis, vno aut altero exceptis, reliqui tenorem legum Hispaniæ non potuerunt ignorare; nec tamen distinctionem illam P. Sancij subiunxerunt. Iuxta quæ nullum apparet discrimen inter Proregem & Aduocatum, quod attinet ad restitutionis obligationem.

337

*Quibus addi potest in Prorege iniustam

Aduocati & Proregis amplius firmate in caussa præsenti collatio.

videri acceptionem, quia dum sine illa non pergit solutionem vrgere, vt est ratione sui muneris obligatus, petitorem vexat. Vnde quod accipit, redemptio vexationis est, & ita inuoluntaria largitio. Quòd si iustitiam administraturus, vt debuit, crederetur, nihil ipsi creditor impertiret. Tunc sic: Aduocatus ratione sui officij, accepto pro competenti labore pretio, tenetur alicuius caussam solicitè peragere, vt quid ergo auctarium illud prorsus indebitum, si cliens iudicat suo illum officio minimè defuturum? Nullus quidem ita sibi persuasus pecunias prodigeret, & indebitas effunderet, vt n. 332. iuxta Cæsaream legem dicebamus. Cùm ergo auctarium in pactionem venit, officij defectus probabiliter extimetur, vnde inuoluntaria promissio est, & ita eadem in vtrôque videtur ratio militare. Et nihilominùs ad restitutionem non tenetur Aduocatus iuxta probabilem sententiam, quam ita communem dicit P. Sancius vt nullum ex Auctoribus quæstionem agitantibus eum ad restitutionem damnare pronuntiet: ex quo pro iudice probabiliter etiam videtur pronuntiandum. Dici enim potest eum vexationis modum talem non esse vt translationi dominij obstet: quia neque iudex apertè partes officij sui circa solutionem negat, neque Aduocatus debitam industriæ portionem: & qui ita agit, sine spe recuperationis procedit, vnde id sequitur, quod num. 330. dicebamus.

338

*Quibus videtur euinci obligationem

Concluditur non videri improbabile restitutionis onus non extare.

restitutionis in casu dicto non esse adeò certam, vt oppositum improbabile videatur. Et quidem Religiosi, de quibus dictum, qui sextam debiti partem obtulére Proregi, benè docti erant; & licet. docti etiam possint redemptionem vexationis licitam iudicare, & accipientem suæ conscientiæ relinquere; satis verosimile est eum in hac parte, aut illos benè erga ipsum affectos, vel aliàs ritè circa materias istas instructos, securum redidisse. Quòd si his non obstantibus docto consulenti in restitutione prompte obsecutus est, id quidem ex eo accidere potuit, quòd conscientiæ suæ maiori securitati consuluit, grandævus ille, & benè diues, ac longæ nauigationi plenæ periculis iam propinquus. Vbi & addere possumus,

Cur præfatus Princeps consulenti obsecutus.

etsi id promiserit, quid tandem fecerit nos nescire: mutare enim animum potuit, consultoribus alijs adhibitis, aut priorum iudicium amplexus. Id autem quod ex se adeò dissonum apparet, vt summa tantoperè excedens pro diligentia circa solutionem impensa tradatur, ex eo emolliri potest, quòd huius excessus caussa sit

Quod incredibile in largitione dicta, ratione distantiæ euollitur.

distantiæ adeò ingenti tribuenda, ex qua fit vt pluris æstimetur numus vnus in Hispania, quàm duo in Indijs, circa quos ius habeatur: vnde & consequenter pluris decem quàm viginti, & triginta quàm sexaginta, qui per Proregis solicitudinem expectantur. Quod quidem eatenus admittendum, vt non admisceatur tertij alicuius iniuria iuxta dicta n. 335. quæ compensanda est iuxta damni illati qualitatem. Et hæc pro casu priore, vt ad casum alium veniamus.

Casus doctrinae valde peculiaris.

Casus doctrinæ valde peculiaris.

339

*PRoregi cuidam misit pretiosa quædam

Proponitur ille.

monilia ex auro & Smaragdis Vassallorum vnus, qui prætorio fuerat perfunctus munere quadam in prouincia ante illius in regnum aduentum, scribens amico, per cuius manus voluit ad domini potestatem donaria dicta transire, vt ea offerret dicens suo nomine pro eorum acceptione nullo debere Excellentiam suam scrupulo cohiberi: & quia à Vassallo illa, & finito officio alterius Proregis beneficentia comparato, & quòd de alio obtinendo minimè cogitaret. Sic factum, & dictum. Sed Christianissimus, & ex

A non habituris lites an aliquid accipi queat.

celsissimi animi Princeps, cùm vidisset, & vxori fore gratissima perspexisset, ea noluit admittere: in quo, quod ad conscientiam attinet, nullum videbatur obstaculum: quia in lege maximè vrgente, de qua n. 336. sic habetur post alia: Ni de

lexLex Hispaniæ circa minimam acceptionem.

persona algnnaalguna, que tratare, ô verisimilmente se espera, que tratara pleyto ante ellos, durante sus officios. Et talis donans prædictus videbatur. Quia tamen subditus manebat in regno, & lex alia, scilicet 5. tit. 9. lib. 3. nouæ Recop. de subditis generaliter statuit, rationem reddens verbis illis:

Alia.

Y todos los subditos, si han de tener pleytos, han de venir à ellos. Cùm reuera nullus sit, cui lis intentari

Vt nequeant alij, in Proregibus quæ in contrarium specialis ratio.

nequeat, & qui non valeat etiam intentare: Est quod rationi dictæ possit opponi, scilicet in illa de Proregibus non agi, sed de iudicibus inferioribus, vnde si verosimiliter lis mouenda non sit, prioris legis indulgentia frui possunt. Et licet nullus sit, cui lis moueri nequeat, aut qui etiam non possit intentare, non omnes ad Proregum tribunal veniunt, sed ab inferioribus iudicibus dirimuntur. Vnde stare potest verosimilis persuasio de non mouenda apud illos. Nihilominùs

Sed famæ & conscientiæ potior alia fuit.

famæ suæ consulens in quo & negotium conscientiæ versabatur, quia valde necessaria illa generaliter loquendo, & in statu, in quo regnum versabatur, peculiari quadam ratione: munera illa satis & venusta & pretiosa reiecit, neque ininuita vxore, quæ mariti & conscientiam & famam, sicut & suam, thesauris omnibus pretiosiores reputabat. Post hæc autem nuntiatur vassalli

Mortuo donante suborta quæstio.

illius mors, cùm ante illam de suorum repulsa munerum minimè certus reddi potuisset, vtpote quæ eo iam mortuo acciderat: vnde suborta dubitatio, an rebus sic stantibus possent dona præfata admitti, quorum admissionis inconuenientia cessarunt.

340

*Et fuerunt quidem qui affirmarent licet

Posse acceptari ex communi doctrina. P. Thomas Sancius. Molina. Iurisperitus.

non penitus de sua affirmatione securi, pro qua P. Thomæ Sancij sententiam protulerunt, qui Lib. 1. de Matrimonio Disputat. 6. n. 5. absolutè affirmat posse donationem post mortem donatoris acceptari, pro quo adducit Molinam de Primogenijs Lib. 4. Cap. 4. n. 77. addens necessariò dicendum sententiam istam locum habere, quando donans ante mortem nuntium, aut epistolam ad intimandam donationem misisset: Quia cùm illud non sit mandatum donandi, quod morte mandantis finitur, sed donatio perfecta, censetur durare

Mandatum donandi cessat, non ipsa donatio per mortem donantis.

voluntas donantis in nũtionuntio aut epistola, per quam intimanda erat. Quia illa gratia iam erat ex parte facta, & nuntius erat executor, seu intimator illius gratiæ: quando autem gratia facta est, potestas executoris ad illam exequendam, tamquàm accessoria gratiæ non expirat morte concedentis. Cap. si super gratia: de officio deleg. in 6.

Sicut nos gratia. Cap. Si super gratia.

vnde si prædicta deficiant, clarum est non posse post mortem acceptari, quia omninò necessaria sint vt acceptatio donationis in absentia factæ quidquàm prosit; etiam viuente donatore, vt habet Auctor idem n. 3. ad quem se refert. Videntur

Requisita vt valeat in casu præsenti concurrunt.

autem requisita præfata in casu præsenti concurrere: nam & destinatus nuntius, & epistola ad eum missa, cuius interuentu res erat transsigenda. Neque enim videtur solum mandatum donationis interuenisse, sed propriam donationem transmissione munerum dictorum expressam cum circumstantijs dictis, quæ voluntatem donandi plenissimam arguebant; eo enim ipso quòd dona ab se ablegauit, donare quantùm ex se erat voluisse conuincitur, & solum executionem confidentiario interuentori fuisse commissam. Legendus est autem attentè citatus Scriptor: nam præfato n. 5. sic determinat post aliorum adductas sententias: Verius tamen est absolutè posse ac

P Sancij. Non congrua resolutio.

ceptari post donantis mortem, & ita tenet Molina &c. statim, quam vidimus, infert rationem. Cùm autem deinde ait sententiam istam necessariò habere locum nuntio aut epistola concurrentibus, videtur id quasi certius quiddam adijcere, cum tamen reuera aliter concludat, & consequenter ad dicta ab ipso n. 3. Debuit ergo ad æquiuocationem tollendam, & suam aperiendam mentem ita dici: Necessariò tamen dicendum est hanc sententiam tantùm locum habere, quando donans ante mortem, nuntium &c. sine particula enim Tan|

tùm, aut solùm deceptioni locus erat, quod nescio vnde processerit, nec circa illud est amplius immorandum.

341

*Illud tamen non prætermittendum, ex

Quamcumque notitiam donatìonis sufficere est probabile iuxta allegatos ab ipso.

eo quòd ita sentire, vt verba præseferunt, dictus Auctor crederetur nihil absurdum in tali assertione credi debuisse: cùm multorum & grauium Scriptorum sententia sit, quos refert ipse citato nu. 3. asserentium quamcumque notitiam donationis ad acceptationem sufficere. Id autem quod de donatione in absentia dicitur commune esse donationi post mortem acceptatæ ex eodem habemus, ex quo sic arguere possumus iuxta ea, quæ habet num. 5. vbi sic suam sententiam probat: & ratio est, quia ante accepta

Contra illum ex eodem arguitur.

tionem donatio ex parte donantis fuit valida & perfecta, quamuis reuocabilis, vt expreßè habetur. l. Nec ambigi C. de donat. nec fuit ante acceptationem reuocata: nec heredum donatoris præiudicium in consideratione est, &c. Tunc sic: Atqui stante valida & perfecta donatione solùm requiritur acceptatio: quæ stare sine nuntio aut epistola potest secundùm probabilem multorum sententiam, quando donatio fit in absentia: ergo & post mortem: Probatur illatio à paritate rationis, quia vtrobique donatio valida & perfecta est, licet reuocabilis, & quòd hoc vel illo modo in notitiam donatarij veniat est valde accidentarium. Ex hac ergo parte ampliùs resolutio prædicta firmatur circa casum, in quo versamur.

342

*Quæ & firmari vlteriùs potest, si cui

Mandatum donandi non expirare morte mandantis, sententia probabilis. P. Sa.

quam non ita exploratum appareat in eo negotio non purum mandatum, sed donationem etiam extitisse, Nam etiam si id demus, dici potest mandatum dictum non expirasse morte mandantis, iuxta id, quod habet P. Sa verb. Donatio num. 21. vbi ita scribit: Mandatum donandi expirare morte mandantis ait Couarrubias. Ego nonnihil dubito, est enim res fauorabilis, & gratia quædam. Vide verb. Mandatum. Sic ille: qui citato à se verbo num. 2. id de quo se nonnihil dubitare dixerat, absolutè pronuntiat ita scribens: Mandatum re integra finiri morte mandantis dicitur C. Mandati l. Mandatum. Sed casus quidam excipiuntur à Doctoribus; & quidem quòd mandatum per modum Constitutionis non expirat: nec, vt ego puto, quod in gratiam alicuius. Vide supra. Donatio. Sic doctus Pater, cuius sententiam probabilem affirmat P. Lessius Lib. 1.

P. Lessius.

de iust. & Iure Cap. 18. Dubitat. 6. in fine. Prætereà ex eo firmari resolutio præfata potest, quia sententiam P. Sancij plures alijs tenent, ex quibus sunt P. Rebellus de obligationibus Iustitiæ Lib. 18. Quæst. 3. num. 7. vbi & puram acceptationem sine nuntio aut epistola videtur admittere, quia de illis verbum nullum P. Lessius suprà num. 45. P. Luisius Turrianus Disput. 64.

Resolutio præcipua Seriptorum auctoritate firmatur.

de Iustitia Dubit. 5. num. 6. P. Oñate Tomo 2. Disputat. 29. num. 158. Cardinalis Lugo Tomo 2. de Iust. & Iure Disput. 23. num. 75. Villalobos Parte 2. Tractat. 20. Difficult. 3. num. 8. Bassæus Tomo 2. verb. Promißio. num. 12. Quidquid secus sentiant alij apud Dianam Parte 8. Tractat. 6. Resolut. 95. & P. Palaum de Iust. commutat. Disputat. 2. Puncto 4. num. 11. eos sequentem, sed contrariam sententiam valde esse probabilem affirmantem, cuius fundamenta non vrgent.

343

*Arguit enim cum alijs, & ex alijs. Quia ad donationis perfectionem duæ debent

P. Palij. Aduersantis fundamenta

concurrere voluntates argumento Cap. si gratiosè, de rescriptis in 6. mortui autem non est voluntas. Item, acceptatio necessaria est ad essentiam donationis, quæ tamen esse nequit mortuo donaturo, quia non est qui donet, & ita esse nequit locus acceptationi, id enim accipitur quod donatur. Prætereà, sic videtur decisum in l. 2. ff. de donation. vbi ita habetur: Sed si quis donaturus mihi pecuniam, dedit alicui, vt ad

L. 2. de donationib.

me perferret, & ante mortuus est, quàm ad me perferret, non fieri pecuniam dominij mei constat. Vbi Glossa verb. Dominij, sic addit: Quamuis mihi dictam pecuniam posteà tradat. Vbi non satisfa

Glossa.

ciunt dicentes legem prædictam de mandato ad donandum intelligi, quod morte mandantis expirat, quia id ex ipsa lege non colligitur, cum nullius mandati, sed solius donationis mentio facta fuerit.

344

*Ad quæ non est operosa responsio. Ad Primum enim conceditur pro donatione duas de

Ad 1. duas voluntates coniungi moraliter, sicut in testamento.

bere coniungi voluntates, & ita in casu præsenti contingere, sed non esse necessariam coniunctionem physicam, sed moralem sufficere, voluntas enim donatoris moraliter perseuerat, sicut & testatoris in legitimo instrumento, aut aliàs expressa. Nec Cap. Gratiosè quidquam momenti habet ad intentum, in quo Pontifex statuit

Ad citatum. Cap. Gratiosè circa beneplacitum, exactè explicatum.

gratiam concessam ad beneplacitum Papæ, eo mortuo expirare: secus concessam ad beneplacitum Sedis Apostolicæ, quia hæc non moritur. sic enim manifesta est voluntas Pontificis circa gratiæ extinctionem, cùm ad eius beneplacitum est concessa, qui beneplacito verè, propriè ac naturaliter in morte deficienti voluit gratiæ durationem alligare. Quod non tollit quo minùs suum beneplacitum ita possit extendere, vt moraliter existens eosdem effectus habeat, quos, si viueret habuisset. Et ita est certa positio gratiam Pontificis non expirare morte concedentis. Nec plus vrget Secundum, ad quod

Ad 2. dari acceptationem, quia & datur moraliter donans, vt in donatione ad pias caussas AucterAuctor admittit.

similiter respondetur, posse inquam acceptari donationem, quia fuit, qui verè donauit, & modò existit moraliter: Pro quo arguere ad hominem euidenter possumus: Nam citatus Auctor affirmat valere donationem post mortem donatoris, si sit ad caussas pias. Sic num. 14. cum alijs, quos citat, & est valde recepta sententia. Nec solùm de donatione id asserit, sed etiam de mandato ad illam. Quo euentu non coniunguntur aliter voluntates, quàm modo dicto, & qui acceptat, à non existente rem captat: recurrendum ergo ad moralem voluntatis

Ad legem citatam, in ea de mandato agi responsio est facilis.

donationem. Iam quod ad legem citatam attinet, mandati videtur mentio non leuis in illa, dum dicitur: Sed si quis donaturus. Ex quo habetur non de præsenti donatione, sed de futura esse sermonem, quæ mandato erit perficienda. Et quia satis probabile est, vt vidimus, num. 342. mandatum donandi non expirare morte mandantis, dici vlteriùs potest, intelligendam de mandante, non quidem donationem, sed pecuniæ perlationem, volente domino per se facere donationem, hoc enim designat etiam verbum Donaturus.

345

*Licet autem citatus Scriptor contra

Vt tandem suffragetur P. Palaus.

rius videatur, id tamen post adductam resolutionem subdit, quod suffragatorem se non obscurum manifestat: nam num. 13. sic scribit: Verùm est, hoc ita sit: permittit satis probabiliter Paulus Layman Lib. 3. Sum. Sect. 5. Tractat. 4. Cap. 1. circa finem donatario vt rem sibi post mortem donantis transmissam recipiat & seruet quousque ab heredibus defuncti repetatur, quia censetur ex tacita voluntate defuncti retinere, dum heredes non repetunt. Sic ille; non quidem ex eo ductus quòd probabilis opposita sententia sit, de hoc enim ita scribit: Præterquàm quòd adhærere potest contrariæ sententiæ, quæ probabilis est. Sed ex fundamento illo de tacita voluntate defuncti, quod quidem, si solidum est, vt citatus Auctor insinuat, dum satis probabiliter id assertum esse pronuntiat, donatio talis absolutè valida est, & in vtroque foro, cùm veram dominij translationem importet: vnde licet heredes exigant, negari potest: si autem res iudicialiter agitetur, & in lite vincant, id profectò accidet, quia iudices sententiam oppositam, quæ sua probabilitate gaudet, amplectentur. Et tunc occulto se poterit donatarius foro tueri, quantùm res locum dederint quia iure possidet, & melior est illius condito, à qua nequit penitus exturbari.

346

*Hæc cùm satis alicui videri possent suffi

Difficultas suborta ex repulsa donariorum ante notitiam mortis.

cere ad præfati casus decisionem, re tamen vera peculiaris remanet difficultas ex eo quod monilia dicta non fuerint à Dom. Prorege recepta, sed interuentori reddita, vnde defuit acceptatio, & ita id, quo ad essentiam spectat donationis. Sic autem rebus se habentibus non videtur repetitioni locum esse, quia iam donatio fuit extincta, & ius heredibus acquisitum, qui si adessent, dominium in re sibi vindicare possent, quod ad rem constat habuisse. Nihilominùs dicendum oppositum, pro

Enodata illa ex manifestis indiciis voluntatis donantis. Card. Lugo

quo est doctrina satis opportuna Cardinalis Lugo supra nu. 76. vbi doctè obseruat post assertionem de valore donationis, pro quo est à nobis adductus nu. 342, totum hoc in rigore pendere ex intentione & voluntate donantis aut promittentis qui potest intendere vel restringere intentionem

Notanda pro eo doctrina.

suam, ita vt post suam etiam mortem perseueret, vel non perseueret, voluntas donandi vel obligandi se, & transferendi validè dominium, etiamsi donatarius post eius mortem acceptet: quod à posteriori colligitur ex eo quòd de facto testator hanc voluntatem habet circa legata, quæ quidem à legatarijs non acceptantur, nec quidem notitiam eorum habent regulariter, nisi post mortem testatoris: & tamen posita nunc acceptatione, transfertur dominium rei legatæ in legatarium ex voluntate præterita testatoris non reuocata. Poterit ergo donator similem voluntatem habere quando donat, vt efficax sit ad transferendum dominium rei donatæ, etiamsi non nisi post suam mortem donatarius sciat & acceptet donationem: non enim apparet differentia de possibili loquendo, cur voluntas testatoris hanc efficaciam habeat, & voluntas donantis non possit eam habere.

347

*Ex hoc fundamento infert n. 77. non posse

Ex citato Cardinali pronuntiata nonnulla.

heredes donatoris reuocare illius voluntatem, sicut neque testatoris quoad legata, & nu. 78. addit regulariter loquendo non ita accidere in mandato donandi, quia illud expirat morte donantis: posse tamen contingere vt non expiret, si mandans ita velit, vt accidit in Procuratore ignorante mandantis mortem, & in mandato ad caussas pias, de quo num. 80. cum ijs, quos vtroque loco allegat, & nihil præterea addens ad suæ sententiæ probationem, ex præfatis concludens donationis valorem post mortem donatoris. Vbi tamen videri alicui posset in præfato magni Scriptoris discursu aliquid desiderari: cùm enim de possibili extensione voluntatis donatoris arguat,

Vnde coniectanda voluntas donatoris.

addi oportebat vnde colligendum de facto veniat, existere id, quod esse possibile comprobatur, seu quibus indicijs deprehendi queat extensio huiusmodi voluntatis, quæ mortem transgrediatur. Sed reuera in sua probatione non deficit, dum in ordine ad factum ex voluntate circa legatum arguit, & nullam esse inter legatum & donationem differentiam statuit. In eo autem quod de mandato tradit, illud scilicet posse etiam post mandantis mortem locum habere, cùm id ad procuratorium non restringat, neque ad pias caussas, id certè opus erat adijci, quod dictum dicebamus: quibus scilicet indicijs possit talis extensio deprehendi. Vbi quidem ad circumstantias necessariò recurrendum, tales enim esse possunt, vt donantis, & donare mandantis voluntas verosimiliter colligatur, & tales esse, quæ in casu,

De qua in præsenti casu.

de quo agimus, occurrunt, satis videtur ex dictis manifestum, vt scilicet non solùm acceptari post mortem donaria illa pretiosa possint, sed etiam reiecta vindicari. Ad hoc enim extendere se voluntas donatoris potuit, vt in legatis accidit, & heredibus hac in parte incommodare, dum ex donatarij postrema & irreuocabili voluntate in pacifica possessione non sunt, peracta dominij translatione: se autem hoc pacto extendisse adducta conuincunt; qui enim donandi, dum viueret, adeò luculentum testimonium exhibuit, satis animum suum, si mors obtingeret, testatum voluit, vt scilicet meliori modo, quo possent, in dominium Excellentissimi donatarij peruenirent, & ita, si viueret, esset donatio: si moreretur, legatum.

In quo firmatur resolutio, quia repulsa ex ignorantia processit, quæ facit in voluntarium.

348

*Addo quod videtur negotium hoc extra statum ambiguum collocare, quoad articulum, in quo versamur: reiectionem scilicet donariorum ex ignorantia mortis donatoris processisse: ignorantia autem, iuxta receptissimum in Theologia dogma, fuit inuoluntarium: vnde non plus officit id quod cum illa actum est, quàm si minimè præcessisset. Pro quo in mate

Antonius Naldus. Fauet in simili alio.

ria præsenti occurrit apud Antonium Naldum verb. Donatio §. vltimo id, quod eius verbis proponendum, sic enim ille: Donandam, à me Titio pecuniam mutuaui Seio, qui me mortuo, siue ignoranter, siue scienter, eam Titio vt mandaueram, dedit: verè fecit donatarij, quia licet mandatum morte reuocetur, tamen quia pecunia fuit dantis, mediante nempe contractu mutui, effectus mandati durat post mortem: Sed si tibi mandaui vt des pecuniam meam Titio, cui donare volebam, & me mortuo scienter illi tribuis, non habebis actionem contra heredem meum: sed sic, si ignorans me mortuum hoc feceris: propter iustam enim ignorantiam excusaris, licet mandatum sit morte finitum l. hoc iure §. quis, de donat. Hæc ille, Iuxta quæ |

tributio ex ignorantia mortis facta pro nulla habet: ergo & reiectio pariter, quia caussa est eadem. Potuit ergo præfatus Princeps monilia pretiosa repetere, disponente Deo vt manuum illius puritas suffragio mortis præmium illud vxoris eius oculis desiderabile, dum minùs id cogitat, obtineret. Pro quibus hæc satis.

DVBIORVM SPECIALIVM.

DVBIORVM SPECIALIVM.

Decisiones circa acceptationem donationis post mortem donantis in Societate IESV.

349

*IN Congregatione Generali II. Decre

Decretum Cong. II.

tum extat 17. tenoris sequentis Delato ad Congregationem iudicio Patrum pro Paupertate Deputatorum, de potestate Præpositi Generalis ad admittendam, & ratam habendam, post donantis mortem, vel prosecutionem, donationem à Scholastico Societatis factam certo alicui Collegio: Probauit iudicium Congregatio, suoque Decreto firmatum voluit esse in potestate Generalis admittere & ratas habere donationes huiusmodi, non obstantibus contrarijs rescriptis Præpositorum Generalium. Pro eodem est Canon. 2. & circa vtrumque ex dictis paulò supe

Admitti generaliter posse, quia sunt piæ.

riùs dicendum in primis occurrit: donationes huiusmodi admitti sine vllo scrupulo posse, quia piæ sunt, vt constat, cùm sint factæ Religioni, vnde mirum est circa hoc aliter fuisse dispositum, vt vltimis Decreti verbis indicatur. Circa quod dubia aliqua se offerunt, breuiter discutienda, ex quibus sit.

550

*Primum, An ad Scholasticos solos illud

Non tantum ad Scholasticos Decretum pertinere.

pertineat? & videtur certum non pertinere, vnde etiam ad Coadiutores extendendum, in quibus ratio est eadem, & qui multoties possunt copiosas donationes facere; immò & fecisse constat Societati. Scholasticorum ideò solùm facta mentio, quia in illis frequentiùs id accidit. Poterit autem, vt in alijs contigit, omnis dubitationis occasio subtrahi, aut Scholastici voce sublata, aut eo addito, quod aliorum statum comprehendat.

351

*Secundum, Quid Scholastici nomine

Scholastici nomine qui veniant.

veniat? Ad quod non est operosa responsio, venire inquam omnes, qui necdum Gradum in Societate sunt adepti, etiam Sacerdotes, qui bonorum dominium retinent, de quibus possint disponere. Id quod licet non sit modo loquendi omnino conforme, qui in Bullis Pontificijs, Constitutionibus, Congregationum Decretis, & alijs Instituti tractatibus reperitur, in quibus Scholastici ij dicuntur, qui in statu studentium sunt, studijs videlicet non absolutis: quia tamen bonorum, quorum dominium permittitur durante studiorum curriculo fieri debet abdicatio, iuxta Decretum 17. Congreg. 7. §. 5. vbi quadriennium ab ingressu in Societatem assignatur, ideò de Scholastico Decretum statuit, regulari procedendi modo pariter indicato, sicut Dub. præced. dicebamus. Sicut autem ibi expeditiorem desiderauimus formam, ita & dicendum modò est ob rationem, quæ non contemnenda forsitan apparebit.

352

*Tertium, An admitti possit donatio eius, qui vota Coadiutoris Formati nuncupauit. Ra

Coadiutoris formati an eadem ratio.

tio dubitandi est, quia in Decreto solius professionis mentio fit, cuius nomine non venit votorum simplicium nuncupatio, sed quæ solemnis est? Licet autem emissio votorum simplicium dici aliquo modo professio possit, & in Societate Professio prima ea quæ post biennium fit, vt lo

Eorum vota vt dici Professio possint. Bordonus.

quitur Bordonus Tomo 5. Cap. 1. de Professione Regulari nu. 98. obseruat tamen in Bulla Gregorij XIII. Ascendente Domino, sat celebri pro Instituto Societatis, emissionem simplicium votorum numquam vocari Professionem, quia eo nomine venit solemnis ex vsu Religionum. Sed responsio est facilis ex tenore Canonis sic se habentis: Do

Ea non citatæ Congreg.

natio Scholastici facta Societati paulò ante mortem, vel vota vltima, potest admitti, seu rata haberi à Præposito Generali, etiam si contingat illum priùs mori, vel vltima vota emittere, quàm donatio rata habeatur. Sic Canon. Ex quo apparet Professionis nomine, aut vltimam votorum emissionem, quæcumque illa sit comprehendere, iuxta dicta Parte 1. Sect. 7. aut Professionem tamquam præcipuam, & plus vsu receptam, fuisse positam. Et oportebit sanè vt Canoni Decretum, sublata omni dubitationis vmbra, respondeat.

353

*Quartum, An donatio facta non certo

De donatione facta aliis præter Collegio.

alicui Collegio, sed Domui Professæ, Probationis, aut Residentiæ, aut iuxta Præpositi Generalis voluntatem, admitti ab eo possit? Ita sanè, quod ex identitate rationis dicendum videbatur: & nihilominùs ad submouendas dubitationum occasionculas in Canone habetur expressum, in quo, vt vidimus, non extat. Certo alicui Collegio, sed Facta Societati. Dici autem potest certum Collegium positum, quia illis frequentiùs fieri solitæ donationes. Quod si ratio dicta non videatur exacta, proptereà in Canone aut expositum ampliùs, aut emendatum. Extat quidem Decretum 58. Congregat. 2. quod post Decretum 23. quasi illius interpretatio visum est apponi, in quo statuitur non esse admittendam à Præposito Generali donationem, quam quispiam de Societate fecerit particulari alicui Societatis loco extra Prouinciam, in qua degit: sed in eo nihil de donationis admissione post mortem, quando neque viuente donatore acceptanda est. Quia verò in

Donatio facta contra simplicem prohibitionem non ideò inualida est.

Decreto dicto simplex prohibitio est, si admitteretur, valida esset, quod & haberet etiam mortuo donatore. Quemadmodùm in Congregat. 7. Decreto 17. §. 7. statuitur quod quando iudicio P. Generalis, ob graues caussas ante quadriennium prorogata bonorum possessio fuerit, nullo modo ex annuis post Nouitiatum prouentibus quidquam possessionibus eorum possit accrescere, sed ad pias caussas Prouincialis iudicio faciendas fructus tales, cum in potestate Nostrorum fuerint, impendi debere. Et nihilominus in Congreg. 11. Decreto 15. declaratio talis habetur: Ro

Decretum Congreg. II.

gata Congregatio vt declaret cuiusmodi sit obligatio ex §. 6. Decreto 17. Congreg. 7. expendendi in caussas pias fructus bonorum, quorum possessionem Nostri retinent. Declarauit, relicta in suo vigore paupertatis obligatione intuitu subditi bona possidentis, nullum Prouinciali per laudatum Decretum, in materia, votoue paupertatis grauamen imponi, neque valorem actuum elidi, quibus ipse de fructibus illis aliter disponat, aut disponi permittat. Sic ibi.

354

*Iuxta quæ stat ritè actus validitas cum

In expensione fructuum dictorum grauiter peccari si in res non pias expendantur à Prouinciali.

prohibitione simplici circa illum: simplici inquam tamquàm ad effectum dictum: nam aliàs grauis videtur culpa fructus tales in vsus profanos expendere eum, qui illorum Dominus non est; pro quo neque Religio illi concedit, neque potest concedere facultatem, neque ipse vt Superior eam sibi arrogare, licet aliàs ob vitanda grauia inconuenientia in repetitione eorum, quæ data sunt, largitiones tales sustineantur. Non esse autem contra votum paupertatis ex eo decernitur, quia in nullo lædimus dominium alterius vtendo re illius tamquàm propria, quia iam illud ad Religiosum, cuius est principalis radix, non spectat: neque ad Societatem, ad quam tantummodò spectat Dispensatio, quæ committitur Prouinciali, qui si ex rebus Prouinciæ quidquam notabile in vsus non pios expenderet, grauiter peccaret, nec donatio vim vllam haberet, etsi non esset exorbitans: eo quòd bona, quorum admi

Quod & de expensione tali generaliter dicendum. P. Suarez. P. Sancius.

nistrator est, ad loca spectant, in quibus eorum dominium residet, vel dominum certè habent, vt neque Patres Minores excipiamus, vt videri potest apud P. Suarium Tomo 4. de Relig. Tract. 8. Cap. 26. nu. 11. & apud P. Thomam Sancium in Opere moral. Lib. 7. Cap. 19. num. 22. 31. & 32. P. Molinam Disput. 276. vers. Illud verò P. Les

P. Molina P. Lessius.

sium Lib. 2. de Iust. Cap. 18. nu. 83. de quo & dixerat Cap. 4. nu. 29. & alios, qui non solùm loquuntur de expensione in vsus turpes & inhonestos, sed etiam Religioso statui non conformes, vt ditare amicos & consanguineos, & quidquid sæcularem modum procedendi sapit.

355

*Sed potest obijci, Nam si ex eo Prouin

Obiectio contra rationem redditam de non læso dominio cuiusquam in expensione dicta.

cialis tribuens fructus bonorum dictos non violat votum paupertatis, quia nullius dominium, videtur ex eo fieri non violaturum pariter, si quæ ipsi offeruntur vt prolibitu de ijs disponat, in vsus non pios expendat, quia illorum dominium ipse non comparat, neque Prouincia in communi, quia illi data non sunt, neque domus aliqua particularis, ab eamdem rationem, neque omnes; aliàs si fructus tales applicarentur vni alicui, alijs fieret iniuria, quod est dictu non parùm absurdum. Sequela autem ista non videtur vllatenus admittenda, & proptereà ratio adducta pro fundamento Decreti violationem voti paupertatis excludentis, minimè exacta & legitima iudicanda. Ad quod respondeo Prouincialem dicto in

Fit satis ostendendo Prouincialem quidquid acquirit Prouinciæ acquirere, & sic peccare mortaliter non piè expendendo.

casu votum paupertatis violare, quia de rebus disponit ad Prouinciam spectantibus: sicut enim Religiosus acquirit Monasterio, secundùm receptissimum in Theologia dogma, Canonico suffragente Iure, ita Prouincialis acquirit Prouinciæ, quæ in communi potest bona possidere, licet habere redditus nequeat aliquando, vt in Societate accidit. Neque vrget quod dicitur, ea scilicet quæ Prouinciali dantur, non dari Prouinciæ, reuera enim dantur, sicut quæ priuato dantur Religioso, Domui, cuius est habitator tribuuntur, dum aliud in ipsa non exprimitur largitione. Prouincia autem non commune aliquid per rationem est, sed domus cunctæ, in quorum commodum cadere donatio potest, iuxta prudentem administratoris dispensationem, sicut id, quod Religioso priuato datur, cedere, potest in cohabitantium omnium vtilitatem, quorum omnium est, licet nullius in particulari; nec tamen proptereà est necessarium, vt ad omnes se extendat vtilitas, cùm ad vnum aut alterum possit dirigi, aut plus indigentem, aut merentem: quamuis & contingere possit vt ad omnem Prouinciam perueniat vtilitas, si ad negotium aliquod applicetur: ex quo omnes Prouinciæ Socij emolumentum aliquod assequantur. Præterquàm quòd proprijs ille sumptibus applicare potest, & ita contributionem, quæ pro ijs à Prouincia fieri debeat, minorare.

356

*Id quod non solùm in Prouinciali verum habet, sed etiam in ipso Generali, ob eamdem rationem, quia scilicet non minùs voto paupertatis adstringitur, & exemplo alijs ratione amplioris magisterij esse debet. Et in Societate nostra adeò obligatio circa hoc vrget, vt inter casus, propter quos dimitti Generalis ab ipsa possit, sequens, habeatur: Ex redditibus Collegiorum ali

Circa Generalem quid statutum in Societate, bona dissipantem.

quid ad proprios sumptus assumere, vel cuiuis extra Societatem donare, vel aliqua stabilia bona Domorum aut Collegiorum alienare. Sic Parte 9. Constit. Cap. 4. §. 7. Vbi Declaratio Lit. D. sic habet: Id agitur peculiariter vt non det consanguineis, vel eis, qui coniunctionem aliquam sæcularem cum ipso habent: & non præcluditur ostium, vt fiat eleemosyna, vel detur, quod conuenit, ei, cui dari debere ad Dei gloriam Generalis sentiret. Sic ibi. Id quod in Superioribus alijs etiam locum habet, vt scilicet non solùm titulo eleemosynæ largitiones fieri possint, sed ex honestis alijs, tum consanguineis, aut alias ipsis aut Societati coniunctis. Licet autem de fructibus aut redditibus Collegiorum, & stabilibus bonis ipsorum ac Domorum Professarum fiat mentio, idem est de alijs proculdubiò dicendum ob paritatem rationis. Vnde P. Suarez suprà de pecunia in speciali locutus, in cuius vana expensione Prælatos contra officium peccare affirmat, & eo abuti cum iniustitia, & voti paupertatis violatione, dum non se vt Religiosos Prælatos, sed vt dominos in eo gerunt.

357

*Quid autem dicendum sit, quando do

Quid cum donans donationem adstringit ad Prælatos.

nans expressè protestatur nolle se ad alios, præter Prælatos, suam exporrigi largitionem, communis cum non Prælatis quæstio est, quam Scriptores moderni discutiunt, & videri pro ea potest P. Thomas Sancius citato Cap. 19. n. 45. vbi cum

P. Thomas Sancius.

alijs affirmat reddendum largienti quod hoc pacto fuerit collatum, apud quem dominium perseuerat, & aliter in vsu contra votum paupertatis delinqui. Pro alia autem quæstione an si, Religiosus pecuniam, vel quidpiam aliud ad vsum acci

Quid etiam cùm accipitur liberè expendendum.

piat à sæculari liberè expendendum, eôque sine licentia Superioris vtatur, contra votum delinquat paupertatis? Negant Caramuel & Sosa: affirmat autem Cardinalis Lugo, quem sequitur Diana consulendus Parte 1. Tract. 6. Resolut. 10. & Parte 7. Tract. 11. Resolut. 18. Ex vtriusque

Ex decisione insurgit difcultasdifficultas circa Decretum, ex cuius enodatione doctrina tradita ampliùs roboratur.

autem quęstionisquæstionis resolutione videtur difficilis reddi illa, quæ in memorato Decreto continetur, iuncta ratione à nobis adducta n. 354. ex eo scilicet quòd Prouincialis prouentus expendens, nullius dominium lædat: nam in vtroque casu nuper proposito nulla dominij alicuius læsio est, & tamen contra votum delinquitur paupertatis. Sed dicendum rationem adductam subsistere, non obstante illa, quæ apud præfatos Doctores occurrit. |

Et quidem P. Sancius violationem voti ex eo

P. Sancius.

statuit, quia per illud adstringitur Religiosus ad nihil habendum tamquàm proprium, idest, proprio nomine aut voluntate, sed voluntate & no

Votum paupertatis an solam concernat proprietatis exclusionem. Cardinalis Lugo,.

mine Superioris, vt constat ex Cap. Non ditatis 12. q. 1. & ex Concilio Trident. Sessione 25. Cap. 2. de Regularibus. & Cardinalis Lugo, cuius verba Diana exscribit Tomo 1. de Iustitia. Disputat. 2. n. 50. rationem à priori esse ait quia votum obligat semper iuxta intentionem vouentis: illi autem qui in Religione emittunt hoc votum non solùm intendunt abdicare à se omne ius, sed etiam imitari statum pauperum, ita vt careant ijs rebus, quibus indigent ad vitam humanam, nec illis vtantur, nisi ex arbitrio Prælati. In casu autem, de quo Decretum procedit, nihil tale interuenit, nam Prouincialis, ad donationes prouentuum

De casu Decreti.

nullius alterius licentia indiget, vnde proprio nomine & voluntate eas exequi valet, nec proptereà quidquam contra statum pauperum committit, quia nihil sibi vsurpat, sed alijs tribuit, aliunde suæ indigentiæ consulturus, licet in modo is, quem vidimus, ab eo committatur excessus.

358

*Sed quid si pro suis vsibus quidquam

Quid si pro suis vsibus quidquam assumat Prouincialis.

assumat? Vtique si decentes illi, nihil in eis damnabile, sicut neque in donatione facta Societati, quia vsus illi pij sunt, & in substantia & in modo nihil dissonum admiscetur. Vbi dicendum videtur etiam quadriennij tempore comparatos prouentus posse à Prouinciali dicto modo in Societatis vtilitatem impendi, non obstante prohibitione, de qua in Decreto illo 17. §. 7. vbi ita habetur: Quòd si fortè ante quadriennium expletum per

Decretum Congreg. 7 circa abdicationem bonorum.

fectionis studio ducti abdicare se in solidum suis in Nostrorum vsum voluerint: solius Patris Nostri iudicio committendam hanc abdicationem censuit: qui habita personarum, locorumque ratione id statuet quod in Domino expedire iudicauerit. Sic ibi. Nam §. 6. de quo n. 353. de annuis post Nouitiatum

Intra quadriennium disponere non posse Prouinciales.

prouentibus pronuntiatur id, de quo nobis disputatio fuit: poterunt ergo Prouinciales de illis disponere quadriennij tempore, per biennium inquam subsequens in fauorem Societatis, nulla expectata Generalis Præpositi facultate. Sed certè aliter videtur, & pro certo dicendum: nam §. citato 17. post adducta verba sic habetur: Si tamen quadriennij huius tempore, siue de annuo censu, siue de rerum proprietate, in externas, piasque caussas disponere vellent, impediendi non essent. Iuxta quæ compertum habetur de prouentibus annuis posse à prædictis Religiosis disponi intra quadriennium, vnde ad Prouincialem huiusmodi dispositio non pertinet. Quod ergo §. priore de prouentibus post Nouitiatum dicitur, iuxta dictam limitationem est accipiendum, si videlicet ante quadriennij implementum non fuerit à potente disponere dispositio anticipata in externos modo dicto, ijs obseruatis, quæ circa abdicationes in Societate extant constituta. Vbi illud etiam circa

Possunt tamen dominium habentes in fauorem Societatis disponere, sed non plenè se eis abdicando.

Decretum præfatum §. 7. obseruatione dignum occurrit, videlicet intra quadriennium non omnem largitionem in gratiam Nostrorum excludi, sed eum; quæ abdicationem in solidum, seu omnimodam, vel totalem importat, non obstante dispositione §. 3. quia potest assensus Prouincialis accedere, & non sola donantis voluntas operari: Vnde quæ totalis non est, poterit à Superiore sine peculiari P. Generalis facultate admitti, & is ipsum posteà de illa reddere certiorem. Et hoc quidem in citato Decreto 17. Congreg. 11. videre licet, dum in eo dicitur esse in potestate Generalis admittere, & ratas habere donationes post donantium mortem: ex quo fit multò id potiori iure de viuente acceptationis tempore donatore dicendum: & in vtrôque euentu est, qui acceptet id, quod Generalis ratum habeat, & est immediata Generalis ipsius acceptatio: quod vtrôque modo posse contingere, tradit in casu priore P. Rebellus n. 342. adductus. Sed circa hoc sit iam

359

*Quintum dubium. An potestas accep

Potestas acceptandi donationes non est limitata ad Generalem in Decreto.

tandi donationes post donantium mortem in solo Generali sit. Videtur enim ita insinuari, dum de illo tantùm decisio Decreti procedit, nullius alterius facta mentione. Sed certè non est potestas ad ista ad illum coarctanda, quia non est vnde id vniuersim possit colligi: quia ad donationes generaliter loquendo non est Generalis recursus requirendus: & cum aliunde etiam post mortem admitti posse receptissima sententia sit sine limitationibus alijs præter dictas de nuntio & epistola, quæ pluribus placent; non est cur in Societate illas confingere debeamus. Id quidem in Socie

Circa donationes quid sit generaliter statutum in Societate. Ex quo argui contra resolutionem præfatam potest,.

tate statutum circa donationes, quod in Congregat. 2. Generali Decreto 23. aliàs 58. iam ex parte vidimus n. 359. & prætereà vt in manu Præpositi Generalis sit potestas probandi aut improbandi applicationem bonorum suorum alicui Collegio intra Prouinciam designato. Quo videtur supponi admissionem huiusmodi ad eum spectare, sicut spectat ea, de qua difficultas esse nequit, cùm scilicet quis bona sua ipsius dispositioni relinquit. Admonentur ibidem Prouinciales & Rectores, vt ijs, qui bona sua in beneficium Societatis distribuere pro sua deuotione desiderant, eisdem repræsentent perfectiùs fore, vt huiusmodi distributionem dispositioni Præpositi præfati committant: quibus videtur ostendi admissionem huiusmodi non spectare ad ipsos, sed ad eum, qui vniuersalem curam sustinet Societatis. Et hoc pacto diuersa loca Constitutionum conciliantur: in quibus illa est Parte 9. Cap. 3. (per errorem 5. in dicto Decreto) §. 6. vbi cùm Generali ad plenè disponendum, de bonis Societati relictis potestas concedatur, excipiuntur quæ alicui certo Collegio ab eo, qui relinquit determinatè applicata aut annexa fuerint. Ad illum ergo & non ad alios donationum pertinere videtur acceptatio.

360

*Sed hæc non obstant, quia licet ita sint

Sed nihil esse quod, obstet ostenditur.

vt proponuntur, nihilominùs per concessiones Generalium possunt in multis Prouincijs donationes non leuium quantitatum admittere Prouinciales, præsertim in dissitis, & maximè Indicis regionibus, in quibus etiam si concessiones peculiares non sint, ipsa recursus difficultas sufficiens ad id meritò potest iudicari. Deinde ita vi

Pro eo praxis.

detur vsus habere, cùm donationes tales nostris Collegijs aut domibus fiunt, certus de illis redditur per superiorum litteras Generalis, vt iuxta donationum valorem spiritualia suffragia per Prouincias, aut Assistentias, aut per totam Societatem fieri iubeat, vtpotè pro insignibus benefactoribus; quod & ille præstat, nullam de admissione ab illis præstita mouens quæstionem. |

Et Prouinciales ipsi intra Prouinciam, vbi primùm donationes sortiuntur effectum, aut de illo sufficiens habetur securitas, suffragia etiam indicunt, in domibus præsertim, quibus factæ sunt donationes: quod grauamen pro re incerta minimè deberet imponi; si videlicet Generalis esset admissio pro eisdem expectanda. Nec solùm Superiores admittunt, sed donata secundùm occurrentes necessitates expendunt, ea, quam Ecclesiasticæ leges circa alienationem bonorum adhibita cautione.

361

*Quod ergo de admonendo Generali di

Recursum ad Generalem non esse in vsu, & rem esse consilij, non relinquere bonorum distributionem illius arbitrio.

citur, aut abrogatum consuetudine, nisi in ordine ad suffragia, aut res tantùm Consilij est. Et hoc quidem tum ex Constitutionibus, tum ex Congregationum Decretis fundari potest. In Constitutionibus inquam Parte 3. Cap. 1. §. 9. tamquam res maioris perfectionis proponitur, si Societatis alumnus circa abdicationem bonorum iudicium Præposito Generali relinquat; nec Diuus Parens maiorem obligationem circa illud addendum iudicauit. Vnde neque veniale peccatum in eo est, vel ad summum tale, accedente superioris licentia, quæ omnino necessaria est, vt violatio voti paupertatis euitetur. Iuxta Decreta 50. & 59. & Canonem 7. Congregat. 5. Pro quo præsertim vi

Decreta Congreg. 5. P. Suarez.

dendus P. Suarez Tomo 4. de Religion. Tract. 10. Lib. 4. Cap. 6. n. 5. & seqq. In Declaratione autem Lit. H. eâdem maiori perfectione proposita sic subditur: Nihilominùs si in eo propensio animi ad locum vnum potiùs quàm ad alium (quamuis imperfectum id sit) cerneretur, etiamsi iudicio superioris suum submittere vellet, certiorem tamen reddere Præpositum Generalem poterunt &c. Quòd possint ergo, non quòd teneantur, per talem declarationem habetur. In Decreto etiam 23. Congregat. 2. citato post alia sic dicitur: Si verò ea alicui Collegio

Declaratio Constitutionis,.

intra Prouinciam assignauerit, sit in manu Præpositi Generalis potestas probandi eam applicationem, vel improbandi. Sic ibi: vbi nec obligatio inferioribus Prælatis videtur iniuncta, sed supremi omnium potestas stabilita: potestas inquam etiam improbandi, non arbitraria, sed ratione regulata: vnde donationem Societati conuenientem, sine vllo improportionato ipsius instituto grauamine, nequit improbare, iuxra generalem doctrinam à P. Thoma Sancio propositam citato Cap. 19. n. 75.

P. Sancius.

de Religioso non acceptante donum sine iusta caussa, qui peccat contra charitatem impediens bonum Religionis: quod quidem in supremo

Donationem Collegio factam nequit non admittertadmitteri ille, si omnino conueniens sit.

Prælato malitiam continet ampliorem, cuius est maior consulendi Religionis commodis obligatio: vnde in eo non solùm contra charitatem, sed etiam contra iustitiam videtur esse delictum, quia ex officio obligatio dicta consurgit. Stante ergo conuenientia donationis particulari loco factæ, eâque inferiori Prælato perspecta, & ita à Præposito Generali neutiquam improbabili, rigorosa recursus ad ipsum pro acceptatione cessat obligatio, quia & cessat potestas in Decreto præfato declarata. Accedit in Decreto 17. de quo suprà Congregationis 7. vbi de abdicatione præfata exquisitiùs pertractatur, de recursu in casu dicto nihil statui.

362

*Sextum, An circa donationes à Sæcula

Circa donationes sæcularium similiter rem se habere.

ribus factas idem quod de sociorum donationibus sit dicendum. Ratio dubitandi ex tenore Decreti est obuia, de donatione enim à Scholastico facta procedit, & licet ad alios ampliandam dixerimus, ij omnes ad eamdem spectant Societatem. Sed verò ex dictis resolutio est constans, communi doctrina superiùs. stabilita eidem applicata: Cur

Cur de Societatis alumnis tantùm pronuntiatum.

autem de solis Nostrorum donationibus actum fuerit, si quæratur, responderi potest èex re nata sumptam occasionem, quia grauis præcurrerat controuersia circa donationem prædij cuiusdam à quodam ex Nostris factam, & R. P. Generali transmissam, cuius tamen acceptatio non est inuenta post annos aliquot, & ob eam caussam lis est à Collegio quodam intentata, quia donator iam solemnem quatuor votorum emisserat Professionem. Et de prædio quidem locuta Constitutio §. illo 6. citato (sicut & de domo aliqua) non permittit Præposito Generali de illo pro suo arbitratu disponere quando certo Collegio ab eo, qui relinquit, determinatè applicatum est, vel annexum.

De donatione ab iis facta eodem modo ac de facta ab externis iudicandum.

Quod quidem de donatione ab externis facta procedere satis indicat citatum Decretum 23. dum de huiusmodi Constitutione loquens, sic ait: Si quo pacto de nostris fratribus intelligi possunt, videlicet ea, quæ in ipsa continentur. Quia verò intelligi posse erunt fortè qui contendant, illa ad eum, quem præmiserat, reuocat, intellectum, vt scilicet à Fratribus nostris Societati relicta, vt ea

Decretum Congreg. 2.

pro suo arbitratu disponat, intra Prouinciam præstare debeat Præpositus Generalis. De exceptione autem illa nihil subdit, vtpotè satis per se manifesta. Idem autem esse de rebus mobilibus, cuiusmodi sunt pecunia, triticum, & quæuis alia, vt ibidem exponitur, ex eo ostenditur, quod ante alia præmittitur verbis illis: De ijs verò, quæ Societati

De mobilibus idem quod de prædio.

ita relinquuntur, vt ipsa pro suo arbitratu disponat &c. Atqui pecunia, triticum, & alia mobilia certo Collegio aut loco relicta, non relinquuntur Societati pro arbitratu disponenda: ergo sicut propter eam rationem prædium & domus sunt excepta, mobilia sunt similiter excipienda; aliàs dicendum erit bona huiusmodi posse pro Societatis arbitratu distribui, quod constat quàm sit absurdum. Nec de his plura: quæ autem dicta, eorum libens suppono iudicio, qui de rebus Societatis in ea possunt censorio arbitrio iudicare.

Et his modò scribendi finem facio, plura enim daturus, vt visus sum in exordio recepisse, stare promissis nequeo necessitatis interpellatione coactus; quæ regionibus in istis non rara solet accurrere, & bonis cœptis ac progressibus incommodare. Faxit Deus vt ad necessitatem omnium maximam, (Fatum Christianum) obeundam nihil infaustum intercurrat, & infaustum mihi nihil erit, nisi quod diuinæ displiceat Maiestati, aut eius inquirendæ gloriæ studium possit impedire.

Sit ergo SS. Trinitati Gloria, sit Beatissimæ MARIÆ, sit eius sanctissimo sponso Ioseph, in cuius die festo hæc scribo, sit Diuis Parentibus IGNATIO & Francisco, qui diuinam inquirentes sibi cumulatissimam meruerunt.

Loading...

back | | continue