Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

Caput VI.

IVRE quidẽquidem illud est constitutissimum, quod nemo potest, etiāetiam ad curiam principis vocari pro lite examinanda in prima instantia, tametsi possit inuitus ad eam trahi per appellationem. l. nemo. C. de iurisd. om. iud. Auth. vt differentes iudices. §. 1. regia. l. 14. tit. 2. lib. 3. ord. Sunt nihilominus quidam, quibus licet in curiam principis trahere, & vocare illos, à quibus in iudicio aliquid exigere velint, & aduersus quos actiones habeant. Hoc enim statutum & permissum est in multis casib. quos vulgò dicimus (casos de corte.) Rei etenim extra proprium forum, & domiciliũdomicilium, coguntur apud curiæ regiæ iudices actoribus respondere, vbi actor sit pupillus, vidua, pauper aut deniq;denique miserabilis persona. Hoc sanè in causis ciuilibus,

1

*nam de criminalibus idem est, ac pluribus casibus permittitur. Probatur in l. 5. titu. 3. part. 3. inquit enim lex. (o por pleyto, que demandasse huerfano, o ome pobre, o muy cuytado contra algun poderoso, de que no podiesse alcancar derecho, tambien por el fuero de la tierra.) Apud Gallos idem seruari constat ex stilo Parlamenti ti. de minoribus. notant Guid. Papæ. q. 466. & Rebuffus primo tomo in leges regias. tit. de senten. prouisionalibus. gloss. vlti. colum. 4.

Huic praxi & sententiæ adstipulatur Cęsarum cōstitutioconstitutio in l. vni. C. quando Imperator inter pupillũpupillum, & viduāviduam ad fi. Ita enim inquit CōstanConstan. August. ad AndronicũAndronicum. Quod si pupilli, vel viduæ, alijq́;alijque fortunæ iniuria miserabiles iudiciũiudicium nostræ serenitatis ornauerint, p̃sertimpraesertim cùm alicuius potentiam perhorrescunt, cogantur eorum aduersarij examini nostro sui copiam facere. Hæc Imperator. Apud quem ipse adnotandam censeo dictionem, præsertim, ex qua deducitur intellectus ad legem regiam: ibi (& contra algun poderoso.) Nam praxis idem admisit ac recepit, vbi miserabilis persona agit contra eum, qui nōnon est ex his, qui potiores in iure dicuntur: tametsi regia Neapolitana constitutio lib. 1. titu. 37. exigat in hoc casu ab his miseris actoribus iusiurādumiusiurandum, quo asseuerent, se timere aduersarij potẽtiampotentiam. Scribit ad hæc diuus Hieronymus in CōmentarijsCommentarijs ad Hieremiam super capit. 22. regum officium proprium esse, facere iudicium, atque iustitiam, & liberare de manu calumniantium, vi oppressos, & peregrinis, pupillisq́;pupillisque, & viduis, qui faciliùs opprimuntur à potestatibus, præbere auxilium. c. regum. ca. administratores. ca. principes. 23. q. 5. His & illud conuenit, quod viduæ, & miserabiles personæ possunt reos laicos coram ecclesiastico iudice, super rebus prophanis conuenire, vbi iudex secularis neglexerit eis iustitiam ministrare. c. ex tenore. vbi omnes. de foro compe. c. significantibus. vbi gloss. de offic. delegat. notat Ioan. Lup. in cap. per vestras. de donat. inter vir. & vxor. 2. notab. nu. 5. cúm hæ personæ quo ad protectionẽprotectionem pertineātpertineant etiam ad ecclesiasticum iudicẽiudicem. c. 1. & sequenti. 87. distinctio.

Imò & in hoc tractatu solet adnotari, quod vbi ꝗsquis sit miserabilis, simul & oppressus, nempe per vim, vel alio modo re propria expoliatus, ita vt possit agere interdicto recuperandę, poterit ad hoc coràm ecclesiastico iudice agere, etiam aduersus laicum, & de re temporali, cùm ipsemet actor laicus sit, etiam non data negligentia iudicis secularis. Ad huius conclusionis probationem adducitur text. in c. ex parte B. de foro compe. quo in loco, sicuti constat ex Panor. & alijs, ita Doct. communi omnium consensu adnotârunt, & probare conati sunt. Idem Socinus in c. licet ex suscepto. de foro compet. col. 3. Et Ioan. Staphilæus. de literis grat. & iustitiæ. fol. 159. col. 2.

Ego verò hanc sententiam non esse admittendāadmittendam, opinor ex ratione text. in capit. nouit. de iudic. nec enim Papa, nec iudex aliquis ecclesiasti|

p. 32

cus debet, nec potest cognoscere inter laicos, nec aduersus laicum reum super re temporali, etiam ad petitionem miseri alicuius oppressi, & expoliati, nisi iudex secularis negligens fuerit in administratione iustitiæ. Nam summus Pontifex grauiter offenderet principes seculares, si minimè negligentibus ipsis eorum iurisdictionem occuparet, Nec quicquam vrget in contrarium tex. in dicto capitulo ex parte. Quia maxima inerat in eo casu suspicio negligentiæ in iudice seculari, propter potentiam rei conuenti, qui actorem expoliauerat. Tandem, vt quid in hac quæstione sensero ingenuè profitear, hoc certò scio, hanc COMMVNEM Canonistarum opinionem apud regia Hispaniarum & Galliæ prætoria risui quidem fore, tantùm abest, vt ea in vsum & PRAXIM recepta fuerit. Sed & legem ipsam regiam, quo ad pręsentem tractatum, paulatim iuxta Communem vsum & iuris regulam interprętemur.

Primus igitur casus à lege regia constituitur in pupillo, quem orphanum appellat. Est enim Græ

2

*ca dictio ab Hispanis vsurpata & eum significat, qui caret patre. Vtitur hac dictione Imperator in l. priuilegia. C. de Episcop. & Cleric. Tradit hanc significationem Laurentius Valla libro quarto, elegant. capitu. 33. distinguens orphanum à pupillo, quòd pupillus sit, qui caret patre, est tamen in ea ætate, cui tutor datur, Apud Iurisconsultum in l. pupillus. ff. de verbo. significatio. accipitur pupillus pro eo, qui cùm impubes est, desinit in potestate esse, vel morte, vel emancipatione, Nos hac in parte pupillum intelligimus eum, qui simul sit patre orbatus, & minor, pupillaris quidem ætatis, quod notant Cinus in l. orphanotrophos. ad finem, C. de episcopis & clericis. Alberi. in dicta l. vnica. columna 1. PRAXIS verò hoc priuilegium recepit etiam in minore viginti quinque annis, qui patre sit orbatus. Nam & regia l. 14. titulo 2. libro 3. l. 1. titul. 1. eodem libr. ordinat. l. 20. titulo 23. l. 41. titul. 18. & dicta l. 5. parte 3. orphano simpliciter tribuit hoc priuilegium, non distinguẽsdistinguens eius ætatem, quæ tamen necessario distinguenda est ad eos annos, in quibus alieno ductu, & consilio viuendum est. Obtinet tamen hoc priuilegium in orphanis, & viduis, etiam diuitibus, secundum Azonem in Summa C. quando Impera. inter pupil. ad finem. sensit Innocen. in dicto capitulo ex parte. B. de foro competent. numer. 4. Alberi. in dicta l. vnic. numer. 1. Ioann. Lupi in capit. per vestras. de donat. inter virum & vxor. 2. notab. numer. 12. De vidua in specie hoc notat Andræ. Isernia in constitut. Neapolitan. titul. de offic. magistra. iusticiarij. constitut. statuimus. numer. 6. Licet quidam contrarium notare, & asseuerare conẽturconentur tenentes, hoc priuilegium non dari his, qui diuites sint, ex Innocent. in capitul. significantibus. de offic. delega. & alijs, quos ibi citat Felin. & Rebuffus in dicto titulo de sententijs prouisionibus. glossa vltima, columna 2. Nam & horum opinio tunc obtinebit, cùm tractabitur, an his personis sit subueniendum expensis publicis ad litis prosequutionem: non enim his subuenitur, si diuites sint, vt ex plicat in specie, ita hanc quæstionem intelligens Matthæ. de Afflict. libr. 1. constitu. Neapolita. titu. 33. numer. 4. post Iserniam ibi. Leges autem præcitatæ maximè conueniunt in priuilegijs his concedendis sacris eloquijs. Cùm scriptum sit Exodi 22. Viduæ & pupillo non nocebitis. Esaiæ cap. 1. Defendite viduam: iudicate pupillo. & Psal. 9. Tibi derelictus est pauper: orphano tu eris adiutor & Psal. 10. Oculi eius ad pauperem respiciunt. & Psalmus 40. Beatus est qui intelligit super egenum & pauperem.

Secundus subsequitur casus in eadem lege Regia, O ome pobre. Quia pauperes habent hoc ius, vt possint apud curiam reos quoscunq́;quoscunque appellare, & ad primam causarum cognitionem conuenire. Idem probatur in dicta l. vnica. C. quando Imperator. & deducitur ex ratione textus in d. ca. significantibus. expressimq́;expressimque hoc ipsum constat ex legibus regijs paulò ante citatis.

Ad hunc verò effectum. vt quis citetur ad curiācuriam de iure pauperi responsurus apud iudices regios, sufficit summaria quædam probatio paupertatis, sicut minoris ætatis, & aliarum qualitatum quarum ratione potest quis ad curiācuriam vocari, etiam si ea probatio facta fuerit parte non citata, modo fiat ex mandato auditorum regię curiæ, Idem erit, vbi, qui citationis literas impetrare vult, affert è proprio municipio aliquam probationẽprobationem summariam, factamq́;factamque ex iudicis inferioris mandato, modò in curia ex mandato auditorum à Tabellione causæ vnus testis præter alios fuerit ad hoc examinatus. Ita enim V S V S obtinuit, & decretum est à Carolo Cæsare Hispaniarum Rege apud Montisonem Arragoniæ anno Dom. 1542. Idq́;Idque decretum extat inter cancellarię Granatensis ordinationes folio 139. Quod si reus citatus negauerit hanc paupertatis qualitatem, ad probationem admittitur, vt causa quò ad primam cognitionem ad iudices inferiores remittatur, si probatum fuerit, actorem nōnon esse pauperem, nec minorẽminorem, nec viduam, nec orphanum. Sed si quis in paupertatem, & miserũmiserum statum inciderit culpa sua, luxu nempè, gula, ludo, aut deniq;denique ob crimen, scribit Andr. Isernia in dict. constitutione Neapolit. num. 9. hunc non esse ad hoc priuilegium admittendum. Quia dic. l. vni. C. quando Imperator. de his tractat miseris, qui fortunæ iniuria in eam inciderint miseriam, quasi nōnon sit idem in his, qui culpa propria in miserum statum peruenerint. Hanc opinionem Iserniæ sequuntur Matth. de Afflict. ibi. nu. 28. & Rebuffus in leges regias tomo primo. tit. de senten. prouisional. |

p. 33

gloss. vltim. colu. 4. quibus multa astipulantur, quæ gloss. & alij tradiderunt in cap. quæ in ecclesiarum. de constit. maximè Felin. num. 67. & Dec. col. pen.

Ego verò contrariam sententiam potiùs probauerim, quia priuilegium hoc alteri non infert graue præiudicium, cùm in curia nōnon tantũtantum actori pauperi, sed & reo diuiti iustitia ministranda sit. Idcircò ex hoc priuilegio minimè aufertur alteri res ꝓpriapropria, nec ius sibi ad rem aliquāaliquam quæsitum, qua ratione ex multis, quæ ipse scripsi lib. 2. variarum resol. c. 16. nu. 9. falsam esse censeo Iserniæ opinionem, certò sciens, eam nequaquam admittendam fore. Et ideò pauper habebit hoc priuilegium, etiamsi in paupertatem culpa propria inciderit. Quæ quidem opinio erit temperanda ex his, quæ in dict. cap. 16. fuêre tradita. Quod si vidua maritum proprium occidisset, profectò non esset ad hoc priuilegium admittenda, cùm actus ille tendat directè in viduitatem. Pauper autem dicitur iuxta COMMVNEM huius regni vsum, quo ad hoc priuilegium, qui non habet in bonis tria millia quadrantum, seu marauedinorũmarauedinorum. Quod alibi oportuniùs tractabimus, dum huius temporis numisinata veteribus conferemus. Relinquendum tamen est arbitrio iudicis, quæ dicāturdicantur miserabiles personæ, præter expressim in iure nominatas secundum Cyn. Alber. Bal. Bar. & Doct. in d. l. vni. C. quāquam. Imp. Ab. & Doct. in c. significantibus. Alber. in 1. parte statuto. q. 112. Rebuf. in d. gl. vl. col. 4. quorũquorum opinio Communis est. Eadem commiserationis causa æquissimum est. & fieri debet, quod pauperibus litigātibuslitigantibus

4

* dentur aduocati publicis expensis. Id enim congruit Reipublicæ benè institutæ. gl. in l. 1. §. ait prætor. in princip. ff. de postulan. cuius meminit scribens, ita apud Gallos fieri Nicol. Boer. in decisi. 325. Hoc ipsum apud nos etiam seruatur in cancellarijs, & prætorijs regijs, in quibus constituti sunt aduocati, & procuratores, qui publico stipendio accepto, gratis ipsis pauperibus patrocinẽturpatrocinentur, quemadmodũquemadmodum cautũcautum est in pragmaticis Regum Catholicorum Fernandi, & Elysabeth. l. 40. & 41. Imò apud Gallos vbi non fuerit aduocatus, pro pauperũpauperum patrocinio publicis expensis constitutus, si Rex cũcum paupere litigat, tenetur ei expensas litis soluere, secundũsecundum Boerium decisi. 303. col. 2. & deci. 324. Sed & generaliter quoties deficit aduocatus, publico stipendio pauperi suffragaturus, cogendus à iudice erit aliꝗsaliquis aduocatus gratis pauperi patrocinari. gl. Hosti. Ab. Fel. & omnes in capi. 1. de offic. iudic. Bald. in l. si furiosi. C. de nupt. Iason in §. omnes. versi. Tripli. col. pen. de action. Deci. in c. 1. de probat. nu 46. gl. quæ in notario, ac tabellione loquitur in l. tam demẽtisdementis. C. de episc. aud. Regia in aduocato lex 6. ti. 6. part. 3. & de tabellionibus pragmatica constitutio. l. 56. notat. Guido Papæ. q. 561. text. optimus in l. nulli. §. post vnius verò. C. de epis. aud. Rebuf. Tomo primo in leges regias. tit. de senten. prouisio. glo. vlt. colum. 5. quod si nolet aduocatus mandato iudicis pauperi gratis patrocinari, poterit iudex ad tempus arbitrarium ei interdicere officium aduocationis. l. prouidendum. C. de postul. vbi Bald. Roma. in singul. 263. Abb. in dicto cap. primo. text. optimus. in l. 1. §. cura carnis. ff. de officio præfect. vrb. l. moris. §. sunt autem. ff. de pœnis. Regia. l. 5. titu. 19. libr. 2. ordi. quæ statuit, hunc aduocatum interdicendum esse propter hanc culpam officio aduocationis per annũannum. Et hęc sanè rectè instituta sunt. Nam & in conscientiæ iudicio aduocatus reus est mortalis peccati, si nolit pauperi patrocinari, vbi propter extremam necessitatem litis ęstimatio, & ea quæ pauper exigit in iudicio necessaria ei sunt ad se ipsum alendum, ne fame pereat, nec possit aliundè patrocinium ministrari: si verò hæc necessitas extrema non sit, iuxta huius necessitatis qualitatem erit culpa venialis, sicuti resoluit Thomas sic à Caietano intellectus in 2. 2. quæstion. 71. articulo 1. Imo & grauis necessitas, litigantis, ipsiusq́ue aduocati possibilitas ad hoc obligant eundem sub reatu mortalis culpæ, quòd Syluester sentit verbo, aduocatus. quæstion. 28. & explicat optimè Domi. Soto. lib. 5. de iustitia. q. 8. articulo 1.

Est tamen in hac quæstione dubium, vtrum actori pauperi, cogatur reus diues expensas litis suppeditare? Etenim Guido Papæ quæstio. 461.

5

*cuius modò meminimus, tenet cogendum esse reum diuitem, actori pauperi litis expensas ministrare. ex lege vltim. §. quod si ei. C. de ordin. cognitionum. Sequitur Guidonem Aymon Sauillia. consil. 164. In contrarium vrget textus in lege. Imperatores. ff. de tutel. & rationibus distrahend. Imperatores, inquit Vlpianus, Seuerus, & Antoninus rescripserunt in hæc verba: cùm hoc ipsum quæratur, an aliquid tibi à tutoribus, vel curatoribus debeatur, non habet rationem postulatio tua, volentis in sumptum litis ab his tibi pecuniāpecuniam subministrari. Nec oberit textus in d. l. vlt. §. quod si ei. inibi, siquidem traditur casus specialis, quo ties per dominum agentem in causa seruitutis ablata fuêre bona ab eo, qui erat in quasi possessione libertatis, & sancitum est, quod si dominus illum in seruitutem vindicauerit, bona illa sunt pendente lite seruo restituenda, ita demùm, si præstiterit idoneos fideiussores de his bonis domino restituendis, eo casu, quo à iudice seruus pronuntietur, quod si non potuerit dare hos fideiussores, bona sequestro tradantur, ex eis tamen litis sumptus, & alimenta litiganti pro libertate dẽturdentur. Vnde apparet, in hoc casu dari expensas & alimenta litiganti pauperi ex bonis, quæ ei ablata fuerunt, & quæ præsumebantur ipsius esse propria, quæ ipse item possidebat, quibusq́ue priuata authoritate fuerat expoliatꝰexpoliatus, & deniq;denique |

p. 34

ipsi restituerentur, si fideiussores dedisset, & tamen non datisfideiussoribus, non restituuntur propter status controuersiam. Ex hac verò decisione absurdum (ni fallor) est, idem deducere ad bona, quæ pauper actor nec possedit, nec eius esse præsumuntur, nec restituenda ei forent pendente lite, etiam idoneis datis fideiussoribus, & quibus ab ipso reo non fuit expoliatus. Hanc responsionem, & intellectũintellectum istum ad dictum §. quod si ei. colligo ex Baldo ibidem, & Ioanne Lupi. in c. per vestras. de donatio. inter vir. & vxor. §. 39. Quamobrem Boerius decisio. 303. columna 2. asseuerat, se nusquàm vidisse in PRAXI receptam fuisse prædictam Guidonis opinionem.

Idem ipse profiteor, existimans nihilominùs eāeam seruandam fore, vbi perpenso statu litis, & causæ, constaret aliqua non leuis præsumptio pro iure actoris pauperis. Nec id temerè opinor, imò iure id verũverum esse ostendāostendam ex his, quę statim examinare cōstituiconstitui. Constat sanè iure ciuili, ꝙquod si quis petat bona paterna sibi restitui, & agat quærela testamenti inofficiosi, cogitur reus dare huic actori pendente lite expensas litis, & alimenta tribus concurrentibus, quorum primũprimum exigit, actorem hunc esse filium, vel nepotem testatoris: Secundum quod sit actor pauper. Tertium, quòd habeat primam sentẽtiamsententiam pro se iam aduersus reum latam. textus celebris in si instituta. §. de inofficioso. ff. de inoffi. testam. quem ita intellexêre gl. Bart. Albert. Angel. Paulus de Cast. & Fulg. ibi. Atq;Atque ideò hæc est Communis opinio. Idem notat Alci. de præsum. reg. 3. præsum. 9. nu. 9. Quantum ad primum idẽidem est dicendum in pronepote, & alio quouis descendente à testatore, cùm eadem sit vtrobiq;vtrobique ratio, secundum Rebuffum primo tomo in leges regias titu. de senten. prouisio. artic. 1. glos. 2. colu. 2. qui idem probat in patre, & ascendentibus. Nam & his, non minori iure legitima debetur, quàm filijs. l. nam etsi parentibus. ff. de inoff. testamen. Idem erit in vxore non tantùm agente contra maritum, quod Ioa. Lupi. tradit in dict. cap. per vestras. §. 29. ampliatione 8. ex his, quæ Innocen. & alij notant in capit. ex parte. de accusation. Matth. de Afflict. decisio. 10. Soci. consi. 286. lib. 2. Hostien. in Summa. tit. de accusat. §. quis possit. versi. quis contingit. Apud quos in specie hoc ipsum explicatur, sed & idem erit in agente vxore mortuo marito ad petitionem dotis, & donationis propter nuptias, quemadmodum colligitur ex traditis in l. penul. ff. vt in possessio. legator. per Bartol. in l. si neget. ff. de liberis agno. Notat in specie ista Rebuffus 1. tomo super leges regias titulo de senten. prouision. arti. 3. glos. 1. ac traditur in stilo Parlamenti Parisiensis titu. de minorib. colu. 5. siue in titul. de prouisione. ad finem. quo in loco est adnotandum, secus esse in extraneis, & in his, qui agunt ad bona hęreditaria fratris, sororis, alteriusùe consanguinei ex transuersa linea, quasi in his locus non sit decisioni Iurisconsulti in d. §. de inofficioso.

Quod tunc obtinet, cùm agitur ad hæreditatem ex causa intestati, nam si ex testamento non raso, nec cancellato ageretur, posset fortassis admitti Iurisconsulti responsum ex ratione l. vlti. C. de edict. diui. Adrian. tollen. sicuti Rebuffus censet in Commentarijs ad leges regias tit. de sentent. prouisional. articu. 1. gl. 2.

Ego verò, quò ad litis expensas, generaliter video à quibusdam probari, quòd vbi actor pauper est, & litigat super bonis, quæ p̃tenditpraetendit esse CōmuniaCommunia, vel ad se pertinere, & habet aliquam ꝓpro suo iure præsumptionem, illæ sint ei ab aduersario ministrandæ, vt explicant Specul. titu. de inquisitione. §. vltim. vers. porrò. Aretin. in cap. si qui testium. de testib. numero 14. & Alciat. de præsumptio. regul. 3. præsumptio. 9. nu. 9. Atq;Atque iuxta hunc sensum posset obtinere, quod paulò ante ex Guidone adnotauimus. Tametsi extra casum Iurisconsulti in dict. §. de inofficioso. nusquam ipse viderim hoc receptum fuisse, nec audiuerim apud Hispaniarum regia prætoria. Nec tamen negauerim, etiam quò ad alimenta maximam habere æquitatem, quod iurisconsultus tradidit, non tantùm in filijs, & nepotibus, sed in fratribus, alijsq́; successoribus ex testamento non raso, nec cancellato, vel ab intestato, quoties ex aduerso non negatur, bona illa, quæ petuntur, ad mortem vsq;vsque fuisse à defuncto possessa: vel eorum dominium habuisse illum, donec mortem obierit, & præter hęc subest non leuis præsumptio pro iure agentis. Ipse memoria teneo, semel in hoc Granatensi prętorio, iudicum interloquutione coactum reum alimenta dare ad certam vsq́;vsque quantitatem actori, qui fratris intestati hęreditatem petebat, quiq́;quique nondum aliquam sententiam in eius fauorem obtinuerat. Secundum, quod Doctores exigere videntur in dic. §. de inofficioso. ad hæc alimenta præstanda, vim habet à sententia prima, quam actor obtinuit. Nam licet ab ea fuerit prouocatum, & ex ea causa suspensus sit effectus sententiæ ita, vt pro ea non præsumatur vrgenti præsumptione. l. 1. ff. ad TurpilianũTurpilianum. cap. venientes. de iureiuran. Authen. de his, qui ingrediuntur ad appellati. §. illud. c. cùm inter. de re iudicat. gl. in l. Herennius. §. Caia. ff. de euictioni. tradunt Hostien. Antoni. Ancha. Cardin. & Docto. in cap. in præsentia. de renuntia. Abb. Felin. latè numero 31. & Dec. num. 32. in ca. quoniam contra. de probatio. Abb. in capit. tenor. nume. 6. de re iudica. Albert. Brunus in tractat. de forma. folio 83. colum. 2. Curt. consi. 65. colum. 16. Alexan. in consi. 164. libro 2. Gulielm. Cassado. decision. vnic. de præsumptio. Alciat. regu. 3. præsumptio. 9. & præsumptione 22. Rursus Decius in rubri. de appella. colum. 4. & Augusti. Beroius in dicto capitulo, quoniam con|

p. 35

tra. nu. 228. penès quos lata est examinatio, an pro sententia pendente appellatione præsumatur: Item quæ sit præsumptio pro illa, quæ iam transierit in rem iudicatam, quò ad ordinẽordinem ꝓcessusprocessus, & quò ad eius iustitiam, nihilominùs sententia adhuc appellatione pendente, quandam habet præsumptionem iustitiæ, & rectitudinis. Quæ quidem præsumptio aliquot operatur effectus, quorum mentio fit in Clementi. vnic. de sequestrat. poss & fruct. & in dict. §. de inofficioso. cuius ratione controuertitur, an sit locus eidem responso ante primam sententiam, in primaq́;primaque instantia. Et sanè quidam opinantur idem seruandum fore, vt deniq;denique alimẽtaalimenta illa sint actori pauperi subministranda, etiamsi is nullam obtinuerit in causa sententiam, cùm & tunc subsit eadem æquitas, idemq́;idemque ius modò aliqua non leuis pro iure agentis adsit præsumptio. Hæc enim est sententia Rotæ decis. 2. titul. de iudicijs in antiquioribus, & Matthæi de Afflict. decis. 11. qui testatur, ita bis diffinitum fuisse in magno regni Neapolitani prætorio. Idem probat asseuerans, hoc ipsum in regno Franciæ seruari, Rebuffus in leges regias in dict. rubri. de sentent. prouision. artic. 1. gl. 2. idem quò ad expensas litis probare conantur Aretin. & Alciat. post SpeculatorẽSpeculatorem, quorum paulò ante mentionẽmentionem fecimus. Non oberit huic opinioni, quam ipse quandoq;quandoque vidi receptāreceptam fuisse in hoc regio prætorio, text. in d. §. de inofficioso. Ideò etenim exigitur ibi sententia, quia filius fuerat testamento patris exhæredatus, cui sicut non competit Carboniana bonorum possessio, nec ex ea ius percipiendi alimenta. l. qui de inofficioso. ff, de inoff. testa. ita nec competit ius petendi ab aduersario alimenta, nec sumptus litis, donec habeat sentẽtiamsententiam, ex qua etiam pendente lite deducatur, & oriatur præsumptio contra testamẽtumtestamentum patris, quæ aliqua ex parte elidat præsumptionem illam iure veteri constantẽconstantem pro patris testamento, siquidem olim filio à patre ex hæredato, præsumptio quędam aderat pro iusta exhæredationis causa. Et ideò exhæredatus filius agens de inofficioso, tenebatur probare testamentum inofficiosum, & sine causa fuisse exhæredatũexhæredatum. l. nam & is. §. 1. vbi gl. CōmuniterCommuniter recepta. ff. de inoff. testa. Hodie verò diuersa est huius rei causa, cùm pręsumptio maxima sit pro iure filij exhæredati aduersus patris exhęredantis testamentum, qua ratione, nisi hęres probauerit causam iustāiustam exhæredationis, planè filius obtinebit, sicuti constat ex gl. in l. vlt. in princ. ff. quod met. cau. & Alcia. regu. 1. præsum. 16. text. optimus in l. omni modo. C. de inof. testa. & in Auth. vt cùm de appel. cogno. §. aliud quoq;quoque capitulum. Igitur his omnibus ad amussim perpensis, minimè dubitare quisquam poterit, parùm, aut profectò nihil vrgere authoritatem Iurisconsulti in d. §. de inofficios. ad Communis sententiæ probationem. imò dici non temerè potest, etiam ante vllam sententiam esse admittendum Iurisconsulti responsum. Qua in re oportet exactissimè obseruare vtriusq́;vtriusque litigatoris iura & pręsumptiones, vt tandem alimenta dentur à reo actori, quoties vrgentior est pro ipso actore pręsumptio, quàm pro ipso reo, quod si reo potiùs, quāquam actori patrocinetur, vt acta causæ, & pręsumptiones, tunc planè non est reus cogendus alimenta, nec litis expensas actori exhibere.

Tertiò, requiritur ad intellectum, & praxim huius conclusionis, ꝙquod actor sit pauper ex his, quę notantur in l. extraneo. ff. de ven. in posse. mitt. per Barto. Alex. in consi. 48. in 3. libr. Abbas & alios in c. cùm haberet. de eo qui duxit in mat. quam polluit per adul. Atq;Atque ita hæc est CōmunisCommunis conclusio, tametsi Rebuf. in d. rub. de sen. proui. art. 1. gl. 2. scripserit, in senatu ParisiẽParisien. quandoq;quandoque seruatũseruatum fuisse, vt in casu d. §. de inofficioso. etiam diuiti actori cogatur reus expensas litis, & alimenta exhibere.

Quartum his ipse addere minimè dubitabo, id etenim receptissimum est, nempè dandam esse cautionẽcautionem idoneam de restituendis his alimentis & expensis, si actor ipse in causa succubuerit, aut accepto ferundis, vbi is victoriam obtinuerit. Quod poterit deduci ex l. cum autem. §. cùm redhibetur mancipium, ibi, quod tardiùs hominem ei restituit. ff. de ædili. edi. vbi probatur, emptorem debere omninò venditori restituere, si redhibitoria egerit, non tantum fructus, sed & si quid à venditore consequutus est ex eo, quod ei hominem venditum tardiùs tradiderit. Deinde ratio dictat, hoc ipsum agendum esse, vel ex eo, quod pauperes non inuitentur, ad temerè & incautè agendum in iudicio, vt interim dum lis finitur obtineant expensas, & alimenta, quæ posteà minimè sunt præ inopia reddituri, si contigerit, eos calumnia litigasse, & ideò vinci, quia ius eis defecerit. Ex contrariò Massuerus in Practica ti. de possessorio. num. 27. asserit, nec dandam esse hanc cautionem, nec actorem hunc etiam si victus fuerit, teneri ad restitutionem eius quantitatis. quam ex hac causa à reo habuerit, vel acceperit. Eandem opinionem probare conatur Boerius decision. 324. col. 2. ex tex. in l. 1. §. interesse. ff. si mulier ventris nomin. in poss. missa calumniæ causa esse dicatur. Quo in loco apparet mulierem ventris nomine missam in possessionẽpossessionem & demùm victam, non teneri ad restitutionem alimentorum, quæ ventris nomine perceperit, nisi per calumniācalumniam in possessionẽpossessionem venerit. Alij verò loci, qui ad hoc adducuntur, mihi admodũadmodum abesse videntur ab huius opinionis probatione, quinimò & text. in dict. §. interesse. speciale quod statuit in fauorem ventris, cùm satiùs sit alinon alendum, quàm fame necare alendum, eum quidẽquidem, qui omninò bona & alimẽtaalimenta habi|

p. 36

turus foret, si verè in ventre conceptus esset, & nasceretur, vt inquit Accur. ibi authoritate tex. in l. 1. §. sed si certam. ff. de ventre in possess. mit. l. vlti. C. de Carbo. edict. vbi glo. adducit, & notat text. in d. §. interesse.

Idcircò priorem opinionem censeo iure veriorem esse, nec vsquam vidi contrariam admitti. Nam quoties hæc alimenta, aut litis sumptus iubetur reus actori exhibere, non aliter id decernitur, quàm data idonea cautione de eis restituendis, si fortè actor succubuerit in causa. Solet tamen dubitari, quænam quantitas sit diffinienda ad hæc alimenta, & litis sumptus? & dubio procul, hoc est arbitrio iudicis relinquendum. Nec enim certum quid constitui potest pro omnibus negotijs. arg. l. 1. ad finem. ff. de iure delib. & eorum quæ notantur in cap. de causis. de offic. dele. Atq;Atque ita receptum esse passim constat, & testatur Rebuffus in dicto titulo. de sent. prouis. numer. 29. & 30. Licet Massuerus in practica titu. de possessorio. num. 27. Boerius in dict. decisi. 324. colu. 2. & stilus Parlamenti titu. de prouisionibus ad finem, eiusq́;eiusque author scripserint quartam partem rei, vel fructuum, & redituum eiusdem, super qua litigatur, dandam esse ad hæc alimenta, & litis expensas, l. antiqui. ff. si pars hæred. peta.

Postremò in hac quæstione est omninò considerandum, quod vbi quis asseuerat se esse alicu

8

*ius filium, & ea ex causa petat alimenta, vel se illius filium pronuntiari, iudex interim pendẽtependente lite, præmissa quadam summaria cognitione, an actor sit rei conuenti filius, compellet reum alimenta exhibere actori, donec constet non esse illius filium per diffinitiuam iudicis pronunciationem. gloss. quæ hunc sensum cōmodècommodè patitur in cap. 2. qui filij sint legitimi. Bal. in l. si neget. ff. de alend. liber. Idem sensit gloss. in l. vlti. C. de alend. liberis, & in l. si quis à liberis. §. si vel parens. ff. de liber. agnoscend. Sufficiet autem vnus testis ad huius rei cognitionẽcognitionem summariam. Bartol. in Extrauaganti. Ad reprimendum. verb. summariè. Vel ipsius petentis iuramentum, aut fama filiationis regia l. vltim. titu. 19. part. 4. Nam & alimentorum causa pia est, quẽadmodumquemadmodum præter alios tradunt AlexāAlexan. in l. 1. nu. 6. ff. solut. matri. & Catelli. Cotta in memorabilibus, dictione Alimentorum, & sanè vbi hoc modo ex præsumpta, vel probata summariè filiatione, alimenta pendente lite à parẽtibusparentibus filijs exhibentur mandato iudicis, nōnon repetuntur posteà, etiamsi constiterit in plenaria cognitione, actorem filium nōnon esse illius, quem vt verum parentem in iudicium vocauit, sicuti gloss. censet in l. vlti. C. de Carbon. edicto authoritate text. in dict. §. interesse, sequunturq́;sequunturque gl. istam frequentius iuris ciuilis interpretes.

Covarrubias ...: Opera Omnia

THEMA CAP. VI.

SVMMARIA.