Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT XIII.

INSIGNIS est, & admodum perplexa quæstio, quę à iuris vtriusq;vtriusque professoribus nōnon infrequenter discutitur, an orationis indefinitæ significatio in vniuersum accipienda sit? cuius examen ex professo, breuiter tamen tractaturus, illud præmitto, orationum aliam esse singularem, aliāaliam particularem, aliam vniuersalem, aliam indefinitam.

Singularis propositio est ea, in qua sine aliquo si

1

*gno, subiecti loco terminus collocatur discretus, aut singularis, vel communis cum Pronomine, Iste demonstratiuo numeri singularis, & primitiuæ speciei. Terminum discretum appello, aut singularem, nomen proprium cuiusque. Terminum autem communem, appello nomen appellatiuum singularis numeri, vt homo, aut Pronomen demonstratiuum pluralis numeri, vt isti. Erit igitur propositio singularis, Petrus legit, hic homo currit, ille homo dormit.

Particularis autem oratio est, quæ termino communi signum particulare adiungit, vt quidam homo currit, aliquis homo legit.

Vniuersalis oratio est, quæ termino communi sinum vniuersale apponit, est enim signum vniuersale, quod ad omnia referri potest, & per seipsum nihil significat, vt nullus, nemo, omnis, erit ergo propositio vniuersalis: nullus homo cantat, omnis homo dormit, nemo currit.

Indefinita verò propositio est ea, in qua terminus communis apponitur sine aliquo signo, vt homo currit, animal sedet. Hæc assumpsimus ex Aristotele in princip. Priorum, & in lib. Peri herminias: Petro Hispano Summularum lib. 2. cap. 7. gloss. & Barto. in l. 1. ff. de regu. iur. Bartol. in l. si ita. in princip. ff. de lega. 2. Bartol. & ibi Lusitano col. 6. in l. si is, qui. §. vtrum. ff. de reb. dub. Alciat. in l. in vsu. ff. de verb. signifi. Titelmanno Dialect. lib. 3. cap. 7.

Hinc dubium quibusdam videbitur, quod scribit Bartol. in l. si ita. colum. 2. ff. de auro & argent. lega. dicens, hanc orationem: Lego omnes res meas esse generalem, vt distinctam ab vniuersa

2

*li, cui opinioni accedunt Soci. in dicto §. vtrum. col. penult. Hieronymus Cagnosus in l. 1. nu. 4. ff. de regu. iur. idem in l. vlti. nu. 216. C. de pact. vbi Philippus Decius ex aduerso adserit, hanc orationem esse vniuersalem, vt distinctam à generali & indefinita. idẽidem repetit Deci. in l. omnia. ff. si cert. peta cuius sententia ex præmissis verior apparet, licet possit hæc difficultas eo pacto dissolui, vt hanc propositionem dicamus esse vniuersalem, prout distinguitur ab indefinita, vel generali, generalem verò ad distinctionem orationis significantis vniuersitatem sub nomine collectiuo, vt lego gregem, lego peculium, hoc ipsum est, quod Bald. scribit consil. 1. vol. 3. aliquid esse vniuersale ratione signi, vt lego omnes res, aliquid verò ratione rei, vt lego peculium. Vniuersitas enim est, quæ vna significatione saltem aptitudine comprehendit multa, in quorum quolibet ipsa vniuersitas nōnon pręiudicatur, quod probatur in l. hæreditas. ff. de petit. hæred. l. grege. cum sequen. ff. de lega. 1. l. grege. ff. de legat. 2. l. eum qui ædes. ff. de vsucap. l. nihil aliud. ff. de verb. signific. l. si municipes, & l. sicut municipum. ff. quod cuiusq;cuiusque vniuers. nomi. explicat eleganter Bal. in l. edita. in 1. repet. num. 24. C. de æden. Paul Castr. in l. 1. in fine princip. ff. de officio eius, cui est manda. iurisdict. & ibi Curtius iunior nu. 72. sensit Barto l. post gloss. ibi in l. 1. ff. de ædend. Sic quodlibet amal ex grege, nōnon efficit ipsum gregem, sicut nec vna domus hæreditaria, efficit ipsam hæreditatem. Nam quod in dicta l. sicut. §. vlti scribitur, vnum tantùm ipsam vniuersitatem repræsentare, ita accipiendum, vt vnus hoc in casu vniuersitas minimè sit, nec vniuersitatem efficiat, sed ex accidenti ius obtinet vniuersitatis, quemadmodum Accursius ibi explicat, & probatur in l. Neratius. ff. de verbor. signifi. & cap. 1. de electio. quod etiāetiam apertissimè ostenditur, si ponamus Titio mortuo, vnam tantùm domum ex eius bonis extare, hæc enim sola domus non erit hæreditas, nec sola efficiet vniuersitatem, quamuis ad eam sit totius vniuersitatis ius redactum. Genus autem constat ex pluribus, in quorum quolibet per se genus ipsum prædicatur, quilibet enim homo animal est, quilibet equus animal item est. Ex quibus infero, posse ex vno fundo vniuersitatem constitui, modò patris familiâs destinatione is fundus sub vno nomine comprehendat plura, quæ simul nomen illud obtineant, separatim verò eorum quodlibet minimè illo nomine censeatur: exigo tamen hoc in casu patrisfamiliâs destinationem obid, quod ex propria vi & natura nomen hoc, fundus, vniuersitatẽvniuersitatem minimè designet. Si quis etenim vnius nominis fundum industria, cura |

p. 99

& diligentia ita constituerit, vt sub eo fundo habeat flumen cum iure piscandi, molendina, prata, Syluam cæduam, item ipsius fundi partem ad colligendum frumentum, vineas & similia: hunc fundum ipse omnino esse vniuersitatem existimarem, eiusq́;eiusque nomen vniuersitatis significationem habere minimè dubitarem, quod passim in Hispania contingit, siquidem vn herediamento: vn heredad, similem fundum appellamus. Hoc sanè Iurisconsultus probat in l. cùm fundus. ff. de legat. 2. vbi fundum vniuersitatem appellat, ita etenim vt exposuimus text. ille planè intellectus aptissimè conuenit huic rei, quidquid Socin. & alij scripserint in l. 1. ff. de rebus dub.

Hinc etiam duæ quæstiones definiri possunt, quæ in tractatu iuris patronatus ecclesiastici tradi solent ad intellectum c. ex literis. de iure patronat. Harum prior est, an vendito fundo, transeat in emptorem ius patronatus ecclesiastici, quod venditor habebat in ecclesia intra ipsius fundi limites constituta? & sanè illud in primis apertam decisionem habere videtur, ius sepulchri, cui aditus nōnon est ex via publica, sed per ipsum priuatum fundum, transire in emptorem, text. in l. si mercedem. §. 1. ff. de actio. empt. vbi Alberic. optimus. item text. in l. in modicis. ff. de contra. empt. Inno. ita intellectus per Io. And. Ancha. & Abb. in d. c. ex literis. vbi Hostien. idem probat, quos sequitur Rochus de iure patro. verb. ipse, vel is. quæst. 23. quorum quidem opinio communis est, dubium tamen id est, an idem sit in iure patronatus ecclesiastici, & idem esse adserũtadserunt Accursius in dicta l. in modicis. Bartol. & Paulus in dict. l. si mercedem. §. 1. per illum text. Roma. Singul. 56. Card. in cap. cùm seculũseculum. de iure patro. Syluest. verb. ius patronatus. q. 5. Henri. & Cardi. in dicto cap. ex literis. q. 13. Abb. in disputa. 5. numero 5. & Carol. Moli. in consuet. Paris. titul. primo. §. 37. gloss. 10. nume. 9. Contrariam sententiam expressim profitentur veram esse Innoc. Host. Ioan. And. Anto. Anch. & Abb. in dict. cap. ex literis. quorum opinio communis est, secundum Rochum dict. q. 23. & Cæsarem Lambert. de iure patr. lib. 1. parte 2. q. 5. articul. 17. qui eam sequuntur, post alios ab eis nuncupatim relatos. Quin & ipse Abb. in dicta disput. 5. nume. 5. & in dict. c. cùm seculum. hanc ipsam opinionem Communem esse fatetur. Horum ratio ea est, quòd ius patronatus, nequaquam vendi potest, nec titulo venditionis in aliquem transit, nisi vniuersitati vẽditævenditæ adhæreat, sicuti iuxta communem interpretationem probat decisio text. in dicto cap. ex literis. & in dict. cap. cùm seculum. Nec obstat ratio adducta ex. iure ciuili, nam id locum habet in iure sepulchri, quod exerceri aliter nōnon potest, quàm per ingressum ipsius fundi, idcirco mirum non erit, si transeat in emptorẽemptorem, cùm penes venditorem inutile sit, emptore prohibente ingressum.

Hoc tamen in dubio tria dixerim ad ipsius resolutionem, PrimũPrimum omninò deceptos fuisse Henric. in dict. cap. ex literis. Card. in dict. cap. cùm seculum. eundem consilio 122. Cæsarem Lambert. in dicto art. 17. & 18. dũdum existimârũtexistimarunt primæ opinionis authorem fuisse Innoce. in dict. cap. ex literis. cùm is hanc secundam, quæ communis est, satis apertè comprobet, tametsi confusè & perplexè citauerit dict. l. si mercedem. §. 1. quod potuit præfatis Doctoribus ansam prębêre, vt Innoc. prioris opinionis authorem esse censerent. Sic & idem Cardin. in dict. c. ex literis. quæst. 13. vt & frequentius plæriq;plærique alij hanc vltimam sententiam ex Innocentij verbis deduxit.

Secundùm, quod in hac quæstione dicendum est, me quidem satis dubium habet, quæ scilicet ex his decisionibus verior sit, quam ob rem ingenuè fateor, rem esse disputatione dignam, & quæ ambiguam habet definitionem ex pluribus, quæ Lambert. & Carolus Mol. in prædictis locis adducunt.

Tertiò, vtcunque sit, priorem sententiam veram ipse crediderim eo casu, quo ius patronatus competit domino ipsius fundi, qui vniuersitatem constituat, nam si ius patronatus competens cuidam, vt domino alicuius ciuitatis, in emptorem ciuitatis transit, nulli dubium erit, quin & ius patronatus competens alicui, vt domino fundi constituentis vniuersitatem in emptorẽemptorem transeat, pro quo singul. text. iuxta Card. inductionem in cap. cùm Bertholdus. de re iudi. siquidem curia illa fundus est, qui vniuersitatem efficit eo pacto, quo superius intelleximus. l. cùm fundus ff. de legat. 2. Qua ratione si quis apud nos haberet fundum, quem vulgò dicimus hæredamiento: & eum certo nomine præditum, intra quem ius patronati vti dominus fundi haberet, item alia iura, quæ vniuersitatem constituerent, minimè dubitarem asserere, ad eius fundi emptorem ius prædictum patronatus ecclesiastici omninò pertinere.

Posterior autem quæstio ea est, an venditio omnium bonorum ius patronatus ecclesiastici in

4

*cludat? & omissis varijs casibus, in quibus proponi poterat hæc dubitatio, vnum tantùm attingam in hac specie, cùm quis dixerit: vendo omnia bona mea, & tunc ius patronatus in eam venditionem venire tenent Abb. in d. c. ex literis. Rochus verb. ipse, vel is. q. 23. Deci. consilio 127. Bald. consil. 1. volu. 3. Quia bonorum appellatio vniuersitatem continet, sicut & hæreditas. l. bonorum. ff. de verb. signifi. verũverum ex prædictis satis liquet, hanc orationem: Vendo omnia bona mea: esse vniuersalem ratione signi, |

p. 100

& ita distingui ab indefinita: non autem esse vniuersalem ratione rei, id est, non significare vniuersitatem, imò hoc respectu generalem potius esse, vt Bart. scribit in d. l. si ita. quòd si verum est, ius patronatus in emptorem minimè transire, nisi venditæ vniuersitati cohæreat, hęc autem venditio ad vniuersitatis venditionẽvenditionem nihil attinet, planum erit ius patronatus ecclesiastici, huius tituli ratione, ad emptorem nōnon pertinere, quod tradunt Innocen. Ioan. And. Card. q. 11. in dict. cap. ex literis. Pau. Eleazar, in disputacione incipiẽtiincipienti, Patronus sancti Martini. col. 10. quẽquem retulit Feli. in cap. causam. nu. 8. de præscript. minimè hac in parte ab eo discedens, eandem item sententiam sequitur Lambert. dict. q. 5. art. 14. Deci. in c. sedes. de rescript. Ioan. Milis in repertorio, verb. Patronatus ius, Nec oberit huic opinioni prędicta l. bonorum. Est enim verum, bonorum appellatione vniuersitatem contineri, quando agitur de successione alicuius, nam tunc verbum, bona, pro hæreditate accipitur, & ita vniuersitatem significat.

His sanè præmissis, plura quæ iuris vtriusq;vtriusque Interpretes varijs propositis distinctionibus adducunt, vno tantùm axiomate complectar in

5

*hunc modum. Oratio indefinita ex propria significatiōesignificatione, omninò ab vniuersali distinguitur, tametsi quandoque ex subiecta materia, vel ex coniecturis adhibita, benigniori interpretatione in vniuersum accipienda sit. Huius conclusionis ratio deducitur ex eo, quòd sicuti præmisimus, propositio vniuersalis diuersa est ab indefinita, & id Aristoteles docet, dum asserit, vniuersalem orationem esse eam, quæ omni aut nulli inesse significat, indefinitam autem eam esse, quæ inesse aut non inesse significet sine signo vniuersali, nec particulari. Id etiam probatur authoritate Iurisconsulti in l. si seruitus. vers. & humanius. ff. de serui. vrb. præd. vbi Bartol. Bal. & Doct. notant indefinitam ex propria significatione nequaquam æquipollêre vniuersali, sed potius ex æquitate: idẽidem Bar. in l. omnes populi. num. 57. ff. de iust. & iur. Ioan. Crott. ibi super 3. q. sextæ quæstionis princip. Bart. in l. 1. ff. de regu. iur. idem in l. si pluribus. ff. de legat. 2. Dominic. & alij in capit. vt circa de elect. in 6. Decius consil. 3. colu. 3. & hæc est opinio Communis secundum Deci. in l. 1. numero 12. & ibi Cagnolum num. 8. ff. de reg. iur. Verùm aduersus hanc opinionem vulgò receptam inducitur à Socin. egregia Iurisconsulti decisio. in l. 2. ff. delib. & posthu. vbi in hac specie: ex hæredo filium meum, si testator plures filios habeat, nullus censetur exhæredatus, & id authore Iurisconsulto ex benigna interpretatione: Igitur ex vera & stricta, ac propria significatione illa oratio indefinita vniuersali æquiualeret. Omissis tamen responsionibus ibidem ab eodem Socin. adductis, Philippus Decius in dicta l. prima scribit, ex generali æquitate indefinitam propositionem vniuersali æquipollere: non ex propria significatione, eam tamen generalem æquitatem in specie dictæ l. secundæ. cessare ex speciali quadam benignitate, quæ dictat odiosam esse filiorum exhæredationem, & ideò restringendam, & idcirco illam indefinitam non æquiualere vniuersali ex benignitate, speciali quidem respectu generalis benignitatis, ex qua solet æquipollêre, vnde benignitas ibi non est accipienda, respectu propriæ & rigorosæ significationis contrariæ, sed respectu generalis benignitatis, quæ contrariam significationem admisit, sicut æquitas generalis dictat, pacta esse seruanda, l. 1. ff. de pact. specialis verò æquitas quandoque docet, non esse pactiones seruandas. l. prima. ff. de minor. l. bona fides. ff deposit. adhuc tamen non obstante hac responsione, Iurisconsulti verba Communi opinioni aduersantur, nam iuxta Decij intellectum potius esset in casu dictę l. 2. illa interpretatio adsumenda, ex propria dictionis significatione, & ex rigore verborum, quàm ex benignitate, Nec esset aliquo pacto necessaria isthæc benignitas, si verum esset, indefinitam ex rigore non æquipollêre vniuersali. Quam ob rem aliter ego verba Iurisconsulti interpretari conabor, & profectò verissimè, ni fallor, opinor in ea specie, benignam interpretationem dici illam, non ex eo, quòd indefinita vniuersali non æquipolleat, nam hoc attento, esset potius dicenda propria, stricta & vera interpretatio, sed ex eo, quòd indefinita in nullo filio locum habet, nec admittitur, quod est contra propriam orationis indefinitæ significationem, quæ affirmatiuè concepta alicui inesse significat, & in aliquo admittenda est ex Aristotele: Igitur eam in nullo admitti per Iurisconsultum, benignitas effecit, aduersus ipsius orationis indefinitæ rigorem.

Ex prædicta tandem principali adsertione primò deducitur, in materia necessaria, vel impossi

6

*bili indefinitam æquipollêre vniuersali, gloss. in dict. cap. vt circa. verb. aliorum. & ibi Doctor. Communiter. Bartol. Paul. & alij in dict. l. si pluribus. Ludouic. Lusita. in l. si is, qui ducenta. §. vtrum. 29. colum. ff. de reb. dub. Sit exemplum: homo est animal, perinde valet hæc, ac si diceremus: omnis homo est animal. Item hæc, homo non est asinus, similis est huic, nullus homo est asinus, sic & ista, triangulus habet tres angulos, idem significat atque illa, omnis triangulus habet tres angulos, item illa, iustum amat Deus; ita intelligitur, vt omnem iustum amet Deus, Imò in materia necessaria, vel impossibili, particularis propositio vniuersali æquipollet, & ideò, si particularis in hac materia |

p. 101

est vera, vniuersalis erit vera, si particularis est falsa, itidem & vniuersalis erit falsa, vt quidam homo est asinus, si enim ista est falsa & impossibilis, illa itidem omnis homo est asinus, erit falsa & impossibilis. Eodem modo ista, quidam homo est animal, propter materiæ necessitatem idem valet, ac illa, omnis homo est animal. Cur autem in hac prima illatione indefinitam dixerim vniuersali æquiualêre ea est ratio, quòd materia subiecta necessitatis, vel impossibilis casus eam significationem exigat omninò.

Secundò infertur, indefinitam negatiuè conceptam, vniuersalem significationem habere. tex. est in dicto §. vtrum gloss. quam ibi notant Fulgo. in l. Iurisgentium. §. sed si fraudandi. ff. de

7

*pact. Decius consilio 3. columna 3. idem consil. 490. colum. 3. Philipp. Probus in dict. capit. vt circa Hierony. Cagno. in l. 1. numero 8. ff. de regul. iur. Dynus in rubr. eiusdem titul. numero 8. Et est ratio, quia negatio opposita subiecto, aut termino communi, facit orationem vniuersalem, quod & Titelmannus docet libro 3. Dialectices cap. 8. hæc etenim propositio, nusquam homo legit, eadem est in significatione, ac si diceretur, nullus homo legit, ea enim vis est negationis, vt totum, quod sequitur, neget, vt sua virtute æquè in distantia, atque in propinqua agat: optima gloss. in cap. cùm dilectus. verbo à suspensis. de consuetudin. singu. secundum Cardin. ibi, colum. 4. alia in l. hoc genus. ff. de condit. & demonstrat. quam ibi sequuntur Bartol. Albe. & Paulus Castren. dicit notabilem Bald. in l. si vt proponis. 2. colu. C. quo. & quando iudex. explicat eleganter Deci. in c. an sit. fi. colum. de appellat. Oldrad. consilio 16. Ias. in l. diuortio. §. quod in anno. nume. 24. ff. solut. matrimon. Alciat in l. boues. §. hoc sermone. ff. de verb. signific. si quis etenim proprio testamento ita scripserit: Lego Titię centum, si Sempronio non nupserit, hoc significasse videtur, vt nec primis nuptijs, nec secundis, nec vlterioribus Titia nubat Sempronio, ita sanè Iurisconsultus hæc verba interpretatur: quemadmodum Accurs. & alij, quos modò retuli, censent, pro quibus etiam est optimus text. in l. si sic. ff. de verb. oblig.

Tertiò deducitur ex his vera ratio ad id, quod iuris vtriusque Interpretes frequenter adnotâ

8

*runt, scilicet indefinitam à lege prolatam, vniuersali æquipollere, gloss. in capitul. vt circa. in principio de electio. in 6. quam ibi Doctores sequuntur. Dynus in rubrica de regulis iuris in sexto, numero 8. Bartol. in dicta l. si pluribus. Decius in l. prima. ff. de regul. iuris. numero 12. idem Decius & Curtius Iunior, num. 7. in l. prima. ff. si certum petat. & est Communis opinio secundum Cagnol. in dicta l. prima. ff. de regul. iuris. numero 9. Est etenim vera huius adsertionis ratio, quod lex in omnes dirigitur, eiusq́;eiusque virtus in omnibus locum habet, vnde indefinita oratio in ea dispositione, quæ vniuersalis est, in vniuersum erit accipienda ratione materiæ subiectæ, atq;atque etiam ex mente legislatoris, qui vniuersis legem dare constituit, sicuti in hac specie Bartol. considerat in dicta l. si pluribus. Proinde in legum sanctionibus verba ista: Homicida morte puniatur, eandem habent significationem, quam illa, omnis homicida morte puniatur. Sic leges omnes tractantes indefinitiuè de venditore, in quolibet venditore intelliguntur. Quod si quando ab hac vniuersali interpretatione recedendum erit, continget id, ratione legis cessante, ex propria orationis significatione, vel ex alterius cōstitutionisconstitutionis interpretatione.

Quartò hinc patet veritas illius controuersiæ, an indefinita in statutis municipalibus vniuersalis significationis vim obtineat? & manifestum est ex proprio & stricto orationis intellectu, qui, vti Doctor. pluribus in locis tradunt, in his municipalibus legibus est considerandus, indefinitam non esse vniuersaliter intelligendam, atq;atque ideò plæriq;plærique existimant, in statutis indefinitam non æquipollêre vniuersali. Cæterùm ipse cùm animaduertam, eam esse statuentium mentem, vt omnib. in vniuersum eiusdem municipij ciuibus, atq;atque eidem municipio subditis, eoq́;eoque loci negotia gerentibus, instituta, ac leges proponere, proculdubiò opinor, indefinitam etiam in statutis regulariter orationis vniuersalis vim habere, nisi casus euenerit, vbi ratio ipsius municipalis legis deficiat, vt tandem fatear, dicendum esse in hac specie quæstionis idem, quod in oratione indefinita à lege prolata diximus, Cuius opinionis author est ipse Barto. in repetit. l. omnes populi, numero 57. ff. de iustitia, & iure. Cui accedunt Bald. & Angel. in l. si seruitus. ff. de seruitute vrbanorũvrbanorum prædiorum. Nellus in tractatu de bannitis, secunda parte. 2. temporis. quæstio. 55. Decius & Curtius Iunior in dicta l. prima. numero 7. ff. si certum petatur, quidquid alij dixerint. Eritq́;Eritque isthæc sententia manifestior ex illa discussione, quæ apud scriptores maximam concertationẽconcertationem habet, Statuto dicente: Homicida occidatur, nisi pacem inierit cum hærede occisi, nam Bartol. in l. 4. §. Cato. ff. de verborum obligationibus, vltima colum. scripsit, sat esse homicidæ, vt mortis pœnam effugiat, si pacem contraxerit cum vno ex pluribus occisi hæredibus, & tamen aduersus Bartol. frequentiori calculo receptum est, oportere homicidam cum omnibus occisi hæredibus pacis pactum inire, ea ratione, quòd prædicti statuti oratio indefinita perpensa statuentium mente in vniuersum accipienda sit, sic sanè repudiato Bartoli respō| p. 102soresponso Bononiense iuris vtriusq;vtriusque collegium definiuit, vt meminit Paulus Castrensis in l. secunda. C. de liber. & eorum liber. vbi Salycet. eandem opinionem contra Bartol. probat, & veriorem esse contendunt Cuma. Roma. Bessutius, Alexand. Iason. Ripa. Alciat. Socinus Iunior in dicto §.. Cato. Cagnolus in l. prima. numero 11. ff. de regulis iuris. è quibus hanc opinionem Communem esse profitentur Ripa, Iason & Alciat. idem fatentur Feli. in capit. cùm omnes. de constitu. numero 16. & ipse Alciat. in l. in vsu. ff. de verborum significatio. Igitur indefinita oratio ab statuto municipali prolata, vniuersalis vim & effectum habebit regulariter, propter legis virtutem, quæ vniuersalis est, nisi attenta eius ratione quandoq;quandoque visum fuerit, eam rationem non vniuersaliter, sed iuxta rigorem dictionis assumendam esse, sicut solet alias & sæpissimè ad notari, vniuersalem legis orationem non esse in vniuersum intelligendam ex benigna interpretatione, deficiente ipsius constitutionis vera & propria ratione.

Quintò, ex his liquet, indefinitam orationem etiam ab homine prolatam vniuersalem significa

9

*tionem habere, quando omnium sub vniuersali comprehensorum eadem est æqua ratio, qualitas & conditio: tunc etenim materia subiecta, mens ipsius orationem pronunciantis dictant, in vniuersum orationem esse omninò accipiendam, quod notauit Dynus in dicto numero 8. quem sequuntur Doctores, ibi glos. & Doctores in dicto capitul. vt circa. Bartol. & alij in dicta l. si pluribus. idem Bartol. in dicta l. omnes populi. numero 58. idem Bartol. Bald. Angel. & Paul. in dicta l. seruitus. Decius consilio 30. colum. 3. & consilio 343. numero 2. & consilio 388. numero 3. & consilio 490. colum. 3. & ferè omnes, qui ad iuris interpretationem quæstionem istam tractauêre, expressim itidem adserentes, indefinitam ab homine prolatam non æquipollêre vniuersali, imò iuxta propriam dictionis significationem intelligendam esse, vbi non est eadem imò diuersa ratio, qualitas & conditio omnium sub vniuerso cōprehensorumcomprehensorum, hoc etenim apparet verum esse ex eadem adsertione, quam veluti huius resolutionis radicem præmisimus, & facilius intelligetur, perpensis his illationibus, quæ statim sequentur.

Sextò subinfertur ex paulò anteà dictis, verus intellectus ad text. in l. si ita relictum fuerit. in principio, & in l. si pluribus. ff. de legat. 2. Si quis etenim pluribus hæredibus institutis, ita testamento scripserit: Hæres meus damnâs esto dare Titio aureos quinque, omnes hæredes grauati censentur simul dare Titio quinque. Item si pluribus eodem pacto hæredibus institutis dixerit testator, Quantum hæres meus habebit, tantùm Sticho dari volo, idem significasse videtur, ac si dixisset, quantùm omnes hæredes habebunt, tantùm Sticho dari volo. Harum sanè decisionum ea est vnica & sufficiens ratio, quòd omnium hæredum par est, & æqua conditio, nec quidquam est, quod suadeat, testatorem alicuius potius, quàm omnium hæredum mentionem fecisse, & præterea dum testator expressim vnum ex pluribus hæredibus onere soluendi legati non grauat, omnes grauasse eadem ratione censetur.

Septimò colligitur ex præcedentibus, vera ratio decidendi ad text. in d. l. si seruitus. ff. de seruitute vrbanorum prædiorum. vbi constituta seruitute ita simpliciter, vt ne luminibus officiatur, intelligitur in vniuersum, ne officiatur luminibus præsentibus, nec futuris, eam siquidem interpretationem aduersus propriam indefinitæ orationis significationẽsignificationem subiecta materia, mens & intentio contrahentium admisit: non enim videtur is, qui ita sibi cauet, viam sibi præcludere, quin possit fenestras alias, vel ampliores facere, vt explicat Andræas Alciatus in l. verbum erit. ff. de verborum significatione, ac tradit optimè Ioannes Coras. in rubrica. ff. de seruitut. nume. 31.

Octauò, eodem pacto deducitur genuina & propria interpretatio tex. in l. 2. ff. de lib. & posthu. vbi Iurisconsultus exhæredationem ita conceptam per verba indefinita: Exhæredo filium meum, nequaquam vniuersaliter accipit, & id æquissimum est, cùm attenta testantis mente, & materia subiecta, non sit præsumendum, parentem omnes eius filios exhæredare voluisse, nec id tribuendum est paternæ pietati, sed potius est dicendum ex filijs exhæredare voluisse aliquem, qui tamen cùm incertus sit, effecit, vt in totum nulla censeatur exhæredatio incertitudinis ratione.

Nonò ex eadem ratione constat vera cognitio decisionis, quam Iurisconsultus expressit in l. qui filiabus. in principio. ff. de legat. primo. & in l. si quis ita. §. primo. ff. de testament. tutela. Nam si quis filiabus proprijs legauerit, etiam posthumæ legasse censetur, si in aliqua testamenti parte posthumæ meminerit. Ecce ergò qua ratione indefinita, ac si esset vniuersalis, intelligitur, quia exalia parte testamenti ea interpretatio deducitur. Rursus si quis tutorem filijs dederit, omnibus dedisse intelligitur, attenta paterna erga filios pietate, solicitudine, & cura.

Decimò ab eodem fonte deriuatur, quod IuriscōsultusIurisconsultus scripsit in l. si cui. in princip. ff. de legat. 3. nam & si lana indefinitè legetur, lana tincta non continetur in legato: rursus & in l. quæsitum. §. illud fortasse. ff. eodem tit. legato marmore indefinitè, respondit, non comprehendi |

p. 103

imagines ex marmore factas, quanuis si isthæc legata essent verbis vniuersalibus concepta, omnia prædicta continerent. l. prima. ff. de aur. & argent. legato. l. hæres meus. §. primo. ff. de legat. 3. Cur igitur hoc discrimen inter vniuersalem, & indefinitam constituamus, ipsa dictat ratio, quippe quæ non eadem sit omnium sub vniuersali comprehensorum. Distincta sanè ratio est imaginis marmoreæ, ab ipsa rudi materia marmoris, ad quam quidem rudem, pristinamq́ue materiam redigi marmorea statua non potest, & ob illam specialem qualitatem sub oratione indefinita non videtur testator legasse statuas marmoreas, cum hæ nomen habeant ex accepta forma peculiare, & distinctum à rudi marmore, nec possint adrude marmor, pristinamq́;pristinamque materiam, quam legare visus est, iterum redigi, & ideo inspecta materia subiecta non patitur à propria indefinitæ orationis significatione discedere. Secus tamen erit in argenteis imaginibus, quæ ad primam argenti materiam sæpissimè, & facilimè redigi possunt, sicuti apparet ex d. §. illud fortasse.

Vndecimò, ex his adnotanda simul & defendenda est decisio Innocentij, qui in capit. auditis. de præscript. dixit, indefinitam minimè habere vim vniuersalis in probationibus, nisi ex relatione, aut interrogatione vniuersaliter proposita aliud colligi valeat, ea sanè ratione, quia materia subiecta hunc intellectum exigit, cùm ꝓbatioprobatio debeat necessariò concludere. cap. in præsentia. de probatio. vbi eleganter Deci. nu. 16. nec sufficiunt ad constituendam probationem perfectam præsumptiones, nec coniecturæ, ex quibus potius, quàm ex vera & propria significatione indefin ita æquippollet vniuersali, qua ratione commendari debet opinio Innocentij, quem sequuntur ibi Ab. & Feli. nu. 24. Alex. in l. rescriptum in princ. ff. de pact. idem cons. 108. libro 2. Decius consilio 61. columna penulti. Ripa in cap. cum M. notab. 7. Feli. in capitu. cùm omnes. numero 28. Deci. ibi. 2. lectione. & Exea. num. 1. de constit. Philip. Probus in d. c. vt circa. Et licet non defuerint, qui contrariũcontrarium tenere tentauerint, hæc tamen est receptior sententia, in quo ipse iudicem admonerem, vt diligenter omnia consideret, quò tutiùs deliberare valeat, an sit vbiq;vbique locus huic assertioni. Ex qua etiam illud solet asseuerari, non ꝓbariprobari sufficienter mandatum procuratorium alicuius capituli Cathedralis Ecclesiæ per instrumentum, in quo dictum sit, Canonici Ecclesiæ Cathedralis sanctę Mariæ Salmanticensis constituerunt Sempronium procuratorem. Potuit enim hic actus fieri à duob. Canonicis, & vera esse verba instrumenti, atq;atque ita in ea specie non habere præfata verba indefinitæ vniuersalis orationis significationem, adserunt Oldrad. consilio 100. Alexand. consilio 7. libro primo. & ibi Carol. idem Alexand. consilio 49. col. penulti. vers. præterea. & consilio 112. libro 7. Felin. Decius & Exea in dicto cap. cùm omnes. idem Feli. in dicto cap. auditis. num. 24. Iason in l. secunda. colum. vlti. ff. de liber. & posth. Deci. in cap. tertio loco. colum. 3. de probatio. Ioannes Staphilæus in libro deliteris gratiæ, & iusticiæ. folio 169. Cæterùm ego hanc sententiam non admitterem eo casu, quo in mandato dictum esset: Capitulum Ecclesiæ Cathedralis Salmanticensis constituit Sempronium ꝓcuratoremprocuratorem, hoc etenim nomen collectiuum sufficit, vt ab omnibus Canonicis mandatum concessum esse existimemus, ex Oldrado, & alijs, quos ad eius sententiam comprobandam adduximus, & præsertim Iasone, Staphilæo, Carolo ac Felino, & Decio in dicto cap. cùm omnes. Idem ipse censerem, si dictum esset in mandato, Decanus, & Canonici: id enim sufficeret, sicuti posset idem colligi ex alijs verbis in eodem mandato expressis, quod iudicis arbitrio relinquere oportet.

Duodecimò, ex his, q̃quam suꝑiussuperius adnotauimus, deducitur, hoc in tractatu minimè fore necessariam Bartoli distinctionem, in dict. l. si plurib. dum dixit, in materia odiosa indefinitam non æquipollêre vniuersali, rursus tamen in fauorabili vniuersalem significationem habere, & idem probant Dominicus & alij in dicto capitu. vt circa. Decius consilio 343. columna 3. Felinus in dicto cap. auditis. numero 24. idem in cap. vltimo. de treug. & pace. Hæc etenim consideratio sufficiens non est quandoquidem, siue actus in fauorem, siue in odium tendat ex propria significatione, ex mente disponentis, ex materia subiecta consideranda est propositionis indefinitæ vera, & congrua interpretatio.

Decimotertiò, hinc colligitur verum esse, quod Bart. scribit in l. ab hostibus. §. sed ꝙquod simpliciter. ff. ex quibus caus. maior. numero 7. dicens, indefinitam vniuersali non æquipollêre, vbi vniuersalis propositionis significatio indefinitæ aptata, prauum intellectum inducit, id enim non alia ratione probatur, quàm quòd alienus omnino sit prauus sensus ab ipso, qui indefinitam orationem protulerit, & ea quidem causa propria indefinitæ significatio assumitur, nec vtimur interpretatione benigniori, ob effugiendum prolatæ orationis absonum minimeq́;minimeque conuenientem intellectum, quod ab omnibus receptum est.

Decimoquartò hinc constat ratio text. in l. placet. ff. delib. & posth. quo in loco Iurisconsultus scribit institutionem istam: Instituo posth. hæredem, non tantum præsentem fætũfætum existentem in vxoris vtero, sed & futurũfuturum ex quacunq;quacunque |

p. 104

vxore posthumum comprehendere. Nam ea interpretatio procedit à verisimili testantis voluntate, qui quemcunque filium sibi nasciturum, vsus pietatis officio ad propriam hæreditatem admittere, paterna dilectione gestit.

Decimoquintò aperitur inde intellectus ad cap. quia circa. de priui. vbi conuentio, seu priuilegium de decimis non soluendis concessum ab eo, qui ius habebat percipiendi decimas, ita interpretandum est, vt non tantum intelligatur in his agris, quos eo tempore possidebant hi, quibus ea est data immunitas, sed & in his, qui postmodum ab eis fuerint adquisiti, atque ita, vt inquit Romanus Pontifex, ea immunitas verbis indefinitis concepta, parem vim habet, ac si vniuersali oratione data fuisset. Hoc etenim ꝓceditprocedit attenta mente concedentis, qui ius sibiipsi competens solenniter & iuxta iuris sancita remittens, nihilq́ue sibi excipiens in vniuersum eam dispositionem, quę ei tantum præiudicat, & ideo beneficium est, intellexisse videtur l. veteribus. ff. de pactis. cap. cùm dilecti. de donatio. cap. quamuis. de præbend. in 6. l. secunda. C. de bonis vacantibus. notant in hac specie Abbas in dicto cap. quia circa. Felinus in cap. causam quæ. de rescript. numero 12. Iason in consilio 25. libro 3. Vincentius Herculanus quæstione 1. fundamento 11. Fortuni. in l. Gallus. §. & quid si tantum. ff. de liberis & posthumis. colum. 75. Quibus adde, quæ notat Bartol. in l. si ita. ff. de aureo & argenteo legato. Ias. in l. si stipulatus fuero. §. 1. ff. de verborum obligat. Alciatus in l. verbum erit. ff. de verborum significat. qui simul & Herculanus, dicta quæstione 1. plura tradidêre in ea quæstione, an dispositio quælibet nōnon tantum in præsentibus, sed & in futuris accipienda sit, præter hos erit legendus Carolus Molinæus in consuetud. Parisiens. titul. 1. §. 1. gloss. 5. numero 18. ac Socinus iunior consilio 98. libro 1. est item & aliud, quod ad interpretationem dicti capit. quia circa. hac in re attinet, quia eadem est ratio de decimis futuris, quę de præsentibus, secundum Henric. in dict. cap. quia circa. columna 1. quæ quidem eiusdem rationis consideratio deducenda est ab ea ratione decidendi, quam modò tradidimus, cùm alioqui appellatione decimarum, futuræ decimæ minimè contineantur cap. tua. §. vltimo dedecimis.

Covarrubias ...: Opera Omnia

ARGVMENT. CAP. XIII.

SVMMARIVM.