Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAP. FILIVS NOSTER.

HVIVS decretalis autor est diuus Gregorius lib. EpistolarũEpistolarum 7. Epist. 4. ad Episcopum Messalinum. Cuius interpretationi pręmittendum est, rem alienāalienam legari posse Iure Ciuili ad hunc effectum, vt, si testator, sciens eam rem alienam esse, legauerit eandem, hęres cogitur, vel rem emere, & eam tradere legatario, vel eius æstimationem ei soluere: sed si testator ignorauit, rem legatam esse alienam, quippe qui existimabat propriam esse, legatum non debetur, etiam quo ad æstimationem. l. cùm alienam. C. de legat. Regia l. 10. tit. 9. part. 6. Constantinus Harmeno. libr. 5. titu. 10. ipse

1

^† verò legatarius tenetur probare scientiam istam testatoris, nam in dubio pręsumendum est, ipsum testatorem credidisse, rem illam propriam esse. §. non solùm autẽautem. & ibi Theophi. Inst. de legat. glo. hic verb. alieni. dict. Reg. l. 10. Potest tamen scientia pręsumi aliquot coniecturis, nempe, si testator rem illam ex proprio facto acquisiuit. Cynus, Bal. & alij communiter autore Ias. in d. l. cùm alienam. idem notat Barb. hîc num. 12. quod ipse existimo relinquendum esse arbitrio iudicis, ex notatis per Imo. in l. si domus. §. 1. colu. 3. ff. de legat. 1.

Cęterùm, si quis

2

^† rem legat, in qua habet aliquod ius, vel partem aliquam, scienter, censetur legare illud ius, vel illam partem, quam ipse habet, nec debetur totius rei æstimatio. |

p. 673

l. serui electione. §. pen. & fin. ff. de legat. 1. d. l. si domus. §. fin. glos. & Doct. in d. l. cùm alienam. Doct. hîc. Sed etsi testator putaret totam illam rem esse alienam, atque eam legaret, totius æstimatio esset legatario soluenda. Paul. Alex. & Docto. in d. l. serui electione. §. fin. ex quibus constat, legata re aliena scienter, in qua testator ius pignoris habebat, solùm censeri legatum ipsum ius pignoris. Abb. hîc 2. col. Vnde adprimam partem huius tex. gl. hîc nōnon aptauit congruè exemplum. Hinc etiam deducitur, legata re aliena ab eo, qui eam esse alienam sciebat, & ipsum in ea habere ius quoddam eius obitu periturum, id tantùm ius legato comprehendi. l. vxor patrui. C. de lega. l. quod in rerum. §. 1. ff. de legat. 1. vbi Alexan. alios adducens hanc opinionem probat, & post eum Ias. ibi. Barto. vtrobique, & ad idem facit l. Sticho. ff. de vsufruct. legat. Bald. in l. 1. col. 3. C. de sacrosan. eccles. Alexan. consil. 19. vol. 6. col. fi. quorum opinio communis est, sicuti asserunt eam secuti Corne. consil. 83. volum. 2. colum. 2. Ias. in d. l. vxor patrui. idem Ias. consil. 109. volum. 1. Socin. iunior consi. 74. vol. 1. nu. 26. & sequentibus. dicens, hoc ipsum procedere, etiam si legatum fiat coniunctæ personæ. & addit hoc esse cōmunitercommuniter receptum. & idem notauit Ias. in d. l. quod in rerum. §. 1. notab. 1.

Hæc tamen sententia cessat, si testator addiderit, velle omnia contenta in suo testamento effectum sortiri, vel onus aliquod legatario adiecerit: his etenim coniecturis præsumitur, testatorem ipsius rei æstimationem, vel ipsam rem legare voluisse. quod notat Alexand. consil. 9. visis dicto themate. vol. 2. ad finem.

Porrò, si testator legauerit rem hęredis, siue ignoranter, siue

3

^† scienter, legatum omninò debetur, quia testator ita potest rem hæredis legare, sicut propriam posset. l. vnum ex familia. §. si rem. ff. de legat. 2. etiam iure Pontificio. Innocen. hîc, quem sequitur Ias. in l. hæredem. C. de fideicom. & idem erit, si testator legauerit rem subiectam restitutioni ipsi hæredi. l. filius familiâs. §. cùm pater. ff. de leg. 1. modò hæres sit institutus in aliquot bonis vltra legitimam: nam si filius sit tantùm in legitima institutus à patre, non procederet legatum extraneo factum, quo res ipsius hæredis comprehenditur. ex l. quoniam in prioribus. C. de inoffic. testamen. vbi Roderi. Suares in 7. amplia. speciatim scribit, Filium primogenitum hæredem institutum à patre vltra legitimam, & rogatum secundogenito tradere aliquam rem, quæ ipsi primogenito erat restituenda post mortem patris, debere eam rem dare. Idem probat text. in d. l. vnum ex familia. §. sed si vno. qui text. & alij ad hoc adducti ꝓceduntprocedunt, quoties res legata est ipsius hæredis, vel ei restitui debet iure fideicommissi. Sed si res illa esset prohibita alienari, & vinculo maioratus subiecta, quicquid scripserit Roderic. ipse censerem, hæredem teneri ad æstimationem: quia res alienari non potest. Forsan tamen, nisi aliud ex mente testantis constaret, hoc legatum posset intelligi quoad id, quod hæres in re habet, nempe vsumfructum: nisi & hæres ex hoc propter legem instituentis maioratum rem illam foret amissurus. Hæc tamen temperanda sunt ex l. Imperator. ff. de legat. 2. & his, quæ statim dicemus num. 5.

Quin & si testator in re legata, quæ hæredis est, ius aliquod, vel partem habeat, legatum omninò quoad totam rem effectum habet. l. cùm filius. §. Dominus. ff. de legat. 2. vbi Bartol. & Docto. dicunt illum tex. sing. Roma. sing. 733. idem approbant Ancha. & Imol. hîc, num. 18. Corne. consil. 84. vol. 2. colum. 2. & est hæc communis opinio, teste Ripa in l. serui electione. §. fin. nu. 13. ff. de lega. 1. ibi tamen Socin. reprobat hanc opinionem, & Alex. Ias. nu. 20. ac ipse Ripa dubitant ex eo, quòd in dict. §. Dominus. Bartoli opinio non probetur. Mihi tamen placet sententia communis, nisi testator dixisset: Lego rem meam, tunc enim legare videtur partem, quam in illa re habet. Bart. & post alios Ias. num. 20. in d. §. fin. idem Ias. in d. l. cùm alienam. C. de legat. colum. fin.

Verùm si legatum rei alienę in consanguineum aut coniunctam personam conferatur, etiam

4

^† ignorante testatore, valet omninò, & debetur vel ipsa res, vel eius æstimatio. Nam & si testator sciret rem illam esse alienam, nihilominus vel illam legaret, vel eius æstimationem, aut similem quantitatem. d. l. cùm alienam. quod locum habet, nisi testator tempore quo legatum fecit, credidisset rem legatam ad se pertinere titulo aliquo speciali, qui tamen iam extinctus erat. l. Sticho. ad finem. ff. de vsufru. lega. vbi glos. & Bart. glo. singu. secundum Paul. & Alexand. ibi in l. si domus. §. 1. ff. de legat. 1. Paul. & Ias. colum. 2. in d. l cùm alienam. Corne. consil. 32. vol. 1. colum. 1. & fina. dicens hanc opinionem communem: videtur enim rem illam legasse testatorem, potius quòd habere se crederet, quàm quòd onerare hæredes voluerit. Igitur si is titulus, ex quo verè, & in specie res legata ad testantem pertinebat, iam tempore testamenti inscio testatore cessasset, legatum relictum consanguineo penitus euanescit: id etenim quod dicitur legatum rei alienæ, etiam ab ignorante dimissum coniunctis, validum esse, procedit vbi testator simpliciter rem legatam credebat esse propriam. Secùs verò si respectu alicuius causæ iam extinctæ existimasset propriam esse.

Hæc tandem omnia eò tendunt, vt ex Iure ciuili satis constet, legatum rei alienæ scienter relictum, saltem quoad æstimationem validum esse. Cur igitur diuus Gregorius in hoc capite contrarium respondit? oportet igitur huius responsi rationes expendere ad huiusce rei veram & perfectam cognitionem.

p. 674

Primò, hic tex. intelligitur, quando legatur res aliena, quæ est

5

^† alicuius ecclesiæ: tunc etenim legatum non habet effectum, etiam quo ad æstimationem. glos. in c. si Episcopus. 12. q. 5. Constat autem testatorem, cuius hîc meminit Gregorius, legasse ecclesiæ Messalinæ, pręter alia puerum, qui erat cuiusdam ecclesiæ diœceseos Consentinæ, ex eiusdem Gregorij Epistol. 4. lib. 7. vt erret manifestè Ias. in dict. l. cùm alienam. colum. 4. hunc intellectum diuinationem quandam esse professus. eandem interpretationem probant Innoc. Anto. Anchara. & Imol. Barto. & Albe. in l. apud Iulianum. §. constat. ff. de legat. 1. à qua lege deduci potest ratio huius conclusionis: siquidem ex ea, legatum rei quæ alienari non potest, minimè valet, etiam quoad æstimationem: res autem ecclesiæ alienari non possunt, vt constat. Igitur legatum rei ecclesiæ non valet, nec quo ad æstimationem. idem notat Paul. in d. l. cùm alienam. vbi Corne. asserit hanc opinionem communem esse. Quin & Fortunio in tract. de vltimo fine. illat. 12. placet isthæc opinio, licet dicat ipse eam iure procedere, minimè tamen aptari huic capiti, quod illa vtitur ratione: sed quia lege Dei, non autem lege huius seculi viuimus: his enim verbis non considerat Romanus Pontifex rem legatam esse ecclesiæ, sed rigorem Iuris ciuilis refellit. Nisi dicamus, res ecclesiarum non esse iudicandas lege huius seculi, id est, Iure ciuili, sed lege Dei, id est, Iure canonico, vel lege Dei viuimus, secundum quam non oportet aliena detinere, non lege seculi, id est, non assumpta occasione à lege seculi, malè & perperàm intellecta. Verùm hic intellectus Innocen. & Bartol. euertitur ex eo, quòd res Ecclesiæ possunt alienari, adhibita Iuris Canonici solennitate. capit. sine exceptione. 12. quæst. secunda. quamuis prohibitum sit eas alienari: & tamen legatum rei quæ alienari potest, licet difficilis sit ipsa alienatio, valet. d. l. apud Iulianum. §. constat. ergo legatum rei ecclesiæ habebit omninò effectum quoad æstimationem ab hærede soluendam. Præterea legatum rei alienæ quæ dotalis est, ex eadem ratione præfati §. constat. valet quoad æstimationem: sicuti notant Paul. Alexan. Areti. & Ias. in d. §. constat. Bald. Nouel. de dote. part. 7. priuileg. 22. Bart. in l. dotalem. ff. de testam. milit. contra glos. ibi. quam communiter reprobari asserunt Paul. Alexan. & Ias. in dicto §. constat. col. penult. Quin & Fortun. in dicta illat. 12. hanc opinionem communem sequitur. Et idem est ex consensu omnium, si legetur res minoris. Hæ verò res, etsi difficilis sit earum alienatio, legari possunt ab eo, qui earum dominium non habet. Cur ergo res Ecclesiæ diuerso Iure censentur? Nec oberit inductio d. l. apud Iulianum. §. constat. nam ille text. loquitur quando legatur res aliena, quæ vendi non potest sine consensu Principis, qui eum consensum minimè præstare solet, vt ipse paragraphus probat. & nos id notauimus in epitome de sponsal. 2. part. c. 3. numer. 8. Imò aduersus hanc Innocen. opinionem est optimus text. in c. si Episcopus. 12. q. 5. ex concilio Agathensi. c. 51. quo fit, vt legatum rei alienæ, etiam quæ sit Ecclesiæ, à testatore scienter relictum, validum sit, quoad æstimationem. Hostien. Ioan. Andr. Abb. & Barb. hîc. idem Abb. in repe. c. cùm esses. isto titu. num. 18. Paul. Areti. Alexan. & Ias. num. 44. in dicto §. constat. dicens hāchanc esse communem opinionem apud Iuris ciuilis professores. Bald. in dicta l. cùm alienam. & ibi Iaso, dicens hanc esse communem. colum. penult. idem fatentur eam secuti Corne. consi. 32. vol. 1. col. 2. Curti. iunior consil. 30. col. 2. Nec arbitror priorem sententiam esse communem, si Corne. refragetur.

Secundus huius capitis sensus is est, vt Iure ciuili legatum

6

^† rei alienæ à sciẽtesciente relictum, valeat quoad æstimationem saltem: at Iure Canonico, nec quoad æstimationem. glos. hîc & in d. l. cùm alienam. Imol. & Abb. hîc idem Abb. in cap. cùm esses. isto titu. in repeti. num. 19. Alexan. & Ias. in d. l. cùm alienam. Roma. in Auth. similiter. C. ad leg. Falci. 10. speciali. qui omnes à verbis huius text. conantur hanc distinctionem Iuris canonici à ciuili deducere. His verò aduersatur text. in d. c. si Episcopus. 12. q. 5. vbi legatum rei alienæ valet, si eius æstimatio domino soluatur, aut alia res ei detur eiusdem valoris. Pręterea hæc differentia inter Ius Canonicum & Ciuile, si ex hoc capite admittenda est, non alia ratione probatur, quàm quòd lex ciuilis iniusta sit, vt patet in textu: si verò ciuilis lex est iniusta, nec legis nomen habere debet, nec in Republica ciuili est seruanda. c. erit autem lex. 4. distinct. c. fin. de præscri. l. conuenire. ff. de pact. dotal. hoc autem absurdum est, cùm lex hæc ciuilis iustissima sit: siquidem testator sciens rem, quam legat, alienam esse, apertissimè vult, vel illam rem ab hęrede emi, vel domino nolente eam vendere, æstimationem eius legatario solui. l. cùm rem. & l. proprias. C. de legat. nulla ergo iniquitas tractatur à lege, quæ vltimam testantis voluntatem seruari ad vnguem studet. Nec domino rei iniuria fit, nam is inuitus vendere non cogitur, vt patet. Ex quibus neminem licet ita audacem, ac proteruum esse, vt sanctissimas leges in Reipublicæ vtilitatem institutas, iniustas hîc à Gregorio decerni, profiteatur. quod & Fortun. optimè demonstrat in dicta illat. 12. Vnde hic intellectus secundus etiam Barbat. hîc displicet, & communiter reprobatur, teste Corne. dict. consil. 32. colum. 2. 1. volum. licet obiter Felin. eum receperit in c. Ecclesia sanctæ Mariæ. de constitu. num. 52.

Tertius intellectus huius capitis est, vt licet Iure ciuili res

7

^† aliena scienter legata possit licitè ab hærede eam possidẽtepossidente tradi legatario, |

p. 675

& ad id hæres teneatur: Iure tamen Canonico non tenetur, nec potest hæres eam legatario tradere: imò est illicita traditio, nec tribuit ius vsucapiendi rem ipsi legatario. Ita Imol. 4. colum. & ibi Aret. in d. l. apud Iulianum. §. constat. qui tamen hallucinantur: nullibi enim Iure ciuili hæc traditio rei alienæ, quamq́;quamque hæres scit alienam esse, approbatur, nec licita censetur inuito domino: atque nihilominus si facta fuerit traditio, Ius canonicum non vetat legatarium eam rem vsucapere posse bona fide. c. fin. de præscrip. Vnde hæc interpretatio Imol. & Aretin. admittenda non est, quippè quæ à vera vtriusque iuris ratione sit deuia.

Quartus denique intellectus huius c. est, vt nihil in eo diuersum à Iure ciuili statutum sit. Sed id tantùm

8

^† in eo prohiberi, ne res aliena inuito domino prætextu legati à legatario detineatur: legatarius enim domino petenti, cogi debet eam statim restituere, licet ab hærede possit eius æstimationem petere ex Iuris ciuilis decisione. atque huc tendit tota Diui Gregorij Epistola, quod gloss. hîc sensit Barbat. etiam 2. lectione. Cynus, Salyce. & Paul. in dict. l. cùm alienam. Corne. consil. 32. volum. 1. colum. 2. dicens hunc sensum communem esse, quem in effectu probat Fortun. in dicta illati. 12. Difficile tamen est intelligere, qua ratione diuus Gregorius in hac responsione Iuris ciuilis meminerit, quasi eius volũtativoluntati ac legi diuinæ repugnantis. Et Ioan. Annibal. in l. naturaliter. ff. de vsucap. nu. 142. scribit voluisse Romanum Pontificem rem alienam legatam minimè detineri inuito domino à legatario, sed eam statim restitui, idq́ue iustum esse ex lege diuina, quæ aliena restitui dictat manifestè: & ideò leges ciuiles minimè posse hanc restitutionem impedire, nec huic obesse iussioni, non tamen ex hoc easdem leges quoad æstimationem improbat Papa. Fortu. in d. illat. 12. ad idem scribit, Romanum Pontificem noluisse legem ciuilem retractare, nec iniquam decernere: sed quia dicta lex adducebatur ad defensionem legatarij iniquè obtinentis rem alienam, facili responso eam diluit Romanus Pontifex, dicens, eam legem,

9

^† etiamsi expressim id sanxisset, non debere impedire restitutionem, quæ fieri debet ex lege diuina. Addit his Fortun. istum hæredem hîc conueniri ab ecclesia domina rei legatæ, vt saltem æstimationem sibi solueret: cùm non posset à legatario rem obtinere. Sed si Iure Canonico hæres tenetur æstimationem soluere, & hæc ab eo petebatur, quam, obsecro, iniuriam patiebatur hic hæres, vt grauem querelam ad Romanum Pontificem deferret?

Quamobrem, ni fallor, existimo ecclesiam rei legatæ dominam, ipsam rem petijsse ab ecclesia legataria: hæredem verò conqueri ex eo, quòd ipse tenebatur ecclesię, cuius erat res legata, damnum resarcire, casu, quo propriam rem non obtineret, vel quia nolebat soluere æstimationem rei legatæ ecclesiæ legatariæ, quæ falsò & iniquè à Iure ciuili perperàm intellecto occasionem capiebat detinendi aliena: nec iure tenebatur æstimationem soluere hæres, cùm nōnon constet à testatore sciente rem alienam legatam fuisse. Quin & si constaret scientia testantis, diuus Gregorius in dicta Epistola absoluit hæredem hunc à solutione æstimationis rei legatę, ex eo, quòd in precium sepulchri ecclesiastici legata esset, & ab eo, qui filios hæredes instituerat, quibus non admodum amplum & pingue patrimonium reliquerat. Ex his igitur potuit Romanus Pontifex animum inducere, vt hoc alienæ rei legatum execraretur, idq́;idque etiam quoad æstimationem irritum decerneret, quod ipse animaduerti ex præfata Epistola: qua exactè, ac diligenter perlecta, non possum mihi persuadere in hac ipsa huius capitis specie ab hærede deberi legatario æstimationem rei alienæ legatæ, etiam scienter. Item, minimè opinor etiam Iure ciuili legatarium possessorem rei alienæ sibi legatæ ex traditione hæredis, posse eam retinere, donec æstimatio sibi debita ab hærede soluatur, quamuis Barba. hîc, vndecimo intellectu contrarium asserat.

Covarrubias ...: Opera Omnia

Ex Cap. Filius noster.

SVMMARIVM.