Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT XXII.

QVanuis publico instrumẽtoinstrumento fides sit omninò adhibẽdaadhibenda, etiam mortuo tabellione, qui illud confecerit, ac mortuis testib. qui illius cōfectioniconfectioni præsentes fuerint. ca. vlt. & pen. de fide instr. notat Dec. per text. ibi in c. 2. eo. tit. col. 1. regia l. 55. tit. 18. par. 3. scriptura tamen priuata non probat, nec fidem facit l. instrumenta. l. rationes. l. exẽploexemplo. C. de prob. Authen. si quis. C. qui potiores in pig. habe. Auth. de instru. caut. & fide. §. verò quisquam. collat. 6. tex. singu. in d. c. 2. Ad cuius quæstionis, & tractatus veram diffinitionẽdiffinitionem prænotandũprænotandum est, sufficientem fore probationẽprobationem, vbi scriptura priua

1

*ta producitur, si testes etiam duo, etiam nōnon subscripti deposuerint de tenore priuatæ scripturæ, ac de contentis in ea asserentes, eam rem gestam fuisse, ac contigisse eo pacto, quo scriptura ipsa enarrat. Hoc etenim ipsum est, rẽrem gestam probari ordinaria probatiōeprobatione, ac legitima per testes, quemadmodũquemadmodum præmittunt Abb. 2. col. Imo. & omnes in d. c. 2. arg. l. in exercendis. C. de fide instru. notat Bar. in Auth. & si cōtractuscontractus. C. de fide instru. cuius verba multùm commendat Baptista de S. Seueri. in l. admonendi. conclusi. 10. ff. de iureiurand. Fol. 7. Quandoq;Quandoque tamen testes nōnon deponunt de cōtentiscontentis in scriptura, sed quod viderint illāillam scriptam, vel subscriptāsubscriptam à partib. aut ab eo, contra quẽquem producitur: & hæc est propria testiũtestium recognitio, de qua statim multa dicturi sumus: probaturq́;probaturque ex glo. & Bart. in d. Auth. & si contractus. Alex. consil. 123. nu. 5. lib. 1. & consi. 181. libr. 2. & consi. 76. lib. 3. col. 1. Hippo. in rub. C. de probationi. nu. 299. Non enim est satis testes vtcunq;vtcunque legitimos dicere, se certò scire, illāillam esse scripturam manu Titij scriptam, nisi dixerint, hoc scire, quia viderunt illam per Titium scribi, quod ex mente eorundẽeorundem authorum cōstatconstat, & Socin consi. 274. col. 10. lib. 2. Alex. consi. 150. lib. 5. col. 5. Aret. cōsiconsi. 64. Paulo Parisi. consi. 55. nu. 13. lib. 4. Ripa in d. l. admonendi. nu. 104. idẽidem probat regia l. 110. titu 18. parte 3.

Primùm igitur vnica sit de chirographo in hunc modum concepta conclusio. Priuata scriptura, quæ chirographum est, fidem plenam facit, si probetur, eam ab eo contra quem producitur, scriptam aut subscriptam fuisse. Probatur hæc

2

*conclusio in l. scripturas. C. qui potio. in pign. habeantur. idem notat glo. communiter recepta in d. c. 2. quæ sensit idem esse, quoties scriptura priuata scripta sit ab aliquo extraneo, mādatomandato tamen illius, qui per eam obligatur, licet ipse non subscripserit: quod tenent Imol. nu. 8. & Felin. num. 5. in dicto c. 2. hoc ipsum intelligentes, verum esse, quando testes deponererent, ac testificarentur, chirograhum aut scripturam illam priuatam scriptam fuisse à Sempronio mandato Titij testibus ipsis præsentibus. Idem notat Roman. consil. 204. & probatur lege regia 114. & 118. aliàs 119. titulo 18. parte 3. Roman. tamen. & Imola, ac Felin. exigunt in hoc casu, quod testes subscripserint dicentes, & scripto asseuerantes, illam scripturam fuisse à Sempronio scriptam mandato Ti|

p. 140

tij. Idem tradit Ripa in d. l. admonendi. nu. 105. scribit verò ipse, tunc adhuc exigi cōparationẽcomparationem literarum ipsius Sempronij scribentis, aut qui illam scripsit, cuius opinio in hoc aduersatur Imol. in dicto nume. 8. & Ioann. Baptistæ à Sancto Seuerino in dict. l. admonendi. conclusio. 17. & 18. qui expressim voluêre, scripturam istāistam priuatam modò, & authoritate prædicta comprobatam, fidem plenam facere absque alia literarum comparatione: quemadmodum & ipsa gloss. sensit in dict. cap. 2. atque ita regia lex erit intelligenda secundum ea, quæ ab Imola, Roma. & Fel. traduntur, & inferius examinantur. versi. 4.

Probatur verò, priuatam scripturam ab eo, contra quem producitur, scriptam fuisse, vel subscriptam, per eius propriam confessionem, & recognitionem. d. l. scripturas. part. 1. l. Publia. ff. depositi. l. cúm de indebito. ff. de proba. & lege regia 118. aut 119. ti. 18. part. 3. quemadmodũquemadmodum ipse latiùs tradidi in lib. 2. varia. reso. c. 11. nu. 4. quæ hoc in loco non repeto, cùm eadem in his, quę publica fecerim, repetere minimè cōstituerimconstituerim.

Secundò hoc ipsum poterit constare, si testes subscripti, vel inscripti, aut qui præsentes fuerint dum scriptura conficiebatur, eandem recognouerint ea quidem recognitione, cuius paulò ante meminimus ex glo. & Bart. in dict. l. & si contractus. & deinde accesserit literarum cōparatiocomparatio, quod omnes fatentur: Testium autẽautem numerus requiritur ex tribus, qui testificentur, se vidisse illam scripturam scribi ab eo contra quem producitur, licet ab eo subscripta nōnon fuerit. text. in Authen. de instrument. cautela, & fide. §. si quis igitur. & di. l. scripturas. quandoque maior numerus requiritur, iuxta distinctionem traditam in l. vltim. & Authentic. ibi

3

*dem addito. C. si certum petat. Nec requiritur, quod hi testes sint masculi: vt apparet in dicto §. si quis igitur. notant in specie Felin. in dicto cap. 2. de fide instrumen. 2. col. idem in ca. quoniam. 3. fallentia. de testib. Ripa, post Iasonem in dict. l. admonendi. nume. 104. Hic igitur secundus probationis modus erit satis expeditus: in quo conueniunt omnes, vt fatetur IoānesIoannes Baptista in dicta l. admonendi. conclusione 4. regia verò lex. 118. titul. 18. parte 3. insinuat, duorum testimonium sufficere. ad cuius legis interpretationem est obseruādumobseruandum, quod Spec. titul. de instru. editione. §. nunc dicendũdicendum. scribit, iure canonico sufficere in priuata scriptura duos testes, quicquid sit de iure ciuili. Imò & idem esse iure ciuili probare conatur AlexāAlexan. in consi. 181. col. 2. lib. 2. nisi contractus excedat libram auri. l. vlt. C. si certum petat. Authen. de instr. cautel. & fide. §. si quis igitur. Quo in loco §. vltim. probatur alioqui sufficere duos testes. Nihilominus ipse video, nullam in hoc debere constitui differentiam inter ius canonicum, & ciuile: secundum Panor. & Fel. col. 2. in d. c. 2. de fide instrum. qui post alios ibidem. Bart. in d. l. scripturas. Baptista de S. Seuerino, Ripa, & Ias. nu. 88. indistinctè requirunt tres testes ad comprobationem priuatæ scripturæ, quoties non deponunt, nec testificantur de veritate contractus: sed quod illa scriptura fuerit per Titium scripta. horũhorum equidem opinio cōmuniscommunis est: quę tamen in d. §. si quis igitur. non probatur: cùm inibi tractetur de contractu excedente libram auri. Nec itẽitem in d. l. scripturas. quia ea constitutio in alia est constituta specie, de qua paulò postacturi sumus. Idcircò verior est opin. Alex. asseuerantis sufficere duos testes in cōtractucontractu nōnon excedente librālibram auri. Regia verò lex eo amplior est, ꝙquod in qualibet priuata scriptura cẽsetcenset, satis esse, ꝙquod duo testes ad eius cōprobationemcomprobationem testificẽturtestificentur respondentes, eam scriptam fuisse ipsis præsentib. ab eo, contra quẽquem producitur in iudiciũiudicium, aut ab alio eius mandato, & accesserit literarũliterarum cōparatiocomparatio iuxta ea, quæ in hoc vers. secundo respondimus.

Tertiò probatur, scripturāscripturam priuatam, quæ subscriptionem habet obligati, subscriptam fuisse ab eo, contra quẽquem producitur testimonio trium testium eidẽeidem subscriptorũsubscriptorum, proprias subscriptiones recognoscentium, qui testificantur, illāillam ab

4

*eo subscriptam fuisse: nec in hoc casu requiritur cōparatiocomparatio literarũliterarum, cũcum habeat subscriptionẽsubscriptionem partis, & testium: sicuti notant Bart. in d. l. admonendi. cōmunitercommuniter ibi receptus: & in d. ca. 2. de fide instr. text. optimus in d. l. scripturas. & in Auth. de instr. caut. & fide. §. si quis igitur. & seq. Sic neq;neque in hac specie sufficit sola comparatio literarũliterarum, secundũsecundum Abb. nu. 5. Imol. nu. 10. Fel. col. 2. Dec. 3. in d. c. 2. Alex. in d. l. admonen. nu. 31. quod ratione probatur: quia constat idem esse, quod scriptura priuata, alterius scripta manu, subscripta sit à Sempronio, contra quem producitur, vel sit eiusdem Sempronij manu scripta, licet ab eo subscripta non sit. text. in d. l. scripturas. in parte prima l. cùm antiquitas. §. cùm aũtautem. C. de test. notat Bar. in l. cũcum tabernam. §. idẽidem quæsijt. ff. de pig. RōRom. cōsiconsi. 303. Fel. in d. c. 2. nu. 7. Regia l. 31. tit. 13. par. 5. sola verò cōparatiocomparatio nōnon sufficit, qñquando chirographũchirographum est scriptũscriptum ab eo, cōtracontra quẽquem ꝓduciturproducitur propria manu, & subscriptũsubscriptum à testib. Auth. de instru. caut. & fide. §. sed si quis. Igitur nec erit sufficiens in p̃sentipresenti casu, qñquando fuit subscriptũsubscriptum à partib. simul & à testib. atq;atque ita ipse verāveram esse censeo Abb. & aliorũaliorum sententiāsententiam: tametsi contrariũcontrarium teneātteneant Ant. in d. c. 2. & Bart. in l. at si contractus. C. de fide instr.

Quartò comprobatur authoritas & fides priuatę scripturę, scriptę ab eo, contra quẽquem producitur, nōnon tamẽtamen ab eodẽeodem, sed à trib. testib. subscriptæ, ꝑper eorundẽeorundem testiũtestium recognitionẽrecognitionem, & simul literarũliterarum cōparationẽcomparationem. Bart. in d. l. admonẽdadmonend. nu. 26. Abb. 3. col. Fel. 1. Dec. 2. in d. c. 2. Rip. in d. l. admonen. nu. 10. scribens, hoc ipsum tenere gl. Bar. & CōmunẽCommunem in d. Auth. at si cōtractuscontractus. probat idem gl. |

p. 141

in d. §. si quis igitur. cui tandem opin. maximè refragatur tex. in d. §. sed & si quis. dum ibi respondetur, satis esse ad probationẽprobationem huius scripturę, ꝙquod testes proprias subscriptiones recognouerint, & eis testimoniũtestimonium exhibuerint. QuāobremQuamobrem licet in hac specie nōnon sufficeret sola literarũliterarum comparatio, ad probationem huius priuatæ scripturæ: sufficit tamẽtamen trium testiũtestium subscriptorum recognitio: & ideò aduersus Bar. opin. est authoritas gl. in d. c. 2. Io. And. Host. & Imo. ibi nu. 7. eiusdem Imo. & Roma. in l. nuda ratio. ff. de don. Rom. Alex. nu. 31. Curtij Iunio. nu. 35. Iaso in rep. nu. 88. in d. l. admonend. qui fatetur, hanc opin. CōmunemCommunem esse, quam & AlexāAlexan. sequitur in consi. 181. colu. 1. & 2. lib. 2. idem consi. 239. nu. 6. quæ quidem opinio fortiori ratione procedit iure regio ex d. l. 119. titu. 18. part. 3. nec pro Bart. vrget aliqua congrua ratio in hoc casu, in quo testes ipsi subscripserũtsubscripserunt, nec possunt falli in propriarũpropriarum subscriptionũsubscriptionum recognitione. Scio tamen receptam fuisse à plerisq;plerisque Bar. opi. à qua non esse recedendum in iudicando asserunt Aret. cōsiconsi. 66. & Soc. consi. 274. lib. 2. col. 9. atq;atque ideò existimarẽexistimarem, posse procedere sententiāsententiam eiusdẽeiusdem Bar. vbi testes nōnon fuêre subscripti, hoc etenim casu sola ipsorũipsorum testiũtestium recognitio non est sufficiens absq;absque comparatione, nec probat, etiamsi à parte sit scriptura subscripta. Nam sicut possunt falli testes in scriptura, ita & in subscriptione. Quod constat in d. §. sed & si quis, vbi requiritur subscriptio testiũtestium recognoscentiũrecognoscentium, vel testimoniũtestimonium aliorum, qui de tenore rei gestæ testificentur, id est, ita compositācompositam fuisse scripturam. Deniq;Denique in hoc sensu, & in hoc casu, quem de testib. non subscriptis exposui, opinor ipse Bart. opin. intelligendam fore, quem ad. intellexêre optimè Corneus in cōscons. 58. fol. 2. li. 3. Cur. Iun. in d. l. admonendi. nu. 35. ver. tertius casus, qui asserit, Bar. optimè loqui secundũsecundum hunc sensum, & ab omnibus probari, quanuis qui Bart. opinionem secuti sunt, quiq́;quique ipsam reprobârunt, ni fallor ipse, non satis distinxerint prædictos duos casus, ad defensionem Bart. siquidem qui ab eo discessêre, etiam in hoc secũdosecundo ac posteriori, casu ipsius conclusionem falsam esse opinantur. Etenim Baptista de S. Seuer. in d. l. admonendi. conclu. 9. qui Bart. sequitur in hoc vltimo casu, citat Roma. Imo. & alios à Barto. in eadẽeadem specie discedentes: quibus ad amussim expensis arbitror in priori exemplo, & casu, facilimũfacilimum esse improbare Barto. opinionem. Quia data subscriptione testium, parum refert, priuatāpriuatam scripturam ab eo, contra quẽquem producitur, scriptam vel subscriptam esse: nisi ꝙquod ex subscriptione maior præsumptio oritur: secundũsecundum Abb. in d. c. 2. versi. secundus casus. At in posteriori casu veram esse censeo Barto. sententiam: possunt etenim testes frequenter decipi in recognitione scripturæ priuatæ, per alium non per ipsos subscriptæ aut scriptæ ipsis præsentibus: sicuti Bart. admonet in d. Auth. at si contractus. & in d. l. scripturas. C. qui pot. in pign. habe.

Hæc verò, quæ hactenus tradidimus, obtinent in actione personali, vel vbi agitur contra ipsum in priuata scriptura contentũcontentum, aut eius successorem. Nam vbi agitur hypothecaria cōtracontra tertium possessorẽpossessorem, & adducitur priuata scriptura

5

*habẽshabens priorem hypothecam, contra instrumẽtuminstrumentum publicum habens posteriorem: non præfertur agens ex priuata scriptura, etiamsi fuerit recognita per eũeum, qui ex ea obligatur, nisi etiāetiam simul recognita sit à trib. testib. qui eidem subscripserunt. Quemadmodum extat elegans decisio l. scripturas. C. qui pot. in pig. hab. cui cōuenitconuenit regia lex 31. tit. 13. part. 5. Quibus omninò sunt ex earundem cōstitutionũconstitutionum mente, & sensu aliquot aptanda, quæ oportune subseruiũtsubseruiunt huic tractatui.

Primùm illud constat, exigi ab eadem lege tres testes masculos, ita quidem, vt non sufficiant fœminæ. Hoc etenim probatur in d. l. scripturas. ex qua idẽidem adnotârũtadnotârunt Bal. ibi Dec. in d. c. 2. de fide instru. dicens, hanc opin. Communem esse, quam idem Dec. defendit in c. 3. col. 2. de testibus. idẽidem Dec. & ibi Caro. Mol. in l. 2. ff. de reg. iu. num. 32. eandem sequuntur Cremensis singulari. 145. Hippo. singu. 611. Catellianus Cotta in memorabilibus dictio. mulier regulariter. EādemEandem opinionem fatetur Communem esse Andræ. Tiraquel. in legibus connubialib. l. 9. nu. 54. etiamsi ipse ac Fel. in d. c. 2. & in dicto cap. 3. post alios, quorũquorum meminêre, ab opinione Baldi conentur dissentire. Quibus ipse responderem, communem sententiam admittendam fore tantùm in casu & specie dictę l. scripturas. in 2. parte.

Secundò requiritur ab eadem constitutione subscriptio partis præter subscriptionem testium: secundũsecundum Soc. in consi. 274. lib. 2. col. 10. & Anto. Fanensem in tract. de pignor. 5. par. 2. membro. nu. 47. qua in re considerans priorem illius legis partem opinor satis esse, quòd scriptura sit à partib. subscripta, vel scripta: aut ab alio, mādatomandato tamẽtamen illius, qui ex ea obligatur. Quod cōstatconstat ex his, quæ paulò ante explicuimus. EtiāsiEtiamsi Socin. & Fanensis non satis explicent difficultatem istam.

Tertiò necessarium erit, quòd tres testes eidem scripturæ priuatæ subscripti recognouerint proprias subscriptiones. Bald. in d. l. scripturas. Socinus in d. consil. 274. column. 10. Antoninus Fanensis in dict. membro 2. nume. 47. quibus suffragatur, quòd si in actione personali, & vbi per scripturam priuatam non fit præiudicium instrumento publico, hoc requiritur secundum præmissam distinctionem, multò magis idem erit necessarium, vbi per priuatam scripturam præiudicatur publico instrumento, Atque ita vera videtur interpretatio Bald. |

p. 142

licet Paul. Castren. in consil. 134. incipi. in causa ser. Ludouic. libr. 1. teneat hanc trium testium subscriptorum recognitionem non esse necessariam: quia dict. l. scripturas. in 2. parte etiam præmittit, scripturam priuatam esse recognitam à parte: & statuit, quòd licet absque alijs adminiculis tunc contra recognoscentem probaret: non tamen probat contra tertium habentem ius hypothecæ ex publico instrumento, nisi priuata scriptura habeat trium testium subscriptionẽsubscriptionem: eorundemq́;eorundemque virorũvirorum. Quasi differat in hoc hypothecaria ab actione personali. EundẽEundem intellectũintellectum sequitur idem Paul. in l. comparationes. C. de fide instr. nu. 3. qui itidẽitidem in d. consi. 134. in prin. asserit, hypothecam priorem duob. tantũtantum testib. probatam, præferri posteriori. Quod non est satis expeditum, præsertim propter regiæ legis authoritatẽauthoritatem: nam lex. 31. tit. 13. par. 5. expressim probat contrariũcontrarium. Et ideò inde maximũmaximum deducitur argumentũargumentum pro intellectu Bal. Soc. & Fanensis cōtracontra Paul. de Castr. à quo & ipse libenter dissentio, & opinor regiāregiam constitutionem esse intelligendam, & interpretandam ex his, quæ hoc in loco adduximus ad intellectum d. l. scripturas.

Poterit tamen hypotheca prior ex priuata scriptura probari, & admitti contra instrumentum publicum, vbi qui habet instrumẽtuminstrumentum publicum fatetur, priuatam illam scripturam confectam fuisse à parte tempore illo, cuius scriptura meminit. Nec hoc potest dubium videri. Idem erit quoties priuata scriptura antè confectionem publici instrumenti fuerit lecta, recognita, & intellecta per tres testes in ea scriptos, etiamsi subscripti non fuerint. Etenim in hoc casu priuata scriptura præfertur quo ad hypothecam instrumento publico, quemadmodum notant Bal. in consi. 198. lib. 1. 2. col. & Baptista. de S. Seuerino. in repet. d. l. admonendi. conclusione. 13. & 14.

Hinc sanè constat, qua ratione distinguenda sit probatio priuatæ scripturę contra ipsum per eam obligatum, eiusuè successorem, ab illa probatione, quæ ratione prioris hypothecæ necessaria est aduersus tertium possessorem alicuius rei hypothecę suppositę. Et fortassis quispiam opinabitur nōnon temerè, satis esse ad posteriorẽposteriorem effectum, quòd priuata scriptura sit recognita per tres testes masculos eidẽeidem subscriptos, quāuisquamuis non sit à parte subscribente recognita: quasi d. l. scripturas. in 2. parti. non exigat partis subscribentis recognitionem, nos tamen paulò antè in versic. hæc verò. contrariũcontrarium respondimus asserentes, necessariam fore ipsius partis recognitionem, simul & trium testium masculorum, & eidem scripturæ subscriptorum. QuāQuam interpretationem ex eo probamus, quòd secũdumsecundum Paul. de Cast. in d. l. comparationes. & in d. consi. 134. l. prædicta scriptura. in 2. par. præmittat priuatāpriuatam scripturāscripturam fuisse recognitārecognitam à part. ac prætereà id ipsum cōprobamuscomprobamus: quia vbi nōnon agitur de præiudicio instrumenti publici, nec de præiudicio tertij, sed tantùm contra ipsum in eadem priuata scriptura obligatum, dubiũdubium est, & maximè controuersum, sit ne satis sufficiens probatio per recognitionem trium testium subscriptorum absq;absque comparatione literarum: sicuti hoc in capite tradidimus, vers. quarto cōprobaturcomprobatur. Ergò vbi agitur ex priuata scriptura cōtràcontra tertium habentem instrumentum publicum, dubiò procul non debet sufficere trium testium subscriptorum recognitio, etiāsietiamsi testes masculi sint, qua de re cẽseocenseo maturius deliberandum fore. Cæterùm illud est in vniuersum obseruandũobseruandum in ea quæstione, qua quęritur de authoritate, ac fide priuatæ scripturæ, quòd priuata scriptura semiplenāsemiplenam probationẽprobationem inducit, quoties adiuuatur comparatione literarũliterarum

6

* tantũtantum, vel testiũtestium non subscriptorum recognitione: atq;atque ita est intelligenda gl. in d. l. admonendi. quę asserit, priuatāpriuatam scripturam inducere semiplenāsemiplenam probationẽprobationem. Nam id verum est, vbi ea coadiuuatur aliquo auxilio cōparationiscomparationis, vel recognitionis testiũtestium: secundũsecundum Bar. ibi, nu. 26. Baptistam de S. Seuer. consi. 9. Abb. in d. c. 2. de fide instr. col. 3. & Fel. ibi col. 4. Quorum opinio quo ad semiplenam fidem & probationẽprobationem CōmunisCommunis est, teste Ripa ibi nu. 113. etenim licet Barto. & quidāquidam alij existimauerint, quandoq;quandoque plenam probationẽprobationem facere scripturāscripturam priuatam aliquo auxilio munitāmunitam arbitrio iudicis: contrariũcontrarium tamen tenent Imo. in d. c. 2. nu. 10. Ias. in d. l. admonendi. nu. 89. quod verius est. Quod si priuata scriptura, quæ chirographum dicitur, (nam hactenus de hac egimus) nullo munita sit adminiculo, licet non faciat probationem semiplenam, præsumptionem tamen inducit: cùm non sit verisimile, quemquam falsam confecisse scripturam, eaq́;eaque vti. Ita visum est Bartol. in d. l. admonendi. num. 26. quem sequuntur ibi Alexand. colum. 10. Fulgosi. Paul. de Castr. & Ias. num. 89. post Alberic. 2. col. Item Anton. Imola & Abb. 3. colum. in d. c. 2. de fide instr. Quorum opinio cōmuniscommunis est, secundum Cur. Iuniorem in d. l. admonendi. num. 36. & Carolum Molin. in consue. Parisien. §. 5. nu. 11. qui plures huiusce opinion. authores adducit. Eius sane cōstatconstat effectus potissimus ex eo, quod cæteris probationibus paribus ille obtinebit, qui præsumptionem in eius fauorem habet. gl. cōmunitercommuniter recepta in l. si duo patroni. in prin. ff. de iureiur. cui addo ipse Imo. in ca. 2. de in integrum restitutio. super glo. versi. in damnum. Hæc tamen opinio Bart. dubia videtur Curtio Iuni. in d. l. admonendi. numer. 36. & falsa Curtio Seniori ibidem folio 12. colum. 4. versi. ego solus. Carolo Molinæo in d. §. nu. 11. Decio in d. c. 2. nu. 8. & 9. authoritate text. illius, dum tractatur de scriptura priuata nullo communita adminiculo, respondet etenim Roma. Pontifex, hanc non |

p. 143

habere robur alicuius firmitatis. Quamobrem mihi non admodum placet cōmuniscommunis sentẽtiasententia. Hæc diximus de priuata scriptura, quæ chirographum appellatur, multisq́;multisque alijs nominib. dicitur: nũcnunc paucis agam de epistola, de libro rationum, ac de sigillo.

De epistola illud sit absq;absque controuersia, quòd recognita per scribentem probat contra ipsum l. publica. ff. deposi. fatentur Panormitanus & omnes in d. c. 2. de fide instru. quod si negata fue

7

*rit, tunc comparatione literarum facta diligenter iuxta l. comparationes. C. de fide instrum. probabit plenè. Nam in hac specie sola comparatio literarum facit plenam fidem: secundum Bar. in l. nuda ratio. ff. de dona. col. vlt. eundem in dict. l. admonend. nu. 30. cuius opinio cōmuniscommunis est, vt fatentur Felinus in d. cap. 2. num. 17. & Dec. numer. 16. Ripa in d. l. admonendi. nume. 132. & ibi Curt. Iunior. num. 41. quam & AlexāAlexan. sequitur in consi. 58. nu. 1. & consi. 114. libr. 7. idẽidem asserit, eam veriorem esse in d. l. admonen. nu. 38. Mihi tamen hæc sententia non placet quo ad plenam probationem, & fidem: non enim video iuris canonici, vel ciuilis congruam authoritatem, nec vrgentem rationem, quib. hoc probari possit: idcircò potius contrariam opinionẽopinionem admitterem, quam sequuntur Panor. in d. cap. 2. nu. 8. Iason. in d. l. admonendi. nu. 139. & Curt. Iunior nume. 41 eandem Panorm. sententiam sequitur Alex. in consil. 76. numero 8. lib. 3. quamobrem iudices admoneo, hac in re nōnon ita liberum eis superesse arbitrium: imò debere omninò cautè circunstātiascircunstantias perpendere, vt communẽcommunem opi. sequantur. De literarum verò comparatione vltra Bart. in dict. l. admonendi. nu. 24. Alex. Iasonem alios ibi, Pau. de Castr. in d. l. comparationes. post Bald. & alios, lector poterit multa examinare ex his, quæ traduntur per Dec. consi. 615. Matth. de Afflict. decisio 181. Paul. Paris cons. 55. lib. 4. col. 2. Hipp. in rub. C. de probatio. nu. 297. Zasium libr. 2. singulari. respon. c. 25. quibus adde regias leges 117. 118. & 119. ti. 18. part. 3.

De libro rationum receptum est, eum probare contra scribentem. l. quædam. §. nũmulariosnummularios. ff. de edendo. vbi gl. Bart. & alij, idem Barto. & Doctor. in d. l. admonendi. nu. 27. Carolus Mo

8

*linæ. in consuetudi. Parisi. titulo 1. §. 5. nume. 18. quod si dubitetur de scribẽtescribente librum rationũrationum, ad comparationem acceditur, quæ sola in hoc casu fidem facit: quemadmodum Barto. communiter receptus opinatur in dicta l. admonẽdiadmonendi. num. 29. Qua in re aduertere debet iudex, an hæc communis opinio sit seruanda: sicuti de epistola diximus: examinare siquidem debet negotij omnes circunstantias diligenter, de quo Alex. tractat in d. consi 76. nu. 8. li. 3. Pro verò scribente liber rationum non probat plenè l. rationes. & l. exemplo. C. de probat. glo. in dict. cap. 2. & in Clem. 1. §. primo, ver. rationum. de vsuris. quorum opinio communis est vt cōstatconstat ex Barto. & alijs in d. l. admonendi. & Doctoribus in dicto cap. 2. & in d. §. primo, quandoq;quandoque tamen ex libro rationum deducitur probatio semiplena concurrentibus alijs adminiculis, quandoq;quandoque præsumptio quædam: quod iudex obseruare debet exactissimè, vt inde possit arbitrari, quid iure diffinire valeat. tex. optimus in dict. l. rationes. l. instrumenta. C. de probat. tradunt latè Bart. in dicta l. admonend. nu. 27. Iason. num. 111. in repet. Curti. Iunior. nu. 38. & Ripa ibi num. 114. Abb. Imola Felin. num. 21. Decius num. 17. in d. c. 2. de fide instrumen. Carolus Molinæ. in dicto §. 5. num. 18. quandoque tamen libro rationum datur plena fides pro ipso scribente, vbi hoc sit moribus, & consuetudine inductum ex causis certis ac iustis, ob vtilitatem publicam commerciorum Bald. & Salicet. in l. exemplo. C. de probationib. latè Deci. in cap. 1. num. 29. de probatio. argu. tex. in capitul. cùm dilectus. de fide instru. quæ quidem consuetudo non est temerè admittenda, sed tunc demũdemum, cùm aliquot ex causis ac circunstātijscircunstantijs iustificetur: & planè tunc adhuc manebit liberum iudicis arbitriũarbitrium, vt possit hac in cōtrouersiacontrouersia iure, & ęquitate quid iustum fit decernere: quod & post alios adnotauit Ioan. Oldendorpius in tracta. de actionib. classe prima. 8. actione.

Sed sigillo extat tex. in dicto capitu. 2. qui expres

9

*sim probat, scripturæ priuatæ fidem adhibendam fore, vbi illa sit munita sigilli authentici authoritate. Quo in loco glo. scribat, eam decisionem non procedere in sigillo priuato. Quia priuatum sigillum non magis operatur, quàm subscriptio priuata, quæ indiget recognitione Bart. Alberi. & alij per tex. ibi in l. si procuratorem. ff. de procurat. l. fideiussorib. §. pater. ff. de pignorib. imò ex Panor. & alijs in d. ca. 2. oportet probare, quòd sigillum fuerat appositum ex voluntate illius, qui dicitur sigillasse. Nam licet ipse Panormita. voluerit, quòd priuatum sigillum pręsumatur appositũappositum voluntate ipsius cuius est, & idem notauerit Bald. in l. 1. ff. quem admo. testam. aperi. & in dict. l. si procuratorẽproocuratorem. 3. quæst. tamen vbi priuatus recognoscens proprium sigillum, negauerit fuisse id eius voluntate impressum, adhuc non videtur hæc suffi ciens, & plena probatio: authore Alberico in d. l. ad finem. & in dicta l. si procuratorem. 2. colum. argum. l. 1. §. sed ne furandi. C. de latina liber. tollen. & cap. tertio loco. de probatio. Nisi quis negaret sigillum illud esse proprium, & posteà conuictus diceret non fuisse impressum eius consensu: hoc etenim casu fidem faceret sigillum contra ipsum. arg. tex. in Auth. contra qui propriam. C. de non nume. pecu. quod Carolus Molinæ. notat in d. §. 5. nu. 12. qui censet, posse multis ex coniecturis pręsumi, sigillũsigillum appositum fuisse volũtatevoluntate & cōsensuconsensu illius, cuius |

p. 144

est: præsertim cùm agitur de sigillo publico, & Authentico, quod solet publica authoritate tradi, & committi viro probo ac fide digno, vt ab eo diligentissimè custodiatur. & nomine committentis imprimatur: aut tandem in loco publico diligenter seruatur, vt ibi literæ sigillentur publica fide: posset tamen Abb. opinio quo ad sigillum, etiam priuatum obtinere, vt inde præsumptio quædam iudicis arbitrio vrgens adsumatur. Nec vbi constat de sigillo est necessaria subscriptio, nisi aliud consuetudine fuerit, vel legibus institutum: sicuti Felin. & Dec. tradidêre id dicto cap. tertio loco. colu. 1. quibus adde quæ notat Rebuffus in tract nominationum. quæst. 10. numer. 20. & Alexand. in l. quæ dotis. colum. vlt. ff. soluto matrimon. qui tenet eandem opinionem, quam Antoni. & Dec. in dicto capitu. tertio loco. tenuerunt, eam intelligentes, quoties agitur cōtracontra ipsum sigillantem. Nam alioqui præter sigillum necessaria est subscriptio notarij. secundum Speculat. titul. de instrumen. editione. §. instrumẽtuminstrumentum ergò publicum. Felin. in capitul. post cessionem. numer. 7. & 9. vbi vtranque conclusionem probat. notant Rebuffus in dicto numero 20. Guido Papæ. q. 175. & quæst. 481. & hæc est communis opinio Doctor. in dicto capit. post cessionem. & in dicto capitulo tertio loco. vbi est tex. pro Antonij, Decij & Alexand. conclusione.

Quod sigillum dicatur Authenticum præter alia, quæ traduntur in dict. cap. 2. explicat Rebuffus super leges regias parte prima titul. de literis obligatorijs articul. 1. glo. 7. Speculat. titulo de procurato. §. Ratio autem formæ. versicu. item quòd non est sigillum. Bart. in dicta l. procuratorem. text. optimus in l. 114. tit. 18. part. 3. quibus adde gloss. Abb. Francum, & Dec. in c. significauit. de appellat. In hac regia Castellana Republica regium sigillum cancellario eius custodi committitur: est etenim in huius sigilli custodia maxima equidem authoritas. l. 13. tit. 18. part. 4. l. 1. titu. 8. lib. 2. ordina. quód & in regno Franciæ, atque in Neapolitano fit: vt constat ex Philippo Probo in scholijs ad Cosmam in pragmat. Sanctione. titulo vltimo verbo, duximus, & Matthæo decision. Neapol. 21. nume. 9. & decisio. 253. vbi probat, sigillum regium esse substantiam regiarum literarum: idem voluit Andræ. Isernia in c. 1. de prohi. feudi alienat. per Lotharium tex. optimus in l. Tribunus. §. vlt. ff. de testament. milita.

Covarrubias ...: Opera Omnia

THEMA CAP. XXII.

SVMMARIA.