Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT XVII.

SI vendita res legitimè fuerit euicta, regulariter aduersus venditorem de euictione datur emptori actio, vt precium restituatur cum omnib. damnis, cumq́;cumque omni eo, quod emptoris intersit, rem venditam euictam non fuisse. l. non dubitatur. l. si cùm q. C. de euict. l. tenetur. §. si tibi iter. & §. vlti. ff. de actio. empt. l. venditor. & l. euicta re. ff. de euictio. Frequentissimè tamen hæc reg. fallit: nam 40. casus, in quibus emptor non potest agere de euictione, cōmemoratcommemorat Matth. de Afflict. in rub. quibus mod. feud. amit. §. rursus, si fidel. nu. 16. quorũquorum præcipuos cōpendiocompendio quodāquodam eleganti explicat Greg. Nonus c. vlt. de empt. Si venditori, inquit, post institutũinstitutum contra se iudiciũiudicium, quis omiserit, vt rem venditam sibi defenderet, nunciare, vel contumaciter abfuit tempore sententiæ promulgatæ, seu per iniuriam sententia lata fuit, de euictione iuxta legitimas sanctiones agere non valebit. cui cōstitutioniconstitutioni conuenit Regia l. 36. titul. 5. part. 5. eius autem examini libenter præmittam, emptorem rei alienæ, quāquam tempore contractus scit alienam esse, non ipsius venditoris, nec ab eo vendi posse, habere nihilomi

1

*nus, si euictio sequuta fuerit, aduersus venditorẽvenditorem actionem ad repetẽdũrepetendum preciũprecium, quod dederit, licet nōnon habeat ordinariam de euictione actionẽactionem ad damna, ad rei euictæ æstimationem, nec in id, quod eius interest, propter malam fidem, & scientiam rei alienæ. quod Areti. adnotauit asseuerans, communi omnium iudicio receptũreceptum esse in l. si aliquam rem. ff. de adq. poss. nu. 5. cui adstipulatur primo text. in l. vlti. §. vlti. C. com. de lega. qui secundum receptam interpretationem probat, emptorẽemptorem, qui fundum subiectum restitutioni, vel fidei commisso scienter emerit, & meliorauerit, illo euicto habere actionem tantummodo ad precium, non ad meliorationes, nec ad duplam, etiamsi eius præcesserit stipulatio. Ea verò constitutio, vt & hoc obiter a moneam, procedit & obtinet inter emptorem & venditorem: non autem loquitur inter emptorem, & euincẽtemeuincentem. Non enim excludit emptorem à consequutione & recuperatione meliorationum respectu euincẽtiseuincentis, ad quem meliorationes perueniunt sine causa, imò poterit emptor eas meliorationes retinere, aut deducere, vel repetere secundum distinctionẽdicstinctionem, quæ in impẽsisimpensis factis à malę fidei possessore, vel in re subiecta restitutioni, traditur in l. domos. ff. de |

p. 442

legat. 1. l. in fundo. ff. de rei vend. l. domum. C. eodem titu. l. si in area. ff. de condict. in d. atque ita in specie notat Carol. Molinæ. in consuetu. Paris. tit. 1. §. 1. glo. 5. num. 76. Constat igitur, non impedire malam fidem emptoris, quin precium datum venditori repeti possit, si res fuerit euicta. ad idem secundo facit text. insignis in l. emptorem. §. vlt. vers. ibidem ait. ff. de actionib.

2

*empt. Ex quo palàm deducitur, etiam in contractu venditionis ea lege dicta, quòd venditor quocunque casu nihil euictionis nomine præstare teneatur, posse adhuc emptorem re euicta ad precium agere. quod glo. verb. conuentionibus. Pau. de Castro, & Doct. ibi tenuerunt, & Bald. in l. 1. col. vlti. C. de peri. & commo. rei vendit. quod sanè verum est, vbi in genere euictio excipitur: at si ita conuentum sit, vt venditor non teneatur de euictione, si res empta euicta fuerit à Titio, vel ex causa libertatis, secus erit, quia nec ad precium agere poterit emptor, quemadmodum voluerunt gl. Fulgo. Angelus, Salyc. & Bald. in l. qui libertatis. ff. de euictionibus. Ludouic. Roman. in singul. 382. Paulus Castrensis in dicta l. emptorem. §. vlti. Bald. & Salycet. in l. 1. C. de peric. & comm. rei vend. colum. vlti. Hippol. in singul. 656. Anton. Burgens. in capit. vlti. nume. 15. de empt. & vend. Matth. de Afflict. in d. §. rursus. numero 32. & Angel. Aretin. in §. actionum. numero 22. Institut. de actionib. ea ratione, quòd vbi in genere venditor exceperit, se nolle obligari, nec teneri de euictione, non poterit emptor certus esse de causa euictionis, nec de iure, quod alteri ad rem vẽditamvenditam competere poterat: vnde æquum non est, nec iure consonum, quod tunc precium amittat. Quòd si in specie certa euictionis causa excipiatur, tunc culpæ emptoris tribuendum est, si prius quàm emit non adhibuit diligentiādiligentiam, quæ necessaria erat ad inquirendam & inuestigandam euictionis certitudinem, & ea ratione nec precium petere poterit re euicta, sicuti Bal. scribit in dicta l. qui libertatis. quo in loco Odofredus hanc sententiam probat, quoties in specie titulum & causam euictionis venditor exceperit, ita quidem, vt non sufficiat ad precium amittendum exceptio causæ alicuius generaliter expressæ, nempe libertatis, nisi & in specie excipiatur causæ & tituli nomen, scilicet, libertatis ex titulo testamenti Sempronij. Ego non diffiteor, hanc opinionem Accursij communem esse, eam tamen censeo satis dubiam, & omninò, vt liberè loquar, falsam esse. Primùm etenim ea sententia non probatur in dicta l. qui libertatis. quod apertissimè constat. Deinde iniquum est, quod apud venditorem maneat precium rei venditæ, cuius ipse nec dominium, nec vllum ius habuit, nec ratione commutationis in emptorem transtulit, idq́ue iustitiæ commutatiuæ refragatur, nec licet venditorem locupletari cum emptoris iactura. Prætereà quod venditor teneatur, & cogendus sit precium restituere præter illius æquitatis rationem, cuius meminit Iurisconsultus in l. si me & Titium. ff. si cert. petat. l. nam hoc natura. ff. de condi. inde. l. planè. §. sed benignius. ff. de petitio. hæred. probatur, quia vel precium istud pertinet ad venditorem, potestq́ue ab eo retineri iure venditionis, & contractus commutationis rei & precij, vel causa donationis saltem præsumptæ, aut in pœnam emptoris rem alienam scienter & mala fide ementis, nulla harum causarum in hac specie sufficiens est, igitur precium iniquè à venditore retinetur, & iustissimè est emptori reddendum. Prima quidem causa manifestè deficit eo, quod cũcum res vendita fuerit aliena, & ab emptore euicta, nec transierit in eius dominium iure commutationis, venditor eo titulo precium habere nequit. Secunda causa satis debilis est, cùm donatio minimè sit præsumenda, vbi alia tractatur causa, scilicet commutatio rei & precij. Tertia item non probatur iure, nec enim sequitur, consensu emptoris fuit excepta specialis euictionis causa, ergò emptor sciuit rem alienam esse, & habuit malam fidem. potuit sanè cogitasse, & existimasse, nihil periculi sibi ex euictionis causa, quæ excepta fuit, imminere, & idem consensit exceptioni minimè ex alijs causis venditorem liberans ab euictionis obligatione. Erit tandẽtandem satis, venditorem ratione illius causæ exceptæ, immunẽimmunem fore ab actione euictionis, quò ad damna rei ęstimationem, & eius, quod intererit emptoris, absq;absque eo, quod etiam liber is sit à redditione precij, cùm id nulla ex causa apud se retineat. & tamen tenebitur euictionis actione omninò in id, quod interest rem euictam nōnon fuisse, si ex alia causa fuerit ab emptore iustè ablata & euicta. Huius sententiæ aduersus communẽcommunem authorem adduco Alberi. qui vnico verbo. in dicta l. qui libertas, eam tribuit glo. ibidẽibidem. Forsan equidem in aliquot Codicibus ita fuit scripta Accursij interpretatio, vt hanc potius, quàm priorem opinionem probaret. Nam & Fulgosi. in eadem l. qui libertatis, ægrè tulit, quod quibusdam visum fuerit, Accursium posteriorem sententiam tenuisse, sic & Odofredus primam opinionem Ioanni non Accursio adscribit.

Ad eam quæstionem, à qua digressus sum, rediẽsrediens, etiam existimo, Aretinum errasse, cùm & eius opinio, nec communis sit, nec vera. Constat namque, emptorem rei alienæ cum mala fide, & certa rei alienæ scientia non posse de euictione etiam ad precium agere, id probat text. expressus in l. si fundũfundum. C. de euictioni. notant Iason & alij in l. vlt. §. vlt. C. cōmucommu. de leg. Ioan. Lupi. in rub. de donat. §. 65. nume. 53. optimus text. in l. 21. tit. 8. part. 5. facit tex. in l. si fratres. C. commu. vtri. iudic. de eius tamen intellectu omninò legendi sunt Barto. Bald. & Doctor. ibi|

p. 443

dem. non obstat tex. in d. l. vlti. §. vlt. C. com. de legat. quia in ea constitutione non fuit empta res aliena simpliciter, sed res venditoris subiecta tamen restitutioni & fideicommisso, & nihilominus duo inibi statuuntur specialia. Primum, quòd emens eam rem scienter agere possit ad precium, etiam nulla apposita stipulatione. SecundũSecundum, quòd etiamsi apponatur promissio & stipulatio euictionis, non possit emptor re euicta agere de euictione, nisi ad precium tātùmtantum, quemadmodum Docto. in eo. §. vlt. tradiderunt. ItẽItem nōnon obest tex. in d. l. emptore. §. vlt. nānam ibi emptor non habuit malāmalam fidem, nec scientiāscientiam rei alienæ, etiamsi cōsenseritconsenserit legi dictæ à venditore, qui ita conuentionem inierit, vt de euictione minimè teneretur. Atq;Atque ita hanc quæstionẽquæstionem definiunt Doct. ibi. Bald. & alij in l. si familiæ. col. 2. C. famil. hercis.

Deducitur tandem ex Gregoriana constitutione primus casus, quo non tenetur venditor de euictione, scilicet cùm emptor litem sibi motam eidem venditori, vt eum defenderet, minimè denunciauerit. Idem probatur in l. 1. C. de peri. & com. rei vend. l. emptor. C. de euictio. Regia l. 36. tit. 5. part. 5. quæ quidem conclusio aliquot habet interpretationes, quarũquarum præcipuas breuiter attingam.

Primò sanè hoc procedit & obtinet, etiamsi venditor sciuerit, litem fuisse motam emptori super re vendita, nam adhuc, vt ipse teneatur de

3

*euictione, erit necessaria denunciatio. Etenim cùm denunciatio exigitur solùm ad scientiam simplicẽsimplicem, nōnon est ea necessaria, nec oportet vt scienti fiat. reg. eum qui certus. de reg. iur. at vbi denunciatio requiritur, non ad simplicem scientiam, sed vt sciens aliquid faciat, tunc semper necessarium est, quod etiam scienti denunciatio fiat. l. denunciasse. §. quid ergò. ff. de adulte. qua ratione Barto. ibi in specie euictionis hanc opinionem tenet. Idem Bart. in l. non solùm. §. morte. nume. 52. ff. de noui oper. nunci. Abb. & alij in dicto cap. vlt. quorum sententiam sequũtursequuntur dicentes, eam esse Communem. Felin. in capit. cùm M. num. 65. Ripa num. 166. de constitu. Dec. cons. 74. col. 2. Anto. Burgens. in d. cap. vlt. col. 3. & nouiores in d. §. morte.

Secundò non sufficit denunciatio simplex, imò & ea fieri debet cum pro testatione & requisitione venditori præmissa, vt liti motæ adsistat, causamq́;causamque defendat tex. opti. in d. cap. vlt. & in d. l. 1. C. de per. & com. rei vend. gl. vlt. in cle. causam. de electio. & ibi Abb. Bart. in d. §. morte. nume. 51. & ibi Roma. nu. 11. idem Bart. in d. l. denunciasse. §. 1. notat Alciat. in l. detestatio. col. 13. ff. de verb. signific. & est communis opinio. secundũsecundum Felin. in d. capit. cum M. nume. 64. & ibi Ripam nume. 165. Anto. Rube. in d. §. morte. num. 677. & Burgens. in dict. cap. vlt. colum. 3. quæ probatur expressim alia & sequenti huius quæstionis interpretatione.

Tertiò adhuc non sufficit scientia venditoris, imo nec denunciatio simplex, nec solennis cum requisitione, sed requiritur, quòd ea denunciatio fiat venditori cum ipsius libelli & citationis testimonio, vt ipse venditor ex publica fide instruatur ad eius defensionem, hoc deducitur à gloss. in dict. clemen. causam. de elect. quem sequuntur inibi Cardin. & Doctor. Felin. in capit. cùm contingat. de rescript. conclusio. 6. Barto. in d. §. morte. nume. 48. & ibi Alex. nume. 42. & Iason nume. 38. post Roman. nume. 12. Felin. in d. cap. cùm M. nume. 63. & Ripa nume. 163. ex quibus, & his, qui ab eis citantur apparet, hanc opinionem magis communem esse, & ideò seruandam fore in praxi, tametsi Imola in d. cap. vlt. & ibi Barbat. quos quidam alij sequuntur, contenderint, non esse præcisè necessariam, etiam simplicem denunciationem, quoties ipse venditor sciuerit litem motam fuisse emptori, quod sensit Accursius in d. l. emptor. C. de euictioni. quo in loco Doctor. priorem sententiam sequuntur. Ego verò etiamsi tertiam hanc conclusionem veram esse contendam, non tamen omninò admitto secundam interpretationem, imò censeo sufficere, solennem denunciationẽdenunciationem ab emptore cum publico propositæ actionis testimonio, factam venditori, etiamsi expressim is requisitus nōnon fuerit, vt emptorem defendat. quod tenẽttenent Bald. & Saly. in l. 1. C. de per. & com. rei ven. Ias. in d. §. morte. nu. 39. & ibi Alex. num. 45. Anto. Burg. in d. cap. vlt. nume. 4.

Quartò illud maximè controuersum est, an prædicta denunciatio sit necessaria, cùm emptor aut minor est, aut ecclesia. Nam in minore con

4

*stat, eam necessariam non esse, imò satis esse, vt venditor teneatur de euictione, quòd ipse venditor sciat litem minori motam fuisse, cùm minor absque interpellatione constituat debitorem in mora. textus in l. in minorum. C. in quibus casibus in integ. non est restit. necess. idem in Ecclesia dicendum esse quibusdam placuit ex eo, quod minor, & Ecclesia æquiparentur à iure. cap. 1. capit. auditis. & ibi glo. verb. minoris. de in integ. restitu. glo. in l. Respublica. verb. solet. & ibi Bartol. C. ex quibus caus. maior. idẽidem constat, authoritate gloss. in §. ex maleficijs. verb. in iudicium. de actionibus, quam sequuntur ibi Iason nume. 31. & Gomezi. num. 49. post Nicola. Neapolita. quæst. 17. Ioan. Fabrum, & Angel. Aretin. ibi & Roma. singul. 116. ex ea adnotantes, fauore Ecclesiæ, sicut & minorum constitui debitorem in mora absq;absque interpellatione. Idem tenent Imola in cap. breui. de iureiurand. Alexand. in l. quod te mihi. col. 3. ff. si cert. pet. nume. 8. Mathesil. notab. 44. Bald. in l. 1. C. de peric. & commo. rei vend. Purpur. in d. l. quod te mihi. numer. 95. Roma. in dicto §. morte numero 10. & ibi Rubeus nume. 711. Roman. in l. si ex legati causa. numero 9. ff. de verbo. oblig. & ibi Aretin. nume. 6. Didac. à Segura. num. |

p. 444

89. Bald. in Authen. hoc amplius. 3. columna. C. de fideicom. numer. 16. & ibi Iason columna 3. atq;atque ita in hac specie de euictione tenent, Ecclesiam posse agere aduersus venditorem, qui sciuit litem motam fuisse, si res euicta fuerit, etiam absque vlla denunciatione. Bald. in d. l. 1. C. de peri. & commo. rei vendit. Roman. nume. 10. & Rubeus numero 711. in d §. morte. quorum opinio palàm probatur ex d. gl. in §. ex maleficijs. quæ communi omnium consensu recepta videtur. Sed contrariam sententiam in hac proposita quæstione probârunt Barb. & Antoni. Burg. in d. cap. vlti. de emptio. nume. 9. qui præsertim conantur euertere conclusionem, quam deduximus à gloss. in dicto §. ex maleficijs. Primò per text. in cap. breui. de iureiur. qui insinuat, necessariam fore interpellationem, vt Ecclesiæ debitor constituatur in mora. Secundò adducitur tex. in cap. potuit. de locat. vbi præmittitur, non potuisse cōstituiconstitui in mora Ecclesiæ emphyteutam sine interpellatione, nisi contractus & pensionis solutio diem certum constitutum haberet. Deinde & tertio Ant. Burg. censet gl. in d. §. ex maleficijs. veram esse quo ad ea, quę in testamentis Ecclesiæ relinquuntur, hócque probat authoritate Bald. in l. 1. C. de sacrosanct. Eccles. in repe. nu. 47. & Feli. in cap. licet. Hely. de Simo. num. 4. Quæ quidem minimè obstant communi omnium sententiæ. Nam licet Romanus Pontifex in d. cap. breui. ex facto, quod ita contigit, meminerit interpellationis, nōnon ex hoc censet, eam fuisse necessariam, imò etiam absq;absque interpellatione saltem ratione iuramenti, foret debitor in specie illius tex. constitutus in mora, secundum Ioan. Andræ. Abb. Imol. & alios ibi, quoties ex tacita lege conuentionis, & eius natura cōpertumcompertum esset debitori, Ecclesiam eius auxilio, quod is præstare promiserat, indigere. quẽquem intellectũintellectum ad illum tex. etiam probârunt Ias. in l. quod te mihi. nu. 22. & ibi Purp. nu. 97. ff. si cer. pet. Aret. in d. l. si ex legati causa. nu. 6. idem consi. 150. col. 4. & in l. ita stipulatus. col. 8. ff. de verb. oblig. & est communis opinio, secundum Dec. in d. l. quod te. nu. 11. atq;atque ita iuxta præmissam interpretationem illa decisio non oberit priori sententiæ.

Multò minus præiudicat text. in d. cap. potuit. ex quo solùm colligitur, emphyteutam Ecclesiæ non aliter in mora constitui, quàm si per biennium cessauerit à solutione pensionis. Nec tamen ex hoc necessariò infertur, nunquam Ecclesiæ debitores in mora constitui, nisi per interpellationem, aut per lapsum dici, hoc etenim non sequitur ex primo. Nam requiritur biennij transcursus, quia is dies ad pœnam commissi, quæ legalis est, à lege fuit constitutus. Vnde liberum erit, non obstante ea decisione, tractare, an non apposito die, committatur mora irregularis absq;absque interpellatione in Ecclesiæ fauorem, sicut item committitur in fauorem minorum. Item alia ratione non oberit tex. in d. c. potuit. quia in eo agitur de cōmittendacommittenda pœna in Ecclesiæ commodum, non de committenda mora, quo ad soluendum Ecclesiæ interesse. Siquidem Ecclesiæ benignitate quadam satis est, quod exigat id, cuius interest, pœnam autem non ita faciliter debet obtinere, nec petere, ca. suam. de pœnis. tradidi ipse lib. 2. harum resolutionum, cap. 7. numer. 1. Et probatur in eodem capi. potuit. vbi datur locus purgationi moræ, etiamsi dies, & pœna apposita fuerint contractui, idq́;idque obtinet ea ratione, quod tractetur de pœna, in fauorem Ecclesiæ, à priuatis exigenda, cùm Ecclesia benignitate vti debeat. Itaque asserunt eum text. intelligendum esse, vt in Ecclesiastica emphyteusi sit speciale, Ias. in l. 2. C. de iure emphyt. q. 29. nume. 80. Angel. & Imol. in l. si insulam. ff. de verb. oblig. vbi Ripa nume. 37. & 51. inquit, hanc opinionem Communem esse. Idem notat Imol. in d. cap. potuit. Hosti. in tit. de arbitris. §. qualiter constituatur. vers. Sed nunquid. Cùm alio qui vbicunq;vbicunque est dies & pœna, etiāetiam à lege imposita, locus non sit purgationi moræ, quemadmodum tenent Angel. Imol. Alex. & Claud. nume. 23. in dict. l. si insulam. sensit Bart. ibidem. 4. oppo. primæ partis. vbi scribit ex l. 2. C. de iure emphy. non esse locum purgationi moræ, & tamen inibi adest contractui pœna legalis cum die itidem dato à lege. & quāuisquamuis Bald. in l. cùm allegas. 6. oppos. C. de vsur. quem defendit Gomezi. in §. actionum. de actio. colu. 2. velit esse admittendāadmittendam purgationem moræ, vbi adsit dies & pœna in contractibus bonæ fidei, censeatq́;censeatque idem Bald. alibi, omnes contractus iure Pontificio esse bonæ fidei, hócque nomine censendos fore, quia tamen apud me vtrunque maximam dubitationem habet, ac planè falsum sit, quod hoc in loco examinare non vacat, tradunt latè Ias. in l. etsi post tres. col. vlti. ff. si quis caut. Idem Iason & Ripa numero 43. in dicta lege, si insulam. post ImolāImolam & Alexand. ibidem: mihi verior ratio decidendi ad capit. potuit. apparet ea, quam communi sententia probatam esse diximus. Regia verò lex 28. titu. 8. part. 5. etiam in emphyteusi priuata, & in foro seculari admisit, ac recepit iuris Pontificij constitutionem. Addit tamen, moram purgari posse intra decem dies à lapsu biennij, aut triennij, quod tempus iure communi arbitrio iudicis definiendum erat, ex gloss. in dict. capit. potuit. quam sequuntur ibi Abb. & alij, ac Iason in dicta lege 2. quæstion. 30. Ex quibus falsum videtur, quod responderunt Bartholomæus Cæpola caut. 208. Deci. consilio 140. colum. 3. idem consil. 138. colum. 2. & Catellia. Cotta, dictione, Emphyteuta nōnon soluendo. existimantes, moram ab emphyteuta etiam celeri satisfactione purgari non posse, vbi dominus statim ante purgationẽpurgationem moræ protestetur adhuc absente emphyteuta, quod non |

p. 445

vult, eum amplius habere emphyteusim illam, imò se ipsum omninò rem iure commissi aduocare. Est etenim dura nimis hæc sententia, nec conueniens æqunati, qua hac in re iura ipsa vtuntur. Quoties autem dixi, non esse locum purgationi moræ, vbi adest dies, & pœna legalis, intelligo legalem pœnam, non interesse, nam id vera pœna non est, sed propriam pœnam, quę non sit contrahentium interesse. Fit igitur ex his, minimè suffragari Barb. nec Antonio Burgensi tex. in d. c. potuit.

Vltimò, parum vrget interpretatio Burgensis ad gloss. in dicto §. ex maleficijs. quia ea falsa est. Nam hac in re vltimæ voluntates, & testamenta paria sunt contractibus bonæ fidei. textus est indicta l in minorum. cuius præter Docto. ibi meminêre Barto. in l. si cum te. ff. de pact. colu. 1. & Iason in dicto §. actionum. num. 5. Vnde constat opinionem Baldi in d. l. 1. C. de peri. & com. rei venditæ. in fauorem Ecclesiæ admittendam esse, præsertim quod vbi venditor sciuerit litem motam fuisse Ecclesiæ, eo ipso intelligit, Ecclesiam indigere eius auxilio ad defensionem litis, & ideò ex hoc venditor quodam iure specialire quisitus censetur, & vt liti adsistat tacitè interpellatus.

Quinto, sufficiens est simplex scientia venditoris, vt is conueniri possit euictionis actione, si ipse venditor iuramento præstito contractum venditionis inierit: hoc etenim ratione, & vi iuramenti effectum est, quod non sit necessaria de

5

*nunciatio, nec requiratur interpellatio ad constituendum debitorem in mora, quod in genere tenent Ioannes Andræas & Abb. in dicto c. breui. Imol. ibidem & alij, quos citaui paulò antè in responsione ad tex. in dicto ca. breui. dum tenui, etiam absque interpellatione, illius Capitis responsionem obtinere. Et in hac specie, & materia euictionis hanc opinionem probant ex dicta ratione Alexand. in l. 2. §. voluntatem. colum. penul. ff. solu. matr. num. 16. Barb. in ca. vlt. de emp. & vendi. versicu. Quintò. & ibi Anton. Burgensis num. 11. Claudius in dict. §. morte. numer. 102. & ibi Antonius Rubeus numer. 687. Ioan. Lupi in cap. per vestras. de donat. inter vir. & vxor. §. vltim. nume. 31. Purpurat. in d. l. quod te mihi. numer. 92. & quamuis AlexāAlexan. in d. l. quod te. nume. 8. reprobet sententiam Ioan. Andræ. & aliorum in dicto cap. breui. ea tamen frequentiori omnium consensu recepta, maximam præbet huic opinioni authoritatem, vtidem Alex. fatetur in d. §. voluntatem. Nec quicquam oberit, quod iuramentum contractui apposirum ipsius contractus naturam, & legem sortitur, & obtinet. l. vlt. C. de non numera. pec. l. vltim. ff. de libe. causa. cap. quemadmodum. de iureiurand. & de natura huius contractus est, quod vẽditorivenditori sit denunciandum, litem motam fuisse emptori, vt is teneatur de euictione, sicuti probatum est. Nam & si sciam, naturale esse huic contractui, quod venditor teneatur de euictione, quod tamen denuncianda sit ei scienti litis quæstio, hoc non existimo esse naturale, nec proprium huius contractus, sed generale, & omnibus alijs conueniens ad moræ constitutionem, atq;atque item accidentale, nempe, vt hoc requiratur regulariter attento rei statu, & eius qualitatibus. Etenim non opinor, hanc denunciationem, quæ scienti fieri debet, esse naturalem, quod colligo ex notatis per Bal. in l. 1. col. 1. C. commodat. licet interpellatio de natura cuiusq;cuiusque contractus sit ad constituendum in mora debitorem, quoties ipse debitor inscius est, atq;atque ignorat creditoris necessitatem. At iuramentũiuramentum sortitur naturam contractus, cui accedit, primordialem quidem non accidentalem, sicuti cōmunitercommuniter receptum est ex gloss. in l. certi condictio. in princi. ff. si cer. pet. argu. l. item veniunt. §. cùm prædiximus. ff. de petit. hæred. Bald. in c. vltim. colum. 3. de iureiuran. idem Bal. in l. vna. §. sed si non. C. de rei vxor. actio. ex quibus mihi placet, denunciationem non esse necessariam, quoties venditor sciuerit, litem motam fuisse emptori, & ipse venditor iuramento præstito in contractu venditionis promiserit in specie, se defensurum emptorem, si quæstio mota super re empta fuerit, sicuti præmittunt omnes, quibus hæc sententia placuit. Alioqui si venditor simpliciter iuramentum præstiterit, iuraueritq́ue in genere contractũcontractum ipsum venditionis, forsan erit necessaria denunciatio, ac tunc iuramẽtumiuramentum hoc generale, cōtractuscontractus ipsius leges & conditiones habebit. ꝙquod est maturius considerandũconsiderandum, siquidem Alex. in d. l. quod te. nu. 8. omninò reprobat eam opin. qua assertum est, ratione iuramenti moram contrahi & committi absque interpellatione.

Sextò, quamuis aliâs emptor iure ordinario agere non possit de euictione, aduersus venditorem, cui non denunciauerit litis quæstionem, nihil

6

*ominus eadem euictionis actio obtinebit, & poterit contra venditorem proponi, etiam non facta denunciatione, alijsq́;alijsque omissis solennitatibus, modò emptor ipse probet, iure ab eo rem euictam fuisse, onusq́ue suscipiat probandi iustitiam euincentis, nullumq;nullumque ius habuisse venditorem, quò posset rem illam vendere, hoc probatur in l. emptorem. in principi. ff. de acti. emption. vbi hanc sententiam tenent Fulgosius & Alberic. Baldus & Ange. in l. si cum quæstio. C. de euictio. Bar. Angel. & Paulus Castrensis in l. at qui natura. §. cum me absente. ff. de neg. gest. Roman. & Alexand. numero 46. in d. §. morte. Alexan. consi. 63. num. 12. libr. 6. Claud. in dicto §. morte. nume. 101. & ibi Rubeus nu. 735. Imola numer. 27. Barba. colum. 4 Antoni. Burgensis |

p. 446

numer. 7. in dicto ca. vltim. de emptione. Iason in l. si domus. §. de euictione. ff. de legat. 1. colu. 2. Felin. in cap. cùm olim. num. 11. & in cap. cùm Bertholdus. nume. 24. dere iudicat. Matthæ. de Affli. decisi. 49. Carol. Molin. in consuet. Parisiens. titul. 1. §. 44. colu. penul. & est Communis opinio, sicuti apparet ex his, quos modò citaui, quibus adstipulatur glo. in l. 2. verb. absens. C. de contrah. iud. tut. & quamuis gloss. in dicta l. emptorem. in princi. requirat denunciationem litis motæ, vt venditor teneatur de euictione. etiamsi emptor agnouerit bonam fidem, nec vllum ius in re vendita competierit venditori. quam quidem glossam sequuntur Bartol. ibi, Alberic. in dicto §. cùm me absente. Angelus Aretinus in §. vltimo, de emption. Decius consilio septuagesimoquarto, columna quarta, dicens, hanc opinionem Communem esse, idem fatetur Gratus consilio primo, numero quinquagesimoseptimo, libro primo, tamen prior sententia potior est, emptore adsumente onus probandi iustitiam euincentis: posterior autem procedit, cum emptor agnouit bonam fidem, eamq́;eamque agnitionem allegat agens de euictione, non tamen probat iustitiam euincentis, vel tandem quò ad simplicem actionem de euictione obtinebit prima opinio, secũdasecunda verò quo ad duplam: non enim aget emptor ad eam, nisi prius denunciauerit solenniter litem motam venditori, etiamsi postea probet iustitiam euincentis, secundum Imolam in dicto c. vltim. nume. 28. qui non ita indistinctè hoc tradit, sed eo casu, quo emptor non expectata sententia rem restituit agnoscens bonam fidem. textus optimus in l. habêre licêre. ff. de euictio. explicat Anton. Rub. in d. §. morte. num. 736. requiritur etenim sententia, vt ad duplam agi possit, quamuis ex Imol. quidam contrarium adnotauerint. & Fulgosi. in l. si ideò. ff. de euicti. hanc distinctionem probet dicens, actionem ad duplam præcisè iure conditionis exigere semper denunciationem Sic sanè iuxta priorem opinionem, emptor, qui sententia iudicis rem restituit, aget de euictione ad duplam, quamuis non denunciauerit litem venditori, si probet ius euincentis, iusteq́;iusteque sententiam latam fuisse, nec venditori vllum ius in ea re competere, quò fit, omninò falsum esse, quod scribit Aymon consilio 73. numero sexto, idem consilio 179. numero 6. existimans in hac quæstione, venditorem conuentum actione euictionis ab emptore, qui allegat non fuisse necessariam interpellationem, nec denunciationem, quia venditoris non intererat condemnandum fore, nisi venditor ipse ostendat, & probet, quod si fuisset interpellatus, potuisset seipsum defendere, itaque onus probandi incumbit venditori secundum eum, qui ad hoc citat ImolāImolam in capitulo vltimo, de emptione & venditione. numer. 28. Alexand. in dicto §. morte, nume. 47. à quibus hoc ipsum adnotauit Anto. Burgensi. in dicto cap. vltim. numer. 6. qui eam opinionem optimè improbat, siquidem emptor ipse, qui nōnon denunciauit, probare omninò tenetur iustitiam euincentis, etiamsi venditor alleget, quod potuisset rem defendere, si ei denunciata fuisset lis. idem expressim notat Carolus Moli. in dicta Alexan. consil. 63. Nec Imol. aut Alexan. refragantur, qui tantùm constituũtconstituunt differentiam, an emptor agnouerit bonam fidem ante sententiam, vel post iudicis condemnationem. Priori namq́;namque casu etiamsi denunciauerit emptor litem venditori, tenebitur probare iustitiam euincentis: at si denunciatio præcesserit, & sequuta fuerit sententia, non incumbet onus probationis huius emptori. quod si de nunciatio prætermissa fuerit, & emptor litem ad sententiam vsq;vsque defenderit, tenebitur quidẽquidem venditor de euictione secundum Imol. si nihil allegauerit, nec ostenderit contra ius euincentis. ostendere autem venditor videtur aliquid contra ius euincentis eo ipso, quod emptorius euincentis minimè probauerit, cùm sit iuris præsumptio in fauorem venditoris, quod si ei fuisset denunciata lis, seipsum defenderet: atq;atque ita sunt Imolæ verba interpretanda, quod manifestissimum erit, si animaduertamus, eundem Imolam paulò ante palàm tenuisse duo fore necessaria, vt emptor sit immunis ab onere probādiprobandi iustitiam euincentis, primum quod denunciet litem venditori, secundum quod ante sententiam non restituat rem venditam, imò iudicium ipsum expectet, quo cogatur rem petitori tradere: igitur ex Imola constat, incumbere emptori onus probandi iustitiam euincentis duobus casib. primo cùm etiam denunciatione præmissa rem restituerit ante sententiam, secundo si & sententiāsententiam expectauerit, nec prius bonam fidem agnouerit, & tamẽtamen litem venditori non denunciauerit. eandem sent. quam hic probamus, tenuit Anton. Rube. in dicto §. morte. numero 739. licet ipse contrariam sicut & alij ex Imola & Alexandro deduxerit, & ea ratione ab eis discesserit.

Septimò, dubium est, an venditore promittente de euictione quocunque modo res euincatur, teneatur ipse venditor de euictione, etiamsi non

7

*fuerit facta eidem litis motæ denunciatio? Et profectò apparet ita respondendum fore, vt equidem venditor de euictione teneatur, & id probatur authoritate gloss. in lege. cùm pœna. ff. de arbit. quo in loco Accursius scribit, promissione de euictione in hunc modum facta, quod venditor de ea teneatur, quomodocunq;quomodocunque res fuerit euicta, venditorem teneri etiam re euicta per sententiāsententiam arbitri, in quem sponte causam emptor compromisit, tametsi alioqui re euicta |

p. 447

per sententiam arbitri etiam denunciatione facta legitime ipsi venditori, locus non est euictionis actioni. l. si dictum. §. si compromisero. ff. de euictioni. Regia lex 36. titu. 5. par. 5. eandem sententiam Accursij sequuntur Bal. ibi, Alexand. in l. filius à patre. §. vlti. ff. de libe. & posth. Deci. in rubri. de proba. num. 12. Aretin. in l. ex duobus. colu. 12. ff. de duobus reis. Alexan. consil. 4. lib. 3. Antoni. Burgensi. in dicto c. vltim. de emptio. nume. 14. Angel. Aretin. in §. vltim. de emptio. Bald. Imol. Alexan. & alij in l. si domus. §. de euictione. ff. de legat. 1. Gozadin. consil. 1. numer. 19. & consil. 14. numer. 22. & consil. 63. numer. 3. Tiraquel. qui alios citat libr. 1. de retract. §. vltim. in fine numer. 97. Socin. in l. quidam relegatus. ff. de rebus dub. numero 5. Curt. Iunior consil. 1. num. 2. quorum sententiam planè admitterem, vbi venditor absq;absque denunciatione habuit scientiam motæ litis, vt tandem tunc etiamsi emptor causam compromiserit, modò factum fuerit compromissum, vt arbitri secundũsecundum ius sententiam dicerent, venditor teneatur de euictione. Vnde idem esse censeo, quoties emptor per sententiam iudicis victus fuerit. hos etenim duos effectus operabitur generalis clausula, cuius meminit gloss. in d. l. cùm pœna. Et præter hæc non ita facile tribui debet tanta vis prædictæ clausulæ, quod statim damnandus sit venditor de euictione in omnibus casibus, quibus alioqui ea non apposita minimè damnaretur. Nam & hæ clausulæ, & dictiones vniuersales limitantur, & restringuntur secundum naturam actus, cui attribuuntur. l. emancipati. & ibi Bartol. ff. de adopt. gl. in l. promittendo. verbo, conditionis. ff. de iure doti. optimè Bald. in consil. 67. colu. 2. libr. 3. scribit & ad hæc plura Tiraquel. lib. 1. de retract. §. 1. gloss. 7. nume. 26. sat etenim est his clausulis generalibus aliquẽaliquem effectum tribuere, nec oportet eas ita extendere, quod iuri, & consensui contrahentium præiudicium fiat. Hinc infertur, etiam adiecta dicta clausula, si res fuerit euicta per sententiam arbitratorum, & amicabilium, vt aiunt, compositorum, in quos emptor compromisit, venditorẽvenditorem non posse de euictione conueniri. Item deducitur, venditorem itidem minimè teneri de euictione, quoties res fuerit euicta per sententiam iudicis, ipso venditore inscio, & ignorante, motam fuisse emptori litem, & controuersiam super re empta: quamuis conuentum sit in contractu venditionis, quod venditor teneatur de euictione quocunque modo fuerit res euicta, nam ea clausula intelligenda est, vbi nulla culpa emptori tribui possit euictionis sequutæ. Quod si contendat quis, adhuc euictionis actioni locum in his casib. esse, saltem id obtinebit, quò ad precium rei venditæ, non quò ad duplāduplam, nec quò ad interesse.

Octauò, non est satis, quod denuncietur litis quæstio ab emptore venditori, vt is teneatur de euictione, nisi ea denunciatio facta fuerit legitimo

8

*& congruo tempore, quo quidem adhuc venditor possit litem suscipere, & rem ipsam defendere, nempe ante litis contestationem, secundum Henricum post Specula. in dicto capitulo vltimo, column. 3. aut non nimis, iuxta sententiam tex. in l. si rem. §. vltim. citatus à glossa in dicto cap. vltim. id est, ante testium publicationem prioris instantiæ, sicuti explicat Regia lex 32. & 36. titulo 5. parte 5. Vnde Ioannes Igneus in l. propter veneni. §. vltim. ff. ad Syllani. num. 18. credit esse veriorem opinionem, & tutiorem, quod isthæc denunciatio fiat ante conclusionẽconclusionem in causa. Addit tamen, apud iuris vtriusque interpretes magis receptum etiam in forensi examine hactenus fuisse, sufficere, denunciationem istam fieri etiam post sententiāsententiam in causa appellationis, modò eo tempore integra sint iura defensionis, possitq́;possitque venditor seipsum & emptorem defendere, quemadmodum tradit gloss. in l. si rem. §. quolibet. ff. de euiction. Ioannes Andræ. Hostiensis Antoni. & Imola colum. 2. in dicto cap. vlt.

Nonò, venditor de euictione non tenetur, etiamsi fuerit sibi denunciata litis quæstio, si emptor litem prosequutus contumaciter abfuit tempo

9

*re sententiæ. textus in dicto capit. vltim. & in l. si ideò. in princip. ff. de euictio. l. emptor. C. eodem titu. modò sententia lata fuerit contra emptorem propter eius contumaciam, & ex causa ipsius absentiæ, quod ab eisdem legibus, & decisionibus attenta earum ratione deducitur, & probatur in lege 36. titulo 5. par. 5. quò fit, vt si emptor dum causa discutitur fuerit præsens in iudicio, defensionesq́ue diligenter allegauerit, ac iuxta proprias vires litem fuerit prosequutus ad conclusionem vsque ipsius causæ, licet tempore sententiæ absens fuerit, & contumax, nihilominus erit locus actioni euictionis contra venditorem, quia & si emptor præsens foret, parum eius præsentia efficeret eo tempore, quo nihil ab eo in examine causæ omissum fuit, quod eius commodo, & vtilitati cederet. Sic denique censent Bartolus in leg. si superatus. ff. de pignoribus numero 1. Salycet. in lege 1. C. de pericu. & commod. rei vendit. in fine. idem Salycet. in leg. emptor. C. de euiction. penultim. colum. Bald. in l. si ideò. ff. de euictionib. Abb. in cap. in causis. colum. vlt. & in c. penultim. num. 10. de re iudica. Felin. in capit. cùm Bertholdus. numero 23. de re iudicat. qui hoc ipsum intelligit verum esse, nisi emptor ita fuisset verus contumax, vt propter eius contumaciam appellatio admittenda non sit iuxta resolutionem gloss. & DoctorũDoctorum in Clementina vnica, de dolo & contuma. tenetur quidem emptor condemnatus ab |

p. 448

ea sententia appellare, quoties venditor tempore sententiæ absit à iudicio, & ipsa sententia est manifeste, aut euidenter apparet iniqua, quasi secùs sit in dubio, dum ambiguum est, sitnè sententia iusta, an iniqua, etenim eo casu appellare non tenetur emptor, licet vẽditorvenditor absit, quod Communi sententia receptum est ex gloss. vlti. Bartol. & alijs in §. Caia & tamen si appellauerit, tenetur appellationem ipsam prosequi secundum gloss. ita intelligentem Iurisconsulti responsum in l. Herennius. §. Caia. verb. venditore. de euictione. Salyce. in l. si procuratorem. §. si ignorantes. ff. mandat. Imo. in dicto capitu. vltim. colu. 4. Bartol. in l. propter veneni. §. vltim. ff. ad Syllani. Sed & si frequentiori Doctorum suffragio ita probatum, & obtentum sit, ego arbitror, emptorem condemnatum ad rei venditæ restitutionem debere omninò appellare, etiam eo casu, quo dubium sit de iustitia sententiæ: quia licet præsumendum sit pro sententia iudicis, ea tamen præsumptio coram iudice appellationis admittit probationem in contrarium, qua ratione, si venditor tempore sententiæ præsens non sit in iudicio, tenebitur emptor appellare. hoc probatur in dicto §. Caia. vbi hoc expressim tenet Baldus, cui adstipulatur Regia lex 34. titulo 5. parte 5. quam opinionem existimo tutiorem, & veriorem esse, atque in foro admittendam fore. Imò etiam si ex actis processus appareat, sententiam iudicis æquam, & iustam esse, adhuc consulerem, & debere fieri censeo, quod ipse emptor appellet absente à iudicio venditore, forsan etenim in causa appellationis probabitur iustitia venditoris ex his testibus, & instrumentis, quæ non fuêre producta, vel non potuere produci in iudicio coram iudice prioris instantiæ. leg. per hanc. C. de tempor. appellat. capitulo cùm Ioannes. de fide instrument. quod si iudex sententiam iniquam pronunciauerit per eius imprudentiam, aut iniuriam, & iniquitatem, tunc procul dubiò appellare debet emptor, etiam præsente venditore, alioqui ea sententia emptori, non venditori imputatur sicuti gloss. & Baldus in dicto §. Caia. existimârunt.

Decimò, quamuis emptor litem denunciauerit venditori, agere non poterit de euictione re euicta per imprudentiam, errorem, aut iniquitatem iudicis. probat textus in l. si per impruden

10

*tiam. ff. de euictioni. & in dicto capitul. vltimo, cuius constitutionis ea est ratio, quod imprudentia, & iniuria iudicis, casus fortuiti censentur, capit. vnico. de noua forma fidelit. ibi, iniustè, vel fortuito casu. At fortuiti casus contingentes post contractum venditionis emptori non venditori nocent. l. 1. C. de pericul. & commo. rei vendi. §. cùm autem. Inst. de emptio. Ex quo primò infertur, nihil referre, nec interesse quod in hac controuersia emptori mota lata fuerit sententia per imprudentiam, errorem, aut iniuriam iudicis contra ipsum emptorem, an contra venditorem, qui litem suscepit simul cum emptore. probat tex. in l. 2. §. solet. ff. de hæreditate, vel actione vendita. versic. sin autem. notat in hac specie Ioan. Igneus in dicta l. propter veneni. §. vltimo, numero 2. & 4. quo quidem casu emptore absente appellare tenebitur venditor, ex quo litem suscepit. Secundò hinc deducitur, lata sententia iniquè per imprudentiam, aut iniuriam iudicis, adhuc venditorem teneri de euictione, si eius culpa sententia lata fuerit in euincentis fauorem, quia probationes & iura, quæ venditor ad defensionem habebat, noluit, vel omisit exhibere, & in iudicio producere. gloss. in lege. exceptione. ff. de fideiussor. quam Doctores communiter approbant, secundum Ioannem Igneum in dicto §. vltim. numero 24. Sed in hac specie non dicitur sententia iniqua, imò potius erit iustissima, quippe quæ lata fuerit iuxta allegata, & probata, quod Bartolus admonet in dicta lege exceptione. Diximus & nos in huius operis libr. 1. capitulo 1. qua ratione aptius est huius illationis exemplum, cùm iudex sententiam iniquam tulerit ob inimicitiam venditoris, & vt ei inimico noceret. & ideò hæc iniuria non imputatur, nec nocet emptori, sicuti post alios tenet Imola in dicto capitulo vltimo, columna 4. argumento tex. in leg. necessario. ff. de pericul. & commod. rei venditæ. & l. si merces. §. culpæ. ff. locat. atque eorum, quæ tradit Bartol. in l. stipulatio ista. in princ. ff. de verborum obligat. Hoc tamen admittendum erit, si inimicitia orta fuerit ante contractam venditionem, etenim inimicitĩainimicitia post contractum cōtingenscontingens & eueniens, venditori non nocet, nec ei imputanda est iniuria, quæ emptori fiat ab eius inimico, quemadmodum notant hac in quæstione Salycetus in lege vltim. C. de actio. empt. Roman. & Alexand. in dicta l. Stipulatio ista. in princ. Carol. Ruinus consi. 59. num. 14. lib. 4. optimus textus in l. Lucius. ff. de euictioni. Tertiò apparet, venditorem ab euictione liberum esse re euicta per imprudentiam, errorem, aut iniuriam iudicis, etiam si sententia lata fuerit absque vlla emptoris culpa, etiamsi emptor in causæ, & iuris defensionibus omnium fuerit diligentissimus, etenim adhuc euincitur res vendita casu fortuito, & ideò emptori non venditori imputatur. gloss. Barto. & Doctor. in dicta l. exceptione. Imol. Panormit. & alij in dicto cap. vlt. vbi Anto. Burg. numer. 14 post Imol. col. 4. fatetur, hanc sententiam Communem esse contra gloss. in dicta l. si per imprudentiam. Alia quidem circa interpretationem tex. in dicto capitul. vltimo. & præsertim circa euictionem rei vendit. quæ fiat iure retractus. legito inibi Bur|

p. 449

gensem vltimo notabili. & Andræam Tiraquellum libro 1. de retract. §. 1. gloss. 9. numer. 34. & §. vltim. in fine. nume. 97. & ibidem quæsti. 9. & §. 12 gloss. 1. nume. 6.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. XVII.

SVMMARIA.