Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

§. TERTIVS.

GLossa in verbo, licet ipsas, tractat qualiter sint deducendæ

1

^† legitima portio, & quarta Trebellianica: & eleganter adserit, priùs esse deducendam portionem legitimam, & demum ex reliquis bonis Trebellianicam, ita vt ex duodecim vncijs ratione legitimæ portionis deducantur quatuor: ratione Trebellianicæ deducantur ex octo duæ, quam deductionem sequuntur Doct. hîc magis communiter, & inquit Lanfranc. hîc vlti. col. ipsum nōnon legisse alibi ita pulchram gloss. Iure autem Regio diuisio hæreditatis paternæ fit in hunc modum. Nam hæreditas soluto ære alieno diuiditur in quindecim æquales vncias, quarum tres in quintam bonorum partem deducuntur, deinde in tertiātertiam partẽpartem quatuor, reliquæ octo pro portione legitima supersunt ipsis filijs. Regia etenim lege, aut si mauis huius regni moribus est inductum, vt quinta pars deducatur ante omnia ære alieno soluto. l. 214. styli.

Quid autem

2

^† dicendum de impensa funeris: hæc etenim deducenda est priùs quàm æs alienum. l. impensa, de religi. & sumpti. fune. Regia l. 12. titul. 13. parti. 1. Et tamen inquit lex. 30. Tauri. impensam funeris esse soluendam ex quinta bonorum parte, cur igitur si impensa funeris deducitur ante æs alienum, quinta verò pars post ipsum æs alienum? Qua ratione existimo, impensam funeris esse deducendam ante æs alienũalienum, quando isthæc impensa facta fuit circa ipsum sepulchrum, & necessaria ad sepeliendum corpus defuncti. d. Regia lege 12. pulcher tex. in l. at si impediat. vers. funeris. & in l. funeris sumptus. ff. de religio. & sump. fune. quo in loco vestiaria dicuntur vestes illæ, quibus induti mortui sepeliuntur, vel quæ sternuntur super sepulchra, quas Homerus libro secundo Odysseæ appellat Taphia, vt mirer cur Accursius conetur in d. l. literam & sensum euertere. De hac autem impensa leges præfatæ loquuntur: hæc enim impensa æri alieno præfertur. Huic distinctioni & illa similima est, quòd impensa funeris facta in sepeliendo ecclesiæ rectore circa ipsum corpus, simplicem sepulturam: & funalia eidem necessaria spectat ad successorem in ipsa Ecclesia. Impensa verò facta circa vestes lugubres, & magnificum sepulchrum ad patrimonij hæredes, secundum Abb. in disput. Sempronius. 1. dubio. eundẽeundem in capitul. vt præteritæ. columna penultim. de electio. Deci. consil. 157. Sed & eadem impensa deducitur ex quinta bonorum parte, si defunctus liberos reliquerit: si verò parentes, ex tertia parte ratione legis 6. Taurin. Quod verum est, quando quinta pars vel tertia deducta post æs alienum, huic impensæ sufficeret. Quòd si ita deducta non |

p. 785

sufficeret, deducetur impensa funeris ante æs alienum: & si contigerit adhuc sic deductam præiudicium inferre creditoribus, & filijs, quoad legitimam, incumbit onus istud, & præiudicium potiùs filijs, quàm creditoribus. Verùm, si impensa funeris deduci non possit, quin præiudicet creditoribus, propter fauorem funeralis impensæ, patientur creditores hoc præiudicium: & hoc pacto dicemus impensam

3

^† funeris deduci ante æs alienum. In cuius comprobationem accedat gloss. in capitul. ex parte. in 1. de sepultu. vbi Abbas idem & Franc. in cap. qua fronte, de appellat. post dictam gloss. scribunt, non posse impediri funus alicuius, ex eo, quòd eius creditores petant corpus detineri insepultum, donec soluatur æs alienum, vel detur cautio de soluendo: quod adeò verum est, vt nec ex publico instrumento, vel eo contractu, qui paratam defert executionem, hæc sequestratio humani corporis possit fieri. Roderic. Suar. in repetitione legis Regiæ post legem, post rem. ff. de re iudicata. 6. ampliatio. Hippo. singular. 199. sensit Feli. in cap. quàm sit, de Iudæ. optimus est textus in l. vltima, titul. 13. parti. 1. tametsi Angel. in Authen. vt defuncti seu funera eorum. & Didacus à Segura in l. si ex legati causa. fol. 6. colum. 4. ff. de verbo. obliga. contrarium notauerint. Nec est recipienda gloss. in §. sunt quorum. versic. si quis etiam ausus. 2. quæst. 6. dicens, posse creditores petere à iudice, vt impediatur funus debitoris, donec sit æs alienum solutum. Hoc etenim iniquum est: & maximè in Christiana republica. Igitur si à creditoribus non potest impediri, quin defunctus sepeliatur, iure optimo impensa ad ipsum funus necessaria, erit præferenda æri alieno.

Gloss. in verbo, cùm nihil de petitis. explicat, cui obstat, quòd licet filij nōnon possiderent, susceperunt tamen litem: & ideò poterant condemnari. l. is qui se obtulit. ff. de rei vend. l. si à te. §. si fundum. ff. de except. rei iudi. Sed id intelligendum est, quando reus suscipit litem, dicens seipsum possidere, secùs si simpliciter susceperit reus litem, nam si non possideat, absoluendus erit. Bart. in d. l. is qui se obtulit. post glo. ibi. Regia l. 2. tit. 3. part. 3. gloss. in dict. l. si à te. §. 1. vbi Socin. dicit hanc opinionem communem esse. idem notant Abb. & Felin. in c. penult. de except. Mathes. notabi. 138. atque hoc modo potest hæc sententia, cuius meminit text. hic, intelligi. Actor verò qui agit actione reali contra reum nōnon

4

^† possidentem, reo simpliciter accipiente litem, nec asserente seipsum possidere, declaratur dominus per sententiam, & ad hunc effectum tendit lis, quamuis reus absoluatur ex eo, quòd non possideat. dict. l. si à te. §. 1. ex qua & ille effectus oritur, quòd si ex noua causa possessio rei petitæ deueniat ad reum, fiet exequutio contra eum primæ sententiæ. l. sed & si possessori. in princ. ff. de iureiu. Bal. in l. cogi. C. de petit. hæred. Abb. & Felin. 1. & 2. colum. in c. examinata. de iudic. Abb. Imol. & Felin. in d. c. pen. de excep. quorum opinio communis est, secundum Soci. in d. l. si à te. §. 1. col. 2. & 4. Nec obstat text. in dict. ca. examinata. vbi reus non possidens absoluitur à iudicio reali, non tamen declaratio dominij actoris fit, quia ibi prius quàm doceret actor, se esse dominum rei petitæ, constitit reum non possidere, & ideò ipse reus fuit absolutus absque declaratione dominij: sicuti Cardinal. Abb. Felin. & cæteri magis communiter eum text. interpretantur. Ex quibus sequitur, in actione reali, actore probante dominium, ipso autem reo non possidente, ferendam esse sententiam, quæ licet absoluat reum, declarabit tamen actorem rei petitæ dominũdominum esse, imò & si pendente lite rei petitæ possessio ad actorem peruenerit, durat adhuc lis ad effectum, vt ipse actor declaretur dominus rei petitæ. gloss. Bart. & Paul. in dict. l. si à te. §. 1. Alex. numer. 46. & Ias. num. 85. in l. naturaliter. §. nihil commune. ff. de acquir. poss. Quòd si reus non tantùm litem susceperit, sed asseruerit se possidere, si actor probet dominium, damnatur reus in effectu, ac si possideret, quanti actoris intersit. l. qui se liti. ff. de pet. hæred. id est, in æstimatione rei petitæ fiet exequutio ipso reo non possidente, sed tamen condemnato ad rei restitutionem, & actori defertur iuramentum in litem, prætaxata à iudice æstimatione, quam iurabit actor veram esse. Regia l. 2. titul. 3. part. 3. l. qui restituere. ff. de rei vend. l. in actionibus. §. 1. ff. de in lit. iu. Sed an sit satis reum extra iudicium adseruisse seipsum rem petitam possidere, modò hæc adsertio in iudicio probata fuerit? Et Bart. fatetur id satis esse, in dict. l. is qui se obtulit. à quo contrarium Ias. colligit in §. omnium. num. 99. & num. 23. Instit de acti. deceptus forsan corrupto Barto. codice. Nam & Abb. in d. c. pen. colu. 2. idem quod ipse ex Bart. collegi, notat. cuius & Bart. magna est authoritas, licet ipse mallem probare id, quod Ias. notauit. non enim est tanti facienda extraiudicialis assertio, ex his, quæ notantur in c. at si Clerici. in princip. de iudi. & in l. vnica. C. de confes.

Reus tamen absolutus, in dubio censetur absolutus ex eo quòd non possidebat, si ex actis potest constare, dominium ab actore probatum fuisse, vel præsumitur absolutus ex defectu dominij actoris, si actor probauit reum possidere. gloss. Bart. & Doctor. in l. si quis ad exhibendum. ff. de except. rei iud. dicit eandem gloss. sing. Lanfranc. in c. quoniam contra, de prob. §. interlocutoriæ. nu. 43. commendant Abb. & Felin. col. 3. in d. c. pen. de except. Quòd si ex actis hoc dubium tolli nōnon poterit, absolutio ab instantia censetur procedere ex |

p. 786

eo, quòd non fuit probata possessio rei. Abb. 3. & Felin. 4. col. in d. c. pen. post Bal. ibi & glo. in l. 1. §. si fideiussor. ff. quarum rer. actio non det. ex quibus si simpliciter absoluatur reus, censetur absolutus ex eo, quòd actor non probauit dominium, quando, vt dixi, ex actis non potest aliud constare: nam dict. gloss. voluit eum, qui iurauit se non esse obligatum, in dubio videri iurasse de tota obligatione. quam dicit ordi. Paul. in l. si duo patroni. §. idem Iulianus. ff. de iureiu. & inquiunt sing. esse Bal. & Felin. in dict. c. pen. & esse communiter receptam Alex. in dicto §. idem Iulianus. colum. 2. Sic ergo sententia absoluens simpliciter, à toto iure ab actore prętenso, absoluisse videtur.

Glossa in verbo, in quibus. colligit ex textu posse quem instituere hæredem eum, cui instituens fuerat rogatus restituere certācertam hæreditatem, atq;atque in eadem hæreditate tenet institutio, tametsi grauamen adiectum rei comprehensæ sub primo fideicommisso, non valeat. sequuntur eam Doc. hîc. tex. idem probat in l. irritum. C. ad l. Falc. vbi Bar. & Doct. commu.

Glossa in verb. beneficio, indiget

5

^† censura, dum dicit, hæredem non deducere Falcidiam ex legatis, quæ in pœnam fiunt, nam id falsum est: cùm pœna illa legara fuerit, & ideò ex eo legato Falcidia detrahitur. Ioan. Andr. Cardi. Abb. & Doct. hîc, quos sequitur Alex. in l. cùm pater. §. vlti. & idem in l. 1. §. item si ita. ff. ad l. Falcid. num. 10. quamuis hæres ex his, qui soluit legatario in pœnam procedentem à condemnatione iudicis, deducere possit Falcidiam. d. l. cùm pater. §. vlti. & l. seq. quæ quidem decisiones Bernardum in pręmissum errorem induxerunt.

Glossa vltima ad intellectum tex. notat posse hodie Falcidiam prohiberi à testatore, si eam prohibuerit testator sciens quantitatem patrimonij, quæ scientia in dubio præsumitur. Bartol. in Authent. sed cùm testator. C. ad l. Falcidi. cuius opinionem Ias. commendat in §. item si quis in fraudem. Instit. de actionib. num. 48.

Sed an Trebellianica à

6

^† testatore prohiberi possit, consistit in ancipiti controuersia. Nam glos. in d. Authenti. sed cùm testator. adserit prohiberi non posse. idem Bart. in l. nemo potest. col. 2. ff. de leg. 1. Alex. in l. Marcellus. in prin. in 3. quæst. ff. ad Trebell. ea ratione, quòd Falcidia est inducta in fauorem testatoris, vt qui in testamento ab eo scriptus hæres sit, faciliùs ipsam hæreditatem adire velit, Trebellianica verò non ideò statuta est, vt hæres adeat, cùm possit cogi, sed ne hæredis institutio vana sit, & ne solo nomine ipse hæres directis actionibus gaudeat, & sic principaliter in fauorem hæredis. Vnde non potest testator Trebellianicam prohibere. Huic opinioni suffragatur hîc Romanus Pontifex, dicens, Falcidiam contra voluntatem testatoris deduci, quibus verbis quarta Trebellianica necessariò subintelligitur: cùm Falcidia intelligi non possit, quippe quæ contra testatoris voluntatem deducatur. d. Authent. sed cùm testator. & in Authent. de hære. & Falcid. §. si verò expressim. Et prætereà iure antiquo Trebellianica prohiberi non poterat. l. si vt allegas. C. ad l. Falcid. l. Titia. ff. ad l. Falci. hoc autem ius non reperitur hactenus correctum, ergo non est dicendum Trebellianicam posse à testatore prohiberi. quam sententiam probant Alci. lib. 5. parad. c. 19. Ioan. Crott. in d. l. nemo potest. fol. 3. col. 2. post gloss. in d. l. si vt allegas. & alios, quos Alex. retulit. Verùm contrariam opinionem sibi parum constans adserit Bar. in dict. l. Marcellus. glo. in dict. §. si verò expressim. quæ magis communiter hactenus fuit recepta, vt fatentur Ioan. Crott. & Alcia. in locis præmissis. Ias. in dict. l. Marcellus. numero 45. Ripa. in d. l. nemo potest. nu. 44. Alex. consi. 67. volu. 1. & Socin. Iunior consil. 137. nume. 6. volu. 1. Ias. cons. 84. nu. 9. vol. 1. & consi. 89. columa 3. eod. volum. cuius opinionis prima ratio est, quòd Falcidia Trebellianicæ, iure veteri, æquiparatur, & ècontrario Trebellianica Falcidiæ. d. l. Marcellus. igitur noua lex in Falcidia statuta erit seruanda in Trebellianica. gloss. in l. si quis seruo persuaserit. C. de furtis. & in l. quod verò contra. ff. de legibus. Barto. in l. vt tantum. in princip. ff. de seruo corr. latè Stephanus à Fredericis. parte 1. de interpreta. iur. 14. argument. & id locum habet etiam in correctorijs. Ias. in l. transigere. C. de transactio. numero 15. Ioan. Crot. in l. si constante. ff. solut. matrimo. in 2. lectu. super 7. quæstion. Bart. Fortun. in l. Gallus. §. & quid si tantùm. ff. de liber. & posthum. colum. 87. nec obstat, quòd sit æquiparatio Falcidiæ, & Trebellianicæ in vno casu, non vniuersalis: nam & si concedam quandoque differre Trebellianicam à Falcidia, tamen contendam libenter regularem esse earundem similitudinem, & id satis erit. l. Titia. ff. ad legẽlegem Falcidiam. lege iubemus. C. ad Trebellian. l. cohæredi. §. cùm filiæ. ff. de vulg. tex. insignis in §. sed quia hæredes. Institu. de fideicommis. hære. ex quo cessat omninò vltima ratio prioris opinionis. Secundò vltima hæc opinio probatur ab eadem ratione, siquidem eadem ratio inducendi, & prohibendi Trebellianicam est illa, quæ hæc duo in Falcidia statui persuasit, quod ita ostendo. Lex enim Falcidia statuta fuit principaliter ad imponendum modum legatis: sicuti lex Voconia, & aliæ leges in hunc finem fuere latæ: vt constat ex Iustiniano in prin. Inst. d. l. Falcid. & ibi explicat Theophilus legem Furiam, qua cautum erat, ne cui vltra mille aureos legare liceret. eadem ratio constat ex l. 1. ff. ad legem Falcid. in princip. Sic etiam, vt modus adhiberetur fideicommissis, Senatusconsultum PegasianũPegasianum permisit |

p. 787

hæredi rogato hæreditatem restituere quartam, quę Trebellianica nuncupatur, retinere ad exemplum legis Falcidiæ. d. §. sed quia. & ibi Theophilus. Igitur cùm eadem sit omninò ratio, & expressa in ipsis Senatusconsultorum interpretationibus, non est absurdum, nouam constitutionem circa Falcidiam, intelligi etiam in Trebellianica. Ex quo prima cessat ratio, quam pro priori opinione adduximus: quæ minimè conuenit, cùm non fuerit illa principalis decidendi ratio, sed fuit quædam causa, præbens occasionem constituendi legem Falcidiam, & Trebellianicam. & hoc manifestè ostendam ex eo quidem, quod idem Senatusconsultum, quod permisit Trebellianicam quartam deduci, addit illam rationem, ne contingat hęredes repudiare hæreditates, & extingui fideicommissa. §. sed quia hæredes. Institut. de fideicommiss. hæredi. & idem statuit, cogendum esse, hæredem adire, omni periculo hæreditatis, in fideicommissarium delato. §. ergo siquidem. Institut. de fideicommiss. hæred. Igitur constat, hanc eandem rationem timoris, repudiandæ hæreditatis expressam esse in Falcidia, & in Trebellianica: & tamen in Trebellianica manifestè apparet, non esse eam rationem principalem, ergo nec fuit in Falcidia constituenda. Item non oberit communi assertioni huius capitis vltima pars, quæ dixit Falcidiam, id est, Trebellianicam deduci contra voluntatem testatoris. Nam ego vix mihi possum persuadere verba huius capit. posse intelligi in Trebellianica, secus quàm in Falcidia, cùm Romanus Pontifex hîc planè de vera Falcidia loquatur, & de quarta portione ex eadem lege à legatis deducenda. Sed si de vera Falcidia loquitur hic textus, & eius deductio à testatore prohiberi potest, cur contra voluntatem testatoris deducitur? nempe ex eo, quod non prohibita deductione Falcidiæ expressim adhuc verum est, Falcidiam detrahi contra voluntatem testatoris, atque item Trebellianicam: siquidem ipse testator hæreditatem iussit restituere, aut totum assem hęreditarium legauit. Vnde deductio quartæ aduersus eius voluntatem fit, qui hæreditatem voluerat restitui ab hærede fideicommissario, aut totum assem legauerat. quod in hac specie Theophilus adnotauit in §. ergo. Institu. de fideicommiss. hæred. glossa hîc, quam commendat Alexand. in l. cogi. §. si pater. ff. ad Trebellian. in fin. notant Salycet. & Iaso. in l. filium, quem habentem. C. fami. erciscun. numero 23. Nam licet testator possit prohibere Falcidiam, si tamen eam expressè non prohibuerit, fiet eius deductio contra voluntatem testatoris, saltem tacitam. optimus text. in l. Titia. ff. ad l. Falcidi. quicquid dixerint Paul. à monte Pico. in l. in quartam. ff. ad l. Falcid. columna 28. & Deci. consili. 257. colum. vltim. & Alciatus in dicto capit. 19. qui conantur probare non præmissa prohibitione expressa Falcidiæ, eam deduci ex voluntate testatoris, non contra eius voluntatem, quod falsum est, & aduersus Barto. in dict. l. in quartam. qui dixit, etiam hodie deduci Falcidiam præter voluntatem testatoris, qui eam non prohibuerit. Qua in re plurimum interest, an Falcidia deducatur ex voluntate testatoris, an contra eius voluntatem, ex his, quę notantur in dict. l. in quartam. In summa igitur Trebellianica prohiberi poterit à testatore, sicuti Falcidia, etiam in codicillis: vt sensit Aretin. consilio 12. vlti. colu. & expressè fatetur Gualdensis de arte testan. titu. de mutat. test. cap. 8. aduersus Bald. consilio 474. volumi. 2. qui respondit, Trebellianicam non posse prohiberi in codicillis, etiamsi in testamento prohiberi posset, ea ratione, quòd codicilli non possunt omninò tollere testamenti vim, nec adimere hæreditatem. l. 2. C. de codicil. quæ quidem hęreditas adimeretur omninò, si in codicillis hæreditatis Trebellianica prohiberi posset. atque ita Baldo suffragatur gloss. in dict. l. 2. verbo, falso. & Alci. in l. licet. C. de pact. à quibus ipse dissentio, quippe qui videam, hæreditatem posse adimi in codicillis verbis obliquis. l. Scęuola. ff. ad Trebellia. dict. l. 2. in parte vltima. Nec refert quicquam, quòd in effectu tota hęreditas adimatur in codicillis, cùm id licitè fieri possit, & adhuc hæres verus hæres est nomine, licet non re. Ex quibus opinio Baldi falsa redditur.

Cæterùm, ex æquiparatione Falcidiæ

7

^† & Trebellianicę infertur, à fideicommissis pijs non esse deducendam Trebellianicam, sicut nec Falcidia deducitur à legatis pijs. Authent. similiter. C. ad l. Falcid. Barto. in dict. l. Marcellus. quo in loco Angel. Socy. Alex. numer. 4. & Ias. num. 20. dicunt, hanc opinionem communem esse. idem fatentur Abb. consilio 59. volu. 1. Euerardus in Topicis, cap. 16. Abb. num. 18. & Lanfranc. hîc col. vltim. Bald. consil. 8. in 4. vol. Ioan. ab Amicis cons. 58. col. vlti. & Corasius in prælu. ad l. filium. C. fami. ercisc. nume. 44. text. est ad hanc assertionem nōnon inelegans. in l. si quis ad declinandam. in fin. C. de Episco. & Cleri. Eandem opinionem probat Cynus in d. Authent. sed cùm testator. Salyc. in dict. Authentic. similiter. dicens, hanc sententiam seruandam esse in praxi, quam Anton. & Cardin. hîc sequuntur, & pleriq;plerique alij, quos præfati Doctores referunt, licet contraria opinio placuerit gloss. Archidiaco. & Ioan. Andr. in dict. cap. si pater. verbo, Trebellianicæ. & pluribus, quorum Alexander & Iaso. meminêre. Nam & si Iason concedat, hanc opinionem gloss. esse veriorem, non tamen video, cur sit in Trebellianica recedendum à decisione text. in d. Authen. similiter. vbi Ludou. Romanus rep. priuilegio 40. vltimarum voluntatũvoluntatum, quo ad pias causas, approbat omninò gloss. conclusionem. cuius |

p. 788

disputationem præmissa veritate communis opinionis, omittimus.

Postremò superest

8

^† animaduertere verba quædam Bernardi, in verbo, legauit, & in verbo, adeunte. ex quibus colligitur effectus clausulę codicillaris, & is potissimus est, vt non adita hæreditate legata debeantur à successoribus ab intestato. qua in re glo. hæc est insignis, & forsan alibi in Iure Canonico similem non habet, secundum Lanfranc. hîc col. penulti. & eam notauit Abb. hîc nume. 24. glo. opti. & ibi Bart. in l. 1. num. 3. ff. de iure codicillo. text. in l. ex testamento. C. de fideicommiss. & ibi gloss. in l. eam, quam. C. eod. titu. verbo, traditur. Vitalis in tracta. Clausul. fol. 2. oportet tamen hæreditatem adiri ab ipsis hæredibus legitimis, qui intestato succedunt. gloss. in l. qui filio. §. 1. ff. de hæredibus instituen. melior iuris secundum Baldum ibi. & singu. secundum Iasonem. in l. eam, quam. C. de fideicommiss. column. 6. Alexand. num. 13. Iaso. col. vltim. in Authen. ex causa. C. de lib. præte. Alexan. in l. 3. col. 1. ff. de legat. 1. qui eam commendat in l. nemo potest. ff. eodem titu. numero 10. vbi Iason 1. lectu. nume. 23. & 2. num. 35. eam dicit esse singul. quod procedit, etiam extante Regia l. 1. titul. 2. libro 5. ordina. quæ non adeunte hærede instituto statuit legata relicta in testamento valere. Est enim necessarium, hæreditatem adiri ab his, qui legitimè succedunt intestato. Secundò, hæc Bernardi conclusio locum habet in successore legitimo, cui tempore testamenti competebat ius legitimę successionis ex primo gradu, non autem in alijs, qui ex vlteriori gradu habent idem ius. Hi enim non censentur rogati per clausulam codicillarem. glo. in l. non iustam. C. ad Trebell. & in l. si Titio. §. Iulianus. ff. de legat. 2. Iason colu. vlt. in d. Auth. ex causa. Angel. in d. l. non iustam. Angel. Areti. in prin. Insti. de codicil. per tex. in l. 1. §. vlti. ff. de lega. 3. qui tamen loquitur, quando nominatim fuit grauatus proximior. Vnde, si simpliciter sit adiecta clausula codicillaris, versus erit, omnes successores legitimos grauatos censeri. tex. insignis in l. ab intestato. ff. de iure codic. ex quo omninò falsum est, quod Ange. & Iaso. notant. atque ita Curtius Iunior in dict. Authentic. ex causa. numer. 73. hanc vltimam opinionem probat.

Est tamen dubium, an legata

9

^† debeantur ab his, qui succedunt intestato, ex eo, quòd testator voluit legata deberi etiam hæreditate non adita, in quo distinguendum est. Nam si testator dixit, Volo legata deberi hæreditate non adita: legata minimè debentur non adita hæreditate, quia hæc clausula est contra ius, & ideò non operatur effectum aliquem. l. nemo potest. ff. de legat. primo. ita in hac specie Imo. in l. qui filio. §. 1. ff. de hæred. institu. Oldrad. consilio 108. in 2. qu. Alex. in l. extraneum. col. penul. C. de hæred. institu. Bald. in l. 1. C. si quis omi. caus. test. col. vlt. Quòd, si testator dixerit, volo legata deberi, etiam hæreditate non adita ex testamento, legata debentur à successoribus legitimis, hæreditate non adita ab hærede scripto, quia hæc verba habent vim clausulę codicillaris. l. codicillis. §. vlti. ff. de legat. 2. Alexander in dict. l. nemo potest. col. 3. sic intelligens Bartol. ibi, qui indistinctè dixerat legata in præsenti quæstione deberi à successoribus intestati. Is tamen loquitur, quando testator prohibuit Falcidiæ detractionem, quo casu legata debentur, etiam non adita hęreditate per hæredem scriptum. textus in Authentica de hæredi. & Falcid. §. si verò expressim. modò fiat aditio à successoribus legitimis. vt Ias. Crot. & alij explicant. in d. l. nemo potest. hic verò casus non debet extendi ad eum, in quo testator voluit legata deberi hæreditate non adita. ex Imol. & Alex. relatis in parte prima huius distinction. licet Ias. in d. l. eam, quam. in 10. casu, nitatur extendere d. §. si verò expressim. vt locum habeat, quando testator non prohibuit Falcidiam, sed voluit legata deberi hæreditate non adita: ex quibus omnibus apparet, legata deberi non adita hæreditate ab scripto hærede, adita tamen à successoribus legitimis, & id maximè ex vi clausulæ codicillaris.

Idem planè dicendum erit, si

10

^† in testamento iuramentum præstitum fuerit. Habet enim vim clausulæ codicillaris. Ias. hac specie in dict. l. eam, quam. numero 17. sed est text. celebris in l. cùm pater. §. filius matrem. ff. de legatis 2. dicens, Iuramentum hunc effectum habere, vt actus, qui eo modo, quo fit, non valet, valeat meliori modo, quo possit. Barto. ibi. idem Bar. in l. si quis pro eo. numero 13. ff. de fideiusso. idem in l. 1. §. si quis ita. ff. de verbor. obligatio. dicit illum text. notabi. Alex. in l. 4. in princip. ff. de dam. infect. mirabilem Matthes. notabil. 56. commendat Iason in §. item, si quis. in 2. numero 14. Instit. de actio. & plerique alij passim eandem opinionem recipiunt: quæ tamen primò intelligitur, dummodò actus ille habeat solennitatem, quæ est necessaria ad effectum illum, quem ex iuramento deducere volumus. Nam si testamentum iuramento præstito ordinatum volumus valere iure Codicillorum, oportet habere codicillorum solennitatem: siquidem iuramentum operatur actum eo modo, quo fit inualidum, transfundi in alium actum, qui valere possit. Igitur est necessarium, adhibitam fuisse illam solennitatem, quæ huic actui sit sufficiens. Imol. in cap. cùm contingat. numero 70. de iureiurand. sic intelligens Iurisconsultum in d. §. filius matrem. ex quo textu plura infert Iaso. in dicto §. item si quis. numero 14. & Chassane. consilio 39. colu. 4. disputat etiam illius decisionis rationem Alcia. in l. 1. §. si quis ita. ff. de verborũverborum obligatio. numero 44. idem in dicto c. cùm con|

p. 789

tingat. num. 159. idem probat Pontificia respōsioresponsio. in c. quanto. de iureiuran.

Secundò, non leuis est disceptatio, cuius iuramentum exigat Iurisconsultus, testatoris, an hæredis? Et Ioan. Crott. in dict. §. si quis ita. conclus. 9. illum text. intelligit in iuramento hæredis, quòd si id verum est, non est tanti facienda illa decisio, quia ex promissione iurata ab ipso hærede agitur ad legata. l. vltim. C. de fideicom. §. vltim. Institu. de fideicommiss. hæredi. iunctis his, quæ notat Bart. in l. nemo potest. colum. 1. ff. de legat. 1. Ex eo tamen text. non omninò constat, iuramentum præstitum fuisse ab hærede. Filius, inquit, matrem hæredem scripserat, & fideicommissa tabulis data, cum iuramenti religione præstari rogauerat. Cùm testamentum nullo iure factum esset, nihilominùs matrem legitimam hæredem cogendam fideicommissa præstare respondi, nam enixæ voluntatis preces ad omnem successionis speciem porrectæ videbantur. Hactenus Iurisconsultus, ex quo nondum apparet, iuramentum ab hęrede præstitum fuisse, quāuisquamuis testator rogauerit, hæredem præstare legata, & ab eo iuramentum fieri de eis soluendis, postulauerit. Et si hæc testatoris petitio effectum clausulæ codicillaris habet, quantò fortiùs ac iustius erit, eundem effectum tribuere iuramento ipsius testatoris? Vnde communis opinio ex ratione illius text. probabitur, autore Alciat. in dicto capitulo, cùm contingat. numero 163. Sed ex his colligitur paragraphum illum, etiam in iuramento hæredis habere locum, quod ibi notant glo. Bar. & Bald. gloss. in l. 2. C. comm. de leg. verbo, iuramentum. Didacus à Segura. in l. filiusfamiliàs. ff. de verb. obliga. colum. 9. Guliel. Bened. in c. Rainutius. verbo, testamentum. in 3. nume. 20. Quibus refragantur Bart. & Paul. in d. l. 2. dicentes, iuramentum hęredis non reddere legata magis efficacia, quàm ipsa sint ex testamento, nec habere effectum clausulæ codicillaris, cùm effectus procedat à iuramento testatoris. qua in re dubius est Iaso. in dict. l. eam, quam. col. 8. Ego verò arbitror, iuramentum præstitum ab hęrede, de soluendis legatis hũchunc effectum operari, vt ratione promissionis iuratæ, hęres ipse, qui promisit, teneatur legata soluere, ex ratione l. vltimæ. C. ad l. Falcidiam. Item licet possit dubium esse, à quo fuerit iuramentum præstitum in dict. §. filius. & verisimilius sit, ab hærede præstitum esse. Et in eodẽeodem paragrapho tractetur de obligatione ipsius hæredis iurantis ad soluenda legata: existimo tamen iuramentum præstitum à testatore, vel ab hærede ex iussione testatoris, effectum clausulæ codicillaris omninò operari, vt legata non tantùm ab hærede iurante, sed etiam à quocunque successore legitimo repetita censeantur, quod ex voluntate testatoris planè coniector: & verba Iurisconsulti adstipulantur, dum is dixit: Nam enixæ voluntatis preces ad omnem successionis speciem porrectæ videbantur.

Tertiò, est intelligenda frequẽtissimafrequentissima Doctor. adnotatio, vt procedat, nisi actus deficiat in substantia, nempe, si consensus desit, nam tunc iuramentum illum defectũdefectum minimè supplet. l. vltim. C. de non numer. pecun. capi. penultim. de iureiur. in specie Ias. in l. sancimus. C. ist. titul. 2. colum. Deci. in capit. cùm super. de offici. delegat. numero 11. sic & idem erit in defectu personæ agentis, qui vel furiosus, vel infans sit. Rom. consi. 517. col. pen. Bar. in d. l. si quis pro eo. ad finem. Alci. in d. c. cùm contingat. num. 166.

Quartò, iuramenti religio inducit, vt actus valeat eo modo, quo possit valere, non tamen meliori modo. Sat enim est, actum inualidum eo modo, quo gestus fuit, ob virtutem iuramenti valere eo modo, quo possit, ne pereat: nec pręcisè est ei tribuenda maior ipsius actus potestas. ita Socyn. & Alciat. in dicto §. si quis ita. numero 44. sensit Alexan. consil. 12. colum. penult. volum. 1. quibus ego non assentio. imò arbitror, actum iuramẽtoiuramento pręstito gestum, etiamsi non valeat eo pacto, quo gestus sit, valere tamen meliori modo, quo possit, nam si alijs pluribus modis idem actus valere poterat, & ad eam potestatem & effectum habeat congruam solennitatem, quid obstat, quin ex iuramenti religione ex effectibus, quos habere actus ille poterat, vberiorem assequatur? quod ex d. §. filius matrem. probari mihi videtur. & id probant Abb. in d. c. cùm contingat. colum. pen. vers. septimus casus. & Lancel. Galiau. in d. §. si quis ita. col. 15. ex quibus constat, stipulationem inutilem & nullam, iuratam tamen, valere vt pactum nudum, producens actionẽactionem, & meliori modo, quo possit, siquidem pactum nudum, cui accedit iuramentum, actionem producit, etiam Iure Ciuili. Anto. & Abb. numero 31. in dicto cap. cùm contingat. Matthesil. notab. 36. Cuma. & Rom. in l. 1. in princi. ff. de verb. oblig. Ias. in l. iurisgentium. §. sed cùm nulla. 11. fallent. ff. de pact. Galiau. in Rub. ff. de verbor. obligat. fol. 6. colu. 3. Fortu. in cap. 1. de pact. numero 28. & Felin. ibi, col. 2. Alexand. in Rub. ff. de verb. obligat. colum. vlt. & quamuis Bart. in l. si quis pro eo. penult. col. ff. de fideiu. tenuerit hoc procedere Iure Canonico, non tamen ciuili. idem Salycetus in Authen. Sacramenta puberum. vbi Corne. quæst. 13. & Alcia. in d. c. cùm contingat. nume. 242. idem notant dicentes Bar. opinionem communem esse. verior est prima opinio ex l. si quis maior. C. de transactionibus.

Quintò, eadem decisio locum sibi vendicat, nōnon tantùm in vltimis voluntatibus, sed & in cōtractibuscontractibus, quod ex præcedenti exemplo constat: & notauit Barto. in d. §. si quis ita. vbi Iaso. num. 24. & Galiau. col. 14. idem post alios asserunt, vnde constat, esse hanc communem sen|

p. 790

tentiam, & ex allegatis per Ias. in dict. §. item, si quis. numero 14. & Chassa. dicto consil. 39. colum. 4.

Sextò, hinc manifestum est, idem esse in transactionibus, nam si transactio fiat iuramẽtoiuramento præstito, & non valeat vt transactio, valebit tamen vt pactum nudum. Barto. communiter receptus in d. l. si quis maior. Iaso. & Galiau. in dicto §. si quis ita. aduersus Roma. & Areti. ibi. Imò esse Bartol. opinionem communem asserit Lancelo. Galiau. in dicto §. si quis ita. columna 14. Ex quo infertur intellectus ad tex. in l. si causa cognita. C. de transactio. vbi Bartol. dixit, transactionem factam super his, quæ per sententiam, & rem iudicatam finita sunt, minimè valere, nec vt transactionem, nec vt pactum nudum. Hoc enim est verum, nisi transactio sit iurata, nam erit valida vt pactum nudum. Quinimò hoc pactum nudum iure etiam Ciuili actionem producit, sicuti paulò antè dicebam, secutus Abbatem & Galiau.

Septimò, potest communis sententia etiam ad actus iudiciales extendi. Confessio namq;namque facta in iudicio à litigante, eius aduersario nōnon petente, nec acceptante illam, minimè infert præiudicium confitenti, nec alteri. Tamen, si iuramentum huic confessioni accesserit, saltẽsaltem ipsi confitenti nocet, tametsi non noceat alteri leganti. optimus text. in l. de ætate. §. qui interrogatus. ff. de interroga. actio. Ioan. Faber. in §. item, si quis postulante. numero 13. Instit. de actio. vbi Ludouic. Gome. num. 13. idem approbat, dicens, hanc sententiam communiter esse receptam.

Illud sanè passim in hoc tract. quæritur,

11

^† vtrum legata pia debeantur hæreditate non adita. Et quidam respondent, legata pia deberi, etiamsi ex testamento non adeatur hęreditas fauore piæ causæ. Abb. in c. relatum. 1. colum. vltima. ist. titu. Barto. in l. 1. in repet. numero 66. C. de sacrosanct. Eccles. Anani. consilio 28. columna 3. Roma. consilio 493. & Ioan. Lup. in Rub. de donat. §. 65. numero 18. Matthe. notab. 163. quorum opinio dubia est, ex eo, quòd libertas non debetur hęreditate non adita perscriptum hæredem, aut per eum, cui bona adijciuntur, vt hæredi fauore libertarum. l. 2. C. si quis omi. caus. testamen. gloss. in l. qui filio. §. 1. ff. de hæred. institu. l. 4. ff. de fideicommis. libe. l. vltim. C. de manumi. testa. in princip. Institu. de eo, cui bona liber. cau. addi. Libertas autem dicitur causa pia. l. 1. §. sin autem. C. de com. ser. manu. quem text. dicit meliorem iuris. Iaso. in l. 1. §. si quis ita. numero 15. ff. de verb. obli. notat post alios Euerard. in Topicis, capit. 23. optimus tex. in l. primo gradu. ff. quæ in fraud. credito. quem adnotauit Tiraqu. in l. si vnquāvnquam. C. de reuoc. donat. verbo, donatione largitus. numero 269. Igitur non aliter legata pia debentur hęreditate nōnon adita, quàm legata libertatis: atque ex his dicendum erit, legata pia nōnon deberi hęreditate non adita. quod notātnotant Bald. Salyc. q. 3. Fulgos. & Ias. 1. lect. numero 29. & in 2. vlti. col. in d. l. 1. C. de sacrosan. Eccles. vbi Ias. 1. lect. dicit, hanc opinionem esse cōmunemcommunem. idem Ias. in d. l. eam, quam. nu. 19. & Alex. consil. 209. colu. pen. 2. volum. & Imo. in dict. l. qui filio. §. primo.

Verum in hac perplexa ac difficillima quæstione attingam peculiares aliquot casus, ex quibus quid in hac re sit dicendum, diligenter conabor explicare.

Primus casus. Testatore nullum instituente hæredem, & volente omnia bona sua in pauperes aut pias causas distribui datis executoribus, ipsi pauperes censentur vtiliter hæredes instituti, aut pia causa, atque nulla expectata aditione hæreditatis, executores, aut eis non designatis, Episcopi poterunt illam distributionem ad effectum ducere. cap. cùm tibi. isto titu. idem erit, si testator relinquat omnia bona sua pauperibus. l. his verbis. ff. de hære. insti. Barto. in d. l. 1. C. de sacrosanct. Eccles. nu. 65. Barb. in hac specie. consilio 8. volum. 1. numero 14. Anchara. in cap. cùm esses. isto tit. numero 15. sensit Innocent. in capit. Ioannes. isto titulo.

Secundus casus, Testatore hæredem instituente, qui post mortem testantis non vult adire hæreditatem, nec alius successor legitimus, ne bona à creditoribus capiantur, & legata pereant, possunt bona illa addici alicui ex his, quibus legata pia fuêre relicta, vt conseruentur legata pia, datis fideiussoribus de ære alieno soluendo. Et hoc ad exemplum fit illius constitutionis diui Marci, quæ idem statuit in legatis libertatum. dicta l. 4. ff. de fideicommiss. libe. in princ. Institu. de eo, cui bona libert. caus. addi. Bart. & Ias. in d. l. eam, quam. nu. 19. C. de fideicommiss. Rom. in Auth. similiter. C. ad l. Falci. in 20. speciali. Et licet Salycet. in dict. l. 1. quęst. 13. ab hac conclusione recedat, tamen ibi asserit, eam plures habere autores, & eam esse cōmunemcommunem fatetur Iason in dict. l. eam, quam. numero 9.

Tertius casus. Legata pia debentur non adita hæreditate, quando quis decessit, habens suum hæredem, licet abstinentem. l. cùm quasi. §. sed & si suus. ff. de fideicommiss. liber. qui text. loquitur in legato libertatis, & ad legata pia inducitur. per Iasonem in dicta l. eam, quam. numero 29. post Baldum in Authentic. hoc amplius. C. de fideicommiss. secunda columna. Angelus & Imola in l. filius, qui patri. in princ. ff. de vulg. text. secundum gl. ibi in d. l. cùm quasi. §. sed & si quis.

Quartus casus. Legata pia debentur non adita hæreditate ab hærede scripto, ex eo, quòd vel ante mortem testatoris, eo ignorante, vel pòst repentina morte hæres extinctus nōnon potuit hæreditatem adire. l. Antonius. ff. de fidei|

p. 791

commiss. lib. quāquam ad hoc ipsum adnotauit Roma. in d. Auth. similiter. 20. speciali.

Quintus casus. Instituto hærede extraneo, & eo spontè repudiante hæreditatẽhæreditatem, legata pia censentur repetita à successoribus legitimis, qui intestato succedant, & ab eis adita hæreditate debentur. quod video Iasonem concedere in dicta l. eam, quam. nu. 20. argumento assumpto à glo. ibi, quę in verbo, traditur, dixit, legata censeri repetita ab intestati successoribus ob affectionem & libertatem. l. testamento. ff. de fideicommiss. liber. cuius ratio in legato pio locum habet.

Sextus casus. QuādoQuando testator legata pia reliquit ad sepeliendum eius corpus, & alia, quæ statim oportet velociter fieri, hęc legata debẽturdebentur hæreditate non adita. Bal. col. 4. & Iaso. nu. 20. in dict. l. eam, quam.

Septimus casus. Quando testator iussit hæredi, vt verbo tantùm adiret hęreditatem, nec ei realiter se immisceret, donec ab executoribus legata pia sint soluta, executores possunt non expectata immixtione reali, aut aditione itidem reali, ipsius hęredis legata pia soluere. Albericus in l. precibus. C. de impuberibus, & alijs substitut. colum. 9. Nicol. Boër. decisione 41. Iason in dicta l. eam, quam. num. 20. ex quibus idem erit, si simpliciter testator voluerit legata deberi hæreditate non adita, quorum opinio quo ad legata pia posset optimè defendi: quo ad alia verò legata non est admodum tuta ex his, quæ in hoc paragrapho paulò antè diximus. Ex quibus opinio eorum, qui dicunt, posse testatorem in quibuscunque legatis prohibere aditionem hæreditatis, donec executioni tradantur legata, est intelligenda in hunc modum, vt hæres possit prohiberi apprehendere possessionem hæreditatis, non tamen adire, saltem verbo. Et ita sensit Ias. in l. debitori tuo colum. prima. C. de pactis. Anchar. consilio 47. Boërius dicta decisione 41. Oldradus consilio 108.

Octauus casus est, in quem tendit tota controuersia, quando testator hæredem extraneum instituit, isq́ue hæreditatem repudiat, aut non vult adire, etiam ante aditionem legata pia deberi asserunt Doctores, quos in initio huius quæstionis nominatim citaui, & id fauore piæ causæ. idem concedunt Anchara. in capitulo, cùm esses. numero decimoquinto. isto titulo. & idem consilio 144. Barbat. cons. 8. volum. 1. numero 14. dicens, hanc opinionem esse communem. Idem expressim fatetur Baldus, eam secutus in l. 1. ff. de legat. 1. in quo refragantur Imola, Alexand. & Ias. qui contrariam communem esse opinantur, quibus ipse non omninò accesserim, quippe, qui videam, viros vndequaq;vndequaque doctos Bart. subscripsisse. & maximè Bald. consilio 287. volumine quarto, quorum sententiam probat Lapus, allegat. 91. numero quarto. & Capella Tolosana 89. & probatur, quia testatore prohibente Falcidiæ deductionem hæreditate non adita, legata debentur. in Authent. de hæred. & Falcid. §. si verò expressim. collat. 1. ergo etiam prohibente ipsa lege Falcidiam, non erit necessaria hæreditatis aditio, sicuti fit isthæc prohibitio in legatis pijs. Authent. similiter. C. ad l. Falcid. Fateor sanè, huic rationi respondisse Salycet. in dicta l. 1. quæstio. 13. sed dum considero esse nimiānimiam hanc subtilitatem aditionis hæreditatis, quo ad legata pia, quę non tantùm actione, sed vel officio iudicis possunt exigi. l. hæreditas. ff. de petit. hæred. non recuso sententiāsententiam Bar. probare, quę cōmunitercommuniter seruatur, teste Caro. Moli. in additionibus ad consil. Alex. 209. volu. 2. num. 16.

Regia verò l. 1. titu. 2. libro 5. in ordi. statuit, hæreditate non adita ab hærede scripto, legata non tantùm pia, sed & alia quæcunque valere. Forsan tamen ea lex inducit legatorum repetitionem à successoribus legitimis, & ideò erit necessaria eorum aditio, tametsi hæredis scripti aditio non requiratur. ex glo. in l. qui filio. §. primo. ff. de hæred. instit. cuius nos mentionem fecimus in hoc §.

Addit præterea eadem l. Regia, hærede aut legatario repudiante legatum aut hæreditatem, quæ alteri ex testatoris voluntate erant restituenda ab ipso hærede vel legatario, debetur legatum vel hæreditas substituto, atque ita fit, vt ex Regia constitutione cesset illa dubitatio, an

12

^† legatarius rogatus legatum, aut aliquam eius partem alteri restituere, possit legatum repudiare: quæ tamen quæstio examinanda est ad perfectiorem Regiæ sanctionis intellectum. Videtur etenim, hanc repudiationem fieri posse, nam & debitor potest hęreditatem vel legatum, etiam postquam sibi cessit dies, repudiare, nec ex hoc dicitur creditores fraudare. Tunc etenim creditoribus fraus fit, quando ex facto vel omissione debitoris desinit ipse aliquid habere, ita, vt sibi incipiat, aliquid de nouo abesse, quod alteri acquiratur, & incipiat illi de nouo adesse, vt eleganter explicat Bart. per text. ibi in l. qui autem. in princ. ff. quæ in fraud. cred. optimè Caro. Molin. in consuet. Paris. tit. 1. §. 1. gloss. 3. numero 10. ita intelligens text. in d. l. qui autem. quem notant Angel. & Iaso. in §. item, si quis in fraudem. Instit. de actionibus. num. 121. & nos eiusdem meminimus 2. part. Epitomes cap. 7. §. 1. numero 12. Igitur poterit & fortiori ratione legatarius legatum repudiare, etiamsi dies iam cesserit, quamuis fiat ex hoc præiudicium illi, cui legatum illud erat ex voluntate testatoris restituendum, quantò magis id licebit, attenta Regia lege, quæ ab illo præiudicium tollit.

Illud tamen hac in re omittendum non est, hæredem non posse repudiare legatum defuncto relictum in præiudicium alterius. text. sin|

p. 792

gul. in l. liberto octuaginta. ff. de bonis libert. & in l. si fundum sub conditione. §. si Titius. ff. de leg. 1. quibus ex aduerso obijcitur textus in l. si mihi. ff. de leg. 1. in princ. vbi Iurisconsultus expressim asserit, permissum esse, hæredi repudiare legatum, defuncto relictum.

Quamobrem Bartol. in d. l. si mihi. ita nodum hunc dissoluit, vt existimet d. §. si Titius. intelligendum esse eo casu, quo ex aliquot coniecturis apparet, defunctum voluisse illud legatum ab eius hærede admitti & acquiri, non repudiari, nempe quia de eo disposuit. Cui interpretationi cæteri Doctores magis communiter accedunt.

Ad aliam verò obiectionem, quæ fit ex l. liberto. sic Barto. respondet, dicens, illius l. decisionem esse intelligendam, quando hæres repudiando alteri præiudicium infert, sibi verò nullum commodum acquirit, nec damnum euitat: quo quidem casu minimè ei liceret repudiare legatum, sicuti posset, quando ex repudiatione sibijpsi commodum aliquod accederet, aut proprium damnum ipse hæres effugeret. quod gloss. in dicta l. si mihi. expressè notat. & idem post Bartol. Doctores ibi magis communiter defendunt, & maximè Alexand. & Socyn. contra Paul. Cuma. & Ias. qui à Bart. recedunt, ex eo, quòd in dicta l. liberto. hæres ex repudiatione commodum consequitur: quippe, quum facta repudiatione hæreditas defuncti liberti non accedit ad illam æstimationem & quantitatem, ex qua legitima sit patrono debita: acquisita verò legato liberti, hæreditas eius efficitur quantitatis, quæ patrono ex iuris dispositione legitimālegitimam omninò defert: ex hoc enim legato centenarius decessit in bonis ipse libertus. l. si libertus. ff. de iure patro. Igitur non licet hæredi legatum defuncto relictum, repudiare in alterius præiudicium, etiamsi ea repudiatio in vtilitatem hæredis cedat. Rursus aduersus Bartol. obijciunt tex. in dicto §. si Titius. Cuius verba sunt: Si Titius, cui Stichus legatus fuerat, antequam sciret, ad se legatum pertinere decesserit, & eundem Seio legauerit, & hæres Titij legatum non repudiauerit, Stichum Seius vendicabit. Ecce, qualiter hæres liberè potest legatum illud repudiare, & tamẽtamen acquisitione nullum ei damnum imminet.

Ego sanè Bartol. distinctionem ab his obiectionibus ita defendam, vt existimem ex dicto §. si Titius. necessariam esse hæredis acceptationem, vt Seius Stichum possit vendicare iure dominij, atque huc tendunt verba illa, Et hæres Titij non repudiauerit. Non tamen ex hoc negatur, posse hæredem compelli legatario petente, Stichum legatum acceptare, cùm nullum ei ex hoc immineat præiudicium. Et ita Accursius & Doctores ibi illum textum interpretantur. Id verò, quod adducitur ex Africano in dicta lege, liberto. opinioni Barto. nequaquam obstat, si animaduertamus verum Iurisconsulti sensum. Nam illud pręiudicium non est considerandum, item neque commodum, quod in eo casu ex repudiatione sequeretur, cùm nulla alia vtilitas, nullum aliud damnum, extrinsecus ex repudiatione vel acceptatione legati hæredi contingat, quàm quòd ex maiori vel minori hęreditatis æstimatione ad hæredem peruenire possit. Friuolum tamẽtamen est, nullam aliam causam repudiationis hæredem proponere, quàm maiorem hæreditatis æstimationem. Et hunc opinor esse proprium intellectum Iurisconsulti in dict. l. liberto. nec aliud arbitror Bart. sensisse. ex quibus plura inferuntur.

Primum, hæredem non esse cogendum, acceptare legatum defuncto factũfactum, etiam ad augendam hæreditatis æstimationem, vt locus sit legitimæ portioni, quando repudians legatum tanquam hæres, illud posset consequi tanquam legatarius, absque aliquo onere. ex dict. l. si mihi. vbi Bartolus, & alij frequentiori calculo hanc sententiam probant. quod fatentur Ias. ibi. & Alexander consil. 113. volumine tertio, columna vltima, ex hac opinione respondens, quid iuris esset in pulchro casu, qui ibidem ab eo proponitur, & sequitur Ias. in dicta l. si mihi. numero 20. licet Carolus Molinæus in additionibus ad Alexan. omninò dissentiat ab Alexandro, & à frequentissima omnium sententia.

Secundò, hinc deducitur,

13

^† grauiter errasse Alexand. in dicta l. si mihi. & in dicto consilio 113. columna vltima, qui defendens opinionem Barto. & communem existimat in dicta l. liberto. repudiationem nullum commodum afferre hęredi repudianti, ex eo, quòd iure nouissimo tertia pars bonorum liberti & centenarij sit patroni legitima non dimidia. §. sed nostra. Institut. de success. liber. eam verò tertiam partem ex solo legato quadraginta hæres soluere poterat, & consequi integram liberti hæreditatem, in qua erant octuaginta, etiamsi legatum acceptasset. Igitur mirum non est, si acceptare cogatur hæres, qui ex ea acceptatione nec damnum patitur, nec lucrum amittit. Hic enim Alexand. intellectus verè commentitius est, & omninò reijciendus, cùm sit à vero sensu, & integro iudicio alienum, Africani responsa, iuxta constitutiones Iustiniani intelligere, seclusis decisionibus, quæ Africani ætate vigebant, ex quibus dimidia bonorum liberti pars patrono competebat pro portione legitima, si is centenarius decessisset. §. postea. Institu. de success. libert. Quòd si Alexand. commentum esset admittendum, sequeretur, non esse locum dictę l. liberto. quando liberto habenti octuaginta, legarentur triginta, aut vigintiquinque, quod falsum est, & ita ex hac posteriori ratione reprobat Alexandri intellectum Carol. Molinæ. in dictis additionibus.

p. 793

Tertiò, ex his apparet, non rectè Bald. locutum fuisse in l. fin. §. tali. C. de curato. furio. dũdum tex. in dicta l. liberto. dixit singul. eum intelligens procedere, quando in fraudem patroni esset facta repudiatio: non enim ad verum illius legis sensum requiritur fraudem aliquam adesse, nec probari.

Quartum, eadem ferè radice corruit ratio Iaso. in dicta l. si mihi. qui scripsit in dicta l. liberto. non admitti repudiationem: quia fuit facta in fraudem legis, id est, legitimæ portionis patrono debitæ ex legis dispositione. l. si libertus minorem. ff. de iure patronat. cuius decisionem solennem esse existimat: quia ex ea probatur alienationem in fraudem huius legitimæ portionis factam, esse nullius momenti, cùm cæteræ validæ sint, quamuis reuocari debeant. Hæc enim ratio Iasonis ad l. liberto. non est admittenda: nam repudiatio legati, vel hæreditatis, non dicitur fieri in fraudem patroni. l. prima. §. vtrum. ff. si quid in fraudem patro. Nec oberit l. si libertus. quippè quæ loquatur in alienatione rei propriæ iam perfectè acquisitæ ipsi liberto, non in repudiatione legati: quod licet post acceptationem fingatur retrò legatarij fuisse, tametsi repudietur retrò eius non fuisse, palàm est, vti probatur in d. §. vtrum.

Quintum, multò minus placet, quod Socinus asserit in dicta lege, si mihi. dicens rationem dictæ legis, liberto. eam esse, vt fauore patroni nullo pacto hæredi liberti sit permissa repudiatio. Id enim falsum est, cùm eadem decisio sit seruanda, etiam quo ad æstimationem hæreditatis, respectu legatorum, vt in vltima illius legis parte probatur.

Sextò, vt ad propositam

14

^† quæstionem redeam, infero ex pręmissis, debitoris hęredem non posse repudiare legatum defuncto relictum in fraudem, aut in præiudicium creditorum: licet ipse debitor in vita posset. quod notant Nico. de Nea. & Ias. in §. itẽitem si quis in fraudem. Instit. de actioni. numero 22. Alexan. in d. l. si mihi & tibi. quod manifesta ratione probatur: quia ipse legatarius repudians non diminuit proprium patrimonium: ipsius verò hæres diminuit hæreditatem debitoris, cuius bona, iura, & actiones tenetur diligenter custodire. Hanc tamen illationem ex principali distinctione Bar. intelligunt quidam esse veram, quando ex repudiatione nullum commodum hæredi debitoris obueniret, nec ex acceptatione damnum ei immineret: quòd si ex acceptatione damnum, aut ex repudiatione commodum hæredi contingere posset, existimant cogi non debere hæredem ipsum legatum acceptare: ita notant Alexand. dict. consilio 113. col. vlt. & Ias. in d. l. si mihi. numer. 20. dicentes, posse hæredem debitoris repudiare rem legatam debitori, & eam accipere ex alio iure, quo creditoribus eius rei ratione minimè sit obligatus ipse hęres. Sed si res legata primo loco debitori defertur, & ex eius legati acquisitione nullum aliud incommodum hæredi contingit, quàm quod creditoribus defuncti tenetur creditam pecuniam soluere titulo hæredis, non opinor ei licitum esse præfatum legatum repudiare. Hæc enim repudiatio manifestè repugnat voluntati debitoris, quam eius hæres sequi tenetur: siquidem præsumendum est, debitorem ipsum velle suis creditoribus omninò satisfieri, cui satisfactioni est necessarium legatum istud. Igitur nulla ratione iustè poterit in præiudicium creditorum repudiari: & ideò quo ad hanc opinionem libenter Carolo Moli. consentio, qui ab Alexan. recessit: malè tamen ipse allegauit. d. l. liberto. ad conclusionem in hac sexta illatione deductādeductam. cùm prædicta lex minimè locum sibi vendicet eo casu, quo hæredi extrinseca vtilitas ex repudiatione accederet, vt dixi illatione prima.

Septimò, ex Bart. distinctione comprobatur, quod Salice. & Iason in d. l. si mihi. col. pe. notant dicentes, monachos quibus legatum aliquod relictum est, cogendos esse illud acceptare ad effectum, vt Clericus ecclesiæ rector, cui Canonica portio ex eo legato competit, eandem quartam, & Canonicam portionem adsequatur, si ex hac acceptatione nullum damnum monachis accedit, lucrumúe ab eisdem aufertur.

Cæterùm, & si plurima ex

15

^† hac decisione adnotantur ex Panor. cæterisq́ue Pontificij iuris interpretibus, illud præmaximè probat hæc decretalis responsio: Hæredem rogatum restituere hæreditatem, etiamsi fideicommissarium vniuersalem hæredem instituerit, non posse eum grauare respectu bonorum contentorum sub fideicommisso, secùs quàm posset in bonis, & rebus, quæ verè sint ipsius fideicōmissarijfideicommissarij hęredis instituti, quinimò potest fideicommissarius Falcidiam, & Trebellianicam deducere ex illis bonis, quæ consequitur ex institutione vltra fideicommissum. Ex his sanè apparet, discrimen maximum constitui inter hanc decisionen, & c. Raynutius. saltem in sequentibus.

Primum, constat hîc substitutionem fuisse fideicommissariam, ibi, compendiosam.

Secundum ibi, quòd filius fuit rogatus restituere descendentibus ab ipso testatore, hîc verò agnatis ex linea trāsuersatransuersa ipsius testātistestantis.

Tertium, hic Raynaldus instituit hæredes alterum ex substitutis, & eius filios, ibi nullum instituit hæredem.

Covarrubias ...: Opera Omnia

Ex §. Tertio.

SVMMARIVM.