¶ Sequitur sacramentum poenitentiæ. ¶ De sacramento poenitentiæ tractat Magister sententia. 4 d. 14. & S. Thomas. 3. p. q. 84. Pœnitẽ tia est sacramẽ tum . ¶ QVÆRITVR, vtrum poenitentia sit sacramentum, & vtrum post baptismum sit aliquod signum visibile institutum ad remissionem peccatorum actualium? Respondeo, ꝙ sic, & est conclusio de fide: vt patet Ioannis 10. quorum remiseritis peccata remittuntur eis. Et Matthæi. 18. quodcun solueris super terram erit solutum & in coelis. Ex his locis patet, ꝙ est alia auctoritas & iurisdictio inter homines ad remittendum peccata. Et hæc iurisdictio inter homines exercetur ꝑ actum exteriorem, ergo poenitentia est signum sensibile institutũ á Deo in remissionem peccatorum, ac proindè est sacramẽtum . Idem patet auctoritate ecclesiæ in ca. ad abolendam extra de hęreticis . Et expressè inter sacramenta numeratur confessio peccatorum. Et inter hæreticos numerantur qui aliter sentiunt de sacramentis  ecclesia romana sentit. Et in conci. Florentino sub Eugenio. 4. numerat̃ poenitentia inter septẽ sacramenta, er go. Vocatur autẽ sacramentũ poenitẽ tiæ , quāuis cōtineat cōtritionẽ , & satisfactionẽ , & confessionẽ : quia sumpsit nomẽ ab vltimo: vt dicit. S. Tho. 4. d. 16. q. 1. a. 1. sicut sæpè vsitatũ est. Nā licet homo sit animal, corpus, & substā tia , nō denoĩatur nisi ab vltimo quod est hō . Sic etiā sacerdos quāuis sit diaconus et subdiaconꝰ noĩatur sacerdos ab vltimo. Quia verô vltima pars poenitentiæ, quæ est satisfactio est poenalis, imo oĩa in hoc sacramẽto sunt poenalia: ideó vocatũ est sacramẽtũ poenitẽtię totũ aggregatũ ex illis partibꝰ tribus, tā actus poenitentis,  absoluẽtis Materia sacramenti poenitẽ tiæ . ¶ QVÆritur, quæ sit materia huius sacramenti? Respon. ꝙ materia remota sunt peccata poenitentis. Vnde cùm beatissima virgo nullum prorsus peccatũ habuerit, falsissimũ est quod quidā fingũt scilicet ꝙ cōfitebatur b. Ioā ni euangelistę . Materia verò ꝓpinqua est confessio peccatorum mortalium post baptismum commissorum. Forma sacramẽ ti poenitentiæ. ¶ QVÆritur, quæ sit forma huius sacramenti? S. Tho. 3. p. q. 84. art. 3. dicit quòd forma vera sacramẽti poenitentiæ est, ego te absoluo. Sicut enim Marci vltimo, & Matthæi vltimo dñs loquens de baptisino dixit, baptizantes eos in nomine patris, & filij, & spiritus sancti: nō dixit hæc sit forma baptismi, ego te baptizo, & tamen hæretici Vuiclephistæ dicũt illam esse formam baptismi: sic de poenitentia dicitur Matthæi. 18. quodcũ  solueris super terrā , ergo hæc erit forma poenitentiæ, ego te absoluo. Item. 2. Chorinthi. 2. ego quod donaui si quid donaui propter vos in persona Christi, ergo sicut Paulus dicit se donasse, sic debet & sacerdos dicere, ego te absoluo. Item vt ait sanct. Thom. opusculo. 22. non est parui momenti quod ecclesia canit. Iam bone pastor Petre clemẽs accipe vota præcātium , & peccati vincula resolue tibi potestate tradita, ac proindè non est blasphemia, vt putāt isti hæretici, quòd sacerdos dicat, ego te absoluo. Item in concilio Florenti. sub Eugen. 4. expressè determinatur hāc esse formam poenitentiæ, scilicet ego te absoluo, hęc igitur est forma cō ueniens & necessaria. Et licet permittantur alia verba, omnia sunt de congruitate, sicut etiam crucis signum. Et si dicatur in cap. nunquid de consecratione. d. 5. sacramenta cruce perficiuntur, sed non loquitur de omnibus sacramentis. Manuum impositio, dicit Palu. ꝙ est de congruitate. Sed sanct. Tho. ait ꝙ non debet fieri. Signat em̃ copiosum munus gratiæ conferri, sicut in sacramento confirmationis. Poenitentia est sufficiens remediũ contra peccata. ¶ QVÆritur, vtrum poenitentia sit remedium sufficiens contra peccata? Respōdeo , quòd sic. Patet ex illo Ezechielis. 18. si impius egerit poenitentiā ab omnibus peccatis suis quę operatꝰ est, vita viuet & non morietur: omniũ iniquitatum eius quas operatus est nō recordabor. Et idem dicitur ca. 33. & Sapientiæ. 11. dissimulans peccata hominum propter poenitentiā . & Matthæi. 3. poenitentiam agite & appropinquauit regnum coelorum. Idem dicitur Matthæi. 4. & Luc. 15. gaudiũ est angelis super vno peccatore poenitentiam agente, Et. 2. Chorinthi. 7. quæ enim secundũ Deum tristitia est salutem operatur. Luc. 17. si poenitentiā egerit dimitte illi. Et sunt in vtroque testamento infinita testimonia. Et si obijcias illud Hebreo. 6. impossibile est eos qui semel sunt illuminati &c: rursus renouari ad poenitentiam Dico cum sanct. Tho. 3. p. q. 84. ar. 10. ad. 1. & cũ Chrisosto. & omnibus san ctis doctoribus, ꝙ ibi negat Paulus, nō poenitentiā , sed renouationẽ per baptismũ secundo acceptũ . Quia baptismus nō est iterabilis. Peccatũ verò in spiritũ sanctũ si sit finalis im poenitentię . i. peccatum cũ quo homo moritur sine hoc ꝙ egerit poenitentiā de eo, est irremissibile. Alia autem peccata in spiritũ sanctũ dicũtur irremissibilia quia difficilè remittũtur : & raro Deꝰ tales cōuertet : & sũt in magno periculo. Sed tñ si poenitentiam egerint, re missionem sine dubio consequentur. Pœnitẽ tia est necessaria ad salutem peccatorum. ¶ QVÆritur, an poenitentia sit remediũ necessariũ ad salutem post lapsum in peccatũ ? Respōdeo ꝙ sic, nā in sacris literis vbicun dñs hortatur ad veniam petendam, non dat aliud remedium nisi poenitentiam, ergo. Et hoc adeo verum est, quòd etiam requiritur poenitentia de peccatis commissis ante baptismum, adulti enim qui baptizantur necesse est ꝙ doleāt de peccatis: iuxta illud actorũ . 2. poenitentiā agite, & baptizetur vnusquisq; vestrum. Et Augustinus libro de poenitentia ait, omnis qui iam suæ voluntatis arbitrer constitutus est cũ ad sacramentum fidelium accedit: nisi eũ veteris vitæ poniteat nouam non potest inchoare: quod & habetur de cō secra . d. 4. cap. omnis qui. Ab hac autem poenitentia cum baptizantur soli paruuli sunt immunes. De venialibus autem non est necessaria poenitẽ tia , quia per dilectionem Dei, & multa alia remitti possunt. Si verò peccator præueniatur aliquo periculo maris, vel latronum, vel alicuius alterius, poenitentia eius erit quòd faciat tunc quicquid possit. Dicat miserere mei Deus, vel aliquid simile: quicquid em̃ possit etiā in vltimo statu facere hoc animo vt concilietur Deus & placa tus reddatur, poenitẽta iest . Talis nāq; non est extra salutis statum. Pœnitẽ tia remittit pœnam pctōrũ . ¶ QVÆritur, vtrũ per poenitentiā remittatur poena debita peccatis? Respond. quòd per poenitẽtiam semper remittitur aliqua pars reatus & fit minor, non tamen oportet ꝙ tollatur tota obligatio ad poenam. Nam omnes fatẽtur quòd post poenituit aliquis, imponenda est ei aliqua poenitentia. Nec hoc infert pręiudicium aliquod diuinæ misericordiæ, quòd post dimissam culpam quærat poenam ab amico: qui enim peccat lędit iustitiam simul & amicitiam. Iure autem amicitiæ teneor ego dum aduersarius petit væniā , & est paratus facere quicquid voluerim, recipere eum ad pristinam amicitiam. Nec debeo dicere, non parcam, aut nō erit amicus donec reddat domum quam combussit. Sed nihilominus salua amicitia possum repete re domũ meā . Et rex potest amico suo remittere homicidium, tñ omnino salua amicitia cogit eum satisfacere alteri ꝓ iniuria: sic Deus omnino post aliquis petit veniā reddit in amicitiā , & nihilominus exigit iustitiam. Nota vnũ locum ex quo expressè cōstat ꝙ Deus punit hominẽ post factus est ei amicus. 2. Reg. 12. postquā dimissit Deus peccatũ Dauid, dicitur verũ tamẽ filius qui natus est tibi moriet̃ . &c. Venialia peccata quomodo remittantur. ¶ QVÆritur quomodo remittantur peccata venialia? Respō . 1. quòd quicquid sufficit ad remittendum mortale, sufficit etiam ad remittẽdum veniale. Est clarum, quia quicquid est in veniali est in mortali & aliquid amplius ergo. Secundò dico ꝙ ad remissionẽ venialis sufficit dilectio Dei. Nam cũ Dei dilectio sit ei velle placere, & qui vult ei placere, vult virtualitèr nō displicere: iā ibi interuenit displicentia interpretatiua quę sufficit ad remissionem venialium: vt ait sanct. Tho. 3. p. q. 87. a. 1. Nā apud homines sufficit ad remissionẽ leuis offensę dicere ei quẽ offendit, ego post hac volo tibi in omnibus placere, ergo multo magis apud Deũ qui pronior est ad miserendum. Itẽ probat hoc Scotus, plus placet deo dilectio ista  displiceat peccatũ veniale: sed homines etiam mali si offendātur leui offensa, & prestent̃ eis magna beneficia nō exigunt satisfactionẽ leuis iniuriæ, etiā si non petatur venia, ergo dilectio dei sufficit ad remissionẽ peccatorũ venialium. Per dilectionẽ verò Dei, aut per displicẽtiam generalẽ dimittuntur omnia illa peccata venialia ad quæ hō non est actualitèr affectus, vel virtualiter. Si verò quis ẽ affectus vni peccato veniali, & dolet de alio, remittit̃ peccatũ de quo dolet manẽte alio. Et qm̃ ĩ illa potesta ecclesiæ tradita in illis verbis quorũ remiseritis peccata non solum tradita est facultas remittendi peccata per poenitentiam quæ est sacramentum: sed etiam multis alijs modis cùm ad remissionem venialium non sint necessaria sacramẽta : relicta est potestas ecclesiæ ad instituẽda media ad eorum remissionem. Et ista sunt oratio dominica, benedictio episcopi, tũsio pectoris, aqua benedicta, & similia, quæ sine quocũq; alio motu bono sufficiũt remittere venialia per hoc quòd fiunt quia sunt ab ecclesia instituta in remedium venialium. De aqua benedicta Alexander quintus à Petro dicit, & habetur de cons. d. 3 ca. aquā . Aquam sale conspersam populis benedicimus vt ea cuncti aspersi sanctificentur, & purificentur. Quod etiam omnibus sacerdotibus faciendum esse mandauimus. Nam si sanguis vitulæ aspersus sanctificabat, multo magis aqua sale aspersa, & diuinis precibus cōsecrata populũ sanctificat. De oratione dnica habetur de poenitentia. d. 3. c. de quotidianis. Et est Chrisosto. dicentis, de quotidianis leuibus peccatis quotidiana oratio fidelium sufficit, scilicet pater noster. De benedictione ep̃ali , & abbatũ habet̃ . 1. q. 1. c. benedictio, ca. multi. De tunsione pectoris habet̃ de poenitentia. d. 1. c. tres sunt actiones & d. 2. c. sicut inquit, & de sacra vnctione capitulo cũ venissem. §. primo. Peccata per poenitẽtiā remissa an reddeāt per sequens peccatũ ¶ QVÆRItur, vtrũ peccata per poenitentiam remissa reddeāt per sequẽs peccatum? Sāct . Tho. 3. p. q. 88. arti. 1. dicit quòd in peccato duo possunt cō siderari , vnum est ipsa culpa, alterum reatus ad poenam, & tunc ponit tres conclusiones. Prima peccatum nō potest reddire quantum ad culpam. Patet nam si sortes occîdit hominem & egit de illo homicidio poenitentiam: & iterum post poenitentiam furatus est, hoc vltimum peccatum furti non habet maculam homicidij. Secunda cōclusio , peccatum non reddit quātũ ad reatum poenæ sensus. Quia noua poena sensus debet̃ peccato huic nouo, & non illa prior. Tertia conclusio peccata pręterita reddeunt persequẽs peccatũ quantum ad poenam dāni aliquo modo: quia eadẽ poena dāni erit pro quolibet peccato: & eodẽ modo priuatur visione diuina. Et hoc modo intelligit̃ illud Iacobi, qui in vno peccauerit factus est omnium reus. Verũ est ꝙ peccata præcedẽtia dicuntur aliquo modo reddire per quandā ingratitudinem, ad istũ sensum, ꝙ grauius ẽ peccatũ quod nunc post remissa peccata fit, quā si prius non essent remissa peccata. Post remissionẽ em̃ iterum Deũ offendere magna ingratitudo ẽ . Hæc aũt grauitas quæ ratione ingratitudinis consurgit, cũ nō mutet speciẽ peccati secundũ oẽs , nō est de necessitate cōfitenda . Non em̃ est opus, vt dicat post sum mihi dimissa peccata adulteratus sũ . Patet igitur ꝙ peccata semel remissa non reddeunt per peccatum sequens. Sine poenitentia em̃ sunt dona Dei, Roman. 11. Per pœ nitentiam restituitur gratia, & virtutes infussæ. ¶ QVÆritur, vtrũ per poenitẽtiā restituant̃ homini gr̃a , & virtutes infussę ? Respō. secndũ oẽs , ꝙ non est dubitandũ de hoc. Nā cùm in poenitentia detur gratia, necessario dantur omnes virtutes infusse, quæ gratiā cōcōmittā tur : sicuti in baptismo, quia datur gratia, dantur etiam virtutes morales. Sed tota difficultas est, vtrũ resurgat poenitens ad tantā gratiā quātam habebat ante caderet, vel ad maiorẽ , aut minorẽ ? Ad quod oibus alijs opinionibꝰ demissis, dico cum S. Tho. 3. p. q. 89. ar. 2. 3. &. 5. quòd poenitens non semper resurgit ad maiorem gratiam quā illa à qua cecidit, nec ad ęqualem , sed secundùm proportionem contritionis quam habet. Hæc opinio fuit antiquorũ omnium, Alberti magni, Alexandri de Ales. 4. p. q. 77. mẽbro . 5. & Bonauenturæ. 4. d. 14. & Ricardi, & omnium illorum qui scripserunt in theologia grauitèr, & modestè. Hoc probatur à posteriori, præter auctoritatem Hieronymi quam allegat sāct. Tho. quia experientia ostendit, quòd poenitens non semper resurgit ad maiorem gratiam: videmus enim feruentissimos viros post peccatum, & poenitentiam tepidè, & non ita feruẽter sicut anteà operari, ergo non habent tunc maiorem gratiam & amorẽ Dei amor enim Dei nō est occiosus. Videmus verò magnum peccatorẽ aliquā dô seruentissimè poenitere, & exerce ri in bonis operibus, igitur nō omnes resurgũt semper ad maiorẽ , vel æqualem gratiam. Item ad gratiam requiritur dispositio, & quanto maior est dispositio tanto maior gratia introducitur, sed contritio est dispositio non solùm ad nouam gratiam, sed etiam ad gratiam pręteritam , ergo quanto maior fuerit contritio tāto maior erit gratia, etiā pręterita . Dico igitur primò quòd cuicunque resurgenti extra gratiam quæ datur ei secundùm mensuram contritionis quam habet, & quę daretur etiam sine meritis prioribus, datur ei aliquid ratione pręcedẽtium meritorũ . V. g. sit Petrus ꝗ habebat centum meritorum gradus, cōteritur nunc post peccatum cōtritione vt decem, dico quòd vltra gratiam vt decẽ quę datur ei ratione contritionis, datur aliqua gratia ratione pręcedentiũ meritorum. Secundò dico quòd quan to prædicta cotritio maior fuerit, tāto maior gr̃a dabit̃ ei ratione præcedentiũ meritorũ . V. g. Petrus anteà habebat gratiā vt decẽ , & Plato vt decẽ , resurgunt ambo, Petrus contritione vt decẽ , Plato contritione vt. 20. dico ꝙ Platoni dabitur maior gratia ratione præcedentiũ meritorũ . Tertiò & vltimo dico, ꝙ perfecte poenitẽti . i. ex toto conatu semꝑ restituit̃ tota gr̃a præ cedẽs . Nā ꝑfectæ poenitẽtiæ correspō det perfecta restitutio, nō est aũt perfecta restitutio nisi restituatur totũ , ergo & consequentèr secundũ proportionẽ poenitẽtiæ restituitur præcedẽs gratia. Quia iustũ est ꝙ si toto conatui correspondet tota gr̃a , ꝙ medietati conatus respondeat medietas gr̃ æ , & tertiæ parti conatus. 3. pars gratiæ, & sic consequenter. Vnde optimũ est sę pe dolere de peccatis, vt restituat̃ tota gr̃a ratione præcedentiũ meritorum Per omnia bona opera restituitur aliquid de gratia perdita. ¶ VTRVM, autem ratione aliorũ bonorum operum restituatur aliquid de gratia præcedenti? Probabiliter dicimus, quòd sic. Videtur enim omnino ꝙ bonus princeps si ꝓpter delicta abstulerit ab aliquo bona, post modũ illo poenitente restituerit ei princeps aliquam bonorum partẽ , tot obsequia posset deindè regi exhibere, quòd reddat ei omnia: & esset hoc laudabile in principe: ita prorsus videtur dignum sentire de Deo, & quòd diligẽti Deũ vel danti eleemosynam, vel alia bona opera facienti post poenitentiam, restituat aliquid de gratia deꝑdita . Certũ igitur est merita pręcedẽtia nō perdi omnino, sed recuperari á poenitẽte ¶ De contritione. Cōtritio quid si . ¶ DE partibus poenitẽtiæ tractatũ aggrediens. Quæritur in primis quod sit contritio? quoniā ea est poenitẽtiæ pars prima? Respondeo, quôd est perfectus actus poenitentiæ. Poenitentia enim virtus est per quā placamus nobis Deum iratum, & cōsequimur remissionem peccatorum. Ad hæc em̃ duo debet dirigi tota poenitentis intẽ tio . Est aũt iste actꝰ poenitẽtis dolor vndê poenitẽtiæ dolor est cōtritio , ꝗ maximè ꝓpiciat̃ Deũ . Hierony & habet̃ de poenitentia d. 1. ca. mẽsuram , apud Deum non tantum valet mensura tẽ poris quàm doloris. Et Chrisostomus homelia. 21. super Matthæum, non dolere quia peccaueris magis indignari facit Deum, quàm idipsum quod anteà peccaueras. Sunt de hoc infinita testimonia sanctorum, & sacræ scripturæ attestantia, ꝙ dolor de peccatis est pars poenitentiæ valens ad remissionem peccatorum: vt patet ex conuersione Magdalenæ, & fletu Petri post negationẽ &c. Habemus igitur quòd contritio est dolor. Sed notandũ duplicem esse dolorem, quia quidam est sensitiuus, alius est intellectiuus. Contritio autem est dolor intellectiuus & non sensitiuus: vt docet, sanct. Tho. 3. p. q. 85. ar. 1. & omnes doctores Quia cōtritio est in potestate nostra, sed dolor sensitiuus non est in potestate nostra, ergo. Et adhuc ꝓpriè loquendo contritio non est ipse dolor, sed odium & displicentia peccati, ex quo nascitur dolor. Est igitur contritio odium, nolitio, & detestatio peccatorum præteritorum. An sit necessariũ propositũ nō peccandi. ¶ QVÆRITVR, an sufficit dolere solũ de peccatis præteritis, vel an requiratur etiam propositum nō peccandi? Hæc est grauis quæstio & de qua sunt opiniones. Maioris in. 4. dis. 14. q. 1. & Almain, & Bonauentu. 4. d. 14. in expositione textus dicunt, ꝙ si poenitẽs nihil cogitat de futuro, nō oportet quòd habeat propositum cauendia peccatis, sed sufficit quòd actu alitèr nō habeat contrariũ actũ . Sāct . Tho. 1. 2. quæstione 113. arti. 5. & in. 4. d. 14. in expositione textus & d. 17. q. 2. ar. 2. quæstiuncula. 4. &. 3. p. q. 85. a. 3. &. q. 90. ar. 4. &. 3. contragentes, ca. 158. &. 4. contragentes, cap. 72. & Adrianus quodlibeto. 5. ar. 3. dicunt, ꝙ requiritur actuale propositum cauendi á peccatis futuris. Idẽ tenet Albertus Magnus. 4. d. 14. ar. 10. & Alexander de Ales. 4. p. mẽbro . 9. Quæ harũ opinionum sit verior ego nescio: sed probabilior est opinio sancti Tho. & & consequentèr securior, ac proindè tenẽda . Quia in materia morali oportet loqui crassis coniecturis. Pro opinione. S. Tho. faciunt verba concilij Florentini, quæ dicunt ad contritionẽ expectat dolere de peccatis commissis cum proposito non peccādi de inceps. Item Ioānis . 5. &. 8. existenti ad piscinam dixit dñs & adulterę , amplius noli peccare: non dixit nō pecces, sed noli. Item primũ quod ab eo qui fecit iniuriam postulamus, est huiusmodi ꝓ positum , señor nunca mas. Item non habet veram poenitentiam qui non diligit Denm super omnia: sed qui sic diligit Deum vult ei in omnibus placere, & in nullo displicere, ergo talis hahet propositum cauendi futura. Contritio ẽ de peccatis actualibus sed nō oportet vt de quolibet pctō sit disticta cōtritio ¶ QVÆRITVR, de quo debeat esse contritio? Respondeo, quòd non de peccato originali, sed de peccatis actualibus. Et est differẽtia , quia ad peccata mortalia requiritur contritio: non tamen ad venialia. Vtrum autem debeat esse contritio distincta de omnibus peccatis in particulari, vel an sufficiat vnica contritio de omnibus in generali, dubitari solet. Quidam enim tenuerunt necessarias esse tot cōtritiones quot peccata mortalia, quia sanct. Tho. dicit quòd contritio debet esse distincta de singulis peccatis mortalibus. Sed ego credo sicut dicit Caieta. quòd hæc opinio sit falsissima. Non oportet reddere poenitentiam ita difficilem, & inaccesibilem. Quod ego sentio est, ꝙ ad remissionem peccatorum sufficit dolor generalis de omnibus peccatis: & non requirit̃ dolor in particulari. Patet quia alias non posset homo cōsequi remissionem peccatorum nisi in aliquo certo & determinato tempore, quod est falsissimum: nam in quocunque momento potest homo sufficientèr cōteri , iuxta illud Ezechielis. 33. in quacũ que die ingemuerit peccator &c. Et sumitur ibi dies pro momento. Sequę la autem probatur, quia ad cogitandũ peccata requiritur certum tempus, er go ad dolendum in speciali etiam requiritur tempus certũ . Et hoc primũ conceditur, & necessario concedẽdũ est ab omnibus. Secundò dico ꝙ nec ante contritionem generalẽ , nec post requiritur cogitatio & detestatio singulorum peccatorũ in particulari ante confessionem: in ipsa enim confessione tenetur homo conteri in speciali. Cùm enim confessio debeat esse distincta, tunc cùm ea cōfitetur detestatur illa: nā aliâs esset fictio. Nec oportet dicere, doleo de istis quatuor & de his. 6. sed doleat de omnibus & confiteatur distinctè peccata sua, et hoc sufficit. Quia actus interior poenitentiæ à quo exterior ꝓficiscit̃ , singula mortalia quę sub cōfessione cadũt respicit An quilibet paruus dolor sufficiat ad remittẽ da pctā . ¶ QVÆRItur, vtrum quicũque dolor peccatorum quantumuis paruus sufficiat ad remittendum peccata? Scotus. 4. d. 14. q. 2. arti. 2. dicit ꝙ licet quis habeat dolorem de peccatis propter Deum cum omnibus alijs bonis circũ stantijs : nisi talis dolor habuerit certā intensionem, & continuationem, nō sufficit Quanta autem debeat esse ista intensio doloris, dicit quód solus Deꝰ nouit. Sed hoc est mere voluntariè dictum. In re autem necessaria ad salutẽ non debemus loqui sine auctoritate sacræ scripturæ, aut sanctorum. Item arguitur contra hoc, Deus pronior est ad miserendum quàm ad puniẽdum , sed quæcun intensio voluntatis in peccatum etiam in vno instanti sufficit ad dānandũ hominẽ , ergo quęcũ  intensio cōtra peccatum in quocũ  instanti sufficiet ad consequendā misericordiam & remissionem. Tenendum igitur est (omissa multitudine argumentorum) quòd in cōtritione nō requiritur certa intensio, aut cōtinuatio temporis. Sed tunc dubitatur quo modo intelligitur, quòd contritio debet esse maximus dolor, vt dicunt doctores requiri: quia est de maximo malo scilicet de offensa Dei? Ad hoc dicẽ dũ , ꝙ sicut dilectio Dei debet esse maxima nō intẽsiuè , sed affectiuè & appretiatiue: ita requiritur ꝙ odio habeamus peccatum supra omne odibile: et reuera mallem esse mortuus incurrisse quæcum alia dāna quā peccatũ : licet talis actus sit remissus gradualiter. Non oportet tamen ꝙ poenitẽs faciat illam comparationẽ , mallẽ pati hanc mortem, vel illud malũ ,  incurrisse hoc peccatũ quāuis hic actꝰ esset valde perfectꝰ , & multum valeret ad poenę remissionẽ . Sed sicut satis est ad dilectionẽ Dei super omnia velle ei in omnibus placere & in nullo displicere: ita ad contritionem sufficit dicere ego nullo modo vellẽ offendisse Deũ Et licet experiamur in morte charorũ nos plus dolere quā in peccatis, non turbemur: quia hoc prouenit ex eo ꝙ præsentia magis mouẽt quā absentia, & magis cōnaturalia sunt magis sensibilia: ideò appetitum sensitiuum magis mouent. Hic autem dolor sensitiuus debet esse moderatus. Vnde apostolus. 2. Chorint. 2. admonet eos vt cō solentur poenitentem quendam, ne abundatiori tristitia absorueat̃ . Dolor aũt intellectiuus non pōt esse nimius. An de maiori peccato sit magis dolẽdum . ¶ VTRVM, de grauiori peccato si habenda maior cōtritio quā de minori? Respondeo primò ꝙ non est necessarium dolere amplius de vno peccato quā de alio. Patet quia vt supra diximus, sufficit ad contritionem dolor in vniuersali de omnibus peccatis, & talis dolor non est tunc intensior respectu vnius peccati quā respectu alterius. Secundo dico ꝙ id esset cōueniẽ tissimum , vt scilicet maiorem dolorẽ habeat homo đ maiori peccato. Quod autem hoc non sit necessarium patet, quia aliâs teneretur poenitẽs scire grauitates peccatorũ , quod scilicet sit grauius peccatũ fornicatio, an detractio, quod nullo modo est dicendum. An contritio sit dolor propter Deum. ¶ QVÆritur, vtrum dolor contritionis habere debeat hanc circunstantiā finis, vt sit propter Deum? Vtrum ad hoc ꝙ contritio sit sufficiens ad remissionem peccatorum requiratur dilectio Dei super omnia? Resp. ꝙ de hoc sunt opiniones Gabriel. 4. d. 14. q. 1. et 2. & Palude. d. 17. q. 2. conclusione. 1. & Caieta. q. 1. de cōtritione , & Capre. 2. d. 41. q. 1. ad. 1. Grego. tenent ꝙ requiritur dilectio Dei super omnia. Et idẽ videtur dicere. S. Tho. 3. p. q. 85. art. 5. vbi dicit, quód quintus actus qui concurrit ad contritionem est actus charitatis, &. 1. 2. q. 113. art. 4. 1. dicit ꝙ ad poenitentiam non sufficit motus fidei nisi sit informatus charitate. Et. 3. p. q. 85. art. 6. dicit quòd actus poenitentię nascitur ex actu charitatis. Et probatur quia in poenitentia fit integratio amicitiæ (fit enim ex inimico amicus) sed hoc est impossibile nisi inimicus incipiat diligere, ergo. In contrarium est, quia dilectionis actus est perfectior, quā actus poenitentiæ, ergo remissio peccatorum non deberet tribui actui poenitentiæ sed actui dilectionis: cuius oppositum dicunt oẽs . Pro solutione huius dubij notādum , ꝙ actus poenitentiæ est actus distinctus ab actu dilectionis Dei: quia poenitentia & charitas distinguntur, ergo etiam actus earum. Hoc supposito videtur quód nō possit esse poenitentia sine dilectione Dei, quia odiũ nascitur ex amore, ergo odium peccatorum nascitur ex dilectione Dei, si enim non diligerem Deũ quare odio haberẽ peccata? nun quid propter amorẽ creaturæ? nō certe sed propter Dei amorẽ : cũ igitur odium peccatorũ sit super omne odibile in verè poenitente, ergo procedit ex amore Dei super omnia. Et ita est regularitèr ꝙ peccator ex amore mouet̃ ad poenitendũ Potest tñ esse ꝙ in voluntate nō sit alius actus  iste, doleo quia offendi Deum: qui nec est elicitus, nec imperatus à charitate & iste talis actus sine alia dilectione sufficit ad remissionem peccatorũ , qui licet regularitèr procedat à charitate, tamen remissio peccatorum magis tribuitur poenitẽtię quā charitati, quia in sacra scriptura illi actui promittitur remissio. Et S. Tho. dicens ꝙ poenitẽtia procedit ex amore, intelligẽdus est cōmuniter & regularitèr: vt patet apđ ipsũ 4. d. 14. q. 1. a. 2. quęstiũ . 1. Verũ ẽ ꝙ ipse actꝰ poenitẽtię , nolle deo displicere, ẽ vera dilectio. Dolor igit̃ pctōrũ debet propter Deũ nō ꝓpter timorẽ poenarũ , aut propter quoduis aliud: sed quia sunt offensæ Dei patris pijssimi. An qui dolet propter Deũ sẽ per recipiat gratiam. ¶ QVÆritur, vtrum qui dolet sicut nunc diximus semper recipiat gratiā ? Caieta. q. 1. de contritione, tenet mirabilem opinionẽ , scilicet ꝙ stat quẽpiā dolere de peccatis perfectè, & perfectè proponere cauere ab illis in futurum, & perfectè diligere Deum suꝑ omnia, & non habere gratiam. Ratio eius est quia aliás sequæretur ꝙ posset quis habere euidẽtiam quòd sit in gratia. Oppositum tenent omnes doctores, & dicũt ꝙ quāprimum fecerit aliquis totum quod in se est, statim habebit gratiam. Vide S. Tho. 1. 2. q. 112. ar. 2. ad. 1. & q. 113. ar. 3. &. 8. &. 3. p. q. 85. a. 5. &. 6. Et in pluribus alijs locis. Et oppositum esset contra scripturam sacrā dicẽtẽ . Conuertimini ad me & ego cō uertar ad vos: iam hic poenitens con uertitur ad Deum, & Deus non conuertitur ad poenitentem. Iacob 4. appropinquate Deo, & appropinquabitur vobis. Et Ioan. 14. qui diligit me diligetur à patre meo. Et psal. 50. Cor contritũ & humiliatum Deus nō despicies. Falsissimum ergo est quod Caieta. dicit. Et dico ꝙ non stat de lege ꝙ talitèr poenitens careat gratia cum faciat totum quod in se est. Nec hoc dato sequitur se scire euidẽtèr ꝙ habeat gratiam. Non enim ego possum habere euidentiam, ꝙ doleo de peccato super oĩa , vel ꝙ proponā perfectè cauere in futurũ . Habemus igitur pro certo, quòd qui sic dolet habebit gratiam An attritio possi fieri cōrririo . ¶ QVÆritur, vtrum attritio possit fieri cōtritio ? Ad hoc suppono ex omnibus doctoribus, & sācto. Tho. ꝙ nihil aliud est cōtritio quā dolor perfectus: attritio verò dolor imperfectus. Tunc dicit sanct. Tho. 4. d. 17. q. 2. art. 1. quæ stiuncula. 3. quod attritio nō potest fieri contritio. Probatur, quia principiũ contritionis est gratia, virtus infussa: attritionis verò principium est habitꝰ acquisitus, vel sola potentia: idem autem actus non potest elici à virtute infussa, & acquisita vel à potentia, ergo. Sciendum est tñ , ꝙ duplex est contritio, quædam intrinsice, quę habet hoc pro obiecto: doleo de peccatis super omnia. Alia extrinsice. i. ex circunstā tia , & sic omnis dolor qui est cum gratia vocatur cōtritio . Eodem modo duplex est attritio. Quædam intrinsice ex obiecto, vt putâ, doleo de peccatis quia turpia sunt & infamia, vel propter infernũ . Alia extrinsice, putâ do leo de peccatis propter Deũ : & cũ omnibus circunstantijs, sed omitto præ ceptũ aliquod necessariũ . Tunc sit cō clusio , nunquā ex attritione fit contritio intrinseca, quia differunt ex obie cto: vna em̃ dolet propter Deum, alia propter poenas. Vnde conclusio. S. Tho. intelligitur de attritione ꝓpriè dicta, & de contritione propriè dicta. An tota vita sit tẽpus cōtritionis . ¶ QVÆRItur, vtrũ tota ista vita sit tempus contritionis? Respondeo primò quòd est expediens & conueniẽs sæpè dolere de peccatis. Et sancti ita cōsulunt . Ad amicitiā enim pertinet sępè dolere de offensa facta amico: maximè quia dolere debemus quousque reparemus detrimentum factum per peccatum, sed multa sunt quæ nullo modo possunt reparari, putâ tempus quod perdidimus peccando, ergo per totam vitam dolere debemus de illo. Hoc autem intelligendum est de dolore qui est in voluntate, nam de sensitiuo dolore graue esset videre amicũ semper esse tristem. Loquẽdo autem de doloris tẽpore qui est sub pręcepto dico ꝙ de peccato semel dimisso non tenemus amplius dolere, quia Deus non iudicat bis in idipsum, vt dicitur Nahum. 1. Sed de peccato nō dimisso est dubium quādo teneatur homo cō teri ? Ad hoc Caietanus quodlibeto. 2. q. 3. dicit ꝙ præceptũ contritionis partim est affirmatiuum, quia obligat ad actum, scilicet ad dolorem: partim negatiuum, quia obligat ad non manẽ dũ , in peccato. Loquendo de hoc præ cepto in quantum est affirmatiuũ obligat semper, sed non ad semper: sicut & reliqua præcepta affirmatiua, scilicet in casu necessitatis, putâ cúm quis administrat, vel recipit sacramẽtum , vel in articulo mortis. Loquendo verô de prædicto præcepto in quantum est negatiuum obligans ad non manẽ dum in inimicitia Dei, obligat sicut & cętera præcepta negatiua, semper & ad semꝑ , & ad statim. Et sicut qui tenet alienum tenetur statim reddere sic qui est in statu inimicitiæ Dei, tenetur statim ab illo exire. Peccat autẽ contra hoc pręceptum qui habet actũ cōmissionis contrarium, putâ si dicat volo manere in hoc statu per diẽ aut per horam. Sicut qui retinet alienum non semper peccat de nouo, sed cùm habet hunc actum positiuũ , nolo reddere alienum, est tamẽ semper in malo statu. Magister meꝰ Victoria tenet quòd nullũ est præceptum de poenitentia, aut contritione quod obliget sub nouo peccato. Quanuis peccatum mortale sine poenitentia non possit deleri, ac proindè sit necessarium dolere seu poeniteri: sed qui nō penituerit, dānabitur quidem propter peccata quę cōmissit , sed non quia non poenituit. Sed quia mihi magis placet opinio contraria ideò hāc nō prosequor. An post vitam sit loc:ꝰ pœnitẽ tiæ . ¶ QVÆritur, vtrũ post hāc vitam sit locus poenitentiæ? Respō , ꝙ non, sed prout in corpore gessit siue bonum, siue malum recipiet. 2. Chorinthi. 5. Et vbi cecidreit lignũ ibi manebit, eccle siast. 11. veniet nox quando nemo poterit operari, Ioann. 9. Sed contra de Trajano, & alijs quos apostoli suscitauerunt, quorum aliqui forsan erāt in infernum detrusi. Respond. non dubito quin Deus possit homines dānatos liberare ab inferno, sed hoc est prę ter legem. Id aũt quod dicitur de Trajano, timeo ꝙ sit fabula, tñ quicquid sit Deus potest oẽs dānatos eripere ab inferno: etiā si non poeniteāt . E sic nō opus est dicere ꝙ suscitauit illum ad poenitendum: non enim erat opus. An venialia remittā tur post hāc vitā ¶ QVÆritur, vtrũ saltim peccata venialia post hanc vitā remittantur? Respondeo, ꝙ cũ multi moriātur in peccatis venialibus, vel quia non cogitauerunt de illis, vel quia complacent sibi in aliquo, necessariũ est dicere ꝙ in alia vita remittantur. Et ita. S. Tho. 4 d. 21. q. 1. arti. 3. Et in additionibus. q. 4. ar. 3. dicit, ꝙ peccata venialia remittũ tur in purgatorio: & eodem modo sicut in via remittuntur. In inferno autem ideò non remittũtur , quia ibi existentes sunt inimici Dei, & Deus eorum opera non acceptat. At existẽtes in purgatorio sunt amici Dei, & ideò acceptantur eorũ opera: & etiā per displicentiā peccatorũ remittuntur eis peccata venialia. Ita Grego. 4. dialo. ca. 39. et habetur. 25. dis. ca. qualitèr, et August. 21. de Ciuitate. ca. 24. Matth. 12. non remittetur ei ne in hoc seculo neque in futuro. 2. Machabeorũ . 12. sancta ergo & salubris cogitatio. Opera igitur bona existentium in purgatorio sunt quidem meritoria remissionis peccatorum, non tamen gloriæ. An cō tritio remittat totā pœ nam? ¶ QVærit̃ , vtrũ remittat̃ per cōtritionẽ tota poena peccatis debita? Resp. ꝙ non, quia aliâs nō esset opus purgatorio. Quòd aũt post remissionem culpæ maneat reatꝰ poenę , probatur vnica auctoritate. 2. Regũ . 12. vbi postquā peccatũ Dauid remissum est, dicitur in poenā eius, vnicus filius qui natus est tibi morietur. Et alius locus Iosue, 22. an parum vobis est ꝙ peccastis in Beelphegor, & vs in pręsentem diẽ macula huius sceleris in vobis permanet? Vide sanct. Tho. 1. 2. q. 86. ar. 2. Potest nihilominus tanta esse contritio ꝙ sufficiat ad remittẽdum totam poenam sicuti credimus de Magdalena. Et hęc de contritione sufficiant. ¶ Sequitur de confessione secunda poenitentię parte. ¶ De hac materia confessionis tractāt doctores in. 4. d. 17. & sanct. Thomas ibidem, & in additionibus quę stione . 6. & ante omnia. Confessio est necessaria ad salutem ¶ QVÆRItur, vtrũ confessio sit de necessitate salutis? Respō. ꝙ sic. Patet ex ca. omnis vtrius sexus de poenitẽ tijs & remissionibus, vbi hoc expressè dicitur. Vtrum autẽ sit iuris diuini vel non, inferius disputabitur. Sed dubiũ est, an si confessio non esset præcepta de iure diuino, posset ecclesia ad eam obligare? nam si possit parum refert scire an cōfessio sit de iure diuino, sufficit enim ꝙ iam ecclesia in concilio generali obligauit omnes ad cōfessionem . Et videtur ꝙ ecclesia non potuerit confessionem pręcipere . Nam secundũ cōmunẽ opinionẽ ecclesia nō habet iurisdictionem super actus interiores, ergo saltem nō posset nos obligare ad confitendum illos: quod quidam asserunt, sed tamẽ damnati sunt. Item ecclesia non posset me obligare etiam pro quocun crimine, vt religionẽ profiterer, quia esset nimis gra ue onus, vt est communis opinio: sed etiam est onus grauissimum & difficilimum peccata confiteri, ergo si non esset præceptum diuinũ ecclesia non posset ad hoc obligare. Hæc est res disputabilis & qua parum indigemus, quia habemus pro certo, ꝙ de confessione sit præceptum in iure diuino, vt primò probauimus. Notandũ tñ ꝙ duplicia sunt præcepta, quædā quæ licet sint absoluta non obligant hoĩem absolutè: sed in casu, vt đ eleemosyna est absolutè pręceptũ , & tamen non obligat nisi in casu necessitatis: & potest esse ꝙ nunquā cōcurrat talis casus in vita, & ideò nō vocatur eleemosyna necessaria ad salutem. Idem de sanctificatione sabbati, maximè si ecclesia non determinasset diem. Idem de honorandis parentibus. Alia sunt præcepta quę obligant absolutè, & non est satis in casu sed oportet vt vos quęra tis casum, & dispona mini ad implendum illa. Et huiusmodi est preceptũ baptismi, confessionis eucharistię , circa quæ teneor facere ad illa implẽda . Et hæc vocantur necessaria ad salutẽ . Confessio non est tam necessaria sicut baptismus. ¶ QVÆRITVR, an confessio sit adeo necessaria ad salutem sicut baptismus: ita quòd nunquàm liceat illam omittere? Respondeo primô ꝙ non est adeo necessaria vt baptismus. Nam puer sine actuali baptismo non potest saluari, potest autem homo saluari sine actuali confessione. Sed vtrum cùm quis potest confiteri possit aliquandò omittere confessionem? Respondeo pro nunc quòd multa sũt præcepta Dei, & sic quandocunque quis posset confiteri sine transgressione præcepti diuini, tenetur confiteri etiam si perdat bona. Si verò simul concurrat aliud præceptum diuinum cum confessione, & præceptum confessionis nō possit impleri sine alterius præcepti transgressione, si aliud est maius (maximè de iure naturali) tunc non tenetur confiteri: quale est non scandalizare. Vnde si foemina sciret, confessorẽ scandalizandum si ei confiteatur, non tenetur confiteri ei, vt latius infra dicemus. cōfessio non est de iure naturali. ¶ QVÆritur, an confessio sit de iure naturali? Resp. ꝙ non. Quia sacramenta ecclesiæ sunt de illis quę sunt supra naturam, & pertinentia ad fidẽ . Quis enim cognoscet aquam mundare peccatorem? Peccata venialia, an teneamur cō fiteri . ¶ QVÆritur, vtrum teneamur confiteri peccata venialia? Respō. ꝙ omnes conueniunt in hoc, ꝙ qui habet mortalia peccata non tenetur confiteri venialia, quia si teneretur confiteri vnũ veniale, ergo & omnia, & cũ venialia sint infinita esset quasi imposibile omnia confiteri. Sed dubium est, an qui non habet nisi venialia teneatur ea cō fiteri semel in anno? De hoc sanctus Tho. q. 6. ar. 3. ad. 3. ponit duas opiniones. Prima dicit, quòd tenet̃ , quia præ ceptum de confessione est absolutum & potest impleri, ergo. Secunda opinio dicit ꝙ nullus tenetur confiteri venialia. Et hæc est tenenda, quia præceptum de confessione, intelligitur de mortalibus vt patet ex eo ꝙ dicit, confiteatur ꝓprio sacerdoti. Circa venialia verò non est proprius sacerdos, nā quilibet potest ea confiteri cui voluerit. Item ecclesia noluit de nouo præ cipere confessionem, sed præceptum iuris diuini determinare quo ad tempus executionis: at à Christo non est præcepta confessio nisi mortalium, ergo. Itẽ in illa decretali imponitur nō confitẽti grauissima poena, vt scilicet viuens arceatur ab ingressu ecclesiæ: & mortuus christiana careat sepultu ra, sed huiusmodi poenæ nō imponũ tur á pia matre ecclcsia ꝑfectioribus viris quales sunt qui habẽt solum peccata venialia, quę alij peccatores non tenentur cōfiteri (alias meliores essẽt peioris conditionis) ergo talis igit̃ qui nō habet nisi venialia, petat in paschate eucharistiā , & sacerdoti dicenti ꝙ prius confiteatur, respondeat se non egere confessione, & sacerdos credat Sed quis est hic, & laudabimus eum? Mẽtiri in cōfessione , quale sit peccatum. ¶ QVÆritur, vtrum aliquis possit cō fiteri peccatum quod non habet? Re spondet . S. Tho. ꝙ si nunquā licet mẽ tiri , multo minus in confessione. Sed quale peccatum erit? Dico probabilitèr ꝙ qui confitetur mortale quod nō habet peccat mortalitèr, quia peccat circa ea quę sunt de necessitate confessionis, & decipit confessorem qui absoluit quod non potest absolui, & consequentèr dico, ꝙ confessio non fuit integra, ac proindè nulla & iterā da : quia non confitetur de illo mendacio pernitioso. Si autem peccatum de quo dubitat confiteatur tanquàm certum: si id faciat credens esse magis securum vt communitèr fit, nō peccat. Si autẽ faciat animo decipiendi cōfessorem peccat mortalitèr. Sed quid de{ Scrupulosi infamant sacramẽ ta . } scrupulossis, vt si habeo suspitionẽ ꝙ feci peccatum? Respōdeo. ꝙ non solũ non teneor confiteri sed ne debeo facere, si credo ꝙ non consensi. Quia in rebus moralibus debemus procedere ex crassis coniecturis. Deus em̃ nō est sophista, nec quærit laquęos . In rebus autem moralibus vocatur demonstratio vbi habeo coniecturas pro vna parte & nō pro alia: licet habeā formidinẽ eius. Isti qui sic cōfitẽtur infamāt sacramẽta & reddũt ea odiosa, satis est confiteri peccata certa & dubia, sed nō de scrupulis qui sunt vere scrupuli nam de his loquor. Exemplum est, aliquis qui omnino habet propositũ cauendi á peccatis, & nullo modo vellet consentire tentationibus, & expertus est ꝙ solet resistere cogitationibus & illecebris, posteá occurrerunt cogitationes & detẽtus fuit in illis, & post discesserunt non recordatur, si aduertit si consensit, vel qualitèr se habuit. Dico ꝙ de tali scrupulo nō oportet cō fiteri . Et eodẽ modo de cogitationibꝰ fidei, & phātasijs quę occurrũt homini etiā parato mori ꝓ fide, si opus esset Mẽtiri circa venialia in cōfessione quale peccatũ sit. ¶ DVbitatur, vtrum peccet mortalitèr qui confitetur peccatum veniale quod non fecit? Nā ꝙ peccet venialiter certum est. Caieta. in. 2. 2. in materia de mendacio dicit ꝙ est peccatum mortale: quia mentitur in iudicio, vbi tenetur dicere veritatem. Sed respōd. ꝙ non est mortale, nam licet sacerdos possit exigere veritatem à poenitente non tamen quācun veritatẽ , sed eā quæ pertinet ad materiā iudicij sui: & cum venialia non sint materia confessionis, mentiri circa illa, non est peccatũ mortale. Sicut nec si confessori interrogāti , an sim pauper, dixero ꝙ nō , cũ tamen re uera sim pauper, non pecco mortalitèr. Et quāuis Caieta. in. 2. 2 fuerit illius fententiæ, tñ in summa cō fessionis moderatius loquitur, dicens, ꝙ si sit intentio poenitentis facere peccata venialia materiam confessionis, tunc mentiri (etiam circa venialia) esset mortale, quia iā veniale est materia principalis & pertinens ad iudiciũ Si verò non est intentio poenitentis facere venialia materiā confessionis, mentiri circa illa nō est mortale. Sed adhuc dico ꝙ etiā si habuero intentionem efficiendi materiam confessionis ex venialibus, dicens mendacium circa illa, vt si dicam me non fuisse men titũ , non pecco mortalitèr: quia per hoc ꝙ nolo dicere mutatur intentio prior, & iā non manet materia confessionis: etiā si non habuero reflexionẽ illam nollo quôd hoc peccatum quod volo tacere sit materia confessionis. An statim post peccatũ teneamur cō fiteri . ¶ QVÆritur, quando obligat præceptum confessionis, an statim post peccatum? S. Tho. 4. d. 17. & in additionibus. q. 6. ar. 4. dicit quòd hoc præceptũ potest multipliciter considerari. Vno modo stādo in solo iure diuino, seclusa ecclesiæ determinatione. Alio modo post ecclesiæ determinationẽ . Loquendo igitur secundùm primam cō siderationem , dicũt aliqui, quòd obligat solùm semel in vita, in casu necessitatis: sicut & alia præcepta affirmatiua, putâ in articulo mortis. Sed cōtra quia tunc esset impossibile confiteri peccata, nam cũ ad hoc requiratur memoria peccatorum, videtur impossibi le moraliter loquendo, quòd quis habeat in memoria peccata quæ cōmissit in. 40. annis: & sic frustraret̃ illud præceptũ , saltẽ pro maiori parte, quia paucorum peccatorũ in fine vitæ posset quis habere memoriā . Ideò dicunt{ Quādo tenemur cō fiteri . } alij, ꝙ tenetur quilibet confiteri in articulo necessitatis: qui vocatur qñ est periculũ obliuionis, sicuti & alia præ cepta tenemur implere qñ est probabile quôd si tunc non implentur posteà non poterunt impleri: sicut de auditione missę , non teneor eam audire manè, nisi solùm sit vnica missa quę manè celebratur: & sic de confessione quā tenetur facere intra illud tp̃us quod sufficit ad memoriā peccatorũ retinendā . Sed cōtra , quia si hoc esset verũ , ecclesia negligenter determinasset in cap. omnis vtrius sexus tẽpus vnius anni pro confessione: nā ꝓbabile est, ꝙ in vno anno obliuiscuntur aliqua peccata. Certum est enim, ꝙ si de iure diuino teneremur confiteri peccata nr̃a pluries in anno, non posset ecclesia dare facultatem, ꝙ differretur confessio vsq; ad annum: sed sũt aliqui qui in vno anno obliuiscuntur ergo. Ad hoc sciẽdum , ꝙ ecclesia, nō dedit nouam licentiam, sed cohercuit negligentiam, nec voluit dicere ꝙ nō confiteantur ante annum: sed quo ad forum exterius voluit arctare. Vnde si quis aggrederetur periculum mortis ante annum ecclesia non de obligabit illum à confessione in tali casu facienda. Sed quia nunc nemo obligatur cōfiteri nisi semel in āno (aliâs ecclesia deciperet nos) ideò falsũ est qđ isti dicũt . Ita videtur mihi, & est notandũ pro alijs præceptis, ꝙ Christus instituit ecclesiam & dedit sacramenta & pręcepta generalia, nō aũt dedit pręcepta particularia, et ordinationes spetiales quibus solis posset gubernari: vti isti hæretici sōniant . Quod patet nam Christus non determinauit episcopos per diuersas dioceses, & tñ nisi essent episcopatus distincti esset impossibile ecclesiā gubernari: quia possent præcipere cōtraria . Nec ideò fuit prouisio Christi insufficiens, nā idcirco constituit prælatos vt gubernarẽt ecclesiam, & præcipit fidelibus, obedite præpositis vestris. Secundó notādũ ꝙ Christus reliquit aliqua præcepta generalia sine determinatiōe quę quidem nō possent cōmodè obseruari ad Christi intentionem, nisi ecclesia determinasset tempus, vel modum, &c. V . g . Christus posuit præceptum eucharistiæ dicens, nisi manducaueritis carnem filij hominis &c. Stando solũ in præcepto Christi, quādo teneretur homo sumere eucharistiam? Si dicas, ꝙ semel in vita, hoc non est verisimi le, cùm secũdũ Hieronymũ , Augusti. Ambrosium, & alios doctores, in oratione dominica per panem quotidianum intelligatur eucharistia. Cũ etiā apostoli, & in primitiua ecclesia fideles frequentarent hoc mysterium. Et Christus dixit, hæc quotiescun feceritis in mei memoriam facietis. Et iterum hoc facite in meam comemorationem, ac priondè paret prædictum præceptum non posse cōmodè obseruari ad intentionem Christi sine ordinatione, & determinatione ecclesiæ. Item præceptũ de celebratione festi, quomodo impleretur? nunquid sufficeret semel in vita genua flectere, & Deũ collere? Sic igit̃ dico de pręcepto cōfessionis , ꝙ de iure diuino tenemur cōfiteri qñ ecclesia determinauit. Nec em̃ stādo in iure diuino pōt determĩari qñ obliget: fuit etenim intẽtio Christi ꝙ ista mysteria frequentarentur. Casus in quibus tenemur statim confiteri. ¶ NVNC videamus vtrũ stando in iure diuino sint aliqui casus in quibus teneamur statim confiteri? Aliqui antiqui, & quidam summistæ dicunt, ꝙ peccator tenetur statim cōfiteri , quia aliás exponeret se periculo: posset em̃ mori, vel impediri lingua, vel memoria labi. Item quia secus agendo, iam non facit quod in se est. Huius sententiæ est Innocentius in capit. omnis de poenitentijs & remissionibus. Idem videtur sentire archidia. in ca. ille rex de poenitentia dist. 3. Sed sanct. Tho. & alij doctores dicunt, quòd non tenetur homo statim post peccatum confiteri. Patet nemo tenetur statim ad cō tritionem quæ est magis necessaria  confessio, ergo nec ad confessionem. Item hoc non determinatur in iure diuino, aut positiuo, ergo est falsum. Item ecclesia determinauit semel in anno, ergo hoc sufficit. In mortis articulo, an teneamur de iure diuino cō fiteri . ¶ SED vtrum, homo de iure diuino teneatur confiteri in articulo mortis? Respond. ꝙ sic. Nā peccator tenetur confiteri, & non potest post mortẽ , ergo qui est in illo articulo, si non vult confiteri exponit se periculo. Vndè in ca. cũ infirmitas de poenitentijs & remissionibus, præcipitur medicis, vt admoneant & exponant infirmis pericula mortis: in quo errant cōmunitèr medici, ne contristent infirmũ . Sed verũ est, ꝙ debent facere quanto melius potuerint: sed omnino sunt negligentes medici. Et potest contingere quòd propter eorum negligentiam dānentur aliqui infirmi. Sed quid vocatur articulus mortis? Respondet Palude. 4. d. 17. q. 2. ꝙ non dicitur articulus mortis, vnde quis potest mori: sicut nō est articulus mortis justar, jugar a las ca ñas, correr toros, ô cauallos tunc enim non tenetur homo confiteri ante ista exercitia: sed articulus mortis vocatur vnde cōmunitèr & frequentèr solet sequi mors, sicut intrare bellũ . De intrātibus aũt mare est dubiũ , si em̃ esset paruũ spaciũ & mare esset placidũ , nō tenet̃ cōfiteri . Breuitèr arbitrio bōi viri relinquat̃ iudiciũ de ꝑiculo mortis. ¶ QVÆRItur, vtrũ ante eucharistiā teneatur homo de iure diuino confiteri? Cōmunis opinio est, ꝙ sic. Caieta. 3. p. & in summa tenet oppositum. De hoc iā disputauimus supra. Ex dictis sanctorum nō est dubium quin teneatur confiteri, si habeat copiā confessoris. Si autẽ non habeat & debeat celebrare diebus festiuis, bene poterit sine præuia cōfessione : maximè si nō celebrādo incurrat aliquā notā infamiæ. An ad recipiẽ dũ alia sacrame ta teneamur cō fiteri . ¶ SED vtrum ad recipiẽda alia sacramenta teneatur homo confiteri? De hoc Marsilius. 4. q. 12. ar. 1. facit magnā difficultatem, & dicit particularitèr de recipiente sacramẽtũ ordinis, quòd ordinandus tenetur confiteri prius, quia sacramentum ordinis directe ordinatur ad copiam gratiæ, & esset magna irreuerentia non disponere se ad receptionem illius. Sed respōdeo absolutè (omissis opinionibus) ꝙ ad receptionẽ aliorum sacramentorum nemo tenetur confiteri. Vnde de consecra. d. 14. ca. vt ieiunij dicitur, ꝙ qui cō firmandi sunt si sunt perfectæ ætatis admoneantur vt prius confiteantur: vbi admonitio potius videtur cōsiliũ quàm præceptũ . Et si non est necessarium ante hoc sacramentum confiteri in quo recipitur copia gratię : multo minꝰ erit in alijs. Verũ est, ꝙ quia omnia sacramenta conferunt gratiam videtur aliqua negligentia accedere ad illa sine cōfessione . Sed ꝙ non requiratur confessio, patet etiam quia ecclesia hoc non determinauit, nec in iure diuino habet̃ , ergo nō est necessaria. Sed vnde magis habemus ꝙ requirat̃ cofessio ante eucharistiam quàm ante alia sacramenta? Respōdeo , ꝙ hoc habemus ex Paulo dicente probet autẽ se ipsum homo &c. Et ex vsu ecclesiæ: vbi qui non confitetur haberet cō sciẽtiam peccati mortalis. Itẽ ex dictis sanctorũ , & ex cap. oĩs vtrius sęxus , vbi pręcipit̃ confessio ante pascha ꝓ pter eucharistiam in eo sumendam. Ad ministrandum sacramẽta an sacerdos teneatur cōfiteri . ¶ SED vtrum ad administrandũ sacramenta, teneatur sacerdos cōfiteri ? Respō. ꝙ nō , quia aliâs sequęretur perplexitas. Nam si essẽt decẽ sacerdotes oẽs in peccato mortali, quis audiret prius alterius cōfessionẽ ? Sed ex reueretia quam debemꝰ sacramẽtis , cōmodũ est, ꝙ ante illa ministremus, vel euangeliũ legamus, cōfiteamur : si potest cōmodè fieri. Et aliquandó negligentia cōfessionis posset esse venialis, nunquā tamen mortalis: & hoc teneatur sine quocũ  scrupulo. Adrianus, Palude, & Bonauentura, ponunt aliquos casus in quibꝰ tenetur homo statim confiteri, sed ego non credo eis. De iure humāo quādo tenemur cō fiteri . ¶ QVÆritur, quando tenetur homo iure humano cōfiteri ? Dices, ꝙ semel in anno, sed quæro ego, quando? nam in illo cap. omnis vtrius , non determinatur tempus, ac proindè ex illo pręcepto non plus obligamur confiteri in quadragessima,  extra: & ita ẽ . Vnde dico, ꝙ si quis extra quadragessimā semel fuerit confessus, si posteà habuerit impedimentum sumendi eucharistiam in paschate, nō tenetur cō fiteri in quadragessima. Et si recordetur se in confessione præcedenti oblitum fuisse aliquod peccatum mortale non tenetur illo eodem anno iterum confiteri: sed potest expectare aliam quadragessimam. obliuiosus an teneatur scribere peccata ad confitendũ ¶ SED quid faciet obliuiosus? an teneatur scribere peccata, vel aliter mā dare memoriæ peccata? Maio. 4. d. 17. q. 2. dicit quòd sic. Ego nō credo ꝙ teneatur, imo nec laudo, ꝙ peccata scribantur. Probo, quia non tenetur aliquis magis ad confessionem,  ad cō tritionem : sed ad contritionẽ habẽdā non oportet peccata scribere (sufficit in generali cōteri de oblitis) ergo nec ad confessionẽ requiritur id. Nec em̃ oportet iugũ dñi reddere grauius satis est ꝙ qñ confitetur debet dare operā , vt recordetur peccatorũ , et alię sunt fabulę . Ita dicit Silues. (doctor nō spernendus) verbo cōfessio . 1. §. 1. fine. Et ꝓptereà difficile est ꝓfecto , ꝙ aliquis habẽs curā animę suę obliuiscat̃ alicuius peccati mortalis. Certè est difficile Qua æ tate cō fiteri teneamur ¶ QVæritur, in qua ætate incipit obligare hoc præceptũ de confessione? Videtur, ꝙ nō statim post vsum rationis. Quoniam nec statim tenetur sumere eucharistiam: cùm tamen etiam sit in præcepto. Respōdeo secundũ omnes, quòd statim post vsum rationis tenet̃ confiteri peccatum mortale, sed cúm confessio sit sacramentum, non debet ludicrè fieri. Et si nō sũt cōiecturæ de vsu rationis, non sunt pueri audiendi ea intentione, quasi sit ibi aliquod sacramentũ : sed instruendi sunt, & docendi. Ad argumentũ de eucharistia, respondeo primò, ꝙ aliquem habere, vel non habere vsum rationis nō potest certo sciri, nisi quibusdā coniecturis: ideò quando non est certum, sed habemus coniecturas, ꝙ habeat vsum rationis, tenetur confiteri: quia nullũ est periculum, ꝙ confiteantur peccata etiā ante vsum rationis. Ad eucharistiam autem non dimittuntur accedere quous certo sciamus, ꝙ habeant vsum rationis, propter irreuerentiam Secũdò dico ꝙ vsus rationis nō simul venit de oĩbus rebꝰ : pōt em̃ quis cognoscere vnũ , & nō aliud. Nā prius peruenit puer ad tẽpus , quo possit iudicare de peccatis mortalibus:  ad intelligẽ dum tantũ sacramentũ , & ꝙ ibi sit corpus Christi: quod tamen debet discernere qui sumit eucharistiam. An papa possit dispẽsare in praecepto cō fessionis . ¶ QVÆritur, vtrũ papa possit dispensare in pręcepto cōfessionis ? Respōd. quòd non. Quia inferior non potest reuocare, nec relaxare pręceptum superioris: cũ nec par in parem habeat potestatem. Cũ ergo pręceptum con fe sionis sit de iure diuino, nemo pote rit dispensare nisi solus Deus. Sed co ntra papa potest dispensare in voto sim pli ci, vt est cōmunis opinio: & tamẽ obligatio voti simplicis est de iure diuino ergo. Itẽ secundũ opinionem communem canonistarum, papa potest di ri mere matrimonium ratum per ver ba de præsenti (in quo etiā consentit Caietanus) ergo papa potest dispensare in iure diuino positiuo, quod & concedunt canonistæ: sed pessimè profecto, & mittentes falcem in messem alienam. Ad argumentum igitur, potest dispensare in voto, concedo, & in matrimonio rato transeat, ergo in iure diuino, distingo cōsequẽs . Duplex est ius diuinum, vnum quod nō depẽ det ab actibus nostris, & in hoc nō potest papa dispẽsare . Alterum quod dependet ab actibus nostris, ita quòd per se non est sufficiens ad obligandum sine noua nostra obligatione: sicut est votum, & in hoc ratione illius ꝓpriæ obligationis quā ego superinduxi, papa potest dispensare: imo & parentes dispensant in votis filiorum ante. 14. annum. De matrimonio autem rato dico quòd est contractus quidam: vnde si ius diuinum obligaret Petrũ ad accipiendam Mariam in coniugẽ papa nihil posset, sed quia exactu istius pendet hęc obligatio, & ex contractu humano particulari, si papa in hoc potest dispensare (de quo tñ nihil dico) est ex ea parte qua est ibi aliquid humanũ , & quia pręceptum cōfessionis est per se sufficiens ad obligandũ nos, est propriè ius diuinum, ac proindè non potest papa in eo dispensare. Confessio sacerdoti facinda . ¶ QVÆRItur, an sit necessariũ confiteri sacerdoti? Respondeo, ꝙ sic. Probo, quia solis apostolis dictum est, quorum remiseritis peccata remittuntur eis, & quodcun solueris super terrā & soli Petro, pasce oues meas. Confirmatur ex vsu ecclesię , nam solis sacerdotibus quando ordinantur dicuntur illa eadem verba quę Christus apostolis dixit, scilicet accipite potestatem ligandi & absoluẽdi . Hęresis fuit Vualdensium vt refert Marsilius. 4. q. 12. di centiũ quòd indifferẽtèr poterat quilibet confiteri cui vellet. Dicit etiam, ꝙ in aliquibus locis illi qui damnabant̃ ad mortem non permittebantur confiteri sacerdotibus, sed laicis: quod quidem est error intolerabilis. Sed de his in materia de clauibus dicemus. ¶ QVÆritur, vtrum venialia possint laicis confiteri? Respondeo, quòd talis confessio non erit sacramentalis, sed proficiet sicut cùm vnus laicus recitās cum alio horas canonicas dicit confessionem generalem. Imo ipse sacerdos cũ celebrat absoluitur de venialibus â laico in confessione generali auctoritate ecclesiæ, quæ habet potestatem supra venialia: sicut per tũsionem pectoris, vel aquam benedictā . Quia licet talis confessio non sit sacramentũ , est tamen quoddam sacramentale. Confessio mor taliũ an possit fieri laico. ¶ QVÆritur, vtrũ confessio mortaliũ possit fieri laico? Respōdet Magi ster sententiarũ . 4. d. 17 & sanct. Tho. ibidem. q. 3. & in additionibus. q. 8. articu. 2. quôd in necessitate, vrgente periculo mortis, confessio etiam mortalium est facienda laico. Magister in litera allegat Augustinũ dicentem, tanta vis confessionis est, vt si deest sacerdos confiteatur proximo. Et Beda, sed & grauiora coæqualibus pandenda sunt, cũ deest sacerdos & vrget periculũ . Hāc opinionẽ tenẽt cōmunitèr oẽs doctores, Durandus, Palude, Ricard. Gabriel, Maio. Marsili. Sed Scotꝰ ibi dicit, ꝙ in casu licitè fit laico, scilicet qñ ab eo spero consiliũ , vel maiorem peccatorum dolorẽ : sed cęteris paribꝰ melius est nō facere. Et in. 4. d. 14. ar. 2. in fine dicit etiā Scotus. Dubium est an talis confessio sit detrimentũ salutis, quia talis diffamat se sine vtilitate, ergo nō est opꝰ sic cōfiteri . Ip̃e libẽtèr negaret nisi moueret̃ dictis sanctorũ sed plus sanctis credendum est,  vni rationi leui. Et tenendum est omnino ꝙ liceat confiteri laico in tali necessitate, licet hoc multum abierit à cōsuetudine : quam credo antiquis temporibus magis in vsu fuisse. Nũc etiam fit aliquando, vt in naufragio. Ad argumentum verô Scoti, nego, ꝙ talis diffamat se, nam etiam extra cōfessionẽ possum dicere peccatũ meũ : vt detur auxilium, vel consilium. O dices hoc esse verum quia sequitur inde aliqua vtilitas. Dico ꝙ etiam in confessione facta seculari est aliqua vtilitas, scilicet subiectio ipsa, qua se subijcit homini laico propter Deum, est pars satisfactionis. Et etiam propter verecũdiā Si autem timeretur infamia, aut reuelatio confessionis, tunc nec sacerdoti esset facienda. Sic veró hoc dicimus licitum, vt nullo modo dicamus præceptum. Vnde malè summa angelica, et alij summistæ imponunt magistro, et sancto Tho. ꝙ dixerũt esse præceptũ . Nam sanct. Tho. dicit, ꝙ potest fieri, & in solutione ad primum dicit ꝙ debet fieri: sed tamen hoc verbum nō dicit præceptum. Laicus autem qui sic cōfessionem audierit, nullo modo debet absoluere, quia non habet potestatem, nec possunt ei cōmitti claues: ecclesia enim non habet potestatem supra peccata mortalia nisi per sacramẽ ta : ideò talis non debet absoluere sed deprecari. Si autẽ de facto absolueret, nihil faceret: sed nō manet irregularis ꝗa cũ irregularitas sit poena iuris positiui, & in iure nō sit expressum, ꝙ talis incurrat irregularitatẽ , non incurrit. Quia in ca. is qui, de sentẽtia excōmunicationis lib. 6. ponitur regula generalis, quòd nullus incurrit irregularitatem propter quodcũque delictum, nisi sit in iure expressum. Et ita tenet ster verbo confessor. 1. & Palude. 4. distinctio. 17. quæstio. 3. Cōfiteri debemus proprio sacerdoti. QVÆRItur, vtrũ confessio possit fieri cuilibet sacerdoti, vel soli proprio? Respondeo, ꝙ solùm proprio. Patet ex capi. omnis vtrius sexus, vbi hoc pręcipitur . Item quia cũ sacerdos sit iudex, oportet quod habeat iurisdictionẽ . Si enim iudex superior diceret alicui, yo te hago alcalde, nihil esset nisi ei daret subditos, ergo etiā in cōfessione . Potestas em̃ iurisdictionis non pōt esse sine subditis. Ideó oportet confiteri proprio sacerdoti. Sed quis est iste proprius sacerdos? Respō. ꝙ papa . episcopus curatus, & quicun ex officio suo habet curam animarũ : siue hoc sit ex electione, vt priores, & abbates in religione. Superior nō est ordinarius nisi mortuo priore, vel amoto. Aliqui doctores vocant proprium sacerdotẽ omnem eum qui potest cōfessionem audire, siue hoc faciat ex officio, siue ex sola cōmissione . Sed vtrũ in absentia sacerdotis proprij, vel quando poenitens ex rationabili causa nō vult cō fiteri proprio sacerdoti (excludimus omnia præuilegia, & loquimur stādo solum in iure cōmuni ) liceat alteri cō fiteri ? v. g. fugit proprius sacerdos tempore paschatis, vel in ipsa confessione solicitat foeminam ad stuprũ , petit illa licentiam, vt possit alteri confiteri, & ille non vult concedere, & vrget necessitas sumendi eucharistiā : quia ẽ pascha & si nō sumat excōmunicabit̃ est dubiũ quid faciet? Respondent ad hoc multi sũmistæ , quod in tali casu manet libera ad subijciẽdũ se cuicũ  voluerit sacerdoti, quia in dicto capi. oĩs vtrius dicitur, ꝙ petat licentiā à proprio sacerdote, & sic illa petendo facit quod in se est, ac proindè manet libera. Sed hæc opinio nō est secura, quia non habetur in iure, & ideò doctores qui saniùs sentiunt de hoc, dicunt quód mulier in tali casu debet recurrere ad superiorem: & dicere quòd non expedit sibi confiteri tali sacerdoti, & superior debet credere. Et quòd non possit alteri confiteri sine licentia superioris, patet, quia mortuo sacerdote proprio non posset talis mulier confiteri cuicun indifferenter, ergo nec poterit in casu prædicto. Item si proprius sacerdos excōmunicaretur non posset alteri confiteri, nisi de licẽtia superioris, ergo nec in isto casu. Sed quid si nō sit recursus ad superiorem, vel si ille neget licẽtiam ? an si licebit tunc confiteri cuicunque? Palu. in. 4. d. 17. q. 3. ar. 3. dicit, ꝙ in tali casu pōt liberè confiteri cui voluerit. Idẽ Siluester in summa. Ratio Palu. est, quia ipse tenet, quòd stādo in iure diuino quilibet sacerdos potest quẽli bet absoluere, & quòd modo nō possit est propter ius humanũ : & cũ ecclesia nō possit hoc ius statuere, vt scilicet cōfiteatur cũ scandalo, sequitur, quòd tunc cessat ius humanũ & standũ est iuri diuino. Sed vere hęc sentẽ tia est mihi multũ dubia, & primò puto ꝙ sit cōtra . S. Tho. 4. d. 17. q. 3. ar. 2. quæstiuncula. 4. ad. 5. vbi ad literam proponit casum: & dicit, quòd si superior nolit cōmittere facultatẽ , idẽ est iudicium ac si non habeat copiā confessoris. Quod etiā dicit in additionibus quæstio. 8. ar. 4. 5. Hoc etiā Caiet. in summa verbo absolutio. Vnde propter nullũ casum (excepto mortis articulo) poterit absoluere, qui ante illā necessitatem nō poterat absoluere: & merito quidẽ . Nā aliâs quilibet fingeret sibi causas alteri cōfitendi . Et consequentèr dico de casibus reseruatis, ꝙ si superior nō vult concedere (licet malè faciat) inferior nō poterit absoluere. Dicit tñ sanctus Tho. vbi supra ad sextũ (& est notandum) ꝙ malè faciunt pręlati qui in hoc reddunt se difficiles, & inijciunt laqueũ animabus nolentes dare licentiam absoluendi. De illo autẽ quod dicit Palude, quòd stando in iure diuino quilibet sacerdos potest quemlibet absoluere, dicimus, quòd fortè hoc est falsum. Cũ nō expedit proprio sacerdoti cōfiteri quid faciẽdũ ¶ SED quid faciet poenitens cũ non potest obtinere licentiam à superiori & instat cōmunio ? Respondeo, ꝙ cō municet securè & tute. Idẽ enim est iudicium tunc de eo ac si careret confessore: y vaya sobre mi consciencia. Sed tamen aduertant tales, ꝙ habeant rationabilem causam non confitendi proprio sacerdoti: verecundia enim, aut timor quód ille malè de me sẽtiet posteá, non est causa sufficiens: quia aliâs nemini teneret̃ cōfiteri , quia sem per accidunt illa cuicunque confitearis. Si tamen nocuit iam mihi, vel indirectè me diffamauit, iam ista esset causa legitima non confitendi ei. Qui cō municauit in pascha sine præ uia confessione an teneatur illo āno cō fiteri . ¶ SED dubitatur, an postquám talis cōmunicauit in paschate, absoluatur à præcepto confessionis? Videtur quidem quòd sic, quia non stetit per eũ quin confiteretur: cũ non peccauerit, non confitendo, ergo. Item quia confessio videtur instituta propter eucharistiam, cũ ergo iam cōmunicauerit , videtur quòd illo āno nō teneatur iterum confiteri. Sed dico, ꝙ adhuc tenetur cōfiteri habita oppurtunitate , quia adhuc potest implere præceptum de confessione semel in anno, ergo. Qui ex causa non cō municauit in pascha an teneatur postea cōicare . ¶ MAIVS dubium est, an qui ex legitima causa non cōmunicauit in paschate, ꝗa fuit ĩ mari, vel in via, posteà teneat̃ ad cōionẽ ? Palu. videt̃ dicere, quòd sic: sed certè nescio quare, cũ sit determinatum certum tempus ad cōmunionem & transierit iam. Item cō firmatur , quia si ex malitia non cōmunicauerit , posteà non tenetur cōmunicare , ergo multo minus si ex legitima causa non cōmunicauit . Consulendũ esset talibus vt cōmunicarent : sed credo, ꝙ nō tenerẽtur iam pro illo anno. Ex commissione proprii sacerdotis possumus alteri cō fiteri . ¶ QVÆRItur, an ex cōmissione proprij sacerdotis liceat confiteri alteri? Respondeo, ꝙ sic, vt patet ex dicto ca. omnis vtrius . Et sic est consuetudo ecclesiæ, & vtinā non esset tanta: quia iā nullus curatus audit subditos suos. Hanc autem cōmissionem & licentiā potest dare curatus, episcopus, papa. Sic habetur expressè, de officio ordinarij cap. inter cętera . Et qui sic confitẽtur clerico seculari, vel fratribus expositis, non tenentur iterum confiteri proprio sacerdoti: vt determinatũ est ab Alexādro . 4. & á Clemẽte . 4. & à Bñdicto , & à Ioanne. 22. & à Calixto. An virtute indulgentiarum possimꝰ eligere in confessorẽ simplicem sacerdotẽ ¶ QVÆritur, vtrum qui habet auctoritatem eligendi confessorem per bullas, vel alia ratione quacunque, possit eligere simplicem sacerdotem nondũ expositum ad audiendas cōfessiones ? Respondeo absolutè (esto dubitẽt canonistæ) quòd sine quocun scrupulo potest eligere quemcũ  sacerdotẽ vt etiā dicit Caiet. in summa verbo ab solutio. Ratio est, quia in hoc solo differt sacerdos habens iurisdictionem à non habente, ꝙ ille habet materiam, hic autẽ non: & huic nihil aliud deficit ad hoc vt possit absoluere, nisi materia circa quam exerceat potestatem quā accepit, dum fuit ordinatus. Cùm ergo recipienti bullas detur potestas subijciendi se cui voluerit, iam talis sacerdos electus habet materiam & iurisdictionem circa illum: vnde nihil sibi deficit. Et ita tenendum est. Sacerdos proprius ā extra suā diocæsim possit audire suorum confessiones. ¶ QVÆRItur, vbi potest proprius sacerdos audire confessionem, vtrum curatus vnius episcopatꝰ possit audire sibi subditũ in alio episcopatu? Respō deo omnino, ꝙ sic. Quia fit sine strepitu iudicij, & nemini fit iniuria. Et idẽ poterit frater pręsentatus , & extra diocęsim : vt etiam determinauit Sixtus quartus. Et sic quandò duo fratres de licentia prælati peregrinant̃ , possunt se mutuo absoluere: etiam cum peruenerint ad alium episcopatum. Copiā eligẽdi cōfessorẽ quis possit dare. ¶ Sed vtrũ hāc cōmissionẽ eligẽdi cō fessorẽ , facere possit habẽs curā aĩarũ ante sit sacerdos, vel sacerdos excōicatus ? Respōd. de primo, ꝙ sic, quia habet titulũ : quāuis aliqui dicant ꝙ illa ẽ cōmissio iuris, sed nihil de hoc curo. De excōmunicato autẽ , dico ꝙ nō potest, quia cōmissio illa est actus iurisdictionis: quem non potest excōmunicatus habere. Sed vtrum cōmissio talis legitimè facta, superueniẽte excōmunicatione cōmittẽtis spiret & sit nulla, vel an duret? Dubium est. Palude putat probabile, quód durat Quia illum actũ fecit legitimè. Et credo, ꝙ ita est in vsu, ꝙ talis commissio valeat. An ratihabitio det facultatẽ absoluẽ di . ¶ QVæritur, vtrum ratihabitio det facultatẽ absoluendi. V. g. ego non sum expositus ab episcopo, credo tamẽ , ꝙ si adirẽ eum & peterẽ potestatẽ audiẽ di confessiones daret mihi: est dubiũ , an modo possim audire poenitentem & posteà dicere episcopo vt ratũ habeat quod feci. Respondeo secũdum quosdam, quòd duplex est ratihabitio vna de futuro, putà quia qñ ep̃us cognouerit sufficiẽtiā meā ratũ habebit quod feci, & hæc ratihabitio non sufficit: et in hoc oẽs cōueniũt . Quia essentia sacramẽti nō pẽdet ex aliquo futuro: ac proinde ratihabitio non potest validare aut inualidare sacramẽtum . Alia est ratihabitio de præsenti, putâ quia episcopus de præsenti vult vt audiam: licet nihil mihi dixerit, sed ego scio eius voluntatem, & hæc ratihabitio dicunt aliqui quòd sufficit. Quia episcopus committit vicem suam per voluntatem. Ego nescio an hoc sit securum, nam quanuis iudex ecclesiasticus libere exerceat suā iurisdictionẽ , tamẽ quia hæc potestas est in foro ecclesiastico, videtur quòd non possit exercere illam iurisdictionem, nisi actu exteriori: sicut non posset episcopus, actu interiori excōmunicare , vel absoluere aliquem: vt tenet probabilior, & verior opinio. Si ergo hoc verum est (vt ego credo) sequitur ꝙ per solam complacentiam episcopus non potest cōmunicare suam potestatem: cũ hoc sit vti iurisdictione. Sic igitur si per ratihabitionem de pręsenti intelligamus complacentiam virtualem, pu tâ quia si nunc diceretur episcopo placeret ei, dico certè quòd talis ratihabitio non sufficit. Si autem signis exterioribus episcopus (aliâs) ostenderet: vt si dixerit, gauderem ꝙ talis audiret confessionem, dico ꝙ videtur mihi ꝙ talis ratihabitio sufficiat. Exemplum, clerici seculares habent hanc libertatẽ , quòd indifferentèr confitentur quibuscun , non ex iure diuino, nec ex cōmissione papæ, sed quia pręlati hoc vident & sciunt, & tacent ꝙ est quoddā exterius, & hoc sufficit. Et sic in ꝓ posito dico quòd sola ratihabitio de præsenti ostensa signis exterioribus sufficit ad confessiones audiendas. Quis sit proprius sacer. ¶ SED quęritur in particulari, quis sit proprius sacerdos? Respond. quòd proprius sacerdos papæ est ille quem ipse elegerit, qui habet potestatem absoluendi eum ab ipsomet papa. Et qui sunt de familia papæ habent pro con fessore ipsum poenitentiarũ . Cardinales qui non sunt episcopi nullũ habẽt à iure, sed ex cōsuetudine : nec subsunt curatis, nec episcopis, sed papæ. Et eorum familia ( etiā de cōsuetudine ) nō subest ordinarijs, sed illis quibus cardinalis voluerit. Cardinales verò ep̃i , & omnes episcopi, archiepiscopi, & patriarchæ habent à iure potestatem eligendi quẽcunque voluerint, & etiā familiæ eorum. Sed qñ sunt extra diocæses suas, dicunt summistæ, ꝙ nō pos sunt prouidere familijs suis, ꝙ cōfiteā tur cum quibus voluerint: nescio de hoc. Sed iam sunt tot bullæ ꝙ non est opus horum. Sed quid de curato? Dico ꝙ quādo in vna parrochia sũt duo vel plures ordinarij, stando in iure diuino quilibet est eius sacerdos. Si verò fuerit vnus, habet pro ordinario solũ episcopum. De consuetudine autem semper curati confitentur cui volunt. Sed cōtra , quia in capi. si episcopus de poenitentijs & remissionibus libro. 6. dicitur expressè quòd nulla consuetudine introduci potest quôd quis eligat sibi confessorem sine superioris licentia. Cùm igitur curati, à iure non habeant talem facultatem, ergo nec possunt habere eam à consuetudine. Sed dico ꝙ eorum confessio est rata, & valida. Quia habent facultatẽ á prælatis videntibus, & tacẽtibus ac per hoc cō sentiẽtibus . Vnde si episcopus eis hoc prohiberet, non possent sine dubio facere. Vtrum autem curatus possit eligere fratrem, siue sacerdotem non cō fessorem ? Respōdeo , ꝙ sic sine dubio. Quia iā talis sacerdos secularis habet talem licentiam ab episcopo: vt confiteatur cuicunque voluerit. Itinerā tiũ & peregrinorum quis sit proprius cōfessor . ¶ De secularibꝰ nihil ꝓrsus est in iure Sed de vagabũdis ( mudauiẽtos ) ꝗ sẽ ꝑ ābulāt , dico ꝙ tales ꝗ nullibi habitāt , cuilibet confessori: quia nō est maior ratio de vno quā de alio. De alijs qui quęrunt sibi domicilium & nondum statuerunt vbi pedem figant, idem est iudiciũ , sicut de vagabundis. Nec quā tum ad hoc oportet respicere vbi hospitentur: non enim tenentur confiteri parrocho illius parrochię . De peregrinis verò qui veniunt ab alijs locis, vt viatores, & mercatores &c. Dicendum, ꝙ si habeant expressam licentiā peregrinandi á suo proprio sacerdote: sicut aliqñ fuit consuetum, iam possunt eligere sibi quẽcun confessorẽ ex licentia interpretatiua proprij sacerdotis. Sed si non habeant licentiā , vt mercatores qui habent alicubi habitationem animo manendi quinque vel. 6. mensibus, dico, ꝙ debent confiteri cũ proprio sacerdote ad cuius parrochiam pertinet domus quā inhabitant. De viatoribus autem, & peregri nantibus sine licentia suorum sacerdotũ ordinariorũ , dico ꝙ debent cōfiteri in ecclesia cathedrali, & non possunt eligere confessorẽ ad libitũ , si nō habeant aliam auctoritatem, aut facultatem. Reliqua vide apud summistas. In articulo mortis an quilibet possit a quolibet sacerdote absolui. ¶ QVæritur, vtrum in articulo mortis quilibet possit absolui à quolibet sacerdote? Respond. ꝙ si proprius sacerdos sit ibi, vel possit facile haberi, non potest nisi ab eo absolui, capiendo large propriũ sacerdotẽ . Sed si proprius sacerdos non sit præsens, quilibet potest absoluere. Hoc habetur expressè cap. eos de sententia excōicationis . l. 6. Et extra de furtis cap. fures. Et de officio ordinario, cap. pastoralis. Et ita tenent oẽs cōmunitèr . Patet etiā ex vniuersali consuetudine ecclesię . Qñ em̃ papa, vel episcopus reseruāt aliquẽ casum, semꝑ dicunt, nisi in articulo mortis. vbi etiā possunt absolui non solum â peccatis, sed etiā à censuris. Vtrũ aũt sit de iure diuino, ꝙ in tali casu possit quilibet quẽlibet absoluere, parũ interest. Palu. 4. d. 20. q. 1. ar. 2. ad. 1. dicit, quòd est de iure diuino. Maio. ꝙ. de iure positiuo. Capreol. d. 19. q. vnica, & Durandus, dicunt cum Palude, & ꝙ papa non potest hoc impedire. Probabile est vtrum , probabilius tamẽ puto, quòd est de iure positiuo. An confessio informis sit valida. ¶ QVÆRitur, an confessio informis (i. in qua propter aliquod impedimentum non confertur gratia) teneat, & sit valida: & per consequens non iterā da ? Est quæstio ardua, & de qua plurimũ nr̃a interest, tractatur á doctoribus. 4. d. 17. & ibi à S. Tho. q. 3. & in additionibus. q. 9. art. 1. Respondeo ꝙ de hoc sunt duæ opiniones extremę , & vna media. Opinio prima ẽ Maio. 4. d. 17. q. 3. 1. &. q. 9. dicentis, ꝙ omnis confessio informis est iteranda, vel si non fuit integra, vel si habuit defectũ contritionis. Secunda opinio extrema est Bernardi de ganaco in impugnationibus Gotfredi quodlibeto. 5. q. 14. vbi ait, ꝙ si cōfessio fuit integra ex quocun defectu nō detur gratia, non est iteranda, sed erit valida, & verũ sacramentũ : etiā si placeant peccata pręterita & proponat̃ amplius peccare. Quia ibi est materia & forma. Alia est opinio media verisimilior: quā tenet Capreol. d. 17. q. 2. & Caieta nus in quęst . quā de hoc facit, & in sũ ma . Oportet igitur hic vitare duos errores extremos. Primus nulla cōfessio informis est iteranda: est error intolerabilis. Secũdus omnis cōfessio informis est iterāda . Nā si hoc esset verum cùm homo non possit esse certus, an cōfessio sit integra, oporteret in infinitum confiteri: & nulla est trāquilitas . Cum igitur aliqua confessio informis sit iteranda, & aliqua nō : ad quærẽdũ quæ sit valida, & quę non, non est attendendũ , an sit informis vel non: sed debemus respicere ad causas informitatis. Item notādum , ꝙ causæ informitatis tenent se ex parte poenitẽtis : supposito ꝙ sacerdos sit legitimus. Duo autẽ sunt actus poenitentis ante absolutionẽ , scilicet contritio, & confessio & ex his duobus debet ꝓuenire informitas. Si igitur sit informis quia ex intentione non est integra, confessio nō est valida, sed est iterāda : & in hoc oẽs conueniunt. Si verò sit informis ex defectu contritionis, si quidem nullũ dolorem habet nec aduertit, dico ꝙ talis confessio est nulla, ac proindè iteranda. Quia est inualida non propter defectum contritionis, sed quia non est vera confessio. Nam cũ confessio sit pars sacramenti poenitentię , & poenitentia dicat detestationem, oportet ꝙ ipsa confessio sit detestatio: & quia talis solũ recitat peccata sua alteri, nō cō fitetur , sed simulat se confiteri, & nouum peccatũ incurrit. Si verò habeat dolorẽ : sed tñ imperfectũ , vel ille percipit se non habere sufficientem dolorẽ , vel non percipit. Si poenitens non percipiat, dico ꝙ talis confessio est valida, ac proinde non iteranda. Et hoc est notandum ad tollendos scrupulos. Si autem percipiat imperfectionẽ doloris, vel aduertit esse peccatum confiteri cũ illa imperfectione doloris, vel non. Si secundũ talis confessio est valida, quia integra ex intentione. Si veró aduertat esse peccatũ sic confiteri, & confiteatur imperfectionem illam doloris, etiam talis cōfessio est valida. Quia est integra & vera. Si autẽ percipiens se non habere perfectum dolo rem, & intelligens illud esse peccatũ & fictionem, non confiteatur de illo, dico ꝙ talis cōfessio est inualida & iterāda . Quia est dimidiata ex intẽtione : An dolens imperfecte sit absoluendus ¶ SED vtrum sacerdos debeat, absoluere eum qui imperfectè dolet, & cō fitetur illam insufficientiam doloris? Et videtur ꝙ sic, quia talis cōfessio est valida & nō iteranda secundũ sanctũ Tho. & Caietanũ , & omnes: si autẽ non absoluatur est iteranda, ergo. Respōdeo ꝙ sacerdos nullo modo debet talẽ absoluere. Patet manifestè, quia esset fictio in absolutione, quia ibi nō remittuntur peccata: & tamen sacerdos dicit, ego remitto tibi peccata. Itẽ talis sacerdos absoluit auctoritate Dei sed Deus non absoluit, ergo nec ille debet absoluere. Item qui scit imperfectionẽ doloris sui peccat peccato sacrilegij petendo absolutionem, ergo multo magis sacerdos absoluens. Sed contra, quia sic confitentur omnes, ꝙ non habent dolorem sufficientem. Confessio ā sit integra Respondeo quòd ita confitentur propter suspitionẽ quam habent. Si autẽ scirem me imperfectè dolere, nec deberem petere absolutionẽ , nec sacerdos deberet absoluere. Confessio aũt quæ secundùm. S. Tho. est valida & non iteranda, est quando nō percipit imperfectionẽ doloris & absoluitur, vel qñ de facto absoluitur â sacerdote sciente imperfectionem doloris eius. ¶ QVÆritur, vtrũ oporteat, quòd cō fessio sit integra? Respondeo ex sententia omniũ ꝙ sic, aliâs est inualida sacrilega, & iteranda. Probat sanctus Tho. quia sacramentũ poenitẽtiæ est quædā medicina contra morbũ : at medicus non potest conuenientêr admouere medicinam nisi intelligat totum statum infirmi. Si em̃ habeat dolorẽ splenis, & iecoris, & medicus intelligat primũ solũ , poterit applicare medicinas quæ noceant iecori. Et idem de medicina spũali cōfessionis &c. Itẽ ꝓbat̃ ex vsu ecclesię , nullus em̃ sacerdos audiret dimidia peccata. Itẽ quia sacerdos absoluit auctoritate Dei, Deus autẽ nō absoluit ab vno & non ab alio ( impiũ em̃ est à Deo sperare dimidiā veniā ) ergo. Itẽ confessio dimidiata est contra formā absolutionis, qua dicitur ego te absoluo ab oĩbus peccatis tuis, ergo. Itẽ Augustinꝰ dicit quòd est hypocrita qui non confitetur oĩa peccata, ergo. Hęc conclusio est inuiolata & quæ ab omnibus tenetur. Confessio ex negligẽ tia dimidiata an sit iterā da . ¶ SED quid si confessio sit dimidiata ex negligentia, quia non fecit sufficientem indagationem? Respōdeo ꝙ si ex industria fuerit negligens, vel si ita contẽnat vt quasi ex industria nolit examinari: sicut qui per vnũ annũ integrum non est cōfessus , & accedit ad confessionem sine aliqua examinatione, volens quidem ꝙ oĩa venirẽt ad eius memoriā , talis cōfessio est nulla, ac proindè iteranda. Si verò omisserit aliquod peccatũ , putās se fecisse sufficientẽ indagationẽ : etiam si illa ignorantia sit culpabilis mortalitèr, confessio est valida, & non iteranda. Examinatio consciẽ tiæ ad cōfessionẽ quā ta diligentia faciẽda . ¶ QVÆritur, quæ diligentia requiritur ad examinandum conscientiam? Respondeo, ꝙ raro continget, quòd velit quis examinare conscientiā suā & putet se fecisse sufficientem diligẽ tiam quin fecerit diligentiam. Quando est mihi probabile, ꝙ satis est quod feci: obliuio peccati non erit culpabilis, mortaliter saltem. Respondeo, ꝙ præceptum de examinatione consciẽ tię est idem quod de cōfessione , & de integrè confitendo. & quia nemo integre confiteretur si non examinaret se, tenetur examinare: & non examinans, peccat contra præceptum cōfessionis . Et cum non sit peculiare præ ceptum de examinatione, videtur ꝙ non tantum teneatur ad illam sicut si fuisset particularitèr pręcepta : maior enim diligẽtia requiritur circa finẽ  circa media. Satis est ergo ꝙ faciam diligẽtiam moralẽ : sicut nec teneor scribere peccata, vt recorder eorum. Si autem particulari pręcepto teneretur recordari peccatorum, teneretur etiam scribere. Dico igitur, quòd postquàm quis voluit adhibere diligentiam, & fecit aliqualem examinationem, quā putauit sufficientem: credo quòd raro talis cōmittet negligentiam. Dico pretereá quòd quādo ego puto, quòd per paruam diligẽtiam vlteriorem veniā in cognitionem peccatorum præteritorum: si nō fecero illam non erit sufficiens examinatio. Sufficit autem taliter examinare, quòd etiam si amplius examinassem per aliquod aliud tẽpus non recordarer aliorum. Et hęc suffi cit. Credo ꝙ viri qui habẽt aĩ æ suę curam, nunquā deficiunt in examinatione consciẽtiæ suæ. Ex hac cōclusione qua diximus ꝙ confessio non integra ex negligentia examinationis non est valida, sequitur ꝙ confessor nō debet audire eum qui non fecit examinationem: maxime si sit de numero eorum qui non confitentur nisi semel aut bis in anno. Satis est tamen ꝙ adhibuerit aliquā diligentiā , nec eũ qui dicit se aliquā fecisse debet confessor repellere. Reseruatos casus habens, an dimidiabit cōfessionem ¶ QVÆritur, qui habet peccata reseruata, & etiam non reseruata, quomodo poterit confiteri, maximè si superior nolit audire nisi reseruata? De hoc casu fuit multa cōtentio apud doctores, quorũ opinionibꝰ dimissis, dico quòd si iudex superior et inferior sint pręsentes , inferior nō pōt absoluere à nō reseruatis: nisi priꝰ petatur facultas absoluẽdi à reseruatis. Quia integritas confessionis est de iure diuino. Cũ ergo ille poenitens habeat copiam cōfessoris cui potest integrè confiteri, nō potest inferior diuidere absolutionẽ . Sed superior audiat omnia peccata, vel det facultatem absoluendi á reseruatis. Hoc Adrianus. q. 4. de confessione. Et Durandus. 4. d. 17. q. 15. contra Caietanum. Et si superior solùm absoluat à reseruatis, talis absolutio non est sacramentalis sed solùm a cẽ suris , & datur facultas inferiori vt absoluat ab omnibus peccatis. Si autem superior absens sit & non pateat facilis aditus ad eum & instet tempus celebrandi, inferior absoluat à non reseruatis, & pro reliquis expectet absolutionem superioris: nisi illis sit anexa aliqua excommunicatio reseruata: vt in casibus bullæ de coena domini: tũc enim non debet absolui a non reseruatis. Et hæc est contra Adrianum, & Durandum. Et in hoc casu intelligo, d. Tho. loqui in additionibus. q. 9. art. 2. ad. 4. Sed quid faciendum quando superior non vult committere facultatem absoluendi a reseruatis, & non expedit confiteri eidem? vtrum inferior possit tũc absoluere à reseruatis? Respond. quòd iam supra dictum est, quòd in quocunque casu potest quis licitè non confiteri superiori, licet accedere ad sacramentum eucharistiæ: si superior nolit cōmittere facultatẽ absoluendi: nihilominus inferior nō potest absoluere a reseruatis. Poenitens tamen poterit accedere ad eucharistiam ita bene ac si esset decies absolutus. Quia in tali casu est censendus nō habere copiā confessoris. Tamẽ habita oppurtunitate tenet̃ confiteri de illo peccato. Videat tñ poenitens vt iā diximus quòd habeat sufficientẽ causam non cōfitendi proprio sacerdoti. An impleatur praceptum ecclesiæ de cōfessione per confessionẽ informẽ aut non integram. ¶ QVÆRitur, vtrũ per confessionẽ non integram, vel aliâs informẽ satis fiat præcepto confessionis? Durandus .4. dis. 17. q. 14. &. 15. dicit duo. Primũ in quocunque casu confessio non est iterāda , ad impletur præceptum de cō fessione . Quia ecclesia non obligat ad faciendum opera in gratia: sed ad substantiam actus. Et de hoc nemo dubitat. Secundũ in quocunque casu confessio non sit valida, non ad impletur præceptum de cōfessione . Patet in dicto ca. oĩs vtriusque sæxus, debet cōfiteri omnia peccata, & poenitentia imposita, &c. Clarum est ꝙ si non impletur præceptum, confessor non debet imponere poenitentiā nec poenitens tenetur acceptare. Quia non est ibi sacramentũ . Sed dubia est nihi hæc ꝓ posito , cũ ecclesia vel non possit obligare, vel nō obliget ad actũ interiorẽ : & iste confiteatur oĩa peccata sua, etiā si non habeat dolorem, si confiteatur hoc ipsum quod non habet dolorem, siue absoluatur, siue non, credo quòd satisfacit præcepto ecclesiæ: ego certè non damnarem talem. Confessio dimidiata in necessitate valida. ¶ QVÆritur, an confessio dimidiata in necessitate sit valida? V. g. percusus est aliquis letalitèr, & habet centum peccata, incipit confiteri, & post dixit decẽ moritur, vel impeditur: an talis possit absolui? Certe dubitari posset, sed probabilius puto, & magis piũ ꝙ sit confessio totalis & valida. Si em̃ damus confessiones dimidiatas ꝓpter obliuionem, vel propter casum reseruatum: quare nō dabimus etiā proter impotentiā istius proderit ergo illa cō fessio & ex attrito faciet contritum. Peccata non cōfessa , an remittā tur in confessione. ¶ QVÆRITVR, vtrum virtute absolutionis remittantur peccata etiam non confessa in particulari? Respōd. ꝙ sic omnino, eadẽ ratione si ex opere oꝑato habet absolutio remittere peccata, non est dubium quin remittantur isti, quia confitetur modo quo potest: sicut de peccato dubio de quo cō fiteor cũ dubitatione, remittitur mihi esto illud fecerim. Et confirmat̃ , quia aliâs frustra esset confessio in generali: accuso me de alijs quorũ memoriā non habeo, cuius cōtrarium habet cō munis vsus piorum hominum. An in confessionibꝰ generalibus, liceat dimidiare confessionẽ de peccatis cōfessis . ¶ QVÆritur, vtrum liceat in confessionibus generalibus de peccatis aliâs confessis, dimidiare confessionẽ , & dimittere aliquod turpe dicẽdo reliqua? Videtur quidẽ ꝙ non, quia integritas confessionis est de iure diuino, ergo nō licet celare aliquod peccatum? Respondeo, ꝙ non licet celare aliquod peccatum mortale: & si celatur nō est confessio, sed fictio circa materiā principalem sacramenti. Non est dubium quin si quis vellit generalitèr cōfiteri & dicat sacerdoti ꝙ vult generalitèr confiteri de omnibus peccatis suis, si celet aliquod, peccat mortalitèr: quia est fictio manifesta circa principalem materiā sacramenti, & mentitur pernitiosè, & decipit confessorẽ . Dico tñ , ꝙ poenitens potest ex peccatis iā confessis eligere aliqua quę cōfiteatur aliquibus prætermissis, si nō decipiat cō fessorem : dicẽs illa esse peccata totius vitæ suæ. Nec ad confessionẽ generalem requiritur tanta conscientiæ examinatio: & consequentèr potest fieri per plures dies, vt scilicet hodie confiteatur quinque peccata, cras sex. &c. An qui non impleuit poenitẽ tia teneatur iterare cō fessionẽ ¶ QVÆritur, vtrũ ex defectu satisfactionis, putâ quia non impleui poenitentiam mihi iniunctam à confessore sit iteranda cōfessio ? Multi summistæ tenent quód est iteranda, inter quos Siluester verbo confessio primo. §. 3. Quia quomodo imponet poenitẽtiā oblitam vel neglectam qui non audierit de nouo peccatum . Siluester allegat Ricardũ pro se quẽ non vidi nũc . Allegat etiā Palud. sed potius videtur tenere oppositum. Respondeo igitur ad quæstionẽ sine quocunque dubio et scrupulo absolutè, ꝙ talis confessio non est iteranda propter poenitentiā oblitam, vel ex malitia neglectam. Patet, quia confessio præcedens fuit iam valida, & perconsequẽs fuerũt remissa peccata, ergo quicquid posteà sequatur non efficiet eā inualidam, ac iterā dam . Et ita tenet Maio. 4. d. 17. q. 6. dubio vltimo. Dicemus tamen aliquid de hoc in materia de satisfactione. An qui confitetur sacerdoti ignorā ti satisfaciat præceto. ¶ QVęritur , vtrum si aliquis confiteatur sacerdoti ignoranti quod sit peccatum mortale (sunt enim aliqui in mũ do ) teneatur iterare confessionẽ ? Respondeo primò quòd si poenitens est doctus quantum ad hoc quòd scit qua le sit mortale, & quale veniale: parũ refert qualis sit confessor, doctus scilicet, an indoctus, nec tenetur iterare cō fessionem . Verum est tamen quòd si cognosceret confessorem nescire discernere inter peccatum & peccatum debet illum instruere dicens, hoc non est mortale, hoc sic: aliàs confessio nō esset valida. Nam si ego dicerem, ego occîdi hominem: sed bené feci, quia ille occîderat patrem meum, non esset confessio. Sic quo confessio nō est quando confessor audiens non intelligit esse peccatũ mortale. Si verò tam poenitens quàm confessor ignorent, si ista ignorantia sit circa ea quæ communiter ignorantur talis nō impedit: nulli enim contingit inter omnia peccata scire de quolibet, an sit mortale, vel non. Si autem ignorantia sit tanta ꝙ sit eorum quæ â paucis ignorantur: vt quód iuramẽtum falsum, vel quòd vẽdicare se de iniuria accepta nō sint peccata, crederem profecto ꝙ teneret̃ iterare confessionẽ . Quia cōfessor nō intelligit peccata illius, ergo ille nō cō fitetur . Nā quomodo imponet poenitentiam, aut quomodo absoluet eum? Et hæc est cōmunis opinio. Non oportet tamẽ formare nouos scrupulos, nā raro contingit talis sacerdos cōfessor . Satis est enim ꝙ confessor sciat cōmunia scilicet homicidium, furtũ &c. esse peccata, & quòd sciat dubitare. Cōfessore nō aduertẽte ad pœnitentis pctā an iteranda sit cōfessio ? ¶ SED quæritur, an si confessor alioquin sapiens, non aduertat ad peccata poenitentis, cōfessio sit valida? Respō deo , ꝙ sine dubio ex quacun causa confessor non aduertat peccata poenitentis, cōfessio est iteranda. Sed tamẽ poenitens potest ignorare inuincibilitèr an confessor audierit, vel nō . Si tamen constaret aliquo pacto, quòd cō fessor , vel non audiuit, vel non intelle xit peccata, omnino tenetur iterare cō fessionem : quia prior fuit nulla. Pctā semel cō fessa , ā possimꝰ iterũ confiteri? ¶ QVÆritur, an liceat confiteri peccata semel cōfessa , & si fiat, an confessio secunda sit sacramentum? Respondeo, ꝙ de hoc sunt opiniones. Scotus, 4. d. 18. ad primũ dicit, quòd sic, hoc est quòd talis confessio est valida, & meritoria: sed tñ ibi non est sacramentũ , aut aliqua virtus clauium. Quia nō potest eadem forma replicari super eandem materiam: impossibile est enim vt eadem forma informet pluries eandem materiam. Item iudicium semel ritè factum non potest infrigi, ergo non debet iterari: como se puede pleytear vna sententia en grado de reuista confirmada. Contrarium tenet sanct. Tho. Bonauẽtura , Marsilius, Gabri. Alexand. & Maio. & omnes quos mihi contingit videre. Et probatur, peccata oblita sunt absoluta sacramenta litèr, & tamẽ cùm veniunt ad memoriam sunt necessario confitenda, & debet homo ab illis absolui, ergo non inconuenit quòd quis absoluatur bis ab eodẽ peccato. Nota igitur pro hac opinione, quòd potestas clauium data est ecclesiæ ad remissionem peccatorum non solùm ad remissionem culpę , sed etiam ad remissionem poenæ. Cũ ergo illa potestas māeat in ecclesia post primam absolutionẽ , & remanet etiā reatus poenæ in eo qui iam est confessus, sequitur ꝙ secunda confessio valebit ad remissionẽ peccatorum & poenæ. Maximũ argumentũ pro hac parte est consuetudo bonorũ , qui sępè cō fitent̃ eadẽ peccata. Et ad argumentũ Scoti, nego ꝙ eadẽ forma non possit replicari super eandem materiā : nam cũ eadem aqua possum baptizare centum. Item illo dato peccata sunt materia remota, sed peccata confessa sunt materia proxima, vnde si in eadẽ confessione hō absolueret̃ bis, absolutio secũda nihil omnino valeret. Sed in pluribꝰ cōfessionibꝰ quare nō erit valida. Confiteri ꝑ nũciũ an sit licitũ ? ¶ QVÆritur, an possit aliquis confiteri absenti sacerdoti, per nũcium , putâ quia est in carcere & non datur aditus sacerdoti? Respōdeo , quód nullus tenetur isto modo confiteri. Quia forum confessionis debet esse secretum, et nemini tenetur homo reuelare peccata nisi sacerdoti. Secundò dico (licet Palude, videatur dicere contrariũ . 4. dist. 17. q. 2.) quòd non est licitum hoc modo confiteri, nec talis confessio si fiat potest esse sacramẽtalis , nec sacerdos potest talem absoluere: nec est rationi conforme. Quia confessio debet esse forum secretissimũ : nam licet nō sit de essentia cōfessionis , ꝙ sit secreta tamen quia sacramenta nō sunt cōtra legẽ naturæ, secundũ quam non licet publicare peccata, id circo cōfessio fit secreta, & nō ratione clauium. Ratio igitur quare talis nō potest absolui est quia re vera non confitetur, cōfitetur quidem internuncio: internuncius tñ non confitetur, sed est testis. In foro contentioso sufficeret illud, quia non posset retractari, & si retractaret, non crederet̃ . In confessione veró sic, quia semper manet libertas ad confitendũ quando enim nuncius loquitur sacerdoti, potest poenitens se retractasse, ac proindè nō potest absolui: nec cōfiteri modo prędicto . Nō dubito de hoc. Confessio ā fieri possit per interpretem. ¶ QVæritur, an per interpretem possit quis cōfiteri sacerdoti pręsenti . Respondeo primò sicut ad dubium præ cedens, quòd homo nō tenetur sic cō fiteri . Quia non tenetut prodere peccata sua, in tali autem casu manifestat ea interpreti, ergo non tenetur. Secundò dico ꝙ potest licitè eo modo cōfite ri . Sed contra quoniam talis non confitet̃ sacerdoti: sicuti dicebamus de eo qui cōfitetur per internuncium, ergo talis confessio non est valida. Respondeo quòd est differẽtia clara. Quia qñ internuncius refert peccata sacerdoti poenitens se habet merè negatiuè, & nō est præsens. Per interpretem autẽ signo & nutu actualitèr ostendit poenitens, quòd ipse dicat sacerdoti quod interpres dicit: & sic est verum sacramẽtum . Et interpres omnino tenetur occultare peccata quæ audiuit. Cōfiteri per scripturam, an liceat. ¶ QVÆRItur, an aliquis possit confiteri per scripturam, maximè quādò non potest voce? Palude. 4 dist 17. q. 2. & Maio. 4. d. 17. q. 1. dicunt quòd si sacerdos sit præsens, qui non potest voce tenetur scripto confiteri. Sed dico cũ Caietano, Scoto, & Ricardo, quòd talis non tenetur sic cōfiteri . Quia nemo tenetur prodere peccata sua extra confessionem, talis autẽ proderet peccata: quia ex natura rei scriptura manet transacta confessione, ergo non tenetur: præcepta enim Christi debent esse suauia. Sed vtrum possit confiteri scripto, dubium videtur. Nam scriptura & nuncius in hoc conueniũt , quòd scriptura non est confessio, quāuis posset qui dat scriptum annuere ꝙ confitetur illa peccata scripta, & iam videtur quòd esset idem iudicium sicut de confessione per interpretem quæ est vera confessio. Et tandem ita credo et teneo quód licitè tunc fit scripto si signis annuat ꝙ confitetur illa. Sine necessitate verò à potente loqui non reciperetur talis confessio. Quia inter signa voces obtinuerunt principatũ & magna irreuerẽtia esset confiteri scripto. Muti autẽ si possunt confiteri nutibus non manifestando alijs peccata, tenentur confiteri. Caieta. in summa, ponit modũ quo tales possent cōfiteri , s. vt pctā scribant̃ in vna carta, et ĩ alia numerus pctōrũ &c. Sed credo ꝙ nō tenent̃ illo modo cōfiteri meo iudicio Cōsortẽ peccati an possimus reuelare in cōfessione . ¶ QVÆritur, vtrũ quis teneatur eo modo confiteri circunstātias peccatorum, quo reuelentur consortes? V. g. cōmissi incestũ cum matre, curatus cognoscit me, et matrem meā , an tenear confiteri illam circũstantiam , cũ qua: quæ quidem non potest dici sine reuelatione personæ cōsortis in crimine? Respondeo ex sententia omniũ , ꝙ talis tenetur quærere alium confessorẽ qui non cognoscat matrem, quia multũ noceret matri talis confessio: ac proindè nimis cauere debent poenitẽtes ne in confessionibus aliorum peccata detegant. Si verò non inueniatur confessor ignorans talẽ personā dico ( quā uis aliqui voluerũt dicere ꝙ tũc nō tenet̃ dicere illā circũstātiā personę ) ex sententia sancti Tho. Bonauẽturæ in 4. d. 21. & Gabriel. 4. d. 17. q. 1. conclusione. 5. quòd talis tenetur cōfiteri circunstantiam illam, & omnes alias circũstantias necessarias: esto confessor veniat in notitiā tertiæ personæ. Quia præceptum de confessione est maius quàm præceptum de seruāda fama alterius, & ego vtor iure meo, maximè quia non diffamo consortem, cùm sacerdos teneatur peccatum meum & suum æquè celare. Imo Bonauẽtura dicit, quód si sacerdos sit talis de quo estimatur ꝙ nō nocebit, sed proderit, poenitẽs posset ei dicere ꝑsonā etiā si aliâs nesciret, vt adhiberet remedium Circunstantiæ pctōrũ . ¶ QVÆritur, quę circunstantiæ sint necessario confitendæ? Respondeo, ꝙ triplices sunt circunstantię . Quædam minuentes peccata, alię quę grauant peccata, alię verò quę nec grauāt , nec minuunt, quas quidem antiqui nō vo cant circunstātias : vt si peccaui noctu, vel in die, & proptereà istæ dimittantur. Primæ circunstantiæ si tales sint, ꝙ faciant ex peccato mortali veniale, vel ex peccato non peccatum, confitẽ dę sunt necessario, aliâs esset mendacium. V. g. participare cum excōmunicato est mortale, fi quis autem cum negligentia veniali cōmunicet in diuinis: illa circunstantia ignorantię reddit peccatum veniale, & ideò est confitenda. Vel si rex excōmunicatus metu mortis compelleret me celebrare coram eo, talis circunstantia videtur facere de peccato nō peccatũ , & ideò est necessario confitenda. At si huiusmodi circunstantię quę non tantum excusant quòd faciant mortale veniale, vel peccatũ nō peccatum: vt ægestate furari, passione mechari , dicunt aliqui quòd esset melius quòd non confiterẽtur . Sed dico, quòd si verè sint cir cũstantię quę multũ excusant debent confiteri. Quia vnum furtũ potest esse in duplo peius quā aliud, & stuprũ ex libidine multo peius est quā ex timore mortis. Tales igitur circunstantię confitendę sunt non ad excusanda peccata delictaue, sed ad cōfitendum ea purè & nudè. Quæ circũstā tiæ confitendæ ¶ SED tota difficultas est de circũstā tijs aggrauantibus, quę quidem sunt in duplici differentia. Quædam enim mutant speciem: sicut furari vel occî dere in ecclesia, fornicari cum virgine vel fornicari in ecclesia, est dubium an tales sint necessario confitẽdę ? Respondet. S. To. 4. d. 17. & Bonauentu. Palude, Siluester, & est cōmunis sententia, quòd illę circunstantiæ quę mutant speciem sunt necessario confitendę . Quia peccatum habens illā circunstantiam, æquiualẽtèr est duo peccata. Furtum enim per se est peccatũ , & iniuria ecclesię est etiam peccatum per se, & ideò furtum in ecclesia æquiualet duobus peccatis, & ob id est necessario talis circunstantia confitenda Item fornicatio est peccatum, & iniuria viri est peccatum, & ideò fornicatio cũ vxorata ęquiualet duobus peccatis, ac proindè talis circunstātia est necessario confitenda: & sic de similibus. Item probatur per illa peccata frā guntur duo pręcepta ecclesię : furtum enim in ecclesia est primò contra prę ceptum de non furando, & etiam cō tra pręceptum cultus diuini, ergo circunstantię istę sunt necessario confitendę . Alię verò sunt circunstātię aggrauantes quidem, sed non mutantes speciẽ , & tales non sunt necessario cō fitendę . Quia aliâs nunquā posset hō purè & integrè confiteri. Marsi. 4. d. 12. & Gabriel. 4. d. 17. & Maio. ibidẽ dicunt primò ꝙ omnes circunstantię mutantes speciem sunt confitendę . Secundò dicunt, quòd etiam sunt confitendæ aliquæ non variantes speciem scilicet quę faciunt maiorem malitiā mortalitèr: tales inquiunt circunstantiæ necessario sunt confitendæ. Quia aliâs aliquandò contingeret, quòd maior esset pars malitiæ quę celatur, quā quę manifestatur. V. g. ego semel consensi in homicidium, & continuaui consensum per diem integrum, si cō fiteor quòd consensi semel in homicidium & taceo tempus continuationis nonnè celarem maiorem partem grauitatis? Item furari decem est mortale furari verò mille est eiusdem speciei cum primo furto, sed nunquid sufficeret dicere, accuso me quòd furatus sũ , non nominādo quantitatem? Ad hāc igitur quæstionem dico ꝙ ego non auderem condẽnare eum qui confitetur solas circunstantias mutantes speciẽ . Nam cũ illud dicat sanct. Tho. & Bonauẽtura , vel est verum, vel ad minus qui sequitur illos excusatur ignorātia inuincibili. Secũdò dico, ꝙ nemini cō sulerem , nec ego essem contentus illo modo confiteri, sed confiterer etiam illas circunstātias quæ manifestè multiplicāt malitiam mortalem. Sicut in exemplis positis de tempore cōtinuationis , & de quantitate furti: quia aliâs confessor non intelligeret totam malitiam confitentis. Placet etiam mihi quod Caietanus dicit, scilicet quód aliquæ circunstantię mutantes speciẽ nō sunt necessario confitendę : quādo grauitas circunstantiæ est parua. Sicut diuinare per terrā est alteriꝰ speciei quā diuinare per aquā : et tñ sufficit ꝙ dicat accuso me q̃ fue supersticioso vs ad peccatũ mortale. Credo igitur necessariũ confiteri magnitudinem rei furatæ, & continuationem in peccato. Confessor ā possit absoluere contra propriā opinionem. ¶ QVÆritur, vtrum confessor possit poenitentem absoluere contra ꝓpriā opinionem? V. g. sit casus de quo sunt duę opiniones an sit vsurarius, vel nō qui vendit frumentum ad certam diẽ : porque se lo paguen como valiere en mayo. Quidam dicunt, ꝙ est illicitũ , & ego ita credo. Alij tamen dicunt, ꝙ non est illicitum. Sunt pro vtra parte probabilitates, ego tamen sum opinans ꝙ sit illicitum, & poenitẽs tenet quòd non est illicitum, & sic confitetur quòd vendidit frumẽtum illo modo, & quòd habet propositum ita deinceps faciendi, quia audiuit viros doctos dicentes quòd id licet. Est dubiũ quid faciet hic cōfessor qui tenet illud esse mortale, nunquid poterit absoluere eum contra propriam opinionem? Sit aliud exemplum, si iudex sequẽs opinionẽ . S. Tho. occîdat hominẽ quẽ ipse certo scit innocentem, probatum tamen nocentẽ , & cōfessor sit opinionis Nicolai de Lyra qui tenet id nō licere: utrũ possit absoluere iudicẽ volẽ tẽ semper in illa opinione persistere? Est magna quæstio, & mouet eā Cōrradus celebris doctor tractatu de contractibus quæstione vltima. Et ante omnia quęstio hæc habet locũ qñ ambæ opiniones sunt probabiles: nam si opinio poenitentis non habeat ꝓbabilitatem nō debet eum absoluere: quia eius ignorantia non est inuencibilis, sed vincibilis. Vt si ego teneo opinionẽ ꝙ nemo potest possidere plura beneficia simul, si opposita opinio nō sit probabilis sicut forsan non est, clarũ est ꝙ nō debeo eũ absoluere: quia puto eum esse in peccato mortali, & nō excusatur ignorantia inuincibili. Sed quid faciet quando ambæ opiniones sunt probabiles, & habent suos proprios assertores? Respōdeo quód siue sit eius proprius sacerdos, siue non, tenetur eũ absoluere in tali casu. Ita tenet Palu. 4. d. 17. q. 2. arti. 1. Et Gofre. quodlibeto. 9. Probatur apertè, talis poenitẽs est in gratia, & confessor habet probabilitatẽ ꝙ sit in gratia: quia scit esse probabilẽ eius opinionẽ , ergo non debet ei negare absolutionem. Numerus peccatorũ necessario confitẽdus . ¶ QVæritur, an numerus peccatorũ sit necessario confitendus? Respōdeo ex omnium sententia ꝙ sic: licet multi confessores parũ de hoc curent. Probatur, quilibet tenetur cōfiteri omnia peccata sua, sed qui non confitetur numerum non confitetur omnia peccata sua, ergo tenetur eum cōfiteri : aliâs esset fictio. Sed vtrum iste numerus sit determinatè dicendus, putâ furatus sum decies, iuraui falsum millies, &c. Caietanus respondet, quòd numerus peccatorum ideò manifestari debet, vt sciat confessor á quo debet absolue re, & qualitatem poenitentis: & quia ad hoc parum pręstat quòd confessor sciat an sint decem vel vndecim, ideò non est exquisitè numerus perquirendus. Dicendum ergo primò, ꝙ quicũ que sciuerit determinatè certũ numerum peccatorum suorum: vt si certo sciat ꝙ peccauit decem, tenetur dicere determĩate se decies peccasse hoc peccato. Quia aliâs celaret aliquod peccatũ & esset fictio: vt si diceret se fecisse aliquod peccatum nonies & scit certo ꝙ fecit decies. Secũdò dicit Caietanus, non est necessarium magnam adhibere diligentiam ad cognoscendum distinctè certũ numerũ peccatorũ . Cogitat aliquis, & scit se falsum iurasse multoties, semel in qualibet septimana parũ plus, vel minus, & si amplius pensaret & fatigaret se, posset reperire certum numerum, dico ꝙ illud nō est necessarium. Nam dũmodo parũ plus vel minus attingat numerum peccatorum, licet non determinatum, nihil impeditur eorum quæ sunt in confessione facienda. Non enim impedit̃ absolutio, quia sufficit illa notitia. Nec poenitentia, quia non est imponenda ad æqualitatem, cũ sit arbitraria. Nec consilium &c. ergo nihil impeditur. Satis est igitur ꝙ quis pertingat numerum crasso modo, parum plus, vel minus. Præcepta enim Dei debent esse clara, is verò qui sæpe solet peccare, non posset scire numerũ determinatũ Tertió dicit ꝙ etiam aliqñ non est necesse adhibere diligentiam ad sciendũ numerũ , etiā sic crasso modo. V. g. est meretrix quę fuit in lupanari decẽ annis, nũc cōuertit̃ & vult cōfiteri , satis ẽ ꝙ dicat peccata fornicationis hoc modo, māsi in lupanari per decẽ ānos admittẽs cunctos: nec oportet ꝙ cogitet quote in hebdomada, mense, aut an no. Patet quia ꝑ hoc confessor habet tantā notitiam quantā illa pōt ei dare. Quid em̃ refert, ꝙ illa dicat se peccasse triginta mille vicibꝰ . Et idẽ de cōcubinario ꝗ habet foeminā per annũ qualibet nocte, non est opus ꝙ numeret vices: nec expedit illud dicere. Idẽ de illis qui frequentissimê blasphemant. Satis est ꝙ dicant hanc esse suam consuetudinem: ne faciamus eos mentiri. Et eodẽ modo de circunstātia magnitudinis rei furatæ, nō est opus ꝙ sciat̃ punctualitèr. Non dubito de hoc. Confessionis sigillum necessarium. ¶ QVÆritur, si quis confitetur se peccasse decies, vel duodecies, non recordatur tñ tunc nisi decem, & posteá recordatur distinctè alterius peccati, an teneatur illud confiteri in particulari? Respōdeo quòd non, si includitur in numero prius dicto. Quia si tunc quā do cōfessus fuit meminisset illius sufficeret dixisse, iuraui falsum duodecies, parũ , plus, vel minus. Si aũt dixit, iuraui falsum decẽ & posteà sit memor ꝙ iurauit quatuordecim, tenet̃ confiteri ea quę numerũ prius dictũ excedunt. ¶ QVÆritur, vtrum sigillum confessionis sit necessariũ ? Respondeo secũ dũ omnes doctores. 4. d. 21. ꝙ sacerdos tenetur ad sigillum confessionis, ad celanda peccata quę in confessione audiuit sub poena peccati mortalis. Probatur primò ratione naturali, quia facerem illi iniuriam. Item quia in cap. sacerdos de poenitentia. d. 6. prohibet̃ omnibus sacerdotibus reuelare peccata, & apponitur poena grauissima oppositum facientibus: scilicet vt omnibus diebus vitę suę ignominiosus peregrinādo pergat. Et sunt verba Gregorij. Idẽ habetur cap. omnis vtrius sęxus , de poenitẽtijs & remissionibus & dicitur ꝙ qui non celauerit detrudatur in arctissimum monasterium vt ibi perpetuā faciat poenitẽtiā . Et quia si in hoc daretur aliqua exceptio, tolleretur confessio: nemo enim auderet cō fiteri peccata grauia. Idcirco propter nullũ bonũ quodcun sit illud, licet sigillum confessionis frangere: quia nullum potest esse æquale bonũ nec tam necessarium vt est confessio. Peccata in cōfessione audita possumus iurare nos nescire. ¶ SED quid faciet confessor cũ inter rogatur de peccato quod audiuit in cō fessione , an possit dicere se nescire? Respondeo secundùm oẽs , ꝙ sic. Sed quid si cogatur iurare? Dico ꝙ potest & debet iurare se nescire, quia intelligitur se nescire extra confessionem, et sic verum iurat. Sed fac ꝙ iudex, vel prælatus ex malitia exigat à me iuramentum an sciam in confessione? Respōd. ꝙ coactus iuret se nescire in confessione, quia intelligitur se nescire ad reuelandum, aut talitèr ꝙ possit dicere. Sed contra si iuret se scire in cōfes sione iuraret verũ , ergo cùm iurat se nescire in cōfessione iurat falsũ : quia sunt contradictorię . Respō. ꝙ nō sunt contradictoriæ. Quia in illa negatiua intelligitur conditio subintellecta, scilicet quòd nō scit tali modo quód possit illud dicere. Error in cōfessione factus quomodo reparandus sine fractione sigilli. ¶ QVÆritur, si confessor ex ignorā tia absoluit aliquem quem nō poterat á casu reseruato, vel ab excōmunicatione , vel si oblitus est eum absoluere quomodo reparabitur defectus cōfessionis sine reuelatione? Nider in suo confessionario dicit ꝙ in concilio Cō stantiensi , vel Basiliensi fuit inter patres hæc quæstio tractata, & ꝙ tũc fuit varia sententia. Ego dico cũ distinctione, quia vel confessor timet probabiliter scandalum reuocando poenitentẽ & quòd conquæretur de reuelatione confessionis: & in tali casu relinquendus est. Quia si habuit contritionem erat in gratia. Si autem non timetur ꝙ poenitens dicet se non fecisse tale peccatum, & ꝙ non conquęretur de reuelatione confessionis, dico sine quocunque scrupulo quòd possum illum reuocare ad confessionem & absoluere Sed contra quia obijcit peccatum extra confessionem. Respondeo, ꝙ non facio ei iniuriam si dicam tu cōfessus es mihi alia die reddeamus ad confessionem quia volo tibi dicere vnũ verbum quod expedit tibi si nolit dimittatur. Si autem acquieuerit dicam ei, cōfitearis peccata in generali, & si aliqua alia fecisti cōfitere ea, quia feci talem defectum in alia confessione. Et probo quôd hoc liceat, quia vt infra dicemus de poenitentis licentia licet reuelare peccata eius alteri, ergo multo melius sibi ipsi, vel formaliter, vel interpretatiuè si dederit licentiā : vt si beneuolè audiat me dicẽtem sibi scias quòd in cōfessione præterita fuit defectus quidā cōmissus , vis illum audire? Si dixerit quòd sic, sine quocũ  scrupulo dicatur ei, scias ꝙ eras excō municatus , & ego non potui te absoluere &c. Palude in fine. d 21. ampliorem concedit licentiam, dicens quòd non solùm quandò fuit cōmissus defectus in confessione, sed etiam ratione correctionis fraternæ possum secreto admonere illũ de peccato semel cōfesso mihi. Sed credo certè ꝙ est falsum omnino & quòd nullo modo licet. Peccatũ publicũ in cōfessione auditũ , an possimꝰ reuelare. ¶ QVÆritur, an quandò peccatum quod in confessione audiui est publicum tenear illud silere? Respōdet Caietanus in sũma , ꝙ de tali peccato possum loqui post confessionem eodem modo sicut ante: debeo tamen procedere posteà cautius & nullo modo dicere ꝙ scio illud in confessione, quia redderẽ audiẽtes certiores. Sed quid si à confessore petat quis, an ille fuerit confessus illud peccatum publicum? Respondeat confessor, confessus est omnia peccata sua. Potest etiam dicere, absolui illum, quia per hoc nihil reuelo. Admonet tamen Caietanus, bonum esse quòd quandò peccata sũt publica petat facultatem confessor à poenitente ad loquẽdum de eis ad bonum finem. Sed quid si vsurarius iactet se, quòd absolui illum? cùm nō sit verum? Nam si dico quòd sic, mẽtior . Si autem dico quòd non absolui eũ , reuelo confessionem. Dicat confessor quid ad vos? ego feci officium meum. Sed quid faciet proprius sacerdos petentibus eucharistiam concubina, vel vsurario quos non audiuit de confessione? Respondeo, ꝙ nō det illis. Sed quid si dicant cōfessi sumus tali fratri, & interrogatus frater non audet dicere ꝙ non absoluit, ne eorum statũ re uelet, nec ꝙ absoluit ne mẽtiatur ? Repondeo absolutè, ꝙ si sint peccatores publici debet eis eucharistiam negare Quòd si fuerint confessi cum proprio sacerdote & nō absoluti, & nihilominus petant eucharistiā , dico etiā ꝙ debet eis negare, & si dixerint, iam tu absoluisti nos, dicat ego nescio de hoc. Peccata in cōfessione audita reuelare possumus de pœnitẽ tis lĩcentia . ¶ QVęritur , vtrum de licentia poenitentis liceat confessionem reuelare? Alexander, & Scotus. 4. d. 21. q. 2. 1. & Durandus ibidem dicunt quòd nō licet. Quia sigillum confessionis est de iure diuino, ergo poenitens nō potest dare licentiam. Item quia esset scandalum. Sed respondeo absolutè, ꝙ poenitens potest dare licentiam, confessor tamen non potest accipere, aut reuelare confessionem in detrimentum poenitentis qui sibi talem facultatem dat. Sigillũ cōfessionis , ā se extẽdat ad alia quam ad peccata. ¶ QVÆRITVR, vtrum alia quę in confessione sciuntur præter peccata cadant sub sigillo confessionis? Respondeo, quòd sub sigillo arctissimo confessionis non cadunt nisi peccata poenitentis, vel tertiæ personæ. Et solùm huius sigilli fractor incurrit poenas canonicas. Secũdò dico quòd sub sigillo confessionis cadũt omnia alia quæ expressè, vel interpretatiuè poenitens tradit sub sigillo confessionis: vt si dicat, accipiatis hoc sub sigillo, & ꝗ hæc reuelat credo peccaret mortalitèr prop:ter detrimentum quod faceret sacramento redderet enim confessionẽ fraudolosam. Non enim omnes intelligunt hanc differentiam sigilli maioris, vel minoris. Ideò confessor sit cautus vt taceat oĩa illa quæ sũt alicuius grauitatis. Alia verò quæ nō sũt de necessitate cōfessiōis , nec refert poenitẽti ꝙ reuelent̃ nō tenet̃ celare: se tamẽ nō dicat se in confessione audisse. Breuitêr in hac parte mas vale ser corto que largo. Non dubito. Peccata in cōfessione audita, an liceat in cōmuni reuelare ¶ QVÆritur, an in cōmuni liceat reuelare peccata audita in confessione, talitèr quòd nec directè, nec indirectè peruenient in notitiam poenitentis? V. g. si dicam, quidam cōfessus est mihi semel hoc peccatum. Respond. ꝙ hoc non est reuelare confessionem. Quia re vera multi viri sancti hoc fecerunt: maximè doctores qui ponunt casus quos in confessione audierunt. Secundò dico, quòd melius est hoc raro facere. Sequũtur enim quando scā dala ex istis: ideó abstineant sacerdotes ab his narrationibus. Secreta extra cō fessionẽ sub sigillo cōmẽdata quomodo obligent. ¶ QVÆRitur, de illis qui cōmittunt alijs secreta sub sigillo confessionis an tale sit secretum confessionis? Respond. ꝙ qui recipit tenetur seruare illud secretum plusquā alia. Quia ex pa cto additur nouum vinculum, & per consequens dico non esse conueniens ꝙ homines sepè recipiant talia secreta. Secundò dico, ꝙ illud non est sigillum confessionis, nec frangẽs illud incidit in poenas canonis. Quia ibi nulla iniuria fit sacramẽto , cùm nullum fuerit sacramentum: licet frangatur fides Notandum est etiam ꝙ ea quę dicunt̃ de sigillo confessionis, intelliguntur de quacũ  cōfessione , siue perfecta, siue nō , siue incępta , siue nō : & de omnibus illis quę ordinant̃ ad cōfessionẽ vel facultatem vt ab illo absoluar à reseruatis, non potest ille plus reuelare, quàm si iam accepisset in cōfessione . Confessio vocalis est a Christo instituta. ¶ QVÆritur, vtrum confessio vocalis quæ est in vsu ecclesiæ sit instituta à Christo? Antiquitus quandò erant tempora meliora, non tantũ hæc quę stio iactabatur: quia tempore pacis arma non sunt in tanto precio & vsu. Nunc verò quia iam sunt hæretici qui negent confessionem propter peccata nostra, oportet quòd simus ad hoc bellum armati. Idcirco quæritur, an confessio sit de iure diuino? Respond. ex sententia omnium doctorũ , quòd sic. Patet, ecclesiæ claues sunt ad remittẽ da peccata, secundũ illud. Matthæi. 16. tibi dabo claues regni coelorum, & quodcunque solueris super terrā &c, Sacerdotes aũt habẽt has claues, & sũt iudices peccatorũ : iudices verò nō possunt iudicare nisi causam cognoscant ergo alij tenentur subdere se huic iudicio: aliâs frustra esset illa potestas, hæc autem subiectio fit per confessionem, ergo de iure diuino tenentur cō fiteri . Item Iacob. 1. confitemini alterutrum peccata vestra. Quod Augusti. Beda, & alij sancti, & Hugo de sancto Victore libro. 2. de sacramẽtis , per 14. capit. intelligunt de præcepto con fessionis. Itẽ (& hic est tota vis secũdũ Adrianũ & veritatẽ ) Ioā . 20. quorũ retinueritis retẽta sunt. i. quorũ peccata nō absolueritis nō erũt absoluta ante Deũ , ergo secundũ euangeliũ debent confiteri & absolui in terra: aliâs non erũt absoluta in cęlo . Hic est lcous validissimus, & ꝙ oẽs sancti hoc dicāt in cōperto est. Vide Thomā Vualdensẽ lib. de sacramẽtis , & Rofensẽ colligẽ tes dicta sanctorũ oĩum . De hac confessione necessario sacerdoti facienda multa ægregia apud vtrũ  inuenies. Et cognosces, an expediat has ecclesię colũnas sequi potius, quā nouos istos grāmatistas . Opinor neminem vsque adeò cecũ , & insanũ esse qui ob vnius Lutheri amentiā velit tāto discrimini se ipsum exponere, quatenus ea peccata quæ vel nouit, vel dubitat esse letalia, sacerdoti nō aꝑiat . Et maxime cũ intelligat ātiꝗssimos simul eruditissi ac sanctissimos patres tantā confessionis huius necessitatem esse dicẽtes , vt quicunq; mortalitèr deliquerit, eos oportet, vel publicè, vel priuatim sacerdoti sua peccata detegere. Nec facile crediderim patres ipso; hanc vsque adeò duram prouintiam nobis imposuisse priusquā exploratissimum haberent hanc confessionem, aut ab apostolis institutam, aut in sacris scripturis dilucidè traditam fuisse: ceu rẽ cũ ctis peccatoribus apprimè necessariā , & quam contẽnere nō possent, abs dispendio salutis animarum. Expendat igitur quisquis secũ , an tutius fuerit horum patrum simul & scripturarum assertionem admittere, suasque animas à tanto periculo custodire, aut Lutherũ de confessione impiè oblatrantẽ , & sentientẽ suo capiti dũtaxat non patrũ , aut scripturarũ testimonio innixũ sequi, & cũ eo funditus perire. Confessio olim fiebat in principio quadragessimæ. ¶ NOTANdum etiam de confessione quòd beatus Renanus in ānotationibus quas fecit super textum, dicit se esse nactum librum quẽdam antiquissimum conciliorum, & inter ea dicit fuisse vnum factum ante esset institutum ab ecclesia ieiunium quatuor dierum ante dñicam primā in quadragessima, quod sic habebat. Presbyteri debent admonere plebem sibi subiectam, vt omnis qui se sentit mortifero peccati vulnere sauciatum, feria quarta ante quadragessimam cũ omni festinatione recurrat ad viuificatricem matrem ecclesiam, vbi quod malè cō missit , cum omni humilitate & cordis contritione simplicitèr confessus, suscipiat remedia poenitentiæ secundũ modũ canonicis auctoritatibus præfixum: non solùm autem ille qui mortale aliquid cōmissit , sed etiam omnis homo quicunque se cognoscit imma culatā Christi tunicā quā in baptismo accepit polluisse, ad propriũ sacerdotẽ festinet venire, cũ puritate mentis oẽs trāsgressiones , omnia peccata quibus Dei offensam incurrisse meminit humilitèr confiteatur, & quicquid á sacerdote fuerit iniunctum, ac si ab ipso omnipotentis ore fuisset prolatum, ita diligentissimè attẽdat & sequatur hæc ibi. Idem habetur in poenitentiario romano quod creditur profectum ab apostolis ipsis vbi dicitur. Hebdomada ante quadragessimam confiteā tur omnes. Iste erat cōuenientissimus modus, & multo melior,  qui nunc est, ꝙ confitentur in fine quadragessimæ, & sic ieiuniũ nō multũ eis ꝓdest . Optimũ esset si posset reuocari ista cō suetudo , nos tamen non possumus illā reuocare. Sed peculiares possent suos poenitentes admonere quód confiteā tur antè quadragessimam. Confessor, an teneatur interroga re pœnitentem. ¶ QVÆritur, an sit necessarium vt confessor interroget poenitẽtem ? Respondeo primò ꝙ est necessarium vt confessor plerunque aliquid interroget. Patet, nā vt supra diximus si poenitens non fecerit aliquam conscientiæ examinationem, confessio non solũ erit inualida, sed etiam mortalis. Si hoc ex circunstantijs appareat, debet confessor interrogare, an examinauerit conscientiā suā : & si dixerit ꝙ nō , nō audiat eũ . Si non timeantur maiora mala: videlicet ꝙ poenitẽs nunquā cōfitebit̃ , tũc em̃ interroget sacerdos. Oportet enim ꝙ cōfessores nō mittāt poenitentes in desperationẽ . Omnes sancti, & S. Tho. ita consulũt . Quādò ergo cōfessor videt has circunstantias necessariũ est ꝙ interroget. Et si est ꝓ babile confessori ꝙ poenitens dimittit aliquod peccatũ tenetur interrogare de eo, quia tenetur quantum poterit non solùm ad absoluendum, sed etiā vt poenitens recipiat gratiam quā quidem non reciperet si ex magna negligentia aliquod peccatum dimitteret. Dico pretereá quòd si est mihi probabile quòd poenitens fecerit sufficientem examinationem, licet credat confessor quòd habeat alia peccata præ ter ea quæ dixit, si cōmode potest interroget: sed non tenetur tunc interrogare: sunt enim aliqui que sacan el alma à los poenitentes. Sufficit quòd sit mihi probabile quòd confessio sit sufficiens ad consecutionem gratiæ. Probatur, quia poenitens non tenetur facere maiorem diligentiam quàm fecit, ergo non teneor eum interrogare quare eum vexabo interrogationibꝰ ? cōfessor debet laborare vt sit beneuolus. Ex his sequitur quòd non oportet interrogare poenitentem de omnibꝰ peccatis mortalibus. Quidam â pueris quærunt, an sint simoniaci &c. Isti faciunt confessiones odiosas & supersticiosas. Sed oportet interrogare poenitẽtes de peccatis quæ probabiliter putantur habere: nec id nimis anxiè. Cō fessor etiam sit nimis cautus interrogando, nō quęrens noua peccata? quia poterit ea docere poenitentem, & scā dalizare , maximè circa peccata carnalia, quæ non debet interrogare nisi ex confessione haberet aliquod indiciũ ꝙ habeāt illa: tunc em̃ nō debẽt omitti quæ sunt de essentia cōfessionis , sed fiat sapientèr. V. g. si confessor probabilitèr credit poenitentem habere aliquod peccatum turpe, & verendum, interroget, non apertè, sed dicat cogitasti aliquando de hoc? Si dicat sic quę rat vlterius, & consensisti? si dicat sic, procedat dicens, & fecisti? quo dicente sic, vel non, nihil amplius interroget. Sed dimittat alias fabulas. Circunstantia loci qñ cōfitẽda ¶ QVÆRitur, vtrum circunstantia loci sit necessario confitenda? Respō. quòd solùm in tribus peccatis est necessario confitenda, scilicet in furto, effussione sanguinis, & effussione seminis in ecclesia. Credo quòd non sufficeret furari in ecclesia ad hoc vt sit sacrilegiũ nisi esset đ ecclesia. Et effusio sāguinis debet esse notabilis, vt supra diximus. Et si quis habeat in ecclesia volitionem perpetrandi prædicta tria vel aliquod eorum extra ecclesiā nō est sacrilegus. Si verò extra ecclesiā consentiat in aliquod horum faciendum intra ecclesiam, teneretur confiteri de hac circunstantia, quia iam fit iniuria loco. Circunstantia tẽporis , ā sit cō fitenda . ¶ SED vtrũ circunstātia temporis sit necessario confitenda, putâ peccare in festo? Respondeo absolutè, quòd non Ita tenet Caietanus, Siluester, Nider, & alij. Grauiꝰ est peccare in die festo sed non est grauitas necessaria ad confitendũ . Et confessores debent de hoc admonere poenitentes. Cōfessores duos habere vnum pro grauibus aliũ pro leuibus ā liceat. ¶ QVÆritur, an qui ex industria habet duos cōfessores , vnum cui omnia confiteatur peccata, alterum cui leuia dumtaxat, ad estimationem, benẽ faciat? Respondeo sine dubio hoc esse sacrilegium, & videtur magna fictio, & irridet confessorẽ faciẽs credere eũ ꝙ ipse sit ꝓbus . Et certe videtur mortale quandò propter hoc facit. Nō dā narem tñ eũ qui semel incidit in mortale, non solitus peccare, si cōfiteatur alteri ne perdat opinionem quam habet erga primum confessorem suum. Credẽs se peccaturum proponeus tamẽ non peccare, ā sit absoluẽdꝰ ¶ QVÆritur, si quis propter magnā consuetudinẽ quā habet peccādi , credit se iterum pecaturũ : ipse tamen omnino vult cauere, & proponit nō peccare, an sit absoluẽdus ? Respō. oĩno , ꝙ sic. Quia si tũc nō esset absoluendus, nec etiam quandó dubitaret. Item iste potest facere quod in se est & tamen, quòd non possit tollere hanc formidinem à se. Consuetudo enim relabendi non impedit cùm habeat bonũ pro positum, & nihilominus propter experientiam non poterit credere se deinceps non peccaturum, ergo. Et hæc de confessione sufficiant. Sequitur de satisfactione, tertia poenitentiæ parte. Reatus pœnæ ā remaneat post cōtritionem . QVÆritur, in primis vtrum postquàm homo habuit cō tritionem de peccatis suis, & confessus est ea, & est in gratia maneat ei aliquis reatꝰ poenæ pro quo debeat satisfacere? Respondeo, ꝙ sic. Et patet. 2. Regũ . 12. de Dauid cui post dictum fuit transtulit dñs peccatum tuũ à te, iniuncta est poenæ vt moreretur puer ex Bersabe natus. Et Luce. 3. facite fructus dignos poenitẽ tię & hoc fit per satisfactionẽ . Et Romanos. 6. sicut exhibuistis membra vestra &c. quia si in Tyro, & Sydone, &c. Matthęi . 11. Item ecclesia orat pro mortuis. Et habetur etiam. 2. Machaueo. 12. vt à peccatis soluantur, & non solùm à venialibus, sed etiam à mortalibus: cùm dicat ab omni vinculo delictorum, ergo post remissam culpā manet reatus poenæ. Et hoc est certum & de fide. Iam vero. Satisfactio quid sit & quomodo possimꝰ Deo satisfacere ¶ QVÆritur, quid sit satisfactio? Re spondet. S. Tho. ex Anselmo, quòd satisfactio est compẽsatio offensæ præ teritæ ad æqualitatem iustitiæ. ¶ QVÆritur ergo vtrum aliquis possit satisfacere? Respondeo, quòd satisfactio est pars iustitiæ, iustitia autẽ exigit æqualitatem. Et si loquamur propriè de ęqualitate vt satisfactio importat reddere æquale, dico ꝙ nemo pōt satisfacere. Quia nemo potest reddere Deo æquiualens, etiam si non peccassemus. Nā Dijs, parentibus & magistris, non potest reddi ęquiualens , vt ait Aristo . Si verò loquamur de æqualitate ꝓportionabili , quādò ego facio quod possum, dico quòd hoc modo possumus satisfacere Deo: etiam propriè capiendo satisfacere, vel si vultis ex beneuolentia acceptantis. Ad quæ stionem igitur cùm dicitur, an homo possit Deo satisfacere, dico quòd si cō sideretur homo secũdũ sua naturalia seclusa gratia nullo modo potest satis facere ꝓ peccato. Quia quicquid possumus dare Deo sine gratia, est nulliꝰ momenti. Cùm etiam omnes iustitiæ nostræ sint coram Deo tanquā panus mẽstruatæ : vt ait propheta. Item quicquid possumus facere debemus Deo propter beneficia recepta. 1. Paralip. ca. 29. tua sunt dñe oĩa , & quæ de ma nu tua recepimus reddidimꝰ tibi. Et sic sine gr̃a est impossibile satisfacere deo ad æqualitatẽ . Nec etiā sine gr̃a ex acceptatione Dei possumus satisfacere. Dicere em̃ ꝙ Deus acceptat opera nostra est dicere ꝙ illa sũt accepta & grata Deo, sed si homo non habet gratiā non poterũt eius opera esse grata deo. Posset quidẽ Deus remittere sua omnipotentia peccata propter actus existentis in peccato, sed hæc non esset satisfactio sed cōdonatio pura, & remissio. Secundò potest homo cōsiderari in gratia. Et secundũ hanc considerationem, si non habeamus respectũ ad passionem Christi, adhuc non potest satisfacere ad æqualitatem. Quia non sunt cōdignæ passiones huius tẽporis ad futurā gloriā . Item quia illa opera sunt nr̃a , & si habent fructũ est ex parte Dei. Potest tamen talis satisfacere ex liberalitate acceptantis. Si verò cōsideretur homo in gratia, prout gratia est effectus passionis Christi, sic ꝓ prissimè , & ad æqualitatem satisfacit Deo: si iungamus merita nostra meritis Xp̃i , qui etiā in quantũ hō satisfecit ad æqualitatem iustitiæ, & quātitatis . Satisfacere pōt vnus pro altero. ¶ QVÆritur, vtrũ vnus homo possit pro alterius hominis poena satisfacere? V. g. Petrus post confessionem manet reus ad poenam vt decem, est dubium, an ego possim satisfacere pro illo? Respond. ex omniũ sententia ꝙ sic. Ita habet vsus ecclesię . Nihil enim tam naturale est homini quā vt quilibet vtatur re sua vt vult: quare ergo non potero vti hoc ieiunio meo vt voluero? vbi hoc ꝓhibuit Deus? possũ da re tp̃alia mea, q̃re nō spũalia . Itẽ sufficiẽtissimè ꝓbat̃ ex cōsuetudine eccłię in qua vnus ꝓ alio satisfacit. Itẽ Collosen. 1. dicit, nunc gaudeo in passionibꝰ meis pro vobis: & adimpleo quæ des sunt passioni Christi in carne mea pro corpore eius quod est ecclesia. Itẽ oratio mea valet alteri ad gloriam: iuxta illud orate pro inuicem vt saluemini Iacobi. 5. ergo etiam ad remittendam poenam. Et si oratio, ergo etiam alia opera bona. Item omnes sumus inuicem membra: vt dicitur Romanos. 12. & Epheseos. 8. sed membra vnius corporis influunt inuicem, ergo. Satisfacere pro vno peccato & nō pro alio, an possit peccator vel pro peccato iā remisso ¶ QVÆRItur, vtrum homo possit satisfacere pro vno peccato non satisfaciẽdo pro alio? vtrum homo existẽs in mortali, possit satisfacere pro poena peccati mortalis iā remissi? Respō deo ex sententia omnium, impossibile est quód quis satisfaciat prius ꝓ poena, quam pro culpa. Et hoc est notum & â nemine dubitatum. Si verò sit in peccato, an possit satisfacere pro poena peccati iam dimissi? Respondeo, ꝙ vel ista opera satisfactoria sunt iniun cta á confessore vel non: sed voluntariê assumpta. Si secundũ , cōmunis sententia omnium est ꝙ nihil prossunt. 1. Corinthi. 13. Si tradidero corpus meũ ita vt ardeam, charitatem autem non habuero nihil sum, nihil mihi prodest Item opera illa ex se non sunt æqualia satisfactioni quam debet: nec etiā ex liberalitate acceptantis, quia nō acceptantur cum procedant ab inimico Dei, ergo non sunt satisfactoria. Si autẽ sint iniuncta á confessore, licet Scotus videatur dicere ꝙ valent, tamen S. Tho. 4. d. 15. & Enrrichus, quodlibeto. 8. q. 18. & Adrianus. q. quam de hoc facit. 4. & Palude. 4. d. 15. &. 22. dicunt ꝙ nullo modo valent. Et patet rationibus nunc factis, nullus potest satisfacere sine gratia: remissio enim peccati est maxima amicitia Dei, qua nō vtitur nisi erga amicos, ergo. Verũ est ꝙ talia opera iniuncta à confessore, & facta in peccato mortali, adueniente charitate, siue relinquant post se effectũ siue nō (hæc em̃ distinctio friuola est, & nun placuit viris doctis) viuificantur & acceptantur à Deo: vt benè dicit Caietanus, quia satisfactio est pars sacramenti. Vnde si virtus confessionis reddit, quare non & satisfactionis? hoc piũ est, sed tutius est implere in gr̃a poenitentiā iniunctā . Verũ est, ꝙ illa opera satisfactoria iniuncta á confessore, & facta in mortali, quāuis non valeant ad remissionẽ culpæ, tñ per illa impletur præceptum confessoris, & non tenetur poenitens iterum implere poenitentiam iniunctam. satisfactio sit per opera pœ nalia. ¶ QVÆRITVR, vtrũ satisfactio debeat fieri ꝑ opera poenalia? Pro huius intelligẽtia oportet prius intelligere, ꝗd sit opꝰ pęnale . Opꝰ poenale idẽ est qđ malũ pęnæ , & malũ nihil aliud est quám priuatio boni. Triplex verò est bonum, honestum, vtile, et delectabile, poena propriè loquendo non est priuatio boni honesti, quia hoc est peccatum, sed est priuatio boni vtilis, vel delectabilis, sicut dare eleemosynam, ieiunare, orare &c. Nũc dico quòd satisfactio debet fieri per opera poenalia Ita est cōis doctorũ sententia. Probatur, quia satisfactio est opus iustitiæ offensa autem consistit in hoc ꝙ subtrahimus Deo obedientiam, & accipimus facultatem peccandi quam iure non habebamus. Cùm ergo iustitia tẽ dat ad ęqualitatem , dignum est quòd satisfaciamus per hoc quòd subtrahamus à nobis quod iustũ est, & nostrũ est, pecuniam, vel coenam: sicut in lege fiebat satisfactio per cōtrapassum : oculum pro oculo &c. Confirmatur exemplo Christi qui potens per solā dilectionem Dei satisfacere, satisfecit per opera poenalia. Et quantò opus fuerit magis poenale, tantò erit magis satisfactorium cęteris paribus. Secundò dico (& credo esse probabile ac verum) quòd per omne opus bonũ possumus satisfacere: etiam per dilectionem Dei. Hoc tenet Scotus. Et patet, quia etiā inter homines fit satisfactio nō solùm per opera poenalia, sed etiā per omnia opera illa quę lęso complacent. Item probatur, quia nullum est opus bonum quod non sit poenale, ergo omne opꝰ bonum est satisfactoriũ , quia lassat & defatigat hominem, vt contẽplatio , & dilectio, quæ licet sint opera animę , sed sunt animę coniũctę corpori: & haberemus magnum laborem si velemus Deum diligere, vel ꝓ ximum per vnam horam. Item per dilectionem Dei satisfacimus pro poena peccati venialis: nam per illam remittitur veniale, vt diximus, ergo dilectio Dei est opus satisfactorium. Item quia dicere ꝙ per dilectionẽ dei, & cō tẽplationẽ , & alia id genꝰ oꝑa nō satisfacimus, esset motiuũ magnum ad deterrendũ homines à melioribus bonis satisfacere, ā possimus per opera alias debita. ¶ QVÆritur, vtrum sit necessarium quòd opera per quæ homo debet satisfacere sint libera, vel an possim satisfacere ꝑ opera aliâs debita: vt per ieiunium quadragessimæ, vel orationẽ canonicarum horarum? Palude. 4. d. 15. q. 1. ar. 2. dicit absolutè, quòd nemo satisfacit per opera aliâs debita, & prę cepta . Vnde qui dat pauperi existenti in extrema necessitate omnia bōa sua non satisfacit. Idem dicit Maio. 4. dis. 15. q. 2. & Almain. q. 1. & Siluester. Et probant quia vnico precio non potest satisfieri duobus debitis, ergo eodem ieiunio non potest satisfacere quis pro peccatis, & ecclesiæ. Item quia sequę rerur quòd confessor posset iniungere clerico, quòd diceret horas canoni cas in poenitentiam, aut quòd solueret decem aureos quos debet, quod quidem esset irrisio. Sed his nō obstā tibus , ego non dubito quin possimus satisfacere per opera aliâs debita. Et puto erroneum dicere cōtrarium . Ita tenet Adrianus. q. quā de hoc fecit. Et probatur, ecclesia instituit ieiunium quadragessimale & alia, vt pro peccatis satisfaciamus, hæc fuit eius intentio & sæpissimè orat in quadragessima vt acceptet Deus nostra ieiunia in remissionẽ peccatorum, ergo illa sunt satisfactoria pro peccatis. Ita dicendũ est omnino, & vtinam vel sola ieiunia ab ecclesia instituta ieiunaremus. Ad argumentum igitur, cōfessor posset imponere clerico ꝙ diceret horas canonicas in poenitentiā . Respōd. pri mò quòd nō debet hoc facere, quia debet iuuare eum ad satisfaciẽdũ ac proindè debet aliquid de nouo imponere Secundò dico quòd si faciat, factum erit, & aliquandò expediet: vt si nobiles nunquā ieiunent quadragessimā , benè faciet confessor pręcipiens illis, ieiunetis hos quindecim dies qui remanent de quadragessima. Alia argumenta facile soluuntur. Nam cum ieiunium quadragessimę sit satisfactorium, ergo pro aliquibus est satisfactorium, ergo pro me. Mirabile enim est quòd sit satisfactorium pro alijs & nō pro me. Perderem ergo premium satisfactionis ieiunando quadragessimā propter ecclesię præceptum. Certè non credo. Pœnitẽtiam ĩpositā an possimꝰ ĩ plere ĩ missa đ præcepto. ¶ QVÆritur, an qui impleret poenitentiam cōfessoris cùm audit missam de præcepto, satisfaciat? V. g. iniungit confessor septem psalmos recito eos inter audiendum missam die dñica , an satisfaciam præcepto confessoris? Aliqui summistę dicunt, quòd nō im let , sed Adrianus dicit (& benè) quòd implet & non peccat. Aliquo tamen modo facit irreuerentèr. Pœnitẽ tia imponatur in rebus alias nō debitis. ¶ SED quid si alicui sit iniũctum ꝙ ieiunet tribus diebus quatuor temporũ vel quadragessimæ, an satisfaciat præcepto confesoris? Respōdeo quòd non, quia oportet stare ad intentionẽ confessoris, qui si non explicet contrarium, intelligitur de diebus aliâs non debitis. Secus esset de eleemosyna, nā nō dubito quin si confessor iniungat poenitenti quòd det aureum pauperi, melius faceret & magis ad intentionem confessoris si det illũ pauperi existenti in extrema necessitate. Homo per se ipsum satisfaciat. ¶ DVB Itatur, an oporteat quód homo satisfaciat per se ipsum? Respond. ꝙ quilibet per se debet implere poenitentiam sibi iniunctam. Patet, quia id est præceptum, vt tenebimus pro nũc . Item. quia poenitẽtia est vt medicina, modo medicina quæ est mihi necessaria non confertur alteri: nisi confessor imponat sic poenitentiā , ieiuna tribus diebus vel fac ꝙ alius ieiunet pro te. Si autẽ ego nō possum bonum est quód alteri committam vt ieiunet pro me. Flagella inflicta a Deo sũt satisfactoria. ¶ QVÆritur, vtrũ flagella inflicta à Deo in hoc mundo sint satisfactoria ꝓ peccatis? Vt Nabuchodonosor ambulans in solitudine, sicut fera, & Dauid quandó occîsus fuit à Deo puer eius? Videtur ꝙ non, quia talia opera non sunt voluntaria, actus verò debet esse meritorius ad hoc quôd sit satisfactorius, sed non potest esse meritorius nisi sit voluntarius, ergo. In oppositũ est quia Nahum. 1. dicitur non insurget bis tribulatio. Quod septuaginta interpretes verterunt, non iudicauit Deus bis in idipsũ , ergo si per has tribulationes quas patimur in hoc mundo non satisfacimus, bis de eodem iu dicamur. Ad hanc quæstionem respō det . S. Tho. 4. d. 15. & in additionibꝰ q. 15. ar. 2. quod poena pro peccato potest duplicitèr exigi. Vno modo ab illo cui non debetur satisfactio, sicut si occîdi hominem debeo satisfactionẽ Deo. Si autem alius homo verberaret me propter hoc, hęc poena non habet rationem satisfactionis sed vindictę : sicut si debeo tibi viginti, & alius accipit a me, per hoc ego non satisfacio tibi. Secundò modo potest exigi, seu infligi poena ab eo cui debet̃ satisfactio & talis poena vocatur propriè satisfactio. sicut illi qui puniuntur a cōmunitate & iudicibus. Hoc supposito dico, ꝙ poena a Deo inflicta potest esse satisfactoria. Probat . S. Tho. quia poena illa potest esse opus peccatoris per hoc ꝙ volũtarie acceptat, & patiẽtèr sustinet: sicut Iob ꝗ dicebat, sicut dño placuit ita factũ ẽ , sit nomẽ dñi bñdictũ . Illud erat satisfactoriũ , quia iā erat proprium illius. Si autem quis renitatur tali poenæ non est satisfactoria: si talis resistentia sit vs ad peccatum mortale. Vnde infirmus qui velet sanari si posset, sed quia non potest fert bono animo, in nomine dñi satisfacit, nō solũ per patiẽtiam quam habet, sed quia ipsæ poenæ à Deo inflictę sunt satisfactoriæ de se: sicut etiam poenę purgatorij & multo melius. Dico prętereà (& hoc est multum probabile, & verisimilè) ꝙ quicũ  in gratia punitur à Deo in isto mundo, sufficientèr punitur, & non punietur in alio seculo: & maximè si morte eum puniat, tunc enim non dubito quin mors inflicta à Christo (non loquor de morte naturali) omnem poenam deleat. Probatur, quia nulla est ratio iā ꝙ Deus punit aliquem in vita, cur puniat partem & non totum. Hoc non negaret Hie ronymus qui verbum mirabile dicit super illud Nahum. i. non consurget duplex tribulatio. Quod vos potestis videre si placuerit in suo fonte. Pœnalia oꝑa fatisfactoria præcipua tria, ieiuniũ , eleemosyna, & oratio. ¶ QVÆritur, quę sint opera satisfactoria poenalia, vtrum sint tria quę cō munitèr ponuntur a doctoribus, & a Magistro sententi. 4. d. 15. scilicet ieiunium, eleemosyna, & oratio? Respondeo, ꝙ sic. Probat S. Tho. quia vt supra diximus, in satisfactione oportet ꝙ sicut peccator vsurpauit sibi quod non debet, ita auferat sibi aliquid qđ ei competebat, putâ bona naturalia per ieiuniũ , bona temporalia per eleemosynam. Bona autem spiritualia non debent auferri, sed satisfacimus operibus spiritualibus cognoscendo quòd sunt Dei, & petendo auxilium quod fit per orationẽ . Et in his includuntur omnia opera poenalia. In ieiunio opera afflictiua ex natura sua pu tâ peregrinatio, silentium &c. Prædicare verò, legere, & similia intelliguntur sub eleemosyna, quia sunt bona proximis exhibita. Confessor pōt obligare pœnitentem ad aliquam satisfactionẽ . ¶ QVÆritur, an cōfessor audiens cō fessionem possit obligare poenitentẽ ad aliquam satisfactionem? putâ ad hoc vt ieiunet, vel det eleemosynam? Scotus. 4. d. 18. &. 19. tenet quòd confessor non potest obligare poenitentem si ipse noluerit acceptare. Si autem semel acceptauerit tenetur implere poenitentiam sub poena peccati mortalis Idem tenet Gabriel. d. 16. q. 2. dubio. 1. &. 5. quia potest satisfacere in alia vita. Idem tenet Siluester verbo confessio. 1. §. 25. &. 26. licet cum aliquibus limitationibus. Caieta. etiā . q. 2. de satisfactiōe tenet ꝙ poenitẽs non tenetur acceptare poenitentiā , saltẽ sub poena peccati mortalis, & si acceptet non tenet̃ eā implere sub poena peccati mor talis. Sed quicꝗd sit de his opinionibꝰ puto esse ꝓbabilius ꝙ pęnitẽs sub poena peccati mortalis tenetur acceptare poenitentiam sibi iniunctā . Ita tenet Magist. 4. d. 18. &. S. Tho. ibidẽ & in additionibꝰ . q. 18. art. 3. &. d. 16. in expositione textus, & Palu. 4. di. 20. q. 2. & Maio. d. 17. q. 2. & Alma. d. 18. & videtur sententia omniũ sanctorũ antiquorum, qui si peccatori graui iniungerẽt poenitentiam, & ille nollet acceptare non reputarent eum (vt credo) esse in statu salutis. Et probo ꝙ teneatur acceptare, quia in cap. omnis, dicitur & in iunctam sibi poenitentiam pro viribꝰ studeat adimplere. In prædicto ca. est præceptum obligans ad confitendum semel in anno, sed sub eijsdem verbis dicitur quòd impleat poenitentiam iniunctā , & confiteatur, ergo etiā illud est præceptũ . Itẽ cap. statuimus de maledicis dicitur si poenitentiā renuerit peccator iniunctam à sacerdote interdicatur ei ingressus ecclesiæ. i. excommunicetur & ecclesiastica careat sepultura. Et licet hoc intelligatur de poenitentia publica, tamen eadem ratione intelligendũ est de secreta: quia quantum ad claues nihil refert vtrum confessio fiat publicè, vel secretè. Et credo ꝙ qui antiquitus publicè confitebantur, non iterum confitebantur secretè. Probatur etiam, sacerdos habet potestatem remittendi & soluendi culpam & poenam, ergo & ligandi quo ad culpam & poenam. Itẽ quilibet iudex in foro contentioso habet potestatem imponendi poenam pro crimine, & alius tenet̃ acceptare, quare ergo iudex ecclesiasticus non habebit hanc potestatem in suo foro? Confessor non pōt im ponere quācũq; voluerit pœ nitẽtiā . ¶ QVÆritur, vrum sacerdos habeat potestatem imponendi quācũ  poenitentiam voluerit pro suo arbitrio? Respondeo, non oportet ꝙ per poenitentiam iniunctam à confessore, poenitens satisfaciat pro tota poena oĩum peccatorum suorum. Nam aliâs frustra esset purgatoriũ . Secundò dico, ꝙ sacerdos nō potest imponere quantā cun poenam grauem, & quandô esset intolerabilis, poenitens non tenetur obedire. Vtrum autem debeat sacerdos ponere aliquam poenitentiam sub consilio, fac hoc, & si volueris fac etiam istud. Palude consulit ita facere, & Siluester, & alij. Hoc etiam laudat sanct. Tho. propter quod dico, ꝙ talis poenitentia propter cōsiliũ sacerdotis est magis meritoria,  si eā faceret ex arbitrio proprio solùm modo. Confessor pōt mutare vel tollere pœ uitentiā ab alio cōfessore iniũ ctam . ¶ QVÆritur, vtrum secundus confessor possit commutare, vel tollere poenitentiam impositam à primo confessore? De hoc sunt opiniones. Siluester & isti dicunt ꝙ non potest nisi confi teatur. Sed puto probabiliꝰ ꝙ potest, quia secundus confessor est iudex & habet potestatem super istum, & ideò satis est quód poenitens confiteatur peccatum illud, quòd non fecerit poenitentiam sibi iniunctam ab alio, & potest confessor, vel tollere totam, vel minuere, vel etiam commutare. Vtrũ autem confessor teneatur semper aliquam iniũgere poenitentiā poenitenti, posset dubitari. Sed dico quod sic quia est iudex, & grauitèr peccaret si nullā imponeret, nisi esset ex magna & ratiōabili causa, vt in articulo mortis, vel si videret quòd poenitens nullā acceptaret poenitentiam: si tamẽ hoc contingere possit vnquàm. Hæc de satisfactione dicta sufficiant.