Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

§. PRIMVS.

GLossa in verbo, medietatem, dum adserit, dominium

1

^† rei legatæ transire in legatarium à die aditæ hæreditatis, est ita intelligenda, vt vera sit acquisitio dominij. Nam fictè dominium rei legatæ transit in legatarium à die mortis. l. à Titio. ff. de furt. Regia l. 34. tit. 9. part. 6. ab adita autem hæreditate verè fit translatio dominij. l. si tibi homo. §. cùm seruus. ff. de legat. 1. vbi gl. & Doct. gl. in dict. l. à Titio. atque hoc pacto communis omnium consensus hanc quæstionem dissoluit, vt fatetur Ioan. Crottus in l. si is, qui pro emptore. 5. q. Bart. concl. 2. ff. de vsucapio. quo in loco conatur defendere etiam ab adita hæreditate esse fictāfictam hanc dominij translationem. Quòd si res legata sit aliena, non equidẽequidem ipsius testatoris, etiam si sit hæredis, non transit dominium in legatarium absque traditione. l. magis puto. §. si fundus. ff. de reb. eor. glos. in l. Papinianus. ff. de seruituti. cuius opinio communis est secundũsecundum Alex. & Aret. in l. si hæredis seruus. ff. de legatis 1. idem probat gloss. hîc, etiam si consentiat hæres, aut dominus in legatum. Bal. & Ang. in l. 1. C. comm. de leg. Iason in l. 1. nu. 121. ff. de leg. 1. vbi Ripa nu. 57.

Eadem gloss. dum dicit, & illud locum habet, refertur ad conclusionem illam: legatæ rei dominium transit in legatarium ab adita hæreditate. Item dum scribitur in ea, legare intendit: addendum erit, aliâs non.

Porro hîc quæritur, cur vnius tantùm patrui fit in hac lite, & controuersia mentio: cùm pluribus patruis fuerit à Pepone relictum fideicommissum: Et glo. in vers. vni ex patruis. respondet, ex duobus patruis Raynaldi alterum obijsse mortẽmortem viuente Raynaldo, & ideò fideicommissum extinctum fuisse, nec ad eius hæredes quidquam ex eo pertinebat. Vnde ex glos. constat. legatum

2

^† relictum sub mentione mortis hæredis, censeri conditionale. l. hæres meus. ff. de cond. & demonst. gloss. in l. post mortem. C. de fideicom. & ad hanc conclusionem dixit Lanfranc. hîc col. penult. esse huius cap. gloss. singularem. à qua consequenter deducitur fideicommissum conditionale mortuo fideicommissario ante conditionis euentum, non transmitti ad hæredes etiāetiam suos, etiam à testatore descendentes. gloss. hic relata ad iura, quæ allegat glos. in dict. l. hæres meus. & in l. vnica. C. de his, qui ante apert. tab. communiter recepta, quod apparet ex his, quæ latè tradunt Ias. cons. 29. volu. 3. Corne. consil. 180. column. 2. vol. 4. Ex quo patet hæredem ante euentum conditionis scienter fideicommissum restituentem, posse idem repetere, deficiente posteà conditione. gloss. in l. qui se debere. verb. condicere. ff. de cond. cau. dat. iuncta l. sub conditione. ff. de condit. indebit. quo in loco Iurisconsultus inquit. Solutum pendente conditione scienter non repetitur. Id etenim intelligitur, non repetitur, pendente conditione, secùs verò ea omnino deficiente. Alexand. post alios ibi, Angel. Alexand. in l. stipulatio. §. si quis dolum. 2. columna. ff. de verbor. obligat.

Sed si

3

^† fideicommissum purum sit, moriente fideicommissario ante restitutionem fideicommissi, imò ante aditionem hæreditatis, transmittitur ius illud fideicommissi ad proprios hæredes fideicommissarij: sicuti contra glos. notant Bart. & Doct. in l. cùm filiofamiliâs. ff. de leg. 1. text. in l. vnica. §. in nouissimo. C. de cadu. tollen. & §. cùm igitur. vbi dies legatorum & fideicommissorum quo ad transmissionem cedit à morte testatoris, & opinionem Bart. profitentur esse communem Ias. in d. l. cum filiofamiliâs. nu. 118. & ibi Ripa colu. vltim. & Guido Pap. consil. 132. Alexand. in d. l. cum filiofamil. col. 11. Dec. consil. 490. num. 10. & sequen.

Ex his potest optimè tolli discrimen, quod tractari in hac re solet. Nam glo. per tex ibi. in l. in causæ. §. Pomponius. ff. de mino. probat, legatum alicui relictum ipso legatario rogato |

p. 778

illud hæredi post mortem restituere. non deberi hæredi hæredis, si ante legatarium hæres mortuus fuerit. Contrarium tamen Barto. respondit in l. Titia. in princip. §. vlt. ff. de legat. 2. Est enim Bartol. opinio intelligenda, quando testator legatum reliquit legatario ad tempus, vel ad vitam eius, vt vtar verbis Bartoli. Opinio verò glos. erit recipienda, quando legatum simpliciter factum fuit legatario, sed rogauit eum testator, vt post mortem illud hæredi restitueret. Paulus Castrens. in l. penul. C. de leg. & in l. si à me tibi. ff. ad l. Falcid. Anton. Rube. cons. 23. tradit Paul. à monte Pico in d. l. Titia. §. vlti. col. 9.

Eadem gloss. probat

4

^† inter fideicommissarios vniuersales esse locum iuri accrescendi, si sint coniuncti. l. vnica. §. hæc autem omnia. C. de cadu. toll. Barto. eleganter consil. 53. Ias. in l. re coniuncti. ff. de legat. 3. num. 206. & ibi Ripa. num. 170. optimè Paul. Parisi. cons. 131. lib. 4. numer. 28. etiam si fideicommissum sit conditionale: quod in hac glos. iuncto text. probatur. Planum igitur fit, qua ratione fideicommissi restitutio à Pepone Raynaldo iniuncta, ad alterum ex patruis deuenerit, eiq́ue fuerit facienda.

Oportet prætereà ad interpretationem huius ca. tractare, fueritne quisquam à Raynaldo hæres institutus? Et ne à probatissimis veterum placitis diuertamus, à Raynaldo patruum hæredem institutum fuisse opinamur. Verbum

5

^† etenim, lego adiectum vniuersitati bonorum, nullo hærede instituto, inducit hæredis institutionem. tex. hic. sing. secundum Cardi. hîc, & eundem, & Imol. col. 7. in c. Raynutius. ist. tit. Franc. in c. si pater. col. 20. hoc tit. in 6. Bald. in l. inter omnes. vlti. col. C. fami. ercis. Nam Raynaldus patruo & eius filijs medietatem quorundam bonorum, & reliqua bona paterna legauit. Hoc verò legatum appellat hic text. institutionem in vltima parte. Idem notant Alex. in l. 1. col. 2. ff. de lega. 1. & Guliel. Benedict. in dict. cap. Raynutius. verbo, relinquit, col. 2. dicens hanc opinionem communem esse: quam sequitur Politus de substitu. titu. de compendiosa. numer. 26. & Alcia. in l. verbis legis. ff. de verbo. signifi. quibus accedit id, quod nos adnotauimus in dict. ca. Raynutius. §. decimo. in principio.

Verùm Barto. in l. Centurio. numer. 19. ff. de vulgari. expressim contrariam elegit opinionem, dicens verbum, lego, etiam adiectum vniuersitati bonorum nullo alio hærede instituto, nullam præ se ferre hæredis institutionem. l. verbis legis. præallega. & l. mulier. §. vlt. ff. ad Trebel. quibus non probatur Bartoli opinio, quæ tamen receptior est, vt testantur Ias. in d. l. Centurio. nume. 37. Galiaul. ibi, col. 60. & Iacob. de Nigris in Rub. ff. de legat. 1. fo. 6. col. 3. apud quem & Crottum ibi, ac Ripam in d. l. Centurio. numero. 97. est longa huius quæstionis disputatio. Et licet Alex. in l. 1. ff. de lega. 1. dixerit, ad opinionẽopinionem Bart. non esse recedendum: non video congruam responsionem ad istum text. tametsi variè ab vtriusque iuris professoribus intelligatur.

Quam ob rem vlterius est considerandum, quod gloss. hîc dixerit in hoc cap. verbum, lego, assumi propriè, & impropriè. Propriè quidem respectu Auunculorum: Impropiè, respectu patrui, ne corruat vltima Raynaldi voluntas, ex quo Abb. & Barb. hîc fol. 27. colligunt, verba testamentorum etiam impropriè assumi, ne dispositio pereat, aut euertatur: quòd & in alijs actibus regulare est. tex. iuncta gloss. in ca. constitutus, de relig. domi. Sed & illud gloss. huius c. sensit, quod mihi admodum placet: nempè, verbum, lego, additum vniuersitati bonorum inducere, alio non instituto hærede, institutionem hæredis, quando si eam non induceret, testamentũtestamtentum minimè posset valere: alioqui sensit Bernardus, verbum, lego, adiectum vniuersitati bonorum, non operari hæredis institutionem. Atque ita potest Bartol. decisio intelligi: nam in substitutione verbum, lego, adiectum vniuersitati bonorum, potest omissa hæredis institutione operari effectum, quoad fideicommissariam substitutionem. Vnde nulla cogit necessitas, prædictum verbum ad directam substitutionem deflectere. Nec erit isthæc absurda opinionum conciliatio, quam Lancelo. Galiau. in d. l. Centurio. col. 60. comminiscitur, cui gl. hæc mihi insignis suffragatur. Ex his infero, verbum, lego, additum etiam vniuersitati bonorum in codicillis, aut apposita codicillari clausula, nequaquam significare institutionem hæredis, sed fideicommissum, cùm actus hic validus sit absque institutione hæredis. Deinde ex eadem concordia libet Regiam l. 1.

6

^† intelligere. titu. de testament. lib. 5. ord. qua sanè præmissa, si in testamento nihil contineretur, quod præcisè exigeret institutionem hæredis, verbum, lego, additum etiam vniuersitati bonorum, minimè induceret hæredis institutionem, quia ea ad illum actum necessaria non esset. Tertiò, inde apparet, concepta in hunc modum substitutione, Quandocunque filius meus decesserit, lego omnia bona sua Titio, verbum istud directam substitutionem inducere, & eam pupillarem: alioqui fideicommissaria admitti nōnon potest, quoad bona pupilli: quod asserit Politus de subst. tractat. compendiosæ. numer. 25. Non me latet Iacob. à Nigris in d. Rubr. ff. de lega. 1. hanc concordiam improbasse ex eo, quòd etiam in substitutionibus sit maximus fauor, eas directo iure potiùs, quàm obliquo valere, cùm testamentum possit assumere vires à substitutione. l. 3. §. vlt. ff. de liberis & post humis. Hoc tamen ipse concedo in substitutione vulgari, non in pupillari. l. 2. ff. de vulgari. & in vulgari substitutione, quoties ne|

p. 779

cessaria sit directa hæredis institutio ad effectũeffectum actus, erit adhuc locus huic interpretationi, qua verbum, lego, ad hæredis institutionem inducimus.

Gloss. in verbo, adijciens, colligit ex text. posse à testatore pœnam statui contra hæredẽhæredem, aut legatarium, eius voluntatem non seruantem, vt vel omnia bona, vel eorum partem amittat. Et idem notant omnes Doctor. hîc, quibus addit Abb. hanc pœnam omninò deberi in foro animæ. Cuius decisionis ipse memini in Epitome de sponsal. 2. part. cap. 6. §. 8. numero 10.

Addit eadem gloss. oportere

7

^† vt pœna locum obtineat, præceptum testatoris iustum esse: alioqui si id illicitum sit, adiectio pœnæ non valet. dixit gl. hanc notandam fore. Corset. in sing. verbo, pactum. & probatur in l. 1. ff. de his, quæ pœ. nomi. quo in loco gloss. communiter recepta eandem opinionem explicat Imò & idem erit, si id, quod adiecta pœna præcipitur, sit ignominiosum, aut impossibile de iure, vel de facto. Barto. Paulus & Doctores in dicta l. 1. Faber in §. pœnæ quoque. Institu. de legat. text. in dicta l. 1. Præter hæc tamen ex hoc capitul. animaduerto, hæredem institutum nomine pœnæ non priuari hæreditate directò, quia semel fuit hæres, sed per fideicommissum, vt in pœnam hæreditatem teneatur restituere, retenta quarta, vel Falcidia, vel Trebellianica. quod Bart. notauit in l. paterfamiliâs testamento. numero 6. ff. de hæred. insti. quo in loco addit semel factum hæredem purè, non posse in pœnam priuari hæreditate, nisi ob propriam culpam. l. vxorem §. si hæres. ff. de leg. 3. d. l. paterfamiliâs. quem tex. dicit singul. ad hoc Roma. singul. 111. Corset. in sing. verb. testator. Paul. Castrens. in l. Seius & Augerius. ff. ad leg. Falcid. vltra Bald. Imol. & Angel. in d. l. si. paterfamil. illam decisionem valde extollentes. Imò hæreditas semel purè data, non potest adimi sub conditione, absque culpa primi instituti. Bartol. Angel & Imol. in d. l. paterfamiliâs. Socin. consil. 21. columna 2. volum. 3. & probatur in l. si te solum. ff. de hæred. institu. Vnde istæ ademptiones, cùm vel fiant, aut præsumantur fieri nomine pœnæ, minimè probantur à iure, nisi hæredis culpa præuia sit ad earum effectum. Quòd si hæreditatis ademptio fiat in tempore, quo nondum est acquisita, vtputa in eodem testamento, aut alio solenniter, & purè, sine aliqua causa rectè fieri potest. l. si ita scriptum. §. regula. ff. de libe. & posthum. l. si mihi & tibi. §. in legatis. ff. de legat. 1. Bal. Paul. & Alexand. in l. hæreditas. vlt. colum. C. de his qui. vt indig. Paul. in d. l. Seius & Augerius. & Socin. d. consil. 21. colum. 2. contra Bart. in d. l. paterfamiliâs. nu. 5. & in l. si cæterum. §. si eodem. ff. de testam. milit.

Probat prætereà tex. hic

8

^† authore Abb. pœnam à testatore legatario, aut hæredi iniunctam, si voluntati testantis contradixerint, aut alicui legatario molestiam intulerint, locum habere, & committi ex sola molestia facti, licet iure effectum non sortita: quod in hoc c. probatur euidenter, si sententiam Cardinalis recta ratione pensitemus. Ea etenim est voluntas testantis, & prohibentis molestiam inferre alicui, vt expensas, damna & inquietudines ab eo velit auertere. Quin in dubio quoties molestiæ mentio fit, molestiam facti, non iuris intelligimus. text. in l. vnica. C. de nundi. l. Aurelius. §. Caius. ff. de libe. lega. si quis enim proprio testamento ita cauerit, Quæstionem meis curatoribus nemo faciat. est id intelligendum, nisi curatores testatoris res aliquas detineant. Hinc & Bald. dixit in l. 1. C. de his quæ pœn. nomin. colu. 5. hæredem posse actionem iustam mouere, aut iuris exceptionem proponere aduersus testantis vxorem, licet testator iusserit hæredi, ne vxorem iniuria, aut aliqua molestia vllo pacto afficeret. Vnde poterit ex legato vxori relicto Falcidiam detrahere. Imo. in l. paterfamiliâs testamento ff. de hæred. instit. Sic ècontrario promissa defensio, ad iustam, non ad iniquam referunt. Bart. in l. damni. ff. de damno infect. ex quibus comprobatur idem, quod ex hoc c. adnotauit Abb. hîc & idem Corset. in singu. verb. pœna. Quandoque tamen ex qualitate actus, & subiecta materia, vel præsumpta contrahentium, aut testantium voluntate prohibitio inferendæ molestiæ, aut mouendæ quæstionis, etiam de iusta molestia, aut licita quæstione intelligetur. gloss. in l. Lucius. §. tres hæredes. ff. ad Trebellia. Bal. in l. vltim. C. de action. emptio. columna vltima. Alexand. in l. clam. in princ. columna tertia, post gloss. ibi. ff. de acquiren. possession. qui fatentur, legato relicto alicui monacho, ita vt Abbas ei non moueat quæstionem, adiecta pœna, quæ in eum casum rem legatam ad alium transferat, posse ex quadam æquitate monachum rem legatam retinere, nec eam ab Abbate ei auferendam esse: quæquidem opinio difficilimè defenditur ex quadam æquitate, & quo ad rei legatæ vsum, vt explicant Paul. Castrens. in dicto §. tres hæredes. & Bald. in capit. Cleric. de iudic. ad finem. Alioqui falsa est, secundum Angel. in l. seruus vxori. ff. de hæredib. insti. & Ias. in Authentic. ingressi. C. de sacrosanct. eccles. numero 39. Nam hæc pœna adiecta fuit præcepto impossibili de iure, vt constat.

Glossa in verbo, venirent, proponit

9

^† quandam actionis formulam ad petendam aliquāaliquam rem, quæ sub pœnæ commissione fuerit promissa, aut legata. Potest enim petitio ita concipi, Peto rem, & si eam nolueris dare, aut contradixeris petitioni, pœnam peto. notant idem Doctores hîc, & Corset. hunc tex. allegans in singul. verbo, libellus. idem asserit |

p. 780

glo. in l. 2. §. item si in facto. ff. de verb. oblig. ibi recepta communiter. & est melior iuris, autore Baldo in l. si pacto. quo pœnam. vltima col. C. de pact. vbi cæteri Doct. idem communiter concedunt. & Deci. in l. quatenus. ff. de regul. iur. libellus siquidem iudicialis potest offerri disiunctiuè, aut alternatim. l. vbi autem non apparet. §. illud. ff. de verbo. obliga. notatur in l. si rem. in 1. ff. de rei vendi. Ias. in §. curare. Instit. de action. num. 10. & Mari. Soci. in capit. 2. de libel. obla. num. 20.

Covarrubias ...: Opera Omnia

Ex §. Primo.

SVMMARIVM.