ARTICVLVS II. ¶ Vtrùm sit licitum occidere peccatores. AD Secundum sic proceditur.{ Inf. quæst. 108. ar. 1. & 3. Et 1. 2. q. 100. ar. 9. ad 3. Et 3. cont. c. 140. Et Rom. 12. lect. 3. cor. 4. fin. } Videtur, ꝙ non sit licitũ occidere homines peccatores. Dominus enim Matth. 13. in parabola prohibuit extirpare zizaniā , qui sunt filij nequā , vt ibidẽ dicitur: Sed omne quod est prohibitum à Deo, est peccatum. Ergo occidere peccatorem, est peccatũ . ¶ 2 Præterea. Iustitia humana cō formatur iustitiæ diuinæ. Sed secũ dùm diuinā iustitiā peccatores ad pœnitentiam reseruantur: secundũ illud Ezech. 18. "Nolo mortem peccatoris, sed vt cōuertatur , & viuat." Ergo videtur omnino esse iniustũ , quòd peccatores occidantur. ¶ 3 Præterea. Illud quod est secũdùm se malum, nullo bono fine fieri licet: vt patet per † { Cap. 7. parũ ante mediũ , to. 4. } August. in lib. cōtra mendacium, & per † { Li. 2. Eth. ca. 6. parũ ante finẽ , tom. 4. } Philosophum in 2. Ethic. Sed occidere hominem, secundũ se malum est: quia ad omnes homines tenentur charitatem habere. Amicos autem volumus viuere & esse: vt dicitur in 9. † { Libr. 9. c. 4. to. 5. } Ethic. Ergo nullo modo licet hominẽ peccatorem occidere. SED cōtra est quod dicitur Exodi. 22. "Maleficos non patieris viuere." Et in Psal. 100. "In matutino interficiebā omnes peccatores terræ." RESPONDEO dicendum, quòd sicut † { Art. præc. } dictum est, licitum est occidere animalia bruta, inquantum ordinantur naturaliter ad hominum vsum, sicut imperfectũ ordinatur ad perfectum. Omnis autem pars ordinatur ad totum, vt imperfectum ad perfectum. Et ideo omnis pars naturaliter est propter totum. Et propter hoc videmus, ꝙ si saluti totius corporis humani expediat præcisio alicuius membri, puta cùm est putridum vel corruptiuum aliorum membrorum, laudabiliter & salubriter abscinditur. Quælibet autem persona singularis comparatur ad totam communitatem sicut pars ad totũ : & ideo si aliquis homo sit periculosus communitati & corruptiuus ipsius propter aliquod peccatum, laudabiliter & salubriter occiditur, vt bonum commune conseruetur. Modicum enim fermentum totā massam corrumpit, vt dicitur 1. ad Corinthios. 5. AD primum ergo dicẽdum , ꝙ Dominus abstinendum mandauit ab eradicatione zizaniorum, vt tritico parceretur, id est, bonis. Quod quidem fit, quando non possunt occidi mali, quin simul occidantur & boni, vel quia latent inter bonos, vel quia habent multos sequaces: ita quòd sine bonorum pericu lo interfici nō possunt, vt August. † { Li. 3. c. 2. à med. tomo. 7. } dicit contra Parmenianum. Vnde Dominus docet magis esse sinendum malos viuere, & vltionem reseruandam vsque ad extremum iudicium, quàm quòd boni simul occidantur. Quando verò ex occisione malorum non imminet periculũ bonis, sed magis tutela & salus, tunc licitè possunt mali occidi. AD secundum dicẽdum , quòd Deus secundùm ordinem suæ sapientiæ quandoque statim peccatores occidit ad liberationem bonorum, quandoque autem eis pœ nitendi tempus concedit, secundũ quod ipse nouit suis electis expedire. Et hoc etiā humana iustitia imitatur proposse. Illos enim qui sunt perniciosi in alios, occidit: eos verò, qui peccant, alijs grauiter nō nocentes, ad pœnitentiam reseruat. AD tertium dicendum, quòd homo peccando, ab ordine rationis recedit. Et ideo decidit à dignitate humana: prout scilicet homo est naturaliter liber & propter seipsum existens: & incidit quodammodo in seruitutem bestiarum: vt scilicet de ipso ordinetur, secundũ quod est vtile alijs, secundùm illud Psalm. 48. "Homo cùm in honore esset, non intellexit": comparatus est iumentis insipientibus, & similis factus est illis. Et Prouerb. 11. dicitur: "Qui stultus est, seruiet sapienti." Et ideo quanuis hominem in sua dignitate manentem occidere sit secundùm se malum, tamen hominẽ peccatorem occidere, potest esse bonum, sicut occidere bestiam. Pe ior enim est malus homo quàm bestia, & plus nocet, vt Philosophus dicit in 1. Polit. † { Li. 7. Eth. c. 6. in fin. tom. 5. } & in 7. Ethic. ¶ Conclusio est affirmatiua. COMMENTARIVS. DVbitatur primò in hoc articulo de veritate huius conclusionis & de bonitate rationis illius? ¶ Arguitur primò contra rationẽ conclusionis, Sequitur ex illa, quod sit licitum occidere innocentem quādo expedierit ad bonum communitatis. Probatur seqnela . Quia sicut ipsa manus est pars corporis, ita innocens est pars ipsius reipublicæ, ergo sicut licitum est abscindere manum, quia ordinatur ad bonum totius: ita etiam licitum erit occidere innocentem, quia ordinatur ad bonũ ipsius reipublicæ. ¶ Confirmatur. Quia propter salutem totius corporis licitum est abscindere manũ , non solum infirmam sed etiam si sit sana: ergo similiter etiam si homo sit innocens, licitum erit illum occidere si talis occisio cedit in salutem reipublicæ. Arguitur secundò & confirmatur. Sequitur ex eadem ratione, quod licitum erit occidere hominem infectum peste ne alios inficiat, quia est pars communitatis. Arguitur tertiò contra ipsam conclusionem. Præceptum Decalogi, "Non occides", intelligitur, de occisione hominis, nisi excipiamus inde tantum illos quos Deus, vel data lege vel expressa reuelatione iusserit interfici: sed plurimi sunt quos nō attingit ista exceptio: ergo non erit licitum illos occidere. Maior est expressa doctrina Augustini lib. 1. de Ciuit. c. 20. & 21. Minor etiā patet. Arguitur quartò. Si aliquam moderationem debemus ponere illi præcepto, Nō occides, erit altera de duabus. Prima quidẽ quod intelligatur de homine innocẽte . Sed contra hoc est, quod isto modo non liceret occidere innocentem probatum tamen nocentem. Tum etiam quia occidens priuata autoritate nocentem, peccat contra præceptum istud: imo & ipse iudex peccat contra hoc præceptum, si prætermisso ordine iuris occidit peccatorem. Altera moderatio solet esse, scilicet, Nō occides autoritate priuata, sed hæc etiam moderatio refellitur, quia neque ipsi reipublicæ licitum est autoritate publica interficere innocentem. In hoc dubio sunt variæ sententiæ in modo explicandi quintum illud præceptum, Non occides. Scotus enim in 4. dist. 15. q. 3. asserit, vsque adeo vniuersaliter intelligendum esse præceptum, vt non liceat magistratibus publicis interficere reos, quantumlibet sint nociui reipublicæ: nisi tatum illos quos Deus speciali reuelatione, vel lege iusserit interfici. Vnde colligit licitum esse interficere nocturnos fures: quia hoc Deus præcepit in lege veteri: diurnos autem non licet interficere. Colligit etiam adulteras nō esse licitum interficere: quia quanuis olim iusserit dominus in lege, adulteras lapidare: tamen Ioan. 8. cap. abrogauit Christus Dominus legem illam, cum liberauit adulterā cui dixit, "nemo te condemnauit, neque ego te condemnabo". Alij modi dicendi insinuati sunt in 4. argum. quos etiam refert Durandus in 4. dist. 47. q. 4. & ille sequitur secundam illam moderationem. D. Tho. etiam annumerat alios modos dicendi in opusc. 4. in explicatione quinti præcepti. PRO decisione veritatis sit prima conclusio. Sententia Scoti est temeraria & erronea in fide. Probatur. Quia secundùm fidem catholicam, potestas publica habet facultatem occidendi & mutilādi , etiam si sit respublica gentilium, quibus nulla data est lex diuina neque vlla facta reuelatio de occisione peccatorũ , ergo. Hec sententia Scoti erronea est. Probo antecedens, quoniam ad Rom. 13. loquens Apostolus de magistratibus publicis sui temporis inquit, "Vis non timere potestatem, bonum fac. Si autem non feceris, time: non enim sine causa gladium portat." Ac si diceret, potestatem habet mutilandi & occidendi gladio. ¶ Secundo probatur. Secundùm fidem licitum est hæreticos occidere & igne cremare, vt satis ostenditur supra. q. 11. art. 3. & 4. de pœnis hæreticorũ : at vero Deus non tulit aliquam legem de comburendis hæreticis neq; specialem reuelationem fecit: ergo male dicit Scotus requiri aliquā reuelationẽ vel vt lege sit præcepta huiusmodi occisio. Tertiò sequeretur ex opposita sententia, quod modo in lege noua nullum prorsus malefactorem licitum esset occidere. Probatur sequela: quia iam cessauerunt omnino legalia quantum ad iudicialia & cæremonialia præcepta, & in lege noua nulla data est lex positiua de occidendis huiusmodi malefactoribus: ergo nullum licitum est occidere. Præterea ratio quam Diuus Thomas facit in articulo procedit ex lumine naturali: ergo lex ista naturalis nulla lege positiua abroganda est, cum ipse Deus sit autor naturæ. Ex quo sequitur, quod si secundum Scotum iure naturæ non esset licitum occidere malefactores quantumlibet Reipublicæ nociuos: quod Deus lege sua positiua non perfecerit, sed potius debilitaret legem naturalem. Quartò probatur, ex vsu communi omnium nationum: semper enim lumine naturali ducti legislatores, speciales leges tulerunt de plectendis capitali pœna aliquibus malefactoribus, quod etiā patet ex sententia Philosophorum, qualis etiam fuit Lycurgus & Solon & alij senatores. Et denique summi Pontifices sæpe puniunt malefactores pœna capitis, & in Concilio Constantiensi iussu concilij, est combustus Hieronymus de Parga hæreticus. Sunt etiam plurima testimonia Sanctorum, testimonia & pontificum, quæ habentur apud Gratianũ . 23. quæstione. 4. & in titulis, de homicidio in toto iure Canonico & ciuili, specialiter in l. capitalium. ff. de pœnis. Secunda conclusio. Optima explicatio quinti præcepti est, quod intelligatur non occides hominem iniustè. Declaratur ista conclusio. Pro quo notandum est, quod hominis occisio & homicidium differunt inter se ex vsu loquendi Philosophorum & Theologorum: quod hominis occisio quā uis sit de genere male sonantium & habeat speciem mali: tamen non ita intrinsecè malum est, vt non possit honestari aliqua circunstantia. Verbi gratia, si sit malefactor nociuus reipublicæ & occidatur autoritate rei publicæ. At vero homicidium, est actio intrinsecè mala quæ nullo modo potest honestari, & ita dixit Diuus Thomas 1. 2. quæ stione 100. articulo. 8. ad tertium. quod id quod prohibetur illo præcepto non occi des, habet rationem indebiti quod nos dicimus iniusti. Et ita docet Diuus Augustinus libro. 1. de libero arbitrio. capit. 4. vnde scholastici acceperunt prædictam distinctionem. Probatur modo conclusio. Primo, quia quintum præceptum est præceptum naturale: sed ius naturale solum prohibet ea quæ sunt contra rationem: ergo materia siue obiectum illius præcepti includit intrinsecè rationem indebiti contra rationem naturalem, & propterea non fuit necessarium, quod in ipso præcepto exprimeretur non occides indebite, constabat enim quod talis intelligentia includebatur in illis verbis non occides. Quemadmodum Philosophi in diffinitionibus rerũ non multiplicant verba, sed contenti sunt genere & differentia: postea vero explicantes diffinitionem, ostendunt quomodo multa alia includebantur in illa: ita etiam debent esse leges breues & compendiosæ, postea vero explicantur à viris Iurisperitis. Sed obijcit Durandus vbi supra. Quia pari ratione diceremus esse prohibitum ire in campum scilicet indebite. Respondetur tamen, nō esse eandem rationẽ : & differentia est, quod ire in campum si referatur ad mores hominum, est aliquid in differens secundum se & absolutè consideratum, at vero occisio hominis voluntaria secundum se & absolutè considerata, est de genere malorum, vnde oportet quod excusetur aliqua circunstantia, scilicet quia homo est perniciosus & nociuus communitati & occiditur ab habente autoritatem: vnde sufficit quod in ipso præcepto absolutè dicatur non occides. Ad argumenta in oppositum respondetur. Ad primum nego sequelam. Neque enim est eadem ratio de manu & de homine innocente, sed differentia maxima est, quia manus naturaliter non est propter se ipsam sed propter totum: at vero homo ex natura sua est aliquod totum immediatè ordinabile ad finem beatitudinis: si autem habet rationem partis, hoc est secundum conuersationem & communem conuictum politicum, quapropter quandiu homo non defuit in communi hac conuersatione & politica: non potest respublica illum directè vita priuare, etiam si ex morte illius sequatur salus totius reipublicæ. Et hinc est quod quanuis manum sanam & integram possimus præscindere pro salute corporis, non tamen occidere innocentem pro salute reipublicæ. Et per hoc patet ad confirmationem & ad secundum argumentum. Dicimus enim, quod nulla ratione infirmum peste infectum, potest respublica occidere ne inficiat alios: eo quod non incurrit aliquam culpam propter infirmitatem: ipse tamen tenetur se ipsum ab alijs separare quantum poterit ex charitate & ex iustitia, quod si non fecerit poterit respublica illum occidere in pœnam peccati: imo quiuis alius titulo defensionis, poterit illum occidere si certus est moraliter, quod peste inficietur ab illo. Ad tertium argumentum respondetur, quod Diuus Augustinus sæpe vocat leges Dei, quibus licitum est reos nocentes occidere, non quia oporteat quod sint leges diuinæ positiuæ: sed sufficit aliquando lex ipsa naturalis, aliquando vero superadditur lex humana quæ deriuatur ex lege naturali tanquam illi consonans & conueniens. Et ita dicit Diuus Augustinus ibidem, quod personam gerentes publicæ potestatis secundum eius leges, hoc est iustissimæ rationis imperium sceleratos morte puniunt, non faciunt contra præceptum, non occides. Verum est tamen quod Diuus Augustinus aliquando non est multum solicitus de proprietate vocabuli, & appellat exceptiones illius præcepti quæ proprius dicerentur explicationes. Ad quartum argumentum respondetur, nō esse legitimas illas explicationes nisi quatenus reducuntur ad nostram secundā conclusionem. Cæterum ad rationes Scoti respondetur, quod legalia iam omnino cessauerunt, nunc autem in lege gratiæ quantum ad hoc quod est occidere vel non occidere hominem, lege naturali gubernamur vel lege humana positiua: neq; illud quòd dominus dixit Ioannis. 8. Non fuit abrogatio legis veteris, quæ adulteras præcipiebat lapidare neque prohibitio ne de cętero occideretur: solum fuit manifestatio mansuetudinis Christi.