Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAP. XX.

PLVRA solent à iuris vtriusque interpretibus passim tradi circa preces, ad aliquid impetrandum principibus ofterendas, vt iure expeditum sit, quæ sint, dum preces porriguntur, exprimenda, præcauendáve, ne falsò ipsi principi significentur: cùm sępissimè ex taciturnitate, vel obreptione, ea quæ conceduntur viribus æquissimè sunt caritura. Et præter alia à plerisque obseruatum est, vitium commissum in exprimenda, aut tacenda causa impulsiua, nullam quo ad effectum efficere concessionem principis. tex. singul. in cap. postulasti. de rescript. Et pro habente, inquit, sufficientis beneficij subsidium, ex certa scientia super

1

*obtenendo alio beneficio de leui non scribimus, quin faciamus de primo in nostris literis mentionem. ex his etenim verbis hoc deduxerunt Panormi. Cardina. Felin. Deci. & alij ibidem. idem Deci. in c. cùm cessante. colu. 2. de appella. Ias. cons. 105. lib. 1. Corne. eleganter consi. 34. lib. 1. colum. 1. quo fit, vt gratia à principe concessa alicui, viribus non subsistat, si causa in precibus expressa falsa fuerit: quo quidem comperto princeps nōnon ita leuiter precibus annuisset, tametsi nihilominus tandem ab eo petitum concessisset. Similiter idem erit, vbi aliquid in precibus subticetur, quo expresso princeps maturiùs cogitasset, deliberassétve super gratia concedenda: & tamen eam postremò concessisset: vtroque enim casu deficiente causa impulsiua, deficit ipsius principis gratiosa dispositio.

Quod fortiori ratione probatur, si consideremus in his, quæ circa impetranda ecclesiastica beneficia tractantur, taciturnitatem eius, quo expresso gratia adhuc concederetur, ipsam gratiam vitiare. text. in capit. non potest. in princ. & tex. & glo. in capit. si motu proprio. de præb. in 6. tex. in capitu. si proponente. de rescript. tradit Felin. in capit. ad aures. versicul. Nona conclusio. & in d. capit. super literis. 2. columna eod. titul. Igitur si tacetur id, cuius expressio difficiliorem reddidisset principem, maiori ratione gratia deficiet.

Contrariam sententiam aliquot rationibus fulcire conabimur, quibus fortasse videbitur iure satis probari, in rescriptis á principe obtinendis, vel obtentis, defectum causæ impulsiuæ nequâquam esse considerandum ad hoc, vt ipsa rescripta proprijs viribus destituantur. Et Primò quamuis defectus causæ finalis, inanem reddat ipsam dispositionem, quod notissimum est: defectus verò causæ impulsiuæ minimè obstat, quin actus ipse validus omninò censeatur: quemadmodum frequentissimè adnotatum est, & præcipuè à gloss. & doct. in capit. post translationem, derenunciat. in capit. & si Christus. de iureiurand. in capit. cum cessante. de appella. in l. si mulier. C. de iure dot. in l. 1. §. sexum. ff. de postul. Quo in loco iurisconsultus scribit, Calphurniam fœminam inpudicam causam dedisse edicto: ne fœminæ postulandi munus exercêre possent. Meminit Valerius Maximus libro octauo, capit. 3. Caiæ Afraniæ, quę cum in pudentia abundaret, inusitatis foro |

p. 162

latratibus assiduè tribunalia exercebat: vt non temerè Andr. Alciat. lib. 2. Parerg. c. 37. existimet apud iurisconsultum legendum esse, Caia Afrania, non Calphurnia.

Secundò, ad hanc rem adsumitur iuris regula, quę dictat, impetrantem aliquid à principe non teneri facere mentionem eius, quod & si expressum esset, non impediret impetrationem: text. in cap. super literis. de rescript. vbi Abb. Imol. & alij hanc ipsam conclusionem veram esse censent, etiam in gratijs, quæ fiunt à Romano Ponti circa obtinenda ecclesiastica beneficia.

Tertió probatur in c. dudum. versicu. considerantes. de præb. in 6. quo eadem regula palam à Romano Pontifice etiam in beneficijs consequendis traditur. Et vlteriùs in cap. si pro clericis pauperibus. eod. titu. Nam licet defectus sacri ordinis in postulandis beneficijs alicuius momenti sit: tamen etiam si impetrans non significauerit principi se nondum sacris ordinibus insignitum esse, beneficium ex literis Papæ obtinebit: quia tandem hoc expresso princeps gratiam concessisset: quod constat ex stylo curiæ Romanæ, & consuetudine, qua in his gratijs expediendis vtitur ipse princeps, secundum Lapum alleg. 89. in 2. ratione. Barb. consil. 46. columna secunda, libro secundo. & Felin. in d. ca. super literis. num. octauo. Igitur si causa impulsiua eius est conditionis, vt quamuis quoquo modo in animum principis potuerit inducere faciliorem eorum quæ petita fuêre, concessionem: principaliter tamen id principi non persuaserit, nec fuerit præcipua concessionis ratio: Aperti iuris est vitium, vel in ea exprimenda, vel tacenda contingens, nullo pacto posse principis concessionem inefficacem reddere, cùm tandem etiam hoc principi patefacto eandem gratiam petenti fecisset.

Qua ratione ad huius quæstionis congruam resolutionem prænotandum est, causam finalem eam esse, quæ principaliter in agendo actu ab agente consideratur, quæ ipsum præcipuè mo

2

*uet, & in quam ipsius mens dirigitur. Finalis enim verè hęc est vltima quo ad exequutionem, prima tamen quo ad intentionem: vt explicant Bartol. in l. ambitiosa. numero decimonono. ff. de decret. ab ordin. faci. Tho. 1. 2. q. 1. arti. 1. ad primum. & arti. 4. & quæst. 18. art. 6. ad secundum. & quæstio. 20. art. 1. ad secundum. Vnde prima omnium causarum est causa finalis. Thom. d. q. 1. arti. 2. tradit hæc erud itè, & diligenter Martinus ab Azpilcueta in cap. inter verba. 11. quæstio. 3. 4. corollario, pagina 83. Causa autem impulsiua est, quæ præter finem vltimum mouet a gentem, causam dat actui, & sine qua non fieret actus, vulgò dicitur impulsiua, quia impellit ad agendum: ab alijs efficiens dicitur, non sat rectè: licet causa efficiens à finali etiam distinguatur, siquidem quod faciendæ rei præbet operam efficiens est, id cuius gratia fit actus, finis vocatur: estq́;estque potissima causarum omnium finis: nam & si vsu & effectu postremus sit omnium, tamen est proposito, atque instituto primus: sicuti post Thomam docet Rodolphus Agricola lib. 1. dialecticæ inuentionis. c. 14. ex quibus ita intellectis primò deducitur, non esse hanc necessariam solidamq́ue collectionem: hoc non contingente, actus hic non fieret, igitur hoc quod modo contigit, est causa finalis, aut principalis huius actus, Sic nec ista, hoc remoto, ipse non agerem istum actum: ergo hoc est causa finalis actus. Est equidem impulsiua causa, quæ præcursionem quandam adhibet ad efficiendum, vt vtar interim verbis Ciceronis lib. 5. Topicorum. Et ideò has argumentationes minùs sufficiẽtersufficienter colligi existimat Ioannes Maior. in 4. senten. distĩnctdistinct. 15. q. 29. vers. Quintò arguitur. & in distinct. 25. q. 2. col. 4. & probatur euidenter in d. §. sexum. Nam edictum illud, ne fœminæ postularent in iudicio, non fuisset à prætore promulgatum, nec sancitum eo tempore, si Calphurnia apud eum tam impudenter non postulasset: & tamen scribit iurisconsultus, Calphurniam illam nequâquam causam finalem prætori dedisse: sed eam fuisse primam, principalem, finalem, & vltimam prætoris causam, vt impudentiæ fœminarum obuiam iretur, earumq́ue pudicitia, pudorq́ue minimè forensibus acclamationibus læderentur: quod ibidem optimè adnotauit Accursius.

Secundò, hinc apparet, qualiter sit intelligendum

3

*id, quod in c. cùm essent. de simo. traditur: siquidum seruire alicui prælato, principaliter spe consequendi ab eo beneficium ecclesiasticum, etiam non accedente expressa pactione, simonia est: vt gloss. & Doct. ibi adnotârunt. licet ea simonia mentalis tantùm sit secundum Feli. ibi & Caieta. in summa. verb. simonia. in fine. Seruire autem episcopo principaliter ob personæ dignitatem, ob stipendium pro victu quotid iano consequendum: at minùs principaliter spe consequendi ab eo aliquod beneficium ecclesiasticum: ea spe secundo loco ab animo constituta, nulla est simonia: quemadmodum à gloss. & Doct. definitũdefinitum est in d. c. cùm essent. quibus adstipulatur gl. in cap. cùm ad nostram. de elec. & quæ traduntur ab Iasone per text. ibi in l. siquis nec causam. ff. si cert. pet. Fel. in ca. non dubium. de sent. excom. nu. 2. Quæ sic intelligenda sunt, vt non statim existimemus, spem habendi beneficium ecclesiasticum esse causam finalem, aut principalem ex eo, quo alioqui non esset quis prælato seruiturus, nisi ab eo beneficij collationem speraret. potest enim hoc ita esse, & simul spem istam causam impulsiuam, non finalem huius ministerij fuisse.

p. 163

Tertiò ab eadem ratione colligitur vera interpretatio. gl. in capitul. consuluit. de vsur. verbo. spe

4

*rantes. quæ voluit, mutuantẽmutuantem pecuniam principali causa ob amicitiam alterius, & vt ei indigenti subueniret, minùs tamen principali ratione ob spem, quam concepit, aliquid vltra sortem à debitore sponte dandum se accepturum, non committere nec mentalem vsuram: quod communi omnium sententia probatum est. Et procedit etiam si alioqui non concepta illa spe non esset pecuniam debitori mutuaturus: cùm spes ista recipiendi aliquid vltra sortem à debitore, sponte & liberè dant, e non fuerit causa finalis mutui, sed impulsiua: quamuis ea seclusa actus hic non fieret. hoc enim est ita colligendum à Caie. 2. 2. quæ. 78. arti. 1. ad 4. & quolibeto de vsura. c. 2. & Iohann. Medina in trac. de rest. folio 129.

Scribit tamen Decius in capitul. ad nostram. de probatio. nume. 5. Simoniam committi, si prælatus non præcedente vlla conuentione beneficium contulerit famulo, hoc expresso, quòd ea collatio fit in remunerationem, & ad tollendam obligationem, qua prælatus ad antidota tenebatur. Atque hoc pacto intelligit Innocenti. & Antoni. capitu l. tuam. de ætat. & qualitat existimantes, conferentem beneficium alicui ea intentione, vt per hanc collationem liberetur ab obligatione, qua ad antidora tenebatur, simoniam committere. idem Angelus in l. sed si lege. §. consuluit. ff. de petitioni. hæred. Hoc etenim secundum Decium, verum est, vbi express im collatio fit in hunc effectum, secus autem si simpliciter ea intentione fuerit. Sed si in hac specie constituamus, conferentem beneficium obligatum esse præcisè legali obligatione ad remunerationem, seu satis factionem ministerij sibi impensi, non dubito simoniam contingere mentalem, etiam ex simplici collatione, ea intentione facta, actualem verò seu exteriorem, si expressim fiat ad tollendam præmissam legalem, & præcisam obligationem. Si verò collator beneficij tantùm sit obligatus morali obligatione, quæ procedit ex honestate, & gratitudine remunerationem, opinor nec mentalem simoniam committi, vbi collatio simpliciter ea intentione, & animo facta fuerit: nec item exteriorem, etiam si expressim actum sit à collatore, quòd ex ea collatione debitum illud, quod ab honestate processerat, repensum fuisse existimetur. Nam vel in pactum deducere solam obligationem moralem, ita vt ab honestate processit, nullo ei addito robore, vel eam tantum vti à bonis moribus, & grato animo oritur, remittere, nihil efficit ad simoniaci criminis culpam. Siquidem iure verum est, licêre mutuanti absque vitio vsuræ deducere in pactum obligationem illam antidotalẽantidotalem, qua recipiens mutuum tenetur mutuandi simile beneficium pendere: modò hoc adijciatur, quod promittens nōnon plus obligetur, quam aliâs tenebatur cessante pacto, vel colligatur ex ipso pacto, & paciscentiũpaciscentium mente nihil per hanc conuentionem adijci antido tali obligationi: ita gloss. penult. & finalis in capitul. si fœneraberis 14. quæst. 3. Card. Anani. & Abbas. in dict. c. consuluit. idem Card. in Cle. 1. de vsur. quæst. 20. Tho mas 2. 2. quæst. 78. articu. 2. de tertium. Gabriel in 4. sent. distinct. 15. quæst. 11. & ibi Ioan. Maior quæst. 29. vers. secundo arguitur. Felin. in capitul. ad audientiam in 2. de rescript. nume 10. Baldus in rub. C. de vsur. col. 1. Iason in l. ex hoc iure. nu. 65. ff. de iust. & iure. & alij, quos, dicens hanc opinionẽopinionem Communem esse, citat Carolus Moli. de contractib. & vsuris nume. 27.

Quartò, inde constat veritas glo. in capi. vnico, de

5

*cleric. non residen. in 6. quæ scripsit, sacerdotem eundem in ecclesiam, vt præsens sit diuinis officijs, motus principali causa ob percipiendas quotidianas distributiones, simoniacum mentalem esse, quam sequuntur Doctor ibi. dicit sing. Felinus, in cap. suam. de simo. vbi Abb. & Anania idem probant. idem Abb. in capit. ex parte. in 1. de offic. deleg. Cardin. in Clem. 1. notab. 6. de celebrat. miss. Præpo. in summa. 1. q. 1. col. 3. Est enim potissimè considerandum, non esse finem vltimum, & principalem distributionum quotidianarum lucrum, vbi sacerdos alioqui nōnon esset in ecclesiam iturus nisi eas distributiones percepturus esset. Hæc enim causa potest esse impulsiua, & principalis. impulsiua, cũcum ob diuinum obsequium præcipuè interesse vult diuinis officijs, & tamen non interesset eisdẽeisdem, nisi illud lucrum sibi immineret, & tunc non est dicendꝰdicendus hic sacerdos, nec mẽtalismentalis SimoniacꝰSimoniacus. Principalis verò cùm lucrũlucrum istud, non diuinum obsequiũobsequium maximè ęstimatur, & præcipuꝰpræcipuus finis huius operis est. Quo quidem casu simonia mentalis committitur: sicuti probatur ex prædicta ratione, traditùrq;traditurque breuiter, & eruditè à Martino Azpilcueta viro vndecunque doctissimo in cap. vl tim. de pœnit. dist. 5. nu. 56. & in relectione de dicendis horis Canonicis, seu de oratione, not. 6.

His ita breuiter præmissis, ad quæstionem principalem erit animaduertendum, gratiam semel à principe concessam ex causa vera, & impulsiua, minimè deficere, quamuis ea causa deficiat. dicta. §. sexum. maximè quòd etiam si causa finalis huius concessionis ab initio vera defecerit, postquam eadem sortita fuerit effectum, adhuc viribus non carebit principis gratia: nec reuocabitur aliquo pacto, argumento eorum quæ notantur in l. pater furioso. ff. de his qui sunt sui, vel alieni iur glos. in cap. statutum ver. Canonicus. de rescriptis. in 6. Decius cap. quo|

p. 152

niam. Abbas numero sexto. de offici delegati. tametsi ibidem tractetur de causa efficienti. Deinde video in hac controuersia, quæ ad intellectum d. c. postulast. in examen adducitur, aliter quàm superiùs definitum est, adsumi causam impulsiuam & finalem. SiquidẽSiquidem finalis ea dicitur, qua non existente princeps gratiam non fecisset, quà ve ei significata, petita minimè concessisset. Impulsiua verò ea est, quę principem mouet, aut moueret ad facilius vel difficilius cōcedendumconcedendum, quod ab eo petitum est. Falsitas, aut surreptio in priori causa contingens regulariter gratiāgratiam inefficacem reddit, secundum omnes, & probatur, quia in his, quæ à gratuita vnius voluntate pendent, & vbi parum vrget causæ expressæ falsitas: si probetur, legantem minimè legaturum fuisse, si sciret causam expressam falsam esse: legatum inefficax est. l. cùm tale. §. falsam. ff. de condit. & demonstrationib. fortiùs igitur inutilis est concessio principis, quem ratione moueri oportet, si falsitatem, aut surreptionem constiterit commissam fuisse in precibus, quibus comperta veritate minimè princeps ipse annuisset.

Falsitas verò, aut surreptio in posteriori causa contingens adhuc principis gratiam inualidam efficit, iuxta communem omnium traditionem in d. c. postulasti. vbi Deci. ab ea discedit, & profectò, vbi causa impulsiua notabiliter principem moueret, admitti posset communis opinio ac iure defendi, sed si ea eius sit conditionis, vt boni viri arbitrio principem non mouisset notabiliter iure veriùs est, eius falsitatẽfalsitatem, aut surreptionem non officere gratiæ, vt probatur in dict. capit. dudum. Atque ita conciliare conatur discrimen istud iuris vtriusque vir eruditissimus Marti. Azpilcueta in cap. si quando. de rescript. 3. exceptio. Imò etiam si causa impulsiua notabiliter moueret principem, cùm que difficiliorem redderet ad gratiæ concessionem, eam tamen nihilomninus absque vllo moderamine, vti concessa fuit, tandem concessisset, non arbitror locum esse communi opinioni: & gratiam validam esse censeo ex his, quæ hoc ipso capite aduersus communem adduximus. Tunc enim existimo, causam impulsiuam notabiliter principem mouere, eiùsque rationem habendam fore, cùm ea principi verè significata, princeps non ita, vt concessit, gratiam fecisset, sed etiam concessioni moderamina quædam adhibuisset, ex quibus cautiùs petitis prouisum esset, sic sanè interpretandum esse opinor, quod ex dicto cap. postulasti. communi omnium iudicio deducitur.

Verum, vt his, quæ priorem sententiāsententiam probare videntur, obiter satisfaciamus, notandum est, taciturnitatem earum qualitatũqualitatum, quarum expressionem ius nominatim non exigit, tunc demum obesse principis concessioni, cum eis sibi significatis petitum minimè concessisset, d. c. super literis. vbi omnes Panormit. in cap. cōstitutusconstitutus. col. 1. de relig. domi. Quòd si tacuerit impetrāsimpetrans aliquam qualitaten, cuius expressionem ius requirit, concessum à principe viribus caret, etiam si ea qualitate expressa nihilomnius princeps idẽidem concessisset, tex. & glos. in dicto cap. si motu proprio. cap. non potest. cap. si proponente. tenent in specie Domi. colum. vlt. & ibi Fran. in dicto cap. dudũdudum. Felin. in dicto cap. ad aures. vers. nona conclusio. & in dicto. cap. super literis. 2. colũcolum. Petrus Rebuffus in forma mand. Apostolici. glo. pro expressis. ad finem. & in trac. nominationum. quæst. 9. nu. 50. quibus in locis vltra Fel. plura cōmemoratcommemorat, quæ de iure sunt exprimenda in precibus principi offerẽdisofferendis. probatur hoc, nam pro forma iura exigunt harum qualitatum expressam mentionem dicti cap. ad aures. Forma verò obseruanda est ad vnguem, etiam in minimis & similibus iuxta leg. 1. & ibi Bald. ff. de lib. & posthu. Bald. in leg. vlti. C. de suis & legit. hæred. vers. ex hoc elicitur. Decius in capitul. de appellationibus. 2. columna de appellat.

Et quibus plura poterunt examinari, & Primum quod scribit Rota in antiquis 562. nempe, gratiam à Romano Pontifice impetratam ad be

6

*neficium, cui non inerat cura animarum, facta tamen mentione, quòd id eam curam haberet, nullam esse, vtpote surreptitiam. Nam licet facilius Papa concessisset beneficium à cura animarum immune comperta veritate, ad huc ea expressio falsitatis prætextu nocet gratiæ, quia contingit in his, quæ de iure necessario sunt exprimenda, vt cura animarum capitul. cùm in illis. de præben. in 6. Clem. 1. eodem titul. regula Cancellariæ 63. Rota in nouis. 292. Igitur sicut omissio eius qualitatis, quæ de iure necessario est exprimenda, officit gratiæ, quamuis eam nihilominus princeps concessisset, ita falsa mentio huius qualitatis nocet, etiam si veritate comperta idem esset princeps concessurus, quemadmodum ex priori decisione Rotæ colligitur, dum allegat cap. cui de non sacerdotali. de præbend. in 6. & cap. susceptũsusceptum. de rescrip. eodem libro. quibus idem probari videtur. Sed si exactè mens & verus sensus decisionis perpendantur, ex ea contrarium manifestè deducitur. Qua ratione probatur, falsam mentionem eius qualitatis, quæ iure exprimenda erat, tunc non nocere gratiæ, cum causa demonstrationis fit lege. falsa. ff. de condit. & demonstrat. nec ex hac falsitate princeps inductus fuerit ad concessionem eius, quod alioqui ex certa scientia minimè concessisset. dict. Rotæ decisio 562. & expressius, ac diligentius decisio 19. titulo. de præbẽdpræbend. in antiquioribus. & in antiquis 582. |

p. 165

Panor. in capitul. significante. col. penulti. idem in c. super literis. numero sexto. de rescription. & ibi Felin. colum. 2. optimè Iohannes Staphilæus de literis gratiæ & iustitiæ. Folio. 52. titul. de modo & forma impetrandi. Dominicus consil. 111. constat siquidem de corpore, de ipso, inquam, beneficio, quod conferre vult summus Pontifex: ideò nimirum si parum noceat falsa demonstratio. Et maximè quod nullus dolus in hac falsæ qualitatis mentione præsumi potest, cúm ea non expressa facilius obtentum esset apud principem, quod prædicti authores animaduertunt, secus esse opinantes, si causa restrictionis, aut taxationis huius qualitatis foret facta mentio, quia eo casu non posset ipsa gratia trahi ad id beneficium, quod ea qualitate careret, licet id faciliús à Romano Pontifice concessum foret: vt rectè intelligentibus satis notum est ex dict. capitu. cui de non sacerdo tali. & capitul. susceptum. ne gratiam ipsam exequamur in beneficio sub ea minimè comprehenso.

His accedit alia consideratio, nam vbi beneficio in est qualitas, cuius de iure mentio est in precibus facienda, ea proculdubio exprimi debet uti superius dictũdictum est, etiam si ea non expressa princeps precibus adnuisset. At si aliquid precibus exprimatur, quod beneficio petito nequâquānequâquam inerat, & eo nōnon expresso, idem princeps concessisset: licet id pertineat ad qualitates iure exprimendas, non vitiatur ex hoc gratia à summo Pontifice cōcessaconcessa, vt ex Rotæ decisione palam deducitur.

Secundò, hinc faciliùs discutietur, quod tradit Anchar. cons. 295. pro clariori. nume. 13. dicens, literas obtentas ad beneficia ecclesiastica validas

7

*& efficaces esse, quamuis falsa fuerit eius beneficij, quod petitur, valoris mentio, modò appareat, nihilominus vero valore expresso easdem principem concessurum fuisse. Dubium etenim hoc videtur, ex eo quòd licet de iure verus valor beneficij in eius impetratione exprimi non debet, iuxta gloss. in Clem. 1. de præbend. & ibi Doct. & in d. capit. ad aures. Tamen de stylo curiæ Romanæ, & ex regulis Cancellariæ exprimendus est necessariò verus beneficij valor. reg. Canc. 21. & 61. vbi glo & Ludo. Gomezi. post. Feli. in dict. capitul. ad aures. nu. 10. & in cap. causam quæ. in 2. de testib. num. 6. Rotam in nouis 292. Oldra. cons. 207. Car. in dict. Clem. 1. 3. col. Seluam de benefi. 3 part. quę. 12. col. 2. Deci. consili. 156. Rebuffum in tract. de nominat. quæst. 9. nume. 29. Ideò cùm falsitas contigerit in ea qualitate, quæ necessariò est PōtificiPontifici significanda: parùm tuta, imò suspecta est Anchar. opinio. AtAtque ita eam reprobat Felin. in dicto cap. ad aures. nume. 12. ex his, quæ paulò anteà notauimus, & præsertim propter text. in d. cap. cui de non sacerdotali. cui tamen iam satis responsum est. Quam ob rem Ancharan. sententia potius mihi placet: siquidem verus valor iure non est exprimendus, & quamuis ex regula Cancellariæ contrarium appareat, ea regula strictè est interpretanda, cùm verus valor beneficiorum difficilem habeat certitudinem, authore Ludouico Gomezio in regula de valore exprimendo. q. 11. quo fit, vt error in hoc exprimendo minimè sit considerandus, vbi principis voluntas constat.

Accedit ad hoc, quod notanter scribit Rebuffus in dicta q. 9. nu. 44. adseuerans, nominationẽnominationem, quæ apud Gallos obtenta fuerit, facta mentione beneficij obtenti, & eius valoris, maiori tamen quantitate expressa, quàm verè valuerit, admittendam esse. Quia etiam si nominationem concedentes cognitionẽcognitionem habuissent veri valoris, nequaquam nominationem negarent, imò eam facilius concessissent. deinde Anchara. sententia minimè aduersatur decisioni Romani Pontificis in d. capitu. cui de non sacerdotali. Nam aut verus valor exprimitur in literis gratia taxationis, & tunc non potest obtineri vi prædictarum literarum aliud beneficium minoris valoris, cùm id repugnet voluntati principis: dicto cap. cui de non sacerdotal. aut verus valor significatur, vbi constat de corpore beneficij, causa demonstrationis, & eo casu admittendũadmittendum est quod Ancharan. censuit. Nec gratia propriam virtutem amittit ex errore valoris expressi: si vel propter minorem valorem, vel aliâs apertum sit, principem etiam certum de vero valore idem concessisse concessurùmue: quod in specie sequutus Ancharanum tradit Ripa in dicto cap. ad aures nume. 78.

Solet tamen ad effugiendum vitium istud, quod committi plerunque videmus circa valoris veri expressionem, abhiberi prouida cautio, qua valor significatur vsq;vsque ad certam quantitatem his sanè verbis. Cuius valor centum aureos non excedit. aut quod valet vsq;vsque ad centum aureos. Sic etenim apud Romanam curiam fit, vt valor beneficiorum, qui parum certus esse potest, absq;absque periculo exprimatur. gloss. insignis in cap. quamuis. verb. vsq;vsque ad certum. in priori eius parte. de præb. in 6. & ibi Doct. Cardin. in cleric. 1. 4. notab. de concess. præb. Francus postalios in d. c. cui de non sacerdotali. col. vlt. Domi. consil. 133. colum. 3 Felin. in d. c. ad aures. conclus. 9. & 10. Ioan Staphilæus de literis gratię & iust Folio 29. col. 1. Ludo. Gomez in tract. de expectatiuis. nume. 103. Deducitur tandem ex pręmissis, quæ diximus ad interpretationem tex. in c. cui de non sacerdotali. iure ibidem constitutũconstitutum esse, vt in maiori summa nequaquānequaquam subintelligatur separatim minor, quæ speciẽspeciem distinctādistinctam à maiori constituit: cùm maior gratia taxationis fuerit expressa, & ideo refragatur voluntati |

p. 166

Romani pontificis maiorem summam, vt certam speciẽspeciem significantis: quòd eius literæ de minori summa differentiq;differentique specie intelligantur secundum Ancha. Dom. col. 2. Francus 3. in d. c. cui de non sacerdotali. Deci. in c. constitutus. col. 3. de rescrip. Io. Crotti. lectione nu. 5. Alciat. nu. 34. in l. 1. §. si stipulanti. Soci. Iunior in §. Cato. nu. 73. ff. de verb. oblig.

Nec satis facit, quod Ias. in d. §. si stipulanti. col. 2. & 5. & Domi. in d. c. cui de non sacerdotali. scribunt, dicentes, minorem summam ibi sub maiori non includi, ex eo, quod simus in materia strictissimæ interpretationis: nempe in literis beneficia conferentibus seu datis ad beneficia obtinenda, quæ tanquam ambitiosæ vt in capi. quamuis. in l. de præben. in 6. sunt intelligendæ iuxta rigorosam interpretationem. Nam maior summa ex proprietate sermonis minorẽminorem continet. l. si quis cùm totum ff. de exceptio. rei iudic. dict. §. si stipulanti. vbi hoc ipsum adnotârunt Aretinus Socin. idem Ias. & alij communiter. In quacunq;quacunque verò materia, & si odiosa sit, adsumenda est interpretatio à sermonis proprietate text. celebris in l. cum lege. ff. de testamen. vbi Aretinus & Calderi. consi. 2. de consanguin. Deci. in capitu. cùm ordinem. col. 2. & in cap. sedes. de rescript. & in c. 1. de constit. col. penulti. & in cap. atsi. clerici. §. 1. col. vlt. de iudi. idem in regu. factum. §. in pœnalibus & in regu. in contrahenda. ff. de reg. iur. Consequitur igitur in d. c. cui de non sacerdotali. minorem summam maiori non inesse, ex alia ratione potius quàm ex ea, quam Dominic. & Ias. comminiscuntur.

Sic sanè non placet, quod glo. in regu. plus. de reg. iur. & in cap. vlti. verb. maioris. de consuetu. in 6. Areti. in cap. vlt. col. 2. de accusat. Alex. in d. § si stipulanti, ex eadem decisione collegerunt. scilicet in mandato hominis minorem summam sub maiori nequaquānequaquam comprehendi, cùm in eo sit forma diligenter seruanda. Id etenim falsum est, cùm & in mandato hominis, quod minus est sub maiori intelligatur. l. rogatus. ff. mand. l. si vltra. C. de fideiuss. l. si quis mihi bona. §. sed quid si mandauit. ff. de acqui. hæred. siue id mandatũmandatum à superiori siue ab inferiori processerit, siquidem vtrunqvtrunque, à mente ipsius mandantis interpretationẽinterpretationem adsumit, vt in specie ista probat Deci in l. in eo quod plus. ff. de regu. iur. tametsi Fortu. in l. Gallus. §. & quid si tantùm. col. 59. conetur, inter mandatum superioris & mandatum inferioris differentiādifferentiam constituere.

Tertiò, principali huius capitis resolutione probatur, verum esse quod adseuerat glo. à Doct. ibi recepta in c. vlti. de concess. præben. lib. 6. scribens, vbi Romanus Pontifex mandauerit, Titium recipi in CanonicũCanonicum ecclesiæ Salmanticensis, non obstante certo canonicorum numero ibidem statuto, eundem Titium recipien dum esse, licet in eadẽeadem ecclesia nullus sit certus canonicorum numerus statutus. Nam si Romanus Pontifex ex certa scientia sciens, in eadem ecclesia non esse certum canonicorum numerum statutum, idem mandatum dedisset, minimè conuenit, eas literas veluti ob reptitias, surreptitiàsue à canonicis repelli. ex dict. glo. quam sequuntur Bal. in c. Cuma. de elect. col. 1. Feli. & Deci. col. 2. in c. constitutus, de rescript.

Quartò, omnibus superius examinatis ad amussim perpensis, poterit considerari, num verum sit quod Guliel. à Cuneo in l. 3. C. de episc. audien. tradit, scribens, remissionem homicidij eiúsq;eiusque abolitionem à principe impetratam, non

8

*facta mentione prioris indulgentiæ, simile crimen eidem impetranti dimittentis, vti surreptitiam inualidam esse. Quia princeps si certior factus fuisset, eum homicidāhomicidam veniam criminis postulantẽpostulantem, prius aliud homicidium perpetrasse, eiùsq;eiusque veniam obtinuisse, retraheretur ab huius veniæ, quæ modò petitur, cōcessioneconcessione. Et quamuis Princeps tutè absq;absque animæ periculo, & criminis reatu, possit remittere criminis pœnam, quæ in satisfactionem reipublicæ à legibus instituta fuerit, vbi ex hoc ipsi reipublicæ damnũdamnum minimè sequatur, & absq;absque læsione priuati iniuriam passi. secundum Tho. 2. 2. q. 67. artic. 4. & Maiorem in 4. disti. 15. quæst. 19. Felin. in c. qualiter. §. ad corrigendos. nu. 36. de accus. pulchrè Alfonsus à Castro lib. 2. de potestate leg. pœnalis. c. 12. versic. contra hanc secundam. Attamen ob defectum voluntatis apparet, admittendam esse Gulielmi opinionẽopinionem, quam sequuntur Bar. in cap. dilectus. in 1. de rescrip. nu. 20. Baldus. in d. l. 3. Feli. in d. c. postulasti. col. 3. Ias. in l. nec damnosa. C. de precib. imperat. offerend. num. 3. Anania in capi. ad abolendam. col. 2. de hæret. Ioan. Lupi. in cap. per vestras 4. notab. num. 11. de donat. inter vir. & vxor. Iohannes Crottus in capitu. vlti. col. penul. de constit. in 6. Andræ. Alciat. in cap. cùm non ab homine. num 43. de iudi. Ferdinandus Loazes in tract. de matrimonio. dubitatione 10. num. 6. qui ad hoc Regiam eandèmq,eandemque expressam constitutionem refert. q. 2. tit. 11. lib. 1. ordinatio. quæ quidem & Gulielmus loquuntur, quando in eodem genere delictum repetitur, quasi contrarium sit obseruandum, vbi diuersum delictum is, qui veniam postulat, fecerit, quod expressim Alcia. not. d. nu. 43. consulens iudici, ne statim propter Gulielmi sententiam delinquentem puniat, sed ipsum principem admoneat prius, vt ei rescribat, quæ fuerit eius mẽsmens in pręfati criminis remissione. Nec tamen opinor hoc necessarium esse, tametsi æquissimum videatur. comprobatur Gulielmi decisio per tex. egregium in c. 2. de filijs presbyt. in 6. à cuius ratione Ioann. Andræ. Domi. |

p. 167

col. 2. deducunt necessarium fore, vt in secunda alicuius vitij dispensatione mentio primæ circà idem concessæ omninò fiat. Idem scripsêre Rotæ iudices decis. 280. in antiquis. Abbas. post Innocent. in cap. veniens. col. 4. de præscri. Paul Parisi. consil. 74. ad finem lib. 4.

Quinto, libet hoc in loco nōnon incōgruèincongruè ex his quęrere, quid dicendum sit de eo libello, quo Rex licentiam exhibet alicui eāeam petenti, ad constituendum primogenium ex bonis suis etiam cum

9

*præiudicio portionis legitimæ, quæ cæteris filijs iure debetur, vbi is qui petit licentiam plures habet filios, nempe octo, decem, aut duodecim, non facta principi mentione numeri liberorum, tametsi eorum in genere meminerit. Memoria teneo, cùm semel in litem hæc incidisset quæstio, quibusdam visum fuisse, hunc principis libellum viribus non subsistere, vtpote veritate tacita obtentum: forsan enim princeps certus denumero filiorum minimè dictādictam licentiālicentiam concessisset, vel ei moderamen aliquod adscripsisset, quo tot filiorũfiliorum pręiudicio mederet̃mederetur. Quin & iure hoc fulciri poterit, nam si quis impetrare velit à principe legitimationem filij legitimi, & is filios habeat legitimos & naturales, tenetur principi exponere, quot filios legitimos & naturales habeat, ita quidem, vt & numerus certꝰcertus principi significetur. Sicuti expressim hoc adnotauit Præposit. in cap. per venerabilẽvenerabilem. §. quod autem. col. 15. versic. aduerte nunc ad solennitatem. qui filij sint legit. & post eum Curtius Senior consil. 19. versic. capio tertium, & consil 35. colum. 9. & consili. 73. versicul. Nono impugnari poterit argumento l. nec ei §. vlt. ff. de adoptio. vbi iurisconsultus scribit, in causæ cognitione, quæ adoptioni præmittitur, agendum esse de numero filiorum adoptantis. In contrariam sententiāsententiam itum est ex eo, quòd princeps has facultates constituendi primogenia in honorem nominis, genus, & familiæ solitus sit facilimè concedere, hac apposita conditione, vt cæteris filijs, qui à primogenio excluduntur, eiusque ratione legitima portione priuantur, congrua alimenta exhibeantur. Nec quidquam solet mouere principem, maior vel minor filiorum numerus, quemadmodum frequenter obseruatum est. Quo fit, vt ex huius capitis principali resolutione commodè possit hoc dubium definiri. Non oberit, quod ex Curtio traditum est. Nam & si passim apud vtriusq;vtriusque iuris interpretes obseruatum sit, legitimationem filij illegitimi inualidam esse, nisi principi mentio facta fuerit filiorum legitimorum & naturalium, quos pater habet, per tex. in Authen. quibus modis nat. effici. legit. §. si verò. tractat latè Andræ. Tiraquel. in l. si vnquam. C. de reuoc. donat. verb. donatione largitus. nume. 254. nos item huiusce assertionis meminimus in Epitome de matrimonio 2. par. cap. 8. §. 9. num. 7. pauci tamen præter Curtium, & Præpo. exprimendum esse numerum filiorum adnotârunt. Sed & si eius opinionem admittamus, vt fortasse est vera & intelligenda, vbi legitimatio fit ad consequenda iura omnia filij legitimi & naturalis, & vt simul legitimatus, patri cum legitimis & naturalibus succedat, quo casu legitimis & naturalibus ex ea legitimatione legitima portio diminuitur: maiòrque eis læsio contingit, vbi maior est eorum numerus: ideoq;ideoque ratio dictat, hoc esse principi significandum, secus est in ea, quam tractamus, specie. Princeps enim facilius permittet primogenium constitui ex eo patrimonio, quod alioqui in plures distinctum partes ob maiorem filiorum numerum facilius dissipabitur, ad extraneosque alienatione rerum auiti fundi deueniet, quòd & huius Regni constitutiones abhorrêre videntur.

Finis libri è tribus primi, Variarum ex iure Pontificio, Regio, & Cæsareo Resolutionum.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. XX.

SVMMARIVM.