Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAP. XVI.

PRAETER multa alia, quæ in tractatu de rebus ecclesiæ non alienāalienam dis, explicari solent, illud plerunque obuium est, an simpliciter res ecclesiarum locari possint, & ad quot annos, non adhibita iuris Canonici solennitate: illud profectò constat, res ecclesiæ ita locari posse ad modicum, & breue tempus. tex. est insignis in Clem. 1. de rebus ecclesi. & in c. vlti. de præla. vices suas, qui de locatione ad septen

1

*nium mentionem facit. Exquo tamen adiuncta Bernardi interpretatione Panormi. adnotauit, licêre rectori ecclesiæ & prælatis, fructus sibi ipsis ratione officij, dignitatis, & beneficij pertinentes ad tempus vitæ ipsorum locare: quod deduci videtur à ratione ipsius cōstitutionisconstitutionis, quæ licet de septennio tractet, conuentiones locationis obseruari statuit, idem expressum est Regia l. 9. ti. 17. part. 1. quæ hanc Panor. adnotationem probat. Sed verè in d. c. vl. non probatur id, cùm inibi locatio ad septennium admittatur, & valida censeatur conuentio locationis in septem annos, nec vllum verbum sit, quod ad locationem pro vitæ tempore referri possit, & ideò cōtrariumcontrarium potiùs placet Ananiæ nu. 7. & est maximè conueniens aliorum Doctorum interpretationi, sicuti statim ostendemus.

p. 279

Locatio autem rerum ecclesiæ ad longum tempus expressim prohibetur in dicta Clemen. 1. & in capit. nulli. de rebus ecclesia. & licet aliâs arbitrio iudicis definiri debeat hęc dubitatio, quod sit longum tempus: hac tamen in re locatio ad decennium dicitur ad longum tempus, & ideò prohibita est, nisi pręmittantur solennia, quę ad alienationem requiruntur, gloss. Cardinal. Imola & alij in dicta Clemen. 1. verbo, locationes. Abbas in capi. vestra. de locatio. & in capi. 3. numer. 9. vt lite penden. idem Lapus allegat. 80. Alex. consil. 17. lib. 4. Decius consil. 142. nume. 3. quorum opinio Communis est secundum Abb. in dicto capi. vltim. colu. 1. ne pręlat. vices suas. Decius consilio 204. Barb. in rub. de rebus ecclesiæ nume. 52. Socin. consilio 32. lib. primo, columna prima, & probatur in l. vltima. ff. si ager. vectiga. iuncta gloss. ibi in l. sine præfinitione. ff. de pœnis. Bart. in l. prima. §. quod autem. ff. de superficiebus. Bald. in l. iubemus. in 2. colum. 3. C. de sacrosancta ecclesia. fatentur item hanc opinionem Communem esse Bartol. in d. §. quod autem. in 1. & Paulus Castren. consil. 4. lib. 1. & id verum est, etiamsi expressè agatur in locatione ad longum tempus, quòd nullũnullum transferatur dominium, quia commoditas fructuũfructuum, quæ ad longum tempus trāsferturtransfertur, pro vera habetur alienatione in materia prohibitiua ad euitandam fraudem, ex Bald. in Authen. hoc ius. 1. colum. Fabiano de emptione. in 4. quæst. princ. qu. vltim. Carol. Molin. in consuetud. Parisi. §. 41. q. 8.

Ex quo apparet, an vera sit opinio glo. in l. codicilis. §. instituto. ff. de leg. 2. quæ asseuerat, prohibitum rem aliquam alienare, posse eam ad centum annos locare, quam dicit singularem esse Bald. Nouel. de dote. 7. part. priuileg. 1. colum. penu. nam locatio, quæ ad decennium fit, quicquid Accurs. scripserit, prohibita censetur, & alienatio dicitur: cùm ex ea dominium vtile trāsferaturtransferatur. l. 1. & 2. ff. si ager vectigal. Dinus, Barto. & alij per tex. ibi in l. 1. §. quod autem ait. ff. de su perficieb. Freder. consi. 123. Salyce. in l. vlt. C. de rebus alien. non alien. colum. vlti. quamobrem falsum est, quod Accursi. in d. §. instituto. notauit ex gloss. in l. vlt. C. de pact. pignor. & ibi Bal. & eodem in Authen. hoc ius porrectum. C. de sacros. ecclesi. Paulo Cast. in l. manumissiones. ff. de iust. & iur. Alex. in l. filius. §. vlt. ff. sol. matri. & est contra gl. in d. §. instituto. Communis opinio, vt fatentur Barto. ibi, Alex. in l. domos. §. vlt. colu. vlt. ff. de legat. 1. Deci. in d. consi. 204. & constat euidenter ex traditis latissimè ab Andræa Tiraquel. lib. 1. de retract. §. 1. gl. 14. nu. 79. & ex his, quæ modò adduximus post gloss. in d. Clemen. 1.

Hinc etiam examinari poterit, quod Cald. scripsit in c. cùm contingat. de iureiur. asserens, non esse periurum prælatum, qui iurauit non alienare res ecclesiæ, etiamsi eas locauerit ad decem, vel viginti annos, id etenim iure non procedit, siquidem locatio rerum ecclesiæ ad longum tẽpustempus

2

*, & sic ad decennium, prohibita est, sicuti & alienatio, quod præter alios expressim aduertit Bal. in c. 1. in princip. col. penult. de his, qui feudum dare poss. scribens, in prohibitione alienationis rerum ecclesiæ facta prælatis, appellatione alienationis contineri locationem ad decennium. Nam & propriè alienat, qui vtile dominium transfert, Bald. post gloss. ibi in c. 1. §. noui verò. per quos fiat inuesti. Bald. idem in c. 1. §. aut si Liuellario. quibus modis feudum amitta. quamobrem in specie Calderini sententiam reprobat Abb. in c. intellecto. de iureiur. colu. vlt. Ego verò, & si censeam rem hanc dubiam esse, non auderem à Calderino dissentire, ac potiùs à crimine periurij liberum, & immunem esse prælatum iudicarem. Fateor sanè, prohibitam esse locationem rerum ecclesiæ ad longum tempus, & prohibita alienatione, prohibitam censeri conductionem istam, & locationem, id tamen verum est impropriè, & ex lata dictionis significatione. l. si fundum. ff. de fundo dotali. l. alienatum non propriè. ff. de verb. signif. l. non alienat. ff. de regu. iur. l. item si res. §. sunt & alia. ff. de alienati. iudic. mut. caus. fact. quibus constat, conductionem etiam ad longũlongum tempus non esse propriam alienationem. vnde maritus, qui non potest rem dotalem alienare, poterit eam locare etiam in longum tempus, authore Baldo Nouello de dote. 7. part. priuil. 1. col. pen. Et licet plerunque ob latam dictionis significationem res prohibita alienari, ad longum tempus locari non possit: hæc tamen impropria significatio accipienda est ad hoc, vt contractus non teneat: nōnon ad pœnam infligendam locanti. Bal. in l. voluntas. colum. vlt. C. de fideicomm. præsertim ad periurium deprehẽdendũdeprehendendum, & eius pœnam, cùm iuramentum strictè sit intelligendũintelligendum iuxta proprium verborum sensum. capi. ad nostram. in 1. de iureiuran. Panorm. in cap. ex parte. in 2. de cleri. non resid. tex. singul. in cap. clericus. de iureiur. hac profectò ratione existimo, defendi iure posse Cald. opinionem, ex qua prælatus, qui iurauit nōnon alienare res ecclesiæ, si eas locauerit ad longum tempus, perperam officio rectoris, & administratoris vtitur, periurus tamen non est. ex hoc dubia est apud me Alexand. responsio in consi. 119. lib. 3. scribentis, pœnam priuationis constitutam contra emphyteutam alienantem irrequisito domino. l. vltim. C. de iure emphyt. etiam obtinere aduersus emphyteutam locantem ad longum tempus. idem lason ibi. nu. 112. id etenim saltem quò ad pœnam falsum est: quod Carol. Mol. arbitratur in scholijs ad Alexandrum.

p. 280

Tertiò, deducitur ex præmissis, rem ecclesiæ non posse locari ad vitam alicuius: quia locatio ista perpetua, & ad longum tempus censetur: text. & ibi gloss. verb. eius. in Clemen. 1. de reb. eccl. vbi Ancha. Cardin. & Imo. Alex. in d. consi. 119.

3

*libr. 3. & consi. 165. lib. 2. Deci. consi. 204. & probatur in Authen. de non alienand. §. in emphyteusim. c. ex literis. de consti. & Auth. perpetua. C. de sacros. eccle. nam & in hac locatione ad vitam requiritur solennitas à Canonibus statuta in alienationibus rerum ecclesiæ. glo. in d. Cle. 1. verb. non habeat. & Domini. consi. 48. Fortassis hæc locatio ad vitam poterit simpliciter admitti: vbi verisimili coniectura præsumi poterit, eum, cuius vita locationi apponitur, non victurum decem annos iuxta computationem. l. hæreditatum. ff. ad l. Falcid. quæ quidem Iurisconsulti consideratio etiam in alijs quæstionib. præter legis Falcidiæ rationem, admittenda est, quod ex Bar. ibi & alijs oportunius alibi disputabitur.

Quod verò dixi in initio huius capitis, permissam esse locationem ad modicum tempus, & prohibitam ad longum, & tempus longum dici decennium, ita vt intra decennium ad nouem etiam annos fieri possit rerum ecclesiæ locatio, forsan procedit quò ad rectores seculares, quò ad monachos autem, & prælatos regulares modicum tempus arbitrio iudicis definietur. glo. in dict. Clem. 1. verb. modicum. quam esse communiter receptam asserit Alex. in l. si filiofami. §. vlt. col. pen. ff. solu. mat. tametsi quò ad seculares, & regulares longum tempus decennium esse constat.

Cæterum, ex noua Pauli Secundi constitutione, quæ incipit. Ambitiosæ. inter extrauagantes cōmunescomunes, ti. de reb. eccl. non alien. omninò prohi

4

*betur locatio rerum ecclesiæ vltra triennium, varijs adscriptis pœnis, & præsertim excommunicationis censura. Ea tamen constitutione pręmissa, aliquot dubia explicabimus ad eius congruam interpretationem.

Primò contingere solet, locationem rerum ecclesiæ fieri ad sex vel nouem annos, hac adscripta clausula, vt tot sint locationes quot triennia, & finito primo triennio, tunc facta sit noua locatio. Et in hac specie, & forma locationis nullum vitium dari, imò eum contractum omninò validum esse, etiam in secundo, tertio, & reliquis triennijs, respondet Bald. in ca. 1. §. si Liuellario. quib. mod. feud. amit. & in l. voluntas. C. de fideicomm. nam & si locatio ab initio fiat ad plures annos, verè distinctis locationibus per tempora à iure permissa, nulla locatio ex his iuri contraria est. contrarium probat text. elegans in Auth. de non alienan. §. quod autem dictum est. versicu. nec illud. colla. 2. vbi si res alienari prohibita, vel concedi ad longum tempus: concedatur ad nouem annos cum pacto de renouando ad alios nouem annos, aut cum expressa renouatione ad alios annos iure permissos, finita prima locatione, tale machinamentum nōnon tenet, nec ea locatio valet vltra tempus à iure permissum. idem in specie firmant Cynus in l. 1. C. de iure emphyteu. Alber. in l. pluribus. §. 1. ff. de verbo. oblig. in fi. Card. in d. Cle. 1. §. fin. q. vlti. Anchar. consi. 57. Lapus allegat. 12. Ias. in l. manumissiones. ff. de iust. & iur. Alex. cons. 165. lib. 2. Caro. Moli. in consuetud. Paris. §. 41. q. 8. quibus accedunt Bar. in l. Modestin. ff. de dona. Bald. in consil. 327. lib. 3. & consi. 392. lib. 5. similem cautelam reprobantes, quorum opinionẽopinionem Communem esse asseuerat Alexan. in l. si filiofamiliâs. §. vltim. column. vlti. ff. sol. mat. quamobrem non sunt admittendę conuentiones istę, quæ manifestè fiunt in fraudem legis: sat etenim erit, locationem ita conuentam validam esse in tempore iure permisso, quo ad reliquum autem omninò retractabitur, & infirma locatio censebitur.

Secundò, licet ab eadem constitutione improbetur locatio rerum ecclesiæ vltra triennium: si tamen facta fuerit ad octo annos, valida erit quò

5

*ad tres priores nec in totum rescindetur: quod probatur, nam emphyteusis conuenta vltra tempus iure permissum, & si non valeat quò ad totum illud tempus à contrahentibus definitum, valet planè quò ad tempus, quod iuxta iuris legitimas sanctiones poterat definiri. Bald. in Authent. si quas ruinas. C. de sacros. ecclesia. Paul. Castrensi. in Authen. qui rem. C. eo. titul. Imol. in c. ex parte. de feud. colum. pen. Alex. in consi. 38. libr. 2. quorum opinio Communis est secundum Iaso. & Deci. in dict. Auth. qui rem. & Tiraquel. in libro 2. de retractu. parte vltim. nume. 144 & tenenda in praxi secundum Areti. in l. prima. §. sed si mihi. colum. 6. ff. de verb. obligatio. & probatur in Auth. de non alienan dis. dicto §. quod autem dictum est. versi. nec illud collati. 2. & prætereà ex eo, quod in separabilibus vtile non vitiatur per inutile. l. 1. dicto. §. sed si mihi. & in reg. vtile. de regu. iur. in 6. in summis verò, & in tempore, quoniam consistunt hæc duo in quantitate numerali, separabilis est excessus, & is tantùm vitiatur, remanetq́;remanetque dispositio valida in residuo, sicut & donatio facta absque insinuatione, & excedens quingentos aureos, non vitiatur nisi in excessu, & efficax est vsque ad summāsummam permissam. l. sancimus. l. penul. C. de dona. Sed ꝙquod locatio in hac q. omninò nulla sit, nec quò ad tẽpustempus permissũpermissum valida censeatur, videtur expressum in d. extrauag. ambitiosæ. dũdum subdit, locationẽlocationem aliter factāfactam nullius omninò esse roboris. Similia ferè verba ponũturponuntur in Auth. de nōnon alienan. §. emphy. opt. tex. ad hoc in Cle. 1. der eb. ecc. vbi dicitur, nec recipiẽtirecipienti ius aliquod |

p. 281

adquiri. Negatiua siquidem cum dictione aliquod, etiam in qualibet minima parte verifica tur. gl. in Cle. 1. de for. com. verb. aut earum. vbi Cardi. Panormit. & Felin. in capit. pastoralis. de offic. delegat. in princ. colu. tertia. Iason in Authen. ex causa. C. de libe. pręteri. columna 4. Domini. consilio 35. idem Iason in l. eum qui. columna secunda. ff. de officio eius, cui est manda. iuris. Corset. in singula. verb. pars. Bald. in capitul. primo. §. cùm autem. column. secunda. de controuersi. inuestituræ. Bald. & Deci. per text. ibi in capi. quoniam. de testibus. longè lateq́ue Andræ. Tiraquell. in l. si vnquam. C. de reuoc. donat. verb. omnia, vel partem aliquam. nu. 5. & 14. Deinde in his, quæ pendent à voluntate duorum, & agitur de obligatione contrahenda, si actus non valet, vt fit: nec valebit, vt fieri potest. Bart. communiter receptus in lege 1. dicto §. si quis ita. ff. de verborum obligat. per tex. ibi. & in l. 1. §. eum qui. ff. de constit. pecun. Postremò facit, quod Roma. consi. 66. respondit probans, electionem factam ad tres annos, non valere etiam ad annum duntaxat: stante statuto, quod electio consiliariorũconsiliariorum fiat ad annum, & nōnon vltra, & si contra fiat, sit nulla. Sic sanè in locatione rerum ecclesiæ facta ad Iongum tempus, vel vltra tempus à iure permissum in totum est nulla, nec sustinetur quò ad tempus in quo fieri poterat. Bartol. & Iason in dicta Authent. qui rem. idem Iason in l. secunda. C. de iure emphyteut. numero 170. Lapus allegat. 80. Imol. in l. quod dicitur. ff. de verborum obligatio. Bald. in l. quicunq;quicunque. C. de bonis, quæ liber. colu. prima. Alexand. consilio 17. libro 4. Matthæus de Afflict. decisi. 107. & inquit Aretin. in dicta l. prima. §. sed si mihi. hanc opinionem forsan veriorem esse, idem tenet Barto. Socin. inibi non obstantibus his, quæ ad probationem prioris opinionis adducta fuêre.

Verùm Carol. Molinæ. in consuetudi. Parisiensi. titulo primo. §. 41. quæstion. decima. in hac dubitatione ita procedit, vt distinguat contractũcontractum emphyteuticum ad generationes conuentum, & locationem ad tempus contractam: & subdit, in priori specie veram esse Baldi, & aliorum opinionem, quam diximus Communem esse, in posteriori verò admittendam esse sententiam Bartoli. & verè omnes hi, qui priorem opinionem sequuntur, in contractu emphyteutico loquuntur, qui vltimam, partim & in emphyteutico, partim in contractu locationis, & frequentiùs hanc examinant controuersiam. Ratio autem discriminis inter hos contractus ea reddi poterit, quòd contractus emphyteuticus, tot concessiones censetur habere, quot sunt generationes, & licet fiat in plures generationes, in effectu, & virtualiter repetitur, & renouatur concessio in qualibet generatione, argumento eorum, quæ notat Bartolus in l. mortis causa capitur. ff. de donatione causa mort. idem & Alexand. in l. si mihi & Titio. ff. de verborum obligationi. Sic & in contractu feudali, si is fiat ab ecclesia, quæ consueuit res dare in feudum in masculos tantùm, in mares, & fœminas: licet non teneat hæc conuentio quo ad fœminas, capitulo secundo. de feud. capitulo primo. §. primo. qui feuda dare possunt. remanebit valida quo ad masculos, vt existimat Bald. in cap. 1. §. 1. super verbo. consuetudo. & ibi Mart. Laud. de his, qui feud. dare possunt. Fulgosius consilio 220. lacobi. de feudis, verb. feudum. colum. vlt. quos Carol. sequitur dict. quæst. 10. At in locatione ad longum tempus non est idem: cùm vna sit locatio, nec possit congruè distingui, aut diuidi sine lęsione contrahentium, maximè locantis, siquidem minor est pensio in locationibus ad longum tempus, vel in perpetuum, quàm quando locatur res ad sex, vel nouẽnouem annos duntaxat, vnde si locatio ad longum tempus reduceretur ad minus, & breuius sine pensionis argumento: læderetur multùm ipsa ecclesia, sicuti sensit gloss. in l. si decem. ff. locat. Bart. in consil. 159. colum. vltim. Ego profectò non video inter hæc duo congruam differentiæ rationem: cùm etiamsi fateamur in contractu emphyteusis ad tres, vel quatuor generationes: secundam ipsam generationem, item & tertiam ab ipso domino, qui rem dedit in emphyteusim, ius habere, quod Bart. notat in d. l. mortis causa capitur. scripsimus & nos in rub. de testamen. 3. part. nu. 26. verè tamen hic vnus contractus est, ex quo ius quæritur primæ, secundæ, & tertiæ generationibus, vnusq́;vnusque contractus censetur, eademq́;eademque læsio dubiò procul contingere potest tàm locanti, quàm conducenti: tàm danti in emphyteusim rem aliquam, quàm recipienti, ratione minoris, vel maioris pensionis: non enim sub eadem pensione annua reciperet quis emphyteusim ad vnam tantùm generationem, sub qua eandem reciperet ad tertiam vsque generationem. Et ideò res ista dubia apparet. Nec obstant verba text. in dicta Clement. 1. & in d. extrauag. 1. & in d. §. emphyte. quia non referuntur ad totam concessionem, sed solùm ad excessum prohibitum, cuius respectu locatio erit nullius roboris, omninò nulla, nec aliquid ex ea conducẽticonducenti adquiretur: non enim ex hoc tollitur, quo minus illud, quod fit intra limites à iure permissos valeat. quod senserunt Decius in d. Authen. qui rem Alcia. in d. §. sed si mihi. nu. 20. Curt. 2. part. de feud. q. 6.

Tandem, vt liberè sententiam dicam, in contractu emphyteusis & locationis, existimo veriorem esse Bartol. & sequacium opinionem, vt omninò & in totum, contractus irritus iudicetur, nec sustineri possit in ea parte, quæ fieri iure, & |

p. 282

licitè poterat. Et præter ea, quæ pro Bart. adduximus, quibus non est congruè responsum: hāchanc partem probat tex. insignis in Authent. de non alien. §. si verò etiam perpetuam. &c. colla. 2. in hæc verba, Si verò etiam perpetuam quispiam emphyteusim accipere præsumpserit, quod nōnon licet, aut temporalem quidem, non tamen secũdumsecundum huius nostræ legis obseruationem, etiam sic cadat quidem de emphyteu. Hactenus Nouella constitutio, quæ in pœnam contractus aduersus legem conuenti, statuit accipientem statim cadere ab emphyteusi. Cadere inquam etiam ab eo iure, quod licitè ei concedi potuit, alioqui nōnon esset congrua loquendi forma, siquidem ab eo contractu, vel ab ea parte conuentionis, quæ nulla est, non statuitur congruè, quòd cadant contrahentes. idem comprobatur ex eodẽeodem tex. dum dixit, etiam sic cadat, quasi dixerit, cadat & in hoc casu, sicuti & in paulò ante prænotatis in §. si quis igitur. vbi in pœnam scriptũscriptum est, cadat quidem mox precio, rursus, & in §. si quis autem. per donationem, inquit, & ipso, ꝙquod datum est omninò cadat. ex quibus id mihi constat, verba illa, etiam sic cadat quidem de emphyteusi, ad ipsam integram emphyteusis conuentionem referenda esse, & ad initium, & tempus cōtractuscontractus, ita quidem, vt accipiens emphyteusim contra constitutionis & iuris formāformam statim contractu omninò cadat. Quamobrem Bar. opinio mihi magis vera videtur.

Non obstat huic sententiæ regula illa, quòd in separabilibus vtile non vitiatur per inutile, quia cùm hîc tractemus de vnica tantùm locatione, de vnica tantùm emphyteusi, non potest cōmodècommode separatio fieri, non enim est ita commoda locatio pro tribus annis respectu trium annorũannorum, sicuti pro decem vel viginti annis respectu totius tex. item in d. §. quod autem. vers. nec illud. non probat opinionem Bal. cùm in eo non agatur de vnica locatione ad longum tempus, vel vltra tempus iure permissum, nec de emphyteusi cōcessaconcessa vltra generationem permissam, sed de pacto de renouanda locatione, vel renouanda emphyteusi finita prima generatione, aut elapso tempore à iure permisso, quod maximè differt ab hac quęstione: nam in illa specie remanet ipsa locatio valida reiecto pacto à iure reprobato, & in fraudem legis addito, quemadmodum in præcedenti quæstione diximus: at in præsenti dubitatione, locatio cùm vnica sit, seu emphyteusis concessa vltra tempus à iure permissum, in totum vitiatur.

Sed præmissa Baldi sententia, cùm ea sit frequentiori calculo recepta, oportet eam intelligere veram esse, nisi ex probabilibus coniecturis appareat, locatorem, aut conductorem, non minori tempore rem illam vel locaturum, vel conducturum, quod fatentur omnes & præsertim Alex. Soci. & Alci. in d. §. sed si mihi. notat Bart. in consi. 159. col. 3. quem diminutè retulit Feli. in c. cùm super. de offic. deleg. col. 2. Carol. Moli. d. q. 10. nu. 46. optim. text. in l. Iuli. §. si quis colludente. ff. de actio. empt. vt puta, si emphyteuta tempore contractus ecclesiæ dederit trecentos aureos, pro emphyteusi vsq;vsque ad quartam generationem, & sic vltra tempus à iure permissum. Nam vel in totum est rescindenda emphyteusis fauore recipientis, vel in totum erit valida, quod fieri non potest: quod exemplum nōnon conuenit planè emphyteusi ecclesiasticæ propter decisionem tex. in d. Auth. de non alien. §. si verò etiam perpetuam. in 2. eius parte. vbi recipiens emphyteusim ecclesiasticam vltra tempus à iure permissum, in pœnam, quod dedit, amittit. commendat Areti. in l. si aliquam rem. col. 14. ff. de adquir. poss. deducens ex eo aliud, ꝙquod expressim ex contextu colligitur. Nisi iuxta aliqua causa valeat recipientem emphyteusim à pœna excusare.

Ex his etiam deducitur, non esse Baldi sententiam admittẽdamadmittendam, vbi locatio vltra tempus permissum fit hac adscripta conditione, vt vnica tantùm pensio pro toto tempore soluatur: hoc etenim casu omninò, & in totum vitiatur contractus, quia vnica pactio est, quæ commodam tẽporistemporis diuisionem non patitur, & id expressim decidit Bald. consil. 475. libro 1. quem sequitur Andræas Tiraq. lib. 1. de retract. §. 23. gl. 1. nu. 10. quorum opinio defendi iure poterit, etiamsi teneamus Baldi & aliorum opinionem, quæ CōmunisCommunis est.

Eadem ratione si locatio facta sit ad vitam, quæ minimè valet in re ecclesiæ, vt modò probauimus: penitus rescindetur, eritq́ue omninò nulla, nec sustinebitur ratione trium annorum aut eius tẽporistemporis, ad quod fieri iure poterat. est enim hæc vnica & ex mente contrahentium indiuidua locatio, in qua non potest separatio cōgruacongrua fieri eius temporis, quod permissum est, ab eo, in quo excessus adest, quod maximè est considerandum.

Tertiò, Extrauagans constitutio intelligenda est in rebus ecclesiæ, quæ quotannis coluntur, & ex eis fructus quolibet anno colliguntur, alio

6

*qui si res ecclesiæ eius sint conditionis, vt ex eis quolibet triennio vnicus tantùm fructus percipiatur, poterunt in nouem annos locari, sensit hanc interpretationem Andræ. Barb. in rubri. de reb. ecclesi. nu. 52. cui accedit quod Bald. notat in l. ædem. colum. 1. C. locat. scribens, emphyteutam priuati cessantem à solutione per triennium, non cadere emphyteusi, si ex re emphyteutica quolibet biennio vnicus fructus colligatur. est etenim tunc necessarium, quod cessetur à solutione canonis per sex annos, idem Alex. in l. diuortio. §. 1. col. vl. & ibi Ias. §. quod in |

p. 283

anno. 3. notab. ff. sol. ma. idẽidem Ias. in l. 2. co. 2. C. de iure emph. & in Auth. qui rem. C. de sacr. eccle. 2. col. Catelli. Cotta dictione, emphyteuta priuati. facit ad hoc opt. tex. in l. si sic. ff. quemadm. seruit. amitt. cuius Ias. in d. l. 2. meminit. n. 4. & nu. 52. & alibi solet prædicta iurisconsulti respōsioresponsio ad alias quæstiones adduci, tametsi difficilẽdifficilem habeat intellectum.

Quartò, eadẽeadem constitutio prohibens rerũrerum ecclesiæ locationem vltra trienniũtriennium, ita est interpretādainterpretanda, vt non tantũtantum locatio vltra trienniũtriennium non valeat, nec teneat: sed nec mandatũmandatum ad locandas res ecclesiæ possit alteri concedi vltra trienniũtriennium. Atq;Atque ideò si mandatum alicui detur ad locandas res ecclesiæ, erit intelligendũintelligendum ad trienniũtriennium tantùm, quo finito procurator nōnon poterit absq;absque noua cōmissionecommissione etiāetiam in aliud trienniũtriennium res ecclesiæ locare. idẽidem si mandatum expressim detur ad locādaslocandas res ecclesiæ bis, ter & pluries, ad trienniũtriennium tamẽtamen mandatũmandatum finitur elapso primo triẽniotriennio, sicuti respondet eleganter Dec. cons. 282. dicẽsdicens, alioqui fraudem posse fieri prohibitioni iuris Canonici. si quis ex mandato administrator posset habere potestatem perpetuam, vel vltra triennium ad locādaslocandas res ecclesiæ. esset etenim quędam perpetua locatio, etiam si mandatarius ad trienniũtriennium tantùm locaret eas res, & eo finito deinde ad aliud triennium. quod existimo adnotatione dignum, & oportere ita esse ad tutiorem rerum ecclesiæ administrationẽadministrationem, quamuis quibusdam dubium videri possit.

Quintò, sunt qui huius constitutionis interpretationem examinantes asseuerent, eam per cōsuetudinemconsuetudinem sublatam esse, & hanc consuetudinem validam fore. Id enim conatur probare Rochus Curtius in capitul. vltimo de consuetudin. folio paruo 51. colum. 1. & sentit Syluest. verb. Alienatio. §. 15. ego verò distinguendum esse opinor, aliud siquidem est, eam constitutionem nōnon fuisse ab initio receptam, aliud semel receptam consuetudine fuisse sublatam. Priori etenim casu certum est, legem nullam vim obtinere, si ab initio recepta non fuerit à subditis. l. de quibus. ff. de legibus. capitu. in istis. §. leges. 4. distinct. vbi scribit Domi. leges à principe dari ea conditione & intentione, vt non aliter obligent, quàm si fuerint à republica receptæ: ad idem gloss. in capitu. 1. de treug. & pace. gloss. in l. rem non nouam. §. patroni. C. de iudic. & est communis opinio, nam & maximè præsumendum est, eam legem, quæ à republica non recipitur, minimè ei conuenire. Posteriori verò casu lex semel recepta tollitur per consuetudinem legitimè pręscriptam. capitul. vltim. de consuetud. & sanè tunc dicitur, legem nōnon fuisse receptam, quando principe sciente per aliquot actus contrarios excluditur: eo autẽautem ignorante, vbi per decennium lex negligitur, & omittitur, nec vllo pacto admissa fuerit. Imol. & Feli. n. 13. in c. 1. de treug. & pace. Ias. in d. l. rem non nouānouam. §. Patroni. quibus præmissis cōstatconstat, qualiter intelligendum sit, quod Rochus Curtius scribit. potuit nanq́ue ea constitutio non recipi, & deinde recepta contraria tolli consuetudine, ita vt tũctunc ius antiquum sit obseruandum. apud Hispanos dubium est, an ei cōstitutioniconstitutioni sit derogatũderogatum: vidi etenim sæpè eam adduci & tractari in aliquot controuersijs, & quandoque admissam, quandoque neglectam fuisse, proinde iudicis examinationi hoc dimittimus.

Sextò, visum est quibusdam, Pauli constitutionem locationem rerum ecclesiæ vltra trienniũtriennium prohibuisse, ita quidem vt ipsas res prohibeat locari, non tamen fructus & reditus ecclesiasticos. Sæpissimè enim contingit locari non ipsos fundos, non ipsa ecclesiarum prædia, sed fructus & reditus ad aliquod beneficium pertinentes, & hanc locationem vltra trienniũtriennium fieri posse quidam opinantur, nec de hac intelligendam esse Pauli prohibitionem, quod comprobatur & l. Regia 9. tit. 17. partet. & opinione Panor. cuius memini in hoc capite nu. 1.

Hactenus de locatione rerũrerum ecclesiæ, cui quæstioni illa proxima est, an res ecclesiarum possint hypothecæ summitti, & in pignus dari. Et ad hanc controuersiam præmittendum est, quòd appellatione alienationis in materia fauorabi

7

*li continetur etiam hypotheca, non sic instricta & odiosa: glo. verb. Hypothecam. in l. vlt. C. de reb. alien. non alie. & ibi Cyn. Bal. & alij. Alex. cons. 29. nu. 51. lib. 7. Antoni Fanens. de pignor. 2. par. 3. memb. num. 69.

Probatur prior pars in l. si pupillorum. §. si prætor. ff. de rebus eorum, vbi in prohibitione alienandi res pupillorum, quæ fauorabilis est, etiam comprehenditur hypotheca: idem in alienatione rerũrerum eccl. tex. in c. nulli. de reb. ecclesi. l. vl. paulò antè citata. Et ideò quod Bar. scribit in l. in quorum. ff. de pign. dicens, prohibitum alienare non posse rẽrem hypothecæ summitere, procedit, quando prohibitio fauorabilis est: id etiam confirmatur ex eo, quòd hypotheca est actus, per quem potest facilimè vera contingere alienatio iure pignoris. l. 2. & 3. ff. de distract. pignor. & ob id prohibita censetur. l. oratio. ff. de sponsa.

Posterior pars constat ea ratione, quòd per hypothecam non transferatur domininum, & ideò alienatio hypotheca propriè dici non potest. l. alienationis. ff. de verborum significatio. quamuis aliquot rationibus probari possit, in quacunq́ue materia prohibita alienatione, & hypothecam prohibitam esse, quas colligere licet ex Andræa Tiraquel. lib. 1. de retractu §. 1. gloss. 14. numero. 13. & sequentib. & Alciato. in d. l. alienationis. ex his profectò constat, in pro|

p. 284

hibitione alienationis rerũrerum ecclesiæ, etiam hypothecam contineri, licet ea expressim non foret prohibita, in dicto capitulo. nulli. Cuius decisionem in hypotheca tantùm speciali, non in generali procedere ex eo textu adnotârunt Abb. Barb. & Doct. in ibi. idem Abb. in capitu. 2. de precar. Deci. in l. ciuitas. ad finem. ff. si certum petat. Antoni. Fanen. de pignoribus. 2. parte. num. 10. probat tex. in Auth. de non alien. §. nos igitur. vbi gloss. expressa, verb. tradere creditoribus. specialis etenim hypotheca plus afficit rem, quàm generalis: siquidem seruus specialiter hypothecæ obligatus non potest manumitti, si verò generalis sit hypotheca, iure manumittitur. l. tertia. C. de seruo pigno. dat. manu. l. licet. & l. pe. ff. in ꝗbquib. caus. pignus tacitè. contra facit. gl. in c. quanquāquenquam. ver. plus. 23. dist.

Illud verò prætermittendũprætermittendum non est, pœnas à iure statutas contra alienantes seu obligantes hypothecæ titulo res ecclesiarum, & eos in quos alienatio fit, non esse admittendas, nec locum habere ante realem ipsarum rerum traditionem: nōnon enim dicitur res alienata, donec traditio facta fuerit. l. alienatum non propriè. ff. de verbo. significatio. quod in specie placuit Baldo in capitul. 1. §. aut si liuellario. quibus mod. feudum amitt. Saly. in l. vltim. C. de rebus alie. non alie. Iason in l. vlt. quæst. 19. C. de iure emphyt. pulchrè Ferd. Loazes præsul Ilendensis in §. Dyni. ff. de legat. 1. nu. 284. quorum opinionem sequũtursequuntur eam dicentes, communem esse Antoni. Fanens. de pignorib. 2. part. membro 3. numer. 78. & Tiraq. lib. 1. de retract. §. 1. glo. 2. n. 41. tametsi ipsa verbalis alienatio etiāetiam absq,absque traditione, à canonib. prohibita sit, & ideò nulla cẽsericenseri debeat.

Cæterùm, res ecclesiarũecclesiarum tradi in pignus iure prohibitum est, & nihilominus distinguere oportet inter res ecclesiarum, quæ non deputantur ad altaris ministerium, nec ad cultus diuini ce

8

*lebrationem, vt domus, prata, vineæ & similia: & res, quæ ministerio & cultui diuino sunt destinatæ, sicuti sunt vasa, vestimenta, calices & alia altarium ornamenta. Priores res alienari possunt, & pignori obligari ob vtilitatem ecclesiæ, præmissa canonica solennitate: at posterioris classis res non aliter alienandæ sunt, nec in pignus tradendæ, quàm ex summa necessitate, ita quod non erit quælibet necessitas sufficiens ex mente gloss. & Doctor. in capitulo 1. de pignori. vbi hoc adnotârunt expressim Imola. & Barba. imò & ex summa necessitate priùs alienatio incipienda est ab his rebus, quæ tantùm sunt benedictæ, non ab his, quæ sunt consecratæ, quod sentiunt inibi Ioan. Andræ. & Imo. & esse hanc distinctionem communem fatetur Ripa in l. obligatione. columna penultim. ff. de pignori. alioqui res ecclesiarum non sunt dandæ in pignus laicis. text. in dicto c. 1. nec clericis. gl. in Cle. si beneficiorũbeneficiorum. de decimis. ad finẽfinem: vbi est opti. tex. & notat Ripa in d. l. obligat. colu. pen.

Causa verò præcipua ad alienationem rerum ecclesiæ, etiam earum, quæ ministerio diuini cultus destinantur, & vt in pignus hæ dari possint, ea est, ad subueniendum pauperibus, ne frigore seu fame pereant, & ad redemptionem captiuorum. l. sancimus nemini. C. de sacrosanct. eccle. cap. sicut omninò. ca. aurum. capit. Gloria episcopi. 12. q. 2. non tantùm ad alendos proprios parochianos. glo. in d. c. 1. de pignorib. sed & ad exterorum alimenta & redemptionem. gl. communiter recepta in d. cap. sicut omninò. & Rip. in d. l. obligatione. num. 54. Simulachra etenim viuentia Dei excolunt & exornant, qui largitione erga pauperes vtuntur authore Lactantio Firmiano libro 6. cap. 13. laudatur diuus Augustin. à Possidonio in eius vita. cap. 24. quòd vasa dominica frangi & conflari iubebat propter captiuos, & quàm plurimos indigentes, quibus ea dispensabat. quod idem author diuum Ambrosium fecisse commemorat. & id constat lib. 2. de officijs. c. 28. à quo Gratianus deduxit canonem illum: aurum habet ecclesia. Hieronymus de vita clericorum ad NepotianũNepotianum, inquit: Multi ædificant parietes & columnas ecclesiæ substruunt, marmora nitent, auro splendent laquearia, gemmis altare distinguitur, & ministrorum Christi nulla electio est. idem dixerat paulò antè: Gloria episcopi est, pauperum opibus prouidêre, ignominia omniũomnium sacerdotum est, proprijs studere diuitijs. Hæc sanè & alia descripsit Gratianus ex Hierony. in d. ca. Gloria. quo in loco manifestum est & enorme vitium, dum legitur absurdo prorsus sensu, columnas ecclesiæ subtrahunt: etiam si interpretes id vitium frigidis glossematis conentur dissimulare. Idem Hieronymus ad Demetriadem. Alij, inquit, ædificẽtædificent ecclesias, vestiant parietes marmorum crustis, columnarum moles aduehant, earumq́ue deaurent capita preciosum ornatum non sentientia, ebore, argentoq́ue valuas, & gẽmisgemmis aurata distinguant altaria. Non reprehendo, non abnuo. Subdit idem author. Sed tibi aliud propositũpropositum est: ChristũChristum vestire in pauperib. visitare in languentib. pascere in esurientib. suscipere in his, qui tecto indigent. Hactenus ad DemetriadẽDemetriadem. idẽidem ad RusticũRusticum MonachũMonachum inquit. Sanctus Exuperius Tholosæ episcopus viduæ Saraptensis imitator esuriens pascit alios, & ore pallente ieiunijs, fame torquetur alienāalienam omnemq́;omnemque substantiam Christi viscerib. erogauit. Nihil illo ditiùs, qui corpus Domini canistro vimineo, sanguinem portat in vitro. quib. profectò verbis diuus Hieronymus tantoperè laudat episcopũepiscopum, qui sacra vasa in pauperũpauperum erogârit alimenta, & templum Dei spoliârit, ne deesset pauperib. id verò cautè est accipiendũaccipiendum, & ita ꝗ| p. 285demquidem, vt tunc demum hoc fiat, cũcum maxima & ingenti necessitate & inopia pauperes premāturpremantur, siquidẽsiquidem non licet vasa & ornamenta sacra vendere aut pignori dare, vt subueniatur cuicuncuicunque pauperum necessitati, quod authore Theophylacto super MarcũMarcum docuit Christus Iesus, dum ægrè tulit, apostolos molestos fuisse mulieri preciosissimo vnguento eius corpus vnguenti, ex eo quòd maiorẽmaiorem haberent curācuram pauperibus subueniendi, quāquam colendi verũverum Christi corpus, & quòd ei cultus exhiberetur. Igitur non oportet, nec permissum est, nec decet, vasa & ornamẽtaornamenta ad cultum diuinũdiuinum necessaria temerè vẽdivendi, aut pignori dari, vt pauperib. subueniatur, nisi vel ipsa vasa nimis essent preciosa, & posset pauperum inopia simul & cultus diuinus honestè, ac decorè ex eorum precio tolli, atq́;atque exhiberi, vel pauperes extrema vrgerentur fame & necessitate. quod prælatorũprælatorum arbitrio est relinquendum.

Quid autem respondendum erit de his, qui vel propria culpa, luxuria & prauis moribus, vel propter crimen in paupertatem & inopiam in

9

*ciderunt, atque ideò carceribus publicis inclusi famem, quod aiunt, Saguntinam patiuntur, aut vinculis grauissimis & perpetuis opprimũturopprimuntur, non habentes vnde hæc tormenta redimere valeant, an pro his redimendis possunt res ecclesiarum alienari, aut dari in pignus? Et videtur his non esse subueniendum, qui eorũeorum culpa & vitio in paupertatem inciderunt, in aliāuealiamue necessitatem. l. bona fides. ff. depositi. capitu. ex parte. de consuetu. l. etiam. §. licet. ff. soluto matrimo. l. vltim. §. vl. ff. de his, quæ in frau. cred. l. penultim. ff. de iure dot. quibus decisionibus diligenter consideratis hoc probari & persuaderi potest. His accedit, quòd cũcum eques quidam ingens patrimonium per luxum ac libidinem absorbuisset, atque insuper magnam æris alieni vim contraxisset, quibusdam pro eo inter cedẽtibuscedentibus apud Alfonsum Arragoniæ Regem, ne saltem quæ debebat, corpore luere cogeretur, vtq́ue ei subueniret: Rex ipse respondit, si tantam pecuniam, vel in sui Regis obsequium, vel patriæ commodis, vel subleuādissubleuandis propinquis impendisset, audirem vtique. Nunc quoniam tantas opes impendit corpori, par est vt luat corpore. Hæc Alfonsus Rex sapientissimus authore Antonio Panormitano in eius Apophthegmatis. Quam obrem non omninò pium est, & fortasse impium, res ecclesiarum vendere, & pignori dare ad subueniendum his, qui in paupertatem & carceres ob propria scelera & luxuriam inciderunt. idem probat glo. in capit. quæ in ecclesiarum. de consti. verb. ad inopiāinopiam, quam Doct. ibi sequuntur communiter.

Contrariam sententiam asserit glo. in c. sacrorum. 12. q. 2. probans, res ecclesiæ alienare posse ad alendos pauperes, etiam eos, qui in paupertatem propria culpa inciderunt. item & ad redemptionem eorum, qui ob crimina carcerib. publicis opprimuntur. Commendat Bald. in l. illud. in princi. C. de sacrosanct. eccle. Campeci. 3. parte de dote. q. 12. sequuntur & eam Alex. in l. quamuis. ff. solu. mat. col. 2. Deci. in c. pastoralis. §. verum de appellatio. col. 3. Ananias & Felin. in c. significauit. de Iudæ. idem Feli. nu. 67. & Deci. col. penultim. in c. quæ in ecclesiarum. de cōsticonsti. Ioan. Lupi in rub. de dona. §. 78. nu. 30. quorum opinio communis est, apud me tamen dubia, & ideò distinctiùs intelligenda, aliquot prænotatis ad huius quæstionis expeditiorem intellectum.

PrimũPrimum, ego fateor, nec arbitor negari posse: quoties quis constitutus sit in paupertate, ita vt fame periturus sit, nisi ei subuentum fuerit, Eleemosynam ei exhibendam esse, bonaq́ue ecclesiarum ad eius alimenta vendi licitè posse, etiam si is in eam paupertatem propria culpa, luxuria, prauisq́ue moribus deuenerit, ca. pasce. 88. dist. tradit Deci. in d. §. verum. atque ita poterit communis sententia procedere.

Secundò, illud est adnotandum, priuilegia iure cōcessaconcessa his, qui inopia & paupertate laborant, non cōpeterecompetere his, qui data opera, ex culpa ad casum paupertatis ordinata & præmeditata, vt priuilegijs vterentur, in paupertatem inciderint. text. insignis in dicta l. penul. ff. de iure dot. quo decisum est, socero non competere aduersus generum priuilegium, ne cōueniaturconueniatur vltra quàm facere possit, vbi soceri ipse specie futuræ dotis induxerit generum, & cùm sciret se præstare dotem non posse, id egerit, vt genero insi diaretur. cuius responsi meminêre ad hanc rem Paulus Castrens. eleganter in l. etiam. §. vlti. & in l. rei iudica. §. fin. ff. solut. matrimo. Alex. & Ias. in l. non tantùm. ad finem. & Ias. in l. sicut autem. ff. dere iudica. 2. col. idem Ias. in princ. de actio. nu. 88. optimus tex. in d. l. vl. §. vlt. ff. quæ in fraudẽfraudem credi. & in d. l. etiam. §. licet. & id omnes passim fatentur.

Tertiò, est in eadem quæstione non omittendum, priuilegia concessa à iure his, qui inopia & egestate opprimuntur, non esse seruanda, quoties alteri fit præiudicium, si pauperes & inopes in eum statum ob scelera & culpam propriam deuenerint. glo. & Doct. præsertim Abb. & Felin. in dicto c. quæ in ecclesiarum. Iason in Authen. res quæ. num. 20. & Curti. Iunior. nume. 32. qui hanc opinionem fatentur communem esse, ex ea deducentes, prohibitum ex causa fideicommissi expressi, vel taciti rem aliquam alienare, non posse eam vendere ad hoc, vt ex eius precio à carcere publico, & à publica condemnatione liberetur, etiam si ob paupertatem non possit aliunde condemnationem & pœnam soluere, quod præter Iason. & Curti. tenent ibi Salicet. |

p. 286

Angel. & Paul. Castrens. item Roma. Imol. & Angel. in l. Marcellus. §. res quæ. ff. ad Trebellia. Alexand. in consilio 23. numero 14. libro 1. quorum opinio Communis est secundum Ias. & Curti. in dict. Authent. res quæ. Ioan. Crot. colum. 18. & Ferdi. Ilerdensem num. 363. in l. filiusfamiliâs. §. diui. ff. de legat. 1. & hoc ipsum testator sensisse, & voluisse manifestum est, ne alioqui consentiamus, res subiectas restitutioni, & alienari prohibitas, posse ob crimina & scelera fideicommissarij alienari, & licet Fulgo. in dict. Authent. res quæ. AlexāAlexan. in l. quamuis. col. 2. ff. solu. matri. & in d. §. res quæ. col. 1. Carol. Moli. dicto consil. 23. Ferdi. Ilerdens. dicto num. 363. in filio & descendentib. testatoris responderint contrarium, ego eorum sententiam opinor maximè refragari testatoris voluntati, qui ideò rem alienari prohibuit, ne ea esset criminibus, luxuriæ & vitijs successorum obnoxia. Fateor tamen has res alienari posse ad subueniendum necessitati hæredum & successorum, ne hi fame pereant, vtq́ue à captiuitate redimantur, Bar. in l. quemadmodum. 2. col. C. de agricol. & censit. lib. 11. Alex. in d. §. diui. 6. col. & Doct. communiter in d. Auth. res quæ. & Io. Lupi. in rubr. de dona. §. 16. nu. 6. & 9. atque ita extenditur decisio Imperatoris in dict. Authen. res quæ. quibus illud addiderim, Fulgosij opinionem, cuius modò memini, aduersus communem, & magis receptam sententiam proponi. Nam cùm doct. tractauerint de interpretatione text. in dict. Authen. res quæ. & ea in filijs & descendentibus testatoris loquatur, satis constat, eorum opinionem etiam in filio testatoris intelligendam esse. Nihilominus alienatio rei prohibitæ alienari facta, vt redimatur possessor à carceribus publicis, quibus captus ob scelera detinetur, viuẽteviuente ipso possessore, qui alienauit, sustinebitur, nec rescindi poterit. ex l. peto. §. prædium. ff. de legat. 2. l. Statius Florus. §. Cornelio fœlici. ff. de iure fisci. quod in hac specie Ferdi. Ilerdensis verum esse censet in d. §. diui. num. 367.

Quartò, & si pium & licitum existimem, res ecclesiarum vendi ad subleuandam famem eorum, qui etiam ob crimina publicis carceribus detinentur: nōnon tamen possum mihi persuadere, id licere ad soluendam pœnam ipsorum delinquentium, vt à carceribus, quibus iustè opprimuntur, liberentur & redimantur. Hæc etenim punitio iusta est, & reipublicæ conueniens, igitur non expedit, res ecclesiarum alienari & vendi ad euitandam iustam hanc punitionem, nec cōtrariumcontrarium alicubi in iure, ni fallor, vrgenter & verè probabitur: imò pro redimendis à carceribus his, qui ob æs alienum & debita inibi detinentur, arbitor non esse temerè alienandas res ecclesiarum, nisi debitores ipsi eorum parentes, vel filij, ex ea carcerum oppressione fame alioqui perierint, in eoq́ue sint periculo cōstituticonstituti, vt ni à carceribus liberentur, fame sint perituri, à qua ob eorum industriam, artem & laborem à carceribus soluti, verosimili coniectura liberabuntur. qua in re omninò prælatorum arbitria præuio diligenti examine sunt exhibenda.

Ex quibus omnibus, si maturè considerentur sanctorum patrum canones & decreta, manifesti iuris est, non esse permittendam rerum ecclesiæ alienationem, nec pignoris dationem, vt ex pecunia & precio à triremibus redimantur hi, qui in id opus publicum ob crimina dānatidamnati fuêre.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. XVI.

SVMMARIVM.