Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT, CVM ESSES.

AD perfectāperfectam, nec tamẽtamen prolixāprolixam huius capitis interpretationẽinterpretationem, pro præuia istius decisionis ratione dubitandi, præmitto, Testamentum

1

^† quod in scriptis fit, exigere septem testium subscriptionem, & sigilla, testatoris etiam subscriptionem. l. hac consultissima. C. isto titulo. §. sed cùm paulatim. Institutio. eodem. l. ad testium. §. si quis. eodem titulo. Regia l. prima & secunda, titulo primo, parte sexta. Quin & vltra præmissa Taurina l. 3. requirit tabellionem, qui subscribat testamento proprio nomine, & signo: in testibus autem sigilla remittit. Nuncupatiuum verò testamentum fieri debet coram septem testibus. dicta l. hac consultissima. §. per nuncupationem. Iure Regio oportet, vt testamentũtestamentum nuncupatiuum fiat coram tabellione, & tribus testibus, si tabellionis copia adsit, alioqui coram quinque testibus. Quòd si nec tot testes facillimè adesse possint, erit satis coram tribus hunc actum fieri. l. prima. titul. 5. ordin. atque eadem solennitas seruanda est in testamento facto inter liberos, & in codicillis. Regia l. 3. Tauri.

Sed & illud notandum est, condito testamento per nuncupationem, cui præsens fuit tabellio, vt notarius, & publica persona, non oportere fieri testium depositionem iudicialem, seu illam examinationem testium, qui actui interfuerunt. glo. communiter recepta in l. 2. C. quemadmod. testam. aperi. Bart. in l. 2. ff. hoc tit. Ias. latè in l. 2. C. de bonor. posses. secundum tabul. colum. 3. siquidem absque hoc publico examine fidem adhibere testamento iure necessarium est. Si verò tabellio, vti testis actui intersit, iudicialis hæc contestatio & examinatio accedere debet. Bal. in rubr. C. de fide instru. num. 19.

Illud etiam præmissa Regia lege est considerandum, sat esse testamentum nuncupatiuum

2

* fieri coram duobus testibus, & notario publicum munus exercente, si in eo loco plures testes facillimè non possint haberi. Nam tabellio supplere poterit defectum illius testis, qui deest, & præterea publicam authoritatem habebit. Constat enim ex eadem Regia lege tabellionem supplere numerum duorum testium, nimirum ergo si habeat locum vnius, & authoritatem tabellionis, vbi non possunt actui plures testes interesse. Sæpè tamen vidi controuersum, an lege Regia necessaria sit subscriptio ipsius testatoris in codicillis, & in testamẽtotestamento nuncupatiuo. Quidam etenim censent, id necessarium esse in protocollo notarij, quia Regia pragmatica constitutione, contrahentis subscriptio in contractibus requiratur. Alij verò contrarium tenent in hac specie, ex eo quòd in testamentis lex non requirat hanc solennitatem. Et hæc quidem posterior sententia magis probari videtur ex ratione legis tertiæ Tauri, cuius paulò antè meminimus, vbi in codicillis non alia requiritur solennitas, quàm quæ ex l. 1. titul. de testamentis. libr. 5. Regiarum ordinat. in testamento nuncupatiuo erat necessaria. At ex l. Regia nōnon requiritur pro solennitate subscriptio testatoris in testamento nuncupatiuo, nec etiam iure communi, iuxta quod licet testamentũtestamentum in scriptis habere debet subscriptionem testatoris, non tamen testamentum nuncupatiuũnuncupatiuum, quamuis id fiat coram tabellione, & per scripturam, secundum communem omnium adnotationem, in l. hac consultissima. §. per nuncupationem. C. de testam. & in §. sed cùm paulatim. eadem lege. l. 1. & 2. tit. 1. par. 6. Nec obstat Pragmatica cōstitutioconstitutio Regum catholicorum, anni millesimi quingentesimi tertij, qua statutum est, quòd in omnibus scripturis & contractibus ipse qui contrahit, vel scripturam corācoram tabellione conficit, subscribat eiusdẽeiusdem tabellionis protocollo. NāNam etsi iure cōmunicommuni hoc necessariũnecessarium nōnon sit, sicuti colligitur ex Abb. Fel. & alijs, in c. 1. de fid. instr. Regia cōstitutioconstitutio non tractat |

p. 689

de testamentis, quæ peculiarem habent à iure statutam solennitatem, præter quam nihil aliud est necessariò exigendum, adhuc tamen hæc opinio dubia quidem est, & fortassis Regia pragmatica etiam in hoc casu obtinet, atq;atque ideò prior sententia verior videtur Gregorio Lopez in l. 2. tit. 1. par. 6. nec mihi displicet.

Admonitus tamen à viro quodam iuris vtriusq;vtriusque peritissimo, dictam legem primam. tit. 2. lib. 5. ord. vitio scriptorum corruptam fuisse, ea qua potui diligentia, codicem vetustissimum legi, qui in huius maximi Saluatoris collegij Bibliotheca seruatur, atq;atque ex eo sensus Regiæ constitutionis hic est, vt testamentum nuncupatiuum fieri debeat coram notario, & tribus testibus. Si verò coram notario non fiat, adesse debere quinque testes, si in eo loco horum sit copia: alio qui sufficere tres testes ipsi testamento præsentes esse. Hactenus Regia constitutio, ex qua apparet maximè mutatum eius intellectum esse, his verbis, quæ modò in vulgatis codicibus adscripta fuere, ex his etenim non admodum sibi constat distinctio in ea sanctione expressim facta, quod lectoris iudicio discerni poterit.

Quibus omnibus refragatur hæc constitutio, qua cauetur, testamentum factum coram parocho, & duobus testibus, validum esse. Vnde oportet has iuris vtriusque decisiones ad concordiam reducere, aliquot explicitis huius capi. intellectibus.

Primus namque intellectus dictat hunc textum procedere in his testamentis, quæ pietatis causa fiunt. glo. hîc. in §. 1. 2. q. 4. quæ quidem interpretatio manifestè refellitur ex c. sequenti. quod testamentis in pias causas condendis aliam peculiarem solennitatem speciatim aptat.

Secundò text. hic intelligitur adeò piè, vt eius decisio vbique locum sibi vendicet, etiam in foro seculari, & profanis legatis, explosis iuris ciuilis solennitatibus, quasi legi diuinæ aduersis, cùm ex ea cuiusque rei veritas duobus testibus committatur: atque huic interpretationi accedunt Brixiensis in additione ad glo. §. 1. 2. q. 4. Hostien. Vincent. Ant. & Abb. hîc in lectio. relectio. colum. 3. & id vbique seruari scripsit Alciat. in l. 1. C. de sacrosanct. eccle. Hoc tamẽtamen omnium ferè iudicio reijcitur, nec admittendum est ab his, qui veram huius responsi rationem adsequi cupiant. Quis enim ferat, totum ferè ciuile ius de ordinandis testamentis, à tot Cæsaribus, ac viris sapientissimis comprobatum, iniquitatis causa euerti?

Ea verò ratio nobis negotium facessit, quòd lex diuina duorum tantùm testimonium in qualibet re sufficiens

3

^† esse diffinierit: qua in re animaduertendum censeo, legem diuinam duorum testimonium probare, quasi velit iniquum esse regulariter vnius testimonio quenquam damnari: non tamen vetat eadem lex quin quandoq;quandoque ex negotij qualitate plurium fides sit necessaria, aut saltem Reipublicæ conueniens. Quod ex ea constat lege, dum dixit, in ore duorum vel trium testium stat omne verbum: Non enim temerè distinxit duorum vel trium testimonium, sed ad hunc effectum, vt ostenderet omne verbũverbum stare in ore duorum, vel trium, vel plurium: si hoc legum conditoribus ad reipublicæ regimen vtile visum fuerit, perpensa cuiusque negotij qualitate, & hoc ipsum est, quod insigniter docet text. in capit. licet vniuersis. de testib. dicens: Quia licet quædam sint causæ, quæ plures, quàm duos exigant testes, nulla tamen est causa, quæ vnius testimonio, quamuis legitimo, terminetur. vbi Abbas illum text. ad hoc notauit. idem probat text. in cap. nullam damnationem. & capit. præsul. 2. q. 4. optimè Thom. 2. 2. q. 70. art. 2. Alioqui quid (obsecro) diceres, tot legibus, præuia deliberatione statutis, quæ plures quàm duos testes requirunt? auderésne asserere eas omnes diuinæ legi aduersari? siquidem eadem ratione posses mille in discrimina satis anxios conijcere eos, qui hisce legibus obedire coguntur. Rursus apertissimè constaret, cōstitutionemconstitutionem istam, quam modò interpretamur, à lege diuina discessisse: cùm necessariò exigat præter duos testes, parochialis presbyteti fidem & testimonium, sicuti aduertit egregiè Fortun. in tractat. de vltim. fine. illat. 15. hunc secundum intellectum reprobans. Nec oberit his quæ diximus text. hic damnans Hostiensis ecclesiæ consuetudinem, veluti alienam à lege diuina, generali ecclesiæ consuetudine, & Sanctorum institutis, quia non reprobat Romanus Pontifex hîc consuetudinem hanc, ex eo quòd contraria sit legi diuinæ, sed quòd illis diuinæ legis verbis, in ore duorum stat omne verbum, generali totius ecclesię Catholicæ consuetudine ad testamenta deductis, adito presbytero parœciali omninò esse aduersa: cùm tamen tenentur ecclesiæ Catholicæ consuetudinem sequi. capit. cùm non liceat. de præscript. capitul. 1. capit. de his. 12. distinct. ex quibus constat, hunc secundum intellectum falsum esse. quod Fortu. euidenter demonstrat.

Sed est quæstio, & ea nec

4

^† facilis, nec admodum expedita, vtrum legata in minus solenni testamento relicta, in animæ iudicio sint soluenda ab hærede, qui certò scit eam fuisse voluntatem defuncti, vt prædicta legata soluerentur? Et in summa, an iuris Ciuilis solennitas sit in interiori diuino iudicio seruanda? Cuius controuersiæ prima est sententia, vt in prædicto foro minimè consideretur defectus solennitatis ciuilis, sed manifesta testantis voluntas, & ideò legata soluenda esse, ac hæreditatem restituendam ei, qui in minus solenni testamento hæres fuerit nominatus. Cui opinioni primò suffragatur ratio illa, quòd solennitas iuris Ciuilis in testamentis ideò re|

p. 690

quiritur, vt euitẽtureuitentur falsitates, quæ in eis committi solebant. l. fin. C. de fideicom. §. 1. Instit. de testament. sed si constat absque aliqua suspicione voluntas testantis, cessat hæc ratio: igitur & iuris Ciuilis decisio. c. cum cessante. de appellatio. c. etsi Christus. de iureiur. Præterea & secundò lex Ciuilis habet fundamentum à præsumptione falsitatis. Lex verò quæ præsumptionem præ se fert, in animæ iudicio, locum sibi non vendicat, quia in eo constat veritas, & cessat præsumptio. capit. tua nos. cap. is qui fidem. de spons. Bald. in l. cùm quis. 7. col. C. de iuris & fact. ignor. Abb. & alij in c. quæ in ecclesiarum. de constitut. Igitur prædicta lex Ciuilis non erit in foro animæ obseruādaobseruanda. Tertiò, ex

5

^† minus solenni testamento oritur obligatio naturalis. l. vlt. vbi Bald. C. ad l. Falcid. l. in testamento. ff. de fideicom. liber. l. fideicommissum. C. de condict. indeb. glo. Bart. & Doctor. in d. l. cùm quis. gloss. in l. 1. ff. de condict. indeb. Imol. in c. vlt. de solut. Regia l. 31. partic. 5. titul. 14. & est communis opinio secundum Ias. in d. l. cùm quis. num. 13. Id verò, quod naturaliter debetur, in iudicio animæ soluendũsoluendum est necessariò. Bartol. in constit. ad reprimendum. verb. denunciationem. Abb. in cap. quia plerique. de immunit. eccles. colum. penult. Ancha. in reg. possessor. de regul. iur. in 6. q. 1. nec id indiget probatione, cùm sit manifestũmanifestum apud omnes. Postremò extant pulchra verba Plinij, libro 5. epistolarum ad Caluisium: Hoc. inquit, si ius aspicias, irritum, si defuncti voluntatem, ratum & firmum est, mihi autem defuncti voluntas, vereor quam in partem Jurisconsulti quod dicturus sum, accipiant, antiquior iure est. idem Plinius manifestiùs libro secundo, epist. ad Annianum, his equidem verbis: Tu quidem pro certa tua diligẽtiadiligentia admones me, codicillos Attiliani, qui me ex parte instituit hæredem, pro non scriptis habendos, quia non sint confirmati testamento, quod ius nec mihi quidem ignotum est, cùm sit ijs etiam notum, qui nihil aliud sciunt. Sed ego propriam quandam legem mihi dixi, vt defunctorum voluntates, etiam si iura deficerent, quasiperfectas tuerer. Constat enim codicillos istos Attiliani manuscriptos, licet ergo non sint confirmati testamento, à me tamen vt confirmati obseruabuntur. quibus verbis doctissimus ille vir hanc opinionem veram esse profitetur, quam sequuntur Abb. in dicto cap. quia plerique. colum. pen idem in cap. 1. de in integ. restitut. ad finem. idem in huius cap. relectione. num. 10. & 15. Anchar. in dicta regul. possessor. quæst. 1. Anto. in d. capit. quia pleriq;plerique. Innocent. in ca. quod sicut. de electio. Bart. in tract. minori. c. 3. Ias. in l. si non sortem. in princip. ff. de condict. indeb. Hadrian. quodlib. 6 conclusio 2. illatio. 2. Florent. quem refert & sequitur Syluest. verb. hæreditas. 3. §. 7. & verb. testamentum 2. quæst. 5. & verbo, alienatio. §. 13. & Alciat. de quinque pedum præscript fol. 4. Alber. Brunus in tractat. de potentia, & effect. formæ. fol. 57. col. 3. & fol. 60. col. 1. & sequent. Tiraquel. post leges connubiales. glos. 2. num. 21. ex quibus hæc opinio apparet magis communis.

Ego verò his non obstantibus,

6

^† contrariam sententiam veriorem esse arbitror, pluribus rationibus, sed potissimè vtar sequentibus ad comprobationem huius opinionis. Lex enim Ciuilis, quæ testium solennitatem induxit testamentis, iusta est, quod constat ex reprobatione secũdisecundi intellectus: & probatur, quia hic testāditestandi actus grauis est, & mille obnoxius fraudibus: potuit ergo lex, quo tutius & fidelius ageretur, hanc solennitatem statuere ad totius reipublicæ vtilitatem. Quòd si hoc publicum est commodum, iusta erit prædicta lex. Absurdum præterea existimarem has leges iniquas censeri. Lex verò iusta in animæ iudicio est admittenda. gloss. communiter recepta in dicto capit. quæ in ecclesiarum. Abb. Felin. & Deci. numero 8. in capit. 1. de constit. Ias. in l. nemo potest. 2. lectio nume. 106. ff. de leg. 1. Thom. in 1. 2. quæst. 96. artic. 4. Innocent. & Abb. in d. capit. quia plerique. de immunita. eccles. optimus textus in capit. quo iure. 8. distinct. Prouerb. cap. 8. & ad Romanos cap. 13. Igitur & hæc Ciuilis lex in foro interiori, & iudicio diuino locum habet.

Secundò eadem sententia coadiuuatur ex eo, quòd iudicialis definitio veritate comperta lata, nec falsa suspicione iudice

7

^† decepto, vt valet in foro exteriori, ita valet in foro interiori, quia auctoritate diuina iudicat ipse iudex. dicto capit. 8. Prouerb. cap. 13. ad Roman. notatur in cap. omnis anima. de censib. capit. 2. de maiori. & obedient. & in l. Iulianus. ff. de condict. indebit. Fortun. in l veluti. columna quinta. ff. de iustitia & iure. Sed iudex veritate comperta, & certò sciens testatorem minus solenni testamento instituisse hæredem Sempronium, nec vllam fraudem in ea institutione commissam fuisse, ab eo auferet hæreditatem, & lata sententia eam hæredibus intestati adiudicabit, ex eo quòd illud testamentum nullum sit. l. si vnus. l. ex imperfecto. & l. hac consultissima. C. isto tit. gloss. & omnes in l. 2. C. de bonor. posses. secund. tab. ergo hoc iudicium in foro animæ auctoritatem habet. Nec possum mihi persuadere, iudicem exactissimè veritate iuris mei ad rem aliquam comperta, mihi præfatam rem propria sententia tradere posse, & iustissimè, me verò minimè tutum quo ad diuinum iudicium esse, nec posse eandem rem possidere. Sequeretur etenim ex hoc, leges quibus subijcimur, incertas esse quo ad animarum tutelam, nullumq́ue iustitiæ ministrum tutè à Republica nobis exhiberi.

Tertiò his accedit, quòd omnis actus con|

p. 691

sistit in voluntate & potentia. c. cùm super. de off. deleg. l. nemo potest. ff. de leg. 1. adnotauit ex Boëtio, Bal. in repe. l. 1. C. de sacrosanct. eccles. nume. 55. Per leges autem ciuiles non potest quis sine solennitate iuris testari, cùm ab eopotentia auferatur. Colligitur ergo, parum eius voluntatem prodesse, quantumcunq;quantumcunque ea manifesta sit.

Quartò licet propriè substantia à

8

^† solennitate differat, vt docet Alciat. lib. 1. parad. c. 16. & ipsa testamenti substantia sit hæredis institutio, iuxta notata per Areti. in l. 1. ff. isto titul. nos etiam aliquid ad hæc tradidimus in prima parte huius Rubric. tamen assumendo substantialem formam alicuius actus pro ea, sine qua actus ipse non valet, nec effectum habere potest, testium solennitas, & numerus in testamẽtistestamentis erit forma substantialis: non tantùm probatoria. Barto. in l. nemo potest. ff. de legat. 1. vbi Iason 1. lect. numero 17. & 2. lectio. numero 21. Bald. in l. cùm quis. C. de iuris & fact. igno. 2. col. Alexand. in l. 1. ff. de condi. indeb. col. 2. & ibi. Ias. numer. 17. Dec. in l. 2. C. de bono. pos. secundum tab. colum. 3. Aret. in d. l. nemo potest. colum. 2. Alber. Bru. in tract. quotuplex sit forma. folio 13. col. 2. dicens hanc opinionem communem esse: quod etiam fatetur Ripa, in dict. l. nemo potest. nume. 35. licet velit defendere contrariam, quam asserunt Barto. in dict. l. 1. dicens, numerum testium in testamentis de solennitate probatoria esse. idem Crot. in d. l. nemo potest. col. 6. alios auctores allegans eandem opinionem probantes. Si verò hæc solennitas substantialis est, nihil refert voluntatem testatoris ex alio exteriori testimonio probari. Ergo, nec in foro animæ erit ista minus solennis voluntas recipienda. quod expressim asserunt Bal. in repe. l. 1. C. de sacros. eccle. nu. 55. Fortu. in tract. de vlt. fi. illat. 15. & asserit hanc opinionem esse communem Ias. in l. si post diuisionem. 2. col. C. de iur. & fact. igno. quorum opinio eò magis placet, quòd testamentum factum coram duob. testibus iure Pontificio, quod legi diuinæ propius accedit, & animarum saluti diligenter consulit, absque presbytero parochiali non tenet: nec ex eo iustè potest quis hæreditatem aut legatum possidere, vt est hîc egregia & insignis decisio: & tamen Iure diuino & naturali hæc solennitas vltra duorum testium fidem, non est necessaria. Ad eandem opinionem plurimum conducit optima Innoc. decisio in d. c. quia plerique. de imm. eccles.

Non obstat prima ratio, non enim sat est cessare rationem legis in particulari actu, vt cesset ipsa lex, quæ data non est ad aliquam particularem finem: imò eius ratio continua est, non momentanea. Quam ob rem huius legis decisio non cessat, licet eius ratio particulari casu cesset: sed est necessarium cessare rationem

9

^† legis in communi, & vniuersaliter. text. in Clemen. ad nostram. de hæret. c. etsi Christus. de iureiur. Fortuni. in dict. illat. 15. & 16. quod & nos scripsimus in Epitome quarti lib. decretalium. 2. parte, cap. 6. §. 9. numero 8. Cùm ergo ratio legis in præsenti quæstione non cesset vniuersaliter, non perit ipsa legis virtus.

Secunda ratio tollitur ex eo, quòd lex habens fundamentum à præsumptione, in animæ iudicio locum sibi non vendicat, quando lex illa præsumit propter defectum probationis legitimæ: tunc enim in foro interiori datur certitudo legitima ipsius actus: & ideò legi locus non est, sicuti nos diximus in intellectu cap. is, qui fidem. de sponsa. prima Epitomes parte. c. 4. §. 1. numer. 5. & 6. Hæc verò lex ciuilis non præsumit fraudem ex defectu probationum, sed ex defectu solennitatis. Vel dici potest huius legis conditorem habuisse pręsumptionem falsitatis, & fraudis suspicionem in testamentis omnibus, & ea ratione impellente præmissam solennitatem statuisse, vt hic testandi actus in Republica frequentissimus tutius fieret, atque esset à fraudibus & falsitatibus immunis. Vnde prima ratio impulsiua fuit, & ideò ea cessante non perit lex. tex. in l. 1. §. sexum. ff. de postulan. Vltima verò ratio fuit præcipua & principalis, quæ non cessat ex eo, quòd quandoque contingat coram duobus testibus fieri testamentum liberè, & nulla præcedente fraude. Et ita in effectu redimus ad primæ rationis solutionem.

Tertium, quod ad primam opinionem adduximus, minimè obstat, quia id falsum est, nullibi etenim probatur ex minus solenni testamento naturalem oriri obligationem, vt expressè notant Bald. in l. cùm quis. C. de iuris & facti ignor. colum. 4. Cynus, & Fulgos. quos Ias. sequitur in d. l. 1. nu. 16. ff. de condi. indeb. idem Ias. in l. si creditoris. per text. ibi. & in l. si veritas. C. de fideic. quibus constat, non oriri naturalem obligationem ex testamẽtotestamento minus solenni. idem nouissimè probat Petrus Loriotus de iuris arte. tract. 11. c. 22. Fateor tamen oriri ex testamento minus solenni quandam obligationem naturalem, quæ insurgit ex honestate, & debito morali, non tamen eam naturalem obligationem, quæ ex legis vinculo oriatur, auctoritate Bal. in d. l. 1. C. de sacrosan. eccles. nu. 55. & in simili specie sanct. Tho. docet. 2. 2. q. 107. & q. 106. art. 4. Cuius & nos meminimus in cap. cùm in officijs. hoc titu. ad finem. Hæc verò naturalis obligatio ab honestate morali deducta, repetitionem impedit. quod Fortun. tradit in l. 1. §. Ius naturale. ff. de iust. & iure. illat. 10. quamuis non operetur effectum exceptionis, nec retentionis, sicuti operaretur vera naturalis obligatio ex lege naturali producta, qualis est illa, quæ ex pacto nudo deducitur. Constat igitur ex minus solenni testamento, obligationem naturalem, quæ |

p. 692

ad moralem honestatem pertinet, oriri, & hāchanc impedire repetitionem: quod probant iura pro communi sententia inducta: non tamen oriri obligationem naturalem, quæ retentionem aut exceptionem inducat, & sic illam quę legis naturæ vinculo innititur: quo fit, vt tertia ratio ex præmissis refellenda penitus sit.

Ex hac verò disputatione sequuntur plurima: & primùm errasse Panormi. in

10

^† huius c. relectione. notab. 9. dum dicit, agentem contra testamentum ex ea sola ratione, quòd id careat solennitate Iuris ciuilis, mortaliter peccare. Constat enim id falsum esse, nec veniale crimen committi, ipsumq́ue agentem non teneri ad restitutionem eius, quod ex dicta actione fuerit consequutus: quæ omnia Ias. concedit, refragante Panorm. in l. nemo potest. ff. de lega. 1. 2. lectio. num. 102. & consil. 67. volum. 3. penult. col. & esse verissima ego existimo, etiamsi agens certò sciat illam fuisse voluntatem testatoris, aduersus Ripam in dict. l. nemo potest. num. 100. Sic & Domin. Soto lib. 4. de iusti. & iure. q. 5. arti. 3. hanc primam illationem multis rationibus defendit, licet sequentem improbet.

Secundò infertur, eum qui possideat bona testatoris ex titulo minus solennis voluntatis teneri, etiam in diuino animæ iudicio legitimis intestati hæredibus illa restituere, quamuis non dubitet de libera & spontanea testantis voluntate. Qua in re grauissimè errant Alexand. & alij quos Ripa sequitur in dicta l. nemo potest. nume. 97.

Tertiò ex hoc deducitur, possidentem rem legatam sibi in minus solenni testamento, nec in iudicio exteriori, rectissimè vti posse iure retentionis, atque exceptione proposita se aduersus legitimum hæredem defendere. Hæc enim defensio, aut retentio, nulla ratione probari potest, imò improbatur à l. si creditoris. C. de fideicom. tametsi contrarium teneant Alexand. Imol. & Ias. post Bart. in d. l. nemo potest. vbi Ias. in 1. lect. num. 70. & in 2. nu. 94. dicit, eorum sententiam communem esse.

Quartò sequitur, vanam esse, omniq́;omnique ratione destitui Docto. differentiam, quam Alexand. tradit in dict. l. nemo potest. & fatentur communem esse Ias. ibi, in 1. lect. nu. 75. & Rip. nume. 102. dum negant hæredem scriptum in minus solenni voluntate posse in iudicio exteriori vti retentione, quamuis eam legatario permittant. Nam si id legatario permissum esset, non video qua ratione hęredi idem ius negetur.

Quintò, multũmultum placet Ias. sententia, qui in d. l. nemo. 1. lect. num. 75. dixit aduersus communem, hæredem scriptum in minus solenni testamento vti posse retentione. & idem notat Ripa ibi. nume. 102. hi enim Docto. optimè aduertunt, nullum debere cōstituiconstitui discrimen inter hæredem & legatarium: falsò tamen ad hęredem extendunt, quod legatario communis sententia concesserat.

Sextò, non possum non mirari quorundam hallucinationem, qui asserunt, hæredem scriptum in testamento minus solenni tutum esse in foro animæ, si possideat hæreditatem: rursus legitimum hæredem ab intestato non teneri in eodem animæ iudicio restituere hæredibus, nec legatarijs scriptis in testamento minus solenni, legatum, vel hæreditatem. ita Alex. num. 23. Ripa num. 99. dicens, hanc opinionem communi omnium consensu receptam esse. in d. l. nemo potest. idem notat Iason in d. l. si post diuisionem. colum. fin. C. de iuris & fact. ignoran. & Tiraquel. post leges connubiales. glo. 2. num. 24. Hæc enim parum inter se constant, siquidem is, qui verum ius habet, tutè hæreditatem possidet. Is verò, qui nullam causam dominij, aut iuris ex legitima legum sanctione consequitur, restituere omninò tenetur id, quod possidet.

Septimò, ex his manifestè conuincitur Balerrasse in l. 1. col. 2. C. ist. tit. & Ias. in l. cùm quis. C. de iu. & fact. igno. dicentes, legatarium, qui rem legatam in minus solenni testamẽtotestamento consequi non potest, iustè posse eam furto subtrahere: id enim falsissimum est.

Octauò, constat eadem ratione, legatarium minimè posse assequi rem legatam in testamento imperfecto per denunciationem Euangelicam, quod Bald. optimè asserit in dict. l. cùm quis. colum. 5. licet Abb. in huius cap. relect. colum. 4. Ias. in d. l. cùm quis. & Ripa in d. l. nemo potest. numer. 88. contrarium velint: quibus consentire videtur Alciat. in c. nouit. de iudic. num. 47.

Nonò, ex hac opinione, quam

11

^† verissimam esse arbitror, infero intellectum ad text. in l. Papinianus. §. 1. ff. de inoffic. testamen. & in c. si pater. hoc titu. in 6. & denique ad omnia iura, quibus sancitum est, per expressam pupillarem substitutionem matrem excludi etiam à portione legitima in bonis pupilli, vt tandem in foro, quod conscientiæ vulgò appellamus, id locum obtineat. Francisc. in d. c. si pater. fin. colum. Socin. in l. 2. num. 21. ff. de vulga. Corn. 2. colum. Lancel. Dec. & Curt. iunior in l. precibus. nume. 14. C. de impube. & alijs substitut. Crot. in c. 2. de consti. in 6. notab. 1. Galiaula in l. Centurio. col. 70. ff. de vulg. Alciat. in c. nouit. de iud. nume. 41. quorum opinionem sequuntur, dicentes eam communem esse Anton. Rub. consi. 69. Rip. in d. l. 2. num. 45. Zasius in tract. de substit. titu. de pupil. substit. numer. 22. licet contrariam sententiam asserant Archid. & Domi. in d. c. si pater. quibus adhærent Philip. Deci. in l. precibus. colum. 4. & ibi Corasius num. 29. Gomez. in d. c. 2. num. 19. & Alcia. de quinque ped. præscrip. in princi. nec opinor Archidia. opinionem esse magis communem, quamuis id Gomez. crediderit. Imò |

p. 693

nec placet, quod Lancel. Politus notauit tracta. de substit. Rubr. de pupillari. 5. effectu, dicens Archid. opinionem procedere in bonis, quæ pupillus aliundè, quàm à patre habuerit: hoc enim falsum est, & à frequentissima omnium sententia alienum, sicuti aduertit Zasius in d. nu. 22. Verùm, si mater pupilli sit inops, & pauper, poterit alimenta petere à substituto. ex l. si quis à liberis. §. idem rescriptum. ff. de lib. agno. secundum Ripam, & Zasium.

Tertiò, & principaliter

12

^† caput hoc, cùm esses. ita intelligitur, vt procedat Iure Canonico, & in prouincijs ecclesiæ Romanæ subiectis quoad temporalem iurisdictionem: in his etenim casibus testamentum solenne est, si factum fuerit coram duobus testibus, & parœciali presbytero, quamuis ad pias causas factum non sit. glo. Ioan. And. Anch. Card. Henric. & Imol. hîc. Fortu. in d. illat. 15. Corn. cons. 77. volu. 1. Domi. consil. 49. Freder. consil. 217. vbi post Io. Andr. hîc asserit, hanc opinionem moribus receptam esse. & eam esse communem fatentur Nico. Boër. decis. 93. Corn. con. 261. col. fin. volum. 4. & Caro. Ruin. consil. 14. nu. 4. vol. 2. & consi. 51. nu. 11. vol. 1. ex qua communi sentẽtiasententia secundum eos, est necessarium vltra duos testes presbyterum parœcialem testamento adesse. quod fatetur Abb in repet. col. 4. Card. & cęteri DD. communiter: quemadmodum profitentur Imol. colum. 4. & Bar. hîc col. 6. Corn. d. consi. 72. Albert. Bru. de potent. & effec. formæ. 30. fallentia. Domi. idem probant dicto consil. 49. Fortun. in illat. 15. de vlti. fine iur. nec in hoc dubitandum est: siquidem hic est ipse verus, ac proprius huius c. sensus, à quo discedere non licet. Ex quo apparet deceptum fuisse in intellectu huius canonis And. Alciat. virum alioqui & doctissimum, atque eloquentissimum, quin in c. nouit. de iudic. colum. penul. scripsit, hanc decisionem in foro conscientiæ procedere, non in iudiciali, constat etenim in iudiciali Canonico iustissimè seruandam esse.

Cæterùm, hæc interpretatio quam communem esse diximus, ꝓceditprocedit etiamsi hic presbyter, vt notarius huic testamento accesserit, ac præsens fuerit, nam cum duobus testibus valebit hoc testamentum ex ratione huius text. quam in hac specie intellexit Paul. Parisi. consil. 50. volum. 3. Quòd si presbyter huic actui non adsit, loco tamen eius sint præsentes duo testes, validum erit hoc testamentum: quia duo testes satis gerunt vices vnius quantumcunque maximæ auctoritatis. c. licet. cap. cùm à nobis. de testibus. ita Anton. & Abb. hîc in lectio. & relect. numer. 12. Specul. titu. de instrumen. edit. §. compendiosè. numer. 12. Domini. consil. 49. Roman. in Authen. simili. C. ad leg. Falcid. 34. speciali. Corne. consi. 261. volum. 4. sina. colum. Deci. consil. 284. in 2. dub. dicens hanc opinionem communem. post Alex. cons. 103. colum. 4. volum. 4. quam sequitur Boër. decis. 38. colum. 2. & Carol. Ruin. consi. 51. numer. 11. volum. 1. quamuis idem Corn. contrarium probare nitatur consi. 68. colum. 1. volu. 1. post Imol. in l. nemo potest. ff. de legatis 1.

Est tamen dubitatio insignis, vtrum

14

^† fœmina possit esse testis iure Pontificio in hoc testamento? Et Iure ciuili constat fœminam non posse testem esse testamento. l. qui testamento. §. mulier. ff. isto titu. §. testes. Instit. eo. glos. in c. forus. de verbo. signifi. verb. fœmina. etiamsi honestissima sit. Regia l. 17. titul. 16. part. 3. Abb. verò in huius c. lectione. 1. col. & Ancha. asserunt sat esse ad solennitatem huius tex. hos testes, vel viros, vel fœminas esse: quorum opinio communis est, secũdumsecundum Io. Crot. in tract. de testib. par. 1. nu. 10. cùm hæc decisio testamenti solennitatem ad ius gentium reduxerit, quo quidem iure non distinguitur testimonium fœminæ à testimonio viri. Quæ quidem ratio non satis applaudet ex eo, quòd pręter solennitatem iuris gentium exigat hic tex. presbyterum. Vnde nōnon omninò sufficiens est iuris gentium solennitas: nec mulier testis esse poterit. Corne. in Auth. quod sine. 2. col. C. ist. tit. Dec. in c. 3. de testib. col. pen. & in l. 2. ff. de reg. iu. nu. 31. Maximè refragatur communi sententiæ tex. hic requirens, non duos quos cunque testes, sed idoneos, quo fit, vt probabilior sit opinio, quæ etiam Iure Canonico ab his testamentis fœmineum testimonium excludit. cui subscribunt Alex. consi. 70. col. pe. & consi. 77. 2. col. vol. 2. Albert. Brun. in tract. de correct. & relax. solennit. & formæ. fol. pe. q. 8. & Tiraquel. 9. l. connub. nume. 45.

Glos. vltima notat verba huius

15

^† capit. esse comminatoria ferendæ excommunicationis, non latæ, cui similis est in c. sicut tuis. de simo. verb. Anathematis. & in cap. 1. de sagit. & in c. Salonitanæ. 63. distinct. quas vbique Docto. approbant, & Felin. in cap. Rodulphus. de rescript. numer. 24. latiùs Andr. Tiraquel. in l. si vnquam. C. de reuo. donatio. verbo, reuertatur. numer. 16.

Covarrubias ...: Opera Omnia

p. 688
Ex capite, Cùm esses.

SVMMARIVM.

Covarrubias ...: Opera Omnia

p. 688 Ex capite, Cùm esses.

SVMMARIVM.

p. 688
Ex capite, Cùm esses.