ARGVMENT. CAP. XIIII.
Liberatione legata: an actione in rem conueniri ualeat legatarius.
SVMMARIVM.
-
1 Qui administratione præterita liberatur vel contractu,
vel testamento, tenetur ad id, quod actione reali vendicari potest.
-
2 Liberatione legata à reddendis rationibus, & ab actione
præteritæ administrationis, an censeantur reliqua
remissa.
-
3 Quid operetur liberatio à reddendis rationibus, vel ab actione futuræ administrationis.
-
4 Inuentarij confectio potest à testatore tutori remitti, &
ibi intellectus l. vlt. C. arbi. tut.
- 5 Aduersus tutorem non conficientem inuentarium iuratur
in litem propter dolum præsumptum.
-
6 Expenditur locus insigniter vitiosus apud Bartolum in l.
tutor qui repertorium. ff. de administratio. tuto. numero 21.
CVM Mæuia tutori omninò liberationem legasset, respondit Iurisconsultus, tutorem conueniri
posse à Mæuiæ hæredibus, vt pecuniam Mæuiæ restitueret. leg.
Aurelius. §. Mæuia. ff. de liberatio. legat. ex cuius responso, glossa, Bartolus & Doctores adnotârunt, in generali liberatione, tutoribus,
curatoribus, cæterisq́ue alienarum rerum administratoribus, legata non venire ea, quæ actione in rem vendicari possunt, quasi illa extranea sint à redditione rationum, quippe quæ
in his, quæ expenduntur, versetur, idem probatur in leg. & vno. §. eius rei. ff. de acceptilat. quo
in loco actionis in rem mentio fit in plenissima
liberatione. Cautè igitur Accursius in dict. §.
*Mæuia. distinxit pecuniam, quæ ipsius Mæuiæ
esset, & apud tutores mansisset, à pecunia, quæ
Mæuiæ ratione administratæ tutelæ deberetur
à tutoribus, quasi prior non obstante liberatione peti posset, posterior verò in liberationem
venisset, quam glossam dixit singular. Bald. in
leg. cum necessitate. C. de fideicommiss. & notab. Iason in princ. de actioni. numero 101. idem
in l. sub prætextu. in 2. C. de transaction. colum.
2. Angelus consilio 185. in princip. & consilio
174. est & ad hoc text. insignis in l. Aurelio. §. 1.
ff. de liberationi. legat. vbi liberatione in hunc
modum legata, quæstionem curatoribus meis
nemo faciet, rem enim ipse tractaui, respondit
Modestinus: si quid dolo curatores fecerunt,
aut si quæ res testatoris penes eos sunt, eo nomine conueniri eos posse. Hoc sanè responso
satis expressum est, id quod gloss. Bartol. & cæteri colligunt ex dicto §. Mæuia. quorum opinionem frequentissimo omnium calculo receptam esse opinamur. & id apparet ex his, quæ
hoc capite tradentur: est & ad hoc textus insignis in lege. creditor. §. Titia. ff. de liberation. legat.
Primò, deducitur ab his probatio eius, quod Bartol. docet in l. non solùm. §. vlti. ff. de liberat. legat. scribens, liberationem legatam depositario, vel commodatario ab actione depositi, vel
commodati, siue ex causa depositi, aut commodati, minimè referri ad actionem in rem: hæc etenim sententia probatur in dicto §. Mæuia. &
prætereà ratione satis valida, siquidem qui liberatur, ab obligatione liberari
cẽseturcensetur: at
cũcum actione in rem quis conuenitur,
nōnon vt obligatus, sed
|
vt possessor in iudicium vocatur. l. officium. ff.
de rei vendic. Nec liberatio comprehendit actionem, quæ possit contra quemlibet extraneum
possidentem proponi, id est rei vendicationem,
quamobrem Bart. opinio recepta est ferè omnium consensu: & præsertim ab Alex. consil. 46.
nu. 4. lib. 1. & consi. 170. nume. 6. lib. 2. Lancelo.
Decio in l. si fideiussor. col. 2. ff. de lega. 1. Iasone
consil. 171. colum. 3. libr. 1. quod maximè notandum est.
Secundò, ab eadem ratione procedit, liberationem
non tantùm in vltima voluntate legatam, sed &
lege concessam, ad actionem realem minimè extendi. Nam si statuto aut lege viginti annorum
præscriptione liberetur debitor, ea liberatio ab
actione personali, non à reali concessa intelligitur, sicuti in specie adnotârunt Roma. consil.
201. Angel. & Iason in princ. Inst. de actioni. numer. 101. Felin. in cap. vltim. de præscript. col. 3.
& Balbus in tract. de præscri. 2. par. 3. part. prin.
quæst. 14. col. penul. quamuis Ludouic. Gomezi. in prin. de actioni. col. pen. probare voluerit,
etiam in hac specie, liberationem dari ab actione reali.
Tertiò, hinc apparet, idem esse in liberatione per
transactionem contingente, lite mota super actionibus personalibus, tutelæ, inquam, curæ,
& similium, siquidem transactio hæc ad actionem realem nequaquam extenditur, quod prædicta ratione probatur, & authoritate gl. in l.
sub prætextu. in 2. C. de transa. vbi post alios ita
Iason col. 2. & Alciat. ad finem adnotârunt. Sed
si actio realis esset deducta in iudicium, tunc liberatio transactione conuenta, & stabilita, ad actionem realẽrealem etiam pertineret: quod sensit gl.
vlt. in dict. l. sub prætextu. ibidem communiter
recepta.
Quartò, si diligenter consideremus rationem Iurisconsulti in d. §. Mæuia. idem erit respondendum, si liberatio ratione contractus & inter viuos fiat tutori, curatori, negociorum gestori, &
œconomo: nam & si ita fiat, nōnon continet actionẽactionem
in rem, imò non obstante liberatione potest ea
in iudiciũiudicium deduci, quod in specie probat eleganter Soc. cons. 190. col. pen. & fi. sensit Bar. in l. nōnon
solùm. §. vlt. ff. de liber. legat.
Quintò, idem esse existimo, etiamsi liberatio fiat
iuramento præstito, siquidem licet vel in vltima voluntate, vel in contractu liberatio iuramẽtiiuramenti religione confirmetur, nihilominùs ex ea nōnon
censetur actio in rem sublata, nec remissa: iuramentum etenim nōnon auget obligationem extrinsecus, sed ei intra suos limites manenti addit
religionis vinculum, & robur, argum. l. Titius
in fine. ff. ad Trebel. not. Bal. in l. si procurator.
col. 3. ff. de condic. indeb. tex. celebris in l. vlt. C.
de non num. pecu. quo manifestè probatur, iuramentũiuramentum non supplêre defectum consensus. Cùm igitur in hac liberatione deficiat consensus remittendi actionem in rem, apparet, ex liberatione iurata minimè tolli ius petendi rem propriāpropriam
reali actione.
Sextò, illud est considerandum, posse ita plenè liberationem vel in vltima voluntate, vel in contractu concedi, vt & actionem in rem contineat, eaq́ue remissa censeatur. si quis etenim alterum liberet ab omni eo, & toto, quod petere posset, vel irrita efficiat omnia iura aduersus alterum sibi competentia, etiam realis actio remissa
videtur secundum Corne. consilio 29. libro 1.
idem erit, si quis eum qui propriam rem administrauit liberet ab administratione, à lucris
perceptis, & percipiendis, à principali & reliquorum solutione, ac restitutione: optimus textus in l. emptor. §. Lucius. ff. de pact. l. pluribus.
ff. de acceptilat. notat eleganter Alex. consi. 47.
lib. 1. num. 9.
Postremò, opportunè quæritur, liberatione legata, an & reliquorum remissio facta censeatur?
& quid vbi quis liberatur expressim à reddendis rationibus, quod ferè idem est. nam in his
speciebus, non videri reliquorum solutionem
remissam esse, probat text. in l. si quis rationes.
ff. de liberat. legat. si quis, inquit Vlpianus, rationes exigere vetetur, non impeditur reliqua
exigere. ad idem tex. in l. Lucius. vbi hoc Bar. notat. ff. eod. titu. & in l. Aurelio. §. Caius. vbi Bar.
item probatur in l. Aurelius. §. Titius. quo loco
speciale est, vt legata patri liberatione ab actione tutelæ, & à reddendis rationibus, etiam & reliqua remissa censeantur, cuius responsi præter alios meminêre Bartol. in dicto §. Caius. numer. 7. Roma. singul. 110. Alciat. de præsumpti.
reg. 1. c. 6. Ang. consi. 185. & 174. quod si in patre
id est speciale, in extraneis secus erit, nam & hi
reliqua soluere cogentur. optimus textus in l.
creditor. §. Titia. ff. de liberatio. legat. ex quibus
apparet, reliqua non videri remissa, quoties
quis liberatur ab aliqua actione generali, nempe à tutela, cura, vel rerum administratione,
aut à reddendis rationibus, sicuti expressim adseruit Bartolus in dicto §. Caius. numer. 7. notatur in l. quidam decedens. vbi Alberi. ff. de admi. tutor. Alex. consi. 45. in princ. libr. i. ex contrario patet, liberatione legata ab actione tutelæ, & reliqua remissa censeri, nec peti posse, cũcum
reliqua debita sint, & actione personali exigantur, quæ tamen actio in liberationem venit. glo.
in dicto §. Mæuia. quæ probatur ex his, quæ
hoc capite tradidimus de actione in rem. quam
ob rem simul expediam, an remitti possit redditio rationum administratoribus, & quid ea
remissio operetur, aliquot propositis conclusionibus.
Prima conclusio, redditio rationum remitti potest ab administratione præterita. tex. glos. & ibi
|
Doct. communi omnium consensu in l. cùm necessitatem. C. de fideicommiss. probatur idem
varijs Iurisconsultorum authoritatibus, quarum modò mentionem fecimus,
atq;atque statim ampliùs agemus. Hæc verò remissio quamuis à
reddendis rationibus liberet administratorem,
tamen à solutione reliquorum eum minimè liberat. tex. in d. l. si quis rationes. & in d. §. Caius.
vbi Bart. nume. 7. gloss. communiter recepta in
d. §. Caius. tex. in l. creditor. §. inter cætera. ff. de
liber. legat. & in l. si seruus vetitus. vbi Bar. ff. de
leg. 1. sicut nec liberat ab actione reali quemadmodum satis iam probauimus.
Hoc ipsum verum est, etiamsi testator liberet tutorem, vel administratorem ab actione tutelæ
vel administrationis: nam ea liberatio fieri censetur à reddendis rationibus, non à solutione
reliquorum. text. argumento ab speciali in dict.
l. Aurelius. §. Titius. & in l. Aurelio. §. Caius.
eo. tit. vbi Bart. quem omnes sequuntur. 2. colu.
idem tenet, tametsi dubitet, ac contrarium sentiat Alber. ibi. Attamen hæc conclusio non procedit, vbi liberatio ab actione tutelæ patri legata fuerit. tex. in d. §. Titius. idem si matri ob eandem affectionis rationem, secundum Gozadin.
consi. 94. sensit Franciscus Cremensis inter Alexand. responsa consil. 62. nume. 7. & in specie
Ioan. Crottus in l. nemo potest. ff. de leg 1. colu.
20. numer. 17. Sic & reliquorum remissio etiam
facta censebitur, quoties testator hæredem grauauerit restituere tutori, vel administratori,
quicquid ab eo ratione tutelæ exegerit, vel actionem ei remittere. text. in d. l. si quis rationes. ad
finem. ex qua Bar. in d. §. Caius. nume. 7. discrimen constituet, liberauerit ne testator tutorem
ab actione rutelæ, an iusserit, & mandauerit ꝙquod
hæres eum liberet, siquidem priori casu nōnon censentur reliqua remissa, posteriore verò & à reliquis liberatio fit. Quam distinctionem asserit
communiter esse receptam Gozadin. d. consilio
94. numer. 17. not. Socin. consil. 101. lib. 2. versic.
aliquando.
Sed ist hæc differentia iure nōnon potest defendi. Nam
aut testator de reliquis cogitauit, & tunc cessat
ratio Bart. qui scribit, ex eo non censeri reliqua
remissa fuisse, quòd testator de his non cogitauerit morbo impeditus, & ideò secundum eũeum,
tunc reliqua censeri debent remissa, cum de his
testator cogitauerit, nec differt liberatio legata
in vltima voluntate ab ea, quæ inter viuos per
hæredem fieri debet iussu testatoris, aut testator
de reliquis non cogitauit, & ea non veniunt, nec
venire possunt in liberationem ab hærede inter
viuos iussu testantis concedendam, cùm testantis voluntas deficiat.
Prætereà sequeretur ex Bar. liberationem ab actione tutelæ legatam testamento condito ab eo, qui
tunc sanæ mentis erat, nullaq́;nullaque ægritudine grauabatur, ad reliqua extendi, eorumq́;eorumque obligationem, & actionem remittere. quod Bar. proposita generali differentia negat.
Deinde liberatio facta ab hærede iussu testatoris
non potest amplior esse ratione testamenti, quāquam
fuerit testantis voluntas. argum. l. vxor. §. Agri
plagam. ff. de leg. 3. fieri etenim debet iuxta mandatum testatoris, & eius testamentum, nec potest plura continere, quàm liberatio ab ipso testatore relicta, quibus sanè rationibus eleganter Angelus, Bartol. distinctionem falsam esse
censet consilio 185. eandem reprobat Ioan. Crottus in dicta l. nemo potest. colum. 20. quibus adde Barthol. Socin. consil. 73. lib. 3. quem omninò
legito, licet ab Angelo dissentiat. Curti. item
iunior in leg. actione. vltima columna. de transactioni. refellit hanc Bartoli differentiam.
His accedit Quarta ratio aduersus Bartolum ex
eo, quòd legata liberatione, tenetur hæres liberare legatarium. lege tertia. §. nunc de effectu. ff.
de liberat. lega. & tamen liberatio ab hærede
præstita reliqua etiam continet, vt fatetur Bartolus, igitur parum refert quod testator legauerit liberationem, vel iusserit hæredi, eam debitori præstare. nec quicquam hac in re iuuat Bartoli opinionem, aliud esse liberationem ab hærede concedi ex tacita testantis voluntate, quia
liberationem legauit, aliud ex expressa, nempe
cùm testator iusserit hæredi debitorem liberare: quia verè vtrunque fit propter voluntatem
testantis, ni fallor, expressam, atq;atque amplior esse
videtur directa liberatio testatoris, & expressior, quàm ea, quæ à testante obliquè hæredi iniungitur.
Quintò, Bartol. opinatur, liberationem ab hærede præstitam, reliquorum remissionem comprehendere, quia inter viuos facta sit, & tamen
ipse Bartolus ibi num. 6. fatetur, liberationem
absque titulo & causa transactionis, inter viuos
contingentem, ad reliqua non extendi, quia dolo vsum esse videtur eum, qui reliqua retinuit.
l. Lucius. ff. de liberat. legat. & l. tres fratres. ff.
de pact.
Ergò sibi non constat Bartoli sententia, quæ minimè probatur in d. lege, si quis rationes. quippe quæ non excludat alias legandi formulas,
quibus reliqua censeantur remissa quamobrem
etiamsi differentia Bartol. communiter recepta
fuerit, ipse opinor, liberationem à reddendis rationibus legatam in testamento, vel ab hærede
præstitam iussu testatoris, reliqua non continere, non enim agitur in hac liberatione de reliquorum remissione, nec de liberatione ab actione tutelæ, sed de non reddendis rationibus.
textus est in dicta leg. si quis rationes. l. Lucius.
leg. creditor. §. inter cætera. & §. Titia. ff. de liberat. legat. quod si liberatio ab actione tutelæ legata sit, aut ab hærede præstita, aliud forsan re|
spondendum est, sicut & Alberi. censet in dict.
l. si quis rationes. sentiens, tunc & reliqua remissa videri. Quid enim obsecro refert, remittat testator ipse tutori actionem, an iubeat
hæredem eam remittere, & tamen posteriori casu reliqua censentur remissa. dicta l. si quis rationes, ad finem. Nec tunc oberit text. in d. l. Aurelio. § Caius. & in l. Aurelius. §. Mæuia. in his
etenim responsis etiam liberatione legata, agitur aduersus tutorem ad res, quæ actione reali
vendicari possunt, & ad pecunias non debitas,
sed proprias illius, qui liberationem legauit,
si
quidẽquidem etiāetiam reliquis remissis, hæ peti possent,
cùm reliqua actione personali petantur, & ea
sint, in quibus redditis rationibus manet tutor
ipse debitor: qua ratione etiam si liberatio patri
tutori legata fuerit iuxta text. in dicto §. Titius.
opinor à patre posse ea peti, quæ actione reali
possuntiure vendicari.
Sed opinioni huic, qua diximus, liberatione ab actione tutelæ legata, reliqua remissa censeri, obstat fortiter tex. à ratione speciali in dicto §. Titius. & ideo crediderim in hac difficili quæstione, liberatione legata ab actione tutelæ, iudicem varijs ex causis, ex qualitate disceptationis
& personarum, ac præsumpta mente testantis,
rem ipsam æstimaturum, vt licet indubio reliqua non iudicentur remissa, quandoque tamen
& ab eis debitorem liberatum fuisse definiatur.
text. & ibi gloss. in l. Aurelius. §. filias. ff. de liberat. lega. quoditidem apparebit ex verbis ipsius
liberationis, quæ ita ampla & expressa esse possunt, vt his reliqua videantur esse remissa. Vnde
si testator grauauerit hæredem, vt ratione tutelæ aduersus tutorem non agat, reliquorum liberatio fit: ex dicta l. si quis rationes. licet Bartol.
contrarium opinetur in dicto §. Caius. numer.
7. motus iurisconsulti responso in l. non solũsolum.
in 2. §. penultim. vbi non agitur de reliquorum
solutione, sed de dolo per tutorem commisso,
qui minimè, dictis verbis legata liberatione, cẽseturcensetur remissus, quod apertius probabitur in sequentium assertionum examinatione.
Secunda conclusio. Quoties à reddendis rationi
*bus administrationis futuræ quis liberatur,
nihilominus rationes reddere, & reliqua soluere tenebitur, quamuis liber sit ab exactissima,
anxia, & stricta rationum redditione. textus, vbi
gloss. & Doctor. in l. quidam decedens. ff. de
administra. tut. Bartol. in d. §. Caius. numer. 8.
Salic. in dicta l.
cũcum necessitatem. C. de fideicom.
Angel. consil. 185. Socin. consi. 201. col. 2.
quorũquorum
opinio Communis est, quemadmodum constabit ex his, quæ statim explicabuntur, & in specie asserunt Ioan. Arelat. vlt. responso de secundis nup. n. 13. & Aymon cons. 193. n. 9. post. Dec.
Imò & hæc opinio Communis vera est, etiam si
liberatio legata fuerit vtcunque, vel ab hærede præstita ex testamento, quod prædicti Doctores probant & fatentur, quibus accessêre Paul.
Castren. consi. 86. vltimo dubio lib. 1. & consil.
63. & 446. libro 2. Iason in d. l. cùm necessitatẽnecessitatem.
Idem erit vbi testator non tantùm tutorem liberauerit ab actione administrationis tutelæ futuræ, sed & testamento scripserit, se tutori legare
omne id, in quo contigerit condemnari ratione administrationis: tunc etenim si quid negligenter admiserit leui culpa, id in legatum veniet, non autem si quid dolo fecerit, nec restitutio reliquorum: alioqui liberatio legata præberet ansam delinquendi, contra iurisconsulti responsum in l. conuenire. ff. de pact. dot. & dolus
futurus censeretur remissus, quod iure improbatur ex l. si vnus. §. illud. ff. de pact. vbi gloss.
atque ita responderunt Salicet. Corne. & Iason in dicta l. cùm necessitatem. idem in l. actione ad fin. C. de transact. Segura in l. si ex legati
causa. num. 27. ff. de verb. oblig. Alex. consi. 74.
lib. 7. Feli. in c. si diligenti. nu. 26. de foro compet. Angel. consi. 175. gloss. celebris. in d. l. quidam decedens. verb. senserit. Franc. Cremensis.
inter AlexāAlexan. responsa consi. 62. libro 4. nu. 3. Ananias consi. 80. & inibi Bologninus, fatentur
hanc esse Communem opinionem Deci. consi.
178. nu. 3. & consil. 192. num. 4. idem in dict. l. actione. nu. 11. Ioan. Crot. in l. nemo potest. ff. de
leg. 1. col. 20. Ferdi. Loazes de noua conuers. paga. col. 28. & Bart. Soci. consi. 73 lib. 3. colum. 8.
Gualdensis de arte test. titu. de tutore. c. 2. Curt.
Senior idem tradit consi. 66. 2. dubio. ex quibus
deducitur, etiam expressim dolum futuræ administrationis remitti non posse, quod in specie adnotauit Bartol. in dicto §. Caius. num. 8.
cui omnes consentire videntur, per tex. in dicto
§. illud.
Eadem ferè ratione quibusdam visum est, etiamsi
à testatore sit tutori remissa confectio inuenta
*rij, & ea remitti possit. l. vlt. C. arbit. tut. posse
nihilominus tutorem cogi ad eius confectionem, si visum fuerit iudici id expedire rerum
administrationi. ex l. vtilitatem. vbi Barto. ff. de
confirmat. tut. Angel. consi. 144. ad finem. Ias.
in dicta l. cùm necessitatem. Guido Papæ deci.
352. Bart.
cōmunitercommuniter receptus in l. nemo potest.
nu. 12. ff. de legat. 1. vbi post alios Ioan. Crott. colum. 19. idem Bar. in l. tutor, qui repertorium.
numero 18. ff. de administ. tut. Aymon in consi.
193. num. 10. Segura in l. si ex legati causa. nume.
21. & sequen. ff. de verb. oblig. Aretin. consi. 22.
colum. 2. Deci. consil. 349. numero 5. Ferdi. Ilerdensis in leg. filius familiâs. §. diui. ff. de leg.
1. numero 71. Gualdensis de arte testandi rubri.
de tutore cap. 3. quin & remissio ista conficiendi inuentarium non præiudicat legitimæ portioni debitæ ipsius minoribus ex bonis testantis, nec quo ad eam tenet, sicuti probat Fer|
dinandus Ilerdensis episcopus in dicto §. diui.
num. 71. & ita aperti iuris esse videtur.
Cæterùm aduersus communem sententiam, censeri reliqua remissa, & dolum futurum, si testator tutori legauerit omne id, in quo damnatus
fuerit ratione ad ministrationis, tenent Dynus
in dicta l. si quis rationes. Et ibi Raynerius Foroliuiensis. Angel. consilio 185. ad finem. Corne. consilio 313. libro primo. Francisc. de Pepis
inter Socini responsa consilio 282. libro 2. col.
6. Crottus in dicta l. nemo potest. column. 20.
Gozadi. consilio. 47. numero 15. & consil. 94.
colum. 2. n. 10. ex tex. in dicta l. si quis rationes.
qui tamen est intelligẽdusintelligendus vbi tractatur de administratione pręterita, nōnon de futura, iuxta gl.
ibi Bartol. in d. c. Caius. quibus maturè præuisis, vt dubitationẽdubitationem istam absoluamus, aliquot
esse adnotanda existimo.
Primum, nunquam dolum verum remissum censeri, nisi express im, vel satis vrgentibus clausulis remittatur, aut saltem ex certa remittentis
scientia eum remissum esse constet. text. in l. nōnon
solum. in 2. §. penultim. ff. de liber. leg. l. tres fratres. ff. de pact. l. Pomponius scribit. ff. de negot.
gestis. l. creditor. §. Lucius. ff. mandat. l. actione.
C. de trāsacttransact. quod apud me verissimum est. Et
in specie probat Curtius Iunior. in d. l. actione.
col. penul.
Secundum, etiam si gloss. communiter recepta in
dicta l. actione. vt inibi Doct. fatentur. & Soci.
consilio 73. libro tertio. colum. 1. scripserit, remissa actione, generali verborum formula, dolum commissum in præterita administratione
remissum censeri, saltem vbi ex eo dolo nullum
adest, nec superest administratori lucrum. Bart.
in dicto §. Caius. num. 6. Socin. post alios in dicto consi. 73. colum. 2. mihi potius placet, nec
tunc verum dolum remitti, tametsi præsumptus dolus remissus videri possit ex his, quæ
statim dicentur.
Tertium, non idem est, tutorem, curatorémue dolum verè commisisse, & reliquorum debitorem
esse, siquidem contingere potest, reliqua deberi
ab eo, qui bona fide rem gesserit, quod asserunt
& probant Corne. consil. 313. columna vltima
lib. 1. & Franc. de Pepis inter Socini responsa cōsilioconsilio 282. columna 6. lib. 2. licet qui reliqua nōnon
restituit, dolum præsumatur commisisse. l. 1.
C. de in lit. iur. AuthẽAuthen. contra qui propriam. C.
de non nume. pecu. & l. qui restituere, & l. vl. ff.
de rei vend. cum alijs.
QuartũQuartum, licet dolus & verus, & præsumptus tacitè, ac expressim circa præteritam administrationem remitti possit, dolus tamẽtamen verus ratione futuræ administrationis nullo pacto remitti
poterit. l. si vnus. §. illud. ff. de pact. quod probatur ex communi omnium sententia, cuius modò mentionem fecimus. versi. imò & hæc.
Quintum, dolus præsumptus etiam quo ad futuram administrationem remitti iure potest. l.
1. & ibi expressim Bald. C. de vsufr. in fine. Anto.
in capitul. fraternitatis. columna 9. versi. 4. fallit. de testib. Ias. in d. §. illud. Feli. in c. si diligenti. nu. 31. de foro comp. & constat planè, si consideremus opinionem illam, & Cæsaream decisionem, qua permissum est testatori, confectionem inuentarij tutoribus remittere. l. vlt. C. arbitr. tut. l. cùm tale. §. 1. vbi Paul. ff. de condit. &
demonstr.
Sextum, & illud ex præmissis deducitur, faciliùs
censeri remissum dolum præsumptum, & reliquorum solutionem, quoties agitur de præterita administratione, quàm vbi de futura tractatur, ne occasio delinquendi præstetur. hoc constat ex versic. sequenti, & ex præcedenti conclusione ad finem.
Septimò, erit considerandum, sententiam Dyni
in dicta l. si quis rationes. admitti posse quò ad
reliquorum remissionem administrationis futuræ, si tutor factus non sit ex eis locupletior
secundum Ful. consi. 25. col. 2. Deci cons. 178. 2.
col. & consi. 192. nu. 4. Aymo. consi. 193. n. 9. Gozadi. consi. 94. nu. 12. Cremens. inter consilia Alexand. dicto consil. 62. numero 7. sensit Francisc. de Pepis dicto consilio 282. Deci. & Curti.
Iunior in dicta l. actione. ad finem. ex quibus idẽidem erit, quòd ad culpam etiam latam in omittẽdoomittendo contingentem, & quò ad dolum præsumptum, & tandem quò ad ea, quæ potuissent à testatore remitti: nam si legatum ita conceptum
fuerit, quemadmodum Dynus, Angelus & sequaces explicant, censentur remissa ea, quæ à tutore ratione doli præsumpti, & culpæ etiam
latæ omissionis causa commissæ, exigi poterātpoterant,
modò factus non fuerit locupletior, quod in
specie Fulgo. respondit, cui cæteri adsentiuntur. Quamuis Corneus in dicto consil. 113. col.
vltima. libro 1. existimet, prædictum legatum
quò ad expressam, vel tacitam reliquorũreliquorum remissionẽremissionem omnino valere, etiam si ex reliquis tutor
locupletior fiat.
Octauò, deducitur ex his, etiam si expressim tutori futuro legetur id, in quo damnatus fuerit causa doli administratione tutelæ cōmissicommissi, nihilominus aduersus ipsum ob dolũdolum verum agi posse, licet factus non fuerit tutor locupletior: id
etenim probant omnes hi, qui aduersus DynũDynum
communem opinionem sequuntur, & prætereà Corne. d. consil. 113. column. penult. cui falsò
à quibusdam cōtrariumcontrarium adscribitur: receptum
tamen est, oportere dolum probari ab his, qui
tutorem ea ex causa in iudicium vocauerint. l.
quoties. §. qui dolo. ff. de probatio.
Vltimò, omittendum non est, ab opinione Dyni
ea ex parte, qua vera est, & sanè iure probari potest, colligi satis apertè, id legatum tutori pro|
desse, si apud iudicem conueniatur ex eo, quod
repertorium facere omiserit, erit etenim ob id
legatum ab ea actione absoluendus, vt eleganter Fulgo. Deci. Gozadinus & Aymon in prędictis responsis scripsêre. potuit siquidem confectio inuentarij à testatore remitti. l. vltim. C.
arb. tut. cùm alioqui contra tutorem, qui repertorium conficere omiserit, in litem iuretur. l.
tutor. qui repertorium. ff. de administrat. tutor.
non tamen contra tutoris hæredem. l. alio. c. de
*in litem iura. l. 6. titulo 11. parte 3. quasi illa præsumptio doli, quæ non confecto inuentario adest contra tutorem, minimè admittatur aduersus ipsius tutoris hæredem. idem probatur in l.
2. & in l. vltima. C. de in lit. iur. Vnde licet controuersum sit, an ob dolum verum lite
nōdumnondum
à defuncto contestata, iuretur in litem contra
hæredem. Bar. cui frequentissimo omnium
cōsensuconsensu suffragatum est in l. in actionib. ff. de in litem iuran.
definiẽtedefiniente, etiam tunc minimè aduersus hæredem iurari, Curtio Iuniore nu. 34. inibi
refragante, authoritate eiusdem Bar. in l. 1. C. de
in lit. iur. ab omnibus tamen receptum est, ob
dolum præsumptum, lite nondum contestata
mortuo reo, aduersus eius hæredem in litem iurandum non esse: dolus autem tutoris non conficientis inuentarium, præsumptus est, non verus, sicuti ex præmissis, præsertim ex l. vlti. C.
arb. tut. deducitur, notant in specie Dynus, Alberi. Bar. nu. 20. & Cuma. in d. l. tutor qui repertorium. in princ. idem Bar. in d. l. 1.
Hinc profectò manifestè constat,
nōnon solùm ob dolum verum, sed & ob præsumptum in litem iu
*rari, quod probatur: nam aduersum
tutorẽtutorem non
conficientem inuentarium iuratur in
litẽlitem propter dolum præsumptum, dicta l. tutor qui repertorium ex communi omnium interpretatione: idem adnotârunt Curtius Iunior in dicta
l. in actionibus. numer. 28. & ibi Duarenus nu.
35. Tiraquellus in l. si vnquam. C. de reuocand.
dona. verb. donatione largitus. num. 134. & licet
Corneus consilio 81. columna tertia. versi. imò.
lib. 4. Deci. in d. l. in actionib. nume. 28. & Cate.
Cotta. dictione, iuramentum in litem. contrarium probare conentur, asseuerantes, ob dolum
præsumptum in litem non iurari, quasi speciale sit, quòd ob eum iuretur in actione tutelæ, in
qua & ob latam culpam iuratur in litem. l. 2. C.
de in lit. iur. opinor tamen & veriorem & magis receptam esse priorem sententiam,
quāquam generaliter Bart. nu. 21. & Cuman. in dicta l. tutor
qui repertorium. Curtius Iunior, Duarenus &
Tiraquellus in præcitatis locis veram esse censent, miraberis forsan, lector candide, cur hanc
opinionem Bar. ipse tribuerim & adscripserim:
cùm in
contrariũcontrarium Bar.
locũlocum adduxerit Cate. Cotta, nec temerè: hæc enim sunt Bar. verba. Nota,
quod licet propter dolum
solũsolum iuretur in
litẽlitem, & non propter latam culpam vt in l. in actionibus. supra de in lit. iur.
tamẽtamen intelligitur pro dolo vero, non pro dolo præsumpto: vt hîc.
ꝗqui quidem locus vitio codicis interuersus fefellit
virũvirum
alioqui diligentissimum, cùm ita legendus sit:
Nota, quod licet propter dolum solùm iuretur
in litem, & non propter latam culpam vt in l. in
actionibus. suprà de in lit. iur. tamen intelligitur pro dolo vero, vel pro dolo præsumpto: vt
hîc. Hactenus Bart. à quo, si diligenter eius sensum expendisset Catelli. Cotta. non deduxisset
propriam Cornei & aliorum sententiam. Hunc
codicis errorem deprehendimus ex Cuma. qui
ita Bar. adnotationem refert in dicta l. tutor. nu.
2. & Soci. consi. 213. col. 3. lib. 2. ipsam Bar.
sentẽtiamsententiam sequutus. Idem
euidẽtereuidenter apparet.
NāNam cùm
Bar. nu. 20. scripserit, dolum præsumi à
iuriscōsultoiurisconsulto contra
tutorẽtutorem non conficientem inuentarium, tandem num. 20. ab eodem irisconsulti
responso inconcinnè & perperàm adnotasset,
non posse ob dolum præsumptum iurari in litem: siquidem expressum inibi sit, aduersus tutorem deferri iuramentum in litem ex eo, quod
omiserit repertorium conficere.
His adde Bald. in capi. 1. §. vasallus. si de feudo fuerit contr. inter dom. & agna. vas. vbi dicit notab.
tex. in dicta l. alio. C. de in lit. iur. & Socin. consi.
213. libro 2. nume. 3. Chassan. in consuetud. Bur.
rubr. 6. §. 6. versicu. istud inuentarium. Matth.
Afflict. decisi. 169. Soci. Iuniorem consilio 148.
& Catelli. Cottam, dictione iuramentum in litem. Paul. Castrens. & Iason numero 5. l. si per
alium. §. hoc iudicium. ff. ne quis eum, qui in
ius vocat. &c.
