Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

Iurisdictio alicuius Castri à principe concessa, an in nouos incolas, & in eiusdem oppidi augmento exerceri possit?

CAPVT II.

CONCEDIT frequenter princeps alicui Nobili aut Communitati iurisdictionem, in aliquo Castro, vel oppido exercendam: post eam verò cōcessionemconcessionem ipsius oppidi incolæ augentur constructis ad habitationem ædificijs: quæritur non temerè, an noui incolæ eiusdem iurisdictionis sint, cuius

1

*& veteres iure Regiæ concessionis censentur? Extat hac de re Bal. sententia in l. cùm fundus. de legat. 2. ita enim inquit, & est argumentum, quod si Imperator exemit Castrum, & illud castrum posteà crescat, & efficiatur ciuitas, quod totum hoc sit exemptum. Hæc Baldus, quem sequuti sunt Cuman. ibi, & Mart. Laudensis in tracta de Castellanis conclusio. 32. Qui Potissimum authoritatem habent à Iurisconsulti responso in dicta l. cùm fundus. Cùm fundus, inquit Labeo, nominatim legatus est, si quid ei post testamentum factũfactum adiectum sit, id quoq;quoque legato cedit, etiam si illa verba adiecta nōnon sint, qui meus erit: si modò testator eam partem non separatim possedit, sed vniuersitati prioris fundi adiunxit. Hactenùs Iurisconsultus.

Cæterùm, ni fallor, Baldi opinio ita erit accipienda: vt obtineat, quoties concessio iurisdictionis, aut exemptio villæ vel castri, facta fuerit sub nomine ipsius castri & vniuersitatis, nullis constitutis limitibus, tunc siquidem noui ciues, nouæ ad habitationem domus veteribus sub eodẽeodem vniuersitatis nomine accedunt. l. peculium, in princ. ff. de leg. 2. l. si ex toto. in princ. & in l. quod in rerum. §. 2. l. grege legato. & l. sequent. ff. de lega. 1. Grege, in quit, legato, & quæ postea accedunt, ad legatarium pertinent. Quod si exemptio villæ, aut concessio iurisdictionis fiat certis expressim diffinitis, aut constitutis limitibus: tunc quicquid extra limites illos, villæ, castro veteribusq́;veteribusque ciuib. accederet, non esset eiusdem iurisdictionis, vel exemptionis censendum: sicuti deducitur ex l. in agris. ff. de acquir. rerum dominio. l. nōnon modus. C. de seruitu. & ibi Bald. notatur in l. serui electione. §. vlt. ff. de lega. 1. gl. in l. egi. §. vlt. ff. de exceptio. rei iudic. traditq;traditque ad hanc cōclusionemconclusionem multa Albertus Brunus in tract. de augmen. & diminut. in 6. conclusione principali. Quibus mirè concinit, quod Bart. scribit in l. Iulianus. §. si Titius. ff. de actio. empt.

Hinc planè deducitur, quòd si in specie per Baldum proposita in d. l. cùm fundus. princeps vel eximeret villam, aut iurisdictionem in ea concederet alicui certis quibusdam limitibus constitutis, non posset illa villa, aut castrum augeri nouis constructis domibus, ac nouis incolis saltem cum eiusdem exemptionis, aut iurisdictionis iure vltra limites specialiter designatos, etiam si extra eosdẽeosdem limites iurisdictio esset propria ipsiusmet principis concedentis, eiq́;eique soli præiudicium ex augmento, & extensione fieret. Nam deficeret ipsius principis consensus ad eam iurisdictionem concedendāconcedendam vltra limites, ab ipso nominatim circumscriptos.

Eadem ratione constat interpretatio conueniens admodũadmodum Iurisconsulti responso in d. l. cùm fundus. Etenim si testator legauerit fundum certis constitutis limitibus, & post testamentum eidem fundo testator partem aliquam, aut alterum fundum adiecerit, nōnon veniet hæc adiectio in legatum, vltra limites ab ipso testatore constitutos. Quod coadiuuari videtur ex d. l. serui electione. §. vlt. iuncta glo. ibidem in principio glos. magnæ. vbi si quis legauerit fundum, qui communis est, censetur tantùm fundi. partem legasse, quæ propria erat tempore testamenti nōnon solidum fundum, etiam si post testamentum, alteram fundi partem redemerit. Quæ quidem decisiones dubiæ profectò sunt propter d. l. cùm fundus. & l. quod in rerum. ac deinde ob egregiam sententiam Angeli Perusini. is enim scribit in Authent. de æqualit. dot. §. aliud. colla. 8. & in l. item si fundi. §. huic. ff. de vsufruct. quod si princeps in aliqua villa, & castro, ac eius territorio iurisdictionem concesserit, ac demum ipse princeps territorium illud augeat, & extendat, cōpetitcompetit iure, ac titulo concessionis iurisdictio in id augmentum. Cui opinioni suffragatur dict. l. cùm fundus. & prærereà l. etiam. C. de iur. dot. text. item in d. §. aliud. Sic Angeli opinionem sequuti sunt Ias. in l. 1. nu. 15. & 16. ff. de iurisd. om. iud. & Alber. Brunus in tract. de augmen. & dimin. in 9. & 17. conclusionibus. Idcircò cùm hæc Ang. opinio vera sit, oportet rem istam distinctiùs examinare, vt quid in praxi magis sit conducibile, euidentiùs constet, expositis quibusdam assertionibus ad quæstionis examen.

Primò, si quidem obseruandum erit, exemptionem, aut concessam iurisdictionem in proposita specie quo ad augmentum obtinere, quoties princeps, qui certis constitutis limitibus castrum exemit, aut iurisdictionem in eo concessit, pateretur tacitè, vel expressè illius castri incolas, & habitationes augeri vltra limites |

p. 12

præfinitos ea in parte, quæ iurisdictioni ipsius principis immediatè alio qui suberat. Hoc probatur ex Angeli decisione, & quia ipsius tantùm principis præiudicium tractatur. Quòd si alterius minimè, nec tacitè nec expressè consentientis præiudicium versaretur, tunc dubio procul iurisdictio, aut exemptio vltra fines ab homine constitutos in præiudicium alterius nequaquam obtineret, nec exerceri posset. Sic sanè colligitur ex ratione, quam Doct. tradidêre ad decisionem pontificiam. c. quia circa. de priuile. notant Rom. in l. damni. §. si is qui ædes. ff. de damno infect. Albertus Brunus de augmen. & dimin. conclusione 9. ver. prædicta conclusio. Ange. in l. si seruitus. in princ. pen. col. ff. de seru. vrb. præd.

Secundò ipse arbitror ad verāveram interpretationem d. l. cùm fundus. & l. serui electione. §. vlt. l. si ita. ff. de aur. & argen. leg. parùm referre, aut certè

2

*nihil, quòd in ipso legato, vel testamento testator vsus fuerit pronomine, meum: ad hunc effectum, vt legatum intelligatur secundum tempus testamenti, vel tempus mortis. idem enim est in vtroq;vtroque casu. Quemadmodum satis constat ex l. vlti. §. 1. ff. de legat. 2. l. nomen. §. 1. ff. de leg. 3. l. Aurelius. §. 1. & 2. l. vlti. in fin. ff. de liber. lega. in quibus deniq;denique responsis non est appositum pronomen, meum: & tamen intelligitur, ac restringitur dispositio ad existentia tempore præsenti. Huius opinionis authores habeo Cuma. Alex. col. 2. Vincen. Hercula. col. 6. in d. l. serui electione. §. vlti. Caro. Moli. in consue. Pari. tit. 1. §. 1. glo. 5. num. 18. Quamuis in hoc maximam constituant differentiam & vim. gl. Bart. Imol. Paul. Soci. conclus. 3. & Ripa. conclus. 1. in d. l. serui electione. §. vlti. Bart. in l. seruum filij. num. 3. & ibi Bal. & Ang. ff. de leg. 1. in prin. nam pronomẽpronomen hoc meum: adiectum rei legatæ non videtur eidem apponi causa restrictionis, sed causa demonstrationis: ideóq;ideóque non oberit huic assertioni responsum iurisconsulti in l. si ita. ff. de aur. & arg. lega. Quod Paulus Castren. mihi visus est sentire in l. si ex toto. num. 5. ff. de leg. 1. quamuis non omninò excludat præfatam differentiam, quam Bart. & alij constituerunt, vbi fit legatũlegatum rei, quę cōmuniscommunis est testatori, & alteri.

Tertiò est omninò adnotandum, non esse hac in re quò ad propriam dispositionis cognitionem discrimen aliquod constituendum, an testator legauerit partem fundi, vel totum fundum. Nam absque vlla differentia venit in legatum id, quod rei legatæ accesserit: aut non magis venit, si legetur totus fundus quam si legetur pars fundi. Hoc ipsum probatur ex ratione vera dicta lege cùm fundus. & l. si ex toto. l. quod in rerum. §. 2. ac in specie ita voluêre Cuman. & Vincen. Herculan. in dicta l. serui election. §. vlti. atq;atque ibidem ex iunioribus Gulielmus Pontanus, Baldus in d. l. si ex toto. Carolus Molinæus in dicto num. 18. sensit Bartol. in dicta l. cùm fundus. etiam si differentiam ex legatione partis, vel totius fundi, aut simpliciter pronunciata cōstituerintconstituerint Iacob. Aren. Bartol. Paul. Angel. Alexan. Socin. & Ripa. post glos. in dicto §. vlti. idem Bartol. Paul. Castren. Imola & alij in d. l. si ex toto. Albertus Brunus in tract. de augmento & diminutione. 15. conclusio. 5. limitatio. Quorum opinio Communis est, nulla tamen certa ratione, aut authoritate efficacior, quàm quod pluribus placuerit

Quartò, prænotatis accedit, quòd si quis totius fundi dominus eum ita legauerit, vt simpliciter fundum vel totum expressim leget, etiam adiecta distinctione, meum: venit in id legatum, quod tempore mortis testatoris fuerit rei legatæ per testatorem adiectum. Hæc verò conclusio Communis est: omnes siquidem in dict. l. serui electione. §. vlt. eam probant, ex his, quæ inibi traduntur, atque in specie Ripa conclusi. 3. eam fatetur esse communem, quam etiam notant Paul. Castren. in d. l. si ex toto. Ant. Rubeus consil. 95. colum. vlti. præmittunt omnes quibus placent ea discrimina, quæ proximis conclusionibus ipse improbaui.

Quintò, si quis habens partem fundi cum alio communis pro indiuiso, partem, vel fundum simpliciter legauerit non adscripto pronomine, meum: veniet itidem in legatum, quòd rei

3

*legatæ accesserit & tempore mortis adiectum fuerat à testatore. quod ex dicta l. cùm fundus. satis constat, & præmittitur à gloss. & omnibus in d. l. serui electione. §. vlti. vbi Ripa. nume. 10. eam asserit Communem esse opinionem, qui eandem sequitur. idem tenet Paul. Castren. in d. l. si ex toto. quin & omnes paulò ante in prænotatis conclusionibus citati idem palam probârunt, etenim hi, qui nihil tribuunt pronomini, meum: rursus & hi, qui aliquid ei tribuendum esse censent, item hi qui differentiam constituerunt inter totum, & partem, idipsum, quòd hac in conclusione asseueramus, concedere videntur: cùm conclusionem de parte fundi legata, quam gloss. prosequitur, ita accipiant, vt eam videantur intelligere, vbi apponitur pronomen, meum. nam & gloss. quam hi sequuntur, ita id intellexit. Sic sanè Carolus Molinæus & alij idem sequuntur, & probant.

Sexta igitur in eundem scopum sit conclusio. Testatore, qui rem communem pro indiuiso habet, eam simpliciter legante, etiam adiecto pronomine, meum, venit in id legatum, quod post testamentum ab ipsis dominis fuerit rei legatæ adiectum ex altero fundo, vel ex parte socij redempta. Hoc probatur ex Iurisconsulto in dict. l. cùm fundus, notat expressim Cuma. Vincenti. & Pontanus in d. l. serui electione. §. vlti. Carol. Molin. in d. nu. 18. hoc sensit Cynus in d. l. si ex toto. Sicuti eum referunt Alexan. & alij in d. §. vlt. tametsi in hac specie, vbi est adiectum pronomen, meum: & pars sensim legata |

p. 13

censetur, teneant nōnon venire in legatũlegatum id, quod rei legatæ accesserit post testamentum, adiectumq́;adiectumque fuerit à testatore, Bart. & alij quos citaui ad differentiam totius, & partis, in vers. 3. Nihilominùs Bart. in d. l. cùm fundus. huic sextæ conclusioni patrocinari, & fauere videtur. tametsi Alexand. in d. §. vltim, existimet, nihil differre hanc sententiam Cumani ab opinio. Bartol. & aliorum, qui distinxerunt inter legatum totius fundi, & legatum partis eiusdem: cùm verè quoad hoc augmentum accessorium optimè differat.

Septimò: quoties testator, qui dimidiam fundi partem habet pro indiuiso, fundum simpliciter, aut eius partem expressè legauerit, etiam non adiecto pronomine, meum, non venit in legatum altera dimidia pars post testamentum à socio redempta. Pars etenim hæc redempta æquè principalis est, nec alteri est accessoria: idcircò cessat ratio iurisconsulti in dicta l. cùm fundus. Quam ob rem hanc conclusionem tenent Cumanus, Vincenti. Herculanus, & Gulielmus Pontanus in dicta l. serui electione. §. vltim. atq;atque ibi Alexand. dum Cumanum sequitur. probaturq́;probaturque ex Bartol. decisione in dicta l. cùm fundus. & ex his, quæ traduntur ab his, qui præscriptas differentias excludunt, & in eo discrimen constituerunt, quòd accedat aliquid fundo accessoriè, vel ęquè principale. Sed nihilominus, vbi pronomen, meum: non fuerit appositum, etiam in specie huius cōclusionisconclusionis: Contrarium verum esse censent glossa & Doctores, vt fatetur Ripa eos sequutus numer. 10. in dicta l. serui electione. §. vltim. quorum sentẽtiasententia fortassis obtinebit ea ex causa, quòd frequentiori Doctorum consensu sit recepta.

Octaua constat ad hæc conclusio. Quoties Testator fundum habens Communem pro indiuiso, & æquis portionibus fundum, vel eius partem propriam legauerit, adiecto pro nomine,

4

*meum: non venit in legatum altera pars à testatore post testamentum redempta. Sic sanè censet in dicto §. vlt. Accursius, quem sequuntur alij communiter: vti fatentur Socin. Ripa & Iason. Sed ipse Cuma. & qui eiusdem opinionis fuêre hanc opinionem admittunt in rationis adsignatione à gloss. discedentes. cùm Accursius, & sequaces hoc adnotauerint ex l. si ita ff. de auro, & arg. leg. verum. contrariam sententiam veriorem esse existimârunt Iason, & Zasius in d. §. vlti. Carol. Molinæus in d. numer. 18. qui pro se citat Alex. in d. §. vltim. à quo ipse nōnon potui hoc deducere. Ad l. si ita. respondetur, quod mihi adiectio facta fuit à testatore in diuersis rebus, non ipsis rebus legatis: quasi in d. l. si ita. & eius specie adiectio facta fuerit testatori, non autem rei legatæ.

Nona hinc exponitur conclusio. Adiectio à testatore facta post testamentum, regulariter non cedit legatario, siue ad scriptum sit pronomen, meum: siue id omissum fuerit, quoties ea fit in diuersis rebus ab ipsis legatis: non autem ipsimet rei legatæ: sit huius conclusionis exemplũexemplum ex d. l. si ita. ff. de auro & arg. legat. Si ita, inquit Paulus, legatum esset, vestem meam, argentum meum damnas esto dare: id legatum videtur, quòd testamenti tempore fuisset: quia pręsens tempus semper intelligitur, si aliud cōprehensumcomprehensum non sit. Nam cùm dicit vestem meam, argentum meum: hac demonstratione, meum, præsens, nōnon futurum tempus ostenditur. Idem est, & si quis ita legauerit, seruos meos. Hæc iurisconsultus. Siquidem semper intelligitur in dubio res testatoris legata, non aliena: atq;atque ita quoties quis legat seruos, idẽidem est ac si diceret: seruos meos lego: cùm de seruis proprijs, non de alienis sit legatum intelligendum. igitur iurisconsulti sensus huc pertinet, quòd legatum censeri debeat iuxta tempus testamenti, quod demonstrari videtur adiectione pronominis, meum. Nec per hoc negat idem obtinere, vbi simpliciter facta, & cōceptaconcepta sit testantis dispositio: saltem cùm id constet ex aliorũaliorum iurisconsultorum responsis.

Decimò in hac satis cōtrouersacontrouersa quæstione ad defensionem gl. communiter receptæ in d. §. vlt. iuxta Cumani opinionẽopinionem considero ipsius Cumani verba, dum distinguit: an augmentũaugmentum contingens post testamentum fiat personæ, an rebus, vel rei legatæ, vt priori casu augmentum non cedat legatario, sic tamen posteriori. deinde obseruandum esse censeo, quod idem Cuman. Bart. etiam in d. l. cùm fundus. & omnes fatentur augmentum cedere legatario, quoties accessoriè accedit rei legatæ. d. l. si ex toto. & d. l. cùm fundus. non autem vbi est æquè principale ipsum augmentum. hoc etenim fatentur omnes, qui probant distinctionẽdistinctionem totius à parte, & rursus hi qui eādemeandem differentiam im probârunt: atq;atque his tandem præmissis ipse aliter defenderem gl. in d. §. vlt. item & ipsius Cuman. sententiam: quam, ni fallor, verè ita intelligendam esse opinor: vt intelligit Bart. Soc. in d. §. vlt. vt quoties testator pro indiuiso partem habet fundi legati, tunc pars à socio redempta non augeat legatum: quia pars illa personæ accedit, non rei legatæ, nec per testatorem rei legatæ post testamentũtestamentum adijcitur: idcircò res legata manet in eo statu, quo erat tempore testamenti: quo quidem tempore tantùm fuit legata pars dimidia fundi, cui parti non accedit altera. Quod probatur in d. l. cum fundus. & in l. si ex toto. vbi requiritur, quod post testamentũtestamentum per testatorem, aut per alluuionem aliquid sit rei legatæ additum, per actũactum in quam ipsius testatoris. Igitur si quidquam adiectũadiectum non est rei legatæ, id non venit in legatum, etiam si testatori accesserit. Sic sanè defenditur opinio glos. & Communis ex ipso Cuma. & Soc. in d. §. vlt. 2. cōclusioconclusio. quòd si altera fundi pars pro diuiso |

p. 14

ab aliquo possideretur, eaq́;eaque sit empta à testatore post testamentũtestamentum, remotisq́;remotisque limitibus alteri parti addita, venit profectò in legatum per eam rationem, quæ à iurisconsulto traditur in d. l. cùm fundus. qua ratione ita defendendam esse opinionem Communem arbitramur ex authoritate Cuma. & Soc.

Vndecimò ad huc superest explicare, quid respondendum sit, vbi testator legauerit fundum certis constitutis limitibus, eisq́;eisque nominatis: an

7

*quod eidem fundo per testatorem adiectũadiectum fuerit post testamentũtestamentum, veniat in legatũlegatum fundi. & sanè ipse censeo, & id venire: autoritate iurisconsulti in d. l. cùm fundus. & ex his, quæ superiùs adduximus in initio huius cap. vers. eadem ratione. nec enim refert consignatio limitũlimitum, aut confiniũconfinium quoad decisionem. d. l. cùm fundus. cùm ea fiat causa demonstrationis: c. forus. de verb. sign. non autem restrictionis, nec ampliationis. Nam & quoad d. l. serui electione. §. vlt. itidem non refert, quòd legatum fundi fiat certis cōstitutisconstitutis limitibus: siquidem nihilominùs tantum continetur sub legato ea pars, quæ eo tempore erat testatoris: secundum Alex. Aret. Ias. & alios in d. §. vlt. Bal. in l. cùm alienam. col. vlt. C. de lega. Bald. & Paul. in l. 1. C. qui testa. facer. pos. Hoc ipsum probatur ex Angeli Perusini sentẽtiasententia superiùs adducta in materia, & specie iurisdictionis concessæ, quæ ex prænotatis satis constat, ac comprobatur. Nam si Princeps ipse, cui tantùm, & verè præiudicium ex adiectione fit, territorio alicui cũcum iurisdictione concesso, etiam certis nominatim adscriptis limitibus, partem aliquam addiderit, & in ea censetur addita, concessaq́;concessaque iurisdictio: cùm alteri non fiat ex hoc præiudicium principale. Quam ob rem secus esset respondendũrespondendum, quoties præiudicium alteri inde procederet, ac fieret: tunc etenim minimè posset iurisdictio in augmento exerceri.

Duo decimò ex his apparet, veram esse primam illationem, quāquam hoc in capite cōstituimusconstituimus. Nam cùm ab eodem principe, qui iurisdictionẽiurisdictionem concesserat in castro certis cōstitutisconstitutis limitibus, nōnon fuerit quidquam eidem additũadditum territorio, nec ex eius consensu, saltem tacito: profectò minimè censendum erit, iurisdictionem vltra fines ab initio designatos extendendam fore, etiam vbi ageretur de ipsius tantùm principis præiudicio. Quod si alterius ius ex augmento lædi contingeret: tũctunc nec principis consensus quidquam suffragaretur ad damnum inferendũinferendum illi, cui princeps ipse iure lædere non potest.

Cæterùm præterea, quæ superius de interpretatione testamentorum ad propositam de concessa iurisdictione quæstionẽquæstionem explicuimus, expedit admonere lectorem, an concesso castro, vel concessa vrbe cum iurisdictione à principe sit itidem concessum territorium aliquod, vel tantũtantum possit iurisdictio exerceri ad vsq;vsque ipsius castri (quod aiunt) stillicidia? & sanè vbi ipsi ciuitati, vel castro territorium ad hæret omninò, constat ex præmissa concessione translatũtranslatum esse ius iurisdictionis, meri, & misti imperij in eundem districtum, & territoriũterritorium: quemadmodum traditum à nobis est in c. 1. huius operis, nu. 10. quo in loco etiam multa de hac re, compendio tamen scripsimus, quibus illud modo adijcimus, maximè esse obseruanda ipsius cōcessionisconcessionis, & beneficij, ac priuilegij verba, vt ex his possimus conijcere, quid in ipsam concessionem venerit.

Covarrubias ...: Opera Omnia

Ex Capite sequenti.