Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CA.P. XII.

DONATIO omnium bonorum præsentium & futurorũfuturorum iure Cæsarum adeò improbatur, vt quibusdam visum fuerit, eadẽeadem ratione donationem omnium bonorum præsentium tantùm, minimè valere, etiam si iuramenti religione sit ea donatio confirmata, de quibus nos scripsimus in rub. de testam. 2. par. nu. 3. & pluribus sequentib. Nunc sanè tractabitur oportunè, an omniũomnium bonorũbonorum donatio, quæ fit retento à donatore vsufructu, valida sit: hac etenim cautela vsusfructus retineri solet, vt ea donatio valeat. Quam equidem quæstionem tradens Paulus Castrensis in l. vltim. nu. 10. C. de pact. in ea est sententia, vt opinetur, donationem istam minimè validam esse, eò, quòd per eam tollatur libera testandi facultas, & fraus fiat legi prohibenti omnium bonorum donationem. Etenim donator de iure vsusfructus testari non valet, cùm id morte finiatur: de ipsis

1

*similiter fructibus testari nequit, vbi donatio fit omnium etiam futurorum bonorum: siquidem tunc veniunt fructus è re donata percipiendi in ipsam donationem, quibus compertum est, donationem istam non valere. idem tenuerunt ipse Paulus consilio 75. numero 8. libro 2. Decius num. 32. Curti. Iunior num. 58. Purpurat. numero. 252. in dicta l. vltim. Deci. consi. 30. nu. 2. & consi. 251. num. 3. Philippus Corne. consil. 176. libro 2. colum. penul. Francisc. à Ripa libro 3. responsi. capit. 14. num. 3. Carol. Molinæ. in additionibus ad consil. Alexan. 59. libro 5. litera b. QuorũQuorum ratio exactè & diligenter perpensa insinuat, hanc opinionem planè procedere, vbi donator simpliciter sibi retinet vsumfructum, quom admodum Ripa aduertit, ex hoc deducens, aliud esse, cum donator sibi reseruat nōnon tantùm vsumfructum, sed & fructus percipiẽdospercipiendos è re donata, tunc etenim secundum eum donatio valebit, quia donator testari poterit de fructibus percipiendis ab eo viuente: idem expressim Purpurat. adnotauit in dicta l. vlti. numer. 253. sic & Curti. Iunior dicto numer. 58. & consil. 25. Pauli sententiam sequutus eāeam intelligit, vbi donator vsumfructum sibi ad vitam reseruauerit. His accedit, quod Bartol. in cons. 76. respondit scribens, ad hoc, vt omnium bonorum donatio valeat, non esse satis, à donatore vsumfructum, vt de eo in vita disponere possit, retineri, cùm non habeat ex hac retentione liberam testandi facultatem, hoc ipsum sub ambiguo Roma. notat in l. stipulatio hoc modo concepta. num. 42. ff. de verbor. obligatio. quo in loco Alexand. numero 18. Iason numero 10. & Socin. consilio 126. colum. vltim. lib. 1. Bartoli opinionem in specie probant & sequuntur: atque |

p. 405

item omnes, qui Pauli sententiam veriorẽveriorem esse existimant, responsum Bar. facilius admittunt: etenim colligunt ex hoc, simplicẽsimplicem vsusfructus retentionem censeri factam de fructibus futuris, quòad dispositionem inter viuos, non quò ad testamentum: quam ob rem donatio omniũomnium bonorum casu, quo à iure improbetur secundũsecundum eos, non censebitur valida ex simplici vsusfructus retentione, quemadmodum Paulus Castr. & hi, qui eum sequũtursequuntur, existimârunt, his sanè rationibus prior hæc opinio defenditur.

Ex contrario, quòd donatio omnium bonorum, etiam futurorũfuturorum valeat: si donatarius sibi vsumfructum simpliciter reseruauerit, adserunt Alexand. numero 18. Iason colum. 7. in dicta l. stipulatio hoc modo concepta. Aretin. consil. 54. colum. 3. Iacobi. de Sancto Georgio in dict. l. vltim. num. 39. C. de pact. & inibi Andræas Alciatus. Quibus adstipulatur, quod donator de fructibus percipiendis ratione vsusfructus testari poterit. Hos etenim donatarius minimè habebit donationis titulo, nec in eam hi fructus veniunt, licet inter bona futura donatoris, numerentur. Siquidem restringitur omnium bonorum, etiam futurorum donatio, vt in eis fructibus, quos donator causa reseruati vsusfructus è re donata perceperit, locum non habeat. Nam res ipsa consentiente donatario alienata, & deinde redempta in bonorũbonorum futurorum donationem non reuertitur. sicuti deducitur ex l. vl. C. de remiss. pignor. quo in loco probatur, rẽrem ab initio hypothecæ obligatam & subiectam, semel tamen consentiente creditore alienatam, minimè in eandem hypothecam redire, etiam si debitori iterum adquisita fuerit, quāuisquamuis hypotheca bona præsentia & futura cōplectat̃complectatur. Sic & fructus semel à donatore excepti, ne in donationem, vt compertum est, ex eius mente, veniant, licet ab eo postmodum adquirāturadquirantur, donatario minimè obuenient, nec ad eum pertinebunt. quod item probatur in l. penul. §. vlt. ff. de pignorib. vbi iurisconsultus scribit, pecuniam à debitore mutuo acceptam, ab alio, quàm

2

*creditore in hypothecam bonorum præsentiũpræsentium & futurorum venire, cùm ipse debitor priùs, quàm pecuniam mutuo acceperit, pignori obligauit, quidquid in bonis haberet, habiturúsue esset: quasi secùs sit in pecunia mutuo accepta per debitorem ab ipsomet creditore, cui ob eam causam hypotheca constituitur secundum Roma. in singul. 605. quidem ratione fit, vt licet donatio futurorum bonorum cōtineatcontineat fructus percipiendos per ipsum donatorem ex alia causa, non tamen continebit fructus percipiendos ex causa reseruationis factæ in eodem donationis contractu. denique mihi illud satis probatum est, ob specialem donatoris exceptionem & reseruationem fructuum percipiendorum è re donata, ipsos fructus futuros minimè in donationem ipsam venire, nec contrarium potest vlla iusta ratione defendi: id verò, quòd ex Roma. adnotauimus ad d. l. pen. expressim tenuerunt Richard. Bald. & Albe. in l. obligatione generali. ff. de pignori. idem Alb. in d. §. vlt. & Antoni. Fanen. in tract. de hypoth. & pignorib. 2. par. membro 2. n. 12. quorum interpretatio communis est, eaq́ue ratione cōstatconstat, quia pecunia mutuo accepta ab eo creditore, cui obligatio hypothecaria fit, eo animo accipitur, vt ea libera sit ad negocia tractanda, & eorum expeditionem. vnde alienum est à mente debitoris, cuius voluntas necessaria est ad hypothecāhypothecam, quòd ea pecunia obligatione hypothecaria sit impedita.

Item eadem Alexand. & aliorum opinio manifestè probatur ex eo, quòd vsufructuarius, qualis donator est, fructus omninò sibi adquirit, & de eis testari potest, eosq́ue ad hæredes transmittit, iuxta l. defuncta. ff. de vsufruct. cuius & nos meminimus libro primo huius operis capit. 15. num. 3. Ergo planè deducitur, fructus istos, qui expressim à donatione excipiuntur, non comprehendi sub futurorum bonorum appellatione. Imò & idem erit, vbi vsusfructus à donatore retinetur expressim ad eius vitam, cùm ea cōditioconditio sit de natura vsusfructus, licet expressa nōnon fuerit, & ideò nihil mutat vsusfructus proprias leges & conditiones. Ex quo colligitur, nihil referre ad veritatem & rationem decisionis Pauli Castrensis, quòd vsusfructus reseruetur à donatore simpliciter, vel expressim ea adiecta clausula, qua & fructus percipiẽdospercipiendos donator sibi excipiat: vtroque etenim casu, vel falsa, vel vera erit Pauli opinio aduersus Ripam & Purpur. Sic sanè falsum est, quod Curti. Iunior opinatur scribens, eandem Pauli sententiāsententiam tunc obtinere, cùm donator sibi reseruauit vsum fructum ad vitam. nam siue simpliciter reseruatio vsusfructus fiat, siue ad vitam, minimè mutatur reseruationis ius. Et profectò mihi verior apparet opinio Alex. aduersus Paulum ob eas rationes, quas modò expressi.

Verum adhuc obtinebit sententia Pauli tribus equidem casibus. Primò, quando reseruatio vsusfructus facta fuit à donatore, vt de eo possit

3

*donator in vita disponere, iuxta responsum Bartoli, quod ni fallor, frequentiori calculo receptum est. Nam & tunc per eam reseruationem expressim à donatore factam, ad eum effectum, vt de vsufructu possit inter viuos, & in eius vita disponere, ipse donator abdicat sibi potestatem testandi, etiam de fructibus percipiendis ex re donata. Quamobrem propter eam abdicationem locus est prohibitioni legis, quæ vetuit, donationẽdonationem omnium bonorũbonorum fieri, ne donator maneat priuatus libero iure testāditestandi. Quo fit, |

p. 406

vt meritò in hac specie donatio improbetur.

SecũdòSecundò, Pauli sentẽtiasententia obtinebit, vbi vsusfructus in donationis contractu reseruatus, esset necessarius ad alimenta ipsius donatoris eius conditione inspecta. Nam tunc, cùm nihil superesse possit ad exercendam à donatore testandi facultatem, optimè deducitur, donationem nullam esse. Hoc probatur authoritate Aretini in dicto consilio. 54. colum. vltim. qui respondit, donationem omnium bonorum nullam esse, etiam sidonator aliquid reseruauerit pro alimentis: siquidem in ea specie omninò tollitur testandi libertas, quæ sanè ratio efficit, quòd omnium bonorum donatio iure ipso nulla censeatur.

Tertiò, eadem ratione, & proculdubiò fortiori, donatio omnium bonorum erit reprobādareprobanda, etiam reseruato vsufructu, si vsus fructus ita modicus sit, vt nec ad alimenta congrua donatoris sufficiat, sicuti donatio omnium bonorum nulla iudicatur, quoties id, quod à donatore referuatur, ita modicum est, quod vix ad alimenta sufficiat, vel testamentaria eiusdem rei dispositio elusoria, vana, & ferè inutilis sit, adeò quidem, vt nemo sit, qui hæreditatem adire velit secundum Paulum & Alexandrum numero 18. Claudi. colum. penultima. in dicta l. stipulatio hoc modo concepta. Purpura. in dicta l. vlt. num. 251. C. de pactis.

Quibus accedit, quod, vt donatio omnium bonorum valida sit ex reseruatione alicuius partis bonorum, oportet eam reseruationem omninò liberam esse ad testandum, ita quidem, vt si testandi libertas diminuta sit, donatio nulla iudicetur. Etenim cùm omnium bonorum donator centum sibi reseruauerit ad testandum & disponendum de eis pro anima, respondit Ripa libro tertio responsion. capit. 14. numero 4. donationem minimè validam esse. Sic & Deci. consilio 203. & consilio 251. asseuerat, omnium bonorum donationem improbari, etiāetiam si pars aliqua patrimonij fuerit reseruata, vt de ea donator in vita, vel in morte disponat, quasi sublata sit libera testandi facultas, si donator in vita de bonis reseruatis disposuerit. Ego vt ingenuè fatear, quid in hac re sentio, non video qua ratione responsum hoc Philippi Decij defendi iure possit. Nam si donator sibi reseruasset ex omnium bonorum donatione simpliciter fundum aliquem mediocris æstimationis, non negaret Deci. donationem validam esse: & tamen dubium non est, nec esse verè poterit, donatorem posse in vita ipsius de hoc fundo disponere, & id vendere, ac consumere: nec ex hac consumptione donatio prior irrita fit, cùm ex ea donatione non fuerit sublata libera testandi facultas, sed potiùs ex ipsa consumptione. quamobrem Ripa dubitauit de responso Decij, & id iustissimè improbat Alciat. in dicta. l. vlti. C. de pact. ad finem. Eodem pacto ipsius Ripæ sententia falsa videtur, quia per eam reseruationem non minuitur testandi libertas: etenim donator, qui reseruauit sibi centum aureos, vt pro anima disponeret, non cogitur præcisè de eis pro anima testari, poteritq;poteritque liberè disponere, cũcum reseruatio ipsa facta fuerit in ipsius donatoris fauorẽfauorem & vtilitatem, qua ratione per eam non restringitur libera disponẽdidisponendi facultas, quẽadmodumquemadmodum Alciat. in d. l. vlt. censet, per tex. in l. donationes. §. species. ff. de donatio. Nec ita est accipienda retentio quorundam bonorũbonorum facta à donatore ad disponendum pro ipsius anima, vt intelligamus, ea bona in aliam causam expendi nōnon posse, vel donatario adquiri, si aliter fiat eorum disponsitio, præsertim, quod etsi donator in vltima volũtatevoluntate pro anima de eisdèeisdem bonis reseruatis disposuerit, mutari & reuocari poterit ea dispositio ad libitum testatoris: siquidem eius contemplatione facta fuerit, additaq́;additaque donationi bonorum reseruatio. deinde ea interpretatio in dubio adsumenda est, quæ ad subuertendum actum minimè tendat. l. quoties. ff. de rebus dubijs. at si reseruationem prædictam præcisam fore censeamus, & ex ea tolli testandi liberam voluntatem interpretemur, inutilis, nullusq́;nullusque erit contractus ipse, quod à voluntate contrahentium satis abhorret, & ideò æquior ac benignior est sensus verborum obseruandus. Hinc etiam deducitur, Bartol. opinionem in dicto cōsilioconsilio 76. ambiguam esse: nam si reseruatio facta est in donatoris fauorem, vitæ mentio non mutat eius liberam dispositionem, poteritq́ue donator de bonis reseruatis testari, maximè ꝗaquia verba illa, in vita disponere, etiam testamentariæ dispositioni conueniunt, cùm testamentum in vita testatoris fiat: tametsi effectum post eius mortem habeat. Quòd si dixeris, eam clausulam, cuius Bartol. meminerit, donationi adiectam, eum habere sensum, quòd de bonis reseruatis donator possit inter viuos absque testamento disponere, non autem in vltima voluntate, nec in aliam causam, quam in donatione expressam posse ea bona impendi, quod difficilimè probabitur, nisi apertissimè à mente donatoris deducatur, tunc fatebor vtique, per eam donationem sublatam fuisse liberam testandi facultatem, & ex ea causa donationem ipsam omninò nullam esse, qua in re verba contractus diligentissimè sunt examinanda, ne quid contrarium donatoris voluntati præsumatur.

Cæterùm quæ circa Pauli Castrensis sententiam adduximus, iure Cęsareo, quod omnibus commune est, locum obtinent: at iure Regio in ea Hispaniarum parte, quæ Castellanis legibus subdita est, quæstio prædicta maiorem ambi

4

*guitatem habere videtur, propter l. 69. Tauri. quia statutum est, donatorem omniũomnium bonorũbonorum, |

p. 407

etiam præsentium tantùm nullam esse: etenim ante eam constitutionem iure ciuili Romanorum frequentiori omnium consensu receptum erat, donationem omnium bonorum præsentium tantùm, validāvalidam esse, sicuti monstrauimus in Rubr. de testamen. 2. parte. notant Bart. & omnes in d. l. stipulatio hoc modo concepta. nu. 5. ff. de verb. obl. Deci. consi. 30. Et sanè etiāetiam stante Regia lege sæpissimè apud suprema huius regni tribunalia communis sententia aduersus Paulum Castrensem recepta videtur, cùm his ꝗdemquidem interpretationib. quas paulò antè tradidimus: mihi tamen quoties lege Regia erit ius dicendum, potiùs applaudet Pauli opinio, quæ etsi iure Cæsarum iustè improbetur, Taurina verò constitutione potissimùm probatur, quod pluribus rationibus verum esse ostendam, quò certior sit hæc interpretatio.

Primò siquidem constat, iure Regio donationem omnium bonorum præsentium tantùm, nullānullam esse, atque adeò manifestissimi iuris erit, hanc donationem omnium bonorum vsufructu retento, esse nullam omninò, si probauero per eāeam omnia bona præsentia donari. id verò colligitur ex eo, quòd donatio omnium bonorum iuxta communem intellectum ad præsentia omnia bona pertineat, ita equidem visum est Bartol. & alijs in dicta l. stipulatio hoc modo concepta. reseruatio autem vsusfructus non mutat hanc conditionem, quia fructus percipiendi ad futura bona pertinent, ipsum autem ius vsusfructus non potest inter præsentia bona donatoris censeri, cùm vsusfructus pertinens ad donatorem tempore donationis, causalis sit, is verò, qui reseruatur formalis, qui constitui nōnon potest, donec in donatarium transferatur dominium, & sic post donationem ipsam: igitur vsusfructus formalis, qui per donatorem reseruatur, nōnon erat penes ipsum tempore donatiōisdonationis, atque ita ad bona eius præsentia minimè tunc per inuisset. dices forsan, hāchanc rationẽrationem ideò debilem esse, quòd statim vnico actu donatio fiat, & inter bona præsentia donatoris formalis vsusfructus constituatur, & idem retineatur. Et prętereà per reseruationem vsusfructus non fit noua vsus fructus adquisitio, sed tantùm mutatur qualitas eiusdem, cùm ex causali mutetur & transeat in formalem.

Causalis autem erat penes donatorem tempore donationis, ergo & formalis, quo ad substantiam rei, itidem apud eundem donatorem extabat ante donationem, saltem eius tempore, quamobrẽquamobrem prima hæc ratio minus congrua apparet. Vnde secundò vrgentiùs considero, quòd Doctores omnes, qui à Paulo Castrensi recesserunt, fatẽturfatentur in hac specie donationis omnium bonorũbonorum retento vsufructu factæ, donationem ipsam verè esse omnium præsentium bonorum, quippe qui censeant, ipsum ius vsusfructus nihil impedire, quin hæc donatio omnium præsentiũpræsentium bonorum sit, quia de eo testari donator non valet: attamen defendunt hanc donationẽdonationem ex eo, quòd de fructibus futuris, qui causa vsusfructus reseruati fuerunt, testari donator possit: palāpalam igitur fit, hanc donationem iure Regio nullānullam esse, cùm sit omnium saltem præsentium bonorum donatio. Tertiò, hanc ipsam sententiam Regiæ legis mens planè probat: etenim ex eo Regia l. improbat omnium bonorum præsentium donationem, quod velit ad effectum validæ donationis aliquid ex bonis præsentibus reseruari, de quo donator ipsomet tẽporetempore donationis testari valeat, quasi nolit lex tolli liberam testandi facultatem donatori, etiam si statim post donationem mortis periculum & discrimen sit subiturus. Quò fit, vt etiāetiam si teneamus ius vsusfructus formalis esse de bonis præsentibus, non sufficiat eius reseruatio, quia id ius morte finitur, nec de eo testari donator posset: fructus aũtautem percipiendi nihil ad effectum donationis validę pertinent, quamuis reseruentur, cùm ea reseruatio iure Regio sufficiens non sit.

Quartò, in eiusdem opinionis comprobationem facit, quòd iure Regio duo requiruntur, vt omnium bonorum donatio valeat. Primùm, reseruatio alicuius partis ex bonis præsentibus, quemadmodum dicta l. 69. satis expressum est. SecundũSecundum, exigitur, quod ea reseruatio fiat de re, quæ cadat in testamentariam dispositionem donatoris. Nam & iure Cæsarum secundum communem omnium sententiam in dicta l. stipulatio hoc modo concepta, id, quod reseruatur à donatore, vt donatio omnium bonorum valeat, oportet, vt eius conditionis sit, quod donator de eo testari valeat, ne tollatur libera testandi facultas. Alioqui vana, ac frustanea esset in hanc speciem reseruatio. Et profectò illud maximè iudicum animos persuadere debuisset, vt Pauli Castrensis opinionem in praxi saltem iure Regio reciperent, quod in his omnium bonorum donationibus vsusfructus reseruatio fit in manifestissimam legis fraudem. Aliquot præter hæc scitu digna in hac materia lector diligens obseruabit apud Iasonem in l. à Diuo Pio. §. in venditione. ff. de re iudicat. colum. 2. & in l. 1. §. si quis ita. numero 18. ff. de verbor. obligation. & consilio 169. libro quarto. Curtium Iuniorem consilio 15. & 25. Gozadinum consilio 87. Aymonem consilio 139. ad finem. præter alia. quæ & ipse adnotaui in Rubric. de testament. 2. parte. & adnotarunt Doctor. in dicta l. stipulatio hoc modo concepta. & in dicta l. vltim. C. de pact. Matthes. notab. 137. Et in ea quæstione, quam in dicto §. in venditione. Iason explicuit, omninò legendi sunt. idem Ias. consi. 65. 4. dubio. lib. 1. & cons. 194. idem in dicta l. stipulatio. |

p. 408

colum. penultima. Deci. consilio 414. atque Andræas Tiraquell. in l. si vnquam. C. de reuocan. donation. verbor. bona. num. 7.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. XII.

SVMMARIVM.