Covarrubias ...: Opera Omnia

 Legal Information & Privacy

14

SVMMARIVM.

  • 1 Canonici libri, qui dicantur, & qua ratione nobis cognitum sit, eos esse Canonicos.
  • 2 Ecclesia non potest nouum articulum fidei constituere, nec item ipse Romanus Pontifex.
  • 3 Sapientia, & Ecclesiastieus canonici libri sunt, quamuis ea de re fuerit olim controuersum.
  • 4 Iob liber à quo fuerit scriptus, & Thobiæ liber, an olim fuerit canonicus?
  • 5 Libri Esdræ, Hester, & Iudith, an fuerint apud Hebræos canonici?
  • 6 De Persarum Regibus ex Metasthene, Philone, & Græcis historiographis ad Sacræ scripturæ intelligentiam.
  • 7 De Machabæorum libris.
  • 8 De Prophetarum libris, qui fuerint Canonici.
  • 9 Ordo librorum Noui Testamenti, & de quibus apud veteres Theologos fuerit olim dubitatum.
  • 10 De ecclesia Catholica, & quid hoc nomen signicet.
  • 11 Primatus Petri, & ecclesiæ Romanæ à Gelasio ex diuino elogio deducitur.
  • 12 Petri, & Pauli Apostolorum Martyrium.
  • 13 De quatuor Patriarcharum sedibus, & quo ordine fuerint olim connumeratæ.
  • In Gelasij Papæ responsum obseruationes quædam de Canonicis libris & Apocryphis.
CAPVT XIIII.
GElasius summus ecclesiæ PōtifexPontifex huius nominis primus, ad eam dignitatem electus anno fermè. ccccxciiij. lxx. eruditissimis, & Catholicis Episcopis ad se vocatis, eorumq́;eorumque consultatione præuia, de recipiẽdisrecipiendis, vel non recipiendis libris tractare Romæ conatus ea, de re insigne decretum edidit, in eaq́;eaque Synodo Christianam religionem profitentibus exhibuit, quo maximè scirent, quibus libris, quæ ad fidem pertinerent probanda forent, & à quibus in his, quæ de fide disputantur esset abstinendum. Extat id decretum integrũintegrum in primo conciliorum Tomo, & apud Burchardum Vvormatiensem Episcopum libro iij. capit. ccxvij. tametsi Gratianus eius. j. parte omissa idem. xv. dist. tradiderit. Nos ad eius interpretationem, cùm & ea sit admodum vt illis, & necessaria iuris diuini, & humani studiosis, prænotandum esse cẽsemuscensemus, scripturas, seu libros de rebus ecclesiastici tractantes in tria genera distingui. Primi etenim generis libri sunt qui Canonici censentur. Secundi generis sunt Agiographi. Tertij verò Apocryphi.
p. 36
Canonici libri dicuntur omnes scripturæ,
1
*† quas recipit ecclesia, vt publicè legantur in ædificationem fidelium, & ex quibus sumatur efficax argumentum ad probandum ea, quæ fidei sunt, & ad fidem pertinent, quibusq́;quibusque vti debemus ad hæreses, earumq́;earumque auctores expugnandos. Sunt etenim huius generis scripturæ diuinæ quidem, quas homines quidam Deo inspirante scripserunt, imò quas Deus ipse manibus hominum scripsit, nec eis magis quam Deo earum auctori refragari licet. Has canonicas appella mus non alia ratione, quāquam quod fuerint hæ scripturæ ab ecclesia probatæ, & in canonem diuinarum scripturarum receptæ, siquidem ecclesia iuxta sensum, quem statim exponemus, regula est firmissima, & constitutissima ad discernendum, ac diiudicandum, quæ sit scriptura canonica, auctore Augustino libro vno, contra epistolam Manichæi. quæ dicitur fundamenti. is enim inquit cap. v. Ego verò Euangelio non crederem, nisi me Catholicæ ecclesiæ cōmoueretcommoueret auctoritas. idem ferè tradit lib. xviij. contra Faustum capit. iiij. quibus verbis satis docet D. Augustinus, nullam scripturam esse authenticāauthenticam, aut canonicam sine auctoritate ecclesiæ, cuius membra fuere canonici scriptores. Nec aliunde potest quis scire scripturas esse diuinas, aut canonicas, quàm ex ecclesia, quæ traditionibus Apostolicis, magisterio spiritus sancti, eiusque lumine edocta decreuit, & professa est, canonicum est Euangelium Marci, qui Christum non vidit. nec tamen admisit Euangelium Nicodemi, qui Christum vidit, & audiuit, vt Ioannes cap. iij. testatur. atque hæc vera esse multis rationibus, & ex veteribus auctoribus, probare conantur, & probant Io. Ecchius in Enchirid. cap. j. Drie donius de dogmatib. eccles. lib. j. c. j. & lib. iiij. cap. iiij. ex Irenæo, & Augustino, Alfonsus à Castro lib. j. de hæresibus cap. v. Illud verò est in hac quæstione potissimè obseruandum, propriè, ac simpliciter, nec Canonicam scripturam auctoritatẽauctoritatem sumere ab ecclesia, nec ecclesiāecclesiam à canonicis scripturis. Vtriusq;Vtriusque etenim auctoritas est à Christo. cuius spiritu dictatæ sunt scripturæ, & efficax est ecclesia, atque ideo in hunc sensum opinor accipiendum esse quod modò asseuerauimus, nullam scilicet scripturam esse authenticam, aut canonicam sine auctoritate ecclesiæ, vt intelligamus, penes ecclesiam Catholicam esse ius hoc declarandi, ac denunciandi, quæ scripturæ sint canonicæ, authenticæ, & diuinæ, dictatæq́;dictatæque à spiritu sancto. Vnde scriptura canonica testimonium est ecclesia ex spiritu sancto testificantis. Nec posset ecclesia dare auctoritatem, & vires diuinæ scripturæ, ei quidem scripturæ, quæ diuina non est. Hoc enim ex ecclesia habemus, vt sciamus, quæ sit scriptura diuina, & tenemur eam scripturam diuinam censere quam ecclesia diuinam esse diffinierit. Quæ tamen quamuis certò diffiniat, nec falli possit, sua diffinitione non efficit illam scripturam esse diuinam. Nam adeo illam diuinādiuinam esse professa est, quia verè diuina erat, quod si diuina scriptura non esset, ecclesia minimè, diuinam esse pronũciaretpronunciaret. Comperto etenim ex testimonio ecclesiæ, quæ scripturæ sunt Sacræ, & diuinæ, ex se ipsis habent diuini, ac canonici libri, vt per omnia eis credere teneamur. Imò catholica, sanctaq́;sanctaque Romana ecclesia diuinis scripturis nōnon tantùm testimonium exhibuit, testis, qui cogere non potest, officio functa, & testificata illas esse diuinas, sed & iudiciali auctoritate iudicauit illas debere recipi, idq́:idque fecit magisterio spiritus sancti, quo pollebat, per traditionem erudita.
Sic pari ratione ecclesia, † vel Summus PōtifexPontifex
2
* non posset nouum articulum fidei constituere, aut efficere, aliquam assertionem esse Catholicam, quæ antea Catholica non fuerit, quid manifesta ratione comprobant Alfonsus à Castro libro primo de hæresi. cap. viij. Ioan. Arboreus lib. quinto. Theosophiæ. c. x. ex nostris Feli. in c. quæ in ecclesiarum. de const. nu. xxiij. quamuis Abbas contrarium scripsit in c. cùm Christus de hæret. cuius opinio, licet maximo conatu ab Alfonso de Castro, & Arboreo improbetur, fortassis eum sensum habuit ab auctore, quo vera possit cẽsericenseri. Potest enim esse aliqua de fide assertio, quæ & si catholica sit, tamen quia non constat manifestè ex sacra scriptura, nec est ab ecclesia diffinita, interim dum latet, non efficiat cum hæreticum, qui contrariam asseuerauerit, donec ab ecclesia sit diffinitum, illam assertionem esse veram, & de fide. Solent enim esse plures in interpretatione sacræ scripturæ opiniones, quarum nulla hæretica est, donec ecclesia diuino auxilio cōtrariamcontrariam ex reconditis sacræ scripturæ sensibus probauerit. Sic in c. damnamus. de summa trini. Abbas Ioachim non damnatur, nec censetur hæreticus, licet eius dogma ex sacris scripturis ab ecclesia damnetur. Ecclesia verò, licet non possit facere, quod quædam assertio sit hæresis, quæ prius hæresis nōnon erat, quid satis |
p. 37
à præcitatis auctoribus probatur, potest tamen efficere, vt nobis per suam censuram pateat, illud esse hæresim, quod antea nos latebat, an merito hæresis dici posset. Qua ratione fit, vt verè possimus asseuerare, assertionem istam quæ modò ab ecclesia antequāantequam fidei Catholicæ contraria improbatur, & hæresis censetur, ante diffinitionem ecclesię etiāetiam hæresim fuisse, tametsi prius quāquam ecclesia hoc diffiniret eius opinionis assertores hæretici minimè dicebantur: quia nos latebat, an esset ea opinio contraria fidei Catholicę: modò verò post ecclesię diffinitionem hæretici dicentur quicũquequicunque eam sententiāsententiam probauerint, & receperint, nōnon quod eorũeorum opinio prius falsa non fuerit, catholicæ fidei contraria, & hæresis, sed quia nomen hoc hæreticorum infame quidem, & ad crimen istud grauissimũgrauissimum pertinens exigit profecto pertinaciam, & rebellionem quandam à catholicæ ecclesiæ diffinitionibus discedentem, quæ verè dici non poterat eo tẽporetempore, quo dubium erat, nec ecclesia diffinierat, an ea opinio esset religioni & fidei contraria. Quod est hac in re semper, ac præsertim adnotandũadnotandum. Deniq;Denique cũcum ecclesia possit modò aliquāaliquam assertionem pronunciare, ad declarare catholicācatholicam esse, & ad fidẽfidem pertinere quę & antea vera quidem erat, catholica, & ad fidẽfidem pertinens, latebat tamen nos hęc de fide veritas propter varias opiniones, reconditũq́;reconditumque, & arcanum sacræ scripturæ sensum, atq;atque ideo contrarium asseuerantes ante declarationẽdeclarationem ecclesiæ hæretici minimè censebāturcensebantur, dici poterit, penes ecclesiam esse potestatem istāistam, declarandi catholicam esse aliquam assertionem, & pronunciādipronunciandi eam ad fidem pertinere ad eum effectũeffectum, vt post ecclesiæ diffinitionem ea assertio ita manifestè sit de fide, vt planè hæreticus pertinax sit censendus, qui contrariam sequutus ab ea discesserit, tametsi ante ecclesię diffinitionẽdiffinitionem licet verissima fuerit, & catholica ea assertio, propter dubiam eius rei, & controuersam disputationem hæreticus iure dici non poterat qui contrariam probasset, & sequutus fuisset. Vnde ratione, & causa huius declarationis, ex qua hęreticus post ecclesię diffinitionem censetur, qui prius nōnon poterat huius criminis nomine notari, admitti poterit Abb. opinio in hoc sensu, vt ecclesia possit modò, & nouissimè declarare aliquid esse de fide, & catholicũcatholicum ad effectum, vt nihil ea de re controuersum sit absq;absque hęresis labe, quod tamen prius occultũoccultum erat, eaq́;eaque ex causa non poterat hæreticus censeri qui vel contrarium asseruisset, vel de ea re dubitasset. Sic sanè D. Thom. 1. part. q. 32. art. 4. scribit, multa nunc censeri hęretica quæ prius hoc nomine minimè notabantur, propterea quod nunc ex ecclesiæ diffinitionibus magis manifestũmanifestum sit ea esse contraria fidei, aut ex eis aliquid fidei contrarium necessario deduci. idem illic adnotauit Caiet. Hinc ab hęresis labe, qua ex parte nomen hoc criminis grauissimi notānotam inurit, excusari solent plures Lactantij Firmiani, Origenis, & aliorum veterũveterum errores. Nam quamuis verè tunc fuerint errores contra catholicam fidem, eorum auctores ab hęreticorum nomine plerumque eximuntur, quòd nondum eo tempore admodum manifesta erant quę postea de fide Ecclesia catholica diffiniuit, & in publicum tradidit. Hinc deniq;denique poterit lector expendere, quo in sensu accipienda sint, quę Card. à Turre Cremata scribit lib. 4. de ecclesia. c. 3. secundę partis. asseuerans, ecclesiam non posse efficere de propositione non hęretica hęreticam. Idem tradit Alfonsus à Castro in d. c. 8. & Albert. in rub. de hęreti. q. 1. nu. 23. ecclesia etenim nōnon potest in his quę ad fidẽfidem pertinent, facere assertionẽassertionem aliquam falsam modò esse, quę prius vera fuerit, nec ex contrario. Erraret equidem, quod est ab ecclesia Catholica in rebus fidei omnino alienum. Potest tamẽtamen ecclesia efficere per eius in re olim ambigua, & controuersa diffinitionem, aliquam assertionem modo hęreticam esse, & censeri, quæ prius nec erat, nec censebatur hęretica. quod Sanctus Thomas satis docet in dict. art. 4.
Canonicos vero libros ex Gelasio iuxta literam ipsius decreti subijciam. Primum veteris testamenti, deinde Noui. Obiter tamen adnotabo, quæ fuerit apud veteres ea de re controuersia, & quid de his libris, & alijs, qui canonici sunt, ab ecclesia catholica, à conciliis prouincialibus, à summis ecclesię Doctoribus sit ad concilium vsq;vsque Tridentinum diffinitũdiffinitum. Eisdem, & similibus vtar obseruationibus in explicandis reliquis Gelasiani decreti partibus, in quibus de Agiographis, & Apocryphis agitur libris.
Ordo ueteris Testamenti.
GEnesis liber vnus. Exodi liber vnus. Leuitici liber vnus. Numeri liber vnus. Deuteronomij liber vnus. Iesu Naue liber vnus. IudicũIudicum liber vnus. Regum libri 4. Ruth liber vnus, Paralipomenon libri duo. PsalmorũPsalmorum liber vnus. Salomonis libri 5. Iob liber vnus. Thobiæ liber vnus. Esdræ liber vnus. Hester liber vnus. Iudith liber vnus. MachabæorũMachabæorum libri duo.
p. 38
Multa poterant hoc in loco adnotari, quædam tamen cęteris prætermissis adscribam, siquidem lector reliqua facillimè apud Driedonium lib. 1. de dognatib. eccles. c. 1. & sequentibus, obseruabit.
Regum libri quatuor.) Hanc Regum historiam scripsisse Samuelem & alios Prophetas qui singulis tẽporibustemporibus vixerunt, testis est Athanasius in eo opere, quod de his libris canonicis scripsit. lib. 11.
Psalmorum liber vnus Salomonis libri quinquinque.) Hęc apud Burchardum. At in primo conciliorum Tomo in Decreto Gelasij legitur, Psalmorum centum quinquaginta liber vnus. Salomonis libri tres. Prouerbiorum. Ecclesiastes. Cantica Canticorum. Quibus satis apparet, olim
3
*controuersum fuisse † an Sapientiæ, & Ecclesiastici libri fuerint à Salomone conscripti, & canonici. Nam præter Gelasium Clemens summus ecclesiæ Pontifex huius nominis primus in canonibus Apostolorum can. 84. tantùm inter canonicos libros, tres priores nomine, ac titulo Salomonis recepit duorum posteriorum nulla mentione facta. Origenes in enarratione primi Psalmi numerum sacrorũsacrorum librorum, qui ex veteri testamento in canonẽcanonem fuere relati apud Hebræos, & demum apud Ecclesiasticos enumerans eiusdem opinionis est auctore Eusebio lib. 6. eccles. histo. cap. 25. cui subscribit Nicephorus lib. 5. c. 16. conciliũconcilium Laodicenum sub Liberio Papa celebratum Anno ferè CCCLXIIII. prouinciale quidem, sed receptum, ac confirmatum in sexta generali Synodo admonens, qui sint libri canonici c. lix. tres tantùm priores, qui Salomonis sunt cōnumeratconnumerat, Sapientiam, & Ecclesiasticum omittit, quasi diffiniens, eos esse extra canonẽcanonem quod Damascenus lib. 4. c. 18. Hieronymus in Prologo Geleato in libros Regum. & in epistola ad ChromatiũChromatium, & Heliodorum, ac Ruffinus in expositione Symboli, palam asseuerant. Et præter hos Gregorius Nazanzenus in eo carmine, ꝙquod de sacris libris scripsit. E contrario literæ, quæ à Burchardo ex Gelasio refertur, conuenit ecclesiæ Catholicæ auctoritas. Nam in concilio Florentino sub Eugenio quarto inter canonicos libros, Sapientia, & Ecclesiasticus recepti fuere his verbis. Psalmi Dauid Parabolæ. Ecclesiastes. Cantica Canticorum. Sapientia. Ecclesiasticus. Sed & concilium Prouinciale Carthaginense, cui Diuus Augustinus interfuit, confirmatum in sexta Synodo c. 47. multò antè Florentinum, eosdẽeosdem libros receperat. Psalterium, inquit, Dauid. Salomonis lib. 5. Quibus itidem verbis hos libros inter canonicos adnumerauit Innocentius Papa ad Exuperium Tolosanum Episcopum. Synodus item Tridentina sub Paulo Tertio idem probat. Etenim inter canonicos libros ab ea censentur Parabolæ Salomonis. Ecclesiastes. Cantica Canticorum. Sapientia. Ecclesiasticus. Quibus manifestè apparet, nōnon esse hac de re disputandum, nec controuertendum post ecclesiæ catholicæ apertissimam diffinitionem, cui est omnino accedendum. Nam & veteres Theologi, Origenes inquam, Clemens Alexandrinus, Chrysostomus, Ambrosius, Cyprianus, Hieronymus, Augustinus, & alij passim his libris, vt canonicis, vsi fuere, imò & plerunq;plerunque titulo, & nomine Salomonis eorum meminerunt. Sed & D. Augusti. lib. 17. de ciuit Dei. cap. 20. & lib. 2. de doctri. Christia. cap. 8. testatur, eosdem libros in auctoritatem canonicorum receptos fuisse. idẽidem asserit Isidorus lib. 7. Etymo. c. 1 quod diligenter tractat Ioan. Driedo. lib. 1. de dogmat. eccles. qui & illud inquirit, an hi libri fuerint à Salomone scripti. Siquidem constat ex prologo eiusdem operis, librum, qui Ecclesiasticus dicitur, scriptum fuisse à Iesu filio Sirach, & nepote Iesu. Imò par est & ex eodem prologo, & his, quæ scribit Damascenus liber 4. c. 18. sensim deducitur Iesum Patrem Sirach librũlibrum illum Hebraicè scripsisse, eius verò nepotem Iesum filium Sirach eundem in Græcam traduxisse linguam tempore Ptolomæi Euergetis Regis AEgypti, cuius auctor ipse nullam mentionem fecit cap. tamen vltimo meminit Simonis Magni Pontificis Oniæ filij, cuius ætate apud AEgyptios regnabat Ptolomæus, annis ferè ducentis ante Christi natiuitatem. atq;atque ideo de auctore huius libri vera nulla fuit olim cōtrouersiacontrouersia, sicuti ex Damasceno, Hieronymo, Augustino, Isidoro, & aliis constat. De auctore autem libri, qui Sapientia inscribitur, maior fuit apud veteres disceptatio frequentiori tamen sententia receptum est, eius auctorem non fuisse Salomonem, sed Philonem Iudæum, qui Græcè id opus scripserit. Quod Hieronymus, & Isidorus ex aliorum assertione tradidere. Philonem verò hunc opinamur non esse illum cuius opera Græcè, & Latinè vulgo circunferuntur, quîque post Christi passionem floruit. & scripsit, quamuis id falso existimauerit Ludo. Viues in Augustinum dict. capitu. 20. Nam præter|
p. 39
quam quod Eusebius, Hieronymus, & alij, qui omniũomnium operum Philonis Iunioris meminere, hunc librum eidem minimè adscripserint, vt patet ex Eusebio lib. ij. hist. eccle. cap. xviij. Nicephoro lib. ij. c. xvij. & Hieronymo de scriptor. eccles. Illud profectò maximè cōuincitconuincit, Philonem Sapientiæ auctorem, multo vetustiorem esse, quàm Iunior Philon, quod Sapientiæ liber inter propheticos, & veteris testamenti libros fuerit semper ab auctoribus ecclesiasticis, ab ipsa deniq;denique ecclesia Catholica post concilium Carthaginense Tertium connumeratus, vnde necessariò fit, eum scriptum fuisse ante Christi aduentũaduentum. Cautius igitur Driedonius lib. 1. de dogmat. c. 2. part. 2. asseuerat, Philonem, qui auctor fuerit huius libri aliũalium ab eo Philone fuisse, qui post Christi passionem Græcè, & elegātereleganter præclara opera ediderit, fuisseq́;fuisseque illum hoc vetustiorem ferè ducentis annis. Nam & Philonis senioris, qui & de Hebręis scripserit, meminere à Iuniore eum distinguentes Iosephus de antiquitatibus, & Eusebius libr. 9. de præparat. Euangelica. c. vlti. Quem & Hebræum fuisse cōstatconstat, vt tandem distinguamus duos Philones Hebræos à Philone Byblio, cuius idem Eusebius meminit lib. 1. de præpar. Euange. c. 4. & præter eũeum Suidas. De his autem libris nempe Sapientia, & Ecclesiastico D. August. in d. c. 8. scribit, de quadam similitudine Salomonis dici, & constantissimà perhiberi, Iesum filiũfilium Sirach eos scripsisse. Id ipsum idem Augustinus repetit in d. c. 20. asseuerans, consuetudinem obtinuisse propter similitudinem, & affinitatem, vt hi duo libri Salomonis dicantur. Vterque enim propter eloquij similitudinem, & cognitionem rerũrerum, quæ à Salomone tractantur in Prouerbiis, frequentissimè à veteribus Theologis, & quandoq;quandoque in conciliis ecclesiæ, titulo, & nomine Salomonis citantur. Quod lector facillimè poterit obseruare apud Burchardum, & conciliũconcilium Carthaginense TertiũTertium, Origenem super epistolam ad Romanos præsertim cap. 8. Apud Cyprianum in epistola ad Rogatianum, qui titulo Salomonis citat librũlibrum Ecclesiastici. Idem fecit Chrysostomus cùm alibi, tum in Homilia super c. 26. secundi Paralipo. de Ozia, & humilitate. quamuis Latinus interpres nomen mutuauerit. sic & Ambrosius in lib. de quatuor quæstionibus difficilibus, & super Psalmum. cxviij. librum Sapientiæ Salomoni tribuit, idem fecit Lactantius liber. 4. c. 16. tametsi quod Driedo. lib. 1. c. vlti. ex lib. 4. Eusebij de histor. eccles. cap. 22. tradiderit, non probet, veteres auctores verè existimasse, librum Sapientiæ à Salomone scriptũscriptum fuisse. Est enim Eusebij locus, quidquid Driedo. voluerit, intelligendus de Prouerbiis Salomonis, qui liber & Sapientia dictus est à veteribus Theologis. Ita sanè scripsit Græcè Eusebius libro quarto, capitulo 22. de Egesippo tractāstractans: ὀυ μόνοσ δέο̃υτοσ, ἀλλὰ κὶ ἐιρηναῖοσ κὶ πᾶσ ὁ τῶν ἀρχαίων χορὸς πανάρε τον σοφίαν τὰς σολομῶνοσ παροιμίας ἐκάλον. Verùm non tantùm hic, sed & Irenæus, & omnis antiquorũantiquorum chorus virtute omni refertam Sapientiam Prouerbia Salomonis vocat. sic ferè Græca vertenda sunt in Latinam linguam ex Nicephoro libr. 4. c. 7. cui interpretationi suffragatur, quod idem Eusebius scribit libr. 4. c. 26 vbi ex Melitonis epistola tradens libros canonicos veteris Testamenti, inquit, Psalmi Dauid, Salomonis Prouerbia, quæ & Sapientia. Ecclesiastes. Cantica Canticorum. Iob. Prophetæ, & reliqua. idem Nicephorus lib. 4. c. 10. vt obiter Græcus Eusebij codex ita sit intelligendus vbi c. 26. legitur σολομῶνος παροιμίαι, ἡ σοφία. vt articulus præpositiuus adsumatur significanter ad interpretandum id, quod pręcessit. Salomonis inquam Prouerbia, quæ & Sapientia. aut fortassis Episcopus ille Sardiensis, licet Ecclesiastici librũlibrum omiserit, Sapientiam tamen Salomoni tribuit. Etenim huic interpretationi Græca litera minimè aduersatur, imò accedit, etiam latino codice refragante. & præterea non desunt ex veteribus qui idem scripserint. Sed obseruata Eusebij litera quæ Gręcis characteribus vulgo traditur alio in loco, eadem ratione & latinus Eusebij liber est emendandus. nam c. xxij. scribitur, Verûm & hic ipse, & Irenæus, & omnis antiquorum chorus librum, qui intitulatur Sapientia, Salomonis esse dixerunt, sicut & Prouerbia. Hęc enim Latina traductio aliena est à Græca lectione, & à vero auctoris sensu. non me latet, Eusebium lib. 8. De demōstrationedemonstratione Euangeli. c. 2. constanter asseuerasse, Iesum filium Sirach scripsisse, τὴν καλουμένην πανάρετον σοφίαν. Sed ipse opinor de Ecclesiastaco locũlocum illũillum fore intelligendũintelligendum, nānam illũillum scripsisse Iesum filiũfilium Sirach constat, fortassis & de Sapientia locus ille poterit intelligi, vt Eusebius velit, eāeam scriptāscriptam fuisse à Iesu filio Sirach, & habuisse nomẽnomen illud peculiare, quod in d. c. 22. ex veterum auctoritate adscripserat Salomonis Prouerbijs. Etenim idẽidem Eusebius lib. 11. de prępa. Euan. c. 7. πανάρετον σοφίαν. Sapientiæ librum |
p. 40
intellexisse videtur, & eum Salomoni tribuit, vt cōstatconstat ex c. 7. Sapientiæ. Tu verò Christiane lector, illud cōstātissimeconstantissime tene, ꝙquod ecclesia catholica in pręcitatis Synodis, & canonibus diffiniuit.
4
*Iob liber vnus.) De hoc libro † nusquam fuit apud Hebræos controuersum, nec apud Christianæ religionis professores. NāNam & ab innitio ecclesię in canonem fuit receptus. De auctore verò licet varię fuerint opiniones, illud est frequentiori iudicio probatũprobatum, librum istũistum, vel ab ipso Iob, vel ab amicis eius sermone Syro scriptum, à Moyse tandem in Hebręam linguam traductũtraductum fuisse. Huic opinioni accessere Origenes in prologo, Isidorus li. 6. Etymolog. c. 2. August. Eugubinus in adnotationibus super Genes. c. 1. nec dissentit D. Gregorius, qui hac, & alijs opinionibus pręmissis verè scribit, satis esse quod credamus, hunc librũlibrum scriptũscriptum esse ab spiritu sancto. Illud tandem obiter adnotabimus, Iob virum sanctissimum genus duxisse ab Esau, & quintum ab Abraham fuisse. SiquidẽSiquidem AbrahāAbraham genuit Isaac, Isaac genuit Esau, Esau Raguelem, Raguel Zaram, ZarāZaram genuit Iob: quam deductionẽdeductionem probare conantur Origenes in prologo, Chrysostomus in homil. 2. de patientia Iob, qui eum appellat pronepotem proiecti, repudiatiq́;repudiatique Esau. idẽidem Chrysostomus sermone in Iob, & AbrahāAbraham. idẽidem sentit in ho. 80. ad populum. His subscribere videtur D. Augustinus de ciuit. dei li. 18. c. 47. qui de Iob scribit, eum ex gente Idumæa genus ducere. Nam & Esau dictus est Edom. Genes. c. 25. & ab EdōEdom Idumæa terra, auctoribus Iosepho lib. 2. c. 1. de antiq. & Augustino lib. 16. de ciuit. Dei c. 35. atque iterum Iosepho lib. 5. c. 3. & deducitur ex c. 11. 3. Regum. & c. 34. Esaię. ad hęc accedit quod Eusebius lib. 9. de pręparat. Euange. c. 4. refert, Aristęan in Iudaica historia existimasse Iob filium fuisse Esau, & habitasse in Idumææ, & Arabię finibus, in Ausitide terra. Sed & prologus libro Iob adscriptus apud Græcos, & Latinos, etiam tempore Hieronymi, & ante ipsum cōmuniq́;communique cōsensuconsensu receptus rem istāistam amplius aperit his verbis, Erat autem ipse filius quidem Zaræ, de Esau filiis filius, de matre verò Bosra, ita vt sit quintus ab Abraham. Hæc in eo argumento, licet Hieronymus super Iob, & in quęstionibus Hebraicis ab hac discesserit sententia existimans, Iob nōnon ab Esau, nec ab AbrahāAbraham, sed à Nachor fratre AbrahāAbraham, & eius vxore Melcha sorore Sarę, & Hus filio Nachor originẽoriginem, ac genus duxisse. Nec accedit prologo, aut argumẽtoargumento, quod libro huic adscribitur ex eo, quòd apud Hebręos nōnon reperiatur. EidẽEidem deductioni, ac Genealogiæ accedit Philippus presbyter, qui paulò post HieronymũHieronymum scripsit super hũchunc ProphetāProphetam, cuius opinionẽopinionem refert Lud. Viues in d. c. 47. Sed ipsius prologi auctoritate vt certa, & probatissima vtũturvtuntur Chrysostomus, Origenes, Augustinus, & pręter eos Ambrosius lib. 2. de interpellatione, vt tandẽtandem non liceat contra stimulũstimulum calcitrare. NāNam & Eusebius lib 1. de demōstrademonstra. EuāgelicaEuangelica, Iob quintũquintum ab AbrahāAbraham fecit.
Thobiæ liber vnus.) Hic liber olim dubiæ fuit auctoritatis ex eo, quòd inter Canonicos apud Hebræos minimè fuerit numeratus, auctore Hieronymo in prologo Galeato in libros Regum. Et in prologo in opera Salomonis, fuit & hic liber omissus quasi ad Canonem non pertineret à beato Clemente in canonibus Apostolorum c. 84. & à concilio Laodiceno, cuius superius meminimus sub Liberio Papa celebrato. Sed & hunc librum omisere canonicos omnes veteris Testamenti numerantes Origenes, Damascenus, & Ruffinus, quorum paulò antè mentionem fecimus. Meliton etiam Sardiensis Episcopus apud Eusebium lib. 4. c. 26. & Nicephorum eiusdem lib. 4. eccles. histo. c. 10. Verùm post concilium Carthaginense Tertium ecclesia, ecclesiasticiq́;ecclesiasticique scriptores, librum istum canonicum esse minimè dubitarunt, siquidem receptus est inter canonicos à Synodo Tertia Carthaginensi, à Synodo Florentina, atq́;atque itẽitem nuper à TridẽtinoTridentino cōcilioconcilio. EundẽEundem inter canonicos D. Augustinus retulit li. 2. de doctri. Chris. c. 8. & Isidorus lib. 6. Etymo. c. 2. adducitur eius historia à ClemẽteClemente Alexandrino lib. 1. StromatũStromatum, & inter canonicos refertur ob InnocẽtioInnocentio primo ad ExuperiũExuperium TolosanũTolosanum EpiscopũEpiscopum, vt tandẽtandem nihil sit hac de re cōtrouertendũcontrouertendum. CōtigitContigit autẽautem Thobię historia, quod ex eadẽeadem apparet, in diebus Salmanasar, & Senacherib AssyriorũAssyriorum RegũRegum, qui regnarũtregnarunt temporibus Ezechiæ regis Iudæ. 4. reg. ca. 17. & 18. paulò post RomāRomam cōditāconditam, ex Euse. in chronico.
Esdræ liber vnus.) † QuāuisQuamuis à ClemẽteClemente in canonibus Apost. c. 84. fuerit hic liber omissus, attamen apud Hebręos olim, & apud Christianos absq;absque vlla cōtrouersiacontrouersia, conciliorũconciliorum, & veterum TheologorũTheologorum auctoritate in canonẽcanonem fuit receptus, ꝙquod Origenes, Eusebius, Damascenus, MelitōMeliton, InnocẽtiusInnocentius primus, Hieronymus, Augustinus, Ruffinus, Isidorus, & alij palāpalam vnanimi cōsensuconsensu testāturtestantur Duo verè sunt Esdræ libri apud Hebręos canonici in vnũvnum volumẽvolumen cōnexiconnexi PriorẽPriorem scripsit ipse Esdras de rebus gestis prius quāquam |
p. 41
ex Babylone in Hierusalem accederet Neemias, posteriorem Neemias scripsit de rebus eodem tempore gestis, & de ædificatione Hierusalem. ab Hebræis hi duo libri in vnum volumen coarctantur, apud Græcos, & Latinos in duos libros distinguntur, quod Hierony. adnotauit in Epistola ad Paulinum, & in prologo in Esdram, & in præfatione in libros RegũRegum. Dicitur autem & secundus liber Esdræ, quia continet res gestas sub Esdra, & Neemia. Ea verò, quę in his libris traduntur, contigisse apparet, sub Artaxerxe, cuius anno vij. claruit in Babylone Esdras. Neemias verò anno xx. eiusdem quod deducitur ex c. vij. j. Esdræ secundi. Quis autem fuerit hic Artaxerxes controuertitur. Nam Iosephus lib. xj. antiq. Io. Zonaras in j. Annalium Tomo. & Caieta. super EsdrāEsdram, existimant, fuisse XerxẽXerxem, qui fuit filius Darij, & pater Artaxerxis, qui dictus est Longimanus. hanc sanè opinionem ratio temporum excludit, cum constet ex c. j. ij. & iij. atq;atque vltimo Esdrę secũdisecundi, illum ArtaxerxẽArtaxerxem, cuius tempore fuerunt Esdras, & Neemias regnasse annis xxx. & deniq;denique pluribus. Xerxes verò ex fide historicorum omniũomnium tantum xx. regnauit annis, aut saltẽsaltem eius regnum ad xiij. annum non accessit. Io. Driedo. lib. j. de dogmat. eccle. c. ij. part. j. & lib. iij. c. v. part. iij. probare conatur, hāchanc historiāhistoriam cōtigissecontigisse sub Dario Mnemone Magno Artaxerxe post olympiada xcj. & annũannum ab vrbe condita cccxxxviij. tunc enim regnare cœpit Artaxerxes hic Mnemon, cuius vitāvitam Gręcè Plutarchus scripsit. huic opinioni accedit, quòd auctore Philone, Eliasis Sacerdos Magnus fuit sub Artaxerxe magno Mnemone, ídque in chronologia fatetur Io. Lucidus. Constat autẽautem ex sacra scriptura, Esdram, & Neemiam vixisse ad annum vsq;vsque xiij. & vlteriores illius Artaxerxis, sub quo sacerdos fuit Eliasis. Esdræ ij. c. iij. Nam & Iosephus Neemiam sub sacerdotio Eliasis posuit. Verùm, quia Philonis scripta dubia multis vidẽturvidentur, ea fortassis ratio tẽporũtemporum verior est, quę ab Eusebio in chronico traditur. Is etenim hanc Esdræ historiam adscribit Artaxerxi, qui Longimanus dictus est. idem tradidere Iulius Africanus, & Eusebius lib. viij. de demonst. Euang. c. ij. Hierony. in Daniel. cap. ix. Beda & CōtractusContractus in Chronicis. Io. Lucidus lib. vij. de emẽdatemendat. tẽpotempo. c. iij. qua in re illud erit omnino obseruandũobseruandum, apud Philonem, MetasthenẽMetasthenem, ac alios, hæc nomina, Artaxerxes, Darius, Assuerus, & alia communia fuisse regibus Persarum, sicut RomanorũRomanorum Imperatoribus, Cęsar, Babylonijs regibus, Nabuchdonosor, AegyptiorũAegyptiorum principibus, Pharaones. id ipsum & quandoq;quandoque ex sacris Biblijs deducitur, vt tandẽtandem multa hinc possint expeditè intelligi, quæ alioqui difficilia cẽsericenseri solẽtsolent.
Hester liber 1.) Rursus & de hoc libro nulla apud Hebręos, & Christianos fuit vnquāvnquam cōtrouersiacontrouersia, nānam & ab omnibus fere auctoribus ecclesiasticis, & Synodis ecclesiæ, de quibus paulò antè mẽtiomentio facta est, itẽitem & à ClemẽteClemente in canonibus ApostolorũApostolorum. c. lxxxiiij. in canonẽcanonem fuit receptus, atq;atque ideo nihil opus est vt hoc in loco immoremur. Illud tamẽtamen erit obseruādũobseruandum, quod in hoc libro narratur cōtigissecontigisse in diebus Assueri, vt patet Hester c. j. qui dictus est Magnus Artaxerxes MnemōMnemon., auctoribus Eusebio, Beda, Hermano CōtractoContracto, Io. Lucido in chronicis, IornādeIornande lib. de regnorum successione. & Driedo. de dogma. ec. lib. j. c. ij. part. j. & lib. iij. c. v. part. iij. quorũquorum opinionẽopinionem sequimus, quāuisquamuis Iosephus lib. xj. Antiquit. c. vj. quẽquem sequi vidẽturvidentur Io. Zonaras in j. Annali. tomo. & Caieta. in c. primũprimum Hester. existimet, hũchunc AssuerũAssuerum, siue ArtaxerxẽArtaxerxem fuisse CyrũCyrum Xerxis filiũfilium. NāNam ex Xenophonte, Plutarcho, Eusebio, & Hermano CōtractoContracto cōstatconstat, ArtaxerxẽArtaxerxem cognomẽtocognomento Mnemona filium fuisse Darij ex Parisatide, ex qua Darius habuit duos filios, maiorẽmaiorem quidẽquidem natu Artaxerxem hũchunc Mnemona, minorẽminorem verò CyrũCyrum nomine. Parisatis autẽautem fuit filia Artaxerxis, qui dictus est Longimanus, quę & præter duos filios, qui de regno contenderũtcontenderunt, duos alios ex eodem Dario, qui Nothus dicebatur, cōcepitconcepit, & habuit, auctore Plutarcho. Etenim ex regibus PersarũPersarum primus dictus est Cyrus Cambysis filius, cuius mentio fit. c. j. Esdræ. itẽitem à Iosepho, Eusebio, atque August. de ciui. dei. lib. xviij. c. xxvj. & alijs ethnicis scriptoribus, cuius educationẽeducationem & institutionem XenophōXenophon Græcè, & eleganter scripsit. Post hũchunc Græci & Latini historici CyrũCyrum minorẽminorem appelātappelant, fratrẽfratrem huius Artaxerxis cognomẽtocognomento Mnemonis, Darij Nothi, & Parysatidis filiũfilium, cuius expeditionem idem XenophōXenophon, qui sub eo militauit, lingua Græca scribit. CæterũCæterum quod Artaxerxes LōgimanusLongimanus dictus fuerit Cyrus, non cōstatconstat ex probatissimis auctoribus. Imò Metasthenes tradit, DariũDarium LongimanũLongimanum, fratrẽfratrem habuisse nomine CyrũCyrum ArtabanũArtabanum, qui cũcum eo de regno dimicauerit. Habet & ratio tẽporũtemporum, quāquam in hac historia obseruauimus auctorẽauctorem PhilonẽPhilonem, cuius de tẽporibustemporibus breuiariũbreuiarium vulgo legitur lib. 14. inter Ioan. Annij Viterbiensis commentaria, quorum fides à |
p. 42
multis improbatur eo, ꝙquod ferè vetustissimorũvetustissimorum auctorũauctorum fragmenta, vel ipse Annius cōfixeritconfixerit, vel absq;absque vllo integræ fidei testimonio in publicũpublicum emiserit. Nam Ludo. Viues in AugustinũAugustinum de ciuita. Dei. lib. 16. c. 1. hos libellos friuolos esse dicit, & incertorũincertorum auctorũauctorum quosq;quosque ad stupefaciendos imperitos lectores Græcia luserit otiosa, nec esse illorum, quorũquorum titulos prę se ostentant. Faber Stapulensis in AristotelẽAristotelem lib. 1. Polit. existimat, hũchunc Berosum, atq;atque Metasthenem, quorũquorum fragmenta Ioan. Annius studiosis tradiderit, scriptores fictitios esse. Idem Asseuerat Ioannes Vergara ecclesiæ Toletanæ canonicus, vir omnigena eruditione Græcè, & Latinè insignis in q. 5. De reparatione templi Hierosolymitani. Beatus itẽitem Rhenanus lib. 1. rerũrerum Germanicarum, vbi de Alemanis tractat, sed omnium, inquit, ineptissimus est Annius quidam in Berosum, auctoris fabulosi fabulosior interpres. nam quoties ille hircũhircum mulget, iuxta ProuerbiũProuerbium, hic cribrum supponit. Hæc Rhenanus. cui suffragari videtur Gregorius Gyraldus de diis gentiũgentium Syntagmate 4. scribens, Ioannis Annij scripta doctrinādoctrinam exoticāexoticam, & ferè superstitiosam redolere, esseq́;esseque commentitiācommentitiam. Rursus Gulielmus Postellus in lib. de Hetruria non semel contendit, fragmenta illa, quæ Berosi nomine Ioa. Annius vulgo tradidit, verè illius esse Berosi, cuius veteres auctores maxima cũcum veneratione meminerunt. Sed hæc satis de fide, & auctoritate Breuiarij. quod Io. Annius Philonis titulo publicũpublicum fecit.
Iudith liber vnus.) Liber hic tanquātanquam à Canone alienus, & extraneus, omissus olim fuit ab Origene, Damasceno, Ruffino, Hieronymo, & Melitone Sardiensi, atq;atque item à Clemente in canonibus ApostolorũApostolorum, & à Laodiceno concilio. Hi etenim auctores existimarunt, librum istũistum canonicum nōnon esse, cuius tamen testimonio passim veteres Theologi vsi fuerunt. quin & Augustinus, Isidorúsque inter canonicos eum connumerant, sed & ab ecclesia catholica in concilio Carthaginensi tertio, Florentino item, & Tridentino in canonẽcanonem iam est receptus, vt tandem hac de re nōnon sit dubitandũdubitandum. NāNam & Hieronymus in prologo testis est, à Nicæna Synodo in numerũnumerum sanctarum scripturarum relatum fuisse. Et eum inter canonicos refert Innocentius primus ad ExuperiũExuperium Tholosanum Episcopum. Eius verò historiāhistoriam sub temporibus Nabuchodonosor Regis Assyriorum contigisse constat, tametsi ambiguum fuerit, quis sit hic Nabuchodonosor, vt ex eo sit certior ratio temporis, & sanè illud videtur verius, hunc Regem Nabuchodonosor fuisse Cambysem, qui Ciro primo PersarũPersarum Regi successit quiq́;quique dictus est Artaxerxes Assuerus Priscus. Huius opinionis sunt Eusebius, & Beda in chronicis. Philon. & Io. Annius quos sequitur Driedo. lib. 1. & 3. de dogmatib. EandẽEandem historiam Artaxerxi, qui statim post Cyrum maiorem obtinuit imperiũimperium, ascripsere. Sed & Eusebium sequutus, eandẽeandem rationem probat Hermanus Contractus. Idem ferè sensit D. Augusti. lib. de ciuit. Dei. 8. q. 26. qui cùm meminisset Cyri primi Persarum Regis, scribit, per idẽidem tempus etiam illa sunt gesta, quæ conscripta sunt in libro Iudith, quem in canonẽcanonem scripturarum Iudæi nōnon recepisse dicũturdicuntur. Hæc Augustinus. qui lib. 2. de doctri. christ. c. 8. hunc librum inter canonicos cōnumeratconnumerat, quòd si auctoribus Eusebio, & Græcis historicis Cambyses non regnauit vltra sex, vel octo annos, quibus & Iosephus accedit, quo pacto poterit eidẽeidem cōuenireconuenire historia Iudith, cuius c. 1. & 2. cōstatconstat, saltem tredecim annis hũchunc Nabuchodonosor regnasse? cui difficultati, quamuis Eusebius, & qui eius chronicon sequuntur non possint commodè satisfacere, respondebunt tamen qui PhilonẽPhilonem, & Metasthenem fuerint sequuti. Hi etenim asseuerātassuerant, Cambysem post Cyrum Maiorem annis viginti regnasse. idem ex Græcis scribit Clemens Alexandrinus lib. 1. Stromat. qui asserit, eũeum annis vndeuiginti regnũregnum obtinuisse. Eidem Valerius Anselmus tribuit viginti annorũannorum principatũprincipatum. Hi verò auctores, pręter Clementem qui eũeum Cambysem nominat, qui post Cyrum maiorẽmaiorem regnauit, hoc nomine minimè vtuntur, sed Prisci Assueri. In hoc tamen RegũRegum Persarum Catalogo est necessario adnotandũadnotandum, Græcos historicos, EusebiũEusebium item, ac Latinos quosdāquosdam potissimũpotissimum dissentire à Philone, Metasthene, & aliis, quos sequũtursequuntur Driedo. & Io. Lucidus. Apponam hoc in loco libenter vtramq;vtramque chronologiam, quia & ad intellectum sacrę scripturę, & veterum auctorum plurimum cōducitconducit, nec aliena est hæc obseruatio ab hoc libro, in quo varia constituimus adnotare ad sacra Biblia, ecclesiæ canones, Iurisconsultum, & Cæsarum responsa interpretanda.
Ex Metasthene.
CYRVS Victo, † & interfecto Babylonio
6
*rum Rege Balthasare, in Persas, Assyriorum transtulit imperium, regnauîtque simul cũcum Dario duobus annis, Solus verò postea |
p. 43
duobus, & viginti. Hæc Metasthenes, cui Philo addit, Darium istum fuisse filium Hystaspis Cyri mentio fit capitu. j. Esdræ. Sed & præter Metasthenem, & Philonem Iosephus lib. x. c. xiij. tradit, Darium Astiagis filium annum agentem sexagesimum secundum cum Cyro cognatum suo Babyloniorum principatum euertisse. eum Hieronymus super DanielẽDanielem sequitur c. v. & vj. ac passim in eisdem CōmentariisCommentariis præsertim c. viij. quo in loco scribit, hunc Darium à Gręcis dici Cyazarem fratrem MādanesMandanes, quæ fuit filia Astiagis Medorum Regis, vxor Cambysis, & Cyri mater. idq́;idque constat ex Xenophonte libro. j. de Pædia Cyri, id est de educatione, aut institutione Cyri, & IornādeIornande in lib. de temporum, ac Regnorum successione. Ex ipsa deniq:denique Danielis historia deducitur manifestè, hunc Darium cum Cyro simul Babyloniam, eiusq́;eiusque RegẽRegem Balthasarem cepisse, & post eum regnasse apud Assyrios: quemadmodum obseruari poterit ex c. vj. ix. x. & xj. vt mirer interim cur apud PhilonẽPhilonem dicatur hic Darius Hystaspis, cum potius dicendus foret Darius Astiagis. Sic & à Metasthene Cyrus dicitur Patruus Prisci Artaxerxis, qui fuit huius Daaij filius, & tamen Cyrus non fuit eius Patruus, sed filius Mandanes, quæ fuit soror Darij, atque ita amita Artaxerxis, si is filius Darij vere fuit.
Priscus Assuerus Artaxerxes Cyro Maiori successit in regno, secundum Philonem. Hic filius fuit Darij primi, cum quo Cyrus regnauerat, obtinuitq́;obtinuitque regnum, ac regnauit viginti annis, auctore Metasthene, quem Valerius Anselmus, Ioan. Annius, Driedo, & Ioan. Lucidus sequuntur.
Darius Longimanus filius Prisci Assueri Artaxerxis, cum fratre Cyro Artabano septem mensibus pro imperio dimicauit, quo obtento, & fratre victo illud obtinuit annis vij. & 30. Metasthenes, Io. Annius, Driedo, & Lucidus, sed & Philo testatur, hunc Darium Longimanum filium fuisse Prisci Assueri, & cum fratre de imperio certasse.
Darius Nothus Darij Longimani filius annis vndeuiginti regnauit post patrem auctoribus Metasthene, Valerio Anselmo, Driedo, & Lucido.
Magnus Artaxerxes Darius Mnemon post LōgimanumLongimanum annis quinquaginta quinq;quinque obtinuit imperium ex eisdem auctoribus.
Artaxerxes Ochus annis sex, & viginti. Metasthenes, & alij.
Arses annis quatuor, nostra ætate inquit vetustissimus auctor Metasthenes.
Darius vltimus Rex sex anni ex eisdem auctoribus, post quem Magnus Alexander obtinuit imperium obtinuisse centum octauginta, & vno annis.
Ex Græcis Historicis.
CYrus maior Cambysis, & Mandanes, quę fuit filia Astyagis MedorũMedorum Regis filius, auo materno subuerso. Medorum principatũprincipatum, & demũdemum Babyloniorum Rege victo AssiriorũAssiriorum imperium in Persas transtulit, regnauitq́;regnauitque annis triginta, auctoribus Eusebio, & Hermano Contracto in Chronicis. Iustino lib. j. & ClemẽteClemente Alexandrino in primo Stromat. lib. HũcHunc verò Cyrum fuisse primum Persarum Regem, qui Asiæ monarchiam habuit, tradiderũttradiderunt præcitati auctores, & Iosephus l. 11. c. 1. Xenophon in Pædia Cyri. Hieronymus super Danielem, & Herodotus in j.
Cambyses Cyri filius post eum octo annis imperium obtinuit, auctoribus Herodoto, Eusebio, & Hermano Contracto. quibus ferè cẽsentiuntcensentiunt Iosephus l. xj. antiq. c. 2. Ioan. Zonaras in primo Annali. Tomo. Iornandes, & alij præter Clementem AlexandrinũAlexandrinum, qui l. 1. Stromat. asseuerat hũchunc annis vndeuiginti regnasse. HũcHunc verò Cyro patri successisse passim omnes Græci fatentur Iustinus item, & Hieronymus eumq́;eumque fuisse Cyri filium scripsere Plato l. 1. de legibus. & Thucidides, lib. 1.
Magi duo fratres post hunc septem mensibus regnarunt, auctoribus Eusebio, & Contracto. Horum Iustinus lib. 1. & pleriq;plerique alij meminere, quorum D. Hieronymus super DanielẽDanielem c. 11. mentionem fecit scribens, post Cambysem regnasse Smerdem Magum, qui Pantampen filiam Cambysis duxit vxorem, quo occiso eandem filiam Cambysis nupsisse Dario, qui statim suscepit imperium, & ex ea genuit filium, qui dictus est Xerxes ille Magnus. Herodotus verò libro septimo, asseuerat, Xerxem fuisse filium Darij, & Atossæ, quæ fuit filia Cyri Maioris, idem sensit Iustinus, libro primo.
Darius Imperium habuit annis triginta sex, auctoribus Eusebio, Herodoto, & Contracto. auctore verò Clemente Alexandrino lib. j. Stromat. annis quadraginta sex. idem IornādesIornandes scribit. Fuit hic Darius filius Histaspis, vt idem Herodotus, Clemens, Eusebius, |
p. 44
Contractus, & Iustinus libro primo, Iosephus libro vndecimo, capit. tertio. commemorant. idem tradit Ioan. Zonaras, fuisse inquam hũchunc Darium filium Histaspis, & Magis successisse. Frequenter etenim apud auctores Darius hic Histaspis à patre dicitur. Nam & eo tempore, quo regnauit, hoc nomen obtinuit, seq́;seque ipse ita nominabat, sicuti cōstatconstat ex Laertio in Heraclito. Sed & Plato libro primo, de legibus obseruauit, hunc Darium non fuisse Regis filium.
Xerxes Darij filius annis viginti regnauit, secundum Eusebium, Contractum, Herodotum, Diodorum Siculum libro vndecim. Iornandem, & alios præter Clementem Alexandrinum, qui viginti sex annis Xerxem regnasse asseuerat, & Ioan. Zonaram, qui eidem tribuit principatum annorum ferè nouem, & viginti. Huius Xerxis meminere Iosephus libro xj. capitulo quinto, & Iustinus libro secundo, qui tradit, cum fratre Artamene eũeum de regno controuertisse, ex eo, quòd licet Artamenes foret natu maior, Dario tamen priuato natus fuerat, Xerxes autem postquam Darius regnũregnum habuerat. eandem historiam refert Herodotus, libro septimo, qui filium natu maiorem ArtabazanẽArtabazanem nominat. atque hæc fortassis est illa controuersia, quam Metasthenes, & Philon Longimano adscribunt. Hunc Xerxem fuisse Darij filium Plato testatur libro primo, de legibus qui & in Gorgia scribit, hunc Xerxem in Græcos exercitum duxisse, eiusq́;eiusque Patrem Darium in Scythas. Idem in Epitaphio primum Persarum Monarcham commemorat Cyrum, secũdumsecundum Cambysem eius filium. tertium Darium, eosdemq́;eosdemque Persarum Reges, eodem ordine, & post eos quartum Xerxem libro primo, de legibus repetit. Huius regis meminit & Diuus Hieronymus in Danielem capitulo vndecimo, qui Danielis locum de hoc Xerxe intellexit, dum illic scriptum est, Ecce tres adhuc Reges stabunt in Perside, & quartus ditabitur opibus nimiis super omnes, & cùm inualuerit diuitiis suis concitabit omnes aduersus regnum Græciæ. Est etenim hic, Xerxes ille Græciæ, & totius Europæ terror.
Artabanus Xerxis præfectus eo occiso regnum inuasit. Et id obtinuit septem mensibus. Eusebius, Iustinus l. iij. & alij.
Artaxerxes septimus Persarum Rex annis quadraginta regnauit. Eusebius Hermanus Contractus. Diodorus Siculus libro vndecim. & Iornandes. aut vno, & quadraginta ex Clemente Alexandrino. Dictus est Longimanus, fuitq́;fuitque Xerxis filius. Plutarchus in Artaxerxe. Eiusdem meminere asseuerantes, eum filium fuisse Xerxis Iustinus libro tertio. Diodorus Siculus libro vndecimo, & Iosephus libro xj. cap. vj. qui & illud addit, hunc dictum fuisse Cyrum. quod & Zonaras in primo Annalium tomo scribit. Sed & idem Iosephus lib. primo cōtracontra Appionem asseuerat, Artaxerxem Xerxi successisse in imperio. cuius testimonium referunt. Eusebius libro eccles. hist. iij. c. x. & Nicephorus lib. 2. cap. 18.
Xerxes huius nominis Secundus, octauus Persarum Rex habuit, & obtinuit imperium duobus mensibus ex Eusebio in Chronicis, & Iornande.
Sogdianus Nonus Persarum Rex, nouem mensibus regnat, auctore ipso Eusebio.
Darius cognomento Notus decimus Persarum Rex regnauit annis vndeuiginti: quẽadmodumquemadmodum Alexandrinus existimat, eum regnasse annis Eusebius, & Contractus opinatur. Clemens verò octo. Huius regis, & sequẽtinumsequentinum vsque ad MagnũMagnum Alexandrum meminit Tertullianus in libro aduersus Iudæos ca. de passione Christi ab eius primo anno deducens Danielis Hebdomadas, vt quod à Daniele scriptum est c. ix. in primo anno sub Dario filio Assueri ex semine Medorum, de hoc Dario fit auctore Tertulliano intelligendũintelligendum, quod à diui Hieronymi interpretatione omnino est alienum, etenim is hæc verba Danielis intellexit de Dario Medo, qui cũcum Cyro primo Assyriorum euertit imperium. Sed & de initio adsumendo ad Danielis Hebdomadas præter Hieronymum, & Eusebium lib. viij. de demōstrationedemonstratione Euangelica. c. ij. legendi sunt Ioan. Zonaras in primo Annalium Tomo. Ioan. Driedo. de dogmatibus ecclesiast. lib. iij. c. v. quarta eius parte. & Ioan. Lucidus lib. septi. de emendat. tempo. c. iij. Hunc verò Darium Nothum, filium fuisse Artaxerxis Longimani præter alios Thucydides fateri videtur libro octauo.
Artaxerxes cognomento Mnemon Darij, & Parisatidis filius annis quadraginta Persarum imperium habuit, secundum Eusebium, Contractum, & Tertulianum in d. c. de passione Christi. Iornandem, & alios. At Clemens Alexandrinus eum scribit regnasse annis duobus, & quadraginta. Plutarcho verò auctore, qui eius vitam Græcè scripsit, regnauit annis |
p. 45
sexaginta duobus. Sed & eius meminisse videtur Iosephus lib. xj. c. vij.
Artaxerxes Ochus patri successit, sexq́;sexque, & viginti annis regnauit, auctoribus Eusebio, & Contracto. Tertullianus verò scribit, Deinde Rex Ochus, qui & Cyrus regnauit annis quatuor, & viginti. huius item meminere Iustinus lib. x. & Plutarchus in Artaxerxe, fuitq́;fuitque duodecimus Persarum Rex.
Arses Ochi filius decimus tertius Persarum Rex regnauit annis quatuor, secundum Eusebium, Iornandem, & Contractum. Clemens Alexandrinus cum Persidos Regum ordinem, & successionem scriberet, post Artaxerxem Mnemona inquit, Arses, vel Ochus tres annos. omisitq́;omisitque Artaxerxem Ochum, cuius filiũfilium Arsem fuisse constat, ex Arriano lib. ij. Tertullianus autem ita scribit, Argus anno vno, tractans de hoc Rege, vnde fortassis legendum Arses anno vno.
Darius Arsani filius decimus quartus Persarum Rex, & is quidem vltimus regnauit annis sex, auctoribus Eusebio, Iornande, & Contracto. Huius meminere Plutarchus, Arrianus. Q. Curtius, & omnes, qui res Alexandri Magni memoriæ tradiderũttradiderunt. Nam & ab ipso Alexandro Darius hic victus fuit imperioq́;imperioque priuatus. Præter hoc & Darij Iosephus meminit libro xj. capitulo septimo & octauo, de quo Tertul. scribit. Darius Malas nominatus annis duobus, & viginti. Constat verò iuxta hanc RegũRegum, & temporis rationem Persarum in Arsia imperium ex ducentis ac triginta annis.
Ex his poterit Lector obseruare, maximum esse discrimen inter GræcorũGræcorum non tantùm historicorum, sed & Theologorum Chronologiam, & eam, quæ ex Metasthene, ac Philone à Driedonio, Annio, & Lucido traditur. VerũVerum apud me maxima est Platonis fides, qui nec de re admodum sibi incognita, nec insigniter antiqua, quod paulò antè ex eo retulimus, scripsit, vt interim missos faciam eius ætatis auctores, quippe qui tanti æstimẽæstimem Platonis testimonium, vt multorum loco propter eius integritatem illum citare decreuerim, quo fit, satis esse dubiam eam opinionem, quam in connumerandis Persarum Regibus ex Philone, & Metasthene quidam sequuti fuerunt.
Macchabæorum libri duo.) Horum primum Hebraicum legi, secundum verò GræcũGræcum, testis est Hieronymus in Prologo Galeato. vterque omittitur à Melitione Sardiensi apud EusebiũEusebium de hist. eccl. lib. iiij. ca. xxvj. & NicephorũNicephorum lib. iiij. c. x. Diuus August. de ciui. Dei. lib. xviij. c. xxxvj. de his libris ita scribit, in quibus sunt & † MachabæorũMachabæorum libri quos nōnon Iudæi, sed eccle
7
*sia pro canonicis habet, propter quorundam martyrũmartyrum passiones vehemẽtesvehementes, atq;atque mirabiles, qui antequāantequam Christus venisset in carnẽcarnem vsq;vsque ad mortẽmortem ꝓpro lege Dei certauerũtcertauerunt, & mala grauissima, atq;atque horribilia pertulerũtpertulerunt. Hæc Augustinus. Origenes apud EusebiũEusebium l. vj. eccles. hist. c. xxv. & NicephorũNicephorum. l. v. c. xvj. cũcum libros veteris testamenti ex canone Hebræorum numerasset, inquit, præter hos sunt libri MachabæorũMachabæorum, qui apud eos inscribuntur Sarbeth, Sabaniel. Ab ecclesia verò, quamuis in concilio Laodiceno fuerint hi libri omissi, recepti fuere tres de rebus Machabæorum libri, per Clementem in Canonibus Apostolorum. At duo tantùm Machabæorum libri, primus scilicet, & secundus, recipiuntur inter canonicos in concilio Carthaginensi iij. in concilio FlorẽtinoFlorentino, & in generali Synodo Tridentina. & ab InnocẽtioInnocentio Papa primo ad ExuperiũExuperium TholosanũTholosanum Episcopum. Sed & Isidorus l. vj. Etymolo. c. ij. scribit, eos libros ab ecclesia receptos fuisse. idq;idque ipse, & Augustinus ante concil. Florentin. & Tridentinum testati sunt, qua ratione de his duobus libris Machabæorum disputandum nōnon est, reliqui canonici non sunt censendi. Extat & de Machabæis Iosephi liber, cuius meminit Hieronymus aduersus Pelagianos. Eius verò titulus est de imperatrice ratione: in quo graphicè Martyrium Machabæorum Iosephus describit. Atque de hæc Machabæorum libris, quos non canonicos, sed ecclesiasticos censeri, asseuerat Ruffinus in expositione Symboli. In primo conciliorum Tomo apud Gelasium legitur hoc in loco, Machabæorum liber vnus. Sed & de duobus libris ab ecclesia receptis multa tradit Ambrosius Catharinus aduersus Caietanum lib. 1.
De ordine Prophetarum ex eodem Gelasio apud Burchardum.
ESaiæ liber vnus. Hieremiæ cũcum Cinoth, id est Lamentationibus suis liber vnus. Ezechielis liber vnus. Danielis liber vnus. Oseæ liber vnus. Amos liber vnus. Michææ liber vnus. Ioel liber vnus. Abdiæ liber vnus. Ionæ liber vnus. Naum liber vnus. Abacuch liber vnus. Sophiniæ liber vnus. Aggæi liber vnus. Zachariæ liber vnus. Malachiæ liber vnus.
Hic ordo Prophetarum † eodem modo tra
8
*ditur in primo conciliorũconciliorum Tomo ex Gelasio. |
p. 46
Sed & idem seruatur in concilio Laodiceno. Florentino item, ac Tridentino. In canonibus ApostolorũApostolorum, & in concilio Carthagiensi, apud Originem & Meletonem, ac deniq;denique apud Ruffinum in expositione Symboli tantùm recipitur duodecim Prophetarum scriptura tacitis eorum nominibus, expressim tamen nominatis quatuor maioribus prophetis. Esaia, Hieremia, Ezechiele, & Daniele.
Hieremiæ cum Cinoth, id est Lamentationibus suis liber vnus.) Ab Origine liber hic ita inter Canonicos numeratur. Hieremias cum threnis, & epistola. meminit & Cinoth in prologo Geleato Hieronymus sub indicans & eum librũlibrum ab Hebrais inter canonicos censeri.
Danielis liber vnus.) De historia Susannæ, de Hymno trium puerorum. De historia Draconis Belis, olim fuit equidem controuersia, an haberent parem auctoritatem cum reliquo volumine Danielis, cùm & Hieronymus in Præfatione scribat, hæc tria non haberi apud Hebræos. & de Susannæ historia Origenes respondens Africano, qui ad eum scripserat, eam esse adulterinam, & à Daniele reiiciendam, ostendit non illegitimam, sed germanam potius esse scripturam, quæ plurimũplurimum afferat vtilitatis, auctoribus Eusebio libro sexto, cap. xxxj. de eccles. histor. Nicephoro libro quinto, cap. xxj. Suida in dictione, Africanus. Eandem Susannæ Historiam recepit, & recipiendam esse censet Cyrillus in libro primo, in Leuiticum. Verùm de Hymno trium puerorum in concilio Toletano iiij. cap. xiij. dicitur, eum in tota ecclesia celebrari. Denique de his tribus, quamuis olim non fuerint in Canone, tamen propter auctoritatem septuaginta interpretum, & Sanctorum, Doctorumq́;Doctorumque virorum, qui post Christum statim ab initio nascentis ecclesiæ vsi fuere testimonio ex huiusmodi scripturis, asseuerandum est eas ecclesiam recepisse, vt publicè legantur, non tamen vt parem habeant auctoritatem ad demonstranda ea, quæ sunt fidei, cum his libris, qui canonici dicuntur: quemadmodum Io. Driedo censet libro primo, de dogmatibus eccles. parte vltima.
Baruch liber: quia non legitur apud Hebræos, teste Hieronymo, in præfatione in Hieremiam, ab Origine eodem Hieronymo, Ruffino, Meletone Sardiensi, Augustino, & aliis omissus est, nec palam ecclesia eum recepit vsque ad Synodum Florentinam, quæ & post eam Tridentina scripturam hanc receperunt. Atque ideo non est controuertendum, an Canonica sit, cum ecclesia Catholica illāillam in Canonem receperit. Fuit autem Baruch Hieremiæ notarius, vt idem Hieronymus scribit, ex c. xxxij. Hieremiæ.
Ordo librorum † Noui testamenti, quos uniuersalis ecclesia obseruat, ex Gelasio apud Burchardum.
EVangeliorum libri quatuor, secundum Matthæum liber vnus. Secundum Marcum liber vnus. Secundum Lucam liber vnus. Secundum Ioannem liber vnus. Actus apostolorum. Epistolæ Pauli, numero quatuordecim. ad Romanos epistola vna. ad Corinthios epistolæ duæ. ad Galatas epistola vna. ad Ephesios epistola vna. ad Philippenses epistola vna. ad Colossenses epistola vna. ad Thessalonicenses epistolæ duæ. ad Timotheum epistolæ duæ. ad Titum epistolæ duæ. ad Philemonem epistola vna. ad Hebræos epistola vna. Apocalyp sis Ioannis liber vnus. Petri Apostoli epistolæ duæ. Iacobi Apostoli epistola vna. Ioannis Apostoli epistolæ tres. Iudæ Zelotis Apostoli epistola vna.
Hæc item litera extat ex Gelasio in primo conciliorum Tomo. Hi verò libri omnes recepti sunt & in Concilio Carthaginensi tertio, in Florentino, & deinde in Tridentino. Sed & olim à Clemente in Canonibus Apostolorum in canonem recepti fuere omnes præter Apocalypsim, quam ClemẽsClemens omisit. Concilium vero Laodicenum Ioannis item Apocalypsim omittit: recipit tamen Actus Apostolorum, quod paulo pòst tractabimus.
Secundum Marcum liber vnus.) Hoc Euangelium Marcum scripsisse dictante Petro, testis est Origenes apud Eusebium libro. vj. eccles. hist. c. xxv. & Nicephorum libro quinto, cap. xvj. idem Eusebius hoc asserit libro ij. ca. xiiij. & lib. iij. cap. vltim. & lib. vj. c. xiij. & lib. v. ca. viij. idem lib. iij. De demonstratione euangelica. cap. v. Rursus Nicephorus lib. ij. c. xlv. & c. xv. idem ex Clemente Alexandrino libro iiij. c. xxxiij. Nam & Petrus in epistola Marcum filium vocat. Salutat vos, inquit, in Babylone electa, aut ecclesia, quæ in Babylone est, & Marcus filius meus. Sed & Hieronymus Marcum Petri interpretem appellat in libro de scripto. ecclesiast. & quamuis teste Hieronymo in epistola ad Edibiam. q. 3. olim à quibusdam non fuerit receptum vltimũvltimum caput huius euangelij, ecclesia tamen illud, sicut & alia vt canonicum recepit, nec est hac de re dubitandum, si quidem â Latinis & Græcis scriptorib. ecclesiasticis inter canonicas scripturas con|
p. 47
numeratur. Quod aduersus Caietanum lib. j. tradit Ambro. Catharinus.
Secundum Lucam liber vnus.) Scribit Eusebius lib. iij. ca. xxiiij. eccles. hist. Lucam hoc Euangelium scripsisse adiutum colloquio, conuictu, & familiari cōsuetudineconsuetudine Pauli, cæterorumq;cæterorumque Apostolorum. idem tradit Nicephorus l. ij. c. 45. sed & Origenes paulò antè citatus apud eosdem asseuerat, hoc EuangeliũEuangelium à Paulo laudatum fuisse, idq́;idque Paulum gentibus scribi curauisse: vt tandem verè idem Nicephorus scripserit, in d. c. xlv. Lucam euangelium iussu Pauli composuisse. Sed & Pauli ministrũministrum Lucam appellat Irenæus apud Eusebium libro v. eccles. hist. cap. viij.
Secundum Ioannem liber vnus.) Hoc Euangelium Ioannes Apostolus scripsit ea ex causa, quód publicatis trium Euangelistarum libris, quos, & ipse Ioannes recipiendos esse censuit, fidẽfidem illis veritatis attestatus, desiderari tamẽtamen in eis quædam dixit, quæ Saluator noster initio prædicationis gessisset. Etenim tres illi res tātũmodotantummodo Christi à vinculis Ioannis exorsi multa omiserunt, quæ IoānisIoannis vincula præcesserũtpræcesserunt, quæ tamen in Euangelium suũsuum IoānisIoannis retulit, secundum Euse. l. 3. ecc. hist. c. 24. & NicephorũNicephorum l. 2. c. xlv. Et præterea quia Ioannes animaduertisset, quòd ab aliis in Euangeliis corporalia satis essent exposita, diuino spiritu vehemẽtiusvehementius agitatus spiritualia, & quæ Theologiæ, atq;atque diuinitatis propria sunt, accuratè protulit, & suum Euangelium cōposuitcomposuit. Quod ex Clemente Alexandrino adnotarunt Nicephorus li. 4. c. 33. & Euseb. l. 6. c. 14. idem ipse scripserat lib. 3. c. 24. Deniq;Denique hoc Euangelium scriptum fuit ad euertendas Ebionitarum, & Cerinthiorum hæreses, quarũquarum passum veteres Theologi meminere. idq́;idque Hieronymus tradit in ipsius IoānisIoannis vita. commemorat Nicephorus lib. x. hist. eccle. c. xxxiij. tempore Iuliani Imperatoris in specu quodam sub templi Hierosolymitani fundamentis librum Euangelij secundum Ioannem inuentum fuisse. Cæterùm de historia mulieris adulteræ, quæ c. viij. Ioannis traditur, dubitarunt olim quidāquidam, auctore Hieronymo dialog. ij. aduersus Pelagianos, ex eo quòd in plerisq;plerisque exẽplaribusexemplaribus Græcis ea non contineretur. Ecclesia tamen caput hoc IoānisIoannis, & historiam istam pari auctoritate, vt & alia ipsius Euangelij capita recepit. NāNam & Ambros. in Epist. ad StudiũStudium, semper in ecclesia decātatamdecantatam fuisse testatur. Quo fit, vt audacter nimis Caiet. asseuerauerit nōnon esse authenticāauthenticam partem c. viij. apud Ioannem, nec eiusdem auctoritatis, cuius & reliquum Euangelium.
Ad Hebræos epistola vna.) Hanc epistolam canonicam esse, & ab eodem Apostolo Paulo scriptam fuisse, cōstatconstat testimonio ecclesiæ, & summorum Pontificum. Hoc etenim titulo, & nomine inter Canonicos libros adnumeratur in canonibus Apostolorum, in conciliis Laodiceno, Carthaginensi tertio, Florentino & Tridentino. Ab Innocentio Papa primo, ad ExuperiũExuperium Tolosanum Episcopum. à Gelasio j. cuius responsum interpretamur. & Gregorius Nazanzeno in eo carmine, ꝙquod de libris sacris scripsit. EandẽEandem EpistolāEpistolam, à Paulo scriptāscriptam fuisse, & à Luca ex Hebræo in GræcāGræcam linguālinguam translatam, testis est ClemẽsClemens Alexand. apud Euseb. l. vj. hist. eccle. 14. & Nicephorum l. 4. c. 23. Origenes item, quamuis de auctore primũprimum dubitauerit, fatetur tamẽtamen, eius epistolæ sententias Pauli Apostoli esse, & meritò, non equidẽequidem frustra, nec temerè veteres eam Paulo adscripsisse. Et subdit vel à Clemente primo Pontifice, vel à Luca ex Pauli Apost. dictis eam editāeditam ac transcriptam esse, sicuti ex eodem Origene referunt Euseb. l. vj. eccle. histor. ca. 25. & Nicephorus l. v. cap. xvj. idem verò Eusebius lib. 3. cap. 37. & Nicephorus lib. ij. cap. vlt. ex testimonio ClemẽtisClementis Papæ primi hanc ad Hebræos epist. Pauli Apostoli esse censent. Idem censura Parisiensis ex Damasceno, Athanasio, Chrysostomo, Theophilacto, & Isidoro probat, quemadmodum traditur à Claudio Guillando, super eandem epistolam. Et ab Ambrosio Catharino li. j. cōtracontra Caietan. Nec ipse video, qua ratione absq;absque temerariæ, & suspectæ opinionis labe post tot Concilia, tot Theologorum Decreta, & sententias dubitare quis possit, an hæc epistola Canonica sit, & an eius auctor fuerit diuus Paulus, vt dubitat Caieta. scribens, non posse ex huius epistolæ auctoritate diffinire, si quod dubium in fide Catholica emerserit, ꝙquod temerarium est, licet olim dubitauerit Hieronym. & Caius quidam negauerit, eam esse Pauli, vti commemorat Nicephorus libro quarto capitulo 34. post Euseb. libro sexto. cap. xxj. quo teste l. tertio, ca. iij. & alij olim dubitarunt de huius epist. auctore.
Apocalypsis Ioannis liber vnus.) Rursus, & hunc librum esse Canonicum, & ab Apostolo Ioanne scriptum, non est nunc dubitandum: siquidẽsiquidem ab eccle. hæc cōtrouersiacontrouersia diffinita est in concilio Carthaginensi tertio. Florentino item & Tridentino, à Gelasio, & Innocentio |
p. 48
summis Pontificibus, vt impium sit hac de re dubitare. Nam & in concilio Toletano quarto capitulo decimo sexto, excommunicationis pœna indicitur ei, qui hunc librum, eiusq́;eiusque auctoritatem non receperit: præmittiturq́;præmittiturque ibidem præscriptum esse à multis conciliis, & summorum Pontificum decretis librum istum Ioann. esse Apost. & quamuis olim fuerit hac de re à quibusdam dubitatum, nempe à Dionysio Alexandrino Episcopo, auctoribus Eusebio ecclesiast. histor. libro septimo cap. xxv. & Micephoro libro sexto. capitulo xxij. & seq. tamen idem Euseb. libro sexto capitulo xxv. & Nicephorus libro quinto, capit. xvj. ex Origenis testimonio, & ex Irenæo Euseb. libro tertio. cap. xviij. & Nicephorus libr. iij. capitulo nono, ex Iustino Martyre in dialogo cũcum Tryphone Iudæo, Euseb. libro quarto, capit. xviij. & Nicephorus libro tertio, hunc librum esse Ioannis Apostoli constanter asseuerant. idem scripferat Eusebius lib. tertio cap. xxiiij. tametsi meminerit controuersiæ, quæ tunc tractabatur de eiusdem libri auctore, & auctoritate. Ruffinus item in expositione Symboli. Isidorus, & pleriq;plerique alij communem ecclesiæ diffinitionem, ac traditionem sequuti librum istum inter Canonicos adnumerant. & Hierony. de script. eccles. tradit Ioan. Apost. sub Domitiani persequutione in insulam PathmũPathmum relegatum Apocalypsim scripsisse. idem tradidere Eusebius in Chronicis, & lib. tertio, ecclesi. hist. c. xviij. & Nicephorus ca. ix. vt mirum non sit, Clementem Papam huius libri in Canonibus Apostolorum non meminisse, quum & is eo tempore summum PontificatũPontificatum Romæ obtineret: & fortassis nullam eius habuerit cognitionem. Obiit enim Clemens eo tempore, quo Traianus Cæsar imperare cœpit. meminit tamen Clemens Euangelij Ioannis, quod is Ephesi multò antè Apocalypsim scripserat. ConciliũConcilium autem LaodicenũLaodicenum etiam omisit Apocalypsim: sed non est modò de ea re disputandum, cùm sit satis librum istum, & olim, hodie ab ecclesia inter Canonicos receptum fuisse.
Petri Apostoli epistolæ duæ.) De priori nulla vnquam fuit controuersia: de posteriori verò anceps apud veteres fuit opinio secundum Euseb. libr. iij. capitulo tertio, & c. xxv. & Nicephorum libro secundo, capitulo vltimo & Hieronym. de script. eccle. Origenem etiam, qui quidem auctores nihilominus eam Canonicam esse, & á Petro scriptam existimarunt. idq́;idque modò dubium non est, nec de ea re iure potuit olim dubitari. Nam & à Clemente Papa primo, ab Innocentio, Gelasio, à concilio Laodiceno, Carthaginensi, ac Tridentino, Petri epistolæ duæ eius esse, & canonicæ censentur, idem Isidorus, August. Ruffinus, aliiq́;aliique veteres Theologi fatentur.
Iacobi Apostoli epistola vna.) Rursus & de hac non est dubitandum, ab eisdem etenim Pontificibus, Conciliis, & auctoribus inter Canonicas titulo Iacobi numeratur: licet olim fuerit controuersum, testibus Eusebio, Nicephoro, & Hieronymo.
Ioannis Apostoli epistolæ tres.) Hæ tres Ioannis Apostoli epistolæ à Clemente primo, Innocentio, Gelasio, & conciliis omnibus, & Theologis, quorum paulò antè meminimus, in Canonem receptæ fuere, licet de Secunda, & Tertia fuerit olim controuersia auctoribus Eusebio libro tertio capitulo xxiiij. & xxv. Nicephoro, & aliis modo citatis, ac Hieronymo in libro de scriptor. eccles. qui hac de re ex auctoritate Papiæ dubitauit.
Iudæ Apostoli epistola vna.) Hæc & in CanonẽCanonem ab initio ecclesiæ â Clemente, & aliis, vt & reliquæ, recepta fuit, etiāetiam si de ea fuerit dubitatum, vti Eusebius, Nicephorus, & Hieronymus testantur. Verùm de epistolis Canonicis, & Apocalypsi Nicephorus in dicto capitulo vltim. inquit. Sed enim libri hi, tametsi cōtrouersicontrouersi ab antiquis sint habiti, postea tamen in omnibus, quæ sub cœlo sunt ecclesiis, auctoritatem sacrosanctam, & irrefragabilem obtinuerunt, & tanquam principia, & elementa pietatis nostræ sempiterna permanserunt. Hæc Nicephorus: de Apocalypsi, & de duabus Ioannis epistolis adiiciens, memor alterius Ioannis, qui post Apostolum Ephesinæ Ecclesiæ præfuit: eius igitur presbyteri Ecclesiæ Ephesinorum secundam, & tertiam epistolam, & Apocalypsim insuper nonnulli esse somniarunt.
Ex Gelasio.
Post Propheticas, & Euangelicas, atatque Apostolicas scripturas, quibus Ecclesia Catholica per gratiam Dei fundata est, etiam illud intimandum putauimus, quòd quamuis vniuersæ per vrbem diffusæ Catholicæ Ecclesiæ vnus thalamus Christi sit, sancta tamen Romana, & Apostolica Ecclesia nullis Synodicis constitutis cæteris Ecclesiis prælata est, sed Euangelicæ voce domini saluatoris nostri Primatum obtinuit. Tu es Petrus, inquiẽsinquiens, & super hanc Petram ædificabo ecclesiāecclesiam meam, & portæ inferi non præualebunt aduersus eam. |
p. 49
& tibi dabo elaues regni cœlorum. Et quæcunque ligaueris super terram, erunt ligata & in cœlo. Cui data est etiam societas beatißimi Pauli Apostoli vasis electionis, qui non diuerso, sicut hæretici garriunt, sed vno tempore, vno eodem́eodemque die, gloriosa morte cum Petro in vrbe Roma sub Cæsare Nerone agonizans coronatus est, & pariter supradictam sanctum RomanāRomanam ecclesiam Christo domino consecrârunt, háncque omnibus vrbibus in vniuerso mundo sua præsentia, atatque venerādovenerando tryumpho prætulerunt. Est ergo Prima Petri Apostoli sedes Romana ecclesia, non habens maculam, nec rugam, nec aliquid huiusmodi. Secunda autẽautem sedes apud Alexandriam beati Petri nomine à Marco eius discipulo, & Euangelista consecrata est, ipse́ipseque à Petro Apostolo in AEgyptum directus verbum veritatis prædicauit, & gloriosum consummauit martyrium. Tertia verò Sedes apud Antiochiam eiusdẽeiusdem beatißimi Petri nomine habetur honorabilis, eò, quòd illic priusquam Romam venisset, habitauit, & illic primum nomen Christianorum nouellæ gentis exortum est.
Quibus ecclesia Catholica fundata est.) Id est quibus scripturis, quas semel catholica ecclesia diuinas, & Canonicas esse declarauit, denunciauit, ac diffiniuit per spiritus Sancti gratiam, eadem ecclesia vtitur ad probandum probatione irrefragabili ea, quæ ad fidem, ac religionem Christianam attinent, & ad euertenda, quæ hęretici quotidie aduersus Catholicam vnionem, eiusq́;eiusque Canones, ac Decreta comminiscuntur, sicuti explicuimus in huius capitis initio. Hac etenim ratione diuinæ scripturæ propter irrefragabilem, ac sacrosanctāsacrosanctam auctoritatem principia, atque elementa pietatis, ac religionis nostrę dici iure optimo poterunt, ac dicuntur à Nicephoro Græco ecclesiasticæ historiæ auctore libro ij. cap. vlt.
10
*Vnus thalamus Christi sit.) † Ecclesia igitur Catholica dicitur, id est vniuersalis, quòd protendat palmites suos in quælibet loca, & tempora, continuata sub vno duce inuisibili Deo, in vnitate fidei, & religionis: quę quidem societas in orbe semper fuit, & erit vsque in consummationem seculi. Matth. cap. xiiij. prædicabitur Euangelium regni in vniuerso orbe in testimonium omnibus gentibus, & tunc veniet consummatio. idem probatur Lucæ capite. xxiiij. & Actor. cap. j. erit enim, & fuit Catholicæ, & vniuersalis ecclesię per totum orbem, omnesq́;omnesque gentes diffusę vnus thalamus Christi. Vna inquam fides, vnum baptisma, vnus Deus, vnum caput Christus. Ex quo totum corpus compactum, & connexum per omnẽomnem iuncturam subministrationis, secundum operationẽoperationem in mensura vniuscuiusque membri augmentum corporis facit, in ædificationem sui in charitate: teste Paulo ad Ephes. cap. iiij Deinde manifestum est, & veteris & noui testamenti vnam, eandemq́;eandemque ecclesiam esse fundatam super fundamentum prophetarum, & Apostolorum, hoc est, Christum, qui vtriusque testamenti, & vtriusque populi fundamentum est, & lapis ille angularis, quo vterq;vterque populus connectitur, iuxta Psalmistam, Psalmo cxvij. Cæterùm vbi Christus de audienda ecclesia præcipit, vel patres post Apostolos de auctoritate ecclesiæ disserunt, ecclesia consideranda est, vt complectitur omnes, qui habent communionem fidei, doctrinæ, & aliorum, quæ his adhærent ex vnione per fidem, per quam omnes fideles sunt grex sub vno pastore, vt sit iuxta hunc sensum ecclesia, populus in vnam professionem fidei cohærens, saltem secundum vnionem professionis, & visibilem quandam Christianæ fidei formam, in quo cœtu & bonos, & malos dicimus esse permixtos, qui & si non sint colligati omnes vnitate spiritus, & vinculo charitatis, colligati tamen sunt secundum vnionem vnius signaculi fidei, & corporaliter coniuncti secundum visibilia pietatis sacramenta. Hanc etenim ecclesiam, quæ audienda est, & cuius auctoritas sequenda, nobis oportet esse cognoscibilem, atque adeò visibilem. Hæc denique est illa ecclesia, quæ apud Matthæum capite decimotertio comparatur sagenæ missæ in mare, & ex omni genere piscium congreganti: & apud eundem decem virginibus capite vigesimoquinto, è quibus quinque erant fatuæ, & quinque prudentes. Sunt ergo mali in ecclesia Dei non secus, quàm palea in frumento ex Augustino in libro de baptismo. cap. est vnitas. de consecratione, distinctione quarta. eodem Augustino de fide ad Petrum. capite qua dragesimotertio. repetítque idem auctor hāchanc sententiam, quam de ecclesia adscripsimus sępè aduersus Donatistas. & in libro de vera religione capite sexto. & præcipuè in libro vno cōtracontra epistolam Petiliani de ecclesię vnitate. Synodus etiam CōstantiensisConstantiensis aduersus Ioannis Hus errores, sessione xv. diffiniuit, bonos, & malos, peccatores, ac iustos ad ecclesiam, eiusq́;eiusque vnionem, quæ fide constat, pertinere: sed & Synodus Tridentina, sessione vj. cap. xv. & canon. xxviij. contra Lutheranorum hęreses, pronunciauit, per peccatum mortale fidem non amitti, eàmque tunc quamuis mortua sit, nec viua dici possit, veram tamen esse fidem, quæ sufficiat, vt quis dici verè |
p. 50
possit Christianus. qua de re ex Iunioribus tractauere Alfonsus de Castro lib. de hæresibus. in verbo, ecclesia. Dominic. Soto lib. ij. De natura, & gratia. c. 7. & 8. præter hos concilium Coloniense in expositione Symboli.
11
*Primatum obtinuit.) Probat Gelasius † Petri & RomanorũRomanorum Pontificum, qui ei succedunt, primatum ex diuina institutione vim obtinuisse: non equidem humanis constitutionibus: id verò deducit ex verbis Christi Iesu apud Matthæum cap. 16. idem Nicæna sacrosancta synodus in præfatione asseuerat. Quę quidem assertio Catholica est, multísque aduersus hęreticos testimoniis sacræ, ac diuinæ scripturæ, conciliorum, veterumq́;veterumque Theologorum auctoritate stabilitur, ac defenditur à IoāneIoanne Rofense contra Lutherum articulo vigesimoquinto. Ioanne Ecchio in libro, quem de primatu Petri diligentissimè scripsit. ab Alfonso de Castro in libro de hęresibus. dictione, Papa. à Remundo Rufo in defensione contra Carolum Molinæum. Extat hac de re diffinitio Constantiensis concilij, sessione octaua, & cōcilijconcilij Florentini sub Eugenio quarto, vt tandẽtandem hæreticum sit, contrarium asseuerare. Anacletus Pontifex Romanus, qui post Linum Petro successit in epistola tertia ad omnes Episcopos, eandem assertionem tradit, apud Gratianum xxij. distinctione. quam hoc in loco exponit Gelasius. Eusebius libro ecclesiast. histor. 2. cap. 14. Petrum appellat τῶν ἀπἁντων ἀπσςόλων προήyορονn. id est omnium ApostolorũApostolorum principem. Nicephorus libro secundo cap. 14. scribit, PetrũPetrum τὰ προτεῖα. κατᾲ πάντων τῶν ἀποφόλων ὲχκοταθεόθεν id est, primas inter Apostolos consequutũconsequutum: vt interpretatur Ioannes Langius, aut ꝙquod parum differt. Petrum in omnes Apostolos primatum à Deo habentem. τὰ προτεῖα Latinè quidẽquidem rectè primatũprimatum dicere possumus: quemadmodum & primas, aut secundas dicimus aliquem obtinere, subintelligentes partes. Plinius libro 13. capite duodecimo, inquit: Primatum mutauit Cæsar. Marcus Varro libro primo de re rustica. cap. 7. alij dant primatum bonis patris. quibus in locis, & aliis, quæ missa facio, primatus apud Latinos dicitur primi, summiq́;summique loci auctoritas. Græcè itidem primatus πρεσβεῖα plurali numero dicitur. Nam apud Demosthenem in oratione pro Phormione πρεσβεῖον dicitur legatũlegatum, quod pater maximo, aut maiori filio dedit. Et in oratione in Boetum pro iure præcipuo maioris filij idem Demosthenes accepit. apud Suidam λαμβάνειν βασιλείαν κατὰ πρεσβεῖον, est equidem regnum adsequi iure primogenij, & maioratus. Est denique πρεσβεῖον ius prælationis, quod ratione maioris ætatis, aut senectutis, primi, aut summi loci alicui defertur. Plutarchus in eo libro, quẽquem scripsit, vtrum seni sit gerenda respublica, delationem honoris, quæ ratione temporis, aut ætatis, vel ab ipso tempore datur, appellari dixit πρωτεῖον à multis, sed proprius ac verius dici πρεσβεῖον. in canonibus verò, vt dixi, plurali numero adsumitur hęc dictio, vt significet pręlationem, prærogatiuam, aut priuilegia, quæ iure summi, primiq́;primique loci, vel in prouinciis, vel in toto orbe ecclesiasticis principibus concedũturconceduntur, aut diuinitus esse concessa probantur à summis Pontificibus, vel Synodis vniuersalibus. in cōcilioconcilio Nicæno capite vj. Gręcè τὰ πρεσβεῖα ecclesiæ Antiochenæ, & aliarum, quæ in prouinciis primũprimum locum obtinent, dicuntur, quæ apud Gratianum sexagesima quinta distinctione. capitulo, mos antiquus. priuilegia Latinè appellantur. Quod parum refert, modò priuilegia intelligas, quæ ad prælationem primatus pertinent. Nam de his canōcanon agit, atque ideò Remundus Rufus verè existimat, potuisse commodè ex Græco canone verti primatum. Sed & idem Rufus admonet legendũlegendum esse apud Gratianum. Mos antiquus perduret. imperandi modo, quum ex Græco codice cōciliumconcilium iubeat, consuetudines antiquas valere, vim suam, & robur habere, nec tantùm mores narret, sed etiam probet. ita enim scriptum est τὰ ἀ ρχαῖα ἔθη κρατεῖτο. id est antiquæ consuetudines perdurent. Concilium etiam Constantinopolitanum capite tertio censuit, post Romanam ecclesiam Constantinopolitanam τὰ ἀρεπβεῖα τῆς τιμῆσ, id est, prælationem honoris, habere, aut primatum. Græca etenim dictione de primatu CōstantinopolitanæConstantinopolitanæ ecclesiæ tractantes, etiam vsi fuere Sozomenes libro septimo ecclesiasticæ historiæ. capite nono, & Nicephorus libro duodecimo cap. xiij. & Socrates libro quinto cap. octauo. Etenim sicut diuinitus Romana ecclesia, eiusq́;eiusque PōtifexPontifex in toto orbe primatũprimatum obtinet, ita & concessione ipsius, vel cōciliorumconciliorum canonibus, aliꝙaliqui episcopi, aut PōtificesPontifices in prouinciis primatũprimatum in alios Episcopos obtinuerunt, vt tandẽtandem similitudo PrimatuũPrimatuum, PatriarcharũPatriarcharum, aut ArchiepiscoporũArchiepiscoporum cũcum Romano Pontifice in hoc tantùm detur, quod quẽadmodũquemadmodum in omnes totius orbis Episcopos summus eccle. Romanæ pręsul primatũprimatum à Deo obtinuit, vt Petri successor, ita & primates |
p. 51
in prouincijs erga Episcopos alios ius prælationis obtineant. Non est tamen concedenda similitudo in radice, & auctoritate huius prælationis, nec in ipsius maiestate, aut extensione: siquidem primatus Papę competit ex diuina institutione, & in totum ChristianũChristianum orbem protenditur, ac vires habet. Primatus verò aliorum PontificũPontificum iure humano, & in prouinciæ tantùm Episcopos, aut regionis prælatos conceditur, ex quo poterit lector expendere veram interpretationẽinterpretationem Nicæni concilij in dicto capitulo, mos antiquus.
Sed vno tempore, vno eodémque die.) Vltimo Neronis anno ipse Cæsar primam in Christianos persequutionem molitur, in qua Romæ
12
*eius iussu Petrus, † & Paulus, ille cruci affixus pedibus in sublimè eleuatis, & capite in terrāterram verso, hic gladio mortem martyrio subierunt, teste Eusebio in chronicis, cui & Hermanus Contractus, & Platina accessere. Sed hos ecclesiæ principes eodem tempore martyrio fuisse perfunctos, ex testimonio Dionysij Corinthiorum episcopi probat Eusebius libro secũdosecundo histor. ecclesiast. capite penultimo: & post eum Nicephorus libro secundo cap. 37. qui capite pręcedenti scripserat, hoc illustre martyrium eodem tempore, eodémque die contigisse. Id ipsum Eusebius, & Platina sentire videntur. Sed & præter Gelasium, & Nicænam Synodum in pręfatione diuus Hieronymus de scriptoribus eccles. commemorat, Paulum decimoquarto Neronis anno, eodem die, quo Petrus, Romæ pro Christo capite truncatum fuisse, anno post passionem Domini tricesimoseptimo. Ex quibus deducitur, Petrum, & Paulum occisos, & martyrio coronatos fuisse anno à natiuitate Domini septuagesimo. Quod Eusebius, Contractus, & alij fatentur. Sed & IoānesIoannes Zoraras in Nerone tradit, quosdam existimasse, hoc martyrium eodem tempore contigisse: alios verò eodem die, sed anno diuerso. De die verò huius Martyrij præclarissimi præstat nobis irrefragabile testimonium ecclesiastica traditio, quæ probat, id contigisse Romæ tertio Calendas Iulias: id est vicesimanona die Iunij. Nam & ecclesia Catholica hoc die horum Apostolorum commemorat martyrium. Extat hac de re inter alia, quæ de rebus ecclesiasticis tractantur, Græcæ linguæ fragmentum quoddam, vbi Apostolorum Petri, & Pauli mors adscribitur diei quintæ Paneminensis, quæ & illic apud Romanos dicitur esse tertio Calendas Iulias: annus verò numeratur tricesimus sextus à Iesu redemptoris nostri passione. Mensis tamen Panemus apud Macedonas idem est qui apud Romanos Iulius, auctore Suida. cui suffragantur Eusebius libro octauo ecclesiasticæ historiæ. Euagrius libro quarto capite primo. Nicephorus libro decimoseptimo, capite primo. & Anshelmus libro secundo. de imagine mundi capite 6. Vt tandem hac ratione obseruata quinta dies Paneminensis esset quinta dies Iulij, non vicesimanona Iunij. Verùm illud est adnotandum, menses, quibus Macedones, Græci, & alij vtuntur, non omnino ad exactam rationem cum nostris conuenire: imò & apud ipsos Græcos verè considerari, & adsumi. Et ideò reprehensione non carent, qui mẽsemmensem mensi comparare conati sunt: quasi ad scrupulum inter se respondeant. Nec mirum erit, in ea commemoratione huius martyrij, quam ex Græcis fragmentis obseruauimus, Panemum mensem incipere à vicesimaquinta die mensis, qui apud nos dicitur Iunius: esseque eius quintam diem nostri Iunij vicesimānonamvicesimamnonam. Comparatur verò tunc Panemus mensis Iulio, quia eius maxima pars ei conuenit, & iuxta dierum maiorem numerum respondere videtur. Sed & apud Demosthenem in oratione de corona ex epistola Philippi regis Macedonum constat, à Corinthijs Panemum mensem dici eum, qui à Macedonibus Lous, ab Atheniensibus Boëdromion dicitur, qui dubio procul apud Romanos est Augustus. Rursus Plutarchus in Camillo scribit, à Bœotijs Panemum mensem dici Iulium. Idémque Plutarchus in Aristide, nisi codex fallit, satis probat, apud eosdem Bœotios Panemum mensem adhuc septem, vel octo dies adsumere ex eo mense, qui ab Atheniensibus Boédromium, à Romanis Augustus dicitur: siquidem vicesimamseptimam diem Panemi mensis apud Bœotios, quartę diei mensis Augusti, & Boëdromionis apud Athenienses cōparatcomparat. Tametsi Latinus Plutarchi interpres minus exactè rationem istam ex Græco codice deduxerit. Hinc denique vera interpretatio constat canonis vicesimi ex concilio Anthiocheno apud GratianũGratianum decimaoctaua distinctione, capite propter. & Iuonem Carnotensem libro quarto. Burchardum libro primo, capite quadragesimoquarto. ex vulgari etenim lectione quæ extat in Gratiano. & in concilio ex secunda editione deducitur, diem, qui nobis est idibus Octobris: id est de|
p. 52
cimusquintus, esse apud Macedonas decimũdecimum mensis Hyperberetæi: quod Andræ. Alciatus nullo adducto testimonio ad discrimen istud adnotauit libro primo parerg. capite quadragesimooctauo. In ipso verò concilio ex prima editione, & apud Burchardum dies decimaquinta mensis Hyperberetæi dicitur illa, quæ apud nos est, idibus Octobris: atque ita conuenit omnino Octobri mensi, Hyperberetæus Macedonum mensis apud Suidam. Ex quo in dicto canone, & capite, propter. vera loctio restituenda est, vbi mensis hic falsò dicitur Hyperbericus: vt & apud AnshelmũAnshelmum eodem fermè errore Hyperboreus. Burchardi verò liber veræ lectionis vestigium habet. Sed & Iosephus libro tertio de antiquitat. capite decimo mensis Hyperberetæi apud Marcedones meminit scribens, eum conuenire septimo Hebræorum mensi.
Secunda autem sedes apud Alexandriam.) Egesippus inter scriptores ecclesiasticos vetustissimus, vicinúsque Apostolorum ætati, teste Hieronymo, quíque floruit sub Pio Antonino, auctoribus Eusebio libro quarto ecclesiasticæ historiæ, capite vndecimo, & Nicephoro libro eodem, cap. vij. quatuor orbis præcipuas ciuitates connumerans libro tertio de excidio Hierosolym. capit. quinto scribit, primum locum obtinuisse Romam, secundum Alexandriam, tertium Constantinopolim, quartum Antiochiam. Quæ tamen, vt illic adiicitur, olim tertium locum obtinuerat, priusquam Constantinopolis ciuitas ByzantiorũByzantiorum creuisset. Hæc apud Egesippum ex traductione diui Ambrosij, quæ ab ipso Latino interprete partim addita fuisse vel ex eo existimauerim, quòd ætate Egesippi Byzantium nondum tanti nominis fuerit, nec Constantinopolis diceretur. Atque ideo ex Egesippo illud erit obseruandum, primum locum Romam, secundum Alexandriam, tertium AntiochiāAntiochiam tunc obtinuisse: qua in re cum Gelasio conuenit Egesippus. Quòd verò de constantinopoli scribitur, diuo Ambrosio, eiusq́;eiusque ætati tribuendum est. cæterum quod Gelasius hoc in loco tradit, scripserat prius Anacletus Pontifex summus in epistola tertia ad omnes Episcopos. capitulo, sacrosancta. vicesimasecunda distinctione, & profitetur Nicena Synodus in præfatione: tametsi Zonoras historicus scribat, ConstantinũConstantinum Magnum, primũprimum Patriarchatus locũlocum post RomāRomam dedisse Constantinopoli, qua in re variat edictum Constantini apud Gratianum in capitulo, Constantinus. xcvj. distinct. Et in primo conciliorũconciliorum Tomo. & apud Alber. in l. j. §. n initio. ff. de off. præfecti. vrb. Nullibi tamen Constantinopolitana ecclesia ex eo edicto præfertur Alexandrinæ: imò nec Antiochenæ. qua in re non satis certa tradit Eugubinus de donatione Constantini libro 1. pagina 55. numero 43. Verùm in concilio CōstantinopolitanoConstantinopolitano primo. canone quinto, sub Papa Damaso, datus est primatus honoris post Romanam ecclesiam Constantinopolitanæ, vt inter Patriarchas Archiepiscopus CōstantinopolitanusConstantinopolitanus primum locum post RomanũRomanum Pontificem obtineret. Huius canonis meminere Sozomenes libro septimo ecclesiasticæ historiæ capitulo ix. Socrates libro quinto capite octauo. Zonoras in tertio Annalium Tomo in Theodosio. Nicephorus libro duodecimo capite decimotertio. & Gratianus 22. distinctione. cap. Constantinopolitanæ. Idem statutum fuit in quarta Synodo generali apud Chalcedonem actione 16. quod & Nicephorus refert libro decimoquinto, capite septimo & vltimo. post Euagrium libro secundo capite quarto & vltimo. quorum canonum sensim meminit Iustinianus idem, priuilegium Constantinopolitanæ ecclesiæ commemorans in Nouella. cxxxj. Idem postea repetitum suit in concilio sexto generali Constantinopoli celebrato sub Agathone Papa cano. 36. cap. renouantes. 22. distinct. & ab Innocentio tertio Romæ in concilio generali, cap. antiqua. de priuileg. quo in loco Summus Pontifex omissa Romana ecclesia, quæ super omnes alias potestatẽpotestatem & iurisdictionẽiurisdictionem habet, † quatuor sedes
13
* PatriarcharũPatriarcharum iuxta ordinẽordinem priuilegij, & prælationis connumerat, vt prima sit Constantinopolitana, secunda Alexandrina, tertia Antiochena, quarta Hierosolymitana, quāquam & sexta Synodus à Romana incipiens, quintam, & vltimam nominauerat inter Patriarcharum sedes. De quibus interpretes iuris Pontificij multa tradidere, post alios Chassanæus in Catalogo glorię mundi. quarta parte, cōsiderationeconsideratione nona. Illud tamen mirum videri poterit, cur Gelasius prætulit Alexandrinam ecclesiāecclesiam Constantinopolitanæ, idémque fecerit Ambrosius, cùm & tunc ex Synodis Constantinopolitana prima, & Chalcedonensi data esset ecclesiæ Constantinopolitanæ prælatio hæc, vt prior esset Alexandrina. Quòd si dixeris à Leone primo summo Pontifice illud pręlationis ius reuocatũreuocatum fuisse, & Alexandrinæ eccle|
p. 53
siæ restitutum: cur equidem post Leonem ante sextam synodum Iustinianus Cæsar ex canonibus ecclesiasticis in dicta Nouella, quæ extat titulo de ecclesiasticis titulis, asseuerat, ius hoc prælationis Constantinopolitanæ ecclesiæ, vt prior sit Alexandrina, eidèm que pręferatur, competere? Iustinianus tamen animo in ConstantinooplimConstantinopolim vrbẽvrbem propensissimo, vtq́ue ei beneuolentissimè faueret, CalcedonẽsisCalcedonensis synodi, & Constantinopolitanæ primæ canones sequutus fuit, eóque iure pronunciauit, Constantinopolitanam ecclesiam præferendam fore Alexandrinæ. Gelasius verò & si sciret, quid ea de re in his synodis fuisset statutum, maluit Leonis Papę diffinitionem sequi. Is etenim, vt constat ex actis Chalcedonensis synodi, & ex epistola l vij. & lix. licet cōfirmaueritconfirmauerit concilij Chalcedonensis canones ad fidem pertinentes, decretum hoc de prælatione Constantinopolitanæ ecclesiæ noluit admittere, nec probare: imò Alexandrinæ ecclesiæ ius prælationis quo ad ConstantinopolitanāConstantinopolitanam restituit. Ex Ambrosio fortassis illud deduci poterit, primum locum obtinuisse Romam, secundum Constantinopolim, tertium Alexandriam, quartum Antiochiam. Tantùm etenim commemorat, olim quartum locum habuisse CōstantinopolimConstantinopolim, prius quàm ipsa vrbs creuisset: at postea dat vltimum, & quartum locum Antiochiæ: nec palam explicat, an Alexandria fuerit prælata Constantinopoli, an è contrario Constantinopolis Alexandriæ: tametsi tempore Ambrosij ex Concilio Nicæno Alexandria prælata fuit Constantinopoli: & rursus ex concilio primo Constantinopolitano Constantinopolis Alexandriæ: sed hoc cōciliumconcilium an fuerit celebratum, priusquam diuus Ambrosius è Græco in Latinum verterit Egesippum, dubitari poterit, atq;atque ideò verba Ambrosij poterunt intelligi vel secundum concilij Nicæni definitionem, vt habeat secundum locum Alexandria post Romam, cùm nondũnondum constet, an ea prælatio fuerit reuocata eo tẽporetempore per synodum Constantinopolitanam primam, vel ea reuocatio fuerit apud occidẽtalesoccidentales prælatos probata, & recepta. Nec enim de Chalcedonensi synodo tractandũtractandum est quo ad Ambrosij opinionem, cùm dubio procul nondum esset celebratum. Quòd si Ambrosij verba intellexerimus eo in sensu, vt Constantinopolitana ecclesia sit Alexandrinæ prælata eo tempore, dicemus Ambrosium scripsisse illud opus post synodum primāprimam Constantinopolitanam, quæ diui Ambrosij ætate, & postquam is fuerat Mediolanensis episcopus electus, congregata fuit. Ex quibus lector satis poterit intelligere, quæ fuerint hac de re vicissitudines, vt parum necessarium sit, quod Gratianus in dicto capitulo, renouantes. voluit adnotare, minimè expendens, quæ fuerint olim de prælatione inter has ecclesias controuersiæ. Quæ quidem fuit diligenter obseruanda, quamuis aliter hanc controuersiam, & litem componere conetur Franciscus Torrensis in libro de canonibus sextæ synodi: apud quem præter alia multa & illud obseruandum erit, in capitulo, renouantes. xxij. distin. falsò legi, petimus, vt CōstantinopolitanaConstantinopolitana sedes similia priuilegia, quę inferior Roma habet, accipiat. Imò legendum esse: quæ senior Roma habet. ex Gręcis codicibus, & vetustissimis exemplaribus.
Loading...