Quarta differentia consideratur secundùm immutabilitatem vel mutabilitatem
vtriusque iuris. Etenim ius positiuum mutabile est per se loquendo secundùm legislatoris beneplacitum. Ius autem naturale
simpliciter & per se loquendo immutabile
est, sicut & sua regula est immutabilis &
firma. In qua differentia maximè obseruandum est: quòd ius naturale non in omnibus
principijs parem immutabilitatem retinet.
Quædam enim sunt immutabilia: ita vt
|
per diuinam potentiam mutari non possint.
V.
Verbi
g.
gratia,
Bonum est agendum, malum
est fugiendum. Non est periurandum, non
est falsum testimonium dicendum. Alia
verò sunt immutabilia quidem per totam
naturam & potestatem humanam, sed mutabilia per diuinam potentiam absolutam
Dei
.v.
, Verbi
g.
gratia,
Non est occidendus innocens,
ita
immutabe
immutabile
est ius istud naturale: quòd
non sit in toto orbe potestas in oppositum. Nihilominus videtur Deus de facto
dispensare in isto iure. Dum præcepit Abrahæ, vt immolaret suum filium innocentem: & iterum filijs Israel præcepit, vt interficerent infantes
Innocẽtes
Innocentes
Amorrhæorum, & Cananæorum. Veruntamen sapientioribus & prudentioribus Theologorum
videtur quòd illa non fuerit propriè dispensatio: sed potiùs fuerit mutatio materiæ circa quam versatur illud ius, scilicet, vitam
alienam innocentis. Sed cùm Deus sit dominus vitæ & mortis, sicut ipse potest occidere innocentem: ita potest concedere hanc facultatem alteri tanquam ministro diuini beneplaciti. Cæterum propriè
dispensatio esset quando, manente materia legis & iuris, fieret licitum oppositum
eius, quod præcipitur per legem. Ac proinde ijdem Theologi dicunt: quòd præ
cepta Decalogi sunt indispensabilia, etiam
per diuinam potentiam. Et ratio est, quoniam si Deus concedit alicui vt accipiat
rem & vxorem vicini: iam mutat materiam præcepti tanquam Dominus absolutus omnium rerum: & iam qui accipit
vxorem vicini, non accipit rem alienam,
neque attrectat vxorem alienam. His tamen non obstantibus, negare non possumus, quin huiusmodi præcepta habeant
aliquam varietatem & mutabilitatem quanuis contingat ex parte materiæ: quod quidem non contingit in alijs præceptis,
v.
Verbi
g.
gratia,
Non falsum testimonium dices. Alia sunt
præcepta quæ vt in plurimum, stantibus humanis moribus rectis & compositis, non variantur: sed aliquando necesse est variari
propter malitiam alicuius hominis. Cuiusmodi est præceptum de reddendo deposito, quod respicit ius naturale. At verò propter malitiam deponentis: quia petit depo
situm gladium ad occidendum innocentem, non debet depositarius depositum
reddere gladium: imo tenetur non reddere, vt docet Diuus
Thomas in solutione
ad primum. Hoc autem non contingit
quia ius naturale mutetur secundùm se,
sed quia mutatur ille cui reddendum erat
depositum, & cui adæquandum erat tale ius. Ratio huius doctrinæ ea est, quoniam in illo euentu est aliud ius naturæ
quod est defensio innocentis aut reipublicæ. Imo etiam concurrit præceptum de
non occidendo. Quòd si tunc redderem
depositum gladium essem ego cooperans
ad mortem alterius. Et quoniam ista præ
cepta de defensione innocentis & de non
occidendo, sunt principaliora & vniuerfaliora quàm illud præceptum de reddendo
deposito, idcircò non reddendum est. Possumus duo exempla in naturalibus pro explicatione huius nostræ doctrinæ proferre.
Primũ
Primum
sit. Videmus enim quòd in naturalibus quædam ita sunt necessaria vt per
nullam
potẽtiam
potentiam
possint variari
. v.
, Verbi
g.
gratia,
quatuor & tria sunt septem. Alia vero sunt
quæ per nullam naturalem potentiam variari possunt
. v.
, Verbi
g.
gratia,
cælum est: Angelus est.
At vero per potentiam Dei absolutam aliter se possunt habere. Alia vero sunt necessaria naturaliter, quatenùs vt in plurimum ita contingunt
. v.
, Verbi
g.
gratia,
Hominem nasci duobus pedibus & duabus manibus:
licet aliquando videamus aliter contingere. Alterum exemplum est valde accommodatum ad explicandam rationem, quare quædam naturalia præcepta aliquando aliter se habeant. Videmus enim in rebus naturalibus, quòd quanuis graue habeat naturalem inclinationem ad motum
deorsum, tamen aliquando quasi obliuiscitur illius naturalis inclinationis particularis, & non quidem propter violentiam, sed propter bonum vniuersi ascendit sursum ne detur vacuum. Ad quod
quidem bonum omnis res naturalis habet superiorem quandam inclinationem
magis quam dominantem, quàm propriam particularem inclinationem. Ita contingit in moralibus, quòd quædam præcepta naturalia inferiora cedunt superioribus
|
pręceptis
præceptis
quantùm ad exercitium quando
simul exerceri nequeunt. Vt patet de præ
cepto de reddendo deposito gladio, quod
cedit in prædicto euentu alijs præceptis
superioribus de defensione innocentis, &
de non occidendo. Et hoc est egregium
documentum.