Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

De summa Regis iurisdictione, quam Maioriam dicimus, quamquamque Regio nomine suprema exercent auditoria.

CAPVT IIII.

QVANVIS Rex ipse ob egregia belli, vel pacis facinora in Reipublicæ vtilitatem præclarè gesta aliaùe ex causa, nobilibus ciuitates, villas, aut oppida regio beneficio contulerit cum iurisdictione, mero, & mixto Imperio adhuc in amplissimo territorio exercendis: eam tamen iurisdictionem, quæ apud

1

*Regem summa est, cuiusq;cuiusque iure vel quærelę, vel prouocationes, aut appellatiōesappellationes à iudicib. inferioribus, aliæq́;aliæque causæ ad Regem, vt supremum Reipublicæ patrem deferuntur. nequaquam videtur trāstulissetranstulisse, etiamsi vsus fuerit verbis hac in re quo ad significationẽsignificationem vberrimis. Hanc etenim iurisdict. ideò MaioriāMaioriam vocamus, quod ea propriè pertineat ad supremāsupremam principatus recognitionẽrecognitionem. Probatur verò hæc sententia multis, sed potissimum, quòd nulla temporis præscriptione, nullo temporis vsu adquiri potest à subdito ius illud, quòd ab eo ad principẽprincipem, cuius Imperio subest, nōnon ꝓuoceturprouocetur. text. iure Regio insignis in l. 6. ti. 13. li. 3. Ordi. cuius nos meminimus aliquot additis rationibus in reg. possessor. de regu. iuris. in 6. 2. part. §. 2. num. 8. idem probatur in l. 2. titul. 9. libr. 5. Ordi. His accedit, quòd suprema hæc iurisdictio nullo modo à Rege alienari potest: vt tradunt in specie Lucas de Penna in l. quæcunque. in 2. C. de omni agro desert. lib. 11. Gulielm. Benedict. in capit. Rainutius. de testam. verb. & vxorem nomine Adelasiam. in 2. decisione. nu. 319. Carolus Degrassalius lib. 2. Regalium Franciæ iure. 14. & præter hæc, suprema iurisdictio est ipsa forma, & substantialis essentia maiestatis Regiæ: & ideò impossibile quidem erit in regno, & de Regno aliquem esse exemptum, vel exceptum ab illa. text. optimus in cap. cùm non liceat. de præscription. Quam ob rem non poterit Rex, nec subinde censetur, aliquem Regni locum, vel eius aliquot homines ita alteri domino subijcere, quod ius appellationum, & supremæ potestatis, etiam quoad administrationem, & exequutionem realem apud ipsum non remaneat: est etenim maximè contrarium regiæ dignitati, ꝙquod sub eius principatu locus, vel homines sint, quibus non liceat, nec sit præcisum ius, Regem ex causa appellationis adire. Sic sanè opinionem istam probat Carolus Molinæ. in consue. Paris. §. 1. gl. 4. num. 16. 17. & 18. ex authoritate Lucę de penna in l. in sacris. 3. colum. C. de proxisacro. scrinio. lib. 10.

Hinc factum est, & iure regio constitutum, vt à pręlatis ecclesiasticis ciuilem, & secularem tempo

2

*ralemùe iurisdictionem habentibus, ad Regem ipsum prouocetur, & appellandum sit. probat hoc regia pragmatica sanctio Regum Catholicorum Fernandi, & Elysabeth Hispali decreta anno M. D. II. est verò lex 19. inter huius regni pragmaticas constitutiones. Cuius item ratio poterit vlteriùs expendi ex eo, quòd cùm temporalis, ac ciuilis potestas in Castellanæ Reipublicæ principatu penès ipsum solum Regem sit, ab eoq́;eoque in alios deriuetur: prælati ecclesiastici non possunt aliundè temporalem iurisdictionem habere, quàm ex regia concessione, eiusq;eiusque titulo, & causa: atque ideò semper mansit apud Regem ipsum, iurisdictionem in alios transferentem hæc suprema iurisdictio, quam Maioriam dicimus, nec in ipsos Episcopos translata fuit. Qua ratione habent Episcopi, & prælati à Regibus hanc iurisdictionem, vt eorum subditi, & vasalli. Quod satis est manifestum. Sic denique hanc conclusionem tenent iure ipso COMMuni Barto. in l. si quando. C. de appellation. Et itidem alij, quorum meminit eos sequutus Feli. in cap. solitæ. columna 3. de maiorit. & obedi. Tametsi non exactè rationem istam, nec praxim huius rei examinauerit, siquidem non tantùm in Hispania, sed & in Gallia idem receptum est, vt testantur Specula. titul. de appellationib. §. nunc tractemus: ad quem sit appellandum. in fine. Gulielmus Benedictus. in dicto capitul. Rainutius. verbo. & vxorem nomine Adelasiam. 2. decisione. num. 317. Carolus Degrassalius libro secundo. Regalium Franciæ capit. 14. Ioannes Imbertus Rupellanus libro secundo institutionum forensium. capitul. 3. Extat verò de re pontificia insignis decisio in cap. Romana. §. debet. de appellati. in 6. vbi summus pontifex de archiepiscopo respōdensrespondens ita inquit: Debet autẽautem ad eos ab episcopis pręfatę ꝓuincięprouincię super causis, in quibus |

p. 22

temporalem iurisdictionem exercent, nisi fortè de consuetudine, aut priuilegio, siue iure alio speciali sit appellandum ad alium, appellari. Hactenus illa constitutio. Etenim vbi pręlati ecclesiastici titulo feudi temporalem obtinent iurisdictionem. ab eorum vicarijs tẽporalibustemporalibus ad feudi dominum directũdirectum appellandum erit. iuxta notata in cap. cæterùm. de iudi. notant in hac specie gl. & omnes in dict. §. debet. Bartol. in l. 1. §. si quis. ff. de appellatio. IoāIoan. Rupellanus in d. c. 3. Felin. in dict. cap. solitæ. col. 3. post glo. & alios ibi Panorm. & Præpo. in rub. de appellatio. numero 53. vbi Francus idem notat. num. 35. asseuerantes, appellationem ad Archiepiscopum, vel superiorem ecclesiasticum deferendam fore: vbi absq;absque iure feudi temporalis iurisdictio tota, & libera translata fuerit in episcopũepiscopum, atq;atque hæc videtur magis Communis opinio.

Ego verò quod & paulò antè admonui, opinor in hoc regno Castellæ nequaquam posse vltimam huius Communis distinctionis partem in praxi seruari, quippe qui, vtcunq́;vtcunque liberè absq́;absque iure fundi, & feudalis recognitionis, fuerit iurisdictio temporalis translata, existimem penès ipsum Regem supremam manere iurisdictionẽiurisdictionem nec hanc censeri in ecclesiasticum prælatũprælatum aliquo modò transmissam, & ideò ab Episcopis temporalem iurisdictionẽiurisdictionem exercentib. ad RegẽRegem ipsum est omninò appellandum, nec locus erit pontificio responso in d. §. debet. vt in specie asseuerant Guliel. Benedictus in dict. numer. 317. Carolus Degrassalius in d. ca. 14. Massuerius in practica tit. de appellationib versi. item à Iudice ecclesiastico. Qui tenent in Regno Franciæ non seruari decisionem. dicti §. debet. à quo, ni fallor, non est alienũalienum quod modò probauimus ex ratione superius adducta. Cùm sit satis ab ipso principe seculari, qui iurisdictionum temporalium minister est, & iurisdictionem laicam in episcopos transtulit, ex pressim, vel tacitè sibi excepisse supremam iurisdictionem, cuius ratione episcopi eius subditi, & lata dicuntur significatione vasalli. Igitur mirũmirum non est, si etiāetiam ex eadẽeadem pontificia decisione conemur instruere ab ipsis episcopis, qui temporali vtuntur iurisdictione, quatenus eandem attinet, ad RegẽRegem appellandum fore.

Quæritur tamen, an Rex qui alicui nobili, vel episcopo iurisdictionẽiurisdictionem, merũmerum & mistum Imperium aliquo in oppido, & territorio concessit, fuerit quidem visus, & ius primarum appellationum itidem transtulisse, vt tandem ad ipsum nobilem, vel episcopum possit deferri prima appellatio à iudicibus eiusdem loci ordinarijs? Est enim quæstio ista vtilis admodùm, nec est adeò facilis, quin variè sæpissimè in his HispaniarũHispaniarum regnis hactenus fuerit cōtrouersumcontrouersum. Huic quęstioni ex aminandæ præmittāpræmittam aliquot, quæ, ni fallor non erunt ab huius tractatus discutione omninò aliena.

Primum quidem cōstatconstat, in hac Castellana Republica totam ciuilem potestatem, & temporalem iurisdictionem penès ipsum solum Regem esse adeò, vt apud populos ipsos nulla man erit ci

3

*uilis iurisdictio. Quod probatur ex his, quę nos adduximus huius operis cap. 1. num. 9. & in regu. possessor. 2. parte §. 3. numer. 3. idcircò populi nullam habent potestatem constituendi iudices ordinarios, nec magistratus creandi, qui ius litigantibus reddere valeant, sicuti notant iure COMMVNI de populis non liberis Innocent. & ibi Doct. in c. cùm accessissent. de const. Feli. in rub. de appellatio. nu. 4. Alexand. consi. 16. nu. 13. lib. 5. Atq;Atque in specie de huius regni populis tradit diligenter Petrus Auend: in tracta. de exequen. manda. regijs. cap. 1. nu. 8. l. 2. tit. 4. part. 3. l. 1. tit. 2. lib. 7. l. 1. tit. 15. lib. 2. ordinat. Quod si Rex ipse negligeret aut omitteret iudices, & magistratus in ciuitates, aut populos mittere, ac destinare, tunc sanè donec Rex iudices ordinarios mittat, populus ipse, eiusq́;eiusque nomine Decurionum collegium iudices poterit in eodem loco constituere, ac creare. Ea siquidem lege, translata est iurisdictio à populis in Regem, vt nihilominus apud ipsos populos maneat illud naturale ius constituendi sibi rectorem, quoties contigerit neminẽneminem à Rege mitti, qui id muneris possit obtinere, vacantib. ipsis magistratib. Sed & hæc opinio manifesta ratione constat absq;absque vlla iuris humani authoritate. Nam etiāetiam si nulla esset humana lex, quæ hoc probaret, profectò apparet, quia populus, qui omninò rectore indiget, ne vllum habet magistratum à principe sibi constitutũconstitutum, iure naturali potestatẽpotestatem habet cōstituendiconstituendi sibi magistratus, interim dũdum Rex ipse non vtitur potestate à populo in eum translata, alioqui populus ipse, ipsaq́;ipsaque Respub. maximũmaximum obiret discrimẽdiscrimen, & periculũpericulum, cui obuiāobuiam ire nōnon posset. Quod est egregiè absurdum, Nec desunt iuris humani testimonia, quæ modò nōnon vacat inquirere, præsertim quia obiter hoc tetigimus ratione, vt opinamur, efficaci. Qua quidẽquidem & illud probatur, posse RempublicāRempublicam ipsam totius regni, aut prouincię principem, & RegẽRegem sibi electione assumere, quoties familia gentilitia, in quam consensu populorũpopulorum regnandi ius translatum fuit iure sanguinis, prorsus defecerit. Redit etenim status Reipublicę ad prim ęuũęuum illud ius, quod ab initio mundi omnes populi obtinuêre. de quo in cap. 1. huius tractatus disputauimus. Sic sané vbi alicuius ciuitatis rector à Rege datus, mortem obierit, interim dũdum Rex ipse alium mortuo suffecerit, ac substituerit, Decurionum collegium magistratus ad regimen ciuitatis creabit, ne populus ipse rectore magna cũcum ipsius iactura careat. Nec mortuo prę

4

*side, quem vulgò correctorẽcorrectorem dicimus, eius vicarius, qui iurisdictionem habet ordinariāordinariam, ꝙquod nos adnotauimus lib. 3. varia. resol. c. vlt. nu. 4 poterit eandem exercere, cũcum morte præsidis, aut re|

p. 23

ctoris expiret omninò potestas eius, qui ab eo fuit vicarius constitutus. Hic enim vicarius eandem, & non aliam iurisdict. habet, quāquam ipse, qui eum cōstituitconstituit, & idẽidem est vtriusq;vtriusque tribunal. c. Romana. in prin. de appella. in 6. in specie quò ad vicarios episcoporũepiscoporum, etiāetiam quò ad cæpta negotia tenent gl. singularis, inibi cōitercommuniter recepta in Cle. vlt. de procu. ver. cōtestatacontestata. Panor. in c. extirpandę. §. quia verò. nu. 14. de pręb. Archid. IoāIoan. And. Domi. Francus & Doct. in c. 1. de offi. vicar. in 6. ad finem, quibus admodũadmodum suffragatur tex. in d. Cle. vl. de proc. Igitur idẽidem erit in vicarijs rectorũrectorum, & præsidum, cùm hi non habeant ius potentius, quam episcoporũepiscoporum vicarij: Nec ipse video rationem congruam differentię. Idcircò non auderem asseuerare, mortuo ciuitatis rectore, minimè expirare vicarij ab eodem cōstituticonstituti potestatem, tametsi vir doctissimus Petrus Auend. id expressim asserat in d. tract. de manda. exeq. c. 3. nu. 1. Ioa. si quidem Faber in §. item si adhuc. Institu. de mandato. nume. 5. contrarium eius, quod ego probaui, nequaquam tenet. Nam cùm prænotauerit CōmunẽCommunem CanonistarũCanonistarum sententiam de vicario episco pi, subdit, posset dici, ꝙquod iudices & Balliui Baronum non reuocentur per mortem eorũeorum, quanuis dicti Balliui habeāthabeant quasi omnimodam conformitatem cum officialib. episcoporum, quia barones, ꝗquod instituũtinstituunt, sunt domini, prælati non. De Senescalis verò regijs, & Balliuis, non videtur dubium, quia illi sunt verè ordinarij, sicut Præsides prouinciarũprouinciarum. Hactenus Faber. qui nusquam loquutus est de vicarijs Præsidum, nec Rectorum, sed de his iudicibus ordinarijs, qui constituuntur ab his Baronibus, Ducibus, Marchionib, Comitib. & Regibus, qui iure proprio habent ius constituendi, & creandi iudices ordinarios, qui nōnon appellanturvicarij. Sed & nunc non disputo de his, quę Faber tradit, id tantùm ex eius relatione deducẽsdeducens, ipsum minimè loquutũloquutum fuisse de præsidũpræsidum aut rectorũrectorum vicarijs, qui etsi ordinarij iudices dicantur, eam tamẽtamen iurisdict. habent vicario titulo ab his, qui eiusdem domini nōnon sunt, sed aliorum commissa iurisdictione vtuntur.

Secundò erit prænotandum, huius castellani Regem plerosq́;plerosque populos ius habere ex priuilegio principis, vel ex consuetudine, aut præscriptione eligendi iudices ordinarios, quos Alcaldes vulgus appellat, Hi verò primam habent causarum cognitionem. Quod satis constat ex l. 1. titu. 2. lib. 7. l. 1. tit. 15. lib. 2. ordina. l. 2. ti. 4. part. 3.

Tertiò est obseruandum, in hoc regio Castellæ principatu, mitti frequentissimè in ciuitates villas, & oppida, pręsertim regia, pręsides quosdam, quos vulgò Correctores dicimus, qui iurisdictionem habent & exercent ordinariam, ciuilem, & criminalem quò ad primam causarum cognitionem, quam quidam audientiam primam, nos passim Instantiam primam appellamus. Hos verò, nōnon esse dandos, nec mittẽdosmittendos populorũpopulorum expensis, sancitum extat. l. 1. & 2. titu. 16. lib. 2. ordinat. hoc idem adnotauit Lucas de Penna in l. annonas. C. de erogat. milit. anno. lib. 12. idẽidem ipse senserat in l. quicunq;quicunque. ad finem. C. de omni agro desert. lib. 11. quem sequutus est Petrus Auend. in lib. de exequendis mandatis Regijs. cap. 1. nu. 7. quam sententiam nos ita opinamur accipiendam esse, vt constitutissimũconstitutissimum sit, olim minimè consuetũconsuetum fuisse mitti à Rege rectores in ciuitates, villas, & oppida, nec ipsorum populorũpopulorum, nec ipsius Regis expensis, ex eo quòd ob veterem illam morum simplicitatem, & Rerumpublicarum quietem satis idonei erāterant administrationi, & executioni iustitiæ iudices ordinarij ab ipso Decurionum collegio electi ad Regis confirmationem, quos Alcaldes ordinarios dicimus. Idcircò quia populus habebat ius eligendi hos iudices ex principum priuilegio, aut cōsuetudineconsuetudine, statutũstatutum est nōnon semel, ꝙquod alij iudices præter hos nequaquānequaquam mittantur à Rege, nisi ob causas contingentes fuerint ab ipsis populis, aut cuiuslibet populi maiori parte petiti. Quod mihi admodũadmodum probatur ex d. l. 1. & 2. titu. 16. lib. 2. ordinat. Sed longè apertius constat ex petitione. 8. data Regi Alfonso 11. in legionensi totius regni conuentu Aera. 1387. in petitione quarta data Regi Henrico 2. in Burgensi conuentu Aera. M. ccccxj. Item ex alia petitione oblata Regi Ioanni 2. in Zamorensi ciuitate ann. 1432. à quibus deductæ fuêre dictæ ordinationum cōstitutionesconstitutiones & leges. Sed & hoc apparet, nam si rectores dandi nōnon sunt nec mittendi, nisi populis ipsis petentib. manifestè cōsequiturconsequitur, in ipsis ciuitatib. & oppidis iudices ordinarios ad electionẽelectionem DecurionũDecurionum nominandos constitutos fuisse, qui ius dicerẽtdicerent litigantibus eo tẽporetempore, quo nōnon petentib. populis, minimè mitterẽturmitterentur à Rege pręsides, aut rectores. Hi verò rectores à Rege missi ad petitionẽpetitionem populorum habere debent stipendiũstipendium ab ipsismet populis. Princeps enim, qui primam causarũcausarum cognitionem ipsis populorũpopulorum magistratibus cōmisitcommisit, muneri regio satisfecisse videtur. Vnde populi, qui rectorem à Rege petierint pręter ipsos iudices ordinarios, tenentur eidem stipendiũstipendium publicum soluere, alioqui vbi Rex primam causarum cognitionem non commiserit, nec reliquerit popularibus magistratibus, tenetur omninò suis quidem expẽsisexpensis rectorem, aut iudicẽiudicem populo dare, cùm id muneris regij sit, eaq;eaque ex causa regios reditus percipiat, sicuti explicat Lucas de Penna in d. l. annonas. col. 1. ex illius Cęsareę cōstitutionisconstitutionis authoritate. Nec est maior ratio in constituẽdisconstituendis à Rege stipendijs, quæ dantur iudicib. appellationũappellationum, quāquam in his quę dādadanda sunt primarum cognitionũcognitionum magistratib. vbi & hi sunt à Rege, nōnon ab ipsis populis, nominandi. Pari siquidem ratione vtrumq;vtrumque munus regiũregium est. Duo tamen sunt in hac Castellani regni Republica moribus adeò recepta, vt nihil sit in |

p. 24

eius regimine frequentius, nempè, quod à rege ipso in quascunq;quascunque ciuitates, etiam habentes ordinatios iudices, quos Alcaldes appellamus. mittantur rectores exteri, & id maximè conducit in publicam vtilitatem propter quietum statutum cuilibet Reipub. ad legũlegum ipsarum tutelam. ad ius vnicuiq;vnicuique suum reddendum. Deinde, quod hi rectores non à Rege, sed ex ipsius publicis cuiusq́;cuiusque vrbis reditibus congrua, & diffinita stipendia percipiant. Vtrunq;Vtrunque verò à frequenti populorum petitione originem habuit, vt iam expeditissimum sit, & idem fiat, etiam populis non petentibus sanctissimè profectò: cùm in eorum tendat commune bonum, propter ipsius Reipublicæ tranquillitatem. Atque hæc sunt intelligenda de oppidis regijs, & in quibus ipsa iurisdictio Regis est.

In his verò ciuitatibus, & oppidis, quæ alicui Duci, Comiti, aut Marchioni Nobiliùe subdita sunt, hoc ipsum est in controuersia, an domini habentes iurisdictionem possint populis inuitis, & non petentibus constituere aut mittere rectorem, aliumùe iudicem, qui primam, habeat causarum ciuilium & criminalium cognitionem, simul cum ipsis magistratibus à populo electis, vt eam exerceant iure præuentionis? & hoc fieri iure posse, conatur probare Petrus Auendanius in d. tract. de exequendis mandatis regijs. cap. 6. num. 25. quod ipse item admitterem, vbi hoc ius fuerit legitimo titulo, aut iusta tem poris præscriptione quæsitum. At in his lo cis, in quibus nulla extat hac de re consuetudo, aut præscriptio, sed est quæstio ista ex iuris rationibus diffinienda, maximè dubitarẽdubitarem. Nam licet Rex aut Princeps summus possit hoc facere, quippè qui summam, & totam habeat Rei publicæ iurisdictionem: Domini tamen inferiores, non sic poterunt hoc iure vti, nec populis ius, quod habent, auferre, diminuere, aut debilius reddere. Habent enim populares magistratus ius primarum cognitionum, eaq́;eaque lege oppida dominis à Rege data sunt. Quamobrem iniuria fieret magistratibus popularibus, qui ius istud obtinent, si in eisdem oppidis alij iudices ordinarij à dominis darentur & constituerentur in hoc, vt & primāprimam haberent causarum cognitionem. Igitur qui hac de controuersia iudicaturi sunt, hæc & alia æquissimè perpendent, vt quod Reipublicæ sit vtilius, decernant, & exequantur. Nos interim his prænotatis quasdam exponemus conclusiones ad quęstionis propositæ diffinitionem.

Prima conclusio. Concessio iurisdictionis, meri & mixti Imperij, etiam in proprietatem, & ratione territorij, intelligitur quò ad primam instantiam, non autem in secunda, nec quò ad causas appellationis. Hoc etenim ius cognoscendi de causis appellationum in dubio non censetur concessum, sed reseruatum, cùm competat superioribus, & maioribus iudicib. non autem his, quibus ius primarum cognitionum etiam competit. Sic conclusionem hanc tenuerunt Angel. in l. 1. §. qui mandatam. ff. de offic. eius, cui manda. est iurisd. Iacobi. de S. Georgio in tracta. de feudo, & eius inuesti. verbo vicarius. & versi. cum mero & misto Imperio. col. 2. versicu. sed an ille. & versicu. Vasalli. colum. 13. versi. vnum semper notetis. Carolus Molin. in consuetud. Parisi. titul. 1. §. 1. gloss. 5. nume. 50. & quanuis Curtius Iunior in tracta. de feudis. 7. & vltima parte. q. 12. in specie improbet prædictam Angeli opinionem ex quadam Bar. sententia in l. ad finem. ff. quis, & à quo appellandum sit, quam paulò pòst examinabimus. Et in effectu idem fecerint Andrę. Isernia in constitu. Neapolit. rub. de discret. cognit. caus. folio 49. & Matthæus Afflict. in eisdem constitutionibus rub. 58. ad finem, asseuerantes, nobiles habentes iurisdictionem in aliquo oppido, ius itidem habere cognoscendi de causis appellationum. prior tamen opinio, quam ex Angelo deduximus, in PRAXI receptior est, vt asserit Albertus Brunus in consi. 102. colum. 2. Et probatur, quia cùm idem sit tribunal, non est ad dominum, ab eius vicario, & iudice appellādumappellandum. cap. Romana. in princ. de appellat. in 6. l. 1. §. vlt. ff. quis, & à quo appellandum sit. Imò & Angeli sentẽtiasententia obtinet, etiam vbi iurisdictio merum & mistum Imperium data essent, cum omnimoda iurisdictione. Nam & hisce verbis non videtur translatum ius cognoscendi de causis appellationum, secundum Carolum Molinæ. in d. num. 50. Iacobi. in d. verbo vicarius. & Aymonem in cons. 209. nu. 9. lib. 2. licet Iason in cōsiconsio. 161. lib. 2. & Paulus Parisius cons. 8. nu. 31. lib. 1. teneant in hoc casu, quoties omnimoda fuerit iurisdictio concessa, ius hoc translatum censeri, vt à vicario eius, cui concessa est, ad eundem primò appelletur.

Secunda conclusio. Quanuis iudices ordinarij à populo electi, & à domino confirmati, ab eodem domino confirmante iurisdictionem habeant, & accipiant: iure tamen defendi potest ab his iudicibus ad ipsum dominum posse appellari. Prior conclusionis pars probatur in Authent. de defensoribus ciuitatum. §. iusiurandum. Et eam tenent expressim Bald. in cap. ad hæc. de Allodijs. idem Bald. in cap. cùm omne. num. 22. de constit. Angelus in d. Authen. de defenso. ciui. §. de cætero. Alexan. in l. 1. ad finem. ff. de iuris. om. iud. vbi Dec. col. vlt. scribit, hanc opinionem COMMVNEM esse, qua cōstatconstat iudices electos iurisdictionem accipere, & habere ab ipso cōfirmanteconfirmante. Qua ratione in his oppidis, in quibus iurisdictio, quò ad primam causarum cognitionem, exercetur à magistratibus, quos populus elegerit & dominus confirmauerit, præconia sunt publicè promulganda nomine ipsius domini. Eius etenim est iurisdictio: tametsi ne cōstituatconstituat dominus, quò ad primam |

p. 25

causarum cognitionem ibidem exteros iudices, qui forsan inhumanè tractent ipsos incolas, & ciues, satis æquum est, & iure subnixum, quod iudices ordinarij à populo eligantur, & à domino cōfirmenturconfirmentur, modò vbiq;vbique seruetur exactè quod moribus receptum fuerit. Posterior conclusionis pars ex eo mihi placet, quòd non sit omninò idem tribunal domini, & magistratuum popularium, cùm hi non constituantur liberè à domino, sed tantùm ab eo confirmentur, postquam fuerint à populo electi. Id circò admodum conuenit, quòd ab ipsis popularibus magistratibus ad dominum appelletur, vt ipse aliquam habeat vel primam, vel secũdamsecundam causarum cognitionem, quam per se, vel per alios ab eo liberè constituendos exercere valeat, alioqui esset profectò iurisdictio penès ipsum absq;absque vsu ferè, præsertim libero. Atq́;Atque ita huius conclusionis partem vltimam tenet Albertus Brunus in cons. 102. col. 2. vers. Melius tamen est.

Extat verò in hoc tractatu, & materia regia lex à Ioanne Rege huius nominis primo, lata anno Domini M. CCCXC. vt constat ex ipsius Re

7

*gis ordinationibus. Sed & eiusdem legis mentio fit in Chronica eiusdem Ioannis Regis 1. anno 12. c. 12. cuius constitutionis decisio videtur hoc ipsum constituere, & permittere, quod in hac secunda conclusione nos quidem conati sumus probare. Sed eiusdem & constitutionis intellectum, & interpretationem hoc in loco missam facimus, quòd ea petenda sit à summis & prudẽtissimisprudentissimis Regij & supremi prætorij iudicibus, & consiliarijs pro ipsius Reip. vtilitate.

Tertia conclusio. Nihilominus potest inferioribus à principe iurisdictionem habentibus competere iure speciali, vel priuilegio ipsa primarum appellationum cognitio. Hæc conclusio satis ꝓbaturprobatur ex his, quæ superiùs tradita fuêre.

Quarta cōclusioconclusio. A iudice per dominum alicuius oppidi constituto, ad audiendas appellationum causas, & ad earum cognitionem, omninò ad Regem, non ad ipsum dominũdominum est appellandũappellandum. Hæc cōclusioconclusio constat iure cōmunicommuni & Regio, cùm idem sit tribunal in hoc casu, sicuti apparet in d. c. Romana. de appella. in 6. Nec in hac conclusione potest cōtingerecontingere aliqua controuersia. Alioqui prouocatio, seu appellatio ad Regem facillimè tolleretur, cùm possent apud inferiores tres omninò conformes ferri, ac pronunciari sententiæ, à quibus iure prohibita est appellatio, atq;atque ita Ioan. Faber optimè scribit in princ. instit. de vulgari. num. 4.

Quinta conclusio. Vbi dominus causam aliquam appellationis cognoscendācognoscendam expressim. & specialiter alicui delegauerit, ab hoc delegato ad Regem ipsum, non ad dominum, nec ad eius appellationum iudices, appellandum est. Hæc conclusio cōstatconstat eadem ferè ratione, qua probata fuit præcedens, nec video aliquam in praxi hac de re cōtrouersiamcontrouersiam: Tametsi posset quis ex iure Communi contrarium deducere, vel ea ratione, qua probatur, à delegato appellandum esse ad delegantẽdelegantem. cap. super quæstionum. §. porrò. de officio deleg. c. si delegatus. c. is cui c. si à delegato. de officio deleg. in 6. l. 1. in prin. & §. 1. l. 3. ff. quis, & à quo appel. l. præcipimus. §. 1. & §. hæc appellatio. C. de appellat. Ex quibus apparet, appellandum esse à delegato ad delegantem, quoties non tota, nec omnis iurisdictio delegata est, sed eius pars, vel species. Huic rationi accedit elegans sententia Bar. qui in l. 1. §. ab eo. ad finem. ff. quis, & à quo appel. scribit, in hoc distingui vicarium à delegato, quòd vicarius gerat vices ordinarij in eodem loco, & eodem tribunali, in quo consueuit ipse ordinarius iudicare, id est, vt ipse interpretor, qui locum tenet ordinarij habens ab eo sibi delegatam, & cōmissamcommissam omnem iurisdictionem. Quando autem committeret quis alicui vniuersitatem causarum exercendarum in alio loco, vtputa in aliquo castro seu territorio, licet dixerit, facimus te nostrum vicarium, nōnon diceretur vicarius, sed delegatus, nec appellaretur ad superiorem, sed ad ipsum, qui eum vicarium fecit. notat idem Panor. in c. relatum. ad fin. de officio delegati. Est & ad idem optima gloss. in Clem. 2. de rescriptis. ver. foraneo. quæ asserit foraneũforaneum officialem episcopi, qui in aliqua parte diœcesis cōstitutusconstitutus est, vt illic nomine ipsius prælati iurisdictione vtatur ecclesiastica, & spirituali, in hoc differre, ac distingui à generali vicario, quòd hic sit ordinarius, ille verò delegatus, & ideo ab eo ad episcopũepiscopum appelletur. notant Fel. in rub. de offic. deleg. col. vlt. Panor. in rep. c. si quis. Contra. nu. 35. de for. competen. & ni fallor, hęc est magis CōmunisCommunis opinio, quam Ange. Aret. seqitursequitur in d. l. 1. §. ab eo. ff. quis. & à quo appella. & latè Robertus Maranta in tract. de ordine iudiciorum. parte 4. distinct. 5. nu. 27. Igitur cùm in specie, & casu huius quintæ conclusionis iudex hic sit delegatus, cui causa quędam, nōnon omnis iurisdictio, commissa est ab eo erit ad delegantem. appellandum. Cui sententiæ patro cinatur glos. in cap. non putamus. & illic Domi. de consuetu. in 6. & Alex an. in rub. ff. de offic. eius, cui mandat. est iurisdict. col. penult. qui sequitur glos. in d. Clement. 2. Idem notat Albertus Brunus in cons. 102. col. 2. text. optimus in cap. dilecti de appellatio. Quam ob rem Ioan. Lup. in tract. de iustitia regni Nauarræ. 2. parte. §. 4. regiæ legis sensim mentionem faciens scribit, eadẽeadem lege permissum esse, quòd à iudicibus particularibus in oppidis nobilibus subditis ad eosdem dominos appelletur: non tamen à iudicibus generalibus, quasi particulares non sint omninò dominorum vicarij, nec cum eo vnũvnum & idem tribunal efficiant, Tertiò aduersus hanc quintam conclusionem plurimum conducit text. in l. à proconsulibus. |

p. 26

C. de appellatio. à quo Bal. ibi, & Roma. in sin76. adnotârunt, iure ciuili posse à vicario ad iudicem ordinarium, cuius vices gerit; & à quo constitutus est, appellari, quasi in hoc ius Pontificium à Cæsareo differat: cùm iure Pontificio à vicario generali ad episcopum appellare non liceat, nec ad eum, qui illũillum constituit, quia idem est tribunal.

His tamen vtcunq;vtcunque vrgentibus, minimè discedimus à proposita conclusione, quippe qui existimemus, hæc exactè, ac diligenter intellecta non obesse huic quintæ assertioni. Primum etenim non obstat, quia non negamus, iure Cæsareo, & Pontificio appellādumappellandum esse ad delegantem, vbi is non omnem iurisdictionẽiurisdictionem, sed eius partem delegauerit: Contendimus tamen hoc intelligendum esse in terminis iuris Communis disponentis, quòd à sententia delegati appelletur ad delegantem immediatum, nec tamen ius commune permittit, quòd inferior habens iurisdictionem limitatālimitatam, quoad primam causarum cognitionem, & alteri quoad ius appellationis subditam, possit delegare semel, vel pluries, vt cognoscat de vna, vel pluribus causis appellationis frustrando superiorem iure suo, quia hoc esset in fraudem appellationis ad superiorem deuoluendæ. Nam etsi episcopus certam causam committeret speciali vicario, non generali, ad hoc vt ad se, non ad superiorem appelletur, non proderit sibi huiusmodi fraus, & cautela: imò poterit ad superiorem, omisso delegante, appellari, quemadmodum notant Speculat. titul. de appellatio. §. quartò nunc tractemus. num. 6. Ioan. Andr. Domin. & Francus in cap. Romana. in princip. de appella. in 6. Bartachinus in tract. de episcopo. libro 4. parte 8. quæst. 26. tradit eleganter Carolus Molinæ. in consuetudini. Parisiensi. titul. 1. §. 1. glo. 5. numer. 52. quòd si fraus omnis abesset eiusq́;eiusque suspicio cessaret, posset in hac specie à delegato episcopi appellari ad delegantem iure Pontificio, sicuti Speculat. idem & alij post eum voluerunt, quos sequitur glo. in Pragmatica Sanctione. verbo, medio. colum. 4. Hæc tamen delegatio ob frequentes hominum fraudes hodie maximāmaximam haberet suspitionem, atq́;atque ideo multò vtiliùs est, quod ad Metropolitanum ab hoc delegato, non ad delegantem, appelletur.

Sed & Carolus in dicto numer. 52. citat Ioan. Fab. in princip. instit. de vulgari. tenentem iure ciuili non posse appellari à delegato ad delegantem, sed ad eius superiorem appellandum esse, idq́;idque generaliter verum esse is author sensit, vt tandem secundum eum, vbi quis alicuius causæ omnem cognitionem delegauerit, non possit ad eum à delegato appellari. Imò & ipse Faber improbare videtur, quod secundo loco de iudice episcopi foraneo adduximus ad comprobationem opinionis Bartoli, quæ etiam si refragante Fabro, iure posset admitti, VSV tamen forensi minimè recepta videtur, quoad seculares iudices. Nam si pręses prouinciæ, aut ciuitatis rector in aliquo proprij territorij oppido vicarium constituerit, ab eo vicario ad rectores, vel præsides superiorem, non ad ipsum rectorem, vel præsidem est appellandum. Sic sanè in PRAXI locus omninò nōnon est opinioni Bartoli in dicta l. 1. §. ab eo. ff. quis. & à quo appell. qua in re obseruare oportet exactè, quid moribus, & vsu fuerit receptum. Vnde poterunt faciliùs intelligi, quæ breuiter scribit Rebuffus in commentarijs ad leges Regias 3. Tomo. titul. de appellationib. in princip. colu. 4. asseuerans in Regno Franciæ à vicarijs, & locũlocum tenentibus, & à subdelegatis ad regem, & eius Curiam, non ad delegantem, nec ad eum qui vicarium constituit, appellari. Idem etenim & apud nos in his Castellani Regni prouincijs passim fit. Cùm à locum tenentibus, etiam particularibus non appelletur ad præsides, nec ad prætores, sed ad ipsum Regem, eiusq́;eiusque Curiam. Quod verò ex Baldo in dicta l. à Proconsulibus tradidimus, falsum esse constat. Siquidem nec de iure ciuili poterit ad ordinarium, vel ad rectorem ciuitatis ab eius vicario appellari: cùm idem sit tribunal: vt explicat Bartolus in dicto §. ab eo. idem Bartol. per textum ibi in l. præcipimus. C. de appellatio. Decius in capitulo, dilecti. de appellation. Baldus sibi contrarius in Margarita Innocentiana. litera S. num. 15. Quibus non oberit decisio textus in dict. l. à Proconsulibus. Quia loquitur in vicario Præfecti Prætorio, cuius quidem Præfecti Prætorio tanta fuit olim dignitas, vt ab eo tāquamtanquam à principe minimè liceret prouocare: idcircò mirum non est, quòd ab eius vicario ad eum appelletur, cùm ad alium non possit appellari. Eandem opinionem post Bart. tenet Angel. in d. l. præcipimus. Hoc ipsum sensit & gloss. in dict. Pragmatica sanctione. tit. de causis. §. nec ad quemcunq;quemcunque, verb. medio. scribens, decisionem text. in dicta l. à proconsulibus. procedere in vicario eius, qui superiorẽsuperiorem non habet, ad quem appelletur. Idem & Francus sensit in dicto capit. dilecti. quæst. 6. Vnde fit, vt hęc quinta conclusio satis his rationibus fuerit ꝓbataprobata. Quam ob rem idem fortassis erit in eo casu, quo dominus alicuius oppidi, causam aliquam alteri delegauerit in prima instantia, quoad primam causæ cognitionem. & diffinitionem. Nam ab hoc delegato ad Regem, non ad dominum appellabitur, etiamsi Contrarium voluerit Albertus Brunus in d. cons. 102. col. 2.

Sexta conclusio. Quamuis iure Regio domini oppidorum ex dicta lege Guadalaraiæ, alioue legitimo titulo ius habeant primarum appellationum, quę à iudicibus ordinarijs proponuntur, poterũtpoterunt tamẽtamen subditi liberè omisso medio ad Regem, eiusq́;eiusque Curiam prouocare. Conclusio ista probatur ex eo, quod Regijs legibus, |

p. 27

& ordinationibus prohibitum sit quod cunq;cunque grauamen, quod fieri soleat in oppidis dominorum nobilium his, qui ad Regem, eiusq́;eiusque Curiam appellant. Et deinde institutum, quod in in his locis liberè permittantur quæcunq;quæcunque ad Regem appellationes. l. 14. tit. 16. libro tertio ordinatio. & l. 1. titul. 1. eodem libro. Sic sanè apud Regia Castellani regni suprema tribunalia passim admittuntur appellationes, quæ fiunt, & pro ponuntur, etiam omisso medio nobilium dominorũdominorum iurisdictionem habentium tribunali, cuius quidẽquidem tribunalis cognitio pertinet ad eas appellationes, quæ fuerint ad id tribunal delatæ. Hæc autem praxis potuit originem ducere à Regia lege PartitarũPartitarum, quæ permisit appellationes ad Regem deferri, ad eiusq́;eiusque Curiam omisso medio, quemadmodum decisum extat in l. 18. tit, 23. parte 3. Idem enim & iure Pontificio cōstatconstat, quia ad summum Pontificem appellari potest, omisso medio. ca. ad Romanam, 2. quæstio. 6. & est Communis opinio Doctorum in cap. dilecti. de appellat. Quamuis adhuc aliquot ecclesiastici iudices nolint deferre appellationibus ad SummũSummum Pontificem nominatim expositis omisso medio, quod in concilio Basiliensi constitutum fuit, vt patet in Pragmatica Sanctione Gallicana, titulo de causis. Iure tamen Pontificio, etiam ad Legatum de latere, omisso medio, appellari poterit glos. in capit. Romana. in princip. verbo, ad curiam. de appellatio. in 6. notatur in capit. 1. de officio legati. tradit optimè Francus in d. cap. dilecti. quæst. 8. Quin & omisso medio appellationes ad quemcunq;quemcunque, maximè Regem deferuntur legitimè, si nemo petierit earum remissionem ad eos iudices, qui ex iure ordinario primarum appellationum cognitionem habent. Nam appellatio omisso medio pro posita, causæ cognitionem deuoluit, etiāetiam vbi appellari omisso medio non potest, si nihil fuerit ex aduerso obiectum. glos. communiter recepta in d. c. dilecti. cuius opinionem fatentur Communem esse Imol. & Dec. ibi Cosmas in Pragma. Sanctione. titul. de causis. verb. medio. Eamq́;Eamque sequitur Rota decis. 387. in nouis. Tametsi, & in hac specie Imola, Decius, & Cosmas à frequẽtissimafrequentissima omnium sententia discesserint, Contrarium iure verius esse asseuerantes. Et ideo iuxta eorum sententiam quoties appellatio permissa non est omisso medio, etiāetiam nemine petente, appellationis causa remittenda est ad illud medium tribunal, quod iniustè fuerat omissum. Quæ tamen opinio iure Regio, quo appellari potest ad Regem, omisso medio, necessaria non est.

His igitur probatur hæc Sexta conclusio ad praxim legis Regiæ, quæ lata fuit Guadalaiaræ, de cuius intellectu plerunq;plerunque varijs expositis quæstionibus solet disputari. Nos verò pauca notauimus, quæ certam habent ex vsu, & iure diffinitionem, cum lex illa ius primarũprimarum appellationum dominis oppidorum concedat, quoties appellatio proponitur à iudicibus ordinarijs. Sed appellatione ista omisso medio ad Regem, quid apud Gallos receptũreceptum fuerit, tradit Rebuffus tertio Tomo in leges Regias. tit. de appellationib. artic. 2. Et Author stili Parlamenti Parisiensis, tit. an qui appellauit ad Curiam, omisso medio remitti debeat. In regno sanè Neapolitano lege lata obtentum est, quod possit ad Regem appellari omisso medio, etiam in Baronum oppidis, vt palàm testantur glo. Andræas Isern. Et Matthæ. Afflict. lib. 1. rubr. 58. col. vl. notat idem Matthæ. ad hoc cōstitutionemconstitutionem incip. Cum noua rub. 78. 4. notab. & Rob. Maranta in tracta. de ordine iudiciorum Parte. 6. ca. de appellationibus. numer. 366. atq;atque hæc, vt exposuimus, hactenus obtinuerunt.

Appellationes autem quæ ad Regem deferuntur, vt & aliæ causæ, quæ eius diffinitionẽdiffinitionem exigunt, in ipsa Curia Regia examinantur, & diffiniun

10

*tur. Curiam verò hîc intelligo oppidum & locum, vbi Rex est cum suis consiliarijs, & alijs, qui eius lateri adsistunt, vt ei consulant, quid agendum sit in executione iustitiæ, & administratione, ac regimine totius regię Reipublicæ, Hanc etenim congregationem Curiam dicimus propriè, & inde eodem nomine appellamus locum, vbi ea congregatio commoratur. l. 27. tit. 9. part. 2. Sic deniq;denique quod Innocent. & Panor. in capit. ego N. de iureiurand. Idem Innocent. in cap. cùm ecclesiasticæ. de except. & in c. accusatũaccusatum. de simon. & ex Herodiano. libr. 1 Tiraq. de nobilitat. cap. 31. nu. 4. scripsêre, asserentes Romam dici locum, vbi sit Papa, vel Inperator eo tempore, quo Roma suberat Imperatori. Quod Herodianus scribit, apud quam Pompeianus dixit, Roma est, vbi & Imperator: est in hunc modum accipiendum, si inibi Papa cum Curia simul degat. text. opt. in Clemen. ne Romani. §. sanè. de electioni. Tametsi contrarium notauerit glo. in regu. cancella. 5. & simpliciter idem quod Inno. obseruauerint Roma. in sing. 146. Dec. in c. meminimus. de appellat. num. 2. Domi. in cap. 2. de præben. in 6. penult. notab. Olim autem curiæ authore Festo dicebantur, in quibus vniuscuiusque partis populi Romani quid gerebatur, quales sunt hæ numero 30. in quas Romulus populum Romanum distribuit, quibus postea additæ sunt 5. Meminit Budæus in l. 2. ff. de origine iuris: Inde Curiata Comitia dicebantur conuentus, qui curiatim perlictorem calabantur. id est, vocabantur: vt testis est Gellius lib. 15. cap. 27. Curia item apud Romanos locus ille fuit celebratissimus, vbi de publicis rebus à Consulibus, & Senatoribus tractabatur, à cura quidem dictus. Sic Cicero lib. 3. de Oratore ait, Curiam pro Senatu accipi. Curia igitur apud Romanos dicebatur locus, in quem Senatores, pro Reipublicæ vtilitate conuenerant. Qua ratione etiamsi |

p. 28

hodie in regijs principatibus, nōnon omninò conueniat regimen publicum ei, quo Romana Res publica vtebatur, nihilominùs & summus regius Senatus, summaq́ue Curia hæc nomina poterunt obtinere, ad veteris Reipublicæ imaginem, siquidem & in summo Senatu regij consiliarij, de Reipublicæ administratione tractant & rogantur sententiam dicere, vt Reipublicæ cura per eos expediatur. De Curia multa Zas. in l. 2. de origi. iuris. in princip. & Budæus in Forensibus ad finem.

Cæterum Castellæ Rex, vt litigantium subditorum commodis & expensis consuleret, & ne passim cogerentur Regem ipsum sequi omnes hi, qui appellationis causa, aut querelæ, siue pro iure exigendo regiam Curiam adirent, ac subinde, vt summus eius Senatus, & consiliarij eiusdem, tot alioqui negocijs impediti, quæ breuem, ac celerem expeditionem exigunt, cōmodiùscommodiùs regimini Reipublicæ vacarent, duo constituititidem regia prætoria, vnum Pintiæ, alterum Granatæ, quæ quidem prætoria Curię regiæ appellantur. Ad hæc verò causæ appellationum, & regulariter aliæ omnes, quæ ex legibus huius regni ad curiam regiam deferri possunt, & deferendæ sunt, Iure quodam ordinario deferuntur, quibusdam negocijs exceptis, quæ regio supremo Senatui, eiusq́ue summis consiliarijs excipiuntur, & reseruantur. Dicuntur tandem hæc regia prætoria vulgò Audientiæ regales, latinè dici castè poterunt Auditoria: Nam Auditorium locus est, vbi causæ auciuntur, & lites iudicantur. l. contra. §. is qui. ff. dere iudic. l. mulier. ff. ad Trebellian. l. minor autem. ff. de minori. l. Titius. in 1. ff. de action. empt. l. lecta est in auditorio Æmilij Papiniani. Præfecti Prætorio. ff. si certum petat. vbi Alciat. Eadem ferme ratione Epiphanius Interpres, Sozomeni lib. 2. tripartitæ. c. 2. de Constantino, qui nolebat de causis sacerdotum iudicare, inquit, eum respondisse: mihi ergo homini constituto de huiusmodi rebus non licet habere auditorium, id est iudicium, Eiusdem dictionis ad eandem significationem, qua significatur locus publicus vbi causæ & lites audidiuntur, mentio fit Actorum c. 25. altera, inquit diuus Lucas, die, cùm venissent Agrippa & Berenice cum multa ambitione in auditoriũauditorium cum Tribunis.

Sed & hæc auditoria etiam appellantur Regiæ Cancellariæ vt opinor, à Cancellario, qui princeps fuit olim in Curia, & præfectus summus Regij prætorij, & consiliariorũconsiliariorum, aliorumq́;aliorumque magistratuum, qui apud Regem munera publica in exequutione iustitiæ, & in expediendis negocijs regio nomine obtinebātobtinebant. Huius Cancellarij officium erat rescripta, & responsa, decretaq́;decretaque Regis inspicere, & malè scripta, aut expedita cancellare, id est, transuersis lineis, veluti cancellis expungere, & illinire, l. Cancellauerat. ff. de his, quæ in testamen. delen. & l. sequent. & in l. si chirographum. ff. de probatio. Quod verò hoc fuerit officiũofficium Cancellarij, probat text. celebris in l. 4. titul. 9. part. 2. indicat Budæus in rub. ff. de off. Præfect. Prætorio. Magnam & olim fuisse Cancellarij dignitatem, & authoritatem apud Gallos, testis est Paulus Æmil. libr. 3. de rebus Francorum, quo in loco Cancellarium appellat pręfectũpręfectum iuris. Idem Budęus in forensibus, eum dicit regni Nomophylacem, penes quem sint iuris Regalis prima auspicia. Hæc tamen sunt intelligenda de Cancellarij dignitate, quæ apud Hispanos, Gallos, & Anglos ab hinc mille annis obtinuit, cùm apud veteres Romani orbis Imperatores, qui Cancellarios instituerunt, non fuerit tantæ hæc dignitas æstimationis, quantæ postea, vel hoc seculo censetur. Apud Flauium Vopiscum legimus, Carinum Imperatorem Cancellarios habuisse. Sub Archadio item & Honorio fuêre etiam Cancellarij, quorum mentio fit in l. consiliarios, & in l. nemo. C. de assessorib. & domesticis, & Cancellarijs iudicum. Hos autem ipse interpretor eos, qui iudicibus libellos supplicatorios offerebant & legebant, quos notarios hodie vocamus. Eiusdem muneris apud Imperatorem Carinum opinor eius Cancellarios fuisse. Nam & Virgilius Polydorus lib. 9. histor. Anglicæ. de Gulielmo Rege ita scribit: Instituit item Scribarum collegium, qui diplomata scriberent, & eius collegij MagistrũMagistrum, vocauit Cancellarium, qui paulatim supremus effectus magistratus, qualis hodie habetur. Idem Polydorus lib. 11. scribit, Cancellarium regni in publicis conuentibus apud principes pro loquutorem esse. Idem lib. 13. scribit, diuum Thomam Cantuarien. creatum fuisse magni regni Cancellarium. Sed & Pau. Æmil. in d. lib. 3. de reb. Francor. opinatur à paruis initijs, & ab Scribarum officio munus hoc cancellariorum regni. ob magnitudinem virorũvirorum, qui eo munere fungebantur, apud Regem, ad tantam maiestatem peruenisse.

Ergo Regia Cancellaria Regis verbis responsa facit suppliciter ad eũtibuseuntibus, & ius reddit litigantibus, Antistesq́;Antistesque in plerisq;plerisque æquitatis censetur. Deniq;Denique curia Regis est, ac sub Regio nomine, & sigillo literas decernit super rerũrerum iudicatarum executionibus, & super alijs rebus, quæ à cancellariæ eiusdem prætorio examinantur, & diffiniuntur.

Covarrubias ...: Opera Omnia

p. 21
Ex Capite sequenti.

Covarrubias ...: Opera Omnia

p. 21 Ex Capite sequenti.

p. 21
Ex Capite sequenti.