LIBER NONVS De Iustitia & Iure.

PROOEMIVM.

PROOEMIVM.

IN superiori libro, vbi religionis argumentum ingressi sumus, de voto à nobis disputatum est: nempè de his quæ homo Deo suapte sponte pollicetur, atq;atque adeò de sacerdotibus qui diuinis peragendis sacrificijs mācipanturmancipantur. Subsequitur ergò secundùm ordinem ibidem propositum, vt de illis dicamus quæ mortales religionis vinculo eidem optimo Deo reddere cōstringunturconstringuntur: vt pote de oblationibus ac de decimis, quæ substantia sunt & alimonia sacerdotum: ac subinde de vitio simonię, quo aditus eiusdem sanctæ ecclesiæ pollui solent. Oblationum autem decimarumq́;decimarumque tractationem nequîmus aliũdealiunde aptiùs ac subinde pulchriùs auspicari, ꝗ̈quam ab earum radîce & fundamento: nempè à sacrificijs, quæ non modò Christiani, verùm vniuersi mortales Deo suo iugiter offerre tenentur. Est enim sacrificiũsacrificium, oblationum suprema ad quāquam reliquę vniuersæ referuntur. Quare duas sacrificiorũsacrificiorum quæstiones præmittere operæpretiũoperæpretium duximus: vnam in genere, atq;atque alteram in singulari.

QVAESTIO PRIMA, De Sacrificio in genere. S. Tho. 2. 2. quæst. 85.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm Deo sacrificare, sit de lege naturæ.
PRIMVS IGItur articulus quæstionis de sacrificio est, vtrùm sacrificiorũsacrificiorum oblatio sit de iure naturæ.
Arguitur nanq;nanque negatiuè. Ea quę sunt iuris naturæ, cunctis sunt mortalibus communia: sacrificia autem Deo offerre non fuit semper vniuersis mortalibus commune & vnum. Abel nanque legitur obtulisse de grege suo: Cain verò de terræ frugibus. Atqui Melchisedec, vt Genes. 14. relatum est, panem & vinum: alij verò alia animalia: ergo sacrificiorũsacrificiorum oblatio non est de iure naturæ. ¶ Secundò.
Argumen. 2.
Ea quæ ius naturæ docet, minimè credere licet iustos homines præterijsse: de Adam autem nusquam sacrificium obtulisse legitur: neq;neque verò de Isaac: cùm tamen de eodem primo parente Sapientia ipsa cap. 10. cōtesteturcontestetur eduxisse eum à delicto suo: vbi potissimùm sacrificij oblatio videbatur congruere. ¶ Ter
Argumen. 3. Augustinus.
tiò. Sacrificia, vt. 10. de ciuit. Dei. autor est August. in quadam significantia offeruntur: significare autem quod vocibus primum (vt .2. de doctr. Christ. idem est author) deinde rebus congruit, humano beneplacito instituitur: non ergo sacrificia à lege naturæ dimanârunt, sed à iure humano. ¶ In contrarium autẽautem est quòd omni ætate semper fuit apud cunctos mortales aliquod sacrificandi specimen: quod autem mortales omnes docti sunt, natura magistra didicerunt.
CVM res sit per se ipsa euidens, sacrificia, seu Deorum seu veri Dei, ab ipso statim mũdimundi primordio more & vsu inter mortales celebratissima: superuacaneum fuisset quærere an fuerint. Sed prima quæstio de eorum fonte & origine instituitur: nempè vtrùm sit hominum inuentum, an potiùs documentum naturæ. Vbi primùm omnium non est prætereundum, vt res ipsa, solennissima semper Latinis fuit, ita & nomen eisdẽeisdem esse receptissimum. Est enim sacrificiũsacrificium idem
Quid sacrificium. D. Thomas.
quod factio sacri: & sacrificare idem quod sacra facere. Quapropter, vt scienter D. Tho. præsenti quæst. ar. 3. adnotauit, sacrificium non idem est prorsus quod oblatio. Nam quicquid in Ecclesia offertur, oblatio dicitur, etiam si nihil circa rem ipsam fiat. Sicut dum offeruntur nummi, aut panis, aut res aliæ: sacrificium autem non fit nisi vbi circa res ipsas Deo oblatas aliquid exercetur. | Quales erant priscis animalium immolationes: & nobis dum sacrosanctum panem benedicimus, frangimus, & consumimus: hoc enim est sacra facere. Vnde apud gentes præter sacerdotes sacrificia offerentes, erant sacrifici qui illa exercebant opera. Est ergo sacrificium, peculiare sacerdotũsacerdotum munus. ¶ Ad
Conclusio responsiua.
quæstionem igitur vnica conclusione respōdeturrespondetur. Sacrificiorum oblatio non solùm diuini iuris est & humani, verùm & ex eorum numero, quæ in iure naturæ sunt posita. Probatur. Ratio ipsa naturalis magistra ex his
Probatio.
quæ in se homo experitur eum planè docet alicui superiori esse subditũsubditum. Miseriæ nanq;nanque, ærumnæ, & calamitates quibus indesinenter afflictatur, eum commonefaciunt aliunde sibi, hoc est desuper opem ferri. Atq;Atque adeò sentit aliquem sursum existere cuius auxilijs egeat: idq́;idque, quicquid sit, omnes pro Deo habent. Rursus & ex rerum ipsa natura discit sublunaria hæc: quia cœlorum influentiam suscipiunt eisdem esse loco subdita, eademq́;eademque ratione terrāterram cæteris elementis: vtpote quorum rore aëreq́;aëreque iuuatur: ac perinde se etiam ipsum Deo, cuius ope viuit, subiectionẽsubiectionem debere atq;atque honorem. Modus autem sensuali homini cōgruenscongruens est, vt reuerentiam quam Deo debet non modò intùs animo referat, verùm & sensilibus signis eandem foris exhibeat. Hac igitur naturali ratione docti atq;atque admonitisunt vniuersi mortales qualicunq;qualicunque ratione Deum nouerint, eidem sacrificia offerre, in signum debitæ reuerentiæ & subiectionis. Quemadmodùm & inter homines mos subditorum est, dominis, quasi eorum dominium cōfitentesconfitentes, munera offerre: hoc autem ipsum in præsentiarum sacrificij nomine intelligimus. Fit ergo nostra conclusio cōsequẽsconsequens: nempè sacrificiorũsacrificiorum oblationẽoblationem esse de iure naturæ. Et est notanda conclusionis persuasio: quæ non de sacrificio tantùm quę mente intus offertur procedit, sed etiam de externo. Nam etsi verus Dei cultus, qui spiritus est cordiumq́;cordiumque inspector, intus in corde potissimùm consistat, iuxta illud Psal. 50. Sacrificium Deo spiritus cōtribulatuscontribulatus: id quod tum Christus ipse Ioannis. 4. testatur dicens, Venit hora & nunc est quando veri adoratores adorabunt in spiritu & veritate: tum etiam Apostolus. 1. ad Corinth. 14. Orabo spi
Paulus.
ritu, orabo & mente: tamen cùm nos corporei simus, vtroq;vtroque homine debemus eum colere. ¶ Ex his vtiq;vtique colligitur quantum ad
CorollariũCorollarium.
Dei cognitionem attinet, neq;neque exterum sacrificium esse necessarium, neq;neque verò vocalem orationem, veluti inter homines, quibus non nisi externis signis aliena corda innotescunt. Neq;Neque verò externus cultus laudi datur nisi quatenus ad internum refertur. Attamen non ideo non est magno pretio æstimandus. Valet enim tum ad excitandum, tum etiam ad testificandum mentis affectũaffectum. Quare suo non caret egregio merito. His nanq;nanque quæ ex animo redundant, debitum Deo secundùm nostram naturam persoluimus. Quare sanctè institutũinstitutum est vt publicitùs in tẽplistemplis res diuina celebriter fiat. ¶ Arguat verò quispiāquispiam contra conclusionis rationem sic: Naturalis ratio, etsi nos nostrorum defectuum admoneat, tamen non ab altiori principio nos docet subsidia nobis prouenire ꝗ̈quam à naturalibus causis. Nam si lumen duntaxat naturale consulas, quantum ad corpus per orbes cœlestes naturales philosophi docuerunt nobis esse à natura prouisum: quantũquantum verò ad animi cognitionem per intellectuale lumen: sed quantum ad affectus per liberum nostrum arbitrium. Respondetur quòd
Solutio.
vbi naturalis ratio omnibus est nebulis expurgata, clarè monstrat hæc ipsa naturalia adminicula non nobis sufficere ad medendum omnibus miserijs quas corpore & animo patimur: atque adeò saltem in confuso aliam indicat superiorem causam quam homines pro Deo habent. Quòd si aliquæ reperiantur tam barbaræ nationes quæ non nisi vel cœlorum vel alia inferiora præsidia cognoscunt, solari syderi aut cuipiācuipiam alteri creaturæ honores pendunt diuinos: ac subinde sacrificia. ¶ Conclusio ergò cùm sua ratione adeò est lumine naturali nota, vt nulla vnquàm fuerit natio quæ non Deum coleret, sacerdotesq́;sacerdotesque haberet, atque adeò sacrificia. Duo enim hæc paria cogitare soleo quibus omnis semper constitit respublica: videlicet sacrificium & sacerdotium: lex & gubernator. Nàm reipublicę institutor quem primũprimum illicò scopum ciuium oculis præfigere consueuit, fuit Deus, quem populus veneraretur & à quo subsidia posceret. Mox, quibus coleretur, sacrificia instituere. Deinde leges cōderecondere eidem religioni cōgruascongruas: ac subinde magistratus penes quos sita esset legum custodia. Sic enim Liuius tradit, Numam illum secundum RomanorũRomanorum Regem instituisse rempublicam. Vnde Arist. 6. Ethi. cap. vlt. inter
Aristot.
magistratus sine quibus constare nequit res publica, connumerat sacerdotes qui publi|cis sacrificijs addici debent: quorũquorum quidem præsidentes, tum reges sacrorum dicuntur, tum Pontifices Maximi. Idq́;Idque repetit lib. 7. cap. 8. vbi in primo magistratuũmagistratuum gradu eosdem collocat sacerdotes. Et Ethi. 8. cap. 9. ad rationem alludens nostræ conclusionis, ait sacrificia vetusta post perceptionem frugũfrugum fuisse fieri solita. ¶ Quòd si historias tam nostras quàm profanas perlustres, statim ab orbe condito, Abel, Noê, ac Melchisedec, in lege naturæ videas oblationes & sacrificia obtulisse. Et ante legem datam, Abraham etiam & Iacob. Et in sacra prætereà historia, Genes. 47. extat sacerdotum Aegyptiorum memoria, qui erant regalibus priuilegijs insignes.
AD primum igitur argumentum respon
Ad primum argumentũargumentum .
detur, quòd sacrificiorũsacrificiorum oblatio, si eam in genere mediteris, cũctiscunctis fuit gentibus semper communis: quòd autem his vel illis vterentur, constitutiones fuerunt humanæ secundùm hanc aut illam Dei cognitionem quāquam vnaquæq;vnaquæque gens attingebat. Hac enim ratione dicebamus libro proximo & secundo, humanas leges à naturali deriuari: scilicet per modum determinationis generis ad species. Est enim lex naturæ vt malefactores supplicio plectantur: quod autem hoc aut illo, lex sanxit humana, secundùm cuiusque nationis ingenium. Et idem est de cultu & sacrificijs. ¶ Et per hoc respondetur ad
Ad tertium argumentũargumentum .
argumentum tertium: videlicet quòd suos significare conceptus, naturale est homini: his autem aut illis vocibus & signis, cuiuslibet est nationis placitum. ¶ Ad secundum
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
verò respondetur non esse dubitandum, quin Adam & Isaac, sicut & cæteri iusti, sacrificiũsacrificium obtulerunt: maximè cùm Adæ sua innotuerit culpa, atq;atque Isaac sua etiam originalis: quæ quidem culpa secundùm Gregorium antiquis patribus per sacrificiorum oblationes remittebatur. Sed non opùs fuit vt vniuersa in sacram historiāhistoriam essent relata. Et fortè consultò. Nam cùm in Adam initium habuerit culpa, non est tanquātanquam oblator sanctificantis hostiæ nominatus: sed filij sui Abel & Cain in quibus sacrificiorum disparitas quę semper fuit in orbe placentium & displicentiũdisplicentium Deo, notata fuit. Sacrificij autem quod Isaac obtulerit, ideo forsan non habetur in sacris memoria, quod ipse fuit à patre in sacrificium oblatus, tanꝗ̈tanquam hostiæ Christi prognosticum, quod vniuersorum apex radixq́;radixque fuit.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm soli Deo sit sacrificium offerendum.
QVONIAM dicere visi sumus, Deo, cuius ope indigemus, sacrificia à nobis deberi, arguitur quod non illi sit soli sa
Primum argumentum.
crificijs litandũlitandum. Sancti homines, iuxta verbum Petri in. 2. Canonic. diuinæ efficiuntur consortes naturæ. Prætereà angeli, vt patet Iob. 1. filij Dei nominantur: ergo vtrisq́;vtrisque decet sacra litare. ¶ Secundò:
Argumen. 2.
Maior illis quàm terrenis principibus debet̃debetur honor: sed homines principibus honores deferunt & munera offerunt: ergo licitum est, vt sanctis sacrificia fiant. Eò potissimùm quod aras illis templaq́;templaque & altaria erigit Ecclesia. ¶ In contrarium est illud Exod. 22. Qui immolat dijs, occidetur, præterꝗ̈præterquam Domino soli.
AD quæstionem simplici conclusione ne
Conclusio negatiua.
gatiua respondetur. Nemini præterquāpræterquam vni summoq́;summoque Deo fas est sacrificia immolare. Conclusio præter allatum testimonium
Prima ratio cōclusioconclusio.
triplici ratione probatur. Prima autẽautem ex superiori facilè colligitur. Dictum enim est sacrificium exterius, ceu testimonium offerendũofferendum esse interni illius quod est in anima: nam religio exterior in hoc potissimũpotissimum seruit: animaverò se illi in sacrificiũsacrificium addicit, penes quẽquem, vt dicebamus, situm esse cognoscit suũsuum præsidium & subsidiũsubsidium: ille autem solus est Deus: ergo illi tantùm sacrificia debentur. Probatur hæc postrema præmissa. Homo sicuti & rerum vnaquæq;vnaquæque pręter Deum & ab aliquo principio emanare se cognoscit, & in aliquẽaliquem vltimum tendere finem, qui sua est suprema fœlicitas: Deus autem solus est & principũprincipum hoc, & subinde finis, atq;atque adeò ab ipso veluti à primo fonte, & quicquid habemus recepimus: & ad id quô tendimus adiuuamur. Soli ergo ipsi fas est sacrificia libare. Accedit se
Secunda ratio.
cundò quod illi tantũtantum licitũlicitum est sacrificare apud quem licitũlicitum est orationibus nostris ac precationibus accurrere, tanꝗ̈tanquam ad illũillum vnde nos, nostraq́;nostraque vtriusq́;vtriusque hominis salus pendet. Hac autẽautem ratione solũsolum DeũDeum oramus, vt nostrî misereatur, nobisq́;nobisque opẽopem ferat. ¶ Ad idem facit ter
Tertia.
tiò exemplũexemplum quod inter homines cernimus. Regi enim, summo reipublicę capiti, illi dicati sunt honores: quos alteri inferiori deferre, crimen esset læsæ maiestatis: debet enim prę ciuibus cunctis in ea esse excellentia, vt ei | quempiam exęquare, citra eius iniuriam fieri nequeat. ¶ Hæc igitur nos conclusio docet, sacrificare, officium esse cultus latrîæ, hoc est seruitutis & subiectiōissubiectionis quæ soli Deo debetur. Id cuius nos Paulus ad Rom̃Rom. 1. pla
Paulus.
nè curauit admonitos: vbi impudentissimāimpudentissimam illam gẽtiũgentium idololatrîam obiurgabat, arasq́;arasque eorum, & lucos, ac subinde nefaria sacrificia abominabat̃abominabatur: quæ cùm honores essent soli immortali Deo iure proprio debiti, vilibus creaturis impendebant. Et est prætereà conclusio D. August. 10. de Ciuitate Dei: quam
Augustinus.
cap. 4. & subsequentibus luculenter edisserit: vbi rationes D. Th. insinuat. Deus nanq;nanque sacrificia nostra non ideo quòd illis indigeat à nobis exposcit: est enim, teste Dauîde, DeꝰDeus qui nostrorum nullatenùs bonorum eget: sed significationis gratia. Primùm scilicet vt exterioribus rebus vera cordis sacrificia expromamus. Vnde sacrificium, inquit, visibile, inuisibilis sacrificij sacramentum est: hoc est sacrum signum. Interna autem sacrificia protestationes esse debent, quibus DeũDeum profiteamur, eum esse vnũvnum, à quo salus nostra, totaq́;totaque rerũrerum summa, ac demũdemum sup̃masuprema nr̃anostra fœlicitas pendet. Quare dum peccamus, confitentes cum Propheta ei soli peccasse, corda nostra conterimus & contribulamus, atque orationes ei veluti suauissimũsuauissimum incensum adolemus: cuius vtiq;vtique sacrificij signa erant illa quę sub antiqua lege in victimis atq;atque incẽsoincenso offerebant̃offerebantur. Vbi ꝓfectòprofecto egregiè sacer ille pater versiculum illum pœnitentis Dauîdis interpretatur: Si voluisses sacrificiũsacrificium, dedissem: vtiq;vtique holocaustis non delectaberis. Sacrificium Deo, spiritus contribulatus: cor contritum & humiliatum Deus non despicies. Admonet enim nos propheta ea ratione Deum nolle sacrificia qua vulgus eum velle arbitratur: scilicet quòd in pecudum trucidatione delectet̃delectetur: aut quòd illis cibis indigeat: quas quidem dementiũdementium cogitationes in alio Psalmo retundit dicens: Si esuriero, non dicam tibi: meus est enim orbis terræ, & plenitudo eius. Nunquid manducabo carnes taurorũtaurorum, aut sanguinem hircorum potabo? Quasi diceret: Ego quidem esurire non possum: & ideo tauris tuis & hircis in cibum non egeo. Neq;Neque verò si esurire possem, tuo indigerem pastu: nam meus est orbis terrę & plenitudo eius. Non ergo hac ratione vult sacrificia. At quia non omnino ea renuit ac despicit, sed grata habet, tanquam signa spiritualis sacrificij, subdit: Sacrificium Deo, spiritus contribulatus. &c. Per hæc ergo ratio elucidatur
Ratio veterum sacrificiorum.
priscorum sacrificiorum: nempè immolationis animalium, emissionis hirci, ac cæterorum. Ratio inquam erat quòd non offerebantur tanquam res simplices: sed tanquam signa. ¶ Duo autem ex his fiunt reliqua du
Prima dubitatio.
bia. Prius de sacrosancto sacrificio altaris nostri, quod re vera non tantùm vt signũsignum à nobis offertur, sed veluti res nullo æstimabilis pretio. Sanè cùm Deo Deum ipsum in pretium debitorum nostrorum offeramus, vt quæstione proxima dicturi sumus. Ad
Solutio.
hoc autem respondetur, rationem huius immẽsæimmensæ hostiæ longè esse à reliquis diuersam: nam est cōmemoratiocommemoratio pretij humanæ redemptionis. Tametsi nihilo minùs signum sit seruitutis nostræ, quo profitemur totum nostrum genus, tum præuaricatione in Deum fuisse collapsum, tum eius beneficio seruatum: atq;atque adeò eiusmodi expiatione in eius gratiam reuocatũreuocatum. Sed de hoc statim latiùs. ¶ Alterum verò dubium est, quòd videntur
Dubium. 2.
Christianorum mores præsenti conclusioni contradicere: nam & Deiparæ Virgini cæterisq́ue diuis in more nobis est munera offerre, locaq́;locaque habere designata quorum deuotione diuersis sanctis nosipsos nostraq́;nostraque offerimus, atq;atque id etiam sub forma sacrificij: nam & sanctis thura adolemus, & cereos incendimus, & reliqua facimus quæ imaginem præ se ferunt sacrificij. Hoc autem dubium, argumentorum responsa dissoluent.
AD primum igitur respōdeturrespondetur, quòd etsi
Ad primum argumentũargumentum .
angelis ac sanctis diuinitatis nomen per Dei gratiam cōmuniceturcommunicetur: iuxta illud, Ego dixi, Dij estis, & filij excelsi omnes: nempè in filiorum ordinẽordinem adoptati: tamen hęc non est diuinitas per naturānaturam & ęqualitatem Dei. Quare nemini præter ipsum par est honores deferre diuinos: atq;atque adeò neq;neque sacrificia facere ratione iam dicta. ¶ Et ex hoc deriuat̃deriuatur
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
solutio argumẽtiargumenti secundi: nempè quod etsi principibus humanis maiora offerantur, quàm quæ antiquitùs, &, præter sacrificium altaris, modò offeruntur Deo: tamen pretiositas sacrificij non æstimatur secundùm rem quę offertur, sed secundùm cultus subiectionisq́;subiectionisque significationem: & ideo sicut illa qua homines Deo subduntur, obedientia & veneratio nemini pręter ipsum impendi potest, sic nec vlla sacrificij ceremonia. ¶ Ad tertiũtertium demũdemum
Ad tertium argumentũargumentum .
respondetur, ex hac veritatis cōfessioneconfessione nullatenùs fieri consequens, vt non modò hære|tici, verùm & alij arbitrantur qui nolunt illo nomine censeri, vllam idololatriæ imaginẽimaginem hac religione palliari, quòd diuis munera offerimus: nam in primis illa non sunt sacrificia, sed meræ oblationes. Etenim verum sacrificium altaris soli Deo offerre fas est. Vnde August. 8. de Ciuita. Dei: Non constitui
Augustinus
mus martyribus templa sacerdotalia: quoniam non ipsi, sed Deus eorum nobis est Deus. Vnde sacerdos non dicit, offero tibi sacrificium Petre vel Paule: sed Deo dicimus, Accipe oblationem quam tibi offerimus. SanctorũSanctorum autem memoria fit in Missa, tum quia de eorum victorijs Deo gratias referimus, tum quia eos oratores atq;atque intercessores nostros apud eundem Deum nostrum cōstituimusconstituimus. Prætereà & simplicia munuscula quæ sanctis offerimus, in Dei laudem & honorem referimus: quippe qui amat in sanctis suis laudari, quatenus eius sunt filij ad æternāæternam iam hæreditatem recepti. Quemadmodùm quo regis famulos honore dignaris, regem ipsum colis. In summa, sicuti sanctos sola dulîæ adoratione colimus, non latrîæ: & oratione pulsamus, non vt nostrî misereantur, sed vt pro nobis orent: eodem interstitio oblationes illis facimus, non sacrificia. ¶ Hinc fit absurdè eos errare qui licêre
negātnegant & eleemosynas in honorem Virginis & sanctorum, aut petere aut porrigere. Nam primum nihil aliud est quàm gratitudinis virtus si sanctorum ipsorum amore eleemosynas ob id cōferamusconferamus, quòd nostri sunt interuentores apud Deum: vt suo charitatis officio par rependamus. Et prætereà eleemosynę quas in honorem sancti pendimus, perinde ac de alijs oblationibus suũsuum est, in Dei honorem cedunt.
ARTICVLVS. III.

ARTICVLVS. III.

Vtrùm sacrificiorum oblatio sit specialis virtutis actus.
POstquàm visum est de substātiasubstantia, & obiecto, seu fine sacrificij, quæritur quàm latè pateat. Primùm in hoc articulo quantum ad actus, an videlicet omnia opera omnium virtutum, sint sacrificia. Et subinde articulo sequenti quantum ad personas, quæ ad sacrificia obligantur: vtrùm vniuersi mortales ad hoc obligẽturobligentur. Quæritur ergo vtrùm offerre sacrificia ad specialem pertineat virtutem. Arguitur enim negatiuè. Primùm ex Paulo. Admo
Primum argumentum.
net quippe sic nos ad RomañRoman. 12. Exhibeatis corpora vestra hostiam viuentem, Deo placentem, &c. & ad Hebræos vltimo: Beneficentiæ & communionis nolite obliuisci: talibus enim hostijs promeretur Deus. Exhibere autem corporum membra in hostiam, ad corporis affectionem attinet, cuius maceratio per plures fit virtutes: nempè per abstinentiam & ieiunium, per castitatis continentiam, & per fortitudinem in martyrio. Et pariter beneficentia, quæ officium est charitatis, per misericordiāmisericordiam exercetur, & per liberalitatem: non ergo sacrificare officiũofficium est singularis virtutis, sed omniũomnium. ¶ Huc secũdòsecundò acce
Argumen. 2. Augustinus
dit August. lib. 10. de Ciui. Dei: vbi ait verũverum sacrificiũsacrificium esse omne opus quod agit̃agitur vt in sancta societate inhęreamus Deo. ¶ Adde tertiò
Argumen. 3.
quòd sacrificiũsacrificium id omne censetur quod offertur Deo. Offerimus ei autem tum mente deuotionem & orationẽorationem, tum etiam corpore res: vt decimas, primitias, & holocausta. &c. quæ variarum sunt virtutum officia. ¶ In contrarium est quòd singularia pręcepta non dantur nisi de actibus singularis virtutis: & in Leui. singularia sunt de sacrificijs posita.
VEritatem huius quæstionis pluris iam propter Lutheranos scire refert, quàm elapsis temporibus referebat. Negant enim non minùs obstinanter quàm impudenter aliquod esse familiæ Christianæ singulare sacrificiũsacrificium, ad certācertam attinens virtutem & cultũcultum: sed dicũtdicunt omnia virtutum officia nihil aliud esse quàm sacrificia quædam: atque adeò in Christianismo nullum dignoscunt singula
Lutheranorum error.
rem sacerdotum ordinem: sed aiunt vniuersos Christianos vtriusque sexus esse promiscuè sacerdotes: iuxta verbum Petri, in sua prima Canonica, vniuersos appellantis regale sacerdotium. Ac perinde inficiantur sacrosanctum altaris sacramentum esse sacrificium. De quo quidem expugnando errore constituta hîc nobis est proxima, quæ subsequitur, quęstio. ¶ Vt igitur hic articulꝰarticulus eiusdem sit quæstionis substerniculũsubsterniculum, respondet̃respondetur ad pręsentẽpręsentem quęstionẽquęstionem tribus cōclusionibusconclusionibus. Prima: Sacrificiorum oblatio secundùm suāsuam
Prima conclusio.
propriāpropriam rationem, est actus specialis virtutis: nẽpènempè religionis: suāsuam inde nanciscens laudẽlaudem, quod in diuinādiuinam fit reuerentiāreuerentiam. In hoc enim, vt lib. 2. suũsuum est, propria ratio religiōisreligionis cōsistitconsistit. ¶
Secunda conclusio.
SecũdaSecunda: Cuncta officia vniuersarũvniuersarum virtutũvirtutum par|ticipatiuè & ab extrinseco quatenus per religionis virtutem in diuinum honorem & cultũcultum referuntur, sunt quędam sacrificia. Exemplo ambæ simul cōclusionesconclusiones patescunt. Vir
Ratio vtriusvtriusque conclusionis.
tutum singulæ ex suis proprijs obiectis sortiuntur speciem: vt alia sit fortitudo: & alia iustitia: & sic cęteræ. At verò dum per charitatem referuntur in Deum, quandam charitatis speciem participant: sed nihilo minùs charitas suum habet proprium obiectum & actum, qui est Deum sub ratione bonitatis eius diligere, ac subinde eâdẽeadem ratione proximum. Similiter in vitijs furtũfurtum per se est peccatum: attamen dum fit propter mœchîam quandam, inde maculam eiusdem vitij contrahit, vt. 5. Ethicorum autor est Aristo. Pa
Aristot.
ri ergo modo propriũproprium religionis obiectũobiectum est, Dei excellentia & omnipotentia nobis opitulādiopitulandi, quāquam sacrificijs & hostijs protestamur: significantes nos illi esse subditos, & tanquātanquam domino tales debere honores. Quapropter corda nostra altaria ei constituimus, in quibus & per pœnitentiam cruentas peccatorum victimas ei cedimus, & per fortitudinẽfortitudinem pro eius veritate martyrio nos cōsecramusconsecramus: & per charitatis feruorem incensum ei adolemus: ac perinde per misericordiāmisericordiam eius amore pauperibus subuenimus: & per temperantiam corpora maceramus. Cùm hæc inquāinquam omnia in Dei cultum & honorem virtute religionis referimus, sacrificiorum rationem participant. Et hoc pacto intelligendus est August. libro allegato de Ciuitate Dei, cap. 4. vbi quædam horum exempla congeminat. Et illud Oseæ vltimi: Reddemus vitulos labiorum nostrorum. Et ad Hebræo. vltimo: Per ipsum (scilicet Christum) offeramus hostiāhostiam laudis semper Deo: hoc est fructibus labiorum, eius celebrantes nomen. ¶ Ter
Tertia conclusio.
tia conclusio. Sunt tamen actiones quædam & officia quæ nullam habent aliunde laudem quàm quòd in diuinādiuinam reuerentiam significandi gratia exhibentur. Et hæc maximè propriè dicuntur sacrificia. Exempli gratia: Eleemosynas erogare, temperatè ac fortiter agere, etiāetiam si non per virtutẽvirtutem religionis sacrificia fierent, essent nihilo minùs per se virtutes. Attamen vetus illa animaliũanimalium occisio, & aspersio sanguinis, pinguedinumq́;pinguedinumque incensio, si significationis rationem semoueas, nullam per se haberẽthaberent virtutis rationem: & ideo hęc peculiariter dicuntur sacrificia: quasi non aliam promerentia quāquam religionis laudem.
Ad argumẽtaargumenta facta.
¶ Argumenta igitur in cōtrariumcontrarium allata, per has tres conclusiones dissoluuntur. Probant enim officia aliarum virtutum esse, non intraneè suapteq́;suapteque natura sacrificia, sed extrinsecùs propter relationem in reuerentiam Dei. Quo tamen non obstante, sacrificandi munus officium est specialis virtutis religionis.

ARTICVLVS. IIII.

Vtrùm vniuersi mortales ad sacrificia teneantur offerenda Deo.
POstquam visum est quo modo sacrificandi virtus cæteris virtutibus imperet, vtpote quasi in suũsuum ipsius finem eas referens, videre restat quàm latè se ad omnes mortales extendat. Arguitur
Primum argumentum.
nihilo minùs à parte negatiua. Inde sacerdotes nomen trahunt quod litandis sacrificijs sunt adscripti, non autem omnes sunt sacerdotes: ergo neq;neque omnibus incumbit sacrificandi munus. ¶ Secundò: sacrificare pro
Argumen. 2.
prium est populi sub lege Dei peculiariter agẽtisagentis. Nam vt ait Apostolus ad Rom. 3. quęcunq;quęcunque
Paulus.
lex loquitur, his qui sub lege sunt loquitur: & lex vetus fuit vbi primò populus est ad sacrificandum vero Deo institutus, vt patet in toto Leuitico: ergo gentiles, qui sola viuunt lege naturæ ad nulla tenentur sacrificia. ¶ In contrarium autem est quod sacrificijs Deum reuereri ac venerari est de lege naturæ: ad ea autem quæ sunt legis naturæ, vniuersitas mortalium tenetur.
AD quæstionẽquæstionem sub distinctione quatuor conclusionibus respondetur. Est enim
Duplex sacrificii genus.
sacrificium, aliud intraneum quod mente immolatur: aliud verò extraneum quod re foris exhibetur. Atq;Atque hoc extraneum rursùs duplex, vt superiùs dictum est: aliud scilicet quod sic specialiter est sacrificium vt nullam habeat aliunde laudem, aliud verò quod per se quidem officium virtutis est, licèt relatum in reuerentiam Dei fiat sacrificium: qualia sunt cuncta virtutum munia. ¶ Est ergo
Prima conclusio.
prima conclusio: Ad sacrificium mentis internum non solùm antiqui lege scripta, Christianiq́;Christianique sub lege gratiæ, verùm & mortalium vniuersitas lege naturæ tenetur: nemo enim viuentium existit qui quatenus creatura Dei est atque ad ipsum tanquam ad supremum finem condita, non teneatur illam | intus reuerentiam illi exhibere quæ primo rerum principio supremoq́;supremoque fini debetur.
¶ Secunda conclusio. Ad illa sacrificia quæ
Secunda conclusio.
sola significatione virtutem religionis induunt, soli illi tenentur qui sub lege scripta Dei agunt: vt patres ad suum sacrificiorum numerum: nos verò ad vnicum nostrum. Hoc enim probat locus ille Pauli citatus ad
Paulus.
RomañRoman. 3. nam lex illa solùm obligabat suos subditos sicut nos nostra. ¶ Tertia conclu
Tertia conclusio.
sio. Nihilo minùs solo naturali iure viuentes, quocunq;quocunque sæculo fuerunt futuriq́;futurique sunt, eodem semper astricti sunt iure ad aliquod exhibendum sacrificium, quo secundùm legitimam cognitionem quam de vna prima causa habere tenentur, profiteantur se illi esse subiectos, honoresq́ue diuinos debere: per cuius quidem sacrificij protestationem in lege naturæ ablueretur eis originalis macula. Conclusio est manifesta: quoniam eo ipso quo quis nouerit vnum primum rerum parentem, intelligere debet illi esse subiectum, atque adeò, non solùm mente, verùm & corpore obligari eum colere. Eò potissimùm quòd nunquàm Deus humanum genus remedio destituit abluendæ originalis culpæ: nisi mentis cæcitas aliquibus mortalibus impedimento fuerit nè illud deprehenderẽtdeprehenderent. ¶ Quarta cōclusioconclusio. Sa
Quarta conclusio.
crificia quæ ab extrinseco sic dicuntur, hoc est cuncta virtutum opera vniuersi tenentur Deo offerre, vel actuali, quod aiunt, vel virtuali relatione: nam tenetur quisq;quisque proponere vni seruire primæ causæ supremoq́;supremoque rerum fini, declinando à malo & sequendo bonum: ac subinde eidem officia cuncta offerre & obsequia sua, cui vniuersa bona tenetur accepta referre. Hic autem non est locus quo hæc debeātdebeant altioribus principijs disputari: in hoc quippe duntaxat, hîc cōmemoratacommemorata à nobis sunt, vt literam Diui Thomæ per conclusiones distribuentes, viam sterneremus ad quæstionem proximāproximam quæ de peculiari est nostro sacrificio. ¶ Et per hæc ad argumentũargumentum respondetur. Nam quatenus homines virtutum omnium officia in Deum referunt, Petrus Apostolus Christianos vniuersos appellauit sacerdotes: tamen illis propriè nomen conuenit, qui propriè sacrificant: hoc est illas ceremonias in quibus diuinus cultus consistit peragunt. ¶ Ar
Ad argumẽtaargumenta facta.
gumenta autem initij quæstionis id prorsus conuincunt, quòd non singuli mortalium propriè offerunt sacrificia: & idcircò nihil definitioni quæstionis præsentis obstant: nimirum qua id tantùm constitutum est, quod iure naturæ vnaquæq;vnaquæque respublica tenebatur per suos sacerdotes quos huic muneri mancipare debet, Deo Optimo Maximo genus aliquod offerre sacrificij.

QVAESTIO SECVNda, De ineffabili sacrificio altaris in particulari.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm sacrosanctum Sacramentum altaris sit verè sacrificium.
CVM SATIS demonstratum sit, sacrificiorum ritum ad religionem iure naturæ pertinere, consequens fit vt ad ineffabilem Christianorum hostiāhostiam descendamus: nimirùm cum primis interrogantes, sitne aliquod peculiare sacrificium Christianæ familiæ, idemq́;idemque sacrosanctũsacrosanctum altaris sacramentum. Videtur enim Paulus huiusmodi con
PrimũPrimum argumentum.
fessioni ad Hebræos. 10. refragari: vbi conferens Christum supremum sacerdotem nostrum cum antiquis, qui hostiarum multitudinem quotidie frequentabant, ait: Hic autem, scilicet Christus, vnam pro peccatis offerens hostiam in sempiternũsempiternum sedet in dextera Dei. Et èex vestigio iterum: Vna enim oblatione consummauit in æternum sanctificatos. Ac subinde rursum voluntariè peccantibus nobis post acceptam notitiam veritatis iam non relinquitur pro peccatis hostia. Quibus vtiq;vtique assertis contestari videtur vnicam fuisse veram victimāvictimam quam Christus in cruce obtulit: atq;atque adeò altaris sacramentum non esse sacrificium. Alioqui non vna, sed quàm plurimæ existerent hostiæ, quę peccantibus nobis essent à Christo relictæ. ¶ Adde secun
Argumen. 2.
quod cùm hæc altaris cerimonia nihil aliud sit quàm memoria illius Christi passionis, vt illud eius commonstrat mandatum: Hæc in meî memoriam facietis: non modò abusus | videtur vocis, verùm & temeritatis audacia, appellare illud sacrificium: memoria siquidem rei non est noua res, sed antiquæ repręsentatio. Etenim dum memoriam Natiuitatis aut Resurrectionis festiuè celebramus, non vtiq;vtique consideramus tunc ChristũChristum nasci aut resurgere: Quare neque dum in altari eum offerimus, ipsum tunc fingere licet crucifigi aut mori: sed in memoriam reducimus, quemadmodùm se ipse obtulit. ¶ Ad hæc tertiò: Christus non se obtulit sub spe
Argumen. 3.
ciebus panis & vini: ergo nostrum sacramentum, non est sacrificium, sed sacrificij memoria. Prætereà August. lib. 10. de Ciuita
Augustinus.
te Dei, cap. 20. lib. 4. de Trinitate: In immolatione, inquit, Christi idem est sacerdos offerens, & ipsa oblatio: quod in Missa non vsu fit. ¶ In contrarium est solennis ecclesiæ confessio in venerando canone, qui omni est antiquior memoria. Nam ante venerabilis sacramenti consecrationem perhibet sancta Ecclesia offerre se diuinæ maiestati, sancta sacrificia illibata: ac subinde post consecrationem protestatur se eidem diuinitati offerre hostiam puram, hostiam sanctam, hostiam immaculatam: panem sanctum vitæ æternæ, & calicem salutis æternæ.
SAcrosanctum sacramentum altaris adeò est religione nostra ac fidei confessione perspicuum, esse sacrificium, vt nisi in diabolo diuinitùs permissa tanta esset potestas homines dementandi, nullus posset Christianorum eatenùs desipere, vt id vnquam inficias iret. Attamen ille Vvicleff
Vvicleff.
Anglus, Sathanica furia correptus, cùm omnes ritus ac sacramenta Ecclesiastica è medio tollere pertenderet: & hoc etiam diuina maiestate plenum demoliri conatus est. Et quatenus sacramentum est, & quatenus sacrificium. De quo articulo venerabilis Vvaldensis contra ipsum egregiè di
Vvaldensis.
sputauit, libro secundo de sacramentis: ac de hoc peculiari puncto an sit sacrificium, cap. 31. &. 32. Pòst verò Lutherus qui in o
Lutherus.
mnia eius verba diabolicè iurauit, idem sacramentum negat esse sacrificium. De qua ideo re virulentum edidit libellum, cui titulum fecit, De abroganda Missa priuata. vbi postquàm inanibus rationibus, quas nos modò retulimus, visus sibi est rem demonstrasse, amarulentis nos scōmatibusscommatibus proscidit: dicens quòd qui sacramentum altaris sacrificium vocamus, idololatra impietate cōmaculamurcommaculamur: imò eodem verbo ait nos negare, Christum semel tantùm fuisse mortuum. Nam suam, inquit, mortem vnicum esse voluit sacrificium. Infert ergo subinde nullum esse peculiare sacrificium in Ecclesia Christi, sed cũctacuncta Christiana opera, nempè eleemosynas, orationes, atque oblationes, & reliquarum virtutum officia esse nostra sacrificia. Et quoniam sacerdos ab immolando sacrificio dicitur, eâdem ratione totam Ecclesiasticam Hierarchiam subuertit, negans distinctos esse gradus episcoporum, sacerdotum, & laicorum: sed quotquot Christiani sunt, ait esse sacerdotes: iuxta illud primæ Petri. 2. Vos autem genus electũelectum, regale sacerdotium, gens sancta, &c. Ob idq́;idque vnumquenque suum offerre sacrificium sacramentaq́;sacramentaque ministrare posse, etiam altaris. ¶ Contra hanc autem absurdissimam hæresim, non duæ dicam constituuntur modò conclusiones, sed ostenduntur legitimè ab Ecclesia cōstitutæconstitutæ. Prior. Adorandum alta
Prima conclusio.
ris sacramentũsacramentum non solũsolum vti cætera sacramentum est, verũverum proculdubio victima & sacrificium: idemq́;idemque Christicolis vnicum. Proba
Prima probatio.
tur conclusio primùm omnium naturali iure. Nulla enim vnquam fuit, vt quæstione proxima dicebamus, mortalium respublica quæ secundùm existimationem, quam vel Dei vel deorum haberet, non peculiaria sacrificia institueret, vt illo potissimùm ritu ab alia republica dignosceretur. Quapropter alia erant Atheniensibus sacrificia, alia verò Lacedæmonijs, atque alia Romanis. Adeò vt illis quatuor confessum vbiq;vbique semper fuerit, constare rempublicam scilicet sacrificio, sacerdotio, legibus, & gubernatore. Cùm ergo nos per Dei Gratiam tam alta insigniti simus veri Dei cognitione, non modò impium, verùm & barbarũbarbarum est prorsum ambigere, quin peculiare sit nobis sacrificium, in quo nostra religio consistat. Quòd nisi hoc altaris confiteamur, nullum inter Christianos fit reliquũreliquum, quod propriam habeat rationem sacrificij. Enimuerò oblationes aliæ, nempè decimæ & primitiæ: in summa, reliqua opera virtutũvirtutum, vt quæstione præcedenti dicebamus, non sunt secundùm propriāpropriam speciem sacrificia, sed relatione extrinseca: quia per virtutem religionis in suũsuum Dei referantur. Sacrificium verò, quo propriè in signum subiectionis Deum colamus, si hoc altaris sustuleris, nullũnullum fit reliquum.
Secunda ratio.
¶ Mox ex lege Moysi secundum sumitur | argumentum. Iubebat enim lex illa numerosissimam sacrificiorum hostiarumq́;hostiarumque oblationem, quibus tum suam subiectionem erga Deum commendabat, tum etiam nostram præfigurabat legem. Ergo nisi legem illam nostræ velis dignitate præferre, necesse est Euangelium professis peculiare esse sacrificium: quod vt identidem repetamus, præter illud altaris nullum est propriè.
¶ At verò respondet Luthêrus hæc omnia
Euasio Lutheri.
probare aliquod esse sacrificium Euangelicum: hoc tamen, inquit, non fuit nisi illud quod Christus in ara crucis semel obtulit. Attamen responsio hæc minimè rationibus nostris satisfacit. Enimuerò sacrificiũsacrificium, quod
Replica.
religioni peculiare est, tandiu durare debet, quàm diu religio perstat: illud autem Christi in propria specie non iteratur. Nam vt ait Paul. Christus semel mortuus est, siquidem resurgens ex mortuis, iam non moritur: Mors illi vltrà non dominabitur. Necessarium ergo fuit sacrificiũsacrificium institui, quod religio Christiana quotidie Deo suo offerret, tum pro alijs ab eo receptis beneficijs, tum præcipuè, pro illo redemptionis insigni. Alioqui vt dicebamus, inferior obscuriorq́;obscuriorque hac parte esset lex nostra, non modò quàm vetus, verùm & quàm lex naturæ. ¶ Tertium subinde ar
Tertia ratio
gumentum est, quod Christus, vti tum Psaltes prophetauit, tum Paul. interpretatus est, fuit sacerdos secundùm ordinem Melchisedec: qui obtulit panem & vinum. Cùm ergo in cruce non has corporum species, sed suum propriũproprium corpus moriens immolauerit, documentum est maximum, hoc quod nos, qui sua membra sumus, sub eisdẽeisdem speciebus quotidie offerimus, legitimum esse nostrum sacrificium. Quare seipsum, panem de cœlo descendentem nuncupauit. Atqui ceu huius præsagiũpræsagium, præter Agnum paschalem, quem secundùm legis mandatum Exo. 12. antiqui patres semel quotannis in figuram Christi passionis immolabātimmolabant, iubebantur & Numeri. 28. offerri quotidie in templo duo agniculi immaculati in holocaustum: nempè vt doceremur, non modò quod Christus obtulit, sed & quod nos quotidie offerimus legitimum esse sacrificium. ¶ Quarto loco argui
Quarta ratio.
tur. Quicunq;Quicunque, vt paulò antè dicebamus, peculiare aliquod ac nostræ religioni propriũproprium renuerit esse sacrificium, debet perinde & peculiarem sacerdotum ordinem ac pontificum, vt Luthêrus fecit, prorsum denegare: quo vtiq;vtique sublato speciosissimus ecclesię decor & pulchritudo cōfunditurconfunditur ac perturbatur: quod quàm sit Christi prouidentiæ indecens, nullus est vel mente captus qui non planè videat. Cùm enim, vt Diuus ille vetustissimus Dionysius in lib. de Cœlesti Hie
Dionysius.
rarchia testatur, triumphantium cœtus, angelorum Hierarchijs pulcherrimè disponatur, cur quæso sancta militantium Ecclesia quæ prophetico testimonio vt regina Christo à dextris assidet circumamicta varietate, non simili ordinum dispositione, functionumq́;functionumque discretione, vt idem ipse Dionysius in libro Ecclesiasticę Hierarchię optimè collegit, non sit distincta? Augetur & huius ra
CōfirmatioConfirmatio.
tionis vis exemplo ciuilis reipublicæ: quæ cùm distinctis magistratibus vsq;vsque ad regem ascendat, testimonio est quòd nisi Ecclesia sic esset disposita, prouidentiam eius non referret qui illāillam instituit. Quin verò cùm Deus orbem ipsum tam multiiuga cœlorum, elementorumq́ue, ac rerum varietate constare voluerit, cur eâdem simili pulchritudine suam orbasset Ecclesiam? Adde quòd & lex
Quinta ratio.
vetus Euangelij vmbra distinctis ordinibus sacerdotum, ac Leuitarum, quibus Summus præsidebat Pontifex, diuinitùs est instituta. VmbrāVmbram illo decôre honestauit, cur & veritatem ipsam promiscua confusione dehonestasset? ¶ In summa, erant gentibus
Postrema.
suæ religionis peculiares sacerdotes, quare non in nostra, quæ sola legitima est, diffiteantur isti peculiarem existere gradum ordinemq́;ordinemque sacerdotum? Accedit enim & Pauli analogîa primæ ad Corinth. 12. vbi decla
Paulus.
rat quemadmodùm & humanum corpus, sic & Ecclesiam varijs membris compingi. Vnde ad Ephesi. 4. dedit quosdam quidem Apostolos, quosdāquosdam autem Prophetas, alios verò Euangelistas, alios autem pastores & Doctores: ad consummationem sanctorum in opus ministerij, in ædificationem corporis Christi. Igitur cùm palàm constet singularem esse in ecclesia sacerdotum ordinem, fit vt & peculiare quoque sit sacrificium, quod eorum est munus. Colligamus ergo quod vt Christiani omnes generali nomine sacerdotes ob id dicuntur secundùm PetrũPetrum Apostolum quod officia virtutum quæ extrinsecùs communiq́;communique nomine dicuntur sacrificia offerunt: sic per antonomasiam ex proprio munere illi dicantur sacerdotes qui singulare propriumq́;propriumque immolant sacrificium. ¶ His prætereà rationibus accedunt sacrosanctæ Ecclesiæ decreta: nempè antiquissimi in pri|mis Niceni Concilij, vt habetur dist. 93. c. per
Concilium Nicenuum.
uenit. Cuius verba sunt: Hoc neque regula, neque consuetudo tradidit, vt hi qui offerendi sacrificium non habent, potestatem his qui offerunt corpus Christi porrigant. Et Inno. tertius in Conci. Lateranensi, vt de
Innocentius tertius.
sum. Trini. & fi. ca. c. firmiter. habetur. Vna, inquit, est fidelium vniuersalis ecclesia, extra quam nullus omnino saluabitur: in qua idem ipse sacerdos est & sacrificium Iësus Christus. Et nè putes ad mortem eius tantũtantum allusionem fieri, subditur: Cuius corpus & sanguis in sacramento altaris sub speciebus panis & vini veraciter continetur. Quasi dicat: Quod ipse semel sub carnis forma immolauit sacrificium, nos quotidie sub speciebus panis & vini offerimus.
AD primum igitur argumentum ex Pau
Ad primum argumentũargumentum .
lo ad Hebræos. 10. desumptum, respōdeturrespondetur, Apostolum illic sermonem prorsus habere de hostia quam Christus in ara crucis, videlicet proprium corpus idemq́;idemque sub specie carnis moriens obtulit. Quę quidem vnica fuit, eademq́;eademque infinito modo sufficiens ad delictorum omnium remissionem. Qua ratione iterari neq;neque debet, neq;neque potest. EâdẽEadem tamen veritate nihil obstante, & hoc quod quotidie offerimus verè est sacrificium, quatenus à Christo, ceu eiusdem sacrificij memoria institutum est. Vnde Ambrosius su
Ambrosius.
per eodem loco, Semel oblata est hostia ad salutem sempiternāsempiternam potens. Quid ergo nos? nónne per singulos dies offerimus? Sed ad recordationem mortis eius & vna est hostia, non multæ. Quomodò est vna, non multæ? quia semel oblatus est Christus. Hoc autem sacrificium exemplũexemplum est illius: idipsum semper idipsum: proinde hoc idem est sacrificium. Sicut id quod vbiq;vbique offertur vnum est corpus, & non multa corpora. Ecce quomodò sacramentum verè sacrificium est: atq;atque idem quod Christus obtulit. ¶ Sed hinc emergit vis secundi argumenti. SacramentũSacramentum hoc nihil aliud habet vt sit sacrificium, nisi quòd est illius commemoratio: memoria autem non est vera res: aliâs memoria natiuitatis esset natiuitas. Quòd si dicas, vti ait ad Simplicium August. consueuisse imagines,
Augustinus
nominibus ipsarum rerum appellari: quod D. Thomas. 3. parte. q. 83. arti. 1. ad hoc propo
D. Thomas.
situm citauit, parùm profectò ad rem confert: tum quòd imagines appellari nominibus rerum, non est esse res ipsas: & tamẽtamen nos profitemur sacramentũsacramentum nostrum esse verũverum sacrificiũsacrificium: tum etiāetiam quod eâdem ratione in victimis quoq;quoque antiquæ legis potest censeri Christus sub figura immolatus: iuxta illud Apocalypsis. 13. Quorum nomina non sunt scripta in libro vitæ agni, qui occisus est ab origine mundi. Si autem dicas nostram oblationem ob id censeri sacrificium quòd per eandem efficimur participes passionis Christi: vt ibidem S. Thomas subiungit, neque hoc porrò satisfacere videtur: nam quodcunq;quodcunque sacramentum eundem habet effectum. Videntur ergo hæretici Lutherani non exiguam occasionem nacti negandi sacramentum nostrũnostrum
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
verè esse sacrificium, asserendiq́;asserendique solùm esse signum commemoratiuum illius passionis, instar comicæ repræsentationis. ¶ Respondetur nihilo minùs radicem huius intelligẽtiæintelligentiæ esse hanc ecclesiæ veridicāveridicam cōfessionemconfessionem, quòd corpus sanguisq́;sanguisque Christi realiter sub his speciebus panis & vini contineri, easdemq́;easdemque Christus in cœna consecrasse: hac em̃enim negata veritate catholica, palàm fit consequens mysterium altaris non esse sacrificiũsacrificium, sed nudum memoriale signũsignum. Quare Lutherani ex priori posterius collegerunt: catholica verò cōfessioneconfessione supposita, res fit protinus liquida. Est enim idem Eucharistiæ sacramentũsacramentum ob id victima & sacrificiũsacrificium, quod idẽidem realiter corpus eundemq́;eundemque sanguinem quę Christus in cruce obtulit, nos perinde offerimus. Quare nulla est similitudo cum festo Natiuitatis aut Resurrectionis: illic enim non habemus Christum præsentem qui tunc vt natus aut resurgens offeratur. Nec verò sacrum hoc facientes profitemur tunc mori: falsa enim esset tunc nostra professio: sed tamen quia corpus ipsum crucifixum & sangui
Ad tertium argumentũargumentum .
nem fusum in memoriam passionis offerimus, verè & propriè absq;absque vllo figmento sacrificamus. ¶ Atqui ex his colligitur tertij argumẽtiargumenti solutio. Distinguimus enim Christum non se obtulisse sub speciebus panis & vini. In ligno enim crucis verum est, sed tamen in cœna dum nostrum sacrificium instituit, sese vt nos modò ipsum, obtulit. Ad verbum autem August. quod in Christi immolatione idem est sacerdos & sacrificium: Respondetur quòd quia sacerdos nomine Christi sacrificium libat, eiusq́ue vice fungitur, quanuis non tam propriè quàm dum Christus se obtulit: tamen neque ineptè in nostra immolatione cōcediturconceditur idem esse sacerdotem & sacrificium.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm altaris sacrificium pro pluribus oblatum perinde singulis ad satisfactionem prosit ac si duntaxat offerretur pro vno.
QVONIAM superiori articulo definitum est sacrosanctam EucharistiāEucharistiam vnà esse & sacramentum & sacrificium, res ipsa postulat vt quemadmodùm sit satisfactiorum exploremus. Apparet quippe nihilo parciùs ad satisfactionẽsatisfactionem singulis prodesse pro pluribus oblatum, quàm si præcisè offerretur pro vno. Primò
Primum argumentum.
quia cùm hoc sacrificio, vt dictum est, corpus ipsum verum sanguisq́;sanguisque Christi offerantur, videtur perinde esse infiniti valoris atq;atque res ipsæ quæ offeruntur: eò potissimùm quòd est memoriale, vt dictum est, passionis Christi: quæ fuit quantum ad sufficientiam infiniti valoris: valor autem infinitus non inde in singulis minuitur quòd pluribus applicetur: ergo pars affirmatiua quæstionis vera. ¶ Secundò in eandem senten
Argumen. 2. D. Thomas.
tiam applaudere videtur Diuus Thomas. 3. parte, quæst. 79. arti. 5. vbi ait quòd quanuis hæc oblatio ex suî quantitate sufficiat ad satisfaciendum pro omni pœna: tamen fit satisfactoria tam offerentibus quàm ijs pro quibus offertur secundùm quantitatem suæ deuotionis, & non pro tota pœna: vbi quantitatem valoris videtur infinitam designare: sed limitari censet secundùm quantitatem deuotionis suscipientium: deuotio autem vnius non impedit deuotionem alterius: ergo ex numero eorum pro quibus offertur, non minuitur singulorum fructus: sicut eorum qui in conspectu solis sunt, nihilo minus caloris singuli suscipiunt, proptereà quòd in plures irradiet. ¶ Tertiò ar
Argumen. 3.
guitur ex ecclesiæ ritu. Offert enim sacerdos ecclesiæ nomine pro Papa, pro Rege, & pro astātibusastantibus: in summa, pro viuis ac defunctis: & tamen non apparet dicendum, quo pro pluribus offertur, eo minùs prodesse singulis: nam vt ait Hieronymus de cōsecrationeconsecratione,
HieronymꝰHieronymus.
dist. 5. can. non mediocriter. Cùm pro cunctis animabus Psalmus vel Missa dicitur, nihilo minùs ꝗ̈quam si pro vno quodlibet ipsorũipsorum diceretur, accipitur. ¶ In contrarium est quod etsi ipsa passio Christi quantum ad sufficientiāsufficentiam infiniti fuerit valoris, tamen quantũquantum ad efficiam, per singula sacramenta sub certo limitatoq́;limitatoque gradu applicatur: quod & sacramento altaris etiam congruit: per distributionem autem finiti, quo inter plures dispertitur, minus singulis obtingit.
QVæstio præsens celebris est inter Theologos: nec tam explicatu facilis ꝗ̈quam vtilis scitu. Scotus enim quolib. 20. ad partem arri
Scotus.
det negatiuānegatiuam: nẽpènempè Missam pro multis oblatam non tantum singulis prodesse ꝗ̈quam si singulariter offerretur pro vno. Et Syluester in ver
Syluester.
bo, Missa. §. 9. in eandem sententiāsententiam ex iurisconsultis plurimos citat, inter quos cōnumerandusconnumerandus videtur Palud. quippe qui in. 4. d. 45
Palud.
q. 2. eisdẽeisdem apparet conniuêre. Ipse tamen Syluest. medio quodāquodam modo incedit: nẽpènempè quod si sacerdos generali oblatione pro multitudine offerat, tunc non tantùm singulis prodest. Si verò sigillatim ad singulos peculiariter referat intentionẽintentionem, nihilo satisfactionis minus singulis obtingit. Caiet. autẽautem. 2. 2. q. 79. art. 5.
Caietanus.
& ex professo latissimè quolibet. suo. 1. q. 18. absolutè affirmatiuam respōsionemresponsionem sustentat: videlicet perinde singulis prodesse si offeratur pro pluribus, imò etiāetiam pro infinitis ac si præcisè pro vno. Eandemq́;Eandemque arbitratur esse opinionẽopinionem D. Tho. Neq;Neque desunt qui magno fauore eandem amplexẽturamplexentur opinionem. At verò vt meāmeam ego inscitiāinscitiam fatear, semper sum arbitratus non solùm falsam esse, verùm antiquissimo ecclesiæ vsui cōtrariamcontrariam: ac subinde, vt à peiori verbo abstineamus, parùm excitandæ plebi ad eleemosynas pro celebrandis missis elargiendas conducens: vt infrà notum fiet. ¶ Ad quæstionem ergo vt respon
deamus, supponendum est ex superioribus in hoc sacrificio tria cōsiderariconsiderari: nempè sacramentum, & sacrificium, & precationes quæ Deo funduntur. Quorum tertium non est de essentia aut sacramenti aut sacrificij. Sacramenti enim consecratio in illis solis verbis consistit: Hoc est corpus meum. &, Hic est calix sanguinis mei, &c. vsus autem in sumptione. His autẽautem ambobus ratio sacrificij addit oblationem. Ecclesia verò consultè adhibuit orationes, & sanctorũsanctorum laudes, vt in canone est videre. Et quidẽquidem de ratione sacramenti nihil ad locum præsentẽpræsentem. Prodest nanq;nanque tantùm sumentibus: quibus ceu alimoniāalimoniam spiritualis vitæ gratiāgratiam cōfertconfert, & dulcedinem, atq;atque adeò deuotionem excitat. At verò tanꝗ̈tanquam sacrificium, de quo pręsens est quæstio, non solis sumẽtibussumentibus, verũverum & offerẽtibusofferentibus & pro quibus | offertur confert. Nec verò tantùm sacerdos offerens censetur, verùm & astantes & eleemosynam largientes, vt infrà patebit. Prodest inquāinquam illis ad satisfactionem pro peccatis: nempe ad pœnarum remissionem eorũeorum criminum quorum culpa deleta est. ¶ His igitur suppositis tribus conclusionibus respondetur. Et quoniam vnicum fundamentum Caietani est, hoc sacramentum esse infiniti valoris: Prima sit hæc. Res contentæ in
Prima conclusio.
hoc sacramento, nempe corpus sanguisq́ue Christi, infiniti ex se valoris sunt: nam sunt corpus & sanguis Dei, per quæ quantum ad sufficientiam, peccatis totius mundi satisfecit. ¶ Secunda cōclusioconclusio. Sacrificium quod
Secunda conclusio.
per sacerdotẽsacerdotem, Christi ministrũministrum cōficiturconficitur, non est infiniti valoris. Hoc enim hîc primũprimum animaduertendum est: videlicet huic nomini, sacrificium, non præcisè corpus sanguinẽq́;sanguinemque Christi supponi, sed hæc dum offeruntur.
Enimuerò dum in pixide reseruantur, non sunt sacrificium, licèt sint sacramentum: sed dum à sacerdote, cōsecrationeconsecratione, oblatione, & sumptione celebrāturcelebrantur: quare sacrificium actionem sacerdotis suo significato complectitur. Probatur ergo conclusio. Quantitas
Prima ratio cōclusioconclusio.
sacrificij, quandoquidem rei oblationẽoblationem importat, non solũsolum ex parte rei oblatæ, sed ex dignitate quoq;quoque intentioneq́;intentioneque offerẽtisofferentis ꝑpendiperpendi debet. Haud enim sacrificium Christi quod in cruce obtulit, sola ratione rei oblatæ infiniti valoris fuit, sed quia offerẽsofferens ipse Deus erat, ac perinde patri infinitùm gratus: sacerdotes autem qui ministri sunt Christi non habent illam virtutem, neq;neque illis diuinitùs collata est. Profectò æquiparare sacerdotis sacrificium in valore oblationi Christi, non est apostolicis verbis consonũconsonum quę superiùs ex. 10. ca. ad Hebræ. retulimus: porrò vbi ait vna oblatione consummasse in sempiternũsempiternum sanctificatos: quæ ideo oblatio nec potest nec debet ampliùs iterari. Quod re vera de nostro sacrificio, etsi commemoratio illius sit, non asseruisset. ¶ Secundò vt res hoc pa
Secunda.
cto patentior fiat, arguitur. Infinitus valor satisfactionis Christi solũsolum æstimatur quantum ad sufficientiam: at verò quātumquantum ad efficaciāefficaciam per sacramẽtasacramenta non operatur nisi finitè: & ideo singulis, etsi instrumẽtainstrumenta eiusdẽeiusdem passionis existant, non nisi sub gradu finito tribuit ad certam mensurāmensuram esse causas gratiæ: vt patet in baptismo & cæteris, ex opere, quod aiunt, operato: virtute sacramenti. Id quod & ipsi eucharistiæ sacramẽtosacramento cōmunecommune est: quippe quod etsi corpus & sanguinem veraciter contineat, non nisi limitatum gratiæ modum ex sua institutione confert: cùm ergo idem sacramẽtumsacramentum, quatenùs sacrificium virtute etiam ipsius operis, sicuti cætera sacramenta, gratiam conferunt, sic satisfactionem efficiat: planè fit consequens vt ex sua ipsius ratione operis, scilicet ratione institutionis Christi, qui non disposuit per instrumenta suæ passionis operari nisi finitè, non sit ad satisfaciendum infiniti valoris: sed certè finiti. ¶ Sed hoc est biuium
Caieta. hallucinatio.
vnde Caietanus à nobis, &, vt arbitror, à veritate declinat: nempe quòd huic sacrificio nullam ex opere operato vim cōfertconfert, sed totam satisfactionis mensuram censet ex solo deuotionis gradu, seu offerentium, seu pro quibus offertur taxari. Quod re vera sanctus Thomas quem se sequi existimat, neq;neque opinatus est, neq;neque opinari potuit: nam cùm non solùm quatenùs est sacramentum, verùm & quatenùs sacrificium, instrumentũinstrumentum, sit passionis Christi, vtrâq;vtraque ratione manifestum est virtuti operis, seu quod aiunt, operi operato respondere certum terminatũq́;terminatumque satisfactionis gradũgradum. ¶ Tertiò etiám num
Tertia ratio
ad maiorem explicationem arguitur. Cuncta sacramenta per intentionem conferẽtisconferentis potissimùm perficiuntur: ergo eucharistia, etiam in quantum victima est, per Christi & ecclesiæ ministrum, perq;perque eius adeò intentionem fit sacrificium: nempe quia minister illud secundùm intentionem ecclesiæ offerre intendit. Vnde rursus consequitur quòd seclusa quacunque particulari deuotione, sacrificio per intentionem ministri oblato respōdeatrespondeat certꝰcertus satisfactionis gradus. Et hoc est punctum in quo veritas sentẽtiæsententiæ, quam defendimus, si vera est, cōsistitconsistit. Quod quidẽquidem punctum inde confirmatur, quod etiam dum sacerdos & cuncti astantes qui offerunt essent in peccato, imò etiam illi pro quibꝰquibus singulariter offertur, nihilo minùs verum esset sacramentum: ac perinde sacrificium, idẽq́;idemque satisfactorium. Qui quidem fructus, si illis non prodesset, in thesauro ecclesiæ reconderetur. ¶ Sed arguat forsan contrà discipu
Obiectio.
lus quispiam diui Thomæ, quòd idem sanctus Doctor loco citato. 3. p. quæst. 79. artic. 5. totam satisfactionem admetiri quantitati deuotionis videatur. Respondeo autẽautem sic
Solutio.
Caietanum eum intellexisse, indeq́;indeque hausisse opinionem suam: attamen diuus Thom. hoc non sensit: quippe qui tantùm ait ma|gis in oblatione attendi affectum offerẽtisofferentis, quàm quantitatem oblationis: vt non neget ipsam sacrificij sacerdotalem oblationẽoblationem, suum per se habere valorem: eundemq́;eundemque suo gradu taxatum: vt Christus, ceu in cæteris sacramentis disposuit. Et patet eodẽeodem ipso exemplo quod sanctus Thom. adduxit de vidua quæ duo ænea minuta in gazophylacium misit: nam licèt ex eius affectu paupertatisq́;paupertatisque respectu auctum est illi meritum, nihilo minùs ipsa per se minuta à quocũq;quocunque oblata, aliquid valebātvalebant. Quin verò fortassè hoc quòd valor huius sacrificij crescat ex deuotione offerentis aut recipientis, non est ei singulare, sed omnibus sacramentis commune. Fortassè inquam gradus ille gratiæ qui in baptismo sacramẽtalisacramentali virtuti respondet, crementum accipit ex deuotione suscipientis, si sit adultus: nam beneficia gratiæ conferuntur quantum ad hoc, instar operũoperum naturæ: puta vberius ei qui aptiùs pręparatur. Imò neq;neque desunt qui dicant crescere etiāetiam ex sanctitate ministri: licèt hoc secundum mihi non sit ita multùm probabile. At verò multò est compertius valorem sacrificij crescere ex deuotione quàm valorẽvalorem sacramentorum, ratione oblationis quę est actus offerentis: nam in alijs sacramentis nihil offertur. Et hoc significat diuus Thomas. ¶ Ex his ad rei elucidationem consequitur non crescere valorem sacrificij omninò secundũsecundum
proportionem deuotionis offerentiũofferentium: nam ille gradus respondens sacramento, semper manet idem. Exemplum in baptismo accipito: Gratia (verbi gratia) ex opere operato est vnius gradus, quo quidem paruulus ante rationis vsum suffunditur: si ergo duo adulti sacramentum suscipiant, vnus dupla deuotione & merito quàm alter non subinde gratia baptismalis duplabitur: eò quòd non duplatur tota causa: quandoquidem sacramentum idem confertur vtrique. Pari ratione etsi vnus sacerdos dupla deuotione consecret quàm alius, non duplabitur illi satisfactio quæ prouenit ex sacramento: quia non duplatur sacramẽtumsacramentum ipsum, nec eius efficacia quam ex Christi dispositione habet: quæ quidem multò est maior, ꝗ̈quam quæ ex deuotionibus accedit: licèt plus obueniet melius offerenti. ¶ His insuper addiderim,
verbum aliud sancti Thom. quo ait, oblationem sacrificij ex sua quātitatequantitate sufficere pro omni pœna, scilicet offerentis vel eius pro quo offertur, non significare esse de se infiniti valoris: nam hoc etiam conuenit baptismo, imò & sacramento pœnitentiæ de se quatenùs instrumentum est passionis Christi. Ei enim qui optima contritione resurgeret, omnis condonaretur pœna. Haud ergo vnquàm sensit sanctus Thom. sacrificium hoc nisi in Christo esse infiniti valoris. Sed vbilibet vel ipse vel alius appellauerit infinitum, intelligit pręcisè quantum ad rem oblatam: attamen sacrificium actionem sacerdotis suo significatu, vt dictum est, comprehendit: cum qua Christus, vt suũsuum est, non nisi finita mẽsuramensura & modo cōcurritconcurrit. ¶ Igit̃Igitur vt summatim cōcludamusconcludamus, non dicitur hoc sacrificiũsacrificium memoriale illius Christi: eò quòd dum sacerdos consecrat, censeatur tunc Christus vt olim infinitùm quo ad sufficientiāsufficientiam satisfacere, sed quòd quantum ad efficaciāefficaciam per idem corpus & sanguinẽsanguinem finito operetur modò vt in cæteris sacramentis, tam ad satisfactionem, quàm ad gratiam. Nam vt planè intelligas sacrificium nostrum, non est Christi passio, sed eius applicatio. ¶ Tertia
Tertia conclusio.
conclusio qua ad quęstionem respondetur. Ineffabile sacrificium Missæ quo pro pluribus offertur, minus singulis ad satisfactionẽsatisfactionem prodest. CōclusioConclusio hæc corollaria est, appendixq́;appendixque superioris: nam quo res finita in plures dispertitur, minor vnicuilibet contingit portio: sed prætereà eadem conclusio per assertionem ipsius Caiet. tum declaratur tum
Probatio.
etiam confirmatur. Fatetur enim quòd si ille qui sacrificium offert, vel sacerdos, vel astans, vel eleemosynam soluens, tantam habeat deuotionem cui vnus satisfactionis gradus in sacrificio respondet, eandemq́ue duobus impartiatur, non prouenit singulis nisi pro medietate illius gradus: & si tribus, pro tertia parte: &c. Eâdem ergo similitudine nos bifariābifariam arguimur. Primò. Id qquod ipse ait de deuotione, longè efficaciori ratione intelligendum est de intentione sacerdotis: nam si omnes astantes & qui eleemosynam conferunt offerre censeantur: longè tamen differẽtiùsdifferentius sacerdos qui rẽrem diuinādiuinam ceu ecclesiæ minister peragit. Ille etenim solus consecrat, & ecclesiæ verbis offert, & insumit.
Quare suæ particulari functioni & sumptioni quibus victima perficitur correspondet, certus limitatusq́;limitatusque satisfactionis gradus ex opere, quod aiunt, operato, vt per aliorũaliorum sacramentorum analogiam monstratũmonstratum est: etiam si sacerdos in peccato mortali consecret absq;absque vllo deuotionis valore. Quare di|uus Thom. in. 4. dist. 45. quæst. 2. articu. 1. loquendo de Missa mali sacerdotis: quæ certum est illis prodesse pro quibus offertur, pro ratione subdit, quòd ipsum opus operatum, puta sacrificium altaris sicut reliqua sacramenta etiam per malum ministrum oblatum prodest. Et iste est gradus essentialis sacramenti: nam qui ex deuotione aliorum offerentium adiungitur, accidentarius est: maior aut minor. Atque adeò hic est quem qui eleemosynam porrigit applicari sibi optat: vnde fit consequens vt quo pluribꝰpluribus distribuatur, minor sit in singulis. ¶ Adde ar
Ratio altera pro cōclusioneconclusione.
gumentum alterum eiusdem rei minimè debile. Sacerdos tanquàm minister ecclesię si legitimè consecret, non solùm intentionem, verùm & deuotionẽdeuotionem afferre debet: iuxta verbum Canonis, Quorum tibi fides cognita est & nota deuotio. Quare qui suāsuam cōfertconfert eleemosynāeleemosynam vt pro se offeratur sacrificium, merito iustitiæ petit, vt sacerdos non solùm ex intentione, verùm ex deuotione pro se offerat: præsertim secundùm ipsum Caietanum: nam cùm inopinabile aliud sit, quàm quòd aliqua actio sacerdotis sit de intrinseca ratione sacrificij, & totātotam ipse oblationẽoblationem in deuotione ponat, fit vt illius sit debitor: deuotio autem secundũsecundum eũdemeundem quo pluribus applicatur, minùs singulis prodest: ergo cōclusioconclusio nostra fit planè consequens. Hoc autem argumentum ad hominem ex eius assertis procedit: nam re vera actio sacrificio necessaria, est oblatio cum intentione: quæ etiam in sacerdote dum in peccato cōsecratconsecrat reperit̃reperitur. Quare de rigore iustitiæ absq;absque deuotione satisfacit ei qui eleemosynāeleemosynam porrexit. QuāuisQuamuis sanè noua sit culpa nisi ex deuotiōedeuotione ipsam obtulerit, pro qua eleemosynāeleemosynam susce
ArgumentũArgumentum Syluestri.
pit. ¶ Vnum tamen argumentũargumentum facit Syluester, quo putat contrariũcontrarium concludere: quod tamẽtamen à nobis pugnat. Arguit enim sic. Quo plures sint offerentes sacrificiũsacrificium, eo id ipsum fit auctius: ergo nullus per consortium aliorum suo defraudatur fructu: aliâs cōsultiusconsultius esset illi sacrificio interesse, cui pauciores assisterent. Et subdit exemplum in baptismo: nam etsi vno sacramento baptizarent̃baptizarentur plures, nihil minus reciperet vnusquisque gratiæ. At verò non videt vt baptismus secun
Solutio.
dùm eorum multitudinem qui baptizant̃baptizantur multiplicetur: nam si ego vna aspersione quatuor vel decẽdecem baptizarẽbaptizarem, tot essent sacramẽtasacramenta baptismi quot essent baptizati: sacrificiũsacrificium autem non multiplicatur propter multiplicationem offerentium, sed est vnum solum propter vnicam oblationem atq;atque intentionem sacerdotis quæ est de essentia sacrificij. Et ideo licèt verum sit, quo plures offerunt sacrificium quodam modo augeri extensiuè: nam vnusquilibet suam satisfactionem sortitur: tamen valor ille sacramento intrinsecùs non crescit eâdẽeadem proportione qua multitudo offerentium est maior. Quare illa distinctio eiusdem Syluestri de oblatione sigillata aut confusa, non vsq;vsque adeò eum iuuat: nam etsi per sigillatas distribuatur, minores singulis portiones obuenient. ¶ PotissimũPotissimum
autem argumentum propter quod contraria opinio esset repudianda, est, quòd si illa vera esset, liceret sacerdoti pro vno sacrificio à duobus & à tribus pitantias (quas vocātvocant) suscipere: quin verò à triginta & à trecentis: nam si sacrificium tantũtantum tunc singulis prodest ac pro vno oblatum, neminem suo defraudat fructu, atq;atque adeò nulli facit iniuriāiniuriam. quod quidem adeò apparet concessu in congruum vt nemo id ausit adhuc concedere.
Imò Scotus & Palude loco citato omninò negant: licèt hic nonnullos casus excusatorios subiiciat. Quin etiam neq;neque Syluester id admittit. Quocircà neque Caietanus argumentum hoc debuisset dissimulanter ac tacitè præterire: quia si quis respondeat id non esse licitum propter scandalum, ad minus citra scandalum secretè posset id sacerdos facere. Item scandalum ex falsitate illius opinionis nascitur: nam si vera esset, persuaderiq́ue posset plebi, nullum scandalũscandalum daret. Et ideo
Prohibet̃Prohibetur Caieta. opinio.
in ordine nostro sanctè cautum est nè fiducia illius opinionis à pluribus eleemosynæ pro eâdem Missa recipiantur. Imò verò qui ab eâdem opinione assensum dimouere nequiuerit, nihilo minùs neq;neque eiusmodi numerosas pitātiaspitantias suscipere potest: nam cùm illa neq;neque fides sit, neq;neque scientia, sed obscura opinio, nemo se eius persuasu debet periculo iniustitiæ obiicere, plura stipendia pro vna Missa recipiendo. Imò aliud argumentum quod ipse contra seipsum inducit non debiliter pugnat: nempe quòd posset sacerdos per vnam Missam illi satisfacere cui decem debet, saltem si tantam illuc afferret deuotionem, quantæ essent dispersæ decem. Modò verò nihil de eleemosynis pro Missarum solennijs recipiendis definimus, ad quāquam possint quantitatem & numerum recipi: quippe quæ doctrina ad proximāproximam, quæ de oblationibus est, quæstionem attinet. ¶ Supra | hæc autem & illa non est prætereunda ratio quæ ad sacrificij p̃cationesprecationes attinet: nam & hāchanc idem autor inficiat̃inficiatur. Ratio autẽautem est hæc.
Quarta ratio pro conclusione.
Quicunq;Quicunque erogata eleemosyna Missam prose offerri poscit, non solùm sacrificij satisfactionem, verùm & ecclesiæ preces ab ecclesia institutas, sibi iustè optat eleemosynæ suæ merito applicari: sacrificium nanq;nanque per modũmodum solutionis debiti satisfacit: oratio verò prodest per modũmodum impetrationis veniæ: quorum ideo vtrũq;vtrunque eleemosynam offerenti singulariter applicandum est: oratio autẽautem eadẽeadem atq;atque vna non multiplicata, minùs prodest singulis si pro pluribus fundatur: huius enim veritatis mos ipse ChristianorũChristianorum atque ecclesiæ documẽtũdocumentum nobis est. Primò nāq;namque in ipso canone non sine causa post oblationẽoblationem pro ecclesia in genere subditur, nominatim pro Papa, &c. Item quando aliqua irruit calamitas, illius peculiariter auersionem precamur: siue in ecclesiam ingruat, siue in singularem amicum: nam etsi Deus tam facilè plura donare possit quàm vnumquodlibet beneficium: nihilo minùs quando aliquem videt ad rem aliquam singulariter affectũaffectum, in quam precando incumbit, si iusta est, magis, vt more nostro loquamur, flectitur: ergo cùm in Missa orationes illæ statutæ ab ecclesia non multiplicentur, fit vt dum sacrificiũsacrificium pro pluribꝰpluribus cōficiturconficitur, minùs singulos iuuet, quàm si singulariter pro vno offerretur.
Quòd si Augustini sententiam nobis obii
Obiectio.
cias. 1. quæstione. 8. vbi contrarium videtur sentire dum ait, tanto plus singulos de oratione gaudere, quanto pro pluribus funditur: ad hoc respondet diuus Thom. in. 4.
Solutio. S. Thomæ.
distin. 45. q. 2. ar. 2. inter loquendum de suffragijs, quòd etsi suffragiorum valor (quibꝰquibus orationem annumerat) quatenùs à charitate procedũtprocedunt per quam mẽbramembra ecclesię vniuntur, maior quodam modo sit: quia eandem vnitatem præstantiùs repręsentat, atq;atque adeò maius gaudiũgaudium ingenerat singulis. Attamen si consideretur per modũmodum satisfactionis quāquisquamquis alteri applicat, valor idẽidem diuiditur inter eos quibus applicatur. Et ideo qui pluribus tribuitur, minus singulis obuenit. Idq́;Idque adeò in solutione tertij de oratione spatiatim confitetur. ¶ Accedit huc demum quod
Postrema ratio.
hac ratione pij fidei cultores particulares Missas vel certis Christi mysterijs, vel diuorum solennitatibus proprias offerri pro se volunt, propter singularem affectum quem habent & iuuamina quæ inde participant: quare neutiquàm posset tunc sacerdos pro singulis vnāvnam celebrare Missam. ¶ Ad vnũvnum demum Hieronymi verbum restat respondendum suprà à nobis argumento tertio citatum, de consecratione. distin. 5. cano. Non mediocriter. videlicet, cùm pro cunctis animabus Psalmus vel Missa dicitur, nihil minus quàm si pro vno quolibet diceretur accipitur. Quod variè Syluester atq;atque alij interpretantur. Sed primùm omnium in hoc nobis potissimùm astipulat̃astipulatur quod PsalmũPsalmum cum Missa confert, dicens vtrunque perinde pro pluribus oblatum perinde valere atq;atque pro vno: nam compertissimum est psalmum non esse infiniti valoris: quare non insinuat Missam illa de causa quod infiniti sit pretij, non minùs prodesse singulis dum pro pluribꝰpluribus offertur. Duo ergo glossemata illi textui subscribuntur. Prius quod referatur ad meritum offerentis: quod non minus meretur qui pro pluribus illum offert, quàm qui pro vno. Posterius (qquod superficie tenus præcedentibus verbis quadrare videtur) quòd tantũtantum prodest singulis vnus psalmus ex attentione & animi ardore pro pluribus oblatus, quàm ex teporetempore pro vno. At profectò ingratè glossas istas textus amplexatur, sed arbitror eodẽeodem modo soluendum, quo secundùm sanctum Tho. ad aliud nuperrimè dicebamus: nempe quod si oblatio æstimetur ex radice charitatis vnientis mẽbramembra ecclesiæ, non minùs prodest singulis si offertur pro multis: hoc est meritum charitatis offerentis æqualiter singulos iuuat: quia extensione non minuitur: si tamen consideretur in ratione satisfactionis ac solutionis debiti ad tales personas applicatæ, non tantũtantum prodest ac si singulis applicaretur. Haud enim negaret Hieronymus quin si hunc psalmum pro vno recitares, mox eundem rursus pro, alio atque iteratò pro alio, plus prodesset singulis ꝗ̈quam si vnum diceres pro omnibus tribus.
PRimum igitur argumentum eorum quę
Ad primum argumentũargumentum .
in capite obiecta sunt, illic solutũsolutum est: vbi diximus quod etsi res in hoc sacrificio contentæ infiniti sint valoris, tamen sacrifitiũsacrifitium cùm sacerdotalem actionem includat per quam Christus non nisi finito modo certaq́;certaque mensura operatur, finitum est. Quare non idcircò memoriale passionis Christi dicitur quod æqualis sit virtutis, sed quod idẽidem offert̃offertur qquod illic oblatum est. ¶ Ac perinde ad secundum
Ad secundũsecundum.
quod ex verbis diui Thomæ colligitur, pari|ter satisfecimus: quandoquidem monstrauimus nequâquam negasse sacrificium de se alicuius esse certi finitiq́;finitque valoris, quem virtute sua si suscipiẽtissuscipientis obex non semper exercet, sed nihilo minùs pensandas etiam esse offerentium deuotiones secundùm quas sacrificium crescit. Haud tamen secundùm totam proportionem illarum, vt explicatũexplicatum est. ¶ Circa hanc autem deuotionem du
Dubium.
bium restat vtrùm non solùm conficientiũconficientium & offerentium, verùm & eorum pro quibus offertur sit æstimanda deuotio: nam diuus Thom. loco citato priùs non loquitur nisi
S. Thomas.
de affectu offerentis: quod exemplo euangelicæ viduæ declarat: & in. 4. SentẽtiarumSententiarum distin. 12. q. 2. art. 2. ait hoc sacrificium pœnam tollere in toto vel in parte, secundùm mensuram pœnæ debitæ ex deuotione qua sacramentum offertur. Nihilo minùs eodem loco. 3. part. q. 79. statim videtur subiungere quod est satisfactorium illis pro quibus offertur, secundũsecundum quantitatẽquantitatem suæ deuotionis: idemq́;idemque repetit artic. 7. in solutione secundi: & in. 4. Sententiarum, dis. 43. q. 2. arti. 1. Ab vtrâque verò parte extant argumenta: nam quod pensanda sit illorum deuotio pro quibus offertur, argumentũargumentum est quòd quẽadmodũquemadmodum natura, verbi gratia ignis, quo materiam aptiorem nāciscit̃nasciscitur, eo efficaciùs formāformam producit: & in republica dignioribꝰdignioribus cumulatiora conferunt̃conferuntur beneficia: ita intẽtiointentio Christi ac subinde ecclesiæ suæ esse videtur vt paratioribus benignius sacrificium hoc rem suam conferat. Quare Augustinus ad RenatũRenatum: Quis of
Augustinus.
ferat corpus Christi nisi pro eis qui sunt mẽbramembra Christi? Nihilo minùs verò à parte negatiua stat argumẽtumargumentum quòd dum quis priuatim æqualia ieiunia aut æquales eleemosynas in satisfactionem applicat duobus amicis, bonitate disparibus, æquè illis prodest.
Vnde non inepta videtur collectio, quod dum sacrificium quod sua ipsius ratione æquale est pro pluribus offertur, licèt illi inæqualis sint probitatis, æqualiter nihilo minùs illis conferat. ¶ Ad horum igitur intelligentiāintelligentiam
notandũnotandum cum primis, offerentes censeri non solùm sacerdotẽsacerdotem qui rem facit diuinam, verùm astantes omnes atq;atque illos qui eleemosynas pro Missa pendunt, vel quomodocunq;quomodocunque fauent vt Missa celebretur: licèt longè præstantiùs (vt diximus) ac propriùs sacerdotẽsacerdotem. Ac de istis non ambigitur quin eorum deuotio in causa sit percipiendi maiores fructus. Etenim cùm verè sint offerentes, inde valor ipse sacrificij extensiuè augetur. Et forsan vbi ait sanctus Thom. deuotionem illorum pro quibꝰquibus offertur augere sacrificij fructum, id de deuotione sentit eorum qui Missam celebrari faciunt. QuandoquidẽQuandoquidem actualem afferunt deuotionem: & sunt veluti offerentes. Quare de circunstantibus peculiariter habetur in Canone, QuorũQuorum tibi sides cognita est & nota deuotio: quasi illi actu ad sacramentum sint affecti: atque adeò Deus cui eorum sunt deuotiones notæ, secũdùmsecundum earum mensuram tribuat vnicuique.
Alij verò sunt qui actualem deuotionẽdeuotionem nunquàm habuerunt ad hoc indiuiduum sacrificiũsacrificium quod hodie in hac Basilica celebratur: vt pueri ante vsum rationis, & alij Christifideles qui hoc nunquàm cogitârũtcogitarunt: pro quibus nihilo minùs ecclesia offert: vt quamprimùm dicturi sumus. Et isti non dicuntur offerentes nisi quodāquodam fortè generalissimo modo per modum habitus: quatenùs membra sunt corporis ecclesiæ quæ offert. De istis ergo nulla porrò esset absurditas cẽserecensere quòd omnes æquales percipiant portiones sacrificij: licèt inæquali vigeant charitate: nam cùm nihil prorsus vel egerint vel cogitârint circa hoc in indiuiduum sacrificium, apparet nihil eis obtingere, præter nudam portionem quæ illis ex opere operato prouenit: veluti de gratia baptismali certum est quæ infantibus ante vsum rationis confertur. Qui autẽautem aliter senserint, suum sequantur iudicium. Quapropter argumenta vtrinq;vtrinque facta arbitrio eligentium relinquuntur soluenda.
¶ Tertium autem argumentum, omnium maximum est quæ contrariæ sententiæ patrocinantur. Ecclesia nanq;nanque pro multis offert: primùm in communi pro pace & regimine ecclesiæ: secundùm illud canonis: Pro ecclesia tua sancta catholica, quam pacificare, &c. Mox pro Papa, pro Antistite, pro Rege, & pro circũstātibuscircunstantibus, qui pro se & suis offerunt. Neq;Neque solæ orationes pro illis offeruntur, verùm & satisfactio ipsa sacramenti: nam subditur: Pro redemptione animarum suarũsuarum. Deinde pro animabus quæ igne purgatorio detinentur. Cùm ergo ecclesia sacrificium pro tot offerat, non est vero simile vt minus idcircò satisfactionis singulis obueniat. Alioqui vix minima particula quenq;quenque contingeret. Quòd si dicas ecclesiam sic offerre pro multis vt nihilo minùs singuli nanciscantur, secùs autem sacerdos in singularibus applicationibus, hæc discriminis ratio | desideratur. ¶ RespōdeturRespondetur ergo nullatenùs
Ad tertium argumentũargumentum .
hac parte ecclesiam à sacerdote discriminari: quippe qui, ceu eiusdẽeiusdem ecclesiæ minister sacrum conficiat atque offerat. Sed est ex superioribus colligendum, sacrificio Missæ nudè considerato, hoc est vt actionem dicit sacerdotis cum sua intentione faciendi quod Christus instituit, respōdererespondere ex opere operato certācertam satisfactionis quantitatem, sicut cæteris sacramentis, gratiam: verbi gratia vt decem: nam arbitror esse amplāamplam. Quæ quidem secundùm ecclesiæ institutum applicatur. Ecclesia igitur ipsa certācertam illius portionem illis qui in canone nominantur distribuit: licèt illam non nominet: alteram verò relinquit singulari intentioni sacerdotis secundùm suam peculiarem obligationem applicādāapplicandam. Ex illa ergo portione ecclesię vna particula prouenit toti simul corpori mystico, alia Papę, alia Antistiti, alia Regi, &c. & quāuisquamuis minima in quolibet sacrificio vnicuilibet obtingat, tamen secũdùmsecundum ingentissimũingentissimum sacrificiorum numerum quæ quotidie in tota ecclesia offeruntur, ditissimus congeritur cumulus. Præterquàm quòd singularis memoria singulorũsingulorum quæ in precationibus habetur, permultum eis confert. Portio ergo quæ sacerdoti relinquitur, perinde atq;atque altera ecclesiæ, quo pluribus applicatur, minùs singulis sufficit. Et si pro se etiam, semper ius habet applicandi. An verò alia ratione plures pro vna Missa eleemosynas recipere queat, siue parochus sit siue vagus sacerdos, illicò quæstione proxima videbitur.
¶ At quia dicere de illis cœptũcœptum est pro qui
bus sacrificiũsacrificium offertur, nomine ecclesiæ ad quam primò refertur oblatio, comprehenduntur etiam paruuli ante vsum rationis sacro fonte intincti: nam etsi in satisfactionem pœnæ quam nullam debent, oblatio non sit necessaria: refert tamen ad solatium viuorũviuorum & ad rep̃sentandũrepresentandum mysticũmysticum Christi corpꝰcorpus eiusq́;eiusque redemptionem, quæ ad illos vsq;vsque promanauit. Veruntamen quanuis eâdem ecclesiæ generalitate scelesti quoq;quoque & criminosi Christiani contineantur, nulli tamen charitate carentes participes eiusdem sacrificij fiunt quatenus satisfactorium est: nam satisfactio remissionem præexigit culpæ.
Vnde ad Renatum Augustinus: Quis of
Augustinus
ferat corpus Christi nisi pro eis qui sunt membra Christi? Vbi certè de viuis membris loquitur. Nihil tamen obstat quo minùs pro illis qui hæretici non sunt nec legitimè excommunicati, orationes inibi fiant. Eapropter error esset Capellaniam insti
tuere aut Missas pro infidelibus: qui quidẽquidem casus ad me, de quo respōderemresponderem, allatus est: nam instituere Missam est instituere vt sacrificium pro illis offeratur, atque adeò eius applicetur eis satisfactio: quod nefas esset.
Nihil tamẽtamen vetat instituere vt oratio in Missa pro eorũeorum conuersione fundatur. ¶ Pro excommunicatis autem & hæreticis orari non potest si verè sunt excōmunicatiexcommunicati. In die autem Parasceues ex dispensatione ecclesię, quæ illos excommunicauit, oratur pro hæreticis. ¶ Offertur etiam sacrificium pro illis, vt diximus, defunctis qui loco purgatorij ignis deputati sunt: non quòd ecclesię nomine intelligantur, vtpote cuius gremio & iurisdictione non comprehẽdunturcomprehenduntur: sed forsan illo verbo canonis, vnà cum animabus viuentium designantur: vbi legitur, Pro redemptione animarum suarum. Etenim vbi habetur circunstātescircunstantes pro suis offerre, etiam includuntur sui defuncti. Quidquid autem de illo verbo sit, posteà exprimuntur in secundo memento, vbi precatio pro illis funditur, qui cum signo fidei in somno pacis dormierunt. Nam etsi per modum orationis dicatur, Vt indulgeas dep̃camurdeprecamur: subintelligitur tamen, acceptando sacrificij huius satisfactionem. Vnde Augustinus in libro
Augustinus.
de agẽdaagenda cura pro mortuis: Non parua est, inquit, vniuersæ ecclesiæ qua in hac consuetudine claret autoritas, vt in precibus sacerdotis, quæ Domino Deo ad eius altare funduntur, locum etiam suum habeat cōmendatiocommendatio mortuorum. Quę quidẽquidem consuetudo, vt Damascenus in quodāquodam sermone de suffragijs mortuorũmortuorum refert, ab Apostolis demanauit. Ait ꝗppequippe discipulos Saluatoris & sacros Apostolos, tremendis & viuificis mysterijs memoriam fieri eorũeorum, qui fideliter dormierunt, sanxisse. Id quod & vltimo capite cœlestis Hierarchiæ Dionysius refert. ¶ At nè
Dionysius.
nihil ad quæstionem attinens immotum relinquamus, dubium hîc restat postremum
Dubium.
de intellectu verbi Augusti. in eodem lib. de agenda cura pro mortuis, & in Enchiridio: quod Gratianus. 13. q. 2. cano. Non æstime
Gratianus.
mus. & canon. Tempus. relatum duxit. Ait enim tam sacrificium altaris quàm reliqua suffragia pro defunctis oblata eis prodesse, qui cùm viuerent, hoc sibi vt possent prodesse meruerunt. Et rationem dubitandi solus Caietan. offert in suo opusculo vigintiunius
Solutio Caie.
| quęstionum, quęstio. 5. vbi generale hoc verbum Augustini speciatim sic contrahit vt nemini defunctorum in purgatorio existentium, sacrificia, suffragia, aut indulgentias quicquam prodesse censeat: nisi in hac vita deuotionem ad ecclesię claues & indulgentias habuerint, aut solicitudinem ad satisfaciendum pro peccatis, aut studium ad suffragandum defunctis, aut quid simile. Saltem specialia sacrificia pro eis oblata ait nihil eos iuuare. At profectò, quanuis me tędeat viro doctissimo & mihi colendissimo tota ista quęstione obuiam prodire: tamen quia neque hoc, si credatur, ad pietatem eorum qui in defunctos benefici sunt quicquam confert, non mihi videor hîc debuisse tacere. Enimuerò cùm hoc neque ex euan
Prima ratio in CaietanũCaietanum.
gelio neque ex vllo ecclesiæ decreto colligatur, quin verò contrarium, sanè cùm ecclesia pro oĩbusomnibus qui in charitate sunt indiscriminatim offerat, & indulgentias conferat, non erat sic facilè asserendum in eorum pręiudicium qui piè in Christo dormierunt.
Canonis enim oblatio nullum excipit, sed generaliter ait: Memento famulorum, famularumq́ue tuarum qui nos præcesserũtpræcesserunt cum signo fidei & dormiunt in somno pacis. Et illicò: His & omnibus in Christo quiescentibus. Quòd si huius omnes sacrificij participes fiunt, non est cur non & vniuersis priuata suffragia opitulentur. ¶ Se
Secunda.
cundò: Quicunque est in charitate eo ipso quòd amicus Dei est, vt satisfacere pro se potest, sic & ius habet vt quicunque iustorũiustorum sibi quamcunque applicet, si voluerit, satisfactionem. Quare suprà August. pro omnibus Christi membris, nempe viuis asseruit sacrificium offerri. Vnde quod locis citatis ait, videlicet illis defunctis prodesse suffragia, qui dum viuerent, vt prodesse sibi
Solutio dubii. Magist. SẽtSent.
possent meruerunt, ipse statim planè exponit: vt est videre apud Magistrum in. 4. distinct. 45. eos siquidem omnes docet id meruisse qui in fide per charitatem operante, atque adeò in communione corporis & sanguinis Christi defuncti sunt. Quocircà quāuisquamuis quispiam neque ad indulgentias neque ad defunctos affectionem habuerit, neque ad satisfaciendum diligentiam, si tamen in charitate Dei discesserit, non est cur vindex vltrixq́ue eius iustitia, vti ait Caietanus, obstet, quo minùs per sacrificia eis, perq́ue suffragia & indulgẽtiasindulgentias ferre valeamus opem.
Postrema ratio.
¶ Et quò rem suprema ratione concludamus, Christus Dominus suum ipsius sacrificium, nempe passionem omnibus fide pręditis per charitatem operante efficaciter applicat: ergo & altaris oblatio, & perinde quodcunque, seu commune seu speciale suffragium sibi placet eis applicari. Quare illa Caietani distinctio quòd defunctum capacem esse alienæ satisfactionis sibi applicatæ, non ad meritũmeritum essentiale, sed ad accidentarium attineat, puta vt defunctus ad illa supradicta affectus fuerit, nullas præ se fert fundamenti radîces.

QVAESTIO TERtia, De oblationibus & primitijs. S. Thom. 2. 2. q. 86.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm homines de neceßitate præcepti ad oblationes teneantur.
POST sermonem de sacrosancto sacrificio, quod oblationum omnium Christianę familiæ apicem obtinet, superest vt hac quęstione de oblationibus & primitijs: subsequenti verò de decimis quę ad eiusdem sacrificij celebritatem suppeditantur, mentionem subdamus. Primò ergo de oblationibus quęritur, vtrùm sint de necessitate pręcepti. Arguitur enim negatiuè.
Primum argumentum.
Oblationes vetustę legis inter ceremonialia pręcepta connumerabantur: nam Exod. 23. ad modum & formam celebrandi ceremoniales festiuitates adhibetur: Non apparebis in conspectu meo vacuus. ceremonialia verò cuncta per euangelium cessârunt: ergo Christiani ad oblationes non cogimur.
Id quod Christus Matthę. 5. designare videtur, dicens: Si offers munus tuum ante altare: quasi offerentium arbitrio id reliquerit. ¶ Secundò arguitur. Quicunque ius a
Secundum.
liquod ecclesię debet, si non soluat, potest sacramentorum subtractione ad id cogi: acerbum autẽautem esset renuenti oblationem soluere, sacramenta ecclesiastica denegare: iuxta | canonem illum sextæ Synodi. 1. q. 1. Nullus qui sacram communionem dispensat, à percipiẽtepercipiente gratiam aliquid exigat: sin verò exegerit, deponatur: ergo ad oblationes ex vi præcepti nullus tenetur. ¶ In contrarium autem est illud Gregorij Septimi, de conse.
GregoriꝰGregorius. 7
dist. 1. Omnis Christianus procuret ad Missarum solennia aliquid Deo offerre: & ducere ad memoriam quod Deus per Moysen dixit, Non apparebis in conspectu meo vacuus.
IN proloquio quæstionis præsentis no
Quid nomẽnomen oblatio, designet.
tanda est nominis significatio. Enimuerò oblationis verbum actiones omnes suo significatu ambit, quibus res quæcunque ad diuinũdiuinum cultum exhibentur. Quo fit vt oblatio, latior sit patentiorq́;patentiorque vox, quàm, sacrificium. Quicquid enim sacrificium est, censetur oblatio: haud tamen consequentia recurrit. Etenim cùm aliquid offertur quod integrum est permansurum, hoc est quod sacrificio ipso non insumitur, nec circa illud aliqua fit ceremonia, sed ecclesię offertur, siue in fabricam siue in ministros cedat, oblatio quidem est: vt si nummos, vel cereos offeras, vt in exequijs panem aut vinum: aut fortè prædium. Sacrificium autẽautem, vt diximus, non est nisi oblatio rei quæ immolatur: vt animalia olim, & nunc sacrificium altaris.
De primitijs nanque deq́;deque decimis quomodò ab his differant, suo loco dicemus. Vnde Exodi. 29. Offeres totum arietem in incensum super altare. Et sequitur, Oblatio est Domino odor suauissimus victimæ Dei. Et Leuit. 2. Anima cùm obtulerit oblationem sacrificij Deo, simul erit eius oblatio. ¶ His suppositis duabus ad quęstionẽquęstionem cōclusionibusconclusionibus
Prima conclusio.
respōdeturrespondetur. Prior est. Oblatio naturali sua significatione vltroneāvltroneam exhibitionẽexhibitionem designat: offerre enim est vltrò munus quodpiāquodpiam donare. Quo fit vt res per se, si nudè pẽseturpensetur, opus sit supererogationis ad cultum religionis attinens: quippe qua, vt suprà diximus, obedientiam subiectionemq́ue Deo profitemur. Vnde Exodi. 25. Loquere filijs Israël vt tollant mihi primitias: ab omni homine qui offert vltroneus, accipietis eas. ¶ Posterior conclusio. Oblationes quadruplici
Posterior cōclusioconclusio.
de causa sub præceptum cadere possunt.
Primò quidem ex præcedenti conuentione: vt dum ecclesia fundum aliquem ciui confert retenta pensione, statis temporibus referenda. Quæ quidem pactio, census rationem induit. Secundò propter præcedentem deputationem: quia res donatione, vel pollicitatione, aut testamenti legatione debetur. Tertiò, quod ad rem propinquiùs accedit, propter ecclesiæ necessitatem: nempe si aliunde ministri ali sustentariq́ue non possent. Quartò propter consuetudinẽconsuetudinem, quę in ius transit: vt scilicet si consuetum est certis solennitatibus hoc aut illud offerri. Quanuis nonnunquàm his postremis duobus casibus oblationis quantitas relinquatur vouentis libertati. ¶ Circa posteriorem conclusionem, quoniam prior planissima est, nonnulla existunt, licèt exigua adnotamenta. Prætermisso enim priori obligationis membro ad rem parum attinente, quia est velut census, de secũdasecunda extātextant textus. 13. dist. 2. cano. qui oblationes. & duo
PrimũPrimum documentum.
sequentes: quibus sub anathematis censura coguntur, quibus incumbit vt defunctorũdefunctorum oblationes, seu donatas seu legatas facilè & absque mora persoluant. Sunt enim planè debitæ. Et generaliter de omnibus oblationibus extat canon, Præter hoc. 32. dist. & canon, Statuimus. distinctio. 16. quæst. 1. quibus eandem animaduersionem retinentibus debitas oblationes ecclesia comminatur. Tertia verò ratio obligationis est adnotanda quæ præcipuè legitima est. Etenim cùm Christianorum religio in sacramentorum susceptione, sacrificijq́;sacrificijque oblatione posita sit: ad quæ iure naturali ac diuino, eodemq́ue, vt sanctissimo, ita & strictissimo to
tus Christianismus teneatur, fit vt quisque populus sub reatu criminalis impietatis, tum templum pro sua facultate extruere, tum & ministros alere, & cultui necessaria cōtribuerecontribuere sit iure constrictus. Quapropter vbi decimę non soluunt̃soluuntur, neq;neque aliũdèaliunde ad eiusmodi sumptus prouisum est, tenet̃tenetur populus eosdẽeosdem sumptus de sua substātiasubstantia suppeditare. Ad quod, si renuerit, per censuras ecclesiasticas, atq;atque adeò si opùs fuerit, animaduersiōeanimaduersione sęcularis iudicij cogi potest. Locus est cōstitutissimꝰconstitutissimus apud Paulum. 1. ad Corin. 9. vbi docet plus
Paulus.
iuris ministris altaris suppetere ad subsidia temporalia recipienda, quàm ad suum stipendium miles, & ad vineæ fructum qui illāillam plantauit, & qui gregẽgregem pascit ad fruendum lacte: sanè cùm Dominus disposuerit vt qui altario seruit, de altario viuat.
¶ Dubium autem deinde offert textus ille
Dubium.
citatus Gregorij, Omnis Christianus. vtrùm scilicet ad Missarum solennia tenea|tur vnusquisque aliquid in templum afferre quod offerat. Hugo nanque, vt Hostien. in
Hugo.
rubrica de parœc. & alien. parœ. ait, omnem Christianum tenore eiusdem capituli teneri ad oblationes in Missa sub reatu criminalis culpę. Quare potest, inquit, qui non fecerit, ecclesiastica censura compelli. Idq́ue idem HostiẽHostien. hoc adhibito moderamine fa
Hostiensis.
tetur, quòd intelligatur in præcipuis duntaxat festiuitatibus. Alij verò id durum arbitrati, censent solùm intelligi de interna animi oblatione per deuotionem. Hęc autem glossa longissimè à Canonis mente aberrat: citat enim Gregorius textum ipsum antiquum quo oblationes temporalium rerum iubebantur. Omissa ergo opinionum recitatione, res est clara. Etenim vbi cuiuspiam oblationis consuetudo vsque adeò inoleuit, vt vim legis obtinuerit, ibi pręcepti obligatione firmata est: vt diuus Thomas ratione
Solutio.
quarta docuit. Vbi autem neque lex extat, neque eiusmodi viget consuetudo, nullum metuendum est pręcepti vinculum. Consultò dixerim: vbi consuetudo vim legis obtinuerit. Nam vsu teneri potest consuetudo per modum liberę deuotionis: quę ideo nũquàmnunquam, quantũcunq;quantuncunque diuturna vim ingerit pręcepti. ¶ Quòd si aliquod scisciteris
indiciũindicium quo eiusmodi consuetudines dignoscantur, forsan hoc non est adeò fallax quòd vbi decimę in vsu non sunt, neque alia ministris iusta stipendia constituta, ibi consuetissimę oblationes censentur in præcepto esse. Et pariter si consuetudo sit populi omni memoria vetustior, statis solennitatibus aliqua munera ecclesię, vel ad fabricam, vel ad alios sumptus offerre. At verò vbi decimarum solutio more seruatur quę ministris sufficit, re vera quotidianę oblationes, quæ vel in profestis diebus, vel in festiuitatibus, quantumuis præcipuis offeruntur, existimari non debent, pręcepti obligationi esse obnoxias. Neque verò vllo colore in contrarium obtendi potest, quòd legitimi pastores omnes decimarum fructus, gregem deglubentes, sibi vsurpant, miserisq́ue mercenarijs quotidiana illa munuscula, quæ ad altaris gradus offeruntur, relinquunt: nam postquàm decimis pastores saginantur, ipsis incumbit primùm pręsentes seruire: mox si officio abesse iustè vel iniuria permittantur, vicarios cum iusto stipendio sibi substituere. Quare in hanc rem optimè per concilium Tridentinum prospectum est, vt parœcijs non residen
tibus tertia pars fructuum adimatur, quæ vicarijs adiudicetur. Haud tamen arbitrentur curati exoneratos subinde esse animarum cura, excusatosq́ue nè residere teneantur: nam cùm ad hoc iure diuino naturaliq́ue irretiantur, sanctum Concilium nullatenùs excusare illas cogitauit, sed ecclesijs quàm minimè malè potuit prospicere. ¶ Inter oblationes autem vna est quæ offertur pro Missa. De qua duplex superest dubium. Vnum, an liceat sacerdoti pro Missa celebranda de pretio pacisci: quòd quidem cùm ad titulum simonię pertineat, quæstione sexta disputabitur. Secundum,
Dubium.
vtrùm licitum sit plures, vt aiunt, pitantias pro vna Missa recipere. Nam ratio illa quod pro pluribꝰpluribus oblata tātũtantum singulis prosit, iam superiori quæstione explosa est: sed vtrùm alia de causa id liceat, iam nunc ambigitur. Apparet enim si illa non sit legitima, nullam fieri reliquāreliquam: nam quicunq;quicunque illa causa eleemosynam largitur, contendit sibi totum sacrificium applicatum iri. ¶ Nihilo minùs hîc in primis distinguendum est de plebano pastore, & de alijs mercenarijs qui neque parœcij sunt neque eorum vicarij. Parœcij nanque iure decimarum quotidie
celebrare tenentur pro sua parœcia, si modò fructus satis sint ad ipsum alendum: sin minùs, pro eorum quantitate vel ter vel quater in hebdomada: ad iudicium Antistitis, quod tutius est: vel ad arbitrium prudentum. Quotidie inquam pro humana fragilitate: nam licèt vno aut altero die cesset, seu quia non se præsentiscit idoneum vel animi laxandi gratia, non ideo constituitur in culpa. Vnde & monitum
CorollariũCorollarium primum.
hoc adhibendum est, quòd legitimus pastor si per fas vel nefas non resideat, tenetur iustum alimentum vicario suppeditare, vt possit tot Missas celebrare quot ipse teneretur: nè vicarius causari possit non sufficere sibi victum, nisi aliundè pitantias corradat. ¶ Ex hoc fit, pastorem parœciæ
Secundum.
inseruientem non posse peregrinas pitātiaspitantias ab alijs, pręterquàm à suis parœcianis percipere. Hoc enim esset in fraudem sacrificiorum quæ pro sua parœcia offerre tenetur. Attamen non obstante obligatione qua tenetur pro parœcia offerre, potest particulares pitantias ab eisdẽeisdem parœcianis vltrò oblatas recipere, dum modò illas non extorqueat: idemq́ue sacrificium potest & pro parœcia | & simul pro tali parœciano facere. Idemq́;Idemque censendum de defunctorum exequijs & testamentorum Missis. Ratio huius est quòd defunctos sepelire & piorum Missas offerre, propria est functio ipsius pastoris: neq;neque debent parœciani foras exire sacerdotes ad hoc munus quæsitum. Quocircà hæc non sunt incompatibilia. Hoc autem documentum, vt cuncta moralia, cum moderamine temperandum est: videlicet nè MissarũMissarum prouentus immodicè sit exuberans: nam tunc deberet pastor qui curam habet animarum auxiliares sacerdotes ad se adiungere. ¶ Sed
Dubitatio altera.
& hoc prætereà cōsultariconsultari assolet, vtrùm possit pastor qui curam habet animarũanimarum, cuiq́ue subinde incumbit huiusmodi functio ex pitantijs portiunculam sibi vsurpare: imminutasq́ue mercenario porrigere. Et re ve
Solutio.
ra si iustum stipendium mercenario relinquatur, non video in hoc apertam iniuriam: quandoquidem pitantiæ omnes parœcio conferũturconferuntur: qui subinde, vt Missarum debitor, quo potuerit honesto stipendio, potest mercenarios ad eas celebrandũcelebrandum conducere. ¶ Subsequitur ergo membrum alterum e
Tertium dubium.
iusdem dubietatis ad vagos sacerdotes attinens: qui aliâs functionem suam celebrandi alligatam non habent: vtrùm plures valeant pitantias pro eâdem Missa percipere. Hu
Prima respōsioresponsio.
ius autem prima responsio esto: quòd si Antistites in clericorum ordinatione iura castè seruarent, non tanta hinc emergeret ambigendi ratio. Si inquam neminem sine legitima bonorũbonorum possessione ac titulo sacris initiarent, non cogerentur sacerdotes mendici esse, & exigua Missarum mercede viuere: quod porrò tum reuerentiam sacramento debitam non tenuiter obnubilat: tum etiāetiam periculum eisdem sacerdotibus offert pluries celebrandi quàm fortè pro sua puritate par esset. Cęterùm quia rei huius perexigua habetur cura, sed plurimi effictis titulis ordinantur, in quęstionem meritò vertitur vtrùm hac ratione, vt necessarium sibi victũvictum & quibus tegantur habeant, recipere plures pitantias possint: nam ratio infinitatis sacramenti iam suprà repulsa est. ¶ RespōdeturRespondetur
Secunda responsio.
ergo quòd vbi non est in vsu eam pro vna Missa eleemosynam erogari, quæ diario victui sufficiat, potest sacerdos duplam saltem percipere: dum tamen latiùs non se hæc licentia proferat: quoniam status appaparatumapparatum non licet sacerdotibus hac ratione sustentare, sed pauperem vitam ducere. Hac enim ratione iure cautum est vt absque aliqua bonorum possessione ad ordines non admittāturadmittantur: & ideo qui sua culpa pauper ordinatus est, paupertatẽpaupertatem æquo animo ferat. Dum autẽautem sacerdoti abundat vnde honestè & forsan ornatè viuere possit, videtur nequire vti hoc subsidio: quandoquidem ob leuandam necessitatem permittitur. Sed nihilo minùs respōdeturrespondetur, quòd etsi non adeò id ipsum eiusmodi sacerdotem deceat: tamen secũdùmsecundùm rigorem iustitiæ nulla esset iniquitas: quoniam iudicium non est de rebus ferendum secũdùmsecundùm id quod accidit, sed secundùm rei naturam. Quare vbi per se satis pitantia non sufficiat, vnicuique eodem iure licet ampliorem suscipere. ¶ Quòd si contra
Obiectio.
sententiam hanc argumento suprà facto resurgas: Qui pitantias largiuntur, sibi volunt totum sacrificium applicari, atq;atque ita faciendum putant: ergo sacerdos secùs faciens, illos decipit. Respōdet̃Respondetur, eum silere posse, quid
Solutio.
quid alij credātcredant: nam vtitur iure suo quo potest de altario viuere. Secùs autẽautem si alter expressè postulet pro se solo ipsum sacrificiũsacrificium offerri: nam tunc si sacerdos annuat, tenetur seruare pacti fidem.
AD primum argumentum quæstionis re
Ad primum argumentũargumentum .
spondet diuus Thomas iuxta illa quæ lib. 2. diximus, sub titulo, de cessatione legalium: quòd quanuis legalia sic cessauerint vt quasi iudicia legis veteris seruare nobis non liceat: tamen non obstat quin possint ab ecclesia alia ratione institui. ¶ At verò si ob
Replica.
lationes inter legalia duntaxat haberentur, solutio satisfaceret: sed tamẽtamen habẽturhabentur, vt ipse ait, etiāetiam inter ceremonialia: nam sacrificare, ceremonia est, & festa colere, atque adeò in eisdẽeisdem festiuitatibus quidpiāquidpiam offerre: & vt illic expositũexpositum reliquimus, ceremonialia sic cessârũtcessârunt, vt ea nobis instituere minimè liceat. Ad
Solutio Caie.
hoc autẽautem, sanctus Tho. infrà art. 4. ad pri. respōdetrespondet, duas ceremonialiũceremonialium species discernẽsdiscernens. Illas ꝗppequippe cerimonias ĩstituereinstituere nequit ecclesia quę vel statũstatum HebræorũHebræorum referũtreferunt, vt obseruatio Sabbathi: vel aliquid futurum in nostra lege prędicebant, vt circũcisiocircuncisio, esusq́ue agni paschalis, & similes: nam essent iam nũcnunc mẽdaciamendacia, eadẽq́;eademque in fidẽfidem ꝑniciosaperniciosa: vtpote significātiasignificantia figuras illas non esse cōpletascompletas. VeruntñVeruntamen sunt aliæ ceremoniarũceremoniarum species sic ad diuinũdiuinum cultũcultum pertinẽtespertinentes, vt citra vllũvllum mendaciũmendacium possint ad eundem finem nunc instiui: vt thurificare, consecrare in azymis, purificatio | puerperæ: quæ non condemnatur, extrà de purificat. post part. cap. vnico. Et tales sunt oblationes. ¶ Aliud autem verbum Chri
Ad secundũsecundum.
sti: Si offers munus tuum, &c. solùm probat non omnes oblationes esse de necessitate præcepti: nihil tamen obstat quin aliquę, vt dictum est, eidem subiiciantur necessitati. ¶ Ad tertium denique responde
Ad tertium.
tur, quòd propter voluntarias oblationes nulla ferri potest excommunicationis censura: secùs autem propter illas quæ iure debentur. At verò sacerdos priuatus qui sacramentum administrat, vt excommunicare non potest, ita neque illud rebelli subtrahere: sed postquàm fuerit à superiori iurisdictionem habente excommunicatio lata, tunc sacramenti subtractio erit legitima.
¶ Textus autem sextæ Synodi solùm vetat sacramenta pretio vendi: quæ labes est simoniaca.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm oblationes solis sacerdotibus debeantur.
POST oblationum vinculum sequitur vt de illis dicamus quibus debentur. Apparent enim non solis sacerdotibus conferendę. Etenim illud est in oblationibus pręcipuum, quod hostiarum sa
Primum argumentum.
crificijs deputatur: hostię verò pauperibus asscribuntur, secundùm illud ad Hebræ. vltimo: Beneficentię & communionis nolite obliuisci: talibus enim hostijs promeretur Deus: ergo & oblationes eisdem largiendæ sunt pauperibus. ¶ Secundò: In multis pa
Secundum.
rœcijs monachi oblationũoblationum portionem sortiuntur: cùm tamen alia sit secundùm Hieronymum clericorum cura, quàm monachorum: ergo non solùm sacerdotibus sunt oblationes erogandę. ¶ Tertiò: & laici
Tertium.
oblationes, panẽpanem & vinũvinum, in proprium vsum à sacerdotibus coëmũtcoëmunt: non ergo illis solis earum vsus permittitur. ¶ In contrarium autem est canon Damasi. 10. quæst. 1.
Damasus.
Oblationes quę intra sanctam ecclesiam offeruntur, tantùm modò sacerdotibus qui quotidie Domino seruire videntur, licet comedere & bibere: quia in veteri testamento prohibuit Dominus panes sanctos comedere filijs Israël, nisi tātùmtantum Aaron & filijs eius: vt patet. 1. Reg. 21.
AD quęstionem duabus conclusionibus
Prima conclusio.
respondetur. Vna est: VniuersarũVniuersarum oblationum quę à plebe Deo exhibentur dispẽsatiodispensatio ad sacerdotes pertinet. Probatur. Obla
Probatio.
tio genere suo non est nisi rei quæ Deo ad cultum religionis dicatur: est enim nobis de sacris, non de sęcularibus oblationibus sermo: inter homines autem & DeũDeum sacerdos est sequester constitutus, & suo gradu secundùm Christum mediator: vt de Moyse Deuteronomij. 5. legitur: nam illi incumbit tum diuina dogmata per Deum reuelata populum docere: tum etiam & sacramenta per ipsum instituta eidem populo ipsius nomine administrare. Et vice versa eius est functio à parte populi coram Deo stare: eius scilicet preces apud ipsum fundere: sacrificia ei offerre: donaq́ue, & oblationes, & munera præsentare: secundùm illud Apostoli ad Hebræos. 5. Omnis pontifex ex hominibus assumptus, pro hominibus constituitur in his quæ sunt ad Deum, vt offerat dona, & sacrificia pro peccatis: ergo omniũomnium munerum quæ populus Deo dicare constituit, vsus, administratio, & dispensatio, ad eosdem pertinet sacerdotes. ¶ Quòd si extem
Scrupulus.
plò dubitandi ratio irrepserit, multa Christianam familiam, non sacerdotibus, sed ad templorum fabricas vtensiliumq́ue ornamenta ecclesijs dedicare, quæ ideo sacerdotibus vsui esse non debent: Respon
Solutio.
detur proptereà nos consultò non asseruisse oblationes omnes. in eorum transiisse dominium, vt in proprios vsus possint cuncta consumere: sed eorum dispensationes illis incumbere. ¶ Quare adiũgituradiungitur alte
Secunda conclusio.
ra conclusio. Sacerdotes trifariàm possunt ijs quæ ad diuinum cultum offeruntur vti. Primùm in fabricam reparationemq́ue ecclesiarum, & rerum apparatum: quæ ad diuinum cultum attinent. SecũdòSecundo in suum ipsorum proprium victum: quoniam, vt Paulus suprà citatus ait: Qui altario seruit, de altario viuere debet. Tertiò in subsidium pauperum, quos condecet bonis ecclesiasticis pasci & sustentari. Conclusio est nota. Nam quicquid Deo exhibetur, cùm nostrorum ipse bonorum non egeat, ad duo tantùm vtilia sunt: scilicet aut ad templorum vel ędificia vel ornamenta, aut ad sacerdotum alimoniāalimoniam. Quicquid autẽautem superest erogare debent pauperibus. Præterquàm quòd antiquitùs, vt subsequentia demonstrabunt, aliqua etiam solebātsolebant eccle|siis conferri peculiariter in vsus pauperum. Eorum autem quæ ad ecclesiæ sumptus dedicantur, episcopus est administrator ac dispensator, vel canonicorũcanonicorum collegium, secundùm morem qui legitimus sit. Quapropter verissima est sic exposita prior conclusio, quod omnes oblationes ad sacerdotes pertinent. Res est clara: quæ si vllam habet dubietatẽdubietatem, libro sequenti tractanda est, inter explorandum sintne sacerdotes suorum fructuũfructuum domini: quomodoq́;quomodoque sint ab ipsis bona ecclesiastica expendenda.
AD primum igitur argumentum respon
Ad primum argumentũargumentum .
detur, quod eleemosynæ in pauperes erogatæ, licèt quadantenùs oblationes dicantur ac sacrificia: eò quòd in Deum referuntur: non tamẽtamen aut sacrificia propriè sunt aut oblationes. Hoc enim nomen solis illis congruit quæ officia sunt religionis. Eleemosynæ autem non sunt nisi misericordię opera: fiunt tamen, vt dictum est, ijdem egeni & per sacerdotum dispensationem sacrarum quoque oblationum participes. ¶ Ad
Ad secundũsecundum.
secundũsecundum respondetur, monachos partẽpartem quoq;quoque earundem oblationum triplici de causa sibi posse vendicare: porrò aut sacerdotum largitate tanquàm inopes: aut ratione mercedis, si illis sint adiutores: aut si aliqua eis fortè fuerit commissa parœcia. ¶ Ad tertium
Ad tertium.
denique respōdeturrespondetur, quòd oblationes postquàm consecratæ sunt, non possunt rursum in sæcularem vsum reuocari: vt ara consecrata aut calix. Sed tamen si non sint consecratæ, possunt sacerdotum arbitrio & permissu ad sæculares reuerti.
ARTICVLVS. III.

ARTICVLVS. III.

Vtrùm oblationes de rebus omnibus quæ licitè poßidentur facere liceat.
SEQVITVR tertio loco postquàm de oblationum dispensatoribus dictum est, de earum quoque materia dicere.
Haud enim omnia quæ homo possidet materia esse videntur oblationis idonea. Etenim meretrix iustè ea possi
Ratio à parte negatiua.
det quæ turpiter lucratur: vt patet. l. idem ob stuprum. ff. de condicti. ob turpem cau. & tamen Deuteronom. 23. legitur: Non ofres mercedem prostibuli in domo Domini Dei tui. Continuoq́ue ibidem prohibetur & pretium canis offerri: quod tamen animal iustè venditur. ¶ Et Malach. 1. Si offeratis claudum & languidum, nónne malum est? Non ergo quicquid iustè possidetur, perinde offertur iustè. ¶ In contrarium autem est illud Prouerbiorum. 3. Honora Dominum Deum tuum de tua substantia. Qua vna voce cuncta quæ possidentur concluduntur.
AD quæstionem tribus respondetur con
Prima conclusio.
clusionibus. Prima. De ijs quæ iniustè acquiruntur & possidẽturpossidentur nulla fit Deo oblatio licitè. Probatur. Oblatio cùm virtus
Probatio.
sit religionis, esse non debet iustitiæ violatio: nam eadem virtus sub pręcepto est Dei: & sicut vero, vti ait Aristotel. omnia vera, sic & cuicũq;cuicunque diuino mādatomandato cætera consonant: cuncta autẽautem iniustè parta, iustitiæ lege, atq;atque adeò Dei restitutioni obnoxia sunt: ergo nequeunt eidẽeidem Deo dicari. Huius rei Au
Augustinus
gustinus in lib. de verbis Domini pulchrum affert exemplum. Si deprædaueris, inquit, aliquem inualidũinualidum, & de spolijs eius dares alicui iudici qui pro te iudicaret, tanta vis est iustitiæ vt & tibi displiceret. Non est talis Deus tuus: qualis non debes esse neque tu. Hæc ille. Vbi affabrè rationem rei exerit.
Oblatio enim ad propitiādumpropitiandum placandũq́;placandumque Deum fit: qui iudex est virtutum omnium, legumq́ue custos. Cùm ergo te condemnaturus sit nisi quicquid debueris restituas, genus est diuinæ contumeliæ, si eâdem re illum propitiari contendas de qua te certus est condemnare. Vnde & Ecclesiastici. 34. Immolantes ex iniquo, oblatio est maculata. ¶ Secunda conclusio. Quantum ad
Secunda conclusio.
rei per se naturam attinet, de re quacunque iustè possessa iustè fieri potest oblatio. Patet: nam & eiusmodi rerum ho
Ratio cōclusionisconclusionis.
mo est verè dominus aut possessor legitimus: quorum ideo habet legitimum vsum, eundemq́ue sibi præstante Deo: potest ergo vnusquisque, atque adeò debet cum prudentiæ moderamine eorum quæ ab ipso recepit partem ei rependere: secundùm illud primi Paralipom. cap. vltimo: Quæ de ma
Tertia conclusio.
nu tua accepimus, reddimus tibi. ¶ Tertia conclusio. Ex his quæ rei accidunt, cōmacularicommaculari oblatio potest, etiāetiam eorũeorum quę licitè possidẽturpossidentur. Probat̃Probatur: quia ad operis studiositatem non satis est genere suo esse bonũbonum nisi & quę circunstant sint perinde honesta: accidere autem potest vnde eiusmodi oblatio sit | mala. Et primũprimum cultoribus priscę legis, quibus omnia in figura contingebant, multa erant legalia, vel propter significationem, vel propter id quod illi reipublicæ immundum ac turpe habebatur, offerri non licebat: quæ quidẽquidem prohibitionis ratio sub lege nostra cessauit: nam vt ait Paulus ad Titum. 1.
Paulus.
Omnis creatura Dei reputatur munda. Possunt nihilo minùs & nostris oblationibus alia cōtingerecontingere incommoda: vel quia id quod licitè possidetur, per misericordiam debetur potiùs alteri, quàm offerri debeat in tẽplotemplo: vel propter scandalum: vel propter contemptum: vel propter aliud quidpiam. Obiurgat enim Christus Matthæ. 5. Pharisæos qui plebi persuasum contẽderentcontenderent vt potiùs subueniendis parentibus abessent quàm faciendis oblationibus. Et meretrix dum turpe lucrum offert, scandalum dat: & qui quod despectui habet, Deo offert, eum ipsum despicit. ¶ Contra primum autem mem
ArgumentũArgumentum
brum tertiæ huius conclusionis, quo suũsuum est nonnunquàm deberi potiùs res vel parentibus vel egenis erogari, quàm templo offerri, arguitur, in vniuersum conducentius esse atque ad diuinum cultum accommodatius, bona nostra ad conficienda celebrandaq́ue sacrificia elargiri, quàm in egenorum subsidia. Apparet enim vulgò sic censeri: eò quòd per sacrificium Deo propiùs re ipsa accedimus. Cui tamen vulgari opinioni miserorum egestas nonnunquàm reclamat. ¶ Ad hoc sub distinctione re
Distinctio.
spondetur. Opus enim virtutis èex duobus inter alia quantæ sit perfectionis æstimatur. Primùm ex obiecto, vnde suam speciem sortitur. Secundò ex necessitate, cui charitas semper succurrere satagit. Igitur si ad priorem rationem spectemus, oblationes sacræ, ac perinde sacrificia, reliquis eleemosynis longè præstant: nam religio, vt. 2. 2. quæstio. 81. auctor est diuus Thomas, quippe quæ Dei reuerentiam pro obiecto habet, excelsior est virtus: non modò misericordia, verùm & moralibus vniuersis: vtpote quæ non nisi erga proximos versantur.
Atque huc pertinet verbum Christi, Matthæ. 21. vbi officium & causam Magdalenę, quæ ipsum dispendio pretiosissimi vnguenti vnxerat, aduersus indignantes discipulos defendit. Sanè qui opus misericordiæ pluris pendebant. Docuit enim opus illud in reuerẽtiamreuerentiam personæ ipsius Dei exhibitum, religione sua anteferendum. Et ideo non condemnauit misericordiam in pauperes, imò commendauit maximè: dicens, Pauperes semper habebitis vobiscum. Attamen declarauit quòd opportunitatem illam vt eleemosyna cùm tam excelso gradu religionis esset adiuncta, nunquàm deinceps foret mundus habiturus. Atque ideo ait, Me autem non semper habebitis. Religio autem fuit, tum diuinitatis maiestatem atque immortalitatem pretioso illo incorruptibiliq́ue vnguento confiteri: tum etiam & incorruptionem humanitatis præsignare. Scriptum enim erat: Non dabis Sanctum tuum videre corruptionem. Idq́ue fortasse verbo illo cœlestis Redemptor declarauit: Ad sepeliendum me fecit. Hoc est: Sic ista protestatur me verè mortuum sepeliendum, vt quasi spiritu prophetico singularem meum sepulturæ modum prænuntiauerit: vbi non meum corpus communi lege est in cineres abiturum. Adde inter huiusmodi religionis officia potissimum esse atque optatissimum sacramentum, vbi nihil minùs, quàm Deus ipse immolatur.
¶ Nihilo minùs tamen hoc verissimum est, quod vtinam, vt est certissimum, ita esset Christianæ familiæ persuassimum, quòd necessitatis pondus vnde virtus ac potissimùm misericordiæ incrementa suscipit, efficere potest vt ad Dei cultum conferentius sit, atque adeò optatius opem ferre miseris, quàm oblationes & sacrificia facere. Et ratio est, quòd sacrificia, vt dictum est, non in Dei vtilitatem, quæ bonorum nostrorũnostrorum non eget: sed in eius duntaxat gloriam, nostramque deuotionem excitandam celebrantur & offeruntur. At verò tanta est Deo pauperum cura vt eorum vtilitatẽvtilitatem sæpenumerò pluris ad suî charitatem, ac subinde gloriam æstimet, quàm reliqua sacrificia. Idq́ue maximè postquàm idem ipse Deus cùm diues esset, vti ait Paulus, propter nos egenus factus est, nostrasq́ue miserias & ęrumnas vsque adeò suas fecit, vt in die illa tremenda coram angelorum hominumq́ue vniuersitate confiteri non sit veriturus, seipsum apud nos esuriuisse, nudumq́ue fuisse, & mendicum: ac tandem quicquid vni ex minimis indigentibꝰindigentibus fecimus, quasi eiipsi in propria persona fecisse. Vnde Matth. 9. nec verò citra indignationem Pharisæos obiurgat, quòd propheticum oraculum non intellexissent. Euntes enim, inquit, discite quid est, Misericordiam volo, & non sa|crificium. Sic enim scriptum extabat Oseæ. 6. cui Propheta adiecerat: Et sapientiam Dei plus quàm holocausta. ¶ Quapropter postquàm Paulus epistolāepistolam ad Hebræos, qui tam erāterant sacrificijs frequentādisfrequentandis dediti, in hoc penè insumpserat, vt singulare Christi Pontificis nostri sacrificium commendaret, cuius præsentia illa omnia aboleuerant, nè inde colligerent ob illud dimittendam semper fore misericordiam pauperum, illum tandem Epistolæ colophônem adhibuit, vt commonitos beneficentiæ eos apprimè curaret. Charitas enim, inquit, fraternitatis maneat in vobis, & hospitalitatem nolite obliuisci: per hanc enim latuerunt quidam angelis hospitio receptis.
Et infrà: Beneficentiæ & communicationis nolite obliuisci: talibus enim hostijs promeretur Deus. Ad argumentum igi
Solutio.
tur contrarium respondetur, nihil vetare quo minùs virtus quæ altera genere suo inferior est, quandoque ob necessitatem sit pretiosior. ¶ Hæc proptereà tam multis inculcauerim, quòd sunt qui falsò omnia putent sua bona, potissimùm dum ab hac luce recedunt, in amplissimum Missarum numerum & in Capellanias expendenda.
Nam etsi in ecclesiæ ortu illa essent impendiò necessaria, & vbi modò desunt consulenda sint: tamen vbi diuinus cultus satis est celebris, multò esset consultius egenorum calamitates leuare: longè enim crebriùs in euangelio huius nos Christus misericordiæ admonitos curauit, quàm vt eleemosynas in sacrificia conuerteremus.
Nam quanuis oratio satisfactioq́ue sacrificij acceptissima sit, tamẽtamen eleemosyna quę præcipuum est charitatis officium, & pauperum orationes valde sunt, testante Christo, efficaces, vt nos in æterna recipiant tabernacula.
AD primum igitur argumentum respon
Ad primum argumentũargumentum .
detur, in veteri lege mercedem prostibuli offerri esse prohibitam, propter immunditiam: quæ ratio cessauit in noua.
Esset tamen scandalum talem recipere oblationem: quia viderentur sacerdotes ad meretricum turpitudinem conniuêre. De pretio autem canis, Iosephus lib. 2. vt inter tra
Iosephus.
ctandum de legalibus dicebamus, sic legem interpretatur, quòd canum operæ, sicuti modò asini & equi ad fœcũdādasfœcundandas equas, redimi solebant pretio ad imprægnandas canes: quare pretium illud propter turpes sordes quoque ab oblationibus repellebatur. Et sortitur inde probabilitatem interpretatio, quòd vnà componuntur prostibuli merces & pretium canis. Altera verò à DoctoribꝰDoctoribus adhibetur interpretatio, quòd cùm primogenitum animalis mundi sic esset in templo conseruandum, vt non redimeretur: animalis verò immundi primogenitum, redimebatur pretio. Canis autem sic reputabatur abiectus, vt non esset quinque siclis dignus, quibus eiusmodi animalia redimebantur: & ideo aiunt quòd extra templum occidebantur. Porrò autem expositio hæc neque rationi neq;neque textui est consona. Si enim propter eius vilitatem ad nihil erat commodum, ad quid erat in templum præsentandum? Quocircà melius est dicere, simpliciter fuisse offerri prohibitum, tum propter animalis vilitatem, tum etiam quia forsan, vt ait sanctus Thomas, in vsu erat Gentibus ad sacrificandum idôlis. Ratio ergo illa cessauit in euangelio. ¶ Ad tertium respon
Ad tertium.
detur quòd animal cæcum, aut aliter truncum, aut debile, ad oblationem ineptum erat. Primùm quia oblatio debebat esse immaculata. Secundò quia esset vilipendiũvilipendium atque opprobrium. Prætereà ratione voti quod debet Deo optimè solui. Quare oblatio Caini non fuit Deo accepta sicut Abêlis. Quæ quidem rationes vim suam in lege nostra retinent. Qui enim vel acidum vinum vel putrem farinam ad rem diuinam celebrandam offerret, prauè quidem faceret: nam illa non sunt conficiendo sacrificio congrua. Et qui vasa aut indumenta sordidissimis vsibus seruientia, templo dedicaret, ex quibus vestes sacræ & vasa fabrefierent, contemptor eorundem sacrorum censeretur. Et qui animal voto Deo deuoueret, & claudum vel cæcum vel alia de causa vilissimi pretij solueret: vel decimas ex pessimo grano & musto: profectò non castè seruaret fidem quam Deo habet obligatam.

ARTICVLVS. IIII.

Vtrùm ad primitiarum solutionem homines teneantur.
INTER alias oblationum species cōnumeranturconnumerantur primitię: de quibꝰquibus ideo inꝗrit̃inquiritur, vtrũvtrum vi præcepti debeāturdebeantur. Est em̃enim cōtrariũcontrarium testimoniũtestimonium suprà
PrimũPrimum argumentum.
citatũcitatum, Exod. 25. vbi ait Dominus ad Moysen vt primitias ab homine qui vltroneus offerret acciperet. Et Exod. 13. data lege primitiuorum quæ legitimè erant primitiæ, subditur: Erit quasi signum in manu tua: vox autem signi ceremonialia designat, quæ in nostra lege cessârunt: ergo sicut non tenemur primogenita offerre, ita neque aliarum rerum primitias. ¶ Secundò: primitiæ olim
Secundum.
Deo reddebantur vt de singularibus beneficijs ab ipso susceptis gratias ille populus eidem rependeret. Habetur enim Deuteronom. 26. Tolles de cunctis frugibus tuis primitias: accedesq́ue ad sacerdotem qui fuerit in diebus illis, & dices ad eum: Profiteor coram Domino Deo tuo quòd ingressus sum terram pro qua iurauit Deus patribus nostris vt daret eam nobis: ergo neque extraneæ nationes, neque verò nos tenemur illas prohibere. ¶ Tertiò: Si lex
Tertium.
esset primitiarum coactrix, tunc præscripta esse deberet taxataq́ue solutionis quantitas, sicut in decimis. At verò in neutro testamento talis habetur taxationis lex: ergo sub nullo comprehenduntur præcepto.
¶ In contrarium autem est canon Gregorij Septimi, Decimas. 16. q. 7. Cuius verba sunt: Oportet congruentiùs nos decimas & primitias, quas iure sacerdotum esse sancimus, ab omni populo accipere: quas fideles Domino præcipiente offerunt.
PRimitię singularem in genere oblationum locum obtinent. Differunt enim à reliquarum generali ratione quatuor mo
dis, quos hîc diuus Thomas dignouit.
Primò iuxta vocis sonitum differunt materia. Nempe quòd de primitiuis rerumq́;rerumque opimis initijs offerebantur. Quanuis sint qui nomine primitiarum, non prima, sed optima intelligant. Quemadmodùm de Abêle refertur quòd obtulit de pinguedine gregis. At verò textus Numer. 18. vtrũq;vtrumque insinuat. Nam quod primum est, censetur optimum. Vnde ibîdem: Omnem medullam olei, & vini, ac frumenti: quicquid offerunt primitiarum, tibi dedi: scilicet, Aaron. Et subdit: Vniuersa frugum initia quæ gignit humus & Domino deportantur, cedent in vsus tuos. Secundò ratione causæ à reliquis distant, quòd reddebantur Deo ex causa speciali: nempe vt homines diuinum beneficium recognoscerent, profiterenturq́ue adeò quicquid ex terræ fructibus percipiunt, Deo authore illis prouenire: cui adeò iuxta verbum citatum. 1. Paralipomen. vltim. quæ de manu eius acceperunt, reddere debent. Tertiò differebant & in modo, quòd cum aliqua ceremonia offerebantur. Legitur enim Deuterono. 26. post verba suprà citata offerentium primitias: Suscipiens sacerdos cartallum (quod est canistrum primitiarum de manu eius qui defert primitias) ponet ante altare Domini. Et infrà commemoratis Dei beneficijs, subduntur offerentis verba: Idcircò nunc offero primitias frugum terræ, quam Dominus dedit mihi, &c. ¶ Quartò denique differunt ex parte eorum in quorum vsum exhibebantur. Nam cùm Deo pro beneficio rependerentur, inter quem (vt diximus) & populum sacerdos est sequester, in eius singulariter vsum cedebant: ad differentiam decimarum quæ totam Leui tribum contingebant.
Vnde loco citato Numer. 18. ait Deus Aaron: Omnes primitias sanctuarij quas ofrunt filij Israël Domino, tibi dedi, & filijs ac filiabus tuis, iure perpetuo. Et subditur: Filijs autem Leui dedi omnes decimas Israëlis in possessionem pro ministerio quod seruiunt mihi in tabernaculo fœderis. ¶ His ergo præhabitis ad quæstionem duabus conclusionibus respondetur. Vna est. Primitiæ pręcepto legis naturę &
Prima conclusio.
scriptæ Deo debentur, eiusq́;eiusque ministris: atq;atque adeò iure pontificio, ex eâdem prisca lege diuina deriuato. Probatur conclusio ra
Probatio cōclusionisconclusionis.
tione illa iam insinuata. Ius naturæ eam nos docuit gratitudinem vt benefactoribus gratias redderemus: Deus autem est primus naturalium omnium beneficiorum author: illi ergo primas debemus pensiones eorum omnium quę nobis natura confert. Quòd si quis cauilletur id ei deberi non de præcepto sed de honestate, redarguitur sic. Iure naturę cogimur Deum nostrî nostrorumq́ue authorem profiteri: quandoquidẽquandoquidem in eo viuimus, mouemur, & sumus. Nam si parentibus à quibus vitam accepimus, vt quarto nos loco Decalogus admonet, de his quæ ad victum nostrum possidemus, dum egẽtegent, succurrere strictè cogimur, longè stri|ctiore iure Deo eandem debemus recognitionem: non quidem propter eius indigentiam, quia nullānullam habere potest, sed propter nostrum commodum & eius gloriam. De hac itaque ratione sic mortalium vniuersitatem natura erudiuit, vt ethnicis etiam fuerit cunctis sæculis (vt suprà dicebamus) notissima. Ob idq́ue non speciatim quæsiuimus hîc an Christiani, sed vtrùm homines, scilicet cuncti mortales primitias soluere teneantur: ad qnos idcircò vniuersos responsio protenditur. Vnde Romani, vt Plinius
Plinius.
in eorum historia libr. 18. cap. 2. refert, nihil anteà de terræ nascentibus degustabant ꝗ̈quod sacerdotes nouarum frugum ac vini primitias libarent. ¶ Sed occurret hîc fortè nobis obuius quispiam, rationem hanc non esse ad debitum primitiarum concludendum propriam, sed hoc tantùm euincere quòd te
neamur Deo religionis lege sacrificia offerre, vt suprà dictum est. Quibus eum conditorem nostrum profitemur. Primitiæ autem lōgèlongè à sacrificijs distant, cùm simplices sint oblationes. Respondetur autem aliter
Solutio.
nobis naturalem rationem sacrificia persuadere, aliter verò reliquas oblationes, ac singulariter primitias. Nam Deo quatenus Deus est, supremum scilicet per se bonum, honores debemus diuinos, atque adeò obedientiāobedientiam. Qua vtiq;vtique ratione rem illi diuinādiuinam facere & sacrificare tenemur. Sed p̃tereàpretereà quia fructus terræ nobis quotidie suppeditat, colligimus ad eius suũsuum accedere, de his quæ nobis donat partem illi libare, & singulariter rerum primitias: quibus profitemur illum esse primum supremumq́ue authorem cuius nutu & solis circuitus & aëris clementia hæc nobis affatim progignunt. ¶ Alte
Vltima conclusio.
ra conclusio. Etsi ius naturę antiquitùs diuina lege expressum nos huiusmodi primitiarum oblationis admoneat, tamen qualitates & circunstantiæ: nempe personæ quibus tradẽdętradendę sunt & materia: videlicet an de primis omninò fructibus: atque adeò quantitas legibus humanis patriæq́ue vsu & more nobis compertæ & legitimę sunt. Olim nanque primitię singulariter sacerdotibus obueniebant: decimę verò Leuitis. Iam verò nunc decimæ vice versa sacerdotũsacerdotum sunt: primitię verò plurimũplurimum sacristis sacrorumq́;sacrorumque ędituis deputantur. In aliquibꝰaliquibus tamen ecclesiis in fabricæ sumptus cōsignanturconsignantur, & nōnunꝗ̈nonnunquam ipsis eisdẽeisdem sacerdotibus. Neq;Neque verò tam exactè deposcitur vt de primis soluantur fructibus. Neq;Neque de holeribus aut leguminibus, sed de frugibus tantũtantum. Illa enim omnia antiquis patribꝰpatribus legalia erant: quibus nos ideo modò minimè obligamur. Tanta enim cōmendationecommendatione ius illud decimarũdecimarum ac primitiarũprimitiarum Deus illo sæculo indixit populo suo, vt quemadmodùm Exo. 34. legitur, hebdomadarũhebdomadarum solennitatem in primitijs frugum messis triticeæ celebrari præceperit: quę nobis non est in vsu. ¶ De quantitate autem primitiarũprimitiarum nihil vel in veteri vel in nouo testamẽtotestamento scriptum legimus: præterꝗ̈præterquam illud Ezech. 45. Hęc sunt primitię quas tolletis: sextam partem Ephi de coro frumẽtifrumenti, & sextam partẽpartem Ephi. de coro hordei. Mensura quoque olei Batus de quolibet coro. Super quibus verbis Hieronymus declarat illud ad decimas per
tinere: nam Ephus decima pars cori erat: sicut Batus in liquidis. Qui quidem corus triginta continebat modios. Subdit autem idem sacer Doctor verba istæc, quæ extrà, de decimis, cap. 1. referuntur. At verò primitiæ quas de frugibus offerebant, non erant speciali nomine definitę: sed offerentium arbitrio derelictę. Traditionem quoque accepimus Hebræorum, non lege præceptam, sed arbitrio magistrorum inolitam: quòd qui plurimum, sexagesimam partem dabant sacerdotibus: qui minimum, inter. xl. &. lx. licebat quodcunque voluissent offerre. Hæc in antiqua lege. In noua autẽautem nulla signata est quota. Sed in Hispania si cui prouentus vltra decem modios obuenerit, vnum soluit: etiam si vsque ad mille aut decem milia ascenderint. Et in alijs locis magis est tenuis solutio. In hoc enim plurimum consuetudini defertur. Quin verò vbi decimæ ad totum ecclesiarum cultum affatim abundarent, nisi consuetudo aliud contineret, non esset cur & primitiæ legis obligatiōeobligatione exigerent̃exigerentur: nam quod diximus naturale ius primitias solui iubere, decimę tunc satis supplerent.
AD autoritatẽautoritatem ergo suprà positāpositam Exo. 25.
Ad primum argumentũargumentum .
respōdet̃respondetur, quod nomine illic primitiarũprimitiarum, vt litera planè docet, intelligebantur oblationes quas populus ad tẽplitempli ornamẽtaornamenta fabrefaciẽdafabrefacienda admonebatur facere: vidicet vt vnusquilibet aurum conferret, aut argentum, aut hyacinthum, aut purpuram, aliamq́ue id genus pretiosam supellectilem ad vasa paramentaq́ue templi fabricanda. Quòd autẽautem Exo. 13. primitiuorũprimitiuorum oblationes, signa, hoc | est ceremoniæ appellantur, S. Thomas non negat, sed respondet vt art. 1. de oblationibus in genere respondebamus. Nempè illas præcisè ceremonias sanctæ Christianorum Ecclesiæ non licêre ex lege veteri instaurare, quę figurę futurorum erant: eò quòd iam modò menda essent. Aliâs tamen quæ duntaxat in recognitionem beneficiorum Dei adhibebāturadhibebantur, cùm eadem apud nos ratio permaneat, non est quòd nobis non liceat instituere. ¶ Ad secundum respondetur quòd pri
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
mitias vetus populus Deo non solùm debebat ob fructus quos terra Dei benignitate profert: verùm & ob terras ipsas quæ eius beneficio tum illis promissæ fuerātfuerant, tum etiam donatæ. Hæc ergo secunda causa non est apud nos superstes: sed prior. Tametsi cùm & mundum ipsum Deus ob nostrî gratiam condiderit, nobisq́;nobisque subinde in possessionem donauerit, iuxta illud Psalmi: Terram autẽautem dedit filijs hominum. hac etiam de causa debentur illi primitiæ. ¶ Tertium autem iam
Ad tertium argumentũargumentum .
solutum est, vbi diximus quantitatem primitiarum non esse lege præscriptam: quia cùm intra oblationum lineam comprehendantur, deberent saltem spontanei aliquid retinere.

QVAESTIO QVARTA, De Decimis. Sanct. Thomas. 2. 2. q. 87.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm homines teneantur dare decimas ex neceßitate præcepti.
POST oblationes sequitur de decimis sermo. Apparet enim non
Prima ratio à parte negatiua.
oẽsomnes homines ex necessitate præcepti ad earũearum solutionẽsolutionem teneri. Illud enim præceptũpræceptum extat Leui. 27. vbi legitur, Omnes decimæ terræ, siue de frugibus siue de pomis arborum, Domini sunt. Et infrà: Omnium decimarum ouis, & bouis, & capræ, quæ sub pastoris virga transeunt: quicquid decimum venerit, sanctificabitur Domino. hoc autem præceptum inter moralia eò referri nequit, quòd moralia natura iubet: quæ tamen non decimam potiùs ꝗ̈quam vel vndecimam vel nonam partem pręcipit. Si autẽautem ceremoniale fuerit aut iudiciale, iam satis lib. 2. monstratum est, quemadmodùm illa fuerint antiquata. ¶ Secundò. Illa sola
Secunda ratio.
Christianis, quorum fidem vniuersi mortales suscipere tenentur, sub præcepto concluduntur, quæ Christus vel eius Apostoli nobis indixerunt: secundùm illud Matthæi vltimo, Docentes eos seruare omnia quæcũq;quæcunque mandaui vobis. Et Paulus Actuum. 12. Non subterfugi, quo minùs annuntiarẽannuntiarem vobis omne consilium Dei. Sed neque inter Christi neq;neque inter Apostolorum documenta obligatio vlla legitur decimarum. Quod enim Dominus de decimis Matth. 20. meminit, Væ vobis qui decimatis menthāmentham, & rutam, &c. hæc oportuit facere: ad tempus præteritæ legis referendum censetur: secundùm illud Hi
Hilarius.
larij super Matth. Decimatio illa holerum quæ in præfigurationem erat vtilis, non debebat omitti: ergo tempore gratię dissolutũdissolutum nobis est decimarũdecimarum iugum. ¶ Tertiò. Tem
Tertia.
pore gratię ea solùm ex lege veteri nobis relicta sunt, quæ nobis natura iubet: quare neq;neque ad plura tenemur quàm gentes ante illam legem: illis autem sæculis non exhibebantur ex præcepto decimæ, sed ex voto. Legitur enim de Iacob, Genesis. 8. quòd votum Deo vouerit, dicens: Si fuerit Deus mecum, & custodierit me in via per quam ego ambulo, &c. cunctorum quæ dederis mihi decimas offeram tibi: ergo neq;neque nos arctiùs decimas debemus. ¶ Quartò. Sub illa prisco
Quarta ratio.
rum lege trinæ soluebantur decimæ. Primæ quidem tribui Leui: de quibus, vt articulo proximo dicebamus, legitur Numero. 18. Leuitæ decimarum oblatione contenti erunt: quas in vsus eorum & necessaria separaui. Secundæ, de quibus Deuterono. 14. refertur: Decimam partem separabis de cunctis frugibus tuis quæ nascuntur in terra per annos singulos: & comedes in conspectu Dei tui in loco quem elegerit Deus. Ac demum tertię, de quibus inibi protinùs subiungitur: Anno tertio separabis aliam decimam ex omnibus quæ nascuntur eo tempore: & repones intra ianuas tuas, venietq́ue Leuites qui aliam non habet partem neq;neque possessionem tecum, & peregrinus, ac pupillus, & vidua, quæ intra portas tuas sunt: & comedent & saturabũtursaturabuntur. A secundis autem atq;atque à tertijs lex gratiæ nos absoluit: ergo pari modo ab | illis primi generis. ¶ Quintò. Quicquid
Quinta ratio.
absq;absque tẽporistemporis determinatione præcipitur id nisi tempore congruo soluatur, in culpa cōstituitconstituit negligẽtemnegligentem: ergo si necessitas eos qui Euangelium profitentur ad decimarum solutionem vrgeret, fieret subinde consequens vt quibus terris eadem solutio non est in more, criminalis delicti rei essent, non modò non soluentes, verùm & ecclesiæ ministri dissimulantes: quod non est dignum vt facilè cōcedaturconcedatur. ¶ In contrarium autem est Augu
Augustinus.
stini testimonium. 16. q. 1. canone, decimæ. vbi ait, decimæ ex debito requirũturrequiruntur: & qui eas dare noluerint, res alienas inuadunt.
IN quæstionis vestibulo appendendũappendendum statim discrimẽdiscrimen est inter decimas ac reliquas oblationes. Differunt quippe secundùm o
mne causarũcausarum genus. Primùm scilicet ex parte finis per quem de cæteris iudicatur, quòd reliquæ oblationes Deo in eius suũsuum immediatè, vt cum scholasticis loquamur, dedicantur: quanuis in vsum ministrorum deinde redundent: quippe qui nomine ipsius eas suscipiunt, vti in sacrificijs expositum est, quorum ceremonia diuina maiestas colitur: atq;atque in primitijs quæ pro susceptis fructibus eidem rependuntur. Decimæ verò, veluti hîc ait D. Thomas, ceu ministrorum stipendiũstipendium sunt peculiariter institutæ. Hoc vtiq;vtique lib. 3. sub titulo de acceptione personarum satis superq́ue monstrauimus. Sic enim habetur Numero. 18. Filijs Leui dedi omnes decimas Israël in possessionem pro ministerio quo seruiũtseruiunt mihi in Tabernaculo fœderis. Et infrà de eisdem decimis: Pretium est pro ministerio quo seruitis in Tabernaculo testimonij. Et Malach. 3. Inferte omnem decimationem in horreum meũmeum, vt sit cibus in domo mea. Et eâdem ratione sub lege gratiæ soluuntur sacerdotibus pro altaris obsequio, sacramentorumq́;sacramentorumque administratione, secundũsecundum verbum Christi, Lucæ. 10. Dignus est operarius mercede sua: & illud sæpe citatum. 1. ad Corinth. 9. Nemo suis stipendijs militauit vnquam. Quod Innocentius Tertius in ean
Innocentius
dem sententiāsententiam, extrà, de præbend. citat, cap. Cùm secundùm ApostolũApostolum. Atq;Atque hoc, quod loco citato satis superq́;superque indicauimus, fundamentum est eorum maximum quæ non modò hîc dicenda sunt, verùm & lib. sequenti repetenda. Ex hac sequitur secunda differentia ex parte materiæ: nempè quòd cùm reliquæ oblationes non sint ex rebus omnibus necessariæ: decimæ tamẽtamen ex cunctis quę vel domi vel in agro procreantur secundùm strictum ius persoluuntur. Ac demum tertia differentia sumitur ex parte formæ: quod cùm reliquæ oblationes vltrò offerantur, vel saltẽsaltem quo ad quotam, Decimæ tamen rigore præcepti, eædemq́;eædemque sub illa quota quam nomen sonat, debentur. ¶ His sic tenuiter prænotatis, quatuor conclusionibus ad quæstionẽquæstionem respondetur. Prima. Decimarum solutio ex
Prima conclusio.
præcepto iuris debetur, partim diuini ac naturalis, partimq́;partimque humani. Nam quòd in genere ecclesiæ ministri populi sumptibus sustententur, naturale præceptũpræceptum est, atq;atque adeò in lege veteri moralium numero cōprehensumcomprehensum. Quòd autem pars fructuũfructuum decima eisdem sumptibus mancipetur, iudiciale tunc ius erat, atq;atque adeò in nostra lege pontificiũpontificium. Vtraq;Vtraque pars patentissima est. Si modò tamẽtamen illud inter moralia iudicialiaq́;iudicialiaque discrimen recolas, quodli. 2. latè dilucidauimus. Est enim morale præceptum, quodcunq;quodcunque ex naturę principijs ceu syllogismi conclusio elicitur: veluti illud, Non occides: ex illo generali, Id nè facias alijs, &c. Iudiciale autem est illud ad quod speciatim arbitratu quodāquodam ab vniuersali descenditur: vt si vniuersale illud, Aliquid Deo est offerendum, sic arbitreris, vt bimam vitulam offeras, aut aliud quoduis animal. Hoc ergo discrimine supposito, faci
Probatio cōclusionisconclusionis.
cōclusioconclusio liquet. Et quidem prior pars præcedenti quæstione sub titulo de religiosorũreligiosorum paupertate satis est nobis demonstrata. Etenim quicunq;quicunque reipub. in re necessaria administrant & seruiunt, ius habent stipendium ab eâdem repub. suscipiendi, imò & exigendi: administratio autẽautem diuini cultus reipub. necessaria est: imò verò multò plusquàm sęcularium magistratuum: ergo eiusmodi administris stipendiũstipendium respub. debet, idq́;idque multò æquiùs quàm quæ principibus ac militibus conferuntur: nam diuino ordine temporalia spiritualibus inseruiunt. Quare Deus iure optimo ecclesias earumq́;earumque ministros instituit: in quorũquorum sustentationem tanquàm rerum Dominus imperare populo potuit quam ipse iustam censeret bonorum suorũsuorum portionem. Hoc ipsum naturale ius docet Pau. 1. Cor. 9. Altera verò cōclusionisconclusionis pars nihilo patet obscuriùs. Ius etenim naturæ non nisi ministrorum pro eorum numero & dignitate sustentationem iubet. At verò qualis esse debeat populi pensio, id arbitrio prudentiæq́;prudentiæque reipub. pro rei qualitate statuen|dum relinquit. Deus autem qui populum illum priscũpriscum peculiari cura gubernabat, quoniam èex duodecim tribubus vnāvnam diuino cultui administrando mancipauit: quæ ideò agriculturę vacare non poterat, atq;atque adeò nec propriam sortem in terra promissa erat possessura, nè minus reliquis, imò aliquantulo plus tanquam honoratior de terræ fructibus perciperet, decimam partem singulis reliquarum tribuũtribuum in eorundem Leuitarum subsidium imperauit: vt patet Leui. 23. & alibi crebrò. Atq;Atque ob id etiāetiam quòd cùm forsan solutio non tam exactè fieret, paulò plus obueniebat illi tribui quàm cæteris. Nam ex centum decem quæ vndecim simul tribus quotannis in horrea cōderentconderent, vndecim reddebant Leuitis: atq;atque adeò aliarum singulæ retinebant non nisi nouem. ¶ Ex quo fit præ
CorollariũCorollarium.
ceptum illud de quota, fuisse, vti ait sanctus Tho. iudiciale veluti alia multa ad seruandāseruandam populi æquitatem & decorem. Tametsi ex consequenti aliquid etiam in futurum significabat: sicuti & ferè cuncta eorum gesta: secundùm illud ad Corinth. 10. Omnia in figura cōtingebantcontingebant illis. Decima enim pars perfectionis symbolum est: quippe quum denarius digitorum sit numerorum supremus limes, cunctos concludens. Qua ideo quota protestabatur ille populus legem suāsuam & statum non esse perfectum, sed eius cōplementumcomplementum à Christo fuisse dependẽsdependens. At verò licèt hac ratione quodammodò præceptũpræceptum illud cum ceremonialibus conueniebat, tamen non erat eiusdem generis: quia non præcipuè significandi gratia erat constitutum. ¶ Secun
Secunda conclusio.
da conclusio. Inter ceremonialia & iudicialia legis præcepta sic differebat, vt circa finẽfinem secundi lib. demonstrauimus, & paulò antehac repetiuimus, quod ceremonialia non licet post Euangelium integrare: iudicialia verò quāuisquanuis quātũquantum ad vim illius legis fuerint prorsus antiquata: possunt nihilo minùs nonnulla Christianis instaurari. Quemadmodùm lex talionis: & quòd qui ouem deprædatur quatuor reddat, potest à principe modò lege institui. ¶ Tertia conclusio. Determina
Tertia conclusio.
tio decimarũdecimarum ad istiusmodi quotam est de iure ecclesiastico & pontificio: quod prudentibus considerationibus institutũinstitutum est. Atqui in primis quòd id posset ecclesia constituere, haud dubium est, cùm non fuerit ex eo ceremonialium genere quod aliquid nouæ legis præfigurabat: sed iudiciale, idq́;idque ad cultũcultum diuinum pertinens: quod apud nos excellentiùs permanet. Sed quòd eandem debuerit imperare quotam, Probatur tam ex parte
Probatio.
populi quàm ex parte sacerdotum. Ex parte quidem populi: quia EuāgelicusEuangelicus antiquo dignitate præstat, abundantioriq́;abundantiorique est iustitia præditùs: secundùm illud Matth. 5. Nisi abundauerit iustitia vestra plus ꝗ̈quam ScribarũScribarum & PharisæorũPharisæorum, non intrabitis in regnum cœlorum. Ex parte quidem sacerdotũsacerdotum: quoniāquoniam longè sunt excellentioris dignitatis quàm antiqui, excelsiusq́;excelsiusque tractantes sacramentũsacramentum: vt. 2. ad Corinth. 3. mōstrauitmonstrauit Apostolus. DecimarũDecimarum ergo genus ex iure naturali ortũortum habet: species verò ab humano per ecclesiāecclesiam meritò sancita est. ¶ Quarta cōclusioconclusio. Hæc decimarũdecimarum quota pro tẽporũtemporum, locorũq́;locorumque, & ꝑsonarũpersonarum qualitate & opportunitate maior potest minorq́;minorque secundùm ecclesię iudiciũiudicium institui: conclusio est superioris appendix. ¶ Circa corollarium primæ conclusionis, qua assertum est decimas ad iudicialem ordinem spectare, ambigere quis forsan posset: tum ex eo
Dubitatio.
quòd cùm ad diuinum cultum attineātattineant, ceremonia potiùs esse videntur: tum præcipuè ex cap. Tua nobis. de decimis. vbi Innocentius Tertius ait Deum sibi in signum vniuersalis dominij reddi præcepisse: vnde fit vt ad cultus religionem spectent. ¶ Ad hoc tamẽtamen
Solutio.
facilè per ea quæ dicta sunt respondet̃respondetur. Haud enim Deo immediatè sicuti sacrificium offeruntur, sed ministris tanquātanquam merces soluuntur, perinde atq;atque principibus tributa: itaq́ue non sunt ipsæ cultus, sed ministrorum stipendia cultui qui deputant̃deputantur: secundũsecundum verbũverbum Malachiæ citatũcitatum, vt sit cibus in domo mea. Quare statim Propheta subdit, proptereà quod decimæ non soluebantur, inhibuisse Deum pluuiam, fameq́;fameque populum oppressisse. At verò quia Deus ecclesias, sacramentaq́;sacramentaque, eorumq́;eorumque ministros instituit quibus stipendia hæc cōsignauitconsignauit, ideo ait Pontifex in signum vniuersalis dominij Deo exhiberi. CōfirmaturConfirmatur hæc nostra solutio: quia quota tam nostris ꝗ̈quam antiquis ecclesiæ ministris ad æqualitatem in populo seruandāseruandam, atq;atque adeò ad humanitatem plebis, honoremq́;honoremque qui sacerdotibus debetur constituta est: quod est indicium in ordine existere iudicialiũiudicialium. ¶ Aliud
Argumen. 2.
autem ex eodem canone argumentũargumentum sumitur: nempè non modò decimas secundùm genus & substantiam, verùm & quotas esse de iure diuino: nam Papa illic de decimarum integritate loquebatur: sed de hoc statim in solutione postremi argumenti, vbi iterum | dicere repetemus quotam non esse de iure diuino: quippe quùm lex vetus nil nos obliget, & de huiusmodi quota nihil in nouo sacro eloquio scriptum sit, sed extant ecclesiasticæ & pontificiæ constitutiones, instar antiquæ legis factæ: vt patet toto titulo de decimis. &. 16. q. 1. & alibi crebrò. Obligant nihilo minùs eadem sancta decreta sub reatu lethalis criminis: ita vt vbi desuetudo culpam non excusaret, sacrilegium esset eandẽeandem quotam non persoluere. ¶ Ex his subinfertur,
CorollariũCorollarium.
vt in quarta conclusione diximus, eandem quotam variari posse, & dispensatione pontificis & minui & tolli. Dum tamen id quod iuris naturalis est, sit semper superstes & saluum: nempè vt alicunde ecclesiarum ministris pro sua dignitate & munere alimenta suppetātsuppetant, reliquaq́;reliquaque vitę subsidia. Hoc enim nulla desuetudo vel dispensatio violare potest. ¶ His ergo quæ patentia sunt prænarratis, potissimum hîc dubium, idemq́;idemque expli
DubiũDubium graue.
catione dignissimum, tertia nobis offert cōclusioconclusio. Nam si hanc quotam, vt compertissimum est, neq;neque lex Euangelica neq;neque vlla perinde diuina nobis imperat, videtur ecclesia nimium à Christiana familia pro suis administris exegisse, atq;atque adeò neq;neque ęquitatem seruasse antiquæ legis, neq;neque humanitatem quāquam noua debuisset induere. Nam si in illo Hebraico populo decima templi ministris addicta fuit, ratio id postulabat. Erant siquidẽsiquidem Leuitæ duodecima pars populi. Quocircà etsi vndecim decimas perciperet, non erat enormis excessus, cùm reliquarum singulæ retinerent nouẽnouem. Eò potissimùm quòd vxores habebant & alendam familiam. Clerus autem Euangelicus curatorum, quibus solis (si Caietano credamus) debentur pro suo ministerio decimæ, fortè non est decima pars populi: aut plurimũplurimum quinquagesima: quod ergo à reliquis quadragintanouem totidem recipiat decimas, singulisq́;singulisque cæterarum non fiant nisi nouem reliquæ, nulla ferre videtur æquitas. Atq;Atque ob id maximè quòd neq;neque vxores, neq;neque sobolem habere debent. Et ex alia parte decimæ Christianis etiam personales imperantur, quę antiquitùs non erant in vsu. ¶ Ex quibus fit cōsequensconsequens neutram earum rationum quibus tertiam conclusionem sanctus Thomas fulciuit, esse solidam. Nam etsi populus Christianus iustitia præstare debeat Hebræo, non est necesse in hoc abundare vt supra iustum sacerdotibus suis effundat. Et quanuis sacerdotes sint præ antiquis honorandi, non tamen tanto stipendiorum aceruo. ¶ Hæc sunt rationes quibus tum
Solutio Caietani.
alij, tum præsertim hoc loco Caietanus conuicti, non aliam iustitiam in decimarũdecimarum quota reperiunt, quàm quod clericis non pro ipsis solis, sed pro pauperibus quibus ecclesiæ fructus dispensare tenentur, persoluitur. Et quidem si id duntaxat authores isti sentirent quod ecclesiastici strictiori longè sanctioriq́;sanctiorique misericordiæ vinculo quàm laici tenẽturtenentur in pauperes esse benefici, assertio esset certissima: contendunt tamen decimas illis non omnino tanquàm dominis solui, sed tanquàm dispensatoribus concredi: quarum partem rigore iustitiæ tenentur egenis refundere. Imò tanta obligatione, ait CaietañCaietan. quanta eis eædem debentur decimæ. Vnde fit istis autoribus consequens, vt secùs sacientes, sint restitutioni obnoxij. Hoc ergo profectò non tanta probabilitate pollet, quin contrarium sit longè probabilius: imò, ni fallor, certa ratione verum: vt libr. sequenti constabit: vbi de hac re amplam disputationem adornamus: à qua ideo in præsentiarum supersedendum nobis est. At verò quoniam hoc potissimũpotissimum eorum est argumentum quo aduersarij suāsuam opinionem fulcire contendunt, respondere hac de re illis est nunc operæprætium. ¶ Pri
Solutio propositi dubii.
mum ergo contrarium fundamentum si fieri potest affirmemus: nempè decimam sub hac quota non exuperare iustum stipendium ministeriorum ecclesiæ: etiam si tanꝗ̈tanquam veris dominis tota eis adiudicetur. Et proba
tur cōtrariacontraria ratione illius qua aduersarij vtũturvtuntur: Iustus numerus clericorum qui ad cultũcultum diuinum in lege gratiæ necessarij sunt, non tanta proportione minor est reliquo populo vt iniustè decimam suscipiātsuscipiant. Imò forsan duodecima est pars populi, sicut olim Leuitica tribus, aut plurimùm quintadecima, vel multò minor quàm vigesima. Probatur hoc. In lege veteri vnicũvnicum erat duntaxat templum quô omnes duodecim tribus ad sacra confluebant: neq;neque nisi quater in anno: nam tot erant duntaxat præcipuæ solennitates: in nostra verò ecclesia vix sunt centum domus quæ non habeant vnum templum, cui quotidie ab omnibus sacerdotibus seruitur: nam illi per vices hebdomadatim seruiebātseruiebant. Si ergo in seruitiũseruitium vnius præcisè templi duodecima pars populi erat conscripta, quidnāquidnam miraculi est si æqualis nunc pars tantę templorum multitudini administrandæ mancipetur? quandoquidem ratio mediorum à fi|ne sumitur. Sed ait CaietañCaietan. solis clericis qui curam habent animarum, decimas deberi: cuius profectò assertionis nescio quódnam habere potuerit fundamentum: nam attulit nullum. Enimuerò si templo illi quo non nisi Arca testamenti custodiebatur tam numerosa cantorũcantorum aliorumq́;aliorumque ministrantiũministrantium copia, vt in libris Paralipoménon legitur, deputata fuit: cur non in templis nostris, quibus corpus Christi adoratur & colitur, non præter parœcios amplior sacerdotum numerus dedicetur: quibus, vt iuxta verbum Malach. cibum habeant in domo Dei, decimæ contribuāturcontribuantur? ¶ His autem insuper adiungamus,
Secunda ratio.
sacerdotes nostros multò esse sublimioris dignitatis quàm illos: vtpote in quibus amplissimus esse debet Antistitum numerus: mox & Canonicorum quibus ecclesiam præfulgere cōgruitcongruit, qui adeò necesse habent ministros & familias habere. Nam si quis nobis obijciat debere omnes in paupertate viuere, profectò nemo esset qui huic sententiæ refragaret̃refragaretur, si possibile esset vt tantus clericorũclericorum numerus, quātusquantus necessarius est, decenti sanctitate polleret: nam tunc citra aliũalium ornatũornatum populo haberet̃haberetur in p̃tiopretio. At quia id fieri non pōtpotest, necesse est conditioni humanæ indulgere: Haud em̃enim esse oẽsomnes possunt vt D. MartinꝰMartinus aut Nicolaus: atq;atque adeò sic sacerdotes familia & autoritate honestare, vt populꝰpopulus eos non despicetur, sed tanꝗ̈tanquam præcipuos reipub. colat. Quare nulũnullum est indecôrũindecorum si ep̃iepiscopi, ceu alij magnates viuātviuant: & canonici, sicuti alij nobiles: & sacerdotes, velut alij ciues. Etem̃Etenim documentũdocumentum huiꝰhuius rei manifestũmanifestum est quod in illis prouincijs vbi sacerdotes nimia egestate premuntur, vilescũtvilescunt in conspectu populi: atque inde sacramenta & res sacræ eô inclinant, vbi in opprobrio habentur. Quocircà vt aliud ineamus argumentum, non condecet sacerdotes nostros propter sacramentorum dignitatem opifices esse, manualesq́;manualesque operas exercere, quod Leuitis licebat. Colligamus ergo quòd si tātumtantum esse decet tamq́;tamque præclarum ecclesiasticum ordinem, cunctosq́;cunctosque adeò eius gradus cum suis familijs perpendamus, non minor est pars in populo quàm duodecima, seu vti dicebant, quintadecima. ¶ Prætereà sacerdo
CōfirmatioConfirmatio.
tes nostri vacare debent literarum studio, atq;atque adeò hoc negotio patrimonia sua insumere. Quare reperiri non possent qui absq;absque aliquo proposito præmio tātostantos facerẽtfacerent sumptus, tantumq́;tantumque & ætatis & laborum dispenderẽtdispenderent. Nam qui hoc religionis duntaxat amore facerent, quàm rarissimi essent. Quapropter consulere ecclesia debuit humano ingenio, eiusq́;eiusque imbecillitati conniuere. Fateor equidẽequidem ingenuè ecclesiastica sacerdotia iniquissimè esse distributa. Quare alij abundant, neque citra scandalum pompis ac rerũrerum luxurie exuberant, alij verò esuriunt: tamẽtamen si ad normam diuini iuris pro qualitate & dignitate personarum eiusmodi fierent distributiones, constaret liquidò sanctionem ecclesiasticam de decimarum quota non esse superfluam, sed æquissimam. Atq;Atque hac ratione in primitiua ecclesia vbi synceriùs colebatur fides, multi de sua substantia ecclesias locupletabant. ¶ Accedit huc quòd decimæ
Tertia ratio
non ita exactè vbiq;vbique exoluuntur, sed multis in locis exiliores: suntq́;suntque cœnobia multa atq;atque hospitalia illarum fructibus fundata. Supra hæc & ingruente aliqua ecclesiæ calamitate necessarij sunt ampliores sumptus: qua ratione & regibus adiudicatus iam est bonus decimarum cumulus. Hæc igitur cuncta ecclesia maturè prospexit, dum decimas edixit. ¶ Haud ergo ad iustificandum hanc legem est ad id suffugere opùs, quòd clerici de iustitia teneantur sua bona eleemosynis dispendere. Quare meditatissimè D. Tho. hanc rationem inter probandum conclusionem tertiam non commemorauit, sed illarum tantùm meminit quòd noster populus iustior esse debet antiquo, nostriq́;nostrique sacerdotes amplioris dignitatis. At verò quia lex misericordiæ perstrictiùs clericos cogit, subdit idẽidem sanctus Doctor bis aut ter in hac quæstione quòd decimæ dantur sacerdotibus vt sint in pauperes effusiùs benigni. ¶ Et quò potissi
Postrema.
mum propositi nostri argumentum in calce ponamus, arguitur tandem. Quota decimarum nihil aliud est quàm moderatio & specificatio naturalis iuris: ius autem naturæ in hoc tantum decimas imperat, vt sint ministris ecclesiæ in alimentum & stipendium: ergo quota de rigore iustitiæ ad hoc præcisè instituta est, non in vsus pauperum. Nam & CaietañCaietan. ipse in præsentiarum concedit quòd decimæ quantum ad ius naturæ in victũvictum tantùm debentur ministris: sed ius eleemosynarũeleemosynarum est, inquit, vt auctiores eisdẽeisdem sacerdotibus pro pauperibus tribuāturtribuantur. At verò nescio cur esset cogẽduscogendus populus vt eleemosynas pauperũpauperum sacerdotibus cōcrederetconcrederet. De hoc autẽautem infrà loco citato. ¶ Igitur nemo debuisset propter illāillam excogitatam proportionem quòd clerus non sit quinquagesima | pars populi in hanc descendere sententiam, quòd Clerici teneāturteneantur de iustitia sub pœna restitutionis sua stipendia pauperibus impertiri. Nam res tanti momenti absq;absque ecclesiæ expresso decreto certè non est affirmanda. Dixerim excogitatam proportionem: nam vt summatim cuncta cōplectarcomplectar, si experientiam, qua moralis scientia nititur, consulas, nulla est ciuitas aut insigne opidum vbi non multò plures reperias ditiores quàm sint sacerdotes. FictitiũFictitium ergo est dicere quòd habeāthabeant ipsi quinquagintanouem decimas: & singuli in reliquo populo nouem.
PRimum igitur argumentũargumentum satis superq́;superque
discussum est atq;atque dilutum. Ad secũdumsecundum verò respondetur, decimarum præceptum, qua parte naturale est & morale, illic esse à Christo designatũdesignatum: vbi Luc. 10. ait dignum esse operarium mercede sua: locupletiùs autem. 1. ad Corinth. 9. ab Apostolo inculcatũinculcatum: vbi tam multis naturaliũnaturalium ciuiliumq́;ciuiliumque exemplis constituit vt qui altario seruit de altario viuat. Sed quantum ad quotam, cōmissumcommissum fuit ecclesiæ iudicio & sententiæ. ¶ Ad ter
Ad tertium argumentũargumentum .
tium respondetur, ante tempus antiquæ legis ab Adam vsq;vsque semper viguisse idem mādatummandatum quatenùs naturale est. Fuerunt enim semper in quacunq;quacunque repub. bene instituta sacerdotes qui feruntur fuisse primogeniti. At verò quia non erant certo numero decreti, quotāquotam vnaquæq́;vnaquæque respub. suo arbitrio instituebat, vel aliunde suis prouidebat sacerdotibus. AbrahāAbraham autem, vt legitur GeñGen. 14. prophetico instinctu decimas obtulit Melchisedec: qui, teste Paulo, figuram nostri sacerdotij præferebat. Et eodem fortè spiritu Iacob easdem non certis sacerdotibus, sed Deo vouit. ¶ Ad quartum respondetur quod
Ad quartum argumentũargumentum .
cùm in illo quondam populo tam frequentia iterarentur sacrificia, necesse habebant præter decimas Leuitis soluendas, secundas etiam ad sacrificia offerenda reseruare. Quæ nobis quibus iam illæ victimæ cessârunt, non imperantur. Tertium verò decimarum genus quæ cum pauperibus diuidundæ erant, in noua lege mandato misericordiæ augetur: quo nos identidem Christus admonuit vt essemus in pauperes profusi. Ait enim Lucæ. 11. Quod superest, date eleemosynam. Addit autem D. Thomas, & decimas quæ ministris ecclesiæ dantur per eosdem deberi in vsus pauperum dispensari. Quod non intellexisse de præcepto iustitiæ sed misericordiæ, inde constat, quòd hoc cum altero præcepto eleemosynarum adiunxit. ¶ Postre
mo verò argumento illa tangitur dubitatio, vtrùm per desuetudinem abrogari ius possit decimarum: quę ex altera pendet, An decimæ sint de iure diuino. Et quidem nonnulli interpretũinterpretum canonici iuris super cap. in aliquibus. de decimis. censent omnino esse de iure diuino, etiam quantũquantum ad quotam: nam postquàm illic dicitur decimas cum integritate esse soluendas, subditur: quia debentur ex lege diuina, vel ex loci consuetudine approbata. Et cap. Parœcianos. eodem titulo, legitur decimas non ab homine, sed ab ipso Domino esse institutas. & cap. tua nobis. suprà citato: & cap. Reuertimini. extrà, de decimis. idem apparet insinuari. Et quanuis aliorum dicta doctorum glossari possint quòd intelligant de decimis quantum ad substantiam, Hostiensis tamen in sua Summa, titu
Hostiensis.
lo de decim. §. 7. expressè sustentat etiāetiam quotāquotam esse de iure diuino: dicens tum illud quotæ præceptum fuisse morale, tum legem illāillam non prorsus cessasse: plurimis id inculcans authoritatibus: subsannansq́ue adeò Raimundum & Theologos contrà sentientes. At verò non est res quæ in controuersiam venire possit: cùm planissimum sit, decimarũdecimarum quotam in lege veteri iudiciale fuisse præceptum: non morale. Quod Hostiensis nunꝗ̈nunquam negasset, si suę fuisset facultatis rationem discriminis nosse inter morale præceptum & iudiciale. Morale enim (vt sæpe dictum est)
Reprobatur proxima sententia.
conclusio est principiorum naturalium: ex quibus quanuis eliciatur alendos esse ecclesiæ ministros, quod ad decimarum genus & substantiam attinet: tamen quòd hæc aut illa fructuum quota contribuatur, nulla lex naturæ præcipit, sed quòd id tantùm tribuatur quantum eisdem sufficit. Sed glossa quāquam Paulino verbo ad Hebræ. 7. assuêre connititur, est annotanda. Ait Paulus: Transacto sacerdotio necesse est vt legis translatio fiat. Cuius sententia est, legem illam cum Christo expirasse: atq;atque adeò illa cessasse legalia. Et respondet ipse non facere illum sensum: quia nullo modo, inquit, cōcedendumconcedendum est legem illam omnino cessasse. Sed sensus est, inquit, ius Leuitarum petendi decimas in Euangelicos sacerdotes transijsse. Vide quàm facerẽtfacerent consultiùs qui Theologiam non profitentur, ab interpretamento scripturæ sacræ calamũcalamum abstinere: neq;neque de diuino naturalive iure tractare: quod ipsis messis aliena est. Cessauit | enim omnino lex illa, vt latissimè lib. 2. commonstrauimus: præter id quod vel lex naturæ retinuit, vel ecclesia sanxit. Quotam ergo hanc certissimum est non esse de iure diuino. Sed si quæ inter Decretales & Canones sacros offendantur verba, quibus decimæ diuino iuri tribuantur, vel intelligenda sunt quantum ad substantiam: vel si de quota habeatur sermo, glossandus est vt sit de iure diuino exemplariter, hoc est exemplo vetusti iuris constitutæ. ¶ Igitur vtrùm per desue
tudinem aboleri possit decimarum obligatio, D. Thomas negare omnino in præsentiarum videtur: nam respondet in Italia, in illisq́;illisque terris vbi decimæ non soluuntur, ob id solùm incolas à culpa eripi, quòd ecclesię ministri indulgere illis censentur non petendo: sicuti Paulus se fecisse. 1. ad Corinth. 9. testatur. Nam vbi postquàm demonstrauit potestatem habuisse sustentamina ab illis petendi, subdit, non esse vsum eâdem potestate, nè quod offendiculum daret Euangelio Christi. ¶ Est autem responsio hæc D. Thomæ non vsq;vsque adeò clara. Ad cuius igitur intellectum distinguendum est de decimarum desuetudine. Aut enim pensatur quantum ad quotam, aut in totũtotum. Et priori quidem modo forsan quis arbitraretur solam desuetudinem sufficere, vt non debeantur: proptereà quòd quota non est nisi de iure positiuo. Ac perinde censebit D. Thomam intelligere de cessatione in totum. Sed profectò vtrunque est falsum: primũprimum quidem, non vtique propter rationem Hostiensis, atq;atque aliorum qui dicunt quotam esse de iure diuino, sed quia licèt sit de iure pōtificiopontificio, nihilo minùs quia ius illud tum tanta æquitate pollet, tum etiāetiam instar antiqui diuini iuris positum est, nulla contra illud censetur præualere desuetudo quin possit ecclesia, vbi oportuerit, vti iure suo: nisi annuerit, ac dissimulauerit. Et hæc est mens S. Thomę. NoĩeNomine enim decimarum
Mens S. Tho mæ.
quotāquotam intelligit. Et eodẽeodem pacto intelligendus est quotlibet. 2. ar. 8. vbi eodem modo respōdetrespondet. Et quòd de quota loquatur, confirmatur: nam desuetudo decimarum in totum nullatenùs ab ecclesia permitti potest: quandoquidem, vt iam monstratum est, ius existat naturale, & præceptum morale, strictissimeq́;strictissimeque diuinũdiuinum, vt sint ecclesiæ, vbi res celebretur diuina, sacramentaq́;sacramentaque dispensentur ac ministrentur, sacerdotesq́;sacerdotesque adeò & ministri populi sumptibus alantur. Quare super hoc totũtotum ecclesia non habet authoritatem dispensandi: neq;neque ab Spiritu sancto id vnquāvnquam facere permittetur. Id quod & vsus ipse palàm ostẽditostendit: quoniam neq;neque in vllo Italię angulo, neq;neque alibi vspiāvspiam gentium reperitur ChristianorũChristianorum locus vbi non sint sacerdotes, quibus vel prouentus annui stati sint, vel populi stipendia. ¶ At verò contra prius solutionis membrũmembrum
ArgumẽtũArgumentum. Augustinus
existit argumentum, quod, vt ait August. 16. q. 1. canone, decimæ. earũearum pensio tributũtributum est animarũanimarum egentium: & qui eas, inquit, dare noluerint, res alienas inuadũtinuadunt, & pauperes propter illam penuriam fame perempti, ab his qui non soluũtsoluunt occisi sunt. Quare ecclesia non videtur cōtracontra ius pauperũpauperum dissimulare posse. Quòd si dicatur id ob cauendum scandalũscandalum sinere: inde fit cōsequensconsequens, non liberè id facere: quare non soluẽtessoluentes minimè videntur à culpa
Ad argumẽtumargumentum.
excusari. Ad priorem locum argumenti respondetur, illud ius pauperũpauperum non esse iustitię, sed misericordię: non solùm in soluentibus decimas, verùm & in ipsis clericis: & ideo ecclesia potest dissimulare illa via easdem eleemosynas extorquere. Ad posteriorem autẽautem respondetur, quod etiam si id ad cauendum scandalum permittat, & nè detur, vt ait Paulus, impedimentũimpedimentum EuāgelioEuangelio, nihilo minùs subditi excusantur: quia laudabiliter id facit ecclesia, spiritualibus temporalia posthabẽsposthabens. Vbi autem populus animi obstinatione induresceret, nè petenti ecclesiæ obtẽperareobtemperare vellet, tunc culpa non vacaret. Si autem gens aliqua ea lege vellet in ChristianismũChristianismum sua nomina dare, vt decimarũdecimarum tributo nullatenùs oneraretur, respōdetrespondet Caietanus ecclesiam posse ac debere eandem cōditionemconditionem recipere. Quòd si intelligatur quantum ad quotam, verum est. Attamen vt nullo modo tenerentur ministros ecclesiæ alere, profectò ecclesia sinere non posset, nisi aliunde ipsa vnde viuerent prouideret: nam aliâs illa conditio contraria esset naturali diuinoq́;diuinoque iuri in re quæ apud Christianos præcipui est momenti.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm de omnibus teneantur Christiani decimas soluere.
POST decimarum substantiam subsequitur vt earũearum materiam perpendamus. Appa
Primum argumentum.
ret nanq;nanque non de rebus omnibus deberi. Decimarum nāq;namque pensio ex veteri instrumento originẽoriginem duxit: | illic autem nullum personalium pręceptum legitur: nempè earum rerum quę homo propria industria & negotio acquirit: quales sunt mercatio, & militia, & similia. Ergo de istis nullæ debentur decimæ. ¶ Secundò.
Argumen. 2.
De male acquisitis (vt suprà dictum est) nulla fieri potest oblatio: ergo neq;neque decimarum solutio. Nam cùm oblationes propinquiùs ad diuinum cultum accedant, illæ potiùs de omnibus fieri deberent. ¶ Tertiò. Leuitici
Argumen. 3.
vltimo vbi decimarũdecimarum scripta est lex, non nisi defrugibus & arborum pomis ac de animalibus quæ sub virga pastoris transeũttranseunt iubentur: ergo de minutioribus herbis quæ hortorum cultura feruntur non debentur. ¶ Quar
Argumen. 4
tò. Nemo nisi quod in sua est potestate soluere potest: sed non omnes fructus qui de prædijs percipiuntur in domini potestate permanent: nam quædam coloni dominis fundorum pendunt: quædam in mercedem famulis: quædāquædam etiāetiam principibus in tributa. Et sæpe aliqua vel furto vel alia via pereunt: ergo de illis nihil debetur. ¶ In contrarium est legis exemplum, Genes. 28. in Iacob, qui aiebat: Cunctorum quæ dederis mihi decimas offeram tibi. cuncta autem quæ homo habet diuinitùs ei donantur: ergo de omnibus decimæ debentur.
AD quæstionem vnica conclusione respōdeturrespondetur,
Conclusio negatiua.
de vniuersis tam ex terræ prouentibus quàm ex personarum labore partis, si merum ius perpendas, nec consuetudo obstet, debentur decimæ. Probatur. Iudicium
Probatio.
vniuscuiusq;vniuscuiusque rei ex eius proprijs causis radicibusq́;radicibusque sumendum est: natiua autem decimarum radix est, quòd secundùm Apostolum. 1. ad Corinth. 9. spiritualia seminantibus ius competit metendi carnalia. Si nos, inquit, spiritualia seminamus, non mirum est si carnalia vestra metamus: hoc enim est instituti ecclesiastici fundamentum: vniuersa autem quæ homo possidet, carnalium voce comprehenduntur: ergo de vniuersis soluendæ sunt decimæ. ¶ Conclusio quidem præsens multis locis canonici iuris constituta est, vt cap. Tua nobis. de decim. & cap. Reuertimini. 16. q. 1. sed expressiùs canone, decimæ. qui est August. vbi ait de negotio, de militia, de opificio, ac deniq;denique de rebus omnibus soluendas esse decimas. Idemq́;Idemque ait Cœlestinus Papa cap. Non est. extrà, de deci. vbi habetur quòd etiam de venatione debentur. & cap. peruenit. etiam de piscaturis, & de molendinis, &c. & cap. nuntios. additur etiam de apibus. Quapropter celebris esse solet decimarum distinctio, in reales seu prædiades,
ac personales. Reales enim sunt quę de rebus debentur: puta de prædiorũprædiorum fructibus quos terra per solis aërisq́;aërisque clementiāclementiam natura sua progignit. Personales autem quæ ex personarum operis ac negotijs sine terrę ope exercitis soluuntur. ¶ Quicquid autem verita
tis conclusio contineat, ratio tamen D. Thomæ non magna energîa pollere videtur. Colligit enim vniuersalem ex particulari: nempè quòd si ius suppetat clericis metendi carnalia, de cunctis carnalibus debeantur eis stipendia. Respondetur primò rationem hanc
Solutio.
sanctum Thom. adduxisse ad declarandum potiùs defendendumq́;defendendumque ius ecclesiasticum, ꝗ̈quam ad eius necessitatem demonstrandādemonstrandam. Secundò. Cùm ius naturæ, vt suũsuum est, clericis suppetat tempor alia pro spiritualibus metendi, non eousq;eousque ratio ad aliqua temporalia præponderat, quin eadem ferè de omnibus intelligatur. Nam quod afferri contrà solet, ex agrifructibus iustiùs deberi decimas quàm de opificijs, pro eo quòd fructus illos Deus naturæ author creat: opificia verò aliaq́;aliaque negotia ad humanam industriam attineant, licèt quandam præ se ferat probabilitatem, non tamen necessitatem. Quoniam & in agricultura industria adhibetur, & in negotijs non deest naturalis Dei concursus. Eò potissimũpotissimum quòd decimarũdecimarum obligatio, si quæ dicta sunt respicias, non in illo naturali Dei beneficio fundatur, sed in eo potiùs quòd populus ministros ecclesiæ sustentare tenetur, à quibus sacramenta suscipit. Et ideo quia sunt plurimi qui non agriculturam, sed aliam artem exercent, ijdemq́;ijdemque pariter sint sacramentorũsacramentorum participes, non est quòd ab exactione tributi ecclesiastici excipiantur. Quare verbum Pauli quo carnalia nominat, vniuersalem videtur sensum auribus exhibere. ¶ His tamẽtamen
Dubitatio.
nihil obstātibusobstantibus sciscitaretur quispiāquispiam vtrùm desuetudo, legitima esse posset præscriptionis causa super personales decimas, nè soluātursoluantur. Sciscitaretur inquam propter Hostien
Hostiensis sententia.
sem in sua Summa, loco citato, atq;atque alios iuris interpretes super cap. In aliquibus. de decim. Qui porrò inter decimales personalesq́;personalesque decimas sic dijudicant, vt contra istas inolere posse credant præscriptionem: cōtracontra illas verò non item. Quorum fundamentum est
illas esse de iure diuino: has verò minimè: quippe cùm loco citato Leuitici vltimo non | nisi de frugibus, & arborum pomis, & animalibus indicantur decimæ. At verò iam satis de hac re contra istos depugnatum est. Illud nanq;nanque ius antiquũantiquum quod iudiciale erat, iam quantum ad illius legis vim expirauit: ob idq́;idque non est tantum discrimen inter has species meditandum. Neq;Neque quantum ad huiusmodi præscriptionem sanctus Thomas inter eas distinguit. Igitur, vt in calce proxi
Solutio autoris.
mi articuli dicebamus, siue prædiales siue personales decimas existimes, nulla desuetudo aut præscriptio obtinere contra ecclesiam vllo tempore potest, quo minùs dum ad alendos ecclesiæ ministros nulla alia pateret via, posset siue ex fundis siue ex personis tributa imperare, quæ eidem muneri honestè sufficeret. Porrò cùm dissimulare non posset quin erigantur templa, addicanturq́;addicanturque illis ministri. Hoc autem nihilo minùs discriminis non est diffitendum quòd iustiùs paratiusq́;paratiusque alio ex terræ prouentibus, quàm ex opificijs ac negotijs decimæ exiguntur: eò quòd fructus illi magis sunt naturales. Quo circà si satis suppetũtsuppetunt, pręscribi cōtracontra personales potest: hoc est: nisi consuetudo soluendi illas vigeat, dignum non est vt exigantur. Quapropter quòd à seruitoribus de sua mer
cede decimæ exigantur: nisi mos omni memoria vetustior ad id cogat, nulla apparet æquitas. Ac multò minor ab agricolarum famulis, quibus ex decimato aceruo merces soluitur: vt ex Diuo Tho. in solutione quarti colligitur. Sententia enim August. quòd ex negotio & militia soluuntur decimæ, illic forsan suam retinet vim, vbi prædiales non sunt adeò vberes ac pingues. Quare in Hispania ex opificum negotiatorumq́;negotiatorumque lucris nullus est vsus soluendi decimas. ¶ Vtrùm verò agricola ex aceruo ante decimationem operas suas & sumptus, aut saltẽsaltem semina excipere possit, non video cur dubitetur, neq;neque de hoc ratio permittit consuetudinem valere: adeò id certum est non licêre, vt cauetur cap. Non est. & cap. Tua nobis. & cap. Pastoralis. Quoniam existimandum in præsentia est genus quoddam societatis inter hominem & Deum. Homo enim semina sua laboresq́;laboresque & sumptus ponit: exponitq́;exponitque Deo confisus periculo. Cùm ergo Deus sua benignitate cumulatam frugem conferat, satis est si homo pro suo periculo nouem retentis partibus decimam Deo reddat.
AD primum igitur argumentum respon
Ad primum argumentũargumentum .
detur. In veteri populo rationem ob id poposcisse vt personales decimæ non exigerentur, quòd singulæ vndecim tribus suas habebant prædiorum sortes quarum decimæ satis erāterant tribui Leui, quæ sorte carebat. Eò potissimùm quòd Leuitæ ab alijs opificijs negotijsq́;negotijsque sæcularibus non arcebantur: ob idq́;idque iniquum erat, vt ex similibus artificijs ab alijs corraderẽtcorraderent. Secùs autem in Christiana familia, vt dictum est: vbi neq;neque cuncti possessiones habent ex quibus decimas soluant, neq;neque clerici implicare se debent mundi negotijs, vt. 2. ad Timoth. 2. admonet Paulus. ¶ Ad secundum respondetur, male acquisi
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
ta in duplici esse ordine. QuædāQuædam enim sunt quorum acquisitio iniusta est & iniuriosa: vt furtũfurtum, & rapina, ac perinde vsura. Et hæc quia in integrum veris dominis restituenda sunt, decimari non possunt. Secùs de arborum fructibus quæ vsuraria pecunia empta fuerint: nam illi, vt lib. 6. ostensum est, nulli sunt restitutioni subiecti: sicut neque lucra eiusdem vsurariæ pecuniæ. Alia verò dicuntur male acquisita: non quòd acquisitio iniuriosa iniustáue sit, verùm quòd turpi causa comparentur. Vt sunt meretricum, histrionum, aliorumq́;aliorumque id genus lucra. Et istorum, inquit sanctus Thomas, decimæ debentur. Loquebatur tamen secundùm sui temporis regionisq́;regionisque morem, vbi Augustini sententia ad plenum in vsu erat. Iam verò modò nullibi, quod audierim, eiusmodi perstat decimarum obseruatio. ¶ Ad tertiũtertium respondetur,
Ad tertium argumentũargumentum .
quòd cùm decimæ in sortem LeuitarũLeuitarum olim penderentur, debebant honestè & absq;absque sordibus exigi: ad sordes autem attinet, vt. 4. Ethico. cap. de liberalitate, author est Arist.
Aristo.
minimorum esse hominem exactorem: non erat Leuitis cōgruenscongruens ex minutis holeribus exigere decimas. Sed Pharisæi qui iustitiæ splendorem præ reliquo populo ambiebātambiebant, de illis etiam decimas persoluebant. Nec verò Redemptor de hoc illos obiurgauit quòd mentham, anethum, & rutam decimarent, sed quòd illa pluris quàm maiora præcepta æstimabant. Imò quadantenùs commendauit, cùm subiungit: Hæc oportet facere, sed alia non omittere. vbi non tam præcepto ꝗ̈quam consilio eiusmodi decimationem attribuit. Sub lege autem Euangelica immemorialis consuetudo obseruanda est. Imò vbi alię frugum viniq́;vinique decimæ malignè prouenirẽtprouenirent, exigi de nouo possent hortorum decimæ: vt re|vera, extrà, de decimis, cap. non est. exiguntur. Præsertim de illis hortis quorum diuenditis holeribus hortulani viuũtviuunt. Nam de exiguis priuatis sicuti de diminutissimis holeribus non sunt exigendæ: vt notatur ex cap. ex multiplici. extrà, de decimis. ¶ Ad quar
Ad quartum argumentũargumentum .
tum deniq;denique respondetur, quod si granum agricolæ ante decimationem sublatum est, tunc decimas, nisi culpata sua negligentia furtum accideret, non debet. Idem profectò arbitror si vel fruges vel iam excussus grani aceruus alluuione aliqua in area perierit. Si enim graui sua culpa diu illud reliquit in area, profectò non esset à decimarum debito immunis. Secùs si esset à culpa liber: nam quanto tempore sub dio est granum, sacerdotibus etiam periclitatur. Postꝗ̈Postquam verò in horrea conditum est, iam inde dominus est decimarũdecimarum debitor: quacunq;quacunque strage aut calamitate dispereat. At qui granum aut vinum non decimatum vendit, manifestum est reum teneri soluendi decimam. Quin verò & emptor si sciuerit, nihilo minùs obligat̃obligatur ecclesiæ quousq;quousque venditor restituat. ¶ Cæterùm notan
Documentũ.
dum est quod cùm decimæ ex rebus diuino munere partis soluantur, nulli subduntur aut mercedi aut tributo: ob idq́;idque agricola, neque famulorũfamulorum mercedem, neq;neque regis tributũtributum excipere ab aceruo potest, anteꝗ̈antequam totius decimādecimam exoluat. Et arbitror nomine tributi cōprehenderecomprehendere D. Tho. etiam pensionem quam colonus alieni fundi domino soluit. Itaq́;Itaque si rigorem legis spectes, agricola qui fundum colit, siue proprium, siue alienum quod ad culturam conduxit, tenetur in integrum de decimis: nisi aliter inter eundem colonum ac fundi dominum fuerit conuentum. Quare si dominus non soluit, ecclesia conuenire colonum potest. ¶ Hinc superiùs colligebamus, mercenariũmercenarium qui ex decimatis mercedẽmercedem recipit, nullam inde aliam debere decimam. Ac perinde & de fundi domino idẽidem colligendum apparet ex suis prouentibus quos colonus post decimationem ei soluit.
ARTICVLVS. III.

ARTICVLVS. III.

Vtrùm decimæ solis clericis debeantur.
POST decimarum materiāmateriam sequitur de personis quibus iure & more debentur. Arguit̃Arguitur enim quod non debeantur clericis: cuius contrarium ex superioribus colligitur. Deci
Primum argumentum.
mæ antiquis Leuitis addicebantur, vt ex Numero. 18. iam sępe citatum est: eò quod sorte promissæ terræ carebātcarebant: in nostra verò Christiana familia clerici patrimonia nonnunꝗ̈nonnunquam habent, & præter decimas oblationes recipiũtrecipiunt & primitias: suꝑflueresuperfluere ergo illis vidẽturvidentur decimæ. ¶ SecũdòSecundo. Si clericis iure decimæ
Argumen. 2.
deberẽturdeberentur, fieret inde sæpenumerò cōsequensconsequens soluendi perplexitas. Nam vsu venire potest vt incola vnius parœciæ fundos alterius colat, aut fundos in alia habeat quos illius parœciano colẽdoscolendos locat. Contingit etiāetiam & pastorem eodẽeodem anno in pascuis vnius episcopatus aut parœciæ gregẽgregem suũsuum pascere: partim verò in pascuis alterius: vel forsan ipse moratur in vna, & ouile habet in alia. Quare perplexi istiusmodi hoĩeshomines essent cuínācuinam ecclesiæ deberẽtdeberent decimas. ¶ Tertiò. Consuetudo sæpenu
Argumen. 3.
merò habet vt sęculares laici decimas in feudũfeudum possideant: & nōnullisnonnullis etiāetiam monachis cōferunturconferuntur: non ergo solis debentur clericis. ¶ In contrarium est quòd, vt Numero. 18. legitur, solis Leuitis adiudicabantur: quibus in nostra succedunt clerici.
AD quæstionẽquæstionem distinctione pręmissa dua
bus cōclusionibusconclusionibus respondet̃respondetur. Duo nāq;namque in decimis est cōsiderareconsiderare: & ius illas petendi, & res ipsas. Prior ergo cōclusioconclusio est. Ius petendi decimas clericis dũtaxatdumtaxat merito suo cōpetitcompetit. Probatur. Ius spirituale solis cōgruitcongruit clericis: vtpote qui spiritualiũspiritualium sunt administratores: ius autẽautem hoc est spirituale, secundũsecundum illud Pauli, Cùm spiritualia seminemꝰseminemus, nihil mirum si carnalia vestra metamus: ergo ius hoc proprium est clericorũclericorum. Posterior cōclusioconclusio.
Postrema cōclusioconclusio.
Res ipsæ quæ hoc iure clericis obueniũtobueniunt, nihil vetat quo minùs eorũeorum cōcessioneconcessione in ius laicorũlaicorum demigrẽtdemigrent. Probatur: quia res eiusmo
Ratio conclusionis.
di, vt frumentũfrumentum & vinũvinum, non sunt spirituales. ¶ Hîc primùm omniũomnium cōsideratèconsideratè discernito inter ius petendi & res ipsas. Alio qui falli potespotest. Enimuerò feudatarius, imò verò reges & principes quibus pars decimarũdecimarum adiudicata est, non solũsolum decimas possidẽtpossident, verũverum ius videntur habere petendi: atq;atque adeò cùm sęculares ipsi sint, ius habere vident̃videntur spũalespirituale. Hęc autẽautem fallacia diluit̃diluitur, si in præsentiarũpræsentiarum noĩenomine iuris petẽdipetendi facultatẽfacultatem prorsus intelligas petẽdipetendi à parœcianis decimas, tanꝗ̈tanquam propriũproprium stipẽdiũstipendium pro spũalispirituali officio: hoc enim ius in sola existit ecclesia, eiusq́;eiusque ministris qui spũaliaspiritualia dispẽsantdispensant. Feudatarius autẽautem non nisi eiusdẽeiusdem ecclesiæ noĩenomine easdẽeasdem petit decimas. Et pariter Rex & sæcularis Princeps ex priuilegio & concessione eiusdẽeiusdem | ecclesiæ. Et habere tale priuilegium non est habere ius petendi pro proprio spirituali officio, sed rebus frui: vel quia res ipsas ab ecclesia redemerunt: vel aliud ei impenderũtimpenderunt obsequium, seu infideles debellandi, seu aliud simile, ob cuius respectum meritò tali premio donati sunt. ¶ Caietanus in præsentiarum
Caietani assertio.
in sua persistens sententia quam anteà retulimus: nempe solis clericis curam animarum gerentibus deberi decimas, ait ius hoc petendi duo simul prærequiri: nempè & altaris ministerium, videlicet sacramentorũsacramentorum administrationem, & prætereà spiritualium seminationem: hoc est Euangelij prędicationem, quorum vtrunq;vtrunque per se personę incumbat. Quare alij clerici aliter altari seruiẽtesseruientes & monachi, quibus accidentariè & non ex proprio munere cōuenitconuenit prædicare, eodem iure ceu proprio non funguntur. At verò iam suprà
Refutatur Caietanus.
diximus non solùm decimas ob sacramentorum administrationem deberi, verùm & ob alia altaris obseꝗaobsequia: puta cātarecantare, vt canonici, & ipsi sacrosancto sacrificio altaris administrare: quod diaconorum munus est: idemq́;idemque spirituale. Imò & Leuitis olim decimæ propter templi ministerium cōferebanturconferebantur: cùm neq;neque in ipsis, neq;neque verò tunc in sacerdotibus quicquam esset propriè spirituale. Tametsi omnino fatendum sit curatorũcuratorum munus functionum spiritualium apicem tenere: cuius subinde causa potissimũpotissimum debentur decimæ. Nihilo minùs & canonici, & archidiaconi, atq;atque id genus cęteri, non sunt negandi suo gradu & ordine ius idem participare. Sacerdotes verò mercenarij qui nulli sunt addicti particulari ecclesiæ, sicut neq;neque monachi, eodem iure non funguntur nisi ex priuilegio. ¶ Atqui ex hoc documẽtodocumento & discrimine in
ter ius petẽdipetendi & res ipsas eodem iure acquisitas possidẽdipossidendi, elicienda est regula ad perpendendũperpendum qúęnāquęnam sacerdotia ecclesiasticęq́;ecclesiasticęque præbendæ sint spũalesspirituales: quod quidẽquidem fundamentum est & basis disputationis de simonia, quam sumus quæstione proxima ingressuri. Illa enim præbenda quæ spirituali muneri annexa est, censetur spiritualis. Munus autem spirituale non solùm est sacramentorũsacramentorum administratio animarumq́;animarumque cura, verùm & alia nonnulla ecclesiæ munia. Cuius contrariũcontrarium miror quisnam possit asserere. Aliâs canonicatus & alia peregrina sacerdotia ad ecclesiarum seruitium instituta, non essent spiritualia: ac perinde neque simoniæ materia: quod concedere error esset.
AD primum igitur argumentum sanctus
Ad primum argumentũargumentum .
Thomas respondet, quòd Leuitis non dabantur decimę vt ex illis eleemosynas prę reliquo populo facerent: nam aliud decimarum genus in hanc pietatem decretum erat. In noua autem lege decimæ non solùm in clericorum victum, sed & in eleemosynarum vbertatẽvbertatem pro egenis cōferunturconferuntur: & ideo licèt præter decimas alias clerici possessiones habeant, siue patrimoniales, siue quas populi benignitas & pietas ecclesiæ contulit, quas Leuitę non habebant: non ideo decimarum solutio redundat. Vtrùm autem S. Thomas hoc quod de clericorum eleemosynis affirmat ad iustitiæ rigorem pertineat, ita vt negligentes ad restitutionem teneantur, an verò ad singulare misericordiæ officium, libr. proximo examinabitur. Interim tamen non arbitror de rigore iustitiæ loqui, sed de misericordia ad quam clerici nostri præ Leuitis obligantur: cùm vxoria onera non sustineātsustineant: atq;atque adeò plus illis redundet. ¶ Ad secun
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
dum respondetur, personales decimas illi ecclesiæ deberi cuius quisq;quisque parœcianus est: vt habetur extrà, de deci. cap. Ad Apostolicæ. prædiales autem, si rerum naturānaturam nudè perpendas, eidem videntur ecclesiæ deberi, vbi prędia iacent. Nihilo minùs ecclesia mauult se ad consuetudinem referre: vt patet eodem cap. & cap. Cùm sint homines. extrà, de decim. itaq́;itaque si agricultor est in vna parœcia, colit autem terras alterius, præcipitur inolita consuetudo obseruari. Nam vtraq;vtraque ecclesia potest ius suũsuum allegare. Altera scilicet quòd personæ sacramenta dispensat: altera verò quòd in suo territorio prædia iaceant. Quare multis in locis solent tunc decimæ diuidi. ¶ Pari modo si nobilis ciuis qui ciuitatis parœciāparœciam incolit fundos in aliquo castro aut pago possideat, quos illic colendos locat, ratio videtur deposcere, imò vt plurimùm vsus habet, vt decimæ diuidantur: vbi autem præscripta consuetudo aliud iusserit, sequenda est. Idem Diuus Thomas de pastore respondet, qui verno tempore gregem habet in vna parœcia, hyemali verò in alia: vt scilicet pro rata vtrique pendat ecclesiæ. Est tamen alicubi in vsu vt vbi fœtura gregis tollitur, nẽpenempe vbi vel tondetur, vel partus ædit, illic sit decimandum. At verò sanctus Thomas contrarium hîc videtur sentire: dicens quòd quia ex pascuis fructus gregis proueniunt, potiùs vbi sunt pascua decimandum est, quàm vbi ouile locatur. Hæc omnia adno|tanda sunt, non ad euellendas inueteratas consuetudines, sed ad sciendum vbi manifesta consuetudo non viget, quínam sint secundùm rationem eligendi. ¶ Ad tertium
Ad tertium argumentũargumentum .
deniq;denique respondetur, quòd sicut res nomine decimæ partas possunt clerici diuendere, & quomodocunq;quomodocunque distrahere, ita possunt & laicis facultatem facere, vt dandas in futurum decimas accipiant, vel ecclesiæ reseruato censu, vel in subuentionem pauperum: sicut pontificio priuilegio decimæ hospitalibus & monasterijs annectuntur. ¶ Quibusdam autem religiosis, inquit Diuus Thomas, cura solet adiungi animarũanimarum, atque adeò decerni decimæ. De hac autem re pro vtrâq;vtraque parte suasiuæ rationes existunt, vtrùm videlicet congruat sacerdotia cum curis animarum monasterijs annecti: nam ex vna parte videntur monachi solertiùs ac vigilantiùs posse gregi prospicere: ex altera verò propinquius Euangelio videtur vt proprius parœcius sit in sua parœcia: qui cum suis subditis conuersetur, eos deniq;denique consilijs, ope, & eleemosynarum largitate iuuet. Cùm tamẽtamen monachi non nisi per vicarium rem administrare possint. Et certè hæc ratio apud me
semper inualuit. Mitto antiquitatem Benedictinorum ac Cistertiensium, in quam non est oblatrandum: sed tamen hac ætate vix huiusmodi faciendis annexionibus suffragari possem.

ARTICVLVS. IIII.

Vtrùm clerici etiam ipsi decimis soluendis sint astricti.
POST substantiāsubstantiam materiamq́;materiamque decimarũdecimarum, atq;atque eorum cognitionem quibus debentur, subsequitur tandem vt videamus quínam mortalium illas debeātdebeant. Et primùm quòd ipsi etiam clerici sint decimarum debitores, arguitur. Ius commu
Primum argumentum.
ne est vt parœcialis ecclesia de cunctis prædijs quæ intra suum territorium iacent decimas percipiat. Contingere autem assolet vt clerici possessiones etiam habeant, easdemq́;easdemque vel in sua parœcia, vel fortè in aliena. Et similiter quòd patrimonium vnius ecclesiæ in alterius territorio situm sit: in huiusmodi ergo casibus clerici, quin & ipsa ecclesia decimas debere videntur. ¶ Secundò argui
Argumen. 2.
tur. Religiosi inter clericos nominantur: & tamen decimas ratione prædiorum debent ecclesijs in quorum sunt territorio: vt patet in cap. dilecti. & cap. licet. de decim. ¶ Ter
Argumen. 3.
tiò. Numero. 18. Leuitæ præcipiuntur summo sacerdoti decimas decimarum soluere: ergo eâdem ratione clerici Leuitis succedentes, easdem Pontifici Maximo debent. ¶ Quartò. Decimæ non solùm, vt dictum
Argumen. 4
est, in sustentationem clericorũclericorum soluuntur, verùm & in pauperum subuentionem: ergo si clerici à decimarum solutione essent exempti, pariter essent & pauperes: hoc autem falsum est: ergo neque illud est verum.
¶ In contrarium autem est cap. secundum de decim. vbi ait Paschalis Papa: Nouum genus exactionis vt clerici à clericis decimas exigant.
AD quæstionem duabus conclusionibus respondetur. Vna est. Clerici in quan
Prima conclusio.
tum clerici, hoc est, in quantum de decimis, quas pro suo spirituali munere recipiunt, & de ecclesiæ fundis, quorum fructibus clericali iure viuunt, nullas tenentur soluere decimas. ¶ Altera. Clerici non quatenus cle
Secunda conclusio.
rici, sed qua ratione sæculari iure, vel hæreditario, vel emptionis, vel quouis alio terras possident sæculares, decimarum sunt debitores: videlicet ex fructibus qui inde sibi proueniunt. Probantur ambæ simul con
Suadetur vtravtraque cōcluconclu.
clusiones. Neutiquam idem esse potest fundamentum & ratio quidpiam dandi ac recipiendi. Est enim contra naturam vt idem sit agendi patiendiq́ue principium. Ignis quippe quatenus calefactiuus est, non est calefactibilis: clerici autem propter spiritualem functionem ius habent recipiendi decimas, ac perinde fructus prædiorum quę ecclesia possidet: ergo eâdem ratione nihil debent decimarum refundere. At verò nihil obstat quo minùs in eâdem persona diuersa sint principia, alterum agendi, alterum verò patiendi. Sicuti aqua quatenus frigida, infrigidat: & quatenus materialis, calefit. Pariter ergo in clerico non obstante spirituali principio recipiendi decimas inueniri potest spiritualis possessio, ex qua easdem debeat. ¶ Conclusiones receptissimæ iure sunt: de quibus ideò nihil restat dubitandum, nisi quòd contra tenorem secundæ conclusionis aliquibus cōcessaconcessa extant priuilegia. Cistertiensibus nanq;nanque & ho|spitalarijs concessit Alexander Tertius vt de prædijs quæ quomodocunq;quomodocunque possiderent, si proprijs manuũmanuum laboribus illa colerẽtcolerent, decimas non soluerent. Idemq́;Idemque cōcessitconcessit Adrianus, vt patet cap. Ex parte. extrà, de decim. & intelligebatur etiam si illa colerent per suos famulos. Quare cæterorum nulli, siue clerici, siue monachi eximuntur, quin illas debeant etiam si ipsi arua sua colant. Nisi simili eximuntur priuilegio. Dum autem terras easdem colonis locant, multò minùs dubium est quin eiusmodi decimarum sint debitores: vt illic habetur cap. Licet. & subsequenti, Ad audientiam. Quanuis & super his consulenda sit etiāetiam consuetudo. ¶ At verò postquàm de personis hîc loquimur quæ ad decimarum pensionem tenentur, quæritur vtrùm non modò Christiani, verùm infide
Quæstio.
les, ad ecclesiasticas decimas teneantur. Ecclesiasticas inquam: quoniam quod in iure naturæ quæcunq;quæcunque respub. veridica Dei cognitione illustrata, teneretur suo more eidẽeidem sacrificare Deo, atq;atque ad id muneris magistratus instituere, alia est ratio. TenebāturTenebatur enim, vt ex superioribus colligitur. Sciscitamur hanc autem quæstionem propter non nullos iurisperitorum ac potissimùm propter Pa
Panormitani opinio.
normitanum, qui super capitulo, de terris. extrà, de decim. affirmatiuè quæstionem decîdit. Iubentur enim in præfato cap. Iudæi de illis quas colunt terris decimas persoluere: & cap. quanto. de vsuris. perinde coguntur de domibus ac possessionibus quæ antequàm in eorum venirent dominium eidem oneri subdebantur, decimas reddere. Ex his ergo Panormitanus, Odoardum sequutus, infert omnes infideles vbicunq;vbicunque gentiũgentium vitam degant, iure compelli posse si factu esset possibile, vt decimas soluerent. Neque verò tantùm prædiales, verùm & personales. Saltem, inquit, tenetur ad id Iudæus, quod Christianus loco suo habitans solueret. Aliâs, inquit, ecclesia defraudaretur. Imò ait dum ad ChristianismũChristianismum accedunt, posse cogi vt quas in infidelitate agentes reddere renuerunt, persoluant. ¶ At verò siue textus consulas,
siue diuinum ius, siue naturalem rationem, nulla probabilitate, vt cum venia tanti doctoris dixerim, huiusmodi opinio fulcitur. Primùm enim de iure diuino nullum est dubium: non solùm quòd, vt sæpe diximus, ius vetus de quota iudiciale erat, iamq́;iamque adeò antiquatum est, verùm etiam si in naturali ac morali persistamus. Quoniam decimę antiquitùs solùm in stipendium ministrorum templi, & apud nos pari ratione in alimoniam clericalis ordinis ecclesiæ ministrantium iussæ sunt. Itaq́;Itaque nisi ecclesiæ essent, nulla esset ratio illas exigendi. Cùm ergo infideles non sint in ecclesiæ gremio, neq;neque illis sacerdotes quidpiāquidpiam spirituale dispensent, nullum eis ius suppetit, authore Paulo, petendi ab illis carnalia. Sed ait Panormitanus: Te
Solutio Panormita.
nentur tamen sacramenta suscipere, & in Christianismum nomina sua dare. Ecce quomodò isti ius tractant diuinum. Enimuerò
Replica.
quanuis tota mortalium vniuersitas ad fidem suscipiendam teneatur, tamen quoadusque illam homo profiteatur, neque nostris tenetur legibus, neque nostris prælatis obedire: secundùm verbum Pauli: De his qui foris sunt nihil ad nos. Quemadmodùm qui votum religionis emisit, licèt perstrictus sit religiosus fieri: tamen quousque fuerit professus, ad peculiaria religionis mādatamandata non tenetur. Ecquis enim qui ius diuinum calleat, affirmare ausit Turcas eo delinquere quòd non confitentur sacramento nostro, Eucharistiam non gustant, festa ieiuniaq́ue nostra non seruant? ¶ At verbum
Deceptio Pa normita.
illud suprà citatum, authores huiusmodi opinionis seducit, quod habetur cap. Tua nobis. & cap. Cùm non sit. de decim. Deum scilicet in signum vniuersalis dominij sibi decimas reseruasse. Inde enim colligũtcolligunt quoscunq;quoscunque mortales, cùm omnium sit dominus, easdem debere. At verò si talem sensum verbum illud faceret, pontifices ipsi aut ecclesia eundem nobis alicubi tradidisset: quod nusquānusquam fecit. Et profectò eodem modo colligeretur vniuersos olim mortales decimas etiam debuisse Leuitis. Quod concessu esset absurdum. Sensus ergo legitimus est quòd in signum vniuersalis dominij voluit Deus semper sacrificijs à quacunq;quacunque repub. coli: ac subinde vt sacerdotes sustentarentur. Sed quia Leuitis Mosaici populi illa congruebat sustentationis moderatio, per iudiciale præceptum indixit eidem populo, vt decimam fructuũfructuum eis soluerent. Id quod & ecclesia pro suis sacerdotibus instar illius præcepti imperauit suis subditis. Quo ergo præcepto eos qui eius fidem nunquam amplexi sunt, non comprehendit. Neq;Neque capitulum, de terris. neq;neque capitulum, quanto. quoquo pacto contrà facit. Nam illic peculiariter habetur de Iudęis sermo, qui inter Christianos commorantur, possessionesq́;possessionesque habent, quas | à Christianis vel emerunt, vel aliter receperunt. Et quanuis sermo ad illas quoq;quoque prolataretur terras, quæ nunquam fuissent Christianorum, quod tamen non facilè credam, alia est tamen fortè ratio de Iudæis qui non alia ratione permittendi sunt inter nos viuere, quàm sic, vt ecclesiam suo territorio non defraudent. Attamen quòd infideles terras possidentes, quæ nunꝗ̈nunquam sub nostro fuêre dominio, priusꝗ̈priusquam sint fidem professi cōpellanturcompellantur decimas soluere, non dubito quin antiquis patribus sacrorũsacrorum peritis quàm alienissimum ab Euangelio fuisset existimatũexistimatum. Quo circà sub hoc tituli obtentu ab illis quibus fides prædicatur, non video quomodò possint decimæ exigi: vtrùm verò ratione prædicationis ad concionatorum sustentationem possit aliquid ab illis tributi exigi, ipsi quibus id scire incumbit viderint. Ego nanq;nanque in hoc libro, vt aliâs dixi, nihil de occidentalibus insulanis dicere constitui.
VT ergo ad rem redeamus, Primum ar
Ad primum argumentũargumentum .
gumentum in capite quæstionis obiectum, duas habebat partes. Prior erat de bonis clericorum quæ sæculari titulo possidẽtpossident. Ad quam respondet D. Tho. iuxta tenorem conclusionis secundæ, quòd tenentur illiusmodi fructuũfructuum decimas pendere, etiam si ipsi sint eiusdem ecclesiæ clerici. Huic autem de
ArgumentũArgumentum
cisioni nōnullinonnulli argumentum obmoliuntur ex citato cap. Nouum genus. de decim. vbi habetur, illos clericos qui à clericis spiritualium ministeriorum accipiunt decimas, eisdem debere. Cùm ergo clerici ab alijs clericis eiusdem ecclesiæ non recipiant ministeria, sed simul omnes populo administrent, non est quòd alij alijs decimas debeant. Ad hoc
Solutio.
autem respondetur, verbum illud non esse exclusiuum. Asseritur inquam quòd clerici (& forsan, vt habet glossa, intelligitur de cōiugatisconiugatis) ob id quòd sacramenta suscipiunt decimarum pensioni sint obnoxij. Haud tamen excluditur, quin alia ratione, nempe propter terras quas peculiariter possident, maiores etiam clerici easdem debeātdebeant. Vnde, vt ait S. Thomas, Aliud est aliquid habere vt proprium, ratione cuius debentur decimæ: aliud verò habere cōmunecommune ecclesiasticũecclesiasticum, ratione cuius non debentur. Præter hanc autem solutionem altera est, quod clerici à clericis eiusdem parœcię nonnunꝗ̈nonnunquam sacramenta percipiunt præter Curatum qui non nisi à suo vicario illa suscipit: sed nihilo minùs de suis temporalibus fundis decimas debet. ¶ Posterius membrum eiusdem argumenti ecclesiāecclesiam tangebat, quæ prædia fortè habet in alia parœcia. ad quod contrario modo ꝗ̈quam ad priorẽpriorem partem D. Thomas respōdetrespondet: nempe eiusmo
Solutio sancti Thomæ.
di ecclesiam nullas de suis possessionibus debere decimas. Et ratio est, quod eo ipso quòd fundus sit ecclesiæ, efficitur ecclesiasticus: hoc est, spirituali muneri aut ecclesiasticæ fabricæ mancipatus. ¶ Quòd si quis cōtràcontra in
Replica.
surgat, per hanc legem vsu venire posse vt aliqua ecclesia omnibus prorsus suis decimis expoliaret̃expoliaretur: vt si parœciani sua bona alienis ecclesijs donarent: Placet responsio domini
Solutio Caietani.
CaietañCaietan. quod lex hæc eo temperamento & moderamine condienda est, vt res in tantũtantum detrimentũdetrimentum ecclesiæ non vergat. Quare tunc trāsiretransire deberent fundi cum suo decimarũdecimarum onere. Exemplum extat cap. suggestum. de decim. Nam cùm cuidam ordini indultum priuilegium esset nè decimas solueret, & tanta illis deinceps fieret prædiorum accessio vt aliæ parœciæ magnum damnum acciperent, iussum est vt fieret super hac re cōpositiocompositio. Quare in tali casu clerici clericis per accidẽsaccidens decimarent: id est ratione prædiorum. Neq;Neque obstaret capitulũcapitulum, NouũNouum genus. quippe quod intelligitur nè clerici à clericis in quantum clerici decimas exigant. ¶ Ad secundum
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
respondetur, eos religiosos quibus est animarum cura iniuncta, ius habere recipiendi decimas, non autem illa ratione obligationem soluendi. Reliqui verò de iure communi decimas debent prædiales, nisi vllo sint priuilegio exempti: vt suprà citatum est ex cap. ex parte. de decim. ¶ Ad tertium respondetur
Ad tertium argumentũargumentum .
quòd cùm in veteri testamento Leuitæ quibus decimæ decretæ erant, sub sacerdotum obedientia viuerent, & sacerdotibus non nisi primitiæ obuenirent, congruens fuit Dei præceptum vt decimarum decimam Summo sacerdoti penderent. Qua vtiq;vtique nunc ratione Summus Pontifex iusta ingruente necessitate decimam decimarum à clero exigere valet. Imò verò vtinam vniuersalis eademq́ue perpetua toti clero imponeretur: si tamen illa ratione omnis alia occluderetur in perpetuum via & modus alia commentandi iura, aliasq́ue excogitandi artes sustentandi Apostolicam sedem: quibus Ecclesiasticæ leges non possunt non periculosissimè arietari. ¶ Ad quartum
Ad quartum argumentũargumentum .
denique respondetur, quòd etsi decimæ in subsidium etiam pauperum tribuantur | clericis, qui præcepto misericordiæ ad eleemosynas tenentur erogandas: tamen quia eiusmodi eleemosynæ ipsorũipsorum dispensatione fieri debent, non perinde atq;atque clerici, à decimis exoluendis pauperes eximuntur.

QVAESTIO QVINTA, De peccato Simoniæ in genere. Sanct. Thom. 2. 2. quæst. 100.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm Simonia sit studiosa voluntas emendi vendendi́vendendique aliquid spirituale, vel spirituali annexum.
TERTIA PARS libri præsentis, quam post tractatum de sacrificijs, alterumq́;alterumque de oblationibus, primitijs, ac decimis, polliciti sumus, est de Simonia: de qua disputat D. Thomas. 2. 2. q. 100. Huius ergo tractatus prima quæstio, quæ quintũquintum hîc habet locũlocum, instituitur de simonia in genere: cuius primus articulus definitionem inuestigat: nempe vtrùm simonia sit studiosa volũtasvoluntas emendi aut vendendi aliquid spirituale aut spirituali annexũannexum. Et arguitur à parte negatiua.
Primum argumentum.
Primùm de noĩenomine. Vitium hoc tam in venditione consistit ꝗ̈quam in emptione spiritualium. Simon autem, vt Actuum. 18. videre est, nihil vendere voluit, sed tantùm Spiritum sanctũsanctum emere: non ergo à Simône satis cōgruècongrue nomẽnomen deducitur: sed cōgruentiùscongruentius duceretur à Balaam: qui, vt legitur Numero. 22. Moabitis suas locauit operas vt per donum Dei populo malediceret. QuẽQuem Petrus in sua can. cap. 2. criminis huius reum facit. Et rursùs Iudas apostolus. Vel à Iesi, qui vt legitur. 4. Reg. 5. Naaman donum sanitatis pretio vendidit. Deberent ergo dici Balaamitæ aut Iesitæ, cuius Iesi ad hoc propositũpropositum mentio fit. 1. q. 1. can. qui studet. Imò & Iudas immanius cōmisitcommisit sacrilegiũsacrilegium ChristũChristum autorem omnium spiritualium charismatum vendendo, ꝗ̈quam SimōSimon magus. ¶ Secundò. Multa sunt spiritua
Argumen. 2.
lia bona quę citra simoniæ labem vendi possunt: vt cōsiliaconsilia, vt habetur can. Non licet. 11. q. 3. & pariter artes & naturales scientiæ: ergo illa non est legitima definito. ¶ Tertiò. Simo
Argumen. 3.
nia vt ex registro Gregor. 1. q. 1. can. eos. legitur hęresis est. Tolerabilior enim, inquit, est Macedonij impia hæresis ꝗ̈quam Simoniaci. Illi enim creaturam & seruum Dei patris & filij spiritum sanctum deliberando fatentur: isti verò eundem spiritum sanctum efficiunt seruum suum. Omnis enim dominus quod habet si vult vendit, siue seruũseruum siue aliquid eorum quod possidet. Hæresis autem non in voluntate sed in intellectu est: ergo. ¶ In contrarium sunt verba can. qui studet. 1. q. 1. qui studet donũdonum Dei pretio mercari in sacro ordine nulla ratione de cętero remanere aut reuocari non posse dubiũdubium non est. à verbo nanq;nanque studet, deriuatur studiosa voluntas.
AD quæstionem tribus respōdeturrespondetur cōclusionibusconclusionibus: prima de noĩenomine, secunda de materia: ex quibus tertia colligit̃colligitur, de definitione simoniæ. ¶ Prima ergo est. NomẽNomen vitij huius
Prima conclusio. Prima ratio
à nullo significātiùssignificantius deduci potuit ꝗ̈quam à Simône illo mago cum quo Petro cōtentiocontentio fuit. Primùm quod Balaam & Iesi ad historiāhistoriam veteris testamenti attinent, cuius sacramenta non cōferebantconferebant gratiāgratiam vt nostra, atq;atque adeò non erāterant tanto gradu spiritualia. Secundò quod illi gratias
Secunda ratio.
tantùm gratis datas, vt donũdonum sanitatis & arcendi per maledictionem hostes, quod Moabitæ à Balaam petebant, vendiderũtvendiderunt: Simon autẽautem nihil minùs ꝗ̈quam ipsum spiritũspiritum sanctũsanctum emere voluit. Non quidẽquidem in sua persona, nam talis meditatio insanissima esset, sed eius donũdonum: vt habetur. 1. q. 3. can. Saluator. puta gratũgratum faciẽtemfacientem eius gratiam quæ spiritualiũspiritualium donorum culmen per essentiāessentiam tenet. Tertiò, vt ad pri
Tertia ratio
mum argumentũargumentum respōdeamusrespondeamus, illi tantùm vendiderunt, nihil ementes: Simon autẽautem emere spiritum sanctũsanctum ambiuit, vt venderet. Sic enim habet historia: Cùm vidisset Simon quod per impositionem manus ApostolorũApostolorum daretur Spiritus sanctus (dabatur nāq;namque tunc visibiliter) obtulit eis pecuniāpecuniam dicens: Date mihi hanc potestatẽpotestatem, vt cuicunq;cuicunque imposuero manus accipiat spiritum sanctũsanctum: nempe pretio quo oblatāoblatam posset cum vsuris pecuniāpecuniam reficere: vt habetur eodẽeodem can. Saluator. Iudas autẽautem etsi Christum autorem spiritualis gratiæ vendiderit: cuius eodem can. qui studuit. Greg. ad hoc propositum meminit: tamẽtamen quia ipsum non vendidit tanꝗ̈tanquam donum ementibus vtile, imò vt morte perimendum, non est ab illo nomen huius sacrilegij tractũtractum, sed à Simone co| p. 752gitātecogitante emere ac vẽderevendere SpiritũSpiritum sanctũsanctum, cui oĩaomnia tribuunt̃tribuuntur diuina dona, eundẽq́;eundemque ab apostolis, ecclesiæ secundũsecundum ChristũChristum fundatoribus: quę vtiq;vtique ecclesia hoc propriè inficitur crimine. Itaq́;Itaque sicuti artes à suis primis inuentoribus noĩanomina sortiri cōsueuerũtconsueuerunt, sic & simonia ab eo quod primũprimum eam excogitauit. ¶ Secunda cōclusioconclusio.
Res spũalesspirituales sunt ꝓpriapropria simonię materia, sed non cuiusq́;cuiusque generis. Vbi aĩaduertendũanimaduertendum est quod spũsspiritus idẽidem est quod aĩaliũanimalium halitꝰhalitus, quæ aspirādoaspirando respirādoq́;respirandoque viuũtviuunt: inde autẽautem per similitudinẽsimilitudinem significat quemcunq;quemcunque venti flatũflatum. Sed quia ventus atq;atque spiritus inuisibilia sunt, & ad sensum incorporea, inde translatũtranslatum est nomẽnomen ad cuncta significandũsignificandum quæ corporũcorporum expertia sunt: vt DeũDeum, angelos, & animāanimam: ac perinde accidẽtiaaccidentia spiritualia. Quocircà sunt qui in præsentiarũpræsentiarum duo spũaliũspiritualium genera distinguant: alterum eorũeorum quæ deriuantur ab spiritu creato: alterũq́;alterumque eorũeorum quæ ab increato dimânant. At verò quia etiam naturalia ab increato effluũteffluunt, in quibus, vt illicò patebit, ratio simo
nię non cōstatconstat, accōmodatiùsaccomodatius ad rem secernas alterũalterum genus spiritualiũspiritualium naturale: cuiusmodi sunt intellectus, acquisitæq́;acquisitæque sciẽtiæscientiæ, ac virtutes: alterũalterum verò supernaturaliũsupernaturalium, vt sunt tam gratia gratis data ꝗ̈quam gratũgratum faciens, sacramentaq́;sacramentaque & sibi annexa sacerdotia. Quocircà pleriq;plerique doctorũdoctorum arbitrāturarbitrantur spiritualia vniuersa tam prioris ꝗ̈quam posterioris generis, materiāmateriam esse simoniæ. Qui subinde doctores astruunt, vendere scientias & artes vitium esse simoniæ. Huius opinionis fuêre Altissiodoren. libr. 3.
tracta. 21. coæuusq́;coæusque suus Alexand. Halens. 2. parte. q. 185. mẽbromembro. 3. & est gl. cap. Non licet. 11. q. 3. & fermè doctores canonici iuris: vt est videre apud Syluest. in verbo, doctor. & in verbo, simonia. §. 10. QuinetiāQuinetiam & S. Tho. in. 4 dist. 25. q. 3. ar. 2. Et probatio Altissid. qui hāchanc posteris opinionem propinauit, prima fuit autoritas Prouerb. 23. Noli vendere sapientiāsapientiam, & doctrinādoctrinam,, & intelligentiāintelligentiam. SecũdaSecunda, quia vt August. in lib. de magisterio docet, SpiritꝰSpiritus sanctus est qui interiùs homines edocet sciẽtiasscientias, etiāetiam naturales. Quare qui illa diuendit, dona prophanat Spiritus sancti. Nihilo seciùs contraria opinio absq;absque formidine credi vera potest: nempè quod licet scientias naturales vendere. Haud quidẽquidem per se, vt panem aut pannũpannum, stultũstultum enim hoc esset dictu. Cùm in nullius potestate sit suāsuam in aliũalium traducere scientiāscientiam veluti rem aliāaliam coporeācorpoream. In quo sensu illud legendũlegendum est Prouer. 17. Quid prodest stulto habere pecunias: cum scientiāscientiam emere non possit? Sed loquimur de vẽditionevenditione doctrinę: hoc est quod licet pretio docere, sicuti cōsulereconsulere, &c. In primis em̃enim opinio est quod non caret autoribꝰautoribus: quorũquorum est DurādDurand. ĩin. 4. d. 25. q. 3. & Palud.
ibidẽibidem. q. 5. & Adrian. qͦlibquodlib. 9. & ex antiquioribus Armacha. lib. 10. c. 8. & Richar. in. 4. d. 25. Imò & S. Tho. 2. 2. q. 100. ar. 3. ad tertiũtertium, ab eâdẽeadem opinione non abhorret: vt infrà eodẽeodem loco videbimꝰvidebimus. Sed quando nullũnullum haberet patronũpatronum, ratio ei satis patrocinatur: loquimur em̃enim de sciẽtijsscientijs naturalibꝰnaturalibus. PrimũPrimum igit̃igitur arguit̃arguitur. VitiũVitium simoniæ quale sit, ex EuāgelioEuangelio venit vestigandũvestigandum: at verò Matth. 10. vbi Christus gratiarũgratiarum dona Apostolis contulit, quæ plebi cōmunicarẽtcommunicarent. Infirmos, inquit, curate, mortuos suscitate, leprosos mũdatemundate, dæmones eijcite: gratis accepistis, gratis date: vbi de naturalibus nihil cōmeminitcommeminit. ItẽItem IoāIoan. 2. vendentes & ementes de tẽplotemplo eijciens, tantũtantum significauit sacrorũsacrorum venditionẽvenditionem & cambiũcambium, esse sacrilegiũsacrilegium. Et ActuũActuum. 8. in Simône illo SimoniacorũSimoniacorum primate non dānaturdamnatur nisi quod spiritũspiritum sanctũsanctum eiusq́;eiusque gratias emere voluit. Hoc nāq;namque illic appellatur donũdonum Dei: cùm ergo nullibi bonorũbonorum naturaliũnaturalium mentio fuerit habita, non est quod eorũeorum venditio labe simoniæ denotetur. ¶ SecũdòSecundo
Secunda ratio.
arguit̃arguitur ratione. Si sciẽtięscientię & artes naturales vẽderevendere non liceret, maximè ꝗaquia dona sunt SpũsSpiritus sancti: haud tamẽtamen sunt dona per specialẽspecialem influxũinfluxum, de quibus. 1. ad Corinth. 10. loquitur Paul. Sed per generalem cōcursumconcursum: ergo ex hoc capite dānaridamnari non debet eiusmodi venditio. Aliâs nulla alia bona naturalia fas esset vendere, neq;neque grana scilicet, neq;neque vinũvinum, neq;neque oleũoleum. ItẽItem sequeretur quod neq;neque docere pretio artes mechanicas artémve scribendi liceret: quod esset cōcessuconcessu absurdũabsurdum. ¶ Et per hoc respōdeturrespondetur ad argumentũargumentum AltissidoreñAltissidoren. Nam licèt
Ad argumẽtũargumentum Altißid.
SpũsSpiritus sanctus doceat omnẽomnem veritatẽveritatem: aliter tamen supranaturales, vt scripturæ mysteria. De qua re peculiariter intellexit Christus vbi ait, Ipse vos docebit omnia. Aliter verò naturales: & certè has vendere non est simonia: quia neq;neque gratis habẽtibushabentibus dāturdantur, vt gratis non habentibus cōmunicenturcommunicentur. ¶ Tertiò
Tertia ratio
arguitur. Si non liceret huiusmodi scientias vendere, fieret cōsequensconsequens vt neq;neque liceret pro labore pretiũpretium recipere, quo doctor docendo desudat. Nam quādoquando res verè spiritualis est, vt sacramẽtisacramenti administratio, neq;neque pro labore licet quicꝗ̈quicquam recipere: idem quippe esset recipere pretium pro labore baptizandi, seu ministrandi ordines sacros, & recipere pro ipso opere, quod est administratio sacramẽtisacramenti: La|bor enim non distinguit̃distinguitur ab opere. Quomodò autẽautem sacrorũsacrorum ministris recipere alimoniāalimoniam liceat, infrà patebit. ¶ Et postremò quando tẽporaletemporale
Postrema ratio.
spũalispirituali annexũannexum est, non licet pro re illa auctius suscipere pretiũpretium ꝗ̈quam sine illo spirituali valeret: non inquam licet calicem aut vestes sacras pluris vendere, quàm si non essent cōsecratæconsecratæ: licet autem, vt manifestum est, pretiosiùs vendere vnam scientiam quàm aliam: quanuis minus laboris fuerit ibìdem impensum. Imò vnus atque idem Doctor quo doctior, etiāetiam si minores fecerit sumptus minoresq́;minoresque exhauserit labores, pretiosiùs suas locare operas potest ad docẽdũdocendum. Quare etiāetiam si sine labore posset suāsuam sciẽtiāscientiam in aliũalium trāsfunderetransfundere sicut flatũflatum, posset p̃tiũpretiuim recipere. ¶ Illud aũtaiunt Prouer. 23. nihil cōtracontra nos pugnat. Imò quod habet̃habetur illic, est: veritatẽveritatem eme: & noli sapientiāsapientiam vẽderevendere. Ac si dixisset tātitanti est pretij vt qui non habet, emere illāillam debeat: & qui habet, nunquàm vendere: id est nunquàm illa priuari. Et glossa illa cap. Non licet. aduersat̃aduersatur textui: quippe quo asseritur quod potest aduocatus vẽderevendere suum consilium, & patronus suum patrocinium. Et idem tenuit sanctus Thom. 2. 2. q. 71. vbi videtur reuocasse suam sententiam quam in. 4. Alexandrum sequutus asseruerat. Quare impertinens est ad labores recurrere qui in docendo hauriuntur. ¶ At
verò de Theologia peculiariter dubitatur.
Proptereà quòd videtur priori modo spiritualis. Per donum enim Spiritus sancti panduntur scripturæ, quæ sunt Theologię principia. Attamen neq;neque hanc scientiam pretio
Solutio.
de cathedra scholaribus prælegere, simonia est: etiam si citra vllum laborem & expẽsasexpensas fiat: hæc enim accidẽtariaaccidentaria sunt. Et ratio est,
Ratio asserti
quòd licèt fides & arcanorum reuelatio donum Dei sit, scientia tamen Theologiæ humano sudore conquiritur. Quocircà quòd HostieñHostien. ait super cap. Nonnullis. de magis. nempe Theologo publicum habenti salarium non licere pro extraordinaria lectione quicquam recipere, alioqui simoniāsimoniam committere: gratis dictum est, & absq;absque vlla ratione. Quid enim quæso refert, salariûmne publicũpublicum recipias, an peculiarem mercedẽmercedem pro peculiari lectione? Hoc autem est verum quod
concionatori theologiam de suggesto docẽtidocenti neutiquàm citra simoniam licet prædicationis pretium ex conuentione recipere. Et ratio discriminis est: quia Theologia tantũmodòtantummodo intellectum erudit, sicuti aliarũaliarum quælibet sciẽtiascientia: prædicatio verò per se ad animarũanimarum salutem fit, commouendosq́;commouendosque sursum animos. Et ideo pertinet ad donum prophetiæ: quod Paulus ad Corin. 12. inter alia connumerat. Licet autem prædicatori sustentationis subsidium sicut cæteris ecclesiæ ministris recipere. ¶ Colligamus ergo, spirituale in definitione simonię non accipi pro naturali munere, sed pro supernaturali: hoc est pro gratia & sacramentis, atq;atque alijs Spiritus sancti donis, quę ad æternam nos fœlicitatẽfœlicitatem promouent. Appositio autem illa, vel spirituali annexum, illa significat quæ non per se, sed per ordinem ad spiritualia idem contrahunt nomen. Vtpote sacerdotia & præbendæ, quæ sunt sacerdotum stipendia: & ius patronatus, atq;atque alia iura eligendi ecclesiastica supposita. ¶ Ex his fit consequens
CorollariũCorollarium.
(id quod assertam sententiāsententiam euidentiùs confirmat) quòd dare aliquid spirituale pro doctrina alicuius scientię, quātũlibetquantumlibet sit Theologia, est simonia. Vt si episcopus ordines aut beneficium Doctori conferat, vt ipsum doceat. CōfertConfert enim tunc spirituale pro doctrina, quæ est pecunia æstimabilis. ¶ Per hęc rursus dirimitur lis alia quam Doctores
contestari solent, vtrùm extra ecclesiāecclesiam apud infideles contingere possit simonia. A parte enim affirmatiua existit argumentum quod inter illos est sacerdotium, quo secundùm ipsorum iudicium Deum colunt: ergo si illud vendunt, est simonia. A parte autem negatiua offertur alterum nihilo infirmius, quod apud illos nihil est propriè spirituale: Durand. ergo & Palud. respondẽtrespondet verè illos non committere simoniam, sed solùm quantum ad suam existimationem. Nihilo minùs cum distinctione est meditatiùs respondendum. Enimuerò ante Christi aduentum extra dubium est, inter patres veteris testamenti verè cōmitticommitti potuisse simoniāsimoniam. Erat enim tũctunc verum donum prophetiæ, quod si venderetur, simonia fuisset: vt patet ex verbis Hie
HieronymꝰHieronymus.
ronymi quæ citantur cano. NũquàmNunquam. 1. q. 1. Item & eorum sacerdotium quanquàm per illud nulla tunc conferretur gratia, spirituale tamen donum erat, ad diuinum pertinẽspertinens cultum. Quare IeroboāIeroboan. 3. Reg. 13. insimulatur quòd sacerdotes pretio crearet. Quin verò & lege naturæ erat sacerdotiũsacerdotium: quale fuit in Melchisedec: Et quidem pro illo sæculo legitimum: quod perinde si pretio cōferret̃conferretur, simonia emergeret. Spirituale em̃enim suo modo censetur, quicquid Deus & natura quocũq;quocunque mortalium statu pro animorum salute ad | Dei cultum instituit. At verò post Christia
Solutio quæstionis.
nam redemptionem nil iam extra ecclesiāecclesiam superest quod sit legitimè spirituale. Nisi si fortè sunt qui inuincibili ignorātiaignorantia legis nostræ laborant. Illos enim eadẽeadem excusat ignorantia, si naturalibus tantùm ritibus vtantur. Quocircà extra ecclesiam iam nulla esse potest simonia, nisi secundùm humanam existimationem. ¶ Tertia demum conclu
Tertia conclusio.
sio est, quam de definitione promisimus.
Probè illa præfixa definitione exprimitur natura simonię. Probatur. Definitio illa &
Probatio.
obiectum vnde vitium vel virtus speciẽspeciem sortitur, explicat, & pariter subiectum eius & modum: ergo bona est. De obiecto quidem iam constat: subiectũsubiectum verò iustitiæ, ac perinde iniustitię, omniumq́;omniumque eius partium est voluntas: vt sanctus Tho. 1. 2. q. 56. sapienter secundùm Aristo. docuit. Hoc enim inter est inter virtutes quę hominem in ordine ad seipsum componunt, atq;atque illas quæ ipsum disponunt in ordine ad alterum: quòd cùm voluntas ad proprium personę bonum per se sit propensa & determinata, respectu illius boni nulla virtute indiget præter illas quæ sunt in potentijs, quę affectionibus, passionibusq́;passionibusque turbantur. Enimuerò si nulla esset passio neq;neque in irascibili neq;neque in concupiscibili, nulla esset in voluntate difficultas parendi rationi. Ob idq́;idque temperantia in concupiscibili sita est, & fortitudo in irascibili: quibus eiusmodi morbi turbidiq́;turbidique affectus sedantur: vt. 2. Ethic. author est Aristote. At verò quoniam hominis volũtasvoluntas non sic per se est affecta & propensa in alienum bonũbonum, fit vt quanuis nullas patiatur sensuales affectiones, virtutibus nihilo minùs indigeat ad persoluenda proximis debita officia. ¶ Sed
ArgumentũArgumentum Scoti.
est tamen contrarium argumentum apud Scotum in. 3. distinct. 33. illa potentia est virtutis ac vitij sedes, cuius actione consummatur ratio laudis & vituperij, seu meriti & demeriti: hæc autem potentia est voluntas, vt pote cuius electione tam virtus quàm peccatum consummatur: ergo illa est omnium virtutum subiectum. Negamus tamen cum Aristotele priorem præmissam. Hęc enim
Solutio.
opinio non sancti Thomę tantùm, imò manifestissimè est Aristotelis. 2. Ethic. Non ergo virtus in ea potentia est quæ electionem facit, aliâs fides esset in voluntate: quippe in cuius assensione consistit eius meritum: sed debet potiùs existere in illa potentia in qua tota consistit difficultas bene eligẽdieligendi: & certè affectionibus appetitus sensitiui pacatis, liberrimè fit volũtatisvoluntatis electio: atq;atque hac ratione virtus est habitus electiuus. Ad propositum ergo cùm iustitia sit virtus ad alterum, fit vt in voluntate sedeat: vt Aristote. 5. Ethi. docet: atq;atque adeò religio, & similes. Cùm ergo simonia vitium sit & iniustitię & contra religionem, consequitur vt sit in voluntate: ob idq́ue in definitione dicitur studiosa voluntas. ¶ Quòd si arguas, auaritiam in cau
Obiectio.
sam esse simonię, vtpote quæ iustitiæ officijs obsistit: auaritia autem est in concupiscibili: Respondetur non esse renuendum,
Responsio.
quin alia vitia sint à quibus simonia imperetur: elicitur tamen ab illo quod est in voluntate. ¶ Existit autem alterum argumen
ArgumentũArgumentum secundum.
tum aduersus id quod dicitur, studiosa: NAm cùm studio peccare idem sit quod peccare ex malitia: tale autem peccatum sit contra Spiritum sanctum, consequens fieret simoniam in vniuersum esse peccatum in Spiritum sanctum: quod nemo concessit vnquāvnquam. Respondetur non id significare, studiosa,
Solutio.
quod ex malitia, sed id quod consultò, puta quòd non excusatur ignorantia: imò scienter fit vel ex malitia vel ex passione. ¶ Pa
Panormita.
normi. autem super cap. Nemo. de simonia Hostiensem sequutus addit definitioni vt
Hostiensis. Richardus.
opere emptio subsequatur: idemq́ue ait Richard. sequutus glossam dicti cap. qui studet. quę ait cum effectu. Attamen hoc esset nomen ad solam externam simoniam arctare: Cùm tamen ex ęquo commune sit etiāetiam internę. Nam vt infrà patebit, peccatũpeccatum simonię intus committitur, etiam ad restitutionem obligans. Consultiùs ergo dicitur, studiosa voluntas, absq;absque adiectione. ¶ Sub illis autem verbis emendi & vendendi, cunctos vsurarios contractus intelligito: puta permutationem & cambia præbendarum sine authoritate Pontificis, atque alia obsequia quæ loco pretij existimantur.
EX his ergo quę dicta sunt, primo secundoq́;secundoque capitali argumẽtoargumento satisfactum est.
Ad tertium argumentũargumentum .
Ad tertium autem quo ex verbis Grego. arguebatur, simoniam hęresin esse, atq;atque adeò in intellectu existere, sanctus Tho. duo dat responsa. Prius quòd etsi simoniacus non sit propriè hęreticus, quoniam absque intellectus errore potest prę auaritia in hoc vitiũvitium labi: tamen re ipsa & facto profiteri videtur dominium Spiritus sancti esse penes homines: qui est hęreticus error. Atq;Atque hoc quidẽquidem | responsum amplexus est Gratianus in can. ventum. 1. quęs. 1. SecũdòSecundo, ac si non satis sibi hoc placeret dicit sanctus Thom. Simônem Magum pręterquàm quòd voluit SpiritũSiritum sanctum coẽmerecoëmere hæreticum etiam fuisse, in eo quòd credidit mundum non fuisse à Deo creatum. Attamen propter hoc simoniaci non dicerentur hęretici: quo tamẽtamen ferro crebrò inuruntur in iure. Et ideo forsan dicẽdumdicendum est, quòd Simon ille proptereà voluit Spiritum sanctum emere, quòd credidit esse vęnalẽvęnalem, & pretio posse ab Apostolis dari: quod quidem apostolica respōsioresponsio palàm docet, Pecunia tua tecum sit in perditionẽperditionem: quoniāquoniam donum Dei existimasti, hoc est credidisti, pecunia possideri. A qua porrò hæresi tanquàm à proprio fonte vitium ipsum nomen contraxit.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm vitium simoniæ, genere suo sit peccatum mortale.
SVpposita definitione simoniæ quęritur de eius qualitate, an sit mortale crimen. Et arguitur à parte negatiua. Inter cũctacuncta spiritualia quæ crea
PrimũPrimum argu mentum.
ta sunt, regnũregnum cœlorũcœlorum culmen tenet: vtpote quô cætera alia referũturreferuntur: ipsum autẽautem vẽdibilevendibile est. Vnde Gregor. RegnũRegnum cœlorũcœlorum tātumtantum
Gregorius.
valet quantum habes: ergo non est simonia velle emere aliquod spirituale. ¶ Secundò.
Secundum.
Si simonia genere suo peccatum esset, sequeretur quòd etiam Papa spiritualia vendens eodem vitio commacularetur: fertur tamen non posse esse simoniacum: quia princeps non ligatur suis legibus. ff. de legib. l. Princeps. ergo non est genere suo mortale. ¶ Ter
Tertium.
tiò. Spiritualia cambire, videlicet vnum pro alio permutare: vt calicem pro ara: quin imò sacramentum pro sacramẽtosacramento: vt si sacerdos nollet alterius sacerdotis confessionem audire, nisi vicissim audiret ille suam: aut si catechumenus nollet alterũalterum baptizare nisi cum pacto vt se mutuò baptizarent, non apparet esse simonia: ergo nec spiritualia vendere. ¶ In contrarium autem sunt sacri cano. Habet̃Habetur em̃enim in Regesto Gregor. quod Paschalis. 2. refert. 1. q. 3. Altare, vel decimas, vel Spiritum sanctum emere, vel vendere, simoniacam hæresim esse nullus fidelium ignoret. & dicitur hęresis ad exaggerādumexaggerandum eius grauitatem. Et cap. sicut. de simonia. Simoniaca pestis sua magnitudine alios morbos vincit. Et cap. proximo: Tanta est labes huius criminis, quòd etiam serui aduersus dominos, & quilibet criminosi admittuntur ad accusationem.
AD quæstionem vnica eademq́;eademque cunctis
receptissima conclusione respondetur. Simonia est genere suo crimẽcrimen mortale. Probatur. Emere aut vendere id quod nullo pretio vendibile est, genere suo est mortale crimen: vt sub titul. de vsur. dicebamus. Nam cùm sit iustitiæ contrarium, quæ virtus rei publicæ quàm maximè est necessaria, fit subinde vt etiam sit contrarium charitati, in quo ratio consistit peccati mortalis. Excrescit tamẽtamen religiositas in simonia ratione contaminatæ religionis. Probatur autem minor ex triplici loco. Primò ex ratione obiecti. Res enim quæ modo suprà exposito spirituales sunt, nullo ęstimari possunt terreno pretio: vtpote quòd supernaturalia sunt, inter quæ & terrena, nulla est proportio. Vnde de diuina sapientia Prouerb. 3. asseritur: Pretiosior est cunctis opibus: & omnia quæ desiderantur, huic non valent comparari.
Quod vtiq;vtique respiciens Petrus, ait Mago illi: Pecunia tua tecum sit in perditionem: quoniam donum Dei existimasti pecunia possideri: id est æstimari. ¶ Secundò idem ex eo
Secunda.
probatur quòd etsi spiritualia per se vænalia essent, neutiquàm tamen possent à præfectis ecclesiæ vẽdivendi: nemo enim iustè rem vendit nisi cuius est dominus. Si enim œconomus rem patrisfamiliâs iniussu illius distraheret, iniquus esset: præfecti autem ecclesiæ non habent spiritualium dominium, sed sunt meri dispensatores, secũdùmsecundum Pauli confessionem. 1. ad Corinth. 4. Sic nos existimet homo vt ministros Christi, & dispensatores ministeriorum Dei. Tertiò idem ex origine
Tertia ratio
confirmatur, qua spiritualia nobis obueniunt. Id enim quod gratuitò à Deo collatum est, non quidem in peculiare commodum illius cui confertur, sed in bonum publicum totius ecclesiæ, nemo potest iustè vęnũdarevęnundare: quia non est suum, sed illorum quibus vendit: talia autem sunt spiritualia dona Dei. Atq;Atque hoc Christus admonitos curauit Apostolos Matth. 10. vbi ait, Gratis accepistis, gratis date. Idq́;Idque illo verbo denotauit, Luc. 12. Quis putas est fidelis dispensator & prudens? Fidelis scilicet, vt quod gratis acce|pit, gratis largiatur. Et prudens: hoc est, qui oculato iudicio merita personarum discernat, vt pro cuiusq;cuiusque dignitate cuncta dispenset. ¶ Fit ergo ex his cōsequensconsequens, simoniam, peccatum esse, non solùm contra iustitiam, verũverum & ratione materiæ, quæ spiritualis est, contra religionem. Ob idq́;idque adeò nuncupatur sacrilegium. Nam læsio est sacrarum rerum. ¶ Hîc primùm omnium circa conclusionẽconclusionem hanc cum suis rationibus inuestigandum occurrit qúęnam iure simonia sit prohibita, vtrùm diuino tantùm an etiam natu
rali. Ad quam quidem dubitationem peruia est responsio, simoniam spiritualium donorum supernaturalium, tam naturali iure quàm diuino esse prohibitam. Et quidem ius diuinum in vtroq;vtroque testamento manifestum extat. Nam Matth. 10. connumeratis eiusmodi donis subdit Christus: Gratis accepistis, gratis date. Et Ioannis. 2. in figuram eius flagello eiecit ementes & vendentes columbas èex templo: Columba nāq;namque Spiritum sanctum, eiusq́;eiusque dona significat. Et Actuum 8. idem patet in historia quæ Petro aduersus Simônem contigit. Et Num. 22. idem notatur in historia Balaam, quem ceu donum Dei vendentem obiurgat, tum Petrus, tum etiam Iudas in sua Canonica. TāetsiTametsi posteà diuinitùs admonitus non fecit quod Moabitæ volebant. Et Ieroboam. 3. Reg. 13. reus fit quòd sacerdotes pecunia creabat: quanuis illi non essent verè sacerdotes, sed BalaāBalaam. Et. 4. Reg. 5. opprobrio etiam datur Iesi quod pro dono sanitatis quicquāquicquam receperit. ¶ An verò sit etiam contra ius naturæ, dubiũdubium idcircò est quòd spiritualia quæ eius sunt materia, res sunt supranaturales ad quas naturalis lex non videtur pertingere. Nam hac ratione præcepta sacramentorum non sunt naturalia, sed suprà. Nihilo minùs contra
rium est asserendum. Idq́;Idque inde primò probatur quòd ius omne diuinum in euangelico expressum præter partem illam quæ ad fidei sacramenta pertinet, nihil continet nisi quæ iure naturali necessaria sunt. Atque hæc vna est ratio cur dicatur lex libertatis: vt lib. 2. q. vlti. adnotauimus, ar. 1. Cùm ergo simoniæ prohibitio ad sacramenta non pertineat, fit vt in euangelio non nisi tanquàm res naturalis sit prohibita. ¶ Secundò id ra
Secunda.
tiones confirmant, quibus peruersitas simoniæ demonstratur. Nam etsi spiritualia bona supranaturalia sint, tamen quia natura sua non sunt vænalia, neq;neque Antistites ecclesiæ domini eorum sunt: sed gratis acceperũtacceperunt, gratis dare debent: ius ipsum naturæ eorum venditioni reclamat. ¶ Et tertiò, nisi iure
Tertia.
naturæ prohibita esset, Balaam non peccasset vendens, neq;neque Rex Moabitarum emens: quia Gentiles erant: qui non alio quàm naturali iure tenebantur. Quin verò eâdem ratione neq;neque Simon Magus peccasset: quoniāquoniam cùm in Christianismo neophytus esset, nisi ius naturæ suum ausum condemnasset, poterat euangelici mandati ignorantia excusari. Ad argumentum ergo in contrarium negatur consequentia. Materia simoniæ fit talis iure diuino: ergo ipsa non est cōtracontra ius naturæ. Et est meditanda consequentiæ fallacia. Nam vndecunq;vndecunque res fiat spiritualis, fit subinde vt non sit vænalis: vænum autẽautem exponere quod vænale non est, ius naturæ vetat. ¶ Aliquantulo autem grauior dubitan
Dubitatio.
di ratio existit, vtrũvtrum aliqua sit simonia quæ neque diuino iuri neque naturali contraria sit, sed solùm quia humano iure est inhibita. Rationem quippe hanc dubitandi offert nobis glossa in cap. ex parte. 1. de off. deleg.
Glossa.
quæ distinguit inter simoniam prohibitam quia mala est, vt est illa quæ iure euangelico talis est, atque aliam quæ non est mala nisi quia iure positiuo prohibita: quæ subinde distinctio Doctoribus canonici iuris solennis est: vt est videre apud Syluest. in verbo, simonia. §. 4. Quin verò & multis Theologis. Durandus autẽautem in. 4. dist. 25. q. 5. duabus
Durandus.
rationibus hanc distinctionem refellit, nullam nimirum admittens simoniam contra ius merè positiuũpositiuum. Prior est. Circa illud qquod
Prima ratio Durandi.
non est per se malum nisi quia prohibitum, peccare non contingit nisi peccato inobediẽtiæinobedientiæ: vt dum tibi Præpositus rem aliâs indifferẽtemindifferentem iusserit, si non pareas, nihil aliud quàm inobediens fis: si ergo sola est humana prohibitio nè hoc aut illud vendas, inobedientia erit non parêre, non autem simonia. Posterior eius ratio est, quòd simonia
Secunda.
est rei spiritualis venditio: ecclesia autem non potest rerum naturas mutare vt faciat spirituale quod anteà non erat: nam hoc ad solum pertinet ius diuinum. ¶ Nihilo seciùs medio modo inter has opiniones censendũcensendum est. Primùm enim contra secundam ratio
nem Durandi certum est posse ecclesiam aliquid facere spirituale quod iure diuino non erat. Hoc patet in consecratione ecclesiæ, & aræ, & in benedictionibus calicum, corporalium, & ornamentorum. Hæc enim iure | diuino spiritualia non sunt. Nam quantum ad rei essentiam, consecratio corporis & sanguinis Christi fieri posset etiam si vasa & ornamenta non essent consecrata aut benedicta. ¶ Secunda assertio. Nihilo minùs ho
Secunda assertio.
rum venditio & emptio, si ratione consecrationis pluris vendantur quàm res ipsa valet, est simonia contra ius diuinum & naturale. Nam vtrunque ius prohibet quòd
Ratio assertionis.
vęnale non est pretio vendi: cùm ergo illud sit spirituale, quanuis iure positiuo factum sit spirituale, iuri nihilo minùs diuino & naturali repugnat eius venditio. Et confirmatur: quia qui vendit benedictionem calicis aut aquam benedictābenedictam, vendit certè id quod gratuitò donatur in bonum publicum: est ergo huiusmodi simonia iure diuino prohibita. Secundò ad idem arguitur. Mino
Secunda ratio ad idem.
res ordines non sunt de iure diuino: quin verò neque diaconatus habebatur olim vt ordo sacer: quod patet ex verbis Innocentij Tertij in cap. A multis. de ætat. & qualita. & ordin. præfi. sed sunt de iure merè positiuo, & tamen ista vendere est peccatum simoniæ iure diuino prohibitæ: ergo licèt res iure positiuo fiat sacra, nihilo minùs eius venditio est contra ius diuinum. Sicuti nuperrimè fallacem esse diximus consequentiam illam: Spiritualia sunt de iure diuino: ergo illa vendere non est contra ius naturæ.
¶ Ex quo fit illos Doctores qui in huiusmodi rebus consecratis exemplũexemplum collocātcollocant simonię de iure merè positiuo, paralogizari, inde id nimirum inferentes, quòd materia eius iure positiuo sit constituta: veluti & suprà de solennitate voti dicebamus, quæ est de iure positiuo: & nihilo minùs obligatio ad perpetuam castitatem, quæ ex illo voto solenni resultat, est de iure diuino. ¶ Sed in
Hæsitatio.
terrogando vrges, an detur aliqua simonia ad ius merè positiuum attinens? Responde
Dissolutio.
tur aliquam esse. Primùm vbi venditur officium ecclesiæ annexum quod de se non est spirituale. Hoc patet ex cap. Saluator. suprà citato. 1. quæstio. 3. vbi Vrbanus prohibet nè vendatur officium œconomi ecclesiæ, aut sacristæ, aut protectoris: citans Concilium CalcedoneñCalcedonen. hæc autem officia vendere non est contra ius diuinum aut naturale: siquidem personæ non sunt aut res per se sacrę. Neque ecclesia facit eas sacras sicut templa, & vasa, & personas, puta sacerdotes cōsecrationiconsecrationi sacramẽtisacramenti eucharistiæ dedicata: sed quia sunt sacrorum custodię deputati. ¶ Eiusdem autem simoniæ exemplum sunt qui proferant in commutatione prębẽdarumprębendarum. Prohibetur enim. c. quæsitũquæsitum.
de rerũrerum perm. nè sine licẽtialicentia episcopi præbẽdæpræbendæ cum pacto permutẽturpermutentur. Attamen prohibitio hęc non est merè positiua, sed significatio diuini iuris. Nam qui attentaret præbendas priuatim permutare, nihil faceret.
Potest enim quisq;quisque suo renuntiare sacerdotio, sed id tamen facere debet in manibꝰmanibus pręlati: cōstituereconstituere verò alterum in iure præbendæ, neutiquàm iure potest, nisi solus Pontifex & episcopus: aut pręlati quorũquorum est sacerdotia cōferreconfere. Quod autem illic Papa iubet est, nè quis pactum permutationis faciat: quia hoc labem sapit simoniæ. Attamen si fiat sub conditione, si Papa consenserit, nulla est culpa. Illa tamen cōditioneconditione prætermissa, simonia resultaret. Quocircà si conditio esset iuri diuino contraria: vt si pactum esset supererogandi pecuniam, vel aliud pretium pro maiori præbenda: tunc simonia esset contra ius diuinum: nam talis permutatio mixtam haberet emptionem præbendæ. Si
verò tantùm esset contraria iuri positiuo: vt si esset pactum soluendæ pensionis absque Papæ concessione: tunc simonia esset cōtracontra ius positiuum. Enimuerò permutare res sacras & spirituales, præsertim si tales sint iure tantùm positiuo, non est contra ius diuinũdiuinum: vt si cambium fiat calicis pro calice, aut pro sacro vestimento. Quin verò neq;neque in his quę spiritualia sunt de iure diuino: vt si sacerdos confessionem alterius sacerdotis audire noluerit nisi alter audiat suam: licèt Richard. secùs censeat, de quo statim: ergo cùm præbendæ non sint adeò spirituales, pactum illarum permutandarum non est contra ius diuinum. Secundò id confirmatur: Si esset contra ius diuinum, neutiquàm Papa posset super eâdem re dispensare: & tamẽtamen Papa eiusmodi permutationes cōstitutisconstitutis pẽsionibuspensionibus permittit. Prętereà si hmōihuiusmodi vẽditiovenditio perinde esset prohibita iure diuino atq;atque vẽditiovenditio sacramentorũsaramentorum, non liceret de illo pacisci, etiāetiam adhibita cōditioneconditione si Papa consenserit: quia hoc certè in sacramentis non licet: & tamen talis pactio in prębẽdisprębendis cum tali cōditioneconditione non condẽnaturcondemnatur. Iam vt rem cōcludamusconcludamus, in euāgelioeuangelio non est prohibita talis commutatio, sed de solis Spiritus sancti donis habet̃habetur: Gratis accepistis, gratis date: non ergo hmōihuiusmodi pactio est cōtracontra ius diuinum. Nihilo minùs tamen quædāquædam est simonię species de iure positiuo. | Vnde ad primũprimum Durandi argumentũargumentum duobus modis respondetur. Primò negamus illud suum assertum quòd vbiuis res prohibetur quæ alioqui non est mala, transgressio non est aliud peccatum quàm inobediẽtięinobedientię. Imò verò ecclesia dum abstinẽtiamabstinentiam quadragesimalem indixit, ieiunium illud cōstituitconstituit in virtute abstinentiæ: & ideo non solùm ille contra obedientiam peccaret, qui ieiuniũieiunium ex contemptu frangeret, verùm & ille cōtracontra abstinentiam, qui non ex contemptu, sed prę gula id faceret. Et pari modo ecclesia potest actum quempiam in vitio simoniæ constituere. Secundò respondetur, quod officium Sacristię vendere, aut pactum facere cōmutandicommutandi sacerdotia contra ius ecclesiasticum, non definiuit ecclesia esse propriè simoniāsimoniam, sicuti vendere sacerdotia: sed dicitur simonia, quia simoniæ pœna vindicatur.
PEr hęc facilis fit argumentorum solutio.
Ad primum argumentũargumentum .
Ad primum quippe respondetur, regnũregnum cœlorum vęnum esse expositum: non si venditionis nomen propriè vsurpes, sed per MetaphorāMetaphoram, sicut dicitur vim pati. Quòd enim propriè non sit vendibile, primùm inde patet, quod cùm sit supernaturale, nullo est pretio æstimabile. Vnde Paul. ad Roman. 8. Non sunt condignæ passiones huius temporis ad futuram gloriam quæ reuelabitur in nobis. Et loquitur de operibus filiorũfiliorum Dei per gratiam: significāssignificans opera nostra ex obiecto existimata, non esse regni cœlorũcœlorum pretium: sed quatenùs procedunt ex gratia. Quod autẽautem gratis datur, non venditur. Tum etiam quod ex nostris obsequijs Deo nihil accrescit: siquidem bonorum nostrorum non indiget. Vnde Isaiæ. 52. Gratis vænundati estis, & sine argento redimemini. Dicitur autem per Metaphoram emptio, iuxta verbum eiusdem Prophetæ, cap. 55. vbi ait SapiẽtiaSapientia ipsa: Sitientes venite ad aquas: & qui non habetis argentum, properate & emite: venite, emite absq;absque argento, & absq;absque vlla commutatione lac & mel: hoc est regni cœlestis dulcedinem. Metaphora autem in eo consistit, quod operibus iusti regnum cœlorum proponitur, tanquàm merces: vt patet in Parabola conducentis operarios in vineam, constituto denario diurno. & in verbo Psalmi: Inclinaui cor meum ad faciendas iustificationes tuas propter retributionem. ¶ Ad secun
Ad secundũsecundum.
dum argumẽtumargumentum licèt inter interpretes Canonici iuris de Papa litigium sit an possit esse simoniacus, per illa tamen quæ dicta sunt peruia fit responsio. Enimuerò de simonia
quę iure diuino naturaliq́;naturalique talis est, nullam esse licet controuersiam, quin illam possit committere. Si, inquam, sacramenta pretio administraret, donúmve quoduis aliud Spiritus sancti dispensaret, ambigere nemo posset, quin simoniacus esset. Ageret quippe contra ius diuinum: super quo ipse dispensare nequit. Neq;Neque istiusmodi donorum dominus est, sed merè dispensator. Imò verò tanto grauiùs maioriq́;maiorique scādaloscandalo peccaret, quanto eminentiorem locum in ecclesia tenet.
Vnde Petrus primus Christi vicarius hoc sibi crimen à Simône vigilantissimè cauit. Quin etiam si templa, vel vasa, vel vestimenta sacra pretio consecraret: quanuis talis ritus iure sit positiuo sancitus, nihilo minùs, quia eius vænalitas est contra ius diuinum, simoniacus esset. Et pari modo si sacerdotiũsacerdotium aut prębendas vænundaret: vtpote quorum dispensator est tantùm: neutiquàm tamen dominus. Si autem admittas officium sacristæ & œconomi ecclesiæ vendere, non esse simoniāsimoniam nisi de iure positiuo: quia propriè non sunt personæ sacræ: illud ipse posset citra peccatũpeccatum pretio cōferreconferre, nisi obstaret scandalum: quia potest super suis legibus dispẽsaredispensare. Et eâdem ratione pœnas iuris simoniacis decretis incurrere nequit. Etenim quanquàm sacerdotia venditaret, neq;neque excommunicatus esset, neque suspensus: quoniam princeps est & quantum ad vim coactiuam suis legibus non subditur. ¶ Sed
Dubium.
hoc tamen superest hîc dubium, vtrùm si sacerdotium cuipiam venderet, facto ipso censendus esset super pœnis iuris cum illo dispensare: vt neq;neque excommunicatus emptor ille esset, neq;neque teneretur renuntiare prębendam. Quidam enim, vt Palud. d. 25. q. 4. af
Paludan. Adrianus.
firmant: alij verò in quibus est Adrianus quotl. 9. negātnegant. Profectò res est quæ me ancipitẽancipitem tenet. A parte quippe negatiua est
ArgumentũArgumentum à parte negatiua.
argumẽtũargumentum IoānisIoannis Andreæ in Mercurialibus: quod si episcopus ludum aliquẽaliquem sub pœna excommunicationis inhiberet clericis, licèt posteà eorum aliquem ad ludẽdumludendum induceret, non ideo dispẽsaretdispensaret in lege, nisi illam exprimeret: quia vel posset esse illius oblîtus, vel ad malum illum inducere. Rursus quanuis excommunicato osculum pacis porrigat, non ideo illum absoluit. A parte autem affirmatiua est argumentum quòd non est censendus Papa tam insigniter peccare vt præben|dam cogitet sacerdoti vendere, quam neque emere ille neque retinere citra excommunicationem, atque adeò citra culpam nequit. Porrò ergo huius ambiguitatis affirmatiuāaffirmatiuam
hanc partem præ altera eligerem. Nam forsan & episcopus inducens ad id subditum quod lege sua prohibitũprohibitum est, quidquid Ioannes Andreas censeat, dispensare creditur: perinde ac si præciperet. Deinde quicquid hoc veritatis habeat, tamen de Papa quando præbendam vendit cùm ipse sit qui dat, omninò videtur habilem alium reddere vt
Ad tertium.
recipiat. ¶ Ad tertium denique respondetur cum diuo Thom. nomine emptionis quamcunque aliam commutationem comprehendi spiritualis pro temporali. Quare sicut præbendam nũmisnummis emere simonia est, ita & sæcularem illum fundum pro illa commutare. Quin verò (vt suprà diximus) neq;neque præbendam pro præbẽdapræbenda absque facultate Pontificis cōmutaricommutari citra simoniam potest. Tametsi vt expositum est, non esset simonia nisi de iure positiuo. Quocircà res alias sacras cōmutarecommutare, quia tali iure minimè prohibetur, nulla est simonia: dum modò solius rei valoris habeatur ratio, neque pro cōsecrationeconsecratione quicquam pendatur. Potest inquam calix pro calice commutari. Imò tanti vendi quanti materia & forma absque consecratione æstimaretur: atque adeò alteri ecclesiæ locari. ¶ De sacramentis verò Conradus. 4. distinct. 25. artic. 3. negat vnum pro alio commutari posse: nam licèt non sit, inquit, tam illicitum quàm simpliciter illa vendere: est tamen aliqua venditionis effigies: quia vnum tunc censetur alterius pre
tio. At verò profectò non video quídnam venditionis aut pretij admisceatur si vicarię operæ in pactum ducantur: Baptizabo te si me baptizaueris: &, si meam volueris audire confessionem, tuam vicissim audiam. Et orabo pro te si tu mihi vicissim par rependeris beneficium.

QVAESTIO SEXta, De materia simoniæ.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm quandoque liceat pro sacramentis pecuniam seu dare seu accipere.
COnstituta definitione & culpabili qualitate simonię, sequitur vt seriatim de eius materia disputemus. Et primò de sacramentis arguitur quòd liceat nonnunquàm illa pretio redimere. Baptismus ianua est sacramen
Primum argumentum.
torum: & nihilo minùs dum iniquus sacerdos iamiam morientem puerum absq;absque pretio baptizare nequit, neq;neque pater manus habet aut linguam quibus ipsum tingere valeat, consultiùs videretur pater facere si pecucuniampecuniam offerret sacerdoti, quàm si animam prolis suæ perditum ire sineret: ergo licet sacramentum mercari. ¶ Secundò. Euchari
Secundum.
stia est sacramẽtorumsacramentorum maximum, pro quo tamen conficiendo & offerendo licet pecuniam offerre, oblatamq́; accipere: ergo faciliùs est concedendum alia sacramenta redimi pretio posse. ¶ Tertiò. Pœnitentia est
Tertium.
sacramentum necessitatis quæ absolutionẽabsolutionem ab excommunicatione præexigit, sed pro absolutione ab excōmunicationeexcommunicatione in more iudicibus est pecuniam recipere: ergo id non est sacrilegium. ¶ Quartò. Consuetudo in
Quartum.
causa est vt quod anteà delictum erat licitè fiat. Qua vtiq;vtique ratione ait Augustin. plures habere vxores quando mos erat, non fuisse crimen: viget autem apud quosdam consuetudo vt pro consecrandis episcopis, benedicendisq́;benedicendisque abbatibus, inungendisq́;inungendisque sacerdotibus aliquid pro chrismate & oleo detur accipiaturq́;accipiaturque: ergo illud est licitum. ¶ Quintò.
Quintum.
Ius habet vnusquisq;vnusquisque suam redimendi vexationem: sed vsu sæpe accidit vt quispiam ab episcopatu vel alio sacerdotio per iniuriam arceatur: ergo licebit eiusmodi vexato nũmisnummis se ab illa iniuria eripere. ¶ Sextò. Ma
Sextum.
trimonium est quoddam sacramentum, sed datur pro matrimonio pecunia, nempe vxoris dos: ergo licet pro sacramento pretium tum dare tum etiam percipere. ¶ Contrarium admonetur canone illo. 8. Synodi. 1. q. 1. Qui per pecuniam consecrauerit, vel ab alio consecratus est, alienus à sacerdotio fiat.
IAm suprà inter spiritualia quæ materia sunt simoniæ, atq;atque alia spiritualium genera discriminatum est. Illa nanq;nanque spiritualia quæ naturalia sunt, neq;neque nobis gratis vt largiamur donantur, simoniæ vitio non substernuntur: sed illa prorsus charismata quæ | dono diuinitùs suscipimus ad gratiam quoquo pacto spectantia. Hæc autem quadru
plici differẽtiadifferentia diuiduntur. Quædam quippe sunt spiritualia per essentiam: vt gratia quæ ipsissima est vita spiritualis animæ: & charitas quæ est habitus quo officia & opera vitæ exhibemus. Et hæc nullatenùs in quæstionẽquæstionem accersiri possunt an vendi emíve queant: sunt enim vsq;vsque adeò Dei munera, vt dementia esset cogitare quẽquamquenquam posse in alterum illa siue dono siue pretio transfundere. Secundo ordine sunt spiritualia: quæ hisce velut causa proximè antecedunt. Qualia sunt sacramenta, quæ ceu instrumenta passionis Christi effectricia sunt gratiæ. Tertio gradu spiritualium sunt actus charismatum, quæ gratiæ nuncupantur gratis datæ: quales sunt dona prophetiæ & linguarum quibus annumerari possumus & orationẽorationem & religionem. Quarto deniq;denique loco accedũtaccedunt & spiritualia per annexionem: qualia sunt sacerdotia & præbendæ, quæ spiritualium functioni inseruiunt. Prętermisso ergo primo membro, de singulis aliorum trium singuli sunt hîc articuli examinandi. ¶ Igitur in hoc primo, qui apud diuum Tho. secundus existit, respondetur de sacramẽtissacramentis duabus conclusionibus. Prior: Pro spirituali sa
Prima conclusio.
cramentorum gratia pecuniam accipere, crimen est sacrilegum simoniæ: vsq;vsque adeò naturali diuinoq́;diuinoque iuri aduersum, vt nulla possit consuetudine excusari. Sanè cùm nulla eiusmodi iuribus pręiudicari possit. Et quidem pecuniæ nomine iuxta Philosophi documentum. 3. Ethic. quicquid nummo ęstimatur, intelligitur. Conclusionis probatio
Probatio cōclusionisconclusionis.
manifestissima est. Nam sacramenta nouæ legis quàm maximè sunt spiritualia: quippe quæ gratiæ, spiritualisq́;spiritualisque vitæ causa existũtexistunt: quæ quidem virtus priscis illis Mosaîcis nōineratnominerat: gratia autem, vt nomen ipsum personat, gratis nobis confertur: alioquin autore Paulo non esset gratia: nemo ergo mortaliũmortalium pro eius collatione pretium percipere potest. Etenim præterquàm quòd ius naturæ iniquissimè violaret, id vendens quod neq;neque suum est neque vllo est pretio æstimabile, in Deum esset impientissimè iniurius. Porrò quòd id vendere cogitaret quod solus ipse altissimus sua benignitate confert. Atq;Atque hic primus est simonię apex vnde & nomẽnomen traxit. Nam vt suprà dicebamus, munus hoc Spiritus sancti conferendum erat, quod malus ille Simon emere cogitabat. Huc accedunt canon Leonis, Gratia. 1. q. 1. & plerique multi eiusdem Causæ. ¶ Posterior conclu
Vltima conclusio.
sio. Ministris ecclesiæ stipendia populi alimentaq́;alimentaque ad sui sustentationem accipere nullum est simonię vitium, neq;neque verò peccatũpeccatum vllum. Prior conclusio adeò est clara vt nullum nobis dubium relinquat. Posterior verò sæpe & sępiùs suprà demonstrata est ex verbis Pauli. 1. Corinth. 9. Quibus & illud accedit. 1. ad Timo. 5. Qui bene pręsunt presbyteri, duplici honore digni sunt. Vbi Augustiniana glossa: Accipiant, inquit, sustentationem necessitatis à populo, mercedem dispensationis à domino. Permagno ergo sacerdotes iure pollent, non vt qualitercunq;qualitercunque, sed pro sua dignitate decenter sustentari.
¶ Quod hîc igitur dubitandum restat, est:
Dubitatio.
VtrũVtrum pro his quę sacramentis annexa sunt, nempe pro vasorum vsu, pro materia: & potissimùm pro labore ipso possit pretium suscipi, idq́ue ex pacto. Apparet enim nullum interuenire posse pactum quod non sit simoniacum: vt diuus Thom. arti. 3. ad secundum argumentum astruere videtur. In contrarium autem est vsus ab ecclesia permissus. Consentit enim presbyterum de stipendio pacisci, vt Capellaniæ seruiat, ter scilicet in hebdomada, aut quotidie in tali loco celebrare colligetur. Cui quidem mori & ratio, vt hîc ait Caietanus, fragatur. Quoniam si velle stipendium in sustentationem licet, vt secunda conclusione assertum est, nihil vetat quo minùs id procurari atq;atque in pactũpactum duci possit. Nam materia est quæ contractum facit simoniacum. Quare cùm eadem sit materia absque pacto & cum pacto: nempe temporalis sustentatio, fit vt si absq;absque pacto id licet optare & accipere quod ad vitam necessarium est, sine quo spiritualia ministrari non possunt, nullum sit vitiũvitium de pretio conuenire. ¶ Res est inter Doctores, potissimùm iuris Canonici, plurimùm controuersa: de qua Summistæ in verbo, simonia. variè loquũturloquuntur: & Adrianus quotli.
Adrianus. Altißiodor.
9. cum Altissiodorensi antiquo Theologo complures allêgat Iurisperitos in sententiāsententiam affirmatiuam: nempe quòd liceat pro labore administrationis sacramentorum, de pretio pacisci: iuxta apostolicam doctrinam in superioribus allegatam. Cui consonare videtur can. vltimus. 1. q. 2. vbi astruitur quòd clerici stipẽdiastipendia accipere possunt, iustis laboribus merita. Quin verò & euangelium, vbi ait Christus, Dignus est operarius mercede | sua. Et est vulgaris opinio Durand. tamen in. 4.
Durandus.
distinct. 25. quæst. 1. omninò renuit pro labore administandi sacramẽtisacramenti quicquam recipi posse. Et Caietanus & hîc & in sua SũmaSumma,
Caietanus.
verbo, simonia: & quæst. 9. primi quotlibeti, permulta de hac dirimenda lite doctè disserit: si modò res paulò explicatiùs & cōpendiosiùscompendiosius colligatur. Placet ergo ad rei in
Distinctio.
tellectum tripertita distinctio inter pretium spiritualium & stipendium ad sustentationem, & mercedem pro locatis operis.
Et quidem de primo membro nemini ambigitur: adeò perspicuum est pretiũpretium pro re spirituali aut ei annexa percipi non posse: veluti suprà explicatum est: Ob id quod tales res non sunt pretio vendibiles. Neque verò duorum cæterorum membrorum distinctio vsq;vsque adeò est intellectu difficilis vti prima frōtefronte apparet. Merces em̃enim operi adæquatur, de qua Mat. 20. Redde operarijs mercedem suam. stipendium verò sustentationis, licèt tandem referatur ad ministrorum operas, tamen proximè non fit nisi ad necessariam sustentationem ministri. Et possumus distinctionem hanc quantum ad duo mẽbramembra hoc exemplo elucidare. Si enim quispiam artifex, cuius opera digna essent magno pretio, sic cum domino aliquo conueniret: Da mihi victum, & operas omnes meas tibi impendam quantiuis fuerint pretij dignæ: Tunc non æstimarentur operæ, sed tantùm necessaria sustentatio. Econuersò dum diues artifex pro imagine aut alia fabrica quantum opificium valet petit, non æstimat necessitatem victus, sed valorem operis. Quare Augustinus nuperrimè citatus acutè distinxit dicens: Sustentationem necessitatis recipiant à populo: mercedem autem dispensationis, id est ęqualem valorem operis, à Domino. Igitur quòd clerici stipendium sustentationis recipere possint, non est dubium. Idq́ue possunt dupliciter. Primò authoritate publica ecclesiæ: quæ quotam decimarum taxauit.
Ac perinde episcoporum constitutionibus: sanè qui taxare possunt quanto stipendio ille dignus sit qui tali seruitio ecclesiæ man
cipatur. Secundo modo priuata libertate. Potest nanque & ipse sacerdos victus indigens, cùm ad seruitium conducitur capellaniæ, aut vicariatus pacisci de stipendio sustentationis secundùm loci, temporisq́ue dispensationem. Hoc autem non ego eâdem facilitate approbarem qua à Caietano asseritur: nempe quod quando sustentationis stipendiũstipendium superioris authoritate decretum est, potest illud sacerdos, siue pauper sit siue locuples, percipere. Nam idem sacerdotium potest diues sacerdos nihilo minori iure suscipere quàm egenus. Quando verò eiusmodi stipendium non est lege constitutum, sed priuata conuentione constituendum, tunc inquit pauper pacisci de illo potest: diues verò minimè. Quoniam cùm aliundè sibi sustentatio suppetit, indicium est conuentum facere, non pro sustentatione, sed pro operarum mercede. Hunc tamen ego inquam censendi rigorem non facilè probarem. Nam si ex rei natura ad sustentationem ministri tali functioni mancipati talis sustentationis moderatio necessaria est, tunc ex natura rei nulla emergit simonia: atque adeò neque ex qualitate sacerdotis creatur. Intentionis nanque Deus solus scrutator est. Quòd autem tale stipendiũstipendium sustentationis gratia sit licitũlicitum, suprà satis lege naturæ & diuina demonstratum est: quamq́;quamque debeat sacerdotalis ordo decenter sustentari. ¶ An verò in mercedem pro labore liceat aliquid etiam recipere, quod fuit tertium distinctionis membrum, hoc est de quo inter doctores ambigitur & controuersatur. Quanuis non sit tantum dubium quantum multi authores putātputant. Imò per distinctionem adeò omnes conciliantur, vt dissidere nequeant. Labores enim & operæ aliæ sunt antecedentes sacramentum, atque adeò illi accidentes: alię verò concomitantes: imò verò de eius substantia.
Priores ergo locari possunt stato pretio. Po
steriores verò minimè. Est, exempli gratia, infirmus cui à longinquo accersendus est sacerdos qui eius audiat cōfessionemconfessionem, vel Missam celebret, vel rem faciat diuinam. Potest profectò sacerdos pro itineris labore pretium exigere. Alius est labor & operatio sacramento intrinseca: puta Missæ celebratio, aut baptizandi opus, aut quæuis alia sacramenti applicatio. Et pro his laboribus & operis manifestum est nihil pretij posse recipi. Sed de his ait Augustinus, mercedem dispensationis à Domino recipiat.
Perinde enim esset ac si reciperetur pro gratia sacramẽtisacramenti. Baptizatio enim & baptismus pro eodẽeodem reputant̃reputantur: sicut Missa & celebratio Missę: veluti qui domum fabricat, idem pretium pro domo & pro eius fabrica recipit. Nec potest duo recipere, alterum pro re, alte|rum verò pro opere. ¶ Cùm autem pro huiusmodi functionibus adstruitut nihil posse mercedis recipi, non negatur quin pro earum obligatione percipi possit. Quemad
modùm etsi pro mutuandi officio nihil pretij possis exigere, tamen pro mutuandi obligatione non est illicitum. Licet inquam sacerdoti dum ad seruitium parœciæ conducitur, pro obligatione his aut illis diebus celebrandi, confessionibusq́ue audiendis assistendi, de stipendio conuentum inire. Cui quidem assertioni astipulatur cap. significatum. de præbendis. ¶ Per hæc & de vasorum vsu atque de materia sacramentorum facilè vnusquisque iudicabit. Nefas enim esset pro vsu calicis aut corporalium illum qui consecrat aliquid deposcere præmij: nam vsus ille de intrinseca est ratione sacramenti conficiendi. Quanuis, vt diximus, possit vna ecclesia alteri calicem, sicut vendere, ita & locare. Nam locatio illa est accidentaria, longè antecedens ad sacramentum. Pari modo si nullum esset oleum in vrbe posset vna ecclesia oleum consecratum tanti vendere quanti si non esset consecratum. Imò & chrisma posset vnus mercari in vno loco & vendere in alio. Nam omnes illi contractus similes sunt actionibus quas nuper diximus accidentariè antecedere ad sacramentum. Nisi hoc in iniuriam & contemptum rei sacræ fieret: vtpote si consecratio ipsa venderetur. Attamen sicuti neque actio ipsa quæ est de essentia sacramenti, neque labor qui est illi annexus vendi potest, ita neque vsus materiæ sacramenti quæ ad substantiam eius attinet. Hoc est: Sicut neque episcopus pro labore confirmandi, neque sacerdos pro labore & opere vngendi infirmum, mercedẽmercedem recipere potest: ita neuter pro vsu Chrismatis aut olei, quod illic consumitur, potest quicquam suscipere. Et quod de actionibus sacramentorum dictum est, id pariter & de sacramentalibus sentiendum. Nequit enim sacerdos pro exorcismis & catechismis, aut pro benedictionibus nubentium quicquam percipere præmij, loco mercedis. Ad canonem ergo vltimum. 1. quæstione. 2. respondetur, quòd loquitur de stipendijs sustentationis: sicuti & verbum Christi. Quare quod ait Lucas, Dignus est operarius mercede sua: aut Matthæus, cibo suo.
¶ Ex his denique colligitur quàm sit absurdus vsus quamq́ue sacrilegè simoniacus pro ordinum exhibitione pecuniam aut munus aliquod exigere: qui quidem particulares episcopos inuectus est: nam cùm proprii & legitimi, aut non sint residentes, aut celebrare ordines, quod pudendum est, non dignentur, titulares ad id muneris accersunt: & quod absurdius est, non tam iustum eis stipendium pendunt vt possint illos ab omni exactione prohibere.
Est ergo iniquum cogere illos qui ordinantur, vt non modò candelas, verùm & pecunias offerant. Imò verò arbitror neque pro literis testimonialibꝰtestimonialibus quicꝗ̈quicquam posse exigi.
AD primum igitur capitale argumen
tum diuus Thomas sic respondet vt vniuersa perlustrans remedia, nunquàm concedat licêre mercedem pro actione sacramentali exhibere. Ait enim quòd si baptizandus nondum est rationis vsum ingressus, & sacrilegus sacerdos nolit absque pretio baptismum dispensare, perinde censendum est ac si nullus adesset sacerdos, atque adeò sicuti in casu extremæ necessitatis vbi quilibet est minister, à quocunque est citiùs tingendus, quàm sacerdotis sacrilegio assentiatur. Quanuis aqua, quæ elementum est, possit ab illo emi. Si autem sit adultus, neque vllus alius adsit à quo sacramentum suscipiat, potiùs est illi absq;absque sacramento de vita migrandum, quàm baptismum emat. Tunc enim baptisma flaminis satis ei erit ad salutẽsalutem. ¶ At verò rem in extremas angustias non cogit. Facia
Dubitatio
mus enim nequam sacerdotem præsente paruulo, soloq́ue parente, eodemq́ue trunco & ad baptizandum inepto, suam exprimere corruptam mentem: videlicet nequâquam sacramentum administrare velle nisi pretium sibi pro ipsa sacramentali functione pendatur: vtrùm fas tunc sit patri, tale illi porrigere pretium. Apparet enim ratio non infirma id persuadere. Vnicuique enim vt paulò antè dicebamus, licet suam vexationem redimere: ille autem parens qui liberi vicem gerit, ingentem patitur iniuriam, & grauiorem paruulus: quippe cui ius diuinum, naturaleq́ue suffragantur, & humanum, vt teneatur ille nequam sacrilegus ipsum baptizare: potest ergo pater illam pretio redimere vexationem. Exemplo nobis ille est qui ad vsuras tempore necessitatis petit: quod re|vera citra culpam facere potest. Imò longè efficaciùs videtur huic patrocinari ratio. Nam cùm iura omnia ad animarum salutem referantur, neque vllum aliud misero infanti remedium suppetat, potiùs est vexatio illa pretio repellenda, quàm infans à regno cœlorum in æternum repellatur. Cùm ergo dubitandi rationem hucusque diuus Thomas non perstrinxerit, restat nobis ad hoc respondere. Et quidem Paludanus in. 4. distinctio. 5. sacrilegium
Paludani so lutio.
omninò reputat, etiam in tali casu pretio emere sacramentum ad redimendum vexationem. Et fortè id propter diuum Thomam adstruxit, qui in. 4. eâdem distinctio. quæstio. 2. probabiliùs id arbitratur. Quod & ante ipsum Alexandri fuerat o
Alex. HalẽHalen. Richardus.
pinio. 2. parte, quæstion. 189. membro tertio: & Richardi in. 4. distincti. 52. articul. 3. Et subdit Paludanus rationem. Nam redimere, inquit, vexationem, bifariàm vsu venire potest. Vno modo ab illo qui obesse potest, prodesse verò non item: altero verò ab illo qui obesse potest & prodesse. Et prioris, inquit, vexationis redemptio licita est: posterioris verò nequâquam. Exempla eius sunt. Episcopus electus potest ab illis qui suam possessionem & confirmationem perturbant, vexationem redimere: non tamen à confirmatore. Et ratio diuersitatis est, quòd priori casu non venit in suspicionem quòd episcopatum velit emere, cùm illi non possint dare.
Posteriori verò eâdem suspicione respergitur. Et ideo cùm sacerdos prodesse baptizando possit, nequit ab illo, inquit, vexatio redimi. Lepidam autem glossam super cap. Baptizandis. 1. quæstione. 1. audi. Postquàm enim ait neutiquàm posse in tali casu pretium pro baptismo pendi, subdit: Ego tamen potiùs darem pecuniam quàm puerum sic dimitterem mori: & bene: licèt non deberem facere. Perpende si non deberet, quomodò bene faceret. Igitur Panormitanus super cap. Cùm in ecclesiæ.
Panormita.
extrà, de simonia. atque alij quos Richardus loco citato refert distinguentes inter infantem & adultũadultum, probè concedunt debere eum qui paruuli curam gerit, vexationem pretio redimere propter extremam necessitatem: non tamen adulto qui per baptismum flaminis seruari potest. In quorum
sententiam Caietanus subscribit: idq́ue, vt reor, meritò. Nam quòd paruulus extremam patiatur necessitatem, in dubium nemini venire debet. Etenim dicere quòd intentio volentis baptizare sufficiat paruulo, & quòd Deus vicem baptismi suppleat, non solùm temerarium est, nullaq́ue ratione fulcî tum: imò & peiori nomine dignum. Nam cùm nemo alteri mereri possit gratiam sine ipsius actu qui recepturus est, nulla intentio baptismi censetur baptismus flaminis, nisi solùm propria ipsius qui baptizari cupit: & lex est, sine baptismo aut sanguinis, aut flaminis, aut fluminis, saluum fieri neminem. Cùm ergo sacerdos in casu nostro tam stricto iure baptizare hunc paruulum teneatur, ac perinde paruulus tam insignem patiatur iniuriam, licitè illa vexatio pretio redimitur. Neque est simile de electo episcopo respectu confirmatoris: quia neque illi tanta ingruit necessitas vt confirmetur: neque alter simili iure confirmare cogitur. Quare tunc pater pueri pecuniam non eo pendit fine, vt beneficium sacramenti emat: sed vt iniuriam propulset. ¶ At verò quò res ex
ArgumentũArgumentum.
plicatiùs pateat, vrgentiùs arguitur. Sit ille vel sacerdos, vel alius quispiam infidelis, vsque adeò peruersus vt nolit anteà baptizare puerum quàm pater persanctè iuret pretium largiri, non ad redimendam vexationem, sed emendum sacramentum ipsum, & gratiam sacramentalem: vtrùm tunc liceat. Et apparet non esse licitum: nam tunc pretium conferens, idem videtur efficere quod Magus ille Simon tentauit. Caietanus hîc non videtur huc annue
Caietanus.
re vt liceret pro sacramento dare: & quæsti. 9. primi quotlibe. id apertiùs videtur denegare. Porrò cùm censeat tam intrinsecè malum esse rem spiritualem emere quàm vendere. At profectò ista iudicio meo non
ArgumentũArgumentum contra Caie.
sibi inuicem coherent: nam si sacramentum emere, esset perinde ac mentiri, intrinsecè malum, neque ad redimendam vexationẽvexationem licitum fieret. Quoniam pretium ad redimendam vexationem est sacramentum emere, tanquàm medium ad propulsandam iniuriam: nam etsi suprema intentio in emptionem sacramenti non feratur, nihilo minùs illud accipitur tanquàm mediũmedium quod ad cauendam vexationem refertur.
Veluti qui ad redimendam vexationem emeret fauorabilem sententiam iniqui iudicis. Et confirmatur hæc ratio: quoniam quantunuis ille me iurare cogat quòd pe|cuniam pro sacramento tribuo, nihilo minùs salua est mea suprema intentio quòd hoc facio ad redimendam vexationem: ob idq́ue nulla subest in iuramento falsitas.
Quapropter nisi mea me fallit inscitia, sententia hæc de redimenda vexatione non aliter defensari potest, quàm per distinctionem emendi vendendiq́ue sacramentum. Itaq́ue & si vendere sacramentum & rem quamcunque spiritualem sit penitùs intrin
Solutio autoris.
secè malum, adeò vt neque ad redimendam vexationem, neque vlla excogitabili causa fieri possit licitè: pretium tamen pro illo offerre dicendum est non vsque adeò esse intrinsecè malum, quin extrema necessitas illud permittat. Cuius aliquale exemplum est in mutuatione sub fœnore, quę intrinsecè mala est, & in receptione quāquam potest excusare necessitas. ¶ Neque vllum potest con
Ad argumentũargumentum factum.
trà argumentũargumentum peti à Simone Mago, qui de emptione gratiæ condẽnaturcondemnatur. Nam ille ideo emere voluit vt potestatem haberet reuendendi. Qua ratione fœdissimāfœdissimam gratiæ irrogauit iniuriāiniuriam. Qui autem ratione modò dicta pretium pro sacramẽtosacramento offert, non ea intentione id facit, sed ex veneratione præcepti baptismi & summa æstimatione gratiæ sine qua credit neminẽneminem seruari posse. In summa, sicut dare pretiũpretium pro sacramẽtosacramento extra extremam necessitatem non liceret, sic extrema necessitas id efficit licitũlicitum. Hæc autẽautem omnia
Limitatio solutionis proximæ.
eatenùs affirmauerim, quatenùs ille qui baptismum vendere pertenderit, id nè faciat in religionis contemptum. Nam si esset hæreticus aut tyrannus qui in religionis ludibrium simoniacam prauitatem persuadere vellet, illudq́ue pretium tanquàm confessionem illius falsitatis exigeret, neutiquàm tunc liceret eidem pretio dato conniuere. Nam esset fidem diffiteri. Secùs si non illa ratione peteret, sed vel propter auaritiam, vel inducens, vt ipse arbitraretur, alterum ad malum. ¶ Per hæc de adulto
ArgumentũArgumentum alterum.
facilè iudicium sumitur. Si enim arguas, adultum qui baptizari optat perinde habere ius vt ab altero baptizetur atque paruulum, eandemq́ue subinde iniuriam perpeti, atque adeò eandem redimere posse vexationem, negatur omninò esse simile. Quoniam in spiritualium simonia multò
Solutio.
est adhibenda maior cautio quàm in temporalium vsura. In vsura nanque grauis necessitas à recipiendi culpa liberat. Sed tamen in spiritualibus propter eorum excellentiāexcellentiam sola extrema necessitas excusat, nè pretiũpretium offerẽsofferens consentire in alterius simoniāsimoniam videatur: atque adeò nè efficiatur eius particeps: adultus verò non laborat necessitate extrema. Neq;Neque verò vrget si redarguas forsan il
Replica.
lum non habere nisi attritionẽattritionem, quæ per baptismũbaptismum fieri posset cōtritiocontritio. Nam sua culpa est
Solutio.
si dum videt alterũalterum nolle nisi sacrilegè baptizare, non se mente satis per Dei suppetias ad ipsum vertit. Caue tamẽtamen prudens, vlla te ex his quæ dicta sunt suspicio tangat, licêre cuipiam, quāuisquamuis dignissimo, ad suam redimendam vexationem, vel electoribus vel Antistiti quidpiāquidpiam tẽporaletemporale offerre vt eligatur: esset enim aperta simonia, vt infrà patebit. q. proxima. ¶ Ad secundum argumentũargumentum be
Ad secundũsecundum principale.
ne sanctus Thom. respondet, sacerdotẽsacerdotem pro Missæ sacrificio non pretium aut mercedem operæ suscipere: sanè quod simoniacũsimoniacum esset: sed eleemosynāeleemosynam ad sustẽtationemsustentationem. Ad illam nanq;nanque superiùs præfixam distinctionem respiciendum est inter sustentationem & mercedem operis pro labore. ¶ Sed nunquid
Scrupulus.
fas erit de eleemosynæ quantitate ad sustentationem pacisci? Apparet enim non licêre. Quoniam suspicio inde suboriretur, sacerdotem pretio rem diuinam æstimare. Respondetur, si rem nudè secundùm suam
Responsio.
naturam expendamus, non videtur esse illicitum, quòd sacerdos nollet celebrare nisi vbi victus suppeditaretur: idq́ue ei explicaret, qui pro se petit rem fieri diuinam. Qua vtique ratione suprà concessimus posse sacerdotem duas pitantias pro vno faciendo sacro suscipere. Attamen de quantitate contendere vix citra scandalum fieri posset, propter rationẽrationem adductam. ¶ Quapropter id superest in præsentiarum admonendum de vsu quodam inserpere incipiente, quod si antiquis patribus innotuisset, arbitror dehortarentur obnixè & execrarentur. Fertur nanque in nonnullis ecclesijs ab episcopis eleemosynam quæ pro vna Missa offerenda est, sic taxari, vt sacerdotes sub anathematis censura inhibeant nè minorem suscipiant. Quòd si quis in testamento eleemosynas pro certo Missarum numero legauerit, taxata pro singulis eleemosyna sub eâdẽeâdem cẽsuracensura hæredes testamentorũq́;testamentorumque executores cōpelluntcompellunt, vt eandẽeandem augeātaugeant eleemosynāeleemosynam. Quod profectò nescio quomodò citra scādalũscandalum, citraq́;citraque iuris violationem fieri queat. Fateor equidẽequidem posse debereq́;debereque episcopum plebem instantiùs admonere, vt pro | sua quisque facultate, proq́ue temporum ratione eleemosynam Missæ augeret quò se sacerdos sustentare valeret. Sed tamen lege & plebem perstringere, & plebanos arcêre nè minori pretio celebrare possint, è diametro rationi eleemosynæ aduersatur, quæ libera esse debet, & imaginem induit pretij mecedisq́ue pro sacrificij celebratione. Nota verbum sancti Thomæ in præsenti quæstio. articul. 3. inter soluendum secundum argumentum: Illicita enim, inquit, esset ordinatio. Quòd si redarguas, Antistitem posse sustentationis stipendium taxare: Distinguitur. Etenim quòd id possit pro obligatione qua se sacerdos stringit ad capellaniam, & ad seruitium in tempus, vel in perpetuum, fateor: sed tamen taxare pro singulari Missa, quæ non est obligatio, sed simplex actio: Do vt celebres: idq́ue sub tali censura, nè minus dari aut recipi possit: profectò ius non video sed scandalum.
¶ Ad tertium respondetur quòd in abso
Ad tertium.
lutione ab excōmunicationeexcommunicatione pecunia non penditur in pretium rei sacræ, sed in pœnam delicti. ¶ Ad quartum respondetur
Ad quartũquartum.
quòd vbi prisca inoleuit consuetudo vt pro eiusmodi actibus hierarchicis aliquid retribuatur: credendum est illud ceu sustentationis stipendium fuisse introductum.
Qua ideo ratione illud nefas non esset ꝑcipere.praecipere Vbi autem id quasi actionis pretium soluitur, nulla consuetudine fit licitum: vt habetur cap. Cùm in ecclesiæ. de simonia. vbi pro vniuersis huiusmodi actionibus prohibetur quicquam percipi. Nam cùm simonia vitium sit contra naturam, nulla in contrarium vim habet consuetudo. Quare huiusmodi moribus attentè cauenda est species mali: secundùm verbum Apostoli. 1. ad ThessalonicẽsThessalonicens. 2. Ab omni specie mala abstinete vos. ¶ Ad quintum re
Ad quintũquintum.
spondet diuus Thomas, antequàm quippiam iuris ad episcopatum, vel ad aliud quoduis sacerdotium, vel dignitatem per electionem vel prouisionem acquiratur, simoniacum esse crimen aduersantium obstacula pecunia propellere. Sic enim viam sibi homo sterneret ad rem spiritualem mercandam. Sed postquàm ius alicui acquisitum est, licet per pecuniam iniusta impedimenta remouere: nempe si aliqui obstarent nè electus confirmatorem adiret, aut in possessionem admitteretur. Priorem autem partem sic intelligito, vt quemadmodùm libro quarto de impediente ab assecutione beneficij dicebamus, illos excipias qui vim inferunt. Si enim quis etiam
ante electionem nè dignitatem peteres te in carcerem obtruderet, aut electorũelectorum quemlibet, nè te eligeret, porrò pecunia illam redimere posses iniuriam. Secùs si per ambitum & palpationem, & quam subornationem dicunt, te procuraret excludere.
Neque verò, vt suprà diximus, confirmatorem qui te confirmare renueret pecunia emollire posses: ob id, vt suprà dicebamus, quòd non solùm potest obesse, verùm & prodesse. Quapropter largitio illa, emptionis specimen exhiberet. Quod in alio qui te impediebat non reperitur. Et forsan neque ab illo qui te in possessionem missurus est, vexationem redimere licet: nam possessio aliquid est spirituale, quod tu mercari videris. Quanuis de possessione non sit res adeò certa, ac de confirmatione. ¶ Circa hæc autem insurgit non sub
Dubitatio.
ticendum dubium: Vtrùm ad cauendam iniquam electionem, quæ ecclesiæ nocua est & perniciosa, liceat pecuniam offerre. Caietanus in illa nona quęstio. primi quot
Caietani assertio.
libeti asserere non formidat, in electione Pontificis maximi, si liquidò constiterit electionem in indignum inclinare & ecclesiæ pestilentem, licêre oblato pretio eiusmodi electionem cauere: hoc enim esset ecclesiæ vexationem redimere. Sed tamen ad eligendum, inquit, bonum, id non licet. Et quidem vsque adeò in priorem sententiæ partem arbitror consentiendum, vt etiam posteriorem crediderim esse temperandam. Enimuerò tanta pernicies est, & atrox ecclesiæ deuexatio si non eligatur dignus, ac si eligatur indignus: quoniam inter hæc non est medium. Quocircà vbi duo essent tantùm inter quos nutaret electio, quorum vnus esset dignus & alter indignus, vt liceret pretio indignum repellere, liceret profectò electionem ad dignum inflectere: quia repulsio vnius, esset alterius electio. Arbitror enim, vt suprà dicebam, quòd licèt huiusmodi spiritualia vendere omninò sit intimè malum, redimere tamen non vsque adeò, quin extrema necessitas licitum id possit facere. Quapropter vbi multi essent digni, neutiquàm liceret pretio ambire vnius electionem.
Imò quanuis alij essent alijs digniores, non liceret id in fauorem dignissimi facere: quo|niam vbi dignus speratur eligendus, non ingruit extrema necessitas eligendi alium, quæ sola huiusmodi largitionibus simoniam abstergit. ¶ Ad sextum denique re
Ad sextum.
spondendo reprehendit diuus Thom. quosdam, qui pro matrimonio affirmant licêre pecuniam recipere, ac si non esset sacramentum, gratiæ collatiuum. Et fuit opinio Bernardi in Apparatu, super cap. Cùm in ecclesię. de simonia. vbi ait quòd quanquàm pro benedictionibus nubentium pecuniam recipere non liceat, tamen pro matrimonio non est illicitum: eò quòd etsi sacramentum sit, gratiam tamen non confert. In cuius opinionis suspicionem venit apud quosdam Magister Sententiarum:
Magister sententiarũsententiarum.
proptereà quòd in. 4. distincti. 26. non explicat idem sacramentum aliter quàm in remedium esse institutum. Sed neque Durandus super eandem distinct. eidem opi
Durandus.
nioni conniuere est veritus. Est tamen error plus quàm falsus: vt inibi Doctores ferè concludunt: Dotalis ergo pecunia vxoris, pro matrimonio confertur, non quatenùs sacramentum est, instrumentalisq́ue adeò gratiæ causa: sed quatenùs est officiũofficium naturæ, cuius vtique onera sine sumptibus fieri nequeunt.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm pro spiritualibus actionibus dare accipereq́ue pecuniam sit licitum.
CONSEQVENTER de alio spiritualium ordine ar
Primum argumentum.
guitur: nempe quod pro actionibus spiritualibus fas sit pecuniam tum dare tum etiam accipere. Vsus enim prophetiæ est actus spiritualis: pro quo tamen quondam aliquid offerebatur: vt. 1. Regum. 9. de Saûle legitur: &. 3. Regum. 13. de Iosia: ergo non est illicitum. ¶ Secundò: Oratio, prædicatio, atque adeò diuinæ laudes actiones sunt
Secundum.
inter spirituales præcipuæ: sed ad impetrandum orationis suffragia licet munerum beneuolentia viros iustos, præsertim egenos, conciliare: iuxta illud Lucæ. 16. Facite vobis amicos de mammôna iniquitatis. Mox, & verbi ministris: puta prædicatoribus spiritualia seminantibus, temporalia: secundùm Apostoli constitutionem 1. ad Corinthios. 9. debentur. Deinde & diuinas celebrantibus laudes, & Psalmos, & ecclesiastico ritu processiones & mortuorum exequias, aliaq́ue id genus facientibus, sua quoque stipendia decernuntur: & nonnunquàm annui reditus: nulla ergo iniquitas est pro eiusmodi spiritualibus actionibus stata percipere præmia.
¶ Tertiò. Scientia est res quædam spiritua
Tertium.
lis, cùm sit ad docendum facultas: sicuti prælati potestas ad corripiendum, suumq́;suumque dispensandi munus: tamen pro vsu scientiæ mercedem suscipere, nihil habet absurdi: licet enim & Doctori, & aduocato, & medico suas pretio locare & vendere operas: ergo pariter prælatus pro sua spirituali functione recipere potest pretium.
¶ Quartò denique arguitur. Religio status est spiritualis perfectionis: & tamen solent
Quartum.
in monasterijs, præsertim sanctimonialiũsanctimonialium, non aliter ad religionem virgines admitti quàm si dotes secum afferant: ergo licitum est pro huiusmodi actibus rem aliquāaliquam tum tribuere, tum etiam accipere. ¶ Contrarius autem extat canon Concilij Toletani
CnociliumConcilium Toletanum.
vndecimi. 1. quæs. 1. cuius initium est: Quidquid inuisibilis gratiæ consolationi tribuitur, nunquàm quæstibus vel quibuslibet præmijs vænundari debet: dicente Domino: Quod gratis accepistis, gratis date. hæc autem spiritualia quæ recensita sunt, per inuisibilem gratiam tribuuntur: ergo nefas est pretio illa dispensare.
POst sacramenta quibus gratia gratum faciens cōferturconfertur alium spiritualitatis gradum obtinent (vt suprà diximus) actiones illæ quæ ad gratias gratis datas spectātspectant: quæ videlicet vel ex eâdem gratificante gratia procedunt, vel ad illam adispiscendam animum præparant. De quibus ideo eisdem duabus conclusionibus, quibus de sacramentis, respondetur. Prior est: Non mo
Prima conclusio.
dò licet, verùm necessarium est eos qui huiusmodi actionibus spiritualia charismata administrātadministrant, à populo sustentari. Hęc iam suprà satis superq́;superque demonstrata est: tum naturali ratione, tum etiam & Paulino testimo
Paulus.
nio. 1. ad Corinthios. 9. vbi ait: Quis militat suis stipendijs vnquàm & de lacte gregis non manducat? ¶ Posterior. Vende
Postrema cōclusioconclusio.
re aut emere id quod in huiusmodi actibus spirituale est, sacrilegium simoniacum existit. Hoc palàm est: neque alia post | superiorum intelligentiam probatione indiget. In his ergo ait diuus Thomas primùm omnium cauendum esse nè intentio emptionis aut venditionis spiritualium animum occupet: cuius tunc maximè indicium prodiret si vsque adeò exigeretur pręmium, vt offerre nolentibus spiritualia ipsa munera subtraherentur, quæ exhibenda essent. At verò postquàm gratis priùs exhibentur, licitè, inquit, possunt statutæ consuetæq́ue oblationes à nolentibus & valentibus soluere, authoritate superioris exigi. ¶ Circa conclusiones istas aliquan
Dubium graue.
tulo maior sese offert dubitandi ratio, an pro laboribus huiusmodi muneribus annexis liceat aliquid pretij recipere, quàm pro administrationibus sacramentorum:
Ratio dubitandi.
nam in istis videntur labores & operæ quodammodò esse distinctæ ab spiritualibus: vtpote cantare, siue vocibus, siue organis, aut alijs instrumentis: ire processionaliter ad deducendum funus, aliasq́ue illic celebrare exequias quæ simpliciter ad sepulturam non sunt necessariæ. Item studere ad prædicandum, ad consulendum, ad visitandum subditos, cognoscendasq́ue eorum causas: qui quidem omnes labores videntur posse mercede locari. Quapropter authores offendas complures concedentes pro eiusmodi laboribus posse pretium recipi, quantũquantum est ex natura rei: nisi quia exteriùs præ se ferunt effigiem mali. Attamen opinio hæc non est satis circunspecta. Nam pacta in istis non sunt solùm mala, quia ab ecclesia prohibita: sed quia sunt ex natura sua mala, ideo prohibita. ¶ Igitur primùm omnium supposita illa trifida distinctione superiori, quæ inter pretium spiritualium, quod neutiquàm licet, sustentationemq́ue sacerdotum & operarum mercedem posita est: notandum restat discrimen inter administrationem sacramento
rum, & alias spirituales actiones: nempè quòd in sacramentali functione neutiquàm carere posset specie simoniæ, alia soluenda iura, & oblationes instituere præter decimas, vel illos reditus qui ad sustentationem instituti sunt: pro alijs verò actionibus secundi ordinis solent alia institui, mercedis formam habentia: vt pro exequijs mortuorum, pro cantoribus: quin etiam pro prædicatoribus, pro processionibus, atque id genus alijs. Et ratio discriminis est, quòd eiusmodi actiones non sunt tam necessariò annexæ spiritualibus: haud enim tanta funeris pompa ad sepulturam est necessaria: neque cantores musici ad rem celebrandam diuinam. In huiusmodi ergo actionibus, quibus misceri assolet temporale quidpiam, discerniculo opùs est. Nam quando temporale illud non
Solutio proximæ dubitationis.
est ad spirituale necessarium, nulla interuenit simoniæ species si pro mercede ex pacto fiat. Quare cantores & organorum musici absque scrupulo possunt suas locare operas. Est enim officium illud spiritualibus accessorium. Atque huic membro Caietanus & nonnulli alij adiungunt aduocatorum doctorumq́ue operas: de quibus tamen illicò nos in solutione tertij.
Quando verò id quod principaliter quæritur est spirituale, non licet pro illo quicquam, mercedis loco percipere: vt pro Psalmis ipsis diuinis, pro necessarijs orationibus, & pro mortuorum necessarijs exequijs. ¶ Sed tamen hæc ad medendum ignorantium conscientijs ad normam conclusionum suprà positarum expendenda sunt. Diximus enim secundùm diuum Thomam quòd oblationes dictis actionibus cōstituasconstituas non licet eo rigore exigere vt non soluentibus spiritualia subtrahantur, quæ exhibenda sunt. Exempli gratia: si Plebanus nollet mortuum sepelire nisi iura sibi consueta priùs penderentur: quia sepultura necessaria est, scandalum daret, speciemq́ue simoniæ præ se ferret. Si autem illi qui funus curātcurant volunt cum magna pompa suum humare mortuum, non tenetur pastor gratis illud exequi: & ideo licitè potest consueta iura exigere. Sed tamen quia & hæc ordinem etiam spiritualium suo modo attingunt, cauendum est scandalum: saltem antequàm sepulturæ officium persoluatur: vt hîc admonet diuus Thomas.
¶ Hîc autem admonendum meritò duximus quàm sint scandalosæ ac sacrilegæ ex
torsiones clericorum aduersus monachorum iura, Christianorumq́ue libertatem. Reperies enim diœceses vbi clerici nolunt eum qui in monasterio sepulchrum optauit, cum pompa illuc ducere: adeò vt nonnũquàmnonnunquam neq;neque crucẽcrucem importent, neque Psalmos canere velint: quod profectò religio Christiana abhorret. Nam cùm vnicuique liberum sit sepulchrum pro sua deuotione vbi maluerit eligere, non sunt defunctorum voluntates per illas extorsiones cohi|bendæ. ¶ Postremum hîc dubium restat
Postremum dubium.
triuiale de canonicis atque alijs clericis qui ad horas canonicas in ecclesiam non nisi stipendij gratia concurrunt, vtrùm simoniæ vitiũvitium contrahant. ¶ Ad hoc diuus Thomas quolib. 8. quæstio. 6. seu articulo. 11. re
Solutio S. Thomæ.
spondet: quòd si stipendium sit finis intentionis celebrandi diuinum officium, simonia committitur: quoniam tunc stipendiũstipendium habet rationem pretij, quo non est licitum vendere rem spiritualem, quale est diuinum officium. Si autem principalis intentio non sit nisi diuinus cultus: temporalis verò fructus sit accessorius, tanquàm ad sustentationẽsustentationem necessarius: non est simonia. ¶ Hæc autem solutio nisi sanè intelligatur, scrupulis punget humanas conscientias. Videtur enim hîc diuus Thomas, vt simoniacos condemnare quotquot ad ecclesiam ire pergunt, intuitu numulariæ distributionis, aliâs nequâquānequaquam ituri: quod profectò durũdurum est creditu. ItẽItem, vt suprà de receptione puellarum ad velum moniale arguebamus, necessitas rei familiaris impertinens est, vt quod alioquî simonia non esset, eodem notetur vitio. Nam simonia in hoc prorsus consistit vt spirituale vendatur, siue à paupere siue à diuite. Quare idem propositum quod locupletem faceret simoniacum, faceret & inopem: & quod excusaret inopem, excusaret locupletem: saltem à simonia: quicquid sit de auaritia. ¶ Resolutio ergo est, quòd
Solutio authoris.
ire ad ecclesiam tempore quo clericus aliâs non tenetur, tātùmtantum distributionum causa: ita vt aliâs non iret, non est vera simonia, nisi intenderet pro re spirituali pretium recipere modo suprà exposito. Peccaret ille clericus nihilo minùs grauiter contra suum ordinem & institutionem qui nũquàmnunquam vel rarò ecclesiāecclesiam viseret nisi illa de causa: & qui in genere non haberet præcipuũpræcipuum propositum frequentandi ecclesiāecclesiam propter diuinum cultũcultum, cuius solius gratia præbẽdarũpræbendarum iura instituta sunt. Imò verò qui cultum ad temporalem mercedẽmercedem tanꝗ̈tanquam ad finem referret, peruersam sacrilegamq́;sacrilegiamque haberet intentionem contra legitimum rerum ordinem, qui est vt beneficium sit propter officium.
AD primum igitur respondetur quod quẽquem ad
Ad primum argumentũargumentum .
modùm nos pro rebus sacris, ita prisci solebant bonis Prophetis spontanea munera offerre, vt Hierony. super Micheam adnotauit: sicuti & de Damiano eius tradit historia, qui pro dono sanitatis vltronea munuscula penè inuitus accepit. Petere autẽautem nefas est, vt patet de Giezi quem Eliseus de postulato à Naama pretio pro dono sanitatis acriter obiurgauit. ¶ Secundum argumentum
Ad secundũsecundum.
triforme erat. Ad cuius primum membrum de eleemosynis quæ pauperibus pro eorum suffragijs precationumq́ue subsidijs erogantur: Respondetur, non esse licitas in pretiũpretium eiusmodi subsidij: quod re vera spirituale est: sed donantur in ipsorum pauperum alimoniāalimoniam. Vtrùm verò tertio modo quasi pro locatis operis ad orādumorandum liceat de mercede pacisci, aliquis forsan hæsitaret: quādoquando quidẽquidem cantoribus musicis id liceat. At verò hoc affirmare non auderem. Est enim discriminis multum. QuoniāQuoniam musica (vt diximus) non est ad sacrorum celebrationem necessaria. In oratione verò non distinguuntur labor & opera ab ipso spirituali munere.
Imò labor est ipsissimũipsissimum spirituale officium. ¶ De prędicatoribus autẽautem in dubiũdubium euocari non debet vtrũvtrum possint pretiũpretium pro functione ipsa recipere: esset em̃enim aperta simonia, vt de oratione modò dicebamus. Neq;Neque est simile de sciẽtiascientia, quę vẽdivendi potest: nam in sciẽtiascientia etiam Theologię, humanitùs acquisita, non ęstimatur nisi merũmerum subsidium tẽporaletemporale: puta intellectũintellectum dirigere, instituere, & illustrare. MunꝰMunus autẽautem prędicationis est non solùm intellectũintellectum illuminare, sed id facere secũdùmsecundum donũdonum Spiritus sancti, atq;atque adeò secũdùmsecundum eius gratiāgratiam expurgare corda, animosq́;animosque sursum prouehere, diuinoq́;diuinoque amore cōsolidareconsolidare & perficere. De quibꝰquibus ideo DoctoribꝰDoctoribus intelligit̃intelligitur verbũverbum illud apostolicum ad Ephe. 4. Et ipse dedit quosdāquosdam Apostolos, alios pastores & doctores, ad cōsummationẽconsummationem sanctorũsanctorum in opus ministerij, in ędificationẽędificationem corporis Christi. Et ad Rom. 10. Quomodò prędicabũtprędicabunt nisi mittant̃mittantur? Itaq́;Itaque
ex duplici capite nequit prędicationis functio pretio vẽdivendi: scilicet & quia spiritualis res est, & quia diuina delegatio: quod ideo officium illorũillorum spiritualiũspiritualium numero comprehenditur, de quibus ait Christus: Gratis accepistis, gratis date. Vnde glossa super illud ad Timo. 5. Qui bene præsunt p̃sbyteripresbyteri. &c. Necessitatis est accipere vnde viuitur: charitatis est prębere: non tamen vęnale est euāgeliũeuangelium vt pro his prędicet̃prędicetur. Quocircà, vt de oratione nuperrimè dicebamꝰdicebamus, non potest cōcionatorconcionator laborẽlaborem ipsum prędicandi & operāoperam quāquam insumit pro ferẽdoferendo verbũverbum, mercede locare: quoniāquoniam labor ipse res spũalisspiritualis est. SolũSolum ergo potest honestāhonestam | sustentationem recipere, & pro victu qui ad laborem studij sustentandũsustentandum necessarius est, & pro librorum sumptu. Neq;Neque verò simoniacam labem contrahit si quando prædicatio non est prorsus necessaria, mauult verbũverbum seminare vbi meliùs sustentetur. Imò & si illic concionari renuat vbi victũvictum sibi non sperat suppeditandum, culpam non committit. Est tamen semper cauendũcauendum scandalum, idq́;idque potissimùm monachis. ¶ Tertium demum membrum erat de laudibus diuinorum officiorum, tam pro viuis quàm pro defunctis: de quo satis dictum est Pretium nanq;nanque nunquam est licitum, sed sustentationis stipendia: atq;atque alia prætereà iura (vt explicuimus) quasi mercedem operarum, quæ non sunt omninò necessariæ, sed ad pompam pertinentes. Sed & verbum nihilo minùs Diui Thomæ notandum est: scilicet quòd non licet pactum facere, neq;neque mentem habere recipiendi pretium emptionis. Vnde illicita esset, inquit, negatoria illa lex, quòd processio in funere nullatenùs sine certo pretio fieret: quippe qua via pręcluderetur nè gratis eiusmodi pompa fieret. Atq;Atque adeò specimen haberet exactionis: quod quidem, vt diximus, multò esset absurdius in celebratione Missarum. Non tamen haberet eandem absurditatem affirmatoria conditionalisq́;conditionalisque lex. Vt si quis talem obtulerit eleemosynam, talis ei pompa, quæ non est necessaria, exhibeatur. Haberet quippe eiusmodi lex speciem gratuitæ retributionis. ¶ Ad tertium argumen
Ad tertium argumentũargumentum .
tum, quia pręlatorum hierarchicas functiones cum doctorum scientia & aduocatorum consilijs conferebat: per distinctionẽdistinctionem respondetur, quandoquidem diuersa est ratio. Antistites nanq;nanque cæteriq́;cæterique ecclesiastici præfecti, virtute potestatis sibi commissæ, rationeq́;rationeque stipendij ad ipsorum sustentationem constituti, obligantur suas administrare prouincias. Quocircà qui pro vsu eiusdem potestatis aliquid vltrà reciperent, non tam pro operis quas gratis debent, id intelligerẽturintelligerentur suscipere, quàm vendere vsum spiritualis gratiæ. Vnde colligit Diuus Thomas pro nulla dispensatione licitum eis esse quidpiam accipere: neq;neque pro hoc quòd vices suas committant, neq;neque pro correctione, aut pro eo quòd non corrigant. Nomine autem dispensationis, non solùm legis relaxationem intelligas vt vulgò verbum sonat, sed omnem etiam spiritualem administrationem. Pretium ergo recipere vt cum aliquo subdito dispensetur in lege, manifestaria simonia est: nam pro causa dispensare, ad spiritualem gubernationem attinet: quæ per gratiam fit Spiritus sancti. Est enim pastoris officiũofficium, de quibus ait Paulus: Alios autem constituit pastores: & ideo gratis fieri debet, sicuti correctio & eruditio. Si autem absq;absque causa fit, iniqua est, atque eo longè deterior quòd pretio venditur. Neq;Neque verò vllus est pastorũpastorum tam mentis inops, à minimo vsq;vsque ad maximum, qui hoc non intelligat. Sed exactiones illas quæ in dispensationibus fiunt, nescio quo alio fuco incrustant. Appellant enim compositiones, & quasi commutationes legis: vt qui à legis vel voti onere excipitur, alterũalterum subeat: ipsi viderint. At verò pretio cum subdito pacisci vt non corripiatur, magis esset nefandũbnefandum facinus: puta cùm licentia illi fieret impunè delinquendi. ¶ Addit autem Diuus Tho.
D. Thomas.
licêre prælatis dum subditos visitant, statas procurationes percipere. Non quidem tanquàm correctionis pretio, quæ proculdubio spiritualis res est, sed quasi debitum stipendium. In quo quidem verbo duo ipse mihi obseruo. Prius, quòd re vera visitationum sti
pendia ob id censentur licita quòd prælati per se ipsos visitare deberent greges suos, vt vultum pecoris agnoscere possent, & vocem audire: secundùm verbum Christi: Ego sum Pastor bonus, & cognosco oues meas, & cognoscunt me meæ: nam alios mittere qui duntaxat mercedem corradant, nulla erat mercede dignum. Posterius quod hîc obseruauerim, est, quòd cùm eiusmodi stipendia sustentationis gratia fuerint constituta, illic præcisè videntur purissima conscientia exigi posse, vbi episcopatus non sint nimium pingues: nam vbi decimæ abundant, profectò non est vsq;vsque adeò tutum. ¶ Ad secundũsecundum membrum argumenti quod ad scientiāscientiam pertinebat, bimembre D. Tho. responsum red
D. Thomas.
dit. Qui enim, inquit, officium non suscepit ratione cuius sibi incumbat alios docere, licitè potest pretium suæ doctrinæ percipere: non quasi veritatem aut scientiam vendens, sed quasi operas suas locans. Cui autem ex officio illud incumberet, si aliquid pretij reciperet, intelligeretur inquit veritatem vendere: & ideo grauiter peccaret. ¶ Locus hic D. Thomæ contra nos stare cuipiam forsan videbitur: qui quæstione præcedenti contra quam multi censent, monstrare nitebamur licitè posse scientias, artesq́;artesque acquisitas pretio doceri. Ait siquidem non licêre ei recipe|re pretium pro veritate aut scientia, sed quasi operas suas locans. At verò potiùs nobis fa
Explanatur mens S. Th.
uet, tantum abest vt sit contrarius. In primis enim veritatis doctrinam non omninò censet spirituale, aliâs neq;neque operas locare liceret: vt de sacramentis, & prædicationibus, & orationibus, dictum est: sed tantùm sustentationem recipere. Et tamen doctori etiam ditissimo licet operas ad iustum locare. Atqui vbi scientia est excellentior: & qui docet peritior & luculẽtiorluculentior, cariùs easdẽeasdem ęstimare. Item etsi pro veritate dicenda nihil pretij liceat recipere (vt lib. 5. quæst. 8. de teste diximus) eò quòd cùm mentiri nefas sit, nemini licet nisi verum fari, aut docere. Tamen pro eâdem veritate ex suis principijs eruenda, ac subinde disserenda, elucidanda, prælegendaq́;prælegendaque & relegenda, non dubium quin liceat pretium recipere. Quin etiam (vt suprà diximus) etiāetiam si sine vllo labore id fieri posset, liceret illud vendere. Sicuti si quis alium doceret scribere aut pingere: quia illud non est spirituale de quo loquimur, scilicet quod gratis accepimus, vt gratis demus: sed tantũtantum ratione subiecti. Imò verò neque Theologia sic est spiritualis: quoniam etsi scripturarum fides donum sit gratis datum, atque etiam scientia Apostolis ad prædicandum infusa, quam ideo vendere illis nefas fuisset: tamen illam quam in scholis discimus, humanitùs acquirimus. Idem & de aduocatorum cōsilioconsilio censendum: vbi certè nihil spiritualitatis vitiatur, etiāetiam si ditissimus pretio illud perhibeat in causis agendis. Imò quanuis pauperibus pretium extorqueat, nullam cōmittitcommittit simoniam: tametsi præceptum misericordiæ violet. Secùs de correctione fraterna & consilio ad leuandum mœrorem afflicti hominis: talia enim officia, porrò quæ per se ad salutem animi referuntur, spiritualia quidem sunt, & ideo gratis impendenda. ¶ Secundum item verbum D. Thomæ, scilicet quòd qui ex officio docere tenetur, non potest pretium recipere: Hostien. super cap. Quia nonnullis.
Hostiensis.
de magist. eousq;eousque protendit, vt sentiat nemini qui publico stipendio prælegit fas esse peculiarem aliam mercedem exigere: hoc autẽautem gratis dictum est. Nihil enim vetat quo minùs qui non tenetur nisi vnam facere lectionem, pro alia pretium recipiat. Sed quod Diuus Thomas ait, exemplo ipse protinus pandit secundùm tenorem dicti cap. quia nonnullis. nempè quòd vbi ecclesia habet canonicatum aut certum stipendium decretum pro cathedra, ille qui illam regit, gratis docere obligetur pauperes. Neq;Neque tamen contrà faciẽsfaciens, vlla ideo simoniæ labe denotatur: sed qui pro facultate quam facit doctori ad legendum, pretium exigit, à beneficio Ecclesiastico iubetur esse alienus. ¶ Ad quartum
Ad quartum argumentũargumentum .
argumentum, de religionis ingressu, tripertita est responsio. Primùm enim constitutissimum est, pro ingressu, hoc est pro professione, neutiquam fas esse pretium aut exigere, aut offerre: porrò quòd religionis cultus res sit spiritualis, ad quam ideo prælatus volentes gratis gratanterq́;gratanterque recipere debet: vtpote quòd illud sit institutum beneficium diuinũdiuinum. Textus enim extant in cano. Quàm pio. 1. q. 2. & in cap. de regularibus. & cap. quoniam. de simonia. id declarantes. Itaq́;Itaque spiritualitas per quam in ingressu religionis attenditur simonia, non est inde perpendenda quòd religiosi aliqui ex decimis viuātviuant & bonis Ecclesiasticis: possunt enim decimæ titulis sæcularibus applicari, puta regibus, aut ducibus, ad propugnandam ecclesiam: præterquàm quòd sunt religiosi nullis talibus fruentes decimis aut spiritualibus oblationibus. Sed ratio spiritualitatis in hoc consistit, quòd professio ipsa & religio institutio Christi est, vt volentes eum sequi gratis admittāturadmittantur. ¶ Secundum assertum est, quòd vbi monasterium est tenue, nec ad tantum numerum nutriendum sufficiens, nulla est simonia aliquid pro victu & vestitu recipere. Exemplum qualecunq;qualecunque possumus in matrimonio ponere. Pro illo nanq;nanque quatenùs est sacramentum, nil potest vir ab vxore recipere: potest tamẽtamen id admittere ad sustinenda eius onera. Ex hoc tertio fit consequens, neq;neque esse simoniāsimoniam si illa inter moniales libentiùs suscipiatur, quę ex sua deuotione largas eleemosynas monasterio fuerit elargita. Sicut & econuersò licitum est monialibus temporalia impendendo beneficia, sæculares ad deuotionem allicere, vt sanctimonialem habitum induant. Tametsi non possint pretium dare vt tale capessant religionis institutum. ¶ Circa secundam conclusionem du
Primum dubium.
bia exurgunt exigua. Primum, vtrùm quando monasterium est locuples vt possit personas quæ recipiuntur alere, simoniacum sit pretium exigere. Extat enim à parte affir
ArgumẽtũArgumentum.
matiua argumentum, quòd cùm non alia ratione eiusmodi exactio iusta sit quàm propter monialium alimentum, vbi illud aliunde suppetit, apparet pretium pro ingressu re|ligionis exigi. Quod quidem argumentum doctores ferè canonici iuris, vt est videre apud Syluestrum, verbo, simonia. §. 15. in eandem affirmatiuam sententiam cogit. RespōdeturRespondetur
Solutio.
nihilo minùs, opulentiam monasterij nihil prorsus facere, vt quæ in paupere non erat simonia, sit in diuite. Et ratio est patentissima: nam simonia ex obiecto speciem sortitur: nempè quia spirituale venditur, puta professio ipsa & locus in religione. Si autem illud cauetur, & pecunia non nisi pro victu recipitur, etiam si monasterium illo subsidio nullatenùs egeat, poterit quidem esse peccatum auaritiæ, non tamen simonię. Sed hoc tantùm fatendum est, quòd tunc præsumitur simonia: nam si victus est abundans, præsumitur pecuniam recipi pro ingressu, vt probè illic conuincit Syluest. ¶ Quocircà monasteria ditissima quæ pauperes recipere absq;absque pretio renuunt eodemq́;eodemque ingenti, profectò citra scandalum facere id non possunt: tunc maximè quando videntur pecuniam recipere, non pro sustentatione, sed alijs de causis: nempè quia puella non est tam bono sanguine orta, aut alia notata infamia aut deformitate. Hæc enim pretio in cōuentuconuentu æstimare, vix à simoniæ macula elui potest: atq;atque hoc demum, si conuentus vt suam amplitudinem & magnificentiāmagnificentiam clariorem reddat, auctiora exigunt pretia.

QVAESTIO SEPTIMA, De Simonia, in sacerdotijs ac dignitatibus conquirendis. Sanct. Tho. 2. 2. q. 100. arti. 4.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

Vtrùm pro sacerdotijs atatque alijs præbendis quæ spiritualibus sunt annexa, liceat pretium percipere.
POSTQVAM DE rebus spiritualibus, puta de sacramentis deq́;deque
1
alijs spiritualibus actionibus disputatum est, subsequitur vt rationẽrationem simoniæ circa sacerdotia, præbendasq́;præbendasque, ac dignitates, quæ eisdem functionibus mancipantur, examinemus. Apparet enim istorum mercatum, nulla sor
Primum argumentum.
descere simoniæ macula: quoniam si hæc emere aut vendere simoniacum esset, eò vel maximè quòd sunt spiritualibus actionibus coniuncta: sed hac ratione nullam rem temporalem liceret vendere: quia cùm omnia temporalia mundi fuerint propter spiritualia condita, cuncta censentur spiritualibus annexa. ¶ Secundò: sacrorum vasa
Argumen. 2.
sacratæq́;sacratæque vestes, inter ea quæ spiritualibus connectuntur, connumerantur: calicem autem ad occurrendum Ecclesiæ necessitati vendere licet & sacras vestes: ergo liceret etiāetiam Pontifici Maximo, vbi Ecclesia graui premitur necessitate, episcopatum aut quoduis aliud sacerdotium, pretio conferre: dummodò conferretur digno. ¶ Tertiò arguitur: In
Argumen. 3.
ter spiritualibus annexa asscribuntur ius sepulturæ, ius patronatus, & secundùm antiquos ius etiāetiam primogenituræ. Eò quòd tunc ius sacerdotale erat illi coniunctum. Sed Abraham emit ab Ephron speluncam duplicem in sepulturam, vt Genes. 23. memoriæ proditum est: & Iacob à fratre suo misera lenticula ius emit primogenituræ, vt eodem libro, cap. 25. legitur. Ius prætereà patronatus transit cum re vendita, & in feudum conceditur. Item decimæ quibusdam sunt regibus ac militibus concessę, à quibus rursum & redimi possunt. Deinde & prælati præbendarum fructus quos alijs conferunt, in tempus retinent: vt Papa medietatem annatis: etiam si præbendæ spiritualibus sint annexæ: ergo sacerdotiorum mercatus in vitium simoniæ minimè impingit. ¶ In contrarium autem facit canon Paschalis Pontificis summi. 2. quæstione tertia, cap. si quis obiecerit. Cuius verba sunt: Quisquis eorum vendiderit alterum sine quo neque alterum prouenit, neutrum inuenditum derelinquit. Nullus ergo emat Ecclesiam, vel præbendam, vel aliquid Ecclesiasticum: vtpote sine quo spiritualis actio non prouenit. Hæc ibi.
AD quæstionem supposita distinctione duabus conclusionibus respondetur. Bi
Distinctio.
fariàm enim accidit temporale quidpiāquidpiam spiritualibus esse annexũannexum. Vno quidem modo, tanꝗ̈tanquam id quod ab spirituali dependet: sicuti sacerdotia habere Ecclesiastica, quod cum clericali officio cōiunctumconiunctum est: de quo vtiq;vtique annexionis genere, statuitur prior cōclusioconclusio. | Neutiquam id quod hoc pacto spirituali
Prima conclusio.
bus annectitur, est pretio vẽdibilevendibile. Imò eiusmodi venditio esset simoniaca. Et ratio est clara iuxta tenorẽtenorem citati canonis. Nam cùm eiusmodi temporale sine spirituali non transeat, dum illud venditur, spirituale coniunctim venditur. ¶ Alio verò modo id quod temporale est, spiritualibus est cōiunctumconiunctum, in quantum ad huiusmodi spiritualia ordinem habent: cuiusmodi est ius patronatus: vtpote cuius munus est clericos ad Ecclesiastica sacerdotia pręsentare. Et vasa vestimentaq́;vestimentaque sacrorum vsui destinata: de quibus posterior adhibetur conclusio. Illa quæ hoc pa
Postrema cōclusioconclusio.
cto ad spiritualia referuntur, nulla est simonia vendere: dummodò non quatenùs sacrę sunt vendantur, sed quatenùs res quædam. Probatur contrario modo: nam cùm tempo
Probatio.
ralia hæc nihil spirituale præsupponant, trāsiretransire in alterius dominium possunt, qui nihil habeat spiritualitatis: vt si quis sæcularium villam emat cui ius patronatus annexũannexum est. Et si calix in massam argenti refundatur, & formam perdat, potest in alterius trāsiretransire dominium, qui ex eâdem massa potest profanum vas fabrefacere. ¶ Circa priorem con
Dubium.
clusionem dubium emergit, tum quòd sub obscura est eius ratio, tum etiam quòd nec satis videtur solida. Quare ad luculentiorem eius explicationem inquiritur, quo iure emptio venditioq́;venditioque prębendarum, ceu simoniaca sit vetita: vtrùm solum Ecclesiastico, an verò diuino. Nam etsi quæstione. 5. de simonia in genere similem quæstionem disputauerimus, vbi venditionem sacramentalium actionum decisum est iure diuino esse simoniam: nihilo minùs de præbendarum dignitatumq́dignitatumque; mercatu non est tam compertum. Apparet quippe huiusmodi simoniam solo humano & pontificio interdici: nam sacerdotia hæc nihil aliud sunt quàm decimarũdecimarum fructus, quę quidem res sunt merè temporales: ergo non obstante quòd sint spiritualibus annexę, possunt ab illa spiritualitate semoueri, & vendi: sicuti calicis materia, dummodò consecratio non vendatur, vendibilis est. Mox & si decimarum substantia iure diuino sit spiritualibus functionibus addicta, quota nihilo minùs, vt suprà monstratum est, iure humano est constituta: poterit ergo Papa si sacerdotium valet centum, ius medietatis vendere, alteramq́;alteramque Ecclesiæ relinquere. ¶ De hac quæstione interpretes canonici iuris in diuersas sententias dissecantur: quas Caieta. quotlib. 1. q. 9. ad tres reducit. Prima
enim eademq́;eademque extrema est, huiusmodi simoniāsimoniam in vniuersum esse de iure humano, quæ ortum habuit ex glossa in cap. ex parte. de off. delega. 1. quam illic Antonius de Butrio & Cardinalis cap. 1. de simonia. comprobātcomprobant. Secunda per aliud extremũextremum est, omnem esse prohibitam de iure diuino, quam D. Thomas docere hîc videtur. Et tertia est Panormitani eodem cap. 1. de simonia: & rursus in sua repetitione, super cap. extirpandæ. de præben. vbi ait, venditionem præbendæ cui annexa est ordinis administratio, vel clauiũclauium executio, simoniam esse de iure diuino: quia id cui annectitur, eodem iure est spirituale. Venditio autem præbendæ quæ non est talibus ordinibus sacris mācipatamancipata, tantùm est simonia de iure positiuo: quales vtique sunt illæ quæ administrationibus hospitalium destinatæ sunt. Caieta. verò hoc solo ab hac tertia Panormitani opinione differt, quòd ait, non solùm illam præbendāpræbendam quæ annexa est executioni ordinis sacri aut clauium, iure diuino ad simoniam pertinere, si vendatur, verùm & illam quæ annexa est cuicunq;cuicunque clericatui citra sacros ordines, puta primę tonsuræ aut minoribus ordinibus. Et ratio eius est, quia clericatus inquit est de iure diuino, sanè cùm omne clericale officiũofficium in spiritualibus actibus cōsistatconsistat: etiam prima tonsura. ¶ Arbitror autem istarum opinionum suo singulas cōdimentocondimento opùs habere. In primis
quòd ait Caieta. omnem clericatum vsq;vsque ad primam tonsuram esse de iure diuino: non est adeò probabile, quin contrarium sit probabilius: imò plurimis certum, vt in. 4. Sententiarum disputatur: quandoquidem non sint de sacerdotis essentia. Sed nihilo minùs inde non colligitur opinio Panormitani, quod nulla venditio præbendæ quæ non est mancipata functioni ordinum maiorum aut clauium, sit simoniaca iure diuino. Imò cum
Probat̃Probatur opinio CaietañCaietan.
CaietañCaietan. crediderim satis esse vt sit annexa simplici clericatui: non quidem propter eius rationem, sed quòd quāuisquamuis minores ordines sint de iure positiuo, nihilo minùs postquāpostquam re vera sunt res sacræ, vendere ius præbendæ illis addictæ, est contra ius naturæ: atq;atque adeò diuinum: sicuti de calice & ara dictum suprà est: quæ quidem res licèt iure positiuo sint sacræ, vendi tamen pluris ratione consecrationis nequeunt quin sit simonia contra diuinum ius. Prima autem opinio glossæ citatæ capituli, Ex parte. nullam vim in cōtrariumcontrarium | habet: nam in cap. illo nulla fit mentio simoniæ, sed hoc solùm habetur quòd si quidam Archidiaconus renuntiare suæ vellet præbendæ, daretur certæ personæ: vnde infert glossa quòd si in alterius fauorem renuntiaret, aliâs non renuntiaturus, esset simonia de iure positiuo. In qua glossa duplex est pecca
Duplex peccatũpeccatum glossæ.
tum. Primum quòd falsum asserit: imò dummodò fiat de consensu Papę, nulla est simonia: nam talis est vniuersalis vsus. Secundò inde inferre, venditionem præbendæ esse simoniam de iure positiuo, nullam habet apparentiam. Quanuis neq;neque hoc in glossa habeatur. ¶ Igitur quò ad declarandādeclarandam vim ra
tionis huius prioris conclusionis descendamus, fundamentum eius est, quòd præbendæ & sacerdotia ex decimarum fructibus sunt constitutæ. Decimę autem iure diuino & naturali nulla alia ratione imperatæ sunt, quàm vt sint stipendia alimentaq́;alimentaque clericorum pro spiritualibus functionibus. Quocircà conferre alicui præbendam, non est solùm conferre illi fructus: nam eiusmodi fructus laico possunt vendi: sed cōferreconferre ius decimarum: quod quidem est Ecclesiasticum, atq;atque adeò spirituale: quandoquidem suopte instituto propter munus Ecclesiasticum exiguntur. Et hic est sensus canonis Pontificis citati, scilicet quòd vendita præbenda venditur res ipsa spiritualis, puta ius ipsum clericale. ¶ Quòd si quis contrarius sic nos coarguat:
Obiectio.
saltem illi qui iam est sacerdos, non esse simoniam sacerdotiũsacerdotium emere: nam eo vel maximè quòd cùm præbenda simul acquirit ordines quibus annexa est. Sed hoc non: quia iam erat sacerdos. Et faciamus esse præbendam, quæ non habeat animarum curam: nè dicas tunc illam spiritualitatem acquirere. Item confertur nonnunquam ex dispensatione præbenda puero antequàm ordinetur: ergo cum illa nihil spirituale transit, atque adeò vendi potest. Respondetur (vt dictum est)
Solutio.
ipsissimum ius petendi decimas esse spirituale: & ideo siue ille cui confertur fuerit clericus, siue futurus sit, semper venditur spirituale. ¶ Quid autem defundo præbendæ man
Scrupulus.
cipato? Ille enim non est pars decimarum. Respondetur quòd vendi non potest cum il
Solutio.
lo Ecclesiastico titulo: vt scilicet clericali iure possit emens eosdem fructus recipere: potest tamen ab illo sacro titulo emancipari & vendi: sicut materia calicis, seclusa consecratione. ¶ Vnde prius superiorum argumen
Ad primum argumentũargumentum .
torum, nullius erat roboris: nam emere præbendam, non est tantùm emere fructus, sed ius spirituale. Ad posterius autem de decima
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
rum quota, quæ solo Ecclesiastico iure videtur constituta, Respondetur: & est notanda solutio, quòd eiusmodi pontificia sanctio non est per se alia distincta à diuino iure, quo præcipitur decimarum substantia: sed est ipsius determinatio & moderatio. QuemadmodũQuemadmodum Ecclesiastica præcepta de celebrandis his illí.sve festis, & de annuali confessione, nihil aliud sunt quàm determinationes diuini iuris. Et ideo non solùm vendere ius decimarum in totum cum titulo clericali, verùm & quo ad quotam, est simonia contra ius diuinum. ¶ At verò non negamus quin aliqua sit simonia de iure positiuo: nempe quę non est prohibita quia mala, sed mala quia prohibita: vt habet eadem glossa: puta quando prębenda non est annexa clericali muneri, sed alijs officijs: vtpote hospitalium seruitio, aut sacrorum ędituis, Ecclesiæve œconomo: vt quæst. 5. arti. 4. declarauimus: nam eiusmodi munera & officia non sunt propriè spiritualia: sed sola pontificia lege eorũeorum venditio est inhibita: vt patet cap. Saluator. 1. q. 3. ¶ De præbendis autem quas Præstameras vocant, audio aliquos hæsitare an sint merè spirituales. Haud tamen est cur in litem euocetur: quoniam non sunt vt pensiones quæ sine titulo conferuntur. Imò habent verum titulum. Et cùm ille non sit sæcularis, sequi
tur quòd sit clericalis, ac perinde spiritualis. Quòd enim aiunt sola ratione studij esse subductas à communi decimarum cumulo, non habet in iure fundamentum, neq;neque huius veritas liquet: sed à quibusdāquibusdam configitur. Quare in re dubia standum est iuri decimarum communi, videlicet vt eiusmodi titulus, spiritualis sit. Quare ambigere non possum quin eiusmodi titulus obliget ad persoluendum diuinum officium: atq;atque adeò emptio & venditio ipsius simoniam proculdubio germinat. Secùs de alijs titulis sæcularibus, quales habent sæculares principes & reges ad decimas: vt statim articulo sequenti patebit. ¶ In calce demum quæstionis commendandum memoriæ est, tunc duntaxat simoniam pullulare cùm quippiam quasi pretium confertur. Nam vt bene ait CaietañCaietan. in Summa, in verbo, simonia. cùm multis rationibus ac modis quippiāquippiam consueuerit temporale, dum spirituale recipitur, retribui: scilicet vel per modum sustentationis Ecclesiasticorum ministrorum, quam suprà diximus esse necessa|riam, vel per modum liberalis honestatis ad gratiam vel referendam vel ineundam: vel fortè quasi ex lege ob laudabilem consuetudinem: atq;atque alijs prætereà modis nullus simoniam procreat, nisi quippiam per modum pretij rependatur. Neque vice versa eum qui spirituale confert quicquam retributionis quouis aliorum modorum expectans, simoniacus fit. Imò verò etsi antequàm illud conferat illud postulet quod ex laudabili & firmata consuetudine ei debetur, vt litem caueat quam pòst ad recuperandum timet, vllam contrahit simoniæ labem. ¶ Postre
Dubitatio.
ma denique dubitatio sit, vtrùm saltem ad redimendam vexationem liceat temporale pro præbenda largiri. Arguitur enim à parte affirmatiua ex superiori decisione, qua assertum est nullam esse simoniam ad redimendam vexationem pro baptizando paruulo iamiam animāanimam exhalaturo pretiũpretium porrigere. Cùm enim sacramentum maiorẽmaiorem habeat spiritualitatis rationem, quàm præbenda, videtur vt pro ipsa sit etiam licitum. Respondetur nihilo minùs sub distinctione, vexationem redimere duobus modis vsu venire potest. Vno modo, vt diximus, cum quis
Solutio.
per vim aut fraudẽfraudem impedit̃impeditur præbendāpræbendam petere: vt si quis te vi detineret nè ad cōpetendũcompetendum canonicatum pergeres: aut si timeres aliquẽaliquem falsa de te sparsurum vt tuam electionem impediret: & hoc licitum est pretio redimere: quandoquidem quicunq;quicunque idoneus tale habet quæsitum ius. Alio modo si quis putaret præ alijs candidatis dignitate pollere, & ideo putaret iniuriam ab electoribus pati contra suum honorem si non eligeretur: & idcircò electoribus aut alio intercursori pretiũpretium porrigeret. Et hoc proculdubio non licet: nam etsi quisque ius habeat petendi, non tamen par ius habet vt eligatur. Sed hoc debet manere in libero arbitrio eligentium. Quare caueat prudentissimus quisq;quisque hoc sibi palliamentum prætexere: esset enim vera emptio spiritualis. Secùs autem de baptismo in extrema necessitate, in quo casu paruulus ius habet vt baptizetur propter sacramenti necessitatem. Quod quidem acquisitum ius respectu præbendæ nemo habet. PræterquāPræterquam quòd nemo non fallitur dum de propria idoneitate iudicat. Neq;Neque polliceri liceret pensionem super futuram prębendam: etiamsi exprimeret de consensu Papæ: Totum enim hoc esset tẽporalitemporali spirituale coêmere. Secùs in permutationibus aut resignationibus. Possum siquidem ego permittere pensionẽpensionem super beneficium quod in meum fauorem resignas: vt statim articulo sequenti patebit.
PRimi capitalis argumenti dilutio subob
Ad primum argumentũargumentum .
scura apud D. Thomam apparet: concedit nanque temporales omnes possessiones spiritualibus sicut fini annecti: nam vt corpus propter animāanimam, ita temporalia propter spiritualia condita sunt. Colligit autem inde vendi posse, non tamen eorum ordinem quẽquem habent ad spiritualia. Quod est dicere, Sicut quisq;quisque sæcularium sua vendere potest, quia illa non vendit quatenùs ad spiritualia referuntur, sed quatenus in vsum humanum assumuntur: ita & sacerdotes fructus suarum decimarum vendere possunt: ordinem tamẽtamen ad spiritualia, puta ius decimas percipiendi, quatenùs clericali functioni mancipantur, vendere, simonia est. ¶ Pari modo responde
Ad secundũsecundum argumentũargumentum .
tur ad secundũsecundum, vasa sacra quatenùs res materiales sunt, vendi posse: consecrationem verò, nequâquam. Si autem vendantur in profanos vsus, pro Ecclesiæ vel pauperum necessitate: tunc aut infringi aut effundi debent, vt desinant esse sacra. Si autem vna Ecclesia vendat alteri ad sacrum vsum, potest quidem sine fractione, dum modò nihil pro consecratione recipiatur. Et idem est de vestimentis. Etenim per dilacerationem possunt perdere formāformam, & tũctunc vendi, etiāetiam in vsus sæculares. ¶ Tertium verò argumentum
Ad tertium argumentũargumentum .
plura habet membra. Primum de spelunca Abrahæ quāquam emit in sepulturāsepulturam ab Ephron. Ad quod bifariàm Diuus Thomas respon
D. Thomas.
dit. Primò quòd forsan terra illa nondum erat in sepulchrum dedicata: quare neq;neque vlla fuit simoniæ culpa illam emere: sicuti neque vlla est solum emere profanum, vbi cœmeterium extruatur. Præfert tamen solutionem alteram: nempè quòd cùm etiam apud gentiles officiũofficium sepulturæ religio esset, si EphrōEphron speluncam quę in sepulturam destinata erat pretio vendere intendebat, simoniaca contagione infectus fuit. Non autem iustus Abraham: vt qui non intendebat nisi terram emere communem: aut vexationem redimere. Quanuis neque Ephron apparet nisi gratis obtulisse eam, neq;neque verò Abraham nisi pretiũpretium gratis retulisse, quātoquanto terra æstimaretur. Vbi id quod. q. 5. dicebamus annotandum est: nempè apud infideles quadantenùs illis sæculis rationem rei spiritualis viguisse, ac perinde simoniæ notam. ¶ At verò cùm non
Quæstio.
| esset tunc talis templorum consecratio qualis est modò, dubium restat vtrùm apud nos loca cœmeterij sepeliẽdissepeliendis mortuis pretio vendere sit simonia. Apparet enim id iure prohibitum, cap. Abolendæ. de sepulturis. & capit. qui in Ecclesia. de simonia. Et ratione id
Ratio dubitandi.
ipsum confirmatur: nam ius sepeliendi mortuos ad religionem attinet: si ergo illa de causa gentilibus nefas erat sepulchra vendere, maiori ratione erit & nobis, vt qui cœmeteria consecramus, aut benedicimus. Imò apparet esse simoniam de iure diuino & naturali: nam eodem iure religio virtus est. ¶ Ni
Responsio.
hilo minùs respondetur per hanc distinctionem. Vt officium sepeliendi mortuos quantum ad id quod necessitatis habet nequit citra simoniæ labem vendi, vt suprà propter hanc modò factam rationem constitutum est: ita & pro loco necessario in cœmeterio pretium exigere simonia esset: vtpote si clerici nullo loco sacro vellent mortuum humare, nisi pro terra aliquid penderetur: nam profectò eadem est ratio officij sepeliendi, & necessarij soli: quandoquidem religio Christiana est, vt cadauera in cœmeterio recōdāturrecondantur. Et hoc est quod ait sanctus Tho. etiam apud gentiles fuisse simoniacum. At verò si quis honoratiorem locum in Ecclesia ceu pompam non necessariam affectat, non prorsus simoniæ condemnandum est, si aliquid pro illo loco ad Ecclesiæ fabricam exigatur: sicuti de superfluis pompis suprà diximus. Vnde vbi talis viget cōsuetudoconsuetudo, quæ iam est pro lege recepta, citra scandalum potest taxatus numus postulari. Quare sententia Hostien.
super cap. Audiuimus. de simonia. negantis licitum esse huiusmodi pactum, non est necessaria. Quoniam re vera si nihil pro consecratione aut benedictione loci recipiatur, sed vendatur terra sicut materia calicis, nihil illic spirituale venditur: sed humanus temporalisq́;temporalisque honor: Dummodò scandalum caueatur. Quemadmodùm & loca in Ecclesia honoris gratia ad sedendum certis prosapijs destinata esse consueuerunt. Quanuis diffitendum non sit quin isti honoris tituli in locis sacris nimium affectati deformem habeant vanitatem. ¶ Ad capitula verò citata respōdeturrespondetur nihil aliud prohibere quàm nè id vendatur quod est de necessitate sepulturę, compulso scilicet pacto vt non sepeliatur qui terram non emerit. ¶ Ad historiam autem Ia
cob respondetur, nequâquam simoniam cōmisissecommisisse pro eo quòd diuinitùs indultum illi fuerat ius primogenituræ, atq;atque adeò sacerdotij: secundùm illud Malachię. 2. Iacob dilexi, Esau autem odio habui. Esau verò quem idẽidem mysterium celatum erat, peccauit vendens: secundùm Apostolum ad Hebræ. 12. Nè quis fornicator aut profanus vt Esau qui propter vnam escam vendidit primitiua. ¶ Haud ta
Prima obiectio.
men responsio hæc omnem lectori dubietatem eximit. Primùm enim non constat tale mysterium quod Esau opertum erat, apertũapertum fuisse Iacob. Mox, etiam si eifuisset notum,
Secunda.
non ideo eluitur à culpa: tum propter inhumanitatem renuentis indigenti fratri porrigere pulmentum: tum quòd Esau ad peccandum induxerit, cùm ipse non esset, ad modum vsurarij, paratus vendere. Imò cùm iure naturæ bona fide possideret primogenituram, nullatenùs vexabat Iacob: quare non est excusatio legitima dicere redemisse suam vexationem. ¶ Ad horum primum respon
Ad primam obiectionẽobiectionem.
detur ex textu sacro colligi Rebeccæ innotuisse mysterium, aut nuptu patris aut alio diuino modo. Aliâs nunquàm id persuasisset nato suo minori, dicens: Super me sit fili ista maledictio. Qua ratione & Iacob id ipsum intellexit. Et ideo iure suo vsus est. DicẽsDicens enim, vende mihi, idem intellexit quòd, da quod meũmeum est. Nec tenebatur mysteriũmysterium fratri suo reuelare: quia tunc ille fraternæ suasioni non acquieuisset. Quocircà licèt non esset idem Esau paratus vendere, non idcircò censetur Iacob eum induxisse: nam qui iure suo vtitur, neminẽneminem inducit. Quare cùm alter possideret alienum, bene dicitur ipsum Iacob vexasse, postquàm alia non pateret ei via recuperandi quod suum erat, ac perinde Iacob redemit vexationem suam. Præterꝗ̈Præterquam quòd Esau non necessitate sed gula affectabat lenticulam: qua ratione Iacob ab inhumanitate defenditur. ¶ De iure autem pa
tronatus, vt extrà, eodem titulo patet, perinde ac de re spirituali censendum est: ita vt simonia sit illud per se pretio vendere: sed trāsittransit cum villa aut castro cui est annexũannexum. Quocircà qui villam vendit neutiquam propter ius patronatus potest auctius pretium exigere. ¶ Circa aliud membrum de decimis, primò notandum est duo in ipsis considerari:
nempè fructus ac prouentus, quæ res sunt merè temporales: & ideo, vt dictum est, vendi possunt, vt patet de publicanis qui constituto pretio eosdem fructus mercantur. Et hoc est, inquit Diuus Thom. quòd Papa cōcessitconcessit sæcularibus dominis ac principibus. | Qua ratione Regi nostro concessæ sunt tertiæ in bellorum subsidium contra infideles. Secundò notandum consideratè est ius spirituale illas petendi: & hoc laicis indulgeri non posse: quoniam est ius sacerdotale. ¶ Contra hoc autem est argumentum quòd
ArgumẽtũArgumentum.
Rex & quicunq;quicunque sæcularium habent huiusmodi decimas, quales sunt qui templariorũtemplariorum bona possident, idem ius habent eas petendi, quod clerici ipsi: nam Rex ex communi decimarum cumulo tertias capit: & alij domini totas decimas perinde atque episcopi. Imò ipsi sunt qui parœcio suam consignatāconsignatam sortem tribuunt. Ad hoc bifariàm responde
Solutio.
ri potest. Primò quòd recipiunt nomine Papæ. Secundò ad rem accommodatiùs, quòd Papa cùm decimarum partem principibus adiudicat, illas sub sæculari titulo, puta defendendi Ecclesiam, constituit. Et ideo principes ius quidem habent petendi, non tamẽtamen spirituale, quod tantùm Diuus Thomas ne
D. Thomas.
gat posse cōcediconcedi laicis: sed ius sæculare quod ipsi possunt alijs vendere, & ceu alia sæcularia bona quomodocunq;quomodocunque distrahere & alienare. ¶ Ad vltimam deniq;denique particulam responsionis perpendenda est solutio D. Thomæ: videlicet quòd si Papa ante beneficiorum collationem ordinauerit particulāparticulam pro sua iusta sustentatione, aut pro alijs pijs vsibus adimendāadimendam, rectè id quidem potest. Sed nota, ordinauerit, id est cōmunicommuni & æqua lege sancîuerit, pro causa iusta: nam profectò si pro libito absq;absque lege id fecerit, suspectum est. Et hac ratione lege in Hispania recepta & in alijs nonnullis prouincijs constitutum est vt à natis hoc est à tempore quo quis obtinet sacerdotium, dimidiatos fructus illius anni soluat. Et posset si necessitas ingrueret, vt suprà diximus, decimas decimarum sibi retinere, si modò illa ratione reliquæ omnes exactiones & compositiones extinguerentur. Sed id maximè notandum, quod Diuus Thomas subdit: si verò enim inquit ab eo qui beneficium confert præter positam anteà legem requirat aliquid sibi exhiberi de fructibus illius beneficij, idẽidem est ac si aliquod munus ab eo exigeret: & ideo non caret vitio simoniæ. Quam quidem sententiam ego mihi plurimum obseruo in cōfirmationemconfirmationem nostrę, quam lib. 3. de pensionibus declarauimus. Quemadmodùm enim non potest pro se Papa pensiones iniungere: ita neque pro alijs: nisi tanquam stipendium pro officio & obsequio seu spirituali, seu sæculari: quod Ecclesiæ est cōmodũcommodum. ¶ Quòd si quis cōtrariuscontrarius sic arguat: Quicquid alteri concessione
Obiectio.
Papæ conferri potest, sibi ipse valet applicare: quandoquidem ipse est bonorum Ecclesiæ dispensator: potest autem commutans aut renuntians eius authoritate pensionem sibi retinere: ergo eandem potest sibi & Papa adiudicare. Respondetur fallaciam in argumento latêre: nam etsi authoritate pontificis commutanti ac renuntianti concedatur pensio, non est tamen eadẽeadem causa in ipso pontifice vt sibi retineat: quandoquidem ipse non est præbendæ dñsdominus velut ille qui commutat aut renuntiat: sed duntaxat dispensator: qui ideo debet suāsuam pro iusta causa interponere authoritatem.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm præbendarũpræbendarum permutatio absabsque simonia fieri poßit.
PRæbendarum permutatio earum venditioni affinis est: & ideo quæritur an absq;absque simonia fieri possit. Arguitur enim à parte negatiua. Primùm ex
Primum argumentum.
glossa suprà citata, capi. ex parte. 1. de officio delegati. vbi habetur quòd si quis in gratiāgratiam alterius sacerdotium renuntiauerit, alias non renuntiaturus, simonia committitur contra ius humanum: cùm ergo vniuersæ commutationes illo pacto fiātfiant, simoniam redolent. ¶ Secundò arguitur: si eiusmodi permuta
Argumen. 2.
tiones iure essent permissę, sequeretur quòd liceret, dum exilior pro pinguiori commutatur, tantam retinere pensionem super pinguiori, quanto excessu alteram superat. Id autem falsum esse sic mōstraturmonstratur: quòd tunc pariter sequeretur, si vna nullos haberet fructus, sed tantùm personalem titulum, altera verò fructibus abundaret, posse quantitate pecuniæ refusa quanti sunt fructus illius diuitis fieri permutationem: nam quod de parte permittitur, non est cur de toto interdicatur: & tamen contractus iste emptio videtur esse præbendæ. ¶ Tertiò potissimùm argui
Argumen. 3.
tur. Si tales permutationes iuri essent consonæ, consequens inde fieret vt eiusmodi pensiones possent numerata pecunia æstimari & redimi: vt annua pensio ducatorum. 10. octoginta aut. 100. numeratis redimeretur. Conclusio tamen si vera est, aditum vendendis sacerdotijs patefacit. ¶ In cōtrariumcontrarium est | cap. quæsitum. de rerum permut. vbi solùm vetantur permutationes cum pacto sine licentia episcopi: conceditur tamen episcopo facultas easdem faciendi: quod quidem non concederetur si simonia esset.
AD quæstionem iuxta argumentorum numerum tribus conclusionibus respondetur. Prima. Resignatio præbendæ in
Prima conclusio.
manus legitimi Antistitis in fauorem alterius designatæ personæ, & non aliâs, si non aliud interueniat pactũpactum, siue fiat per modũmodum permutationis, siue per modum simplicis renuntiationis, nullam habet rationem simoniæ: neque iure diuino neque iure humano. Conclusio hæc suprà à nobis contra citatācitatam glossam asserta est. Quòd si glossam subglossaueris quòd id sentiat quando renuntiatio aut commutatio fit sine licentia Papæ aut Prælati, inanis tunc esset, vt. q. 5. diximus: nam cùm nemo possit prębendam dimittere nisi in manibus prælati, cuius est beneficia conferre, neq;neque autoritate priuata alteri adiudicare, illa non esset simonia nisi fortè mentalis: quia nihil fieret. Quòd autem cum illa conditione renuntiare nulla sit simonia, patet manifestè: quoniam cùm prælato sacerdotiorũsacerdotiorum collatio incumbat, nullo prohibetur iure in eius arbitrio ponere, si voluerit conferre Petro: quòd si noluerit, aliter ille qui iure possidet non renuntiat. ¶ Secunda con
Secunda conclusio.
clusio. Commutare præbendas cum pacto, nisi in pacto ponatur, cum consensu PōtificisPontificis, simonia est: vt verbi gratia, si duo de cōmutationecommutatione paciscantur, & qui minorem prębendāprębendam habet alteri polliceatur pensionem: Papæ autem non referant nisi simplicem cōmutationemcommutationem, neq;neque ipse eandem pensionem concedat, simonia est apertissima: & tamen apud idiotas frequentissima. Et pariter si quis non per viam permutationis, sed simpliciter renuntiat in fauorem alterius, non reuelando Prælato pensionis pactum: quod inter eos interuenit. Est autem simonia de iure positiuo: nam commutare præbendas retenta pensione, non est iure diuino prohibitum, sed pontificio: vt patet in cap. Ad quæstiones. de rerum permutatione. Sed fieri nequit nisi consentiente prælato, vt illic patet, & cap. citato, Quæsitum. Quare dum Papa non concedit pensionem illam, reputatur vt pretium commutationis. Ac perinde profectò crediderim talem collationem, etiam si à Papa, pactum ignorante fiat, non teneri. Quòd si pactum cōtracontra ius diuinum intercesserit, scilicet vt quis pro tali renuntiatione pecuniāpecuniam numeret, tunc nec Papa dispẽsaredispensare absq;absque culpa posset vt tali modo fieret renũtiatiorenuntiatio. Quare qui illo modo prębẽdāprębendam obtinuisset, inhabilis fieret ad possidẽdũpossidendum, nisi posteà pacto pro infecto habito, Papa, qui solus potest, eum idoneum redderet & habilẽhabilem. Adde, pensiones, vt habet mos Romanus,
nullum prælatum Papa inferiorem constituere valere, neq;neque in permutationibus, neq;neque in simplicibus renuntiationibus. Quòd autem eiusmodi pensionum pacta in commutationibus assensu eiusdem Pontificis fieri possint, expressè habetur cap. citato, ad quæstiones. ¶ Est tamen excessus christianè cauendus. Audio nanq;nanque in huiusmodi commutationibus non solùm fructuum quantitatẽquantitatem ęstimari, verùm per se etiam honorem & dignitatem sacerdotij: vt cùm archidiaconatus
aut decanatus illustris ecclesiæ pro simplicipræbenda permutatur, etiam si fructus pares fuerint, alia insuper pensio pro dignitate exigitur: quod quo modo fieri possit non video: quippe cùm dignitas res spiritualis sit: & in dicto cap. proximè citato, expressè caueatur nè misceatur permutatio dignitatũdignitatum cum compensatione fructuũfructuum, sed per se simpliciter sacerdotium pro sacerdotio, & dignitas pro dignitate permutetur absq;absque aliqua refusione pecuniæ: & seorsum fructus pauperiores ad ditiorum æqualitatem compensentur. ¶ Prætereà & fructus omnes pro pen
sione statuere, præcipuè in sacerdotijs habẽtibushabentibus annexum seruitium, atq;atque omnium potissimùm in curatis, nescio quis probet: non solùm quòd iure cautum sit nè pensio tertiātertiam fructuum partem exuperet, verùm quòd diuino iuri & naturali aduersetur vt quis seruitio sit absq;absque vllo stipendio addictus. Quare pro minori absurdo duco vt quis duo sacerdotia cum animarum cura retineat, quàm vt alterũalterum, retentis fructibus, relinquat. Nam qui duo habet, potest alternatim ambo visitare, & eleemosynas suis parœcianis dispertiri: qui verò fructibus beneficium expilat, in causa est vt qui titulum habet, neq;neque curam possit gerere animarum, neq;neque eleemosynas facere: nam cùm cogatur victum aliunde quæritare, quo modo functioni suæ adesse potest? ¶ De tertio mẽbromembro quæstionis quod
Quæstio.
argumento tertio tactum est, puta de redemptione pẽsionumpensionum, variè à doctoribus opinatur. Caie. nanq;nanque in opusculo. 16. responsionũresponsionum | quæstio. 10. in vniuersum affirmat perpetuas pensiones numerata pecunia redimi posse: alij verò recentiores, quorum est Ioannes Maior in. 4. distinct. 25. quæst. 5. in vni
Maior.
uersum negant. Varietas autem hæc ex fundamentorum diuersitate suboritur. CaietañCaietan. enim censet pensionem esse rem merè temporalem, solos scilicet fructus respicientem. Alij verò censent ius pensionum esse clericale ac perinde spirituale. ¶ Inter has
Tertia conclusio.
ergo opiniones statuitur tertia conclusio. Pensiones functionibus spiritualibus adiudicatæ, neutiquàm redimi pretio possunt. Secùs autem illæ quæ sub sæculari titulo cōcedunturconceduntur: Vtraque pars non tam probatione, quàm solo exemplo indiget. Enimuerò si
Explanatur conclusio.
priscum pensionũpensionum morem spectes, nunꝗ̈nunquam cōcedebanturconcedebantur nisi spiritualibus functionibus annexę. Non sufficiebat, verbi gratia, episcopus vniuersam diœcesim visitare & gubernare: accersebat sibi auxiliarem qui sibi esset adiumento: cui ideo certācertam pensionem in suis fructibus cōsignabatconsignabat. Atq;Atque huiusmodi pensiones, sicubi modò in more sint, vt vẽdivendi non possunt, ita neq;neque redimi. Habent enim præbendarum effigiem quæ spiritualibus annectuntur. Et fortassè idem est ferendum iudicium de pensione quæ daretur seni ac benemerito episcopo aut presbytero propter exhaustos labores, si quoniam vires eum ad seruiendum deficiunt, renuntiare vellet sacerdotiũsacerdotium suum. Hoc enim lib. 3. legitimũlegitimum sumus arbitrati pensionũpensionum genus: videtur enim huiusmodi pensio clericali iuri annexa. Alię verò sunt pensiones quas iam diximus titulis sæcularibus applicatas: puta principibus ac militibus: & has non est dubium posse redimi: quandoquidem, vt suũsuum est, vendi possunt. Si enim militi cōstituaturconstituatur pensio super episcopatum, potest eam episcopus redimere. Sed aliæ sunt quæ nonnihil habent dubietatis: vtpote quæ in cōmutationibuscommutationibus aut simplicibus renuntiationibus interueniunt: Renuntio in tuum fauorem meum beneficium, retenta certa pensione. Videtur enim hoc genus pensio esse merè temporalis: nam vt lib. 3. diximus, ad nullum officium Ecclesiasticum talis pensionarius tenetur: nec titulum habet, sed solum ius à possessore petendi fructus. De his ergo inquit CaietañCaietan. quòd si vnico contractu vtrunq;vtrunque conficias: constituas scilicet pensionem decem ducatorum, octoginta redimendāredimendam, simoniacus est cōtractuscontractus. Si verò diuisim post constitutam pensionem illam velis redimere, nullum tibi ius obstat. ¶ Et primo de commutationibus
citatum capitulum, Ad quæstiones. de rerum permutatione. incautum lectorem fallere posset. Illic nanque nulla habetur mentio pensionis, sed hoc solùm quòd quando inæquales sunt præbendarum fructus, potest illi qui maiorem habebat, pecuniarum quantitas refundi: vbi apparet quòd possit pecunia præsens tota numerari: & per consequens pensio vnico contractu constitui & redimi. Imò sine pensionis nominatione, si tua valet centum, mea nonaginta, numero tibi pro tuis decem, simul octoginta, videtur illic contractus probari. Quod profectò non est cōcedendumconcedendum: aliàs liceret & præbendam emere. Vt si ego nullam haberem prębendam, possem octoginta ducatis emere tuam, quæ valet decem. Textus ergo intelligendus est de quantitate pecuniæ quæ habeat rationem annuæ pensionis. At verò quòd illa possit redimi, videtur ex dicto textu colligi. Nam habetur & iubetur seorsum fieri permutationem præbendarum simpliciter, & posteà æquiparari fructus. Quare iam illa pensio videtur dari sine clericali iure, & ideo forsan illa redimi potest: Tametsi ingenuè fateor non posse me discrimen illud percipere domini CaietañCaietan. inter duos seorsum contractus & vnum. Nam si constitutam pensionem ob id redimere possum, quod est res sine titulo Ecclesiastico, nescio quando constituitur, postquàm tunc extrahitur ab eodem Ecclesiastico titulo, cur non possit simul de redemptione pacisci. Sed nè tantam largiamur licentiam, dicendum quòd talis contractus habet vehementem suspicionem emptionis & venditionis. Quare non potest non scandalum dare. De alijs pensionibus quæ in vsu modò sunt, scilicet quæ pro libito sine aliquo titulo conceduntur, illi qui licitas existimant respondeant. Ego nanque, vt libro tertio dicebam, deuorare ius illud nequeo vt possit pensio poni, nisi pro titulo aliquo Ecclesiastico vel sæculari, aut pro commutatione, aut dum in lite dubium dirimi. Aliter inquam non potest. ¶ Per hæc ergo, argumenta
Ad argumẽtaargumenta facta.
quæ in fronte quæstionis proposita sunt, soluta restant, præter secundum quod in gratiam Caietani adiecimus. Concedit nanque in commutationibus licitam esse compensationem excessus maioris præbendæ, dummodò altera fructus habeat: | hæret autem ambiguus quando altera nullos habet fructus: proptereà quòd talis commutatio quandam habet emptionis imaginem. At verò non est cur dubitetur quin talis cōmutatiocommutatio perinde atq;atque altera, licita sit: ideo nihil absurdi argumentum concludebat.
ARTICVLVS. III.

ARTICVLVS. III.

Vtrùm liceat spiritualia pro munere conferre quod est vel à lingua vel ab alio quouis obsequio.
QVANVIS cōstitutumconstitutum fuerit spiritualia non esse pretio æstimanda, apparet nihilo minùs pro alijs muneribus posse
Primum argumentum. Gregorius.
conferri. Ait quippe in Regesto Gregor. Ecclesiasticis vtilitatibus deseruiẽtesdeseruientes, ecclesiastica dignum est remuneratione gaudere. Ecclesiasticis autem vtilitatibus deseruire, est munus ab obsequio: ergo licitè pro eiusmodi munere rependũturrependuntur Ecclesiastica sacerdotia. ¶ Secundò. Tam sordidũsordidum
Argumen. 2.
& carnale est intuitu consanguinitatis beneficium conferre, quàm si pro suscepto munere & obsequio daretur: illud autem non apparet eousq;eousque sordidum, vt sit simoniacum: ergo neq;neque hoc secundum. ¶ Tertiò. Quod pre
Argumen. 3.
cibus cōcediturconceditur, gratis fieri videtur, ac perinde à simonia est alienũalienum: vtpote quam sola vẽditiovenditio emptioq́;emptioque constituit. ¶ Quartò. Hypo
Argumen. 4
critæ spiritualia opera foris exhibent vt per munus linguæ laudem aucupentur humanam: neq;neque tamen eiusmodi hypocrisis simoniæ tribuitur: ergo munus à lingua simoniāsimoniam non parit. ¶ In contrarium est verbum Vrbani Papæ, canone, Saluator. 1. q. 3. Quisquis res Ecclesiasticas non ad quod institutæ sunt, sed ad propria lucra munere linguæ, vel obsequij, vel pecuniæ largitur vel adipiscitur, simoniacus est.
AD quæstionem duâbus conclusionibus respondetur. Prior: Simonia perinde cōmittiturcommittitur
Prima conclusio.
si res spiritualis pro aliquo tẽporalitemporali munere vel obsequio seu exhibito seu exhibendo tribuatur, ac si pro pecunia quis eam vel numerata vel promissa largiretur. Proba
Probatio.
tio est clara: quoniam nomini pecuniæ vniuersa supponuntur quæ pecunia æstimari possunt. Manifestum autem est, eiusmodi obsequia, quippe quæ ad commodum aliquod referuntur, pretio pensari posse: nam & nummo operarij ministri cōducunturconducuntur. ¶ Po
Postrema cōclusioconclusio.
sterior cōclusioconclusio: Sicuti suscepta pecunia aut alio quouis munere simonia cōtrahiturcontrahitur: ita & per munus à lingua. ExẽpliExempli gratia: Si quis episcopus precibus ad temporalẽtemporalem vtilitatem captandācaptandam inflexus sacerdotiũsacerdotium cōferatconferat, ea scilicet intentione vt fauorẽfauorem captet, ex quo sibi aliqua possit ratiōeratione collationis prouenire vtilitas. Probatur eâdẽeadem ratione, quia hoc etiāetiam est pecunia æstimabile. ¶ Circa istas cōclusionesconclusiones post illa quæ de vsura decisa sunt, nil fermè annotandũannotandum restat: nam propemodũpropemodum quod vsura est in tẽporalibustemporalibus, id in spiritualibꝰspiritualibus est simonia. Quare sicuti mutuũmutuum dare pro ali
quo munere vsura est, ita & sacerdotiũsacerdotium pro eodẽeodem munere largiri est simonia. Neq;Neque verò refert munus aliâs genere suo honestum sit nêcne. Si quis enim propter turpẽturpem familiaritatẽfamiliaritatem cum muliercula fratri eius aut alteri quasi in pretiũpretium sacerdotiũsacerdotium pénderet, simonia esset: & qui reciperet, resignare teneretur. Secùs si ob amicitiāamicitiam, licèt turpiter contractācontractam, gratis illud cōferretconferret. Adde quod etiam si non ille qui sacerdotiũsacerdotium recipit, sed alius, quantũuisquantumuis ipso nescio, pretiũpretium pro ipso obtulerit, simonia emergit: vt patet cap. Nobis. de simonia. Quapropter quùm primũprimum ipse resciuerit, tenetur sacerdotiũsacerdotium renuntiare: quia collatio nulla fuit. ¶ Quæris autẽautem eâdẽeadem ratione si qui præbendāpræbendam
Quæstio.
ambit, non episcopo, sed alijs interuentoribus qui ipsam ei procurẽtprocurent elargitur, vtrùm talis sit simonia vt teneatur præbendāpræbendam deserere. Apparet enim ex vna parte non esse rationẽrationem parem. Nam si episcopus nihil pretij recipit, neq;neque preces pecunia æstimabiles, vt in solutione tertij declarabitur, gratis sanè confert, ac subinde collatio tenet. Ex altera verò apparet eandẽeandem esse rationẽrationem: nam vt quæstione sequenti explicaturi sumus, diuino naturaliq́;naturalique iure non solũsolum datio spiritualiũspiritualium pro pretio prohibita est, verũverum & receptio. In casu autem præsenti licèt episcopus gratis secundũsecundum suāsuam opinionẽopinionem cōferatconferat, nihilo minùs alter non gratis recipit, sed pretio. Et est tanti apud me vi
Solutio.
goris hæc secũdasecunda ratio, vt ei libentiùs ꝗ̈quam priori assensum præbuerim. Si quæ autem alia dubiola emergere hinc possunt, propositis argumentis attinguntur.
AD primũprimum igitur respōdeturrespondetur, sententiam
Ad primum argumentũargumentum .
Gregorij huc tantũtantum pertinere: Quòd si clericus vel ecclesiæ vel prælato honestũhonestum impenderet obsequiũobsequium ad ecclesiæ commodum vel aliud spirituale negotium conducens, eo | ipso idoneus fit cui sacerdotium conferatur: sicut respectu aliarum virtutum conferri potest. ObsequiũObsequium autem & munus quod iure cōdemnaturcondemnatur, illud est prorsus quod ad carnalia refert̃refertur: puta si quis seruit prælato aut suis agnatis vel amicis ad temporale cōmodumcommodum vt sacerdotium, tanꝗ̈tanquam merces eiusdem obsequij rependatur. Quod idcircò addiderim quod episcopus qui iustam mercedem temporalem suis famulis persoluit, nihil absurdi facit si gratos habeat, atq;atque adeò erga eos gratiosum animum gerens, dum idonei sint, etiam in præbendarum collatione se illis beneficũbeneficium exhibeat: quia tunc illud obsequiũobsequium non reducitur ad temporale commodum, sed ad gratiam quam famuli possunt per idonea grataq́;grataque obsequia cum hero sibi conciliare. Quare seruire Antistiti propter Ecclesiasticum sacerdotium, non est in vniuersum culpabile, nisi quando illud quodāmodòquodammodo ad emptionem reducitur, scilicet cùm spectatur tanꝗ̈tanquam pretium obsequij. Nam vt articulo primo dictum est, cùm multifariāmultifariam quidpiam alteri cōferriconferri possit, scilicet per modũmodum liberalis vel doni vel obsequij, & per modum reuerentiæ & honestatis, vel quasi debitũdebitum ex laudabili cōsuetudineconsuetudine, nihil istorum vitium simoniæ parturit, sed sola ratio pretij aut mercedis. ¶ Ad secundum respondet D. Thomas ne
gando eandem esse rationem de consanguinitate quæ de alijs carnalibus obsequijs: nam hæc quandam habent rationem pecuniarij pretij, quæ non inest in consanguinitate. Quare qui alioqui gratis suis consanguineis sacerdotium confert, etsi id tali respectu faciat, erit quidem culpata collatio: haud tamen simoniaca. Secùs si in altero sacerdotiũsacerdotium collocaret ea de causa vt suis consanguineis beneficium remuneraret. ¶ Huic autẽautem sententiæ non desunt qui contradicant. Enimuerò Altissiodorensis antiquus autor. 3. par
Altißiodor.
te, tractatu. 21. quendam refert Parisiensem cantorem collationem sacerdotij ratione cōsanguinitatisconsanguinitatis vitio simoniæ tribuentem, licèt ipse eidem opinioni non subscripserit. Sequuntur autem eam Durandus & Bona
uentura in. 4. dist. 25. & Adrianus. Quin verò & inibi D. Thomas in eandem opinionẽopinionem inflexit. In cuius gratiam arguere sic possumus: Beneficia debent gratis conferri: qui au
Ratio præteritæ opinionis.
tem personam consanguinitatis respectat, non dat prorsus gratis. Nam vt lib. 3. diximus, acceptio est personarum. Quin verò cōsanguinitasconsanguinitas pretio videtur æstimabilis. Quis enim non super aurum æstimet, consanguineum illustri esse prosapia ortum? Quæstio ergo hęc quia scrupulorum nutrix est, subiectis propositionibus eliquidatur. Prima est.
Prima propositio.
Etsi cōferreconferre beneficiũbeneficium cōsanguineoconsanguineo indigno crimẽcrimen sit genere suo mortale: digno autẽautem propter consanguinitatẽconsanguinitatem, peccatũpeccatum etiam nōnullumnonnullum: neutrum tamẽtamen est simonia. Prima pars
Probatio.
lib. 3. satis probata est: nam est peccatum iniustitiæ cōtracontra fidem episcopalis officij. Mox & secunda etiam nota. Quoniam cùm sacerdotia pro illis qui dignè seruiant sint instituta, si conferantur alio respectu, acceptio est personarum. Haud tamen erit mortalis si digno fiat collatio, sed tantùm venialis, eò quòd nulla violatur iustitia. Tertiam autem partem bene asserit D. Thomas: nam vbi non est spiritualium venditio, nulla est simonia: illic autem nullum interuenit pretium. Id quod à simili vsuræ deducit̃deducitur. Quod enim in tẽporalibustemporalibus vsura est, id in spiritualibus, vt dicere solemus, est simonia. Et tamen mutuum dare consanguineo, & tali respectu, nulla est vsura. Accedit quòd in cap. Saluator. vbi Vrbanus simoniæ causas enumerat,
Vrbanus.
nullam consanguinitatis mentionem fecit. Idq́;Idque inde prætereà confirmatur quòd pro
CōfirmatioConfirmatio.
pter talem personarum acceptionem nemo incurrit pœnas iuris in simoniacos decretas. Propter argumentum ergo proximè factũfactum distinguitur quod qui dat consanguineo, non det gratis. Si enim intelligatur, non dat simpliciter ea ratione qua debet, verum est: si autẽautem intelligatur pro pretio, id negamus: nam etsi præclara consanguinitas super aurũaurum æstimetur, vt Sapiens de sapientia inquit, nullo est tamen foro vendibilis: sicuti possessiones & ministrorũministrorum operæ. ¶ Secunda propositio.
Secunda propositio.
Conferre sacerdotium consanguineo digno ratione dignitatis ac probitatis, tantum ab est à ratione simoniæ, vt sit etiāetiam laudabile: quoniāquoniam cōsanguinitasconsanguinitas de genere bonorũbonorum est, veluti amicitia. Et ideo illius de causa nemo fit deterior qui aliâs dignus est. Imò cęteris paribus si scandalũscandalum caueat̃caueatur, ille pręferẽduspręferendus est veluti cęteri honesti amici. ¶ Vltima ꝓpositiopropositio.
Vltima propositio.
Antistites quod in proposito habẽthabent, aut vniuersa sacerdotia, aut cuncta quę pinguiora sunt ĩin cōsanguineosconsanguineos & affines ꝓfundereprofundere, etiāetiam si adiunctāadiunctam habeāthabeant intentionẽintentionem non cōferendiconferendi nisi dignis, non habent conscientiāconscientiam tutātutam: imò vix possunt à mortali macula elui. PrimũPrimum, quod qui hoc pacto affecti sunt, facilè à suo affectu decipiuntur, vt eos pro dignis ducant qui | verè non sunt. Mox quòd non possunt non scandalũscandalum dare. Deinde quòd alijs qui digni sunt, & forsan digniores, non parum iniurię irrogant. Quin verò illis occasionem offerunt: nè cùm fauore & pręmio sint destituti, segniores sint ad literarũliterarum studia, atq;atque ad probitatis studia exercenda. Quare bene inter alias iniquitates veterum sacerdotum ac iudicum deplorabat Micheas, capite tertio, quod ædificarent Sion in sanguinibus, & Hierusalem in iniquitate. ¶ Ad tertium plura Di
uus Thomas respondit: nempè tria. PrimũPrimum est quòd qui in collatione sacerdotij munus principaliter à lingua intendit, puta vel laudem aucupari, ac perinde humanum fauorem, vel preces, aut ex quibus idem fauor humanus acquiritur, aut contraria inuidia vel odium cauetur, simoniacāsimoniacam labem contrahit. ¶ Quòd si contrà quis arguat: Qui dat pro
Obiectio.
pter laudes, aut precibus victus, gratis dat: quare neq;neque pœnas incurrit iuris, perspectè ponderet verba. Non enim D. Thom. laudis intentionem, etiam si sit principalis, nec precum causam simonię simpliciter tribuit: sed quando per hæc aliquod emolumentũemolumentum temporale pretio æstimabile contenditur: vt si episcopus sacerdotiũsacerdotium regis famulo, aut eius precibus ductus conferat qui se apud regem laudibus efferat, quo hamo pinguiorem Ecclesiam possit expiscari. Imò verò neq;neque tunc est simonia nisi quando id principaliter intenditur, cuius indicium est quando collatio fit indigno: nam cùm tunc principalis intentio non sit idoneitatis personæ, conuincitur esse emolumenti temporalis. Quare crimini tunc iniustitiæ & infidelitatis adhæret insuper simonia. Atq;Atque adeò recipiẽsrecipiens præbendam tenetur eam relinquere, nisi denuò integretur prouisio. Quando verò non nisi simpliciter laudes Antistes affectat, aut per preces amicitiāamicitiam & gratiam, tunc nulla est simonia. Imò verò quando quis confert digno, præcipuè propter dignitatem, licèt sinister oculus non modò ad humanam laudem & fauorem spectet, verũverum & ad temporale emolumentum & lucrum, simonia non inficitur. Quòd si InnocentiũInnocentium cosulasconsulas super cap. TuāTuam. de ætate & qualit. ord. similia suo more docet. Cui & Caiet. in sua Summa, verbo, simonia. astipulatur. ¶ Secundum igitur asser
Secunda.
tum est quòd dum preces pro digno porriguntur, tunc collatio non est ex genere suo simoniaca: quandoquidem legitima subest tam precandi quàm cōferendiconferendi causa. Potest nihilo minùs illuc irrepere simonia mentalis si collatio non propter dignitatem fiat, sed pręcipuè propter fauorem & emolumentum pretio, vt dictum est, æstimabile. ¶ At
Dubitatio.
quia in sermonem de precibus & fauore incidimus, altera nos occupat dubitatio: VtrũVtrum collatio metu extorta sit simoniaca, ita vt qui beneficium tale recepit, resignare ipsum teneatur. Idem enim pręfatus cātorcantor Parisiensis, referente eodem Altissiodorensi, tenet.
AltißiodorẽsisAltißiodorensis. Solutio.
Quoniam metus, inquit, pecunia est redimibilis. At verò eodem modo quo de consanguinitate & amicitia, respondetur: videlicet quòd etsi metu conferre indigno peccatum sit genere suo mortale: digno verò, nonnulla etiam culpa, quia collatio non fit legitimo fine: neutrum tamen est simonia: quoniam dare metus causa non est dare pretio. Nam etsi quis pretium daret ad propellendum metum, nihilo minùs qui metuit, nil recipit. Imò verò nec sacramenta conferre propter metum vllo cōdemnaturcondemnatur iure: vt si quis metu confessionem audiret. Nec verò vulgò talis episcopus haberetur simoniacus. Sed tamen quando ille metus incuteretur qui esset modò exposito pretio æstimabilis, tũctunc esset simonia: vt si rex vel eius aulicus comminaretur episcopo quòd nisi sacerdotium tali personæ conferret de gratia regia excideret, neque ad aliam esset ascensurus sedem. Qui enim tali metu sacerdotium conferret, id ad venandum episcopatum faceret: ac perinde simoniacus esset. Secùs si metus ei incuteretur amittendi vitam, aut temporalia bona quę possidet: nam tunc metuens nullum habet respectum lucri. ¶ At quoniam dictum est ob metum indigno conferre, peccatum esse genere suo mortale, non quidem simoniæ, sed iniustitiæ & infidelitatis. Postre
Scrupulus.
mus superest scrupulus: Vtrùm nullus metus talem culpam excuset. Respondetur ta
Responsio.
men nullum esse in tali re excusantem metum: nam cùm & diuinum ius & naturale id vetet, atque adeò facinus sit intrinsecè malũmalum, potiùs gladio succumbendũsuccumbendum est, quàm illud patrandum. ¶ Tertium dictum diui Tho
Tertium assertum.
mæ est: QuenquāQuenquam pro se rogare ad obtinendum sacerdotium cui animarum cura subiungitur, præsumptuosum est, ac proinde per suas ipse preces indignus redditur: atq;atque adeò peccat pro indigno rogans. Si autem sacerdotium absque tali sit cura, ipse autem vitæ sustentatione indigeat, citra simoniam
Ratio assertionis.
potest id petere. Ratio prioris membri est, | quòd dignitatem quæ ad animarum curam requiritur, si quis in se non agnoscat, iniustè appetit: si verò habere se crediderit, insolentia turget: id quod libr. sequenti clariùs patebit. Secùs autem de alijs simplicibus sacerdotijs. ¶ Hæc veruntamen sententia Diui Thomæ nil mirum si nimium appareat rigida. Enimuerò si de sola episcopali cura il
Prima ratio in. D. Tho.
la fuisset prolata, maximam haberet probabilitatem, vt lib. sequenti visuri sumus. Exigit enim episcopalis professio in eo culmine perfectionem, vt possit episcopus cæteros perficere: vt Dionysius ait in lib. Ecclesiasticæ Hierarchiæ. Et ideo, vix non solùm procuratio, verùm appetitus potest esse sine culpa: aut iniustitiæ, si appetens non se agnoscat idoneum: aut præsumptionis, si id facilè credat. Cura autem animarum in parœcianis Ecclesijs non tam excelsum expostulat perfectionis gradum. Et ideo non apparet tanta præsumptio si quis se dignum existimet. Secundò ad id arguitur. Potest esse tanta eo
Secunda ratio.
rum raritas, qui ad parœcias regendas sint idonei, tantaq́;tantaque Ecclesiarum necessitas, vt viro cuius egregia in populo habetur existimatio tam doctrinæ quàm vitæ, non modò non sit præsumptio, verùm sit charitatis virtus se ad id munus offerre. Tertiò. Potest
Tertia ratio
etiam contingere tanta in prælatis corruptio, vt dignis posthabitis Ecclesias omnes indignis committant: quo certè casu non esset aliud quàm officium charitatis ad occurrendum tali pesti illum qui communi vulgi opinione idoneus habetur, & qui in se nullum crimen agnoscit, prodire, vt per suiipsius electionem alij impedirẽturimpedirentur. Nam quanuis nemini de se credere liceat, nec leue aliquod peccatum habere, possunt nihilominùs multi iustam habere probabilitatem suæ dignitatis, atque adeò ardore charitatis labores sitire qui administrationi Ecclesiæ sunt necessarij: ac perinde cum Isa. dicere, Ecce ego: mitte me. Accedit & cap. tua nos. de simonia. quòd pro se rogantem vt in Canonicum eligeretur, reum non facit simoniæ. De hoc autem latiùs libro sequenti in tractatu episcoporum. Interim autem de parœcianis presbyteris sic est sententia Diui
Moderatio sententiæ S. Thomæ.
Thomæ moderanda. Primùm non ait, vt de episcopo dicturus est, quòd appetere talia sacerdotia sit præsumptuosum, sed pro se rogare: quod certè vix potest carere scandalo. Secundò id etiam sentit si res per se consideretur: nempè si prouisores sacerdotiorum diuinam legem ad vnguem obseruarent, digniores semper anteferrendo. Item in prouincia bene instituta in qua viri non desunt idonei. Tunc enim rogare pro se quenquam præsumptuosum esset & scandalo proximum: quia talem tunc virum non tam publica necessitas quàm priuata voluntas ad id adducere videretur. Imò verò non dicit Sanctus Thomas huiusmodi præsumptionem semper esse mortale delictum: quoniam potest esse leuius. ¶ Ad quartum
Ad quartum argumentũargumentum .
respōdeturrespondetur secundùm Diuum eundem, quòd hypocrita non confert spirituale propter temporalem laudem, sed solùm seipsum talem demonstrat. Quare per talem simulationem potiùs furtiuè surripit laudem humanam, quàm emat: quapropter illa non est simonia. ¶ Huic autem responsioni af
Quæstio.
fine est disputare, vtrùm qui per hypocrisim aut aliam simulationem aliquid acquirit, teneatur illud restituere. Vt si quis nequam simulata sanctitate, aut diues efficta paupertate, eleemosynas aut beneficia acquirat, vtrùm teneatur ea quæ sic acquisiuit suis dominis refundere. Fuit enim assertio antiqui Alexandri & Altissio dorensis: illius
Alexander. Altißiodor.
quidem quarta parte. q. 86. membro. 3. huius verò lib. 4. capite, De restitutione. In quorũquorum sententiam se contulit Adria. eo. lib. in titu
lo, De restitutione. Et fundamentum istorũistorum est, quòd hypocrita fraude seducit populũpopulum, atq;atque adeò quicquid sibi illa vafritie acquirit falso titulo adipiscitur, ob idq́;idque nullum sortitur dominium. Perinde ac si ego Petro pecuniam deberem cuius personāpersonam mentitus Paulus illam à me extorqueret. Nec oĩnoomnino opinio hęc ꝗbuspiāquibuspiam probabilitate carere videtur: tametsi nimiũnimium sit acerba. ArguũtArguunt autẽautem cōtracontra se
ipsi hoc pacto: Si episcopus occulto criminoso, aut alteri aliâs indigno, quẽquem crederet esse legitimè idoneũidoneum, beneficiũbeneficium cōferretconferret, collatio teneret: quāuisquamuis falsus titulus in causa eiꝰeius fuisset: ergo eodẽeodem pacto dominiũdominium acquirit hypocrita. RespōdetRespondet AlexāderAlexander antecedẽteantecedente cōfessoconfesso,
Solutio Alexandri.
inficiādoinficiando cōsequentiāconsequentiam. QuoniāQuoniam qui inidoneꝰinidoneus est sacerdotio, non fingit probitatẽprobitatem illo fine sicuti hypocrita. Quapropter hypocrita fur est & latro. Alter verò etsi ecclesiāecclesiam ingrediẽsingrediens indignus sit, ingressũingressum tamen legitimũlegitimum habet. Ex hac tamẽtamen istarũistarum solutiōesolutione duo sequunt̃sequuntur.
Replica contra solutionem.
PrimũPrimum cōtracontra ipsos, quod non oĩsomnis hypocrita tenet̃tenetur ad restitutionẽrestitutionem eorũeorum quæ taliũtalium intuitu illi erogāturerogantur, sed ille præcisè qui intentione & causa illius lucri hypocrita fit: nam par esse debet | ratio illius atq;atque alterius qui sacerdotiũsacerdotium suscipit. Quocircà ex eorum solutione sequitur secundò: Quòd si quis sanctitatem qua caret ea intentione simulet vt ab episcopo sacerdotium aucupetur, simoniam similiter cōmittatcommittat, restitutioni obnoxiam: quod re vera non esset assertu securum. Aliâs multi essent qui mala fide præbendas possiderent, atq;atque adeò multi curati, quin verò episcopi qui verè non essent tales: quod qui cōcederetconcederet, multas Ecclesiasticas functiones suspectas redderet, atq;atque inualidas. ¶ Igitur prædicta opinio si quid veritatis habet, his est moderaminibus temperanda. Primùm de culpa nemo dubitat quin sit grauis, tali visco inescare populũpopulum ad extorquendāextorquendam eius substantiāsubstantiam. Sed quantum ad restitutionem animaduertendũanimaduertandum est, aliud esse quicquam alteri porrigere sub cōditioneconditione: hoc est, do si sis talis qualis appares. Aliud verò absolutè donare: etsi motiuũmotiuum sit illa qualitas quæ apparet. Collationes autẽautem sacerdotiorũsacerdotiorum dignitatũq́;dignitatumque ecclesiasticarũecclesiasticarum ambigere non licèt quin absolutè fiātfiant, & absq;absque vlla prorsus cōditioneconditione: perinde atq;atque sacramẽtorũsacramentorum dispensationes. Alioquin nihil esset in ecclesia firmũfirmum neq;neque solidũsolidum. Quare qui aliter hęc munera dispensare cogitaret, non id faceret quod ecclesia intendit. Quo fit vt etiam si qui ad Ecclesiam assumitur, illa intentione mendosam sanctitatem venditasset, nihilo minùs collatio teneret. Et ꝗ̈uisquamuis post adeptionẽadeptionem dignitatis, aut cuiuscunq;cuiuscunque sacerdotij quis vitam suam corruptis moribus cōtaminetcontaminet, nihilo minùs verè possidet, neq;neque ad restitutionẽrestitutionem tenetur fructuum. ¶ Per hæc ergo fermè de eleemosynis iudicandum est. Enimue
rò si qui eleemosynam aut hypocritæ aut diuiti personato pauperi largitur, sub tali conditione id faceret, si verè est quod apparet, certum est non transferre dominium, illa non assistente conditione. At verò non illo pacto conferri censentur, sed absolutè donantur: tametsi motiuum sit falsum: & ideo re vera credendum est transferri earum dominium, etiam in hypocritas & falsos pauperes conferantur. Quòd autem absolutè donentur inde apparet quòd homines propter Deum eleemosynas largiuntur. Imò quodammodò Christo ipsi in pauperibus. Nam quod vni, inquit, ex minimis meis fecistis, mihi fecistis. Et ideo non debet tam exacta fieri inquisitio dignitatis personæ ad porrigendũporrigendum stipem. Et confirmatur: nam vt Adrian. ipse
concedit quando causa finalis est vera, licèt motiua sit falsa, translatio dominij non impeditur: vt patet in alijs negotijs. Si enim quis famulum quem putat esse bonum conducat, licèt non sit talis, nihilo minùs acquirit mercedis dominium: dummodò seruiat, quæ fuit causa finalis: quanuis non tam bene seruiat, vt herus putabat. EleemosynarũEleemosynarum autem finalis causa est charitas Dei, qui solem suum oriri facit super bonos & malos: ergo licèt motiuum sit falsum, scilicet personæ dignitas, non impeditur dominium. Aliâs qualecunq;qualecunque mendacium diceret pauper, submitteretur restitutionis iugo. Et postremò
Ratio altera ad idem.
ex alio istorum asserto arguitur: Si hypocrita & mẽtitusmentitus pauper tenetur restituere, quęritur cui facienda sit restitutio. Respondet
Solutio Alexandri.
Alexan. non illis qui eleemosynas porrexerunt: quippe qui propter Deum earum à se dominiũdominium alienârunt, sed facienda est reipub. vel alijs pauperibus quibus fuissent fortè collatæ. Sed contrà redarguitur. Si qui eleemo
Replica.
synas largiti sunt à se dominium abdicârũtabdicarunt, fit vt in ipsos transtulerint quibus tribuerunt: nam in Deum non transtulerunt nisi in istos quibus eius causa donârunt. Porrò ergo opinio illa non est necessaria. Quòd si
Obiectio.
nos rursus vrgeas: Illi eleemosynas porrigentes non sponte fecerunt & voluntariè: quandoquidem ignorantia fuit in causa, quæ secundùm Aristote. facit inuoluntariũinuoluntarium. Quare D. Thomas ait hypocritam furtiuè surripere laudes. Inuoluntaria autem donatio non valet. Negatur prior præmissa: non enim o
Solutio.
mnis ignorantia facit inuoluntarium quando non ignoratur potissima causa operis. Sciunt autem omnes misericordiam officiũofficium esse charitatis, quod non indiget tanta exploratione meritorum personæ: quoniam licèt pauper non sit dignus, nulla tamen fit meritorum iactura. Et ideo quanꝗ̈quanquam eadem dignitas ignoretur, nihilo minùs spōtaneaspontanea est misericordia. Hoc in quotidianis eleemosynis
Limitatio superioris dicti.
astruxerim: nam si insignis impostor eximiāeximiam vel sanctitatem vel necessitatem effingeret, vt graue æris pondus exprimeret, crediderim talem pessimum ad restitutionem teneri: nam tunc ingens eleemosyna illa non esset censenda spontanea, sed per fraudem extorta. ¶ Soluta ergo restant argumenta in contrarium. Conceditur enim talem hypocritāhypocritam deceptorem esse, & quodammodò falso titulo qui in eo sit corrasisse eleemosynas: sed negatur nihilo minùs, propter rationes dictas, dominium non acquisiuisse: quoniam vltro|neè in illum translatum est. Neq;Neque simile est quando vna persona pro altera supponitur. Si enim quis mihi diceret esse Petrum, cui ideo id tribuerem quòd non nisi Petro largirer, si non est Petrus, non tenetur datio: sicut non teneret matrimonium. Error autem in moribus aut in bonis fortunæ non habet eandem efficaciam ad elidendum contractum.

QVAESTIO OCTAVA, De restitutione Simoniæ & pœna Simoniaci.

ARTICVLVS. I.

ARTICVLVS. I.

VtrũVtrum quicquid per simoniāsimoniam vel datur vel recipitur, sit restitutioni obnoxiũobnoxium.
POSTREMA DEmum quæstio de simonia, vt restitutionem ac reliquas pœnas exploret oportet. Apparet nanq;nanque non esse necessarium vt quisquis per simoniam præbenda aliqua aut dignitate potitur, debeat illam relinquere. Sunt enim spi
Primum argumentum.
ritualia quædam quæ semel obtenta abijci nequeunt: vt charactêres qui per sacramentales consecrationes imprimuntur: ergo illi licèt simoniacè acquirantur, non sunt restituendi. ¶ Secundò. Contingit episcopum
Argumen. 2.
simoniacè esse promotũpromotum, cuius subinde pœna est suspensio: & tamen ipsum subdito sub anathemate iubere vt à se ordines suscipiat, qui ideo videtur ad obedientiam obligari: nemo tamen ab eo qui potestatem non habet conferendi, intenta re debet recipere: ergo episcopus per debitum simoniæ ab illa episcopali potestate non suspenditur. ¶ Ter
Argumen. 3.
tiò. Nemo pro illo delicto puniendus venit quod se neq;neque sciente neque volente factum est: siquidem pœna soli voluntario delicto debetur: contingit autem nonnunquam vt quis spirituale quidpiam accipiat, alijs clam ipsum id procurantibus: ergo non est quòd ille debeat collatione sibi facta priuari.
¶ Quartò. Nemo pro sua culpa debet cōmodumcommodum
Argumen. 4
reportare: vsu tamen venire assolet vt si simoniacus id quod sic acquisiuit resignaret, in rem eorum cederet qui fuerunt simoniæ participes: vtpote quando prælatus aut totum collegium cui facienda est restitutio in simoniam consensit: ergo tali euentu nulla est restitutio facienda. ¶ Quintò. Dum
Argumen. 5.
quis per simoniam ad solenne votum religionis admittitur, non potest ab eodem se voto religare: ergo ab eius restitutione quod per simoniāsimoniam adeptus est absoluitur. ¶ Sextò.
Argumen. 6.
Exterior pœna in hoc sæculo non debet pro intimo cordis motu infligi: quippe qui soli Deo patet: accidit autem simonia non solùm foris in opere, verùm & intus in corde: qua ratione, vt suprà patuit, per voluntatem definitur: ergo eiusmodi simonia nulli est restitutioni obnoxia. ¶ Septimò arguitur. Mul
Argumen. 7
tò plus est ad altiora promoueri quàm in susceptis permanere: Quandoq;Quandoque autem cum simonia fit dispensatio vt ad sublimiora euehantur: ergo non semper debent susceptis orbari. ¶ In contrarium est sententia illa canonis, Si quis episcopus. 1. q. 1. Qui ordinatus est, nemo ex ordinatione vel promotione quæ est per negotiationem facta proficiat: sed sit alienus à dignitate vel solicitudine quam per simoniam acquisiuit.
AD quæstionẽquæstionem vnica cōclusioneconclusione respōdeturrespondetur:
Conclusio responsiua.
Quicquid per simoniāsimoniam acquisitum est, siue pecuniario pretio, siue munere alio perinde valente, restitutioni subiectũsubiectum est: videlicet, neq;neque qui spirituale emit retinere illud potest, neq;neque pretiũpretium ille qui vẽdiditvendidit. Probatur cōclusioconclusio. Nemo id retinere potest quod con
Probatio cōclusionisconclusionis.
tra voluntatẽvoluntatem DñiDomini acquisiuit: vt si dispensator res heri sui distraheret, neq;neque ipse posset retinere pretiũpretium, neq;neque res emptores retinere. DñsDominus autẽautem, cuius dispensatores sunt EcclesiarũEcclesiarum pręfecti, lege cauit nè spiritualia quę gratis ipsis in commune bonũbonum collata sunt, pretio distribuerent: secũdùmsecundum illud Matth. 10. Gratis accepistis, gratis date: ergo si pretio eodẽeodem spiritualia dispensantur, neq;neque venditor pretium neq;neque emptor spirituale retinere potest. ¶ Cir
Dubium.
ca hanc conclusionẽconclusionem cum eius, quæ S. Tho. est, probatiōeprobatione, primũprimum dubiũdubium est quo iure vigorẽvigorem habeat veritatis: diuinóne & naturali, an verò solo pōtificiopontificio. De hoc nāq;namque nulla extat dubitatio. TotũTotum em̃enim canonicũcanonicum ius id cōclamatconclamat: vt patet canone citato, Si quis ep̃sepiscopus. vbi qui dignitatẽdignitatem per simoniāsimoniam emit, ab eâdem iubetur esse alienus: & can. presbyterũpresbyterum. eâ. cau. &. q. qui per pecuniāpecuniam Ecclesiam obtinuerit, priuari ea iubetur. Et vice versa, cap. de hoc. de simonia: Reges qui pretium vt in electionem consentirent acceperint, idem pretium re| p. 785restituererestituere coguntur. Et in Extrau. Martini
Martinus. 5.
5. quæ extat inter acta concilij Constantiensis, sessione. 43. SancîtũSancitum est vt electiones, postulationes, & quæuis prouisiones simoniacæ nullæ sint ipso iure. Vnde fit vt neq;neque prębendæ neq;neque pretium pro ipsis pensum retineri valeat. Id quod & Paulus Secundus in
Paulus. 2.
sua Extrau. cùm destabile. cōstantissimumconstantissimum esse voluit. Præterquàm quòd eiusmodi simoniaci prælati perpetuę damnationi perpetuè adiguntur, & excommunicati ab ordinis officijs suspenduntur: vt patet ibîdem, & cano. Si quis dator. & cano. Si quis episcopus. 1. q. 3. Quin verò mediatores, & intercurrentes, ac procuratores omnes excommunicantur ibîdem. Vtrùm verò iure etiam naturali, ac perinde diuino vtraque restitutio, scilicet tam præbendæ quàm pretij sit iussa, ambigitur. Et quidem quòd qui sacerdotiũsacerdotium
vendidit ad pretij restitutionẽrestitutionem teneatur, manifestè ex naturali, diuinoq́;diuinoque iure colligitur. Nam cùm spirituale non sit natura sua vendibile, sed gratis dari iussum, vt per verbum Christi proximè citatum constat, palàm est iniquè recipi: sicuti de vsuraria pecunia suprà monstratum est. Quòd autem ille qui præbẽdampræbendam vel quippiāquippiam spirituale pretio recipit teneatur diuino naturalíve iure illud relinquere, nulla videtur ratio conuincere: nam vt in exẽploexemplo conclusionis persistamus, bifariàm dispensator potest res domini contra eius voluntatẽvoluntatem alienare. Vno modo quia dominus nullatenùs id præcepit: & tunc iure naturæ ille cui hęc traduntur non acquirit dominium. Altero modo quia herus pręcepit, vt gratis dentur: verbi gratia, pauperibus distribuatur frumentum. Et tunc etsi dispensator, id pauperibus diuẽdensdiuendens teneatur pretium reddere: tamen pauperes qui gratis erant accepturi, etsi quidpiam pretij rependant, nullatenùs tenentur res ipsas restituere. Pari modo Dominus præcepit dispensatoribus suis spiritualia gratis distribuere: ergo qui idonei erant, etiam si emerint, non tenentur id quod emerunt restituere iure diuino neq;neque naturali: sed ratione ecclesiastici iuris cassantis huiusmodi prouisiones. Id quod exemplo vsuræ confirmatur. Etenim quanuis qui dat ad vsuras restituere sit obligatus, qui tamen pro mutuo vsuram soluit, non tenetur. His rationibus probabile fortè quibusdam fiat in iure diuino & naturali non fundari, vt emptor spiritualium teneatur illa resignare. At verò secùs res habet: nam
in primis diuus Thomas & Doctores ex illo diuino iure, Gratis accepistis, gratis date: inferunt spiritualia empta esse resignanda: imò non Doctores modò, verùm & iura ipsa:
Ratio asserti
Demonstratur ergo non modò pretij, verũverum & spiritualium restitutionem fundamentũfundamentum à iure diuino ducere, licèt parum differẽterdifferenter. Spirituale non solùm vendere, verùm ipsum emere est simonia: ergo in iure naturæ eius fundatur restitutio. Probatur antecedens.
Spirituale est mera gratia Dei: Gratia autẽautem non modò gratia esse desinit: quia non gratis datur, sed quia non gratis recipitur: vt probè Leo Papa adnotauit in ca. Gratia. 1. q. 1. vbi ait: Gratia si non gratis datur vel recipitur, gratia non est. Et Vrbanus cap. Saluator. 1. q. 3. dicens: Qui Dei Dona quæ gratis accipiuntur vt gratis dentur propter sua lucra vendit vel emit, cum Simône donum Dei possideri pecunia existimat. Imò Simon in hoc priùs quòd spirituale emere voluit, contra Spiritus sancti gratiam, atq;atque adeò contra ius diuinum peccauit: licèt posteà eandem gratiam vendere cogitaret. Neq;Neque solùm gratiæ emptio diuino iuri aduersatur, verùm & contra ipsam est rerum naturam: nam gratia non pretio, sed gratis possideri debet.
Itaq́;Itaque etsi Christus tātũtantum dixerit: Gratis accepistis, gratis date: in eo tamẽtamen quòd dixit, gratis date, intellexit quòd omnes gratis debẽtdebent accipere. Vnde non minori iniuria ei infert qui emit, quàm qui vendit: nam vult Deus gratiam suāsuam sibi soli deberi: & qui emit, profitetur se non à Deo ipso, sed à venditore recipere. Quocircà non solùm vendere, verùm emere, quia est contra diuinam gratiam, peccatum est, vt suprà diximus, contra religionem. Atque in hoc simonia ab vsura differt. Vsura enim solùm prohibetur in bonũbonum proximi: puta ad cauendum iniustitiam nè pretium pro eo quod non est vendibile recipiatur: quare vsura solùm ex parte accipientis, & non ex parte dātisdantis est iniustitia. In simonia verò ex vtrâq;vtraque parte peccatur contra religionem & contra Dei iustitiam: quippe qui non tantùm dispensatoribus suis iussit gratis illa donare, verùm cunctis inhibuit nè aliter quàm gratis illa reciperent, vt illa ratione confiterentur à solo se Deo suscipere. Et per hoc liquent eorum argumentorum solutiones quæ proximè faciebamus. Igitur si spiritualia emere, simonia est, contra ius diuinũdiuinum & naturale: cōtracontra rationẽrationem gratiæ: & ideo ibîdem iactum est restitutionis spiri|tualium fundamentum. Dixerim, iactũiactum fundamentum: quoniam modò id solùm constituimus, quòd tam emptio quàm venditio sit iure naturali ac diuino simonia: an verò eodem iure impediatur translatio tam præbẽdæpræbendæ quàm dominij pretij, vt restitutio ipsa perinde atque in vsura sit de iure diuino, in responsione sexti argumenti inter enarrandum cap. mandato. de simonia. dilucidabitur. ¶ Post hæc ad penitiorem conclusio
Distinctio simoniæ.
nis intelligentiam recolẽdarecolenda est, sicuti vsuræ, ita & simoniæ celebris distinctio, in realem ac mentalem. Simonia realis est illa quæ pacto fit, vel expresso vel tacito: hoc est nutibus significato. Quanuis nisi posteà re vera sequatur executio pacti: hoc est si non soluatur constitutũconstitutum pretiũpretium, tunc venditor ad nullam in conscientia restitutionem tenetur: vt de vsurario etiam diximus: quandoquidem nihil recipit. Vtrùm verò qui præbendam recipit teneatur illam resignare, statim examinabitur. Simonia verò mentalis est internum propositum & intentio dandi aut recipiendi spirituale pro temporali: ad cuius percipiẽdumpercipiendum intellectum ad id recurrito quod lib. 6. de vsura mentali diximus. Est enim lubrica fallaxq́ue illa regula, quòd principaliter intendatur pretium aut minùs principaliter: sed est philosophico more ex obiecto mens perpendenda: Nimirum vt illa præci
sè mentalis simonia censeatur, cuius obiectũobiectum est simonia realis: scilicet intentio dandi recipiẽdíverecipiendive spirituale pro pretio tẽporalitemporali. Vnde si quis episcopo ex sua liberalitate ad cōciliandamconciliandam eius amicitiam seruit & certus sit neque se recepturum neque episcopum largiturum pro seruitio, sed speret quòd factus amicus fortè id gratis dabit, cuius ipse est dignus, nulla est mentalis simonia: quia obiectum ipsum, scilicet, dare ratione amicitiæ, nulla est simonia realis. Neq;Neque si cogitet dare aliquid liberali honestaq́;honestaque datione, quasi gratias referens, aut quasi aliquid ex laudabili cōsuetudineconsuetudine debitum. Neq;Neque vice versa si episcopus taliter intendat recipere. ¶ Colligit
Triplex species simoniæ
autem Caietan. in sua summa trinam simoniæ speciem. Prima consistit in sola intentione absq;absque vllo opere: Nempe cùm quis mente decreuit spirituale vẽderevendere aut emere: quāquam quidem certissimum est non esse pœnis iuris subiectam: cùm ecclesia de illis non iudicet. Secunda verò est, de qua Doctores loquuntur, dum quis foris munera offert intentione praua, sed latente. Dum scilicet celat qua intentione id facit. Et dum prælatus corrupta etiam intentione quam occulit, spirituale confert. Tertia, inquit, quando pactum interuenit, sed non mandatur executioni. Imò antequàm collatio fiat vtrinq;vtrinque à præcedenti conuentione desistitur. Hæc autem non tam mentalis dicenda est, quàm realis nondum perfecta. Propter quam licèt peccatum sit graue, nemo pœnas iuris incurrit. ¶ Dubium hinc autem non dissimulādumdissimulandum
Dubium.
exurgit: Vtrùm sicuti contingit simonia mentalis absq;absque reali, ita vice versa contingere realis possit absq;absque mentali. Est, verbi gratia, deceptor quispiam atque impostor qui pretium episcopo pro sacerdotio pollicetur, idq́;idque instrumento confirmat: absq;absque vlla tamen implendi intentione. Apparet tũctunc ex vna parte simoniam oriri: quandoquidem si hoc innotuisset ecclesiæ, pœnis ille iuris adigeretur expoliareturq́;expoliareturque sacerdotio. Ex altera verò nulla videtur simonia: vtpote cum externa operatio ex intẽtioneintentione sit pẽsandapensanda, à qua speciẽspeciem sortit̃sortitur. DicendũDicendum ergo re vera non es
Solutio.
se simoniāsimoniam: neq;neque in foro cōscientiæconscientiæ præbẽdapræbendæ donatũdonatum teneri eam relinq̃rerelinquere: vt Caiet. ait. q. 10. primo quoli. Ecclesia tamen certior rei facta, ꝗaquia de exterioribus iudicat, legitima præsumptione eum condemnaret. ¶ His denique prælibatis conclusio in primis restitutionẽresitutionem
imperans, omnem complectitur realem simoniam, vbi pretium verè solutum est. Vbi autem pactum præcessit, sed non subsequutum est pretium, iam dictum est venditorẽvenditorem ad nihil teneri, sed solùm ad delicti pœnitentiam. Vtrùm verò emptor teneatur sacerdotium dimittere, distinguendum est. Si enim ante collationem explicat se pretium non daturum, non dubium quin collatio, si fiat, teneat: neq;neque opùs est dispensatione habilem eum reddente ad suscipiendum. Et vsq;vsque ad hāchanc veritatem intelligendum est veridicum illud suũsuum, cuius modò meminimus: Quòd si pactum non mandetur executioni, non incurrit̃incurritur in pœnas iuris: Si verò sub tali pacto collatio fiat, nullatenꝰnullatenus hæsitari debet quin collatio nulla sit. Id qquod proptereà tam asseueranter affirmamus, quòd video nonnullos de hoc deceptos. Et in primis assertio fuit sancti Thom. in articulo præcedenti: nam ob id consultò expressit, quòd si aliquis det rem spiritualem pro aliquo temporali obsequio exhibito vel exhibendo, simonia est.
Et ratio est manifesta: nam illic est expressa emptio & venditio. Qui enim creditò vẽditvendit, | verè vendit. Adde quòd collatio non dependet ex futuro contingenti, sed supposito pacto, protinùs absolutè fit. Quare iam inde est simonia quidquid posteà subsequatur: videlicet siue pretiũpretium soluatur, siue secùs. Aliâs nunquàm sub pollicitatione committi posset vsura: quod est falsum. Neq;Neque refert pactum scripto & cum iuris solennitate fuerit celebratũcelebratum, an solo verbo inter duos absq;absque arbitris: dũmodòdummodo fidem tuam impignores pollicitus te daturũdaturum pro præbenda: quādoquidẽquandoquidem inde exoriretur ciuilis obligatio quę in alia materia firma esset & valida: secùs si non interueniat talis obligatio, sed aliqua spes fiat alicuius referendæ gratiæ de honestate. ¶ De simonia verò mentali, obligétne ad restitutionem, in responsione sexti dicendum est. Interim ergo de reali dicere consequitur, cui, quomodoq́;quomodoque sit restitutio facienda. Et priùs quidem de pretio, mox de præbenda aut re alia spirituali suscepta. Et qui
dem quando ante rei spiritualis collationẽcollationem præcedens pactum dissoluitur, etiam si pretium fuerit solutum, nullum est dubium quin restitutio eidem sit facienda qui pretiũpretium largitus est: siquidem, vt modò dicebamus, ob illam simoniam nemo fit reus pœnarum iuris. Confessio est Caietani in sua Summa. At verò si simonia executioni mandata sit, scilicet collatio tam pretij quàm præbendæ facta, tunc est dubium. Omnes enim in hoc consentire vidẽturvidentur, etiam diuus Thom. in solutione quarti, quod restitutio pretij sit facienda vel ecclesiæ in qua simonia confecta est, aut pauperibus. Augustinus enim, vt habe
Augustinus.
tur cap. Non sanè. 14. q. 5. restitutionem malè acquisitorum pauperibus adiudicat: cap. verò, de hoc. & cap. audiuimus. de simonia. eiusmodi pretia simoniaca ecclesijs restitui iussa legimus. Idemq́;Idemque expressè Cæsar imperauit in Authentica de sanctissimis episcop. Attamen si res penitiùs inspiciatur, distinguendum est. Etenim post condemnatio
nem, extra controuersiam faciẽdamfaciendam esse cōstatconstat restitutionem ecclesiæ vel pauperibus, aut quemadmodùm Papa iusserit: quoniam & qui dedit ob crimẽcrimen, mulctatur ære quod dedit: & qui recipit, dominium non acquirit. Verùm tamen dum crimen non est delatum, sed in foro conscientiæ latet, persuadere aliud mihi non possum quàm quòd restitutio pretij faciẽdafacienda sit eidem qui dedit.
Ratio proximæ assertionis.
Et ratio est quòd lex pœnalis, vt lib. 1. disputauimus, ante condemnationem reum non ligat, vt ipse teneatur exequutorem esse sui supplicij aut mulctæ. Cùm ergo illæ præbẽdæpræbendæ emptor ob crimẽcrimen veniat suo pretio mulctandus, fit vt ante condemnationem de crimine non amiserit vel dominium vel possessionem, vt illic declarauimus: ac proinde cum dominium translatum non fuerit in recipiẽtemrecipientem, fit vt suo sit domino redhibendum.
Neq;Neque quicquam refert iuréne diuino & naturali, an solo ecclesiastico impediatur trāslatiotranslatio dominij. Posset enim forsan in præsentiarum quisquam cōminiscicomminisci trāslationemtranslationem pretij non esse prohibitam diuino iure aut naturali: nam licèt Dominus noster iusserit gratis spiritualia cōferriconferri, nihilo minùs quia præbenda res est æstimabilis pecunia, quanquāquanquam vendere peccatum sit, nihilo minùs iure naturali acquiritur pretij dominium, pariter vt præbendæ: sed quia ecclesia annullauit cassauitq́;cassauitque tales contractus, vt patet iuribus suprà citatis, proclamantibus esse nullos, potuit ipso facto pretium applicare pauperibus. Huiusmodi autem commentum bifariàm, vt reor, peccat. Primùm enim arbitror iure diuino & naturali dominium pretij non transmitti. Nam cùm Deus gratis dare iusserit pretium, pro re non vendibili datur.
Quid quid sit de collatione præbendæ. Secundò etiam si talis annullatio contractus ex solo statuto ecclesiæ ortum habuisset, non potuit eadem sancta ecclesia simoniacũsimoniacum emptorem indicta causa in pœnam adigere, quousq;quousque esset de crimine condemnatus. Ex his ergo sequitur quòd qui tale pretium recepit, perinde atq;atque vsurarius debet absque vlla mora nullaq́;nullaque expectata iudicis sententia restituere illud tanquàm alienum, cuius dominium non habet: dummodò cautionẽcautionem capiat nè posteà cùm fiscus resciuerit, cogatur iteratò soluere. Quanuis illi qui dedit repetitio iure non permittitur: quandoquidẽquandoquidem re cognita pretio mulctabitur. ¶ De resti
De restitutione præbẽdæpræbendæ.
tutione autem præbendæ longè diuersa est ratio: etenim si collatio facta est, restitui immediatè priori possessori non potest. Quoniam dum prælatus secundùm suam ęstimationem Petro cōtulitcontulit, Paulo simpliciter abstulit. Quare neuter eius dominus est: videlicet neq;neque Paulus, quia illi fuit adempta: neq;neque Petrus, quia ratione simoniæ inidoneus factus est recipiendi. Quocircà Paulo restitui aliter non potest nisi resignatione in arbitrio pręlati facta qui ei reddat: præuia tamen dispẽsationedispensatione super irregularitate per simoniāsimoniam con|tracta. Quanuis retecta Papæ simonia, qui solos simoniacos habiles reddere valet, nihil obstat quo minùs Petro denuò prouideat̃prouideatur. Sed est aduertendum quòd quāuisquamuis simoniacus solo iure pontificio irregularis sit atque inhabilis ad recipiendum sacerdotium vel rem spiritualem, atque adeò eodem iure impediatur translatio dominij, vt artic. proximo apertius fiet: nihilo minùs ius illud cogit vt nulla spectata sententia protinus resignet præbendam: vtpote cuius non est legitimus possessor. De fructibus autem perceptis in solutionibus tertij & quarti dicendũdicendum.
AD primum igitur argumentum multa
Ad primum argumentũargumentum .
diuus Thomas respondet. Primùm quod etsi qui sacro ordine simoniacè initiatur charactêrem propter sacramenti efficaciam suscipiat, haud tamen sacramentali gratia propter obicem simoniæ suffunditur. Secundò subdit quòd ab ordinis executione suspenditur ob id quòd quasi furto contra domini voluntatem charactêrem surripit. Vbi id quòd anteà diximus recolendum est: nempe quod non solùm dare, verùm recipere spirituale pretio, delictum sit simoniæ. Tertiò addit suspensionem ordinis eô protendi vt non modò suspensis non liceat ordinis munere fungi, verùm neq;neque alijs fas sit eis in tali executione communicare, siue delictum publicum fuerit siue occultum. Itaq;Itaque dum quis pretio quantumuis occulto, hoc est nondũnondum in ius foras delato, sacerdotalẽsacerdotalem ordinem suscipit, neque celebrare potest, neque alij, qui id sciuerint eius celebrationi interesse. Quartò subiungit talem simoniacum repetere non posse pretium. Intelligo hoc autem in publico foro, vt nuperrimè dicebam: nam priuatim ante condemnationem arbitror eidem esse restituendum. Quintò deniq;denique concludit, quòd simoniacus inde factus quòd ordinem simoniacè contulit, aut præbendāpræbendam vel dedit vel recepit, vel mediator fuit, si delictũdelictum sit publicũpublicum, puta iudiciali foro, iure suspẽdit̃suspenditur & quo ad se & quo ad alios: si verò secretũsecretum, tunc duntaxat est suspensus quo ad se. Notanda ergo hîc est differentia quòd in collatione beneficiorum, nec dans nec recipiens, quando delictum est occultum, est suspensus quo ad alios, sed tantùm quo ad se. In collatione autem ordinum, licèt conferens eâdem liberetur lege: scilicet vt crimine occulto, non sit suspensus nisi quo ad se: recipiens tamen, etiāetiam si sit occultũoccultum, vtroq;vtroque modo est suspensus. Sententia est antiqua, quam Panormit.
Panormita. Ratio asserti
super cap. tanta. de simonia. comprobat. Et arbitror eam esse rationem quòd cùm in suscipiendo radix ipsa infecta fuerit, non solũsolum ipsum ab executione voluerunt iura arcere, verùm & quoscunque, priuatim id sciẽtesscientes: quanuis crimen occultum esset: hoc est non in publicum iudicium pertractum. Dator verò si legitimè erat ordinatus, satis duxerunt, vt ipse abstineret, reliqui verò non tenerentur eum euitare, nisi publicitùs esset condemnatus. De istis suspensionibus extātextant iura in Extrauagante Martini suprà citata,
Martinus. 5.
Sacro. quæ est in concilio Constantien. & in Extrauag. damnabile. eiusdem Marti. & Eu
Eugenius.
genij. & in alia, Cùm detestabile. Illa autẽautem quæ de aliorum cōmunicationecommunicatione cum simoniacis hîc recẽsenturrecensentur, ad sæculum diui Thomæ referenda sunt: nam posteà ad consulendum timoratis conscientijs decretum est in
CōciliũConcilium CōstantienseConstantiense.
concilio CōstantienConstantien. vt nemo excōmunicatumexcommunicatum vitare teneatur, nisi nominatũnominatum, vel eum qui fuerit publicus clericorum percussor.
Nec satis est quòd sit nominatus generali nomine criminis: puta simoniacus, aut hæreticus: sed requiritur quòd sit de proprio nomine expressus. Aliâs non esset delicatis cōscientijsconscientijs satis succursum. Quare cùm omnis excōmunicatioexcommunicatio suspensionem secum afferat, fit vt etiam à suspensis antequàm publica sententia nominati sint, possint legitimi subditi sacramenta suscipere, etiam absolutionis. Imò verò subdito suum ius petente parœcius potest sine culpa illi sacramentũsacramentum administrare: quia hoc totum in fauorem subditi indultum est. Dum modò tamen non celebret: id quod peccator citra immane sacrilegij crimen facere non potest. ¶ Ad
Ad secundũsecundum.
secundum pari modo respondetur quòd ab episcopo simoniacè promoto non solũsolum propter præceptum, verùm & propter eius excommunicationem nemo debet ordines suscipere absq;absque dispensatione. Idq́ue, vt diuus Tho. ait casu etiāetiam quo subditus probare crimen non possit. Aliâs recipiens participaret cum illo in crimine. Hoc autem simili modo quo proximè dicebamus venit intelligẽdumintelligendum: loquebatur enim secundùmsecundum leges sui sæculi. Iam quippe nunc nisi talis episcopus nominatim sit excōmunicatusexcommunicatus, potest subditus iuxta dictum decretum ab ipso petere sacramenta. Si tamen ei sit necessarium. Neq;Neque verò episcopus tunc administrans delinquit. Secùs si sua se sponte ingereret: vt si | subdito non petente præcepto eum ad recipiẽdumrecipiendum vrgeret: aut si extraneos ordinaret. Quare tunc subditus non tenetur ei parêre. Ab episcopi autem communione qui aliter quàm per suî promotionẽpromotionem simoniacus est, nisi crimen esset iuridicè publicatum, neq;neque secundùm iura antiqua vllus tenebatur abstinere. ¶ Ad tertium respondetur bifariābifariam
Ad tertium.
quenquāquenquam, veluti de vsurario & fure dictum est, ad restitutionem teneri. Vno modo ratione acceptionis: quando scilicet peccauit accipiendo. Altero verò ratione rei acceptę, quando videlicet rem possidet quæ non est sua. Igitur dum quis sciens & prudens, sua sponte vel ordines vel ordinibus adiunctas præbẽdaspræbendas suscepit, tenetur tunc ratione acceptionis. Quapropter non solùm ijs priuatur quæ accepit: nempe ordinis executione & beneficio cum perceptis fructibus, verùm & alios quos fortè non percepit: potuisset tamen alius legitimè possessor percipere, restituere tenet̃tenetur: quia oĩmomnia damna per iniuriāiniuriam dedit: deductis tamen expensis causa fructuũfructuum factis: etsi quos in ecclesiæ vtilitatem legitimè, vt tenebatur, fecit. Quando verò se nesciente neque volente per simoniam promotus est, tunc quidem solùm tenetur ratione rei acceptæ: & ideo cùm primùm resciuerit, ab ordinis executione suspensus esse debet: sed tamen eos tantùm fructus restituere, quibus factus est ditior. Haud tamen eos insuper, quos suis vsibus bona fide insumpsit. Si verò ille qui pecuniam eius nomine obtulit in fraudem id fecit atq;atque astu, vt posteà ipse expoliaretur: tunc nisi ipse cōsenseritconsenserit nullatenùs expoliandus est. ¶ Ad quartum re
Ad quartũquartum.
spondet diuus Thomas quòd tam pecunia vel possessio, hoc est, prælato impẽsaimpensa, quàm etiam fructus simoniacè percepti sunt ecclesiæ restituendi, etiam dum prælatus vel aliquis collegij in simoniam consensit. Si autem totum collegium fuerit eodem contractu infectum, tunc per facultatem prælati facienda est restitutio, vel alteri ecclesiæ vel pauperibus. Et quidem id quod de fructibus asserit, ad verbum verissimum est secundùm antiqua iura: tamen si iam nunc mos habet Romanus vt Papæ obtingātobtingant ad suos sustinendos apostolicos sumptus. Quare cum illo fieri super eos potest cōpositiocompositio, ab illoq́;illoque obtineri remissio. Quòd autem de simoniæ pretio addit, intelligendũintelligendum arbitror eo modo quo suprà à nobis expositum est: Nempe
Mens sancti Thomæ.
postquàm quis fuerit criminis condemnatus: nam dum res est occulta, existimo ei qui dedit redhibẽdumredhibendum. ¶ In solutione ad quin
tum enarrat diuus Thomas decretum Lateranensis concilij sub InnocẽtioInnocentio Tertio quod proximè eius tempora celebratum est, referturq́ue cap. quoniam. de simonia. vbi qui ad religionis professionem simoniacè sunt recepti, nisi sustentationis gratia (vt suprà explicatum est) non quidem solennis voti obligatione liberantur: quia nequiuerant: sed tamen de suo monasterio repulsi ad perpetuāperpetuam pœnitentiam in arctiori regula subeundam addicuntur. Quod autem subsequitur, nihil ad pręsentia tempora attinet, sed ad illos qui ante eiusmodi decretum fuerant delinquentes: qui scilicet tantùm cogebantur in alijs cōuentibusconuentibus eiusdem ordinis cōmoraricommorari.
SExtum denique argumentum quod in
Ad sectum.
præsentiarum longè plus ambiguitatis affert, ad explorandam naturam mentalis simoniæ adhibitum est: obligétne ad restitutionem dum foras opere non prodit. Et quidem si qui præbendam recepit nullum re vera tribuit pretium, tunc collator, etsi pretiũpretium ex pacto sperasset, ad nihil teneretur: vt de vsurario diximus. Sed dubiũdubium est de illo qui
Dubium.
præbendam suscepit si citra pactum credidit se eandem per simoniam recipere, videlicet vel quia collatorem spe pretij allectum arbitratur eandem contulisse, vel quia munera præmiserat praua intentione, quæ etiāetiam prælatus nihilo saniori receperat. Tunc inquam dubium est neque parùm molestum vtrùm teneatur resignare præbendam: & pariter prælatus quicquid receperat restituere: nam si leges vsurarias consulas, dum vsurarius mente concipit id quod ab altero sibi vltra sortem porrigitur, non gratis, sed ratione mutui porrigi ad restitutionem tenetur. Tamen in contrarium existit textus, vt multis apparet, expressus in cap. mādatomandato. quod vltimum est tituli de simonia. Vbi habetur quòd quando sic inter duos contingit, vt alter ab altero spirituale quidpiam, scilicet locum in monasterio, alter verò scilicet conuentus temporale recepit, vtrinque tamen corrupto affectu, videlicet quia vterq;vterque apud se credidit id sibi simoniacè collatum, imò fortè vterque eâdem intẽtioneintentione largiebatur: dum modò nullum exterius interuenerit pactũpactum, nullaq́;nullaque expressio corruptæ mentis, neuter ad restitutionem, vt plerique rentur, obligatur: sed satis vtrique est per solam pœ|nitentiam suo satisfacere creatori. Hoc ergo capitu. quatenùs aliter sentire videtur quàm de vsura definitum est, prægrande Doctoribus facessit negotium ad explicandum. Vnde Hostien. super eodem cap. distinguens
Hostiensis solutio.
ait, ea quæ per simoniam contra ius diuinũdiuinum acquiruntur necessaria esse quæ restituantur: quæ verò per simoniam de iure positiuo, hoc est malam quia prohibitam, esse à restitutione libera. De quibus, inquit, Papa illic loquebatur. Consentit HẽricusHenricus Ganden
Henricus Gandensis.
sis quotlib. 6. q. 26. inquiens in dicto cap. sermonem haberi, non de illo qui pro ingressu religionis pecuniam contulerat, sed de illis monachis qui honorifica loca coêmerātcoêmerant, puta Abbati propinqua. Attamen si legitimum significatũsignificatum introspicias, locus in mo
Exploditur præterita solutio.
nasterio pro eodem vsurpatur quod est admissio ad religionem. Quare illic proculdubio de simonia cōtracontra ius diuinum initus est sermo. Vnde statim subtexitur mentio resignationis spiritualium. Quocircà Panorm.
Panormita.
illic credens nullum simoniæ mentalis genus ad restitutionem obligare, etiam si munus sinistra intẽtioneintentione & detur & recipiatur, hoc discriminis inter vsuram & simoniam comminiscitur quòd in odium vsurariorũvsurariorum iussa est restitutio vsuræ mentalis: nè scilicet illo palliamento crimen obtegeretur: non autem restitutio simoniæ. At verò maiorẽmaiorem sanè deberet simonia inuidiāinuidiam párere quàm vsura: vtpote quæ virulentior est. Addit er
go secundò quòd forsan dictum capitulum est intelligendum quando principalis intentio non est simoniaca. Verùm tamen neq;neque hæc valet solutio: quia in vsura, vt suo loco declarauimus, quacunq;quacunque intentione recipiatur aliquid vltra sortem pro vsu pecuniæ, est vsura. ¶ Ioannes Andreas super dicto cap.
Ioan. Andr.
aliud. minoris probabilitatis affert discrimen: nempe quòd in vsura sola mens vsurarij est deprauata, exigentis aliquid vltra sortem: non autem alterius soluentis. Et ideo iubetur ei fieri restitutio. In simonia verò vtriusque animus est corruptus. Nam tam emi quàm vendi spirituale prohibetur: & ideo cæteris paribus melior est conditio possidentis vt vterque permittatur id possidere quod recepit. Præterquàm, inquit, quòd per vsurāvsuram magis vulneratur charitas. Sed tamẽtamen quòd hęc cōfictaconficta interpretatio minùs sit ad
rem accommoda, inde patet quòd deprauata mens nemini debet suffragari. Quare multò minùs simoniacus deberet dominium acquirere, quàm vsurarius. Nam aliâs etiam si pactum interuenisset, deberet vterque dominium acquirere. ¶ Caietanus ergo longè
Caie. solutio
alia via procedit. Ait inquam secùs habere simoniam quàm vsuram: nam vsuram inquit qui soluit, inuitus dat. Quare alter neutiquàm dominium acquirit. In simonia verò vterque dat vltroneus: nam cùm præbenda suapte natura æstimabilis, vt ei videtur, sit pretio, lubenter eam recipiens pretium soluit: quare nisi ecclesia prohiberet translationem dominij, teneret vtrinque datio: & quia citra pactum non impedit, vterq;vterque euadit dominus. Sed neque ista solutio hærenti animo satisfacit: nam perinde simoniacus
Ratio in Caieta.
inuitus videtur conferre pretium, atque ille qui accipit ad vsuras: siquidem mallet gratis accipere, vt iure diuino alter tenebatur cōferreconferre. Innumeræ deniq;denique sunt expositiones alię huius textus, qquod indiciũindicium magnę eius obscuritatis est. ¶ Igitur vt rem quàm maxi
Sententia authoris.
mè ego possum perspicuè explicare pergāpergam, totum dubium ex illo pendet quòd ex præcedẽtibuspræcedentibus huc reposuimus enodandũenodandum: nempe vtrùm restitutio tam pretij simoniaci ꝗ̈quam rei spiritualis, sit de iure diuino & naturali. Et primùm omnium hoc confessissimũconfessissimum sit, quòd vtrinque contra ius diuinum committitur simonia: scilicet tam ex parte emẽtisementis ꝗ̈quam ex parte vẽdentisvendentis. Qua ratione, vt suprà exposuimus, simonia differt ab vsura: quoniāquoniam non solùm vendens, verùm & emens aduersatur naturæ gratiæ spiritualiũspiritualium: scilicet quæ gratis debent non solùm dari, sed etiam tanquàm Dei donũdonum recipi. Secundò & hoc cōpertissimumcompertissimum est, quòd restitutio ex vtrâque parte in simonia hactenùs est de iure diuino, quod in tali diuina prohibitione vendẽdivendendi & emendi fundat̃fundatur: sed hoc est quod apud neminem disputatũdisputatum reperio: cùm ab omnibus huius capituli interpretibus examinari deberet, videlicet vtrùm iure diuino sit impedita trāslatiotranslatio tam rei spiritualis pretio receptę, ꝗ̈quam dominij eiusdẽeiusdem pretij. Nam si iure diuino simoniacus inhabilis fit ad recipiendum, tunc ecclesia nullatenùs facere potuit vt simoniacus mentalis, puta credẽscredens aliquid sibi datum in pretium, dominium acquireret. Si autem translatio eiusdem dominij solo iure ecclesiastico est impedita, potuit quidem ecclesia illud impedire interueniente pacto: permittere autem vbi nullum intercederet. Et quidem Caietanus hanc secũdamsecundam
Caietanus.
viam est ingressus. Arbitratur enim quòd | etsi spiritualia iubeant̃iubeantur gratis dari & recipi, nihilo minùs ex natura sua esse pretio æstimabilia. Quare qui pretium sua sponte pro illis confert, licèt peccet quidem contra diuinam prohibitionem, nihilo minùs dominiũdominium transfert, nisi vbi translationem ecclesia impediuerit. Et fateor hoc modo planam fieri textus intelligentiāintelligentiam. ¶ Porrò verò ex altera parte suadere contendam, nescio an persuadere potero trāslationemtranslationem dominij, saltẽsaltem pretij iure diuino impediri: nam de re spirituali empta non est tanta persuasio. Et quò à pro
Ratio prima in Caieta.
hibitione ipsa diuina auspicemur, Christus dicens, Gratis accepistis, gratis date: omne ius sublatum voluit aliquid recipiendi pro spirituali. Si autem nullum reliquit ius recipiendi, fit vt pretium recipiens, nullatenùs, deo vetātevetante, efficiatur dominus: sanè cùm nisi aliquo iure, nemo rei dñsdominus constitui valeat. Secundò. Qui mutuũmutuum dat proptereà tenetur
Secunda.
vsuras restituere, quod gratis mutuare debet. Tenetur autẽautem pręlatus diuino iure eodẽeodem pacto spiritualia conferre: ergo eodem inhabilis fit vt dñsdominus fiat. Quòd si dixeris non ob id vsurarium teneri, sed quia seorsum vsum pecuniæ vendit, qui nullius per se est pretij. Pariter arguitur de spirituali re, nam neq;neque hæc quidem, vt omnes fatentur, est pecunia æstimabilis. Quòd si respondeas ex natura sua esse æstimabilẽæstimabilem: saltẽsaltem vbi est fructiferum sacerdotium: coarguitur nihilo minùs hęc non esse vendibilia. Nam dum quis pro aliquo magistratu administrādoadministrando publicũpublicum suscipit stipẽdiumstipendium, ea lege vt gratis illũillum administret, si quid vltrà pretij recipiat, non fit dñsdominus, sed ad restitutionem tenetur: Prælati autem ecclesiastici sunt huiusmodi: ergo si quis eorũeorum pro collatione spiritualium quidpiam recipiat, iure diuino reddere perstringuntur. Eò potissimũpotissimum quod neq;neque Papa, neq;neque Antistitum vllus, dominus est spiritualium, sed merus dispẽsatordispensator rerũrerum dñidomini sui: qui gratis id facere cunctis iussit. Quare nec tāquàmtanquam domini nec
Tertia ratio
tanquātanquam dispensatores dominiũdominium pretij acquirunt. Accedit huc præptereà vrgens admodùm argumentum, quod si solo iure pontificio prohibita esset trāslatiotranslatio dñijdominij in simonia, sequeretur quod si quis quid pro administratione sacramentorũsacramentorum, præter sacros ordines, reposceret, verè perciperet dominiũdominium. Nam iure pontificio eiusmodi translatio solùm legitur prohibita, vt ait in præsenti articulo diuus Thom. in ordinum & beneficiorum collatione & ingressu religionis: in quibus pro nullis habentur contractus, vt suprà dictum est. Profectò ergo quàm maxima probabi
litate pollet, vt in hoc etiam sensu iure diuino fuerit in simonia restitutio iussa. Id quod antiqui semper crediderunt: vt Henricus Gandensis quotlibe. 6. quæst. 26. & Armacha. lib. 10. cap. 23. quibus & quotlib. 9. articulo. 3. Adrianus adhærescit. Imò & sanctus Thomas idem hîc videtur sentire: siquidem obligationem restituendi in simonia non aliundè deducit quàm ex verbo Christi: Gratis accepistis, gratis date. Quanuis Caietanus hîc & in sua Summa, verbo, simo
nia: & illic Syluester. §. 2. Panormitanum suprà citatum sequuti, contrarium censeātcenseant. ¶ Dixerim autem non tantam esse persuasionem de acquisitione simoniaca rei spiritualis, quòd nulla sit iure diuino. Tum quod licèt dans pretium peccet contra naturam gratiæ, tamen dum id sua dat sponte, non videtur inhabilis subinde fieri ad recipiendum. Tum præsertim quòd si iure diuino nulla esset, nullatenùs posset Papa super eo dispensare, & tamen cōmuniscommunis est omnium consensus, quòd si alicui simoniacè conferat beneficium, licèt vterque pessimè faciat, collatio tamen teneat: vt articulo proximo disputabitur. Tenendo ergo, vt quàm longissimè certius censeo, iure diuino iussam esse in simonia restitutionem, restat ad allegatum capitulum respondere: quod non est facile. Alijs ergo prætermissis solutionibus, duæ sunt quæ alicuius momenti haberi possunt. Vna quòd etsi qui tanꝗ̈tanquam pretiũpretium
aliquid obtulit prælato, sed tamẽtamen nullo expresso pacto, dominiũdominium in ipsum non trāstulerittranstulerit: tamen quia restitutio non illi facienda est, sed ecclesiæ, potuit Pontifex illam eidẽeidem prælato indulgere, atq;atque adeò ipsum à vinculo liberare. At verò mihi nullatenùs fit pro
Ratio in proximāproximam solutionem.
babile posse ecclesiam condemnare quenquam ad pœnam ante cōdemnationemcondemnationem de crimine: & ideo neq;neque illum qui pretium dedit priuare suo iure potuit quandiu eius lateret crimẽcrimen. Ob idq́;idque probè ait AdrianꝰAdrianus loco
Adrianus.
citato quotl. 9. PapāPapam non posse restitutionẽrestitutionem cuipiam remittere quę faciẽdafacienda est parti quę dedit, sed illam quæ facienda est ecclesiæ.
Quanuis & hoc non prorsus improbabiliter potest ad textum applicari: nam illi monachi mentales simoniaci cum dispensationem peterẽtpeterent, delictum suum prodebātprodebant. Quocircà iam ecclesia poterat eos quam dederātdederant eodẽeodem p̃tiopretio mulctare, tribuereq́;tribuereque ecclesiæ, atq;atque | adeò restitutionem ei remittere qui possidebat. Attamen ob id solutio hæc non omninò quadrat textui, quòd illic Papa nullum indulgentiæ beneficium apparet conferre: sed prorsus id respōdererespondere quod est de iure. ¶ Alia
ergo est solutio Adriani loco citato quę profectò attentè perspecta, vt meum fert iudicium, perplacebit. Ait siquidem illic Pontificem nullatenùs decernere in simonia mentali non esse necessariam resignationem spiritualium, aut temporalium restitutionem: imò contrarium docet: sed lectio quæ punctum & cōmacomma ineptè collocat, errorem generat. Vulgò nanque post narrationem casus, responsum in duo diuiditur: videlicet vt post verbum, extendi, fiat rubrîca. & inde quasi noua clausula sic legatur: Et ad resignationem spiritualium & temporaliũtemporalium quæ nullo pacto sed affectu animi præcedente: in quo casu delinquentibus sufficit per solāsolam pœnitẽtiampœnitentiam suo satisfacere creatori: eos pro simonia huiusmodi non teneri. Ita vt hoc vltimum verbum referatur ad præcedentia: scilicet non teneri ad resignationem temporalium & spiritualium. Quod profectò Papa non apparet sensisse: qui erat Gregorius Nonus. Nam Gregorius Primus, vt patet canone, Si quis neq;neque. 1. q. 1. cōtrariumcontrarium statuisse videtur: vbi admonet quòd qui fraudulento munusculo ecclesiasticam dignitatem acceperit, tenetur illam sub pœna damnationis resignare. Fraudulentum enim munusculũmunusculum, planè significat illud quod fraudulẽtafraudulenta mente absq;absque pacto expresso supponit̃supponitur: nam vbi cōuentioconuentio interuenit, non est fraus, sed aperta iniquitas. Igitur non est credibile Gregor. NonũNonum contrarium voluisse docere. ¶ Igitur vt rectè textus legatur, præmittendus est casus capituli. Quidam enim dato praua intẽtioneintentione
pretio absq;absque pacto recepti sunt ad religionem: & forsan dederant monasterio aliquam præbendam, & insuper aliquod temporale. Postmodùm verò compuncti RomāRomam miserunt vt cum illis fieret dispensatio. Papa verò misit mandatum vt eadem fieret.
Sed tamen dubitauit posteà eius Abbas de extensione mandati quantum ad duo: nempe vtrùm extenderetur facultas vsq;vsque ad abbates, vt ipse posset cum illis dispẽsaredispensare: item vtrùm extenderetur etiam ad dispensandũdispensandum super resignationibus, nè ex alterutra parte fierent: vt scilicet conuentus resignare non teneretur, sed omnia posset retinere, quę monachi contulerant. RespōdetRespondet ergo ad vtrũq;vtrumque Pontifex affirmatiuè: dicens, Mandato nostro recepto, vt cum monachis qui per simoniam dato aliquo (scilicet munere tam temporali quàm spirituali) locum in monasterio sunt adepti secundùm constitutionem generalis concilij (videlicet Constantiensis: vt habetur cap. quoniam. paulò autèautem in eodem titu. relato) & infrà. Sequitur responsio: Consultationi tuæ breuiter respondentes dicimus, mandatum apostolicum (id est facultatem dispensandi) ad abbates extendi (vt scilicet ipsi valeant dispensare) & ad resignationes spiritualium & temporalium. Itaque verbum, extendi, fertur in hoc quod sequitur: sed interlita rubrîca rem obscurauit, peruertitq́ue subinde lectionem, vt intelligeretur non teneri ad resignationes.
Debes ergo sic legere: Extendi ad abbates vt ipsi possint dispensare, extendiq́ue ad resignationes, tam temporalium quàm spiritualium, si modò nullum interuenerit pactum: nempe vt abbas possit dispensare: nè resignatio tam temporalium quàm spiritualium, quæ aliâs necessaria erat, non fiat. Addit verò: quæ vtrinque taliter acquiruntur: vtpote quòd dispensetur nè vel monasteriũmonasterium restituat quæ perceperat, neque verò monachi inde abire cogant̃cogantur: id qquod alioqui iuxta tenorem dicti concilij facere tenebant̃tenebantur, & trāsiretransire ad aliud monasteriũmonasterium. Ait ergo Papa quòd in illo casu, id est facta dispensatione, delinquentibus sufficit per solam pœnitentiam suo satisfacere creatori. Verbum ergo, solāsolam, non excludit quin ex natura simoniæ faciẽdafacienda esset tam resignatio spiritualium, quàm restitutio temporalium. Imò cùm dicat mādatummandatum dispensandi ad id extendi, palàm docet super his dispensationem fuisse necessariam: sed excludit illa quæ in dicto concilio iubentur: scilicet nè exeant monachi à monasterio, sed maneant in suo loco cum sola pœnitentia. Profectò apud me perꝗ̈perquam abundè videtur responsio hęc, capituli vim explicare: atque adeò cùm communis opinio, quòd simonia mentalis non obliget ad restitutionẽrestitutionem in eodẽeodem solo cap. fundetur, non est cur ei adhibeatur fides. ¶ At sanctus Tho. est cui respondendum superest: quippe qui
in præsenti solutione ait sufficere simoniaco mentali de mala intẽtioneintentione pœnitere. Cui igitur respondetur non loqui de simonia mentali vt communis opinio intelligit dictum capitu. mandato. aliâs cùm inter pontificia decreta iam tunc extaret, ipsum citas|set. Sed vocat simoniacum mentalem eum qui intendit pretio dare aut accipere rem spiritualem, tamen verè non dat. Colliga mus ergo id quod sentimus. Si prælatus aliquid pro collatione rei spiritualis receperit, etiam sine pacto, credens illud in pretium sibi dari, profectò non magis dominium quàm vsurarius acquirit: atque adeò restituere tenetur eidem qui dedit: si tamen posteà resciuerit id non sibi datum in pretium, retinere potest: Atqui si quando confert beneficiũbeneficium scit in pretium sibi munera esse impensa, non tenet collatio. Si autem quando contulit non credebat sibi dari in pretiũpretium, collatio ex parte sua tenet: sed tamen si posteà sciuerit ceu pretium sibi data, restituere tenetur: & collatio cōstatconstat ob inhabilitatẽinhabilitatem emẽtisementis fuisse inualida. Et profectò quousq;quousque me vel ecclesia vel sapientes aliud docuerint, egomet mihi aliud persuadere nequeo.
ARTICVLVS. II.

ARTICVLVS. II.

Vtrùm summus Pontifex poßit super pœnis simoniæ dispensare.
POstremò denique quæritur
Primum argumentum.
vtrùm pœnæ simoniæ sint per pontifices dispensabiles. Et arguitur negatiuè. Quidquid Papa potest in tota familia Christiana, potest antistitum quicũq;quicunque in sua diœcesi: nullus autem ipsorum dispensare super eiusmodi pœnis valet: ergo neque
Secundum.
Papa. ¶ Secundò. Vna, potissimaq́ue pœna, vt articulo proximo disserebamus, est spiritualium resignatio, temporaliumq́;temporaliumque restitutio. Super hoc autem dispensare nullus videtur mortalium posse: cùm eiusmodi restitutio iure appareat diuino imperata.
¶ Accedit tertiò, quòd si talis esset in Papa
Tertium.
facultas, inde peruiꝰperuius pateret aditus ad simoniarum barathrum: nam & Papa secum ipse dispẽsaretdispensaret vt dum vellet sacerdotia venditaret: quorum nihilo minùs collationes tenerent. ¶ In contrariũcontrarium est textus in cap. mādatomandato. proximè expositum, de simonia. vbi Papa facultatem indulsit dispensandi super simoniam. Id quod celeberrimo vsu confirmatur.
AD quæstionem duabus conclusionibus
Prima conclusio.
respondetur. Vna. Pœnæ vitio simonię decretę, sunt numero quatuor aut quinque. Prima, si verè pœna dici potest, est spiritualiũspiritualium resignatio, tẽporaliumq́;temporaliumque restitutio. Hoc patet cap. suprà citatis, si quis episcopus. &
Probatio.
cap. presbyterũpresbyterum. 1. q. 1. & cap. de hoc. & cap. audiuimus. de simonia. Et in extrauagātibꝰextrauagantibus Martini, Eugenij, & Pauli SecũdiSecundi, cùm detestabile. quibus cōtractuscontractus simoniacus habet̃habetur vt nullus: siue declaratio ea sit diuini iuris, vt arbitror, siue ecclesiastica sanctio. Vbi autẽautem contractus est nullus, inde protinùs restitutionis vinculũvinculum exurgit. Quare non propriè cẽsendacensenda est pœna, sed naturalis obligatio vt quisq;quisque alienũalienum relinquat. QuāQuam ob rem nulla est (vt suprà diximus) expectādaexpectanda sententia. Secunda pœna est, Papalis excōmunicatioexcommunicatio: vt eisdẽeisdem Extrauagantibus patet: & cano. reperiuntur. 1. q. 1. quæ quidẽquidem (vt lib. 1. expositũexpositum reliquimus) ipso facto incurritur per sententiam ipsam iuris, eiusdemq́;eiusdemque admonitionẽadmonitionem. Tertia est suspensio ab ordinum functione qui per simoniam recipiuntur: vt patet eodem cap. si quis episcopus. &, reperiũturreperiuntur. & in eisdem ExtrauagātibusExtrauagantibus Martini & Eugenij. Atqui excōmunicationisexcommunicationis pœna cōmuniscommunis est etiam mediatoribus: vt inibi patet. Itaq́;Itaque illi qui suo negotio causam prębẽtprębent, vt alij simoniacè cōtrahantcontrahant, sunt ipso facto ex
communicati. Quin verò & quotquot certa scientia testes essent simoniæ, iure antiquo tenebantur sub anathematis pœna reuelare: neque antequàm reuelarent absolui poterant: vt in Extrauagant. Martini legitur. Sed tamen, vt in verbo, simonia. §. 19. Syluester admonuit, de illis tantùm intelligebatur qui præsentes essent in Curia Romana. Imò verò neque illo modo temperata lex vim nũcnunc, inquit, habet vllam: quoniāquoniam est per vsum iam abrogata. Pœna autem irregularitatis non est sub hoc termino iure expressa, neq;neque in Extrauaganti, cùm detestabile. vbi omnes pœnę percensent̃percensentur, exprimit̃exprimitur. Nihilo minꝰminus suspẽsiosuspensio ab officio illius qui ordines simoniacè suscepit aut cōtulitcontulit, quoddam genus irregularitatis est. Prætereà cùm simoniaci oẽsomnes sint excōmunicatiexcommunicati, si posteà celebrẽtcelebrent, tunc lege cōmunicommuni excōmunicationisexcommunicationis manẽtmanent irregulares. Imò verò quāuisquamuis non celebrent, quādiuquamdiu excommunicati sunt nequeũtnequeunt ad alios ordines promoueri: quæ est alia irregularitas. Quare diuus Tho. art. 6. in respōsioneresponsione septimi maximāmaximam dispẽsationemdispensationem quæ cum simoniaco fieri potest, arbitratur, vt in eâdẽeadem ecclesia maiores ordines cōsequaturconsequatur: vbi denotat simoniacos esse irregulares. Postrema deniq;denique pœna est infamiæ, vt habetur 15. q. 3. can. Sanè. & de accusationib. cap. in|quisitiones. ¶ Posterior conclusio. Cum eo
qui simoniæ labe infectus est summus PōtifexPontifex, idemq́;idemque solus dispensare valet. Prior pars inde patet quod cùm plenissimam habeat potestatẽpotestatem remittendi peccata, fit vt eorũeorum quascũquequascunque pœnas valeat pro causa remittere: aliâs Christiana familia remedio esset orbata.
Accedit quod pœnę quę verè sunt pœnæ, videlicet vna excepta restitutione, omnes sunt ecclesiastico iure decretę: in quod ipse plenissima fungitur potestate. Posterior verò cōclusionisconclusionis pars non est vsq;vsque adeò certa: imò diuus Tho. loco proximè citato art. 6. di. 6. secùs cẽsetcenset. Ait quippe solùm Papam cum eo qui scienter est simoniacè beneficiatus dispensare posse. In reliquis verò casibus posse etiam episcopum. Quin verò ordinaria potestate episcopus valet à quouis commisso crimine absoluere: nisi Papa id sibi reseruans eius coërceret potestatem. Quocircà vt communis habet Doctorum sententia, quos Syluester refert, verbo, dispẽsatiodispensatio. §. 14. contra canonem Papæ aut concilij episcopus dispensare non potest. Cùm ergo simoniacę pœnę omnes sint conciliorũconciliorum aut summorũsummorum PōtificumPontificum decretis constitutæ, vsus iam habet vt solus Papa vel cōciliumconcilium dispẽsetdispenset. SaltẽSaltem in simonia ordinis aut collati beneficij scienter acquisiti non est dubiũdubium quin soli Papæ hoc sit reseruatũreseruatum: vt habetur in ExtrauagāExtrauagan. cùm detestabile. Pauli. 2. & idem arbitrādũarbitrandum est de ingressu religionis: vt patet in dicto cap. MādatoMandato. vbi constat ad solum Papam de hac re fuisse recursum, & Martinus. 5. in sua Extrauag. etiam receptionem monasterij simoniacam anathematis mucrone iugulat: cuius ideo absolutio ad solum attinet Papam. Sin verò simonia susceptione aut ministratione aliorum sacramentorum quidpiam simoniacè aut detur aut recipiatur, sanctus Thomas posse censet episcopum dispensare. Attamen recentior Extrauagans, cùm detestabile. omnem prorsum simoniam excōmunicationeexcommunicatione
ferit sibi soli reseruata. Ait enim qui quomodolibet dando vel recipiendo simoniāsimoniam cōmiseritcommiserit, aut quod illa fiat mediatores extiterint, seu procurauerint, sententiāsententiam excōmunicationisexcommuncationis incurrant: à qua nisi à Romano PōtificePontifice absolui non possint, nisi in articulo mortis. Cum ergo ait quomodolibet, nullius prorsus simoniaci cōscientiamconscientiam pacare auderem, anteꝗ̈antequam summum PontificẽPontificem vel eius vicarium adiuerit. ¶ Sunt autẽautem dispensationis gradus, super simonia quondam consueti, numero quatuor: quos diuus Thom. eodem
articul. 6. recenset. Erat enim parua dispensatio, magnaq́ue: maior, & maxima. Parua quidem vt ad laicorum cōmunionemcommunionem simoniacus admitteretur: Magna, vt post pœnitentiam in alia ecclesia in suo ordine remaneret: Maior verò vt remaneret in eâdem ecclesia, sed in minoribꝰminoribus ordinibus: Sed maxima vt in eâdem etiam permaneret, atque ad maiores ordines posset promoueri: nusquānusquam tamen vsq;vsque ad præfecturæ dignitatem. Hæc enim olim nunquàm concedebatur. Quin verò, vt illic ait idem sanctus Doctor, nullũnullum de dispensatione verbum audiebatur, priùsquàm, tum temporaliũtemporalium, tum etiam spiritualium restitutio fieret. Nunc verò tẽporistemporis super his omnibus facilè dispensatur.
AD primum igitur argumentum
Ad primum argumentũargumentum .
respondet̃respondetur: Quidquid episcopi ordinario iure possunt, Papa nihilo minꝰminus meritò huiusmodi dispẽsationesdispensationes & absolutiones ad seipsum in odium simoniæ aduocauit: nè si diœcesani eâdem omnes potestate fungerentur, hiatus simoniæ propter dispẽsandidispensandi facultatem patentior fieret. ¶ Ad secundum responde
Ad secundũsecundum.
tur dispensationẽdispensationem super simonia bifariābifariam cōsiderariconsiderari posse. Vno modo post factũfactum: Altero verò vt fiat. Et quidem post factum nullatenùs cōtrouertiturcontrouertitur quin possit Papa super omnibus pœnis dispensare, simoniacumq́;simoniacumque in pristinum restituere honorem & locum. Atq;Atque adeò non solùm de fructibus, verùm & de pretio simoniaco arbitratu suo disponere. Nam postꝗ̈postquam crimen in suum est forum delatum, restitutio non est ei facienda qui dedit, sed cui Papa constituerit. Posteriori autem modo neutiquàm sic Papa dispensare potest vt quis rẽrem spiritualẽspiritualem pretio emat, quin talis emptio & venditio sacrilegum sit & immane scelus: quandoquidem iure sit diuino & naturali interdicta: siue cum alio, siue secum dispensare ausit. Imò quotiescunq;quotiescunque spiritualia pretio venderet, tam ipse quàm emẽsemens eodem complicaretur simoniæ execrabili vitio. Potest tamen dispensare super excōmunicationeexcommunicatione & infamia, atq;atque alijs ecclesiasticis pœnis: vt scilicet citra earũearum reatũreatum possit cōtractuscontractus simoniacꝰsimoniacus celebrari. ¶ At
Dubium.
verò de restitutiōerestitutione dubiũdubium restat, vtrũvtrum scilicet si vel ipsovel alio pretiũpretium recipiente spirituale cōferretconferret, eatenꝰeatenus dispensatio valeret, vt collatio teneret, & pretium maneret à restitutione liberum. Et re vera nescio an antiꝗantiquam patres | id confiterentur. Nam sanctus Thomas non aliter dispensationem admittit quàm præmissa resignatione spiritualiam, temporaliumq́ue restitutione. Quanuis dici posset non esse locutum nisi de legitima dispensatione. Dicendum ergo quòd si ea sententia
Solutio.
vera sit, quòd iure diuino fit simoniacus inhabilis ad recipiendum præbendam, non est in Pontificis facultate illam collationem efficere validam. Et ideo qui antecedens crediderit, eum necesse est id quod sequitur confiteri. Et fateor nisi communis opinio reclamaret, sic dicerem. Nihilo minùs admittamus, vt suprà hæsitantes insinuauimus, collationem illam pretio emptam, atque adeò iniquam, non vsque adeò iure diuino impediri, quin teneat: esset tamen insigniter iniquus, vt absit impietas verbo, Pontifex ille qui tale patraret scelus. Quòd si venderet, ambigere nequeo quin pretium semper restituere teneretur: quandoquidem (vt sæpenumerò dictum est) illius translatio dominij, iure diuino est nulla. ¶ Hinc ergo gradꝰgradus
Ad tertium.
fit ad solutionem tertij. ConcedendũConcedendum enim est huiusmodi facultatem dispensandi, vt sacerdotiorum collatio simoniaca firma sit, suapte natura præcipitium esse ad simoniacum barathrum. Est tamen hoc Deo fidendum quòd nunquàm vel quàm rarissimè in tam absurdum sacrilegium suum vicarium collabi permittet. ¶ Vtrùm verò eo ipso
Hæsitatio.
quòd Papa secum dispenset vt sacerdotium vendat, pariter cum emptore dispenset, vt percipiat: non dico quantum ad culpam, quia non potest, sed vt verus sit possessor: iam quæst. 5. affirmatiuum cum Palud. con
Solutio.
tra Adrian. responsum reliquimus. Caietan.
Caietanus.
verò hîc eidem sententiæ priùs refragatur, licèt posteà videat̃videatur suffragari. Nam re vera ratio quam contra potissimāpotissimam obmolitur, non est præcipui momenti. Arguit enim quòd cùm illa Papæ venditio non sit expressa di
Ratio Caiet.
spensatio, non est præsumenda nisi recta id ratio persuadeat: quę quidem potiùs suadet oppositum: quoniam ex tali præsumptione fieret consequens, vt omnes passim adirent Pontificem ad emendum sacerdotia: quo nihil esse perniciosus potest. Quare etsi iniquitas sit, inquit, in Papa, vendere, peior esset si vendens præsumeretur dispensare: quia peccatum duplaret. Respondetur au
Solutio.
tem rationem rectam potiùs suadere quòd eadem semper pręsumatur dispẽsatiodispensatio: quoniam si sine dispensatione præsumpta venderet, peius ei duplaretur facinus. Non enim tantùm sacerdotium vendere attentaret, verùm & iniquiorem adhiberet fraudem: scilicet quòd pretium recipiens nihil conferret: siquidem nisi emptorem ab excommunicatione immunem redderet, & habilem constitueret, collatio non teneret. Neque isto modo patentior fit aditus ad simoniam.
Tum quòd si dispẽsatiodispensatio ipso facto non pręsumeretur, qui iniquus Pontifex esse vellet, tam facilè vẽderetvenderet, vnaq́ue expressè dispensaret, quàm sine dispensatione venderet. Tum præcipuè quòd etsi tanta insit in Papa facultas, tamẽtamen cùm eius vsus tam sit detestandus, non est de ipso tam malè timendum vt per talem occasionem fiat ad ipsum, vt sacerdotia vendat, sacerdotum concursus.
FINIS LIBRI NONI DE IVSTITIA ET IVRE.
Loading...