Octauò eadem opinio comprobatur authoritate Accursij. Bart. & doct. in d. l. quoties. & in l.
quicunque. C. de seruis fugitiu. Abb. & Felin.
in capit. conquerente. de offic. ord. quorum, &
aliorum communi consensu decisum extat, aureum Iurisconsultorum, & solidum Iustiniani
eiusdem valoris, & ponderis fuisse. Nonò &
his rationibus ipse aliam adijcio, certò sciens
quantùm ea sit roboris habitura. Etenim cùm
regiæ partitarum leges plerunquè, ac frequentissimè aureos, & solidos veterum Iurisconsultorum, & Iustiniani in eandem monetam Hispaniarum transtulerint, satis est probabile, doctissimos illos viros, qui Partitarum operi strenuam dedêre operam, planè existim asse, eiusdem ponderis, & valoris, aureum, & solidum
fuisse. Verùm ex contrario alijs visum est, aureum veterem à solido Codicis Iustiniani differre proportione sescupla, ita quidem, vt aureus sit sescuplo maior pondere ipso quidem
*solido. atque ideò quatuor aurei vnciam efficiunt: quadraginta octo auri Libram duodecim vnicarum: triginta duo marchum octo vnciarum. Sic etenim censent, & opinantur Gulielmus Budæus libro tertio. & rursus libro
quinto de Asse. Leonardus Portius libro primo de monetis, & ponderibus. Alcia. libr. 3.
dispunct. capit. 9. Georgius Agricola lib. 2 de
pondere, & temporat. monet. quorum sententia multis probari potest. Primò ex ipsismet numis aureis veteribus, quorum viginti quatuor
testatur Budæus in d. libr. 3. expendisse, atque
ex iusti ponderis examine deprehendisse, ipsos appendere sex auri vncias. Scribit tamen
aureis viginti quatuor addidisse duas drachmas, & grana quædam, ex quibus perduxit
rem ad æquilibrium. Sic factum est, vt viginti
quatuor aureis duæ ad iustum & exactum
pondus deficerent drachmæ. Idq́ue mirum
non est ob eorum vetustatem, ex qua consumpti, & corrosi aliqua ex parte fuêre. Igitur huius
doctissimi viri diligentia probabiliùs est, aureum quartam fuisse vnciæ partem: cum viginti
quatuor sex vncias appenderint, duabus propter vetustatem eorum deficientibus drachmis. Secundò ad hoc ipsum & locus Plinij conducit lib. 33. c. 3. Etenim ex emendatione Leonardi Portij, Agricolæ, & aliorum ita is scripsit.
Aureus numus post annum sexagesimum secundum percussus est, quam argenteus, ita vt
scrupulum valeret sestertijs vicenis, quod efficit in libras ratione sestertiorum, qui tunc
erāterant.
V. DCCLX. sestertios. Post hæc placuit, quadraginta duo signari ex auri libris,
paulatimq́;paulatimque
principes imminuere pondus, minutissimè verò ad 48. Hæc Plinius, ex quo apparet, aureos
quatuor vnciam fecisse, & ætate ipsius Plinij
ex auri libra romana percussos fuisse aureos
quadraginta octo. Tertiò his accedit Iulij Pollucis authoritas, is etenim libro 4. de vocabulis ad Commodum Cæsarem inquit, Aureus
numus duas drachmas Atticas habebat. Vnde
par est vt quemadmodum denarius romanus
ferè drachmalis pondere fuerit: ita & aureus
romanus duas drachmas habuerit: vnde manifestum fit aureo quartam fuisse vnciæ partem:
cum vncia ex octo drachmis constet. Erit igitur hic aureus romanus iuxta pondus istud similis ferè habita ratione ponderis aureo numo
duplo, quem vulgus Doblon appellat. Est enim duplus hic numus aureus ponderis ferè
duarum drachmarum: siquidem dupli aurei
Castellani, quos cudi iusserunt Reges Catholici Fernandus, & Elysabeth, triginta duo efficiunt marchum addito alterius dupli aurei
Besse, aut duobus adiectis tremissibus: atque
ideò quatuor ex his vnciam ferè constituunt.
Quartò ad hanc rem diligentiùs
expendendāexpendendam
oportet prænotare, aureum illum veterem,
qui absque vlla controuersia viginti quinque
denarios argenteos valuit, si is foret solido similis, ita vt drachmam, & scrupulum appenderet, maximè dissimilem constituere proportionem, & analogiam auri ad argentum, multumq́ue diuersam ab ea, quæ Cæsarum temporibus, & multò antè Romæ habita fuerit. Qua
de re illud est constituendum, quod olim cùm
*Romæ fuit auri penuria, authore Plinio, ea fuit
proportio auri ad argentum, quæ est quindecim ad vnum: drachma etenim auri quindecim argenti drachmis æstimabatur. Erat ergo
quindecuplex auri ad argentum analogia, seu
æstimationis proportio. quod palam deducitur ex Plinio, qui libro trigesimotertio. capit.
3. scribit, scrupulum auri vicenos sestertios valuisse: sed viginti sestertij quindecim argenti
scrupulos continebant: nempè appendebant
quinque drachmas, aut denarios, quorum quilibet, si denarius omninò drachmæ similis est,
tria scrupula pendit: igitur ex Plinio deducitur, tunc auri ad argentum esse proportionem
quindecuplam, atque ita Budęus Plinij locum
libro tertio de asse inducit, & interpretatur.
Deinde apparet, Romæ vnam auri partem decem argenti partibus aliquando æstimatam
fuisse. Cuius rei testis est Liuius lib. 38. agens de
conditionibus pacis, ad quas Aetoli conuenerant cum Romanis, inquit enim: de pecuniæ
summa, quam penderent, pensionibusq́ue eius
nihil ex eo, quod cum consule conuenerat, mutatum, pro argento si aurum dare mallent, dare conuenit, dum pro argenteis decem aureus
vnus valeret. Idem & Iulius Pollux libro 9. de
|
vocabulis ad
CōmodũCommodum affirmat ex Mænandri
comœdia, quæ depositum apud argentarium
dicitur. Huius loci Budæus, & Georgius Agricola meminêre. Et licèt Carolus Molinæus. de
contractibus quæst. 100. nume. 779. existim et
parùm cautè Liuij locum ad rem istam ad duci,
opinor ipse optimè hoc ex eo probari:
cũcum sit
vero simile, de aureo, & argenteo eiusdem ponderis actum fuisse. Herodotus autem in Thalia vnum auri talentum taxauit tredecim argenti talentis. Romæ verò Sergij Galbæ temporibus vna auri portio æstimata fuit argenti
portionibus duodecim, & dimidia: quod ex
Tranquillo, & Cornelio Tacito in hunc modum deducit Georgius Agricola. Scribit enim
Suetonius
TrāquillusTranquillus in Othone Siluio. Nullo
igitur officio, aut ambitionis in
quemquāquemquam genere omisso, quoties cœna principem acciperet, aureos excubanti cohorti viritim diuidebat. De eadem quoque largitione ita loquitur Tacitus, eo paulatim progressu, vt per
speciem conuiuij, quoties Galba apud Othonem epularetur, cohorti excubias agenti
viritim centenos diuideret. Nam cùm centum
numi sestertij efficiant quinque & viginti denarios, & aureus duorum denariorum pondus
habeat, vna quidem auri pars, argenti partibus
duodecim & dimidia æstimata fuisse videtur.
Hipparchus apud Platonem apertè asseuerat,
vnam auri portionem esse precium duodecim
argenti portionum. Sic etenim constat ex
Platonis dialogo, cui titulus Hipparchus, vel
de lucri cupiditate. Deinde Vespasiani temporibus, vnam auri portionem, argenti portionibus duodecim æstimatam à Romanis fuisse, deducitur ex Plinio, qui libro 19. capitul. 1.
Proximus, inquit, Byssino, mulierum maximè
delicijs circa Elin in Achaia genito, quaternus denarijs scriptula eius permutata quondam, vt auri. Habent enim quatuor denarij
pondus duodecim
scrupulorũscrupulorum, seu
scriptulorũscriptulorum.
Eritq́ue paulò maior auri ad argentum proportio, si denarium maiorem drachma constituamus, nempè si septem denarij efficiant vnciam, quæ constat ex viginti quatuor scrupulis, tunc sanè quatuor denarij pondus
habebũthabebunt
ferè quatuordecim scrupulorum: atque ideò
auri ad
argẽtumargentum proportio hæc erit
constituẽdaconstituenda, vt vna pars auri ferè quatuordecim argenti partibus sit æstimanda. Sic denique tempore
illo, quo Romæ solidus sextularis erat, auri
portio vna, quatuordecim argenti portionibus
æstimabatur: quem ad modum ex l. 1. C. de
argẽtiargenti precio. lib. 10. de ducitur: & adnotârunt Caro
lus Molinæ. de contracti. quæstio. 100. nu. 779.
Anto. Augustinus lib. 2. emenda. c. 8. Hoc ipsum
& multò antè obtinuerat, vt ex Plinio modò
probauimus, & ex Suetonio, ac Tacito paulò
antè citatis idem obseruandum erit, si ex
septẽseptem
denarijs
vnciāvnciam, & ex duabus drachmis aureum veterem constituamus: siquidem viginti octo
drachmæ, &
aliꝗdaliquod plus
cōstentconstent ex viginti quinque denarijs. Fit igitur satis manifestum, olim
Romæ tempore, quo solidus erat in vsu ex sexta vnciæ parte, & item eo, quo aureus publica
percudebatur authoritate, auri ad
argentũargentum eam
fuisse proportionem, quæ est vnius ad quatuor
decim. Quod si hæc vera sunt, nec
vnquāvnquam pluris
fuerit
aurũaurum Romæ
æstimatũæstimatum,
quāquam ad
rationẽrationem vnius pro quindecim argenti partibus, fieri non
potest: nec est verosimile,
aureũaureum pẽdentẽpendentem drachmādrachmam, &
scrupulũscrupulum, & sic
similẽsimilem pondere Iustiniani
solido, valuisse viginti
quinq;quinque denarios argenteos:
cũcum esset
tũctunc ea proportio auri ad
argentũargentum,
quæ est vnius pro vndeuiginti,
ꝙquod nullibi legi, &
si diligenter inquisierim. Et hæc
quidẽquidem si denarius
pōderepondere drachmę similis
cōstituaturconstituatur. Quod
si denarius Plinio authore, septima est vnciæ
pars: multò maior erit auri ad
argentũargentum æstimationis analogia, & proportio, quia vna pars auri æstiman da est vna & viginti argenti partibus.
Hanc sanè
rationẽrationem ipse
quandoq́;quandoque probaui pro
Budæi, Leonardi portij, &
aliorũaliorum sententia,
quāquam
vlteriùs exponam illud primùm præfatus, minimè controuersum esse, apud veteres aureum
viginti quinque denarios valuisse, quod minimè negant Ant. August. & Ferretus: idemque
nos inferiùs euidenter ostendemus. Nostra verò ætate vna quidem auri pars vndecim argenti
partibus, aliquando duo decim æstimatur, &
pluris ob auri
inopiāinopiam, vel eius
ęstimationẽęstimationem ex eo
contingentem, quod aurum sit purum absque
vlla argenti, vel æris mistura. Hæc
aũtaunt tam varia
æstimatio auri, præter rationem illam, quæ ab
eius inopia sumitur, poterit contingere ex ipsius auri, vel
argẽtiargenti qualitate. Hæc
tandẽtandem qualitas inde constat, quòd quantò purius est ipsum aurum, vel argentum: tantò est maioris
æstimationis: sic & minoris æstimandum erit,
*si mistum sit alterius metalli maiori portioni.
Auri etenim bonitas in vigintiquatuor caractis indicaturæ pro ratione marchi consummatur. Nostri siquidem aurifices &
argẽtarijargentarij fabri
ad
legẽlegem, &
bonitatẽbonitatem auri indicandam & deprehendendam vtuntur caractis, quam dictionem
à Ceratio, verbo Græco deflexêre. Est enim
Ceratium minuti ponderis vocabulum à grano siliquæ ductum, qui fructus est arboris prædulcis digitorum hominis longitudine, &
pollicis latitudine. nos Hispani Garrouas dicimus: intus sunt grana, quæ ceratra dicuntur nomine cum fructibus communicato. Sic
Columela li. 3. Siliquam, inquit, Græcam quidam
ceratiũceratium appellant. Hac tamen in parte ceratium non ad pondus veteris ceratij, aut siliquæ
referendum est, sed ad auri indicaturam: quod
& Budæus admonet libro 3. de asse. Nam aurifices Marchum diuidunt in viginti quatuor caracta, quæ vulgò Quilates vocamus: cuilibet
autem vnciæ conueniunt tria caracta: aut tres
|
quilates, qua ratione cùm dicimus, oro de. 24.
quilates, intelligimus aurum purum, & obryzum, quod nullam habet mixturam alterius
metalli, nec
argẽtiargenti, nec æris. Hinc sanè fit, quòd
aurum illud est omninò purum, quod totum
legitimum vnciæ, vel marchæ pondus, id est, in
marcho. 24. caracta, habet ex vero auro, nullo
admixto metallo, nec argento, necære. Quòd
si marchæ auri sit admixta vicesima quarta æris, vel argenti pars, dicetur aurum istud viginti trium caractorum: nos dicemus vulgari sermone, oro de. 23. quilates. Sic si in auri marcha
sit duodecima portio argenti, vel æris, dicetur
aurum hoc viginti duorum caractorum, id est,
oro de. 22. quilates. Hanc verò auri bonitatem
facilimè deprehendunt aurifices, lydio lapide
aurum probantes. Nam & Plinius libro 33. cap.
8. de eodem lapide lydio tractans inquit. His
coticulis periti cùm è vena, vt lima rapiunt experimentum, protinus dicunt, quantum auri
sit in ea, quantum argenti, vel æris: scrupulati
differentia mirabili ratione non fallente. Hæc
Plinius, qui scrupulum dixit, quod nos quilate
dicimus. Hæc tamen Castellana dictio quo ad
pondus quatuor habet grana vulgaria. Hinc ergò planè intelligitur constitutio Regum Catholicorum, cuius in hoc capite meminimus,
dum iubet, aureos numos, quos excellentes
appellat, ex auro percuti, quod aurum sit de
ley. de. 23. quilates, y tres quartos. Est enim hoc
aurum non omninò purum, sed quod habet argenti, vel ęris admixtam nonagesimam sextam
partem: sic habet aurum istud æris, vel argenti
quartāquartam vnius caracti partem in auri marcho vel
in octo vncijs. Eadem ratione constat intellectus ad l. 104. Caroli Cæsaris, Hispaniarum Regis anno. 37. Pintiæ latam, qua constitutum est,
vt numi aurei percutiantur, & hi Coronæ dicantur, ex auro quidem. 22. caractorum, id est,
de. 22. quilates. Habet enim hoc aurum in quolibet marcho duodecimam argenti vel æris ad
mistam portionem: & sic vnius vnciæ duas partes è tribus. Dicitur aurum istud apud latinos
duo & vicenarium: quia duodecima parte ab
auro purissimo deficiat, & habeat viginti duo
caracta. Eodem sermè modo aurum dicitur vicenarium quod est viginti caractorum. Et item
aurum duodeuicenarium, quod habet. 18. caracta: & id differt à purissimo quarta parte: quemadmodum Budæus diligentissimè explicat libro tertio de asse scribens, vasa rarò ex auro purissimo fieri: ideò, quòd illud aurum vsuram
nōnon
fert, nec attrectationem sine magno intertrimento, idcircò consultò temperatur. Et idem
fit in anulis, catellis, spirisq́ue, & mundo muliebri, ne facilè frangatur, aut torqueatur. testatur
& ipse Budæus, apud Gallos numos aureos
percuti ex auro, quod vno tantum seratio deficiat in ipsa iudicatura: cùm constet ex viginti
tribus caractis. Sed & hinc aperitur sensus Suetonij Tranquilli, qui in Cæsare scribit ca. 54. in
Gallia sana, templaq́ue Deum donis referta expilauit, vrbes diruit sæpiùs ob prædam, quàm
ob delictum: vnde factum, vt auro abundaret,
ternisq́ue milibus numum promercale in Italia, prouincijsq́ue diuideret. Etenim ex hoc
Suetonij loco manifestum fit, auri libram æstimatam fuisse ad rationem fere vnius auri partis pro argenti octo partibus: cùm de sestertijs
numis sit Suetonius intelligendus: vnde coniectare possumus, aurum illud, nempè vascularium, fuisse duodeuicenarium, & à purissimo
auro quarta parte deficere, vt tandem fuerit aurum de. 18. quilates, quod & ipse Budæus admonet. Hæc quidem de auro puro adnotauimus, & de mixto: aurum verò purissimum passim obryzum vocatur: atque inde obryzati so
*lidi dicuntur in l. Vniuersos. C. de veter. numismatis potest. & in l. 1. C. de oblatione votorum
li. 12. qui ex purissimo auro fuerint signati. Plin.
ad hæc li. 33. c. 3. Auri, inquit,
experimẽtoexperimento ignis
ẽest, vt simili colore rubeat, quo ignis,
atq;atque ipsum
obryzũobryzum vocant. Sic & ad
bonitatẽbonitatem auri, & ad eius pondus
examinandũexaminandum iubet lex
cōstituiconstitui publicũpublicum iudicem, quem,
ZygostatẽZygostatem appellat: nos
CōtrasteContraste dicimus. l. 2. C. de ponderatori. & auri
illatione lib. 10. Olim Romæ lege lata à Mario
Gratidiano statutus est ludus, id est schola, probandi numismatis, vt ægrè fallere possent numi adulteratores, teste Plinio lib. 33. c. 9. Commemorat ad hæc Georgius Angli. l. 1. de precio
metallorum. Darium Regem Persarum, cùm cuperet tale monimentum sui relinquere, quale
nullus Rex reliquisset, ex auro, quod quàm fieri potuit, purissimum ex coxit, numos percusisse, qui Darici vocati sunt. Daricus autem hic numus pendebat duas drachmas: vnde similis erat duplo aureo numo, quem percuti iusserunt
Reges Catholici Fernandus, & Elysabeth:
quẽadmodumquemadmodum ex dicto pondere constat: quod proprium huius Darici numismatis fuisse ex Xenophonte, & Aristophanis interprete docet idem Agric. lib. 2. de pondere, &
tẽperattemperat. monet.
aduersus Budæum, qui existimat,
DaricũDaricum octo
drachmarum pondus habuisse. Erat ergò Daricus pondere similis aureo romano iuxta posteriorem sententiam:
habebatq́;habebatque ex altera parte
imaginẽimaginem Darij, ex altera Sagittarium incisum,
authore Plutarcho in vita Artaxerxis. Tyberius item Imperator, qui Iustino successit, Chilpericum Regem Francorum aliquot puris aureis ad eum missis donauit: quorum quilibet
libram pendebat, & altera
cuiusq́;cuiusque pars exprimebat imaginem Imperatoris cum hac inscriptione: Tyberij Constantini perpetui Augusti:
altera currum
quadrigatũquadrigatum, cui in sidebat auriga
cũcum hac præclara in scriptione: Gloria Romanorum. cuius rei meminit Georgius Agricola lib.
1. de precio metallorum:
atq;atque item Sabellicus
Aeneade 8. libr. 5. Sed & Paulus Aemylius de
|
rebus Francorum li. 1. idem scribit adijciens, hos
numos fuisse quinquaginta: tametsi non scripserit, eos fuisse ex auro purissimo signatos.
AurũAurum verò hoc purissimum
obryzũobryzum vocatur, quasi
ophirizũophirizum, aut
ophirisiũophirisium authore Hieronymo ab
Ophir insula Aethiopiæ, vnde purissimum aduehebatur. Latini autem & pro obryzo obrussam dixêre: vt Seneca Epistola 13. hæc, inquit,
est eius obrussa: id est summa bonitas: vt interpretatur Andræ. Alciatus li. 5. Parergon. c. 9. Qui
etiam censet, hinc deduci
prouerbiũprouerbium, ad obrussam: id est ad summum perfectionis: quo Cicero in Bruto vtitur. Expurgandus est, inquit, sermo, & adhibenda ad obrussam ratio, quæ mutari non potest. Aurei item numi obryzati meminit Agathias Historicus. Locus sanè diui Hieronymi, cuius simpliciter Alciatus meminit, est,
ni fallor, in Commentarijs in Hieremiam li. 2.
c. 10. super illa verba: Argentum inuolutum, siue
productum de Tharsis affertur:
aurũaurum de ophaz,
opus artificis, & manus ærarij. Hieronymus
ita inquit: septem nominibus apud Hebræos
appellatur aurum,
quorũquorum vnum ophaz dicitur:
quod nos dicere possumus obryzum. Idem adnotauit doctissimus Beroaldus apud
SuetoniũSuetonium
in Nerone c. 44. ex Fortunato interprete ecclesiasticarum dictionum. Quæ tamen verba minimè probant, Hieronymum voluisse obryzum
aurum inde deducere, quasi ophirisium ab Ophir. Nam & si dixerit, aurum ex Ophir propter eius summam bonitatem posse dici à Latinis obryzum, non tamen significat, obryzum dictum ab Ophir, qua si ophirisium. Potuit sanè
obryzum dici quasi
ἄβρυζον id est syncerum, delicatumq́ue. Dictio autem, obrussa, agnoscitur ab
Erasmo in adnotationibus ad Senecam ex ratione auri obryzi. Apud Ciceronem in Bruto
vulgata lectio hæc est. Expurgandus est sermo,
& adhibenda quàm obtrusa ratio, quæ mutari
non potest. Sed & Petrus Victorius in adnotationibus, obrussam ex veteri codice agnoscit
existimans, in vtraque lectione subesse mendum. Fit & auri obryzi mentio Danielis c. 10. vbi Hieronymus ex aquila, aurum Ophaz interpretatur. Suetonius item in Nerone c. 44. eiusdem auri obryzi mentionem fecit.
