Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAP. CVM IN OFFICIIS.

DIximus in capite primo huius tituli, an Episcopi possint hac in vltima voluntate distribuere bona propria, vel ecclesiæ. Nunc verò oportet eandem quæstionem repetere in clericis sacerdotia, quæ beneficia vulgò dicimus, obtinentibus. Et in his clericis, qui curam animarũanimarum, & administrationem ecclesiæ gerunt, est considerandum, quòd ius in ecclesiæ reditibus habeant. Sunt etenim, vt

1

^† quibusdam placet, in bona valetudine constituti, vsufructuarij. In ægritudine verò, à qua decedunt, vsuarij. gloss. in c. præsenti. de offic. ordin. in 6. quam dicit singularem Barbat. in cap. requisisti. isto titul. nu. 34. idem in cap. venerabili. de offic. deleg. colum. 10. & in tractat. de præstand Cardin. 1. part. quæst. 3. colum. 5. idem gloss. in cap. 3. de probatio. & in cap. possessiones. de rebus eccles. Rursus clericos habentes beneficia, esse tantùm vsuarios, asserit glo. in cap. quia nos. isto tit. & in cap. fin. de pecul. cler. alia in capit. cùm constet. de pignor. & in cap. cùm olim. de rerum permut. quibus in locis mirè Doctor. variant, ita vt certa ex eis sententia capi non possit, tametsi Abb. in repet. cap. cùm esses. isto titul. num. 21. latè super hoc disputet, magisq́;magisque probet vltimam opinionem. Mihi verò nec est satis compertum, clericum habentem beneficium, esse omninò vsufructuarium, nec prorsus vsuarium. Nam vsufructuarius potest disponere de his, quæ ex vsufructu acquisiuit, quod non potest hic clericus. Vsuarius verò nihil præter vsum habet, at clericus beneficium ecclesiasticum Canonico titulo possidens, plus iuris habet, quàm vsuarius, sicuti apparebit ex his, quæ statim tradātradam. Vnde neutra Doct. opinio placet, & est, ni fallor, inutilis, atque ab hac disputatione extranea ipsa hæc iuris Canonici interpretum consideratio.

In his igitur ecclesiasticis

2

^† reditibus id iuris habent clerici, quod à Canonibus expressim sibi conceditur. Innoc. in c. indecorum. de ætat. & qualit. gloss. in c. res ecclesiæ. 12. q. 1. Archid. in cap. statutum. §. assessorem. de rescrip. in 6. pulchrè Cardinal. consil. 110. col. 2. siquidem res ecclesiarum subiacent administrationi Romani Pontificis, & Prælatorum, à quibus ipsa Catholica ecclesia regitur, sic & Canonibus ecclesiasticis ipsum ecclesiæ patrimo|

p. 681

nium commissum est, ex qua regula plurima deduci possunt hac in quæstione, præ cæteris notanda.

Primùm, exactè ac diligenter canonibus consideratis colligitur, clericos beneficia habentes, ex eorum reditibus eos tantùm expendere posse, qui ad eorum honestum victum, vestitum, cæterosq́ue vsus necessarios, aut congruos sufficiant. cap. fina. 12. quæst. 1. & in cap. videntes. ead. quæst. & in princip. 44. distinct. Tibi, ô sacerdos, inquit Hieronymus, viuere de altari permittitur, non luxuriari. Bona etenim ecclesiarum, sunt proprium Christi patrimonium. capit. cùm ex eo. de electio. in 6. notant Felinus & Decius in cap. constitutus. de rescript. Hinc diuus Bernardus epistola 2. scribit: Denique quicquid pręter necessarium victum, ac simplicem vestitum de altario retines, tuum non est, rapina est, sacrilegium est.

Secundò, hinc infertur clericis omninò permissum esse antiquis canonibus reditus ecclesiasticos, qui ad præfatam congruam sustentationem necessarij non sint, in optima, vel aduersa valetudine, in pios erogare vsus, iuxta illud Lucæ 1. quod superest date pauperibus. c. final. 16. quæst. 1. capit. cassellas. cap. Episcopi. 10. quæst. 2. Noua etenim lex de dandis decimis ecclesiæ ministris, ex eo iustitiam præ se fert, quòd pro congrua ministrorum sustentatione, & pro pauperibus alendis, datur ipsa decima fructuum pars. Caiet. in 2. 2. quæst. 87. artic. 1. & quæst. 185. art. 7. cap. decimæ. & cap. fin. 16. quæst. 1.

Tertiò, ex eadem ratione apertum fit, clericum habentem ecclesiasticũecclesiasticum beneficium, posse liberè disponere de illis reditibus, qui essent necessarij ad eius honestum sumptum, inspecta cuiusq;cuiusque qualitate, si eos præcipuos is habeat, qui aliunde victum, & necessaria sibi ministrauit. Hæc etenim pars bonorum ecclesiasticorum ministris per canones antiquos constituitur. cap. ecclesias. 13. q. 1. text. & ibi Abb. in c. de his. de eccles. ædific. Tho. 2. 2. q. 185. artic. 7. in resp. ad 2. Ioan. Maior in 4. sent. distinct. 24. quæst. 17. & quæst. 20. Et idem ipse dicerem in his reditibus ecclesię, & beneficij, quos dignissima mercede industriæ, & laboris impensi in ecclesiæ regimine recipit ipse, qui ecclesiæ curam gessit, ex Bolognino in Anani. consilio 87. vbi ipse Anani. hoc ipsum probat.

Quartùm, quod ex pręmissis inferri potest, non facilem habet definitionem: sunt etenim qui opinentur, clericum habentem

3

^† beneficium, vltra sibi necessaria, in profanos vsus reditus illius expendentem, mortale crimẽcrimen committere, & teneri ad restitutionem illorum redituum, quos ita expendit ex Hieron. dicente: Aliena capere conuincitur, qui vltra necessaria sibi retinere probatur. cap. 1. §. ordinandus. 42. distinct. Sensit hanc opinionem Tho. 2. 2. quæst. 43. artic. 8. expressim asserit Alex. Halen. 3. part. quæst. 36. membr. 5. Ricard. in 4. sentent. distinct. 45. articul. 3. quæst. 1. Gabriel in 4. dist. 15. quæst. 8. Floren. 3. part. titul. 15. capit. 1. §. 19. Ioan. Maior. in dist. 24. quæst. 17. dicens hanc opinionem esse communem. quam tandem probat Paludan. in 4. distinct. 24. q. 3. artic. vlt. quibus suffragatur text. optimus in c. episcopus. 12. quæst. 1. & in ca. 1. 12. q. 3. Pulchrè diuus Bernard. Epist. 42. colum. 3. Clamant, inquit, pauperes, nostrum est quod effunditis, nobis crudeliter subtrahitur, quod inaniter expenditis. Huic opinioni accedunt Abb. in cap. cùm secundum. de præbend. prima colum. & Archid. & Domi. in summa. 44. distinct. Fel. in capit. postulasti. num. 6. de rescript. idem in capit. de quarta. num. 33. de præscript. Anton. Burg. in cap. 1. numer. 28. de emptio Sed hæc atque alia à dictis Doct. adducta, eò tendunt frequentius, vt sit illicita hæc ecclesiasticorum redituum distributio, non tamen vt sit restitutio necessariò facienda. Præterea reditus ecclesiastici, qui supersunt vltra ministrorum victum, alieni dicuntur non propriè, sed ex quadam metaphora, eo quòd pauperibus essent erogandi, quod autoritate Hieronymi comprobatur: is etenim scribit, bona ecclesiarum dici bona pauperum, quo ad debitum, quia eis debentur, non quo ad dominiũdominium, nec quo ad proprietatem: sicuti refert Card. à Turrecrema. in cap. videntes. nume. 2. 12. quæstio. 1. Canon autem primus. 12. quæst. 3. id tantùm probat, acquisita ex reditibus ecclesiæ, aut beneficij, ad ecclesiam pertinere, quod omnes concedunt: nec inde sequitur, prælatum reditus sibi designatos per luxuriam consumentem, ad restitutionem teneri. Quamobrem licet concedant hanc consumptionem absque mortali crimine non fieri, negant tamen restituendi obligationem. Thom. & Caieta. 2. 2. q. 185. artic. 7. Præpos. in summa. 44. distinctio. colum. 5. Thom. quolibet. 6. artic. 12. Syluest. verb. clericus 4. q. 20. & verbo, restitutio. 3. q. 5. Adria. in 4. senten. incipiente, pro clariori. 4. conclusio. Ioan. Arbore. in Theosophia. part. 1. cap. 25. ad fin. & Ioan. Driedo. de liber. Christia. pagina 199. quorum sententia benignior est, & nostris hisce temporibus admittenda, ex totius Christiani orbis consuetudine, qua plurimum adiuuatur. Nam post factam bonorum diuisionem inter ecclesiam & episcopum, ac sacerdotes ecclesiæ ministros, episcopi & ministri ecclesiastici verè domini sunt eius fructuum portionis, quæ sibi contigit. Quod latè tractat & tradit Dom. Soto lib. 10. de iust. & iur. q. 4. art. 3. & 4.

Quintò, ex principali

4

^† assertione colligitur, in quotidianis distributionibus ecclesiastici beneficij, id animaduertẽdumanimaduertendum esse, vt earũearum dominium acquisitũacquisitum censeri debeat, habẽtihabenti beneficium, & eas percipienti. text. in cap. vnico. |

p. 682

de clericis non residen. in 6. ad finem. vbi Domin. & Franc. hoc sentiunt. Barb. dicens illum text. singul. in cap. fin. col. fin. de pecul. cleric. notat glo. Guliel. in extrauag. 1. ne sede vacan. inter communes. verb. consueuerit. in 1. Decius consil. 280. colum. 1. quorum opinio communis est, sicuti eam secutus asserit Paris. consil. 33. vol. 4. col. 2. Constat enim, has distributiones à canonibus ecclesiæ ministris concedi ob illud ministerium, quod altari, aut diuino cultui impendunt. idem notat Bologninus in Ananiæ consilio 87.

Sextò, ex his constat ratio

5

^† decretalis, ad hæc. isto tit. qua probatur, clericum posse etiāetiam in ægritudine constitutum, causa donationis inter viuos, reditus ecclesiæ in piam erogare causam, modò in hac donatione moderamine vtatur, si ex ea ægritudine decedat: sed si in bona existens valetudine, velit in pios vsus aliquid expendere de bonis mobilibus, id agere poterit liberè, nulla præfinita quātitatequantitate, quod etiam probatur in capit. quia Ioannes. iuncta gloss. 12. quæst. 5. notant Abb. Anchar. Imol. & Barbat. in d. cap. ad hæc. Vnde oportet à viuente fieri traditionem horum bonorum, quæ sic donantur. Barbat. in dicto capitul. ad hæc. 2. colum da.

Septimò, clericum beneficium ecclesiasticum habentem, proprio testamento non posse disponere de bonis occasione ecclesię acquisitis. text. in hoc cap. cùm in officijs. etiam si illa bona acquisierit occasione reditus ipsius beneficij. text. in c. relatum. in 2. isto tit. vbi Abb. idẽidem Abbas latiùs in c. cùm esses. eod. tit. in Relectione. num. 23. Cuius opinio omnium consensu recepta est, omnes etenim iuris vtriusq;vtriusque professores hoc verum esse iure fatentur, licet Paluda. in 4. sentent. distinct. 15. q. 3. argum. 6. clericis permittat liberè testari de reditibus beneficij, quod manifestè conuincitur per dicta iura, & communem sententiam, quæ procedit non tantùm in reditibus collectis ex beneficio, sed etiāetiam in rebus emptis pecunia, quæ ex eisdem reditibus fuerit collecta. Barba. in c. inquirendum. de pecul. cler. num. 7. Stephan. Bertran. cons. 259. vol. 2. quod probatur in d. c. relatum. & in hoc cap. & id passim sentire videntur Doctores.

Octauò, potest ex his perpendi

6

^† veritas gl. in d. cap. præsenti. de offic. ordin. lib. 6. quæ dixit, clericum posse liberè testari de bonis, ex simplici beneficio acquisitis. cuius opinionem tenuit Hostien. in c. fin. de pecul. cler. ex cap. requisisti. in fin. isto tit. & inquiunt Ant. & Imol. in d. cap. fin. opinionem hanc in praxi receptam esse. Eam verò falsam esse nos arbitramur per tex. in cap. Episcopus. 14. q. 1. vbi probatur, canonicos, qui simplex beneficium obtinent, non habere bona ecclesiæ, vt propria, sed ad dispensandum. idem etiam constat ex his, quæ in præcedentibus assertionibus adducta fuere. Nam iura prohibentia clericum testari de reditibus beneficij, absq;absque aliqua distinctione loquuntur. Nec oberit text. in d. cap. requisisti. vbi id tantùm probatur, relictum Canonico alicuius ecclesiæ, ipsi Canonico acquiri, nec præsumi debere, causa ecclesiæ ei legatum factum fuisse, ex quibus gloss. opinio iure non procedit. & ita eam reprobant Abb. in d. c. cùm esses. num. 23. idem hîc. idem in cap. 2. de deci. & in cap. fin. de pecul. cleric. Archid. in cap. statutum. §. assessorem. de rescrip. in 6. Innocen. in cap. indecorum. de æta. & qualit. Domin. & Franc. in d. capit. præsenti. col. 5. Barba. in tract. de præst. Card. part. 1. q. 3. numer. 80. idem in d. c. requisisti. isto tit. num. 34. idem in cap. fin. num. 14. de pecul. cler. eandem opinionem dicunt esse veriorem Imol. in d. c. fin. Bertran. in d. consil. 258. volum. 2. & communem Ias. consil. 75. vol. 3. & Alber. Trotius, de vero & perfect. cleric. lib. 2. cap. 51. num. 7. id tamen concedi poterit, pensionarium posse proprio testamento disponere, de reditibus ex pensione ecclesiastica perceptis, & eo intestato eosdem reditus ad legitimos successores pertinere, sicuti de iure id probat Hiero. Gigas in tractat. de pensionibus. q. 52.

Vltimò, hinc potest deduci, an

7

^† Romanus Pontifex valeat permittere propria dispensatione clericis testamentum facere, & in eo bona illa distribuere, quæ ex reditibus beneficij acquisierunt, qua in quæst. Abb. in Relect. cap. cùm esses. isto tit. nume. 30. scribit, non posse Romanum Pontificem sine maxima causa hāchanc testamenti libertatem concedere. Barbat. hîc, 5. colum. idem Francisc. in rubr. isto titul. in 6. col. 32. Quin & Barbat. scribit in tractatu, de præst. Cardin. 1. part. quæst. 4. licentiam hanc testandi à Romano Pontifice concessam clericis de reditibus beneficiorum, esse intelligendam ad pios vsus, non aliàs. Ipse verò considero bonorum ecclesiasticorum administrationem ipsi Romano Pontifici, & eius canonis constitutionibus commissam esse. c videntes. c. præcipimus. 12. q. 1. quibus quidem canonibus separatim ab ecclesiæ ærario conceditur episcopis, & clericis ecclesiarum ministris certa ex reditibus ecclesiasticis portio. c. de reditibus. c. cognouimus. c. mox est. c. sancimus. 12. q. 2. Thom. 2. 2. q. 185. artic. 7. & quodlib. 6. art. 12. ad hæc accedat etiam quòd prohibitio testandi clericis inducta est iure humano, quod constat ex hoc c. & alijs, quæ in præcedentibus conclusionibus adduximus, alioqui si iure diuino esset prædicta prohibitio inducta, non posset permitti vllo pacto dispensatio Romani Pontificis, quam Abb. Franc. & alij passim concedunt, sicuti probaui in epitome de spon. 2. part. c. 7. §. 9. num. 4. Quòd si Papa dispensare potest hanc testandi licentiam, valet dispensatio sine causa, quamuis iniquè concedatur, vt in eadem epitome tradidi dicto §. 9. num. 8. |

p. 683

Consequitur ergo ex his, posse RomanũRomanum Pontificem facultatem testandi de reditibus, & bonis ecclesiæ occasione acquisitis, episcopis & clericis concedere. Nam & monachis id concedi posse à Papa, diximus in c. 2. ad fin. isto tit. vbi plures autores huius assertionis retuli, qui & hanc opinionem, quam modò asserui, expressè profitentur, eamq́ue vsus Christiani orbis recepit, & asserit communem esse Dec. consilio 512. col. 2.

Erit tamen isthæc licentia

8

^† testandi ita restringenda, vt in primo testamento intelligatur, non in secundo. arg. l. boues §. hoc sermone. ff. de verb. signif. l. dotis promissio. ff. de iure doti. c. non potest. §. 1. de præb. in 6. notat in hac specie eleganter Philip. Dec. consil. 512. cui subscribit Soc. iunior in consil. 89. 1. vol. cons. dicens sic respondisse insignes Iurisconsultos, dum hęc quęstio in lite tractaretur, & idem potest comprobari ex pluribus, quæ Alciat. congerit in dicto §. hoc sermone. & Hippol. in rubric. ff. de fideiuss. num. 97. Ias. in l. diuortio. §. quod in anno. ff. solut. matri. & insigni compendio Mart. ab Azpilcueta in cap. placuit. de pœnitent. dist. 6. num. 166. in his etenim quæ odiosa sunt, simplex concessio primum actũactum tantùm respicit. & idem in onerosis. d. c. non potest. & in d. l. dotis promissio. notatur in l. placet. ff. de libe. & posthu. Calde. consil. 16. de iure patro. Fel. in c. 2. de treug. & pace. Qua ratione idem Soc. iun. d. consil. 89. conatur probare, licentiam testandi à Romano Pontifice præstitam Episcopis, morte Romani Pontificis re integra cessare, quia hic actus odiosus est, & ideò extinguitur morte ipsius autoris. gloss. in cap. à nobis. in 1. de sentent. excomm. communiter ibi recepta. l. fin. ff. de pœnis. notant Abb. & Fel. in cap. ex literis. de constit. & Mart. ab Azpilcueta in d. c. placuit. nu. 161. qui pulchrè aliquot explicuit. quæ minus diligenter tractauerat Fel. in c. licet vndique. de offic. deleg. Sed & Decij opinionem in d. consilio 512. post huius operis primam & secundam editionem vidi probatam esse à Tiraque. in d. §. hoc sermone. num. 128. quæ tamen modò mihi dubia videtur ex his, quæ ab eodem Tiraq. illic traduntur, limit. 17. autoritate Bal. in c. 1. in princip. col. penult. vers. deinde quæro, pone quòd princeps. tit. de pace constantiæ.

Verùm moribus receptum est, vt

9

^† solis Episcopis hæc testandi licentia sit necessaria, siquidem clerici omnes liberè testantur, & in vltima voluntate distribuunt bona, quæ ex reditibus ecclesiarum adepti sunt, atque in eisdem intestati decedentes, successores habent parentes, fratres, cæterosq́ue cognatos. Hanc tamen consuetudinem damnant plerique, ex eo quòd in capit. relatum. in 2. isto titul. approbetur consuetudo, quæ permittit clericis testari in pios vsus, aut in præmium alicuius ministerij ipsis viuentibus clericis à famulis im pensi: generalis ergo consuetudo non recipitur. quem text. dixit esse sing. Rochus Curt. in cap. fin. de consue. fol. paruo. 48. colum. 4 hunc abusum reprobans. cui opinioni assentiuntur omnes Doct. hîc, & in d. cap. relatum. & in fin. de pecu. cler. Abb. in d. capit. cùm esses. in relect. 14. col. Franc. in rubr. hoc titul. in 6 col. 32. Barb. in tract. de præst. Card. 1. par. q. 4. Ioan. Maior. in 4. sent. d. 24. q. 20. Angel. verb. clericus. 2. §. 13. Syluest. verb. clericus. 4. quæst. 2. Alua. Pela. de planc. eccles. 2. part. art. 28. colum. 3. Archid. in sum. 12. quæst. 5. quorum opinio magis communis est, vt ex præmissis apertè constat. Sed quoties animaduerto reditus hos ecclesiasticos, de quibus agitur, à canonibus ministris ecclesiarum adsignari separatim ab alijs bonis, quæ ecclesijs conceduntur ad ædificia, vestes, aliaq́ue necessaria: quoties video, ac memoria repeto, hanc testandi prohibitionem iure humano statutam fuisse, non possum consuetudinem præmissam damnare, quippe qui certò sciam Romanum Pontificem, ecclesiæ Principes, totius orbis Christiani consensum vel applausum eam probare, saltem tacitè, vt inde coniecter sæpissimè rem istam summum præsulem, ac Cardinales, Episcopos, Cæsarem, & Reges cogitasse, & huic vsui consensum præstitisse, cùm nulla possit causa proponi, cur mores istos tot annis iam conualescẽtesconualescentes, intactos dimiserint, ni eos proprio consensu probassent. Sic sanè Carolus Cæsar, Hispaniarù Rex, anno millesimo quingentesimo vicesimotertio, Comitijs totius regni Pintiæ habitis. cap. 47. iussit, hanc consuetudinem vti legitimè inductam seruari. Et licet ea constitutio possit referri, ac deduci ad consuetudinem succedendi clericis solũsolum ex testamento, tamen vbi moribus obtentum fuerit, idem quoad successionem ab intestato, eisdem rationib. hanc consuetudinẽconsuetudinem admittendāadmittendam esse opinor, consuetudo aũtautem ista siue ad successionem ex testamẽtotestamento, siue ad successionem ab intestato, testibus erit legitimè probanda, vel alijs modis, quibus iure probanda est, vt secundum illam pronuncietur. Sed & quantum attinet ad successionem istam, vel ex testamento, vel ab intestato, vt clerici hæredes habeant in rebus acquisitis ex reditibus ecclesiarum, idem apud Gallos communi vsu obseruatum est, vt præter alios testatur gl. in prag. sanctione. tit. de annatis. §. item quod verb. acquisitos. Neq;Neque desunt doctissimi viri, quibus hæc sententia placuerit, nempe Hostien. in cap. fin. col. 2. de pecul. cler. Faber in §. his verò. Instit. de rer. diuis. Palud. in 4. sentent. dist. 15. q. 3. art. 6. Florent. 3. part. titul. 10. cap. 3. §. 14. Guido Papæ decis. 115. Guliel. Bened. in c. Raynutius. isto titul. verbo, & vxorem. nu. 264. Ioan. And. in reg. nemo plus. de reg. iur. lib. 6. Ioan. Gallus q. 139. ad finem. in 6. & alij, quos refert & sequitur Philip. Probus in capitul. præsenti. de |

p. 684

offic. ord. in 6. quibus adstipulatur tex. in cap. cùm tibi. de verb. signific. vbi Abb. ex illo text. idem probat. est & egregius text. in extrauag. Ioan. 22. suscepti. de elect. dicens valere consuetudinem, qua inductum sit fructus beneficij vacātisvacantis per aliquod tempus ad defunctum pertinere. Ergo de illis ex consuetudine potuit testari, vel illos fructus consanguineis, alijsq́;alijsque hæredibus relinquere, nec soluit hanc rationem exactè Panor. hîc scribens in hac specie, pręiudicium inferri futuro successori, non ecclesiæ. Nam & illa bona, quæ clerici defuncti ex reditibus ecclesiæ acquisierint, futuro successori reseruantur. c. præsenti. de offic. ordin. in 6. cap. relatum. in 2. isto titul. igitur eadem ratione in eis consuetudo poterit procedere: siquidem & hæc consuetudo, cuius initij memoria hominum nōnon est, idem efficit, quod principis licentia & priuilegium. l. 3. §. ductus aquæ. ff. de aqua quot. & æsti. capit. 1. de præscript. in 6. cap. super quibusdam. de verbo. signif. quem text. dicit singul. Abb. in c. per venerabilem. qui filij sint legit. 3. col. Roma. singul. 289. Commendat Ias. in l. is qui putat. ff. de acquir. hære. Abb. in c. cùm nobis. de præscrip. Fel. in c. accedentes. & idem post Abb. in c. causam. eod. tit. Franc. Balba. de præscript. 5. part. princip. q. 7. & 2. part. 3. partis princip. q. 6. Hippo. sing. 80. Probus in c. 2. num. 7. de præbend. in 6. sed Papa priuilegio potest hanc licentiam exhibere, igitur consuetudo ista totius orbis poterit idem efficere, cùm & consuetudo legi humanæ deroget. c. fi. de consue. l. de quibus. ff. de legi. l. venditor. §. si constat. ff. commu. præd. Abb. in d. c. fin. 2. col. Nec me in contrariam sententiam inducet tex. in d. c. relatum. cùm ibi approbans Romanus Pontifex illam consuetudinem tunc vigẽtemvigentem, non reprobat hanc, quæ modò frequentissimo vsu seruatur.

Gloss. Bernardi ex primis huius cap. verbis illud satis vulgare adnotauit, donatarium obligari naturali quadam honestate ad beneficij accepti remunerationem. l. sed etsi lege. §. consuluit. ff. de petit. hæred. l. si pater. §. vltim. ff. de donat. l. metũmetum autem. §. sed licet. ff. quod met. caus. Nec enim donatio remuneratoria potest propriè donatio dici. l. Aquilius Regulus. ff. de dona. Bar. ibi. & idem in Proœmio ff. 4. colum. Abb. in rubr. de donat. Ias. in §. sed si quis. numer. 8. de actio. idem in l. ex hoc iure. ff. de iustit. & iure. huius remunerationis aliquot effectus commemorans, quod diligentius agit And. Tiraq. in l. si vnquam. C. de reuoca. donat. verbo, donatione largitus. num. 11. vbi Rip. q. 14. eandem opinionem probat, ex quibus communem esse constat, licet Dec. in l. donari. ff. de regulis iuris post glo. in d. §. consueuit. teneat, remunerationem veram & propriam donationem esse, cùm nullo iure cogente fiat. Cui ipse respondeo, obligationem illam, quæ ex ratione naturali inest hominibus, vt grati sint benè facientibus, inducere ad remunerationem. Nam, vt scribit Seneca lib. 2. de benef. c. 18. & quidem diligentius quærendus est beneficij, quàm pecuniæ creditor: huic enim reddendum est quantum accepi, & si reddidi, solutus sum, ac liber: at illi plus soluendum est: & nihilominus relata gratia cohæremus. Vnde, hanc remunerationem ex ratione naturali procedere, deducit eleganter Fortu. in l. 1. §. ius naturale. ff. de iusti. & iur. illa. 10. Quin & ingratitudinem peccatum esse constat, quandoque mortale, si contingat contemptus beneficij accepti. Thom. & Caiet. 2. 2. q. 107. art. 3. quamuis qui beneficium intulit, ius exactionis non habeat, cùm animo liberali id egerit, & ideò remuncratio non est debita ex legali obligatione, sed ex honesta, & morali, vt idem Thom. probat. 2. 2. q. 106. artic. 4. 5. & 6. Adeò, vt nulla actio in republica detur aduersus ingratos, qui mortali etiam crimine ingratitudinem committunt, ne tot lites oriantur. His etenim actionibus non sufficerent omnia fora, atque ita vtile fuit reipublicæ nullam actionem ex hoc restitui, autore Seneca libr. 3. de benefic. c. 7. ex quo constat, apud Macedonas actionem aduersus ingratos lege datam fuisse, & idem apud Athenienses statutũstatutum fuisse, testatur se legisse Ludo. Cæli. libr. 4. lection. Antiq. c. 28. quod ex Valerio Maximo constat, libr. 5. cap. 3. §. Phocion Eandem actionem aduersus ingratos apud Persas datam fuisse scripsere Xenophon libr. 1. de Pædia Cyri. Ioann. Stobæ. serm. 42. & Themistius in commentario de Amicitia. Vnde quidam censent, non Macedonas, sed Persas legendum apud Senecam, quod ipse minimè probauerim, tametsi ex Xenophonte libro 1. commentariorum, appareat, Athenis parentibus aduersus filios actionem hanc dari, non aduersus alios, vt tandem possit de hac actione intelligi Valerij Maximi locus, & item Luciani alter in Abdicato. Sic etiam licet ex pacto nudo oriatur naturalis obligatio. l. 1. ff. de pact l. iurisgentium. §. prætor ait. ff. eod. titul. idq́ue pactum violare, peccatum mortale sit regulariter. gloss. communiter recepta in cap. 1. de pactis. tamen ad euitandas tot in republica contentiones, expensas, iurgia, & lites, nulla datur ex pacto nudo actio iure Ciuili. dicta l. iurisgentium. §. sed cùm nulla. Tametsi æquitatem illam naturalem sacri Canones secuti actionem ex pacto nudo dederint, in cap. 1. de pact. & piæ ac sanctissimæ huius regni sanctiones. l. 3. titul. 8. libr. 3. in or. reg. obiter enim his etsi paucissimis verbis, arbitror veram sensisse rationem illius hactenus indefessæ disputationis, an ex pacto nudo actio iure Ciuili, Pontificio, & Regio oriatur: & potuissem, ni præsens tractatus impediret, eam rationem comprobare, ostendens sæpissimè aliquid illicitum fieri, & mor|

p. 685

tali commisso crimine, non tamen à iure Ciuili, nec Canonico, pœna exteriori puniri, aut actione iudiciali rescindi.

Habet tamen hæc ipsa

10

^† remuneratio alium effectum, vt repetitionẽrepetitionem impediat eius, quod solutum fuit errore iuris. Nam qui gratificatur alteri, à quo beneficium accepit, credens sese ad id teneri errore iuris, iam animo consentit naturaliter, vt remuneretur amicum, nec errat in naturæ vinculo, & consensu naturali, licet errauerit in iure. Igitur non repetit l. cùm quis. C. de iuris & facti ignor. Ad idem conducit text. in dicto §. consuluit. quo decisum est, eum qui donauit, si antidora accepit, esse factum locupletiorem, ergo ab eo repeti id non potest, non enim diceretur factus locupletior is, si ab eo repeti datum posset. Eandem sententiam probat l. idemq́;idemque. §. fi. ff. mand. ex quibus & alijs hanc opinionem defendunt Fortun. in d. illatio. 12. & Zasius lib. 1. singul. respons. capit. 3. numer. 22. licet glos. communiter ibi recepta ac noua ratione per Ias. munita, contrarium teneat in l. ex hoc iure. ff. de iustitia & iure. gloss. in dicto §. consuluit. Bartolus & Doctor. in dicta l. cùm quis. Bartol. in l. si testamento. §. 1. ff. de fideiuss. & Doct. in l. si non sortem. §. libertus. ff. de condict. indeb. per tex. ibi, qui probat, libertum repetere non posse operas officiales, & obsequiales, quas patrono præstitit, credens ipsum ad id teneri, posse tamen repetere fabriles operas eodem errore præstitas. Ille verò text. potius probat primam opinionem, quia operæ officiales & obsequiales renunciationem præ se ferunt, attento iure Ciuili, non sic fabriles.

Sunt etiam qui alium huiusce

11

^† remunerationis effectum comminiscantur, præmissa Regia lege, quæ permittit parentibus tertiam & quintam bonorum partem, cui velint ex filijs donare aut relinquere, præter eam partẽpartem, quæ ei iure æqualis diuisionis inter filios faciendæ, competit: existimātexistimant enim donationem remuneratoriam à patre filio factam, vt æs alienum ante alia deducendam esse, nec imputandam fore in tertiam & quintam bonorum partem. Ioan. Lup. in rubric. de donatio. inter virum & vxor. §. 50. num. 12. Didacus à Segura in l. cohæredi. §. cùm filiæ. ff. de vulga. fallent. 16. Didacus à Castel. in Proœmio Taurinæ sanctionis, verbo, gratia. quibus adstipulari videtur l. viuus. ff. si quid in fraud. patron. dicens, viuus libertus benè merentibus amicis donare potest, legare verò non potest, quo patroni partem minuat. Ergo ex donatione remuneratoria sicut potest minui patroni portio legitima, ita & filiorum, cùm hæ portiones sint similes. l. vlt. C. de inoffic. testam. & ibi Doct. Ias. in Authen. nouissima. eodem titul. col. 2. Huic verò effectui minimè consentio, quippe qui satis compertum habeam donationem remuneratoriam à patre filio factam, aliorum filiorũfiliorum legitimam portionem minimè posse diminuere, neque vti æs alienum deducendam esse, sed in legitimam donatarij portionem imputandam, atque in his regnis in tertiam & quintam bonorum partem. ex glo. quam expressim approbant præter alios Paul. & Ias. colum. final. in Auth. vnde si parens. C. de inoffic. testam. Pulchrè Aymon Sauil. consil. 165. col. 2. alioqui possent facillimè filij portione legitima priuari. Nec oberit dict. l. viuus. quia loquitur quo ad portionem legitimam patrono debitam. Bald. in l. 2. oppo. 4. C. de inoffic. donat. est enim minori prędita priuilegio, quàm portio filijs ex lege competens: sicuti adnotauit Ias. in l. eum qui. C. de inoffic. testament. vbi argumentationem à legitima portione patroni, ad portionem filiorum non omninò procedere, optimè asserit. Id verò quod Iurisconsultus in d. l. viuus. de legatis dixit, vt ea minimè patroni partem diminuant, etiam benè merentibus relicta, ideò procedit, quòd legata ab hæredibus præstanda sunt, ad quos isthæc obligatio remunerationis, vt æs alienum non transit. Bart. in l. ambitiosa. colum. 2. ff. de decretis ab ord. faci. Posset tamen hic effectus admitti, quando ministeria, operæ, beneficia, ob quæ remuneratoria donatio fit, eius essent conditionis, vt in iudicio pater conueniri posset ad remunerationem, quod in specie Aymon in d. consil. respondet.

Eadem remunerandi obligatione perpensa, potest dari intellectus ad Regiam l. 4. titul. 4. lib. 5. ordi. qua cauetur, donationem ab extraneo alteri coniugum factam, ex iure Regio non esse vtrique coniugi communem, vt locũlocum habeat in simplici donatione, non tamen in remuneratoria, ea etenim inter virum & vxorem diuidenda erit. Rodericus Suarez in l. prima, titulo de acquisitis, libro tertio Fori. limitatio. 3. quia hæc non est propriè donatio. Nec tamen hîc tractamus de donatione, quæ Castrensis est, aut quasi Castrensis, siquidem in hac manifestè distinguit d. Regia lex.

Covarrubias ...: Opera Omnia

Ex capite cùm in officijs.

SVMMARIVM.