¶ Pro solutione istorum argumentorum multa & uaria possent adduci, quæ si tempus ferret, non essent inutilia uel iniucunda tractatu, sed pro temporis breuitate
solutionẽ
solutionem
illorum inquantum potero, paucissima uerba conferam. Pro elucidatione ergo primi argumenti est aduertendum, quòd
* obiectum uoluntatis non est solum uerum bonum. Cùm enim
|
obiectum non moueat uoluntatem nisi mediante cognitione, nihil refert ad mouendum
uoluntatem an sit uerum bonum, aut æstimetur uerum bonum. Itaque cùm interficere
seipsum, aut prorsus non esse, possit æstimari bonum, ex hac parte non impeditur, quin
possit aliquis sciens, & uolens seipsum interficere, cùm possit errare, & æstimare sibi bonum esse. Sed quoniam ista solutio solummodo ostendit aliquem ex errore posse uelle non
esse, & per consequens se interficere, dico secundo, quòd
nõ
non
inconuenit aliquem sine errore quocunque uelle non esse. Pro quo aduertendum, quòd sicut non inconuenit aliquid esse secundum se bonum, & tamen ex aliqua circunstantia fieri malum, ita econtrario
aliquid, quod absolutè est malum, potest ex
aliquo adiuncto fieri bonum. Atque in proposito non esse, licet absolutè sit malum, tamen tanquam medium ad uitandas miserias
non solum potest æstimari bonum, sed re uera
esse bonum. Et quamuis esse secundum se sit
bonum, tamen coniunctum cum aliquo malo, potest non solum æstimari, sed fieri re uera malum. Vnde dico, quòd damnati sine quocunque errore cupiunt non esse. Quanquam
enim esse absolutè esset eis bonum, tamen tale
esse, scilicet cum summa miseria, re uera est eis
malum, & melius esset eis non esse, quàm sic
|
esse. Quod Dominus in Euangelio satis apertè ostendit dictum de Iuda traditore, Bonum
erat ei, si natus non fuisset homo iste. Luc. 23.
Quamuis enim aliqui ita hunc locum intelligunt, ut melius quidem fuisset Iudæ non
nasci, non tamen melius non concipi, aut
non esse. Tamen non puto Christum habuisse respectum ad differentiam illam inter natum esse, & conceptum esse, & prorsus esse,
sed absolutè protulit, melius
futurũ
futurum
illi omnino non esse, quàm ita perditum esse. Vnde
Ecclesiastici 30. Melius est mors, quàm uita
amara. Quare damnati non errantes, sed rectè intelligentes, cupiunt non esse. Et hoc
plusquam satis ad primum argumentum. Sed
instabat in confirmatione, quòd omnis homo necessario appetit beatitudinem, quam
nõ
non
potest habere si non sit: & per consequens
uidetur quòd necessariò uellet esse, neque
posset uelle non esse. Ad hoc argumentum
quamuis multifariam possit
respõderi
responderi
, tamen
pro nunc dico, quòd nullus potest uelle absolute quod scit se nunquam adepturum, &
per consequens nec medium eligere, ad consequendum illud, quod consequi non sperat.
Quare cùm damnati firmiter credant se nunquam futuros felices, fit ut nec etiam esse uelint, quod tamen necessarium est ad felicitatem: & eo ipso quòd damnati cupiunt felices
|
esse, cupiunt miserias uitare, quas fugere non
possunt, ac per consequens uellent non esse.
Pro secundo argumento, eiusq́ue confirmatione est notandum, quòd differentia est inter alias res corporales, & inter uitam hominis. Est enim homo ita uerus dominus, ut possit pro suo arbitrio uti omnibus illis. Omnia
enim Dominus subiecit pedibus eius: quare
non tenetur homo ad conseruationem rerum
temporalium, sed potest pro sua uoluntate, uel
tenere, uel dimittere. Vnde occidens proprium
equum, aut comburens
propriã
propriam
domum, nulli facit iniuriam: non est autem ita dominus,
aut corporis, aut uitæ propriæ. Est enim
* solus
Deus dominus uitæ & mortis, & quantum ad
hoc homo peculiariter est seruus Dei: unde occidens seipsum, occidit alicui seruum, & facit
iniuriam Deo, à quo tantum dono utendum
accepit, non perdendum. Et sicut non est immunis ab iniuria qui alium interficit, etiam
alio petente, quia scilicet ille non est ita dominus uitæ suæ, ut possit facultatem cuiquam
dare sibi uitam eripiendi: ita & qui seipsum
interficit, iniuriæ reus est. Vt enim apud Ciceronem Pythagoras ait, Prohibetur mortales
sine iussu imperatoris uel domini de præsidio
& statione uitæ discedere. Pro tertio argumento, Quamuis nonnulli in illa sint opinione, ut putent hominem teneri ad tuendam
|
uitam,
quandocun
quandocunque
licitè potest: tamen dico, quòd
* non solum in isto, sed in multis aliis
casibus homo posset licitis mediis uitam seruare, & tamen non tenetur. Vnde si inuasus à
latrone, aliter non posset se defendere, quàm
latronem interficiendo, non dubito, quin sit
opus consilii, & perfectionis, permittere se
occidere potius, quàm latronem in tali statu
mittere in perditionem. Quod probatur. Si
enim Christianus deprehensus in solitudine
à Pagano inuaderetur, eo
ꝙ
quod
Christianus esset,
dico quòd posset se ab illo defendere, etiam licitè, & sine scandalo fidei: tamen nemo dubitaret, quin esset opus patientiæ, ferre æquanimiter mortem in testimonium fidei. Probatur secundo, Christus licitè se poterat defendere à Iudæis uel Gentilibus, qui tyrannicè
oppresserunt illum. ergo non quicunque licitè potest saluare uitam suam, tenetur. Item
decem millia
martyrũ
martyrum
, qui pro Christo mortui sunt, non uidetur quòd non potuissent se
defendere licitè, & pugnare aduersus tyrannos, sicut & nunc Christiani se tuentur contra Paganos. Vnde non dubito, quin
plerun
plerumque
martyrium sit sub
cõsilio
consilio
, & quòd multi martyres se ultro martyrio obtulerunt, cùm ad
hoc non obligarentur: quod satis consonum
uidetur consilio Apostoli ad Rom. 12. Non
uos defendentes charissimi, sed date locum
|
iræ. Et Dominus in Euangelio Matth. 5. Ego
autem dico uobis, non resistere malo. Imò iste
uidetur error
Iudæorũ
Iudæorum
, quem Dominus apud
Matth. 5. elidit, quòd putabant non esse laudabile, si quis iniurias patienter toleraret. Pro
quo est considerandum, quòd licet (ut dictum
est) homo non sit dominus sui corporis, aut
uitæ suæ, sicut aliarum rerum, tamen aliquid
dominii & iuris habet in uita sua, ratione cuius qui nocet in corpore,
nõ
non
solum facit Deo,
qui est supremus dominus uitæ, sed etiam ipsi
homini priuato iniuriam. Hoc ergo ius, quod
homo habet in proprium corpus, potest homo laudabiliter dimittere, & perdere, quamuis
habeat ius se defendendi, & sic patienter ferre
mortem. Contra hanc tamen solutionem potest instari, quòd quilibet tenetur defendere
uitam innocentis, si quis per uiolentiam uelit
eum interficere.
Vnicui
Vnicuique
enim Deus mandauit de proximo suo. Et prouerb. 24. Erue eos,
qui ducuntur ad mortem, & eos, qui trahuntur ad interitum, liberare non cesses. Vnde si
quis posset innocentem eripere de manu inuasoris, & non faceret, esset reus homicidii. Ex
hoc sic arguitur, plus tenetur homo seruare
propriam uitam quàm uitam proximi: si ergo
tenetur homo defendere uitam proximi ab iniusto inuasore, ergo etiam propriam uitam.
Ad hoc primo dico, quòd
nõ
non
est exploratum,
|
quòd
* semper homo teneatur defendere uitam proximi, etiam
quãdocun
quandocunque
licet. Si enim
Christianus se ultrò offerret tyranno, ad augmentum fidei, etiam extra tempus necessitatis,
quãdo
quando
scilicet est opus consilii, dato, quòd
Christiani possent illum eripere de manu
tyrāni
tyranni
, & licet sine scandalo, credo quòd
nõ
non
tenerentur, & sic
nõ
non
est uniuersaliter
uerũ
uerum
, quòd
quilibet tenetur defendere uitam innocentis,
etiam cum licitè potest, ut patet de Petro Apostolo quem Dominus repræhendit, quia uolebat eum eripere de manibus
Iudæorũ
Iudæorum
. Secundo dico negando consequentiam.
Ne
Neque
sequitur, quòd si teneor defendere uitam proximi,
quòd tenear defendere
meã
meam
. possum enim, ut
dictum est, cedere iuri meo, non
autẽ
autem
iuri fratris mei. Exemplum est clarum.
Certũ
Certum
est enim
quòd non teneor defendere bona temporalia
mea, iuxta id, si quis petierit à te tunicam, da ei & pallium. Et tamen si possem sine periculo
meo defendere bona innocentis à raptore, &
latrone, certum est quòd teneor. Simili ergo
modo quamuis possum non defendere uitam
meam, non possum non defendere uitam proximi. Pro quarto argumento licet multi uertant in
dubiũ
dubium
, an liceat pro priuata persona ponere uitam, & plures partem negatiuam defendunt, tamen ut aliâs à me disputatum est, puto
ꝓbabilius
probabilius
hoc esse & laudabile, & uidetur lau|
datum à Domino in illo loco, Maiorem dilè
ctionem nemo habet, ut animam suam ponat
quis pro amicis suis &c. ubi non distinguit de
priuata persona, aut publica. & Ioan. In hoc cognouimus charitatem Dei, quoniam ille animam suam pro nobis posuit, & nos debemus
pro fratribus animas ponere.
Ne
Neque
uidetur solum loqui pro spirituali bono proximorum.
Statim enim subditur, Qui habet substantiam
huiusmodi, & uidet
fratrẽ
fratrem
suum necessitatem
habere, &c. Cantic. 8. Fortis est ut mors dile
ctio, quia scilicet facit
ꝓ
pro
amico mori. Ad Eph.
5. Viri diligite uxores uestras, sicut Christus dilexit ecclesiam, & semetipsum tradidit pro ea.
&
j̃
infra
. Ita uiri debent diligere uxores suas, sicut
corpora sua. Et item,
Vnusquis
Vnusquisque
uxorẽ
uxorem
suam
diligat sicut seipsum. & Arist. 9. Ethic. Omni
no debet maximam honestatem esse, mortem
etiam appetere pro amicis: & filium patrem potius, quàm se redimere oportet, & honestius
esse, parentibus alimentis opitulari, quàm sibi
ipsis: quòd si in extrema necessitate habet panem uitę necessarium patri relinquere, non est
dubium, quin etiam liceat amico dare. Quare
* omnino concedo in casu proposito in argumento, quòd licet
panẽ
panem
alteri cedere cum certa pernicie propriæ uitæ. Sed contra hoc uehementer urget. Sit enim casus, quòd sint in extrema necessitate filius
cũ
cum
patre, & alio extra|
neo, & filius habeat unicum panem. Sic arguitur, Sequitur, quòd filius potest dare
panẽ
panem
extraneo, relicto patre. Consequens autem est
contra
ordinẽ
ordinem
charitatis. ergo non sufficienter
respondetur ad argumentum. Consequentia
probatur, quia postquam filius habet ius seruandi sibi soli panem, si potest iuri suo cedere,
ergo relinquere extraneo, & nullam iniuriam
facit patri, cùm pater nihil iuris habeat in pane
illo. Ad hoc nego consequentiam. Quanquam
enim filius possit sibi panem retinere, & potest cedere iuri suo,
nõ
non
tamẽ
tamen
cui uult, sed tenetur ex ordine charitatis subuenire potius patri,
quàm extraneo: & eo quòd panis est in potestate filii, pater habet maius ius ad
panẽ
panem
, quàm
extraneus. Et per hoc patet ad quintum argumentum. Credo enim quòd in illo casu seruus
possit relinquere nauiculam, aut tabulam, certus mori, & non solum pro rege hoc esset laudabile, sed pro quocunque etiam amico, aut
proximo, quod Lactantius libro 5. de iustitia,
cap. 18. disertè
cõmendat
commendat
. Quid (inquit) iustus
faciet, si nactus fuerit aut in equo saucium, aut
in tabula naufragum? non inuitus, confiteor,
morietur potius, quàm occidet. At stultitia est,
inquiunt, alienæ animæ parcere cum pernicie
suæ, nunc etiam pro amicitia perire stultum iudicabitur. Et reliqua, quæ in hunc locum eloquentissimè congerit. Est sine
* dubio pro
|
amicis animam ponere stultitia huius mundi,
quæ tamen sapientia est apud deum. Pro sexto
argumento dico,
* quòd talis tenetur comedere. & sanct. Tho. 2. 2. q. 69. art. 4. ad 2. dicit,
Quòd si non comederet, se interficeret. quod
probatur, quia tenetur uti ad
conseruandã
conseruandam
uitã
uitam
omnibus mediis à iudice
nõ
non
prohibitis: iudex
autem
nõ
non
prohibuit, imo
ne
neque
potuit quidem
prohibere, ne oblato pane
nõ
non
ederet: non enim
damnauit eum ut mortem sibi daret, sed solùm
ut pateretur: ut patet, quia comedens non facit
cõtra
contra
sententiã
sententiam
iudicis. ergo
nõ
non
est pœna inflicta à iudice, ut ipse se ab esu abstineat.
Ita
Itaque
si licet ei comedere in casu posito, quod
ꝓ
pro
cõfesso
confesso
uideo inter
oẽs
omnes
constare, omnino
uidet̃
uidetur
ꝙ
quod
tenetur. Pro septimo
argumẽto
argumento
similiter dico sicut
ad
sextũ
sextum
,
ꝙ
quod
* talis
tenet̃
tenetur
fugere, quia
nõ
non
est pars
pœnę inflictæ à iudice, ut maneat in carcere. ad
minus dico,
ꝙ
quod
idem est
iudiciũ
iudicium
de eo, qui est in
carcere, & de eo qui est in sua libertate, & si latro peccat, ultro se offerendo iudici & carceri,
etiã
etiam
peccat, si liberè potest fugere, &
nõ
non
fugit.
Pro octauo, certè
* non uideo quare id sit
negandum licere. etenim sicut sunt alia supplicia decreta
cõtra
contra
nocentes, quare non posset id institui ut ueneno tolleretur, quòd sic
illud supplicium potest esse iustum, cùm aliter
illa pœna irrogari non potest, nisi ut ille uenenum epotet, nihil uidetur cur non liceat ei
|
haurire uenenum. Sicut licet damnato ad supplicium
ascẽdere
ascendere
scalas, & ei qui damnatus est
gladio, parare iugulum. neque enim unus magis cooperatur morti suæ, quàm alius. ergo si
dicatur non posse tale supplicium constitui,
consequenter dicendum est non esse licitum
uenenum sumere damnato à tyranno, sicut neque se iugulare, aut gladio incumbere: hoc autem est probabiliter
dictũ
dictum
. Non tenetur enim
sibi aliquis pœnam inferre, sed solùm ferre: unde
nõ
non
uidetur posse constitui pœna, ad quam
necessarium sit ipsum nocentem cooperari.
Mihi tamen primum magis placet quàm hoc,
neque ualet, ergo posset
dãnari
damnari
ut seipsum iugulet, hoc enim potest fieri per alium, quod
nõ
non
est de haustu ueneni, sed de hoc disputari
potest. Ad nonum patet ex solutione ad quartum & quintum, Vbi
* enim amicus meus indigeret auxilio meo, uel obsequio in ægritudine
uel consilio meo in conscientia, non dubito
quin possem consulere illi, cum quantocunque periculo meo, quòd si nihil essem profuturus, profectò non uidetur carere temeritate exponere me periculo graui sine ullo fructu: quanquam hoc ipsum scilicet amicitiam,
& fidem in amicis seruare magnus fructus est.
nec uellem uxorem damnare, quæ etiam cum
magno periculo marito peste laboranti assideret, etiam si hoc
officiũ
officium
nõ
non
esset illi ullo pacto
|
profuturũ
profuturum
, sed ut
pereũti
pereunti
amico
officiũ
officium
&
cõsolationẽ
consolationem
prestaret. Ad
decimũ
decimum
&
undecimũ
undecimum
est
*
aduertendũ
aduertendum
,
ꝙ
quod
ad
cognoscendũ
cognoscendum
quid in hoc
casu liceat,
nõ
non
oportet solùm habere
respectũ
respectum
ad circunstantias pro
tẽpore
tempore
occurrentes, sed
quę magis, & quod ut in plurimum contingat: neque respectus
habẽdus
habendus
magis est ad bonum uel malum priuatum, quàm ad bonum
uel malum publicum & commune, nauigatio
etiam pro tempore periculoso est utilis bono
cõmuni
communi
. Ex communicatione enim
nationũ
nationum
&
prouinciarũ
prouinciarum
respub. magna commoda
accipiũt
accipiunt
& in pace & in bello. Quare si propter periculum tempestatum homines
deterrerẽtur
deterrerentur
à
nauigatione, fieret magna iactura publici boni, cùm aut uix, aut
nunquã
nunquam
, nauigari sine magno periculo possit. & eodem modo de exercitiis militaribus
dicẽdũ
dicendum
: omnino enim est necessarium reipub. milites habere ad
defendendũ
defendendum
patriam, qui sine militari exercitio inutiles
bello essent. Sunt
autẽ
autem
quidem exercitia militaria
parũ
parum
periculosa, ut sunt equestria, & alia
multa, quæ sufficiunt ad
exercẽdos
exercendos
milites, &
ideo aliis multùm periculosis uti
illicitũ
illicitum
esset:
uerum si
nõ
non
possent milites exerceri sine
etiã
etiam
magno & graui periculo, non ideo ommittenda essent bellica exercitia. Minus enim malum
temporale
tolerandũ
tolerandum
esset ad
euitãdũ
euitandum
maius,
ne scilicet patria perdatur, &
tyrāni
tyranni
occupent
|
illam, aut in bello uictores hostes multo plures cædant, quia non sunt exercitati milites,
quàm si omnia exercitia assumere potuissent.
Ad duodecimum argumentum dico, quòd
* nullo modo licet abbreuiare
uitã
uitam
, sed est
considerandũ
considerandum
, quòd (sicut in materia de abstinentia late disserui) aliud est uitam minuere, aut
non proferre. Secundò est
aduertẽdum
aduertendum
, quòd
homo, licet teneatur
nõ
non
abrumpere
uitã
uitam
, non
tamen tenetur omnia media
etiã
etiam
licita facere,
ut longiorem
uitã
uitam
faciat. Quod manifeste patet, dato, quòd aliquis certò sciat, quòd in India est salubrior &
clemẽtior
clementior
aura, & quòd ibi
diutiùs uiueret quàm in patria, non tenetur
nauigare in Indiam, imò nec de una ciuitate
ad alìam salubriorem. Nec enim Deus uoluit
nos tam solicitos de longa uita. Similiter dico
de alimentis, quòd
quædã
quædam
sunt, quæ non sunt
propriè alimenta, quia de se sunt insalubria, &
nociua humanæ ualetudini, & istis uti esset
interficere se, nec solùm intelligo de uenenis,
sed etiam de aliis insalubribus cibis, ut si quis
uelit uictitare ex fungis, aut crudis herbis, &
acerbis, aut aliis similibus. Alia sunt alimenta,
quæ licet non sint ita salubria sicut alia, non tamen sunt contraria uitæ humanæ, ut pisces,
oua, potus aquæ.
Itẽ
Item
dico, quòd oportet respicere ad id, quod
cõmuniter
communiter
accidit. Est autem
commune, ut plures in iuuentute reperiantur
|
ex lautis, quàm ex pœnitentibus, plures enim
interficit gula, quàm gladius. Istis præmissis
dico ad argumentum, quòd
* non est
licitũ
licitum
uitam breuiorem reddere
alimẽtis
alimentis
insalubribus
& nociuis.
Secũdò
Secundò
, quòd non tenetur homo
uti alimentis optimis,
nõ
non
nociuis ut piscibus.
Neque enim si medicus consuluit, quòd si
bibãt
bibant
uinum,
uiuẽt
uiuent
diutiùs
decẽ
decem
annis, quàm
cũ
cum
aqua, ideo non licebit abstinere à uino: potus
enim aquæ
nõ
non
est contrarius uitæ, neque hoc
est
uitã
uitam
minuere, sed non producere, ad quod
non tenetur quisquam. Hoc dico de sanis &
bene habentibus. ægrotantibus enim aliqui
sunt insalubres, & nociui, qui fanis sunt salubres. Vnde ægrotis non esset licitum huiusmodi alimentis uti: sed de hoc uide in materia de
abstinẽtia
abstinentia
latiús. Et idem est de mediis, & aliis
pœnitẽtiæ
pœnitentiæ
exercitiis iudicium. Per hoc etiam
patet ad decimumtertium. Non
* tenetur quis,
ut dixi, omnia media ponere ad seruandum uitam, sed satis est ponere media ad hoc de se ordinata, &
cõgruentia
congruentia
. Vnde in casu posito credo,
ꝙ
quod
non tenetur dare totum patrimonium
pro uita seruanda. & reputatur non habere remedium, & alius qui negat remedium, est homicida. Ex quo
etiã
etiam
infertur,
ꝙ
quod
cùm aliquis sine spe uitę ægrotat, dato quòd aliquo pharmaco pretioso posset producere
uitã
uitam
aliquot horas, aut etiam dies,
nõ
non
tenetur illud emere, sed
|
satis erit uti remediis communibus, & ille reputatur quasi mortuus. Ad decimumquartum
dico, quòd uita
* est maius bonum, quàm bona temporalia, inter quæ gloria, honor, & fama reponuntur. Cuncta enim quæ habet homo, pro anima sua dabit: omnia enim illa ordinantur ad uitam humanam sicut ad finem. Vnde Salomon dicit, Curam habe de bono nomine: hoc enim permanebit tibi magis, quàm
mille thesauri.
Nõ
Non
comparat bonum nomen
ad uitam, sed ad thesauros. & alibi, Melius est
nomen bonum, quàm diuitiæ multę. & Eccle.
30. Non est census super salutem corporis. Dico ergo, quòd non licet ponere uitam pro fama aut gloria. Vnde non solùm qui se interficiunt, sed qui sine alio titulo ponunt uitam in
magno periculo propter gloriam humanam,
grauiter
delinquũt
delinquunt
. Et Arist. 3. Ethico. ait,
Vltimũ
Vltimum
malorũ
malorum
mors. Pro his omnibus quatuordecim argumentis est
considerãdum
considerandum
, quòd in
eis omnibus non est tractatum, an aliquis ex
intentione, &
uolẽs
uolens
, possit se occidere, sed solùm præter intentionem. ut patet in omnibus
illis, & ideo nihil possunt probare contra
intentionem
intentionem
conclusionis propositæ. Vnde solùm
concedimus, quòd
nõ
non
possit se interficere ex
intẽtione
intentione
ut se interficiat. Vnde siue id, quod
in argumentis propositum fuit, sit licitum, siue non, nihil procedunt contra
cõclusionem
conclusionem
,
|
non enim id est se interficere, ut in proposito
accipimus, sed
solũ
solum
mors imperata, ex tali actu
uolo me occidere. & ideo grauius
argumẽtum
argumentum
est decimumquintum, Vtrum
* Brutus, Cato,
Decius, & alii innumeri, qui se occiderunt,
nõ
non
poterant ignorare inculpabiliter
talẽ
talem
mortem
esse illicitam, cùm ipsi omnino crederent esse
optimam, &
honestissimã
honestissimam
, & à uiris, qui pro
sapientibus habiti sunt, laudantur. Respondetur,
Nõ
Non
uidetur maius dubium, quàm de aliis
diuinis præceptis. Multa enim sunt præcepta
diuina, quæ apud paganos fuerunt, & hodie
sunt ignorata, ut de fornicatione, de uindicatione iniuriæ, in quibus tamen non damus
ignorãtiam
ignorantiam
inuincibilẽ
inuincibilem
, sed dicimus cum beato Paul. ad Rom. 1. quòd in
pœnã
pœnam
perfidiæ suæ
tradidit illos Deus in reprobum sensum, ut faciant ea quæ non conueniunt, repletos omni
iniquitate, malitia, fornicatione, homicidiis,
&c. & sic
ꝙ
quod
excusantur, est
sapiẽtia
sapientia
huius
mũ
di
mundi
, quæ est stultitia apud Deum. Quòd autem
in lumine naturali cognosci possit,
illicitũ
illicitum
esse
seipsum interficere, patet, quòd philosophi
studiosi uirtutis, id docuerunt, ut patet ex Aristo. 3. Ethico. dicente, quòd est
nõ
non
magnanimi
mortẽ
mortem
sibi consciscere, sed pusillanimi, & non
potẽtis
potentis
ferre uitæ labores. & Cicero, mortem
(inquit) cur mihi
consciscerẽ
consciscerem
, cùm causam nullam habeam? cur
optarẽ
optarem
mulctas?
quāquā
quanquam
hoc
|
ipsum sapienter, sapientis enim est neque optare
mortẽ
mortem
, neque timere. Ad
ultimũ
ultimum
de Samsone, Rasia, Saüle, &c. non similiter de omnibus
dicẽdũ
dicendum
uidetur. Samsonem enim necessarium
est excusare, quem Paulus retulit inter iustos.
Vnde Augu. dicit Samsonem hac ratione excusari, quia spiritu Dei motus fecit, nec hoc
est diuinare, sed habetur expressè ex historia
Iudicum, ubi dicitur orasse
Dominũ
Dominum
, ut redderet ei pristinam
fortitudinẽ
fortitudinem
, ut ulcisceretur
se de inimicis suis: quamuis posset & alia solutio dari. Non enim interfecit se ex
intẽtione
intentione
,
sed uoluit hostes opprimere, & interficere, ad
quod secuta est mors ipsius. ipse enim bene
optasset alios perdere se saluo, si fieri potuisset: hoc autem sine noua reuelatione habetur
licitũ
licitum
. Quis enim dubitat, quin aliquis in præ
lio, uel
defendẽdo
defendendo
ciuitatem, posset certus de
morte facinus aggredi, quod sit
quidẽ
quidem
patriæ
saluti, hostibus
autẽ
autem
magnum
detrimentũ
detrimentum
futurũ
futurum
? ut de Eleazaro legitur 1. Mach. 6. qui ingressus sub
uẽtre
uentre
elephantis, cui regem
Antiochũ
Antiochum
residere credebat,
elephantẽ
elephantem
quidem gladio
cõ
fodit
confodit
, ipse uerò bestiæ ruina oppressus, præclaram
mortẽ
mortem
inuenit, quia se
libẽter
libenter
(ut dicit scriptura) pro populo suo posuit. quod
factũ
factum
adeò
nõ
non
uituperatur, ut Ambro. libro de officiis, c.
de fortitudine,
Eleazarũ
Eleazarum
mirificis efferat laudibus. Atque ita uidetur posse excusari Samson
|
sine recursu ad instinctum cælestem. Eodem
modo Eleazarus se interfecit, sicut Samson.
De Saüle uerò
nõ
non
est idem
iudiciũ
iudicium
: cùm enim
dimissus esset, imò repulsus à gratia Dei, non
est necesse quærere excusationes. Sabellicus
scribit Saülem
nõ
non
se interfecisse, sed cogitasse
quidẽ
quidem
de morte sibi consciscenda: uerùm quia
uisum est impium uitam uiolenter abrumpere, ab Amalecita quodam ignorante quis esset, interfectum. Sed est turpis lapsus Christiani historici,
cũ
cum
primi Regum ultimo legatur
Saülem incubuisse super gladium
suũ
suum
, & sic uitam finiisse. Rasias uerò probabilius posset
excusari, quamuis S. Tho. secunda secundæ, q.
64. articu. 5. non excuset illum. super qua re
est contentio inter Nicolaum &
Burgẽsem
Burgensem
, quos uidere poteris ad longum. Et ista quantum ad
pręsentem relectionem sufficiant.