Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT VIII.

QVONIAM hac ætate in his cōstituẽdisconstituendis annuis reditib. reuendẽdireuendendi pactio sępissimè apponitur, oportunè tractabitur, quāquam vim hęc pactio in contractib. habeat, quò ad translationem dominij, & an ex pacto de retrouendendo præsumatur contractus vsurarius? Nam hæc clausula, reuendendi, solet ita variè cōcipiconcipi & scribi, vt non leuis sit dubitatio, an transeat dominium rei venditæ in primum venditorem statim, quòd conditio vel tempus secundæ venditionis euenerit, absque alia traditione. Qua ratione aliquot conclusiones explicabo, quò hæc controuersia facilius dissolui possit.

Prima conclusio, Ex pacto adiectionis in diem, vel legis commissoriæ, transfertur dominium absque noua traditione, & ideò competit rei vẽdicatiovendicatio. Subijciam ad faciliorem intellectum vtriusque pactionis exempla. Est etenim pactum legis commissoriæ, cùm ego Titio rem vendo centum aureis, & eam trado ea lege & conditione, vt si intra mensem precium non soluerit, res sit inempta. Pactum autem adiectionis in diem concipitur in hunc modum: vendo rem Titio, ita quidem, vt si intra mensem alius meliorem conditionem attulerit, aut precium addiderit, res sit inempta: adueniente siquidem conditione transit dominium absque traditione in priorem venditorem, qui legem contractui dixerit. textus optimus in l. si quis hac. ff. de rei vendicat. vbi in princ. traditur exemplum adiectionis in diem, & de pacto legis commissoriæ. tex. in l. vlti. ff. de lege. commi. l. commissoriæ. verb. vendicare. C. de pact. inter empt. & vendi. gloss. communiter recepta in l. traditionibus. C. de pact. Bald. Salice. & alij in l. ab emptione. ff. eod. Barto. & Paul. in l. in diem. ff. de aqua pluuial. arcend. idem Bartol. in l. 3. §. Marcellus. ff. de in diem adiectio. text. ad idem in l. si hominem. ff. de vsucap. & in l. si duobus. ff. de diuers. & temporis præscript. tradit Decius in consi 187. nu. 4. Ex quibus apparet, hanc opinionem CōmunemCommunem esse, quæ planè procedit, non tantùm in pacto concepto verbis legis commissoriæ specialibus & expressis, sed & in eo, quod æquipollentibus verbis additum fuerit. Non enim verba, quæ à iureconsultis legi commissoriæ adscribuntur, de forma sunt, sed sufficiunt æquipollentia, vt sunt omnia, quæ important cōtractuscontractus resolutionem ipso iure & directo, qualia sunt hæc, habeatur contractus pro infecto, & illa verba, quę exequutionem facti significātsignificant, & præmittunt resolutionem ipso facto. text. & ibi Bal. in l. vl. §. 1. ff. de rescin. vendi. sicuti constat, vbi actũactum fuerit, quod indefectũindefectum solutionis possit venditor sine iudicis ministerio rẽrem ipsam adsumere, possidere, & frui propria authoritate, quod in specie adnotauit Carol. Mol. in consuet. Parisi. tit. 1. §. 23. num. 11. cuius sententia iudicio supremorũsupremorum iudicum cōfirmataconfirmata fuit, quẽadmodumquemadmodum ipse Carolus testatur in Alexan. consilio 10. libro 1.

Hæc verò conclusio iure & frequenti omniũomnium consensu admittitur, vbi pactio ista apponitur contractui venditionis statim, & vt aiunt, in continenti. Nam si ex interuallo adscripta, additáue fuerit, vtcunque fiat, etiam verbis directis, & proprijs legis commissoriæ, vel adiectionis in diem concepta sit, non transfertur dominium in venditorem primum absque traditione. glo. celebris in dicta. l. ab emptione. verb. cogaris. quam inibi Doct. sequuntur Bal. Salic. & Deci. in dicta l. traditionibus. Paul. Castrens. in l. 1. ff. de donatio. Alex. & Areti. in l. qui absenti. §. 1. colum. 2. ff. de adquirend. poss. idem Alex. in l. 1. colum. 3. ff. de solut. mat. idem Alex. consi. 10. num. 7. lib. 1. & alij plures, quorum meminit Andræ. |

p. 381

Tiraquel. lib. 2. de retract. §. 1. glo. 7. num. 4. & 5. Nec enim ex his pactis legis commissoriæ, vel adiectionis in diem ipso iure resoluitur venditio, cùm hæ pactiones ex interuallo in conuentionem deducuntur. Quam ob rem oportet semper aduertere, & hac in re perpẽdereperpendere, an hęc pacta in ipso cōtractucontractu statim scripta & conuenta fuerint, an interuallo in pactionem adducta.

Secundò, eadem conclusio planè vera esse censetur, quando pactio legis commissoriæ, vel adiectionis in diem concipitur verbis directis: si verò verbis obliquis concepta fuerit, constat, non transferri dominium absque noua traditione, secundum gloss. insignem in l. 1. ff. de donat. & inibi Bar tol. & Paul. Castrens. idem Pau. l. 1. colum. 2. C. de pactis inter emptor. & vendi. Alexand. in l. Pomponius. §. prætereà. ff. de adquirend. poss. colum. vltim. Iason in d. l. ab emptione. nume. 7. & 8. Rube. consi. 58. numero 2. Curtius Senior consil. 12. Alexand. in dict. consil. 10. colum. 3. Bald. Salicet. & Paul. in dict. l. ab emptione. quorum opinio Communis est, sicuti fatetur Andræ. Tiraquel. in d. gloss. 7. numer. 17. & eam probat text. in l. 3. C. de pact. inter emptor. & vend. Qui ea lege, inquit Imperator Alexander, prædium vendidit, vt nisi precium reliquum intra certum tempus restitutum esset, ad se reuerteretur, si non precariam possessionẽpossessionem tradidit, rei vẽdicationemvendicationem non habet, sed actionem ex vendito. Hactenus Imperator, ex quo apparet, verbum, reuertatur, esse obliquum, quẽadmodumquemadmodum & verba hęc, redeat, pertineat, atque his similia. Nec hanc communem sententiam in pacto legis commissoriæ verbis obliquis cōceptoconcepto negare iustè possumus propter authoritatem text. in dicta l. 3. at in pacto adiectionis in diem, etiam si id verbis obliquis conceptum fuerit, eadem sententia periclitatur authoritate iurisconsulti in dicta l. si quis hac. ff. de rei vendicat. cuius verba subijciam ad apertiorem huius rei probationem. Si quis hac lege, inquit Vlpianus, emerit, vt si alius meliorem conditionem attulerit, recedatur ab emptione, post allatam conditionem iam non potest in rem actione vti. Sed etsi cui in diem addictus sit fundus, antequam addictio facta sit, vti in rem actione potest, posteà non poterit. Hæc iuriscōsultusiurisconsultus, qui expressim mentionem facit pactionis adiectionis in diem, & verbis obliquis conceptæ, dum scriptum est, recedatur ab emptione, & tamen asseuerat, post allatam conditionem meliorem, dominium ipso iure ab emptore in venditorem transferri. Et idem in secunda parte respōsiresponsi traditur, nec est vlla differẽtiadifferentia inter primam & secundam partem, nisi quod in prima nulla dies adiecta fuit pacto: at in secunda, dies certa pacto fuit scripta. Quòd si dixeris Bartolum sequutus in priori responsi parte, ea verba: posteà non poterit, esse referenda ad emptorem, qui rei vendicatione vult agere contra vẽditoremvenditorem, aut habentem causam ab eo, quia tũctunc & si emptor habeat rei vendicationem, repellitur tamen, & excluditur exceptione pacti. Hæc profectò interpretatio maximam habet diuinationem, verbaq́ue iurisconsulti satis singularia plurimum restringit: siquidem cum ea generalia sint, actionemq́ue in rem emptori minimè competere ir definitè significent, Bartolus ea interpretatur ita durè, vt parùm significasse iurisconsultum censeat. deinde si Bartol. interpretationem admittamus, falsum profectò videbitur, quod Accursius ibidem censuit scribens, in eadem iurisconsulti responsione probari, speciale esse, ex pacto legis commissoriæ & adiectionis in diem, dominium transferri absque traditione in venditorem, quod post AccursiũAccursium satis receptum est. Accursius autem hanc specialem assertionem tradit in eiusdem text. specie, scilicet, vbi concepta fuit pactio verbis obliquis: ergo saltem ex hoc apparebit authoritas gloss. aduersus communem sententiam. Prætereà in secunda parte text. sunt eadem verba, actionem in rem denegantia, quæ in prima, & tamen constat, in ea parte emptori aduersus omnes actionem in rem negatam esse: igitur Bartoli expositio non admodum est iurisconsulto conueniens, etiāetiam si dixeris in secunda parte verbis directis conceptam fuisse pactionem, cùm hoc ex eo responso minimè deducatur, nec constet, magis conceptum fuisse pactum verbis directis, quam obliquis: imò generalis est Vlpiani responsio. Quam ob rem ego censeo, satis dubiam fore opinionem Communem in pacto adiectionis in diem, nisi quis probare velit, verbũverbum. hoc, recedatur ab emptione, esse directum. quod Bart. negat in d. l. si quis hac. & Salicet. in l. traditionibus. atque ibidem Claudius column. 2. C. de pact. Nec oberit text. in d. l. 3. C. de pactis inter empt. & vendit. quia tractat de pactione legis commissoriæ, quæ, & si in contractu venditionis permissa sit, non est admodum iusta, cùm apponatur in pœnam non soluti intra certum diem precij. Et ideò mirum non est, si ex eo pacto verbis obliquis concepto dominium absq;absque noua traditione in venditorem minimè transferatur.

Secunda conclusio, pactum de retrouendendo, etiam si verbis directis fiat, non inducit translationem dominij absque traditione. Vnde fit, vt si dictum fuerit, quod oblato precio emptori à venditore res sit inempta, nihilominus opor

2

*tet traditionem accedere solutioni precij. Nam & cùm speciale sit in pacto legis commissoriæ, & adiectionis in diem, quod non requiratur traditio, inde deducitur, in pactione reuen|

p. 382

dendi non idem esse, imò traditionem exigi ad translationem dominij, sicuti tenuerunt Bart. in l. 1. numero 10. ff. de donatio. Bartol. & Salic. in l. si prędium. C. de ædili. actioni. Are. in l. qui absenti. §. 1. ff. de adq. possess. Ias. in l. ab empti. col. 3. de pact. Corne. consil. 96. col. vlt. li. 1. Car. Ruinus consi. 32. num. 15. & 26. lib. 1. & cons. sequenti. Curtius Senior d. consi. 12. Angel. in l. si quis hac lege. in princ. ff. de rei vendic. Imola in c. illo vos. num. 16. de pignori. quorum opinionem sequitur, asseuerans eam communem esse Alexan. in consi. 10. lib. 1. num. 5. hanc etiāetiam sequũtursequuntur Catellianus Cotta dictione Pactum. & alij per eum relati. quibus suffragatur tex. in dicta l. si prædium. C. de ædilit. actioni. Ratio item satis vrgens colligitur ex l. 2. C. de pact. inter emptorem & venditor. qua probatur, venditori ex pacto de retrouendendo actionem personalem competere: quam ob rem manifestum est, non transire dominium in venditorem, quia nemo actione personali agit ad rem propriam consequendam, nisi condictione furtiua. l. vltim. in fine. ff. vsufruc. quemadmo. caue. & in §. sic itaque. Insti. de actio. quin & hanc opinionem, quāquam diximus communem esse tenet Paul. Cast. consilio 306. quanquam longa. libr. 2. idem in l. si à te. C. de pact. inter emp. & venditor. Nam quod pactum de retrouendendo verbis obliquis appositum, non habeat hunc effectum, quod trāsferaturtransferatur dominium in venditorem absque traditione, proculdubiò ab omnibus frequentissimo omnium consensu receptum est, secundũsecundum Cumanum in l. 1. ff. de donatio. & ita à plerisq,plerrisque probatum est, quos nominatim citat Andræas Tiraquel. in dicto libro 2. de retract. §. 1. glos. 7. nume. 12. quo in loco diligenter hanc quæstionem tractat. Ego sanè fateor, frequẽtiorifrequentiori doctorum sententia probatum esse, non transferri dominium in venditorem ex pacto de retrouendendo verbis obliquis concepto, eamq́;eamque opinionem admitti à Paulo Cast. in dicta l. si à te. & ab omnibus his, quos in hac secunda conclusione citauimus, quòd si pactum reuenditionis verbis directis fiat & conceptum fuerit, Bart. in d. l. 1. n. 10. & ijdem authores, quorum modò meminimus, paucis exceptis, itidem asseuerātasseuerant, nōnon transferri in venditorem ipso iure dominium, sed necessariam esse traditionem, eamq́;eamque opinionem arbitror communem, aut saltem magis receptam esse. Nam Alexan. & alij, qui Bartoli opinionem communem esse censent, expressim & hanc communem fore fatentur. Nec tamen ea probatur in d. l. 2. C. de pact. int. empt. & ven. cùm inibi tantùm agatur de pacto retrouendendi iuxta communem formulam, quæ obliqua est, concepto, non autem de formula legis commissoriæ, vel adiectionis in diem, & sic de verbis directis. quod Accurs. ibidem sensit, qua ratione aptior est huic Doct. sentẽtiæsententiæ. tex. in d. l. si prædium. qui fortissimam exhibet huic opinioni probationem. Verum & in hac specie, quod pactum de retrouendendo verbis directis appositum inducat ipso iure dominij translationem absque traditione, iure probare nituntur, & cōstanterconstanter adserunt Paul. in dicta l. si à te. Cuma. in dicta l. 1. ff. de donatio. Curti. Senior in additione ad eius consil. 12. in fine. Paul. Castrensi. in l. qui absenti. §. 1. ff. de adq. poss. & ibi Alexan. nu. 7. idem in l. si ita quis. §. ea lege. num. 5. ff. de verbor. obligat. Cynus in l. 1. quæst. 1. C. de rebus alienis non alienand. Bald. in l. ea lege. numer. 7. C. de condicti. ob caus. & ibi Salicet. in 2. & vltima opposit. Rubeus consilio 146. columna 3. Deci. consil. 187. numero 4. Carolus Molinęus in consuetud. Parisi. §. 23. numero 11. Nicolaus Boër. decisio. 182. numero 19. Iason consil. 211. libr. 2. numero 2. idem consilio 128. libro 4. nu. 4. vbi hanc opinionem asserit Communiorem esse. idem fatetur Tiraquel. in dicta gloss. 7. numero 15. eam sequutus. quibus adstipulatur textus insignis in l. voluntate. §. vltim. ff. quib. modis pign. vel hypo. solu. cui non potest congruè responderi. Et ideò hæc iure opinio verior mihi videtur, non obstante l. si prædium. quia ibi actio redhibitoria datur emptori, resoluta emptione ad hoc, vt venditor cogatur rem accipere, & precium solutum reddere ipsi emptori. Nec adeò recepta est contraria sententia, quod omninò teneamur eam communem esse fateri: siquidem plures posteriorem hanc opinionem in specie asseuerant, & sentiunt Iacob. & Alber. in dicta l. traditionibus in fine. C. de pactis. & plerique alij: si eorum rectum sensum consideremus. Constat enim, resoluta venditione ipso iure, dominium, quod in emptorem translatum fuerat, in venditorem iterum transmitti absque traditione, quia per hanc resolutionem, quæ ipso iure fit, omnia in pristinum statum redire, authore iurisconsulto in dicta l. voluntate. §. vltimo.

Cæterum vtcunque sit, etiam si sequamur priorẽpriorem & Bart. opinionem, illud omittendum non est, eam sententiam obtinere, quò ad dominium directum, & directam in rem actionem: siquidẽsiquidem vtile dominium, & vtilis in rem actio absque traditione competit venditori ex pacto reuendi

3

*tionis, etiam iuxta communem formulam obliquè conceptum. textus singularis in l. si cùm venderet. ff. de pignorat. actio. quo in loco Pau. de Castro hoc adnotauit. idem ex ea decisione colligunt & probant Ananias in capitul. conquestus. de vsur. colum. 3. Massuerus in praxi. titul. de retract. num. 4. Soci. consi. 80. libro 3. colum. 1. Burgen. in capitu. ad nostram. de emptio. & vendi. numer. 60. Deci. consil. 614. nume. 4. Anto. Rube. consil. 58. colum. 2. Tiraq. d. gl. 7. |

p. 383

numer. 7. Rogerius à Mota in l. traditionib. C. de pact. nume. 54. Dicens, hanc opinionem Pauli Castren. magis communem esse, quam testatur in Parisiensi prætorio seruatam & receptam fuisse Chassanæ. consilio 33. colum. 3 & item in ducatu Sabaudiæ Hieronym. Cagnolus in l. 2. C. de pact. int. emp. & vendit. n. 84. eaq́ue apud Pictones consuetudine admittitur, quam Tiraquel. refert. d. libro 2. §. 3. eandem opinionem sequitur Angel. Aret. in §. item si. num. 22. Instit. de exception. non obstat text. in dicta l. 2. quo probatur, actionem personalem dari venditori, quia non inconuenit, actionem personalem simul, & vtilem in rem alicui ob eandem causam competere, sicuti expressim probatur in d. l. si cùm venderet. vbi datur actio in rem simul cum actione in factum. Verum Alexand. in d. consi. 10. lib. 1. Cur. Senior d. consi. 12. Iason in d. l. ab emptione. numero 8. Hieronymus Cagn. in dicta l. 2. nume. 82. & Aymon. consi. 12. nu. 7. ab hac Pauli Castrensis sententia recesserunt existimantes, etiam vtile dominium minimè transferri, nec transmitti in venditorem ex pactione ista reuendendi, nec ei vtilem actionem in rem competere, conanturq́ue respondere authoritati iurisconsulti in d. l. si cùm venderet. dicentes, inibi ideò competere actionem in rẽrem debitori, quia creditor non transtulit in emptorẽemptorem dominium per venditionem pignoris, sed tantùm ius ipsum pignoris. quod & Cumanus fatetur in l. 1. ff. de donatio. probatq́ue Regia l. 48. titul. 13. par. 5. quæ quidem responsio minimè satisfacit, cùm in eadem specie, cuius meminit iurisconsultus, dominium translatum fuerit in emptorem ex eo, quod distractio pignoris facta fuerit per creditorem cōsentienteconsentiente debitore, quidum hunc consensum exhibuit, ius redimendi rem & reuenditionem sibi excepisse videtur, cũcum ratāratam habeat venditionẽvenditionem à creditore hoc ius in vtilitatẽvtilitatem emptoris excipiente factam. At si dixeris, apud iurisconsultũiurisconsultum non cōstareconstare, nec de cōsensuconsensu, nec de ratihabitiōeratihabitione debitoris: fatebor equidẽequidem id expressim inibi non significari, sed tamen colligi tacitè, aut saltem dicendum erit, venditionem factam fuisse à creditore lege & iure permittentibus, & ideò translatum esse dominiũdominium in emptorem, quod omninò probatur in dicta l. voluntate. §. vltimo. quam ob rem mihi plurimum placet Paul. Castrensis sententia.

Hinc apparet, quid dicendum sit in ea quæstione, qua quæritur, vtrum venditor ratione pacti de retrouendendo possit, oblato, & consignato precio rem consequi à tertio possessore, qui hæres emptoris non sit? Nam qui Paulum CastrẽsemCastrensem in dicta l. si cùm venderet. sequuntur, necessariò concedunt & fatentur, posse venditorem à quocunque possessore, etiam si is hæres emptoris non sit, rem petere vtili rei vendicatione, quibuscunque verbis concepta fuerit pactio, atque ita præter alios Carolus Molinæus in Alexan. consilio 10. scribit, quadam æquitate fieri, vt venditor habeat aduersus quemcunque possessorẽpossessorem actionem in factum in rem scriptāscriptam. Nec tamen me latet Alexandr. Imolensem, & eos, qui eidem subscripsêre palàm contrarium probare, negantes, actionem venditori ex eo pacto competere aduersus tertium possessorẽpossessorem, sed tantùm personalem contra emptorem & eius hæredem. quod idem Paul. Castrensis sibi parum constans fatetur in dicto consilio 306. libr. 2. ad finem, & sensit in dicta l. si à te. C. de pact. inter empt. & vendit. atque itidem scio posse in acerrima disputatione responderi ad iurisconsulti responsum in dicta l. si cùm vẽderetvenderet. Et nihilominus opinor Paul. de Cast. sententiam in pra xi recipiendam fore. cui adde Guido. Papæ, consi. 49.

Sed & si refellenda foret opinio Pauli, tunc in ea quæstione, quam modò tractamus, inquirendũinquirendum erit, an verum sit, quod de pacto retrouendendi Paul. idem & alij opinantur, cùm id fuerit verbis directis conceptum: nam qui censent, ex eo dominium transmitti in venditorem absq,absque traditione statim oblato & consignato precio, facilè, imò omninò concedunt, actionem in rem posse aduersum quencunque possessorem in iudicium deduci. Qui verò contrariam veriorem esse censent, negabunt planè, actionem aliquāaliquam venditori contra tertium possessorem, qui hæres emptoris non sit, competere.

His sanè explicitis constat, pactionem retrouendendi licitam omninò esse non tantùm iure Cæsarum. dicta l. 2. C. de pact. interempt. & vendi. vbi Angelus & Paul. Castrensi, Regia l. 42. titul. 5. part. 5. Sed & iure Pontificio, sicuti ab speciali argumentatione deducitur à text. in capit. ad nostram. de empt. vbi Ancha. Abb. et Imol. idem Ancha. consilio. 30. Et item in animæ iudicio secundum Conradum. quæstio. 83. Alber.

4

*in dicta l. 2. Archi. in capitu. plerique. 14. q. 3. Et probatur Leuitici. capi. 25. cuncta regio, inquit dominus, possessionis vestræ sub redemptionis conditione vendetur, quod latè tradit Andræ. Tirquell in lib. 2. de retract. in princi. quo in loco Latinè appellat hoc pactum, retractum conuentionalem, aut pactionem reuendendi, tractat & idem Corasi. lib. 3. Miscel. c. 9. atque ideò admodum oportunè dubitatur, quæ fuerit ratio, vt à Romano Pontifice in d. c. ad nostram. ob pactionem istam contractus venditionis iudicetur præsumptione quadam vsurarius. quidāquidam etenim censent, hanc præsumptionem nōnon ex sola pactione reuendendi adsumi, sed ex tribus simul in venditionis contractu contigentib. pactione scilicet ista, modico precio, & ipsius |

p. 384

emptoris consuetudine exercendi artem vsurariam. Nam hæc tria necessariò adiungi oportere, vt contractus præsumatur vsurarius, existimant Cynus & Salyc. in l. ab emptione. C. plus valer. quod agitur. Cardin. in clem. 1. §. vltim. q. 18. de vsuris. quam opinionem sequuntur asseuerantes, eam esse communem Alexand. consil. 109. colum. vltim. lib. 4. Cæpola de simulat. cōtractuumcontractuum. colum. 1. sexti casus. Corne. consilio 4. li. 1. Corasius libro 3. Miscell. capit. 9. Tiraq. li. 2. de retract. in præfatione nume. 5. idem asserit Antoni. Burgensis in dicto cap. ad nostram. de emptione. vbi Anch. & Cardin. eandem sententiam probant, quos & Deci. sequitur consilio 167. qui non audet asserere eam magis receptam esse, sed tamen id testatur pluribus citatis authoribus Hieronym. Cagnolus in dicta l. 2. C. de pact. inter empt. & vendit. col. 3. quib. adstipulatur, quod pactum reuendendi licitum omninò censetur, venditioq́ue minori precio, & viliori fieri debet ad iusticiam commutationis, quàm si libere absque redimendi pactione fieret: sicuti Panor. fatetur in dict. ca. ad nostrānostram. colum. 2. & plures alij, quorum sententiāsententiam rationibus & authoritatib. probabimus hoc lib. c. x. igitur minimè conuenit, contractum venditionis cum redimendi pactione, illicitum iudicare exprecij vilitate, & ex modico precio: cùm id necessarium sit eidem contractui accedere, vt iusta existimetur venditio, quod est in hac disputatione omninò considerandum.

EcōtrarioEcontrario, quod sit satis ad præsumptionem vsuræ, venditionẽvenditionem factam esse cum pacto redimendi vel reuendendi & viliori precio, probat text. iuxta quorundam interpretationem in dicto capitulo c. ad nostram. vbi Romanus Pontifex ex his duobus præsumit contractum esse vsurarium. idem ex eiusdem responsi authoritate scribit gloss. in capitulo conquestus. de vsurar. quāquam sequuntur inibi Panormitanus & Ananias. Antonius, Abbas, Barbatias & Burgensis numero 46. in dicto capitulo ad nostram. Albericus in l. tertia. C. plus valere, quod agitur. Alexand. in additionibus ad Barto. in l. Iulianus. §. idem Papinianus. ff. de actionib. emption. Matthæ. Afflict. decisioni. Neap. 339. Imola. in capitulo illo vos. numero 18. de pignorib. Alexand. consilio 54. libro 6. quam & communiori sententia probatam esse testantur Panormita. consilio 76. libro 1. Ferrati. caut. 17. Chassanæ. in consuetu. Burgun. rubr. 5. §. 1. numero 22. Thomas Gram. decisi. n. 29. Matthæ. Afflict. in rubr. de feudo dat. in vicem legis commis. n. 105. Paul. Parisien. consilio. 55. nume. 29. & cōscons. 54. nu. 62. & alij plures per eum nominatim citati, quorũquoru item sententiam in Prætorio Rotæ seruatam sæpè fuisse asserit, eam sequutus Cassador. decisio. 1. de vsur. Et in Neapolitano Senatu Matthæ. Afflictus, ac Thomas Grammati. in prædictis decisionibus. Sed si exactius pensitemus Romani Pontificis responsum in dicto capitu. ad nostram. planè constabit, hanc Communem opinionem ea decisione minimè probari. Nam præter alia ibidem expressa, quæ ad hanc rẽrem induci possunt, apparet, emptorem mutuum à vẽditorevenditore petitum negasse, & ex ea causa coactum fuisse venditorem vrgẽtevrgente inopia, domosq́ue & oliuas eidem vendidisse, apposita pactione pacti reuendendi, & viliori precio, quàm ipsæ res iusta æstimatione valerent. Vnde nimirum si ex his Romanus Pontifex præsumpserit, eum contractum in fraudem prohibitæ vsuræ gestũgestum fuisse. Deinde alud in eam pactionem deductũdeductum fuit, quod maximam suspicionem fraudis iure optimo exhibet, nempe definitio illa, & restrictio temporis, quo res erat redimenda à creditore, aut iterum ab eo emenda. Conuentum etenim est, quod venditor ab emptore à septennio vsque ad nouennium posset rem ipsam oblato, vel reddito precio prioris venditionis, vt propriam rem titulo reuenditionis habere. Siquidem hæc conuentio nimis est suspecta, quia emptor ipse certus est, in quemcũquequemcumque euentum se habiturum præcipuos septem annorum fructus, quos vltra sortem percipit, quibus profectò rationibus satis compertum est, in præmissa Decretali, contractum vsurarium censeri, nōnon ex his duabus conditionibus, quas ad hoc sufficere existimant gloss. Abb. & sequaces, sed & ex alijs coniecturis, quæ efficacem vsuræ præsumptionem inducunt, præsertim, quod in eiusdem Decretalis specie non ita simpliciter actum est pactum de retrouendendo, sed potiùs inter emptorem & venditorem cōuentumconuentum est, quod si venditor precium reddidisset, aut obtulisset, res vendita illi restitueretur. Hoc autem pactum longè distat à pacto retrouendendi, atque maiorem habet vsuræ suspicionem, cùm potiùs naturæ pignoris conueniat, cuius ea est natura, vt sine noua cōuentioneconuentione, oblato precio res pignorata debitori restituatur. l. si rem. §. omnis. ff. de pignor. action. Et ideò pactio ista, cuius Romanus Pontifex in dicto capitulo ad nostram. mentionem fecit, maiorem simulationẽsimulationem arguit, sicuti tradunt Corneus in dicto consil. 4. lib. 1. & Carol. Ruinus consi. 16. numero 11. libro 4. Imò eam pactionem contractui venditionis adiectam, vsurariam esse seclusis alijs coniecturis, scribit Hieronym. Paul. in Prouinciali & Practica Cancellariæ, folio 24. cui in hoc minimè consentio propter authoritatem Cæsarum in dicta l. 2. C. de pactis inter emptorem & venditorem, & quia absque vlla labe & vitio si fraus absit, pactum id contratui venditionis accedere poterit. Sat igitur erit, hactenus insinuasse, non probari omninò in dicto capitulo |

p. 385

ad nostram. duo tantum sufficere ad suspicionem, & præsumptionem vsurę, nempe pactum retrouendendi, & precij modicitatem, quamuis plerisque ita visum fuerit.

Cæterùm ad sædandum hunc opinionum conflictum ipse opinor, hanc controuersiam, & eius definitionem delegandam esse arbitrio boni viri, ac iudicis discreti, qui ex variis coniecturis arbitretur, contractum vel iniquum esse, vel iusta ratione tolerandum, quod & Corneo visum est in d. consil. 4. lib. 1. quandoque etenim ex pactione retrouendẽdiretrouendendi, & modico precio absq;absque alia pręsumptione iudex existimabit, contractũcontractum vsurariũvsurarium, & illicitum esse, quandoq;quandoque præter hæc duo & alia erunt exigenda ad vsuræ, & fraudis suspicionẽsuspicionem. Hoc verò iudicis arbitriũarbitrium ex pluribus instrui poterit. PrimũPrimum equidẽequidem si cum pactione retrouendendi contingat, valde modicum preciũprecium pro re ipsa dari, profecto maximum signum erit, eũeum contractũcontractum fraudis, & vsuræ esse participem, absq;absque eo quod probetur fœnerandi consuetudo, sicuti Carol. Molinæ. censet in tract. de contract. q. 56 & in Alex. consil. 54. lib. 6. Sic secundum eundem ab hoc contractu venditionis cum hac retrouendẽdiretrouendendi pactione, etiam si venditio facta sit vili precio, ab erit vsuræ præsumptio, si emptor bona fide cōtraxeritcontraxerit, omninò ignarus huius grauissimæ læsionis, quæ ex modicitate precij venditori fuerit illata, cum enim emptor putauerit iusto precio emere, satis ęquum est, eum censeri fraudis, & deceptionis, ac vsuræ in expertem.

His accedit, quod contractus hic, si à rustico, aut muliere fiat, non adeò præsumendus erit vsurarius, quàm si ab alio esset factus, secundum Bald. in l. cum allegas. & ibi Fulgosi. C. de vsur. Ias. in l. si quis id quod. notab. 5. ff. de iurisd. omni. iud. & in l. iuris ignorātiaignorantia. col. 1. C. qui admitti. Tiraq. post alios in d. lib. 2. de retract. in prin. nu. 34. qui in eadem præfatione posuit aliquot coniecturas, ex quibus in hac pactione poterit vel augeri, vel minui pręsumptio vsurę, idem & aliam tradit lib. 1. de retract. in præfatione. num. 37.

Sed & an hæc vsuræ præsumptio, quæ oritur ex huiusmodi pactionibus, operetur in datione in solutum, dubitari solet. Et placet quibusdāquibusdam,

5

*non ita facile hanc suspicionem subesse huic dationi in solutum, quæ fit ob causam necessariam, & in cuius actu non interuenit pecuniæ numeratio, quæ allicit, & inescat homines, vt in simplici venditione. & ideò in datione in solutum non esse fraudem nec vsuram ex pacto retrouendendi, etiam modico constituto precio, præsumendāpræsumendam, asserunt Fulgo. consi. 134. col. 2. Deci. con. 18. vers. nec obest quod datio. Cagnolus in l. 2. C. de pactis inter empt. & vendit. col. 3. 2 limitatione. quos Tiraquel. sequitur in d. lib. 2. de retract. in præfatione nume. 27. contrarium tenuerunt Angel. consil. 243. ad finem. Imola consil. 98. colum. vltim. & consi. 99. Barbat. con. 51. lib. 1. Cassador. decisione 2. de vsuris. Paul. Pari. consi. 54. nume. 62. & 69. quibus ego libenter accesserim, modò bonus vir arbitrium ex coniecturis variis huic suspicioni accommodet, atque omnia exactissime perpendat, & cuncta rimetur ad eliciendam contractus simulationem.

Tandem ex prænotatis apparet, annuos reditus emi licite posse hac expressa pactione, vt venditori liceat eos redimere: atque ita constat, horũhorum redituum venditioni iustè accedere posse pactionem retrouendendi, etiam si reditus in pecunia constituantur, quemadmodum expressim statutum est in dictis Romanorum Pontificum constitutionibus, & probātprobant latè Conrad. in tract. de contractib. q. 83. & Ioan. Maior in 4. sent. dist. 15. quæst. 43. qui asseuerat, hanc opinionem ab omnib. receptam esse. Nec emptio horum redituum ex eo illicita censeri debet, quod pactionẽpactionem istam redimendi habuerit, modò iusto precio reditus constituantur, absitq́;absitque omnis vsuræ præsumptio. quod ita planè admissum est ferè in toto orbe Christiano, vt iāiam nōnon liceat rem hanc in dubium reuocare.

Alfonsus verò vndecimus huius nominis Castellæ Rex apud Complutum anno domini mille

6

*simo trecentesimo quadragesimo octauo legẽlege edidit, quæ prima est in vulgatis regiis ordinationibus tit. 2. lib. 8. qua sancitum est, contractum venditionis ex eo vsurarium cẽsericenseri, quod fuerit appositum reuendendi pactum, aut rem venditam, redimendi precio intra certum tempus restituto, vel post certum diem, & nōnon prius restituendo, modò actum sit, fructus rei venditæ interim dum non redimitur ad emptorem pertinere. Hactenus ipsa legis summa, ex qua ego iuxta sensum apertiorem deduco, alterum ex duobus cum clausula de percipiendis præcipuis ab emptore fructibus, efficere contractũcontractum venditionis vsurarium, nempe vel pactum redimendi, aut retrouendendi intra certum diem restituto precio, vel ita conceptum, vt post certum tempus liceat venditori & non prius preciũprecium reddere, remq́;remque ipsam habere. Et ideò vendendum erit, an iure eadem Regia constitutio, quamlibet ex his pactionibus satis idoneāidoneam esse censuerit, vt venditionis contractus vsurarius sit iudicādusiudicandus? NāNam pactũpactum redimendi, aut retrouẽdendiretrouendendi intra certũcertum diẽdiem precio reddito licitũlicitum esse, planè constat, nec ea lex contractum iniquũiniquum facit, quod omnes fatentur, modò iustum rei precium venditioni accesserit. Est etenim in mera facultate venditoris, quandocunque voluerit intra tempus definitum, etiam in crastino die redimere. Et ideò ea pactio licita videtur esse: quamuis Regia lex ex ea contractum venditionis vsurarium esse statuerit. Vnde oportet inuestigare rationem, quare constitutio prędicta ex hoc pacto velit, contractũcontractum venditionis vsurariũvsurarium |

p. 386

esse. Et verè nihil aliud ad hanc rem aptius excogitari potest, quàm quod simul & cũcum hac pactione apposita fuerit clausula de percipiendis fructibus ab ipso emptore interim, dum res ipsa non redimitur. Hoc autem mirum fortasse videbitur, cùm ea conditio propria sit pacti de retrouendendo, siquidem ante redemptionẽredemptionem emptor fructus omninò percipit sibi, nec eos tenetur in precium imputare. text. & ibi Doct. in l. 2. C. de pact. int. empto. & vendit. nisi dixerimus, conditionem à iure contractui etiāetiam absque expressione conuenientem, si tamen ea expressa, & scripta fuerit, in contractibus præsertim suspectis, inducere fraudis præsumptionem, iuxta Baldi sententiam in l. 3. C. plus vale. quod agitur. versicul. quid si in instrumento, & Felini in capit. si cautio. nume. 70. de fide instrument. cùm insolitæ cautiones & clausulæ simulationem & fraudem præ se ferant argumento gloss. in l. si quis sub conditione. ff. de condition. institution. vbi Bald. & Angel. idem Ang. in l. penultim. C. de euictioni. & Gerard. à Petra Sancta in singul. 77. Ex quo infero, in emptione annuorum redituum, quæ proculdubio odiosa est, vt constat, & fatentur, ac probant Tiraquell. lib. 1. de retract. §. 1. gloss. 6. numero 16. & Carol. Molinæ. de contractib. quæ. 5. ad finem. sensit Innocen. in dicto capit. in ci

7

*uitate. de vsuris, & plerique alij, qui hunc cōtractumcontractum illicitum esse constanter asseuerarunt, non esse hanc pactionem admittendam: imò si fiat hæc emptio annui reditus hac apposita pactione, vt venditori liceat intra tempus certum redimere reditum constitutum, postea vero maneat is perpetuus, tunc hac sublata pactione etiam post tempus licita erit, & permissa redemptio, quod probatur in dictis constitutionibus Martini Quinti, & Calixti, quibus hic contractus permittitur, modò libera maneat venditori redimendi facultas, nec ea per pactionem aliquam restringatur. & in specie ista adnotauit eleganter Carol. Molinæ. in dicto libro de contractib. quæsti. 50. numero 352. tametsi Conrad. de contractibus quæst 83. conclusio. 8. & Ioan. à Medina de restitutione, capit. de censu redimibili. velint etiam hanc conditionem licite adscribi, & adiici posse annui reditus pecuniarij emptioni: modò iustũiustum precium arbitrio boni viri constituatur. Qua in re oportet animaduertere, annuos reditus tanto maioris æstimationis esse, quanto magis ipsa redimendi libertas restricta fuerit, quod cũcum manifestæ rationis sit, probatione minimè indiget. Et probatur libertatem istam redimendi licite posse restringi, modo nulla adsit in precio fraus: nam si licet hunc reditum emere perpetuum absque vlla redimendi facultate, profectò iustius licebit eum emere, data libertate venditori illum redimendi intra certum tẽpustempus, cùm vtilior sit hic contractus venditori, quàm si reditus perpetuo alienatus fuerit. Nec oberunt Romanorum Pontificum constitutiones, quippe quę licet probauerint emptionem annui reditus, cum libera redimendi facultate, non ex hoc reprobarunt eandem emptionem, cùm ea facta fuerit apposita pactione redimẽdiredimendi reditum intra certum, & definitum tempus. Verùm ex eo quod emptio ista annui reditus odiosa, & suspecta censetur, quemadmo dum proximè dictum est, mihi potius placet, hanc pactionem ab ea reiiciendam fore, posseq́ue venditorem reditum redimere, etiam finito tempore per conuentionem restricto. Nec tamen censeo, ob eam pactionem esse contractũcontractum istum vsurarium, quia & si pactio illicita sit. eaq́ue ex causa à contractu reiicienda, non ex hoc necessario colligitur, venditionem, seu emptionem istam vsurariam esse, pœnisque vsurarum obnoxiam, licet contrarium falso quidam opinentur, præsertim authoritate Carol. qui in dict. quæst. 50. asseuerat, hunc contractũcontractum vsurarium esse, & omninò ac totum ipso iure vitiari. idem notant Guido Papæ q. 516. & in tractatu de contractibus illicitis. numero 26. Florent. in tract. de vsuris. cap. 2. §. 13. nume. 25. esse autem illicitum tenet Syluest. verbo, vsur. in 2. 15. q. nisi dixeris hos authores intelligendos esse, quando libertas redimendi restringitur ab initio, vt est manifestum exemplũexemplum illud, de quo in versi. sequenti, atque ita Carol. ipse expressim se ipsum explicat, sicuti nos tradidimus obiter lib. 1. huius operis capit. 9. numero 9. idem ipse colligo ex Guidone & aliis modò citatis.

Sic sanè in hoc Granatensi Prætorio sæpe pronũciatumpronunciatu est, pactionem istam à contractu reiiciẽdamreiiciendam fore, liberamq́;liberamque venditori competere annui reditus redemptionem post tempus etiam à contrahentibus redemptioni præfinitum, imò vidi semel concordi iudicum sententia decisum fuisse, ea pactione sublata venditionem ipsam semoto vitio validam esse.

Superest tamen altera legis Regiæ pars, quæ pactionem aliam improbam, vsurariamq́ue esse censet, nempè, cum venditio rei fiat ea lege, vt post certum tempus, nōnon antea, restituto precio

8

*vendita res venditori reddatur, aut reuẽdaturreuendatur, modò apposita sit clausula de fructibus interim ab emptore sibi percipiendis. Et profecto iure cōmunicommuni inspecto quibusdam visum est pactionẽpactionem istāistam contractui venditionis appositam, quòd non liceat venditori rem venditam redimere nisi post decem annos, absq;absque alia suspicione, vsurariāvsurariam esse, quasi emptor certus omninò per eāeam constituatur de lucro vltra fortẽfortem, de fructibus scilicet eo tempore, quo redimi vendita res non potest, sibi percipiendis, ita quidem opinantur Henri. in c. in ciuitate. ad finẽfinem de vsur. Bald. consi. 487. lib. 1. & consil. 114. libro 3. Guido Papæ. in tract. de contract. numero 26. & |

p. 387

in sing. 477. & in q. 516. Imol. consil. 25. quibus obstat text. in d. capit. ad nostram de emptio. & vendit. & in d. l. Regia. vbi ad præsumendāpræsumendam vsuram sola hæc conditio non facit contractum vsurarium, imò & alia requiruntur ad vsuram præsumendam. quam ob rem non ex eo solum contractus vsurarius præsumitur, quod venditioni adiectum sit pactum, vt venditori liceat post decem annos, non prius, rem venditāvenditam oblato aut restituto precio redimere. quod tenuerunt Ioan. Faber. in l. vlt. C. de pacto pigno. Bald. in cap. 1. de feud. dato in vicem legis commissoriæ. Cæpola de simulat. contract. tractatu. 1. præsumptione 10. Ias. consil. 153. li. 4. Et Andræas Tiraquell. lib. 2. de retractu. §. 1. glos. 2. nume. 66. & 68. quo in loco ad hanc rem alios adducit, insinuans, hanc opinionem cōmunemcommunem esse, ac tandem num. 69. eleganter addit. pactum ita appositum, vt non liceat, nisi post aliquod tempus, redimere, facilius præsumptionem vsuræ inducere, quam si simpliciter fuisset appositum sine præfinitione temporis. Qua ratione, & præterea quia valde odiosa est añuorumannuorum redituum emptio, tũtum etiam quod emptor certus omninò sit ab initio contractus de lucro vltra sortem percipiendo, opinor hanc pactionem, quod annui reditus redimi non possint intra certum tempus, adeò nullam esse, vt ex ea, in hac annui reditus emptione apposita, totus contractus vitium habeat, & nullus omninò sit censendus, sicuti eruditissime probat Carol. Moli. de contract. q. 50. cui adstipulatur Romanorum Pontificum decisio in dictis constitutionibus, quæ requirit, hanc redimendi facultatẽfacultatem statim post venditionẽvenditionem venditori competere. Nec mihi placet ad hanc quæstionem allegatio quæ fit ex Fabro: suspicor etenim, imò constāterconstanter opinor, eum authorem corruptum esse Typographorum vitio, atq;atque ita legendum: item non valet pactum, quod liceat redimere vsque ad tempus: dum tamẽtamen non excedat triginta annos, vt hic notatur.

Sed quid si fuit iuramẽtumiuramentum interpositum? dic nōnon valere, veruntamen obstaret agenti exceptio. cap. significante. de pigno. & ibi per Innocen. hactenus Faber, qui de ea pactione agit, qua conuentum est, quod intra certum tempus liceat redimere, non post. Et inquit, eam nōnon valere, nisi vel expresse, vel tacite restringatur ius redimendi intra triginta annos. Et quamuis CōradConrad. q. 83. conclusi. 8. ac Ioan. Medina de restitutione cap. de censu redimibili, col. penultim. probare fortissimis rationibus conentur, posse annuos reditus pecunia soluendos cōstituiconstitui cum eo pacto, vt post certum tempus, nōnon prius liceat eos redimere, modo arbitrio boni viri hæc restrictio libertatis redimendi, iusto precio cōpenseturcompensetur: mihi tamẽtamen magis placet quod Carol. Molin. scripsit. At in venditionibus prædiorum, & aliarum rerum mobilium, & immobilium, existimo pactum istud, quod non liceat intra certũcertum tempus redimere rem venditāvenditam, nisi alia adsit coniectura, minimè efficere contractum vsurarium, quamuis ex eo facilis sit præsumptio vsuræ, atque ita Regia lex præter hanc pactionem ad inducendam vsuram, & eius pręsumptionem exigit, quod venditioni apposita sit conditio de percipiendis ab emptore fructibus rei venditæ, interim dum ea redempta nōnon fuerit: quam quidem conditionem suspectam esse paulò ante probauimus, præsertim in his venditionibus, quæ fiunt cum pacto redimendi, vel retrouendendi, vt vulgari dictione vtar.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. VIII.

SVMMARIVM.