Avendaño: Thesaurus Indicus

169

*DIctum circa hoc aliquid num. 159. & 162. vbi vidimus à D. Michaele Ferro pœnam Parochis impositam probabiliter operatis, & Parte 1. Auctarij nu. 362.

Export TEI

Non posse puniri Parochum, de quo in titulo, quæ probent.

& seqq. pro quo & D. Quitensis Lib. 5. Tract. 2. Seßione 8. vbi absolutè negat cum Ioanne Sancio Disput. 44. ex vulgatis Iuris vtriusque textibus l. Si putatur (corrige Putator) ff. ad l. Aquiliam. Cap. Satis peruersum. 56. dist. Cap. Inuentum. 16. q. 7. & Cap. 2. de Constitut. & plures alios adducit Glossa ad Regulam. 23. Sine culpa. in 6. Loquitur autem D. Quitensis de Parocho negotiante ob iudicium probabile, quod habet de insufficientia stipendij ad congruam sustentationẽsustentationem, sic enim in titulo Sessionis, cui non videtur decisio, quæ in fine habetur, respondere; ita enim ibi: De lo

Export TEI

D. Quiten. non congrua resolutio.

dicho saco la resolucion de mi dada, y es que no puede el Iuez castigar al que halla que puesto en graue necesidad tuuo algunos tratos y contratos para remediarse, pues es probable que lo puede hacer. Et qui|

p. 253

dem quæstio vt in titulo proponitur, non videtur locum habere posse: nam Parocho circa sufficientiam aut insufficientiam stipendij sui certitudo inest experientiâ comparata, vnde habere non potest opinionem. Resolutio etiam non apparet congrua, quia certum est Parochum in graui necessitate constitutum posse competenter vt eidem subueniat negotiari; ex Cap. 1. Ne Clerici vel Monachi, ibi: Non tamen iustum negotium est contradicendum, propter neceßitates diuersas. Quod & in Parochis Indorum admittendum, si res ad terminos fuerit adeò strictos reuocata. Sed vt opinioni locus sit

Export TEI

170

*Dico Primò. Satis probabile est Visita

Export TEI

Assertio 1. affirmans.

torem habentem pro se sententiam probabilem, & communiter receptam, posse iuxta illam procedere, & Parochum contrariam secutum in re præiudiciali, lege videlicet vetita ob commune nocumentum, condemnare. Est iuxta dicta citato loco Partis 1. pro quo & induci potest præfata Regula iuris in. 6. quæ sic habet: Sine culpa, nisi

Export TEI

Regula, Sine culpa. in 6.

subsit caussa, non est aliquis puniendus. Ergo non stante culpa, si subsit caussa, potest puniri aliquis. Vbi non satisfacit quod apud Glossam occurrit, sicut & apud D. Quitensem n. 3. quia in casibus ab eisdem adductis irregularitas non est pœna, sed impedimentum Canonicum: textus autem de propria pœna videtur loqui; quod nusquàm aliàs videtur accidere, nisi in casibus, de quibus agimus, in quibus licet culpa reuera non sit, quia tamen opinio probabilis, quam iudex amplectitur, peccari sic operando absolutè statuit, pœnæ locus esse potest: cùm alias de materiali transgressione constet, & non ita de operantis intentione.

Export TEI

171

*Dico Secundò. In casibus præfatis re

Export TEI

Assertio 2, generalior.

gulariter loquendo Visitatores possunt punire Parochos contractantes. Id ex eo ostenditur, nam regulariter excedunt, & defectus notabiles in muneris sui administratione committunt, vt ille, de quo citatus Ferro Manrique. Item ex adductis èex Synodo Diœcesana Limensi n. 163. ijs iunctis, quæ diximus num. 166. Constat enim ex illis locum sine grauibus inconuenientibus datis licentijs non fuisse, nec posse, nos in posterùm sperare meliora, sicuti neque sibi Synodum constat promisisse.

Export TEI

172

*Dico Tertiò. In casibus huiusmodi pœ

Export TEI

Assertio 3, pœnarum temperantiam adhibendam.

na temperanda est iuxta dicta citato num. 159. id enim rationi maximè consentaneum est, vt scilicet aliquid detrahatur de pœna, vbi de culpa minùs constat extitisse, tum ratione necessitatis, tum ratione opinionis probabilis. Pro mensura peccati erit & plagarum modus. Deuter. 25. v. 2.

Export TEI

Deut. 25. v. 2.

Quem Sacrum textum ad hoc intentum proferunt Iuris professores, videndus Farinacius de Varijs delictis Quæst. 4. num. 10. & Quæst. 17. num. 9.

Export TEI

173

*Contra dicta videtur communis doctrina

Export TEI

Obiectio ex lege pœnali.

militare de lege pœnali, quæ ad culpam non obligat, neque illam supponit, & tamen pœnam interminat: ergo stare illa potest etiam vbi culpa non est, & ita neque moderatio erit in illis necessaria. Circa quod P. Petrus Marchantius in

Export TEI

Marchant. vt pœnam sine culpa admittat.

Tribunali Sacramentali Tract. 1. Tit. 8. Quæst. 1. hanc statuit Conclusionem: Multæ leges Ecclesiasticæ feruntur, quæ purè pœnales sunt, & ad solam pœnam obligant, neutiquàm ad culpam. Probat ex Decreto Pij I. pœnam statuentis in Sacerdotem, cuius negligentia de sanguine Domini aliquid stillauerit. Illud enim peccatum negligentiæ supponit, quod aliàs, & non ex violatione Decreti præfati contingit. Item ex legibus circa irregularitatem Ministrorum Iustitiæ criminalis, Ciuilis, Bigami, quæ quidem pœnales sunt, & pro defectibus sine culpa contractis imponuntur. Interdictum etiam multi seruare tenentur, qui nullam ipsi caussam dederunt. Immò Pœnitentiæ aliquæ per Sacros Canones antiquos designantur aliquibus actionibus, quæ per se verè peccata non sunt, sed potiùs dantur ad præuenienda peccata, quàm punienda. His addi potest extare leges, quibus filij ob parentum crimina puniuntur, & vlteriores etiam generationes, vt sunt læsæ diuinæ & humanæ Maiestatis, sicut & Religionum Regulæ sub peccati reatu non obligantes.

Export TEI

174

*Ad quæ dicendum, id quod de legibus

Export TEI

Non admissa eius doctrina.

sub peccato non obligantibus, sed illud supponentibus asseritur, esse quidem certissimum, sed non ad rem, vbi de pœnis agitur respectu eius, qui supponitur peccatum minimè commisisse. Sic pro furantibus statuta nequit eo in genere non peccantibus vllatenus infligi, & sic de alijs; nisi iuxta dicta Assert. 1. probabile sit furtum commisisse, qui etiam vt aliquid posset auferre probabili est vsus opinione. Id autem quod de irregularitatibus dicitur, iam est à Nobis explosum, non

Export TEI

Quid de Interdicto.

enim pœnæ sunt. Neque Interdictum etiam respectu eorum, qui eidem caussam non dederunt, sed ab ingressu arcentur Ecclesiæ, quia illa sic dolorem suum ob iniuriam sibi illatam manifestat, quod stare conuenienter nequit, nisi copia ingressus vetita, & clausura ianuarum imperata. Quemadmodum quando quis excommunicatus declaratur, fideles ab eius communicatione vi pœnæ talis arcentur, quod quidem pœna respectu ipsorum non est, licet molestiam importet, sed consequens quid ad pœnam, quæ aliter non posset vim habere. Et est id quidem frequentissimum, vt vnius pœna multos afficiat, qui ad eum specialiter spectant, & grauiter inde pulsantur: quod ta

Export TEI

Vulgariter quid pœna.

men respectu eorum pœnæ rationem non habet, nisi iuxta vulgarem loquendi morem, quo ij, qui molestum aliquid patiuntur, pœnam dicuntur sustinere; Estoy con pena, esto me da pena, iuxta quod & illud, Si penas y soles matan &c. Rei læsæ Maiestatis puniuntur in filijs, non filij ipsi: eo enim quòd aliquid eorum sint, pœnale aliquid potest ad eos redundare, sicut & eorum domus sale solent Seminari, quæ sunt pœnæ penitus incapaces. In Religionum Regulis etsi ex transgressione culpa Theologica non oriatur, est tamen legalis, & moralis imperfectio, quæ puniri potest ex consensu & pacto eas profitentium.

Export TEI

175

*MVlta circa hoc dicta Parte 1. 4. & 5. præsentis Auctarij. Sed cum noui, ad manus Auctores veniant, vel certè seriùs iam pridem editi, in quibus aliquid occurrat discussione dignum pro stabiliendis ampliùs, quæ à Nobis |

p. 254

euulgata sunt, non est leuis operæ reputandum pretium, si laboris accessione litterarium censum, in hac præsenti materia adeò hisce temporibus ventilata, adaugere nostro pro modulo studeamus. Prodijt satis eruditum, elegans, & perutile

Export TEI

P. Sarasæ opus laude dignissimũdignissimum, pro licita sequela opinionis probabilis militantis.

opus P. Alfonsi Antonij de Sarasa de Arte semper gaudendi, in cuius Parte 2. Tract. 4. & 5. de conscientia agit probabili neruosè confirmans licitum esse agere iuxta illam, & sequi minùs probabilem, & quæ communiter dicitur minùs tuta, quamuis censeat omnes opiniones verè probabiles esse æqualiter tutas, quod & alij ante ipsum tradiderunt. Posse item iuxta alienam opinionem operari; explicatione autem circa vtrumque adhibita, de qua inferiùs. Circa quod & laborem commendatione dignum exhibuit, quo eorum illaudabilem peruicaciam subruit, qui probabilitatum vsum, antiquæ cuiusdam ab ipsis somniatæ austeritatis intuitu, vsum in Ecclesia iam pridem receptum, conati sunt, & conantur abolere, agmen Auctorum adducens in fine Tract. 4. qui do

Export TEI

Agmen Auctorum pro eo stantium

gma sunt inconcussum amplexi, centum octoginta nouem continens, inter quos primaria lumina Theologicæ, & Iuris prudentiæ Primores.

Export TEI

176

*In eo tamen aliquid per errorem irrep

Export TEI

Quid per errorem eius Catalogo.

sit, scilicet Angelum summæ Angelicæ Auctorem fuisse Ordinis S. Dominici, cùm constet fuisse ex Ordine Minorum. Gabrielem (Biel) Ordinis S. Francisci Minorum; cùm tamen fuerit ex Ordine Clericorum communiter viuentium, vt ex Tritemio habet P. Posseuinus Tomo 1. Apparatus. Lit. G. In Doctoribus Gallo & Mancio non videtur agnosci professio, cùm fuerint Ord. Prædicatorum, à P. Henriquez frequenter allegati, ex quo alij. Sicut & Marcus Serra, & Conradus. In Pallauicino Cardinali Sfortia omissum fuisse Societatis IESV. In Perez, Antonio inquam, prætermissum, quia fortè non innotuit, Episcopum fuisse Abulensem, & Tarraconensem Archiepiscopum, sicut & in Machado Popaianensem Episcopum electum, licet ante consecrationem fuerit èex vita sublatus viam ingressus securiorem, vnde & Episcoporum Catalogo inserendus. Omissus etiam in Summario Supremorum Capitum vnus Patriarcha Ierosolymitanus Petrus Paludanus, licet inter Archiepiscopos numeratus videatur. Potest autẽautem scriptorum numerus suprà adductus ab erudito Patre luculenter augeri, vt videri potest in recensitis à Nobis Parte 1. n. 65. & 703. quibus & addi alij possunt, qui quotidie prodeunt, & operæ iam superuacuæ pretium non est in eisdem congerendis laborare.

Export TEI

177

*TRact. 5. §. 1. & Propositione etiam. 1. sta

Export TEI

P. Sarasæ explicatio eius verbis proposita.

tuit non solùm posse quempiam ex duabus probabilibus quam maluerit eligere, sed post electam vnam, mutatis quasi castris ad alteram transilire, si bona fide agatur, & non dolo, ad elidendum legis vim. Sed opponit sic: Atqui cùm illicitum ante iudicabas, contraria opinio falsitatis à te condemnata est, & respondet: Hoc enim verò prorsus nego: neutrum enim iudicasti. Nam opinio non esset opinio, sed aut scientia rei certa, aut error. Opinio autem probabilis scientia non est, quia veritatem rei nec certò attingit, nec sic vt eam sciat se attingere. Non etiam error est, aut esse potest: tantùm enim iudicat rationes esse cur possit prudenter credere rem esse veram aut licitam. Neque contrariam opinionem falsitatis arguit, aut condemnat, sed potiùs approbat: fatetur enim etiam rationes esse cur prudenter possit credi rem falsam esse aut illicitam. Sic ergo qui deserta vna opinione probabili, quam habuit, contrariam amplectitur, nullo modo mutat quod de rei veritate, aut legis vi habuit iudicium: nullum enim certum habuit. Neque aliquid agit contra propriam sententiam, nullam enim tulit: Sed opiniones, quæ prudenter de eâdem re habebantur diuersæ, veræ cùm essent ambæ, amplexus est ambas, & pro rerum opportunitate actionibus suis dirigendis ambas applicuit, nunc hanc, nunc verò aliam. Hoc autem facit iure suo: vsus nimirùm licentia, quam dat opinio omnis, quæ est probabilis. Sic philosophatur ille, iuxta ea, quæ dixerat Tract. 4. n. 7. ad quæ, se refert.

Export TEI

178

*In quo quidem quod ad rem ipsam atti

Export TEI

Reijcitur illa manifestis argumentis.

net, & operandi licentiam, modò iuxta opinionem vnam, modò iuxta aliam, sine dolo malo elidendi præceptum, non est quod debeamus improbare. Sed philosophandi modus prorsus apparet incongruus: Stare siquidem potest vt quis, propositis duabus sententijs contrarijs, nemini præstet assensum, quo iudicet rem ita se habere, vt ab alterutra affirmatur aut negatur, & ita vt libuerit, attenta earum probabilitate poterit operari. Assensus autem qui circa probabilitatem versatur, non est probabilis, sed certus, quia certum est id, quod proponitur, esse probabile. Quod euidenter euincitur ex doctrina eiusdem scriptoris, qui citato Tract. 4. nu. 6. cum communi Do

Export TEI

Opinionis definitio.

ctorum sententia assensum opinatiuum explicat, ita dicens: Opinio itaque probabilis est iudicium prudens, quo statuitur rem ita esse: latum tamen cum aliqua formidine de opposito, seu, fortassis ita non esse vt videtur. Et num. 8. ita scribit: Secundò, istud est etiam consectarium, neminem de re vlla opinionem habere probabilem, quòd vera sit aut licita; quin etiam reipsa, aut virtute, vti aiunt, etiam habeat opinionem probabilem, rem fortè falsam esse, aut illicitam &c. Tunc sic. Iudicans opinionem aliquam esse probabilem, non habet iudicium, quo statuat, aut re ipsa, aut virtute, opinionem oppositam non esse probabilem: Ergo assensus non est opinatiuus. Assumptum est euidens, quia de probabilitate alterius nullam habet formidinem, sed absolutè iudicat esse probabilem, non secus ac alteram, de qua simile iudicium efformat, sine formidine scilicet partis aduersæ.

Export TEI

179

*Prætereà Auctor communem scripto

Export TEI

Instantiæ irrefragabiles.

rum sensum circa quæstionem præsentem se profitetur amplecti, pro quo agmen, quod vidimus, repræsentat: Atqui illi iudicium statuunt non solùm circa probabilitatem, sed circa rem ipsam, vt ex eorum licebit cuilibet eos adeunti lectione. Et quidem difficultas circa illam ex eo consurgit, quod in oppositis opinionibus vna earum asserit |

p. 255

aliquod esse peccatum taliter operari, cuise operans videtur exponere. Quod quidem iuxta præfatum dicendi modum non habet locum; quia iudicans esse licitum non se exponit periculo iudicandi esse illicitum, quandoquidem nullum est in tali iudicio periculum, cùm sit, vt asseritur, prudens. Præterquam quod stantibus fundamentis ad probabilitatem requisitis, non solùm potest quis iudicare aliquid esse probabile, sed reuera ita esse, vt fatetur Auctor, & constat ex eo quòd prudenter se gerat, vt ex ipso positum. num. 177. Ergo iudicium opinatiuum non sistit in sola probabilitate, sed actionem ipsam attingit. Deinde, Operans iuxta opinionem probabilem dicto philosophandi modo peccaret, dum operatur iuxta opinionem proponentem vt licitam operationem, iudicat enim oppositam esse probabilem: ergo tale iudicium aut scientia est, aut error (sic enim arguit Auctor). Atqui scientia non est, iuxta ipsum: ergo potest esse error: ex quo sequitur, dum sic operatur, periculo se errandi committere in negotio morali, & ita peccare. Neque dici potest tantùm formido, quia vt asseritur, quando datur absolutum iudicium, nequit oppositi esse formido, licet aliàs iudicium probabile cum formidine admittatur, & ita contradictio in assertionibus neutiquàm euitatur.

Export TEI

180

*DE hoc Tract. 5. §. & Proposit. 2. vbi affir

Export TEI

Vt stet contra propriam sententiam licitè operari, eiusdem Auctoris sententia.

matiuè decernit specialiter contra P. Scildere, circa quem & Nos Parte 1. num. 462. & seqq. Ad cuius præcipuum fundamentum se facilè respondere existimat applicatione præfatæ doctrinæ: arguit enim ille ex eo quòd operans hîc & nunc iudicat illi citam esse operationem: & si sciret non esse sententiam oppositam, iuxta quam est licita, peccaret proculdubio taliter operando. Atqui ex eo quòd sciat talem esse opinionem, non redditur licita operatio: auctoritas enim aliorum in tantùm conferre potest ad variandum iudicium, in quantùm innixa censetur veritati, quod in casu præsenti non euenit, cùm falli eos, qui ita censent, absolutè iudicetur. Ergo proculdubio peccat. Ad quod ille negat eum, qui opinionem aliquam amplectitur, falsam esse oppositam iudicare, sed probabilem, & bonis nixam fundamentis: vnde si iudicium adsit, quo falsa putetur, illud opinatiuum non est, sed adhærentis parti illi vti certæ: & ita si taliter iudicanti superueniat contrariè sentientium auctoritas cum fundamentis probabilitatis, tunc iudicium, quod anteà habebat certum, infringi ait, & in probabilem opinionem crescere, si verè errabat; decrescere autem, si veritatem casu attingebat. Suam autem de probabilitate doctrinam ita censet certam, & communi Theologorum consensu receptam, vt ea de caussa Patrem Scildere non vereatur singularitatis arguere, qui ob debile fundamentum contra torrentem Doctorum niti non dubitarit. In quo quidem doctus Pater suo se stimulo pungit singularẽsingularem dicendi modum amplexus contra Doctorum torrentem, vt ex dictis habetur manifestum.

Export TEI

181

*Fundamentum Patris Scildere citato loco

Export TEI

Fundamentum oppositũoppositum infirmatum.

non esse firmum ostendimus, & modò dixisse sit satis, verum quidem esse eum, qui opinionem aliquam positiuo iudicio circa illam amplectitur, oppositam falsam aliquo modo iudicare, sed cum formidine, quæ positiuo iudicio non obstat: ex quo & sequitur vt iudicet se posse illam prudenter amplecti, quandoquidem ad sic sentiendum sufficientia occurrunt fundamenta, propter quæ alij eam prudenter amplectuntur. Nihil autem vrget quod de aliena auctoritate dicitur, eatenus scilicet conferre ad prudens iudicium formandum, quatenus præsumitur niti veræ rationi, cui locus non est, cùm esse falsam iudicatur. Nam aliud est opinionem iudicari falsam, aliud fundamenta omnia esse falsa, & nihil verum in ipsis apparere: in casu autem præsenti verissimum est fundamenta esse talia vt possit opposita opinio probabilis iudicari, & prudenter contrectabilis, quod est consequens ad probabilitatem: item & auctoritatem sufficientem pro ea stare, quod vnum est ex fundamentis, de quo dubitari nequit: & ita præsumptio habetur pro veritate, licet non talis, vt conuincat aliter sentientem ad iudicium variandum.

Export TEI

182

*Pro cuius maiori explicatione vrgeri à

Export TEI

Ampliori explicatione elucidata difficultas.

Nobis potest. Nam hîc & nunc iudico non esse licitum taliter operari, quia opinionem sic proponentem amplector: est enim assertio hæc particularis sub vniuersali contenta, qua affirmo id, circa quod talis versatur opinio. Ergo hîc & nunc pecco: quæ videtur euidens consequentia. Tunc vltra: Opinio contraria, quam probabilem iudico, non variat practicum de operatione iudicium: ergo non est sufficiens ad honestandam operationem. Ad quod respondeo concedendo prius enthymema absolutè loquendo, quia nihil inuoluitur, per quod possit consequentia negari. Ad vlteriorem instantiam distinguo Antecedens: Non variat practicum de operatione iudicium, si operans nolit ea vti, concedo: Si velit, nego: & potest velle, quia probabilis est: tunc enim iudicium illud prius non est regula proxima dirigens operationem, sed aliud, quod supponit vniuersale illud: Potest quis licitè operari iuxta opinionem probabilem: ex quo particulare illud: Hîc & nunc possum licitè operari. Vniuersale autem aliud de non licita operatione sic accipiendum vt exceptionem aliquam non excludat casus specialis, in quo ratio pro licita operatione possit occurrere. Quemadmodùm in præceptis diuinis & humanis accidit absolutè vetantibus aliquid: iuxta quæ absolutè etiam dicimus aliquid non posse fieri, & ita neque hîc & nunc, dum circumstantia nulla specialis apparet: Si autem occurrat, licebit aliter operari. Vt si accedat dispensatio, aut quiduis aliud ex ijs, quæ à Doctoribus admittuntur. Sic ergo in casu nostro, probabiliter iudico hoc non esse licitum, & consequenter neque hîc & nunc, dum sub his præcisis terminis res agitur. Sed iudicium hoc suam patitur exceptionem, quia occurrere potest aliquid, quod vim habeat dispensationis, dictamen scilicet proponens licere operari iuxta oppositam opinionem, quia probabilis est, & possum eam prudenter amplecti.

Export TEI

p. 256

Export TEI

183

*Proponit deinde argumentum ex eo

Export TEI

Argumentum ex hæreticorum erroribus desumptum, qui videntur probabiles, vt soluat. P. Sarasa.

dem P. Scildere, quod non paucos torsisse ait, de quo & Nos citato loco, ex eo procedens, quòd sequeretur posse hæreticum probabiliter suis in erroribus persistere, cùm eos videat à suis doceri Doctoribus, rationes & auctoritates pro eisdem conferentibus, licet censeant probabiliter etiam apud Catholicos stare veritatem. Ad quod respondet admittendo assumptum, de probabilibus videlicet rationibus, & negando illationem, quia hæreticus potest de veritate Catholicæ religionis facilè certiorari; cùm certum sit eam in aliquo cœtu reperiri, nec Christum viam salutis incognitam & incertam reliquisse. Si autem inquirat, inueniet in sola Catholica & Romana Ecclesia illam posse deprehendi: quod secus accidit in opinionibus alijs, quarum certitudinem impossibile est penitus explorare. Si enim posset, obligatio incumberet ad diligentiam pro eo adhibendam, & aliter operando non euitaretur peccatum. Sic qui ex campanorum dissidio probabile existimat non esse horam duodecimam; Si aliqua alia ratione, horologio v., verbi g.gratia, nocturno, quod ad Vrsæmaioris stellas adhiberetur, aut alio instrumento Mathematico, quod ad manum sit, & cuius vsus ei notus, inuestigare certò posset an Meridianum sol attigerit: certè ob probabilitatem, quam campanæ pulsus attigit, carnibus vesci non potest, donec ei de veritate rei, quam in manu eius est scire, aut prout ex instrumento illa potest colligi, sincerè constiterit.

Export TEI

184

*Sic philosophatur ille, in quo, vt hæreti

Export TEI

Eius non admittitur doctrina circa eorum probabilitatem.

corum excusatio nequeat admitti discursus est legitimus: quòd autem illi probabiles contra veritatem Catholicam sequantur opiniones, neutiquàm admittendum, vt alibi dixi, quia neque admitti potest eos prudenter se gerere in eorum, quos sequuntur, pertinaci sequela, proprio iudicio, aut pestilentium magistrorum doctrinæ penitus insistentes, vt citato loco ostendi. Quod quidem cùm fateatur Auctor, non video quomodo id stare possit, quod habet n. 16. ita scribens: Fateor vtique hæreticum, qui eo vsque ex errorum tenebris, quibus offundebatur, emersit, vt probabilem iam esse iudicet Catholicorum, immò & hæreticorum contraria suæ sectæ sentientium opinionem; vtcumque, siue per errorem, siue per meram pertinaciam iudicet probabilem quoque esse, quam ab hæresis suæ sectatoribus videt teneri sententiam &c. Vbi enim error cum pertinacia est, & quis est rebellis lumini, prudentia penitus abest, vnde & probabilitas opinionis sinceræ, cùm sit illud notissimum etiam ex Schola sæculi, hominum errare esse, sed non nisi insipientis perseuerare in errore. Vnde saniùs sa

Export TEI

Sunt improbabile, ex eodem.

piens præfatus Scriptor n. 38. eiusdem Tractatus 5. ita loquitur: Improbabilis dicenda est omnis opinio, cuius opposita veritas manifestè iam tenetur: non potest enim prudenter verum putari id, quod falsum est, quantumcumque rationes afferri videantur verisimiles. Sic improbabile est, quod lumini naturæ manifestè repugnat, quod fidei mysterijs, quod Ecclesiæ, quod Pontificum definitionibus est contrarium. Hinc hæreticorum rationes, quibus v., verbi g.gratia, Eucharistiæ Sacramentum, aut Trinitatis mysterium, impetunt, quantumcumquantumcumque ratiocinationi humanæ adulentur, & fucum faciant, improbabiles tamen sunt, quòd veritati nobis reuelatæ eas aduersari iam constet. Hæc ille.

Export TEI

185

*NVllam profectò esse neque sub veniali

Export TEI

Syllogismus damnati auctoris cum P. Sarasæ solutione.

probat, & optimè quidem §. & Proposit. 3. pro quo & Nos plura citatis locis: in fine autem ex Vendrochio Auctore damnato Senatus consulto Regij in Gallia Consilij status Ludouici XIV. nunc regnantis auctoritate firmato, cum duobus alijs eiusdem farinæ aretalogis, post iudicium Episcoporum ac Theologorum, de quo Auctor Tract. 4. §. 3. Syllogismum tenoris sequentis proponit: Ille contra conscientiam agit, qui id facit, quod conscientia iudicat non esse faciendum. At cùm aliquis probabilius esse censet aliquid esse illicitum quàm licitum, vtique etiam probabilius esse censet fugiendum id esse, quàm non fugiendum; non faciendum id esse, quàm faciendum: Qui ergo sic affectus est, & cum eo conscientiæ iudicio illud ipsum nihilominùs amplectitur & facit, id facit vtique, quod potiùs non faciendum iudicat: ergo agit contra lumen ac iudicium conscientiæ suæ. Sic Vendrochius, cuius malè instructam argumentationem explodendam à Logicis affirmat Auctor sic concludens: Syllogismum hunc Vendrochij afferre libuit, tum vt scrupulum, qui menti posset inhærere, clariùs rem exponendo, eximerem; tum vt ex hac Syllogismi forma planè illegitima pateat quàm insignis sit Logicus, qui omnes paßim Theologos præ se contemnit. Sic ille, cuius breuis responsio sic habet: Post Maiorem subdit: Ita est Vendrochi; sed vide vt legitima sit subsumptio: qua posita sic ait: Hoc tu asseris Vendrochi; ego verò nego. Non enim probabilius esse censet non faciendam esse actionem, sed contra statuit certò à se posse exhiberi, dum probabili ratione iudicat legem non obstringere. Quid iam concludes, obsecro? Post consequentiam ita claudit: Iam ostensum est eum contra conscientiæ iudicium nihil agere, cùm nihil agat, nisi ex conscientiæ dictamine certo & indubitato. Conscientiam autem hoc iudicium ferre potuisse iam satis superque est probatum. Sic ille.

Export TEI

186

*Vbi quidem negari nequit illegitimum

Export TEI

Expeditior alia.

esse discursum, neque est cur illius vitium taceatur: est autem in eo, quòd in Maiori dicitur contra conscientiam agere, qui id facit, quod iudicat non esse faciendum, vbi de dictamine agitur, quod est proxima regula operationis. In Minori ergo debebat dici posito dictamine circa maiorem probabilitatem, illud ipsum esse proximam regulam, proponente id conscientia vt necessariò amplectendum, si futura sit honesta operatio; quod tamen aliter euenit, cùm solùm dicatur dari iudicium circa operationem, quæ proponitur potiùs amplectenda, quàm non amplectenda, id est vt conuenientior, si quis velit quod est melius & perfectius operari, quod sine peccato potest non fieri: vnde inepta est consequentia, vtpotè ex præmissis incongruis & disparatis deducta, quæ sic debuissent ordinari, vt Maiori posita, Minor esset: Atqui posito iudicio circa opinionem probabilem, qui secus agit, id agit, quod conscientia iudicat non esse faciendum: quæ quidem neganda, |

p. 257

vel distinguenda: Iudicat non esse faciendum ex præcepto, nego: ex consilio concedo. Per quod simul & responsum est argumento, & vitium eiusdem ostensum; quod nequit non esse iuxta Auctoris mentem.

Export TEI

187

*NEgat etiam sub veniali, & eleganter

Export TEI

Nullam esse circa tutioris partis obligationem ex præcedenti resolutione firmatur.

ostendit, de quo & Nos vbi supra, & modò illud ex ipso libenter assumo, quod habet, n. 36. vbi sic ait: Nolo in re à grauissimis Theologis (Addo, & à me eorum minimo,) copiosißimè exposita, diutiùs immorari, ne rem actam rursus agam. Sic ille. Et quidem stante licito vsu circa opinionem minùs probabilem, de quo nuper, ex eo iam superatum est quidquid circa tutioris posthabitionem potest militare. Difficultas enim tunc videtur vrgere, quando maior probabilitas pro tutiori stat; tunc enim imprudenter videtur agi, cùm posthabito maiori lumine veritatis, se quis peri culo peccandi non reformidat exponere. Ad quod cùm respondeatur vt nuper vidimus, id tantùm negotium esse consilij, & validè conuincatur, iam ex eo habetur responsio ad obiectiones similes, quibus periculum contra legem faciendi aut præceptum inculcatur. Et est quidem graue immò & grauissimum iugum super filios Adam, quod recentes quidam Theologi imponere, sed casso labore; nituntur: scilicet neque vllum posse probabiliorem opinionem libertati fauentem amplecti, relicta ea, quæ pro lege aut præcepto stat. Volunt equidem homines in hac parte minùs esse rationales, quorum essentia in rationalitate consistit, non inquam sequi rationem, quæ pro libertate stat; maiorem enim probabilitatem maior rationum lux illustrat & roborat. Et hoc quia ipsi dicunt, noui sæculi nostri Pythagoræ, cùm tamen contrarium asserentium agmen sit adeò, vt vidimus, numerosum incomparabilium Magistrorum.

Export TEI

188

*Probat autem scriptor idem cum non

Export TEI

Nullam ex probabilibus esse alia tutiorem.

nullis ex ipsis agminis præfati ductoribus, inter opiniones probabiles nullam esse aliam tutiorem, si de peccato formaliter sumpto, & non materialiter considerato loquamur; quia in vsu cuiuslibet vitatur illud, in qua euitatione non est magis & minus, cum in qualibet absolutè vitetur. Quod potest explicari gratiæ Sanctificantis exemplo: qui enim vnum habet illius gradum, æquè à mortali peccato distat ratione illius expulso, ac ille qui plures, quia sicut cum pluribus compati nequit, ita neque cum vnico, in quo ratio tota contrarietatis inuenitur. Potest autem (id quod aliàs

Export TEI

Neque materialiter in eius vsu peccari.

etiam admonui) conuenienter dici operantem iuxta opinionem probabilem neque materialiter peccare, quia non facit contra legem aut præceptum, sicut de ignorantibus, aut cum defectu considerationis dici solet, ad operandum iuxta legem aut præceptum obligatis. Nam quando quis ex dispensatione legitima operatur, neque materialiter peccat, quia penitus cessat lex. Quod & accidere quando quis probabilem opinionem amplectitur, & iuxta illam operatur, diximus n. 182. Vbi cùm quæstio sit de nomine, conueniens profectò apparet nomen peccati submoueri, vt doctina de licita operatione sine vllo vel apparenti offendiculo in dies feliciùs & plausibiliùs progrediatur.

Export TEI

189

*DE his Auctor §. & Proposit. 5. vbi resol

Export TEI

Improbabilem vt explicet recens Auctor.

uit conscientiam in actionibus dirigendis non rectè sequi opinionem improbabilem: parùm tamen admodùm probabilem non nisi in extrema necessitate. Pro explicatione vtriusque certa quædam documenta proponit; ita tamen improbabiles explicat, vt cum hæreticis coincidere videantur: vt scilicet sint contra veritatem, quæ iam manifestè tenetur, iuxta ea, quæ ex ipso dedimus num. 184. addente postmodùm talem debere reputari, quæ contra ea, quæ à Pontificibus sunt præscripta, pertinaciter defenditur, à quibus constat esse condemnatam: cùm tamen compertum sit improbabilitatem à Doctoribus aliter explicari, vti & ab eodem. §. 5. in principio, explicari cœpta est, dicente esse illam, quæ nulla ratione suffulta est, & tantùm eam asserentium, sibique credi volentium Pythagoræ more, perti

Export TEI

Non omni ratione carere contra ipsum ostenditur.

nacia fouetur. Sed certè, vt ex modo loquendi ipsius videtur non obscurè colligi, opinio improbabilis non omni prorsus ratione videtur destituta; nam vt citato nu. 184. vidimus, rationes hæreticorum, licet improbandas, inducit, quod & ibidem, & num. 39. atque alibi inculcat. Nec est credibile hominem nisi prorsus insanum sine fundamento aliquo in assertionem quampiam prosilire. Non ergo improbabile est (de improbabilitate specialiter Scholarum ritu loquendo) quod omni ratione caret, etiam apparenti & leuissima, sed quod licet tales habeat, ita à Doctoribus reputantur, vt nullo modo liceat iuxta opinionem talem operari. Sicut enim temerè iudicare dicitur, qui ex leui quapiam suspicione proximo crimen imponit: Sic etiam qui similiter opinatur, imprudenter quidem, sed non ita absurdè sentit, vt eius opinio censuram Theologicam mereatur.

Export TEI

190

*Vnde non videtur improbabilis à parùm

Export TEI

Discrimen inter illam & valde parum probabilem contra eumdem explicatum.

admodùm probabili in eo differre, quod Auctor habet, num. 44. dicens, quòd si praxim spectes, quasi improbabilis reputanda est opinio illa, cui modica quædam ratio affulget, & tanta non sit, vt prudentibus viris planè approbetur: nec tamen tam exilis, quin ea vtcumque moueantur, sic vt sententiam illam falsi saltem penitus non coarguant. Cuius generis opiniones dirigendæ conscientiæ nemo rectè admouerit; cùm nemo, nisi admodùm imprudenter, eas humanis actionibus, negotijs inquam, rebusque adiaphoris (indifferentibus) soleat adhibere. Vnde solùm in casibus necessitatis extremæ locum potest habere. Sic pro Baptismi materia in casu huiusmodi tenuissi

Export TEI

Peculiaris casus pro Baptismo.

ma cereuisia adhiberi potest, licet parùm id probabile reputetur, de quo nu. 45. Non inquam videtur differre, quia improbabilem omni penitus ratione dispoliat; cùm tamen habere aliquam possit, talem tamen vt sufficere nequeat, quo mi|

p. 258

nùs à viris prudentibus nullius ferè momenti reputetur, vnde ab vsu censent penitus repellendam.

Export TEI

191

*Potest autem accidere vt circa improba

Export TEI

Quid cùm circa improbabilitatem est varietas opinionum.

bilitatem diuersæ sententiæ sint: quo euentu dicendum posse quempiam eorum sententiam amplecti, qui non esse improbabilem arbitrentur: quod est equidem iuxta generalem assertionem de licito vsu opinionis probabilis. Immò & asserendum licere illud, etiamsi minùs probabile sit esse probabilem, ob eadem fundamenta, & ipse qui de operando deliberat, in eadem sit sententia. Quamuis si incommodum nullum sit ille subiturus, hîc possit meliùs locum habere, quod asserit P. Scildere à Nobis aliàs, & ab Auctore nu. 34. refutatus; peccare scilicet venialiter eum, qui tuta parte relicta, minùs tutam amplexatur. Id quod verum habet, quando opinio, de qua agitur, vti probabilis est communiter recepta: cùm tamen in casu nostro secus habeat: & multò id potiùs quando contra proprium sensum saltim speculatiuum circa probabilitatem constat iudicare. Probabile quidem est; sed cùm & oppositum tale etiam sit, consequenter videtur dicendum sine veniali stare etiam posse operationem.

Export TEI

192

*P.Sarasa Tract. 5. num. 4. cogitationem

Export TEI

Modus dicendi P. Sarasæ.

quamdam proponit suam, quam Theologis, si ita videatur, examinandam relinquit. Ait ergo non magnam, si praxim spectemus, esse differentiam inter opiniones, quas dicimus nobis probabiles intrinsecè, seu ob rationes nobis ipsis occurrentes; & inter eas, quas vocamus extrinsecè probabiles; id est ob ita sentientis viri auctoritatem. Nam forma, quæ opinioni dat esse probabilem in id recidit, quòd opinio sit nixa rationibus, quæ à viro graui & prudenti non temerè probentur. Quid autem refert an mihi occurrerint rationes tales, nisi etiam sciam saltim probabiliter eas à viris prudentibus approbandas? Tota ergo, aut maxima ex parte probabilitatis natura à iudicio est prudentium desumenda. Et certior mihi videor esse quòd rationes illæ sint probabiles, quas licet ignorem, video tamen ab eiusmodi viro approbari, præ ijs, quæ mihi videntur probabiles: quandoquidem rationes à me inuentæ aut perceptæ, probabiles non sint, nisi à viris prudentibus probari possint. Quid autem illi de meis rationibus arbitraturi sint, non adeò mihi certum est, quàm id, quod video reipsa illos de suis arbitrari. Atque hinc conijcio magis mihi debere esse probabile quod alij prudentes sentiunt, quàm quod, ceteribus paribus, mihi de meo sensu rem ponderanti videtur esse probabile. Saltem hoc certum est, aliena auctoritate fultum probabilitatis gradum posse assequi: posse quidem ingenio ac motu proprio. Parum autem interesse videtur ad locum aliquem an deuenerim pedibus & labore meo, an verò pedibus & auxilio vectus alieno. Neque magis aut minùs hoc in loco sum, vtcumque huc peruenero. Sic non magis est tibi probabile, quod tuo iudicio scis, quàm quod auctoritate scis aliena. In hunc modum philosophatus ille.

Export TEI

193

*Vbi quidem, vt ipse ait si praxim specte

Export TEI

Discrimen inter probabile ab intrinseco & ab extrinseco, quid importet iuxta aliquos.

mus, non magna est differentia, quamuis non desint, qui circa morales operationes attendendam velint. Sic enim potest vir doctus sententiam singularem suam amplecti, & iuxta illam operari; cùm tamen nequeat sequi opinionem singularem alterius contra communem, vt existimat P. Vasquez Tomo 1. in 1. 2. Disput. 62. n. 12. & 13. iuncto 17. quem secutus est P. Thomas Sancius Tomo 1. Oper. moral. Lib. 1. Cap. 9. nu. 9. in fine. Angelus Bossius Tomo 1. n. 169. & seqq. Et alij apud Pasqualigum Decisione. 23. qui oppositum censet, sicut & P. Arriaga Tomo 3. Disput. 24. nu. 10. cum alijs, qui probabiliter cùm loquantur, ex eo fit neque à Doctoribus oppositum sentientibus

Export TEI

Iuxta alienam opinionem vnius viri docti posse operari.

posse conuenienter negari, dum censent posse quempiam alienam opinionem amplecti, & iuxta illam operari. Tunc sic. Probabile est posse eum qui communem sententiam tenet operari iuxta illam, quam aduersus communem doctus magister tenet: ergo licet quis eam non censeat probabilem, operari iuxta illam potest. Patet Consequentia, quia probabile est illam esse probabilem, & iuxta eam posse consequenter operari. Vbi ritè cadit quod P. Vasquez habet citato n. 17. Vers. Tertiò tunc sic locutus: Tunc enim iure arbitrari debemus operari nos posse rectè & prudenter sequentes aliorum sententiam contra propriam opinionem: neque existimare debemus nostras rationes esse demonstrationes euidentes, quæ oppositæ opinioni probabilitatem auferant. Sic ille: quod potest casui, de quo loquimur, adaptari: quandoquidem contra opinionem viri docti quidquid opponi potest vim demonstratiuam non continet, & probabilibus sit tantùm armis depugnandum.

Export TEI

194

*Stet ergo iuxta hæc, si praxim specte

Export TEI

Admittuntur aliqua ex Auctore citato.

mus, in eo, de quo est quæstio, differentiam esse non magnam; quandoquidem sicut sequi opinionem possumus, propriorum principiorum penetratione firmatam, caussarum & effectuum, aut absurdorum atque impossibilium, ad quæ deducuntur oppositum sentientes, vt docet P. Vasquez suprà nu. 10. & alij: ita & eam, quæ extrinseca auctoritate firmatur. Et prætereà stet eum, qui huiusmodi auctoritate mouetur, ad rationes etiam talis opinionis attendere; cùm non sit credibile viros doctos & prudentes irrationabiliter pronuntiare, quod & à Nobis dictum aliàs. Stet insuper auctoritatem ad opinionis formam pertinere: quandoquidem iuxta illam crescit probabilitas: quando scilicet Auctores non gregatim eunt in sententiam, sed qui rem vtrimque diligenter excusserint; vt benè cum obuijs alijs citatus Scriptor suprà nu. 5. Quidquid mouere prudentem assensum potest, ad opinionis formam spectat: quod de obiectiua accipiendum est, vt constat, eo modo quo opinio obiectiua esse po

Export TEI

Sine auctoritate extrinseca stare probabilitatem posse, viri docti & prudentis opinione.

test, de quo dictum Parte 1. n. 36. Sed non ita est forma, vt sine illa stare probabilitas nequeat: vnde nec firmum illud, quod asseritur, rationes ab aliquo inuentas non esse probabiles, nisi quatenus possunt à prudentibus approbari. Pro quo id facit, quod habet Auctor citato n. 5. sic locutus: |

p. 259

Liquet sanè vnius viri quas ad opinionem suam rationes affert, eas esse posse, vt præcedentium auctorum argumenta elidant, veritatemque probabiliùs inuestigent & attingant, etiamsi contra torrentem eant, & communi sententiæ aduersentur. Sic ille, addens statim, quod non videtur cum præmissis posse ritè componi, dum sic ait: Tum autem illa particularis viri opinio erit probabilis, si illi paßim ab Auctoribus non contradicatur: Sed contra potiùs rationibus ab eo allatis vt plurimùm acquiescant. Non inquam videtur: Si enim particularis opinio contra torrentem eat, vt ire posse asseritur, quomodò stet ab Auctorum torrente illi non contradici, aut eius rationibus passim acquiescere? Prætereà, opinionem particularem congruis cum fundamentis à se modo dicto firmatis potest quis apud se tenêre, nec publicam facere, & iuxta eam operari: quo euentu nulla extrinseca succurrit auctoritas: ergo illa de essentia probabilis opinionis non est. Quòd autem talis debeat esse, vt possit iuxta eam prudenter operari vsu ad alios deriuato, non est auctoritatem ab extrinseco habere; quia vtentes tali opinione, si viri docti non sint, auctoritatem illi non conciliant; prudens autem vsus esse in non doctis potest, quod est frequentius. Vnde quod additur de incertitudine futuræ approbationis à viris doctis & prudentibus, non videtur admittendum vti momenti quidquam continens; nam etiamsi non approbent, sua probabilitate gaudebit, iuxta dicta.

Export TEI

195

*Neque similiter arridet quod de præfe

Export TEI

Aliorum auctoritatẽauctoritatem non semper propriæ præferendam.

renda aliorum auctoritate dicitur: ea enim ratione non posset stare quod asseritur de nouæ opinionis Auctore; eo enim ipso debebit ab eo reijci, quòd proprium inuentum sit, etiamsi præ alijs rem discusserit, & rationes atque argumenta congesserit, quibus oppositæ sententiæ rationes elidantur. Et ita experimento compertum habetur opiniones aliquas magni habitas, & quasi inconcussæ veritatis, à doctis Theologis ad rigidum examen adductas, minùs probabiles deprehendi, & contra eas probabiliter decerni; immò & deseri ab ijs, qui eas fuerant vt certas aut probabiliores amplexi. Vbi addendum (quod & dixi

Export TEI

Nulla vnicum tantum sententia habet patronum.

Parte 1. n. 129.) non videri moraliter possibile vt opinio alicuius Auctoris egregiè in Theologia versati, prudentis, & non auidi nouitatum, ab aliquibus doctis & prudentibus non admittatur. Quod & docuit experientia, præsertim si de probabilitatis tantùm approbatione loquamur, & ratione potest demonstrari: nam quod me mouet, alium similiter dispositum mouere potest: posse autem dari ingenia aliqua similiter disposita negari nequit: vnde non semel in Auctoribus inuenimus opiniones aliquas peculiares, quas asserant excogitatas quidem à se, gauisos tamen, cùm apud Auctorem alium, quem referunt, eam contigit reperisse. Et hæc circa Auctorem, qui erga P. Mercori lucubrationem id egit breuiter, quod ex professo à Nobis Parte 4. vbi & contra Præfationis Auctorem competenter inuehitur, quod & à Nobis actum. Videatur §. 6. vt iam nos ad Auctorem alium non quidem ita vt citati, rigidum, sed seueriorem quàm oporteat transeamus.

Export TEI

ESt ille D. Michael Ferro Manrique, de quo

Export TEI

Circa difficultatem propositam citati Auctoris Conclusiones.

& suprà Sect. 20. qui Parte 2. Resolutionum. Quæst. 114. num. 19. sequentes habet conclusiones.

Export TEI

Post hæc sic subdit: Multò igitur expeditior manet hæc quæstio, quàm anteà a Summistis Theologis expedita erat. Sic ille.

Export TEI

197

*De quo dictum à Nobis Parte 1. nu. 89. & seqq. & Parte 4. n. 57. & 58. & vt modò dicamus aliquid, quod in hac fauorabili Pœnitentibus, & Sacramento etiam materia, semper est vtile, in illorum fauorem instituto.

Export TEI

Dico Primò. Tres priores Conclusiones ad

Export TEI

Assertio 1. circa tres priores Conclusiones.

mittendæ sunt, sed cum conuenienti explicatione. Certus enim esse potest Confessarius de opinione aliqua, certitudine se tenente ex parte subiecti, quia scilicet sine formidine eidem adhæret; cùm tamen reuera sint aliqui oppositum probabiliter amplectentes. Quo euentu secus est dicendum, vt ex dicendis inferiùs patebit. Et de imperito quidem à docto sufficienter instructo similiter dicendum: rogare enim doctum instructorem debet, an id quod asserit ita sit certum, vt |

p. 260

non sint aliqui secus probabiliter sentientes. Quod si dicat esse quidem, sed id ab eo non curandum; iterùm est rogaturus, an sit opinio probabilis, quæ absolutionem necessariò esse conferendam statuat. Quod quidem si non præstetur, neque Instructor, neque Confessarius suo muneri satisfaciunt, & lethaliter peccant. Et ita etiam accipiendum, quod in 8. dicitur Conclusione, ibi: Secus verò si totaliter certus sit &c.

Export TEI

198

*Dico Secundò. Quarta Conclusio etiam

Export TEI

Assertio 2. circa 4. & 9.

admittenda, sicut & Nona: circa quas non est opus distineri, quod & ampliùs ex dicendis erit manifestum.

Export TEI

Dico Tertiò. Conclusio Quinta nullatenus est

Export TEI

Assertio 3. circa 5. Confessarium sub mortali teneri absoluere.

admittenda, iuxta dicta à Nobis citatis locis, & Auctores, qui iam communiter obligationem sub mortali recognoscunt, & videri possunt apud Angelum Bossium Parte 1. n. 225. & 226. Ratio est satis comperta: quia ex quo Confessarius grauia Pœnitentis audiuit peccata, tenetur absoluere, si nullum ex parte illius occurrat obstaculum: Atqui in casu præsenti non occurrit: si enim aliquod, diuersus esset sentiendi modus circa opinionem Pœnitentis; quod tamen tale non est, quia eo non obstante potest absoluere, vt admittitur: ergo & debet. Et quidem obligatio esse tantùm sub veniali nequit; quia ex negatione absolutionis graue Pœnitenti onus imponitur, iterum scilicet grauia peccata Confessario alteri confitendi. Esse autem graue, & satis quidem tale, ex eo ostenditur, quod semel confiteri graue onus est, vnde scimus multos illud ita detrectare, vt per annos plures Confessionem protrahant, vel Sacrilegè confiteantur, in mortis etiam quandoque periculo, deuorata æterna damnatione. Constat etiam ex Decreto Concilij Lateranensis sub Innocentio Tertio, quod habetur in Cap. Omnis vtriusque sexus de Pœnit. & remission. vbi statuitur annuæ Confessionis præceptum, eo quòd, dum talis in Dei populo obligatio defuit, satis rarò fideles ad Pœnitentiæ Sacramentum veniebant

Export TEI

199

*Ad quod citatus Auctor conatur respon

Export TEI

Vt respondeat Auctor aduersans.

dere n. 13. 14. & 15. negans graue onus imponi: nam plerumq;plerumque Pœnitentes, qui insistunt in consequenda absolutione cum sua probabili opinione, non totaliter sani & incorrupti incedunt, & ideò illam euasionem quæsitam ostendunt: quod præuidens prudens & eruditus Confessarius, & illam internam maculam cognoscens, absolutionem non largitur. Item, multas esse opiniones, quæ vocantur probabiles, & tales non sunt: quibus si absolutio denegetur, tantùm ab est vt peccatum committatur, quòd potiùs meritorium sit cognita veritate cum illa procedere, non verò cum prætextu. Deinde non esse graue onus iterùm confiteri: nam omnes Confessarij sub sigillo manent inclusi, & omnes Deum, & Christum Dominum repræsentant, qui peccata & crimina iam cognoscit, siue iterùm confessa, siue non. Est autem iusta caussa ex opinionis probabilis macula siue nota, quæ necessitatem talem qualem importat denegando absolutionem.

Export TEI

Sed responsiones præfatæ nullius profectò mo

Export TEI

Eius nullius roboris esse responsiones ostenditur.

menti sunt. Nam prima & secunda ad rem non faciunt, cùm de Pœnitente agamus, qui requisita omnia ad Sacramentum adducit, & opinionem probabilem amplectitur: in quo cùm nullum peccatum sit, neque etiam est macula talis qualis, quæ absolutioni possit obstare, & ad summum imperfectio aliqua esse potest, quæ & nequit obstare, vt est fidei dogma ex Conciliorum definitionibus solam obligationem ad grauium peccatorum; & non ad imperfectionum Confessionem, sicut neq;neque ad venialium, in quibus plus est quàm imperfectio: vnde etiamsi in opinionis sequela peccatum esset veniale, non posset absolutio denegari. Quod de sigillo dicitur, & Sacerdote Christum scientem omnia repræsentante, grauitatem oneris minuit pro vnica eorumdem peccatorum confessione, sed non tollit, vt ex dictis constat: quod quidem in iterata est grauius, & sine paterna pietate à Confessario impositum, qui curare debet vt illud fidelibus valde reddatur tractabile, huius frequentia Sacramenti.

Export TEI

200

*Dico Quartò. Conclusio Sexta iuxta

Export TEI

Assertio 6. circa 6. vbi confictæ maculæ refutatio.

id, quod Auctor de iusta caussa pronuntiauerat, & nuper vidimus, non est admittenda: Siquidem iustam caussam esse ait solam opinionem probabilem ob maculam illam talem qualem. Ex quo & argui contra ipsum potest, vti præcedentium immemorem Conclusionum. Nam in Quarta asseruerat posse Confessarium se opinioni Pœnitentis conformare: ergo in ea non est macula, quæ absolutioni obstet ab eôdem conferendæ: quòd si est macula, illam non erit licitum impertire. Deinde in Conclusione Quinta dicitur: Si nullo motiuo &c. quod perinde est, ac sine vlla caussa: Atqui ea deesse non potest, quæ est ipsa opinio: Ergo

Export TEI

201

*Dico Quintò. Verosimiliter dici potest

Export TEI

Assertio 5. vt stare aliquando possit licita absolutionis denegatio.

Confessarium sine vllius reatu peccati Pœnitentem vti volentem opinione probabili posse non absoluere. Est iuxta dicta Parte 1. num. 131. cum grauissimis scriptoribus ita sentientibus quando opinio versatur circa valorem Sacramenti, de quo solus est iudex Confessarius. Non tamen est hoc ita certum, vt desint qui oppositum censeant ob fundamentum adductum de graui onere Pœnitentis, vt videri potest apud Angelum Bossium suprà n. 131. qui in ea videtur esse sententia. Non vrgere autem quod de graui onere diximus, citato loco ostensum, & modò addendum, præter fundamentum dictum de iudicio ad Confessarium spectante quando de valore Sacramenti agitur, eam subesse rationem, quòd negotium Pœnitentis vtiliter geritur eo quòd absolutione tali dubiũdubium maneat Sacramentum, cùm circa ipsius valorem versetur opinio: quod secus accidit quando opinio versatur circa alia non concernentia Sacramentum; tunc enim ex parte Pœnitentis est debita dispositio, & ex parte Confessarij expedita facultas, vnde nullum est obstaculum confectioni Sacramenti.

Export TEI

202

*Dico Sextò. Conclusio Septima neuti

Export TEI

Assertio 6. circa 7. Conclusionem.

quàm est admittenda, quia tunc sub mortali vrget obligatio, quod adducta circa Assertionem tertiam manifestè conuincunt, & hîc potiùs vrgent, quia præter negatam absolutionem rectè disposito est iniuria alia viro docto illata ab Idiota Confessario, paruipendente in re graui eum, cuius poterat & debebat magisterium reuereri. Equidem si ignarus iste extra Confessionis actum virum huiusmodi doctum consuleret, diceretque is |

p. 261

teneri illum sic accedentem absoluere, non posset absolutionem accedenti denegare: ergo nec consulenti erga Confessionem quid debeat præstare. Discursu euidenti claudendum. Rectè disposito absolutionem sine caussa negare est peccatum lethale: hic, de quo agimus, est rectè dispositus: ergo negare illi absolutionem est lethale peccatum. Maior est indubitata, & Minor certa, quia ideò dicitur peccari venialiter: Si enim dispositus non esset, nullum esset in negatione peccatum; vnde euidens est consequentia.

Export TEI

203

*Dico Septimò. Circa Octauam Con

Export TEI

Assertio 7. circa 8. Conclusionem; non esse necessario deponendam Confessario propriam opinionem.

clusionem, admittendam illam, non tamen quod videtur supponi. Scilicet ad absoluendum necessariò deponendam propriam Confessario opinionem: quod quidem à vero abest, cùm absoluere possit propria retenta opinione, quia non approbat, sed permittit suam Pœnitenti opinionem. Videtur autem Auctor, vt ex n. 16. apparet, volens nolens id, quod negauerat, confiteri, sic enim ibi: Docet suprà n. 3. Diana (ex Tractatu de Opin. probabili Parte 2. Resolut. 11.) quòd etiamsi Confessarius falsam esse Pœnitentis opinionem existimarit, tenetur cum illa probabili absolutionem impertiri: quod verum est si deponat suam conscientiam Confessarius, & ex rationabili caussa, putà quia adhuc de falsitate non est totaliter certus, Pœnitentis adhæreat opinioni; secus verò si totaliter certus sit &c. Atqui Diana manifestè sub mortali obligationem agnoscit: Ergo non est tantùm veniale, vt ille contendit. Est autem in sequentibus aperta compugnantia doctrinæ, sicut & n. 18. Cùm enim asseratur stante certitudine absoluta de falsitate opinionis, ad Confessarium alium, Pœnitentem esse remittendum verbis illis: Si itaque Confessarius malè & certò sentit de Pœnitentis opinione, iustè facit, si cum illa non transeat, sed dimittat ad alium Confessarium, qui reticeat & probet Pœnitentis opinionem &c. Ex eo clarè licet inferre non esse illam certò falsam, quandoquidem à Confessario alio reticeri & probari potest; & ita tenetur se illi conformare. Quòd si certò talis est: ergo nequit ad alium remitti Confessarium, sed de certa falsitate doceri. Nullus profectò Theologus adeò inconsequenter loqueretur. Sed eius iam argumenta contra præcipuum Assertum videamus.

Export TEI

204

*ARguit ergo Primò, Quia sine lege ad

Export TEI

1. Obiectio ex defectu legis obligantis.

grauem culpam obligante non est imponenda grauis culpa: nam peccatum non cognoui, nisi per legem Rom. 7. Debet enim lex aut Canon illam culpam in foro conscientiæ expressè aut verbis æquipollentibus postulare, vt imposita censeatur, pro quo se citat in 1. Tomo. Quæstione & Numero non indicatis: sed est Quæst. 34. n. 5. & 104. n. 9. vbi quòd peccatum non præsumitur in foro poli. l. Meritò. ff. pro socio. Atqui in nostro casu lex talis non est: ergo nec admittenda obligatio.

Export TEI

Respondeo concessa Maiori negando Mino

Export TEI

Resp. stare illam ex ipsa institutione Sacramenti Pœnitentiæ.

rem, quia ex institutione Sacramenti Pœnitentiæ, habetur in Ecclesia expressum & inconcussum dogma de impertienda absolutione rectè disposito, & non relinquendo imperfecto Sacramento cum graui Pœnitentis iniuria. Ex quo per legitimam consequentiam deducitur accedentem cum opinione probabili esse absoluendum, quia ritè & rectè dispositus accedit. Pro quo facit id, quod habet Auctor Tomo 1. Quæst. 24. vbi inqui

Export TEI

Exemplo Portionatus obligantis ad Sacrum officium roboratur.

rit an Portionarius Ecclesiæ Cathedralis aut Collegialis ad cantus seu organum electus seu creatus teneatur Horas canonicas recitare. Et respondet affirmatiuè, quia Portionatus est Beneficium, & huic Canonicum est annexum Officium: Quare hæc pars habet regulam pro se, & contrarium tenens debet docere de limitatione seu declaratione Sedis Apostolicæ, à qua obligatio regulæ ortum habuit: quæ sunt illius verba n. 3. Ita ergo in præsenti; neque enim pro Portionatu specialis regula est; sed quia rationem Beneficij habet, censetur inclusus; licet aliquid pro eo possit allegari. Vnde & concludit num. 7. Igitur hæc pars sequenda videtur tamquàm magis probabilis & tutior: nec auderem in re graui, cuius omißio conscientiam polluit & maculat, contrariam partem eligere, licet sciam eam esse ab aliquibus amplexam & probatam. Sic ille, solita elegantia, casui, in quo sumus, adaptandum.

Export TEI

205

*Secundò. Semper Officium Confessarij

Export TEI

2. ex Officio iudicis in Confessario.

liberum esse debet, sicut Officium iudicis externi, vterque enim liberè iudicare debet ex varijs animum mouentibus. Atqui libertas amitteretur, si Confessarius teneretur sequi Pœnitentis opinionem, cùm ipse supra Confessarium esset, & maneret subiectus Pœnitenti, & deficeret ordo iudiciarius, & intraret ordinis iudiciarij peruersio, quod est absurdum.

Export TEI

Respondeo negando quod assumitur; Officium

Export TEI

Vt stet illud conuenienter explicatum.

enim iudicis non est liberum, sed alligatum legibus, vnde debet iuxta allegata & probata ferre sententiam; quod in Sacramentali foro similiter accidit, debet enim Confessarius iuxta allegata à Pœnitente iudicare. Et cùm in casu, de quo agimus, apertis in Confessione peccatis, alleget se de illis dolere, & emendationem proponere, ac propterea sententiam absolutionis expostulet, non obstante vsu opinionis probabilis, in quo peccatum nullum, ideò nequit ei talis sententia denegari. In quo neque subiectio est Confessarij, neque iudicij peruersio; cùm illa respectu Pœnitentis non sit, sed legis. Et est euidens contra sic arguentem redargutio: nam fatetur Confessarium peccare venialiter sine caussa absolutionem denegando: ergo non est liber in executione Officij, & Pœnitenti subditur, & sic est peruersio iudicij. Et quid ad hæc ille? Quidquid profectò dixerit, suo poterit argumento similiter applicare.

Export TEI

206

*Tertiò. Si opinio probabilis Auctorum

Export TEI

3. ex confictis Doctorum opinionibus.

ad peccatum Confessarium obligaret, sequeretur aliud absurdum, quòd in potestate duorum Doctorum esset ex sua opinione peccati legem condere & introducere: & contingeret multoties talem opinionem non benè esse fundatam, vt pluries constat in hoc libro: & resultaret quòd opinio fallax & infirma peccati obligationem formaret, quod esset aliud absurdum.

Export TEI

Respondeo negando sequelam, cuius probatio

Export TEI

Nullius momenti ostenditur.

est friuola; in quo etiam inconsequentia futilis continetur. Qui enim Doctores constituere opi|

p. 262

nionem probabilem possunt, non condunt peccati legem, quod solùm ad superiores spectat potestates, sed materiam exhibent, circa quam lex versari possit. Quòd si contingat opinionem non benè esse fundatam, vt dicitur, ibi inconsequentia apparet; quæstio enim de opinione verè probabili, & sic de benè fundata procedit, & fit desultorius transitus ad casum, in quo nulla est difficultas. Quod autem de pluribus huius generis opinionibus suo in libro repertis affirmat, in quo contra Dianam certamen inofficiosum assumpsit, eatenus est verum, quatenus plures opiniones valdè probabiles, & à doctissimis scriptoribus propugnatas, improbabilitatis nota traducit: quæ censuræ sunt improbabiles, de quibus in decursu fusiùs, Deo dante, disseremus. Prætereà, Non absoluere est peccatum veniale iuxta ipsum, vt vidimus; contra quod eius etiam militat argumentum. Respondeat ergo.

Export TEI

207

*Quartò. Quando adsunt opiniones du

Export TEI

4. Ex præsumptione in dubio pro iudice.

bium est; sed in dubio magis præsumendum est pro Confessario, quàm pro Pœnitente; nam in Iure pro iudice præsumitur. l. 2. C. de Offic. Ciuil. iud. Menochius de Præsumption. Lib. 2. Præsumpt. 67. num. 1.

Export TEI

Respondeo negando Maiorem de dubio vt est

Export TEI

Infirma & futilis comprobatur.

oppositum opinioni, & à Theologis ac moralibus Philosophis in his materijs solet vsurpari; licet generalius ad opiniones etiam trahi soleat, in quibus regulariter loquendo pro iudice est præsumendum, scilicet eum Iuri se in ferenda sententia conformasse, dum veritas non elidit præsumptionem; quod & in Confessario asserendum. Sed quid hoc ad obligationem eius, de quo agitur, & non factum, sed ius concernit? Frigidum sanè, & extra propositum casus, de quo est quæstio, & Iuristæ in re Theologica proprium argumentum, ad ostentationem vulgarium textuum, & eruditionis ex Auctore satis obuio comparatæ. Vbi & quod de obligatione sub veniali est dictum pariter obiectandum.

Export TEI

208

*Quintò, Quia hanc partem tenuerunt

Export TEI

5. ex DoctorũDoctorum auctoritate. Ioannes Medina.

Medina in Codice, de Confeßione dimidiata iteranda §. sequitur, (19. scilicet) vbi ait quod Confessor eruditus & eminens potest absolutionem negare, & ei tenetur parêre confitens: secus verò si Confessor non sit eruditus, & Pœnitens habeat alios meliores pro sua opinione: & similiter Confessor doctus, vel per alios instuctus de falsitate opinionis, potest denegare absolutionem, & ei tenetur parêre confitens. Item comprehenditur ex Arch. & Siluestro in Summa. Confessor 3. num. 11. vbi

Export TEI

Siluester.

quòd si Confessor eruditus certus de falsitate opinionis contra suam conscientiam dictantem peccatum esse in absoluendo, absoluat, mortaliter peccat. Toletus etiam in Summa, Lib. 3. Cap. 10.

Export TEI

Cardinalis Toletus.

n. 7. licet primò doceat debere Confessarium absoluere Pœnitentem cum sua opinione probabili; posteà ait quòd potest Confessarius sequi illius opinionem: verbum autem Potest libertatem importat, & non necessitatem præcisam, quando est affirmatiuè prolatum sine negatione, ex multis congestis à Cenedo in Collectaneis ad Sextum. Collectan. 18. n. 4.

Export TEI

Respondeo Ioannem Medinam verbis adductis

Export TEI

Ostenditur illos non penitus aduersari.

non absolutè negare quod Auctor, cùm asserat Confessorem non eruditum debere absoluere habentem pro sua opinione digniores. Deinde id quod de neganda asserit, erudito & eminenti tantùm Confessori concedit; quæ est notabilis limitatio, & à mente Auctoris aliena. Ibidem etiam asserit, quòd licet opinio sit in damnum tertij, proprius & ordinarius Sacerdos debet absoluere, secus delegatus: in quo valdè est sententiæ Auctoris aduersus, qui distinctionem illam reijcit. n. 17. Quod autem ex Archidiacono à Siluestro adducto profertur, indubitatum est, & de quo non est quæstio. Cardinalis Toletus (in cuius citatione est error, cùm dici debuerit Cap. 20. vers. vltimo sublato n. 7. non extante ibi) satis mentem suam aperuit affirmans Confessarium debere absoluere; vnde cùm posteà addit posse, iuxta dudùm dicta ab ipso est accipiendum, ne sibi statim contradicere vir tantus videatur. Et quidem vt de Iure aliquid etiam adijciamus. Clausula reuocatoria eatenus vim habet, quatenus cum præcedenti dispositione nequit stare: id quod in legibus & statutis verissimum comprobatur. l. 1. §. His tantummodò. C. de lat. lib. toll. Romanus Consil. 57. n. 1. & ibi Mandos, & Marius Antoninus Lib. 1. Resolut. 46. num. 9. Cùm ergo id quod dictus Cardinalis protulerat priùs dicens: Potest Pœni

Export TEI

Cardinalis Toletus.

tens obligare Confessarium vt ipsum absoluat in sua opinione: nullam habeat repugnantiam cum eo quod subdit, dum ait: Quarum vtramque in conscientia potest sequi Confessarius; quia in huiusmodi difficultatibus, vt subsistere obligatio possit, debet etiam moralis facultas stabiliri, bellè sibi consonat Doctoris tanti doctrina, pro qua & videndus ibi Victorellus.

Export TEI

209

*Sextò, vrgere nititur, & pariter respon

Export TEI

6. ex proprio Officio Confessarij.

dere rationi, quam sibi obijcit vt fundamentum ipsi aduersæ positionis, quòd scilicet Confessarius potest, vnde & debet. Nam quod possit Confessarius doctus licitè absolutionẽabsolutionem impendere, huius rei iudicium ad Officium Confessarij tantùm spectat, non verò Pœnitentis, ad quem non pertinet iudicare de Officio Confessarij, sed de suo, & de suis culpis: nullus enim reus potest se intromittere in iudicis Officium, nisi ad allegandas suas exceptiones.

Export TEI

Respondeo negando quod assumitur de iudi

Export TEI

Quomodo cum illo stet iudicium Pœnitentis explicatur.

cio soli Confessario reseruato: nam cùm pro absolutione extet obligatio omnibus nota, etiam circa illam potest Pœnitens iudicare, sicut quiuis alius iuxta principia Theologica; quemadmodùm in externo foro potest qui de sua est certus iustitia, Officium iudicis implorare; quod non est in eius se Officium intromittere, quia nullam legalem actionem ex ijs, quæ ad iudicis Officium spectant, exequitur, sed id, quod ad exceptionum allegationem reuocatur. Vbi quod de obligatione sub veniali est dictum, habet congruam & vrgentem adaptationem.

Export TEI

210

*Nec plus vrget quod tradit n. 12. dicens

Export TEI

Ex Officio Medici malà argui, cum retorsione.

Confessarium habere portam apertam probabilis opinionis, per quam licitè ingredi potest; non tamen tenetur ingredi, si ingressus sibi displicuerit; potest enim esse aut nimis angustus, aut latus, & ex vna vel altera parte displicere Confessario: qui Medicus etiam cùm sit, gustare & approbare debet medicinam; non tamen tenetur ipsam arbitrio infirmi & ægrotantis relinquere, nisi Confessor ignarus sit (iuxta tradita ex Ioanne |

p. 263

Medina) & Pœnitens alios digniores pro se habeat, vel probabiles rationes. Non inquam vrget. Et in primis non videtur quomodò porta probabilis opinionis, quæ Pœnitenti faueat, angustum habere possit ingressum; qui neque nimis latus videri potest, cùm rationum sufficienti pondere, & auctoritate sit minimè contemnenda fundatus. Quod autem ad medicinam spectat, verum quidem est non debere illam arbitrio ægroti relinqui regulariter loquendo: Si tamen certum sit aliquam esse, quæ præ alijs sit illi futura vtilis, meritò agere cum Medico potest vt illam applicet, ad quod & ille est grauiter obligatus. Cùm ergo medicina omnium optima sit absolutio rectè dispositis impertita: iure agere Pœnitens cum Confessario potest pro illa obtinenda, cùm ex voluntate agendi contra opinionem probabilem nullum in eo impedimentum inueniatur.

Export TEI

211

*Videat ergo iam lector, quàm verus sui

Export TEI

Circa Iuristæ iactabundum effatum.

commendator fuerit, qui id dixit, quod ex ipso datum nu. 196. multò scilicet expeditiorem manere hanc quæstionem, quàm anteà à Summistis Theologis expedita erat: qua fiducia solent Iuristæ nonnulli lucubratiunculas suas in rebus Theologicis venditare. Et vt hanc qualem cumque no

Export TEI

Pro praxi vtilis admonitio.

stram terminemus, & Pœnitentem ab angustijs præfatis eruamus, instruendus ille, vt si cum opinione probabili aliquid operatus est, in quo bona fide processit, id non confiteatur. Quòd si fortè id, dum confiteretur, aperuit, & Confessarius aliter faciendum iniungat, opinionem propriam præferendo, annuat reuerenter, nutu quidem qui reuerentiam, non propositum importet: & posteà vt sibi visum fuerit operetur. Quòd si & proposuit, mutare propositum sine peccato potest, & sua in operando vti libertate. Pro quo hæc satis.

SECTIO XXI.

An Parocho in prædictis & alijs probabiliter operanti pœna poßit infligi, & qualis illa.

EXCVRSIO.

§. I.

§. II.

§. III.

§. IV.

§. V.

§. VI.

EXCVRSIONIS PARS ALTERA.

§. I.

§. II.