Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

§. PRIMVS.

PRIMVM hic Canon intelligitur Iure Pontificio, quo satis est, filio quocunq;quocunque titulo portionẽportionem legitimam relinqui, nec est necessarius institutionis honor. Host. hîc, cuius opinio communis est, autore Alex. in l. inter cętera. col. vlt. ff. de libe. & posthu. Nullibi tamen Iure Canonico id

1

^† probatur, nōnon esse filios instituendos necessariò. Et tamen Iure Ciuili passim cautum est, eos debere institui. Igitur cùm in Iure Ciuili sit manifestum, filios esse omninò instituendos, non est constituenda hac in re differentia inter vtrunq;vtrunque ius, nulla Iuris Canonici sanctione refragante Iuris Cæsarei constitutionibus, vnde etiam Iure CanonũCanonum filius honorandus est institutionis titulo. glo. per text. ibi. in c. si pater. hoc tit. in 6. verbo, instituit. quam ibi sequuntur Ioan. Andre. Anchara. & Francisc. post Domini. & esse hanc sententiam communem, fatentur Imol. hîc. num. 31. & Ias. in Authen. nouissima. C. de inoffi. testam. nu. 31. idem Ias. in Rubr. ff. sol. mat, nu. 32. nec est hic titulus inutilis: siquidem inter hæredes institutos est locus iuri accrescendi, non inter legatarios. l. si eam, quam. C. de fideicōfideicom. Quin & glo. in hoc c. verbo, relinquens. communem & vltimam opinionem probat contra Hostien.

Secundò, intelligi

2

^† potest hic textus, quando pater testamentum condidit inter liberos, quo quidem casu non tenetur quenquam eorum titulo institutionis honorare. glo. in Authent. nouissima. C. de inoffi. testa. vbi Ias. eam sequitur. & Philip. Prob. in c. si pater. per text. istum. & Matthes. notab. 104. quibus refragatur ratio illa, quòd pater testamentum faciens inter liberos, non tenetur seruare superstitiosum rigorem Iuris Ciuilis. l. hac consultissima. §. ex imperfecto. C. isto tit. Regia l. 7. titu. 1. parti. 6. ergo non tenetur pater eos instituere hæredes. Imò satis erit, legitimam portionem vnicuique eorum relinquere. Pręterea clausula illa, omni meliori modo, quo possit, operatur, vt filius, cui aliquid relictum fuerit testamento, videatur hæres institutus. Bal. in l. quoties. 2. col. C. de hære. instit. Alex. in l. nam quod. §. non omnis. 2. col. ff. ad Treb. Ias. in dict. Auth. nouissima. 2. col. Dec. cons. 14. col. 2. & Hippo. sing. 36. Hæc verò clausula apposita censetur in testamento inter liberos. glo. in l. cohęredi. §. cùm filiæ. ff. de vulga. & pupillar. substi. verb. non valuit. vbi Imo. Alex. Areti. & Ias. numero 18. dicit eam gloss. singu. Iaso. in l. fin. nume. 15. C. de codici. Idem Ias. in l. hac consultissima. d. §. ex imperfecto. num. 8. idem in d. Auth. nouissima. nu. 21. idẽidem in l. eāeam, quam. col. 6. C. de fideicom. ex l. fi. C. fami. herci, & idem probatur argumento assumpto à testamento militis ad testamentũtestamentum inter liberos. quod admittit Bart. in d. §. ex imperfecto. In testamẽtotestamento autem militis dicta clausula intelligitur l. 3. ff. de testa. milit. Igitur facto testamento inter liberos, non opus est, eos institutionis titulo expressim honorari. Verùm contrariam sententiam maximè probat text. in d. Auth. vt cùm de appel. cogno. §. aliud quoq;quoque capitulum. colla. 8. qui titulum legati, similémue institutionem parentib. iniunxit, non facta distinctione, an testamentũtestamentum esset inter liberos conditum. quam opinionẽopinionem tenent Cyn. & Doct. communiter, secundum Saly. & Iaso. nu. 16. in d. Auth. nouissima. idem notat glo. communiter recepta in d. c. si pater. verbo, instituit. Gul. Bened. hîc, ver. relinquẽsrelinquens. in 1. nu. 136. asserunt, & hanc esse communem Anto. Rub. consil. 72. Philip. Prob. in dicto. c si pater. & Carol. Moli. in Alexan. cons. 168. libr. 5. Nec isthæc decretalis priorem opinionem probat: quippe, quæ præter alios intellectus ita exponi possit, vt filias hîc hęredes institutas fuisse, potiùs præmittamus, quàm incertis cōiecturisconiecturis diuinemus.

Non obstat d. §. ex imperfecto, quia

3

^† locum sibi vendicat, quando pater testatur inter liberos ęqualiter, cùm in id tendat liberorũliberorum fauor, secùs verò si inæqualiter inter liberos etiāetiam te|

p. 726

stetur pater, tunc etenim non valet hæc vltima voluntas minus solennis, propter damnum, quod ex hac inęqualitate quibusdam filijs obueniret, ac discordiæ maxima præberetur occasio. Roma. eleganter consil. 385. cui subscribit Deci. cons. 105. idem Dec. in l. 1. C. vnde liberi. idem Rom. cons. 179. col. 4. nu. 4. & Tiraqu. de primogenijs, q. 4. nu. 4. optimus tex. in l. vlti. C. fami. ercis ibi, pares esse videntur. quam legem ita intellexit Constan. Harmenop. Epito. lib. 5. titul. 1. vt æqualis filijs bonorum diuisio ex ea constitutione contingat. Et licet Paul. & Ias. in l. hac consultissima. colum. 3. C. qui testa. face. poss. idem Paul. Areti. Riminal. & Corne. in dict. §. ex imperfecto. ab hoc intellectu dissentiant planè, quibus communiter cæteri suffragantur in Authentic. quod sine. C. ist. titul. teste Socyno Iuniore consilio 189. volu. 2. num. 87. Iure tamen procedit, vbi esset inter liberos maxima & iniuriosa inæqualitas: qualis est ista, vt vno eorum instituto cæteris ignobili titulo velit pater satisfacere. ex Curtio Iuniore in dicto §. ex imperfecto. numero 2. Anto. Rubeo, consilio 6. 2. col. Socyn. consilio 5. in 3. volumi. vlti. col. & eleganter Carolus Moli. in d. consi. 168. lib. 5. litera A. quibus accedit Regia lex 7. titulo 1. parti. 6. & l. 5. titulo 8. eadem partit. quarum prior. §. ex imperfecto. conuenit: posterior verò hunc secundum intellectum, quẽquem nos impugnamus, approbat, sentiens non esse necessarium institutionis titulum, quando pater testatur inter liberos, diuidendo inter eos propria bona. Ecce, quòd lex illa non permittit ex filijs vnum institui, alterum verò exhæredari, aut alio ignobili titulo legitimam portionem eidem relinqui: vtraq;vtraque verò lex loquitur, quũquum pater inter liberos bona propria partitur. Partitio verò in dubio æqualiter est intelligenda, ob partis mentionẽmentionem. l. nomen filiarum. §. portionis. ff. de verb. significat. l. 9. titu. 33. parti. 7. vnde vel Regia l. ita est intelligenda, vt partitio æqualis sit, vel saltem, vt non probet valde inæqualem, & iniuriosam diuisionem, nempe vnum ex filijs institui, cæteros verò hoc honore priuari. Quin & gloss. in l. quoties. C. famil. erciscun. scribit, diuisionem bonorum à patre inter liberos factam in testamento solenni, etiam rerum adsignatione, institutionem inducere, quod si fiat in testamento minus solenni, non censetur facta institutio, nisi diuisio fiat per vncias, aut partes quotas. ita præfata gloss. quam dicunt singu. Alex. in l. nam quod. §. non omnis. ff. ad Trebell. pen. colum. Iason. in Authen. nouissima. nu. 24. C. de inoffi. testa. Roder. Sua. in l. 9. tit. de legatis. Foro legum. 7. q. ex cuius glo. distinctione dicta lex Regia est intelligenda. vnde apparet, nullibi in præmissis casib. institutionis titulum cuidam ex filijs legitimè concedi, reliquis verò eodem titulo exclusis. Hinc ergo cōstatconstat ex d. §. ex imperfecto. non probari gl. & Iasonis opinionem, nec item dict. lege Regia, nisi fiat prędicta forma diuisio bonorum inter filios.

Item, non obstat argumentatio sumpta à gl. in d. l. cohæredi. §. cùm filiæ. illa etenim gloss. in discrimen adducitur ob decisionem text. in l. si frater. C. de fidei. qua probatur, filium testatoris pupillariter substitutum impuberi fratri, post ætatem pupillarem non admitti ex iure fideicommissi: & tamen si codicillaris clausula censeretur apposita, pupillaris substitutio post ætatem pupillarem expirans, iure fideicommissi valeret. gloss. in §. masculo. Instit. de pupil. substitut. facit l. Scæuola. ff. ad Treb. Angel. Fulgos. & Ias. nume. 11. in l. precibus. C. de impube. & alijs substitut. probat eadem l. si frater. Imol. & Alexand. in l. verbis ciuilibus. ff. de vulgar. 2. colum. Galiau. in l. Centurio. ff. de vulga. colu. 54. Rube. consilio 129. & hæc est communis opinio secundum Alexan. in d. l. verbis ciuilibus. & Curt. Iunior in dicta l. precibus. numer. 54. ipse tamen ibi post Corne. in dicta l. si frater. & Galiau. in dicta l. Centurio. colum. 55. hanc communem opinionem falsam esse existimat, quando substitutio esset ad pupillarem ætatẽætatem restricta expressim: tunc etenim, etiam adiecta clausula codicillari, non esset locus fideicommisso post pubertatem: vnde communis sentẽtiasententia habebit locum, si pupillaris sit reciproca, cōpendiosacompendiosa, aut minimè facta ætatis pupillaris restrictione concepta, secundum eos, & Paulus Castr. in dict. l. si frater. Quinimò indistinctè displicet dicta cōmuniscommunis opinio Viglio, in dicto §. masculo. eò, quòd glo. ibi frequentissimè celebrata, & dict. l. si frater. de clausula codicillari nihil dicunt, sed de verbis apertè fideicommissum inducentibus.

Præterea non congruit, maiorem effectum habere ipsam clausulam codicillarem, quàm si in codicillis facta esset ipsa dispositio, de qua tractatur: quod constat ex verbis clausulæ, hunc sensum manifestè præ se ferentibus. Sed si esset facta in codicillis pupillaris substitutio, vltra paupertatem nullum effectum haberet: sicuti constat ex d. l. Scæuola. quæ inter pubertatem ex benigna interpretatione, ne inutilis esset substitutio, eam vti fideicommissariāfideicommissariam admitti permisit. Igitur clausula codicillaris non operatur esse fideicommissariam, post pubertatem, eam substitutionem, quæ pupillaris sit. Et subinde compendiosa verbis directis concepta, in testamento, ex quo semel, vt directa valere potuit, repetita tandem in codicillis non operabitur plus, quàm si concepta esset in testamento valido: sed ita instituta cùm semel iure directæ substitutionis valere potuerit, nōnon producitur vltra pubertatem etiam iure fideicommissi, ergo nec adiecta clausula codicillari. Ex quibus apparet non euerti gloss. in dicto §. cùm filiæ. ex tex. in dict. l. si frater. Con|

p. 727

cessa tamen eiusce gloss. conclusione, respondeo, in testamento liberorum gratia facto intelligi hanc codicillarẽcodicillarem clausulam in eo, quod ipsis liberis vtile sit, non tamen in damnum alicuius eorum: sicuti damnum esset quenquāquenquam eorum institui expressè, alium verò tacitè: fit etenim quodam modo iniuria ei, qui nominatim non instituitur, aut qui æquali honore simul cum fratribus ad patris bona non vocatur, vel decisio Bald. in dict. l. quoties. est intelligenda, cùm testamento apponitur illa clausula, valeat meliori modo, quo possit, non autem quando simplex codicillaris clausula adijcitur. Sic sanè intellexit hanc Bal. opinionem Alex. in cons. 50. vol. 7. Curtius item Iunior cons. 169. colum. 2. primo siquidem casu, legatum filio relictum ad institutionis titulum refertur: non sic in secunda specie: quo filij, vt his rectè perpensis non admodum conueniat huic decretali hic secundus intellectus.

Tertius intellectus ad

5

^† istum tex. inde sumitur, quòd verbum, relinquo, adiectum rei etiam particulari, institutionem inducit, quādoquando relinquitur ea res ei, qui necessariò est instituendus: id etenim suadet materia subiecta. Carol. colum. 1. & Abb. hîc existimans hunc text. esse ad hoc singul. idem notauit Bald. tametsi subobscurè in l. quoties. C. de hæred. insti. à quo id colligunt Imol. in l. 1. §. si ex fundo. num. 52. & in l. his verbis. col. 1. ff. de hære. insti. Alexan. in l. nam quod. §. non omnis. ff. ad Trebel. 2. colum. Verùm hæc sententia, quę Baldo passim tribuitur, euertitur ex text. in Authen. vt cùm de appel. cog. §. aliud quoque capitulum. col. 8. qua quidem constitutione sancitur, filium esse instituendum, nec sat esse ei aliquid relinqui. Quis igitur adeò obtusæ mentis erit, qui vel transuersim non percipiat ex eo textu, minimè sufficere quidquam filio relinqui à patre, ni hæres instituatur? Regia deinde l. 5. titu. 8. part. 6. dixit, satis esse filium à patre aliquam rem consequi titulo hæredis: ergo non sufficiet legati, aut relicti nomen. Vnde à conclusione Baldi recedunt Imol. in dict. l. his verbis. & in dict. §. si ex fundo. numer. 55. Alexand. in dict. §. non omnis. 2. colum. Barba. hîc, numer. 14. & Guliel. Benedict. verbo, in eodem testamento relinquens. in 1. numer. 57. quorum opinio communis est, secundum Imol. hîc, num. 30. & eundem in dict. l. his verbis. & in dict. §. si ex fundo. & Corne. in dicta l. quoties. numer. 3. & probatur ex eo, quod verbum, relinquo, adiectum rei alicui in specie, non inducit hæredis institutionem. l. cogi. §. generaliter. ff. ad Trebellian. vbi Barto. hoc ipsum adnotauit. Imò verbum hoc, relinquo, adiectum quotæ hæreditatis, non inducit institutionem in filijs, qui formaliter sunt instituendi: sicuti in specie scribit Carol. Molin. in Alexand. consil. 17. libro tertio ad finem.

Quartus his proximè accedit

6

^† intellectus, ex quo deprehenditur, filiam à Raynuntio hæredem institutam fuisse, cùm ei pater reliquerit domum pro sua legitima. in hac etenim specie censetur titulo institutionis domus relicta. Cardin. hîc. Bart. Bald. & Fulgos. in Authen. vnde si parens. C. de inoffic. testa. Bartol. idem cons. 151. & Francis. Tigrinus cons. 152. post illud consilium Barto. Corne. consil. 35. col. 3. volum. 2. Curtius Iunior 3. colum. post Bald. in l. humanitatis. C. de impub. & alijs substitut. vbi textus huic opinioni refragatur: nisi dixeris, tempore illius constitutionis non fuisse necessarium, filios hæredes institui: & ideò suspecta quibusdam videtur Bartol. sententia, quam reprobant Saly. in l. quoties. C. de hæred. instit. vlt. quæstion. Imo. in dict. l his verbis. & in d. §. si ex fundo. & idem ac Barb. hîc nu. 13. Alexand. in dict. §. non omnis. 3. colum. Iason in dicta Authent. nouissima. nume. 28. Mathes. notab. 159. Guliel. Benedict. hîc, verbo, relinquens, in 1. nu. 58. & probat text. in dict. §. aliud quoque capitulum. vbi non sufficit, legitimam portionem relinqui, ni relinquatur illa titulo institutionis. Regia item l. 5. titul. 8. part. 6. sufficere statuit, legitimam filijs titulo hæredis relinqui: ergo non sufficiet legitimam relinqui alio titulo. Eadem etiam opinio alia ratione probatur, quòd legatum à patre filio censetur in dubio pro portione legitima legatum. l. siue libertus. ff. de iure patro. l. etiam. §. si debita. ff. de bonis liber. id verò, quod inest à iure, si exprimatur, nihil operatur: igitur legatum seu relictum filio pro portione legitima, non trahitur ad institutionem: atque ideò hæc vltima opinio verior videtur: quamuis Barto. opinio sit communis, vt testantur Alexand. & Decius in dict. l. humanitatis. col. 2. Iacob. in dict. l. quoties. nec est tutum ab ea recedere in iudicando, sicuti nec in consulendo, secundum Corne. consil. 298. col. 3. vol. 1.

Quintus intellectus aptissimè huic capiti conuenit: nempè, vt præmittamus in

7

^† testamento Raynuntij institutionem: concisè etenim enarrauit hîc Romanus Pontifex testamenti seriem: atque ita intelligunt istum tex. gloss. & Docto. hîc glos. communiter recepta in cap. si pater. isto titu. in 6. Guliel. Benedict. in dict. verbo, relinquens, nume. 65. in primo. Et est hic intellectus communis, secundum Lanfran. hîc col. 1. Alex. consil. 70. columna 3. volu. 2. & Ias. in dict. Authen. nouissima. num. 31. tametsi falsò asserat eum communiter reprobari Guliel. Benedict. in dict. verbo, relinquens. num. 10. Quòd si filius à patre instituatur hæres in ea portione quæ legitima non est, aget ad supplendam legitimam portionem, non tamen dicit nullam patris testamentum. textus in Authentica, vt cùm de appellatione cognosc. §. hæc autem disposuimus. gloss. |

p. 728

communiter recepta in dicta Authent. nouissima. & in dict. cap. si pater. verb. in re certa. Regia l. 5. tit. 8. par. 6. Si verò in vita pater filio legitimam portionem iure debitam tradiderit, attenta quantitate bonorum, quæ eo tempore pater habebat, pacto equidem præmisso inter patrem & filium de non succedendo, ac demum patris bona augeantur ante obitum patris: filius eo mortuo aget ad integritatem portionis legitimæ, vt sibi tradatur id, quod deerit iuxta bona, quæ pater in morte dimiserit. Bal. per tex. ibi in c. cùm M. col. 4. de constit. idem Bald. in l. pactum. C. de collati. vlti. opposi. Roma. & Imol. in l. stipulatio

8

^† hoc modo concepta. ff. de verbor. oblig. Ripa in d. cap. cùm M. numer. 38. Iason. in l. si quando. §. 1. C. de inoffic. testamen. Rodericus Sua. statim citandus. & est communis opinio. secundum Iason. in l. quod seruus. ff. de condi. ob caus. dat. & eundem in dict. Authen. nouissima. col. 4. legitima etenim portio filijs debetur ex bonis, quæ parentes tempore mortis obtinuerint. l. cùm quæritur. C. de inoffic. testament. Regia l. 23. Tauri. licet Curti. Senior consil. vlti. dixerit communem opinionem asserere, filium non posse agere ad supplendam legitimam portionem ob augmentum bonorum paternorum. post Iac. Butri. in d. c. l. pactum. & Ange. in d. l. stipulatio hoc modo concepta. quorum opinionem dixit veriorem, & magis communem esse Carol. Molin. in Alex. consil. 180. libr. 5. qui post alios præmittit in hoc casu validam esse pactionem de non succedendo. Et sanè si ea pactio censetur valida, dubio procul opinio Iacob. But. verior est. & magis à posteris probata, nec id negabunt priorem opinionem secuti. Sic denique etiam absque iuramento eandem opinionem Iacobi sequuntur, dicentes eam communem esse, Roma. in dict. l. stipulatio. Georgius Natan. in c. quamuis pactum. colu. 2. de pact. in 6. Nicol. Boëri. decisio. 62. col. 4. & Guliel. Benedict. in hoc c. Raynuntius. verbo, duas. numero 242. Pro quibus solet induci tex. in l. 1. §. si vel parens. ff. si quis à parent. fuerit manumis. Ego tamen, etiamsi opinio Butrigarij præstito iuramento super pactione præmissa admittenda sit, tamen absque iuramento non censeo eam veram esse: vnde ipsius opinionẽopinionem reprobare videntur idem Guli. Benedict. hîc, verbo, in eodem 1. numer. 220. Ioan. Lupi. in c. per vestras. 3. notabi. §. 23. de donatio. inter virum & vxorem. Tho. Grammat. decis. 57. nu. 30. præter eos, quos paulò antè post Baldum citaui.

Prima verò opinio adhuc locum sibi vendicat, si patri promittat filius absque iuramento se amplius nihil petiturum ratione portionis legitimæ. l. si quādoquando. §. 1. C. de inoffi. testam. Ias. & Ripa in dictis locis. quòd Docto. primam opinionem secuti manifestè probant: imò sunt, qui adserant, tale pactum, etiam iuramento præstito, minimè valere, ex eo quòd decisio d. capit. quamuis pactum. in filia congruè dotata loquatur, vt scribit Carol. Molin. in dict. Alexand. consil. 180. libr. 5. à quo libenter ex communi sententia discedo. Nam in filio idem erit, si congrua portio pacti tempore ei fuerit adsignata eo tempore inspecto quo ad patris bona: quemadmodum præter alios tradunt Alexand. in dict. consil. 180. & in l. in ratione. 2. ff. ad leg. Falcid. idem Alexander. Corne. Iason & Deci. in l. pactum. C. de collationibus. Ripa in dict. cap. cùm M. & libr. 1. resp. cap. 6. colum. vltim. Thom. Grammati. dicta decisione 57. numer. 30. Aymon consil. 114. num. 16. licet idem Ias. in Authentic. nouissima. C. de inoffic. testam. dubitauerit. Igitur quoties prædicta pactio absque iuramento facta fuerit, locum habebit, quod modo ex Baldo & alijs adnotauimus. Et idem erit, si mortuo patre filius hæredibus patris asseruerit, & cauerit, se tot & talia bona à patre accepisse: poterit enim adhuc agere aduersus hæredes, vt legitima portio suppleatur. d. l. si quando. §. 2. vbi Doct. id notant communiter. & Roderic. Suares in l. quoniam in prioribus. amplia. 9. C. de inoffic. testam. qui hoc ipsum latiùs tractat.

Subdit gloss. institutum in

9

^† re certa loco legatarij habendum esse. idem notat gloss. in c. si pater. in gloss. 3. text, vbi latè Ias. in l. quoties. C. de hæredib. institu. quandoque tamen hic institutus in re certa est censendus hæres non legatarius: sicuti Docto. explicant in dict. l. quoties. Francis. in dict. capit. si pater. super glos. 3. Rotæ decisio. 864. in antiquis. Gulielmus Benedict. in verbo, in testamento relinquens. in primo. numero 256. Nam institutus in re certa hæredis nomen, & commodum habet quoad ius accrescendi: hærede etenim vniuersali repudiante, tota hæreditas accrescit huic in re certa instituto. sicut Bartol. Angel. Salyce. & alij existimant in d. l. quoties. & in §. si ex fundo. statim allegando. quorum opinio communis est: quod præter alios Corne. asserit consil. 31. volum. 4. Rursus si hæres vniuersalis non instituatur in tota hæreditate, nec in eius quota portione, hic censetur hæres vniuersalis. l. 1. §. si ex fundo. ff. de hæredib. institu. notatur in dicta l. quoties. Regia l. 14. tit. 3. part. 6. Verùm hic in re certa institutus hæres, & rogatus restituere alteri rem

10

^† ipsam, quartam Trebellianicam non detrahit. Bald. & Ias. colum. 5. in l. filium. C. fami. ercis. Abb. hîc colum. penult. idem Iason in dicta l. quoties. colum. 3. Guido Papæ decisio. 466. etiam si hic institutus sit filius testatoris, quia Trebellianica solùm deducitur ab hærede vniuersali, aut ab hærede alio, qui propriè hæres sit. l. 1. §. inde Neratius. & l. mulier. §. vlti. ff. ad Trebellia. hic verò institutus in re certa non est |

p. 729

propriè hæres. l. quoties. paulò antè citata: igitur non potest Trebellianicam deducere. atque ita in hac specie respondet Aymon Sauillianus consil. 131. numero 13. & cons. 186. colum. 1. aduersus Curti. Iuniorem consil. 160. & glos. quæ contrarium præmittit in dicto cap. si pater. verbo, Trebellianicæ. Illa tamen gloss. defendi potest ex eo, quòd hæredi instituto in re certa datus fuerat ibidem substitutus vniuersalis: quod ipse tradam inferiùs §. 9.

Covarrubias ...: Opera Omnia

Ex §. primo.

SVMMARIVM.