PROLOGVS AVTORIS.

COnsideratio de Iure & Iustitia omnibus, qui grauiora tractant studia, communis est. Philosophi quidem morales eam sibi propriam arbitrantur. Inter quos Princeps Aristoteles libro. 5. Ethicorum exactissimè illam prosequitur. Ibidemq́ue eiusdem interpretes, similiter vtriusque Iurisconsulti titulos de Iustitia & Iure designarunt, vt patet. ff. de Iustitia & Iure. Item Gratianus quatuor primas Decreti distinctiones de Iure & Iuris differentia disposuit: atque in eisdem locis omnis vtriusque Iurisperitorum multitudo de Iure & Iustitia sermonem facit. At verò sacra nostra Theologia, quæ omnibus scientijs prædominatur, & de omnibus, quantùm ad finem æternæ vitæ attinet, iudex est: hanc etiam tractationem de Iustitia & Iure, vt hominum saluti consulat, sibi legitimè ascribit. Nam, vt ait Apostolus ad Titum. 2. Apparuit gratia Dei Saluatoris nostri omnibus hominibus erudiens nos vt abnegantes impietatem & sæcularia desideria sobriè & iustè & piè viuamus in hoc sæculo. Sobriè quidem, erga nos ipsos. Iustè ad proximos. Piè erga Deũ Deum . Theologi itaque munus est de iustitia & iure, quatenus ad spiritualem vitam attinet, dubitationes dissoluere. Quapropter inter Theologos D. Isidorus lib. 5. Etimologiarum per multa capita singularem tractatũ tractatum edidit: ex quo Gratianus vbi suprà , ferè omnia desumpsit. Magister autem Sententiarum pauca quidem, nec satis opportunè de Iustitia & Iure collegit. Nam in 3. Sententiarum dist. 37. agens de præceptis secundæ tabulæ, quædam circa quintum & septimũ septimum mandatum de pertinentibus ad iustitiam profert, & iterum in 4. Sententiarum dist. 15. dum de tertia parte pœnitentiæ ageret, scilicet, de satisfactione, quædam miscet quæ ad iustitiam attinent, scilicet, de restitutione. Vnus autem D. Divus Thom. Thomas inter omnes scholasticos, quicquid ad Iustitiam attinens à Theologo cognoscendum erat, suis numeris absolutum dedit, ab ista Quæst. 57. vsque ad 122. disserens etiam de partibus potentialibus virtutis iustitiæ. Sed nos in hoc opere duntaxat quæ ad partes subiectiuas pertinent, quæ propriè sub iustitia continentur disseremus, vsque ad Quæst. 78.
DVbitatur ante omnia in hoc proœ mio cuiusnā cuiusnam facultatis sit magis proprium de iure & iustitia disserere? Num Philosophia moralis; An sacra Theologia; An vero vtriusque iuris peritia primas tenere debeat in hoc munere præstando? Ad hoc respondetur, & sit prima conclusio. Ad moralem Philosophiam propriè & directè spectat de iure & iustitia quæstiones definire quatenus homo ordinatur ad conuictum politicum & finem naturalem. Ratio est, | quoniam ad philosophiam moralem spectat de humanis actibus iudicare, in quibus reperitur ratio virtutis & vitij, at verò iustitia post prudentiam primum locum inter virtutes obtinet, ergo.
Secunda conclusio. Sub eadem ferè ratione pertinet ad Iuris ciuilis peritos, quos vulgo Legistas vocamus, definire de quistionibus questionibus Iustitiæ & iuris iuxta normam humanarũ humanarum legũ legum . Hæc conclusio magis indiget explicatione quàm probatione. Dixi enim sub eadẽ eadem ferè ratione; hoc est respectu eiusdẽ eiusdem finis moralis philosophi. Cæterũ Cæterum peritia illorum qui Iuri ciuili operam dant, non erit scientifica, nisi rationes humanarum legum ex philosophia deduxerint, & tunc exercẽt exercent illi officium moralium philosophorum: & reuera sunt philosophi morales ex parte, scilicet, ex materia Iustitiæ, & adhuc imperfecti nisi fuerint dialectici.
Tertia conclusio. Ad sacram Theologiā Theologiam maximè pertinet de Iustitia & Iure perscrutari vsque ad minima respectu boni spiritualis & finis supernaturalis. Pro cuius intelligentia. Nota quod sicut gratia dicitur perficere naturā naturam non solum in se ipsa, sed etiam eleuans illam ad aliquid altius & diuinius: Ita sacra Theologia quando conuenit cum aliqua scientia in obiecto materiali, non solum perficit illam scientiam intra suos limites & in se ipsa, sed etiam eleuat obiectum illius, ad suam rationem formalem eminentiorem. V. Verbi g. gratia, metaphysicus considerat de Deo, de illius vnitate, immutabilitate, æternitate, & omnipotentia. Sed hæc omnia attributa Theologus profundiùs attingit: & distinctiùs cognoscit, vt videre est apud Diuum Dionysium in tractatibus de diuinis nominibus, de mystica Theologia, & de cęlesti cælesti hierarchia. Vbi eadem quæ alias metaphysici cōtemplātur contemplantur , multò diuiniùs ipse distinguit. Ad hunc itaque modum sacra Theologia cum sit practica saltem eminenter, considerat omnia quæ philosophus moralis multò altiùs & diuiniùs quam ille. Cō firmatur Confirmatur ex illo Sapientiæ. 8. Vbi dicitur de diuina sapientia. Sobrietatem enim & prudentiam, & iustitiam & virtutem docet. Vbi fit mentio quatuor virtutum Cardina lium. Nam per sobrietatem intelligitur omnis temperātia temperantia : per virtutem autem, fortitudo. Vbi obiter obserua quare primo loco posuit sobrietatem, cum tamen prudentia sit prima omnium virtutum. Ratio huius est, quoniam in natura corrupta ad acquirendam prudentiam, necessarium est exercitium temperantiæ, quam vocat sobrietatem: nihil enim magis impedit iudicium prudentiale quàm vitia carnalia quæ causa sunt hebetudinis & cæcitatis mentis.
Sit quarta cōclusio conclusio , ad Iuris Canonici peritos pertinet canones ecclesiasticos discere: præsertim illos qui accommodantur ad causas fori exterioris decidendas. Si quid vero aliud considerant mutuatum accipiunt partim à Theologis partim à Iure ciuili. Probatur & explicatur ista conclusio, quoniam in toto corpore Iuris canonici continetur triplex differentia canonum: quidam enim desumpti sunt ex sacris literis, aliquando ex definitionibus Conciliorũ Conciliorum circa fidẽ fidem vel circa sacramenta. Hæc omnia constat, quòd legitimè pertinent ad Theologiam sacram. Sunt alij Canones propositi vt regulæ ad decidendas lites ecclesiasticas. Et isti vt in plurimum habent suam rationem & fundamentum in Iure ciuili. Itaq́ue si à Iure canonico auferantur, quæ pertinent ad Theologiam & ad ius ciuile ferè nihil remanebit nisi quædam cæremonialia. Et confirmatur tota doctrina præcedens, quoniam supra scientias quas naturali ratione cognouit Arist. Aristoteles non est introducta alia scientia in mundo nisi illa quæ deducta est ex fide reuelata. Hæc autem est sacra Theologia, ergo necesse est, quòd Iuris canonici peritiam reducamus vel ad sacram Theologiam vel ad moralem philosophiam, sicut & Iuris ciuilis reduximus peritiam. Nihilominus ex prædictis deducamus vnum corollarium, videlicet, quòd prudens Theologus, quoties occurrerit aliquis casus conscientiæ decidendus, de quo decernunt leges siue ecclesiasticæ, siue ciuiles, debet consulere Iurisperitos, nisi aliàs ipse cognouerit illas leges sufficienter. Ratio huius est, quoniam Theologo satis est nosse legem naturalem & diuinam & quanuis non erat | alienum ab illo scire omnes leges ecclesiasticas: tamen quia Theologus diuinis intendens rebus, quæ plurimæ sunt & multam habent subtilitatem, non valebat tantam sarcinam legum memoria tenere: idcirco accepit diuina prouidentia sui laboris auxiliatores dominos Canonistas quemadmodum in lege Veteri, vt habetur Numerorum capit. 34. erant quidam Leuitæ inferioris classis: quorum officium solum modo erat portare vasa & ornamenta inuoluta tabernaculi: quæ sacerdotes superioris ordinis tangebant & disponebant intra tabernaculum: ita se habent Canonistæ & Theologi, quòd Theologi intrant tabernaculum & facultatem habent disserendi de quidditate & effectibus sacramentorum & aliorum instrumentorum fidei & religionis. At vero Iuris canonici periti solum debent curare fideliter memoria tenere quæ in sacris Canonibus continentur cum literali intelligentia ad obsequium Theologorum. Interdum etiam opus habent ex Iure ciuili rationes acquirere ad decidendas causas ecclesiasticas, vt meliùs munus suũ suum possint perficere. Atque in hoc iuris Canonici periti nostri temporis excellentiam habent.
Diuisio huius tractatus de Justitia & iure.
VNIVERSAM cōsiderationem considerationem de Iustitia & iure in quatuor partes diuidit quidem D. Diuus Thom Thomas . In prima parte agitur de Iustitia. In secunda parte de partibus illius. In tertia parte, de dono Spiritus sancti correspondenti sibi: quod est pietas. In quarta parte, de præceptis Iustitiæ. Duæ priores partes magnum negotium nobis in hoc opere facessunt: præsertim ab ista quæ stione 57. vsque ad 78. Aliæ verò posteriores breuissime expediũtur expediuntur à Diuo Thoma in quæstione 121. & 122. Iam vero illa pars de iustitia rursus diuiditur in quatuor partes. Primo quidem disputatur de Iure, quod est obiectum iustitiæ. Secundo de ipsa Iustitia. Tertio de iniustitia. Quarto de iudicio.
Loading...