Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT X.

DE his criminibus, inquit text. de quibus absolutus est accusatus, non potest accusatio replicari. ca. de his. rub. de accusatio. cui regulæ aliquot ex iure ciuili solent obijci decisiones, quæ permittunt, fieri quandoquandoque quod per eam prohibetur, & ideo ad eius interpretationem veluti cōpendiocompendio quodam aliquot item intellectus exponam.

Primò, hæc regula intelligitur, vbi accusatus absoluitur ex eo, quòd crimen probatum non est, alioqui si absolutus fuerit ab obseruatione iudicij, quia accusator legitimus non erat, tunc

1

*poterit iterum eadem criminis causa tractari. text. in l. libellorum §. quòd si libelli. ff. de accusat. ca. per scripta. §. libellorum. 2. quæst. 8. glo. in capitul. Epiphanium. 5. quæstione vltim. Anto. Henri. col. pen. Abb. & doctor. communiter in d. c. de his. quo in loco adnotârunt Marianus & Fel. col. 1. non esse primũprimum accusatorẽaccusatorem ad secundam istam accusationem admittendum, imò repellendũrepellendum fore, etiāetiam si modò legitimus sit accusator cessante impedimento, quod oberat tẽporetempore |

p. 240

primæ accusationis, nam & si aliæ causæ cessauerint, superest ex prima accusatione & ea finita inimicitia, quæ repel lit ab accusando. l. in ipsius. C. famil. Hercis. Areti. & nouiores in ca. 1. de iudic. idem Areti. in cap. repellantur. de accusat. eritq́ue hic intellectus seruandus, vbicunque ex alia quacunque causa ab obseruatione iudicii reus absoluitur, nempe ex malè concepto libello, quod eadem ratione procedit, & pręter eà hæc prima interpretatio locum obtinet ex his, quæ ipse latius tradidi libro 1. huius operis capit. 1. num. 8. vbi plura ad hanc rem adnotaui, quæ ad huius capitis sensum maximè vtilia sunt.

Secundò, tunc demum eiusdem criminis accusatio repetenda non est, cùm primus accusator fidè & probè officiũofficium accusatoris egerit: at si præuaricatus fuerit, iterum accusatio admittenda est. l. 3. de præuaricat. glo. & communis in dicto ca. de his criminibus. & probatur præuaricatio ex his, quæ Bart. explicat in l. 1. §. præuari catorem. ff. ad Turpillianum.

Tertiò, admittenda est accusatio iterum aduersus iam delatum & absolutum, si quis in hac secunda accusatione propriam vel suorum iniuriam prosequatur. optimus text. in l. si cui. §. iisdem ff. de accusatio. modò ignorauerit primam accusationem tractari. gloss. communiter recepta in dicto capitul. de his. & probabitur ignorantia proprio iuramento. gloss. in dicto §. iisdem. quāquam Doct. inibi sequuntur, dixit notabilẽnotabilem Bal. in l. 2. §. penultim. ff. si quis caut. notant. Anto. Abb. & Felin. in dicto ca. de his. Aretin. consil. 58. colum. vltim. Regia. l. 12. tit. 1. par. 7. facit ad hoc gloss. insignis in c. significasti. in 1. de homicid. quæ censet, standum esse cuiuspiam iuramẽtoiuramento in his, quæ ad animum pertinent, sicuti ignorantia & scientia, ac his similia: idem asseruit glo. in capitul. si verò. in 2. de senten. excom. per tex. ibi. & in §. sed istæ. vbi Iason numer. 89. glo. item in l. at qui natura. §. cùm me absente. ff. de nego. gest. tradit latè Hippo. in rubr. C. de probat. numer. 122. optimus. text. in c. pastoralis. de exceptionib.

Quartò, eadem decisio est intelligenda, cùm absoluitur accusatus ab accusatione criminali, qua si secus sit, vbi fuerit absolutus à querela ciuili, aut ciuiliter in iudicio proposita, nam tunc iterum criminaliter accusari poterit. l. 1. C. quando ciuil. act. crimin. præiudicet. Id tamẽtamen verum est, nisi vtraque pœna ciuilis inquam & criminalis ad vindictam tenderet. Tunc etenim si actum esset ciuiliter, agi non posset posteà criminaliter. l. prætor edixit. §. 1. vbi Bart. ff. de iniur. Abb. & alij in dicto cap. de his criminibus. optimus text. in l. quod Senatus. ff. de iniur. explicat Bald. in l. edita. in 1. repet. numer. 51. C. de edendo. & prætereà hæc quarta interpretatio est admittenda, vbi accusatus absolutus fuerit, quia non probatur delictum, secus etenim si absolutio ex eo facta fuerit, quod reus delictũdelictum non commiserit, siquidem in ea specie accusatio poterit demum ab altero, non à primo accusatore tractari. l. qui de crimine. iuncta gloss. C. de accusat. Bart. in l. secunda. colum. 3. ff. vi bonorum rapto. Abb. Maria. Felin. & alij dicto cap. de his criminibus.

Quintò, hæc regula procedit non tantùm, vbi per sententiam iudicis fuerit criminis reus absolutus, sed & quando per indulgentiam princi

2

*pis, aut eius, qui crimen remittere possit. gloss. communiter recepta in d. c. de his. & in c. ex tua de filiis præsbyt. quorum sententiam communem esse eam secutus fatetur Deci. consilio 137. colum. 2. modò ea dispensatio, quo ad pœnam criminis, & quo ad forum exterius processerit, alioqui non impedit remissio, vel indulgentia accusationem, si vel contigerit quo ad irregularitatem, siue restricta fuerit ad forum conscientiæ duntaxat secundum Anani. in dicto capitul. de his. co. 1. sensit gl. in c. 2. de schismaticis, quibus adstipulāturadstipulantur ea, quę Ludoui. Gomezi. adnotauit in regu. cancellar. de non iudi. iuxta formāformam supplicat. q. 14. & Paul. Paris. consi. 67. lib. 4.

Cæterum præmissa lege, aut cōsuetudineconsuetudine, qua obtentum sit, fures pro tertio furto suspendendos fore, & morti tradendos, ea obtinebit etiāetiam, si prima duo furta, aut alterum illorum fuerint indulgentia principis abolita, quia nihilominus apparet consuetudo furandi, quod in specie asserit dicens, sic receptum esse in praxi Chassanæ. in consuet. Burg. rubric. i. §. 5. versiculo simplex. num. 20. idem tenet Matthæ. Afflict. in cōsticonsti. Neap. rub. 35. ca. ad legitima pondera. nu. 1.

Sextò, idem canon procedit, vbi reus à crimine absolutus est per iudicem exteriorem in iudiciali foro: quod si absolutus fuerit in foro interiori conscientiæ, quod aiunt, non impeditur accusa

3

*tio coram exteriori iudice, cùm prior criminis examinatio fiat ad pœnitentiam, & satisfactionem diuinæ offensæ: posterior verò necessaria sit ad publicam vindictam, & ad reipublicæ satisfactionem. gloss. communiter recepta in dicto capitulo de his, quæ planè vera est in pœnitentia occulta, sicuti gloss. sensit, & expressim Ananias inibi. Host. Anto. & Imol. in cap. tuæ. de procurat. quasi pœnitentia publica crimen extinguat, etiam quo ad exterioris fori iudicium. Quod ego falsum existimo, & præmitto, pœnitentiam quandam esse publicam, alteram solennem.

Publica pœnitentia est, quæ absque vlla solennitate publicè fit ex episcopi, vel sacerdotis mandato, vbi peccatum publicè commissum fuerit. capitul. 1. & ibi Doctores de pœnit. & remis. gloss. |

p. 241

in cap. quæsitum. eod. titu. vt peregrinatio cum certis vestibus, verberatio, & hæc plærunqplærunque; sacramentalis est in interiori indicio, modò consentiat pœnitens, & sic tacitè vel expressè permittat peccati reuelationem secundum Abb. in cap. literas. de præsumptio. col. 3. Syluest. verb. pœnitentia. q. 3. & Marti. Azpilcueta in cap. sacerdos. de pœnit. dist. 6. num. 98. Origenes quidem apertè distinguens in Psalmum 37. pœnitentiam publicam à priuata, de publica docet, non facilè nec temerè ad ipsam veniendum esse, sed præuia matura deliberatione & consilio, ob eam causam videlicet, si peccatum eiusmodi sit, vt & correctio peccantis, & aliorum ædificatio publicam requirat pœnitentiam: meminit huius loci Alber. Pighius de eccles. Hierarch. lib. 2. ca. 8. fol. 4. Extant & ad hanc rem pulchra verba apud Beatum Rhenanum in admonitione operum Tertulliani: quæ ipse tribuit diuo Augustino in lib. de pœnitentiæ medicina, quem lector reperiet inter opera Augustini Tomo 9. & Rursus Tomo 10. Homil. 50.

Solennis verò pœnitentia est, quæ olim in capite quadragesimæ certis seruatis ritibus fieri solebat, cuius meminit tex. in ca. 50. distinctio. quæ ab alio quàm episcopo iniungi non poterat: glo. & ibi, & in ca. conquerente. vbi Panormit. colu. 3. de offic. ordina. Huiusq;Huiusque solennis pœnitentiæ sunt quædam speciales conditiones, eiq́;eique aliqua tribuuntur, quæ in pœnitentia publica locum non obtinent, quemadmodum tradunt optimè Host. in summa, tit. de pœnitent. Thomas in 4. senten. dist. 14. q. 1. art. 5. & ibi Paluda. q. 6. Florenti. 3. part. titu. 14. capitu. 17. §. vltim. textus in ca. confirmandum. 50. distinct. & in ca. vlt. 26. q. 6.

Huius solennis pœnitentiæ imaginem etiam num Saxones seruant in vrbe Alberstadiensi, siquidem in eo templo, quod Virgini matri sacrum est, singulis annis ex plebe aliquis eligitur, quẽquem grauioribus noxis inquinatum putant: hunc ferali, & pulla veste, obuoluto capite cineralium die in templo statuunt, & peractis sacris eijciunt, donec per quadraginta dies per vrbis compita vagus, & mendicans errauerit. Interim diuinas ædes ingredi eum fas non est, qualem cunque cibum, vel ab ædituis, vel aliunde oblatum non aspernatur, neminem alloquitur, nōnon indulget somno, nisi post concubiāconcubiam noctem: idq́;idque in media via. die Iouis, quæ Dominicæ Cœnę dicata est, ad templũtemplum reducitur, ibi à sacerdote solennibus quibusdam ceremonijs absoluitur, & à confluente illuc populo stipem accipit. Adamum hunc vocant & omni crimine expiatum credunt, ac per eum creditur expiata ciuitas, vt commemorat Ioannes Bohemus Aubanus libro 3. de moribus omnium gentium. capitul. 13. quem retulit Martinus Azpilcueta in c. si quis de pœni. dist. 5. Huius etiam instituti meminêre Aeneas Syluius postmodum Pius secundus, Pontifex Maximus, in Europæ descriptione. c. 31. Rapha. Volaterranus Geographiæ libro 7. quo loco de Saxonibus agit. Beatus Rhenanus in admonitione ad Tertullianum. & And. Alc. lib. 9. parerg. c. 22.

Quibus quidem consideratis facilè constat, pœnitentiam, siue publicam, siue solennem, plurimum differre ab ea punitione, quæ fit apud exteriora, & potissimum laicorum tribunalia: & ideò verius est, pœnitentiam adhuc publicam minimè impedire criminis accusatiōemaccusationem: quod in specie probant Abbas, Areti. Maria. Fel. in d. c. de his criminibus. Idem Abb. in dict. ca. tuæ. Anton. Burgensis in ca. 2. nume. 6. de emption. & vendit. quibus suffragatur textus in ca. fœlicis. §. per hoc. de pœnis. in 6. Cuius decisionem statim ad alia adducemus. Posset profectò opinio Host. & Imol. quam & Hippol. sequitur in singul. 639. procedere in eo, qui damnatus est ad perpetuam pœnitentiam: nam hic censetur constitutus sub ecclesiæ protectione: ca. aliud. 11. q. 1. secundum Anton. & Aretinum. in ca. 2. de foro competent. dubito tamen, an id admissuri sint iudices seculares. Quicquid sit, non possum non mirari, qua ratione ductus Bart. consil. 167. responderit, præmisso statuto, quo punitio remittitur ei, qui pacem fecerit cum offenso: non esse blasphemum puniendum, si pœnitentiam criminis egerit in foro etiam interiori: hoc etenim quasi cum Deo pacem fecerit: subscripsêre Bartolo Ancha. & Ananias in ca. 2. de maledicis. Felin. in dict. c. de his. & Deci. consil. 137. column. 2. à quibus libentissimè dissentio: quippe qui existimem, alienum esse hunc sensum à mente, & intentione legis: quæ non cogitauit de pace, quæ cum Deo inita est per pœnitentiam in interiori iudicio: sed de pace, quæ fit cum eo, qui ratione iniuriæ ad mitteretur in foro exteriori ad accusationem prosequendāpresequendam, qualis est priuatus iniuriam passus, & Respublica, quæ vt priuatus quandoq;quandoque offenditur. imò & cōtracontra Bart. est tex. insignis in d. ca. 2. de maledicis. quib. adde, quæ ipse notaui in ca. Rayn. de testa. in princ. num. 18.

Septimò, non tantùm impeditur accusatio, quando reus per sententiam semel fuerit ab eo crimine absolutus, sed etiam vbi reus Christi fidem Baptismo professus fuerit, nam tollitur crimen per Baptismum. gloss. in capitul. quod autem.

4

*32. quæst. 1. & in ca. sine pœnitentia. de consecra. distinct. 4. Ex quibus ita intelligunt dubitationem hanc Calder. Anton. Imol. Anani. & Felin. in d. ca.y de his criminibus. Nisi quatenus crimen damnum proximo intulerit, nam hoc nihilominus est læso resarciendum. Sed adhuc Calde. sententia falsa videtur per textum in capitulo. gaudemus, de diuortijs. Cuius ratio |

p. 242

procul dubiò generalis est, & palàm ostendit, crimina quoad exterioris, & iudicialis fori accusationem minimè tolli per Baptismum, quẽadmodumquemadmodum gloss. inibi censet, quam sequuntur Abb & Maria. in dicto cap. de his. idem Abbas in dicto cap. gaudemus. Cardin. in Clementin. 1. §. sanè. quæst. 14. de vsur. quorum opinionem fatetur Communem esse Anani. in dicto cap. de his. colum. 2. idem asserit eam sequutus Deci. in cap. quæ in ecclesiarum. colum. 7. de constitut. idem eleganter consil. 130. ad ea verò, quæ in contrarium ad ducta fuêre, facilimè respondetur, nam procedunt, quo ad pœnam temporalem, quæ debetur præter culpam in foro conscientiæ ipsi Deo ob peccatum, quæ satis factio à Theologis rectè appellatur. hæc etenim, si nōnon remittatur, hîc vel in purgatorio est exoluenda. Hæc inquam pœna per Baptismum remissa censetur virtute sacramenti ex merito passionis Christi, qui pro nobis passus est, cuius passionis merita vel virtute sacramentorum, vel ex distributione Romani Pontificis pro peccatoribus satisfaciunt. Sic sanè glo. in dicto ca. quod autem. & in cap. sine pœnitentia, interpretatur Card. à Turre Cremata in ibi, quicunq;quicunque, inquit Paulus ad Romanos 6. baptizati sumus in Christo, in morte ipsius baptizati sumus. eandem interpretationem probat Thomas 3. part. q. 68. artic. 3.

Octauò, constat apertè text. in dicto capitu. de his. obtinere, quando reus fuerit absolutus in iudicio accusationis. Nam si in iudicio inquisitionis fuerit absolutus reus, poterit iterum accu

5

*sationis iudicio impeti, secundum Doctores communiter in dicto capit. de his. maximè Anton. Abb. & Felin. quibus aduersantur Bartol. in l. si cui. §. ijsdem. ff. de accusatio. Anani. consilio 17. columna 3. Decius consilio 137. existimantes, absolutum iudicio inquisitionis non posse iterum de eodem crimine accusari, idem Alexander consilio 11. numero 7. libro 11. quorum opinio vera est iure ciuili, iuxta quod iudicio inquisitionis pœna ordinaria criminis infligitur. leg. 4. C. de sepulchro. viol. Bartol. & Doctor. communiter in l. 2. si publico. de adul. Abb. in 2. col. & alij in c. inquisitionis. de accusatio. & etiam iure canonico in casibus, quibus esset imponenda pœna ordinaria hoc iudicio, quod fatentur Antoni. Abba. & Felin. in dicto cap. de his criminibus. tradunt Innocent. in ca. qualiter. in 2. vbi Abb. numer. 20. Cardin. num. 12. Aretin. numer. 29. & Felin. in §. licet. colu. 1. de accus. Hippo. in practi §. constante. num. 83. Ex quibus deducitur, posse absolutum iudicio inquisitionis iterum accusari, quoties non esset imponenda criminis pœna ordinaria, quod in dict. c. de his. communiter est receptum. Id tamen ipse intelligerem, nisi foret reus absolutus ex eo, quia crimen non fuit ab eo commissum. l. qui de crimine. iuncta gl. C. de accusat. Hodie frequentissimum est, omnia & quæcunque crimina à iudicibus tractari accusante publico fiscali, qui accusatoris officio fungitur, & ita eo accusante iudices pœnam criminis ordinariam non remittunt. ex his etiam constat, quid dicendum sit in reo absoluto, vbi crimen tractatũtractatum est in iudicio per denunciationem, aut exceptionẽexceptionem iuxta notata in c. 2. de ord. cogni. & in c. 1. ad finẽfinem de except.

Nonò, idem canon procedit, vbi reus per sententiam iudicis absolutus fuerit, secùs equidem si transactionis causa. nam etiam si transactio valida sit, poterit alter à transigente idem crimen ad iudicium accusatione deferre. glo. in l. transigere. C. de trans. verb. prohibitum. Bart. & Saly. 4. oppositi. quos alij communiter sequuntur probat. text. in l. 3. §. penult. ff. de sepult. violat. & in l. qui cœtu. §. vltim. ff. ad leg. Iuli. de vi public. notant Bart. in l. si maritus. §. si negauerit. ff. de adulter. & Doct. communiter. quemadmodum testantur Fel. in dict. c. de his criminibus. & Ias. in l. eum qui. §. in popularibus. ff. de iureiur. num. 10. vbi gloss. communiter recepta hoc ipsum probat, & id verum est, quoties accusatio nomine publico in iudicium deducitur. At si crimen in iudicium delatum fuerit priuatim, eo accusante cui ius accusandi, & prosequendi propriam, vel propinquorum iniuriam præ cæteris, & potiori, ac priori loco competit, isq́;isque cum reo transegerit, apparet, post hanc transanctionẽtransactionem non posse ab alio remotiori, etiam ignaro prioris accusationis, criminis causam repeti, cũcum reus ipse pacem inierit cum legitimo, & cæteris potiori accusatore, iuxta notata in l. 4. §. Cato. per Barto. in fin. ff. de verb. obliga. & in l. pro hęred. §. vlt. ff. de adquir. hæred. quibus adde Regiam l. 22. titu. 1 part. 7.

Decimò, eadem canonis constitutio obtinet, si reus absolutus fuerit ex dilatione iuramenti ab aduersario sibi authoritate iudicis facta, nam si post iuramentum istud à iudice ex ea causa fuerit absolutus, non poterit iterum eiusdem criminis accusatio repeti secundum Alexandrum in leg. 3. in princip. colum. penultim. ff. de iureiuran. vbi sequitur Bartoli distinctionem. in l. eum qui. §. in popularibus. ff. eo. titu. quo in loco Iurisconsultus hanc sententiam probare visus est. Sed quod etiam non lata sententia absolutoria, obstet cæteris accusare volentibus delatio iuramenti authoritate iudicis facta, licet cæteri velint nomine publico accusare, probat gl. in dict. l. transigere. verb. prohibitum. & ibi Salyc. 4. opposi. Alber. col. 1. in dicto §. in popularibus. omissa Bartoli distinctione. Atque ita hanc opinionem, quæ inibi probatur, dicunt Communem esse Alex. col. 2. & Ias. nume. 10. in |

p. 243

d. §. in popularibus. quod notandum est. Quamuis moribus receptum sit, quod in criminalib. iudicijs non admittantur hæ iurisiurādiiurisiurandi delationes: nec iudices eas permittunt, propter crebra, & facilima periuria.

Vndecimò, eadem constitutio ita interpretanda est, vt si crimen fuerit misti fori: quale est sacrilegium, sortilegium, diuinatio, & similia. quę tra

6

*dit Abb. in cap. cùm sit generale. de foro competent. licet reus fuerit in foro ecclesiastico absolutus: possit nihilominus apud iudicem secularem iterum accusari, crimenq́ue ipsum examinari, & puniri, quod omnium consensu receptum est. Imò & si à iudice ecclesiastico reus ob hoc crimen punitus fuerit: iudex secularis adhuc iustè poterit idem crimen examinare, & eius authorem punire. text. in cap. fœlicis. §. per hoc. de pœnis in 6. quem ad hoc adnotârunt vti singularem plerique Doctores præsertim Abb. in capitu. tuæ. de procurat. penultim. colum. idem in dicto ca. de his criminibus. idem in ca. 1. de offic. ordin. colum. vltim. vbi Anton. idem tenet text. & ibi Bald. in l. placet. C. de sacrosan. eccles. idem Bal. eleganter in consil. 260. libr. 3. Anchar. in reg. ea quæ Fol. pen. de regu. iu. in 6. Areti. & Felin. in dicto ca. de his. vltim. colum. Ioan. Andr. Domini. & Franc. in dicto cap. Fœlicis. §. per hoc. quorum opinionem CommunẽCommunem esse asserit Alciat. in dicto cap. 1. in glo. vlt. quo in loco falso citat Fel. in dicto c. de his. tanquam hanc esse Communem asseuerantem: quam tamen probat, & explicat Aret. in consi. 58. 2. dubio. Est tamen intelligenda hæc Communis sententia, nisi pœna à iudice ecclesiastico inflicta, fuerit satis sufficiens ad criminis punitionem & culpæ mensurata, secundum Ioannem Andr. & Domin. in dicto ca. fœlicis. Abb. in d. cap. tuæ. & Aret. in dicto ca. de his criminibus, qui censent, eo casu non posse iterum crimen hoc apud secularem iudicem tractari, quod in praxi admodum vtile foret, & fortassis obseruandum authore Alciat. in dicto capit. 1. quamuis ipse dubitauerit de huius opinionis veritate: non sat iustè, ni fallor, ex quibus non est recipiendum, quod gloss. in dicto §. per hoc. scribit dicens, eam decisionem specialem esse: nec vbique admittendam fore: nam iuxta Communem sententiam idem erit, vbicunq;vbicunque crimẽcrimen sit misti fori.

Duodecimò, ad huius capitis interpretationem dubitari frequenter solet, quid agendum sit, vbi offensus, seu iniuriam passus, absolutum fecerit, ac reddiderit iniuriæ, & criminis reum in animæ iudicio, quippe qui ei dimiserit, & condonauerit iniuriam, an possit apud iudicem exteriorem postulare criminis punitionem & vindictam, cùm ei ex aduerso obijciatur, ipsum accusatorẽaccusatorem verè Christianum esse, & post iniuriāiniuriam pœnitentiæ sacramentum suscepisse. Cuius dubitationis examen exigit, vt præmittamus, offensum ab altero teneri omninò sub mortalis criminis reatu in animæ iudicio, rancorem & odium illi remittere, non tamen ius accusandi apud iudicem, & authoritate publica vindicandi propriam iniuriam. gl. insignis in c. 2. de homi. in 6. & in c. si quis contristatus. 90. distinct. & in c. quia præsulatus. 1. quæst. 4. & in cap. 1. de maledic. primum probatur in cap. ea vindicta. 23. quæst. 4. & in capitu. cum minister. 23. quæst. 5. capitu. prodest. eadem causa & quæstio. notant diuus Thom. & Caiet. 2. 2. quæst. 68. arti. 1. & hi, qui proximè adducentur ad huius assertionis secundæ partis probationem. Vnde fit, vt & si accusatio iusta sit, si tamen præcipua accusantis intentio non tendat ad vindictam publicāpublicam, nec ad iniuriæ punitionẽpunitionem, & satisfactionem: sed ad proximi læsionem in eius odium, mortale crimen accusator committat: vt docet Tho. 2. 2. q. 108. arti. 1. & ideò si principalis intẽtiointentio recta sit, licet humana fragilitate animus in affectum aliquem aduersus reum labatur, non statim est culpæ mortalis arguendus, ex mente eiusdem Tho. & Syluest. verbo. accusatio. §. 5. Probatur item hæc prior pars in c. accusasti. de accusatio. quemadmodum Innoc. Abb. Aret. & alij communiter eam decisionem interpretantur. Posterior pars ratione constat, quia vindicatio authoritate publica, & accusatio, actus est iustitiæ, id est, virtutis, qui prohibitus nōnon est, sicuti in hac specie probant Thom. d. q. 108. art. 1. & 2. Caiet. d. q. 68. art. 1. Ioan. Arboreus lib. 19. Theosophiæ ca. 3. eruditissimè apud Hispanos Domini. à Soto in relect. de secreto, 2. membro. quæst. 5. Martin. Azpilcueta in ca. inter verba. Corol. 60. 11. qu. 3. Ioann. à Medina de contractib. q. 29. hinc sanè plura deducuntur.

Primùm, licitum esse iniuriam passo delinquentẽdelinquentem accusare, etiam si reus commissi criminis pœnitentiam egerit. Ioan. Andræ. Abb. & Docto. communiter secundum Areti. in c. accusasti. de accusatio.

Secundum, minimè teneri iniuriam passum restituere pecuniam, quam accepit, vt iniuriam remitteret: modò boni viri arbitrio æquum acceperit, imò poterit agere in iudicio ad petitionẽpetitionem eius, quod ei ex ea causa fuerit promissum, quod probatur in l. transigere. C. de transactio. notat expressim Ioannes à Medina de contractibus q. 29.

Tertium, constat satis apertè, non esse remissum ius accusandi, & iniuriam deferendi ad exteriorem iudicem, ex eo, quòd iniuriam passus in animæ iudicio, eam dimiserit, & condonauerit, siquidem ea remissio ad odium, & rancorem pertinet, non ad ius accusandi. Bartol. in l. non solùm. §. 1. ff. de iniur. & in l. si tibi. §. 1. ff. de pact. |

p. 244

vbi Alexan. testatur, hanc opinionem Communem esse. idem Ias. in l. huiusmodi. §. ædes. ff. de leg. 1. & Fel. in d. c. de his criminibus. colu. vlti. Qua ratione responsum est quæstioni, & dubitationi huius duodecimę interpretationis: ꝙquod ita accipiendum est, vt si plena, & generalis facta fuerit remissio etiam ad exteriorem iniurię querelam extendatur: sicuti censent Alexand. Iaso. & Felin.

Quartò, eodem iure & illud asseueratur: etiam remissa iniuria, quo ad forum exterius, & exteriorem accusationem, posse iniuriam passum agere ad damna, & expensas, quæ sibi intulit lęsio: quasque ipse ministrauit causa illati vulneris: hęc enim distincta sunt ab ipsamet iniuria, quod notant Anchar. & Abb. in cap. 1. de iniur. Hadr. in 4. vbi agit de restitu. bonorum corporis. Specul. ti. de accusatore. §. 1. versic. quid si vulneratus. nu. 8. Quo in loco scribit, hoc verum esse, etiamsi accepta pecunia remissio iniuriæ facta fuerit. optima gl. in c. si Canonici. de offic. ord. in 6. Bal. in l. si pro fure. ff. de condict. furt. Ang. in §. vlt. Instit. de iniur. Alex. consi. 20. lib. 5. idẽidem consi. 168. numer. 5. lib. 2. Bal. & ibi Doct. in d. l. si tibi. §. 1.

Sed vt hæc ipsa Communis sententia apertiùs probetur, animaduertendum est, iniuriam alteri inferentem teneri omninò læso, & iniuriam passo resarcire damna & expensas, ratione iniuriæ, & læsionis sibi contingentis. capit. 1. de iniur. l. ex hac. ff. si quadrup. paup. fecisse dicatur. Nec refert, percussus iacuerit in lecto, an non: siquidẽsiquidem satis est, quod is ob percussionem impensas fecerit, aut mercedem ordinariam artis, quam exercebat, lucrari omiserit. Abb. in dict. c. 1. latiùs Ioan. Lupi. in c. per vestras. 6. notab. §. 9. de donati. inter vir. & vxor. constat idem ex Tho. 2. 2. quæst. 62. artic. 2. Scoto, & alijs in 4. sentent. distinct. 15. q. 3. vbi Ioan. Maior, quæst. 9. & Hadr. in c. de restit. bonorum corpor. Ex quo apparet, mercedem operarum soluendam esse iniuriam passo iuxta eandem ęstimationem, quam ipse, si verè operaretur, consequutus foret. Totam etenim hanc æstimationem ipse ob percussionem definit adquirere, & ideò tanti eius interest, percussum non fuisse: quamuis Ioan. Maior existimet, arbitrio boni viri aliquid minus soluendũsoluendum esse percusso quiescenti, quàm ei iusta mercede laboranti, deberetur. Quod nōnon potest vlla ratione defendi, cùm iniuriāiniuriam passus, si bona vteretur valetudine, nec percussus fuisset, artem propriāpropriam exerceret: igitur hoc impedito exercitio, tanti est facienda æstimatio, quanti fieret cessante impedimento. Item constat, filios, vel hæredes iniuria occisi agere posse ad æstimationem operarum, quas potuisset impendere, & ministrare occisus, si vixisset, nec interfectus esset, iuxta computationem Iurisconsulti in l. hæreditatum. ff. ad l. Falcid. Sic etenim visum est Panorm. in d. cap. 1. & in cap. olim. de iniurijs. Speculat. tit. de iniur. §. 2. colum. 2. optimus tex. in l. vltim. ff. de his. qui deiecer. vel effu. notant Aymon consil. 119. Hippol. consi. 115. & in singul. 575. vbi scribit idem esse, etiamsi homicida ad mortem in pœnam criminis damnatus fuerit. citat ad hoc tex. & ibi Fabrum, & Angel. in §. iudex. Insti. de obligationibus, quæ ex quas. delict. nas. Quibus adde, iniuriam passum ex percussione non posse petere æstimationem damni sibi imminẽtisimminentis causa cicatricis, quæ ex vulnere faciem deformem efficit, si is sit homo liber. l. ex hac. ff. si quadrup. pau. quam commendat Roma. consi. 278. l. vlt. ff. de his. qui deie. vel effuder. Abb. in d. c. 1. nisi fœmina sit secundum Albericum post Iacobum Rauennatem in dict. l. ex hac. & idem in quolibet seruo. l. si seruus seruum. §. rupisse. ff. ad leg. Aquil.

Tenetur item is, qui alteri iniuriam intulit, præter damna, & impensas, aliquid arbitrio boni viri iniuriam passo retribuere in compensationẽcompensationem iniuriæ illatæ, cùm ea haberi non possit pro infecta, Thomas 2. 2. quæst. 62. artic. 2. ad primum Caietan. quæst. 72. arti. 3. Hadr. in 4. in tracta. de restitu. bonor. corpo. Scotus in dicta distinct. 15. quæsti. 3. vbi probat, mortuo iniuriam passo, in foro animæ posse eum, qui iniuriam intulit, in iniuriæ compensationem aliquid ad animæ alterius vtilitatem expendere, nec omninò teneri hæredibus pro iniuria satisfacere. Erat tamen Hadria. dum agens de solius iniuriæ satisfactione censet, æstimationem, & satis factionem faciendam esse tanti, quanti æstimaret percussus se integra, & illæsa membra habere, id etenim pertinet ad damnorum, non ad iniuriæ æstimationem.

Cæterùm, quibusdam visum est ad iniuriæ solius satisfactionem oportêre, vt is, qui eam intulit, veniam ab altero petat. Nam secundum Thomam dicto articu. secundo, non potest fieri per restitutionem honoris, quæ necessaria est, vt actus ille inferentis contumeliam non præcesserit, nec contigerit: vnde diminutio honoris cōtingenscontingens per contumeliam, reparanda est, & tollẽdatollenda per exhibitionem reuerentiæ. igitur veniæ petitio necessaria est. Quamobrem Ioannes Ananias in c. 1. de maledic. num. 13. & Anton. Burgensis in c. 1. col. penul. de emp. & vend. post Bartol. in l. si tibi. §. 1. ff. de pact. existimârunt, iniuriam passum non teneri dimittere, nec deponere odium, & rancorem, nisi is, qui iniuriam intulerit, veniam offensæ petierit. Hoc tamen falsum esse constat ex eo, quòd licet quis non teneatur speciali dilectione vti erga inimicum, tenetur tamen eum vniuersali dilectione prosequi, & præparatione animi, ita quidem, vt ab vniuersali proximorum dilectione ini|

p. 245

micum minimè excipiat, Thom. 2. 2. q. 25. artic. 8. Florenti. 4. parte, titu. 6. cap. 4. §. 1. Et sanè inimicum ab hac dilectione vniuersali proximorum exciperet quis, si eum odio haberet: igitur non potest opinio Bartol. vlla ratione probari, licet ex Theologis non defuerint, qui idem probauerint. Vnde secundum Angel. verbo, diligere. numer. 2. iniuriam passus etiam ante satisfactionem tenetur omninò abstinere à signis exterioribus, quibus odium proximè significatur. Id autem, quod de petitione veniæ diximus, relinquendum est arbitrio boni viri, qui si viderit esse necessariam petitionem veniæ ad honoris restitutionem, eam petendam esse censebit. Quòd si aliter possit fieri iniuriæ compensatio, & restitutio, aut si petitio venię decens non sit, nec expediens: non erit veniæ petitio delinquenti iniungenda, sicut docet Caiet. 2. 2. q. 72. artic. 3. & in opusculo 17. quæstionum. c. 13. versi. Quintum.

Hęc omnia eò tendunt, vt manifestũmanifestum sit, distinctũdistinctum esse ius accusandi, & agendi iniuriarum actione ad ipsam iniuriam puniendam, ab eo iure, quo damnum, & expensæ petuntur. Agitur etenim ad iniuriam puniendam quandoque criminaliter, vt reus pœnis iure statutis puniatur: quandoque ciuiliter ad ipsius iniuriæ pecuniariam æstimationem. §. pœna. & §. atrox. Insti. de iniu. l. item apud Labeonem. §. quod ait prætor. ff. eodem ti. Bar. in l. iniuriarum. in 2. ff. eo. glo. Angel. Aretin. & Iason num. 11. in principio. de actionib. gloss. in dicto c. Si Canonici. Francus ibi post alios. & Felin. in c. ex tenore. de sentent. excommu. Abb. in c. 1. de iniurijs. Regia l. 21. tit. 9. parte 7.

Sic iniuriam passus poterit agere ad punitionem iniuriæ principaliter, ciuiliter, vel criminaliter: & incidenter ad damna, & impensas: sicuti colligitur ex Barto. in l. interdum. §. qui furem. ff. de furtis. Abb. & Felin. per text. inibi in c. postulasti. de Iudæ. Iaso. in §. ex maleficijs. de actionib. nu. 77. Quinimò plurimùm differt æstimatio ipsius iniuriæ ab æstimatione damnorum, & expensarum, siquidem iniuriæ æstimatio fit ad certam quantitatem iuratam ab ipso actore affectionis iuramento, salua semper ipsius iudicis taxatione, ex qua quantitatis iuratæ mode ratio fit. l. videamus. §. 1. ff. de in litem iuran. gl. communiter recepta in principio de actionib. & in dicto cap. Si Canonici. vbi Francus, & alij. Rota in nouis 152. Nam vbi iuramentum ad affectionem pertinet, & refertur, non detegitur periurium aliquod ex eo, quòd quantitatem iuratam iudex moderetur, quod palàm est. At damnorum, & expensarum taxatio non ita fit, sed primò eorum fit à iudice moderatio, & eorum quantitas ab eo definitur inspecta qualitate ipsius vulneris, & iniuriam passi: post hanc verò definitionem iuramẽtumiuramentum fit ab ipso actore, quo asseueratur, verè illam quantitatem expensam fuisse, ac damna illius quātitatisquantitatis ad minus sibi contigisse. Panor. in c. vlt. de his, quæ vi, metusuè causa fiunt. tex. optimus. in c. olim. vbi hoc à Doctoribus adnotatum est, de iniur. Bar. & Ias. num. 20. in l. si quando. C. vnde vi. glos. in c. 1. §. 2. de electionib. in 6. notant omnes in l. properandum. §. sin autem alterutra. C. de iud. Regia l. singularis 1. tit. 18. lib. 3. ordi. hic siquidem agitur de iuramento veritatis, & ideò conuenit, vt si qua moderatio à iudice adhibenda est, pręmittatur ipsi iuratæ assertioni.

Hactenus tractatum est de criminis, quod verè vnicum est, punitione: modò superest examinare, quid obseruādumobseruandum sit, vbi idem delictum, vel statim repetitur pluries, vel vnico actu plura crimina complectitur. & Bart. in l. nunquam

8

*plura. ff. de priuatis delict. num. 4. scribit, ita distinguendum fore, vt si idem crimen repetatur statim ad vnicum, & eundem effectum: nempe plures percussiones, plures ictus, ad homicidium, tunc vnicum tantùm delictum cẽsendumcensendum sit, homicidium, scilicet, non plura: nec percutiens tenebitur ad pœnam cuius libet percussionis, sed ad pœnam tantùm homicidij. l. illud. §. vltimo. ff. ad legem Aquili. At si repetitio quælibet criminis ad proprium, & peculiarem effectum fiat, & ex quolibet ictu effectus distinctus sequatur, plura crimina iudicādaiudicanda sunt, & vt plura punienda: cuius rei exemplum est, si quis pluries aliquem, eodem tamen animi impetu percusserit: tenebitur etenim ex pluribus percussionibus ad pœnam, quæ lege cuilibet vulneri in flicta sit. tex. in d. l. nunquam plura. quo in loco Dinus idem probat. sequitur Anan. in ca. in tantum. de collus. deteg. num. 5. Paul. Castrens. in l. quicunquicunque. C. de seruis fugit. nu. 4. & Alber. in d. l. nunquam plura. quorum opinio Communis est, secundum Soc. consil. 62. lib. 1. colum. 4. & 5. atque ita frequentiori calculo hæc quæstio definitur. Ex qua distinctione refert ipse Socin. à quibusdam responsum fuisse, vnicum delictũdelictum esse censendum, non plura, quoties eiusdem criminis iteratio fit etiam ex interuallo adeundem tamen effectum, & ita scribit consultum respōdisserespondisse Benedictum à Benedictis, cùm ab eo quæsitum esset, an in eadem causa ex interuallo producens plures falsos testes, sit puniendus pro pluribus an pro vno crimine? Cuius responsum Soci. censet esse contra gl. in d. l. nunquam plura. & contra tex. in d. l. illud. §. vlti. & in d. l. nunquam. versic. item si quis. Nec Bart. distinctio quicquam suffragatur Benedicto, quippe quæ intelligenda sit, quando iteratur crimẽcrimen statim non ex interuallo, vt constat ex Ang. in l. inficiando. §. infans. ff. de furt. addit tamen Soc. nōnon esse recedendum à Benedict. responso.

p. 246

Ego sanè hac in controuersia aliquot existimo esse adnotanda. Primum, quoties aliquod & idem delictum iteretur, toties esse puniendum, imò grauiori pœna ob eius repetitionem. tex. in c. 1. de pœnis. Hoc enim præmittit, quālibetquamlibet iterationem punitam fuisse ex interuallo, nec omittẽdamomittendam esse punitionẽpunitionem criminis, quod repetitur ex eo, quod iam semel fuerit punitum.

Secundò & illud censeo verum esse, IurisconsultũIurisconsultum in dict. l. illud. & in dict. l. nunquam plura. tractare de repetitione, si verè repetitio est, diuersorum criminum, non de vnius delicti iteratione, quod ostenditur apertè. Nam si quis seruum surripuerit, & occiderit, duo crimina palàm committit, & ideò quia surripuit, furti tenetur, quia occidit, lege Aquilia. Sic si quis surripuit, flagello cæciderit, ac demum non flagellis eisdem, sed alia percussione occiderit, tria crimina commisit, furtum, iniuriam, & homicidium. hoc etenim exemplo vtitur Vlpianus in d. l. nunquam plura. & Caius in d. l. illud. §. vlti. vnde dum Accursius in dicta l. nunquam. existimat post flagella ex interuallo seruum occisum, etsi eius interpretatio à Bartol. minimè probetur, In hunc sensum verissima est, vt intelligamus, post flagella alia percussione ex interuallo seruum occisum fuisse, alioqui si flagellis simul, & alijs ictibus occisus foret seruus, vnicũvnicum esset id crimen, non plura, sicuti palàm probatur in dicta l. illud. §. vlt. in hæc verba: Si idem eũdemeundem seruum vulnerauerit postea, deinde occiderit, tenebitur & de vulnerato, & de occiso. duo enim sunt delicta, aliter atque si quis vno impetu pluribus vulnerib. aliquem occiderit, tunc enim vna erit actio de occiso. His quidem verbis apparet, esse omninò necessarium, vt homicidium, & percussio, varia, & distincta censeantur delicta, quod ex interuallo contingant. Deinde & illud constat, plures percussiones impetu vno, eadem rixa illatas, etsi percussus minimè mortem obierit, vnicum delictum esse censendum, non plura: quod est contra Bart. & sequaces.

Tertium, quoties vel simul, vel ex iteratione criminis, siue statim, siue ex interuallo distincta, & diuersa crimina oriuntur, vt plura crimina, non vt vnicum punienda sunt. textus in dicta l. nunquam plura. iuxta communem eius interpretationem contra gl. ibi. versi. occiderit. quæ in versicu. ob aliud. hoc ipsum, quod probamus sensit, & id verum est, etiamsi repetitio criminis fiat ad eundem effectum. textus optimus in l. si adulterium cum incestu. in princip. ff. de adult. tex. insignis in cap. cùm pro causa. de senten. excom. quicquid Bart. & alij quo ad hoc vltimum senserint.

Quartum, si eiusdem actus, & criminis eodem impetu & continuatione iteratio fiat, vnicum tantùm crimen censendum est, non plura, saltem quo ad publicam vindictam, & punitionẽpunitionem, licet propter iterationem grauiùs sit puniendum, hoc probatur in dicta. l. illud. §. vlti. sentit gloss. in dict. l. nunquam. verb. ob aliud. ad fin. Non enim quicquam refert, quod percussus ex pluribus percussionibus fuerit occisus, quasi omnes percussiones ad eundem effectum fuerint repetitæ, nempe ad occidendum: nam idem procul dubiò erit dicendum, vbi percussus occisus non fuerit, nec percussor eundem actum iterauerit ad homicidium, sed tantùm ad percutiendum, cùm inibi apud Iurisconsultum nōnon constet, ad eundem effectum repetitos fuisse ictus. Potuit etenim homicidium contingere præter percutientis voluntatem, & nihilominus idem IuriscōsultusIurisconsultus respondisset, quod aduersus Bar. Dinum, & alios omninò considerandũconsiderandum est, atq;atque ita hanc sententiam aduersus Bart. probant Angel. 2. col. in d. l. nunquam plura. vbi scribit, ita seruari in toto orbe, & Anan. in d. c. in tantùm. dum vltimo loco Angeli opinionem retulit. optima gl. magna ad finem in l. 1. C. vnde vi. Bal. in l. quicunq;quicunque. C. de seruis fugit. nu. 5. Io. Andr. in reg. delictum. de regu. in 6. Cardi. in Clem. 1. §. si qui. 1. opp. de priuileg. Ludo. Gomez. in §. ex maleficijs nu. 12. Inst. de actio. quod ex illationibus apertius probabitur.

Nam primò hinc constat, percutientem clericum etiam quinquies eodem impetu, & continuatione quadāquadam, etiam grauiter, vnica tantùm Canonis sentẽtiasententia excōmunicationisexcommunicationis affectum esse, nōnon plurib. Io. And. & Card. in d. locis, & est Communis opinio in d. c. cùm pro causa.

Secundò, si quis in alterum eodem impetu plura verba iniuriosa protulerit, etiamsi diuersa significent, nōnon esse hic censendas plures iniurias, nec plura conuitia, sed tantùm vnum conuitiũconuitium. tex. in l. item apud Labeonem. §. ait prætor. ff. de iniur. vbi Bart. expressim fatetur. Quòd fi eadem oratio iniuriosa sæpè repetatur, vna tantùm sit iniuria nōnon plures, quod nota ad intellectum Regiæ constitutionis, quę de puniendis conuitijs, & verbis iniuriosis agit.

Tertiò, eodem pacto, si quis eadem continuatione plures blasphemias in DeũDeum effutierit, vnius tantùm blasphemiæ pœna punitur, vnaq́;vnaque blasphemia censetur, sicuti in specie opinantur Cæpola cons. criminali. 77. & Alci. in c. cùm non ab homine. de iudic. nu. 33.

Quartò, præmisso statuto, quo qui alapāalapam alteri impegerit, puniatur, aut puniendus sit certa, & definita pœna, si quis eadẽeadem continuatione, eodem impetu bis alterũalterum alapa percusserit, vnica tantũtantum pœna punietur, quasi secùs sit quoties statutum ipsum certācertam pœnam definierit pro qualibet alapa, & pro quolibetictu percussionis, aut pro quolibet verbo iniurioso, tũctunc etenim plures ala|

p. 247

pę, plures ictus, plura verba, quorũquorum quodlibet iniuriam perfectam significat, etiāetiam impetu eodem contingentia, pluribus pœnis punienda sunt, secundum Iacobum de Arenis in dicta l. item apud Labeonem. §. conuitium. licet Bart. Dynus & Alber. in dicta l. nunquam. idem Bartol. in l. si gemina. ff. arbor. furt. cæsarũcæsarum. & Cardin. in dicta Clemen. 1. §. si qui indistinctè priori & posteriori casu responderint, plures pœnas esse iniungendas.

Quintò, ab eadem radice procedit, quod si quis eadem furandi continuatione, & vt aiunt in cōtinenticontinenti, plures res etiam à pluribus dominis furto subtraxerit, vnicum tantùm furtum est censendum, & ita puniendum quo ad vindictam publicam: licet secùs dicendum sit, quo ad ipsos, à quibus res furto ablatæ fuerint, cùm ob plures rerum dominos videantur plura esse furia. Atque hinc hæc furta non censentur plura ad effectum legis, vel statuti: quo cautum est, furem pro tertio furto suspendendũsuspendendum fore, cùm statuentis mens tendat ad puniendam furandi consuetudinem, secundum Bartolum in l. eum qui. §. idem dicit. ff. de furtis. Angelus Aretinus de maleficijs. verb. & vestem cœlestem. colum. 4. Bald. in Authent. sed nouo iure. numero 5. & ibi Cæpol. num. 43 Bald. in l. si familia. ff. de iurisd. omn. iudic. ad finem. Alciat. in d. c. cũcum non ab homine. num. 32. Gomezi. in §. ex maleficiis. de actio. nu. 12. ex his, quæ notantur in l. scire debemus. ff. de verb. obli. & in l. sancimus. C. de dona. §. sin autem.

Sextò, his præuisis & examinatis deducitur sensus, & vera cognitio eius, quod hac in re tradiderunt Ioan. Andræ. in dict. reg. delictum de regul. iur. Cardinal. in dicta Clement. 1. §. si qui. Alberic. in d. l. nunquam plura. existimantes, repetitionem eiusdem criminis etiam eadem actus continuatione contingentem, censendam esse plura crimina, & vt plura puniendam, quoties agitur de pœna à lege in flicta, non ratione publicæ vindictæ, sed ratione læsionis, ratione iniuriæ priuato illatæ. Hoc etenim ita accipiendum est, ni fallor, vt grauius etiam in satisfactionem priuati offensi puniatur crimen, etiam eodem impetu iteratum: non tamen vt ob quamlibet iterationem pœna à lege definita repetenda sit, quod est omnino considerandum.

Quintum, est hoc in tractatu prænotandum, eiusdem criminis exinteruallo iterationem concurrentem ante prioris actus legis, vel iudicis punitionem circa eandem personam, quantum ad punitionem & publicam vindictam, vnum & idem crimen censeri, ita quidem, vt pœnæ repetitio non fiat, licet eadem augenda sit. Et tamen verè plura sunt crimina, & tot, quot iterationibus possunt numerari, quasi ad eundẽeundem effectum iteratio fiat. quod Bar. notat in §. infans. l. inficiando. nu. 3. ff. de fur. Bald. & Alber. in d. l. quicunq;quicunque. C. de ser. fug. Benedict. à Benedictis, & Soc. d. consi. 62. li. 1. col. 4. qui vnanimi cōsensuconsensu hoc ad praxim deducunt, vbi quis ad obtinendam in eadem lite victoriam ex interuallo plures corrupit testes, & eis vel instrumentis falsis ex interuallo vtitur: hic etenim vnica pœna etsi grauiori ob iterationem puniendus est. Hinc ergo infero, quod si etiam in eadem lite, & ad eundem effectum quis semel testibus falsis vsus fuerit pœna ordinaria punitus, ac demum iterum testes alios corruperit, & vsus eis fuerit, erit omnino iterum pœna ordinaria puniendus. Sic sanè si quis semel percusserit Titium clericum, & ob id ipso iure à Canone sit excommunicatus, atque iterum eundem clericum ex interuallo percusserit, alia Canonis sententia excommunicationis ligabitur. Nam semel excommunicatus, iterum potest excommunicari. glo. in d. ca. cum pro causa. & in c. officij. de sent. excom. & in c. ita quorundam. de Iudæ. text. vbi Panormitan. & alij in c. reprehensibilis. de appell. quod plurimum refert, quantum ad absolutionem ex his, quæ à gloss. & Doct. notantur in d. c. officij. & in d c. cùm pro causa. vbi Henri. & Panorm. Roman. consi. 326. Thomas in 4. distin. 18. q. 2. arti. 5. Syluest. verbo absolutio. 3. §. 7. Fel. in c. quod super. de fide instr. ad finem. Anch. in Clem. 2. de sent. excom. gl. in c. ex parte. de off. ordi. Regia l. 29. ti. 9. part. 1

Verùm si idem crimen ex interuallo iteretur aduersus eundem, ob alium tamen effectum, existimat Bart. communiter receptus, esse hoc crimen à priori distinctum, atq,atque vt diuersum iteratione pœnæ puniendum. Quemadmodum si quis ad obtinẽdumobtinendum aduersus Titium falsis vtatur testibus in vna controuersia, ac demum in alia falsis iterum testimoniis instruat iudicem: nam hic varijs pœnis punietur. Ego quidem potius opinor ratione priuatæ offensæ & publicę vindictæ, arbitrio recti & discreti iudicis, pœnam augendam fore, quàm iterandāiterandam, quod sensit gl. in l. vulgaris. ff. de furtis.

Quod verò diximus eiusdem criminis ex interuallo iterationem nouum esse delictum: patet manifestè in capitulo primo de pœnis. & glo. in c. imitare. 6. q. 1. tex. in c. apostolicæ. versicul. deierauit. secundum Ancha. ibi de re iudica. in 6. notant Abb. Are. & Feli. in c. sicut. de testi per tex. ibi. Sic Bar. in d. §. infans. num. 5. scribit, pluries delinquere eum, qui etiam eodem die ex interuallo aduersus legem, preciũprecium vini definientem adiecta pœna, pluribus, vel eidem certas & distinctas vini mensuras vendiderit: ita quidem, quod distinctæ fuerint venditiones, & hoc verũverum est in delictis momentaneis: nānam secus erit in successiuis, & vbi delictũdelictum iteratur ex cōtinuationecontinuatione & perseuerantia, considerato eius primo initio |

p. 248

potius quàm ex noua eius cōmissionecommissione, probat tex. in d. §. infans. l. ei qui. ff. de furtis, vbi ex iterata rei furtiuæ contrectatione, vnum tantùm non plura sunt furta. ad idem l. maritus. §. sex mensium. ff. de adult. quo in loco probatur, ex continuatione adulterij vnum censeri non plura adulteria: optimè docent Bal. in l. quicunq;quicunque. 2. col. C. de ser. fugi. Ancha. consi. 4. Car. in Cle. 1. de consan. & affi. q. 10. Vnde si esset isthęc continuatio interrupta, maximè ex eo, quòd semel fuerit crimen ad iudicium deductum, & punitum, sequuta postmodum iteratio nouum esset crimen, etiam quo ad punitionem: quod est notandum ad eas constitutiones, quæ de puniendis concubinarijs tractant. Est & ad hæc gloss. insignis. in d. l. vulgaris. verb. fur erit. quæ licet dixerit in hac specie, cùm quis alienam vxorem pluries cognouerit continuatione quadāquadam, plura videri adulteria, tamen vnica tantũtantum pœna eam continuationem puniẽdampuniendam esse asseuerat. Cuius opinio communiter omnium calculis recipitur: etiamsi de pœna pecuniaria, aliáue iterabili tractetur, sicuti expressim responderunt Bart. consilio 122. Bal. Anchar. & Cardin. paulò antè citati: Angel. de maleficijs. §. che may adulterato, 14. col. Iason. in l. eum qui. §. in popularibus. ff. de iureiu. num. 15. Roch. Curtius in c. vltim. de cōsueconsue. notab. 1. tametsi Bar. in d. l. vulgaris. contrarium tenuerit, scribens: ideo adulterij continuationem vnica tantùm pœna puniri, quia adulterij pœna iterari non potest, cũcum ea sit pœna mortis. l. quamuis. C. de adult. Hæc etenim ratio Bar. minimè procedit, cùm nimis restringat glo. sententiam, & prætereà falsa sit: siquidem iure Pandectarum, quod gl. interpretatur, nondum erat pœna mortis aduersus adulteros statuta: iuxta ea, quę ipse tradidi in Epitome de matrimonijs. c. 7. §. 7. nu. 16.

Illud profectò obseruandum esse censeo, quoties

9

*ob aliquod crimen à lege infligitur pœna amputationis manus & mortis: incipiendam fore exequutionem pœnę ab amputatione membri, & sic à minori pœna. Bart. Bal. Angel. & Platea in l. omnes. C. de delatori. hoc ex Accursio inibi deducentes: cùm tamen is id expressim non probauerit Bart. item accedit Corset. in singul. verb. pœna. & Paul. Castrens. in Authen. sed nouo iure. C. de seruis fugiti. Angel. in l. nunquānunquam plura. ff. de priuat. delict. gloss. optima in l. 1. C. de mulier. quæ proprijs ser. se coniun. Quibus ea ratio suffragatur, quod alioqui pœna amputationis manus: si cadaueri inferatur, pœna nōnon est. l. 1. §. quoties. & §. si fortè. ff. de iniur. qua ratione idem Corset. verbo, pœna probat, viuum esse delinquentem comburendum, quoties à lege pœna ignis fuerit pręfinita. l. vniuersi. C. vbi caus. fiscal. & in l. si quis à barbaris. C. de re milita. lib. 12. qui tamen tex. id expressim, & in specie sanxerunt, rationi verò congruit, cùm post mortem cadauer ipsum incapax sit pœnæ: siquidem sensibus caret. Ipse nimis impiam, & crudelem esse censeo Bartol. & sequacium sententiam: lenta etenim mors, quæ tot cruciatib. affligit delinquentem, solet eum in blasphemias, & salutis æternæ desperationem inducere. Quam ob rem apud Christianos, eāeam opinionem effugiendam fore existimo, nisi criminis atrocitas aliud requirat. Nam & contra Bartol. est optimus text. in l. 1. in fine. ff. nil nouari appellat. pend. quo in loco Paul. Cast. à Bart. discedit: & eadem ratione opinionem Bartol. improbat Fortuni. in l. Gallus. §. quidam rectè. ff. de lib. & posthum. col. 24. id etenim quod gl. scribit in dict. l. 1. potest sanè procedere, quia pœna minor leuis est, nempe verberatio, & hæc etiam si præcedat mortis supplicium, nōnon efficit ipsam mortem lentam, nec inducet in desperationem. Sic solent iudices homines sceleratos damnare ad mortem hoc addito, vt prius publicè in quodam sparteo sacculo trahantur per terram ligati equis, aut mulis: siquidem hæc præuia pœna leuiter in fertur. Nec refert amputationẽamputationem membrorum fieri post occisionem cadaueri exanimi, potius quàm delinquenti, cùm & post mortem in criminis pœnāpœnam cadauera dilacerẽturdilacerentur, aut comburantur, vel insepulta maneant, atque ita ob effugiendam impietatem, pœna legis Pompeiæ de parricidijs mortuo infertur, & cadaueri, potius, quāquam parricidæ: is etenim prius quàm insutus culeo in amnem mittatur repentino mortis supplicio strangulatur. Eodem pacto apud Christianos, si delinquens ex lege comburendus fidem Catholicam profiteatur, non cōburiturcomburitur viuus, imò prius strangulatur, & occiditur, ac demum corpus eius igni, & flammis traditur.

Cæterum, prætermittendum non est, hæreticos, qui iudici seculari puniendi traduntur, morte

10

*puniendos esse. l. Arriani. & l. quicunque. C. de hæret. gloss. in capitul. penultim. eo. ti. Hæc verò mors igne infligitur secundum Hostien. Ioan. And. & Abb. in ca. ad abolendam. & Abb. in d. c. penul. de hære. Bertran. consilio 212. libr. 2. & Paul. Grillandum de hæreticis, quæstion. 3. quod videtur probari Ioannis cap. 15. Si quis in me non manserit, mittetur foras sicut palmes, & arescet, & colligent eum, & in ignem mittunt, & ardet. Ozias Rex fecit comburi ossa hæreticorum sacerdotum Reg. 4. cap. 23. libri item hæreticorum comburendi sunt, ne legantur, quod latè probat Alfonsus à Castro libro 2. de iusta hæretic. punit. ca. 15. facit ad hæc l. 2. C. de Iudæ. & l. nullus. C. de malef. & mathe. & l. sacr. de sacrileg. & ad l. Iul. peculat. licet in hæreticis minimè loquantur. Quam ob rem in primis obseruandum est, iustissimè hæreticos pœ|

p. 249

na ignis puniri, & æquissimè hanc hæreticorum combustionem moribus inductam esse sicuti palàm est, & probant Ioan. Eccius contra Lutherum arti. 27. Ioan. Arbore. Theosophiæ libro octauo. capite nono. Alfonsus à Castro d. libro secundo. capit. 12. Ioan. Corasi. libro tertio. Miscell capit. 8. aduersus Zasium consilio vltimo primæ partis, quorũquorum rationes & authoritates missas facio, eo quod obuia cuique sunt horum scripta, & quod res sit manifestis rationibus satis probata, & itẽitem authoritate diui Gregorij libro 1. dialogorum capite 4. qui testatur, Romæ Basilium quendam magnũmagnum combustum fuisse, & Constantiensis Concilij, quod Ioannem Vuicleff hæreticum pronunciauit, memoriam eius damnauit, ac iussit ossa exhumari, & cōburicomburi. Eodem item congregato concilio Hieronymus Praga hæresis damnatus: ab his, qui concilio aderant traditus seculari potestati comburitur. Hæc verò ignis pœna nec iure Pontificio, nec Ciuili statuta est, vsque ad imperatorem Fredericum Secundum: Regem item Neopolitanum, qui anno Domini 1222. legem sanxit, qua hæreticos viuos comburi iussit: huius meminêre Repertorium inquisitorum verbo, comburi. Matrhæ. Afflict. in constitutionibus Neapolitanis titulo 1. numero 43. Ludoui. Carrerius in prac. Crimi. titu. de hæretic. num. 132. extat ipsamet lex inter Neapolitanas constitutiones rub. 1. incipiens: inconsutilem tunicātunicam. Idem apud Hispanos post hāchanc Frederici legem annis ferè viginti statutum est. l. 2. titu. 26. part. 7. & l. 2. titul. 1. libro 4. fori. vnde quod Hostien. Ioan. Andr. & sequaces scripsêre in dicto capit. ad abolendam, potius ad consuetudinẽconsuetudinem, quàm ad ius referendum est. Nec locus Ioannis quidquam probat ad hanc rem, cùm intelligendus sit de pœna ignis æterni, quod ostẽduntostendunt Alfonsus à Castro dicto capit. 12. & sequen. Villadiego de hæresi. q. 15. Henric. in d. c. ad abolendam. col. 6.

Tandem in Hispania hæretici, qui traduntur iudicibus secularibus, si pœnitentiam egerint, etiāetiam in ipso mortis tẽporetempore, nec hæresim ipsam proteruè, & contumaci ad obitum vsque asseueratione probauerint, prius quàm igni tradantur, occiduntur faucibus compressis: nam & hi ad pœnitentiam ab ecclesia recipiuntur, eisq́ue ministrāturministrantur sacramenta absolutionis & Eucharistiæ. c. super eo. de hæret. in 6. etiam si millies fuerint relapsi. Hi verò qui hæresim ita amplexi fuerunt, vt nec ipso mortis tempore eius pœniteant, viui flammis traduntur absq;absque vlla, qua indigni sunt, iudicum misericordia.

Hinc ad effugiendam inhumanam pœnam, qua iudices Collegij instituti apud Hispanos ad persequendos & puniendos delinquentes in erêmo vtebantur, qui vulgò De la hermandad dicuntur, sancitum est à Carolo Cæsare primo Hispanorum Rege Segobiæ, anno millesimo quingentesimo, tricesimoquarto. l. 76. pœnam sagittarum in quenquam exercendam minimè esse, ni prius is faucibus compressis strāguleturstranguletur, quod pietati iustissimi, & Catholici principis tribuendum est.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. X.

SVMMARIVM.