Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT VII.

EST adeò frequens forensia tractantibus, pignorum & hypothecarũhypothecarum prosequutio, præsertim earum, quæ vxoribus ad dotem cōsequendamconsequendam iure competunt, vt nec alienum ab instituto, nec prorsus inutile sit, aliqua hac dere, quæ sæpius in cognitionem incidunt, veluti quodam compendio explicare, prius traditis his, quæ generalia sunt, & solent certis quibusdāquibusdam distingui adsertionibus. Quarum prima & præcipua est: vxor pro restitutione dotis tacitam hypothecam habet, à lege, inquam, inductam in omnibus mariti bonis. l. v

1

*nica. §. & vt plenius. C. de rei vxor. actio. §. fuerat. Institu. de actionib. cap. ex literis. de pignor. |

p. 54

& licet idem ius, maritus habeat pro consequenda dote eidem promissa, hanc partem hoc in loco, vti minus frequentem omittemus: primam propositionem ad bona, quæ paraphernalia dicuntur extendentes, nam si maritus hæc bona administrauerit, pro eis recuperandis, vxor tacitam hypothecam habet. l. vbi adhuc. C. de iure dotium. & ibi glos. l. vlt. C. de pact. conuent. vbi hoc doctores passim adnotârũtadnotarunt. Quibus accedit Iason in dicto §. fuerat. nu. 41. Regia l. 17. titu. 11. part. 4.

Quod iure verum est: modò intelligamus hanc hypothecam, quo ad bona ista paraphernalia non inesse cum priuilegio prælationis. glos. in l. si ego. verb. sed condici. ff. de iure dotium. quam existimant singular. esse, eam sequuti Alexan. consil. 36. lib. 6. colum. 2. Cremensis singul. 145. Commendant idem Alexan. & Ias. in l. maritus. C. de procurato. Ioan. Campe. de dote. 1. part. q. 8. Deci. consil. 521. Salycet. in l. assiduis. §. vltimo. C. qui potio. in pigno. hab. Antonius à Fano de pignori. 2. part. membro. 4. nume. 63. Ex quibus hanc opinionem Communem esse opinor, sic denique est intelligenda glos. indicto c. ex literis. verb. obligata. quæ negauit vxorem quantum ad parapherna ius taciti pignoris habere.

Eodem pacto est accipiendum, quod scribit glos. in dicto. ex literis. & in §. fuerat. nempe vxorem pro consequenda donatione propter nuptias, quoties eāeam sibi adquisierit, minimè posse vti iure tacitæ hypothecæ, id etenim procedit, quo ad priuilegium pręlationis, siquidem simpliciter etiam in hoc casu tacitam hypothecam vxor habet, sicuti ex l. 2. C. de bonis, quæ liberis, obseruant Innocent. Abb. & alij Communiter in dicto cap. ex literis. Iason in dicto §. fuerat. nume. 40. & ibi Zasius nume. 14. Anton. Fanensis dicto membro 4. & numero 64. optimus text. in dicta l. vbi adhuc. sensit glos. in dicta l. assiduis. verb. suo tempore, quamuis Ludoui. Gomezi. in dicto §. fuerat. nume. 39. contendat, nec simplicem hypothecam, vxori pro conatione propter nuptias consequenda iure competere. Illud verò procul dubiò certi iuris est, vxorem agentem ad dotem, posse ius tacitæ hypothecæ cum prælationis priuilegio exercere in bonis propter nuptias donatis, secundum Innoc. Abb. & Doct. in d. c. ex literis. & Fanensem dicto nume. 64.

Secunda conclusio. Hypotheca tacita pro restitutione dotis vxori à lege concessa, præfertur priori, eidemq́;eidemque tacitæ hypothecæ. dicta l. assiduis. dicto §. fuerat. glos. per text. inibi in dicto capit. ex literis. Regia l. 33. titu. 13. parte 5. idémque priuilegium expressæ dotali hypothecæ competere, vt priori tacitæ præferatur, tradit Sali. in d. l. assiduis. in prin. quem sequitur Anto. Fanersis dicto 4. membro. nu. 99.

Tertia conclusio. Hypotheca tacita pro dote competens, non præfetur priori expressæ. glos. in dicto §. fuerat Conmuniter ibidem recepta secundum Ias. num. 72. Ludoui. Gomezi. nume. 27. Zasium nume 24. similis glos. in dicta l. assiduis. & in dicto op. ex literis. quarum opinionem CōmunemCommunem esse fatentur, eam sequuti Bal. Nouel. de dote 1. par. col. 1. & Anto. Fanens. dicto 4. membro. nume. 98. disputant hac de re latius Abb. & Balb. in dicto cap. ex literis. Ioan. Igneus in q. an rex Franciæ. num. 138. optimè Ioannes Corasin l. qui liberos. ff. de ritu nuptiarum. nume 117. quod ipse omitten dum esse duxi propter legem Regiam. 33. titulo 13. part. 5. quæ hanc cōmunemcommunem sententiam probat, & quia ea verior mihi semper visa fuit.

Quarta conclusio. Hypotheca tacita pro dote vxori competens, præfertur expressæ posteriori. Bald. Angd. & Salic. in dicta l. assiduis. Dinus in regula qui prior. de reg iur. in 6. num. 12. vbi hoc ipsum existimat procedere in priuatis, nullum habentibus priuilegium prælationis, ratione tacitæ hypothecæ eis à iure concessæ, ex l. 1. C. rem alien. gerent. idem optimè notat Nicolaus Boërius in additionibus ad Dinum. Alexand. consil. 58. nume. 5. lib. 7. Ant. à Fano dicto membro. 4. nume. 97. Et probatur hoc ipsum argumento à sensu contrario in dict. l. Regia 33.

Quinta conclusio. Hypotheca expressa pro dote competens, nequaquam pręfertur expressæ priori. Siquidem hypotheca dotalis, prælationem habet respectu prioris hypothecæ tacitæ, non prioris expressæ, quod sensit gloss. in dicta l. assiduis, vbi expressim hoc tenet Salycet. colum. 2. Socin. in l. 1. colum. vlti. ff. solut. matrimo. & ibi Ripa 2. colum. Antonius Fanens. dict. membro. 4. num. 102. Ioannes Corasi. in dict. l. qui liberos. nume. 117 probatur hoc in reg. qui prior. de reg. iur. Cui tantùm derogatum est in hypotheca tacita, vel expressa, respectu prioris tacitæ: non autem in hypotheca etiam expressa respectu prioris expressæ. Atq;Atque ita hanc opinionem Communem esse fatentur Socin. Ripa. Fanensis, Corasius in dictis locis, & Iason in dict. l. 1. colum. 2. lectione 2. Tametsi ipse Contrariam probare & defendere conetur, sequutus Ang. Perusinum in Authen. de æqualitate dot. §. his consequens. quo in loco existimat, posteriorem expressam hypothecam pro dote competentem, pręferendam esse priori non tantùm tacitæ, verùm etiam expressę. Quod à vero alienũalienum est: & frequentiss imè à iuris vtriusq;vtriusque Professoribus improbatum.

Præter hæc est etiam præmittendum, quòd prædium emptum ex mea pecunia, & ad eius solutionem mihi specialiter obligatũobligatum, iure expressi |

p. 55

2

*pignoris, hoc mihi tribuit priuilegium, vt pro ea pecunia consequenda, præferendꝰpræferendus sim prioribus creditorib. etiam expressam hypothecam habentib. tex. sing. in l. licet. C. qui pot. in pigno. hab. cui conuenit Regia l. 30. tit. 13. part. 5. Est igitur non infrequens dubitatio, an ea hypotheca præferatur priori hypothecæ dotali tacitæ, vel expressæ? Et profectò quibusdam visum est, priorem dotalem hypothecam etiam tacitātacitam, huic expressæ hypothecæ præferendam esse, per text. insignem in Auth. de æqualitate dotis. §. his consequens est. collat. 7. ex Nouella constitutione 97. Scimus, inquit Iustinianus, nonnullas hypothecas ex priuilegijs à legib. ipsis concessis, tempore posteriores cùm sint, vel antiquioribus creditoribus præferri, nempe cum quis pecunia sua effecerit, vt vel nauis ematur, extruatúrue aut reficiatur, vel fortè domus exædificetur, vel etiam ager comparetur, aut aliud quiddam. In omnibus enim hisce, posteriores creditores, quorum pecunijs res, vel comparatæ, vel renouatæ sunt, potiores sunt his, qui vel multò antiquiores existunt: Quæsitum est igitur, si mulier prætendens in vetere dote, & augmento priuilegium, quatenus tamen id priuilegium, vt prædictum est, seruatur, prioribus præualêre velit creditorib. veniat autem & alter creditor, qui licet posterior sit tempore, prætendat tamen, suis pecunijs comparatam, quæsitamúe, vel nauem, vel domum, vel agrum, & conuenire, vt in his reb. quæ suis pecunijs comparatæ, quæsitæúe sint. prædictum priuilegium habeat, vtrum dotem oporteat etiam huiusmodi præferri, an verò alijs quidem creditoribus, qui talia non prætendunt, præualêre debeat? his autem cedere, quandoquidem per ipsorũipsorum substantiam ea res quæsita fuerit. Ac longa sanè deliberatione de his habita, inuenire tamen non potuimus, iustè mulierem tali alicui cedere priuilegio. Vnde secundum hæc volumus, vt quamuis alterius tandẽtandem pecunijs, aliquis comparasse agrum, aut refecisse domum, aut etiam prędium emisse videatur, nequeant tamen id genus priuilegia mulierib. opponi. Hactenus verba Iustiniani, quibus hanc opinionem probare conantur Accursius ibi verb. agrum. Specula. tit. de oblig. & solutio. §. 1. nu. 45. Bartol. Alber. Fulgosi & Salyc. in l. interdum. ff. qui potior. in pigno. habeant. Pau. Cast. & Iason in l. creditor. in 1 ff. si cert. pet. Matthæ. de afflictis decis. Neapo. 306. Horum verò authoritas ita hanc opinionem persuasit, vt veluti magis Communis apud Regia tribunalia recepta sit, & tamen ea potest pluribus rationib. impugnari, licet comprobetur forti, validáue inductione, siquidem tacita dotalis hypotheca, præfertur expressæ posteriori, quemadmodum superius dictum est. Igitur & in specie d. l. licet. idem erit admittendũadmittendum, vt tandem expressa hypotheca, cuius ibi mentio fit, minimè pręferatur priori dotali hypothecæ, cùm priuatus aduersus dotem, in hoc nullũnullum habeat à iure concessum priuilegiũpriuilegium, nisi quis velit asserere, expressam hypothecam, vbi ea contracta fuerit pro solutione pecuniæ, quæ ad emptionem prædij obligati, mutuata fuit, hoc habere priuilegium, vt dotali priori hypothecæ tacitæ, vel expressæ præferenda sit, ob speciale quoddam ius.

Sed & contra vulgò receptam sententiam, facit, quòd Nouella constitutio, à qua eius probatio absumitur, expressim loquitur, in priuatis habentib. tacitam hypothecam, ratione quadam speciali, vel pecuniæ mutuatæ ad emptionem pignoris, vel ad eius refectionem. Mirum etenim non est, hos creditores iure huius tacitæ hypothecæ, nequaquam pręferendos esse priori hypothecæ dotali, cùm tacita hypotheca, quantum ad prælationem, non habeat regulariter tantātantam vim, quantam habet expressa. Nam expressa in specie d. l. licet. prioribus expressis etiam præfertur, non sic tacita, quòd omninò manifesti iuris est, & eodem textu probatur. Quòd veró Nouella constitutio loquatur in tacitis hypothecis, constat dum dicit: non nullas hypothecas ex priuilegijs à legib. ipsis concessis, & præterea, quia mutans pecuniam alteri ad emendam aliquam rem, eandem rem emptam, iure pignoris obligatam habet pro illius pecuniæ solutione. gl. in Auth. quo iure. C. qui

3

*poti. in pigno. hab. vbi Bald. & Ang. non audent recedere à gl. opinione, quia secundũsecundum eos Communis est, dicit eam gl. magistram Ias. in dicta l. creditor. Simpliciter apꝓbansapprobans sequuntur eandem sententiāsententiam Alex. in l. si cùm dorem. §. vlt. col. 3. ff. solut. matrim. Campezi. de dote. 4. part. q. 7. Chassanæ. in catalogo Gloriæ mundi, part. 12. consideratione 99. col. 6. & probatur in dict. §. his consequens. vbi nulla mentio fit expressæ hypothecę in hoc casu, quo constat, vt inibi apparet, hypothecāhypothecam competere, igitur ea tacita est. Deinde iustinianus parem esse censet hunc casum ei, quo quis mutuat pecuniam ad refectionem domus, vel nauis, in qua ꝗdẽquidem specie, mutuanti tacita hypotheca à lege datur l. interdum. ff. qui pot. in pigno. l. 28. tit. 13. par. 5. Ergo & mutuanti ad emptionẽemptionem alicuius rei, eadem res iure pignoris tacitè à lege obligatur pro solutione mutui.

Sed contrarium expressim asserit Bar. in d. l. interdum. scribens, mutuantem alteri pecuniam ad emptionem fundi Corneliani, hoc expresso, ꝙquod ea pecunia mutuo datur ad illius fundi emptionem, habere in actione personali prælationis priuilegium, non tamen habere tacitam hypothecam, nisi dictum fuerit, quòd is fundus |

p. 56

expressè sit pro mutuatę pecuniæ solutione obligatus. idem glo. in l. quod quis. ff. de priuil. credit. vbi Zasius post alios Communiter per text. in l. quanuis. in 3. C. de pignorib. Ripa. in l. priuilegia. numero 18. ff. de priuile. credit. Sequuntur eandem opinionem Communem esse dicentes Salyc. in dicta Auth. quo iure Bal. Nouell. de dote. part. x. num. 35. Anto. Fanensis 2. membro 5. partis. nume. 3. Et Ripa in l. senatusconsulto. nu. 10. ff. quib. caus. pign. tacitè contra. Quibus suffragatur tex. argumento à sensu contrario in dicta l. licet, vbi apposita expressa hypotheca, in fauorem mutuantis ad emptionem fundi, præfert̃præfertur in eo fundo prioribus etiam expressis hypothecis. Igitur non adiecta hypotheca expressa, nulla competit mutuanti, nec hypotheca tacita, nec prælatio pignoris iure, quanuis si velimus priorem sententiam defendere, poterimus huic rationi satis facere, non admittentes argumentationem à sensu contrario, aduersus expressam Iustiniani Nouellam constitutionem, ex qua deducitur, mutuanti ad emptionem prædij competere tacitam hypothecam eodem pacto, quo iure conceditur mutuanti ad domus refectionem, cui tacita datur a iure cum prælationis priuilegio. Rursus & hæc vltima consideratio diluitur, & comprobatur collectio à contrario sensu, quia ex Nouella Iustiniani non satis liquet, tacitam hypothecam à lege concedi mutuanti ad emptionem prędij alicuius, neq;neque enim ibidem hoc apertè probatur, sed potius esse quasdam hypothecas, quæ expressæ vel tacitæ possunt dari, quibus à iure concessum est priuilegium prælationis. Et deinde dum dicit, parem esse hypothecam competentem mutuanti ad emptionem, illi quæ competit mutuanti ad refectionem, sic est accipiendum, vt hypotheca expressa competens mutuanti ad emptionem, habeat idem ius prælationis, quod habeat tacita à lege concessa mutuanti ad refectionem. Vnde non probatur ex his, tacitam hypothecam à lege dari mutuanti ad emptionem alicuius fundi, & ideo licet res sit dubia, opinio Bartol. Salycet. & aliorum post Accurs. in dicta l. quòd quis. verior & frequentiori Calculo recepta videtur. Cui & illud accedit, quod res vendita, habita fide precij, nisi aliud actum sit, non est venditori pro precij solutione obligata. tex. in l. quidam fundum. ff. de in rem verso. Bart. & alij communiter in l. si cùm dotem. §. vlt. ff. soluto matri. vbi Alexan. col. 3. scribit, hanc opinionem CommunẽCommunem esse: idem fatentur eam sequuti Iason in dicta l. creditor. Ripa. in l. si ventri. §. in bonis. ff. de priuile. cred. colu. 2. eandem sententiam sequuntur idem Ripa in d. l. priuilegia. Zasius in dicta l. quod quis. Ant. à Fano de pignorib. 4. parte. numero 35. & 36. & Chassanæ. dict. considerat. 99. columna 6. quo in loco etiam scribit eam esse Communem.

Ex quibus cessat obiectio prima, quam aduersus principalem adsertionem fecimus, id tamen, quod Bartol. in dicta l. interdum, obiter adnotauit, nempe mutuanti pecuniam ad emptionem fundi, eo pacto, vt is sit pro solutione obligatus, competere tacitam hypothecam, falsum est, cum expressa ex eo pacto competat, Item aduersus principalem conclusionem, ꝙquod dict. l. licet. etiam sit aduersus hypothecam dotalem admittenda, probat ea iuris regula. Si vinco vincentem te, à fortiori vincam te. l. de accessionibus. ff. de diuersis & temporalibus præscriptionib. Mulier etenim in hypotheca dotali, vincitur à priori habente expressam hypothecam, & tamen hic vincitur à posteriori, habente expressam vel tacitam hypothecam, ratione mutui ad refectionem, vel emptionem domus dicta l. licet. & l. interdum. Colligitur ergo euidenter, habentem expressam hypothecam ratione mutui facti ad emptionem fundi, in eodem præferendum esse mulieri habenti etiam expressam priorem & dotalem hypothecam. Huic verò obiectioni responderi poterit, regulam, ex qua argumentationẽargumentationem collegimus, non procedere, vbicunque datur diuersa ratio vincendi, quemadmodum probatur in capitu. authoritate Martini de concessione præbendæ in 6. gloss. in dicta l. de accessionibus. & ibi Bartol. quem alij sequuntur. Abbas & Felinus in capite pastoralis. in princip. de offic. ordinarij. Roman. consil. 436. & Socin. consil. 28. libro 4. Sic sanè cùm in hac specie, quam tractamus, diuersa ratione vincatur vxor, à priori creditore habente expressam, & hic prior à posteriori habente hypothecam priuilegio legis munitam, mirum non erit, si dispar ius prælationis inter hos constitutum fuerit, quòd apertius sit, si consideremus, mulierem in hypotheca dotali, præferri habenti tacitam hypothecam posteriorem, iure mutui facti ad refectionem, text. in d. §. his consequens. & tamen mulier non pręfertur priori habenti expressam hypothecam, cui posterior habens tacitam ex mutuo ad refectionem, præferendus est, d. l. interdum. ECCE qualiter hæc posterior hypotheca, vincit priorem expressam, & non vincit mulierem, quæ à priori vincitur. Hoc ipsum ostenditur, quia mulier in hypotheca dotali, præfertur habenti priorem tacitam ratione mutui ad refectionem, secundum Petrum à Bella Pertica, Albertum Angel. & Salycet. in dicta Auth. quo iure Anto. Fanens. de pignorib. secundo membro 5. part. nu. 16. hic verò priuatus ratione mutui ad refectionem, præfertur priori habenti expressam, qui quidem ab vxore |

p. 57

non vincitur. Verum est, quod gloss. in dict. §. his consequens. verb. posterior. per text. ibi. Cynus in dicta Authen. quo iure gloss. item in dicta l. assiduis. Bald. Nouell. de dote. decima parte. limit. 14. tenent expressè, priorem etiam tacitam hypothecam iure mutui ad refectionem, pręferri mulieri habenti posteriorem dotalem hypothecam. Quorum sententia forussimè fulcitur verbis d. §. his consequens. dum dicit posterior creditor, quasi omninò secus dicendum sit in priore creditore, nisi velimus ea verba interpretari, quo ad creditorẽcreditorem habentem expressam ex mutuo ad refectionem, vel ad emptionem, vt hic si posterior sit, non præferatur mulieri habenti priorem, si verò prior sit dotali posteriori hypothecæ. præferendus sit. Nam opinio Petri Communior est.

Constat tandem ex præmissa disputatione difficilem esse d. l. licet. interpretationem, qua probauimus, eiusdem constitutionis priuilegium non esse admittendũadmittendum contra priorem dotalem hypothecam, siquidem licet hæc sit frequentiꝰfrequentius probata opinio, contrariam tamen tenuerunt Bald. Nouell. de dote. x. parte. num. 3. Cæpola cautela 124. & Anto. Fanens. de pignorib. par. 5. membro 2. numero 17. asserentes, habentem expressam, & si posteriorem hypothecam ratione mutui ad refectionem, vel ad emptionem fundi facti, præferendum esse priori hypothecæ, etiam expressæ dotali. Nec existimet quisquam Bal. Nouellum dicta x. parte. nume. 35. priorem sententiam Communem esse asseuerare, cum inibi Nouellus tractet quæstionem gl. in d. Auth. quo iure, quæ plurimum ab hac differt. Illud sanè nequaquam omittam in PRAXI, & in exacto huiúsce controuersiæ examine, potiores mihi videri partes Accursij, Speculat. Bart. Alberi. & aliorum, quorum in initio quæstionis mentionem fecimus.

Sed & præcedentibus non parum conuenit inquirere, ꝗdquid iure statutum fuerit, circa hypothecam dotis, cuius vera numeratio nequaquam apparet, tametsi maritus eam recepisse confessus sit. Et Accursius in dicta l. assiduis. verbo datæ. in specie adserit, illius constitutionis priuile

4

*gium doti verè numeratæ, non autem ei, de cuius numeratione aliter, quàm mariti confessione non apparet, competere, quasi ita graue præiudicium minimè sit tolerandum, nec admittendũadmittendum ex sola mariti confessione, potissimum aduersus eum, qui hæres mariti non est, nec eiꝰeius confessioni stare tenetur. dictam glos. dixêre sing. Bald. in capit. contingit. de do. & cont. col. 5. & in rubr. C. de priui. dotis. columna 3. Alexand. in l. 1. numero 35. ff. soluto matrimo. Ioan. Lupi. in rub. de donat. §. 15. & 33. Et eam vbique seruari testatur Paulus Castrensis in d. l. 1. colum. vlti. tradunt eius intellectum latè Bald. Nouel. de dote. parte. x. col. 2. Iason in §. fuerat. nu. 73. & 91. de actioni. post Angel. ibi Soc. in d. l. 1. nu. 70 Alex consil. 142. lib. 5. Decius consil 96. Anto. Rub. consi. 78. Aymon consi. 40. Matthæ. de afflict. in constit. Neap. lib. 3. rub. 24. nu. 34. Tiraq. de retr. conuentionali. §. 4 gl. 6. nu. 14. ex quibus aliquot hoc in capite colligam, q̃quam potiora sunt, ad huius quaestionis qualem qualem expedititionem.

Primùm confessionem dotis receptæ emissam à marito matrimonio constante, si vera dotis numeratio non probetur, habere vim donationis factæ inter virum & vxorem, quemadmodum quibusdam visum est: argumento text. in l. qui testamentum ff. de probation. l. cùm quis decedens. §. Titia. ff. de legat. 3. Quibus probatur, confessionem factam in testamento pecuniæ receptæ, aut debitæ ab eo, vel ei, cui testator legare non potest, minimè validam esse, donationemq́ue, & legatum præsumi, atq;atque eo titulo factum, vt fraus fieret legis prohibitioni. Sic maritus, qui matrimonio constante, fatetur dotem ab vxore recepisse, de cuius vera numeratione non constat, eam quantitatem vxori donare videtur, eamq́ue donationem dotis acceptæ nomine ob id factam fuisse præsumimus, vt prohibitio donationis inter virum & vxorem effugeretur. Hac ratione opinionem istam sequuti sunt Ioan. Andr. in Specul. tit. de donatio. inter vir. & vxor. in princ. gl. & Bart. in l. si diuortio. ff. de verb. oblig. nu. 3. Bart. in l Papinianus. ff. de donat. inter virũvirum & vxorem in dicto §. Titia. Bald. Nouell. de dote part. x. numer. 6. 7. & 18. eandem approbant, eam esse Communem asseuerantes Angel. Aretin. in dicto §. fuerat. num. 14. Alex. Imolensis consi. 45. num. 9. lib. 1. Bart. Soci. in l. 1. ff. solut matri. nu. 101. Mari. Soci. in consil. 61. lib. 1. col. 3. Claudi. in d. l. si diuortio. nu. 7. hoc ipsum præmittit Abb. in cap. & si necesse. col. 1. de donat. inter vir. & vxor. & conantur latè pluribus rationibus defendere Mari. Soci. consil. 65 lib. 1. Idem pleriq;plerique alij scripsêre, qui passim à iunioribus citantur, potissimum à Feli. in cap. si cautio. de fide instrum. num. 72, & alijs, quorum statim mentionem faciam.

Sed quod etiam matrimonio constante, præfata dotis receptæ confessio facta, censeatur potius spe futuræ numerationis, quàm animo donandi, expressim opinantur Anchar. consilio 307 Roma. consilio 445. col. 3. Salyc in l. 2. nu. 3. C. de dote caut. non num. Roma in d. l. si diuortio. nu. 6. Ioan. Campe. de dote. 1. part. q. 52. Ias. in d. §. fuerat. num. 93. Felin. in capit. si cautio. nume. 71. Aymon Sauillia. consil. 40. col. 1. Quibus adstipulatur ea ratio, quòd vbi alia causa potest adsumi, nunꝗ̈nunquam donatio præsumitur. l. si id ꝙquod aurum. ff. de solutio. l. cum de |

p. 58

indebito. ff. de probationib. spes etenim futurę numerationis satis est in hac specie perspicua, & ideo donationis titulus omnino abest. Deinde si donatio hic præsumeretur, & ea esset proculdubio morte mariti confirmata, vt statim ꝓbabiturprobabitur, quo pacto decisum est in l. vlt. & Authen. ibidem adscripto, etiam post obitum mariti, eius hæredibus competere, exceptionem non numeratæ dotis. Ad idem optimus tex. in Auth. de temporib. non solut. pecu. §. sin aũtautem vers. vbi enim. quo aperti iuris esse probatur ex sola morte mariti, non esse ius vxori acquisitum ex illa confessione receptæ dotis, ꝙquod quidem esset, si verè donatio ex ea præsumeretur. His accedit tex. in l. si voluntate. C. de dot. pro miss. quæ statuit, posse maritum petere eam dotem, quam recepisse confessus fuerit. Igitur palàm est. eam confessionem factam fuisse spe futuræ numerationis, nec quidquam iuuat dicere, hæc loca esse accipienda & intelligenda de confessione facta ante matrimonium, siꝗdemsiquidem hoc in eis minimè explicat̃explicatur ad tex. in d. §. Titia. & in l. qui testamentum. Non est admodum difficilis respōsioresponsio, cum loquantur in dotis receptæ confessione, quæ à marito facta fuit in vltima voluntate, quo tempore, nullo pacto poterit considerari spes futuræ numerationis, & ideo præsumenda est donationis causa.

Quam ob rem ego opinor, hanc secundam opinionem iure veriorẽveriorem esse, tametsi mediam quandam sententiam tenuerint Imola in l. si constante in princ. col. vlt. ff. solut. matr. & ibi Ioan. Crottus. 2. lect. fol. penult. Soci. in l. 1. ff. eo. tit. num. 100. Aret. consi. 86. col. vlt. idem Aret. in d. l. si diuortio. nu. 4. & ibi Alex. col. vlt. GozadinꝰGozadinus consil. 28. num. 21 dicentes: ex confessione receptæ dotis facta á marito, tunc donationem præsumi, quando ea facta fuerit matrimonio constante, & adiecta renunciatione exceptionis non numeratæ dotis, alioqui non præsumi donationem, sed potius censeri id factum, spe futuræ numerationis. Facit ad hoc text. in l. si quis delegauerit. ff. de nouat. Et quanuis iuxta notata in l. si ex cautione. C. de non numerat. pecunia. ea renunciatio apposita eidem confessioni minimè valeat, nihilominus ex ea colligitur animus donandi. Atq;Atque ita hanc mediam opinionem sequutus, scribit Communem esse Alexand. in consil. 142. colum. 2. lib. 5. quo in loco diligenter hanc quæstionem tractat. Quòd si confessio dotis receptæ facta à marito, matrimonio constante, donatio censenda est, ex hoc deducitur, præmoriente marito confirmari, & omninò validam effici, sicuti reliquæ donationes, quæ inter virum & vxorem fiunt: Imò & hæc absq;absque reali traditione, ratione confessionis, quæ in loco traditionis habetur, efficacem vim consequitur. gloss. insignis in l. quod desuo. C. non numerata pecunia. ibidem recepta communiter. Barto. in d. l. Papinianus. & idem in d. §. Titia. Paulus Castrensis in consilio 384. libro 2. ad finem. Alexand. in d. l. si diuortio. colum. vlti. & consil. 45. num. 6. lib. 1. & consil. 26. num. 2. libro 2. Iason in d. l. si diuortio. numero 8. idem in l. 3. §. si vir. ff. de adqui. possess. numero 17. Felinus in d. cap. si cautio. numero 77. & alij frequenter, Quorum opinionem eam sequutus, dicit Communem esse Bald. Nouell. de dote. parte. 10. num. 7. Idem fatetur Socinus in d. l. 1. nu. 71. & consil. 70. col. 1. lib. 4.

Secundó hinc apparet, non competere mulieri ob hanc confessionem, ius tacitæ hypothecæ, nec ius prælationis, nec aliter eius causam tractandam fore, quàm solet iure tractari causa donationis inter virum & vxorem, quod omnes fatentur, præsertim Soci. in d. l. prima. numero 85. & columna vlti. Nouellus d. 10. parte. priuilegiorum dotis. nume. 18. Calderi. consil. 3. de donat. inter virum & vxorem. Alexan. consi. 142. libro 5. colum. 1. Crottus in d. l. si constante. lectione 2. fol. pe. ex quibus Alexand. Calderi. Nouel. & Campecius de dote. 1. parte quæst. 53. scribunt non tantum prioribus creditoribus hanc confessionem non nocere, sed nec posterioribus, quo ab aliorum mente colligitur, dum existimant, hanc confessionem simulatam esse, nec fraudis suspicione carere.

Tertiò inde apparet, hanc confessionem, seu potius donationem ex ea præsumptam, posse à marito expressè, vel tacè ante mortem reuocari, & verè reuocatam censeri, quantum ad bona post confessionem alienata. l. si maritus. C. de donat. inter virum & vxorem.

Quartò itidem constat, in hac specie, vbi iure donationis fungitur ista confessio, nihil referre sint elapsa tempora opponendæ exceptionis nōnon numeratæ dotis, vel non: vt Socinus probat in d. l. 1. colum. penult. Igitur enim de donatione inter virum & vxorem potius, quàm de dote cauta non numerata, & ideo non est considerandum, quòd tempora opponendę exceptionis sint elapsa.

Quintò eadem ratione à plerisq;plerisque animaduersum est, donationem hanc inter virum & vxorem

5

*præsumptam ex prædicta confessione dotis receptæ, minimè effici validam, & statim irreuocabilem per iuramentum, à confitente præstitum Nam licet donatio inter virum & vxorem alioqui expressa & vera iuramento confirmetur, quod in rubrica de testamentis. 2. parte. numero 5. tradidimus: hæc tamen, quippe quæ simulata sit, & omninò præsumpta, iuramento non confirmatur, quod præter alios adnotârunt Barto. in d. §. Titia. Cynus in l. 1. ad finem. C. de sacros. eccl. Soci. in d. l. 1. num. 98. |

p. 59

idem Bart. in l. Aurelius. §. quidam. ff. de liberat. Roma. consi 293. & consi. 44. col. 2. Signorolus consi. 106. Deci. consi. 202. col. 2. Iason in d. §. fuerat. num. 86. Gozadi. consil. 28. num. 25. Areti. consi. 74. Ripa. lib. 3. resp. cap. 6. Aymon consil. 81 in princ. Mart. Socinus consil 65. colu. 8. & consil. 66. colu. 7. idem expressiùs consil. 61. col. 3. lib. 1. vbi hanc opinionem fatetur Communem esse. Idem adserit eam sequutus Curt. iunior consi. 95. col. 2. eandem sententiam probant Ioa. Lupi. in rub. de donat. §. 51. num. 4. Bal. Nouel. de dote parte. 10. num. 10. Ioan. Crott. in d. l. si constante. 2. lectione. nume. 107. nec oberit dicere, quòd is qui iurauit, non possit postea allegare, dotem receptam non fuisse, cùm eius periurium & ꝓpriampropriam turpitudinem alleget. Nam aduersarius visus est remittere iuranti periurij exceptionẽexceptionem surgentem ex iuramento præstito in vtilitatem ipsius, secundum Imol. in cap. cùm contingat. de iureiur. nu. 76. vers. item attende. Et profectò absq;absque controuersia videtur procedere frequentiori Doctorum consensu dicta opinio. vbi maritus iurauit, se centum dotis titulo recepisse, quasi iuramentum istud, quod assertionis est, & præteritum actum respicit, non possit efficere validam donationem à iure præsumptam, siquidem indecens sit, hanc vim vel vllam aliam tribui iuramento, ex quo quis iam periurium commiserit non recepta ea dote, vt præsumitur. Qua ratione vtuntur Signorol. d. consil. 106. col. 2. & Ioan. Imol. in d. cap. cùm contingat. nu. 85. versi. sed aduerte. Vnde si maritꝰmaritus confessus fuerit recepisse centum in dotem, & promiserit eorum solutionem, eandemq́ue promissionem iuramento firmauerit, iurans ea soluturum, tunc hæc à iure præsumpta donatio iuramento confirmaretur, sicuti donatio inter virum & vxorem expressim facta iuramento, iuxta CommuniorẽCommuniorem sententiam, valida statim & irreuocabilis fit. Atq;Atque ita in specie ista tenuerunt apertè Imol. d. num. 85. Bald. Nouellus d. nu. 10. Ioan. Lupi. di §. 51. Ripa. d. resp. 6. & nouissimè Aymon d. consil. 81. hoc deducens ab his, quos modò citauimus, nam hi frequentissimè loquuntur, vbi maritus iurauit, se dotem recepisse, & distinguunt iuramentum istud ab eo, quo vir iurat dotẽdotem soluere vxori, vel eius hæredibus, quo fit, vt & hi Doctores planè senserint, donationem præsumptam ex confessione dotis receptæ, confirmari iuramento, quo maritus eam dotem soluere promittit, sed contrarium probant Roma. d. consi. 44 Socin. in d. l. 1. num. 98. sensit Marian. Socin. idem consi. 65. colum. 8. & 66. colum. 6. dum distinguit, donationem inter virum & vxorem verbis expressis factam ab ea, quæ præsumpta est, & colligitur ex confessione receptæ dotis. Huius opinionis ratio adsumitur à glo. in l. 3. C. plus valere quod agitur, Communiter recepta secundum Alexand. in l. nemo potest. col. 4. ff. de legatis primo. vbi constat, contractum simulatum non confirmari iuramento. Quæ tamen ratio non omnino conuenit ꝓpositæpropositæ decisioni, in qua minimè tractamus de comprobatione, aut viribus confessionis receptæ dotis, quæ simulata est, sed de confirmatione donationis, quæ minimè simulatur, sed à iure præsumitur. Confessio etenim receptæ dotis, vtpote simulata, iuramento non confirmatur: at donatio ex ea confessione à iure præsumpta, confirmabit̃confirmabitur quidem iuramento, quo maritus soluere dotem promittit, cùm hæc donatio, licet sit præsumpta, non tamen est simulata. Et ideo horum Doctorum opinio suspecta videtur, & contraria his, quæ ab alijs hac de re frequentius traduntur. Quin & Ioan. ab Imola in dicto capitulo cum contingat. numero 85. tentauit, & in ibi Alciatus constanter adserit, iure veriùs esse, donationem præsumptāpræsumptam ex confessione receptæ dotis etiam confirmari iuramento, quo maritus iurauit, se illam dotem recepisse. Vtuntur sanè hac ratione, quòd hæc confessio, quantum ad vim donationis, nequaquam facta fuerit in fauorem incapacis, siquidem vxor capax est huius donationis ad effectum, vt ea morte, vel aliâs confirmetur: atque ideo excludi Barto. & aliorum in ductiones collectas è Iurisconsulto in dicto §. Titia. & in dicta l. qui testamentum, quibus in locis confessio fit in vtilitatem eius, qui ex testamento capere non poterat.

Ego sanè iure veriùs esse opinor, confessionem dotis receptæ, constante etiam matrimonio factam, etiāetiam adhibita renunciatione exceptionis non numeratæ dotis, in dubio factam censeri potius spe futuræ numerationis, quàm titulo donationis, sicuti superius adnotaui. Et tamen vtcunq;vtcunque fit, licet permittatur quandoq, ex hac confessione donationem pręsumi, satis probatur iure opinio Cyni, Bart. & aliorum, ex qua diximꝰdiximus donationem istam non confirmari, nec statim irreuocabilem esse, quanuis maritus iurauerit dotẽdotem recepisse. non enim conuenit huic iuramento, quo quid præteritum adseueratur vis confirmandi contractum inualidum. Et præterea satis est, donationem ex prædicta confessione præsumi, cùm forsan ea fuerit admodum aliena à mente confitentis, qui spe futuræ numerationis confessionem præmiserit, nec oportet tot simul ab eo actu deduci, scilicet, donationẽdonationem præsumptam, & deinde, cùm ea inualida sit & reuocabilis, iuramento irreuocabilem fieri. Nam vbi donatio inter virum & vxorem palàm fit, verbis equidem expressis apertè id donatore profitente absque vlla iuris præsum|

p. 60

ptione, quæ solet fallax esse, & quandoque aduersus veram intentionem induci. Tunc profectò admitti potest opinio Communis, qua traditum est, donationem inter virum & vxorem iuramento confirmari. Non ita dicendum est de ea donatione, quæ ex confessione dotis receptæ, facta forsan spe futuræ numerationis, deducitur. Imò & eadem ratione Romanum sequutus, existimo idem esse, nec donationem hanc ita præsumptam confirmari iuramento, quo maritus promisit ac iurauit dotem illam vxori eiusq́;eiusque hæredibus soluere.

Quòd si velimus tenere, confessionem istam dotis receptæ, factam præsumi, etiam constante matrimonio, spe futuræ numerationis potius, quàm iure donationis, tunc ea confessio marito eiúsue hæredibus nocebit, post elapsa tempora opponendæ exceptionis, non numeratæ dotis: vel si renunciatum fuerit huic exceptioni, iuxta notata in l. 1. & l. vltima. C. de dote caut. non numerat. ac deniq;denique si iuramentum à marito præstitum fuerit, erit hæc res tractanda & iudicanda ex his, quæ traduntur in l. vlti. C. de non numera. pecu. & in l. si ex cautione. eod. tit. vbi post alios optimè, eruditè & diligenter scribit Emanuel à Costa Lusitanus 9. fallen.

Quandoq;Quandoque tamen, etiam si non constet dotem verè numeratam fuisse marito aliter, quàm ex eiꝰeius confessione, verè præsumitur eam numeratam fuisse, siue fiat confessio ante matrimonium, si

6

*ue eo constante, nempe quando mariti confessionem præcessit instrumentum dotale, quo dos ipsi marito fuit promissa. text. insignis in l. in contractibus. §. Sed quoniam C. de non numerata pecunia. illis etiam, inquit Imperator, securitatibus, quæ post confectionem dotalium instrumentorum de soluta dote, vel ex parte, vel in solidum exponuntur, nullam non numeratæ pecuniæ exceptionem penitus opponi. Hactenus ille text. quem in hunc modum, vt ea confessio vim habeat veræ dotis, & omninò numeratæ, intellexerunt inibi PetrꝰPetrus, Cynus, Fulgos. Salyc. Paulus Castren. ac Ioan Andræ. in Speculo tit. de donatio. inter virum & vxor. in rub. Barb. in Authen. de tempo. non solut. pecuniæ. in princ. num. 6. Roma. consil. 445. idem in l. si constante. nu. 44. ff. soluto matri. Paulus de Cast. cons. 384. lib. 2. idem & Alex. in l. penult. §. si vir. ff. solut. matri. Anchar. consil. 307. Angel. Paul. & Soci. numero 95. in l. 1. ff. solut. matrimo. Bald. Nouell. de dote parte 10. num. 18. Felin. in cap. si cautio. de fide instru. nume. 82. Matth. de Afflict. decisi. 402. Anto. Rubeus consil. 78. in fi. Aymon Sauilli. consil. 40. colu. 1. quorum opinio Communis est. Et probatur in dicto §. sed quoniam. cùm dotale instrumentum etiam dicatur id, quo dos marito fuerit promissa, vt notatur in l. exigere dotem. ff. de iudic. tametsi secundum gloss. Bald. Bart. & Alberi. in d. §. sed quoniam. ibi dotale instrumentum possit referri ad id, quo maritus semel confessus fuit, se dotem recepisse, quasi geminata ex interuallo confessio, excludat exceptionem nōnon num. dotis. Quod modò non disputo, sat enim est, eum tex. priorẽpriorem interpretationem cōmodècommodè pati, vt ꝓbetprobet Communem sentent. à qua Aret. discedit in l. 2. §. creditum. ff. si certum pet. nu. 27. ex text. in l. vlti. C. de dote caut. non num. colligens, tunc admittendam esse exceptionem non numeratæ dotis, quando post dotis promissionem, maritus confitetur se eam recepisse. In dotibus, inquit Iustinianus, quas datas esse dotalib. instrumentis conscribi moris est, cùm adhuc nulla datio, sed pollicitatio tantum subsequuta sit. Quibus verbis visum est Aretino, minimè excludi exceptionem non numeratæ dotis, licet maritus post dotis promissionem fuerit confessus eam recepisse. Vnde difficilis est ea opinio, quam frequentissimè receptam esse diximus. Nisi intellexerimus verba dict. l. vlt. vbi promissio dotis, non ex interuallo, sed in continenti in eodem ferè dotali instrumento præcessit, vel eam pollicitationem, cuius inibi fit mentio, interpretemur esse tacitātacitam, deductam equidem à confessione dotis receptę iuxta text. egregium in l. si voluntate. C. de dotis promiss. cuius ad hoc meminit Soci. in dicta l. 1. numero 95. quæ inductio comprobatur ex text. in Auth. de tempori. non sol. pecuniæ. collat. 7. dum inquit. In nullo discernentibus nobis, siue mulier tanquam offerens dotem conscribat, siue pater, siue alter quispiam. Nam hîc ipsa mulier offerre, & polliceri dotem, videtur ex eo, quòd conscribat dotali instrumento, quo maritus dotem receptam esse confitetur. Igitur si post dotis promissionem ex interuallo maritus confiteatur eam recepisse, locus erit Doctorum sententiæ, qua receptum est, eo in casu exceptionem non numeratæ dotis opponi non posse. His suffragatur dictio, post, quæ in dict. §. sed quoniam, interuallum significat, quemadmodum sensere glo. Bartol. Bald. & Alber. ibi, & colligitur ex his, quæ traduntur à Tiraquello in l. si vnquam. C. de reuo. donat. verb. postea.

Sic ex confessione receptæ dotis, probatur dotem verè numeratam fuisse, vbi præter hanc confessionem adsunt aliquot alia adminicula, quibus satis possit iustè præsumi dotem verè numeratam fuisse, quod argumento textus in l. cùm fidem. C. de non numer. pecu. notant Bald in rubri. C. de priuil. dot. nume. 6. Felinus cap. si cautio. num. 81. de fide inst. Soci. consil. 122. lib. 3. col. 5. Decius consil. 536. numero 9. Ludo. Gozad. consilio 28. numero 7. Quorum |

p. 61

opinionem communem esse fatentur, eam sequuti Soci. consi. 82. col. 2. lib. 3. & Aymon consil. 40. nume. 4. Gozadi. consil. 42. nume. 13. & probatur authoritate Salyc. qui in l. si mater. C. de contrahend. emptio. scribit, standum esse confessioni & assertioni mariti in cōtractucontractu emptionis profitentis, fundum illum emi pecunia vxoris, vbi ex aliquot indicijs hæc confessio appareat verisimilis: sequitur eum Decius, consil. 96. addit tamen Bal. sufficiens, ad hoc esse indicium, si maritus post dotis receptæ confessionem alimenta diu vxori exhibuerit. quod exemplum refellitur à Baldo Nouello, de dote, parte 10. numero 15. Socino in dicta l. 1. numero 80. & 94. Felin. in dicto numero 81. Crotto in dicta l. si cōstanteconstante. 2. lectu. folio penultimo. Gozadino dicto consil. 28. numero 23. ac 32. & meritò. cùm hæc alimenta potius amore coniugali, quàm ratione receptæ dotis præstari soleant, & ex coniugali amore procedant, vnde aptius erit exemplum, si probetur, partem illius dotis, quam fatetur maritus recepisse, verè numeratam fuisse, nam præsumitur totam dotem verè marito solutam esse. Item & illud, si vltra mariti confessionem vnius testis accesserit testimonium, quo vera dotis numeratio asseueretur. His etenim indicijs satis comprobatur vera dotis numeratio, & ideò tunc huic doti priuilegia à iure veris dotibus concessa, iure optimo competere magis Communiter receptum est.

Est & alia in hac re species, vbi præsumitur, omninò dotem verè numeratam fuisse absque vlla non numeratæ dotis exceptione ex mariti confessione, cùm is confessus fuerit dotem recepisse ab extraneo, qui non sit vxoris pater, tunc etenim censendum est, verè dotem numeratam fuisse, nec vlla potest opponi exceptio non numeratæ dotis, secundum Baldum in rubri. C. de priuileg. dotis. numero 6. Nouell. in dicta 10. parte. numero 14. Iason in dicto §. fuerat. numero 89. Decius consilio 536. numero 9. Ioan. Lupi. in rubr. de donatio. §. 30. nume. 12. Hippoly. Singul. 345. Rubeum consil. 78. colum. vltima. allegant hi ferè omnes Sali. in Authent. sed iam necesse. C. de donatio. ante nupt. decepti profectò: cùm is hoc tantùm scripserit, confessionem factam à marito receptæ dotis à socero, ipsi marito, non eius creditoribus obesse? factam verò acceptæ dotis ab vxore, nec ipsi marito nocere. Qua distinctione palàm Salyce. his, qui eum allegant aduersatur, siquidem socerum ab vxore distinxerit Salycetus: at ipsi idem in socero, quod in vxore adnotârunt, argu. l. 3. §. qui in eiusdem. ff. de donatio. inter virum & vxor. Nec eorum sententia defendi iustè potest, quippe quæ manifestè contraria sit verbis Iustiniani in Authen. de tempo. non solu. pecuniæ. dum ibidem scribitur in nullo discernentibus nobis siue mulier, tanquātanquam offerens dotem conscribat, siue pater, siue alter quispiam. Verùm si post mariti confessionem receptæ dotis ab vxore, extraneus qui nec mariti socer, nec tutor, curator, negociorúmue gestor sit ipsius vxoris, eam dotem marito promiserit, eiusq́;eiusque promissionem maritus acceperit, dos verè numerata, ac verè soluta dicitur, nec vlla exceptio marito, nec alijs eius, scilicet hæredibus, aut creditoribus ratione non numeratæ dotis competit, quemadmodum tradiderunt Barto. Paulus & alij in l. penulti. §. si vir. ff. soluto matrimonio. pulchrè Bald. in l. pollicitatione. C. de donatio. ante nuptias. Et Bart. Soci. consil. 130. lib. 4. numero 18. Felin. in d. cap. si cautio. nume. 83. quasi ea promissio ab extraneo facta, vim habeat solutionis, sicuti delegatio. l. quamuis. §. interdum. ff. ad Velleia. text. singul. in l. vir ab eo. ff. de iure doti. qua ratione idem erit, vbi ab extraneo, qui iure delegationis, vel aliàs debitor erat dotalis quantitatis ipsi vxori, marito promissa dos fuerit, ac postea processerit cōfessioconfessio mariti asseuerantis, dotem ab vxore recepisse, verè equidem recepit, loco numerationis ipso nomine debitoris contentus, sic etiam si isthæc delegatio appareat apud me, nihil refert promissio processerit à tutore, curatore, vel administratore bonorum vxoris, cùm & hi debitores sint ipsius vxoris, & proprio eorum nomine marito ab vxore delegato, dotem promiserint.

Cæterùm egregia est dubitatio, vbi confessionem dotis receptæ præcesserit dotale instrumentum, quo marito dos fuerit promissa, & tamen post dotis promissionem ante confessionem, maritus æris alieni accepti ratione, bona propria expressè vel tacitè pignori, & hypothecæ subiecerit, an dotalis hypotheca his creditoribus præferatur? Quibusdam visum est dotalem hypothecam pręferendam fore, authoritate Ioannis Andræ. & aliorum, qui existimârunt in hoc casu, dotem censeri verè numeratānumeratam ob præcedentem promissionem, & sequutam dotis receptæ confessionem. Quòd si verè numerata dos censetur, locus est Iurisconsulti responso in l. 1. ff. qui potior. in pig. hab. vbi scribitur, in hypotheca dotali, non tempus veræ solutionis aut numerationis, sed promissionis dotalis & matrimonij contractus attendi, & ideò Matth. de Afflic. deci. Neap. 402. ita in hac specie respondit, dicens: sic ex concordi sententia à Regio Prętorio decisum fuisse, vt sanè d. l. 1. locum habeat non tantùm, vbi constat vera dotis numeratio, sed etsi ea pręsumatur ob præcedentem dotis promissionem, & sequutam eius receptæ confessionem. Quamuis Bald. Nouel. d. 10. par. nu. 18. sequatur contrariācontrariam sententiāsententiam scri|

p. 62

bens: hanc dotalem hypothecam minimè fore præferendam creditoribus, quibus post dotis promissionem, ante eius receptæ confessionem maritus bona iure hypothecę obligauerit.

Est item hoc in tractatu animaduertendum, confessionem receptæ dotis à marito ante matrimonij contractum emissam, in dubio factam censeri spe futuræ numerationis, non iure donationis, nisi animus donandi alioqui appareat. l. 1. C. de dona. ante nupt. Quæ ita intelligenda est, secundum Io. Andr. in Spec. rub. de dona. inter virum & vxor. Bald. & Ange. in l. penult. §. mulier. ff. sol. matr. Alex. consil. 142. col. 2. lib. 5. Areti. consil. 86. col. 2. Bal. Noue. de dote. 10. part. nume. 7. Socin. in l. 1. ff. solut. matri. nume. 75. & 100. sensit Bart. in l. si constante. num. 100. eo titu. & hanc esse opinor magis receptam à Doctoribus, opinionẽopinionem, vnde hæc confessio marito, eiusq́;eiusque hæredibus nocebit, quoties exceptioni non numeratæ dotis locus non sit, vel ex legitima renuntiatione, temporis præscriptione, iuramẽtoiuramento, aliáue ratione eius vsum impedienti, quod omnes fatentur.

De creditoribus mariti difficilis est quæstio, an & hi eodem iure, quo maritus sint censendi? Et regulariter receptum est, posse creditores aduersus vxorem agentem ex confessione dotis receptæ, vti exceptione non numeratæ dotis. tex. optimus in l. si cui. C. de nōnon numerat. pecu. glo. in hunc sensum ab omnibus probata in d. l. assiduis. quam in d. l. 1. & in d. §. fuerat. passim Iuniores sequuntur post alios, quorum peculiarem nuncupationem omittimus eò, quòd statim ad huius regulæ intellectum & varias interpretationes plures referendi sint authores, qui huic opinioni subscripsêre. Plura etenim traduntur ad faciliorem huius cōtrouersięcontrouersię cognitionem, è quibus aliquot seligenda sunt, quandoquidem cætera facilimè poterunt & depræhendi & explicari. Primùm etenim apud omnes satis manifestum est, hanc regulam esse intelligendam, procul dubio, quando creditores intra tempora marito à lege definita, exceptione non numeratæ dotis vtuntur. Quòd si ea tempora præterierint, non esse creditores, ad excludendam vxorem hac exceptione vtentes, audiendos, adserunt Bartol. Angel. & Salycet. in d. l. assiduis. Bartol. in l. si constante. nume. 100. Areti. consil. 86. colum. secunda. Alexand. in l. 1. nume. 35. ff. soluto matrim. idem Alex. cōsilconsil. 90. nume. 5. libro 3. Quorum opinionem sequuntur dicentes, eam Communem esse Bald. Nouell. de dote. parte 10. nume. 12. Matthæ. de Afflict. decis. 402. nume. 10. Anton. Rube. consil. 78. nu. 4. & 9. Aymon consil. 40. nu. 6. Et eam etiam probat atq;atque eligit. Imol. in cap. ex literis. nume. 12. de pignorib. quibus adstipulatur text. in l. pecuniæ. C. de solu. ex quo apparet, confessionem receptæ pecuniæ, probationẽprobationem rei gestæ, & verę solutę validāvalidam efficere. Item quod Bartol. & Doctor. communiter scribunt in l. ita stipulatus. §. Chrysogonus. ff. de verb. oblig. dicentes, confessionem recepti mutui, post decursa tempora exceptionis non numeratę pecuniæ opponendæ, veram numerationẽnumerationem probare. Deinde eadem opinio fulcitur ex eo, quòd secundum communem, & si Bart. post glo dubitauerit. in l. si duobus in prin. ff. de iureiuran. fideiussor poterit aduersus principalem debitorem agere, ratione soluti debiti, si probauerit eam solutionem non equidem vera numeratione, sed confessione creditoris, qui fatetur, se eāeam pecuniam recepisse triginta diebus, post confessionem elapsis, iuxta l. in contractibus. C. de non numerata pecunia.

In contrariam sententiam itum est à plerisq;plerisque existimantibus, confessionem dotis receptæ à marito etiam ante matrimonium emissam, nequaquam creditoribus nocere, nec veræ dotis priuilegia consequi, licet fuerint elapsa tempora opponendæ exceptionis non numeratæ dotis. Nam & his decursis, posse creditores vti dotis non numeratæ exceptione, scripsêre Imol. in d. §. Chrysogonus. nu. 11. Rom. consi. 445. idẽidem Roma. nume. 22. Aret. nu. 7. Soci. 90. in d. l. 1. Ange. Areti. nume. 15. & Ias. 75. in d. §. fuerat. & Felin. in d. cap. si cautio. num. 84. ex tex. in Authen. sed iam necesse. C. de donat. ante nupt. vbi statutum est, semel dote constituta, cōfessionemconfessionem augmẽtiaugmenti dotalis à marito factam, in rebusq́;rebusque mobilibus constitutam, creditoribus nōnon nocere, quasi ea facta videatur in creditorum damnum, fraudémue. Sed isthæc inductio, nōnon admodum conueniens est, siquidem non eadem est fraudis suspicio in constituenda dote principali ex prima eius origine, quæ in augmẽtoaugmento, cùm id frequentissimè fiat ex simulatione & cautela potius, quàm ex vera eius numeratione, ab initio etenim solet integra dos constitui, ideoq́;ideoque non potest aptè adsumi, ex dicta Authen. aduersus Bartol. iusta & legitima consideratio.

Quod prætereà apparet, quia matrimonia nōnon solent contrahi sine dote, & ob id in constitutione dotis, non est ita facilis fraudis suspicio, sicut in dotis semel constitutæ augmento. Deinde text. in d. Authent. sed iam necesse. nihil ad propositum conducit, nam etiam si constet ex fide tabellionis, res mobiles verè datas in dotis augmentum, hæc datio creditoribus nōnon pręiudicat, quo fit, vt Imolæ, Romani & aliorum opinio ratione ista prorsus destituta sit. Sed & alia ab eisdem ratio adducitur ex l. si cui. C. de non numerata pecu. vbi cautum est, creditores posse vti exceptione non numeratæ pecunię aduersus alium creditorem, etiam si debitor ea vsus non fuerit, igitur decursis iam tempori|

p. 63

bus opponendæ exceptionis non numeratę dotis, poterũtpoterunt creditores eadem vti aduersus vxorem, quamuis maritus ea vsus intra legitima tempora non fuerit. Verùm hæc collectio deficit, si verè interpretemur decisionem imperatoris in d. l. si cui. cuius hic est sensus, vt licet aliâs nemo possit vti beneficio alteri competenti eo inuito. l. si iudex circumuento. ff. de mino. attamen creditor, inuito debitore, poterit vti exceptione non numeratæ pecuniæ debitori cōpetẽticompetenti, secũdũsecundum Bal. Paul. Sali. in d. l. si cui. Nec ex hoc sequit̃sequitur id creditori licere eo tempore, quo debitori nōnon licuisset. Imò sicut debitor ipse post tempora à iure statuta, non posset ea exceptione vti, ita nec eius creditores, quod ex eadẽeadem l. si cui in prin. & in vltimis verbis colligunt Salycet. ibi Alex. in l. 1 nu. 35. ff. solut. matrimo. & post alios Anto. Rube. dict. consi. 78. nu. 4. optimus text. in l. 1. §. vlt. ff. de bono poss. contra tab. & in l. 1. §. sed si quis. ff. de separationib. Sic sanè erit intelligendus tex. in l. si quis post hac. C. de bonis proscrip. qua decisum est, fiscũfiscum posse vti exceptione dotis non numeratę aduersus vxorem illius, cuius bona fisco ob crimen addicta fuerint. Nam id procedit intra tempora à iure definita ad exceptionem hanc opponendam. Resoluto etenim iure authoris, extinguitur & ius successoris. text. in cap. 1. §. rursus. de controuers. inuestitu. His igitur constat, non satis munitam esse vltimam sententiam Imolæ, & Romani aduersus Bartol. nec tamẽtamen omninò tutam opinamur esse Communem opinionem. Quam ob rem breui quadam vtar distinctione, ad huius controuersiæ resolutionem. Nam aut confessio dotis receptæ fit constante matrimonio, aut ante ipsum matrimonij contractum. priori equidem casu locus est, ni fallor, posteriori sententiæ, quæ dictat, non pręiudicare eam confessionem creditoribus, etiam post tempora opponendæ exceptionis non numeratæ dotis: quod ex pluribus probari potest. Primò Bartol. & alij, qui priorem opinionem sequuntur, in hunc sensum eam videntur accipere magis Communiter. Deinde in dict. l. si constante. nume. 100. dum Bart. distinguit, confessionem ante matrimonium emissam ab ea, quæ eo constante fit, dicens: primam nocere creditoribus, non sic vltimam? nihil aliud sensit, quàm confessionem constante matrimonio contingentem non obesse creditoribus, etiam transactis temporibus exceptionis opponẽdæopponendæ, alioqui nullũnullum discrimen esset inter confessionem istam & eam, quæ matrimonium præcesserit. His item accedit, quod frequentius ab eodem Bart. & sequacibus assertum sit, confessionem dotis receptæ factam matrimonio constante, in dubio animo donandi factam censeri, quemadmodum superius explicuimus: igitur nec priuilegium prælationis, nec tacitæ hypothecæ consequitur, nec præiudicium creditoribus inferre potest. Quòd si dixerimus, quandoque confessionem emissam matrimonio constante, factāfactam pręsumi spe futuræ numerationis, adhuc ob varias fraudis suspiciones, & propter contrarias authorum sententias existimamus, confessionem istam nec habere priuilegia veræ dotis, nec creditoribus nocere, etiam transcursis temporib. opponendæ exceptionis non numeratæ dotis, Atq;Atque ita præter alios in specie scribunt Paul. Castrens. col. vlti. Areti. nu. 7. in l. 1. ff. solut. matrimo. Anto. Rub. consil. 78. nume 4. Angel. Aretin. in d. §. fuerat. num. 15. Bald. in rubr. C. de priuileg. dot. 4. col. Ludo. Gozad. consil. 28. nume. 24. Licet idem Areti. consil. 86. col penult. & Bald. Nouel. de dote. part. 10. nume. 12. diuersum in hoc tenuerint.

Quòd si confessio dotis receptæ fiat ante contractum matrimonij. Bar. opinio erit admittenda, cùm propter eius authoritatem, tùm quod potiora sint eius iura. Vnde post elapsa tempora à lege instituta ad opponendam exceptionem non numeratæ dotis, confessio ista creditoribus etiam prioribus, quibus tacita cōpetatcompetat hypotheca, ac demũdemum possidenti res mariti, hypothecæ dotali subditas, nocebit. Siquidem in hac specie præsumendum est, suspicionem fraudis abesse, nec donationis titulum erga vxorem à marito ea asseueratione adsimulari. Et ideò cessant quæ à plærisq;plærisque in contrarium adduci solent, secundum Cynum in dicta Authent. sed iam necesse. 4. q. Paul. in dict. l. 1. col. vlti. & Areti. ibi nu. 7. & eundem consil. 86. col. 2. & est cōmuniscommunis opinio. Imò & idem erit, quoties cōfessioconfessio ista fit ipso cōtractucontractu matrimonij, vel paulò pòst, priusquāpriusquam carnalis commistio inter maritum & vxorem sequatur, quasi tunc non sit ita vehemens maritalis amor, sicuti solet esse post coniugalis copulæ commercium, qua ratione sic rem istam explicârunt Areti. in l. si diuortio. nu. 4. ff. de ver. obli. & Ioan. Lupi. in repe. Rub. de donatio. §. 55. nu. 2. Est tamen considerandum. quòd licet à Bart. in dicta l. assiduis. & his, qui eius opinioni Communiter consenserunt, paria iudicentur, tempora opponendæ exceptionis transacta fuisse, & maritum renuntiasse exceptioni non numeratæ dotis, etiam in præiudicium creditorum, iuxta tradita in l. 1. C. de dote caut. non numeratæ. tamen Matthæ. Mathes. notab. 193. Alex. nume. 35. & Socin. nume. 89. in d. l. 1. ff. solut. matrimo. hæc ita differre adnotârunt, vt quamuis creditores post elapsa tempora, non valeant aduersus vxorem vti exceptionem non numeratę dotis, possint liberè & iustè id agere intra ea tempora, non obstante mariti renunciatione, cùm ea non possit creditoribus nocere, argumento text. in l. si |

p. 64

vnus. §. ante omnia. ff. de pactis. l. 1. §. si culpam. ff. si quid in fraudem patr. Et quamuis non admodum probetur iure hæc differentia, quam Claudius improbat, si renunciatio fiat ante matrimoniũmatrimonium in dicta l. prima. numero 29. reijciẽdareijcienda nōnon est in hac præsertim disputatione, quæ varia efficit iuris vtriusq;vtriusque interpretum iudicia.

Ex præmissis colligi poterit qualiter sit intelligendum, quod in hac quæstione quidam adnotârunt, existimantes, dotis receptæ confessionem nocere creditoribus mariti, qui ius proprium nituntur probare non vera numeratione, sed confessione tantùm, cùm in hac pari causa potior debeat censeri dotis exactio, sic visum est Bald. Angel. Paul. Imol. & alijs in d. l. 1. ff. soluto matrimo. Bal. in d. l. assiduis. in fine. Angel. Aretin. in §. fuerat. de actionibus. nume. 15. & ibi Ias. nume. 91. quorum est maxima authoritas, secundum Bald. Nouell. dict. par. 10. nu. 16, qui dubiam esse censet hanc sententiam ex eo, quòd confessio emissa in fauorem priorum creditorum, nullam habet fraudis suspicionem: at ea, quæ dotis receptæ postea fit, non caret doli præsumptione, propter æs alienum, quo eo tempore maritus grauabatur. Quin & Alex. in dicta l. 1. nume. 35. Aretin. numero 7. Socin. nume. 88. Deci. consil. 96. ad finem. Ludoui. Gozadi. consil. 28 nume. 28. opinantur Bal. & Angeli decisionem veram esse, vbi creditores ex causa mutui, æs alienum peterent: non autem vbi ex alia causa, puta venditionis, depositi, aut locationis debitam esse sibi pecuniam asseuerarent. Cùm in his vltimis causis, locus non sit exceptioni non numeratæ pecuniæ, quæ ex consensu omnium restricta est ad causam mutui & contractum dotalem, iuxta titulum. C. de non numerata pecunia, & ei similem de dote caut. non numerat. Oportet tamen in hoc dubio paria vxoris, & creditoris iura constituere, quo ad exceptiones non numeratæ dotis, & non numeratæ pecuniæ. Nam si vel vxori, vel creditori potest exceptio prædicta opponi, impar est vtriusq;vtriusque conditio, & tenetur is, contra quem obijcitur, veram numerationem probare, vt ad pecuniam debitam possit agere. Pari igitur vtriusq;vtriusque conditione statuta eo tempore, quo exceptioni locus non est, ego arbitror confessionem dotis receptæ ante matrimonium emissam, nocere etiam prioribus creditoribus, siue ex causa mutui, siue ex alia quacunq;quacunque, quæ sola confessione debitoris probatur. Est etenim hac in specie potior dotis exactio, proptereà quòd confessio facta fuerit tempore, quo nulla adest sufficiens fraudis præsumptio, & creditorum ius non vera numeratione, sed confessione constet, cessetq́;cessetque distinctio mutui, dotis, & aliarum causarum, cùm transactis temporibus opponendæ exceptionis non numeratæ dotis, nullo pacto vxor teneatur veram numerationem ostendere: Imò id onus aduersarijs incumbat, veraq́;veraque præsumatur dotis numeratio, sed & si priores creditores veram numerationem probauerint, adhuc vxorem eis fore præferendam censeo, cùm ob confessionem emissam ante matrimonij contractum, tùm ob exclusam tempore exceptionem non numeratæ dotis, siquidem his duobus simul suppositis, frequentiori consensu Bartol. opinio admittitur contra gloss. in dicta l. assiduis. Hoc ipsum apparet euidentius, quia Bald. in dicta l. assiduis. & in dicta l. 1. quiq́;quique eum sequuntur: recepta semel gloss. opinione, eam intelligunt, vbi creditores veram numerationem probauerint: Igitur is intellectus locum habet tunc, cùm vera fuerit opinio gloss. scilicet, in confessione dotis receptæ constante matrimonio emissa: non in ea, quæ matrimonium præcesserit, quæ secundum Bartoli sententiam iudicanda est. Et ideò Baldi, & aliorum consideratio, Alexandriq́;Alexandrique interpretatio procedunt, quando vxor vtitur in exactione dotis mariti cōfessioneconfessione, quæ matrimonio constante processerit.

Secundò ex eadem distinctione, an confessio matrimonium præcesserit, vel eo constante fuerit celebrata, accipiet non incertam omninò definitionem, quod solet disputari, num ea confessio noceat futuris & posterioribus mariti creditoribus? Nam eam nec futuris credito

7

*ribus nocere colligitur ex gloss. in Authent. sed iam necesse. C. de donat. ante nupt. vbi Bart. & Doct. eam sequuntur, præsertim quando aliqua subest fraudis præsumptio, quæ in confessione dotis receptæ plærunq; subesse videtur. Sed prænotandũprænotandum est, futuris creditoribus tunc competere reuocatoriam ex titulo, si quid in fraudem creditorum, cùm de fraude constituerit, vel ea fuerit vehementer præsumpta. text. & ibi glossa secunda solutione, in l. in fraudem creditorum testamento datæ. ff. qui & à quibus Ioan. Faber colum. 3. & ibi Iason nume. 63. in §. item si quis in fraudem. de actionib. Bar. in l. ait prætor. §. ita demum. ff. de his, quæ in frau. credit. Angel. Aretin. in d. §. fuerat, nume. 14. Bal. Nouell. de dote. part. 10. num. 17. Campecius de dote 1. part. q. 53. idem Bar. & Doctor. in d. Authent. sed iam necesse. sic intelligentes glos. ibi. cùm alioqui futuris creditoribus minimè liceat petere reuocationem ex eo. titulo. l. 1. C. de iure fisci. lib. 10. dict. §. ita demum. Igitur si confessio dotis receptæ matrimonium præcesserit, nisi in fraudem posteriorum creditorum probetur eam præcessisse, proculdubio sicut prioribus nocet, ita & fortiori ratiōeratione posteriobus nocebit, nec vlla tunc fraus præsumitur. Quòd si confessio dotis receptæ contigerit cōstanteconstante matrimonio, & eam simulatam fuisse, |

p. 65

in fraudem prohibitæ donationis dixerimus, nec priorib. nec posteriobus creditoribus nocebit, sicuti hoc in capite semel adnotauimus, at si ea confessio fuerit potius emissa spe futuræ numerationis, quàm ex simulata donatione: posterioribus creditoribus nocebit eo tempore, quo locus non est exceptioni non numeratæ dotis, quod ipse colligo ex Paulo Castr. in dicta l. 1. colum. vlti. atq;atque isthæc omnia accipienda sunt, etiam si creditoribus his hypothecarum iura tacitè vel expressè competant iuxta distinctionem ab initio præmissam.

Tertiò illud huic disceptationi mirè congruit, quod Bald. Nouell. dicta part. 10. nume. 10. & sequenti, scribit confessionem dotis receptæ, siue ante matrimonium, siue eum constante cōtingentemcontingentem, nocere etiam anterioribus creditoribus, quibus hypotheca nulla tacita, vel expressa competat. Quia quoad priuilegium actionis personalis doti à iure concessum, minimè oportet, nec est necessarium veram dotis numerationem probari. Cùm priuilegia creditoribus competentia ex titulo. ff. de priui. credit. non exigant præcisè veram numerationẽnumerationem. Huic opinioni refragantur Socin. in dicta. l. 1. nume. 92. & Francisc. à Ripa in l. quæsitum. §. si sponsa. ad finem. ff. de priuilegijs creditorum. qui tamen diuersis rationibus vtuntur. Socinus etenim cōtrariumcontrarium verius esse cẽsetcenset, ex eo, quòd etiam personalem actionem creditor habens, possit vti exceptione non numeratæ dotis aduersus vxorem. l. si cui. C. de non numerata pecunia, quod non negat Nouellus, nec nos negamus, modò ea exceptio apponatur intra tempus à iure statutum. Deinde alia vtitur ratione Socinus, qua & Ripa eius sententiam probat, & si non eadem omninò sit inductio, nempe quia dicta l. assiduis, quæ veram numerationem exigit, vt locus sit priuilegio prælationis, non tantùm loquatur in creditoribus, quibus hypotheca competit, sed & in his, quibus in personam actio datur. Nam ea constitutio vetera iura, quæ dotali actioni, aduersus similes in personam actiones priuilegia concessêre, interpretatur, & ad creditores, qui hypotheca vtuntur, extendit. Igitur in omnibus est pariter ea decisio interpretanda. Hæc tamen ratio, non omninò conuincit falsam esse Nouelli sententiam, cùm transactis temporibus opponendæ exceptioni non numeratæ dotis à lege concessis, vera dotis numeratio præsumat̃præsumatur, & dos, vt verè numerata sit iudicanda. Quam ob rem ipse confessionem præcedentem matrimonij contractum distinguendam esse reor ab ea, quæ eo constante contigerit, ita quidem, vt licet posterior prioribus creditoribus, etiam personali tantùm actione munitis minimè noceat: prior tamen dubio procul eis nocebit, vt in specie docet Pau. Castr. in dicta l. i. vlti. col. perperàm relatus à Socino ibidem, nume. 92.

Quartò admonendum est, Iasonem in dicto §. fuerat. nu. 90. falsò collegisse ex Bald. & Ang. confessionem dotis receptæ, matrimonij contractum præcedentem semper creditoribus nocere, ac pro vera numeratione habendam esse, siue sit renunciatum exceptioni non numeratæ dotis, siue non, etiam intra tempora huic exceptioni opponendæ constituta. Nam & si hoc iure, & ratione Iason improbauerit, immeritò id Baldo, & Angelo tribuit. Bal. etenim in rub. C. de priuil. dot. nume. 6. & Angel. in dicto §. fuerat. nume. 15. tantùm scribunt confessionem dotis receptæ à marito ante matrimonium emissam, creditoribus nocere, si renunciatum fuerit exceptioni non numeratæ dotis, vel tempora eiusdem exceptionis opponendæ elapsa fuerint. Quod plurimum differt ab eo, quod Iason eis imposuerat.

Vltimò non est prætermittendum, quod omnium ferè vnanimi consensu video comprobari, confessionem dotis receptæ in rebus immobilibus, etiam ad emptionem æstimatis, veram esse censendam, nisi contrarium probetur, nec impugnari posse exceptione non numeratæ dotis, veræq́;veræque & palàm receptæ dotis priuilegia habituram, sicuti ex dicta Authent. sed iam necesse. præter alios colligit Bald. in dicta rubr. C. de priui. dot. nume. 6. & idem in l. in contractibus. C. de non nume. pecu. in princ. 1. quæst. Cui suffragantur cæteri, qui dictæ Nouellæ cōstitutionisconstitutionis decisionem inducunt ad intellectũintellectum glos. in dicta l. assiduis. cùm ea constitutio tractet solummodò de rebus mobilibus in dotis augmentum datis: quasi in immobilibus, nec simulatio, nec fraus ita cautè contingere possint, quin facilè deprehendantur.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENTVM CAP. VII.

SVMMARIVM.