Sequitur de satisfactione, tertia poenitentiæ parte.

Reatus pœnæ ā an remaneat post cōtritionem contritionem .

QVÆritur, in primis vtrum postquàm homo habuit cō tritionem contritionem de peccatis suis, & confessus est ea, & est in gratia maneat ei aliquis reatꝰ reatus poenæ pro quo debeat satisfacere? Respondeo, quod sic. Et patet. 2. Regũ Regum . 12. de Dauid cui post postquam dictum fuit transtulit dñs dominus peccatum tuũ tuum à te, iniuncta est poenæ vt moreretur puer ex Bersabe natus. Et | Luce. 3. facite fructus dignos poenitẽ tię poenitentiae & hoc fit per satisfactionẽ satisfactionem . Et Romanos. 6. sicut exhibuistis membra vestra &c. quia si in Tyro, & Sydone, &c. Matthęi Matthaei . 11. Item ecclesia orat pro mortuis. Et habetur etiam. 2. Machaueo. 12. vt à peccatis soluantur, & non solùm à venialibus, sed etiam à mortalibus: cùm dicat ab omni vinculo delictorum, ergo post remissam culpā culpam manet reatus poenæ. Et hoc est certum & de fide. Iam vero.

Satisfactio quid sit & quomodo possimꝰ possimus Deo satisfacere

¶ QVÆritur, quid sit satisfactio? Re spondet. S. Tho. ex Anselmo, quòd satisfactio est compẽsatio compensatio offensæ præ teritæ ad æqualitatem iustitiæ.
¶ QVÆritur ergo vtrum aliquis possit satisfacere? Respondeo, quòd satisfactio est pars iustitiæ, iustitia autẽ autem exigit æqualitatem. Et si loquamur propriè de ęqualitate aequalitate vt satisfactio importat reddere æquale, dico quod nemo pōt potest | satisfacere. Quia nemo potest reddere Deo æquiualens, etiam si non peccassemus. Nam Dijs, parentibus & magistris, non potest reddi ęquiualens aequivalens , vt ait Aristo Aristoteles . Si verò loquamur de æqualitate ꝓportionabili proportionabili , quādò quando ego facio quod possum, dico quòd hoc modo possumus satisfacere Deo: etiam propriè capiendo satisfacere, vel si vultis ex beneuolentia acceptantis. Ad quæ stionem igitur cùm dicitur, an homo possit Deo satisfacere, dico quòd si cō sideretur consideretur homo secũdũ secundum sua naturalia seclusa gratia nullo modo potest satis facere pro peccato. Quia quicquid possumus dare Deo sine gratia, est nulliꝰ nullius momenti. Cùm etiam omnes iustitiæ nostræ sint coram Deo tanquā tanquam panus mẽstruatæ menstruatæ : vt ait propheta. Item quicquid possumus facere debemus Deo propter beneficia recepta. 1. Paralip. ca. 29. tua sunt dñe domine oĩa omnia , & quæ de ma| nu tua recepimus reddidimꝰ reddidimus tibi. Et sic sine gr̃a gratia est impossibile satisfacere deo ad æqualitatẽ æqualitatem . Nec etiā etiam sine gr̃a gratia ex acceptatione Dei possumus satisfacere. Dicere em̃ enim quod Deus acceptat opera nostra est dicere quod illa sũt sunt accepta & grata Deo, sed si homo non habet gratiā gratiam non poterũt poterunt eius opera esse grata deo. Posset quidẽ quidem Deus remittere sua omnipotentia peccata propter actus existentis in peccato, sed hæc non esset satisfactio sed cōdonatio condonatio pura, & remissio. Secundò potest homo cōsiderari considerari in gratia. Et secundũ secundum hanc considerationem, si non habeamus respectũ respectum ad passionem Christi, adhuc non potest satisfacere ad æqualitatem. Quia non sunt cōdignæ condignæ passiones huius tẽporis temporis ad futurā futuram gloriā gloriam . Item quia illa opera sunt nr̃a nostra , & si habent fructũ fructum est ex parte Dei. Potest tamen talis satisfacere ex liberalitate acceptantis. Si verò | cōsideretur consideretur homo in gratia, prout gratia est effectus passionis Christi, sic ꝓ prissimè proprissimè , & ad æqualitatem satisfacit Deo: si iungamus merita nostra meritis Xp̃i Christi , qui etiā etiam in quantũ quantum homo satisfecit ad æqualitatem iustitiæ, & quātitatis quantitatis .

Satisfacere pōt potest vnus pro altero.

¶ QVÆritur, vtrũ vtrum vnus homo possit pro alterius hominis poena satisfacere? V. Verbi g. gratia Petrus post confessionem manet reus ad poenam vt decem, est dubium, an ego possim satisfacere pro illo? Respond. Respondeo ex omniũ omnium sententia quod sic. Ita habet vsus ecclesię ecclesiae . Nihil enim tam naturale est homini quā quam vt quilibet vtatur re sua vt vult: quare ergo non potero vti hoc ieiunio meo vt voluero? vbi hoc ꝓhibuit prohibuit Deus? possũ possum da re tp̃alia temporalia mea, q̃re quare non spũalia spiritualia . Itẽ Item sufficiẽtissimè sufficientissimè ꝓbat̃ probatur ex cōsuetudine consuetudine eccłię ecclesiae in qua vnus pro alio satisfacit. Itẽ Item Collosen. 1. dicit, nunc gaudeo in passionibꝰ passionibus meis pro vobis: & adimpleo quæ des| sunt passioni Christi in carne mea pro corpore eius quod est ecclesia. Itẽ Item oratio mea valet alteri ad gloriam: iuxta illud orate pro inuicem vt saluemini . Iacobi. 5. ergo etiam ad remittendam poenam. Et si oratio, ergo etiam alia opera bona. Item omnes sumus inuicem membra: vt dicitur Romanos. 12. & Epheseos. 8. sed membra vnius corporis influunt inuicem, ergo.

Satisfacere pro vno peccato & non pro alio, an possit peccator vel pro peccato iam remisso

¶ QVÆRItur, vtrum homo possit satisfacere pro vno peccato non satisfaciẽdo satisfaciendo pro alio? vtrum homo existẽs existens in mortali, possit satisfacere pro poena peccati mortalis iam remissi? Respō deo Respondeo ex sententia omnium, impossibile est quód quis satisfaciat prius pro poena, quam pro culpa. Et hoc est notum & â nemine dubitatum. Si verò sit in peccato, an possit satisfacere pro poena peccati iam dimissi? Respondeo, quod vel ista opera satisfactoria sunt iniun| cta á confessore vel non: sed voluntariê assumpta. Si secundũ secundum , cōmunis communis sententia omnium est quod nihil prossunt. 1. Corinthi. 13. Si tradidero corpus meũ meum ita vt ardeam, charitatem autem non habuero nihil sum, nihil mihi prodest . Item opera illa ex se non sunt æqualia satisfactioni quam debet: nec etiā etiam ex liberalitate acceptantis, quia non acceptantur cum procedant ab inimico Dei, ergo non sunt satisfactoria. Si autẽ autem sint iniuncta á confessore, licet Scotus videatur dicere quod valent, tamen S. Tho. 4. d. 15. & Enrrichus, quodlibeto. 8. q. 18. & Adrianus. q. quam de hoc facit. 4. & Palude. 4. d. 15. &. 22. dicunt quod nullo modo valent. Et patet rationibus nunc factis, nullus potest satisfacere sine gratia: remissio enim peccati est maxima amicitia Dei, qua non vtitur nisi erga amicos, ergo. Verũ Verum est quod talia opera iniuncta à confessore, & | facta in peccato mortali, adueniente charitate, siue relinquant post se effectũ effectum siue non (hæc em̃ enim distinctio friuola est, & nun nunquam placuit viris doctis) viuificantur & acceptantur à Deo: vt benè dicit Caietanus, quia satisfactio est pars sacramenti. Vnde si virtus confessionis reddit, quare non & satisfactionis? hoc piũ pium est, sed tutius est implere in gr̃a gratia poenitentiā poenitentiam iniunctā iniunctam . Verũ Verum est, quod illa opera satisfactoria iniuncta á confessore, & facta in mortali, quāuis quamuis non valeant ad remissionẽ remissionem culpæ, tamen per illa impletur præceptum confessoris, & non tenetur poenitens iterum implere poenitentiam iniunctam.

satisfactio sit per opera pœ nalia.

¶ QVÆRITVR, vtrũ vtrum satisfactio debeat fieri per opera poenalia? Pro huius intelligẽtia intelligentia oportet prius intelligere, ꝗd quid sit opꝰ opus pęnale poenale . Opꝰ Opus poenale idẽ idem est quod malũ malum pęnæ poenæ , & malũ malum nihil aliud est quám priuatio boni. Triplex verò | est bonum, honestum, vtile, et delectabile, poena propriè loquendo non est priuatio boni honesti, quia hoc est peccatum, sed est priuatio boni vtilis, vel delectabilis, sicut dare eleemosynam, ieiunare, orare &c. Nũc Nunc dico quòd satisfactio debet fieri per opera poenalia . Ita est cōis communis doctorũ doctorum sententia. Probatur, quia satisfactio est opus iustitiæ offensa autem consistit in hoc quod subtrahimus Deo obedientiam, & accipimus facultatem peccandi quam iure non habebamus. Cùm ergo iustitia tẽ dat tendat ad ęqualitatem aequalitatem , dignum est quòd satisfaciamus per hoc quòd subtrahamus à nobis quod iustũ iustum est, & nostrũ nostrum est, pecuniam, vel coenam: sicut in lege fiebat satisfactio per cōtrapassum contrapassum : oculum pro oculo &c. Confirmatur exemplo Christi qui potens per solā solam dilectionem Dei satisfacere, satisfecit per opera poenalia. Et quantò opus | fuerit magis poenale, tantò erit magis satisfactorium cęteris caeteris paribus. Secundò dico (& credo esse probabile ac verum) quòd per omne opus bonũ bonum possumus satisfacere: etiam per dilectionem Dei. Hoc tenet Scotus. Et patet, quia etiā etiam inter homines fit satisfactio non solùm per opera poenalia, sed etiā etiam per omnia opera illa quę quae lęso laeso complacent. Item probatur, quia nullum est opus bonum quod non sit poenale, ergo omne opꝰ opus bonum est satisfactoriũ satisfactorium , quia lassat & defatigat hominem, vt contẽplatio contemplatio , & dilectio, quæ licet sint opera animę animae , sed sunt animę animae coniũctę coniunctae corpori: & haberemus magnum laborem si velemus Deum diligere, vel ꝓ ximum proximum per vnam horam. Item per dilectionem Dei satisfacimus pro poena peccati venialis: nam per illam remittitur veniale, vt diximus, ergo dilectio Dei est opus satisfactorium. Item | quia dicere quod per dilectionẽ dilectionem dei, & cō tẽplationẽ contemplationem , & alia id genꝰ genus oꝑa opera non satisfacimus, esset motiuũ motiuum magnum ad deterrendũ deterrendum homines à melioribus bonis

satisfacere, ā an possimus per opera alias debita.

¶ QVÆritur, vtrum sit necessarium quòd opera per quæ homo debet satisfacere sint libera, vel an possim satisfacere per opera aliâs debita: vt per ieiunium quadragessimæ, vel orationẽ orationem canonicarum horarum? Palude. 4. d. 15. q. 1. ar. 2. dicit absolutè, quòd nemo satisfacit per opera aliâs debita, & prę cepta praecepta . Vnde qui dat pauperi existenti in extrema necessitate omnia bōa bona sua non satisfacit. Idem dicit Maio. 4. dis. 15. q. 2. & Almain. q. 1. & Siluester. Et probant quia vnico precio non potest satisfieri duobus debitis, ergo eodem ieiunio non potest satisfacere quis pro peccatis, & ecclesiæ. Item quia sequę rerur sequaeretur quòd confessor posset iniungere clerico, quòd diceret horas canoni| cas in poenitentiam, aut quòd solueret decem aureos quos debet, quod quidem esset irrisio. Sed his non obstā tibus obstantibus , ego non dubito quin possimus satisfacere per opera aliâs debita. Et puto erroneum dicere cōtrarium contrarium . Ita tenet Adrianus. q. quā quam de hoc fecit. Et probatur, ecclesia instituit ieiunium quadragessimale & alia, vt pro peccatis satisfaciamus, hæc fuit eius intentio & sæpissimè orat in quadragessima vt acceptet Deus nostra ieiunia in remissionẽ remissionem peccatorum, ergo illa sunt satisfactoria pro peccatis. Ita dicendũ dicendum est omnino, & vtinam vel sola ieiunia ab ecclesia instituta ieiunaremus. Ad argumentum igitur, cōfessor confessor posset imponere clerico quod diceret horas canonicas in poenitentiā poenitentiam . Respōd. Respondeo pri mò quòd non debet hoc facere, quia debet iuuare eum ad satisfaciẽdũ satisfaciendum ac proindè debet aliquid de nouo imponere . | Secundò dico quòd si faciat, factum erit, & aliquandò expediet: vt si nobiles nunquā nunquam ieiunent quadragessimā quadragessimam , benè faciet confessor pręcipiens praecipiens illis, ieiunetis hos quindecim dies qui remanent de quadragessima. Alia argumenta facile soluuntur. Nam cum ieiunium quadragessimę quadragessimae sit satisfactorium, ergo pro aliquibus est satisfactorium, ergo pro me. Mirabile enim est quòd sit satisfactorium pro alijs & non pro me. Perderem ergo premium satisfactionis ieiunando quadragessimā quadragessimam propter ecclesię ecclesiae præceptum. Certè non credo.

Pœnitẽtiam Pœnitentiam ĩpositā impositam an possimꝰ possimus ĩ plere implere ĩ in missa đ de præcepto.

¶ QVÆritur, an qui impleret poenitentiam cōfessoris confessoris cùm audit missam de præcepto, satisfaciat? V. Verbi g. gratia iniungit confessor septem psalmos recito eos inter audiendum missam die dñica dominica , an satisfaciam præcepto confessoris? Aliqui summistę summistae dicunt, quòd non im| fol. 153r let imp let , sed Adrianus dicit (& benè) quòd implet & non peccat. Aliquo tamen modo facit irreuerentèr.

Pœnitẽ tia Pœnitentia imponatur in rebus alias non debitis.

¶ SED quid si alicui sit iniũctum iniunctum quod ieiunet tribus diebus quatuor temporũ temporum vel quadragessimæ, an satisfaciat præcepto confesoris? Respōdeo Respondeo quòd non, quia oportet stare ad intentionẽ intentionem confessoris, qui si non explicet contrarium, intelligitur de diebus aliâs non debitis. Secus esset de eleemosyna, nam non dubito quin si confessor iniungat poenitenti quòd det aureum pauperi, melius faceret & magis ad intentionem confessoris si det illũ illum pauperi existenti in extrema necessitate.

Homo per se ipsum satisfaciat.

¶ DVB Itatur, an oporteat quód homo satisfaciat per se ipsum? Respond. Respondeo quod quilibet per se debet implere poenitentiam sibi iniunctam. Patet, quia id est præceptum, vt tenebimus pro nũc nunc . Item. quia poenitẽtia poenitentia est vt medicina, | modo medicina quæ est mihi necessaria non confertur alteri: nisi confessor imponat sic poenitentiā poenitentiam , ieiuna tribus diebus vel fac quod alius ieiunet pro te. Si autẽ autem ego non possum bonum est quód alteri committam vt ieiunet pro me.

Flagella inflicta a Deo sũt sunt satisfactoria.

¶ QVÆritur, vtrũ vtrum flagella inflicta à Deo in hoc mundo sint satisfactoria pro peccatis? Vt Nabuchodonosor ambulans in solitudine, sicut fera, & Dauid quandó occîsus fuit à Deo puer eius? Videtur quod non, quia talia opera non sunt voluntaria, actus verò debet esse meritorius ad hoc quôd sit satisfactorius, sed non potest esse meritorius nisi sit voluntarius, ergo. In oppositũ oppositum est quia Nahum. 1. dicitur non insurget bis tribulatio. Quod septuaginta interpretes verterunt, non iudicauit Deus bis in idipsũ idipsum , ergo si per has tribulationes quas patimur in hoc mundo non satisfacimus, bis de eodem iu| dicamur. Ad hanc quæstionem respō det respondet . S. Tho. 4. d. 15. & in additionibꝰ additionibus q. 15. ar. 2. quod poena pro peccato potest duplicitèr exigi. Vno modo ab illo cui non debetur satisfactio, sicut si occîdi hominem debeo satisfactionẽ satisfactionem Deo. Si autem alius homo verberaret me propter hoc, hęc haec poena non habet rationem satisfactionis sed vindictę vindictae : sicut si debeo tibi viginti, & alius accipit a me, per hoc ego non satisfacio tibi. Secundò modo potest exigi, seu infligi poena ab eo cui debet̃ debetur satisfactio & talis poena vocatur propriè satisfactio. sicut illi qui puniuntur a cōmunitate communitate & iudicibus. Hoc supposito dico, quod poena a Deo inflicta potest esse satisfactoria. Probat . S. Tho. quia poena illa potest esse opus peccatoris per hoc quod volũtarie voluntarie acceptat, & patiẽtèr patientèr sustinet: sicut Iob qui dicebat, sicut dño domino placuit ita factũ factum est , sit nomẽ nomem dñi domini bñdictũ benedictum . | Illud erat satisfactoriũ satisfactorium , quia iam erat proprium illius. Si autem quis renitatur tali poenæ non est satisfactoria: si talis resistentia sit vs vsque ad peccatum mortale. Vnde infirmus qui velet sanari si posset, sed quia non potest fert bono animo, in nomine dñi domini satisfacit, non solũ solum per patiẽtiam patientiam quam habet, sed quia ipsæ poenæ à Deo inflictę inflictae sunt satisfactoriæ de se: sicut etiam poenę poenae purgatorij & multo melius. Dico prętereà praetereà (& hoc est multum probabile, & verisimilè) quod quicũ  quicumque in gratia punitur à Deo in isto mundo, sufficientèr punitur, & non punietur in alio seculo: & maximè si morte eum puniat, tunc enim non dubito quin mors inflicta à Christo (non loquor de morte naturali) omnem poenam deleat. Probatur, quia nulla est ratio iam quod Deus punit aliquem in vita, cur puniat partem & non totum. Hoc non negaret Hie| ronymus qui verbum mirabile dicit super illud Nahum. i. non consurget duplex tribulatio. Quod vos potestis videre si placuerit in suo fonte.

Pœnalia oꝑa opera fatisfactoria præcipua tria, ieiuniũ ieiunium , eleemosyna, & oratio.

¶ QVÆritur, quę quae sint opera satisfactoria poenalia, vtrum sint tria quę quae cō munitèr communitèr ponuntur a doctoribus, & a Magistro sententi. 4. d. 15. scilicet ieiunium, eleemosyna, & oratio? Respondeo, quod sic. Probat S. Sanctus Tho. quia vt supra diximus, in satisfactione oportet quod sicut peccator vsurpauit sibi quod non debet, ita auferat sibi aliquid quod ei competebat, putâ bona naturalia per ieiuniũ ieiunium , bona temporalia per eleemosynam. Bona autem spiritualia non debent auferri, sed satisfacimus operibus spiritualibus cognoscendo quòd sunt Dei, & petendo auxilium quod fit per orationẽ orationem . Et in his includuntur omnia opera poenalia. In ieiunio opera afflictiua ex natura sua pu| tâ peregrinatio, silentium &c. Prædicare verò, legere, & similia intelliguntur sub eleemosyna, quia sunt bona proximis exhibita.

Confessor pōt possit obligare pœnitentem ad aliquam satisfactionẽ satisfactionem .

¶ QVÆritur, an cōfessor confessor audiens cō fessionem confessionem possit obligare poenitentẽ poenitentem ad aliquam satisfactionem? putâ ad hoc vt ieiunet, vel det eleemosynam? Scotus. 4. d. 18. &. 19. tenet quòd confessor non potest obligare poenitentem si ipse noluerit acceptare. Si autem semel acceptauerit tenetur implere poenitentiam sub poena peccati mortalis . Idem tenet Gabriel. d. 16. q. 2. dubio. 1. &. 5. quia potest satisfacere in alia vita. Idem tenet Siluester verbo confessio. 1. §. 25. &. 26. licet cum aliquibus limitationibus. Caieta. etiā etiam . q. 2. de satisfactiōe satisfactione tenet quod poenitẽs poenitens non tenetur acceptare poenitentiā poenitentiam , saltẽ saltem sub poena peccati mortalis, & si acceptet non tenet̃ tenetur eam implere sub poena peccati mor| talis. Sed quicꝗd quicquid sit de his opinionibꝰ opinionibus puto esse ꝓbabilius probabilius quod pęnitẽs poenitens sub poena peccati mortalis tenetur acceptare poenitentiam sibi iniunctā iniunctam . Ita tenet Magist. 4. d. 18. &. S. Tho. ibidẽ ibidem & in additionibꝰ additionibus . q. 18. art. 3. &. d. 16. in expositione textus, & Palu. 4. di. 20. q. 2. & Maio. d. 17. q. 2. & Alma. d. 18. & videtur sententia omniũ omnium sanctorũ sanctorum antiquorum, qui si peccatori graui iniungerẽt iniungerent poenitentiam, & ille nollet acceptare non reputarent eum (vt credo) esse in statu salutis. Et probo quod teneatur acceptare, quia in cap. omnis, dicitur & in iunctam sibi poenitentiam pro viribꝰ viribus studeat adimplere. In prædicto ca. est præceptum obligans ad confitendum semel in anno, sed sub eijsdem verbis dicitur quòd impleat poenitentiam iniunctā iniunctam , & confiteatur, ergo etiā etiam illud est præceptũ præceptum . Itẽ Item cap. statuimus de maledicis dicitur si poenitentiā poenitentiam renuerit | peccator iniunctam à sacerdote interdicatur ei ingressus ecclesiæ. i. excommunicetur & ecclesiastica careat sepultura. Et licet hoc intelligatur de poenitentia publica, tamen eadem ratione intelligendũ intelligendum est de secreta: quia quantum ad claues nihil refert vtrum confessio fiat publicè, vel secretè. Et credo quod qui antiquitus publicè confitebantur, non iterum confitebantur secretè. Probatur etiam, sacerdos habet potestatem remittendi & soluendi culpam & poenam, ergo & ligandi quo ad culpam & poenam. Itẽ Item quilibet iudex in foro contentioso habet potestatem imponendi poenam pro crimine, & alius tenet̃ tenetur acceptare, quare ergo iudex ecclesiasticus non habebit hanc potestatem in suo foro?

Confessor non pōt potest im ponere quācũq; quamcumque voluerit pœ nitẽtiā pœnitentiam .

¶ QVÆritur, vrum sacerdos habeat potestatem imponendi quācũ  quamcumque poenitentiam voluerit pro suo arbitrio? | Respondeo, non oportet quod per poenitentiam iniunctam à confessore, poenitens satisfaciat pro tota poena oĩum omnium peccatorum suorum. Nam aliâs frustra esset purgatoriũ purgatorium . Secundò dico, quod sacerdos non potest imponere quantā cun quantamcunque poenam grauem, & quandô esset intolerabilis, poenitens non tenetur obedire. Vtrum autem debeat sacerdos ponere aliquam poenitentiam sub consilio, fac hoc, & si volueris fac etiam istud. Palude consulit ita facere, & Siluester, & alij. Hoc etiam laudat sanct. sanctus Tho. propter quod dico, quod talis poenitentia propter cōsiliũ consilium sacerdotis est magis meritoria, quam si eam faceret ex arbitrio proprio solùm modo.

Confessor pōt potest mutare vel tollere pœ uitentiā poenitentiam ab alio cōfessore confessore iniũ ctam iniunctam .

¶ QVÆritur, vtrum secundus confessor possit commutare, vel tollere poenitentiam impositam à primo confessore? De hoc sunt opiniones. Siluester & isti dicunt quod non potest nisi confi| teatur. Sed puto probabiliꝰ probabilius quod potest, quia secundus confessor est iudex & habet potestatem super istum, & ideò satis est quód poenitens confiteatur peccatum illud, quòd non fecerit poenitentiam sibi iniunctam ab alio, & potest confessor, vel tollere totam, vel minuere, vel etiam commutare. Vtrũ Vtrum autem confessor teneatur semper aliquam iniũgere iniungere poenitentiā poenitentiam poenitenti, posset dubitari. Sed dico quod sic quia est iudex, & grauitèr peccaret si nullā nullam imponeret, nisi esset ex magna & ratiōabili rationabili causa, vt in articulo mortis, vel si videret quòd poenitens nullā nullam acceptaret poenitentiam: si tamẽ tamen hoc contingere possit vnquàm. Hæc de satisfactione dicta sufficiant.
Loading...