Covarrubias y Leyva: Opera Omnia - The School of Salamanca

Caput VII.

VIDVA, quod paulò antè obiter explicuimus, ius hoc & priuilegium habet, vt possit ad curiam Regis, quos libuerit vocare, quò ad primam causarum cognitionem, & in prima instantia. quemadmodum probatur in l. vnica. C. quando Imperator. inter pup. & vidu. l. 14. titul. 18. part. tert. l. 21. titu. 23. eadem parte l. 1. titul. 1. l. 14. titul. 2. libr. 3. ordinat. Idem constat ex his authoritatibus, quas in proximo cap. adduximus. Et verè tunc obtinet, cum vidua honestam agit vitam. Semper etenim dum res ista discutitur, statim tractatur, an vidua honesta sit, honestamq́;honestamque vitam agat, siquidem vidua priuilegia iure viduitatis concessa, statim amittit, si luxuriosè, aut inhonestè viuat, sicuti passim traditur, & in hac specie huius priuilegij expressim hoc notant Andræ. Isernia in cōstitutionibconstitutionib. Neapolit. titul. de officio magistrorum. num. 6. Afflictus lib. 1. Constitutionum earundem titu. 33. num. 4. & 5. Lucas de Penna in l. 3. colum. 2, C. de priuileg. scholar. libr. 12. Felin. in cap. significantibus. colu. penul. de offici. delegat. text. optimus in l. his solis. vbi Bald. & Salicet. C. de reuo. donationi. Authen. eisdem pœnis. C. de secund. nupti. quo in loco Ioannes à Garronibus numero 20. multa hac in re tradit, quibus & illa ferè similis est quæstio, an vidua propter stuprum, dotem & alia perdat, quæ iure, ac titulo matrimonij pristini obtinuit, & obtinuisset si castam egisset vitam, quam quidem quæstionem ipse olim examinaui in epitome ad quartum Decretalium. 2. part. capitul. 7. §. 6. numero 10.

Sæpè tamen contingit dubium illud, quo quæri|

p. 37

tur, an ea fœmina, quæ cœlibem vitam agit, nec vsquam virum habuit, nec de nuptijs tractat, etsi maior sit, habeat hoc ipsum priuilegium? Accursius etenim in l. malum. verb. viduam. ff. de verb. sign. adeo dubius est, vt nec certācertam sententiam elegerit: scribit tamen iurisconsultus in d. l. malum. viduam etiam dici eam, quæ cœlibem vitam egit, nec vsquāvsquam virum habuit, ex eo dicta, quod sit sine duitate, vt væcors, væsanus. QuamobrẽQuamobrem quidāquidam existimātexistimant, idem in hac, quod in vera vidua dicendum esse, huiusq́;huiusque opinionis sunt Azo in summa. C. quando Imperator inter pup. & vidu. vbi eandem opinionem probant Cynus. Oldr. Alber. Bart. & Fulgos. Ioan. Lupi. in c. per vestras. de donat. inter vir. & vxo. 2. no. num. 12. Guido Papæ, decisio. 566. Andr. Iser. in constit. Neapoli. tit. de officio magistri iusticiarij in CōstitutioneConstitutione Statuimus. nu. 10. & Matth. de Afflict. ibi lib. 1. tit. 37. nu. 29. Rebuf. in leges regias 1. Tomo. tract. de senten. prouisio. art. 3. gl. vlt. col. 2. est & hæc opinio Communis, vt testatur Fulgo. in d. l. vnica. ContrariāContrariam tamen sententiam mihi videtur eligere glossa in d. l. vnica. dum hanc vltimo loco ponit, quam sequitur ibi Franciscus, Accursius. Quibus suffragatur textus ex diuo Hieronymo in epistola ad Fabiolam de veste sacerdotali in cap. vidua. 34. distinct. Vidua enim, inquit, est, cuius maritus mortuus est. Huc etiam pertinet, quod ex propria significatione, & stricta, vidua dicitur ea, cuius maritus mortuus est, non ea, quæ nunquam virum habuit, siquidem Iurisconsulti responsum in d. l. malũmalum. ex lata significatione procedit, vt placet Socino in cap. ex tenore. de foro comp. num. 6. Felino in dict. cap. significantibus. de offic. delegat. num. 8. & Alciato in d. l. malum. Hæc verò lata significatio, non est admittenda in hac quidem specie, & in hoc casu, vbi agimus de priuilegio aduersus iuris Communis regulas exorbitanti. Deinde communis Vsus loquendi, qui maximam in his rebus authoritatem habet, l. librorum. §. quod tamen Cassius. ff. de lega. 3. viduam illāillam appellat, quæ maritũmaritum habuit, & amisit, non autem eam, quæ cœlibem vitam egit. glos. in d. l. malum. Abb. in d. c. ex tenore. ad fin. Quibus sanè rationibus ipse adducor, vt existimem, hoc priuilegium, cuius mentio fit in d. l. vnica. his tantùm viduis concessum esse, quæ maritũmaritum habuêre, non his, quæ cœlibem egêre vitam.

Huic sententiæ non oberit text, in d. l. malũmalum. Nam pręter aliam responsionem, quam ex Soc. item & eam, quam ex Panor. adduximus, apparet, Iurisconsulti responsum potiùs pertinere ad quandam vocis similitudinem, & analogiam, quàm ad veram dictionis etymologiam. Quod Alciatus argutè ostendit ea ratione, quia vidua habet illud, vi, breue. Ouid. 1. Fastorum.

Sustinet in vidua, tristia signa domo.

Sed si vidua dictio composita fuisset à væ, & duitate, deberet longo accentu produci prima syllaba, cũcum eo longa sit in væcorde, & væsano. Obstat etiam Iurisconsulto, vt illa non sit vera etymologia, quòd vidua dicitur ab iduo, iduas, verbo antiquo, quod diuidere, separare, & priuare significat, inde Idus appellant diem diuidentem mensem. Hinc Horatius lib. 4. carminum. Ode. 11. ad Phyllidem, inquit:

Idus tibi sunt agendæ
Qui dies mensem Veneris marinæ
Findit Aprilem.

Vidua igitur dicitur, quasi à viro separata, eo priuata, seu orbata marito: authore Macrobio, libro 1. Saturnalium. c. 15. Hoc ipsum notant Huguitio Ioan. Fantucijs. & Archidia. in d. c. vidua. atq;atque hinc deducitur viduare verbum pro priuare, & orbare. Virgilius 8. Æneidos.

Tot ferro sæua dedisset
Funera, tam multis viduasset ciuibus vrbem.

Quo in loco, inquit Seruius, propriè viduasset dixit, quia vrbs est generis fœminini, tametsi & verbum idem masculis aptari soleat.

Cæterùm. Quia Cynus, Alber. & Bart. in d. l. vnica. existimârunt, arbitrio iudicis relinqui, quę personæ miseræ, aut miserabiles dicantur, vt his hoc priuilegium conueniat, fortassis Communis sententia tunc obtinebit, vbi aliqua fœmina iam grauis ætate honesta quidem, & quæ vitam cœlibem à iuuentute castissimè duxerit, præsertim vbi ex hoc non immineret grauissimum pręiudicium illi, qui ad iudices curiæ vocatur actioni propositæ responsurus, Atque ita iuxta hanc opinionem semel vidi hoc in Granatensi prætorio pronunciatũpronunciatum fũissefuisse, cùm quædam honesta fœmina, maior quinquagenaria, quæ nusquam maritum habuit, huius ciuitatis incola petijsset apud curiæ iudices regios, quo ad primam causæ cognitionem quendam vocari, vt actioni ab ea deductæ in iudicium responderet.

Est & in hoc eodem tractatu obseruandum, hoc priuilegium concedi, etiam fœminis, quæ maritum habent, si is sit eis inutilis, nempe quia esset captus ab hostibus, exul, vel damnatus ad triremes regias, quod in specie tenent Felin. in d. c. significantibus. de off. delegat. nu. 8. & Rebuff. in d. gl. vlt. 2. col. Nam & Accu. in l. vlt. C. ad le. Faui. de Plagia. asseuerat, viduam dici eam, quæ maritum habet inutilem, cuius gl. magna cum laude meminêre. Ias. in l. vlt. ff. de off. eius, cui mandat. est iuris. Barb. in d. c. significantibus. col. 1. Alc. in c. 1. de præscript. 4. nota. vbi est text. ad hoc, & in c. inter corporalia. de transla. epis. iuncta glos. verb. inutilem, latè Catellia. Cotta in memorabilibus: dictione, vidua.

Habent præterea viduæ aliud priuilegium, quo pupilli & similes personæ etiam vtũturvtuntur, vt non teneantur extra proprij domicilij forum apud curiæ iudices regios, cuiquam agenti respondere, cuiuscunq;cuiuscunque priuilegij ratione, quod tra|

p. 38

ditur in d. l. vnica. C. quando Imperat. inter pupil. & vid. & est hoc priuilegium distinctum ab altero, cuius hactenus mentionem fecimus, quemadmodum eleganter distinguit regula l. 41. ti. 18. par. 3. & Docto. in dict. l. vnica. Matth. de Afflict. in dictis constitutionibus rub. 37. lib. 1. numero 14. verùm de ecclesia dubitatur, an habeat hoc priuilegium, quo possit reum laicum apud curiæ iudices regios conuenire extrà proprium domicilium? quam quæstionem tradidêre Andr. Iser. in dict. constitutione Neapolit. Statuimus. numero 3. & ibi Matthæ. de Afflict. numero decimosexto, dicentes: in regno Neapolitano decisum hoc olim fuisse, & decretum à Rege Roberto filio Caroli. 2. cùm esset is sui patris vicarius. Qua ratione in ea re

3

*publica, ecclesia habebit priuilegium istud, quod vidua, & pupillus habẽthabent, tamet si iure cōmunicommuni nōnon possit hoc ꝓbariprobari, quia dicta l. vnica. C. quando Imperat. non loquitur, nec tractat de ecclesia, nec censetur ecclesia miserabilis persona, licet vbi ecclesia fuerit propria re priuata authoritate expoliata, possit expoliatorem, etiam laicum coràm quo maluerit iudice ecclesiastico, vel seculari conuenire. Ioan. And. & Doct. in cap. cum sit generale. de foro compet. Alex. in consi. 103. ad finem. lib. 5. qui fatetur, hanc opinionem esse CōmunemCommunem. Idem asserit Io. Imo. in cap. si clericus. de foro cōpetcompet. vbi hoc ipsum omnes Canonistæ frequẽtissimofrequentissimo suffragio admiserunt. Idcircò ecclesia poterit eligere iudicẽiudicem ecclesiasticum, vel secularem, cum agere velit contra laicũlaicum pro re, quæ per dolũdolum, aut violentiāviolentiam ei fuerit ablata. Et tamẽtamen hi Doct. nec tractant, nec asseuerant, in hac specie laicum posse ab ecclesia conueniri apud curiæ regiæ iudices, extrà proprij domicilij forum. At in hoc Castellæ regno receptũreceptum est, posse quò ad primāprimam causarũcausarum cognitionem, laicum vocari ad curię Regię tribunal ab ecclesia, si ea sit monasteriũmonasterium ex quatuor ordinibus mendicātibusmendicantibus, scilicet, SāctiSancti FrācFranc. diui Augu. S. Domin. & Carmelitarum, vel sit monasterium monialium cuiuscunq;cuiuscunque ordinis, & instituti, aut pauperum hospitale, etiamsi ecclesiæ istæ diuites sint, & pingue, ac opulentũopulentum patrimonium habeant. Hoc etenim VSVS iam diu ita obtinuit ex pragmatica constitutione regũregum catholicorũcatholicorum FerdinādiFerdinandi, & Elysabeth. l. 56. quę prohibet, tabelliōestabelliones, notarios & alios fori officiales ab his exigere laboris salariũsalarium, aut stipendium. Quamobrem videntur ecclesiæ istæ, similes censeri pauperibus, & his quibus priuilegium d. l. vnicæ: competit. Idem erit in ecclesia, quę vniuersitatem, & collegium constituit, tandem quæcunq;quæcunque ecclesia hoc ius habere videtur iuxta PRAXIM iāiam diu probatāprobatam, tametsi præter monialium quaruncunq;quaruncunque & monachorum mendicantiũmendicantium monasteria, cæteræ ecclesiæ pauperes minimè censeantur, quò ad immunitatem soluendi laboris stipendia publicis curiæ officialibus. Habuit verò quælibet ecclesia ex vsu forensi hoc priuilegium dict. l. vnicæ. quia minoribus, & pupillis, quorum res sub tutorum arbitrio sint, similes censeatur à iure. cap. 1. de in int. rest. quo in loco latiùs hæc similitudo disputatur, & rursus in capi. Auditis eod. tit.

His accedit, quòd licet iure regio sit à iudicibus ad diffinitiuam, causarum examinatio expedienda, ordine quodam in albo iudiciario descripto, quod quidem Rabulam vulgò dicimus, sicuti pragmatica Regum catholicorum 40. statutum est, & deinde edicto, ac decreto Augustæ Elisabeth Carolo Cæsare absente anno 1536. ex visitatione Petrus. Pachieci, nunc Cardinalis Seguntini, quod & Philip. Hispaniarum princeps Caroli primis vicaria vsus potestate iterum sanxit, quemadmodum inter Granatensis Curiæ ordinationes extat typis excussum. fol. 117. & folio. 164. Tamen causæ pauperum, ecclesiarum his similium, & miserabilium personarum prius sunt diffiniendæ, ac examinandæ, non habita ratione tabulæ, nec huius albi, in quod referendæ nōnon sunt, ex ratione gl. in c. in primis. 2. q. 1. notat elegātereleganter Rebuf. in CōmentarijsCommentarijs ad leges regias, titul. de sent. prouisional. arti. 3. gl. vlt. col. 4. Deducitur etiāetiam ex notatis per Rom. in l. si verò. §. de viro. ff. sol. matr. fallen. 25. Quibus suffragatur & aliud Caroli Cæsaris edictum anno. 1526. Quo decreuit, causas pauperum, & miserabilium personarum breuiter, ac semota dilatione, diffiniendas esse. Extat verò hoc decretum Granatæ typis excussum inter eius Prætorij ordinationes. Tandem VSV obtentum est, vt die Sabbati cuiuslibet hebdomadæ causæ pauperum, & monasteriorum, quæ pauperibus æquiparantur, omninò examinentur ad earum expeditam diffinitionem.

Hoc tamen priuilegium, quod pauperes, & his similes obtinent, minimè admittendum erit in causis, quarum æstimatio minor sit sex mille quadrantibus, quos ipse marauedinos æreos huius tẽporistemporis interpretor. Nam pauperes non poterunt ad curiam trahere, nec vocare pro his causis aliquẽaliquem inuitũinuitum. Sic etenim Carolus Rex, & Cæsar inuictissimus statuit in Madricio totius regni conuentu, anno 1534. l. 130.

Est & in hoc tractatu elegans quæstio, an vidua, pauper, pupillus & his similes personæ possint ad curiam regiam, quò ad primam causarum audientiam, & cognitionem vocare aliquem ex his, qui simile priuilegium habent? & sanè videbitur quibusdam, hoc non esse permittendum ex eo, quod pariter priuilegiatus non potest vti priuilegio suo contra habentem par priuilegium. l. sed & milites. ff. de excusat. tutor. l. verum. §. itẽitem quæritur. ff. de minorib. text. in Aut. de sanctissimis episcopis. §. sed & hæc pręsent. collat. 9. tradidêre latè Bar. in Aut. quas |

p. 39

actiones. numer. 3. C. de sacro sanct. Eccles. & ibi Iaso. Idem Ias. in §. rursus. de action. numer. 56. Abb. in cap. auditis. 2. colum. de in integr. resti. Idem Abb. Felin. Dec. numer. 51. & Augustinus Beroius. num. 451. in cap. in præsentia de probat. Hippo. singu. 99. Alb. in l. vltim. vbi est tex. elegans. ff. ex quib. caus. maior. Ipse idem explicui de præscriptione Ecclesiæ contra aliam Ecclesiam in reg. Possessor. de regu. iur. in 6. 2. relectionis parte. §. 2. num. 4.

Pręsertim hoc ipsum cōstatconstat quia vterq;vterque tàm actor, quàm reus habet priuilegium idem, non in genere, sed in specie in hac causa, nempe, quod non possit extrahi à proprij domicilij foro, & possit ipse quecũq;quecunque ad curiācuriam regiam vocare, vt constat. Est verò COMMVNITER receptũreceptum, non posse quem vti priuilegio proprio aduersus par priuilegium habentem, vbi vtrunq;vtrunque priuilegium concurrit in eadem causa speciale. Igitur probatur, quod ab initio constituimus.

Rursus idem constat, quia vtrumq;vtrumque priuilegium procedit ab eadem causa, nempe miserationis, & ideo non est locus huic actoris priuilegio contra reum, par priuilegiũpriuilegium habentem, iuxta COMMVNEM omnium resolutionẽresolutionem, quam probat text. optimus in cap. cùm causam. de præb. vbi Panor.

Sed quò meliùs quæstio ista intelligi valeat, & discuti, constituam separatim aliquot casus, qui possunt contingere, atque in his adijciam, quid iure ipse respōderẽresponderem, & item quid viderim quandoque seruari.

Primus etenim casus constituitur in pupillo, qui in iudicium ad curiam Regis, quò ad primam causæ cognitionem, proprio suffultus priuilegio vocat pauperem, viduam, vel miserabilem personam. Et planè Matthæ. Afflict. in constitu. Neapol. lib. 1. rubr. 36. nu. 35. respondet, hoc fieri posse, nec à reo hoc forum Regium rectè declinari. Quia causa ætatis, quæ naturalis est, debet præferri causæ accidentali, quæ constat ex paupertate, vel viduitate. l. qui habet. ff. de tut. vbi Baldus teste Afflicto hoc ipsum notat in specie. Ego verò apud Bald. legi, ætatis causam esse naturalem, ac denique præferendam causæ paupertatis, quæ accidentalis est, & tamen Bald. non tractat quæstionem istam, & loquitur vbi vtraque causa in eadem contingit persona. Idcirco non rectè inducitur Baldi authoritas ad casum, quo de præiudicio alterius agitur, alteriùs (inquam) par priuilegium habentis. Deindè falsam esse censeo Afflicti opinionem, quæ tamen posset inde rationem habere, quod habens priuilegium in specie, vti potest priuilegio aduersus par priuilegium habentem ex eadem causa speciale, vbi prioris priuilegij ratio maior est, aut fortior. l. verum. §. vlt. ff. de mino. Bal. Bar. in d. Aut. quas actiones. explicat eleganter Dec. in d. c. in præsentia. numero 51. plura ad hoc allegans. Nos verò arbitramur, in hac quæstione, quam tractamus, non posse admitti hanc argumentationem, quia non sit maior, nec fortior ratio eius priuilegij, quod datur pupillo, quàm eius, quod datur viduis, & pauperibus. Et prætereà multis rationibus conabimur, hāchanc tollere in hac parte argumentationẽargumentationem.

Primò, quia Bar. Bal. & aliorum conclusio procedit, quando priuilegium vtrunque est diuersæ speciei, in hoc etenim casu Doctores loquuntur. Nos verò agimus de duobus priuilegijs, quę eiusdem speciei sunt, scilicet circa forum, & ab eadem causa procedunt saltem generali, nempe à commiseratione, licet eorum quodlibet procedat à diuersa commiserationis causa:

Secundò, quia vterque hac in parte tam actor, quam reus agit de damno vitando. reus (inquam) ne cogatur extrà proprium domicilium litigare. Atque ideo cessat ratio communis, quæ in di. l. verum. §. penult. admittit priuilegium contrà priuilegium, ex eo, quod actor agit de damno vitando, reus verò de lucro captando, quasi in hac quæstione à contrario argumentemur, cum reus ipse itidem vt actor agat de damno vitando.

Tertiò, constat, non esse maiorem miserationis causam in pupillo, qui forsan diues est, quàm in paupere, aut vidua quæ tutorẽtutorem nullũnullum habet, qui eius res tutetur, quem tamen minor pupillus habet, cuius causa ideò tutior est, quòd fideiussores regulariter dentur, qui promittunt, rem pupilli saluam fore. Igitur non est maior, imò minor in pupillo priuilegij causa.

Quartò, si res ista ad contentionem deducatur, dixeritq́;dixeritque pupillus actor, se posse vti priuilegio contrà habentem par priuilegium, rursus & reus pauper dicet, se velle vti contrà pupillum proprio priuilegio, quod in hoc habet, vt inuitus non conueniatur extra proprium domicilij forum.

Quintò, esset equidem inutile, priuilegium, quod habent miserabiles personæ, ne possint inuitæ vocari ad iudicium, extrà proprij domicilij forum, si habens par priuilegium, posset eas vocare ad curiam Regis. Quod manifestè constat, cùm quilibet iure communi, non possit extrà proprium domicilium citari ad curiam Regis, nisi ab his, qui habent hoc priuilegium vocandi reos ad Regis curiam, vt paret: Igitur vt aliquid operetur priuilegium datum miserabilibus personis, oportet quod id intelligatur etiam ad petitionem aliorum simile habentium priuilegium.

Sextò, idem probatur, quia priuilegium actoris deuiat à iure communi, & eius regulis, priuilegium autem rei iuri communi conuenit, siquidem reus in proprio eius foro, & domicilio cōueniendusconueniendus est, actorq́;actorque sequi debet forũforum rei iuxta iura vulgaria. Sed inter paria habentes priuilegia, præferturis, qui habet priuilegium iuri communi conueniens, aut saltem magis con|

p. 40

sonum regulis iuris. notant Bald. in l. si quis in graui. §. vlt. & in l. seq. incip. qui posthumus. ff. ad Sylla. Aret. cons. 83. col. 4. Dec. in dict. cap. in præsentia. de probat. nu. 51. Ergo reus miserabilis persona habens priuilegium, quod non possit extra proprium domicilium conueniri, cùm hoc sit iuri cōmunicommuni magis consonũconsonum, præferendus erit actori habenti priuilegium contrariũcontrarium regulæ iuris cōmuniscommunis, vt possit quemlibet ad curiam Regis vocare.

Septimò hæc eadem opinio deducitur ex PRAXI, & vsu, qui diu apud Hispanos obtinuit in expediendis literis regijs in fauorẽfauorem viduarum, quæ Regem ipsum, ipsiusq́;ipsiusque summos iudices elegerunt ad cognitionem & decisionẽdecisionem propriarũpropriarum causarum. Dantur etenim literæ regiæ ad inferiores iudices, quibus eis interdicitur cognitio causarũcausarum huiusmodi, & litiũlitium, quæ propriæ viduarũviduarum sunt, ipsis viduis inuitis, & declinātibusdeclinantibus inferius tribunal, ac postulantibus earum causam ad curiam regiam remitti. Quæ quidẽquidem literæ solis viduis dantur, non alijs miserabilibus personis, tametsi l. vnica. C. quando Imperator inter pupil. & viduam. ac leges regiæ pari ratione, & iure de omnibus tractauerint. Deniq;Denique in hisce legibus agitur de priuilegio miserabiliũmiserabilium personarum, vbi ipsæ personæ agere velint, at si conueniantur, & vocentur ab alijs ad iudicium coràm iudice inferiori, quod possint declinare hoc forum, & petere, vt apud iudices curiæ causæ examinentur: nōnon cauetur in dict. l. vnica. nec in dictis legibus regijs, si rectè intelligatur Cæsarea responsio, dum inquit, iudiciũiudicium nostræ serenitatis orauerint. Et tamen glo. inibi vult, quod possint hæ personæ iudicis ordinarij forum iuxta propriũproprium domiciliũdomicilium declinare, & petere, quòd apud curiæ regiæ iudices conueniantur. Sic enim visum est Accursio, ibi verbo, perhorrescunt. Quo in loco scribit Cynus, secundāsecundam illius constitutionis partem tractare casum, & speciem, in qua solùm agatur, & versetur dubium, vbi persona miserabilis agere vult. non vbi ipsa in iudicium vocatur actori responsura. Nihilominùs literæ prædictæ decernuntur in viduarum fauorem, exceptis expressim quinq;quinque casibus. QuorũQuorum primus est, vbi vidua velit hoc priuilegio, aut hisce literis vti contra viduam aliam, minorem, & orphanum. Idem ipse censerem, quoties vellet his literis vti contra pauperem, aliamuè miserabilem personam. Secundus, in causis quæ nondum habent æstimationem sex mille marauedinorum. Tertius, vbi causa fuerit cæpta coram iudice inferiori per litis contestationem, absq;absque fori præscriptione, & exceptione declinatoria tribunalis inferioris. Quartus, si causa criminalis sit. Quintus, vbi actum fuerit de reditibus regijs à vidua exigendis. Nam in hisce casibus non licet ei viduæ, quæ vocata fuerit, ad iudicem inferiorem, eius tribunal declinare. Ecce ꝙquod primus casus manifestè ostendit vsum, & PRAXIM huius opinionis, quāquam modò aduersus Mat. de Affl. ꝓbamusprobamus.

Octauò hanc interprætationẽinterprætationem, & intellectũintellectum ad l. vnicam. absq;absque vlla distinctione miserabiliũmiserabilium personarum tenent Andr. Iser. in consuetu. Neapoli. Statuimus. rub. de offi. magistri iustitiarij. nu. 4. & seq. ipsemet Afflict. in d. lib. 1. constit. Neapol. rub. 37. & rursus nu. 21. Idem in decisio. Neapoli. 257. Sensêre Ioan. Andræ. Domi. Anchar. & Francus in ca. 1. §. & idipsum. de priuilegi. in 6. optimè Lucas de Penna in l. ne ad diuersa. C. de silentiar. lib. 12. post IacobũIacobum à Bello visu, quẽquem ad hoc expressim citat.

Secundus tandem casus contingere poterit, quādoquando vidua agens contrà pupillum, pauperem, vel aliam viduam, vult vti hoc priuilegio dictæ l. vnicæ. & planè non poterit eo vti, quod ex prænotatis fit satis manifestum, & notant Andræ. Iserni. Matt. de Afflict. Lucas de Penna, & Iacobus paulò antè adducti.

Tertius erit casus, vbi pauper agit contra viduam, pupillum, vel ecclesiam pauperem, velitq́ue eos ad Regis curiam vocare, prætermisso iudice ordinario domicilij. Et profectò eisdem rationibus, & authoritatibus Isern. Matthæ. de Afflict. & aliorum non poterit hoc vti priuilegio.

Quartus casus facilimè ex his deciditur, vbi pupillus agit contra pupillum: non enim poterit actor reum trahere ad curiam extra proprium domicilium, sicuti apparet ex prædictis, & notant Lucas de Penna Iacob. à Bello visu, quorum paulò antè meminimus.

Quintus deducitur ab huius controuersiæ rationibus casus, quoties aliqua miserabilis persona, nempe, vidua, pupillus, vel pauper vocauerit in iudicium apud iudicem ordinarium, ipsius domicilij rei conuenti, alium pupillum, viduam, vel pauperem: ipse verò reus declinet iurisdictionem illius iudicis, ac petat causam deferri ad curiam Regis. Et sanè res est, vt mihi videtur, expedita, quod nōnon sit admittẽdaadmittenda istæc exceptio fori declinatoria, quia reus est in malitia, & actor ęquè priuilegiatus, elegit forum secundum ius commune, semoto quolibet priuilegio, & ideò præferendus sit. Sic etenim visum est Iacob. Lucæ. de Pen. Iser. Afflict. & alijs modò præcitatis. Nec poterit congruè exemplum aliquod huic casui aptari, nisi in viduis, quæ habent ex literis regijs ius declinādideclinandi propriũproprium forum, & proprij domicilij tribunal, quẽadmodumquemadmodum in primo casu latè tradidimus.

Sextò, deinde poterit contingere, quòd in eo loco vbi est curia Regis, eiusq́ue auditorium pupillus, vidua vel pauper ad iudicium iudicis ordinarij, & inferioris vocatus nolit hoc tribunal declinare, & tamen vocatus ad curiæ iudices ad petitionem actoris petat obnixè, causam ad ordinariũordinarium eius loci forũforum deferri. In hoc equidem casu poterit reus vti ꝓprioproprio priuilegio |

p. 41

secundum Iser. nume. 14. & Afflict. nume. 34. in constitutionibus Neapol. rubr. 37. Quibus suffragatur, quòd licet alioqui, vbi reus habet plures iudices ex iure communi, electio sit actoris, vt nos adnotauimus lib. 1. Vari. resol. c. 18. num. 6. attamen vbi reus habet plures iudices ex priuilegio, ipsiusmet rei est electio, non actoris. authore Bal. in l. cum clericis. C. de episcop. & cleric. quem sequuntur Afflic. in d. rub. 37. nu. 18. & Bart. Soci. cons. 94. col. 2. lib. tertio.

Septimò, vbi quis habens priuilegium d. l. vni. vocaret ad curiācuriam Regis eum, qui non haberet priuilegium declinādideclinandi curiam, nec petendi remitti causam ad proprium domicilium: tametsi habeat is priuilegium vocandi aduersarios ad curiam. Nam si reus hîc velit obtinere, quòd causa ad iudicẽiudicem proprij tribunalis, & domicilij remittatur, profectò ex pręnotatis constat, non esse hanc causam deferendam ad iudicem inferiorem, sed eam in curia examinādamexaminandam esse, cùm hic reus non habeat ex priuilegio duos, aut plures iudices, imò tantùm vnũvnum: actor verò habeat priuilegium eligendi iudicem, quem (vt opinor) reus minimè poterit fori pręscriptione declinare. Ex emplũemplum autem huius casus non pōtpotest commodè constitui in his, qui nominantur in d. l. vnic. Quibus cōpetitcompetit ius declinandi quodcunq;quodcunque tribunal extra proprij domicilij forum, etiam curiæ regiæ iudicis. Idcircò erit perquirenda persona, quæ huius conclusionis exemplo possit subseruire, ex his, qui agẽtesagentes possint ad Regis curiam reos vocare, & hac ratione habeant ex priuilegio plures iudices, præcisè tamen valeant apud regem, vel in proprio domicilio ab actoribus, vt rei conueniri, & ideò dicantur vnum tantùm iudicem habere, quando ab alijs ad iudicium vocantur, quippê qui non habeant iudicum electionem, id verò fortassis statim constabit.

Octauò, si alicuius castri, villæ, vel ciuitatis communitas actio nem aliquam in iudicium deduxerit, aduersus eius dominum, & apud curiæ Regis iudices, atq;atque ipse dominus iure orphani, & minoris, aut iure viduitatis, similiue causa velit declinare regiæ curiæ iudicium, quò ad primam causarum cognitionem, & petat causam remitti ad forum domicilij profectò is nōnon obtinebit, vel ex eo, quòd tribunal proprij domicilij sit manifestè suspectum in causa ipsius, cuius propria est, quæ inibi exercetur iurisdictio. Igitur hac in specie nec vidua, nec minor, & orphanus poterunt vti priuilegio, quo alioqui possent etiam apud curiæ iudices conuenti petere, causam ipsam, quò ad primāprimam cognitionem ad proprij domicilij iudices deferri. Ipsa verò cōmunitascommunitas ab ipso domino eiusdem agente, ad curiam Regis vocata, etiam si dominus maior ætate sit, non poterit hoc declinare tribunal. CōmunitasCommunitas etenim alicuius oppidi quò ad primam causæ cognitionem potest à quocunq;quocunque ad regiæ curiæ tribunal vocari, nec id declinare valet, quemadmodum vsu forensi est hactenùs satis receptum. Et probatur ex l. 37. stili.

Nonò, vbi lis esset cœpta per litis contestationem apud iudicem inferiorem proprij domicilij, nōnon posset vidua petere, causam istam tractari in curia principis, nec ad eam referri, etiam si vidua iure minoris ætatis peteret in integrum restitutionem aduersus litis contestationem ex causa erroris, quo decepta litẽlitem contestata fuerit absq;absque fori præscriptione, & declinatoria exceptione. Huius equidem opinionis sum ob fauorem ordinariæ iurisdictionis, & quia non admodũadmodum læditur ex hoc errore minor, etiam si Matthæ. de Afflict. in constit. Neapo. rub. 36. nu. 24. contrarium responderit.

Solet autem dubitari, an priuilegium hoc viduarum, & pupillorum, de quo hactenus egimus, prosit litis consortibus, & his, qui commune ius cum viduis & pupillis habere contendunt? Qua in re maximè obseruanda est responsio Cæsaris in l. vnica. C. si in communi eademq́;eademque causa. Et præterea animaduertendum, an possit commodè diuidi causæ cognitio, & examen, quòd latè tradit, & expendit Mauritius Dolanus in tract. de in integ. test. cap. 185. & sex capitibus sequentibus. eum legito.

Covarrubias ...: Opera Omnia

THEMA VII.

SVMMARIA.