Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT I.

LEGIBVS duodecim Tabularum aduersus æris alieni debitorem institutum est, vt creditori iure priuato liceat prehendere ac in vinculis debitorem habere, post rem ipsam iure iudicatam. Hæc sunt ipsamet legum verba: In vinculis sexaginta dies habeto, inter eos dies trinis nundinis continuis ad prætorem in comitiũcomitium producito, quantæq́;quantæque pecuniæ iudicatus erit, prædicato. Tertijs autem nundinis, si intereà pactus non sit, capitis pœnas dato, aut trans Tyberim peregrè vęnum ito. Et si plures forent, quibus reus esset

1

*iudicatus, tertijs nundinis partes secanto.

Quibus quidem verbis lex vult, produci vinctum debitorem trinis nundinis ad prætorem in iudicium, vt repetatur publicè, in quantam pecuniam fuerit creditori condemnatus. Sic etiam constabit omnibus, vincto non fieri iniuriam, aut à creditore, aut à iudice l. 2. C. de cust. reo. Si verò intra id tempus trium nundinarum pactus debitor cum creditore non fuerit, capitis pœnas det, aut vendatur, vt ex precio creditori satisfiat. Quòd si plures erant creditores, debitor in partes secabatur. Extat integra lex duodecim Tabularum, titulo de re iudicata, quemadmodum Aymarus Riuallius, & Oldendorpius rubri. 8. tradiderunt. Huius legis vltima parte tanta pœnæ crudelitas denunciata est, vt de eius rigore inter Sextum Cæcilium, & Phauorinum ingens orta fuerit disputatio apud Gellium lib. Noc. Atti. 20. capitul. 1. cuius Accursius meminit in l. 1. C. qui bonis ced. poss. vnde Cæcilius inquit, plures vinctos fuisse à creditoribus, nullum verò dissectum. Sic & Quintilianus lib. 3. capi. 8. scribit, eāeam legem quo ad dissectionem, non esse natura laudabilem, & ideò moribus repudiatam fuisse. idem testatur Tertullianus in Apologetico. cap. 4. Nihil profectò, inquit Cæcilius apud Gellium, immitius, nihil immanius, nisi, vt re ipsa apparet, eo consilio tanta immanitas pœnæ denunciata est, ne ad eam vnquam perueniretur. Addici namq;namque nunc atque vinciri multos videmus, quia vinculorum pœnam deterrimi homines contemnunt, dissectum esse antiquitùs neminem equidem neque legi, nec audiui, hactenus Cæcilius. Ex quo apparet ad terrorem pessimorum debitorum, qui addictionem quoque solam contemnerent, constitutum esse id genus pœnæ. Prior verò legis pars, quæ de vinculis tractat, apud Romanos frequentissimè seruabatur: siquidem debitor, qui creditori non soluebat debitũdebitum confessum, aut iudicatum, vel id soluere non poterat, addicebatur creditori in seruitutem lege nexus. Cicero in oratione pro Flacco de quo|

p. 169

dam Heraclide ait: Cùm iudicatum non faceret, addictus Hermippo, & ab hoc ductus est.

Nexus autem dicebatur in de obligatio, qua corpus vt pignus afficitur, dicebantur & hi debitores addicti, quia traditi essent creditoribus, & nexu vincti, quod eruditè explicat Budæus tit. de in diẽdiem addictione ex Quintiliano lib. 7. cap. 4. Quin & filij debitorum apud Romanos creditoribus addicebantur authore Dionysio & Ludouico Cælio lib. Lectio. Antiq. 7. cap. 20. Hoc ipsum quandoq;quandoque obtinuisse Hebræorum legibus probatur Reg 4. cap. Ecce, inquit, creditor venit, vt tollat filios meos ad seruiendum sibi.

Similem ferè huic legem ante Solonem statuerant Athenienses, sed ita sanè, vt qui mutuum acciperent oppigneratis corporibus, creditoribus addicerentur. Solon verò legem tulit, remissione æris alieni constituta, quam σεισ άχθειαν appellauit, vt in posterum minimè liceret corpore obligato pecuniam fœnerari, authore Plutarcho in Solone: & in lib. de vitanda vsura & in Politicis ad Traianum, ne fœnore & vsuris ciues premerentur, ac tandem omnes in seruitutem redigerentur. Ea verò remissio æris alieni, quæ σεισ άχθεια dicitur, quaq́;quaque vsi fuêre quidam principes de alieno nimis liberales, quàm iniqua sit, testatur Cicero lib. 2. de officijs, dicens, nullam esse rem, quæ vehementius Remp. contineat, quàm sit fides. Sed fidem esse nullānullam posse, nisi sit necessaria solutio rerum creditarum. Seneca lib. 3. de benef inquit, æquissimam esse, & ius gentium prę se ferre hanc vocẽvocem, Redde quod debes. Eodem pacto anno ab vrbe condita quadringentesimo, vigesimo octauo. C. Pætilio. & L. Papyrio consulibus lata est lex Pætilia, quaquidem sublata fuit lex duodecim Tabularum, & cautum, ne quis ob pecuniam creditam in vinculis teneretur, sed eius bona, non corpus essent debito, ac creditori obnoxia, teste Liuio Decade 1. lib. 8. idq́;idque maximè fuit Reipublicæ conueniens, cùm obduriciem legis veteris quādoquequandoque plebs ipsa in seditionem fuerit concitata, quod idem Liuius scribit eiusdem Decados lib. 2. Quin & ob eandem causam Asellius prætor, plebi & pauperibus patrocinatus, vt fœnus tolleret̃tolleretur, ab ipsis fœneratorib. occisus est, quod facinus, nec Senatus ipse vindicare valuit, vt refert Appianus Alexandrinus lib. 1. de bello ciuili. Sic & iure Cæsarum decretum est, ne debitores liberi in seruitium, aut pignus dentur creditoribus. l. ob æs. & Auth. imo. C. de actio. & obligat. & in Auth. vt nulli iudicum. §. quia verò. colla. 9. l. 2. C. quæ res pig. obli. possint. & in cap. 2. de pignoribus. etiam si bona debitoris defecerint, nec ex eis possit creditoribus satis fieri. Vnde à plærisq;plærisque in dubium reuocatur decisio text. in cap. ex rescript. de iureiur. vbi probatur, posse liberos homines, obsides dari pro pecunia debita, & quasi pignora constitui. Sunt etenim quidam eam constitutionem ita intelligentes, vt liber homo non possit dari pro debito in pignus, nec veluti pignus retineri, & tamen existimant, posse hominem liberum obligari eo pâcto, vt retineri possit etiam pro debito & ære alieno ad effectum seruandi conuentionem initam inter creditorem & debitorem, sic equidẽequidem vt pignus homo liber minimè detinebitur inuitus: sed pro conuentione seruanda, secundum glos. in priori solutione in dicto cap. ex rescripto. Cui accedere videntur ibidem Hosti. Henri. & Cardi. & Feli. col. 3. Bald. in l. 2. C. de patri. qui filios distrax. col. vlti. argumento ex l obsides. ff. de testam. & l. 16. tit. 1. part. 6. quæ tamen loquuntur in obsidibus datis authoritate publica. Vnde in priuatis, ne humana libertas impediatur, alijs magis placet, non posse hominem liberum inuitum detineri, etiam ex conuentione pro ære alieno soluendo, nisi de pace, similiue pacto conuentum fuerit, ita visum est gloss. in vltima responsione in dicto cap. ex rescripto. quam sequuntur inibi Abb. & Imol. idem Imo. & Areti. in dicta l. obsides. Francis. de Ripa in l. obligatione. numero 12. ff. de pignori. optima & Regia l. 3. tit 13. part. 5. quæ verè eundem sensum habere videtur. glos. ad idem insignis in cap. vt pridem. 23. quæstion. 8. & traditur in c. exposita. de arbitr.

Quòd si iuramentum accesserit huic pacto expressim in id præstitum, vt quis pro pecunia debita detineri possit, magis receptum est, ex eius virtute liberum hominem inuitum detineri posse, quemadmodum ex dicto cap. ex rescripto. Doctores adnotârunt, præsertim Imol. & Felin. ac Guliel. Bened. in cap. Rainutius. de testa. verb. testamentum. 3. nu. 26. etiam si Panor. nōnon omninò consentiat huic conclusioni, præsertim quia in dicto cap. ex rescripto. dati fuerunt fideiussores in eum casum, quo obsides deficerent ab obligatione, nec vellent promissioni stare. Quo argumento vtcunq;vtcunque colligitur, eos non potuisse detineri inuitos, quod tamen contingere potuit ad maiorem obligationis tutelam, si fortasse obsides aufegerent à loco, vbi per creditorẽcreditorem detinebantur, & ideò communis opinio adhuc defendi potest.

Hinc etiam constat, in solutione debitorum, quæ authoritate iudicis fit, hunc ordinem seruandũseruandum esse, vt si debitor possideat bona, quæ possint

2

*vendi publica subhastatione, nunquam is ad carcerem ducatur. l. à diuo Pio. §. in venditione. ff de re iudi. cap. peruenit. de fideiuss. Tunc etenim debitor in publicis vinculis detinendus est, cùm non habeat bona, ex quibus æs alienum solui possit. gl. memorabilis. in l. 3 §. tutores. ff. de susp. tuto. quam dicunt sing. esse Bald. in l. |

p. 170

si sine. ff. de in ius vocan. Barb. in cap. 1. colum. 4. de deposit. Alex. & Ias. in dicto §. in venditione. Rursus idem Bald. ordinariam in l. 1. col. vlt. C. de iuris & fact. ignor. notabilem Paul. Castr. in l. 4. §. prætor ait. ff. de re iudic. Abb. in c. quo ad consultationem. col. 5. eo. tit. & ibi Fel. nu. 10. quorum opinio Communis est secundum Aret. in l. maritum. §. eleganter. num. 7. ff. solut. matr. & Ripam in l. obligatione generali. ff. de pignori. nume. 20. & probatur in dicto §. tutores. Atq;Atque hanc opinionem rursus communem esse asseuerat Alex. in dicto §. in venditione. cōmendatcommendat Ias. in princ. Instit. de actioni. num. 90. Pau. Cast. in l. alia. §. eleganter. ff. solu. matr. quo fit, vt quoties debitor habet bona, & tamen non præstat fideiussores de euictione, quibus cautũcautum sit, emptoribus eadem bona in publica subhastatione licitantibus, adhuc in carcerem publicum mittatur.

Fœminæ tamen pudicāpudicam vitam agentes ex peculiari priuilegio nōnon possunt, & si bona defecerint, pro pecunia debita, modò debitũdebitum causa criminis cōtractumcontractum

3

* non fuerit, in carceres duci. Auth. sed nouo iure. C. de custod. reor. l. 1. & auth. sequen. C. de offic. diuer. iudic. l. Regia 62. Tauri. Cuius ipse memini in epitome de matrim. 2. par. c. 8. §. 11. ad finem. Imò idem erit in matre, ratione administrationis tutelæ filiorum, quæ quidẽquidem pro reliquorum solutione in carcerem duci nōnon potest, secundum Prępo. in cap. ex parte. M. col. vlti. de appellat. & Hipp. in Practi. criminali. §. attingāattingan. nu. 64 & probatur ea ratione, quòd mater etiam ob administrationẽadministrationem tutelæ habet priuilegium, ne conueniri valeat vltra quàm facere possit. Bart. communiter receptus in l si quis sub conditione. nu. 20. ff de testam. tute. ex l. patronus. ff. dere iudic. Idem Bart. in Authen. matri, & auiæ. nu. 13. C. quando muli. tut. offi. fungi poss. Sed quia communiter obtentum est, vt omni legum auxilio mater renunciet, cùm ei tutela filiorum cōmittiturcommittitur, iuxta notata in d. c. ex parte. & in dicta authen. matri & auię, quibusdāquibusdam visum est, ob pecuniam ratione tutelæ debitam filijs, posse in carcerem matrem mitti, & id simul permitti propter renunciationem, & filiorum fauorem. Bart. in dicta l. si quis sub conditione. nu. 18. Idem in dicta authen. matri & auię. nu. 13. & ibi Salyc. num 14. Roma. Alex. Socin. & Ias. in l. plæriplærique. col. vlti. ff. de in ius vocand. Roma. in l. alia. §. eleganter. nu. 11. ff. solut. matrim. Matthes notab. 109. Ias. in l. pen. nu. 4. ff. si cert. peta. Ioan. Andr. Domi. & Franc. in cap. 2. de iudic. in 6. Platea. col. penult. post Angel. in l. nemo carcerem. C. de exact. trib. lib. 10. Ioan. Bapusta de sancto Seuerino in tractat. de debit. suspen. & fugiti. quæstio 6. à quibus ipse libenter quæro, quonam pacto eorum sententia defendi possit, si verum est, quod Bartol. ipse, quem ipsimet sequuntur in dicta l. si quis sub conditione. nume. 20. scribit, dicens, matrem filiorũfiliorum tutricem non obstante generali renunciatione, habere priuilegium, ne conueniatur vltrà quàm facere possit. Nam aut ipsa mater habet bona, & tunc ipsa capienda sunt pro debita pecunia, priusquāpriusquam ad carceres ea deducatur, quòd si bonis careat, ex priuilegio tuta est, ne possit conueniri: ergò eodem defenditur, ne ad carceres ducatur. Qua argumentatione in milite vtitur Bald. in l. 1. colum. vlti. C. qui bonis ced. poss. dum adducit l. miles. ff. de re iudic. Idem Alex. in l. Centurio. nume. 25. ff. de vulgari. Deinde constat, renunciationem istam parùm prodesse, vt parentes, quibus honos & reuerentia debita est, à filijs conijciantur ob debitum ciuile in carcerem, quemadmodum notatur in dicto §. eleganter. Quam ob rem mihi potius placet, quod contra Bart. paulò antè retuli ex Præpo. & Hippo. præ ter quos à Bart. discedunt Ioan. à Monte Sperello in d. l. plæriq;. Barb. in c. 2. nume. 4. de pignori. Ludouic. Gomezi. in dicto capit. 2. de iudi. in 6. numero 22. & Andræas à Pomate in additionibus ad Bar. in dicta authen. matri & auiæ. licet Xuares in l. 2. tit. de los gouiernos. quæst. 5. scribat, hac in quæstione, non esse multum tribuendum Barbatij opinionibus, & tamen eius additio hanc vltimam sententiam eligit, ex quibus ipse opinor, matrem etiam ob pecuniam debitam filijs causa administratæ tutelæ in carcerem duci non posse.

Sic & milites armatæ militiæ ex causa æris alieni non possunt in carcerem duci, fit etenim in eo

4

*rum bonis & rebus exequutio, hocq́;hocque priuilegio gaudent, vt & si bonis careant, minimè capiantur pro ære alieno soluendo, siquidem quatenus facere possunt cōueniendiconueniendi sunt. l. miles. & l. item miles. ff. de re iudi. vbi id latissimè traditur, & in l. Centurio. ff. de vulgari. Apud Aegyptios lege cautum fuit, ne milites pro debito pecuniario caperentur, teste Diodoro Siculo lib. 2. Idem esse in his, qui nobilitatis dignitate decorantur, scribit Bald. in dicta l. 1. ad fin. C. qui bonis ced. pos. Alex. in dicta l. Centurio. nu. 25. Iason in dicta l. miles. col. 2. & colligitur ex distinctione Gulielmi de Cuneo in l. penul. ff. ex quibus caus. maio. quam præter alios refert, & probat Ioan. Baptista de sancto Seuerino in tractatu de debito. & suspe. & fugit. q. 5. principali. q. 5. optimus textus in l. medicos. C. de profes. medic. lib. 10. quem explicant Bartol. & Doct. ibi. Matthesil. notab 59. Francis. à Ripa lib. 2. resp. c. 20. & idem Ioan. Baptista q. 4. vnde nobilitas hoc ius & priuilegium habet, ne possit ea præditus pro debito in carcerem mitti, quod licet iure Cæsareo dubium sit, Regia tamen Hispaniarum lege id constitu tum est in his nobilibus, quos vulgus Hidalgos appel|

p. 171

lat. l. 4. & 5. titu. 2. libro 4. ordina. l. 69. Tauri. Et tamen nec iure Regio, nec iure Cæsarum hi nobiles habent militare priuilegium, ne scilicet, conueniantur vltra quàm facere possint, cùm id nullibi expressum sit, ex Cumano & alijs magis communiter in dicta l. miles. & in dicta l. Centurio. Arma verò, equi, nec domus, vbi hi nobiles habitant, capi pro exequutione solutionis æris alieni possunt, quemadmodum expressum est d. l. 5. & l. 3. eiusdem tituli. Quòd si debitum à criminis causa originem ducat, nobilis in carcerem mittitur. dicta l. 79. Fit tandem, vt qui habet priuilegium, ne conueniatur vltra, quàm facere possit, non possit is in carcerem mitti. Acontrario verò non sequitur, eum, qui non potest pro ære alieno in carcerem duci, habere priuilegium, ne conueniatur vltra quàm facere possit.

Regulariter igitur, si quis bonis ac rebus careat, ex quibus solui possit æs alienum, in carcerem ducitur, quin & si debitum sit ratione redituum regalium, præcisè debitor in carcerem, lege Regia mittendus est, donec soluat, quamuis habeat res, quæ poss int pro solutione capi, & publica subhastatione vẽdivendi, vtrunq;vtrunque etenim fit, idemq́;idemque colligitur ex l. nemo carcerem. C. de exact. trib. lib. 10. & in specie tenet Guido deci. 61.

Quòd si debitor bonis cedere velit, à carcere dimittendus est, nam præter alios effectus, hunc potissimum cessio bonorum habet. l. 1. C. qui

5

*bonis cedere poss. l. 4. titul. 15. parte 5. quæ quidem cessio fieri non potest, nisi eo tempore, quo ad requisitionem creditorum debitor in carcere custoditur, secundum communem, & maximè Henric. in c. Odoardus. de solutio. & erit satis, debitorem in carcerem missum fuisse ad petitionem vnius ex pluribus creditoribus, cessio etenim tunc facta cæteris creditoribus præiudicat. l. 4. & ibi Docto. ff. de ces. bonor. l. 3. tit. 15. part. 5. pulchrè Salic. in dicta l. 1. nume. 4. Guido Papæ consi. 124. nu. 7. Nec sunt alij creditores necessariò citandi ad hanc cessionem, sicuti expressim adnotauit Petrus Iaco. in Practica, Rub. de ces. bonorum. Oportet tamen, vt prius, quàm cessio ista fiat, debitor vel condemnetur, vel confiteatur in iudicio debitum, iuxta veriorem literāliteram, & communem sensum. l. pen. & vlt. ff. de ces. bono. vbi. gl. Regia l. 1. tit. 15. part. 5. Doct. in d. c. Odoardus. gl. in l. 1. C. qui bonis. ced. poss.

Oportunè verò circa materiam istāistam cessionis bonorum erunt aliquot prænotanda, & primum, quid Regiæ constitutiones post vetera Partitarum iura statuerint. Siquidem olim debitor nōnon habens bona, vnde creditoribus æs alienũalienum solueret, tradebatur creditoribus ipsis, vt eis seruiret, donec debitum ex seruitio arbitrio iudicis compensatione quadāquadam solutum foret. l. 17. & l. 12. tit. 20. & l. 2. tit. 8. lib. 3. Fori. quod nouis quibusdam sanctionibus in hunc modũmodum accipitur, Vt debitor in carcerẽcarcerem missus, inibi detineatur, quousq;quousque bonis decesserit, & catenæ, vt aiunt, renunciauerit, ac tunc creditori traditur in eius seruitium, cuius æstimatio solutionis locũlocum obtinet, interimq́;interimque torquem ferreum debitor ferre debet. l. 78. ex huius regni Pragmaticis constitutionibus. Imò si debitor in vinculis & carcere publico sex mensibus manserit, eo ipso à iure censetur dicta bonorum cessio facta, ac tradendus est cũcum ipso torque ferreo ipsi creditori, quod expressum est in eisdem constitutionibus. l. 79. & 80. Semper tamen in his Hispaniarum prouincijs, sicut & vbiq;vbique locorum obseruandũobseruandum est, quid sit moribus receptum circa solennem bonorum cessionem.

Is autem, qui cedit bonis, tenetur creditori dimittere omnia bona, quæ tunc temporis habet gl. communiter recepta in l. penult. ff. de ces. bono. explicat Bald. in l. vlt. C. qui bon. cede. poss. col. pen. optima l. 1. tit. 15. part. 5. vestes verò, quibus quotidie vtitur, ei relinquuntur. Cynus in d. l. 1. q. 4. Petrus Iaco. in d. Rubri. de ces. bono. Aufreri. in Capella Tholosana 136. Panor. hanc esse communem opinionem professus in d. c. Odoardus. de vestib. lineis, hac in re tractat dicta Regia lex 1. statuens, eas debitori cedenti bonis dimittendas. Idem de instrumentis necessarijs ad quærendum victum, nempe de his, quæ pertinent ad artem, ex qua victum quærit, scribit Ioan. à Medina in lib. de contractibus. q. 3. causa 3. & q. 5. quod apud forensia tribunalia quibusdāquibusdam dubium fortasse videbitur. Præstabit item cedens cautionẽcautionem de soluendo ærealieno, cùm ad pinguiorem fortunam peruenerit, cautionem, inquam, iuratoriam, cùm eo in statu aliam dare non valeat. gl. Hostien. Ioan. Andr. Henric. col. 3. & alij in d. c. Odoardus. Cogendus enim erit

6

*cùm pinguiorem nactus fuerit fortunam æs alienum soluere, ita tamen, vt ei deducantur alimenta, quibus satis cautum sit egestati imminenti alioqui, si integra fieret æris alieni solutio, quod probatur in dicta l. 4. ff. de ces. bonor. & in dicta l. 1. titu. 15. part. 5. Et idem, ni fallor, in animæ iudicio obtinebit, nec in eo erit iuxta rigorem integra solutio postulanda, vbi ex ea is, qui prius bonis cesserat in egestate maneat, hoc equidem priuilegium lege humana & iusta cessioni bonorum concessum est, & ideò hæc humana constitutio admittenda erit in animæ foro, licet contrarium censeant Adria. in 4. sentent. tractat. de restit. c. aggredior. versic. sextò dubitatur. & Ioan. à Medina de contract. dicta q. 5. Panor. & Rauennas in c. cùm tu. de vsur. vbi in vsurario idem sensit Cardin. argumento. gl. ibidem, quam examinabimus in regu. peccatum. 1. relectionis parte.

p. 172

Sed si quis bonis cesserit actibus quibusdam, iuxta loci consuetudinem ignominoisis, nōnon tenebitur is soluere debitum, quamuis pinguiorem nactus fuerit fortunam, authore Guidone q. Delphinatus 343. cùm satis ea ignominia fuerit punitus, et ea pœna loco solutionis sufficiat, argumento gl. sing. in cap. sicut dignum. §. eos insuper. de homicid. quam sequuntur Doct. ibi. maximè Feli. commendat Roma. Singul. 24. cui similis est in regu. peccatum. de regul. iur. in 6. Ex quibus constat, punitum corporali pœna loco pecuniariæ, quam præ inopia soluere non potuit, etiamsi postmodum bona adquisierit, minimè teneri ad pecuniæ solutionem. Idem adnotârunt Cæpola caut. 3. Paulus Castr. Angel. Ias. num. 29. & Deci. num. 26. in l. si quis id quod. ff. de iurisdictio. omnium iudicum. optimus text. in l. sed si vnius. §. sed si ante. ff. de iniurijs. Cuius meminit ad hanc rem Baldus in l. vlt. ff. de in ius vocando. quod, ni fallor, ea ratione procedit, quia pœna pecuniaria in corporalem mutatur. Vnde non omninò probatur Guidonis sententia, cùm inibi debitum nequaquam in illam cessionem mutetur. Nam & illud verum est, per cessionem bonorum non tolli, nec naturalem, nec ciuilem obligationem, sed tantùm exceptionem competere. Cynus 9. q. Bald. & alij in dicta l. 1. C. qui bon. ced. poss. quorum opinio Communis est, secundum Ias. in §. vlti. colu. 1. de actionib. licet gloss. in l. vbicunq;vbicunque. ff. de fideius. teneat, cedentem bonis penitus ab obligatione ciuili liberari. Hæc autem exceptio cedenti competens ratione cessionis, im pedit litis contestationem. l. 3. ff. de cession. bonor. Bartol. in l. penulti. ff. eod. titul. Capella Tholos. 136. quod ab omnibus communiter receptum est. Et ideò Regia lex 3. titu. 15 parte 5. qua probatur, eũeum, qui bonis cesserit, nec postea conueniri posse, nec, si conuentus fuerit, teneri respondere, est intelligenda cum effectu, siquidem respondere tenetur, & exceptionem litis contestationem im pedientem obijcere. Quæ omnia tunc obtinent, cùm debitor eadem inopia & fortuna grauatur, quia si ad pinguiorem deuenerit, nulla aduersus ciuilem & naturalem obligationem exceptio competit. Quamobrem etiamsi in praxi decisio Guidonis non sit leuis momenti, perpẽsoperpenso iuris recto tramite mihi nec placet, nec vera videtur.

Quæritur deinde hoc in tractatu, vtrum beneficio cessionis bonorum possit renunciari, & vi

7

*detur renunciationem istam iure admittendam fore, cùm ea tacitè facta, valida sit. l. vlti. C. qui bonis cede. poss. taciti verò & expressi idem sit iudicium. l. cùm quid. ff. si cert. petat. vnde etiam expressa renunciatio fieri potest, secundum Freder. consilio 60. Rotam antiquam 565. Felin. post alios in dicto c. ex rescripto. num. 11. de iureiurand. In contrariam sententiam à plęrisplerisque itum est ex eo, quòd nemo possit pro debito pecuniario seipsum etiam carceri publico perpetuo obligare: esset enim ea obligatio perpetua quædam & præcisa seruitus, ad quam liber homo se adstringere nequit. l. 2. de lib. homin. exhiben. l. Titius. §. Titio. ff. de conditio. & demonstra. notant gloss. & Doctor. in l. antiquitas. C. de vsufruct. & in l. post certi. C. de liber. caus. qua ratione renunciationem cessionis bonorum inualidam esse existimârunt Rich. Malumb. Bar. Imol. & Alber. in l. alia. §. eleganter. ff. solu. matr. Cynus q. 6. & Saly. nu. 9. in l. 1. C. qui bonis cede. pos. Faber in §. vlt. de actio. idem in l. vlti. C. qui bonis cede. poss. Alex. consil 37. num. 6. lib. 2. post Dynum in dicto §. eleganter. Abb. & alij in d. c. Odoardus. quorum opinio Communis est secundũsecundum Alb. in Rubr. C. qui bonis ced. pos. col. vlt. qua in re ad quæstionis exactam cognitionem plura sunt consideranda.

Primum, iure non valere pactum, quo debitor cōsentitconsentit, pro ære alieno prius in carcerem duci, quàm in bonis excussio fiat: tollitur etenim ordo à iure inductus in fauorem libertatis humanæ. Atq;Atque ita esse hanc Communem opinionem fatentur Aret. in dicto §. eleganter. nu. 8. & Ripa in l. obligatione generali. nu. 24. ff. de pigno.

Secundum, hoc ipsum pactum omninò valere, & seruandum esse, vbi id pactum fieri consuetudine permissum fuerit, nam & hoc non solùm ratione pacti, sed & consuetudinis vi obtinet robur secundum Guidonem Papæ, q. 61. CapellāCapellam Tholosanam decis. 61. optimè Petrus Iacob. in practica Rubr. de ces. bon. Ripa in d. l. obligatione. nu. 29. præmittunt Doct. in d. §. eleganter. & in d. l. Titio. §. Titio. & in specie notabili Carol. Mol. de contract. q. 36. scribens pactionem istam nequaquam admittendam esse pro solutione annui reditus constituti cũcum pacto redimendi, propter odium huius contractus, quo emuntur reditus annui redimendi iure conuento.

Tertiò animaduertendum est, renunciationem cessionis bonorum, eiusq́;eiusque beneficij, iuxta veriorem sententiam, & eam, quæ receptior est, nōnon esse firmam, imò ea non obstante debitor captus, à carceribus liberabitur, si bonis cedere voluerit, quod præter proximè citatos notant Henric. in d. c. Odoardus. col. 1. & Capella, Tholo. d. q. 61.

Quartò renunciationem istam iuramento præstito factam validam esse censent. Imola. in c. cùm contingat. nu. 83. de iureiur. Frede. d. consil. 60. Capella, & Henric. paulò antè citati. & Maria. Soci. tractatu de citationibus. art. 17. nu. 18. Ripa in d. l. obligatione. nu. 33. cùm bonis moribus minimè repugnet, quenquāquenquam ob ęsaęs alienũalienum publicis in carcerib. detineri, donec soluat debitādebitam pecuniāpecuniam. Nec desunt, qui opinentur renunciatio|

p. 173

nem istam admittendam esse etiam absq;absque vinculo iuramenti, sicuti superius retulimus, quibus etiam accedunt Ang. Roma. & Alex. in d. §. eleganter. & Imol. in d. c. cùm contingat. num. 32. Feli. in c. si diligenti. de foro comp. col. 2. Ripa in dicto num. 33. Et quia Guido Delphinatus q. 211. scribit, etiam iuramento præstito non esse admittendam renunciationem istam cessionis bonorum, & testatur, ita pronunciatum fuisse à Parlamenti iudicibus, quibus subscribit Carolus Molinæus dicta quæstione trigesimasexta. Ego iudicem admonitum esse velim, vt etiam hac pręmissa renunciatione & iuramẽtiiuramenti vinculo stabilita, cautè eam obseruet, negotij & personarũpersonarum conditione perpensa, sæpè etenim æquitas suadebit his non obstantibus, permittendum esse debitori beneficium ei à iure concessum bonis equidem cedendi, quo etiāetiam publicum carcerem effugere valeat, atq;atque hoc indulgendum est inopiæ eius & paupertati forsan inculpatæ.

Quintò constat, non esse firmum, nec validum pactum illud, quo inter creditorem & debitorem conuentum est, posse propria authoritate debitorem à creditore capi ac detineri, donec soluat debitum, quia Reipublicæ non conuenit hæc priuata exequutio, nec priuatus hic carcer, essetq́;essetque pactum istud frequentissimè causa rixæ, & dissensionis, & ideò iure improbatur, secundum Bart. in d. §. eleganter. vbi Aret. & Ripa in d. l. obligatione generali. nu. 21. fatentur, hanc opinionem Communem esse.

Prætereà dubitatur, num beneficium istud cedendi bonis competat, ratione obligationis descẽdentisdescendentis ex delicto? Et tunc non esse admittendāadmittendam cessionem bonorum probatur ex eo, quòd in pœnis pecuniarijs ratione criminis infligẽdisinfligendis,

8

*qui non habet, vnde eas soluat, corporali pœna puniendus est. text. insignis in l. 1. ad finem. ff. de pœnis. cuius vltra Bart. & Doct ibi meminêre Angel. & Ias. nu. 43. in §. pœnalis. de actio. Idem Ias. in l. si quis id quod. nu. 28. ff. de iurisdiction. omn. iud. post gl. & Doct. ibi opti. tex. in eadem l. si quis id quod. & in l. vlt. ff. de in ius vocand. vbi Bald. tradunt Feli. in cap. ad liberandum. de Iudæis. Ioan. Lupi in rubr. de donati. inter vir. & vxor. §. 9. nu. 19. Hippo. in l. 1. de Sicarijs. nu. 63. ad idem conducit tex. in l. vlt. in fine. C. de sepul. viol. & in l. illicitas. §. vlt. ff. de offic. pręsid. Ex quibus apparet, quando pœna pecuniaria in corporalem ob delinquentis inopiam commutanda sit. Et id non tantùm procedit, vbi quis ob crimen pecunia mulctatur, in propriam & veram delicti pœnam, sed & si ea pœna sit satis factio & emenda, æstimatioq́;æstimatioque damni ipso crimine proximo illati, siquidem licet ea pœna respectu alterius sit interesse, tamen ob ipsius delinquentis culpam vera pœna censetur, & ob id prætextu inopiæ in corporalem mutatur, textus egregius in capit. finem litibus. de dolo & contu. vbi Panormitanus eum commendat. 2. columna, dicit singul. Francus in capitul. reprehensibilis. de appellat. columna 3. quo in loco gloss. vers. proprium. hoc ipsum adnotauit & Iason in dicta l. si quis id quod. nume. 28. Hinc sanè constat ratio eius, quod ex dicto capit. finem. colligit Ananias in cap. 1. colum. 2. de calumniat. eum text. existimans singularem esse, & scribens, iure canonico calumniatorem etiāetiam in causa ciuili posse corporali pœna puniri, quẽquem sequitur Ioan. Bernardus præsul Callagurriensis in practica criminali, capit. 59. nam hoc ita accipiendum est, vt obtineat, quando calumniator inopia laborat & caret bonis, ex quibus calumniæ læsio posset compensari.

Hæc verò commutatio pœnæ pecuniariæ in corporalem fieri non debet actore inuito, quo quidem volente expectare pinguiorem rei fortunam, omittenda est commutatio, sicuti docet Abb. in dicto capitul. Odoardus. columna 2. hoc intelligens, vbi pœna priuato accusatori applicatur: nam si ea fisco adiudicetur, mutatur in corporalem etiam nolente accusatore. Hac igitur ratione obtinuit apud iuris vtriusq;vtriusque interpretes, non esse locum cessioni bonorum, vbi quis ex delicto vel quasi in pecuniam damnatus fuerit, quæ sententia placuit Fabro & Iasoni. numero 13. in §. vltimo. Institu. de actioni. Henrico in d. cap. Odoardus. Iasoni rursus in d. l. si quis id quod. numero 28. Salycet. in l. 1. quęstione 6. C. qui bonis ced. poss. Aufrerio in capella Tholoss. 61. quam opinionem fatentur eam sequuti Communem esse. Alberic. in rubr. C. qui bonis ced. poss. Cæpola consilio 9. criminali, sensit idem gloss. in reg. peccatum. de regul. iur. in 6. verb. peccatum. Et item gloss. vltim. in d. cap. Odoardus. dum ab ea collegit Panormitanus, clericum ob crimen conueniri, quatenus facere possit, non deductis sibi necessarijs alimentis. Idem comprobatur, quia licet ex contractu actio in aliquem non detur, nisi in id tantùm, quod facere potest, tamen ex delictis in solidum conuenitur. l. sed si ex parte. §. 1. ff. quod cùm eo. & l. si rerum amotarũamotarum. ff. de re iud. tradit latè Boërius. q. 349. num. 8. qui regulam illam, qui non habet in ære, luat in corpore, probat seruari tantũtantum in mulcta fiscali. VerũVerum cũcum hæc quæstio proximis diebus esset in his regnis frequentissima, pragmatica Regis inuictissimi Caroli Cæsaris sanctione constitutum est, vt damnatus criminis causa ad pecunię solutionẽsolutionem, pro damno accusatori illato, & pro vera damni æstimatione, possit bonis cedere, eoq́;eoque beneficio, cessionis inquam à carceribus publicis liberari, ac si ea pecunia ex contractu & ciuili obligatione deberetur, quod ita decretum est Pin|

p. 174

tiæ, anno M. D. tricesimo octauo, & iterũiterum And. anno M. quingẽtesimoquingentesimo, quadragesimo septimo, idem pronunciatum fuit apud Gallos in Pictauiensi conuentu anno M. D. tricesimo primo, teste Ioanne Rupellano Forensium institutionum, lib. 4. cap. 6. Nec omninò decretum istud veterum Iurisconsultorum responsis obuiat, siquidem pecuniaria mulcta aut pœna, quæ olim etiāetiam priuato applicabatur, simul & vindictam publicam complectebatur, & damnum sarciebat priuatũpriuatum. l. vlt. ff. de in ius vocand. d. l. si quis id quod. & l. vlt. C. de sepult. viol. semper enim simplum inerat quadruplo, vt probatur in l. hoc edicto. §. vlti. ff. de publica, & vecti. Bald. in cap. 1. §. si duo, de pace tenen. & eius violat. Bart. in l. ab his. C. de nauicul. lib. 10. Ias. in §. sic itaq;itaque. 2. col. de actioni. Bart. & alij indicto §. vlti. Pœna verò, quæ nunc applicatur priuato læso, nōnon est vindictæ loco, sed respectu damni dati. Et ideò in pœna pecuniaria, quæ hodie vel fisco, vel priuato datur vindictæ loco, & publicæ vltionis vim habet, cessio admittenda non est, sed ea ob inopiam in corporalem mutatur. At ea pœna, quæ priuato addicitur, damni illati loco, nōnon est in corporalem mutanda, imò cessio bonorum propter inopiam admittenda erit, quod expressim tenent Ioan. Andræ. & Abb. in dicto cap. Odoardus. 2. colum. Boerius in d. quæstio. 349. & Rupellanus in dict. cap. 6. atq;atque in hunc sensum poterit etiam accipi text. insignis in d. c. finem litibus. cùm illius constitutionis pœna partim vindictam publicam calumniantis respiciat, quamuis de expensis alteri soluẽdissoluendis tractetur, siquidem non omninò certum inibi est, alterius priuati læsionem parem esse expensarum illarum condemnationi, forsan enim eas aduersarius fecisset absque calumniatoris malitia. Plærunq;Plærunque tamen Regiarum curiarum iudices, non obstante pragmatica constitutione, delinquentem inopem damnatum pecuniaria pœna in satisfactionem priuatæ læsionis, nōnon admittuntad cessionem bonorum, sed eum damnant, mittuntq́;mittuntque in publicas triremes, vt mercede publica ibidem remigis officio fungatur, donec ex mercedis pecunia damnum priuatum sarciatur.

Cæterùm cùm aduersus clericum ob æs alienum agitur, clericus ipse debitor capi non potest,

9

*nec in carcerem mitti, vel in eo detineri, nec excommunicari, si inopia adeò laboret, vt non possit pecuniam debitam soluere. tex. singul. in d. cap. Odoardus, vbi iuramenti cautio ab eo exigitur, de ære alieno soluendo, cùm ad pinguiorem fortunam deuenerit. & licet gloss. verb. recognoscentem. & verb. ad pinguiorem velint præmittere, & expressim opinentur Hosti. Ioan. And. & Henric. ibi clericum debitorem inopia & egestate laborantẽlaborantem teneri ad cessionem bonorum, iure verius est, ob clericorum priuilegium, quod decisio prædicta insinuat, non teneri clericum inopem cedere bonis, quemadmodum Abb. Imol. Anchar. & alij frequentius in dicto cap. Odoardus, scripsêre, quibus adstipulatur, quod clericus non potest conueniri, nisi quatenus facere possit, deductis necessarijs alimentis. glos. Bart. & alij in l. miles. ff. de re iudic. gl. in cap. studeat. 50. dist. quarũquarum opinionem sequuntur Capella Tholos. & Aufrerius ibi decisi. 245. Felin. in c. cùm ex officij. de præscript. col. 1. fatentur communem esse Iason colum. 3. & Ripa num. 7. in dicta l. miles. & Xuares in l. 2. tit. de los gouiernos. 5. q. colum. 4. & procedit, ne in opprobrium status ecclesiastici cogantur clerici mendicare, licet Matthes. notab. 61. Alberic. & Paul. in d. l. miles. contrarium iure verius esse contendant. Propter quorum authoritatem, & quia communis sententia difficilis est, ipse eam intelligerem in his, qui vel sacris ordinibus sunt insigniti, vel altari, aut ecclesiæ proprio ministerio seruiunt, nōnon in his, qui tantùm minoribus ordinibus decorantur, hi etenim, quantum ad hoc priuilegium, pares mihi censentur laicis & secularibus. Simpliciter verò sequitur communem Ioannes Staphi. de literis Grat. & iustit fol. 154. col. 2. idem Hierony. Gigas de pensionibus. q. 35. Qua in re aduertendũaduertendum est in praxi, quòd si clericus ære alieno grauatus habeat ecclesiasticum sacerdotium, aut beneficium, fueritq́;fueritque ad solutionem conuentus, iudex ne ipse excōmunicet̃excommunicetur, reditus annuos illius beneficij adiudicabit creditoribus pro ratione quantitatis debitę, dimissa ipsi clerico portione congrua ex eis, vnde valeat alimenta percipere, argumento text. in capi. peruenit. de fideiuss. ita equidẽequidem fit in Roma. curia authore Collectario in d. capit. Odoardus. Rebuffo in auth. habita. C. ne filius pro patre. priuilegio 112. & Aufrerio. d. Capella Tholosa. 245. quo in loco falsocitat Collectarium in cap. olim. in 2. de restit. spoliat. cùm ibi hoc minimè tetigerit. Verùm si clericus sit suspectus de fuga, cum proprijs bonis poterit à creditore capi & tradi proprio iudici, detinẽdusdetinendus sanè, donec ęsaęs alienũalienum soluat ex illis bonis, quæ fuit occultare conatus, Baptista de S. Seuerino in trac. de debit. suspect. & fugit. q. 6. quintæ quæstionis principalis.

Sed & quo ad decisionem cap. Odoardus, similiter opinor, esse eam constitutionem intelligendam in his clericis, qui ecclesiæ ministrant, non in alijs, nisi & hi sint in sacris constituti. Nec aliter ea decretalis in foro admittenda est, ob multitudinem eorum, qui temerè sine aliquo delectu, vt vitijs & criminibus liberius vacent, primis & minoribus ordinib. solent, maxima profectò pręlatorũpręlatorum incuria, insigniri. idem de Scholasticis arbitror, tametsi Rebuffus in d. auth. |

p. 175

habita. pri. 112. scribat, eos, etiāetiam si clerici nōnon sint, habere priuilegiũpriuilegium, ne conueniantur, nisi quatenus facere possint, quod nunquānunquam memini me vidisse à iudicibus Salmanti. Acade. seruatũseruatum fuisse.

Quoties verò in Romana curia commissio petitur secundum capi. Odoardus constitutionem, in signatura apponitur clausula ista, constituo summarie de paupertate prout de iure, teste Ioann. Staphilæo dicto libro de literis Grat. & iust. folio. 156. Non tamen potest opponi exceptio ex capit. Odoardus, vbi quis tribus sententijs conformibus fuerit soluere damnatus, vt scribit Ludoui. Gomezius in compendio vtriusque signaturæ. col. vlti. dicens, ita Romæ in prętorio Rotæ pronunciatum fuisse. Idem esse censet, vbi æs alienum soluere iurauerit, nam præcisè cogitur soluere, nec iuuatur dictæ constitutionis beneficio. Vnde siquis cōsentiatconsentiat constitutioni pensionis iuramento præstito, & pręmissa obligatione in forma Cameræ, non poterit vti beneficio, & priuilegio prædicto, sicuti idem Gomezi tradit, à quo ipse dissentio, existimans, eum qui vel soluere iurauerit, vel tribus sententijs damnatus fuerit, posse aduersus exequutionem opponere, & obijcere, se inopem clericum esse, nec posse excommunicari, aut in vinculis detineri pro æris alieni solutione, pręstita iuramenti cautione, qua promittat soluere, cum ad fortunam pinguiorem deuenerit, non enim video iustam aliquam rationem, ex qua vel eres sententiæ, vel iuramentum hoc priuilegium clericis ob statutum ecclesiasticum concessum omninò tollant. Illud etenim quod de pensione dictum est, facilimè excluditur, cùm ex ipsius beneficij ecclesiastici reditibꝰreditibus ea solui possit, illud fortasse obtinebitis, qui ad pensionem agit, vt non obstante inopia eius, qui pensioni consensit, beneficio priuetur ex eo, quòd nōnon soluerit pensionem ex reditibꝰreditibus, quos percepit, cùm huic pœnæ seipsum tempore consensus submiserit, quod idem Gomezi. fatetur in regul. de annali possessio. quæstio 53. Ex his etiam deducitur, qualiter sit accipiendum id quod solet in commissionibus Romanorum pontificum adscribi, cùm agitur ad iniquam pensionem rescindendam, extinguendam, aut moderandam, nam vt iudex in ea causa procedat soluta durante lite pensione: & ne interim eius solutio omittatur, apponitur clausula, absque retardatione solutionis pensionis, quod idem Ioan. Staphilæ. refert de literis grat. & iustit. folio 153. Ludoui. Gomezi d. tracta. vtriusque signaturæ. folio pen & seq. & Hierony. Gigas de pensionibus. q. 35. Igitur lite pendente non cessat solutio pensionis, & tamen conuentus ad eius solutionem nihilominus poterit inopia grauatus vti priuilegio, quod clericis iure concessum est per constitutionem c. Odoardus. Sic sané ibidem clericus non cessit bonis, sed ab excommunicatione soluitur, qui præ eius inopia non poterat præcisè compelli ad solutionem æris alieni, quo verè adstringebatur.

Frequenter hoc in eodem tractatu dubitari solet, an cadauer debitoris diuitis, vel inopis possit ad petitionem creditorum insepultum detine

10

*ri, vt pignus quoddam, donec æs alienum integrè soluatur. Et illud creberrimo omnium consensu expeditum est, non esse impediendam sepulturam, nec denegandam debitoris cadaueri, siue is pauper siue diues sit. argumento text. in auth. vt defuncti seu funera eorum. Pulcher text. in lege cùm sit iniustum. C. de sepul. violat. quo in loco passim interpretes hoc commemorant, & Ripa de peste. c. de præseruatiuis remedijs. num. 101. Regia l. 13. titu. 9. parti. 7. & l. vlt. titul. 13. Parti. 1. Nicolaus Boerius decis. 287. imò creditoris appellatio, ne cadauer debitoris sepeliatur, recipienda non est, cùm res ista celerem expeditionem exigat, nec vlla optima ratione dilationem admittat, glo. quam Doc. inibi probant in c. ex part. in 1. de sepul. Spec. tit. de appellat. §. in quibus. versicul 8. Regia lege 11. titul. 16. lib. 3. ordi. optimus text. in l. vltima. ff. de appel. recipi. in l. sunt personæ. leg. si quis sepulchrum. l. ne corpora. ff. de relig. & sumpt. fune. etiam si debitum sit omninò liquidum, secundùm Panorm. in d. c. ex parte. contra glo. in cap. ei qui. §. si quis autem ausus. verb. defuncti. 2. q. 6. quod manifestiùs apparebit ex sequentibus. sunt etenim, qui existimant, cadauer debitoris posse, creditore hoc petente, detineri insepultum, donec æs alienum soluatur, quod ex obligatione Guarentigia defunctus soluere tenebatur, & id huius obligationis viribus tribuendum esse censent Angelus in dicta authen. vt defuncti seu funera eorum. in princip. colum. 1. Hippol. in l. vlti. nume. 64. ff. de quæstionibus. Segura in le. si ex legati causa. numero. 73. ff. de uerb. obligatio. quorum opinionem falsam profectò esse arbitror, inhumanam quidem, à Christiana charitate alienàm, nec adhuc barbaris moribus conuenientem, atque ob id à pluribus improbatum fuisse constat, præsertim à Felino in cap. sicuti Iudæi. 1. col. de iudæis. Guilielmo Benedicto in capitulo. Raynuntius, de testam. verbo. mortuo itàque testatore. nu. 56. Hipp. singul. 199. Roderico Xuares in rep. l. post rem. ff. dere iudic. 6. ampliatione ad l. Regiam Thoma Grammatico decisio. 82. impium enim esset apud ethnicos, nedum apud Christianos, cadauer inopis debitoris insepultum detineri ex ea causa, quod ęsaęs alienum minimè soluatur. Ratio siquidem naturalis, diuina & humana iura nequaquam patiuntur defunctorum cadaueribus sepulturāsepulturam negari, nisi id fiat ob aliquam causam quæ Reipublicæ commodum spectet. Eccle|

p. 176

siastici cap. 7. scriptum est. Mortuo non prohibeas gratiam, id est, gratis sepulturāsepulturam exhibe cap. in ecclesiastico 13. quæ. 2. cap. qui diuina. ea caus. & q. Genesis capitul. 23. Abraham dicit. Aduena sum & peregrinus apud vos, date mihi ius sepulcri vobiscum: vt sepeliam mortuum meum. Responderunt filij Hethdicentes. Audinos domine: princeps Dei es apud nos, in electis sepulchris nostris sepeli mortuum tuum, nullùsque te prohibere poterit, quin in monumento eius sepelias mortuum tuum. Thobiæ, capit. 1. 2. & 12. laudatur Thobias, quod plus timens Deum quàm regem rapiebat corpora occisorum & occultabat in domo sua, & medijs noctibus sepeliebat ea. Nam secundum naturam iustum est, etiam si nulla inter se societas, aut pactio sit, corpora defunctorum sepulturæ tradere: sicuti Antigone apud Sophoclem dicere videtur, cùm iustum natura docente esse asserat, Polynicem sepulchro condere, Meminit & Aristoteles libro primo rhet. ad Theodecten cap. 10. de iniuria iuréque factis. quin & Simonides poêta cùm ad littus nauem appulisset inhumatum corpus iacens sepulturæ mandauit, & ideò admonitus diuinitus ne proximo die nauigaret periculum naufragij euasit, teste Valerio Maximo libr. 1. capitu. de somnijs, qui & lib. 5. cap. 1. miris laudibus Annibalem extollit, quòd Aemilij Pauli, Tiberij Gracchi, Marci Marcelli cadauera, etsi hi hostes essent, honorificè sepelierit. Antiquissimum quidem sepulturæ genus Ciceroni libro. 2. de legibus illud visum est, quo apud Xenophontem Cyrus vtitur, redditur enim terræ corpus, & ita locatum ac situm quasi operimento matris obducitur eodèm que ritu scribit Regem Romanorum Numam conditum, gentèmque Corneliam ad eam ætatem hac sepultura vsam fuisse. Sic & Ioannes Stobæus sermone 120. de sepulturis agens ipsius hac de re Xenophontis verba retulit expressius quam Cicero. Augustinus itidem lib 1. de ciui. Dei. capitul. 13. Nec ideò, inquit, contemnenda & abijcienda sunt corpora defunctorum, maximèque iustorum, atque fidelium, quibus tanquam organis, & vasis ad omnia bona opera Sanctus vsus est spiritus. Si enim paterna vestis, & anulus, ac si quid huiusmodi tanto charius est posteris, quantò erga parentes maior extitit effectus, nullo modo ipsa spernenda sunt corpora, quæ vtique multò familiariùs atq;atque coniunctiùs, quàm quælibet indumenta gestamus. Hactenus Augustinus, qui etiam scribit, laudabiliter in Euangelio commemorari eos, qui corpus Iesu de cruce acceptum honorificè tegendum, sepeliendùmque curârunt. Aliquot præter hæc de sepultura deq́,deque sepeliendi pietate tradit idem Augustinus capit. 12. Stobæus dicto sermone 120. Cicero libr. primo Tusculanarum. Gulielmus Benedi. d. ver. mortuo itaque numer. 60. quibus accedit quod de Cimone Atheniensi Valerius Maximus refert libr. 5. c. 4. Cimon inquam cùm pater eius Milciades ob crimen peculatus damnatus in carcere diem obisset, nec per leges liceret funus efferre, nisi pensitata pecunia, & ipse non esset soluendo, translatis in se vinculis, patrem ad sepulturam redemit. Meminit huius pietatis in patrem alia de sepulturis scribens Patritius libr. 5. de institutione reipubli. titul. 10. Huc pertinet quod ecclesiastici c. 38. admonetur, in mortuũmortuum produc lachrymas & quasi dira incipe plorare, & secundum iudicium contege corpus illius & non despicias sepulturam illius. Quin & hostium corpora maximo cùm honore sepelienda sunt, nam & ij. Reg. capi. 2. inquit Dauid. vos benedicti à domino, qui fecistis misericordiam hanc cum domino vestro Saul & sepelistis eum. Et Cæsar Pompeij caput sibi oblatum, plurimis, & preciosissimis odoribus cremandum curauit teste Valerio Maximo lib 5. capit. 1. §. de Cneo Pompeio. his similima tradit Chassanæ. in Gloriæ mundi catalogo 2. part. considerat. quinta. Volaterranus libro 31. ad finem. Alexander ab Alexandro dierum Genialium libro. 6. capitu. 14. Ex quibus apparet, hostibus & inimicis religiose sepulturam esse exhibendam, & ideò iniquum creditor postulat, dum contendit debitoris cadauer sepeliendum non esse, donec sibi debitæ pecuniæ solutio fiat.

Hinc & alia suboritur quæstio, an liceat, iustùmve sit in Republica bene instituta, & potissimùm Christi Religione imbuta vltimo affectis ob crimina supplicio, sepulturam negari. Quando

11

*que etenim eorum cadauera insepulta diu publico spectaculo manent in ipsis suspensa patibulis. constat, sanè cuicunque datur sacramentum pœnitentiæ, concedendam esse sepulturam, text in c. quæsitum 13. quæst. 2. sacramentum verò pœnitentię nequâquam negari potest vltimo damnatis supplicio, si hi verè pœniteant, etiāetiam si atrocissima perpetrauerint crimina. c. 2. de furtis. c. super eo. de hæret. in 6. tex. insignis Clemen. 1. de pœnit. & remiss. vbi glos. idem esse censet de sacramento eucharistiæ, quod probatur in d. c. 2. & in d. c. super eo, etiam tempore interdicti secundum Calder. de eccles. interdic. folio 11. col. 4. & Sylue. verb. interdictum quæst. 7. vsu tamen obtentum est, ne his, qui proximè sunt pœna mortis puniendi eucharistiæ sacramentum detur. Sicut nec eis ĩureiure datur extrema vnctio, cùm ea tantùm sit exhibenda his, qui corporis ægritudine laborātlaborant, & ob eam in mortis periculo sunt constituti, quemadmodum in specie docent Tho. in 4. sent. distinct. 23. q. 2. art. 2. Paluda. ibi q. 3. Syluester verb. vnctio q. 5. IoāIoan. Andr. Domi. & Francus in d. capitul. super eo. |

p. 177

sic eius decisionem interpretantes, quòd si verum est, vt iure satis probatur, his non posse negari sacramentum pœnitentiæ, apertè colligitur, nec sepulturam iustè posse eis negari, cùm hęc duo pariter concedantur. Imò nec posse consuetudinem induci, vt damnatis vltimo supplicio denegetur ecclesiastica sepultura, nec ea iudices punitorum cadauera hoc sepulturæ beneficio priuantes à peccato immunes esse, conatur probare Petrus à Rauenna in tract. valere. cum perpetuo silentio. folio. 10. col. 1. hoc ipsum deducens ex tex. in d. Clem. 1. assumpta præmissa argumentatione. cui Rochus accedit in relectione de consuetudine. folio 12. colum. 3. idem sensit Abb. in c. ex parte. in 1. de sepult. & Sylue. verb. sepultura. q. 10. Ego verò non auderẽauderem mortalis criminis culpa notare iudices, qui perpensa delicti, loci, & temporis conditione optimo in rempublicam zelo, corpora damnatorum vltimo supplicio, vel ad tempus, vel in perpetuum ad exemplum in loco publico suspensa & insepulta dimittunt, quod video Maiorem asseuerare in 4. sent. distinct. 45. quæ. 4. quo in loco iudices aliquot ex causis excusat, cautè tamen hi, qui publicis magistratibus funguntur vti debẽtdebent hoc rigore, & præsertim vbi lex nihil hac in specie sanxit. Nam in l. capitaliũcapitalium. §. famosos ff. de pœnis à iurisconsulto scriptum est, famosos latrones in his locis, vbi grassati sunt, furca figendos esse, vt & conspectu deter reantur alij ab ijsdem facinoribus. Sic & Vlpia. in l. 1. ff. de cadaueribus puni. corpora, inquit, eorum qui capite damnantur, cognatis ipsorum neganda non sunt, & id obseruasse se etiam diuus Augustus libro 10. de vita sua scribit. Hodie autem eorum, in quos animaduertitur, corpora non aliter sepeliuntur, quàm si fuerit petitum & permissum, & nonnunquam non permittitur, maximè maiestatis causa damnatorum. Eorum quoque corpora, qui exurendi damnantur peti possunt, scilicet vt ossa & cineres collecta sepulturæ tradi possint. Hactenus Vlpia. Eadem. rubrica Paulus scribit, corpora damnatorum quibuslibet petentibus ad sepulturam danda esse. Quibus satis probatur, non esse regulariter corpora deneganda vt sepulturæ tradantur, requiri tamen iudicis permissionem, & quandoque ob criminis grauitatem in exemplum oportere, vt insepulta maneant. Hinc expendi poterit quod idem iurisconsultus scribit in le. pe. ff. de cadaue. punit. missum in exilium ab aliqua ciuitate, non posse absque principis licentia in eam ciuitatem mortuum duci ad sepulturam: quod commendant Bar. ibi. Ancha. in Cl. 1. de pœnit. & remis. & Ias. in l. 2. col. 2. C. qui testa. face. pos. Rauenna in Alphabeto aureo ad finem ante allegationem consuetudinis, optimus tex. in c. ex parte. in 2. de sepul. & in cap. is cui de sent. excom. in 6. idem not. Io. Staphilęus de literis gratiæ & iust. fo. 191. & id adeo verũverum est, vt nōnon tantùm corpus sed nec eius ossa nec cineres possint in eum locũlocum, à quo fuerit relegatus adduci. cum in d. l. 1. idẽidem de ossi. & cinerib. quod de corporib. damnatorum sit statutum: tametsi Ananias in c. 2. de fur. & Hipp. in l. vl. nu. 58. ff. de q. existimauerint, posse ossa, vel cineres inconsulto principe in eum locum duci. quorum opinio magis est benigna quàm vera, vt asserit Guald. de arte testandi. tit. de sepult. caut. 2. eadem sanè ratione manifestus vsurarius non est ecclesiasticæ sepulturæ tradendus, donec hæredes eius vsuras restituerint, etiam si is eas restitui iusserit, quemadmodum est decisum in c. quanquam. de vsur. in 6. item si monachus aduersus paupertatis professionẽprofessionem aliquot bona occultè mortis tempore habuerit, eius corpus cũcum ipsis rebꝰrebus est extra ecclesiam in sterquilinio sepeliendum tex. in cap. cùm ad monasterium. de stat. reg §. 1. è diuo Gregorio dialogorum lib. 4. cap. 55. inde etiam fit, quòd licet reo delato ante sententiam vel eius exequutionem mortuo, eius corpori nulla sit inferenda pœna, nec iniuria irroganda. Angel. in l. defuncto. ff. de public. iudi. Alex. & Iason in l. 2. C. qui testātestam. face. poss. quandoque tamen ob criminis immanitatem corpora ipsa suspenduntur, vel exuruntur, aut ipsius delinquentis imago, secundum Imolam in d. lege defuncto. & optimè Consal. à Villadiego de hæresi. quæ. 22. nu. 4. optimus tex. in cap. mulier. 15. q. 1. & in c. accusatus. §. pe. de hæret. in 6. l. vltim. ff. ad l. Iuli. maiest. de quibus alibi latiùs tractabitur. Illud profectò non est prætermittendum, quòd seipsum occidens in ecclesia sepeliendus non est. c. placuit. 23. q. 5. quem tex. singularem esse censet Roma. singul 264. quamuis priuatim liceat pro eo orare, liceat inquam ei, qui credit in vltimo vitæ spiritu criminis dolorem, & contritionem pœnitentia ductum habuisse: sicuti Palud. explicat in 4. sent. disti. 20. quæ. 1. colu. 1. & Marti. Azpilcueta in capit. 1. de pœnit. dist. 7. vel si forsan coniecturis aliquot præsumi queat, eum furore aut mentis alienatione seipsum occidisse, nam & tunc ecclesiasticæ sepulturæ is traditur secundum Io. Gallum quæst. parlamenti. 127. His accedit, quod repertus mortuus in puteo non est priuandus ecclesiastica sepultura, quia non præsumitur seipsum præcipitem dedisse, quod in hac specie notat Soci. Iunior consil. 51. libr. 1. igitur sepultura ecclesiastica negatur seipsum occidenti ob delicti atrocem culpam, quam ex pluribus detestatur præter alios And. Alciat. libro. 6. parerg. c. 27 veterũveterum ipse etiam memini lib. 1. huius operis c. 2. legib. sanè Rom. seipsũseipsum occidens nōnon patitur bono. pub. nec eo fisco addicunt̃addicuntur, nisi seipsũseipsum occiderit cōscientiaconscientia criminis ea publica. digni, nẽpenempe |

p. 178

accusatus de crimine ex quo bona erant publicanda, ex eo etenim quod seipsum occidit, crimen illud fateri censetur, & ideò locus est pœnæ legali lege. 3. §. 1. ff. de bonis eorum, qui ante sent. sibi mort. consci. tradunt Alberi. in eiusdem tituli rubrica. Corne. cons. 159. lib. 2. Deci. cons. 438. Paul. Paris. consil. 155. lib. 4. Doct. in dicta l. 2. C. qui testam. face. poss. l. 24. tit. 1. part. 7. Ioann. Igneus in l. 1. §. si sibi manus. ff. ad Sillani. nu. 16. optimus textus in l. omne delictum §. si se vulnerauerit. ff. de re militari. Hodie verò iure nouiori Regio si quis vel conscientia criminis, aut tædio vitæ aliàve ex causa seipsum occiderit, eius bona fisco vendicantur, nisi & is liberos habuerit hæredes. Regia l. 9. titu. 13. lib. 8. ordinat. quæ forsan est intelligenda iuxta distinctionem iuris communis & legis Partitarum, vt quidam opinantur, loquitur enim indistinctè & generaliter, statuens, quòd occidens seipsum amittat propria bona, & ea nisi liberos hæredes habuerit fisco adiudicentur, qua in re cogitandum est.

Scribit & ad ea, quæ diximus de insepultis animaduersorum cadaueribus Valerius Maximus lib. 6. capitul. 3. cadauera Tiberij & Caij Gracchorum, qui & si summa ac amplissima nobilitate claruissent, quia statutum Reipublicæ conati erant conuellere, insepulta iacuisse, ac defuisse supremum humanæ conditionis honorem filij Gracchi & Africani nepotibus.

Covarrubias ...: Opera Omnia

THEMA CAPITIS I.

SVMMARIVM.