Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

CAPVT XXV.

PROXIMO in capite attigimus, an pendente nullitatis causa sit aliquid nouandum, possitue nouari, & obiter præmisimus, quandoq;quandoque executionem sententiæ impediri per nullitatis exceptionem: id verò hac in parte latiùs examinare constituimus ex eo, quòd passim practicis obuium sit, & ad cuiusdam regiæ constitutionis intellectum maximè conducat. Constituenda igitur est conclusio quædam in hunc sanè modum. Sententiæ executio nullitatis exceptione non aliter impeditur, quàm si ea probari, expediriq́;expedirique summariè, atq;atque intra breue tempus possit. Nam cùm sententia transierit in rem iudicatam, & eius executio sit summatim agenda, nihil est admittendum ad eāeam impediendam, quod altiorẽaltiorem indaginem requirat. l. à diuo Pio. §. si super rebus. ff. de re iudica. Idcircò conclusionem istam iure veram esse opinantur Rot. iudices decisio. 280. in nouis. Bart. & omnes in l. 4. §. condemnatum. ff. de re iudic. Bald. in l. ab executore. num. 7. C. quorum appellat. non reci. Franc. in capitul. dilecto. de appellat. q. 10. Matth. Afflict. decisio. Neapolita. 283. textus optimus & illic Doctor. in l. vltima. C. si ex falsis instrument. quam opinionem Communem esse testantur Alexand. in consilio 33. num. 9. libr. 1. & Sebastianus Vantius in tractatu de nullitatibus, capitulo quot, & quibus modis nullitas proponi possit, numero 32. Idem fatentur Alexander, Iason, & Iuniores in dicto §. condemnatum. colum. 1. & 2. præsertim Franciscus à Ripa. Quibus ad de Rebuffum parte 1. super leges regias. titu. de sent. execut. artic. 7. gloss. 10. num. 4. qui num. 8. asserit, in regno Franciæ non posse nullitatem proponi, nec tractari absq;absque appellatione. Eandem legere quispiam poterit in tractat. de supplicationibus, artic. 7. gl. prima, vbi tradit, an in eodem regno admittatur nullitatis allegatio contra sententiam principis, eiúsue supremi senatus: pungitq́;pungitque ibidem, an id iure communi probari possit. Ex his apparet, quanam ratione intelligendus sit text. in dict. §. condemnatum. l. si expressim. ff. de appell. c. 1. de re iudic. clem. pastoralis. eo. titul. l. 1. C. quando prouo. non est necess. l. 1. C. si à non comp. iud. quibus probatur, sententiam nullam nōnon habere vires nec effectum sententiæ, nec esse mandandam executioni. Id enim verum est, modò summariè, & statim probari valeat ipsa nullitas: secus autem respondendum erit, quoties hęc exceptio longius examen requirat.

Huic verò conclusioni est & altera subijcienda, quæ manifestè dictat, non esse impediendam executionem trium sententiarũsententiarum conformium, per exceptionem nullitatis. Hæc constat in Clem. 1. de re iudic. cuius decisio eam rationẽrationem habet, quod latis trib. sententijs, quæ sunt sibi ipsis cōformesconformes maxima oriatur calumniæ præsumptio aduersus volentem exceptione nullitatis earum executionem impedire. Etenim vehemens admodum est præsumptio pro illa sententia, quæ per appellationem, aut supplicationem suspendi non potest, iuxta ea, quæ traduntur in c. in præsentia. de renun. & in cap. quoniam contra. de probat. Sic regia lege sancitum extat, sententiam in secunda instantia reuisionis latam apud suprema regis tribunalia, tradendam fore executioni, non obstante nullitatis exceptione, aliaue oppositione quacunq;quacunque. l. 25. tit. 3. lib. ordin. 2. & l. 44. in pragmaticis Regum Catholicorum. Idem adnotauit Guido Papæ. q. 50. scribens, non impediri executionem apud Gallos sententiæ latæ in parlamento principis, etiāetiam in prima instantia, per exceptionem nullitatis. Quia illa adhuc pendente supplicationis iudicio executioni tradenda est, more, atq;atque vsu forensi eiusdem regni. Regia verò lex apud nos hoc ipso æquissima est, quòd ea sententia non possit per appellationem, aut supplicationem suspendi. Sed & in eo casu, quo sententia prima, lata in prætorio Regis, mandando foret executioni, non obstante supplicatione, quæ admittenda est absque præiudicio executioni sub cautione idonea peragendæ: item & in eo similiter casu quo secunda sententia sub eadem cautione traditur executioni non obstante supplicatione secunda, quæ ad ipsum Regem proponitur, de quibus tantisper tractaui. c. 23. nu. 8. posset optimè admitti vsus ille forensis, cuius Gui. meminit in d q. 50. vt minimè impediatur executio sententiæ per exceptionem nullitatis.

Potissimùm hoc placet, quia in prætorio principis, quoties nullitas opponitur contra processum ipsum in prima, vel in secunda instantia, ex eo, quòd ordo iuris non fuerit seruatus, etiāetiam si iam sit conclusum in causa, admittitur opponens nullitatem ad allegandũallegandum, & probandum intra certum diem, vt fiat reparatio eorũeorum, quæ videntur minus solenniter facta fuisse, & habentur rata ea omnia, quæ acta sunt iuris ordine non seruato, aut quandoq;quandoque iterum repetuntur, iuxta gloss. & illic Docto. in l. mutari. ff. de procu. notant in specie ista, & expressim Matthæ. Afflict. decis. 262. col. vlt. & Guido Papæ in d. q. 50. Quibus illud est adijciendũadijciendum. Plures posse contingere defectus in ea cognitione causarum, quæ apud suprema principum tribunalia expeditur, ex quibus non debet ita facilè censeri processus nullus, ac si factus esset apud iudicem aliquẽaliquem inferiorẽinferiorem: quemadmodũquemadmodum Rebuff. tradit in dict. tractat. de supplicationibus. articul. 7. in glo. prima, qui alios allegat, præsertim Innocentium & FelinũFelinum in capitul. in causis. de re iudicat. Afflict. decis. 283. Parisi. consilio 218. libro primo. Regia verò constitutio |

p. 161

& Clementis Papæ respōsioresponsio sunt non ita in distinctè intelligendæ, sed aliquot expositis interpretationibus ad earum expeditiorem intellectum, facilioremq́;facilioremque praxim, vt verè appareat, quando nullitatis exceptio impediat executionem trium sententiarum conformium, aut eius, quæ vltima est in regio prætorio, quæque supplicationem non admittit.

Primùm igitur sunt qui censeant, aduersus tres sententias conformes admittendam esse nullita tis exceptionem ad impediendam executionẽexecutionem, vbi nullitas ipsa notoria est, & euidens ex actis. Huius opinionis authores sunt Oldra.

2

*consil. 106. Bald. in l. 1. C. ne liceat tertio prouoca. Card. & Boni. in d. Clem. 1. de re iudica. Francus in c. dilecto. de appella. q. 52. Corneus consil. 204. 2. libr. Imol. in l. de pupillo. §. qui opus. ff. de noui oper. nunciat. Domini. consil. 24. Iason consil. 44. col. 1. libr. 3. Gratus consil. 72. cons. 80. & consil. 85. col. 1. rursus idem Domini. consi. 95. col. 1. text. optimus, & illîc Felin. in c. inter cæteras. de re iudic. Ias. in l. 1. nu. 8. ff. de noui oper. nunciat. idem Iason. in lege si is, ad quẽquem. colum 3. ff. de acquiren. hæredita. Curtius Senior consi. 59. col. 6. Curti. Iunior in l. sub prætextu. C. de transactioni. Alcia. libr. 1. de verb. signifi. colum. 21. Aymon in consi. tertio colum. 1. Ioan. ab Amicis in consi. 128. quorum opinio Communis est, cui videtur suffragari text. in l. veteres. ff. de itinere, actuq́ue priuat. Ex quibus (vt propriè tot authorum mentem explicemus) constat, non idẽidem respondendum fore, vbi nullitas quæ obijcitur, offertur cum probatione statim, & in continenti, vt aiũtaiunt, assumenda: & quæ hoc modo offertur: nam etiam hac nullitate ita opposita, non impeditur executio trium sententiarum conformium: vt resoluunt Alex. Iason & apertiùs Ripa in leg. 4. §. condemnatum. num. 15. ff. de re iudic. alioqui si nullitas, quę obijcitur atq;atque offertur cũcum probatione ipsa, statim & in continenti assumenda, impediret executionem trium sententiarum conformium, profectò parum vtilitatis induceret dict. clemen. constitutio, ac ferè nullam vim maiorem tribuisset tribus sententijs conformibus quàm vni, quæ transisset iam in rem iudicatam, iuxta ea quæ in initio huius capitis adnotauimus.

Vnde opinio quorundam, qui dubitârunt, admittendam fore exceptionem notoriam & euidentem nullitatis contra tres sententias conformes, ad impediendam earũearum executionem, vt dubitare visus est Imol. in d. Clem. 1. col. 4. Ro. in singul. 291. & iuniores quidam in d. §. condemnatum. est accipienda in hunc sensum, vt procedat, quoties nullitas non est notoria ex actis, sed aliũdealiunde. Atq;Atque hæc item sunt maximi momenti ad intellectum regiæ constitutionis, tametsi Gu. Papæ in d. q. 50. senserit, nōnon esse impediendam executionem sententiæ latæ in regio prætorio, quoties ea est executioni mandanda cautione data, pendente adhuc supplicatione, propter exceptionem nullitatis, quæ euidens sit ex actis.

Secunda constat interpretatio, vt admittenda sit nullitatis exceptio ad impediendam executionem trium sententiarũsententiarum conformium, quoties executio semel facta, minimè posset retractari, quod notant Card. in dict. Clem. 1. col. 2. Bald. in l. si feriatis. ff. de arbitr. Roma. in singu. 291. Paulus de Castr. Alex. Ias. & Ripa. nume. 21. in d. §. condemnatum. ex Cyn. & Bald. in l. ab executione. C. quorum appe. non recip.

Tertia nihilominus constituitur ad eandem constitutionem conclusio, secũdumsecundum quam, in pœnis, quæ postmodũpostmodum reuocari ac retractari pos

3

*sunt, etiam in criminalibus causis, & quæstionibus tertia sententia primis conformis, non obstante nullitatis exceptione tradi debet executioni. Hanc conclusionem exponit glo. in d. Clem. 1. cōmunitercommuniter inibi recepta, ver. quamuis.

Ex qua & illud solet sæpissimè adnotari, quod licet alio qui dictio, Alius, implicet similes causas, & qualitates, cap. sedes. de rescript. gl. in l. si fugitiui. C. de seruis fugitiuis, tamen si adijciatur dictioni vniuersali, complectitur quascunq;quascunque etiam dissimiles qualitates, sicut eiusdẽeiusdem gloss. memores responderunt Imol. ibi Panor. in consil. vlt. lib. 1. Soc. consil. 3. col. vlt. lib. 3. atq;atque ita Romæ sententia pronunciatum fuisse, asserit Ludo. Gome. in reg. de triennali. q. 2. & licet Fel. in d. c. sedes. col. 7. & Iason in l. si vnus. in fine principij. ff. de pactis. videantur dubitare, an vera sit prædicta communis adnotatio. Decius tamen in d. c. sedes. eam defendit, vt saltẽsaltem procedat iuxta materiam subiectam, & perpensa diligenter ratione legis, & ipsius dispositionis, de cuius interpretatione tractabitur.

Quartò animaduertendum est, non esse necessarium ad effectum dictæ clementinæ constitutionis, quòd tres conformes sententiæ latæ fuerint successiuè absq;absque alterius dissimilis media pronunciatione, cùm satis sit, eas latas fuisse in eadem causa, secundum Panorm. & Barb. declaratione decima, in d. clem. sicuti nec sufficeret vna sentẽtiasententia lata simul à tribus iudicibus, vt illic explicat Boni. col. 2.

Quintò est eadẽeadem cle. constitutio intelligenda etiāetiam in tribus sententijs interlocutorijs. Nam tradentur executioni, si fuerint conformes nōnon obstante nullitatis exceptione. glo. ibi communiter probata in d. clem. 1. Alex. in rub. ff. de re iudic. Fel. in eadem rub. col. 5. Rota in nouis. 113. Abb. in c. causam matrimonij. de offic. deleg. col. 2. tametsi alioqui regulariter appellatione sententiæ intelligendum est diffinitiua, non de interlocutoria. gl. Abb. & Felin. in c. cùm olim. de testibus. glo. item in l. 1. §. Biduum. ff quan. appell. sit. Obtinet ergo hæc quinta conclusio propter eandem rationem, quæ deducta |

p. 162

ab eiusdem constitutionis mente planè probat, idem esse respondendum in sententijs interlocutorijs, quod & in diffinitiuis, præsertim quia & verba ipsius constitutionis id ipsum significant, dum in parte prima simpliciter sententiæ meminit, in secunda verò expressè de diffinitiua respondet.

Sextò illud in controuersiam venit, an tres sententiæ conformes sint exequẽdæexequendæ, an differenda earum executio propter exceptionem nullitatis obiectæ à tertio, qui non litigauit, nec fuit per eas condemnatus. Quam quæstionem superiùs examinauimus. c. 15. num. 9.

Septima his accedit non omninò aliena, imò satis concinna interpretatio, vt executio suspendi debeat, si aduersus tertiam sententiam alijs omninò cōformemconformem obiecta sit nullitatis exceptio, ex eo, quòd iudex, qui eam pronunciauit, non habuit iurisdictionem ad cognitionẽcognitionem causæ, nec ad eius diffinitionẽdiffinitonem: quasi hic defectus ad eò sit potens, quòd impediat trium sententiarum conformium executionem, quemadmodum in specie ista tenuerunt Anch. & Abb.

4

*in d. cle. 1. de re iud. Dom. in consil. 24. col. 5. Fel. in c. ea quæ. col. 2. de re iud. idem in c. pastoralis. col. 4. de exceptio. nouiores in l. 4. §. condemnatum. ff. de re iudic. Alex. in consil. 77. numer. 8. lib. 2. Bald. in l. generaliter. colu. 1. C. de episcop. & cler. Roma. consil. 42. & consil. 115. Paul. Castr. consil. 99. lib. 2. Hippo. in singul. 10. idem in l. vlt. numer. 49. ff. de iurisdict. om. iud. Ludo. Gome. in tract. vtriusq;vtriusque signaturæ. nu. 75. quibus adstipulatur gloss. in signis in Clemen. vnica. de sequest. pos. & fruct. verb. non obstante. Quam sequuntur illic Card. Abb. & Imol. ex ea notantes, sublata nullitatis exceptione, non censeri sublatam illam, quæ à defectu iurisdictionis procedit. ad idem est optima gloss. in c. in nostra. verb. momenti. de procurat. & in simili glo. in c. exceptionem. verb. condemnandus. de except. & alia in c. super eo. de crim. fal. tradit Barb. in c. iurauit. CCL. 3. de proba. qua ratione regia lex. 2. tit. 15. lib. 3. ord. quæ statuit, exceptionem nullitatis opponendam esse, aut de nullitate agendum fore intra sexaginta dies á tempore latæ sententiæ, erit fortassis intelligenda, vt procedat in alijs nullitatibus, non in ea, quę à defectu iurisdictionis oritur. Et quanuis visum fuerit quibusdam, hanc regiam Constitutionem diem istam præfigere allegationi nullitatis cōtracontra sententiāsententiam, vbi agitur per actionis viam de nullitate, quasi perpetua sit exceptio nullitatis, vt obijci possit per exceptionẽexceptionem nullitas quocunq;quocunque tempore.

Ego contrariam sententiam potius probarem ex mente legis, & ideò existimo, exceptionem nullitatis contra sententiam, iure regio non esse admittendam post sexaginta dies. Quod poterit multis comprobari, sed præcipuè, quia vbi exceptio principalẽprincipalem vim habet ab actione, nec consistit in puris exceptionis viribus, perpetua nōnon est, imò perit perempta ipsamet actione: sicuti ex l. vlt. ff. rem ratam haberi. & l. purè. §. vlti. ff. de doli exceptio. deducere videntur Bart. in l. 2. ff. de exceptio. Alex. Paul. & Ias. in l. nam & postea. §. si minor. ff. de iureiurand. Paulus in l. Titia Seio. §. vlt. ff. de legat. 2. Fel. in c. si autem. colum. 5. de rescript. vbi hoc sensere Abb. & alij. Sed & eleganter idem explicant Decius ibi, & Socin. in dict. l. 1. ff. de exceptio. idem in l. qui agnitis. num. 16. ff. eod. titul. quasi secus sit, quoties exceptio solis exceptionis viribus innititur, nullam vim principalem accipiens ab actione. dict. l. purè. §. vltim. Is enim, qui potest agere actione illa principali, à qua exceptio potissimùm vires accipit, nec agere vult intra tempus datum ad agendum, non poterit postea vti exceptione illa, quæ omninò & potissimè oritur, ac vim habet ab actione sibi iure concessa. Vnde minor læsus non poterit per exceptionem restitutionis in integrum beneficiũbeneficium consequi, nec obtinere, si intra diem à lege datādatam ad eam petendāpetendam, omisit eo auxilio agere, atq;atque illam petere. Quod Paulus Castrensis Alexan. & Iason notant in dict. §. si minor. Atq;Atque hæc obiter dicta sint ad regiæ legis intellectum.

Cæterùm contra hanc septimam interpretationẽinterpretationem solet deduci authoritas gloss. in dict. clemen. 1. de re iud. verb. pendere. quam inibi sequuntur Card. Imol. & Bonifacius. colu. 8. Corset. in repertorio verb. fori competentia. Barb. in rubr. de foro competen. Constat enim ex dicta glo. tres sententias conformes mandandas fore executioni, etiam si obijciatur nullitas, quæ oritur à defectu iurisdictionis ipsius iudicis, qui sententiāsententiam diffinitiuam pronunciauit post appellationem iustè ab interlocutoria propositam, quam iustam & rectam fuisse pronunciatum est à iudice superiori. Attamen vtraque opinio iure defendi potest. Nullitas siquidem quæ oritur à defectu iurisdictionis, tunc impedit executionem trium sententiarum conformium, cùm nullam vnquam iurisdictionem is iudex habuit ad eius causæ cognitionem, vel diffinitionem, quippe qui ab initio iurisdictione omninò caruerit: atque ita est admittenda gloss. in dict. Clement. vnic. de sequestra. poss. & fruct. At vbi iudex iurisdictionem ab initio habuit, quæ postmodum aliqua ex causa defecit, aut elisa est, tres sententiæ conformes erũterunt tradendæ executioni, non obstante nullitate, quæ hac ex causa oriatur, quemadmodũquemadmodum probat gloss. in dict. Clement. 1. de re iudicat. sic etenim quæstionem istam diffinire videntur Angelus, Aretinus in §. appellantur. institu. de exceptio. colum. 7. Alexand. in dict. consil. 77. numero octauo, & sequenti. Franciscus à Ripa in dict. §. condemnatum. numero 25. Id verò procedit ex mente gloss. & Doctorum |

p. 163

quoties tempore vltimæ sententiæ iurisdictio non erat omninò extincta, nec elisa, sed suspensa, & elidibilis ex futura iudicis superioris pronunciatione, vt in exemplo gloss. constat. Et ideò si iurisdictio semel ab initio verè data, & cōpetenscompetens iudici tempore sententiæ fuerit iam extincta, & elisa, quia ꝓnunciatũpronunciatum est, benè appellatum ab eo fuisse, erit nulla sentẽtiasententia ex defectu iurisdictionis, poteritq;poteritque nullitas hæc opponi ad impediendam executionem trium sententiarum conformium, quemadmodum ex præmissa resolutione apparet, & Alexan. ind. consilio 77. optimè probat. Idemq́ue Angelus & Ripa post glossam palàm asseuerant & optimè Paulus Parisius consili. 109. libro 4. colum. 2. scribens, Aduersus tres sententias conformes non posse ad impediendam earum executionem opponi nullitatem procedentem à defectu iurisdictionis, quoties iudex iurisdictionem habebat, exceptione tamen elidibilem.

Hinc sanè deducitur, posse impediri executionẽexecutionem trium sententiarum conformium, & verè impediri per exceptionem nullitatis ex eo procedentis, quòd sententia lata fuerit à iudice delegato per rescriptum impetratum ab excōmunicatoexcommunicato. Rota in antiquis 21. & Felin. in capitulo exceptionem. columna quarta, de exceptioni.

Octauò loco prędicta constitutio intelligẽdaintelligenda est, & intelligitur, vbi tres sententiæ veræ sunt conformes, non autem vbi duæ sententiæ sint latæ in principali, & tertia super desertione appella

5

*tionis. Nam in hac specie nōnon obtinet responsio Pontificis in d. Clem. 1. imò poterit opponi exceptio nullitatis aduersus has tres sententias, vt impediatur earum executio. Quod notant Rota in antiquis 417. Roma. in singu. 291. Oldr. consi. 106. Ex quibus apparet, nōnon esse duas sententias cōformesconformes, quarum altera lata est super desertione appellationis à priori sentẽtiasententia propositę. Et idẽidem de tribus sententijs respōdendũrespondendum erit, sicuti respondet de duabus Corne. in consi. 14. & in consi. 38. col. 2. lib. 4. & Aymon Sauillia. consi. 183. col. 1.

Nonò, ex proxima interpretatione adhuc expendi, & examinari poterit, quod Rota scribit in antiquis 424. existimans, non dici tres sententias conformes, quoties latis duabus sentẽtijssententijs conformibus, tertia fertur, quæ pronunciat illas duas nullas fuisse, ac demum pronunciatur quarta quæ reuocat tertiam, & cōfirmatconfirmat duas quæ primo latæ fuerunt. EandẽEandem opinionem tenuerũttenuerunt Roma. in singu. 291. & Aymon in d. consi. 183. nu. 3. dubius tamen. Vnde in hoc casu nōnon erit admittenda constitutio d. Clemen. 1. imò poterit executio impediri, præsertim, quia licitum est appellare à quarta sententia, quatenus tertiam super nullitate latam reuocat, vt fatetur Aymon, qui negat, ab eadem appellari posse, qua ex parte duas primò latas cōfirmatconfirmat, & est eis conformis.

Huic opinioni principali accedit, quod ad hoc, vt sententiæ dicantur conformes, oportet in omnibus, & omninò conformes esse, sicuti eadem Rotæ decisio manifestè sentit. Contrariam opinionem possumus ex eo probare, ꝙquod non est necessarium ad impediendam appellationem, quòd tres sententiæ sint omninò conformes. Satis etenim erit, in aliquo articulo eas esse cōformesconformes, vt in illo admittenda non sit appellatio, quod not. Pau. Cast. in consi. 163. lib. 2. Alex. cons. 77. col. 1. lib. 2. Dec. in consi. 385. Curt. Iuni. in consi. 30. col. 1. Qua ratione cúm in nostra quæstione sint tres sentẽtiæsententiæ conformes in principali articulo, cōsequiturconsequitur planè, earum executionẽexecutionem non esse impediendāimpediendam, etiāsietiamsi à quarta sententia fuerit appellatum super nullitatis quæstione.

Hanc tamen controuersiam ita dirimere conabimur, vt quoties à secunda sententia fuerit appellatum, & quia in eam appellationem adhuc nullitatis causa venerit, atq;atque ideò iudex tertiātertiam sententiam pronunciauit, quæ duas præcedẽtespræcedentes nullas fuisse declarat, si ab hac tertia demũdemum appellatur, eaq́;eaque reuocata fuerit, & primæ confirmatę, profectò negari nōnon possit, in hac specie tres esse sentẽtiassententias conformes, nec admittendāadmittendam fore nullitatis exceptionẽexceptionem ad impediendāimpediendam earũearum executionem, quanuis ab hac quarta sentẽtiasententia possit appellari ea ex parte, qua de nullitate diffiniuit, & ad eum effectũeffectum, quòd nullitas possit iterum examinari.

Quòd si latæ fuerint duæ sententiæ in principali conformes, à quibus appellatũappellatum non sit, sed tantùm aduersus eas proposita fuerit actio, vel exceptio nullitatis, & feratur sentẽtiasententia, quę pronũciatpronunciat, eas nullas fuisse, & ab hac iterum appelletur, & ꝓnuncieturpronuncietur sentẽtiasententia reuocans primāprimam, & declarāsdeclarans, duas sentẽtiassententias primas validas fuisse, easq́;easque confirmat: tunc (ni fallor) locus erit decisioni Rotæ. Non enim sunt istæ tres sententiæ conformes super principali. Idq́ue probatur ex eo, quòd iudicium, in quo de principali agebatur, finitum erat per duas sententias, à quibus non extitit appellatum, nec de principali quæstione agi potest, donec actum, & finitum sit iudicium secundum, in quo tantùm de nullitate controuertitur. Idcircò licet quarta sententia confirmet primas, non pronunciat super principali, super quo iam ex tincta erat quæstio, sed quia non obstante nullitate in hac quarta sententia reuocatur secunda, & pronunciatur primas validas fuisse, ideò primæ confirmantur, id est, censentur liberæ à nullitatis vitio.

Decimò, non incongruè quæritur, an illa sententia dicatur alteri conformis, quæ illam confirmat, adiecto tamen aliquo moderamine, aut sanè aliqua declaratione adscripta, quæ ali|

p. 164

quid priori sententię addat? Et quibusdam pla

6

*cet, non posse dici, has sententias conformes, quia posterior aliqua ex parte diuersa est à priori, quod notat Cynus in leg. 1. C. ne lice. tertiò prouocare. quo in loco eleganter Angelus asseuerat: posse tertiò appellari à sententia, quæ nouum grauamen infert, quippè quę condemnet reum in id, de quo priores sententiæ minimè tractauêre, idem probant, & sequuntur, Bartol. Socin. consilio 39. colum. 3. lib. 4. versic. capio tertium. Philippum Fran. in cap. directè. de appellat. nume. 6. Aymon in dict. consil. 183. ad fin. & Robertus Maranta in tract. de ordina. iudicio. part. 6. numer. 270. ca. de appellatione. Qua opinione passim apud suprema Regis tribunalia vtuntur aduocati supplicantes à sententia, quæ reuisionis dicitur, & secundo loco actis iterum visis ab auditoribus regijs pronunciatur, quoties ea priorem sententiam confirmat aliqua declaratione, moderatione, vel adiectione apposita. Etenim ab hac noua supplicatur, adiectione authoritate Angeli.

Ego verò, quoties poterit ex sententijs deduci, eas in aliquo conformes esse, quo ad hanc partem, opinor, non esse admittendam appellationem, nec supplicationem, nec fore impediendam executionem harum sententiarum, si ea fieri commodè potest pendente appellatione super noua tertiæ, vel vltimæ sententiæ adiectione, qua in re omnes mihi conuenire videntur. At si tractemus, sitnè admittenda appellatio, vel supplicatio ab hac tertia, vel vltima sententia quantum ad adiectionem, cẽseocenseo veram esse opinio. Angel. vbi super illa noua adiectione non fuerit in priori instantia nec in primis sententijs actum tacitè, vel expressè, sed tantùm in vltima instantia per sententiam fuerit diffinitum, quod in dicta noua adiectione continetur. Sed si noua vltimæ sententiæ adiectio tacitè, vel express è fuit in primis instantijs & sententijs tractata, examinata, & diffinita: non video qua ratione locus sit opinioni Angeli, quia non potest verè dici vltima sententia prima super ea re, sed propriè vltima: Atque ita, Angel. ipse in ratione, qua vtitur, hoc ipsum sẽtitsentit, & ideò cautè opinio Angeli est admittenda, & cautius inquirendum est, an exempla, & species contingentes conueniant eius vnicæ rationi. Quamobrem ipsius Angel. verba hoc in loco adscribam. Hanc (inquit) legem limita, quod nōnon liceat tertio prouocare (subaudi, nisi per tertiam sententiam inferatur nouum grauamen) quia tunc ab illo grauamine nusquam extitit appellatum, ergò est opus appellatione. Pone exemplum: Si iu dex in tertia sententia condemnauit victum in expensis omnium causarum, de quibus expensis non fuit habita consideratio per iudices primarum causarum, poterit etiam appellari ab ista tertia sententia pro expensis factis in dicta tertia lite, quia de illis non est iudicatum nec primo nec secundo, & ideò potest appellari, quia semꝑsemper est prima. Hæc Angelus, cuius exemplum, & rationẽrationem libet altius expendere. Nam vbi expensæ fuêre petitæ ab initio litis, nec fuit facta condemnatio, nec absolutio, si hactenus super expensis non est lata sententia nec absoluens, nec condemnans, & modò fertur sententia, in tertia instantia, quæ condemnat in expensis trium, omniumq́ue iudiciorum præcedentium, non constat sibi Angelus, dum concedit, hanc sententiam esse primam super expensis, & ab ea posse appellari ratione expensarum tertij iudicij, cùm & ea prima sit, non solum in expensis tertij iudicij, sed & in expensis priorum iudiciorum, vnde perpensa ratione Angeli, licebit appellare ab vltima sententia, etiam propter expensas primi, ac secundi iudicij. Nam vbi petitæ sunt expensæ, & iudex omisit earum condemnationem, non censetur absoluisse ab expensis, imò iure omissa est earum condemnatio secundum AntoninũAntoninum Imolam & Felinum, in capitu. significauerunt. de exceptionibus. colum. 2. per legem 1. C. si ad versicu. rem iudicatam glo. intellectum, quem Communem esse fatetur illîc Albericus. Idem notat & repetit idem Imola in capitulo vltimo colum. vltim. de exceptionibus, & poterit comprobari ex traditis à Felin. in c. cúm inter. de re iud. nu. 15, Igitur vtcunq;vtcunque exemplum Angeli cōsidereturconsideretur, apparet super omnib. expensis esse hanc primam sententiam.

Quod si dixeris, per omissionem condemnationis expensarum censeri victum ab eis absolutum, idq́ue Panormit. voluit in dicto capitulo, significauerunt. 3. colu. tunc posset opinio Angeli quo ad exemplum defendi, quia hæc vltima sententia prima est super condemnatione expensarum tertij iudicij, & tertia super alijs expensis, in quibus primas sententias tacitè absoluentes reuocat. Et tamen ex hoc sequeretur, quod vbi prima & secunda sententia expressim de expensis vel condemnando, vel absoluendo meminerint, ac item tertia idem fecerit, poterit appellari à tertia ratione expensarum vltimæ instantiæ, in quibus est prima non tertia sententia. Quod nusquam vidi admissum fuisse, nec opinor in praxi admittendum fore. Etenim frequentissimè vltima sententia condemnauit in expensis vltimæ instantiæ, primis sententijs absoluentibus, vel condemnantibus, & sicut in principali non admittitur appellatio, nec supplicatio, ita nec ratione harum expensarum, de quibus ab initio iudicij actum est generaliter, quia petita fuit condemnatio expensarum. Verum vbi expensæ ab initio non fuêre petitæ, vsque ad tertiam instantiam, in qua fit condemnatio expensarũexpensarum omnium præcedentium iudiciorum, eandem & maiorem difficultatem habet opinio Ange|

p. 165

li. Quia si appellatio admittenda est ratione expensarum vltimæ instantiæ, eodem iure foret admittenda, quo ad expensas præcedentium iudiciorum, cùm in omnibus lata sit vnica tātùmtantum sentẽtiasententia super petitione in vltima instātiainstantia proposita, quæ prima esse videtur.

Vnde Angeli exemplum, vbi expensæ ab initio petitæ fuerunt, & super eis est facta semper pronunciatio expressa, non est in praxi admittendum, nec vnquam, quod meminerim, fuit admissum, cùm super omnibus expensis præsentibus, & futuris facta sit petitio, nec potuit fieri condemnatio super expensis vltimæ instantiæ ante sententiam in ea latam. Alioqui semꝑsemper liceret appellare à quacunq;quacunque sententia, ratione expensarũexpensarum vltimi iudicij, aut deniq;denique supplicare, quoties appellatio vel supplicatio alioqui admitteretur, si vltima sentẽtiasententia prima censeretur super expẽsisexpensis. Quod si in prima, & in secũdasecunda instantia non fuerit facta cōdemnatiocondemnatio expẽsarũexpensarum petitarum ab initio, profectò nulla est ratio, quæ potius permittat appellationem ab vltima sentẽtiasententia ratione expensarum vltimæ instātiæinstantiæ, quàm secundæ, iuxtà Panormit. sententiam, aut quàm primæ, cùm & de his vnica tantùm sit lata sententia, secundum opinionem Imol. Et idem erit, quoties non fuêre petitæ expensę vsque ad tertiam instantiam, quo fit, nōnon satis sibi constare Angelum ipsum in eius exemplo. Idcircò si eius opinio in expensarum specie admittenda est, quæ fortassis admitti potest, vbi nulla est facta expensarum petitio vsque ad tertiam instantiam, aut secundum opinionem Imol. quoties petitæ fuerunt, & tamen omissa est cōdemnatiocondemnatio, non tantùm erit admittẽdaadmittenda, quo ad expẽsasexpensas vltimæ instantiæ, sed etiam quo ad omnes.

Vndecimò, prædictæ clementinæ constitutioni aptari potest & alia interpretatio. An sit recipienda seruāseruam daq́ue, vbi latæ sint tres sentẽtiæsententiæ, quarum prima cōdemnatcondemnat in cẽtumcentum, secunda in octuaginta, tertia in sexaginta aureis? Barbat. in cōsilioconsilio 10. libro 1. colum. tertia, existimat has sentẽtiassententias tres esse, & cōformesconformes in minori summa, capitu. 1. de arbit. in sexto. idem sentiũtsentiunt ZẽzelinusZenzelinus, & Card. in dict. ClemẽClemen. 1. nume. 2. quorum opinio, etiamsi vera sit, tũctunc obtinebit, cùm ille, cui pręiudicat diminutio quātitatisquantitatis, cōsentitconsentit expressè aut tacitè sentẽtiæsententiæ latæ in minori summa, & denique omnibus, quo ad illam minorem quātitatemquantitatem, alioqui nōnon potest horum authorum opinio admitti ex his, quæ ipse tradidi. lib. 2. vari. resol. c. 2.

Duo decimò, licet alioqui frequẽtiorifrequentiori sentẽtiasententia re

7

*ceptum sit, executiōemexecutionem sentẽtiæsententiæ impediri pẽdentependente lite super restitutiōerestitutione in integr. l. vnic. C. in integrum restitutio. postulata ne quid noui fiat. InnocẽInnocen. gloss. Abb. & omnes in c. suscitata. de in integr. restitutio. Rota in nouis. 379. Capel. Tolo. & illîc Aufrer. quæstio. 54. Paulus ParisiẽsisParisiensis consilio 109. colum. vltim. libro 4. Imol. Cuma. & AlexādAlexand. in lege 4. §. cōdemnatumcondemnatum. ff. de re iudic. vbi Iason numero 26. & Rip. numero 30. fatentur, hanc opinionem Communem esse contra Bartolum ibi. Qua de re optimè Ripa tractat, & Rota in nouis 446. Attamen aduersus tres sententias conformes, vt earum executio impediatur, non poterit obijci, quod super restitutione in integrum lis pendeat. Baldus in l. vnic. colum. vltim. C. ne liceat tertio prouo. AlexādAlexand. in dict. §. cōdemnatumcondemnatum. colum. vltim. cuius opinio quādoquequandoque Rotæ seruata & admissa fuit, quādoquando que cōtrariacontraria, vt asserit Cassad. decisi. 1. de in integrum restitu. Nam cōtrariumcontrarium tenet Salycet. in dict. l. 1. C. ne liceat tertio prouocare. & Capell. in dict. quęst. 54. Mihi verò potius placet opinio AlexādAlexand. propter præsumptam à iure calumniam, præsumptione ad modum vrgenti, quæ in hac specie sufficit. dic. c. suscitata. Item quia sententia principis mandatur executiōiexecutioni propter summam eius authoritatem, etiam pendente lite super restitutione in integrum aduersus eam petita. Sicuti secundum alium intellectum ex dicto c. suscitata. deduxerunt InnocẽInnocen. & Doctor. ibi, AlexādAlexand. Iason, & Rip. in dicto §. condemnatum. Vitalis in tract. clausula. c. nil nouari restitutione in integrum pendente. Aufrer. in dict. quæstio. 54. Corset. in singu. verb. in integrum restitu. Capitul. in Neapolita. decisio. 53. Quin & opinioni Baldi refragatur quod notātnotant gl. & omnes, maximè Bal. Iason & Dec. in l. postquam liti. C. de pactis in glo. vlt. & tamẽtamen ex eadem resolutione respondebitur.

Decimotertiò, etiamsi non impediatur trium sententiarum conformium executio per obiectionem nullitatis, impeditur tamẽtamen ratione solutionis expensarum, & fructuum, si cōdemnatuscondemnatus allegat, & probat inopiāinopiam, ex c. Odoardus. de soluti. disputatq́;disputatque Cassa. deci. 11. ti. de rescrip. & nos in simili multa scripsimus lib. 2. var. reso. c. 1. nu. 9.

Decimoquartò, prædict. ClemẽClemen. responsio non solùm obtinet in tribus sentẽtijssententijs conformib. sed & obtinebit in duabus cōformibusconformibus sententijs, à quibus ex lege per principem lata nōnon est permissa, nec licita prouocatio, quod Paulo Parisi. placet in cōscons. 109. nu. 15. lib. 4. post Bal. in l. vlt. colum. vlt. C. de sentent. & interlo. om. iud. qui idem tenẽttenent, quo tiesprouocatio à duab. cōformibconformib. tollitur per statutum hac de re validum.

Covarrubias ...: Opera Omnia

THEMA CAP. XXV.

SVMMARIA.