[3]
SEQVITVR tertia pars, & quæstio
Tertia pars
principalis huius relectionis, Ad quid teneatur homo cum primum peruenit ad primum instans usus rationis. Et intelligo quæ stionem per se loquendo, id est ex eo solum, quod peruenit ad usum rationis, excludẽdo excludendo à quæ stione, si tũc tunc occurrat per accidẽs accidens necessitas implendi aliquod pręceptũ pręceptum particulare. Et uidetur quod non teneatur aliquo pręcepto, pro illo primo instãti instanti usus rationis, & loquamur generaliter de omni tali ad usum rationis ueniẽte ueniente . Arguit̃ Arguitur ergo primo ad partẽ partem negatiuã negatiuam , quia saltẽ saltem loquẽdo loquendo de eo, qui non sit institutus à sapiẽtibus sapientibus , omnino ignoraret, ne que posset scire tale | præceptũ præceptum , cùm non sit per se notum. ergo non tenebitur pro tali istãti istanti . Itẽ Item confirmatur, Quia tale præceptum est in dubio etiã etiam inter sapiẽtes sapientes theologos: multi enim tenẽt tenent partẽ partem negatiuam. ergo indiget quis tẽpore tempore ad sciendũ sciendum illud præ ceptum, & sic non obligat in primo instanti. Itẽ Item non potest scire quomodo primo peruenit ad usum rationis. ergo non potest scire quomodo obligat̃ obligatur tali præcepto. Antecedẽs Antecedens enim est manifestũ manifestum : quis enim unquã unquam notauit, ego nũc nunc primò habeo usum rationis? imò neque per aliquãtam aliquantam differentiã differentiam & spatiũ spatium tẽporis temporis . Itẽ Item , trāsacto transacto illo primò instanti, non tenetur statim, & si tũc tunc omiserit, ergo neque in illo. Itẽ Item , qui est in peccato mortali, non tenetur se conuertere in Deum in primo instãti instanti usus rationis. ergo ille qui est inoriginali, & multo minus qui est baptizatus, tenet̃ tenetur se conuertere in Deũ Deum in primo instãti instanti usus rationis. Et cõfirmat̃ confirmatur , quia nullus etiam de numero eorum, qui timẽt timent Deum, & sunt soliciti de salute sua, sentit cõsciẽtiã conscientiam de tali trāsgressione transgressione , neque pœnitet, aut confitetur de illa, cum tamẽ tamen nemo sit qui audeat affirmare se implesse tale præceptũ præceptum . ergo non est ponẽdũ ponendum tale præceptũ præceptum . In cõtrarium contrarium est, quia si pro illo instanti non obligat, cùm non sit maior ratio de tempore præsenti, eadem ratione nunquam obligabitur: quod non uidetur dicendum. | Neque uidetur sufficiens solutio communis, quòd tenetur semel in uita. Hoc enim est absurdum dicere, quòd Adam aut Mathusalen, qui millenos annos uixerunt, possent nongentos annos licitè transigere sine fide, aut dilectione Dei. Neque satisfacit alia solutio, quòd dantur induciæ, nam de iure naturali non possunt determinari tales induciæ, iure autẽ autem positiuo multo minus. Respondetur primò, Nihil exploratũ exploratum potest haberi, neque ex Scripturis, neque ex doctoribus in hac quæstione, quia quicquid dicatur, uidentur sequi non leuia inconueniẽtia inconuenientia , neque expediri facile possunt argumenta. Sed quod uerisimilius uidetur, dicam paucis propositionibus, prima, Non
12
* quilibet perueniens ad usum rationis tenetur se cõuertere conuertere in Deũ Deum explicitè, distinctè & formaliter. Ista propositio est expressè Caieta. 2. 2.
Caieta.
q. 10. arti. 4. ubi dicit expressè, quod ad diligendum Deum explicitè ut finem naturæ & uniuersè non tenetur homo semper, cùm sit præ ceptum affirmatiuum, neque statim, quia non tenetur priùs diligere, quàm cognoscere. Constat autem, quòd post multum temporis aduenit homini ista cognitio, naturaliter loquẽdo loquendo . Eandem tenet. 1. 2. q. 89. articu. 6. & probatur efficaciter ex ratione Caieta. & ex aliis rationibus suprà positis, quibus probatum est, quòd | homo non statim postquam peruenit ad usum rationis, potest cognoscere Deum, quia nullus obligatur ad impossibile, ut ait Hieronymus, & certum est. ergo homo non tenetur statim diligere Deum. Item procedit argumentũ argumentum statim factũ factum , quia non omnes sciunt, neque possunt scire tale præceptũ præceptum statim. Itẽ Item nusquã nusquam legitur hoc præceptum. ergo temerè asseritur. Assumptum probatur, quia uel esset illud, Cõ uertimini Conuertimini ad me. quod habetur & apud Hiere. & Oseam, & Ezechi. & Iohelem, & alios prophetas: uel ex illo præcepto, Diliges dominũ dominum Deũ Deum tuũ tuum ex toto corde tuo. quod habet̃ habetur Deute. 6. & Matth. 22. & Luc. 10. Sed primùm, ut dictum est, obligatio non est ad impossibile. Secundò id præceptum, Cõuertimini Conuertimini ad me, ut patet ex propriis locis, fit ad peccatores actualibus peccatis, nec est mentio de aliis. Item ubi habetur, quòd illud præceptum Conuertimini ad me, obligat statim potius quàm alia præ cepta affirmatiua? Itẽ Item illud præceptũ præceptum expressè est de pœnitentia, ut patet locis suis, quia in omnibus locis ponitur, Et agite pœnitẽtiã pœnitentiam , uel in ieiunio, fletu, & plāctu planctu , uel, à uiis uestris pessimis, sed ad pœnitentiam, ut est communis sententia omnium, non tenetur aliquis statim. ergo nec etiam ante peccatum. Aliud uerò præ ceptum de dilectione Dei refellitur eisdem ar| gumentis. Item non tenetur quis statim credere, ergo neque cõuerti conuerti . Consequẽtia Consequentia est nota ex Paulo ad Hebræos 11. Accedentem ad Deũ Deum oportet credere quia est. Antecedens patet ex eodẽ eodem Paulo ad Roma. 10. Quomodo credẽt credent ei quem non audierunt? quomodo autẽ autem audiẽt audient sine prædicãte prædicante ? sed non quilibet statim potest habere prædicatorẽ prædicatorem , ergo neque potest credere. Et cõfirmatur confirmatur ex eodẽ eodem loco Pauli, Quomodo inuocabũt inuocabunt , in quem non crediderũt crediderunt ? sed de hoc plura in 4. qō. quaestio Oppositũ Oppositum his partis tenet Capreolus 2. d. 40. quæstione unica ad argumẽta argumenta Scoti cõtra contra secundã secundam quæstionẽ quæstionem , ubi dicit, & uidetur tenere, quod statim, quod aliquis peruenit ad usum ratiõis rationis , refert se in suum Deũ Deum , aut peccat mortaliter. Et putat se ꝓbare probare ex S. Tho. sed certè non probat. Secũda Secunda propositio, Omnis
13
* talis tenet̃ tenetur ad actũ actum aliquẽ aliquem statim. Ista ꝓpositio propositio non uidet̃ uidetur certa, sed est ꝓbabilis probabilis , licet sit cõtra contra conmunẽ conmunem sentẽtiã sententiam Scholasticorũ Scholasticorum . & est S. Tho. 1. 2. q. 89. ar. 6. & 2. d. 41. q. 1. ad 7. ubi dicit, quod statim quod homo usum ratiõis rationis habet, si faciat quod in se est, Deus ei gratiã gratiam infundit, si autẽ autem non , peccat mortaliter, quia tũc tunc tempus est, ut de sua salute cogitet, & ei operam det. Ista propositio probatur ratione S. Tho. ubi suprà, quia omnino est grauissima negligẽtia negligentia , quod aliꝗs aliquis non disponat de ratione uitæ suæ, ex qua dependet salus & | dãnatio damnatio eius. & cùm statim oportet aut bene aut malè agere, neque homo posset suas actiones suspendere, uniuersaliter uidetur, quòd statim oportet disponere de summa uitæ, & de agendis: aliâs uidetur grauissima negligentia. Item si quis haberet curã curam alterius quo ad omnes actiones eius, & depẽderet dependeret ex eo saluatio, uel perditio illius, uidetur quòd peccaret mortaliter, si non statim prouideret de salute alterius, si statim posset alius periclitari. ergo multo plus obligatur de seipso. Item à posteriori, quia aliâs sequitur, quòd aliquis habẽs habens usum rationis facit totum quod debuit in tota uita sua, & tamen damnabitur. consequens non uicetur credendum, ergo neque id, &c. Consecuentia patet manifestè de illo, Qui peruenit ad usum ratiōis rationis , facit totũ totum quod debuit in tota uita sua in peccato originali, qui si nullum actum tenetur habere statim: ergo si se haberet negatiuè, & moriatur, iam patet quòd facit totum, ad quod tenebatur, & tamen damnabitur. & confirmatur, ille ergo seruat omnia mandata, & tamen non saluabitur. ergo non esset uniuersaliter uerum, quod Dominus dicit Matth. 19. Si uis ad uitam ingredi, serua mandata. Item si non tenetur statim, ergo poterit tunc solùm peccare uenialiter, & tunc si ille sit in peccato originali, erit | cum solo ueniali & originali, quod uidetur inconueniens, quia non puniretur in limbo, quia non habet pœnam sensus neque in purgatorio, quia est uia ad gloriam: neque in inferno. Tertia Talis
14
* tenetur se cõuertere conuertere in bonũ bonum eo modo, quo potest tunc, id est conformiter ad cognitionem quam habet. Ista probatur ex præcedenti: quia si teneretur ad aliquem actũ actum , non potest esse incognitũ incognitum . ergo oportet quòd sit conformiter ad cognitionem quam habet. Pro quo est considerandum quòd (ut suprà tactum est) prima deliberatio non potest esse circa particularem materiam moralẽ moralem , quia nec esse est intellectum à notioribus procedere. 1. Phy. & sicut simpliciter in cognitione ens est prius notum, quàm species, aut genera: ita in cognitione practica principia uniuersalia & conclusiones etiam magis uniuersales, sunt magis notæ, & oportet intellectum ab illis incipere, ut est id pricipium principium , Oportet uiuere cõ formiter conformiter ad rectum rationem, expedit homini honestè uiuere, non est facienda iniuria, uel aliquod huiusmodi, quod potest esse notum lumine naturali, etiam apud illum, qui educatus est sine notitia, aut religione Dei: aliquod tale principium, ut colendus est Deus à me, oportet me seruare legem Dei, non licet agere contra præceptum dei, uel aliquid simile. Est | enim impossibile, ut prima cognitio, uel deliberatio sit de eleemosyna aut de temperantia. Dico ergo, quòd cum primum homo habet tale iudicium sufficienter deliberatum, tenetur habere propositum bene agendi conformiter ad id iudicium: & si cognoscat Deum, tenetur formaliter conuerti in Deum, puta, uolo, aut propono seruare legẽ legem Dei, uolo colere Deum: sin autem non cognoscat, satis est ut proponat bene uiuere cõformiter conformiter ad dictamẽ dictamen . ut propono uiuere secundum rationem, uolo honestè agere, nolo male agere. Hoc expressè dicit Sanctus Thoma. de ueritate, quæstio. 14. arti. 11. ad primum. ubi dicit de eo, qui nutritus esset in syluis, quòd si faciat quod in se est, ad prouidentiam Dei spectat subuenire in necessariis, & declarat quid sit facere, quod est in se, dicens, quòd est sequi dictamen legis naturalis cum appetitu boni, & fuga mali. & quòd hoc sufficit, constat manifestè ex dictis. Neque obstat quod quidã quidam dicũt dicunt , quòd si hoc faciat, iam Dominus illuminabit eum de fide. Quidquid enim sit de hoc, de quo statim dicam, sed saltẽ saltem prius est hoc ipsum facere quod in se est, quàm quòd illuminetur, & sic illa illuminatio non spectabit ad primum tempus usus rationis. Et confirmatur ista conclusio cum præcedente, nam quilibet tenetur recipere fidem & legẽ legem | Christi, cum primum ei fuerit sufficiẽter sufficienter promulgata, neque liceret alicui differe in certum tempus, neque fatis esset accipere semel in uita, sed tenetur proponere uiuere in lege Christi, & ipsum colere. ergo etiam cum primum ei est promulgata lex naturalis, tenetur eam recipere, sed non recipit, nisi proposito seruandi illam, & uiuendi conformiter ad legem, ergo tenetur habere tale propositum. Consequentia uidetur nota, quia non minus obligat lex naturalis, quàm Christiana, cùm sit æquè diuina. Promulgatur autem lex naturalis per hoc, quòd aliquis cognoscit, quòd uiuendum est conformiter ad rectam rationem, ut quòd nocendum non est proximo, uel aliquid simile. & confirmatur iterum, quia uidetur impossibile, ut quis deliberet de uita & salute sua, & cognoscat quòd expedit sibi ad bene esse uel felicitatem, ut bene uiuat, & uitet malũ malum , ut non faciat iniuriam, & quòd suspendat actum uoluntatis, & non proponat uel sic uel aliter uiuere. Neque puto, ut quisquam, etiam de industria, hoc possit facere, scilicet suspendere omnem actũ actum uoluntatis cum tali deliberatione. Prima autem cogitatio, quæ occurrit in primo instanti usus rationis, est, ut cogitet in genere & in uniuersali de salute sua. & S. Tho. dicit 1. 2. q. 89. arti. 6. id est de bene esse suæ salu| tis, uel quod in cõmuni communi expediat ei. si ergo uidetur impossibile ut non habeat actum, & non licet habere actũ actum auersum à bono, ergo oportet quòd habeat actum conuersum ad bonum. Ex dictis patet corollarium, quòd non solùm apud eum, qui nullo modo cognoscit Deum sufficit talis conuersio ad bonum & sine Deo, sed etiam aliquando apud eum, qui sit bene educatus in religione, & cultu Dei. Patet, quia dato quòd sit institutus in fide, potest fieri prima deliberatio per solum lumen naturale, & conuersio etiam illo modo sufficit. Ad hunc ergo sensum intelligenda est celebrata opinio Sancti Thomæ de cõuersione conuersione in Deum in primo instanti usus rationis, qui nihil aliud uult habere, nisi quòd cum primum quis actu cogitat & deliberat de uita sua, oportet ut habeat propositum ad bonum, siue in uniuersali, siue etiam diuinum conformiter ad cognitionem. Et hoc modo erit probabilis & sententia cõ sona consona rationi. Et hæc est conclusio non solùm theologorum, sed philosophorum etiam sententiis celebrata, de qua nobilem illam sabulã sabulam ueteres prodiderunt, de illo nobili Hercule: cum ille scilicet ad hoc ætatis peruenisset, de quo in præsentia disputamus, & solicitus esset an uiam potiùs sequeretur uirtutis & laboris, an uoluptatis & desidiæ, duas illi matronas subi| tò astitisse, uirtutẽ uirtutem scilicet ac uoluptatem, uariisq́ue incitamẽtis incitamentis & suasionibus utrāque utramque conatam ut ad se animam Herculis traheret, sed uicisse tandem uirtutem, atque Herculem in suam sententiam & contubernium traxisse. Simile est quod S. Tho. uult & docet, ut cùm scilicet primo quis solicitus est, ac deliberat, an potius sequitur bonum, aut malum, uitium, an uirtutem, non se expediat ab eo cõsilio consilio , & deliberatione priusquam constituat ac proponat meliorẽ meliorem partem, id est uirtutem, potius sequi. Et ad hoc præceptum conuersionis tenentur non solùm qui ad tale tempus perueniunt sine gratia, sed etiam baptizati, qui gratiam habent: præceptis enim non satisfacit, quis per gratiam, aut omnino per aliquẽ aliquem habitum, sed per actum. Ad argumentum in contrariũ contrarium . Ad primum dico, quòd perueniẽs perueniens ad usum rationis ignorabat hoc præceptũ præceptum sub illa lege, Cõ uertimini Conuertimini ad me, in primo instãti instanti usus rationis, uel alia simili forma. sed cognoscit, quòd oportet seruare, legem Dei uel oportet uiuere secundum rectam rationem, uel huiusmodi iudicium, quia est ista prima deliberatio, & per hoc patet ad prima tria argumẽta argumenta . Ad quartũ quartum , concedo, quòd postea non tenetur, quia iam est transgressus illud præceptũ præceptum , licet posset dici, quòd per se tenetur quo ad usque impleat. | Ad quintum nego consequẽtiam consequentiam . Ad sextum dico, quod , ut dictum est, est impossibile, uel ualde difficile, ut sic deliberans non habeat uel bonum propositum, uel malum, & si habeat malum, iam de eo pœnitet. Si quis enim ha bet propositum non seruandi legem Dei, pœniteat de illo. Et ista pro præsente Relectione sufficiant.

FINIS SECVNDI TOMI



Loading...