TRACTATVS
 
                    DE CASIBVS
 CVRIAE.
 
                        AVCTORE
 FRANCISCO CARRASCO DEL SAZ
 I. C. & in Senatu Panamensi egregio Senatore.
 
                    
                        OPVS, TAM IN PRAXI, QVAM IN
 Theorica versantibus, maxime neces
                        sarium.
 A D
 
                    D. LAVRENTIVM RAMIREZ DE PRADO,
 A Consilijs Philippo Quarto, Hispaniarum Regi Catholico,
 in Supremo Indiarum Senatu.


 
                    CVM PRIVILEGIO.
 MATRITI, Apud Ioannem Goncalez.
 Anno M. DC. XXX.
 
            



 Fee de erratas. 
 
L IBRVM Hunc vidi, & cum suo Archetypo contuli, quod Sacrae Cae sareae Maiestatis Senatus approbauit, & eorum quae typis excusa sunt, exemplar es se voluit omniaque in eo sunt adeo, vere, & fideliter impres sa, vn nulla vnquam in re ab exemplari suo discedant. Datum Matriti die decimaquarta mensis Decembris anno millesimo sexcentesimo vigesimosexto. 
 
 Licentiatus Franciscus Murcia de la Llana.
 






 Suma de la Tas sa. 
 
ESta Tas sado este libro por los senores del Con sejo a quatro marauedis cada pliego, como cons ta de su Tas sa, despachada en el oficio de Diego Goncalez de Villarroel, Escriuano de Camara, en Madrid a veinte de Marco, de mil y seiscientos y treinta anos. 
 





 Aprouacion. 
 
P OR Mandado de los Senores del Consejo supremo de su Magestad, y por comission suya he visto vn libro que se intitula, Tractatus practici & quotidiani de casibus Curtae, compuesto por el Doctor Carrasco del Saz Oydor de la Real Audiencia de Panama en las Indias, y esta doctamente escrito, y assi es vtil y conueniente que se de la liccncia para imprimir que pide, por es tar lleno de mucha erudicion y doctrina. En Madrid a 15. de Agosto de 1625. 
 
 Doctor don Pedro Diez Noguerol.
 






 Suma del priuilegio. 
 
TIene el Doctor Francisco Carrasco del Saz Oydor de Panama, priuilegio del libro que compuso de casibus Curiae, por diez anos, para que ninguna persona pueda imprimirle ni venderle en este tiempo sin su licencia, con las penas en el contenidas, firmado de su Magestad, refrendado de don Sebastian de Contreras su Secretario, y despachado en el oficio de Diego Goncalez de Villarroel su escriuano de Camara, a ventiquatro de Diziembre de mil y seyscientos y venticinco. 
 





 D. LAVRENTIO RAMIREZ de Prado, Viro clarissimo, a Consilijs Philippo Quarto, Hispaniarum Regi Catholico, in supremo Indiarum Senatu, D. FRANCISCVS DE BARRED A. I. C. 
 
Q VOD Amoenus ille scriptor aiebat, Beatos quibus concessum scribere legenda, magis facere scribenda: beatissimos quibus vtrumque. Dignum censeo quod semper ambiant, qui ad summam rerum, & posteritatis exemplum sunt nati. Fecit olim Iulius Cae sar, is enim strenue pugnando , & Romanorum terminos adaugendo, tum etiam scribendo res gestas, vtramque foelicitatem adeptus est. Scripsit enim quae semper & vbique cum admiratione legentur: fecit item quae ab Oratoribus, Historicis, & Poe tis scriberentur . Magna quidem , & ampla materia, Sallu stio, Plutarcho, Lucano, Suetonio, & alijs. Adepti sunt & Cicero, & Seneca, & priori aeuo multi sapientes. Magnam enim nauarunt operam instituendae Reipublicae, quam merito concelebrarunt historiae. Multa etiam literis commendarunt documenta sapientiae, quae posterior aetas veneratione simul & laude prosequuta est. Et vero neces se erat germanas illas beatitudines simul & idem pectus insidere, perituram vtramque, nisi conuixerint. Qui enim fieri potest, vt magnus quisque vir, qui scriptis suis famam perennat, non etiam factis aeternet? Suspectam habeo sapientiam, quae auctorem non beat. Iam si sapiens, vt scripta demonstrant ; cur non & ad actiones & officia sapientiam conuer tit? Non illum tacerent historiae, qui egregie exercuis set. Sequuntur Heroas hi honores, etiam inuitos. Instar prouidentiae est, nec sine numine recte facta monumentis condecorari: quo magni post nascituri animi, eo percussi Thyrso, ament bonam mentem, & recti rationem, quibus constant virtutes. Sed num estoeta est Heroum natura? Deus meliora! te enim aetate nostra vnum edidit, quo se foecundam adhuc Beatorum peribuit. Referam tuas initiationes? nondum iuuenis, Mineruae litabas; antiquius tibi nomen Sapientis, quam viri; nempe genius ille tuus excultus a te quidem, sed factus non fuit. reserasti penetralia sapientiae; penetrasti omnes Musarum lucos, siue Suadae vitenteis, siue Sophiae opacos, seu Iurisprudentiae lubricos. Dees set quid disceres, nisi a te didicis ses. Ita est, nec fallor: hoc magna ingenia habent diuinum: diserte Philon: Anima bene nata, praeceptis obuiam sese offerens, a se ipsa magis quam a Magistris adiuuatur: arreptisque rudimentis cuiuscumque scientiae, equus iuxta Prouerbium) fertur in planitiem. Ergo apprime elaboratus ad Beatitudinem illam, viam strauit scriptio. Deus bone quam elegans! Plinij inquam enodatio. Martialis item enucleatio, & Hypomnemata. Illuxisti tenebris illis plusquam Cimmerijs. Vidimus vernantem facundiam rosas spirantem, & violas. Vidimus ex alto, & pene sepulto silentio. rediuiuam antiquitatem. Quam multa, quae Scriptorum quoque aetate delitescebant, memoriae restituta, postliminio reuersa! quam multa animaduersa ex veterum scriptis! quantus vbique plausus! quantus honos auctori! Nec enim e Republica literaria visum obtrectare laudi nascenti, fauere imo, & ad coelum tollere, quo lubentius plura scriberes. Sed iam patronatus iure, ad suum obsequium prudentia iuris vocabat. Satis iuuentuti, satis indultum florentissimo ingenio: dignum es se quem asperior quoque exerceret arena, quin etiam & Patria illud ius sibi adstruebat, non tantum tibi, sed tuis etiam fuis se educatum. Nec fas vmbraticam eruditionem exhibere Iuri Ciuili, qui publicam Philologiae exhibuis ses. Scripsisti itaque doctissimum librum Tes seram legum, nec re stinxisti, sed inflammasti quae inceperat sitim. Ego ne tantum Interpretem tacere sinam? Et cum pulchra possim incedere, & sublimis, depressior repam, & turpior? Hunc imo tantum Sacerdotem in meorum aluo conscribam; huic me totam tradiderim excolendam. Excoluisti quam optime doctissimo, & omnifaria eruditione refertissimo quinquaginta militum Ductore, siue Pentecontarcho, tunc primum diuina & humana maritata Prudentia, & e profanis fax sacris admota. Personat en fama scriptionis vbicumque terrarum: Te Iurisperiti, te Theologi nocturna versant manu, versant diurna, te politioris literaturae alumni, te Polyhistores, & Sophi, & quicunque manum ferulae admouerant. Iam qui filus operis? quis orationis candor? quam abdita, & ex imis Musarum claustris depromta eruditio? quam crebrae, & scitae sententiae? quae dictionum lumina? quantum vbique iudicij, & acrioris spiritus? O magnum Hispaniae decus! o Patriae honos! Perge qua coepisti, nec ponas calamum. Iam placidiores te Mus ae ad mitiora vocabant. Non ad eruditos tantum ornandos natum ingenium: dandum aliquid aulicis, & temperandos illos eloquentiae fraenos, exarandum aliquid materna lingua; nec semper montium vertices calcandos , gradiendum aliquando per colles, amoeniores quidem , si illustres non adeo; concedendum vel amori beneficentissimi Principis, vel blando imperio. Obsecundatus Maecenati maximo, indulsisti amico. Sumsistique in manus thesaurum illum politicum Ioannis a Cho kier [Jean de Chokier/gnd:10427770X] viri ornatissimi: hunc patria lingua donare, dis sertationibus illustrare, & doctissimis stellare luminibus. 
 
 In tenui labor, at non tenuis gloria, si quem Numina laeua sinunt, auditque vocatus Apollo. 
 
Quid faceres? tuus ille erat calamus, ignarus imae, & omnium Regionum , praeter aeris & aetheris. Nec tunc quidem repere placuit, cum licuis set. Decuit ergo Sophiam Hispana lingua crepere, Suadam orare, Prudentiam prae cipere, eruditionem ipsam dis serere. Quid non iam maternae liceat linguae, cui tantum licuit? Procul iam abeant Graeca & La tina facundia, & verba sonantia, & personata nomina, & facunda vocabula, & in numerum casuri periodi, & obstrepera illa translationum procliuitas, quibus vtraque lingua adornatur. Nihil non conces sum Hispanae, si modo a doctissimo quoque eloquatur. Subijt nunc in mentem, quam vere, quam apposite ab Horatio dictum. 
 
 Scribendi recte sapere est & principium, & fons. 
 
Elegans est, & disertus quicunque Sapiens, non maternae imputandum linguae, sed tuae, o qui abnormis amusius, barbarus, perstrepis, non loqueris; deles, non scribis. Sed non is infectandi locus, praecipue qui apud te verba agam , cuius modestia & benignitas ad omnem detractionem impatienti quadam nausea agitantur : cuius os in honore semper, & admiratione exterarum virtutum , elogia meditans , & encomia. Nulli liuidus, omnibus fautor, prae sidium & decus. O dignum , cui omnes laudes rependant, non laudent ! Quotus enim quisque est, cuius beneuolentiam non praecurreris? cuius laudes non praeoccupaueris? Longe aliter quam illi verae gloriae ignari, qui nisi detrahant , laudem desperant, & ex inustis vbicunque notis gloriam sibi despondent . Nec ponam inter tuas vigilias, quae adhuc sub scrinio premuntur Decisiones tui olim Senatus. Varia item Commentaria ad prudentiae cultum, & eloquentiae, suus his status dies; sinamus illas sub Ari stophanis, id est, tua lucerna, & multa sub incude; satis pro commendatione , a te exaratas, elucubratas: leget olim vtraque sapientia , plaudet, mirabitur. Et haec sunt quidem quae scribis, haec quae tua leguntur. Quae vero aliena in lucem promis iure eandem laudem sortientur. Tu longa obliuione oberitum Iulianum Petri, e magna illa, & omni iuga Bibliotheca Oliuarensi, in publicam lucem misisti (& alios nunc paras mittere) virum disertissimum natione Hispanum , facundia Latinum , sapientia Graecum , qui res Hispanas a prioribus petitas temporibus chronicis decorauit. Hunc etiam tuum vocabo liberum , non natum, sed adoptiuum. Est quoque sua adoptioni gloria, prae cipue cum Adoptio (Iaboleno docente) in his personis tantum locum habeat, in quibus natura etiam potest habere. Non adoptares Scriptores doctissimos, nisi Scriptor doctissimus. Quid quod patrem te naturalem adseuerant, a quo vitam acceperint, & cognatae lucis vsuram ? Viuent aeternum, ergo & viues, & quocunque magna illa nomina acces serint, accedet magnum & tuum. Sed iam me remorantem, & transversum reuocat maior illa foelicitas, Facere scribenda. O quis mihi Sthentoris vocem , Musarum sonos, Gratiarum lubentias ! Ego ne profanus adhuc, nec mysta, tua contrectabo facinora? reserabo res gestas? nempe sublime candens solis iubar nullos despicit oculos, siue aquilae rutilos, siue lyncei acreis, siue talpae obnubilos. Igitur a paterno cinere incipiam , an & hoc faustum? Decebat tuas virtutes, decebat studia, ne potentiae paternae adscriberetur, quidquid muneris impleuis ses circundabant adhuc & puluis & fragor conquassatae fortunae: quidquid calcabas, ancipitia erant , & abrupta ruinae. Animos alter deijceret; tu immotus, & impauidus ad constantiam accinctus, meliora sperare, animum erigere, ad artes sapientiae & virtutis accedere; hunc asylum calamitatum, hunc tranquillitatis & salutis templum, & aduersus Decumanos illos fluctus portum tutissimum. Te virum, te fortem casus ille parauit. Quotidie caderes, nisi cecidis ses. Nolo fortunam semper blandientem , quidquid honori superimponit, animo detrahit: Habet has vices conditio mortalium , vt aduersa ex secundis , ex aduersis secunda nascantur: occultat vtrorumque semina Deus, & plerumque bonorum, malorumque cau s ae, sub diuersa specie latent. Dicerem interfuis se mode stiae tuae, nisi expertus es sem natalem . Languent aliquando virtutes, quas ratio commendat . Quae nobis innata, nisi nobiscum non pereunt Quid quod Consiliario futuro meditanda erat aduersa fortuna. Siue quod Difficile sit vir tutes eum reuereri, qui secunda semper fortuna sit vsus. Siue quod aduersitatis exercitatione prudentes efficimur. Per hunc quoque gradum ascensurus eras, vt nullum omitteres. Siue enim intuear insita bona, siue quae sita, quibus idea constat optimi Consiliarij, omnes illos numeros impleuisti. Insita, genium multiscium, flexibile, & moderandis rebus aptissimum . Generis splendor , & a maioribus quoque petita nobilitas. Forma item, & vultus decor, maiestatis insignia. Non sine numine Magistratus leguntur. Si recte internos cas, commendati sunt a natura qui digni censentur. Apum examini Principem dedit forma prae stantem: cur non & hominum? num horum abiectior conditio ? AEtas tantummodo desiderabatur: praeuerterat praecox prudentia , & cani iam sensus. Acqvisita. Imbutus es Philo sophia, & Philosophiae alumnis Eloquentia, Iurisprudentia , linguarum peritia, historiarum notione, si quis alius in terrarum ambitu. Dixi Eloqventia? O aureum os! & vt Pilius ille Homericus, Eloquio comis experimentis cautus, cui animus prudentia viget, verba dulcedine affluunt. Laudabo eloquentiae nitorem in tuis scriptis? multi ea laude censentur. Quid non concinnet Cleantis vigilia, & repetita s aepius spongia? Ego, nisi extemporaneam non laudo facundiam; nec facundia , quae non improuisa. Pariter enim, vt qui haerediolum sterilem, & agrum scruposum meras rupinas, & senticeta miseri colunt, quoniam nullus in tesquis suis fructus est, nec vllam illic aliam frugem vident, sed 
 
 Infoelix lolium, & steriles dominantur auenae, 
 
Suis frugibus indigent, aliena furatum eunt, & vicino rum flores decerpunt, scilicet vt eos flores carduis suis misceant. Ad eundem modum, qui natiuae eloquentiae steriles sunt, centones consarcinant, qui suos semper prodant dominos, versicolores nempe, & nullibi similes. Hoc modo & psittacus, & coruus, humanam edunt loquelam, & si elegantior Magister accedat, maxime excultam. Tu vero extempore, & vt res postulat, siue quid deliberandum, siue decernendum, siue decreto imperandum, orationem in Senatu habes, concinnam, disertam, appositissimam. Video quantum arti prae stet natura, quam longe item emineant, si rite iungantur. 
 
 alterius sic Altera poscit opem res, & coniurat amice . 
 
Proponebatur facti quae stio, quae Theseum exquireret? Extemplo aderat luculentissima oratio, aderat & multa eruditio Iurium, Doctorum. Num tumultuaria, & cruda adhuc, & nondum in cellas dige sta? Putaret quispiam singulis periodis, singulos inuigilas se Demosthenas, singulos Tullios. Ivrisprvdentia. Maiores nostri circa iuris scientiam magnopere quidem versati; sed oscitanter, & impolite. Magnum peperere decus, vel Consulti responsum ad negotia vrbana accommodatum: vel Accursij glos semmata recensita, vel Doctorum commentaria perlecta. Tu leges, & iura intima notione pertractas. Magnum quidem honorem Scriptoribus defers; sed salua mentis reuerentia. Ad hanc amussim commentarios examinas: nisi conueniant, abnuis, nec quid velint Interpretes quaeris; sed quid iura: & si detorserint, corrigis. Decorat maximam tuam eruditionem memoriae foelicitas, siue quod s aepius repetita fidelius inhaereant: siue quod acerrime intenta mentis acies, & circa semet agitata, promit illas quas accepit imagines. Hinc appositis sima topica, & ex tempore, & numerosissimi Scriptorum exercitus, & integra legum capita, & multa fragmenta, quibus ornas dis sertationes. Nec inter laudes commemoranda comitas, vrbanitas, beneuolentia, quibus litigatores faues, & candidatos, accedunt ad iudicem, & censorem? Socium inueniunt, securi te & hilares cum commodum est conuenimus, nec salutationes tuas supercilium, aut fatigatio interrumpit, sed sua cuique modestia. Et quod pluris facimus, non intra solos priuatos parietes benignitatem claudis, & mansuetudinem, ad Senatum quoque defers, quoties te ipsum. Gaudet quoque tua clementia seuerius puluinar, non tantum ad expianda crimina fastigiatum; sed ad condonanda quoque, vel coniuenda . Ignoras nigros calculos, vbi licet, salua Religione iustitiae. Testatur sententiarum subscriptio cum salutari signo, iure & merito a te vsurpato. Gangem & Danubium, non flumina, sed aquarum procellas, si cum Oceano conferas, nihilo inuenies sequiora, siue clas sium intuearis patientiam, siue piscium luxuriam, siue vndarum tumores, siue ventorum mugitus. Hi rapidis simo amne praecipitati, agros deuastant, pontes irrumpunt, syluis syluas inuoluunt , ripae ignari, atque aluei: cae terum foecunditas nulla. Gleba enim onerata seminibus, antequam adolescant, vndarum volutata furore, maturandis impotens est. Nilus vero lene fluens, nec murmure quidem testatus prae sentiam AEgyptum foelicitat. Nulla Regio messium foecundior, animalium feracior, fructuum fertilior. Vsque adeo lenis potentia, truculenta vtilior & efferata. Macte tali virtute Magistratuum exemplar! & quod flumina a Nilo saturandis messibus, hoc a te iudic es discant seruandis hominibus. Multi forsan eandem professi mansuetudinem, sed extortam, tu benignitatem atque beneuolentiam, gratiarum sorores agnoscis, nec nisi a gratijs impartiendas: Nec aliud tibi sententiae tuae pretium, quam bene iudicas se. Non efficta narro, sed publica, & ip so Principi maxime nota, cui magis quam illi, qui Deum in terris agens, hoc quoque habet Prouidentiae Diuinae, cuncta inspexis se. Hinc tot in te honores, tot munera. Adlectus eras ad Senatum Neapolitanum! ad rei Dominicae Senatum euectus. Haec vt sarta tectaque es set tua integritas, sapientia, & sollicitudo, maxime in causa fuere. Sed ne otiosa, & supervacanea hebesceret tua benignitas, ad Supremum Indiarum Senatum adsciuit te Indorum tutela. Genuina erat, & seruando latissime patenti Imperio apprime salutaris. Nec intra terminos Iuris Consult, continentur tua munera. Quid continerentur dispendio Reipublicae, cum te non Iuris. Consult. tantum, verum omnigena indole, virtute, prudentia, ornatum viderit? Adlectus ideo ad legationem in Gallias, in qua quantus fueris, quam splendidus, quam elegans, quam supra humanam sortem, dicere supersedeo. Testetur vterque Princeps, & qui misit, & cui mis sus. Illi gratus, ab hoc benigne receptus. Maiora haec sunt quam ab homine, non contrectari modo, verum nec adspici, vel possint, vel debeant. Digna quidem, vt caetera, quae decus ornet Historiae. Oratoriae sublimitas, Poetices nitor. Non tantum quia magna, sed quia tua. Cui enim iucundius inuigilent bonae hae artes, quam tibi, Cui sanguinem debent & patriam? Ibit in posteros nomen Laurenti, ibunt facinora. Hoc quoque tibi feret acceptum humana foelicitas, quod geminam illam Beatitudinem, in vno, atque eodem viro coniungi pos se, exemplo docueris, qui & Legenda scripseris, & feceris Scribenda , vtrumque foeliciter. 
 
Atque hoc idem in causa, quod te tutelarem vouent, qui in publicum edunt vigilias. Vouit olim D. Ioannes Carrascus del Saz, in Panamensi Praetorio egregius Senator, qui cum scripsis set tractatum hunc, De casibus Curiae , opus quidem, vt practicum, ita mixime neces sarium, te vnum Maecenatem ad scire in votis habebat: sed morte praeuentus, testari quidem animum potuit, nuncupare non potuit. Horum conscij D. Franciscus Carrascus del Saz & Io sephus filij, qui typis mandauerant, sub tuo patrocinio in publicam lucem mitti precantur. Prae sto en ego absentium obsequia lubens, qui sciam tuum nomen in immortalitatem futurum nomini Auctoris, & vel hoc etiam Theones, & Misanthropos euasurum, quod tantum Patronum elegerit. Vale. ? 
 






 AVCTORIS COMMENDATIO. 
 
I Oannes Solorzanvs, vir vndequaque doctissimus, olim Peruensibus Phoebus, nobis nunc in Supremo Indiarum Senatu beneficum Sydus, in Polyhistore illo tractatu de Indiarum iure, lib. 1. cap. 7. num. 71. Scriptorem nostrum his verbis commendat: De eiusdem vrbis Limensis terraemotibus agens, literis mandauit eruditissimus Doctor Franciscus Carrascus del Saz, qui postquam in ea pluribus annis honorificum Aduocationis, & Adses soris dominorum Pro regum officium exercuit, Regij Panamensis Senatus Consul creatus fuit. 
 
Plinius Nouocomensis lib. 1. Epistol. Epist. Arrio Clementi: Vt de Sculptore, Pictore, Fictore. nisi Artifex iudicare; ita nisi sapiens non potest perspicere sapientem. 
 
 
 







# 1

 TRACTATVS PRACTICI, ET QVOTIDIANI. PRIMVS DE CASIBVS CVRIAE ENVME rantij quinquaginta cum suis declarationibus. 
 
 SVMMARIVM. -  1 C ASVS Curiae frequentes, & quotidiani. -  2 Primus Curiae casus in criminalibus est, quebrantamiento de camino, o tregua. -  3 Secundus , riepto de muerte segura. -  4 Ces sat praedictus casus ex dis positione Concilij Tridentini. -  5 Tertius casus est, muger forcada. -  6 An rapta muliere nupta, si maritus raptorem non accu set, possit procedi ex officio contra delinquentes , remissiue. -  7 Quartus casus in fure, latrone publico, famoso, & notorio -  8 Quod sit magnum furtum , iudicis arbitrio remittitur. -  9 Gras satores qui in publicis itineribus per vim, & cum armis gras santur, mortis poena pro primo furto, etiam minimo, puniuntur. -  10 Intelligendum est si occidant, vel percutiant eum , cuius bona rapiunt, vel sit furtum magnum -  11 Quintus casus Curiae criminalis, de hombre dado por encartado, qui propriae est bannitus . -  12 Praxis bannitorum apud nos non extat, sed apud exteros. -  13 Sextus casus in falsificante sigillum Regis. -  14 Septimus in fabricante falsam monetam , siue marcam Regiam. -  15 Octauus casus, por razon de otro gran yerro, o traycion que quisies sen hazer al Rey, o al Reyno. -  16 Nonus casus Curiae , por pleito que demanda el huerfano. -  17 Vt sit locus casui Curiae propter minorem aetatem , requiritur, vt pupillus sit minor viginti quinque annis, sit patre orbatus, nec sufficit es se minor, si non sit orphanus, nec orphanus, si non fuerit minor. -  18 Errant qui sine dicta qualitate admittunt quoscumque minores in Curia pro suis actionibus proponendis in prima instantia. -  19 Si minor litem suam proponat contra eius patremfamilias, potest illam intentare . -  20 Pupillus qui est orbatus patre, & minor vigintiquinque annis, habent casum Curiae, tametsi diuites sint. -  21 Miserabiles personae quae sint, & eas debet Rex tueri. -  22 Minor vigintiquinque annis, siue vir, siue foemina, post quam impetrauit veniam aetatis, non habet casum Curiae. -  23 Denegaturque ei restitutio. -  24 In causa communi pupillo & viduae, est locus casui Curiae, si indiuidua sit, non autem si diuidua: contrarium infra nu. seqq. -  25 Expenditur doctrina Andr. Gail obserua. 32. n. 2. tenentis , omnes lites consortes ex participatione alterutrius sortiri forum Curiae. -  26 Declara in casibus Curiae actiuae propositis. -  27 Aliqua possum habere ab alio quae a me ipso non pos sum. -  28 Adducitur, & expenditur textus elegans, in l. si is qui duos reos, ff. de liberat. legat. -  29 Ex duobus socijs, qui incapax est, propter capacitatem alterius capit in consequentiam . -  30 Rex dominus noster est fons iurisdictionum omnium in suo Regno, eamque exercet per suos Auditores, & Praetores in Regijs Chancellarijs. -  31 Casus Curiae in vno est communis eius consortibus in lite volentibus ipsis, si sint actores. -  32 Causarum continentiae quae? -  33 Prima ratione plurium personarum , si res sit communis , exemplum est de communi haereditate, & etiam in criminalibus cau sis. -  34 Secunda continentia caus ae est ratione generalis actionis, vt tutelae negotiorum gestorum , &c. -  35 Actionem mouens coram diuersis iudicibus litem amittit fauore libertatis, & militiae, & non in alijs casibus. -  36 Pos ses sorij, & petitorij cau s ae super eadem re habent continentiam . -  37 Finis pos ses sorij est principium petitorij, & vnius cognitio habet intelligentiam alterius -  38 Exceptio, ne continentia cau s ae diuìdatur, habet locum parte opponente , & ante contestationem litis opponi debet, & ea non opposita valet proces sus. -  39 Praedicta de continentia pos ses sorij, & petitorij intelligenda sunt data capacitate fori. -  40 In causis executiuis locum non habet exceptio litispendentiae . -  41 Declaratur, vt non procedat, nec permittatur vno, eodemque tempore super eadem quantitate duas causas executiuas prosequi. -  42 Rationes resolutionis numeri praecedentis ab auctore traditae. -  43 Praxis vtilis praedictorum in via executiua coram diuersis iudicibus super vno, eodemque debito. -  44 Decimus Curiae casus est in homine paupere. -  45 Pauperum vox coram Deo acclamat. -  46 Pauper quis dicatur, iudicis arbitrio relinquitur. -  47 Ille qui viuit, & se alit ex alimentis ei assignatis, an pauper dicatur? -  48 Alimenta recipiens non dicitur pauper, nisi sit in summa egestate, traduntur rationes & fundamenta noua, vt haec distinctio circa casus Curiae obseruetur. -  49 Exploditur, & reprobatur communis Aduocatorum allegatio, qui solent fundare casum Curiae propter paupertatem , dicendo , illum intentantem viuere ex alimentis , quia hoc solum non sufficit -  50 Vndecimus Curiae casus est, en home muy cuytado. -  51 Senes decrepiti, & diuturno morbo laborantes & debiles, & omnes hi, de quibus natura mouetur ad miserendum, habent casum Curiae ; sub prae cedenti capite. -  52 Exempla praedicta non arctant regulam. -  53 Constituitur sub ea ille qui omnibus suis bonis, siue maioratu, per sententiam fuit priuatus. -  54 Item qui pas sus incendium, vel naufragium omnia sua bona amisit. -  55 Comprehensi sub titulo de curatore furioso, vel prodigo, seu alijs extra minores dandis, pos sunt intentare casum Curiae in prima instantia. -  56 Indus quilibet, siue diuus sit, siue pauper, casum Curiae intentare potest vt actor. -  57 Miserabilis dicitur qui proprias causas administrare non potest. -  58 Item Senes decrepiti, & diuturno morbo fatigati, publice poenitentes , liberti Ecclesiae, manumissi, caeci, mutilati membris, leprosi, carcerati, & omnes, quìbus natura commouetur ad miserendum. -  59 Mercatores quando sunt in itineribus, miserabiles reputantur, & contra eos tempore quo proficiscuntur non sunt admittendae calumnio s ae actiones. -  60 Deinde AEtiopes, & quos vulgo nominat, mulatos, geniti ab Hispanis & concepti a mulieribus AEtiopensibus. -  61 Quod fallit si sint diuites. -  62 Causa libertatis est casus Curiae, siue actiue, vel passiue proponantur agendo, vel defendendo. -  63 Decimustertius Curiae ca sus in causis & litibus viduarum , quantumuis diuites sint, -  64 Lite coepta & contestata coram iudice ordinario, non habet locum Curiae casus. -  65 Vidua vna contra aliam non habet casum Curiae. -  66 Stylus prouisionis ordinariae, quae vulgo dicitur, del fuero, & eius exceptiones. -  67 Sub viduae nomine admittuntur mulieres, quae habent maritos inutiles, vel longa ab sentia impeditos quoad ca sum Curiae. -  68 Seu ad trirremes, vel exilium damnatos. -  69 Ecclesia vidua dicitur quae habet Episcopum , sed inutilem . -  70 In ea muliere quae nunquam maritum habuit, sed celebs est, maior adest dubitandi ratio, an habeat forum Curiae, vt actrix in prima instantia resoluitur affirmatiue. -  71 Prima exceptio prouisionis ordinariae sori est, no siendo causa criminal. -  72 Intellige si sit vidua rea, non actrix, vel accusatrix, quia agendo habet casum Curiae, & constituitur ratio & auctoritas adducitur. -  73 Idem tenendum de quoli bet sortiente casum Curiae, quod de vidua numero proximiori est dictum. -  74 Caus ae criminales grauiores ciuilibus, ex Iulìo Claro, & eius fundamentis. -  75 Perquisitores quando & quomodo prouideantur. -  76 Iudices praedictos Consilium Supremum Castellae nominat, & non Chancellariae. -  77 In Indiarum Chancellarijs extat ordinatio 17. per quam tribuitur facultas nominandi perquisitores ad cognoscendum , & ordinandum proces sum, non ad definiendum. -  78 Nonunquam etiam ad diffinitiuam sententiam pronunciandum nominantur, & hoc iure vtimur. -  79 Secundus casus exceptionis ordinariae fori est, en marauedis pertenecientes al Rey. -  80 Tertia exceptio, o sobre execucion de carta executoria, o contrato guarentigio, que trae aparejada execucion. -  81 Ardua quaestio, an super executione Sententiae, vel contractus, possit intentararí casus Curiae, & executio peti in regali Chancellaria? -  82 Distinctio casuum, quando est deuoluenda executio sententiae iudici inferiori, qui primam tulit in causa ciuili, vel criminali. -  83 Semper ex stylo remittìtur executio in Chancellaria inferiori iudici, nisi ex iustis causis retineatur. -  84 Referuntur quae sint, & stylus, & praxis exequendi in Chancellaria, vel dandi executorem. -  85 Potius agitur termino sententiae confirmantis, quam confirmatae, & ideo de iure communi executio expectat ad iudicem ad quem. -  86 In arbitrio dominorum de Chancellaria est, in causis ciuilibus quantitatis debitae, vel executionem per se ipsos facere, vel remittere eam faciendam. -  87 Intellectus ad leges 27. tit. 23. par. 3. & ad l. 11. tit. 5. lib. 2. Recop. -  88 Stylus Regalium Senatuum Limensis, & de Panama , que en auiendo easo de Corte, que el actor pudiera pedir e intentar en via ordinaria, se admita en las executiuas, pidiendo execucion. -  89 Quid sit obseruandum in Re galibus Senatibus, Vallisoletano, Granatensi, & Audientia Hispalensi, & Regni de Galicia. -  90 Executio sententiae quando, & in quibus casibus retineatur a iudice ad quem ex sententia & distinctione Cardinalis Thuschi. -  91 Si sententia iudicis ad quem fuerit partim confirmatoria, partim reuocatoria, executio ei competit, vel si sit prima modificata. -  92 Priuilegiatus contra alium priuilegiatum aequaliter an vtatur foro Curiae? quid de iure communi. -  93 De iure nostro Regio concassantur priuilegia, & confunduntur, nec vnus aduersus alium eo vtitur, etiamsi vidua sit. -  94 Decimusquartus Curiae ca sus est, contra algun poderoso. -  95 In conspectu Principis nullus est potentior altero, quia non est in Principe supremo consideratio personarum. -  96 Idem quod proximiori numero est intelligendum in eìus Supremo Consilio, seu Regia Curia, & Chancilleria . -  97 Potens, vel potentior, quis sit; consistit in facto, & residet in arbitrio iudicis. -  98 Decimusquintus casus Curiae est contra Duces, Comites, & Marchiones. -  99 Decimussextus in dominis vas sallorum, etiamsi non habeant titulum. -  100 Quod extenditur, etiamsi sint pupilli, & minores viri, vel foeminae, seu viduae. -  101 Decimusseptimus casus Curiae erit, contra las jus ticias y oficiales dellas. -  102 Domini Prae sides, & Senatores, seu Regiorum Con siliorum, vel Chancellariarum, seu Audientiae Hispalensis, & Regni Galleci, sortiuntur casum Curiae, & quomodo. -  103 Adducitur lex 5. tit. 3. lib. 4. Recop. & declaratur. -  104 Senatores, & Praetores Regij, non pos sunt causas suas, nec vxorum, vel filiorum, ad Chancellariam, in qua assistunt, trahere. -  105 Poterit tamen aduersa pars, si voluerit eos conuenire in eadem Chancellaria. -  106 Non datur prorrogatio iurisdictionis, quando lex eam tollit, limitat, vel inhibet. -  107 Non datur prorrogatio diuers ae speciei. -  108 Adducitur ordinatio 27. quae inter alias est emis sa cuilibet ex Chancellarijs Indiarum Occidentalium. -  109 Causa adduci potest ad suam Chancellariam per eius Senatorem, si executor contra eum datus excedat limites suae iurisdictionis. -  110 Remedia quando executor excedit. -  111 Propter necessitatem imminentem, vel periculum instans, plura permittuntur , quae alias non admitterentur . -  112 En las Audiencias del Peru, se lleuan en apelacion los negocios tocantes a las executorias que para estas partes se despachan en el Consejo de Indias, exempla adducuntur. -  113 Ioannes Matienco Regius in Argentina Chancellaria Senator laudatur, eius mores, & modus procedendi. -  114 Decimusoctauus casus Curiae , en las justicias ordinarias. -  115 Iudices Pedanei, & qui invicis assistunt, non comprehenduntur sub praedicta regula. -  116 Decimusnonus, en el Teniente de Corregidor, y Alcalde Ordinario. -  117 Plures casus Curiae ex mente legum de his disponentium , licet non ex verbis. -  118 Vigesimus casus Curiae in Alguacello maiori, vel executore iustitiae. -  119 In Alguacellis minoribus traditur distinctio. -  130 Vigesimusprimus casus Curiae est contra decuriones, vulgo, Regidores, o Ventiquatros. -  131 Quod attinet ad Tribunos plebis, vulgo, los Iurados, erit arbitrarium, y en los Sesmeros donde no ay Iurados. -  132 Vigesimussecundus casus erit in tabellione Concilij ciuitatis, vulgo, el escriuano de Cabildo, qui conueniri potest in Curia Chancellariae. -  133 Quod procedit, etiamsi ille qui conuenerit tabellionem del Cabildo, por caso de Corte, sit decurio, quia potentior est tabellio. -  134 De tabellionibus numerarijs fit distinctio. -  135 Tabellionum aliquorum mores. -  136 Vigesimus tertius casus Curiae procedit contra eos, qui sunt de familia iudicis ordinarij. -  137 Comprehensi sub numero proximiori referuntur. -  138 Lex qui iurisdictioni, ff. de iurisd. omn. iud. adducitur, & declaratur. -  139 Eius inhibitio in ciuilibus & criminalibus intellecta contra Gregor. Lop. -  140 Vigesimusquartus casus Curiae contra Syndicum Reipublicae, vulgo, el Mayordomo de la ciudad o villa. -  141 Vigesimusquintus in Exactore tributorum, vulgo, el Receptor del seruicio. -  142 Vigesimussextus contra Receptorem alcaualae, vulgo, el Tesorero. -  143 Vigesimus septimus in Ca stellano alicuius fortalicij, seu castelli. -  144 Regium rescriptum exemptionis militaris, & eius inhibitionis. -  145 Vigesimusoctauus casus in causis denegatae iustitiae. -  146 Praxis proximioris numeri. -  147 Auocatio caus ae fieri potest, & ad Curiam trahi per denegatam iustitiam ab in feriori iudice, qui de ea cognoscit. -  148 Iudices prius monendì, antequam caus ae ab eis auocentur. -  149 Si constet ex testimonio actorum de nimia negligentia, & remissione ordinarij iudicis, absque citatione potest fieri auocatio caus ae a dominis. -  150 Declaratur resolutio domini Prae sidis Couar. dicentis, Regios Auditores non pos se auocare causas ab inferioribus, vt procedat non interueniente iusta causa. -  151 Negligentia inferioris, quae & qualis sufficiat, vt ab eo auocetur causa, pendet ex arbitrio dominorum de Consilio, vel Chancellaria. -  152 Regiae Chancellariae cognos cunt de todos los pleytos que son sobre casos de Corte, ex l. 11. tit. 5. lib. 2. Recop. -  153 Regales Senatus, & Prae toria Indiarum Occidentalium vtuntur eodem iure, quo Regia Vallisoletana, & Granatensis Chancellaria. -  154 Ordinationes sunt vnius formae, & eaedem in qualibet Audientia Indiarum. -  155 Refertur ordinatio tertia, & eius littera. -  156 Chancellariae Praetoriales quae. -  157 Diuersitas in forma, ordine, & poena secundae supplicationis quae aliter est apud nos, quam ea quae obseruatur Vallisoletano, & Granatensi Senatu. -  158 Traditur forma & ordo secundae supplicationis apud nos, & quantitas quae requiritur. -  159 Quantitas condemnationis, & non primae petitionis attenditur, vt locus sit secundae supplicationi ex parte rei condemnati. -  160 Reus absolutus, etiamsi absolutio sit maximae quantitatis , non tenetur prae stare apud nos fideiiussionem, si actor secundo supplicet. -  161 Secus in Regno Castellae, vbi seruandae sunt l. 1. & 2. & aliae, tit. 20. lib. 4. -  162 Lex 7. tit. 20. lib. 4. in finalibus verbis in Indiarum Chancellarijs obseruantur. -  163 Causa retenta, vel aliter quomodocunque introducta in Regali Praetorio, & Chancellaria, si no es por nueua demanda, non ha bet locum supplicatio. -  164 Verbum, ni en otra manera alguna, quid importet. -  165 Quid autem si per remis sionem factam ab inferiori causa introducatur in Regali Chancellaria, an habeat locum secunda supplicatio, fit distinctio. -  166 Quaelibet causa Fiscalis in Chancellaria debet intentari, vel in Consilio Regio. -  167 Procurator Fiscalis non potest Fiscum suo proprio foro Regio priuare. -  168 Fiscus causas alibi pendentes trahit ad suos iudices. -  169 Procurator Fiscalis Regius non potest citari, nec vocari coram alijs iudicibus, nisi in Regia Chancellaria. -  170 Et quandoque agunt, vel defendunt causas, ante los oficiales Reales, o juez mayor de difuntos. -  171 An Rex possit audire de gratia, non existente gradu secundae supplicationis, & quae requirantur. -  172 Cum Rex audit de gratia, si fuit per sententiam eius prouisum, vt restitutio bonorum fieret, non extenditur contra tertium, in quem fuerunt alienata. -  173 Restitutio gratiae in quo differat a restitutione iustitiae, remissiue. -  174 Recursus ad superìorem nunquam tollitur, & n. 179. -  175 Regio rescripto emis so Regali Limensi Senatui est prouisum, vt quomodocumque proces sus, & caus ae ad Con silium deferantur, partes citentur. -  176 Tenor dicti rescripti, & epi stolae Regiae. -  177 In omnibus Chancellarijs Indiarum seruandum quod Limensi fuit rescriptum in praedicto casu. -  178 Neque per illud est aliquid innouatum, quod attinet ad secundam supplicationem praeter quam quoad citationem faciendam partibus. -  179 Quamuis non sit locus appellationi, vel supplicationi, locum habet recursus ad Principem. -  180 Auctoritas superioris semper excepta. -  181 Per leges nouiores est data forma audiendi a Rege in causis secundae supplicationis. -  182 Parti quae sententiam habuit reuisionis in Chancel laria est ius acquisitum, si ex aliqua causa non sit locus secundae supplicationi. -  183 Reuisionum materia per Tuschum bene explanata. -  184 Vt Princeps aliquam litem reuideri mandet, requiritur causa sufficiens, vel probabilis, & verosimilis, alias peccat mortaliter, seu ei con silium prae stantes. -  185 Princeps siue Ecclesiasticus, vel s aecularis, peccat mortaliter, quando sine causa derogat iuri positiuo, maxime si est tertij praeiudicium. -  186 Princeps potest tollere, & mutare ea quae sunt iuris ciuilis per aliam scilicet legem . -  187 Declaratur an in tertij praeiudicium. -  188 Declaratur l. 4. tit. 24. p. 3. & eius effectus, & limitatio. -  189 Caus ae legitimae adducuntur notabiliter, vt reuisionem noster inuictissimus Rex possit cum iustificatione concedere. -  190 Quando non adest gradus secundae supplicationis, solet dari Regium rescriptum, vt per duas, tres, vel quatuor aulas causa videatur in Chancellaria. -  191 Eadem praxi vtuntur Vicerreges Piruani, & ordenare solent, quod lites aliquae arduae videantur per duas aulas Chancellariae Limen sis. -  192 Vigesimus nonus casus Curiae est in causis Fiscalibus, quaedam vero reseruatae Comitibus sacrarum largitionum, vulgo, El Consejo de Hazienda. -  193 In Indiarum Occident alium Chancellarijs omnes caus ae Fiscales indistinctae in eis peraguntur. -  194 Trigesimus casus Curiae est pro exigendo salario tabellionum , vulgo, escriuanos de Camara, y Relatores de la misma Audiencia. -  195 Trigesimusprimus in salario Aduocatorum, & Procuratorum, & in Receptoribus, caeterique officialibus eiusdem Chancellariae, & redditur ratio. -  196 Si salarium annuum constitutum sit, vel lis aliter ventilata in Chancellaria, ibi potest peti salarium ab Aduocato in eadem. -  197 Secus vero si salarium non fuerit annuum, nec lis ad Chancellariam deuoluta, nec in ea prosecuta, quia ces sat continentia caus ae. -  198 Extende praedicta ad Suprema Regia Consilia, coram quibus Aduocati operas suas aduocando prae stant, & in aula causarum criminalium. -  199 Casus Curiae Reales, hoc est, ex natura rei, super qua litigatur. -  200 Trigesimussecundus est in feudo. -  201 Commendae Indorum qualiter dentur commendatatarijs, & earum successio. -  202 Refertur ordinatio de Malinas, & eius declarationes. -  203 Vbi reseruatae sunt caus ae, non est locus praeuentioni coram alio iudice, quia fit praeiudicium iurisdictioni. -  204 Vbi adest iurisdictio priuatiua nihil operatur consen sus partium, vt in alium iudicem prorrogatio eius fiat. -  205 Refertur declaratio vltima ordinationis de Malinas, lata anno 1610. -  206 Computatio mille ducatorum ad dictam ordinationem, & declarationem debet fieri, por la tas sa, y no por crecimiento de especies: quod explicatur. -  207 Trigesimus quartus casus Curiae est super interpretatione Regij priuilegij a Rege concessi, qui solus de eius interpretatione iudicat. -  208 Ad quae Regia Consilia est recurrendum super priuilegij interpretatione. -  209 Trigesimusquintus notabilis casus Curiae Realis ( se moto priuilegio actoris, vel potentia rei) erit, si causa sit magni momenti. -  210 Explicatur celebris lex 4. tit. 1. lib. 3. Recop. -  211 Lex praedicta extenditur in sua secunda parte, eiusque decisio ad quamlibet Regiam Chancellariam. -  212 Traduntur fundamenta vniformitatis, dispositionis, comprehensionis ex identitate, & rationis militantis, etiamsi sit correctoria. -  213 Caus ae magnae maiores iudices requirunt. -  214 Si el caso fuere de grande importancia, erit casus Curiae, exempla traduntur. -  215 Quando est casus Curiae, & pro tali declaratur, siendo de grande importancia , partes grauantur in his, quae hic referuntur. -  216 Casus trigesimussextus Curiae est, sobre bienes de mayorazgos y vinculados, & qualiter hoc est intelligendum . -  217 Intellige si maioratus, & eius bona sint qualitatis, & quantitatis magnae -  218 Si autem petantur bona maioratus a singulari pos ses sore, qui ea detinet titulo emptionis, vel alienationis, an possit per casum Curiae peti, distinguitur, vt in praecedenti casu. -  219 Trigesimusseptimus casus Curiae erit, sobre vas sallos. -  220 Trigesimusoctauus, sobre fortaleza. -  221 Trigesimusnonus, sobre muerte o heridas de algun Cauallero. -  222 Quadragesimus, sobre la paga de tributos que se piden a Indios encomendados, & qualiter. -  223 Celus & desiderium fauendi Indos procedit ex tribus causis hic relatis. -  224 Decem alij casus Curia referuntur ex Andraea Gail obseruatione 1. libr. 1. quorum plures apud nos non extant. -  225 De causis pignorationum, & priuilegiorum Principis Rex cognoscit in eius Con silio. -  226 Vbi est iurisdictio priuatiua, non habet locum Curiae casus. -  227 Stylus declarandi casum Curiae in ciuilibus & criminalibus. -  228 A declaratione casus Curiae habet locum supplicatio, si interponatur a parte conuenta. 
 
 
 
TRACTATVS PRIMVS. 
 
C VM Frequentes [sect. 1] & quotidiani sint Curiae ca sus, de quibus prima cognitio quoad litis ordinationem, & decisionem Regijs Senatibus, & Chancellarijs competat, nonnunquam vero per auocationem, & plerumque per retentionem cau sarum: ideo operepraetium exi stimaui qui sint casus Curiae ex profes so referre, vt practici eos collectos habeant. Quae autem dicenda sunt, conducunt ad explicationem legis 21. tit. 5. lib. 2. Recopil. quae prohibet reum quemlibet in prima instantia conueniri in Regia Chancellaria , Saluo si la causa fuere de caso de Corte, & legis secundae , tit. 2. lib. 4. quae constituit ordinem proponendi actionem, & libellum in dictis Chancellarijs, & legis 8. tituli 3. d. lib. 4. quae enumerat casus Curiae criminales, & lex sequens eiusdem tituli amplior est, dum inquit: Que las nuestras leyes de las Partidas, y de los Fueros, y Ordenamientos de nuestros Reynos mandan, y quieren que los tales pleytos, y causas, y negocios, que son sobre casos de Corte, se traten ante Nos en las nuestras Chancillerias en primera instancia, Super cuius interpretatione, & casuum enumeratione erit no ster sermo: postea quae primus inter nostrates obtinens adduxit Dominus Prae ses Couarruuias in practicis quae stionibus, capit. 6. & 7. Didacus Perez, & Azeued. in dicta l. 8. & 9. lib. 4. tit. 3. Recopilation. atque alij ibidem relati, quorum infra mentionem faciemus. 
 
Primus casus erit a criminali[sect. 2] bus incipiendo, seruato ordine legis nostrae quintae, titul. 3. part. 3. Quebrantamiento de camino, o de tregua. Secundus riepto de muer[sect. 3] te segura : & cum hodie duelorum vsus recesserit a Christianis, ex Concilio Tridentino sessione 25. cap. 19. quod ob magnas, & [sect. 4] pias Religionis causas damnauit dicta temeraria certamina, ces sat hic casus. Tertius est, muger for[sect. 5] cada. Offert se nobis in explicatione huius tertij casus, vtilis, & quotidiana, frequensque quae stio, quae contingibilis est, an si mulier coacta, cui illata est vis, & rapta fuit, est nupta, possint de hoc crimine cognoscere iudices superiores, vel inferiores per prae uentionem in prima instantia? Itaque vt me clarius explicem , quod[sect. 6] intendo resoluere, est, Si auiendo suerca, robo, o rapto de muger ca sada, no querellandose el marido della deste delito de rapto, o fuerca de adulterio, si podran los juezes Ordiarios, o Superiores proceder de oficio, o por denunciacion, o acusacion de otro que no sea el marido de la as si forcada, o hurtada para adulterarla. Quae stio quidem est notabilis, & quam licet plura, & plures involverim, a nemine vidi resolutam, nec disputatam, eam quidem resoluendam suo proprio loco remitto, qui erit infra cap. 4. in interpretatione legis primae, tit. 20. de los adulteros, infra libro 8. Quartus casus est in fure, seu la[sect. 7] trone, publico, famoso, & notorio, qui quidem propter criminis atrocitatem furca suspenduntur , l. capitalium, §. famosos, ff. de poe nis, cum adductis a Menochio ca su 295. & a D. Ioanne Vela de delictis, cap. 12. num. 22. & si vnum tantum famosum furtum commiserint , dum tamen magnum sit, mortis poena condemnantur. Quod autem magnum sit, iudicis arbi[sect. 8] trio relinquitur, vt post Guido nem Papae decisione 589. Couarru. libro 2. variarum, cap. 9. numero 7. resoluit idem Vela vbi supra, num. 24. Licet contrarium ipse teneat secutus contrariam communem, & post eum Ceuallos. In his vero qui sunt gras sato[sect. 9] res, hoc est, salteadores de caminos, qui in publicis itineribus per vim, vel cum armis gras santur, pro minimo etiam furto ratione dictae qualitatis aggrauantis, furca suspenduntur , ex Vela dicto numero 22. post Coepolam, quem allegat in authentico, sed nouo iure. C. de seruis fugitiuis, numero 103. quod ne sit occasio errandi est interpretandum, & declarandum , vt bene declarat Gregor. Lop. in in l. 18. tit. 14. part. 7. glos s. 6. pro latronibus, qui semel tantum aggrediendo aliquem spoliauerunt, vt per hoc non debeant furca sus pendi, vel aliter mori. Quod est[sect. 10] intelligendum, quando in aggres sione non interuenit peremptio hominis, quod iterum est declarandum, & sublimitandum Gregor. Lopez dictum, vt non procedat quando fuit furtum magnum , quia tunc, etiamsi primum sit, & etiam non illata morte, poena mortis infligitur: & sic iam habui de facto in quodam gras satore, quem propter primum furtum condemnauit hoc Regium nostrum Prae torium de Panama ad mortem, quia fuit furtum, Demas de cincuenta ducados, propter dictam qualitatem, & quia antea non fue rat gras satio aliqua perpetrata, & haec regio, & prouincia maximis periculis subiacet furandi, eoquod aurum & argentum in magnis quantitatibus recipiunt AEtiopes, serui agas sones illud tradituri dominis, atque ideo hoc consideratum fuit. Nee requiritur, vt pro furando primo furto fur, vel latro occidat, sed si sufficit si percutiat, quia haec qualitas aggrauat, & est mortis digna, vt retenta communi contraria, tenet Vela dict. cap. 12. numero 22. & ad hec quae diximus reducenda sunt quae adducit Bobadilla libro 4. Politic. cap. 5. numero 42. & post eum nouissime & late Petrus Cauallus in resolution. criminal. centuria 1. casu 18. alios plures praetereo. Itaque quoad no strum propositum per dictam legem quintam, titulo 3. part. 3. vbicunque agatur de denunciatione, accusatione, vel inqui sitione publici latronis, habere potest locum casus Curiae, & sic inchoari causa coram Regijs Chancellariae Praetoribus, qui causis criminalibus terminandis in Regalibus subsellis as sistunt, ex officio, vel ad partis petitionem in prima instantia super hoc procedunt: & idem erit si furtum commitatur, de la hazienda Real, abriendo las caxas Reales. 
 
Quintus casus est, de hom[sect. 11] bre dudo por encartado de algun Consejo, o por mandamiento de los juezes que han a juzgar las tierras, qui proprie bannitus est, cuius[sect. 12] rei praxis apud nos, & bannitorum materia frequens apud exteros raro, vel nunquam euenit in Castellae, & Legionis Regnis. 
 
Sextus dicta lege partitae est, por sello del Rey que alguno huuies se falseado , quod si hoc perpetratum fuerit falsificando Regium sigillum in Chancellarijs,[sect. 13] vel Consilio quolibet Regio, cognitio, & punitio competit his dominis iudicibus, qui assident in Consilio, vel Chancellaria, cuius sigillum fuit falsificatum. 
 
Septimus in fabricante fal[sect. 14] sam monetam, vel falsificans aurum, vel argentum Regium, hoc est, la marca Reul con que el oro o plata se sella, que esta en poder esta marca de los oficiales Reales ante quien se quinta: y fecho y enterado el quinto que a su Magestad se deue, se marca la plata, o oro : quod si compertum fuerit aliquem falsum signi, & Regiae marcae instrumentum habere, eoque vti, erit casus Curiae. 
 
Octauus casus erit, por ra[sect. 15] zon de otro gran yerro, o traycion que quisies sen fazer al Rey, o al Reyno. 
 
Nonus, por pleyto que de[sect. 16] manda el huerfano , de quo per Couarru. in practicis, capite sexto, numero secundo, vbi concludit requiri, vt sit patre orbatus ille, qui ratione pupillaris aetatis casum Curiae intendit, cuius extensio fit ad minorem vigintiquinque annorum, quod vno verbo compendis se resoluit Monterroso folio 59.[sect. 17] dum inquit annumerando casus Curiae, los menores de veynte y cinco anos, aunque sean ilustres, que sean huerfanos de padre, y no basta lo vno sin lo otro : & Villadiego in Politica libro primo, capite primo, numero 90. quod antea praedixit Speculator titulo de instrument. edit. §. nunc vero, versic. Et scias secundo, & Imola in capite significantibus, de officio delegati, Rolandus a Valle consilio 76. numero 39. vbi alios refert. Ex qua resolutione animaduer[sect. 18] tendum, errare eos, qui in quibuscunque casibus admittunt minores, qui per casum Curiae, vt actores non distinguentes, neque aduertentes, hoc non procedere, si patrem viuum habeant: nam licet pupilli, & minores sint, non gaudent foro Curiae, ex Couarruuia, & Monterroso vbi supra. Si tamen pupillus, vel minor vigintiquinque annis contra patrem suum litigas set, tunc ex ratio ne ces santis caus ae, & defensionis, cuius cura in filio pupillo, vel minori est, erga eius patrem[sect. 19] crederem locum habere casum Curiae, & hoc casu admitti pos se, quia pupillus, & minor in aetate supradicta constituti carerent praedicta defensione, & paterna protectione: nam ius prouidet in similibus casibus remedio aequiualenti, argumento in §. finali, instituta de curatoribus. Et quando tutor litigat cum minori, alius prouidetur curator ad causam pupilli agendam, vel defendendam, pari modo si litigat contra patrem, dabitur casus Curiae: extenditur[sect. 20] hic casus ad pupillum, vel minorem patre orbatum, tametsi diues sit, ex adductis a Couarru. dicto capite sexto, numero secundo, & post eum optime ab Andr. Gail libro 1. practicarum obseruationum numero 39. ex doctrina Panormitani in capite significantibus, numero sexto de officio delegati, vbi distinguit inter miserabiles personas, quod quaedam sunt miserabiles habitu, sed non actu, vt viduae & pupilli diuites: quaedam vero [sect. 21] habitu, & actu, vt viduae & pupilli pauperes, & huiusmodi per sonae, & pauperes, & miserabiles solent communiter premi; & ideo Regi omnium maxime conuenit eas contra omnem iniuriam & molestiam tueri: est textus ordinarius, quem adducit Abbas & Gail dicto numero 39. capite primo obseruationum in capite Regum, & in capite administratores 23. quae stione quinta, ibique adducit quae stionem, an huic foro renunciari possit, quod infra dicemus numero Excluditur a casu Curiae, & eius priuilegio[sect. 22] minor vigintiquinque annis; maior autem viginti, vel foemina maior decem & octo annis, si impetrauerint aetatis veniam, quia maiores sunt in omnibus, & per omnia, praeter quam quod immobilia alienare non pos sunt, quare illis denegatur re stitutio, vt resoluit Boerius decisione 350. numero quinto, Caldas Pereira de restitutione, verbo, implorare, numero 47.[sect. 23] Quare nimirum si denegetur aditus ad casum Curiae, tum etiam quia per extensionem hoc priuilegium ex sententia Doctorum, quos citaui, & communi praxi cuiuslibet Regij Senatus, competit minori vigintiquinque annis patre orbato, quia sua tueri non potest: quod ces sat in eo, qui tametsi minor sit rebus suis administrandis, ex Principis rescripto & gratia habilis fuit effectus, & reputatus maior, denegata ei restitutione, qua si careat, debet etiam non vti casu Curiae competenti al menor y huerfano. 
 
Extenditur priuilegium prae [sect. 24] dictum ad causam communem cum pupillo & vidua, seu Eccle sia, vt possint in causa communi alij, qui dicto priuilegio non gaudent, illo vti ex vi communitatis caus ae: quod intellige, si indiuidua sit, vt in seruitute, patronatu, & caeteris rebus incorporalibus, quae diuisionem non recipiunt. Secus vero in diuiduis, & in quantitate debita, in hereditatis petitione, in qualibet alia reivendicatione, in vsufructu, & alijs similibus casibus diuiduis, sic resoluit Gregorius Lopez ita intelligendus, & declarandus in dicta l. quinta, titulo tertio, part. tertia, glos sa 4. & post eum Villadiego sine di stinctione praedicta locutus dicto capit. primo suae Politicae, numero 90. dum inquit: Y en caso que el vno solo sea priuilegiado, tambien goza el que no lo es del priuilegio del que lo es, por ser la causa indiuidua : aut enim voluit dicere, siendo la causa indiuidua : aut est intelligendus cum dicta distinctione Gregorij Lopez, quem in margine citat. Obstat tamen his quae diximus non parua difficultas, ex eo quod cum sit vnum, idemque ius eorum, qui ex eodem principio, & iustitia pendet, quando est causa commuis, est notabile inconueniens, vt cum vna parte (tametsi ipsa causa diuidua sit) determinetur a Dominis de Consilio, vel Chancellaria, & cum alia a iudice inferiori, & diuers ae sententiae super vno, eodemque facto, & iure pronuncientur, & vna eademque res diuerso modo for san, vel intelligatur, vel dif[sect. 25] finiatur sub diuersis iudicibus, & ita continentia caus ae diuidatur, & eius contextura. Quare omissis praedictis, & reiecta distinctione quam facit glos sa quarta in dicta l. quinta, titulo tertio, part. tertia, sic est resoluendum, etiam si causa diuidua sit. 
 
Imprìmis post tradita per Doctores in cap. final. per textum ibi de rescriptis, & in l. prima, ff. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur, vbi plura glos sa in verbo, eundem iudicem, textus in l. nulli, C. de iudicijs, & ibi communiter Doctores, & in capite ex tenore, & ibi elegans glos sa, in verbo, negotio de rescriptis, cum his quae vtiliter & compendiose adduxit Parladorus libro secundo rerum quotidianarum, capite nono, ex numero secundo, post Afflictum decisione 354. numero 13. vbi Cae sar Vrsilius, est tenendum, quod si plures sint litis consortes, quorum vnus tantum immediate, reliqui vero mediate habent casum Curiae, omnes in Regio Senatu, seu Chancellaria forum in prima instantia sortiuntur, ne continentia caus ae diuidatur. Haec est praxis Camerae Imperialis, quam adducit Andr. Gail libro 1. ob seruationum, obseruatione 32. numero secundo, aplicando illud quod ibi dicit de Imperio, & eius Camera Imperiali ad Regna haec, & eius Chancellarias, & Regios supremos Senatus, eamque obseruatam apud nos vidi, vt cum vnus ex consortibus actiue, hoc est, sien[sect. 26] do actor , habeat casum Curiae, & eius participatione, omnes alij vtuntur eodem foro, & priuilegio. Quod ipse iterum comprobo: nam magis dignum trahit ad se minus dignum, vt est vulgare, & aliqua pos sum habere ab alio, quae a me ipso non, leg. Aristo, vbi aliae con[sect. 27] sonantes, ff. qui potiores in pignore habeantur, Vrsilius ad effectum, decisione 350, numero quarto: & ex duobus socijs,[sect. 28] qui incapax est ad legatum acquirendum, vel haereditatem propter capacitatem alterius, etiam in re diuidua capit in con sequentiam, ex textu celebri in[sect. 29] l. si is qui duos reos, ff. de liberatione legata, cuius argumentum magnopere ad no strum hoc propositum condu[sect. 30] cit. Rursus etiam, quia dominus Rex est fons omnium iuris dictionum, vt adducit & resol uit Auend. de exequen. mandat. cap. 1. num. 2. lib 1. eamque superiorem, & supremam, quae sibi competit, exercet in Chancellarijs, & Senatibus per suos Auditores, & Senatores, eo adhibito moderamine, vt vnusquisque in prima instantia apud suum iudicem, & domicilium conueniatur, nisi in casibus Curiae exceptis in dicta l. quinta, titulo tertio, part. 3. & in l. octaua, titulo tertio, libro 4. Recopilationis, & in l. 21. titulo secundo, libro quinto, ibi: Saluo si la causa fuere de caso de Corte , quod intelligendum venit in eo, qui habet casum Curiae ex se ipso, vel in alio qui eo vti, & potiri potest, ex vi communitatis qui illum habilitat, & participem dicti priuilegij facit, vt est in argumentum d. l. si is qui duos reos, ff. de liberatione legata, quam nos inducimus, & allegamus. Ex quibus firmata manet praedicta conclusio, casum, scilicet, Curiae extendi ad omnes consortes caus ae, siue indiuidua vel diuidua sit, & in terminis ita re soluit Tuschus sub litera C. secundo tomo, conclusione 975. numero septimo, vbi inquit: Quod si plures sunt rei ex eadem causa & obligatione, vnica sententia debent omnes terminari, quia continentes dicuntur caus ae, & valet appellatio, si vnus solus conuenitur coram vno, a lius coram alio iudice, & ius appellari potest, allegat Ioannem de Imola cons. 44. in fin. 
 
Declarantur praedicta volenti[sect. 31] bus litis consortibus, carentibus dicto priuilegio fori Curiae, vti eo propter participationem, & identitatem caus ae cum priuilegiato, quia si nolunt, cum sint actores, non compelluntur ex vulgari axiomate beneficium, scilicet, non conferri in inuitum, & si ipse minor ex persona sua, vel vidua valent non vti dicto priuilegio, intentando actionem in prima instantia coram iudice ordinario, & non in Curia pos sent & sic virtualiter ei renunciare, multo fortius qui non habent praedictam praerrogatiuam ex se ipsis: & haec quae diximus procedunt in casibus Curiae, quando sunt litigantes actores, ne repugnet regul. text. in cap. quod fauore de regulis iuris lib. 6. vt tamen cum maiori claritate procedamus, omissis his quae adducit Parlador. dict. cap. 9. lib. 2. quae quidem attinent ad actorum accumulationem post coeptas causas. Nos autem agimus de actionibus propositis accumulandis, & declinatoriae propositione, & eius valida exceptione, & quando ob stat dicta exceptio, ne continen[sect. 32] tia caus ae diuidatur, vt casus Curiae incipiat, terminetur, & finiatur coram ea. 
 
Primus itaque casus est ratio[sect. 33] ne plurium personarum, quando videlicet eiusdem caus ae plures sunt rei sub diuersis iurisdictionibus, & ad eundem finem agitur, veluti si plures sunt socij, vel fratres sub diuersis iurisdictionibus domicilium habentes, & inter eos contentio sit de communi haereditate adhuc indiuisa: quo casu non coram diuersis, sed omnium superiore iudice conueniendi sunt coram Rege in Regia, scilicet, eius Chancellaria, de qua quidem continentia loquitur titulus, ff. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur, & obtinet non solum in ciuilibus, sed etiam in criminalibus causis, Baldus in capite primo de controuersia feudi apud part. termin. Iaso. in l. nulli, numero tertio, C. de iudicijs, Andr. Gail. dicto capite 32. libro primo obseruationum, numero quarto. Cuius dictum ad nostrum intentum applicatur, quando vnus ex consortibus ca sum Curiae habet, siue ciuilis sit, siue criminalis, vt in proposito omnes concurrant in Curia, ne caus ae continentia diuidatur, adducit Tuschus dicta conclusione 975. numero septimo, sub litera C. quaequidem obtinent, siue consortes litis, siue vel partem rei, vel haereditatis habentes sint actores, vel rei: & est limitatio ad regulam quod actor sequatur forum rei contra iura expres sa, scilicet, legem final. C. vbi in rem actio. & in l. in criminali, C. de iurisdictione omnium iudicum, & in l. 3. C. vbi causa status agi debet. 
 
Secunda caus ae continentia est ratione generalis actionis,[sect. 34] quando diuers ae res, vel caus ae, continentur omnes sub vna actione generali, puta sub actione tutelae, vel negotiorum gestorum, de qua loquitur Ia son. in dicta l. nulli, post glos sam tertiam: item si res litigios ae sub diuersis iurisdictionibus, & in diuersis locis sitae sint, & vna actione petantur, ita Andreas Gail dicta obseruatione 32. numero quinto, & numero sexto, adducit tertiam continentiam caus ae, & eius diuisionem, quae ex instantiae mutatione inducitur, vt solus coram vno iudice pendeat, non debet quis ad alium iudicem vocari, vt ex vulgata l. vbi coeptum, ff. de iudicijs, & alijs ordinarijs allegationibus comprobat: & incurritur poena amis sionis caus ae, si coram diuersis iudicibus quis petat in duobus casibus; primus fauore libertatis, l. prima in fine, C. de as sertione tollenda: alius fauore mi[sect. 35] litum, l. tam collatores, §. finali, C. de re militari, libro 12. Ad hanc continentiam, & eius prohibitam diuisionem expectat litis praeuentio: nam lite coram vno iudice praeuento pen dente non potest coram alio iudice concurrentem, & aequalem iurisdictionem habente conueniri, ex text. in capite cum plures de officio delegati, libro sexto. 
 
Quarta autem continentia,[sect. 36] cuius diuisio prohibetur, est iudiciorum, quando scilicet duo iudicia ad eandem rem competunt, licet diuersis vijs, vt est pos ses sorium, & petitorium: ista quidem iudicia diuidi non debent, & coram vno iudice pos ses sorium, coram alio petitorium intentari, textus in capite primo de causa pos sessionis & proprietatis, dicta l. nulli, C. de iudicijs, cum vulgaribus. Ratio autem rationis est, ob quam istae caus ae continentes sunt ad eandem rem competentes: nam fi[sect. 37] nis pos ses sorij est principium petitorij, Baldus eleganter in l. 1. numero secundo, ff. vti possidetis, Gail dicta obseruatione 32. numero 11. quia cognitio vnius affert intelligentiam alterius. Limitatur vero haec quartae continentiae impedita diuisio, vt non procedat, si diuersi proces sus facti sunt parte non opponente , Innocentius in cap. cum M. Ferrariensis, numero 10. circa finem de constitut. Felin. in dicto cap. cap. 1. de causa pos sessionis & propietatis. Itaque hae exceptio[sect. 38] nes mutationis, vel diuisionis iudicij, seu continentia causarum, ante litis contestationem opponi debent, & oppositae litis ingres sum impediunt, textus in capite inter monasterium de re iudicat. Secus si non opponantur, quia proces sus valet, vt ex Baldo in d. l. nulli, numero tertio, Alexandro numero 4. Iaso. n. 6. & ex alijs docet Gail. dicta obseruatione 32. num. 13. 
 
Ne forsan insurgat aliquis,[sect. 39] declara primo, praedicta non procedere data in capacitate fori in pos ses sorio, & petitorio, vt iam vidi, & s aepe habui consulere, per textum in cap. finali de iudicijs, cuius decisionem extende, non solum praedicto casu, sed in alio quolibet, in quo subsistat diuersitas, & incapacitas fori, de qua in dicto cap. finali, secundum eius verum intellectum. Secundo declara & limita praecedencia de non diuidenda continentia cau s ae, vt non procedat in causis & litibus executiuis, quia etiam[sect. 40] pendente lite, & ea coepta coram vno iudice, potest coram alio intentari, non obstante exceptione litispendentiae, quod sub dubio tenuit Ias. in dict. l. nulli, numero 8. sed decisiue idem Ias. consilio 28. numero 3. libro 2. tenet in executiuis non habere locum dictam regulam, ne continentia caus ae diuidatur, quam communem opinionem firmat Thusc. conclus. 976. num. 4. ex Bonacosa lib. 1. commun . fol. 439. & Castrensi consilio 87. libro primo, numero 3. ex nostratibus ita tenet Paz in praxi 4. part. capite secundo, numero quarto, licet contrarium teneat Parladorus cap. finali, 5. part. §. 11. numero 21. vtrumque refert Ioannes de Euia secunda part. §. 1. Curiae, numero 3. eos & alios Amador Rodriguez de via executiua, capite sexto, ex numero 19. Opinio autem Gundisalui Suarez de Paz est vera, praxique obseruatam semper vidi. Quae quidem resolutio venit[sect. 41] declaranda, & sublimitanda, vt licet non obstante exceptione litispendentiae, possit causa eadem executiua coepta coram vno iudice, coram alio intentari, quousque solutio fiat: non tamen permittitur, vt ambas easdem causas sub diuersis iudicibus vno eodem tempore actor prosequatur: quia inconueniens est, tum propter diuer sitatem quae es se pos set in sententijs: tum etiam, quia duo specialia in vno casu concurrere non pos sunt, ex l. prima, C. de dotis promissione, es setque si omis sa prima lite executiua, alia coram alio iudice inchoaretur super eadem re, & quantitate, quod permittitur ob fauorem breuioris solutionis. Altera es set specialitas, si[sect. 42] vtriusque caus ae primae & secundae prosecutio, coram di uersis iudicibus admitteretur, quod non est permittendum, quia ex eo prouenirent plura inconuenientia, & dubium concursus de duabus solutionibus, de vna eademque quantitate contra bonam fidem prohibentem bis exigere, & diuer s ae forsan sententiae latae a duobus iudicibus de eadem re eodem tempore, quod est notandum. Cum vero in vna parte bona non subes sent, vel es set aliud impedimentum, tunc in alia incipere potest actor cau sam executiuam quousque sibi solutio fiat, etsi non fit, ad alium iudicem, & alia bona de nouo recurrere cum exhibitione testimonij de bonis incertis, vel de solutione non facta, vel integre non recepta: quod adnota, quia quotidianum, & a nostris Regnicolis, quos viderim, non ta[sect. 43] ctum. Praxis autem erit pro iunioribus, que si el acrecdor tiene escritura publica, executoria, confession, o conocimiento reconocido, sentencia arbitraria, o parecer de terceros confirmado, auiendo por virtud de quaelquiera de las dichas cosas, pedido mandamiento de execucion, y fechose, y trauado se ante vn juez ordinario, podria vsar hasta ser pagado de la misma es critura ante otro juez que lo sea competente, para pedir ante el execucion conforme a la distincion de casos, y fueros executiuos que declara la ley final, tit. 21. lib. 4. Recopilat. que es la que llaman la pragmatica de las sumissiones. 
 
Empero lo dicho se ha de entender sacando la escritura original del primer proces so executiuo, quedando en el vn tanto della autor izado, o si tiene clausula de poder sacar traslados, como se vsa en las Indias, en virtud de la vna pedir ante vn juez y por el otro traslado ante otro que lo sea competente, conforme a la dicha ley. Demanera que el instrumento o recaudo que se presentare ante el segundo juez, ha de ser executiuo de por si. 
 
Lo segundo se aduierte, que, como esta resuelto, no se puede a vn mismo tiempo ante diuersos juezes seguir vna misma causa executiua, sino que dexado el primero, se ha de seguir ante el segundo, y si no parecteren bienes, y no huuiere orden de cobrar en todo la deuda, o alguna parte que falee, con testimonio dello, se puede recudir y proseguir, continuando la primera causa : argumento textus in l. a Diuo Pio, §. sed & illud, ff. de re iudicata, ibi: Sed illud debet dici, vbi controuersia est de pignore, illud dimitti debere, & capi aliud si quod est sine controuersia; & quod ibi inquit textus de controuersia pignoris intelligatur etiam de dubio exactionis. Lo dicho se ha de declarar y entender que no procede quando el primer juez ante quien de su principio la execucion se pidio, da requisitoria para que se haga mejora en bienes de otra jurisdicion, que pertenezcan al deudor: porque por esta mejora los pregones se han de dar a los bienes en el lugar de la jurisdicion donde estuuieren, y despues boluerse a embiar al juez requirente, para que haga el remate, no auiendo legitima oposicion del deudor por excepcion prouada que lo impida: saluo si la requisitoria fue para que el juez requerido mande dar los pregones, cite de remate al deudor, y de en la causa sentencia, como se acostumbra en partes longinquas: pero entonces se ha de lleuar la escritura original, conforme a la mejor y mas verdadera practica, para que el deudor executado, viendola, pueda ser oydo y defendido: lo qual no seria, si por solo el testimonio que estuuiere inserto en la requisitoria, fues se compelido a pagar, aunque en es to de traerse la escritura original, ha auido y puede auer diferentes practicas. Y quando la requisitoria fues se para poder llegar a sentencia, y hazer pago, procedera lo que tengo dicho, que no podra seguir se la causa ante dos juezes a vn mismo tiempo, por la multiplicacion que puede auer de pagas, cos tas y danos en venta de bienes: y lo que peor es, diuersidad de sentencias en vna misma cosa. Quod iura abhorrent, ex l. 1. C. quando prouocare non est necesse, & nullitas quae cau satur ex diuersitate, vel contrarietate duplicis, diuers aeque sententiae diffinitiuae latae a iudicibus diuersis ordinarijs, coaequalibus super eadem re, diuerso loco, tempore, & proces su distincto, & sic manet declaratus articulus quotidianus, & frequentis simus dubius propter diuersitatem opinionum Doctorum indistincte loquentium. 
 
Decimus Curiae casus est, o ho[sect. 44] me pobre, ex dict. l. 5. tit. 3. p. 3. vbi Gregor. glos. 5. ex locis Sacrae Scripturae admonet, & comprobat quanta cura sit de pauperibus, & eorum causis tenenda, & quod vox eorum acclamat coram Deo. Quis autem pauper dica[sect. 45] tur, omis sa resolutione Didaci Couar. cap. 7. practicar. quaestionum , num. 3. est tenendum arbitrio dominorum de Consilio, vel Chancellaria relinqui, & quis dicatur pauper attenta qualitate regionis, & prouinciae, vbi habitat, & [sect. 46] quantitate bonorum quae ibi pos sidet; nam in quibusdam partibus diues, & non pauper erit, qui in alijs eandem pecuniae quantitatem possidens pauper existimabitur, quod obtinet in his Indiarum Regnis. Itaque arbitrarium erit, vt ex Menochij resolutione colligitur de arbitrarijs iudicum, casu 65. num. 7. vbi quamplures auctores hoc idem tenentes citat, & num. 8. nobilem iuxta suam conditionem pauperem iudicamus, etiamsi in bonis mille habeat: & e contra diuitem credimus rusticum, qui centum habeat: inops autem minus habet quam pauper, vt Doctores, quos Menochius citat, concludunt ; Decius praecipue in authentica praeterea, C. vnde vir & vxor, num. 16. vers. Sed potest saluari, Afflict. decis. 179. Ias. in l. si constante, num. 14. ff. soluto matrimonio. 
 
Sed est quae stio vtilis, & quoti[sect. 47] diana, an ille qui non habet vnde se alat, nisi alimenta quae ei fuerint assignata, possit dici pauper ad effectum casum Curiae obtinendi in suis litibus. Cui respondetur negatiue, vt concludit Petrus Surdus de alimentis, tit. 7. quae st. 37. num. 7. Pauperem illum non dici, qui habet a quo alimenta petere possit: si igitur haec subsidiaria actio excludit nomen paupertatis, multo fortius qui as secutus est alimenta ei assignata pauper dici non potest. 
 
Quodquidem pia & benigna interpretatione accipiendum est, vt declaretur non procedere, quando pecunia ad alimenta as signata adeo tenuis sit, & in parua quantitate, vt adhuc alimentatus sit in summa egestate, per textum, & eius expres sam rationem in l. siquis a liberis, §. item rescriptum, ff. de liber. agnoscen. cuius verba sunt: Item rescriptum est haeredes filij ad ea prae standa quae viuus filius ex offitio pietatis suae dabat inuitos cogi non oportere, nisi in summam egestatem pater deductus sit, & ibi Cordoua de Lara ex num. 11. disputat, & resoluit, quando monasterium teneatur alere filios monachi. Circa quae cum ad propositum nostrum non attingant, non insi[sect. 48] sto: hoc enim solum ex hoc textu percipiens, illum, qui alimenta recipit, non est dicendum es se pauperem simpliciter, nisi constitutus sit in summa egestate, quoquidem casu continuatur obligatio alimenta dandi ab haerede defuncti: si autem sit constitutus in summa egestate alimentarius, vel ex eo quod alimenta sint tenua, vel quod plures filios, & vxorem habeat, quibus alimenta non sufficiant, pauper est iudicandus alimentatus, si alium de bona non habeat, & sic con stitutus in pauperie casum Curiae ex capite paupertatis habere poterit, alias non, ex his quae ex dicto textu, & opinione Petri Surdi de alimentis dicto titulo 7. quae st. 37. numero 7. adduximus, qui licet alleget Bartolum in dict. §. item rescriptum, non legit illum Bartolus, nequicquam dixit in lectura totius legis supradictae, siquis a liberis, cum suis §§. ex his, atque illum allegat Surdus praedicto numero 7. textus vero in dict. §. item rescriptum, probat intentum Surdi, & eius resolutionem, nec valet allegatio, quae cotidiana est Aduocatis, y para intentar caso de Corte[sect. 49] por pobre, lo fundan en que viue de alimentos, quia hoc non sufficit, sino es que se prueue sumariamente, y en la manera que resuelue Couar. cap. 8. practicarum. num. que es pobre, porque aunque se le dan alimentos, no tiene otros bienes, y los que se le han senalodo son en tan poca cantidad, que no bastan para poder sustentarse a su muger y hijos, si los tiene, y assi esta en miserable estado , vt statim dicemus. 
 
Vndecimus Curiae casus ex d. l. 5. tit. 3. p. 3. est, o muy cuytado , [sect. 50] qui deducitur ex l. 1. C. quando Imperator inter pupillos & viduas, ibi: Si pupilli vel viduae aliquae fortunae iniuriae miserabiles iudicium nostrae serenitatis optauerint, prae sertim cum alicuius potentiam perhorrescunt , cogantur eorum aduersarijs examini nostro, seu copiam facere, cui concors est l. 20. tit. 23. p. 3. & est speciale in causis pupillorum , viduarum , & miserabilium personarum , vt possint relicto iudice ordinario huiusmodi personae adire Principem , vel eius Senatum , qui eum reprae sentat, Bart. in l. AEmilius, in fi. ff de minorib. & probatur in d. l. vnica, C. quando Imperator inter pupillos & viduas, quia vt dicit ibi Bald. Princeps est mediatus protector huiusmodi miserabilium personarum . Sub hoc tamen verb. o [sect. 51] ome cuitado , comprehenduntur sequentes , senes decrepiti, & diuturno morbo fatigati, & debiles, & omnes hi, de quibus natura mouetur ad miserendum , ex ratione d. l. 2 tit. 23. p. 3. Afflict. decis. 257. n. 1. & hoc per textum in dict. l. vnica, resoluit Rolan. a Valle, con sil. 76. libr. 1. num. 44. Andreas Gail obseruat. 1. lib. 1. n. 39. nec exempla arctant regulam circa has causas miserabilium personarum, & quae dicantur. Etenim[sect. 52] iudicio meo ille dicetur misera[sect. 53] bilis, qui omnibus eius bonis, siue maioratu, per sententiam fuit priuatus, & restituere coactus, ex d. l. 20. ibi: que son muy descaìdos del estado en que solian ser . Item cui aliquod [sect. 54] incendium , vel naufragium superuenit , ex quo perdiderit omnia bona sua, vel maiorem partem eorum , quia ij omnes, & eis similes, sunt, de quibus natura ipsa mouetur ad miserendum , vt ex Afflict. Roland. & Andraea Gail praediximus. 
 
Denique omnes comprehensi[sect. 55] in titulo, ff. de curatore furioso, prodigo, vel alijs extra minores dando, & in eius rubro, & nigro, & inter caeteros apud nos ego con numero quemlibet Indum , siue diues[sect. 56] sit, siue pauper, qui omnes ex communi praxi, & stylo Regij Senatus Limensis habent casum Curiae, quia sui mentis compotes non solent es se, & pro minoribus reputantur , suntque eorum caus ae contente in d. rubric. ff. de curat. furio. Et misera[sect. 57] bilis dicitur, qui proprias causas administrare non potest, vt est text. in l. 1. in fin. ff. de postulan. Rolan. vbi sup. n. 47. dict. consil. 76. lib. 1. & post eum , & Matth. de Afflict. compendiose Tusch. conclus. 273. sub lit. M. vbi refert pupillos, viduas, senes: decrepiti, & diuturno morbo fatigati dicuntur miserabiles, & omnes alij, vt praediximus, quibus natura commouetur ad miserendum . Item pe[sect. 58] regrini, orphani, puellae nobiles, qui secundum conditionem viuere nequ eunt , publice poenitentes , liberti Ecclesiae, manumissi, infantes expositi, caeci, mutilati membris , leprosi, carcerati, vt ex Rebuf. ad ordinationes Franciae, tit. de sententijs prouisionalibus, art. 3. glo. fin. in principio, adducit Tusch. vbi sup. conclu. 273. num. 1. & 2. & num. 3. enumerat mercatores[sect. 59] quando sunt in itineribus, sunt miserabiles personae, ideo eis faciendum , ex Alex. cons. 130. super eo in fin. lib. 7. Pro quibus est notabilis lex 47. tit. 2. p. 3. vt contra eos excludantur maliciosas demandas, y no se espere a su partida , quod quotidie habemus in praxi. 
 
Deinde AEthiopes, qui litigant[sect. 60] apud nos, los morenos, o negros nacidos en Guinea, o en este Reyno, y los mulatos y mulatas, esclauos, o horros, tendran caso de Corte por miserables, y que temen litigar con Espa noles, y tener contienda con ellos, en particular si aquellos a quien conuienen y demandan son poderosos, o que no lo sean : & ita procedit ratio textus in dicta l. vnica, in illis verbis: Prae sertim cum alicuius potentiam perhorres cant, cogantur eorum aduer sarij examini nostro sui copiam facere, cum superius adductis: & quia vt in plurimum sunt pauperes, liberti, vel libertini. Si autem ex supra dictis AEthio[sect. 61] pibus, vel eorum filijs Hispanorum, & AEthiopum diuites es sent, & bona, vel domum, prout etiam s aepe accidit, haberent, & sic ces sat ratio miserationis, perconsequens ces sabit priuilegium casus Curiae. 
 
Ex quibus deducitur duode[sect. 62] cimus casus Curiae, scilicet, in causa libertatis, quam intenderit in pos sessione seruitutis con stitutus, vel si sit reus in pos ses sione libertatis pot est petere, vt in Senatu Regio intentetur, & ad eum remittatur, quia est, & reputatur causa libertatis, & habetur vt pia. 
 
Et ex praedicta ratione miserationis, quia miserabilis ille qui ex seruitute ad libertatem proclamat, vel cum sit pro libero existimatus, ad seruitutem redigi petatur, erit quaelibet cau sa libertatis Curiae, siue agendo, siue defendendo ex parte proclamantis ad libertatem, vel proclamati ad seruitutem. 
 
Decimus tertius casus Curiae [sect. 63] quotidianus erit in causis, & litibus viduarum, dict. l. vnica, C. quando Imperator, ex praedicta l. 20. titulo 23. part. 3. ibi: Viudas, o huerfanos si huuieren alcadas, o otros pleytos porque ayan de venir a la Corte del Rey : & quia signant er & bene Dominus Prae ses Couarruuias de hoc agit, cap. 8. practicarum, est ad eum recurrendum, & ad Rolandum dict. consil. 76. lib. 1. ex num. 39. Andream Gail dicta obseruatione 1. libro 1. numero 39. & 40. Azeued. in l. 8. & 9. titulo 3. libro 4. Recop. ex num. 7. Monte rroso tract. 5. de Chancillerias , fol. 59. numero 11. Ces satque ex communi & forensi praxi opinio eorum, quos refert Roland. dict. cons. 76. ex numero 44. tenentium, priuilegium fori Curiae locum non habere in vidua diuite, quia quantumuis diues sit forum Curiae in prima instantia sortitur, ex ratione dict. l. 20. tit. 23. p. 3. & adductis a Couar. vbi supra, & melius a Rolando, qui sic concludit dict. consil. 76. in fine, & prae caeteris Gail dicta obseruatione 1. numero 40. vbi adducit viduas, & pupillos diuites es se miserabiles habitu, licet, non actu; pauperes vero, & habitu, & actu, & sic competit eis quod solo habitu sunt Curiae casus, vt iam in pupillo resoluimus supra num. 
 
Si vero lis coepta & contesta[sect. 64] ta sit coram Iudice ordinario, non habet locum Curiae casus quoad primam instantiam, nec poenitentia admittitur, vt post Couar. adducit Azeued. in d. l. 8. tit. 3. lib. 4. n. 5. & 6. Ratio autem rationis est, quia in iudicijs quasi contrahitur, & per contestationem transiuit iudicium ad contractum quoad eius prosecutionem, in ordinatione, & diffinitione caus ae, ex vulgata l. 3. §. idem scribit, ff. de peculio, & num. 7. Ipse idem Azeued. resoluit locum non habere casum Curiae contra aliam viduam, vel aequaliter priuilegiatum, & quando prouisio fit, & datur viduae, & alijs, Curiae casum habentibus, que vulgo dicitur, la ordinaria del fuero , vt retulit compendiose author practicus libri, qui inscribitur de Monterroso, vbi inquit: Viduae quae elegit forum Curiae, siue agendo, siue excipiendo, dari prouisionem, por la qual se inhibe a todos los juezes infer iores a las supremas Audiencias, aunque sean Alcaldes de Corte, y Chancillertas, entretanto fuere viuda, y viuiere honesta[sect. 66] mente, excepto en seis casos, y causas, conuiene a saber en causa criminal, o marauedis pertenecientes al Rey, o sobre execucion de carta executoria, o contrato guarentigio, que trae aparejada execucion, o si contesta la demanda ante el Iuez inferior, sin declinar juridicion, o de diez mil marauedis abaxo, o con persona que tenga igual priuilegio que la tal viuda, y han de ir exceptados estos seis casos en la dicha ordinaria . 
 
Non vero vt authoris cuius dicta praefata sonant, sed vt docti, ac grauis Senatoris Pinciani sunt accipienda, ideo vnumquemque de dictis sex casibus declarabimus: praetermittendum tamen est huius ordinarie fori solere, & es se quotidianum fieri prouisionem, prae starique non solum viduis, sed pupillis, & minoribus, orphanis, miserabilibusque personis, additis addendis , & detractis detrahendis . Secundo , permittendum sub vi[sect. 67] duae nomine, etiam quoad dictum Curiae forum admitti mulieres, quae habent maritos inutiles, vel[sect. 68] longa absentia impeditos, seu ad trirremes, vel ad exilium condemnatos, ex doctrina Fel. in c. significantibus , n. 8. de offic. delegat. Couar. in pract. c. 7. n. 4. resoluit Gail. d. obseruat. 1. n. 44. etenim propter naturalem commiserationem dignae sunt, ob fortunae, seu calamitatis, siue aduers ae erumne iniuriam , & euentum miserabilium , seu viduarum numero contineri, tametsi[sect. 69] nuptae sint, pro quo facit text. in c. 20. §. sed nec istud, de translatione Episcopi, vbi habetur, quod Ecclesia dicitur viduata, quae habet Episcopum, sed inutilem, explicat Gail vbi supra. In ea vero [sect. 70] quae nunquam maritum habuit, celebsque est, adest maior dubitandi ratio, tamen verior, praxique recepta a nostratibus, est re solutio domini Prae sidis Couar. in pract. cap. 7. n. 2. cum pulchra limitatione, sic eam appellat ex exteris illum sequutus Gail vbi supra n. 44. obseruationis primae lib. 1. Limitatio vero est, vt in foemina honesta, & graui aetate, quae ne caste vixerit locum habeat casus Curiae: si vero dictae qualitates non concurrant, contrarium est obseruandum ex mente Couar. & Gail vbi sup. 
 
His praemissis, excipitur in or[sect. 71] dinatione prouisionis ordinariae del fuero, no siendo causa criminal , intellige hoc procedere in ca su, in quo vidua, seu priuilegiatus reus sit, vel vidua accusata, de nunciata, vel inquisita de aliquo crimine, quia non poterit a iuris dictione ordinaria declinare, vt contra Matthaeum Afflictis re soluit Cardin. Tusch. sub litera M. conclus. 274. num. 7. Secus vero erit si actrix sit, quia hoc non tollit enumeratio casuum Curiae, quae fit in l. 8. tit. 3. lib. 4. Recop. vbi fit prohibitio, ne quis in prima instantia coram dominis Prae toribus, qui in Curia Regia, vel Chancellarijs assistunt , euocetur, sed in proprio foro ordinario, qui cuilibet competit: & prosequitur lex: Saluo en aquellos casos que se deuen librar en la nuestra Corte y Chancilleria, que son estos segun antiguo es tilo, muerte segura, muger forcada, tregua quebrantada, casa quemada, camino quebrantado, traycion aleue, riepto (qui casus iam non extat ex Concil . Triden. ses. 25. cap. 14.) pleyto de viudas, y huerfanos, y personas mi serables, o contra Corregidor, o Alcalde ordinario, v otro oficial del tal lugar, y sobre caso en que pueda ser conuenido durante el tiempo de su oficio : huc vsque lex per illa verba: Pleyto de viudas y huerfanos, y personas miserables , quae vniuersalia, & indefinita sunt, vel saltem generalia, comprehenduntur lites viduarum, & pupillorum, siue sint criminales, de quibus praecipue lex agit, siue ciuiles, in quibus viduae actrices sint, siue pupilli actores, nec impedit loqui illam legem de Praetoribus, & cum eis, quia hoc magis affirmat in causis criminalibus coram eisdem , dum sint viduarum agentium , vel accusantium , locum habere casum Curiae, alias superflua es set generalitas illorum verborum, Pleito de viudas, y huerfanos , posita post[sect. 72] enumerationem aliorum casuum , qui suapte natura propter eorum grauitatem, & atrocitatem, son de Corte . Et vt saluemus stylum a Monterroso relatum de exceptione caus ae criminalis, en la ordinaria del fuero neces sario , dicendum est, intelligi, quando vidua est rea, vel contra ipsam, vel pupillum minorem, ne patre orbatum, procedatur: secus vero erit, dum ipsa vidua, vel pupillus accusant, vel querelam proponunt criminale iniuria Regis, vel Chancellaria, vt contra Afflictum, quem Tusc. adducit d. conclus. 275. num. 7. iam resoluimus. 
 
Quod iterum extendendum est ad quemlibet , vel quamlibet , casum[sect. 73] Curiae criminalem habentem, siue ex persona miserabili, ex eodem Tusch. vbi proxime n. 6. & 7. vel quia reus potens est ex offitio, quod exercet, siue per se ipsum, quia nimis diues, & cui iustitiae ministri fauent; itaque ab eo ius, & iustitiam actor timeat non se consecuturum , nam praedictis omnibus adstipulantur verba dictae legis vnicae, C. quando Imperator & eius mens, & ratio quae maxime obtinet in criminalibus actionibus, quae grauiores sunt causis & negotijs ciuilibus, vt testatur Iulius Clarus in prooemio ante[sect. 74] quae stiones criminales, cum non, vt ipse inquit, de tritico vel oleo legato, sed de hominum fortunis, existimatione, ac capite agatur, quibus rebus nihil est in orbe terrarum pretiosius, & in quibus perhorrescunt actores iu stitiam petere contra potentes,[sect. 75] & tunc, vel ipse dominus Rex suumque supremum Consilium cognoscit, vel causam, querela prae sentata, delegat, dando Pesqui sidor, o Alcalde de Corte, o remitiendolo, si el caso no requiere mas, a la jus ticia ordinarta, no embargante aya empecado a conocer el juez ordinario, se suelen dar Pesquisidores de oficio, o por la querella de la parte: esto por ser el caso de Corte, por su atrocidad, o grauedad del, y de las personas que litigan, o por otras justas consideraciones : quae omnia late adducit Bobadilla lib. 2. Politic. cap. 21. ex num. 6. videndus, cum casus occurrat. 
 
Nec ex eo quod non sit que[sect. 76] rela prae sentata coram persona domini Regis, & eius magni Consilij , impeditur pars litigans eam proponere in Chancellaria Regia coram Prae side, & Praetoribus eiusdem Regij Senatus, qui cognoscunt, & cognoscere pos sunt eam delegare, iudicemque dare ad eam diffiniendam per sententiam, vt patet ex l. 4. tit. 7. lib. 2. Recop. Bobadilla vbi supra num. 11. quia hoc est proprium, & reseruatum magno Cons ilio Regis. In nostra autem Chancellaria , & in caeteris Indiarum Occidentalium, quarum ordinationes sunt vnae, eaedemque, extat ordinatio 17. per quam facultas tribuitur Prae sidi, & Audito[sect. 77] ribus, ad delegandas causas criminales in his rebus, quae euenerint extra quinque leucarum spatium, dummodo sit prouisio iu sta, & quando committitur cau sa, est ad ordinationem proces sus, non vero ad diffinitiuam sententiam proferendam: nonnunquam tamen prouidemus iudi[sect. 78] ces delegatos, quos vulgo, Pesqui sidores dicimus, si caus ae qualitas hoc requirit, & timor non as sequendae iustitiae coram ordinario iudice, maxime praecedente querela partis, vel promotoris Fiscalis cum delatore: quod ita obseruatum est, praecipue in Chancellaria Limensi, & sic procedit l. filius, ff. de falsis, ibi: Sic audiui Senatum censuis se cum similibus. Et credo hoc ex Regio res cripto processis se, quia haec facultas dandi iudices delegatos ad causas criminales cognoscendas, & diffiniendas, Prae sidi, & Auditoribus competit in Limensi Senatu, & est reseruata; non vero Prae sidi, & Praetoribus eiusdem Chancellariae: in nostra vero cum sit Praetorialis, & in ea Senatores sumus Auditores, & Praetores, hac eadem facultate quae in Limensi vti pos sumus, & hoc iure vtimur. 
 
Secundus casus exceptionis[sect. 79] ad ordinarium fori est, en marauedis pertenecientes al Rey , quia non debet expectari, vt per Curiae ca sum petantur, & cum Rex sit fons iurisdictionum, vt iam diximus ex Auendan. cap. 1. num. 2. 1. p. de exequen. mandat. Nimirum si hunc casum eius Senatus, & Regia Chancellaria excipiant, ne protrahatur, & differatur exactio debiti Fiscalis. 
 
Tertia exceptio est, o sobre exe[sect. 80] cucion de carta executoria, o contrato guarentigio, que trae aparejada execucion . Offert se nobis vtilis, & ardua quae stio resoluenda, an pro executione contractus, & scrip[sect. 81] turae publicae, siue sententiae latae a dominis de Consilio, vel Senatu Regio, possit coram eisdem intentari casus Guriae, & peti executio in prima instantia circa sententias latas in Regio Consilio, vel Senatu. Sunt distinguendi[sect. 82] duo casus: primus, quando confirmatur sententia inferioris iudicis, & tunc ei est devolvenda executio, si sit intra quinque leucas, & si extra eas dandae executoriales Regiae literae, hoc voluit expresse lex 6. tit. 17. lib. 4. Recopil. vbi Azeued. ex num. 3. bene distinguit inter causam criminalem, & ciuilem: nam in prima est remittenda executio iudici primo, hoc est, loci delicti. In secunda, si sit confirmatoria, est iudicis a quo: si reuocatoria, iudicis ad quem: quod insinuat l. 27. tit. 23. par. 3. Semper autem[sect. 83] de stylo Chancellariae remittitur executio iudici a quo, nisi ex iu sta causa retineatur, quod docuit Guido Papae decis. 436. num. 29. quae st. 35. latius prosequitur Azeued. vbi supra. Pro iustis autem causis considerare pos sumus omnes eas, quas retulimus in nego[sect. 84] tijs, & litibus attingentibus ad viduas, pupillos, & miserabiles per sonas, in quibus cum adsit casus Curiae, licet lis ordinaria iam finita coepta fuerit coram ordinario iudice, executio iuste fieri potest a iudicibus superioribus Chancellariae, quia militat ratio textus in dict. l. vnica, iam s aepius repetita, ibi: Perhorrescunt, &c. Idem etiam si reus, contra quem executio facienda est, sit persona potens, & a quo cum difficultate iustitiam consequetur actor coram ordinario: nam in his ca sibus quoad executionem ex propria vi & natura casus Curiae a iure & legibus inducti est obseruandum: quod per pactum sumis sionis in contractibus, & publicis instrumentis fit per contrahentes , per l. 20. tit. 21. lib. 4. Recop. §. 1. Quando adest sumissio ad dominum Prae sidem, & Auditores, sunt, si casus sit Curiae, pos sit dare executor, vel prouisio, vt executio fiat coram ordinario iudice: non tamen negat haec lex, pos se etiam fieri executionem per dominos de Consilio, vel Senatu, & Regia Chancellaria; quia hoc est iuri consonum, & recepta resolutio, quia potius agitur[sect. 85] ex termino sententiae confirmantis , quam ex confirmata, & ita regulariter executio de iure communi expectat ad iudicem ad quem, Bartol. in l. fin. C. de iudicijs, Bertachin. relatus a Tusch. sub litera E. conclus. 475. num. 14. Et fieri potest in executione sententiae, vel contractus, si contineant debitum quantitatis, vs que ad sententiam addictionis, vulgo, de trance y remate , & solutionem, maxime si sit debitor in Curia, vel intra quinque leucas, quia si ita, fieri potest per quemlibet ex Praetoribus Chancellariae , in ea, vel intra quinque leucas, multo magis causa probabile subsistente ab ipsa vniuersa Chancellaria, vel quolibet quarterio eius, vulgo, la sala donde se pidiere la execucion , vt sit in potestate, & arbitrio Senatus, vel eam fa[sect. 86] cere, vel remittere. Cui resolutioni non obstat lex 27. tit. 23. p. 3. & l. 6. tit. 17. lib. 4. Recop. & fortius lex 11. tit. 5. lib. 2. quae insinuant casus Curiae, & eorum cognitiones tantummodo competere Prae sidi, & Senatoribus in cau sis ordinarijs: non vero in execu[sect. 87] tiuis, dum inquit text. dictae legis 11. Mandamos que todos los pleytos que son sobre casos de Corte por primera instancia, que se han de ver ordinariamente por viae de proces so ordinario formado entre partes, sea el conocimiento y determinacion en las nuestras Chancillerias , quia non prohibet haec lex, & dict. l. 27. & 6. titulo 17. lib. 4. pos se ex iusta cau sa retineri per dominos Chancellariae, & fieri executionem, hasta dar sentencia de remate, y hazer real paga a la parte executante de su deuda deuida por contrato, o sentencia, o en otra manera que aya lugar la via executiua, siendo con justificacion de auer caso de Corte, en que se pudiera intentar la accion ordinaria en la Chancilleria , tambien el derecho de la cau sa executiua : quia quemadmodum diximus, hoc a dictis legibus non prohibetur, quae loquuntur regulariter, non vero quando intentari potest casus Curiae, qui quemadmodum competit ad conueniendum, en demanda y accion , potest & debet admitti ad exequendum, vt iam probauimus: & in Regijs Senatibus Limensi, & no stro de Panama hoc receptum est, & subest ratio decisionis, quam adducit Guido Papae decis. 436.[sect. 88] num. 29. quia plures sunt personae miserabiles, & rei, vt in plurimum potentes , contra quos iustitiam actores ad exigenda debita non as sequuntur: atque ideo hoc iure vtimur, que en auiendo caso de Corte que se pudiera intentar si la cau sa fuera ordinaria, se admita y reciba en las executiuas por escritura, o sentencia, o conocimiento reconocido, o execucion de sentencia arbitraria, que para la de las cuentas confirmadas por el juez ordinario para la confession judicial clara, por ser y caer sobre juyzio empecado ante el ordinario, aura mas dificultad admitirse por Corte, pero tales pueden ser las causas que se den, que tambien en esto se admities se , & hoc iure vtimur. Et aliquando datur commissio para hazer la execucion, sustanciar la causa, y conclu sa para sentencia de remate embiarla ala Audiencia . 
 
In Regalibus Senatibus Vallisoletano, & Granatensi, & Audientia Hispalensi, & Regni de Galicia, seruanda sunt, quae con stant ex d. l. 20. tit. 21. §. 1. lib. 4. Recopilat. quae, vt aduertimus, non loquitur de executione sententiae, & ita etiam in dictis Senatibus, Vallisoletano, & caeteris Castellae, & apud nos seruandae sunt, & poterunt, si dominis de Consilio, vel Chancellaria videbitur doctrinae adductae a Tuscho conclus. 476. ex num. 18 sub litera E. in casibus quos con stituit. Primus namque erit si sententiae, tam prima, quam confirmans sint absolutoriae, quia fru stra quaeritur de executione, quia secum illam sententiae trahunt. Secundus casus ex Tuscho, si sen[sect. 90] tentia prima est condemnatoria. Secunda absolutoria, quia idem est obseruandum. Tertius, si prima fuit absolutoria, secunda condemnatoria, quia agitur ex secunda, quia prima est reuocata. Quartus dubius, & non bene declaratus casus est, quando ambae sententiae, vel tres sunt conformes : de quo est videndus Fe linus in cap. cum Ioannes, ex n. 14. de fide instrumentor. per textum ibi, iuxta distinctionem quam facit praedictus Cardinalis, quod si secundus Iudex fuit motus ex nouis probationibus, & causis, attendatur secunda sententia confirmatoria quoad vim, & effectum executionis, si vero ex primis causis, & probationibus dicendo sententiam primam es se iu stam expresse, tunc ex glos. in c. pastoralis, §. praeterea de offic. delegat. resoluit, Iudicem superiorem debere exequi, num. 23. dict. conclus. 476. Apud nos vero seruanda est praedicta l. Regni 6. tit. 17. lib. 4. Recop. Et quae superius diximus in eius declara[sect. 91] tione, si autem sententia partim fuerit confirmatoria, partim vero reuocatoria, vt plerumque euenit, vel modificata prima per secundam, tunc equidem executio erit superioris Iudicis, quia, vt iam praediximus supra num. 85. potius agitur ex termino confirmante , quam ex confirmato, atque ideo executio regulariter spectat de iure communi ad Iudicem ad quem, ex Bart. in l. fin. C. de iudicijs, & Bertachino relato, & sequuto a Tuscho sub litera E. conclus. 475. n. 14. Tum maxime, quia nouus ordo, & altera forma iudicandi adest, quando per superiores Iudices detrahitur, additur, vel mutatur, in his quae in prima sententia, vel secunda fuit dictum, seu omis sum, at que ideo cum ex sententia reui sionis sortiatur effectum, formam , & modum res iudicata, per quam finis controuersijs imponitur, ex l. 1. ff. de re iudicata, & actio iudicati ex ea proueniat, nimirum , si executio competat dominis de Consilio , Chancellaria, vel Audientia iudicanti, atque ideo executio, quod est nostrum intentum remitti, vel retineri possit a dominis praedictis, prout arbitrium iustum, aequumve dictauerit, non obstante dict. l. 6. tit. 17. lib. 4. quia etiam extante omnimoda confirmatione sententiae, ab inferiori late non prohibet retineri pos se executionem, vt praediximus ex decisione Guidonis Papae 436. num. 29. quae celebris est pro hac resolutione, & limitatione praedictae legis 6. quae vel fit ab ipsis dominis, vel remittitur iudici ordinario, vel datur executor ex praxi legis 20. tit. 21. lib. 4. §. 1. 
 
Transeamus iam ad limitationes exercendi Curiae casus, etiam a priuilegiatis, qui forum Curiae sortiuntur, & ex Cardinali Tuscho sub litera in conclusione 274 ex num. 17. Repetendae sunt sequentes limitatio[sect. 92] nes, quarum prima est subsistente aequali priuilegio, vt in duabus personis pauperibus, vel miserabilibus, qui altera alium trahere non potest ad Curiam, secus vero erit si priuilegiatus conuentus sortiatur minus priuilegium, ex Afflicto decis. 56. vbi Vrsil. allegat legem contra pupillum 54. §. qui ad maius Auditorum, ff. de re iudicat. In pupillo autem , quia sua natura & aetate est mi serabilis, consideratur haec ratio, vt praeferatur miserabili ex accidenti, quia causa naturalis praefertur accidentali, vt ex Afflicto resoluit Tuschus, quod ex vi maioris commiserationis , quoad alios, pupillo excepto, procedit in viduis, vt ipse conuenire possit in Curia alios miserabiles, & pauperes, quia priuilegium earum, & pupillorum nititur, & fundatur in iure communi expres so in eis, ex dict. l. vnica, C. quando Imperator, caeteri vero per interpretationem, & miserationem, quod procedit in terminis iuris communis. Quod[sect. 93] vero attinet ad ius nostrum Regium diuersum est, quia ex eo fit extensio, atque ideo tenendum est viduam contra pupillum, vel e contra, pupillum contra viduam , vel pauperem, siue pauper contra praedictos, non habere iure Regio attento casum Curiae, admittendamque es se fori Regiae Chancellariae declinatoriam , vel Supremi Consilij, si apud illud agant, quod est ex ratione, & decisione legis 5. tit. 3. par. 3. ibi: O por pleito que demandas se huerfano, ome pobre, o muy cuytado , & ex l. 20. tit. 23. eadem part. 3. ibi: Viudas e huerfanos, &c. vbi aequalance tribuitur dictum fori priui legium , atque ideo reiecta quoad nos Afflict. Vrsil. & Tusch. re solutione, tenendum est contrarium cum Couar. in pract. cap. 7. num. 4. Et sic quemadmodum viduitas pupilli, orphanitas pauperis, & miserabilis lites & cau s ae tribuunt iurisdictionem, ita e contra, aequalis eiusdemque priuilegij opositio a legibus partitarum expressi erit causa impeditiua exercitij iurisdictionis contra alium Curiae casum habentem, vt iam resoluimus, & ex no stratibus non relatis, nec explicitis praedictis fundamentis, re soluit Gregor. Lop. alijs adductis in dict. l. 5. tit. 3. par. 3. glos. 2. licet in fine glos s ae insinuet vincere causam viduae contra alios pri uilegiatos pro casibus Curiae: & licet authoritas dicti glos satoris sit multum considerabilis, contrarium in iudicando, & consulendo est tenendum, ex fundamentis quae ipsemet antea in eadem glos sa adducit, & est expres sa decisio Neapolitana Vincen. de Franch. 188. per totam, vbi ex ritibus suae Curiae, quos citat, dicit hanc vanam es se dubitationem, & iuridicam resolutionem negatiuam, quia vt ipse inquit, postquam pupilli, & viduae, & aliae miserabiles personae sunt suffultae priuilegio eiusdem legis vno, & eodem tempore priuilegia praedicta confunduntur, nec vnum erit potentius altero, & ius commune seruabitur, scili cet, quod actor sequatur forum rei, vt ex Andrea de Isern. & Matth. de Afflict. in constitutione statuimus, resoluit, quos & alios ex nostratibus adducit Couar. in pract. cap. 7. num. 5. vers. 8. hanc interpretationem, & licet Vincen. de Fran. dict. decis. 188. num. 2. dicat, non es se insi stendum in his quae refert dictus dominus Prae ses, eius distinctiones in praxi obseruandae sunt, quae in substantia continent hanc eandem resolutionem cum declaratione quam ponit dict. num. 5. vers. Sexto, deinde poterit contingere, & sequentibus, vsque ad finem. 
 
Decimusquartus casus Curiae [sect. 94] est, contra algun poderoso de que no pudies se tambien alcancar derecho , vt comprobat praecitat a lex 5. tit. 3. p. 3. Hic est casus frequens, quotidianus, & in quo merito domini de Consilio Regio Senatu, & Chancellaria summa cum ratione brachium, & Regis domini potestatem, & iurisdictionem exercent. Solent communiter practici nostri temporis ad iu stificationem praxis, & immemorialis consuetudinis, qua obtentum est, pos se a Rege cognos ci per viam violentiae, in causis Ecclesiasticis allegari, text. in c. Regum officium est, & in cap. administratores, & in cap. Princeps s aeculi 23. quae st. 5. de quorum iurium interpretatione, & vera praxi, dixi in cap. 6. §. 3. num. 19. & 20. & adducunt in theorica alij plures quos citaui, tamen applicando Diui Hieronymi dicta in dict. cap. Regum, ad rationem, & decisionem dict. l. 5. tit. 3. p. 3. est congrua & propria allegatio, vt proces sus a Rege fiat, contra algun poderoso . Sed in primis supponendum cum Bald.[sect. 95] cons. 151. in prin. lib. 1. in cons pectu Principis non es se potentiorem vnum altero, quia non est in Principe Supremo consideratio personarum, ita Tusc. concl. 463. sub lit. P. num. 18. Et quod de persona Principis dicemus,[sect. 96] extendendum est ad Supremum eius Senatum, & Regias Chancellarias, quia eius vicem gerunt , & reprae sentant, vt concludit bene Parlador. lib. 3. differen. 10. num. 21. & 22. 
 
Secundo cum eodem Tuscho[sect. 97] loco superius citato, num. 7. ex Bald. dict. cons. 151. circa finem, vers. Haec quae stio, supponitur etiam quod an quis dicatur potentior, vel non, consistit in facto, & residet in arbitrio iudicis, verba Baldi sunt. Haec quae stio consistit multum in facto, & in iudicis arbitrio consistit, tametsi loquatur in cessione facta a quadam muliere vidua, & vetula cuidam Chancellario , & quia potens erat, non solum ab exercitio cessionis, sed a munere simplicis procuratoris consuluit es se arcendum , itaque quoad nostrum propositum erit regula, vt omnis ille cui propter potentiam ex officio, & alia qualibet causa est comprehensus in prohibitione tituli, in rubro, & nigro, cap. ne liceat potentioribus, & in cap. 1. de alienatione iudicij mutandi causa facta erit, etiam ex capite potentatus, seu maioris potentiae, subnixus casui Curiae in prima instantia , quod aequali modo est intelligendum, data scilicet capacitate iurisdictionis: nam si clericus, Ecclesia, vel Religionis Conuentus , seu Religiosus fuerit, patet ex defectu, & in capacitate iudicum s aecularium, non pos se apud eos in prima instantia conueniri: & cum latissimum sit, non solum arbitrium, sed etiam officium ius dicentis, iuxta legem primam, ff. de iurisd. omn. iud. opportunum erit aliquos praecipuos casus, qui sunt Curiae, adducere ex comprehensis in hoc decimoquarto; ex generalitate iu sti, & aequi arbitrij, quod constituimus deducti erit primus, & decimusquintus in ordine priori huius capitis. 
 
In Ducibus, Comitibus, & Mar[sect. 98] chionibus, qui pos sunt conueniri coram Rege in prima instantia, & eius Senatu Supremo, vel Chancellaria Regia, & in Senatu Galleco. 
 
Decimussextus in dominis[sect. 99] vas sallorum, etiamsi non sint titulati, quia potentes sunt, & qui de facile non conueniuntur. 
 
Extende, etiamsi sint pupilli,[sect. 100] & minores vigintiquinque annis Duces, Comites, & Marchiones, ac domini vas sallorum, & etiam si sint foeminae viduae, & virgines, quia conueniri pos sunt coram Rege, & eius Senatu, & Chancellaria , quia potentiorum cau sa praeualet, & praeponderat, magisque consideratur, quam viduas, & orfanos es se militat, & vrget ratio tex. in l. vnica, C. quando Imperator, ibi: Perhorrescunt &c. & quod principaliter vrget, attendendum est, l. siquis nec causam, ff. si certum petatur, & haec extensio concernit eos vt reos, vt declinare non possint in prima instantia Curiae forum, non tamen per hoc, vt actores, si pupilli, & minores sint orfani, & orbati, vel viduae, est intelligendum, ces sare priuilegium, quod habent, vt agere & conuenire possint in prima instantia in Curia, por caso de Corte , quod, licet a nemine inuenerim tactum , notandum est. 
 
Decimusseptimus casus Cu[sect. 101] riae erit, en las justicias y oficiales della , sub quo comprehenduntur, vt rei, los senores Presidentes, y Consejeros de los Supremos Consejos, Presidentes, y Oydores, Alcaldes y oficiales de las Reales Chancillerias de Espana, y[sect. 102] de las Indias , quia habent ca sum Curiae passiue in Regijs Consiliarijs, quia in Curia coram Principe assistunt, per Regium rescriptum assignantur Iudices, qui de causa cognos cant, postulante actore contra Consiliarium . Quod vero attinet ad Prae sidem, & Senatores Regiae Chancellariae Pincianae & Granatensis, obseruanda est l. 5. tit. 3. lib. 4. Recopilat. ibi: Que ninguno de los Oydores y Alcaldes que resi[sect. 103] den en las nuestras Audiencias, y Chancillerias, no traygan a las Audiencias adonde residen pleytos suyos, ni de sus mugeres ni hijos, demandando, ni defendiendo en primera ins tancia por caso de Corte : quod intelligendum est, retento illo verbo, No traygan , hoc est, ad peti[sect. 104] tionem eorum, non tamen , vt credo, ad petitionem actoris, & aduers ae partis, quia Senatores, vel eorum vxores, vel filios vult conueniri per casum Curiae in eadem Audientia, vbi assistunt , quia hoc eis non prohibetur. Et extat dis positio d. legis 5. tit. 3. part. 3. ibi: Contra algun poderoso . Itaque vt me vno verbo explicem, domini Senatores dictarum Chancellariarum sortiri pos sunt in eisdem Au[sect. 105] dientijs, vbi assistunt, casum Curiae passiue, altera instante parte, non tamen actiue, hoc est, eis dem Senatoribus volentibus , quia resistit dict. l. 10. tit. 3. lib. 4. Recop. quam iam citauimus cum clausula irritante, vsque adeo, vt si etiam altera pars consentiat, & respondeat a la demanda que el Oydor le puso en la Audiencia, donde assiste, sin declinar juridicion , erunt acta nulla, quia non datur prorogatio iurisdictionis, quando lex eam tollit, limitat, vel inhibet in Iudice, maxime cum clausula anullatiua, vt post Baldum in l. finali, C. de iurisdictione omnium iudicum, Felinum in cap. cum ordinem de rescript, Iason consi[sect. 106] lio 103. libro primo, numero secundo, & in l. age cum Geminiano, C. de transaction. Vrsilius ad Afflict. decisione 41. numero quinto, & sexto, adducit Ruginelus nouissime, cap. 44. pract. numero 14. & resoluit etiam accedente partium consensu non valere iudicium, quia non datur prorogatio diuers ae speciei, ex adductis a Cardinali, & Feli[sect. 107] no in cap. Pet. G de officio delegat. colum. 3. Marsilius in l. finali, ff de iurisdictione omnium iudicum numero 197. Ruginelus dicto numero 15. apud nos in Indiarum Occidentalium Regis Praetorijs obseruanda est ordinatio. 27. cuius verba sunt: Item, que nuestro Presidente, y Oydores no puedan traer a la Audiencia en primera instancia pleyto alguno suyo, ni de su muger, o hijos, y destos pleytos conozcan los Alcaldes ordinarios, y vengan en grado de apelacion al nuestro Con sejo de las Indias, siendo la causa de mil pesos arriba, y si el particular quisiere apelar para la nues tra Audiencia, y no para el Con sejo, lo pueda hazer mas el Oydor, o su muger e hijos no ten gan la tal eleccion . 
 
Declaratur tamen praedicta[sect. 109] ordinatio, vt non procedat in appellatione, quae interponitur ab executore excedente suae iurisdictionis limites per res criptum sibi conces sum, vel comisionem, quantumuis inhibeatur Regale Auditorium Prouinciae, in qua executio fit, argumento textus ordinarij, in capit. Pastoralis, §. quia vero, de officio Delegati, & quae ibi a Doctoribus traduntur, & ex no stratibus loquendo de executore Apostolico, qui excedit, tenet Flores Diaz libro primo variarum quae stionum, quae stione 12. n. 44. & 45. vbi resoluit quod dato dicto exces su iuris dictionis contra Iudicem, vel ex alia legitima exceptione que allegetur appellationem interponendo, quae habet vtrumque effectum deuolutiuum, & suspen siuum, quo casu excedatur: si nihilominus persistat, in executione Iudex, pars damnificata potest ad Ordinarium recurrere, seu ad superiorem executoris, qui est Regale Auditorium, & petere, vt causam retineat, & eam ab iniusta vexatione executoris defendat, quod constat ex cons. Hieron. Grat. 36. libr.[sect. 110] 2. quem allegat dictus author Flores Diaz, & sic quoad nostrum in rentum, si aliqua comisio datur contra aliquem Auditorem , & Iudex Comis sarius in eius vsu excedit, non obstante inhibitione, de qua in dicta ordinatione 27. & in comissione expres sa Regius Auditor poterit causam ad Audientiam, in qua est Senator, deferre, apelando derechamente para ante su Magestad en su Real Con sejo, y por via de exces so de juridicion para ante su Real Audiencia , quae poterit declarare, si excede o no de la juridicion de su comission, el Iuez que vsa della, y si excede impedirle, y prohibirle el exces so, y no dar lugar a ello , maxime si sit extra limites suae iurisdictionis, vel intra eam ex aliqua ex cau sis quas adducit Flores Diaz dicta quae stione 12. numero 45. Quod apud nos vltra dicta, & tradita in dicto §. quia vero magis suadetur, quia necessitate, vel periculo, more instante, plura permittuntur, quae alias non admitterentur ex doctrina quam adducit Tiraquel. de retract, libro 1. §. 26. glos. 1. numero 18. Matienco optime in l. prima, titulo 10. glos. 21. numero 20. & 21. Hinc apud nos prouenit[sect. 112] praxis recepta, & sine contradictione stabilita, que de las executorias que se dan en el Real Con sejo de las Indias, si sobreuienen algunas resultas, o terceros que se opongan, o otros qualesquier articulos, las apellaciones se lleuen a las Audiencias en cuyo distrito cae la comission y Iuez, no obstante la ley 20. titulo quarto, libro secundo Recopilation. que dispone lo contrario , quod fundatur in his quae adducit Matienco vbi supra, vt Regius Senator, & prae clarus in Regia Chancellaria Argentina, qui licet inter loquendum videretur hebes, & rudis ingenij, prout audiui ab his qui eum viderunt, & quotidie alloquebantur: calamo tamen as sumpto fuit elegans, optimus que author in suis operibus dialogi, scilicet Relatoris, & super quinto Recopilationis ad instar alterius Iasonis fuit pre stantissimus in iure communi , & in nostro Regio, haec sufficiant pro explicatione nostrae ordinationis 27. & praxis qua vtimur, en las apelaciones que proceden de las executorias que se despachan en el Consejo Real de Indias , quod s aepe s aepius sum expertus: y lleuandose alguna cau sa al Consejo por su mucha calidad confirmarse los autos de la Audiencia, y otros reoucarse , pero no dar se por nulos por defeto de juridicion de la Audiencia, como fue en la executoria de los Lancas contra don Rodrigo de Esquibel, sobre vnos repartimientos de Encomiendas de Indios, y otros casos que despues de executoriados por el Consejo, en grado de segunda suplicacion, sobre la liquidacion de las executorias, y otros articulos se fenecieron en la Adudiencia de Lima . 
 
Decimusoctauus casus Cu[sect. 114] riae est, que las justicias ordinarias de las ciudades y villas del Reyno, y prouincias , quae habentur sub ditione, & iurisdictione Regiae Chancellariae, probat dict. l. 5. ti tul. 3. p. 3. & quod attinet ad cau sas criminales, attinentibus ad officium, est expres sa l. 11. tit. 1. p. 7. Cuius suspensio in criminalibus, quae committunt magistratus extra causam officij, non extenditur ad minores Iudices, qui in vicis assistunt , quia sunt minores magistratus, de quibus d. l. 11. non [sect. 115] loquitur, sic intelligenda ex sententia Gregor. Lop. ibidem glo. 1. concors est l. 8. tit. 3. lib. 4. Recop. dum in finalibus verbis inquit: O contra Corregidor, o Alcalde ordinario, o otro oficial del tal lugar, y sobre caso en que pueda ser conuenido durante el tiempo de su oficio, ex illo verbo, O otro oficial del tal lugar , deducuntur casus Curie sequentes. 
 
Erit itaque decimusnonus, en el Teniente de Corregidor, o Alcalde mayor , qui licet non referatur, & declaretur in praedicta lege ex identitate rationis, del Corregidor , cuius vicem gerit ex lege suggerente , C. de officio eius, qui vicem alterius gerit cum adductis ab Auendan. de exequen. mandat. & maioritat. del Alcalde ordinario , qui sub locumtenente agit officium iustitiae, eique est subiectus comprehendi debet, argument. legis Gallus, §. & quid si tantum, ff. de liberis, & posthu. ibi: Isti enim casus, & omnes in quibus filius post mortem, scilicet, aui nasceretur, non pertinent ad legem Velleam, sed ex sententia legis Velleae, & haec omnia admittenda sunt, vt ad similitudinem mortis caeteri casus admittendi sunt: praetereo a Doctoribus maxime a Iasone tradita in authentic. quas actiones, C. de sacrosanct. Eccles. de extensione legis ex maioritate, vel identitate rationis, & Barbosa in l. si constante in princip. num. 103. cum pluribus sequentibus, ff. solut. matrimon. Vincen, de Franquis, decisione 1. 4. parte ex quorum communi & vera resolutione, & eorum quos allegant[sect. 117] constituo, ex vi comprehensionis casus sequentes. 
 
Erit itaque vigesimus casus Curiae in executore iustitiae, seu Alguacello maiori, quia vt in plurimum, siue a Rege prouideantur per donationem, vel venditionem eis factam, siue a Correctore durante suo officio creentur , sunt potentes, & a quibus iustitiam petere, & eam consequi perhorrescit pauperes, & quoscumque atque ideo procedunt que supra tradidimus num. 94. & 97. ex l. vnica, C. quando Imperator, & ex l. 8. tit. 3. lib. 4. Recop. in Alguacellis minoribus, quos vul[sect. 119] go dicimus, Tenientes de Alguazil mayor , est distinguendum , quia aut nominantur a Correctore, seu A sistente iustitiam excercente, & habebunt casum Curiae pas siue, quia semper sunt, & es se solent de familia eorumdem correctorum, vel eis valde commendati, atque ideo eis fauent, siue ipsi correctores, vel eorum locumtenentes, vt correctoribus non displaceant, quod erit cogitandum, & arbitrandum a dominis de Chancellaria, circa rerum , & personarum qualitatem, & cum regula in hoc certa con stitui non valeat, erit arbitrarium: aut enim sunt nominati ab Alguacello maiori, prout euenit in Hispalensi ciuitate, & alijs, & in Indiarum Regnis, vbi venale est officium, del Alguazil mayor , & tunc non erit locus casui Curiae contra Alguacellos minores, seu commentarienses , qui ab eisdem Alguacellis maioribus nominantur. 
 
Vigesimusprimus casus Cu[sect. 130] riae praxi sine controuersia receptus est in Decurionibus, vulgo, Regidores, o Ventiquatros , quocumque nomine appellentur, siue perpetui, siue annales sint. Comprobatur haec praxis ex ratione legis iam praecitatae, quae est 8. tit. 3. lib. 4. Recopil. ibi: O otro oficial del tal lugar : in Tribunis ciuitatis, quos vulgo, Iurados, dicimus, maior potest es se dubitatio, quia nec sunt potentes por oficio , nec eis ordinarij iudices fauent, imo odiosos habent propter contradictiones, quas quoti[sect. 131] die eis faciunt. Erit itaque arbitrarium, vt iam in proximiori ca su diximus, & vbi non sunt Tribuni deputati, adsunt alij, quos dicimus, Sesmeros de la ciudad o villa, o de su tierra, o procuradores del comun aca en las Indias , in quibus est idem tenendum , quod de Tribunis plebis diximus, vt relinquatur arbitrio dominorum Regalis Senatus. 
 
Vigesimussecundus casus pra[sect. 132] xi receptus, & admis sus est in tabellione Concilij ciuitatis, vulgo, el escriuano del Cabildo, o Ayuntamiento, o Consistorio , diuerso enim nomine in diuersis ciuitatibus appellatur, & si sit vnus tabellio, vel duo, habebunt casum Curiae passiue, vt conueniri a quocunque, & quomodocunque in Curia Regis, eius que Regio Senatu, etiam si, qui eos conuenerit, sit Decurio, vel aliud officium in Republica gerat, quia tabelliones del Cabildo , sunt[sect. 133] & es se solent omnibus potentibus potentiores, atque ideo vrget maior, & fortior ratio: & omnia quae adduximus sup. num. 114. & alijs. 
 
De alijs tabellionibus nume[sect. 134] rarijs, qui vulgo dicuntur, publicos, y del numero , qui quidem non sunt tabelliones Concilij ciuitatis, est distinguendum, quia aut sunt eius qualitatis, & conditionis, vt contra eos iustitiam petere perhorrescat, & eam as sequi, sit difficile coram ordinarijs iudicibus, vel quia eis fauent, vel sunt diuites, vel litigiosi nimis, & tunc habita aliquali informatione de praedictis, vel de qualibet re, & causa alterutra, ex his quas retulimus, & tunc conueniri pos sunt apud Curiam Chancellariae in prima instantia, quod ex eo procedit, quia dominus Rex est fons iurisdictionum, vt adduximus ex Auend de exequen. mandat. cap. 1. lib. 1. n. 2. Ac propterea ex iusta causa, non obstante prohibitione nostrarum legum , quatenus impediunt, nequis conueniatur nisi in suo foro, redimus ad ius commune , & res, dicta cau sa existente, reuertitur facile ad sui naturam, quia scilicet dominus Rex, non solum est ordinarius Iudex inter omnes, sed superior omnium , caputque & fons vniuersarum temporalium iurisdictionum in suo Regno. 
 
Si autem tabellio numerarius,[sect. 135] nec diues sit, nec a iudicibus ordinarijs faueatur, non erit contra eum ius, vt conueniatur in prima instantia per casum Curiae, quod vel ex eius nimia potentia , vel ex litigiosa inhiatione qua semper laborare solent aliqui tabelliones, seu notarij, vel ex socordia, ignauia, seu remissione iudicis, sub cuius iurisdictione fuerint, animaduertendum erit a dominis Senatoribus, vt Curiae ca sus prouissionem faciant, vel eam denegent , moti ex sobrietate scientia , & experientia iudicis ordinarij, quae omnia in his dubijs sunt attendenda. 
 
Vigesimustertius casus erit[sect. 136] in omnibus, qui sunt de familia potestatis, vel iudices, inter quos comprehunduntur vxor & filij, & famuli potestatis contra quos[sect. 137] est casus Curiae, tam ex cap. potentium, quam ex inhibitione a lege inducta, quoad causas eorum, vt de eis non possit es se iudex potestas, ex l. qui iurisdictioni, ff. de iurisd. omn. iud. cum adductis a Morla in emporio ad ti[sect. 138] tulum de iurisd. omn. iud. num. 206. dixi cap. 9. ex num. 47. plures & plura ex nostratibus adducens. 
 
Nec satisfacit, si dixeris locumtenentem iudicare pos se casus praedictorum, si sint liberi, vel famuli correctoris, & econuerso corrector, si sint locumtenentis, quia per hoc non est consultum , & prouis sum iuri partis petentis , & sub eo est magna suspicio, quae prae stat legitimam causam ad eundi Regiam Curiam contra supradictos in prima instantia: verumtamen si non adeatur, tunc est vtendum praedicto remedio, vt alius iudex iudicet in stante actore, si coram eo compareat: & etiam non comparente causa filiorum vxoris, & cuiuslibet famuli correctoris, siue ciuilis, siue crimina lis sit, est remittenda alteri iudici, ex praefata inhibitione, & tituli in rubro, & nigro, cap. nequis in sua causa iudicet, vel ius sibi dicat, quae sic veniunt intelligenda cum his quae adnotauimus ex d. n. 47. per l. 9. tit. 4. par. 3. extendente[sect. 139] ad ciuiles, & criminales causas, quicquid in contrarium sentiat Gregor. Lop. in eadem l. 9. glo. 3. 
 
Vigesimusquartus casus Cu[sect. 140] rie erit in Syndico Republice vulgo, el mayor domo de la Ciudad, o del Concejo , quia expresse comprehenditur in illis verbis dictae legis 8. tit. 3. lib. 4. ibi: O otro oficial del lugar , & si eius expressio non es set clara, sed dubia, dubitari non pos se, ex capite de ser persona poderosa por oficio , conueniri pos se in prima instantia in Curia Regia, pro qua resolutione, & omnium, quae supra adduxi, faciunt, quae relata sunt decimoquarto, & decimoquinto casu praecedentibus, ex Baldo cons . 151. lib. 1. & Cardinal. Tusch. qui eum sequitur. 
 
Vigesimusquintus in exacto[sect. 141] ribus tributorum vulgo, el Receptor del seruicio y pecho Real , qui per prouincias, & caput earum nominatur, quia potens est ex officio, quod exercet. 
 
Vigesimus sextus in Recepto[sect. 142] re alcaualae Regiae, quem vulgus nominat, el Tesorero , quia eadem ratio, quae in praecedenti casu militat, & forsam fortior, quia ad eum pertinet soluere annuos redditus censuum , quos Rex ex suo patrimonio soluit, vulgo los juros situados , & ex hoc, & potestate quam habet exigendi, alcaualas, a conductoribus earum, siue ab ipsa ciuitate, auiendo encabec amiento , potens nimis est, & in his duo bus vltimis casibus conducunt, quae in anteriori, & praecedentibus sunt adducta. 
 
Vigesimusseptimus in Castel[sect. 143] lano alicuius Castelli, seu eius Capitanes, vt considerat Gregor. Lopez in l. tit. part. 3. Sed hodie cum adsit priuatiua iurisdictio Capitanei generalis per Regia rescripta, quae dicimus, la cedula de la jurisdition de la guerra , quae extant apud nos cum inhibitione Senatus Regalis sunt ob seruanda, nec datur casus Curiae in negotijs, vel delictis militaribus, & non militaribus, quia omnia comprehendunt dicta rescrip[sect. 144] ta, ibi: El dicho mi Virrey, Gouernador, y Capitan general, que es, o fuere de las dichas Prouincias del Piru, como tal mi Capitan general, conozca y determine de todos los delitos, y casos, y causas, que en qualquier manera tocaren a los Generales, Capitanes, oficiales, y de la demas gente de guerra de aquel Reyno, que me siruieren a sueldo , data in Mantua Carpentanorum secunda die Decembris, anni de 1608. Eadem Regia iussio huic anterior est misa Pre sidi, & Magistro militum huius Regni de Tierrafirme, & ciuitatis de Panama, in alijs vero Prouincijs seruanda sunt, quae Regijs decretis sunt stabilita per Regium rescriptum anni 1620. excipiuntur, las resistencias a las justicias, o desacato injurioso : quia de his cognoscunt iudices ordinarios contra milites apud nos. 
 
Vigesimus octauus casus Cu[sect. 145] riae erit in causis denegatae iustitiae, quando inferior iudex iustitiam denegat, quia tunc superior adiri potest, ex cap. licet ex suscepto, c. ex transmissa , & in c. ex par. B. de for. compet. Andre. Gail obser. 1. n. 21. ex ordinatione Camerae Imperialis, quam allegat, quae est 2. tit. 26. & vt hunc casum ad actum practicum reducamus, est aduertendum , quod licet duo textus, quos allegaui, loquantur in causa feudi, cuius dominus est competens, iudex per hoc, quod distulerit iustitiam exhibere, est reuersus ad superiorem, qui in gradu appellationis cognoscere alias poterat; itaque in actu practico, quod ad nos attinet, si inferior iudex iustitiam denegauerit, no proueyendo a las peticiones de la parte, mayormente si es del actor, o dilatando el proueer sobre ellas con conocida dilacion y malicia : tunc equidem domini Senatores Regalis Praetorij, si de hoc eis constet por testimonio, o denegandole por informacion , pos sunt causam ad petitionem partis, cui iustitia denegatur, retinere, vel auocare per casum Curiae, & haec denegatae, vel dilatae iusti[sect. 147] tiae erit iusta causa auocationis per casum Curiae, ex adductis a Gail dict. obseruat. 1. num. 21. & ad praedicta reduces, quae re soluit Auendano de exequend. mandat. cap. 5. num. 12. versic.[sect. 148] Negligentia autem, qui requirit prius es se monendos iudices ordinarios per prouisiones, quae dicuntur monitoriae, seu incitatiuae, ante quam ab eis caus ae pendentes auocentur: nam si denegent iustitiam, & eam differant, & ius partibus reddere, ac ministrare sufficiet, per exhibitionem testimonij eiusdem caus ae, & querelae, cum exhibita auocationem, vel retentionem petere, in cuius articuli determinatione audiri debet pars aduersa, quemadmodum quando petitur retentio, quia citatur per ordinarij decreti citationis prouisionem, vulgo dar traslado, y senalar termino para[sect. 149] ello : Tanta vero poterit es se remissio, & negligentia iudicis ordinarij, quae ex facto proces sus, & eius copia, & testimonio colligatur, vt ex eo solummodo procedi possit ad caus ae auocationem , seu retentionem, absque alia citatione: idem dicerem, si con staret exhibitam coram iudice aliquam petitionem, seu libellum , & ei non respondis se, nec iudicas se, quod solemus dicere denegacion de justicia, y del oficio del juez , quo casu propter euidentem iniquitatem sine dubio, si constaret de remissione notoria ex te stimonio prae sentationis, y de no auer proueido, aunque se pidio , ab eo est causa auocanda, eiusque cognitione iuste priuatur, & ad hos terminos, & casus reducenda sunt, & practicanda iura allegata, & adducta ab Auend. de exequen. mand. lib. 1. cap. 19. n. 2. vers. Si vero, & expres sa est decisio text. sic probantis, in dict. cap. ex transmis sa, & in cap. ex parte B. de foro comp. quibus non oberunt, quae adducit, et resoluit Couar. in pract. cap. 9. num. 3.[sect. 150] vbi inquit: Regios Auditores non pos se litespendentes coram inferioribus aduocare, quia illud est verisimum causa legitima non existente, ea vero subsistente, ex rationibus, & fundamentis, quae adduximus licita & iusta, imo conueniens erit aduocatio, & retent io, & sic venit declaranda, & explicanda resolutio Andr. Gail, quam in hoc vigesimo octauo casu adduxi, & insinuat Auendan . in dict. cap. 5. num. 12. vers. Negligentia in fine, dum inquit:[sect. 151] Et ista negligentia arbitrio dominorum Regij Consilij committitur, quod etiam intelligas, & extendas ad dominos Regiae Chancellariae Auditores, qui[sect. 152] bus competit causarum , & locorum cognitio, sicut antea competebat Consilio Supremo, y en todos los pleytos que son sobre casos de Corte , ex l. 11. tit. 5. lib. 2. Recop. Quo quidem eodem iure in om[sect. 153] nibus, & quod omnia vtuntur Regalia Praetoria harum Indiarum Occidentalium, vt comprobat nostra ordinatio tertia, cuius & aliarum omnium est vna, eadem[sect. 154] que copia in omnibus Chancellarijs huius noui orbis, absque mutatione, vel discrimine: in quit itaque predicta ordinatio: Item ordenamos, que los dichos Oydores conozcan en las dichas causas ciui les, y criminales, segun y como pueden conocer los Oydores, y Alcaldes de las nuestras Audiencias de Valladolid, y de Granada, y puedan traer y traygan varas de justicia, como las traen los Alcaldes de las dichas nues tras Audiencias de Valadolid y Granada . In Mexicano, & Limensi Regio Senatu sunt Auditores, & Praetores diuersi, in caeteris Chancellarijs, extat dicta ordinatio tertia, atque ideo vtroque munere fungimur, prout in ea praecipitur, suntque Audientiae Praetoria les praeter Mexicanam, & Limensem. 
 
Diuersitas est etiam in secun[sect. 157] da supplicatione, quia apud nos obseruatur authentica, quae supplicatio, C. de precibus Imperatori offerendis, a qua desumpta est nostra ordinatio quinta, quae ad supplicationis interpositionem non requirit poenam, & fideius [sect. 158] sionem de las mil y quinientas deblas , sed sententia lata ab Auditoribus executioni mandatur, data fideiiussione de restituenda quantitate, fundo, vel specie, seu genere quae virtute executionis recipitur, ad cuius interpositionem requiritur, vt sit quantitas de seis mil pesos de oro, y dende arriba, siendo antes de diez mil pesos de oro, los quales se reduzen y entienden oy los dichos seis mil pesos, o la causa si su valor fuere desta cantidad a seis mil pesos de plata ensayada, de a quatrocientos y cincuenta marauedis cada peso, que hazen dos quentes y setecientas mil marauedis , ad dictam quantitatem de seis mil pe sos de oro , fuit facta taxatio & re[sect. 158] ductio ab inuictissimo Carolo Quinto Imperatore, & Hispaniarum, & Indiarum Rege, die vigesimo octobris anno 1545. per Regium rescriptum Consiliario inter alios existente, & sub scribente doctissimo Gregor. Lop. nec attenditur quantitas petitionis, sed condemnationis, atque ideo non viget in hoc lex, cum quaedam puella, §. finali, ff. de iurisd. omn. iud. sed lex in of[sect. 159] ferendis 35. C. de appellation. ibi: Quantitate ex ipsa sententia Iudicis discernenda, quod etiam est tenendum ad excludendam supplicationem, en pleytos de menor quantia, aunque la demanda aya sido de mayor . 
 
A praedicta fideiiussione contenta in nostra ordinatione supra excusabitur reus, si actor secundam supplicationem interponat ex doctrina glos s ae celebris quae vno verbo hoc dixit in dict. authen. quae s upplicatio, C. de precibus Imperatori offerendis, dum inquit text. sententia non aliter executioni mandabitur, nisi victrix pars dignam fideiiussionem praebuerit, glo. vero, verbo, victrix pars dicit, sci[sect. 160] licet actor, atque ideo si reus vincitur, & ab eo res, vel quantitas aufertur, quae sit dicti valoris de seis mil pesos ensayados , actor debet prae stare fideiiussionem, non vero reus, si se da por libre por sentencias del Audiencia, y el actor suplica, porque al reo no se le da ni entrega nada en execucion de la sentencia de reuista de la Audiencia, aunque de parte del actor se suplique, y aya grado de segunda suplicacion , quod apud nos in Indiarum Regnis sine dubio procedet: in Reg[sect. 161] no vero Castellae, & Legionis, vtcumque sit siue ab actore, siue a reo indistincte obseruandae sunt leges 1. & 2. & aliae tituli 20. lib. 4. Recop. & prae standa obligatio, & fideiiussio mille & quinquaginta duplarum, quod patet ex l. 1. ibi Que la parte que suplicare de la dicha segunda sentencia, se obligue y de fiadores dentro de los dichos veinte dias ante los dichos Oydores, de pagar vn mil y quinientas doblas , & infra. Y esta pena sea partida en tres partes: la vna parte para aquel por quien fue dada sentencia : quod determinatum respicit actorem, vel reum in cuius fauorem lata est. Y la otra tercia parte para los Oydores que dieron la sentencia. Y la otra tercia parte para nos Et cum haec poena de iure communi non fuerit introducta, sed a legibus Regijs iusque commune seruetur, ex dicta authentica apud nos in Indiarum Regnis, nec extet poe na aliqua si sententia confirmetur, recurrimus ad doctrinam praedictae glos s ae in dicta authenti ca , verbo, victrix pars, quando reus absoluitur, & actor supplicat, vt non prae stet reus fideiius sionem, de qua in dict. authen. & in ordinatione 5. quae ab ea de sumpta est. 
 
Est etiam apud nos in obser[sect. 162] uantia, l. 7. d. tit. 20. lib. 4. in finalibus verbis, ibi: Y que sea en los pleytos que se comiencan en el Consejo o Audiencias por nueua demanda y no por via de restitucion ni reclamacion , ni nulidad, ni en otra manera, cum qua[sect. 163] concors est lex 1. eiusdem tituli, ibi: Comencadas nueuamente en las nuestras Chancillerias . Vnde si cau sa retineatur ante sententiam difinitiuam, cum ea coepta fuerit, quomodocunque, coram ordinario ludice locum non habebit secunda supplicatio, vt contra Auendan. resoluit Azeued. in eadem l. 1. ex num. 1. cuius dicta in hac l. 1. sunt consideranda ad excludendum secundae supplicationis remedium quando directo, & ex suo initio causa non fuit coepta in Regia Chancellaria, & vltra ea quae adducit dictus glos sator insistendo in illis verbis: Vltimis verbis d. legis 7. ibi: Ni en otra manera alguna, est aduertendum , quod dicta verba non solum excludunt remedia de iure communi , sed etiam omne priuilegium, glos. in l. cum poena, ff. de recept. arbitr. Tiraq. de retract. Lignag. §. 1. glos. 7. n. 23. & etiam omnem dispensationem, Nauar. in cap. si quando de rescrip. fol. mihi 88. quia dictio nullo modo excludit omnem viam iuris & facti, per quam dispositio pos set impediri, glos. notabilis in Clementina hi qui, verbo, nullo modo, de aetate & qualitate, Anania in cap. qualiter, col. 6 de accus. Ex quibus deducitur verissimam es se as sertionem tenentium, etiam causa per retentionem ingres sa in Regia Chancellaria non es se locum secundae supplicationi, vt iam conclusimus ex praedictis fundamentis, quae adduximus, & relatis ab Azeue. in d. l. 1. qui merito opinatur contra Auend. sibi contrarium, & eandem resolutionem, quam as seueramus, tenet Gut. in pract. lib. 3. q. 38. num. 1. & 6. 
 
Si autem per remissionem factam a Iudice inferiori Regiae Chancellariae causa ingrediatur in ea est distinguendum, quia si a cognitione caus ae remis s ae est Iudex ordinarius inhibitus, prout est lis super Commenda Indorum, quae ex ordinatione de Malinas, cum suis declarationibus competit in prima instantia Regio Senatui, quoad ordinationem si fuerit de mil ducados, y de ahi para arriba, y si de menos , quoad ordinationem, & decisionem saluo iure secundae supplicationis, quod est declaratum per Regium re scriptum anni 1610. Tunc equidem remissio facta operabitur, quoad Iudices ad quos fit, quia eis competit, nec prae stauit impedimentum principium coram inferiori, cum de iure supposita inhibitione praedicta non sortiatur effectum, atque ideo non entis nullae erunt qualitates ex iuribus vulgaribus: si vero causa legitime, coram ordinario incipere partes pos sent, & data prima petitione, seu lite pendente remi sio (quae de iure regulariter prohibetur, nec solet admitti a dominis, nisi legitima causa existente ) facta fuerit dominis de Chancellaria, & ab illis admis sa, quia habuit principium apud inferiorem, coram quo potuit intentari, tunc equidem locus erit verbis vltimis praedictae legis 7. 
 
Et ad membrum primum hu[sect. 166] ius distinctionis reduces quamlibet causam Fiscalem, vel Regij patrimonij, quae in Chancellaria, vel Consilio contra Fiscum Regium debet intentari, ex titulo in rubro, & nigro, C. vbi cau s ae Fiscales, vel diuinae domus, Gail obseruat. 1. num. 25. vbi allegat quasdam ordinationes Curiae Imperialis, in quibus ita dis ponitur. 
 
Nec tenetur, imo non potest[sect. 167] Regius procurator Fiscalis Fis cum suo proprio foro Regio superiori priuare, intentando aliquam causam coram inferioribus iudicibus, imo Fiscus causas etiam inter priuatos pendentes,[sect. 168] coram ordinarijs auocat, & attrahit ad suos Iudices, etiamsi sit dependens ex causa euictionis, vt post Bald. & alios quos citat, resoluit Peregrin. de iure Fisci, lib. 7. tit. 1. num. 6. & 9. vbi contra Couar. & Cauallin. ex mente aliorum , quos citat, concludit , etiam si compareat pro suo interes se Fiscus, seu Regius Fiscalis cau sam coram alio pendentem ad suos Iudices auocare, resoluit dominus Francisc. Alfar. de offic, Fiscalis, glos. 16. num. 21. vbi plura bene congesit, & glos. 18. num. 31. & 34. num. 211. & ita praxi receptum, quod s aepe habui, & obtinui in Tribunali sanctae Cruciatae Limensi , in quo per octo annos per titulum Regium, consultatione Consilij Cruciatae praecedente, Fiscalis procurator Regius extiti, nec Regij Fiscales pos sunt citari, nec vocari coram alijs Iudicibus, praeter quam in Chancelarijs, nam eorum tituli sunt restricti, & redacti, & eorum exercitium ad Regias Chancellarias, & facilius est attrahere cau sas alibi pendentes (vt de iure, & communi sententia praxi recepta conclusimus ) quam coram inferioribus comparere: quod si aliquando contrarium a Fiscalibus fit, est coram exactoribus tributorum, vulgo, Oficiales Reales, qui Iudices sunt Fiscales, vel[sect. 170] etiam iusta causa interueniente coram Praetoribus Regiae Chancellariae praefectis causarum criminalium, vel coram Iudice generali, de bienes de difuntos , quia sunt de gremio eiusdem Chancellariae, quae cum praxi conue niant, nec ita dilucide tractata inueni pro iuuenibus conscripsi. 
 
Quatenus vero Azeuedo[sect. 171] in dicta l. 1. numero quarto ad finem dicit, quod Rex pos set de gratia partes audire in gradu secundae supplicationis, licet lis coepta fuerit coram Ordinario, quod hoc pos set, non est dubium de hac Principis potestate Suprema & Regalia specialissima quae ei competit, quae fundatur in l. quarta, titulo 25. par. 3. ibi: Fueras ende si el Rey le quisies se hazer merced como senor , quod vel numquam, vel rarissime fit, & tunc si Rex audiret, & sententia[sect. 172] Chancellariae reuocaretur contra actorem, in cuius fauorem executioni mandata est, non extendetur eius executio contra tertium, iuxta textum in authentica idem de Nestorianis, C. de Haereticis, Ioannes Garcia de nobilitat glos. 6. §. 1. numero 43. Ratio autem potissima est, quia coram Principe non habet locum exceptio rei iudicatae, Bald. optime in cap. studui sti, numero quinto de officio Legati, Burgos de Paz cons. 40. n. 23. & differentiam , & effectus inter restitutionem gratiae, vel iu stitiae colliges ex adductis ab Emanuel Costa in l. Gallus, §.[sect. 173] & quid si tantum, 2. par. ex n. 42 vsque ad num. 49. ff. de liber. & posthum. in explicatione text. difficilis in l. quod si minor, §. Scaeuola, ff. de minor. 
 
Et quia hìc recursus ad supe[sect. 174] riorem, scilicet, ad Regem numquam, & in nulla causa tollitur, ideo apud nos inductum est per Regium rescriptum emis sum Regali Senatui Limensi, vt semper partes citentur, con senalamiento de los estrados del Real Con sejo : tenor autem dicti rescripti, quia notabilis mentique tenendus, sic se habet cum eius ins [sect. 175] criptione, cuius copia autorizata fuit, carta de su Magestad en Madrid a diez y siete de Enero de 611. anos, a su Presidente, y Oydores de la Audiencia de los Reyes. 
 
Auisais auer recebido vna cedu[sect. 176] la mia de 26. de Mayo pas sado de mil y seiscientos y ocho, en que os embie a mandar proue yes sedes como a los pleytos que vienen al dicho mi Consejo en grado de segunda suplicacion, remission, o en otra manera proueais, como se citen las partes. 
 
Y dezìs, que aunque por otra cedula esta erdenado que no se declare en la Audiencia que ay grado, el estilo que se tiene es, que en los ca sos que os parece, que ay grado, mandais citar a las partes: y quando os parece, que no le ay se manda dar vn traslado del a la parte que interpone segunda suplicacion, sacado con citacion de la otra parte, pero que no es esto para que venga en prosecucion, por no obligarle a que haga gasios, hasta que el dicho mi Consejo prouealo que conuenga: y ha parecido ordenaros, como lo hago, que cumplays lo que por la dicha cedula se manda , quod quidem Princi[sect. 177] pis rescriptum, hoc est, vt partes citentur in praedictis casibus vim legis habet in omnibusque Regalijs Chancellarijs Indiarum Occidentalium est obseruandum: nam Princeps quod vni ex Prae sidibus rescripsit, cae teris rescripsis se censendus est, l. finalis, C. de legibus, & melior l. prima, ff. de constitution. Principum, Rebufus in tractatu de alienatione rerum Ecclesiae, numero 44. ex nostratibus bene quoad nostrum propositum locutus Burgos de Paz in prooe mio legum Tauri, a numero 450. vsque ad 455. vltra communem & vulgatam allegationem doctrinae Bartoli in l. relegatorum, §. interdicere, ff. de interdictis, & relegatis, numero tertio, Ias. in dict. l. prima, numero 3. Gutierrez in l. nemo potest, numero 391. Azebed. in rubrica, titulo quarto, libro tertio Recopilation. Parlador. in secunda part. libro secundo, cap. finali, quinta par. §. 10. numero 26. Gaspar Rodriguez de redditibus, libr. primo, quae stione 12. numero 4. colum. 2. Videndus est melius caeteris di stinguens Cae sar Ruginellus in pract. cap. 29. per totum , & quoad intentum num. 15. 16. & 18. 
 
Nec per praedictum rescriptum [sect. 178] Regium est aliquid innouatum in legibus pracmaticis, & ordinationibus loquentibus de inter positione secundae supplicationis, & quantitate ad eam requi sita, & qualitate, que se empiece en la Audiencia por nueua demanda , solummodo actum & prouissum fuit, vt quomodocunque causa ad Consilium Indiarum deferatur, sint partes citatae ex Regali Chancellariae praecepto, vt comparere possint, & si sit causa in qua habeat locum secunda supplicatio sit citatio facta, & euitentur plures, & longae dilationes, sin vero non sit, & Rex velit audire ex gratia, sint etiam partes citatae: tum etiam quia recursus ad superiorem nunquam [sect. 179] tollitur, & est sicut appellatio, Menochius post alios de arbitrarijs, quae st. 67. numero 14. & melius quae st. 70. n. 19. & quando non est locus appellationi, nec supplicationi, habere potest locum hic recursus; quia semper auctoritas superioris cense[sect. 180] tur excepta, l. vltima, ff. qui satisd. cogan. cum adductis per text. ibi in dict. authen. quae supplicatio, C. de precibus Imper. offer. Menoch. dict. num. 14. & 29. dixi si velit audire, quia licet hoc, vt constitui, & patet ex d. l. 4. tit. 24. part. 3. possit dominus Rex, quia tamen per leges nouiores nouae Recopilationis est data forma, & summa decla[sect. 181] rata in Castellae, & Legionis Regnis, & apud nos, de los 6 qs. pesos de oro, y de ay arriba, y que las causas se empiecen en las Chancillerias , si contra hoc dispensauerit Princeps ex sua suprema potestate, quia parti, quae sententiam reuisionis habuit pro se, est ius acquisitum per eam, lisque finita, & fit dispen satio contra praedictas leges, & contra legem, causas, vel lites, C. de transactionib. & vniuersum fere titulum, ff. de re iudicata, & [sect. 182] effectu sententiarum, & cap. sententiam rescindi non pos se, & adducta late per Ias. in l. iustitia, ex num. 11. ff. de iustitia & iure, & ex exteris videndus est Tus chus sub litera R. conclusione 314. tomo 7. qui Iate & bene ad hanc reuisionis materiam attinentia adducit, & Docto[sect. 183] res, sed in proposito nostro, quia leges plures obstant, consulto omitto adducta per Menochium casu 52. numero decimo de arbitrarijs, & plura quae refert compluresque, quos citat Tus chus vbi proxime, neque extant apud exteros prohibitiones, quas nos habemus, & sic requiritur magna causa ad dictam dis pensationem contra tot, & tantas leges, tum maxime, quia lex[sect. 184] partitae 4. titulo 24. part. 3. & totus titulus, C. ne liceat tertio prouocare, maxime lex finalis, contra quas dispensatur, sunt omnia praedicta redacta ad leges primam & septimam, titulo 20. libro quarto Recopilation, atque ideo, si sine causa sufficienti, vel probabili, & verosimili dominus Rex conces serit, vt fi nita lis secundum leges Regni, iterum suscitetur, erit culpae mortalis reus, vel vt melius dicam, peccabunt mortaliter domini, qui de hoc consilium ei prae stiterint; nam negari non potest, per hanc reuisionem caus ae conces sam derogari legibus dictis primae & septimae, titulo 20 libro 4. & caeteris, quas retulimus, in quo requiritur causa sufficiens, quando ius relaxatur, alias Princeps, siue Ecclesiasticus, siue s aecularis peccat, quan[sect. 185] do derogat sine causa iuri positiuo, Abbas & Decius in c. quae in Ecclesiarum de constitutionibus, in quo si in alicuius prae iudicium fiat, nulla prorsus est dubitatio, vt ex his quae erudite tradit Fortunius Garcia in l. Gallus, §. & quid si tantum, numero 295. ff. de liberis & posthumis, ponderat bene dominus Francis cus Sarmiento, libro 1. selecta[sect. 186] rum interpretationum, cap. 8. numero 16. nam quod dicitur, Principem, ea quae iuris ciuilis sint, tollere pos se, & mutare, vt in §. sed naturalia, instit. de iure naturali, iuncto §. sed & quod Principi eiusdem tituli, eo pertinet, vt lex ciuilis per aliam legem generalem tolli possit, & mutari Principis voluntate, vel in fauorem alicuius, sine prae iudicio alterius, dixi latius capit. sexto, §. quarto de conces [sect. 187] sione decimarum, ex numero tertio, nec oberit, si replices, leges Castellae, per dictam legem quartam, titulo 24. part. 3. es se intelligendas, & limitandas in casu speciali, in dicta l. partitae prouisum & reseruatum, de quando el Rey como senor quisies se hazer merced , quod est idem quod dicere, audire ex gratia, quia iam hoc remedium est sublatum iure ordinario, & nouiori, quod deci sum est in praedictis legibus Recopilationis prima, & septima, titulo 20. libro quarto, & melius per legem tertiam, titulo 17. eodem libro, ibi: Y que por las dichas sentencias se entiendan ser fenecidos y acabados los pleytos, para que no se puedan boluer a tratar, ni suscitar en manera alguna , conducunt enim quae iam diximus in numeris praecedentibus, maxime num. 173. & sequentibus, praecipue numero 181. 
 
Itaque extinctum fuit ius illud ordinarium, de oyr por via de gracia para suscitar los pleytos acabados por sentencias de reuista de las Audiencias, en caso que no aya grado de segunda suplicacion : manetque supremum extraordinarium ius potestatis Regalis ad audiendum, quod non potest es se, nisi cum dispensatione prae dictarum legum Recopilationis, quas citaui, quia directo repugnant legi 4. tit. 34. part. 3. iam citatae, cuius qualitas, & facultas audiendi non est repeti ta in legibus Recopilationis: si igitur requiritur virtualis, & efectiua dispensatio contra leges nouiores, haec requirit causam sufficientem, & ea non existente aderit peccatum ex parte Regis dispensantis, vt iam fundauimus. 
 
Et vt nihil omis sum sit in hoc articulo, causas legitimas, & sufficientes has iudicarem: in primis si lis sit arduissima, vel multum ardua quantitatis, vel valoris magni. Secundo, si euidens, vel apparens suspicio contra Iudices qui fuerunt in Chancellaria, vel Consilio allegetur, & probetur, vel moraliter de ea constet domino Regi, & Consiliarijs quorum Consilium sibi dare demandauerit, sobre si ha de oyr tercera vez o no, o mandar reuer . Tertio, si forsam pars victrix potens nimis fuit inequalis victo qualitate, vel potestate, & diuitijs, vel cui Iudices sententiae reuissionis prae sumatur fauorem prae stitis se, haec & alia circunspecte sunt inspicienda, & consideranda, vt Regi domino Consilium securum prae stetur, ita vt adsint legitimae caus ae, & vere, realiterque existant, possit reuis sionem prae stare, non obstantibus dictis legibus: sin autem non subsistant, vt in plurimum euenit, denegetur, ne partes immortalibus litium suscitationibus, earumque expensis vexentur, & quae iam finitae, & extinctae sunt, suscitentur, quae si prudentia quidem perdocta, & Christiana prouideantur, vt semper fuit a dominis de Consilio, Deus Dominus illis erit Adiutor, & non errabunt, & nunquam vidi, etiam si pluries fuerit intentatum audiri, in Supremo Indiarum Regio Consilio, quando derechamente la causa no va en grado de segunda suplicacion , imo semper denegatum, quantumuis ardua causa sit. 
 
Solet quando non est gradus secundae supplicationis dari Regium rescriptum, vt per duas, vel tres, seu quatuor Aulas Regiae Chancellariae videatur proces sus & sententiae ab omnibus dominis Senatoribus proferan[sect. 190] tur, quod idem obseruatum est, etiam Rege non praecipiente a suis Vicerregibus in Limensi Senatu, quantumuis reluctante vno ex Senatoribus, qui defendere conabatur Vicerregis, & Prae sidis potestatem ad hoc non extendi, quia iurisdictio est diuisa per quarteria a Rege, hoc est, por salas, segun los pleytos se reparten , & non pos se Viceregem contrarium dis [sect. 191] ponere, hoc est, quod omnes Iudices ad aliquam causam adiungantur. 
 
Sed contrarium praxi, & stylo vtili est receptum, a quo non est recedendum, cum vi deamus in magna Curia Vicariae Regni Neapolitani, & eius magno Consilio, hoc passim ex mandato Prorregis illius Regni admitti, vt adducit s aepe Vincentius de Franquis in pluribus decisionibus. Neapolitano autem Prorregi non est impar Piruanis, nec minorem potestatem habet, dixi late in tractatu super concursu duorum Vicerregum in Regno, & ante receptionem ingres sus guuernare possit, praedeces sore exi stente, in capite eiusdem Regni. 
 
Vigesimusnonus casus Cu[sect. 192] riae, qui colligitur ex his quae in praecedenti diximus, est in cau sis Fiscalibus, quia generaliter omnes caus ae Fiscales ad Regiam Chancellariam spectant, prout de Camara Imperiali testatur Andreas Gail obseruatione prima, numero 25. quem iam citauimus, & est textus in l. prima, & secunda, C. vbi caus ae Fiscales, vel diuinae domus, est di stinguendum: nam plures sunt reseruatae Consilio Fiscali, seu sacrarum largitionum, que es el Real Consejo de Hazienda , quae dam Supremo Castellae Consilio: quaedam vero Chancella[sect. 193] rijs Granatensi, & Pinciane competunt apud nos omnes indistincte ad Regias Chancellarias Indiarum deferuntur, & extrahuntur ab alijs Iudicibus Regio Fiscali petente, vel ex officio si expedit exceptis his, de quibus ratione sui officij cognoscunt exactores tributorum , & admini stratores rerum Fiscalium, vulgo, Osiciales Reales, a quibus siue per Fiscalem, vel per alias partes appellatur ad Regias Chancellarias, quemadmodum de los Iuezes, Letrados, y de los de la casa de la contratacion de Seuilla al Real Con sejo de las Indias , iuxta suas ordinationes. 
 
Trigesimus casus Curiae est,[sect. 194] in exigendo salario tabellionum , vulgo, Escriuanos de Camara , & Receptorum, necnon Relatorum , qui assistunt in Regia Chancellaria, pro eo, inquam, salario, & stipendio debito ex labore proces sus, qui apud dominos Chancellariae tractatus fuit, vel pendet: hunc casum adduxit Monterroso , qui est octauus in suo ordine tractat. 5. fol. 59. 
 
Trigesimusprimus in salario[sect. 195] Aduocatorum, & Procuratorum , ex Monterroso vbi proxime Andr. Gail obseruat. 1. num. 37. in caeteris vero officialibus Camerae, seu Chancellariae id intelligens, & extendens, prout est in Receptoribus, & alijs Commis sarijs, quos diligencieros dicimus rationes constituens ex continentia causarum, & quia partes ratione salarij dicti in Camera, vel Chancellaria quasi contraxis se videntur, quae rationes sunt bonae, ac considerabiles, licet quoad Aduocatorum salarium aliquando sine causa legitima vidi dubitari ab aliquo Iudice, est enim certissimum per monitorium, vt affirmat Gail, hoc est, por prouision Real , debere praecipi, vt fiant hae solutiones salarij Aduocatorum, vel Procuratorum, in Chancellaria degentium, si sit solutio facienda extra quinque leucas, si vero intra eas, & pars rei in Curia prae sens sit, vel coram Regali Senatu, vel Iudice Prouinciae, seu Ordinario peti potest, quod intellige, siue sit salarium constitutum, pro quolibet anno Aduocato, seu Procuratori [sect. 196] Chancellariae , vel pro aliqua lite, si ipsa lis in gradu appellationis, vel per casum Curiae in Regio Senatu fuerit ventilata, in eaque Aduocatus suum patrocinium, vel Procurator suas operas prae stiterit, siue honorario non conuento, taxatio eius fiat a Regali Auditorio, por el Oydor semanero a quien se remite , quia qualitercunque peti potest in eadem Chancellaria. Secus vero si non fuerit salarium annuum assignatum, nec lis ad Chancellariam deuoluta,[sect. 197] vel in prima instantia introducta per casum Curiae, quia tunc ces sat ratio continentiae, & dependentiae eiusdem caus ae, quam adducit Gail dicta obseruat. 1. num. 37. Et haec, quia quotidiana in praxique s aepius contingentia notanda sunt, quae etiam extende ad Regium Supremum Con silium, pro Aduocatis Procura toribus, qui in Curia, vbi Rex as sistit, suum munus exercent, & in omnibus in hoc & proximiori casu dictis, & in quolibet Regio Consilio, siue Indiarum, vel Aragoniae, aut Portugaliae, vt ratio prae stiti patrocinij in aliqua lite, coram eo pendente , sit causa attributiua iurisdictionis ad petitionem, & praeceptum de soluendo salario, ratione continentiae, & connexitatis caus ae, quam adducit & ponderat Gail dicto numero 37. 
 
Extende etiam, quoad aulam[sect. 198] causarum criminalium in Chancellaria, nam si pro lite ibi pendente conuentio salarij fiat, domini praefecti ibidem existentes pos sunt dare prouissionem Regiam, aut mandatum, vt solutio eius fiat, secus si annuum sit, quia est petendum en la sala de Oydores , vt iam cum distinctione dixi per connexitatem, & dependentiam eiusdem caus ae. 
 
Sunt etiam alij casus Curiae, vel Regio Consilio competentes ratione rei, etiamsi partes priuilegium non habeant, quorum erit. 
 
Trigesimussecundus in feudo, text. in cap. 1. de controuer sia feudi, vbi Matth. de Afflict. num. 4. & communiter feudistae, text. in c. 1. §. praeterea si inter, de prohibita feudi alienatione per Federic. Abb. in cap. caeterum , num. 13. de iudicijs, Felin. ibi n. 20. vbi tractat materiam, quis di catur Iudex competens in cau sa appellationis, quando a domino feudi appellatur, Andr. Gail obseruat. 1. num. 54. 
 
Apud nos vero Commendae Indorum sunt temporales ad vitam, scilicet, primi Commendatarij, & eius primi filij, vel eo deficiente filiae vel nepotis per defectum successionis vxoris in Regnis, & Prouincijs del Peru , per duas vitas, & in Noua-Hispania per tres, & quandoque per quatuor ex Regis concessione, sunt enim feuda, vel eorum naturam sortiuntur, ex his quae adducit Ioan. Matienco Regius Chancellariae Argentinae Regni del Peru , Senator in l. 6. tit. 10. glos. 2. num. 19. lib. 5. Recop. & sequentibus numeris. 
 
Et per Regiam ordinationem ,[sect. 202] quam vulgo dicimus, la ordenan ca de Malinas , cum suis declarationibus extat stabilitum, vt hae caus ae quo ad ordinationem, quando ay demanda de parte de Encomienda de Indios en propiedad, o possession , se ponga en la Audiencia Real, en cuyo distrito cae el repartimiento, y conclusa y sustanciada, ordenado el proces so hasta la conclusion, se remita al Real Consejo de Indias, dexando a las Audiencias ciertos casos de restitucion de los despojos destos Indios, si son de parte a parte, y si por el que gouierna ay mas duda, porque no esta tan clara la ordenanca, aunque tambien en e sto se entiende que por cedula Real el Audiencia puede interponerse, y restituyr el despojo hecho por el Gouernador, o Virrey, entenderse ha, quando es notorio . Nec in his casi[sect. 203] bus, vbi reseruate sunt caus ae, non habet locum praeuentio coram alio Iudice, quia fit praeiudicium iurisdictioni, vt notabiliter re soluit Gail obseruat. 29. lib. 1. n. finali. Tum etiam, quia vbi ad[sect. 204] est priuatiua iurisdiction, nihil operatur consensus partium in alium Iudicem, vt ex l. testamenta omnia, C. de testament. & alijs fundamentis resoluit Ruginellus in practicis quae stionibus, cap. 44. ex num. 4. At vero quando summa valoris Commendae , super qua litigatur, es de mil ducados de renta y de ay abaxo , Regalis Senatus cognoscere poterit, & diffinire causam, en vista, y renista , saluo iure secundae supplicationis & declaratio de Malinas , data anno 1610. quae conue[sect. 205] niens nimis fuit, nam plures lites, & earum iustitiam amittebant partes propter expensas , & longas dilationes adeundi ad Regium Consilium, & sic habes trigesimumtertium casum Curiae, qui competit Regio Consilio In diarum, in quibuscunque Commendis Indorum, & pensionibus super eis appositis: dum tamen excedant summam mille ducatorum, quia de minore quantitate si sint cognoscit Chancellaria, & causam per sententiam determinat, quae computatio debet fieri, por los precios de la tas sa en plata, y especies, y no computarse el beneficio que llaman destas especies, que son el trigo, mayz, o ropa, que pagan estos Indios, que beneficiado, y vendido, es de mas valor que la cantidad , por la qual se le da apreciado[sect. 206] al Encomendero por los Indios, para en parte de pago de su tributo, porque el venderse, o beneficiarse es diligencia del senor de la Encomienda , & sic quo ad summam praedictorum mille ducatorum non est computandum praedictum beneficium quod ex labore, & industria commendatarij procedet. 
 
Trigesimusquartus casus Cu[sect. 207] riae, seu Rege Consilij est super interpretatione priuilegij a Rege concessi, quod est declaran dum ab ipsomet Rege, si aliqua superueniat dubitatio circa illud: nam solus Princeps, qui priuilegium dedit, de eo cognoscere, & iudicare poterit, text. in cap. cum venis sent de iudicijs, glos. ibidem , in verbo, iudicari, cap. 1. de lege Conrradi , in vsibus feudorum , Baldus in praeludio feudorum, num. 18. facit lex cum de nouo, C. de legibus, quo fit, es se litigandum in his dubijs, & violatione priuilegij a Rege concessi, vel eius ob seruantia, apud illud Regium Consilium , cuius voto fuit expeditum , quod insinuat Gail dicta obseruatione 1. num. 7. vbi inquit: Cameram Imperialem (quae est [sect. 208] eadem , quae in Regno Castellae Con silium Regium) quoad contentiosam iurisdictionem Regem reprae sentare, vnde super redditibus annuis a Rege venditis, & impositis, & eorum dubitatione, si qua est, recurrendum al Real Consejo de hazienda, y en los demas priuilegios y mercedes a los Reales Consejos, con quien su Magestad los despacho , ex dicto cap. cum venis sent de iudicijs, & eius ratione. 
 
Trigesimusquintus casus Cu[sect. 209] riae notabilis erit, si causa fuerit magni momenti, & valoris, quia tunc etiam non dato priuilegio ex parte actoris, nec potentia ex parte rei, locus est foro Curiae, si actor velit intentare in prima instantia , por nueua demanda , suam[sect. 210] actionem in Regia Chancellaria, de hoc licet loquatur in Senatu Galleco, & sub eius titulo est expres sa, l. 4. ti. 1. lib. 3. Recopilat. ibi: Saluo si el caso fuere de grande importancia , & reiecta opinione Gregor. Lop. in l. 5. tit. 3 par. 3. glos. 2. Sic resoluendum est: nam intellectus dictae glos s ae repugnat verbis & rationi dicti textus: nam primo ponit regulam in Senatu Galleco intentari pos se casum Curiae contra Consilium ciuitatis, vel vicinum illius Regni, qui conueniri alias pos sit, nec in Chancellaria Pinciana es se admittendam propositionem de casos de Corte del distrito de Galicia . 
 
Et prosequitur lex declarando, Saluo si el caso fuere de grande importancia , atque ideo quemadmo dum cuilibet casus Curiae, potest intentari in dicto Senatu, ita etiam, siendo caso de grande importancia , nam alias superfluum es set repetere dicta verba, si requireretur, vt es set Curiae casus ex per sona actoris, vel rei sufficit, itaque vt sit Realis ex rei qualitate est facultas intentandi in Audientia & Senatu dicti Regni, vel Chancellaria Pinciana, vnde cum respiciat dicta lex ca suum qualitates, quos ibi refert suapte natura potius, quam ex personis erunt competentes Curiae: & sic habemus iam hunc trigesimumquintum casum Realem [sect. 211] ex magna rei qualitate, qui est extendendus ad aliam quamlibet Chancellariam Regiam, quia[sect. 212] lex si sit vniformis, & generalis ad alia ampliatur eius dispositio, etiamsi illa eadem lex, sit particularis, hoc est, ad partem aliquam emis sa, comprobat hanc as sertionem, l. regula, §. 1. & ibi Bart. Ias. in l. id quod, num. 7. ff. de legat. 1. & ratio depositionis est ipsa dispositio, l. emptor, §. final. ff. de rei vendicat. Bald. in c. dilectus filius, num. 2. de rescrip. Tiraq. in tract. ces sante causa, a num. 54. Matienco in Dialogo Relatoris 3. par. cap. 15. num. 17. vbi vide as, & prae caeteris Burgos de Paz in l. 3. Tauri n. 180. Tum maxime, quia fit extensio legis ex identitate, & tunc non est extensio, sed comprehensio, vt bene adnotat Ioan. Garcia de nobilitate in diuisione, num. 48 & vbi militat ratio contenta in lege, fit eius extensio, etsi correctoria sit, glos. in Clement. 1. verbo, eligatur, de electione, ibi: In contrarium constat de mente constituentis, Doctores in authentica quas actiones, C. de sacrosanct. Eccles. Anton. Gom. 1. tom. cap. 15. num. 1. Gut. de tutellis, cap. 23. num. 18. plura & plures per longas membranas retulit Montealegre, quapropter sentimus sub meliori censura, casus expres sos in dict. l. 4. ti. 1. lib. 3. Recop. pos se intentari in Curia, & qualibet Chancellaria in prima instantia ex natura rerum, quae in eadem lege exprimuntur, etiam si non sit priuilegium Curiae in actore, nec causa[sect. 213] in reo, vt conueniri possit, sed ex qualitate rerum, quas ipsamet lex exprimit, quod & magis, magisque suadetur, nam caus ae graues maiores Iudices requirunt, l. non distinguemus, §. de liberali, ff. de receptis arbitris, tradit in terminis nostris Gail obseruatione 1. num. 32. dum inquit: quo pertinet, quod caus ae magnae maiores Iudices requirant textus iam citatus, quem dicit ad hoc singularem in d. l. non di stinguemus, §. de liberali, ff. de receptis arbitris, & in cap. 1. sub titulo, apud quem feudi controuersia definiatur, l. 2. in fin. C. de pedaneis Iudicibus, vbi gl. verbo, diiudicent, text. in l. iam dudum, C. vbi causa status agi debeat, quod iterum resoluit idem Andreas Gail obseruat. 29. numero 2. 
 
Erit itaque, vt diximus, ca[sect. 214] sus Curiae trigesimusquintus, si el caso fuere de grande importancia , vt si in quantitate, vel proprietate, & rei valore excedat triginta millia ducatorum , vel viginti mille saltem, nam tunc ob rei magnitudinem erit locus casui Curiae, o de vn patronazgo de importancia, o juridicion, o preheminencia graue, y muy considerable , ex fundamentis quae adduximus, nec oberit, si dicas, per hoc ces sare dis positiones expres sas in legibus nostris, maxime l. 21. tit. 5. lib. 2 & legis 11. tit. 5. lib. 2. & l. 2. & 8. tit. 2. lib. 4. quae iura proclamant in prima instantia, quemlibet es se conueniendum in suo foro Iudicis ordinarij, quod intelligitur, nisi dato casu Curiae, hoc est ex priuilegio actoris vel potentia rei, quod iterum suadetur ex dict. l. 4. tit. 1. lib. 3. quam allegamus: quaequidem primo loco admittit propositionem litis, quae sit Curiae casus in Senatu Galleco, & non alibi earum, scilicet, litium, quae in illo Regno, & Prouincia ventilantur, deinde ponendo eadem lex exceptionem quae debet es se de regula, lege nam quod liquide, ff. de penu legata, inquit: Saluo si el caso fuere de grande importancia , & sic repetita cen setur in secunda parte qualitas, quae antea predita fuit, de ser el ca so de Corte, & in secunda in casibus quos enumerat, prae stat electionem, de poder intentar los casos que refiere por de Corte en la Audiencia de Galicia, o Chancilleria de Valladolid . Fateor quidem maxime vrgere hanc rationem , vt semper repetita praedicta prima qualitas, del caso de Corte , censeatur prout intellexit Gregor. in dict. l. 5. tit. 3. par. 3. glos. 2. nihilominus ex rerum enumeratarum, in dict. l. 4. tit. 1. lib. 3. qualitate in qua magis insistit eadem l. & [sect. 215] fundamentis quae adduxi maxime ex dotrina Andr. Gail, quem citaui, teneo contrarium, nec difiteor aliud etiam es se inconueniens de la segunda suplicacion en ca sos de grande importancia , & quorum exempla adduxi, in quo partes grauantur per dilationes, & expensas poenae, & fideiiussionis, de las mil y quinientas , in Castellae Regnis, & apud nos per recursum de auer de yr al Consejo de Indias : tamen haec non obstant attenta magna qualitate, prout videri potest. 
 
In casu trigesimosexto, sobre[sect. 216] bienes de mayorazgo , nam si actio super successione proponatur, aut est in pos ses sorio, & in casu quem vulgo, dicimus, de tenuta , & sunt seruandae leges 9. & 10. tit. 7. lib. 5. Recop. cum alijs declarationibus, que postea sunt latae, id praecipue obseruando , quod adnotatur ex dicta lege 10. ibi: Sorbe bienes de mayorazgo, y bieues vinculados , quae bona in hoc ca su a pari procedunt, ces satque opinio eorum, qui antea contrarium tenuerant, maxime Gomecij in l. 45. Tauri, num. 116. Estque contrarium verius, vt aduertit eius additionator dicto n. 116. Itaque si proponitur actio, por demanda de parte a parte de algun mayorazgo, o vinculo , aut fuit prae cedente causa pos ses soria in Regio Consilio, super eodem maioratu, cum facultate, vel sine facultate Regia condito, & tunc est causa proprietatis competens Chancellariae ex dicta l. 9. & 10. tit. 7. lib. 5. Recop. aut proponitur absque eo quod praeces serit cognitio, & diffinitio pos ses soria in Supremo Consilio, & tunc contra pos ses sorem, vel detinentem maioratum, seu vinculum, & ex predictis fundamentis , & rei qualitate, & remissione quam faciunt dictae leges, de la causa de la propiedad a la Chancilleria , crederem pos se intentari, coram Iudice ordinario competenti, por primera demanda , vel in Regia Chancellaria, etiam non existente ca su Curiae personali in actore, vel reo, sed subsistente tantum reali ex natura & grauitate, qualitateque eiusdem rei, super qua est litigandum, quod etiam venit intelligendum, & sublimitandum , si magnae qualitatis, & quantitatis maioratus sit ad arbitrium dominorum de Chancellaria: si[sect. 217] vero paruae quantitatis, tunc quia ces sat ratio dictae legis 4. tit. 1. lib. 3. Recop. ibi: Saluo si el caso fuere de graude importancia , non est admittendus in Curia, sed remittendus Iudici ordinario. 
 
Si vero petantur bona maio[sect. 218] ratus a singulari pos ses sore, qui illa possidet, & detinet per emptionem vel alienationem, vel ex alia qualibet causa, quae non sit successionis, & vocationis eius dem maioratus, eadem distinctio quae in proximo superiori casu erit constituenda, ex fundamentis quae adduxi, quod comprobat dicta lex 4. tit. 1. lib. 3. dum inquit: Assi como sobre bienes de mayorazgo , indistincte loquuta, siue petantur a succes sore, qui praetendit es se vocatum, siue ab extraneo emptore, vel donatario, seu quolibet alio qui illa possidet. 
 
Trigesimusseptimus casus[sect. 219] Curiae erit, sobre vas sallos , ex d. l. 4. iam citata. 
 
Trigesimusoctauus, sobre for[sect. 220] taleza , ex eademmet lege. 
 
Trigesimusnonus, sobre muerte[sect. 221] o heridas de algun Cauallero principal , hi omnes, & ei similes assignantur in dict. l. 4. tit. 1. libro 3. Recop. 
 
Quadragesimus meo ordine[sect. 222] erit apud nos in Indiarum Regnis, sobre la paga de tributos que se piden a los Indios encomendados que paguen , quod iam habui in praxi pro excellentissimo domino, ac domino meo Petro Fernandez de Castro Comite de Lemos, que tiene encomendada por dos vidas el repartimiento de Collana Aymara, en el distrito de la ciudad de Guamanga del Peru y estando por la tas sa del Virrey don Francisco de Toledo obligados a pagar parte de sus tributos en especies, que aca se llaman assi los generos en que deuen tributar de trigo, mayz, ropa, carneros de la tierra, &c. Conforme a la dispo sicion de su Prouincia, y a sus labrancas , y criancas, segun cedulas de su Magestad, estos Indios se conuinieron con el Encomendero, que antes tuuieron, a pagar en dineros las dichas especies, valiendese tambien de que alegauan tener incomodidades para satisfazer , & obtinuerunt in iudicio pos ses sorio contra dictum dominum Comitem nunc eorum Commendatarium , reseruato iure proprietatis, contra quos proposita est actio in petitorio in Regia Chancellaria Limensi, & ab eius iurisdictione declinatum est per Indorum Procuratorem, cui respondi ex grauitate, & qualitate caus ae non es se proponendam coram Praetore Indorum allegabam dictum §. de liberali praedictae legis non distinguemus, ff. de receptis arbitris, & obseruationem primam, & 29. Andr. Gail iam praecitatus, & obtinere non potui, forsam quia Indi sunt miserabiles personae, vt iam praenotaui supra num. 56 atque ideo forus Curiae quem sortiuntur actiue, non debet contra eos retorqueri passiue, ipsis reluctantibus. Hoc enim iuncto (parcant obsecro) indiscreto zelo, qui inuenitur in aliquibus Iudicibus, & Magistratibus ad fauendos Indos excedentes debitos iustitiae limites, causa fuit, ne obtinerem: fauetur enim Indis ex[sect. 223] triplici causa: prima iusta, quia miserabiles quia Regnum fuit eorum, quod solent facere Vicerreges, & Gubernatores, & Senatores, Praelatique Ecclesiastici, & Commendatarij non nulli: alia causa procedit ex nimio, & indiscreto zelo, que extitit in ca su, quem refero, & alijs pluribus: altera & tertia, quae frequentissima omnium est in Praetoribus Indorum, & quampluribus eorum Paro chis, vulgo, Dotrinantes , qui vt melius sua negotia, & mercaturas exerceant, fingunt, vel procurant, illis fauere, & vt alios deterreant, dicunt es se damnosos, vel vt alios offendant, & suas vindictas sumant: quod quidem longo experimento sum compertus, vtcumque sit, coram Chancellaria est litigandum in prima in stantia, vel coram Pro rege, quando agitur de quantitate & qualitate tributorum, que se deuen por las prouisiones de tas sas de los Virreyes, assi en propiedad como en pos ses sion , ex praedictis fundamentis: & quia pendet a cognitione cau s ae, & donationis feudalis Commendae Indorum, quae in Chancel laria, vel consilio est diffinienda, vt dixi supra numero 201. est enim quid dependens, & non remittendum iudicibus inferioribus. 
 
Et vltra quadraginta casus, quos constitui, colliges alios ex[sect. 224] Andrea Gail dicta obseruatione prima, qui retulit triginta & quatuor inter eos plures, & aliquorum praxis apud nos non extat, sunt enim ex eo numer. 2. causa fractae pacis, quem con stitue pro quadragesimo primo ex nostro ordine 42. Item mandati de non offendendo mandanti , sine clausula 43. & pignoratione 44. & caus ae priuilegiorum Principis 45. & securitatis prae stitae 46. & 47. in mandato de relaxandis captiuis, & 48. num. 26. dictae obseruationis primae, in decernendis promotorialibus, item numero 27. in causis criminalibus ratione nullitatis proce sus, qui apud nos non extat, item erit ex ordine Gail numero 34. alius casus, & ex nostro quinquagesimus, in vagabundo, quia vt ipse inquit: Ratione incertitudinis ad superiorem Iudicem remittitur huius ca sus, & remissionis praxis ad superiorem, nisi per viam appellationis, vel praeuentionis, apud nos non est recepta, & ex his vltimis, quos post quadraginta retuli, qui notabiles sunt Pignorationis, & cau[sect. 225] sa priuilegiorum Principis, quia de eis ipse, & eius Consilium suo Regio nomine cognoscit, quod maximopere conducit, para las deudas, concursos, y dificultades que se recrecen en los priuilegios de venta, o merced de juros de hazienda Real , in quibus est recurrendum , al Consejo de su Magestad, y no a otros Iuezes. 
 
Quibus sic praemissis, expeditus manet hic vtilis, & quotidianus tractatus de casibus Curiae, & eorum cognitione. An vero foro Curiae illum sortientes pos sint renuntiare est constituenda, regula affirmatiua per vulgaris sima iura legis, si quis in cons cribendo, C. de pactis, & Episcopis & clericis, qua declaratur, vt non procedat, quando fuit praeiudicium iurisdictioni priuatiuae, maxime iure prohibente, vt comprobatur ex ratione textus, in cap. si diligenti, cap. significasti de foro competenti, adducunt Ruginellus loquens de iurisdictione priuatiua competenti iudicibus mercatorum, qui apud nos, son el Prior y Consules, vt ei non praeiudicet consensus partium ex Ruginel. vt dixi supra numero 203. capit. 44. practicarum quae stionum, ex num. 4. & maxime num. 14. & numero 15. 
 
Vbi certi Iudices ad causas priuatiue sunt constituti, non potest fieri prorrogatio in alios eorumque iurisdictioni non valent partes renuntiare, vt con stituit bene Tuschus sub litera M. conclus. 274. numero 17. loquendo de casibus Curiae viduarum, & pupillorum, vt non habeant locum, vbi sunt Iudices certi priuatiue destinati, & Ruginel. vbi supra in causis mercatorum, loco proxime citato. 
 
Itaque renuntiatio locum non habet, vbi fit praeiudicium destinatae iurisdictioni, ex quo dum es sem ases sor excellentis simi, ac Christianissimi domini Francisci a Borja, Principis Squilachensis, Piruani Prorregis, & ex adductis a Ruginello vbi supra defendebam causas guuernationis es se priuatiuae iurisdictionis ex capite 72. De la institucion de los senores Virreyes , dum inquit: En las cosas que tocaren a la gouernacion, entendereis vos solo conforme a las prouisiones, e instituciones que os he mandado dar , ex quibus verbis inducitur priuatiua iurisdictio, argumento text. expressi in l. testamenta omnia, C. de testamen. quo fit, causas, & negotia guuernationis del Peru, non pos se in prima instantia intentari per casum Curiae, ex prae dictis rationibus quemadmodum nec caus ae nobilitatis, quia certos & priuatiuos Iudices habent , sed per appellationem ad Curiam pos se trahi, vt est regulare, & de eo extant quam plura Regia res cripta, & dixi sup. num. 106. 
 
Secundo, declaratur praedicta affirmatiua conclusio renun ciationis fori Curiae cum distinctione, nam si fiat expresse a minori, pupillo, vel adulto admittetur restitutio, quemadmodum in caeteris casibus, in quibus lae sio interuenit, si tamen tacite intentando casum Curiae, coram Ordinario, & litem coram eo, inchoando post contestationem , quia res non est integra, non admittetur, vt iam prediximus supra, in hoc eodem tractatu, n. 64 Quando intentatur casus Curiae, admittitur praxis relata a Couar. cap. 6. practic. num. 3. siue ciuilis, siue criminalis sit casus, & quando est criminalis, & defertur causa ad supremum Con silium dando querelam coram domino Rege, con informacion del delito, hecha en sumario ante el Iuez en cuyo distrito fue cometido, o ante otro qualquier Iuez que suele ser de las villas o ciudades comarcanas, si sit timor suspitionis: y quando ya la justicia ordinaria ha sentenciado la causa, si no es muy graue, o no sie ndo de calidad que aya aleuosia, o no sea entre personas poderosas, se sobre see el dar Iuez pesquisidor, pero siendo con qualquiera de las dichas circuns tancias se prouee, y comete. 
 
Declarato casu Curiae per dominos Chancellariae, siue ciuilis, siue criminalis sit, est locus supplicationi, que se admite por ser el primer auto, sin pleno conocimiente, y no hazer aquel instancia, y no auer sido oyda la otra parte, y assi se ha de guardar segundo auto, que es en sus tancia pronunciarse los Senores del Audiencia par Iuezes, o no, con pleno conocimiento , iuxta legem quartam, tit. 5. lib. 4. Recop. quibus sic absolutus est iste vtilis, frequens, & quotidianus tractatus, ad laudem Dei Omnipotentis, santissimae, scilicet, Trinitatis, necnon intemeratae Virginis Mariae, & eius sacratissimi sponsi Iosephi, & Beatae Catherinae martyris, cui dicatur. 
 
 
 





# 2

 SECVNDVS, AN EXCLVSVM SIT beneficium restitutionis in integrum contra sententiam latam in gradu reuisionis per verba prolata in l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. dum illius legis textus inquit: Y que por las dichas sentencias se entiendan ser acabados y fenecidos los dichos pleitos, sin que se puedan, tornar a mouer, ni suscitar, ni tratar en manera alguna, & quid de restitutione ex clausula generali, si qua mihi de instrumentis de nouo repertis: de sententia contra sententiam: de errore calculi, & alijs articulis, qui in casu, & materia dictae leges non incongrue adducuntur. 
 
 SVMMARIVM. -  1 R ES Iudicata est, quae finem controuersijs imponit. -  2 Speciale est in sententijs Praefecti Praetorio, cuius vicem habent Chancellariae Regiae, vt semel lata sententia reuisionis, amplius de ea causa non tractetur. -  3 Domini Senatores non pos sunt regulariter suam sententiam latam in gradu reuisionis nullam declarare: secus en las sentencias de vista, etiam si in rem iudicatam transierint. -  4 Et etiam restitutionem concedere contra eam. -  5 Secus in sententia Supremi Consilij, quando se apela de los Alcaldes de Ca sa, y Corte, & in litibus de menor quantia, quia non habet locum supplicatio. -  6 Sententia diffinitiua non est, quae aliam post se expectat, & quid si dubitetur an sit inter locutoria, vel diffinitiua. -  7 Lex finalis in fine, C de side instrum. adducitur, quae prohibet sententias Praefectorum Praetorio retractari, etiam praetextu falsi instrumenti. -  8 Regiae Chancellariae succes serunt Praefectis Praetorio, & in eorum auctoritate, & potestate. -  9 An contra sententiam latam in gradu reuisionis per Chancellariam possit ad mitti restitutio in integrum , est ardua & difficilis quae stio. -  10 Referuntur authores tenentes non admitti. -  11 Et contrarium tenentes, & defendentes. -  12 Lex nostra quarta, tit. 17. lib. 4. Recopil. est intelligenda secundum titulum, sub quo inest, de las sentencias y nulidades. -  13 In casu decreti Concilij Tridentini ses. 25. cap. 19. admittitur restitutio in integrum, vt lae sus vel lae sa, post quinquennium de quo ibi admittatur. -  14 Minor lae sus propter contumaciam, admittitur per restitutionem contra lap sum anni, de quo in l. 3. tit. 10. lib. 4. Recop. contra contumaces delinquentes. -  15 Dubia magna, & diuer s ae sententiae fuerunt causa, vt Regnum peteret declarationem, an contra sententiam reuisionis es set restitutio admittenda. -  16 Petitio Regni refertur, & Regis breuissimum responsum circa praedicta dubia. -  17 Confusum responsum & dubium, quia ad vtranque partem dubitationis, propositae potest adaptari. -  18 Resolutio, & responsum fuit partis negatiuae, hoc est, que no se admita restitucion contra sentencia de reuista, & adducuntur rationes. -  19 Rex noster habet sibi reseruatam declarationem suarum legum, si dubium circa eas occurrat. -  20 Semper author fui in opinione, & defendi, restitutionem non esse admittendam contra sententiam reuisionis, per quam lis fuit finita ante responsum praedictum. -  21 Per verba praegnantia, & quae tollunt omne remedium restitutio excluditur. -  22 Dubitatio ces sat, vbi adest casus legis. -  23 Baldi doctrina celebris in proposito ad literam refertur. -  24 Restitutio in integrum postquam indulta est, inducit nullitatem, & est species supplicationis. -  25 Vbi remouetur exceptio per statutum, ibi remouetur in integrum restitutio. -  29 Inuectiua contra implorantes, vel admittentes re stitutionem in integrum, con tra sententias reuisionis per quas lis fuit finita. -  27 Iura communia, Pontificia, & Cesarea finem litibus intendunt, & procurant rationes quae in proposito adducuntur. -  28 Restitutio ex clausula generali, si qua mihi exclu sa est contra sententiam reuisionis. -  29 Fauorabilior est restitutio ex clausula generali, quam ea quae conceditur ex speciali fauore minoris aetatis. -  30 Testamentum Pagani firmius quam militare. -  31 Firmior melioratio, & magis perpetua quae ex donatione, vel testamento procedit, vt bona non alienentur, & sint perpetuo vinculata, quam ex facultate Regia. -  32 Resolutio praecedentium , scilicet, sublatam es se restitutionem ex minori aetate, vel alio priuilegio; & ex clausula gener ali locum non habere contra sententiam reuisionis. -  33 Ardua quae stio, an excludatur restitutio praetextu instrumenti de nouo reper ti post reuisionis sententiam . -  34 Refertur l. 19 tit. 22. p. 3. quo ad dictum propositum instrumenti de nouo reperti post sententiam. -  35 Extensio dictae legis ad Remp. ad Ecclesiam, ad pupillum, vel minorem, ad priuatum maiorem per restitutionem ex clausula generali. -  36 Supradicta resolutio procedit in qualibet sententia, quae facit rem iudicatam , siue ex eo quod non sit appellatum, vel supplicatum, & contra tres conformes. -  37 Idem est dicendum contra duas sententias conformes in foro Ecclesiastico in Indiarum Regnis. -  38 Pariter dicta procedunt in sententia reuisionis lata in Chancellaria, quando della se suplico segunda vez, y ay grado de segunda suplicacion, quia per dictam sententiam reuisionis lis non est finita. -  39 Intellectus ad legem secundam, tit. 20. lib. 4. Recopilat. & concordia cum lege 4. tit. 17. lib. 4. -  40 Ces sat hodie opinio Ioannis Garciae de nobilita te glos. 6. §. 2. num. finali, & Gregor. Lop. in l. 19. tit. 22. par. 3. admittentium restitutionem contra sententiam reuisionis per instrumentum de nouo repertum. -  41 Post sententiam Praefectorum Praetorio non admittitur oppositio falsitatis contra instrumenta in lite prae sentata. -  42 Quando de veritate constat , est quandocumque iudicandum secundum eam. -  43 Remedium pro eo, qui post sententiam reuisionis, per quam lis fuit finita, instrumentum reperit, in quo eius ius, & iustitia fundatur. -  44 Indebiti per sententiam soluti non datur repetitio. -  45 Rei iudicata exceptio inducta est propter rigorem iuris conseruandum. -  46 Iniusta esset l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. si instrumento de nouo reperto post sententiam reuisionis, per quod de solutione appareret, es set sublatum remedium ex eius verbis ad repetendum indebitum. -  47 Intellectus legis primae, C. de condictione indebiti, ex Bald. -  48 Intellectus legis nam po stea, ff. de iure iurando, ex Donel. & conclusio praedictorum. -  49 Ad repetitionem ex in strumento de nouo reperto inducendam, debet esse certum liquidum, & indubitatum. -  50 Fiscus, instrumento de nouo reperto, retractat sententiam reuisionis, per quam lis fuit finita. -  51 Et etiam si nouos testes pro se inuenerit post sententiam reuisionis. -  52 Quid de sententia cuius executio est irretractabilis, an suspendatur per restitutionem. -  53 Allegata iudicum corruptione non retractatur sententia reuisionis, per quam lis fuit finita. -  54 Iudicibus pluribus exi stentibus eiusdem caus ae, si alijs ignor antibus vnus eorum corruptus sit, sententia est nulla. -  55 Praecedens nullitas non admittitur contra sententiam reuisionis. -  56 Contra sententiam reui sionis, per quam lis fuit finita, non admittitur nullitas, per quam dicatur latam fuis se per falsos testes, vel instrumenta. -  57 Contra sententiam Prae fectorum Praetorio non admittitur, quod fuit lata per falsos testes. -  58 Nihilominus testes fal si, vel qui eos induxit, fal sumque instrumentum producit condemnantur, & puniuntur. -  59 Falsificans acta, perdit causam: secus in producente testes falsos. -  60 Restitutio quae procedit ex corruptione Aduocati, vel Procuratoris contrarij non admittitur contra sententiam reuisionis. -  61 Nullitates plures referuntur : prima ex defectu citationis, ad audiendam sententiam , de qua in proposito non est curandum. -  62 Secunda in casu contumaciae: tertia si plus debito sententia contineat: quarta ex defectu iurisdictionis, seu mandati comparentis, quandocumque de eo appareat, etiam post sententiam. -  63 Quinta nullitas ex deffectu citationis personalis, quae admittitur contra sen tentiam reuisionis, & ratio redditur. -  64 Pari modo ea quae ex defectu man dati, & qualiter intelligatur. -  65 Sexta, si petatur iuramentum calumniae bis, & non prae stitum fuerit, quae non admittitur contra sententiam reuisionis. -  66 Septima nullitas in non obseruatis terminis substantialibus. -  67 Nona, si apparet de citatione Procuratoris reuocati per alium Procuratorem. -  68 Decima, si termini quos incoepit Iudex seruare, non inueniuntur seruati. -  69 Vndecima, ex defectu mandati procuratoris fratrum, quia generalis Procurator non potest pro vno Conuentu comparere. -  70 Duodecima nullitas ex defectu transportationis actorum, si integraliter non sunt traducta, nec visa, quae admittitur contra sententiam reuisionis. -  71 Error iuris vel facti, reddit sententiam nullam. -  72 Decimatertia nullitas ob non seruatos terminos substantiales . -  73 Decimaquarta in sententia lata contra pupillum penitus indefensum, vel contra minorem vigintiquinque annis, cum distinctione. -  74 Acta facta, & proces sus virtute mandati minoris absque curatore sunt nulla, nisi iuret non contrauenire his quae gesta fuerint virtute, sui mandati. -  75 Decima quinta nullitas ex capite notoriae iniustitiae quae sententia continet, ea vero non admittitur contra sententiam reuisionis, imo puniendus, qui talia dixerit. -  76 Ad reuisionem concedendam ex gratia per Principem quae debeant concurrere remisiue. -  77 Decimasexta nullitas est in sententia quae plures sen sus habet varios, ita vt propter dubitationem causa indecisa maneat. -  78 Praxis petendi declarationem in sententijs. -  79 Declaratio est pars actus declarati, nec est noua dispo sitio. -  80 Iudices qui habent declarare non pos sunt, nisi semel, -  90 Si non est locus supplica tioni sententiae, huius declaratio petitur, pariter nec ab ipsa declaratione supplicare licet. -  91 Iudices, Senatores, & Auditores, nec non Consiliarij aegre ferunt, vt in eorum sententijs petatur declaratio, & praxis respondendi, quando eam non adhibent. -  92 De sententijs per quas relinquitur via, para que quede abierta la causa. -  93 Reseruatio nihil de nouo dat, sed visi quod competit, conseruat. -  94 De effectibus quos sententia producat remisiue. -  95 Sunt quaedam sententiae interlocutoriae, quae habent vim diffinitiuae, & aliae diffinitiuae quae habent vim interlocutoriae, & quae sint. -  96 Si sunt plura capitula, non videtur Iudex in his quae non pronunciauit, absoluere. -  97 Si pronunciat super omnibus, imposibile est, vt valeat super vnis sententia, & non super alijs. -  98 Decimaseptima nullitas est, quae resultat ex sententia contra sententiam quae fecit rem iudicatam. -  99 Quod procedit parte opponente, etsi non opponat, & admittatur, retractari prima potest. -  100 Quae dicta sunt numeris proximis praecedentibus procedent in sententia reuisionis. -  101 Quod locum habet in ciuilibus, secus in criminalibus, & ratio redditur. -  102 Et quid si de innocentia rei appareat post latam sententiam reuisionis in cau sa criminali. -  103 Decimaseptima allegatio quae opponi potest contra sententiam reuisionis est error calculi, & eius praxis. -  104 Error calculi, si sub sit, non solum semel, sed bis, & ter allegari potest. -  105 Sententia iniqua, quoad Iudicem non transit in rem iudicatam. -  106 Iudex per iniquam sententiam quam tulit, tenetur parti lae s ae ad damna & interes se. -  107 Differentia inter syndicatum, & reuisionem cau s ae. -  108 Syndicatus non datur contra sententiam latam, en grado de reuista, por Audiencia, ni de otros actos de juridicion, proueidos por los Consejeros, y Oydores en cuerpo de Audiencia, o Consejo. -  109 Rationes resolutionis praecedentis numeri adducuntur. -  110 Instar sacrilegi est dubitare, an dignus sit, quem Princeps elegerit. -  111 Regij Senatores eliguntur ex pluribus vnus, & ad huius dignitati celsitudinem, aut sunt ex educatis in Collegijs, aut aduocationis, vel iudicandi officio, vel Relatoris munere, cum magna approbatione ver sati. -  112 Methodus, & mos iudicandi causas, & lites per superiores Iudices. -  113 Causarum varietates plures. -  114 Pars grauata potest impetrare reuisionem litis finitae a Principe, quae cum magna difficultate conceditur, & debet subes se cau sa dispensandi. -  115 Qualiter sit iudicandum in causa admodum dubia, & quod in ea sit bonum Iudicem habere propicium . -  116 Sententia lata in qua fuit absolutus quidam Senator, de veynte y siete capitulos de lo proueydo por Audiencia, confirmata in Regio Consilio. -  117 Exemplis Senatus Supremique Consilij iudicandum . -  118 Exceptiones modificatiuae non sunt sublatae, per l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. contra sententiam reuisionis. -  119 Declaratur non procedere in exceptionibus reiectis expresse vel tacite in cau sa principali. -  120 Si de eis non sit plene cognitum in primo iudicio, repetuntur in secundo, maxime si reseruentur , quae est secura praxis. -  121 Doctrina & verba Ludouici Romani, & Antonij Fabri referuntur in proposito. 
 
 
 
TRACTATVS SECVNDVS. 
 
IN Primis sup[sect. 1] ponendum est cum Iuriscon sulto, in l. 1. ff. de re iudicata, rem iudicatam dici, quae finem controuersijs imponit, quod vel absolutione, vel condemnatione contigit: speciale tamen est propter auctoritatem Praefecti Prae torio, cuius vices in aliquibus, vt postea dicemus, licet, [sect. 2] excelentiori modo a Regijs Chancellarijs reprae sentatur, vt semel lata sententia reuisionis a dominis de Chancellaria, siue in causa ciuili, vel criminali sit, non pos se amplius de ea re, & lite tractari, quia finis imponitur caus ae & liti, per legem nostram in finalibus verbis, vnde ces sat limitatio[sect. 3] quae communiter a Doctoribus adducitur ad legem, Iudex po stea quam, eodem tit. ff. de re iudicata, vt non procedat, quando nulla fuit sententia diffinitiue lata, hoc siquidem nec extendendum , nec intelligendum est in sententia, quae in gradu reuisionis fuit pronunciata a dominis de Consilio, vel Chancellaria Regia, vt ex legis nostrae contextura patet: secus vero erit in diffinitiua; quae in gradu primae vel secundae instantiae lata est, quae vulgo dicitur, Sentencia de vista , etiam si transierit in rem iudicatam, ex eo quod ab ea non sit supplicatum , poterit dici de nullitate, & restitutio peti, quod comprobat lex nostra in eius principio, dum inquit: Que en los negocios en que no huuiere lugar oponer se de nuli dad. Ergo a contrario sensu quo[sect. 4] casu potuit supplicari, & non est supplicatum, locus erit remedio nullitatis, & beneficio restitutionis, quae ces sant, en las sentencias[sect. 5] del Consejo, quando se apela al de los Alcaldes de casa y Corte, porque no se puede suplicar de la sentencia que los senores del Consejo dieren, y lo mismo en las Audiencias en pleitos de menor quantia. Est etiam supponendum, sententiam diffinitiuam non es se, quae aliam post se expectat, Aluar. Valasc. consultat.[sect. 6] 47. per totam, num. 1. 2. & 9. Farinat. in praxi criminali, quae st. 11. nu. 94. & 95, etsi dubitetur, an sit diffinitiua, vel interlocutoria, est supponendum, vt melius valeat, Menoch. post alios quos refert libr. 6. prae sumptionum, prae sumpt. 4. nu. 21. quod conducit ad legis nostrae veram interpretationem, vt, scilicet, loquatur in eo casu, in quo, vel suapte natura sententia diffinitiua gradu reuisionis fertur, vel quando adest dubitatio, an interlocutoria, vel diffinitiua sit, quo casu declaretur diffinitiua vltima, lata in dicto gradu de reuista , habeat locum decisio, & determinatio nostrae legis, & quando non est locus supplicationi, quia lis finitur per primam sententiam Consilij, vel Senatus Regij, eo ca su quo aliam non expectet, vel expectare non pos set: cum qua nostra lege eo casu quo lis est finita per sententiam Praefectorum Praetorio non pos se retractari, est casus expres sus, & fere ad literam traducta, ex l. finali in fin.[sect. 7] C. de fide instrument. cum adductis a Boer. decis. 307. num. 1. prae supponendo Praefectis Prae torio succesis se Regales Chancellarias, Guido Pape decis. 9. & 50. Grammat. decis. 19. num.[sect. 8] 13. Gregor. Lop. in l. 4. tit. 24. p. 3 Bobadilla alios referens, lib. 5. cap. 3. num. 57. Parlador. differen. 10. num. 1. vbi bene. 
 
Magna tamen est inter scribentes Aduocatos, & Iudices contentio, & controuersia , an perdicta verba superius adducta, relataque in dict. l. 4. tit. 17. lib.[sect. 9] 4. Recop. exclusum sit benefitium restitutionis in integrum iure minoris aetatis contra sententiam latam in gradu reuisionis, & in primis glos sator eiusdem legis Azeued. n. 5. & 11. in eadem [sect. 10] lege tenuit exclusum, & vltra ea quae adducit Azeued. alia pro eadem parte infra dicendus, vtramque affirmatiuam, scilicet, & negatiuam partem disputat & refert, pro vna & altera argumenta adducens Ceuallos, lib. 3. commun. opin. contra communes, quae st. 808. ex num. 37. & num. 65. residit cum affirmatiua resolutione, hoc est, restitutionem admitti in praedicto casu senten[sect. 12] tiae reuisionis, & etiam contra tres sententias conformes, Ioannes Garcia de nobilit. glos. 6. §. 2 n. vltimo in fin. secutus doctrinam Salicet. resoluit cum glos. in l. postquam liti, C. de pactis, & tenet, sublato remedio nullitatis, non censeri sublatam restitutionem, & in hac opinione, in casu, & quae stione nostra residet, dicendo , non es se credendum, nec intelligendum, correctas fuis se leges partitarum, per dictam legem tertiam , tit. 17. lib. 4. Recop. quae intelligenda est secundum titulum, sub quo est, de las sentencias y nulidades , iuxta vulgarem allegationem legis Imperatores, ff. de in diem adiectione, sed non debet intelligi, nec extendi ad restitutionis exclusionem, cum nec de ea loquatur, nec sub eius titulo sit, quibus adstipulantur, quae copiosissime tradit Thomas Sanchez de matrimonio tomo 2. quae st. 37. numer. 22. ver sic. Sexto, quia ex verbis quantumuis generalibus non excluditur remedium hoc extraordinarium restitutionis, communem , hanc sententiam profitens ex Molin. de primogen. lib. 3. c. 13. n. 65. Didac. Perez in l. 1. tit. 8. lib. 3. ordinamen. Sfortia Oddus de rest. 1. p. q. 15. art. 6. num. 44. & 45. Pelaez Mier. de maiorat. 1. p. q. 1. n. 25. & sequentibus , Matienco in l. 8. tit. 11. lib. 5. Recopil. glos. 12. n. 6. & 7. Caldas Pereira in l. si curatorem, verbo implorare, num. 45. Ioan. Gut. lib. 2 pract. q. 88. n. 3. & lib. 3. q. 31. num. 15. vbi melius dicit communem Sforcia Oddus vbi supra n. 44. vsque ad 48. quos omnes retuli, quia sequutus eorundem authorum sententiam, affirmatiuam partem tuetur Thomas Sanchez vbi supra, & praeter eum, & quos adducit est videndus Cardinalis Tuschus, idem comprobant sub litera R. conclus. 296. num. 6. infert Thomas Sanchez ad quinquennium, de quo in Concilio Tridentino, ses. 25. cap. 19. Eius enim lapsus impedit agi de[sect. 13] nullitate professionis, tamen re stitutio admittitur, vt per totam, disputationem 37. libro secundo , iam citatam neuorse defendit idem Sanchez, in quo quia non attinet ad nostrum propositum, pro nunc non insisto, infert etiam ad poenas contumaciae, & lap sus anni, de quo in l. 3. titulo 10. Recopilatio. vt admittatur re stitutio minoris, propter aetatem , ex Ioanne Garcia de nobilitate glos. 6. §. 1. num. 24. Gutierrez libro 3. pract. quae stione 34. numero 7. Azeuedo in eadem lege 3. tit. 10. libro 4. Recopil. numero 6. 
 
Fuit itaque adeo controuer[sect. 14] sa dubia, & difficilis interpretatio ad dictam legem quartam, in praedictis verbis, & an eorum ius extenderetur ad restitutionem in integrum, vel non, vt obligaret Procuratores ciuitatum vniuersi Regni nomine, ad petendam declarationem a Rege, quia in varias itum fuerat sententias, & cum Regis responso absoluta est quae stio, tametsi bre[sect. 15] uissimum, & confusum fere res ponsum dictum fuit, vt patet ex petitione data in Comicijs publicatis anno 1610. cap. 22. verba haec sunt: 
 
Por la ley quatro, titulo diez y sie[sect. 16] te libro quarto de la Recopilacion, es ta ordenado e mandado, que en todos y qualesquier negocios en que no huuiere lugar suplicacion, se entienda assimismo no auer lugar alegar se, ni oponerse de nulidad, aunque se diga y alegue, ser de incompetencia, o defecto de juridicion, o que della notoriamente conste del proces so, o autos del, o en otra qualquiera manera: y despues de la publicacion de la dicha ley, ha auido diuersas opiniones de Doctores, sobre si por las dichas palabras de la dicha ley se quita, o no el benefieio de la restitucion, y sobre ello ha auido diferentes sentencias, assi en el Conseje, como en las Chancillerias. 
 
Suplicamos a V. Magestad declare, qual opinion se deua seguir, para que de aqui adelante ces sen pleytos, gastos, y costas, sobre el entendimiento de la dicha ley. La respuesta fue: A esto vos res pondemos, que esto esta ya proueydo. 
 
Potuit quidem es se decla[sect. 17] ratio, vt admittatur, vel quod non admittatur, con que se ajus taua lo que se respondio, que esto es ta ya proueydo, y parece (salua authoritate, & dignissima reuerentia Regi domino nostro, & mag no & Supremo Consilio exhibenda ) venia tambien dezir, que no se admita restitucion, o que se admita, y assi esta respuesta equiuoca y dudo sa, se puede adaptar a qualquiera de las dos opiniones que en el lugar ya citado trae Ceuallos, y los demas que he referido. 
 
Sed nihilo minus iudicio meo[sect. 18] credo, & teneo illud verbum, Que esto esta ya proueydo , fuit dicere, que ex dispositione, & vniuer salitate verborum dictae legis, quae iam sunt repetita, & ex eorum energia & vi, illud verbum, Esta proueydo , es se referendum ad comprehensionem exclusionis remediorum, vt in ea insit etiam exclusio restitutionis: nam si vellet Legislator admitti, facillimum erat dicere: A esto vos respondemos, que con las palabras de la dicha ley, no se entiende auer quedado excluyda la restitucion, o dezir, que es to esta ya proueydo que no se excluya: sed insistendo, en dezir, que esta ya proueydo, y parando alli tan breuissimamente , est dicere, prouisionem legis praedictae extendi ad restitutionem, vt non admittatur contra sententiam de reuista, aliter non diceret dicta verba: Sino que se admite la restitucion , quod quidem deficit, & quod adest est repetere virtualiter verum intellectum eiusdem legis, vt ex eius decisione, & preci sa exclusione remediorum, si etiam exclusum dictum restitutionis beneficium, tunc maxime cum non sit determinatio facta per legem nostram, vt admittatur restitutio, & non ob stat, aliquas fuis se sententias de admittenda restitutione, quia est diuersum a legis interpretatione, quae a Rege, & non ab alio fieri debuit, vt ipsa declaratio, & interpretatio sit lex noua, vel additamentum legis antiquae, vt probaui cap. 8. numero[sect. 19] 39. ex l. leges sacratissimae, cum lege sequenti, C. de legibus, & quo ad nos est expres sa lex 3. Tauri, quae est 3. titulo 1. libro 2. Recopil. vbi Rex noster reseruat sibi declarationem dubiorum occurrentium interpretatione, & declaratione legum sui Regni. 
 
Antea vero quam in publi[sect. 20] cum ederetur dictum capitulum Curiarum, & eius respon sum semper tenui, & defendi, non es se admittendam restitutionem contra sententiam reuisionis, & omissis fundamentis ab Azeuedo adductis in dict. l. 4. num. 5. vsque ad 11. est tenendum, quod[sect. 21] per verba dict. legis quartae, quae sunt praegnantia, & quae tollunt omne remedium, censetur etiam exclusa restitutio in integrum, tam maiori quam minori aetatis conces sa, & officium Iudicis: nam quando verba legis, vel statuti sunt inculcata generalia, & praegnantia, etiam in integrum restitutio competens minori censetur sublata, vt ex Angelo, Aretino consilio 10. loquens de statuto Brixiae, simili nostrae legi, resoluit Cardinalis Tuschus sub litera R. conclusione 296. Cum qua sententia residet & dicit, Angelum plene pro vtraque parte allegare, & hanc tueri, & licet ces set dubitatio, & disputatio cum dicto responso, del capitulo de Cortes , quod vt iam probauimus, est referendum ad comprehensionem exclusionis beneficij restitutionis, tamen cum aliquod dubium insurgere pos set, habemus pro hac parte ca sum expres sum legis & decisionis, cum qua ces sat dubitatio l. ancillarum, C. de furtis, & vltra id partem veriorem, & verissimam, vt restitutio exclusa censeatur, ex d.[sect. 22] l. tertia, minori vel cuilibet priuilegiato competens ex fundamentis veris & neruosis huius partis, pro qua ne aliqua dubitandi ratio supersit, & quae in proposito dici possint, adducantur, est celebris Baldi doctrina quae forsam visa, & lecta est a dominis de Consilio Supremo, quando praedictum res ponsum est prae stitum, nec illam allegat, licet alia bene adducat Azeuedo dicto numero 5. in dicta lege 4. ea enim est cons. 148. libro 1. n. 11. Cuius verba, quia ad propositum maximopere [sect. 23] conducunt , haec sunt: Aduerte statutum dicit, quod non possit appellari de nullitate, dicit, vel supplicari, vnde claudit iudiciorum coniam, etsi nullum non potest dici nullum: ergo nec per restitutionis in integrum re[sect. 24] duci ad nullitatis effectum, quia re stitutio in integrum inducit nullitatem, postquam indulta est, ff. de fidei ius soribus, l. si plures in principio: quare puto, quod restitutio in integrum peti non possit, prae sertim quia est quaedam species supplicationis, vt ff. de minoribus, l. minor autem magistratus, & quaedam species appellandi, vt C. de transactionib. l. si causa cognita, & quia remoto vno simili, intelligitur aliud simile remoueri, vnde nec excipi pos set & dicit dominus Cinus, quod vbi remouetur exceptio per statutum, ibi: Remonetur in integrum [sect. 25] restitutio, quia per eam peruentretur ad ius excipiendi, ita notat, ff. de minoribus, l. si in causa secunda, in additionibus suis. 
 
Vnde intrepide est defendendum, etiam non extante dicto responso Regio ad Regnum, dum inquit: A esto vos res pondemos que esto esta ya proueydo , hoc est, que no se deue admitir , non es se concedendam restitutionem aduersus sententiam reuisionis: nam qui contrariam partem tenebant, & lites immortales fieri non time[sect. 26] bant, nec ex eorum duratione plures expensas, vexationes, & damna, quae proueniunt, eis non dolebat, & quasi negantes potestatem Regis, qui limites potest ponere, & finem litibus, quod iura communia tam Pontificia, quam Cae sarea procla[sect. 27] mant, suntque vulgaria, cap. finem litibus de dolo, & contumacia, l. properandum, C. de iudicijs, & alibi s aepe verba generalissima dictae legis quartae restringebant, quae clariora sunt luce meridiana ad excludendam restitutionem contra sententiam reuisionis, nec vlla ex authoritatibus contrariae partis magis propria, solida, & vera est, quam ea quae a nobis ex Baldo dicto consilio 148. numero 11. fideliter est traducta, plures autem ex his quos citat pater Thomas Sanchez dicta quae stione 37. numero 22. & ante eum Ceuallos quae stione 808 libro tertio, ex numero 37. vel scripserunt ante legem nostram, & ideo cum non viderint eius verba, nimirum si ita loquantur cum generalitate communi, & fauore restitutionis, & quod verius est, non loquutos in terminis adeo fortibus & exclusiuis, prout loquutus est Baldus loco quem citaui, quem nec Azebedo, nec Ceuallos retulit, & nullus est qui melius & propius loquebatur. 
 
Infertur secundo, non es se [sect. 28] admittendam contra sententiam reui sionis restitutio in integrum conces sa maioribus ex clausula generali, quia licet fauorabilior sit quam ea quae minoribus conceditur, vt adducit Caldas Pereira in l. si curatorem, verb. per quod pristinum ius recuperant, num. 51. fol. 429. differentiam constituens ex eo quod restitutio ex causa minoris aetatis procedat a iura speciali: at vero illa, quae [sect. 29] maioribus ex clausula generali conceditur a iure communi , ita etiam resoluit Ioan. Gar. de nobilit. glos. 6. §. 2. n. 28. atque ideo [sect. 30] fauorabilior restitutio ex clau sula generali, quemadmodum te stamentum pagani, magis fauetur, & sustinetur quam militare, ex l. eius militis, §. militia mis sus, ff. de militari testam. §. quia verosimile, in authent. de non alien. qua ratione semper apud[sect. 31] nos mihi visum fuit fortiorem, & magis perpetuam es se cau sam meliorationis, & vinculi, por via de tercio y quinto hecha en testamento o contrato, que no por facultad Real , quae cum non sit materia nostra, pro nunc in ea non insisto: verissimum autem est, re stitutionem maiori competens sublatam es se per verba dictae legis quartae, & ex eorum vi, & energia, ita resoluit Cardinalis Tuschus, sub litera R. conclu sione 296. numero 8. & 11. ex Angelo dicto consilio 10. quem citat, & licet lex nostra expres se non tollat omnem defensionem per haec directa verba, per equipolentia illam amouis se est censendum , dum inquit, Y que por las dichas sentencias se entiendan ser acabados los pleytos, sin que se puedan boluer a mouer, tratar, ni suscitar en manera alguna , intellige contra sententiam reuisionis, per quam lis fuit finita, vt statim declarabimus. 
 
Sed offert se nobis ardua, & [sect. 32] vtilis dubitatio, an praedicta ver[sect. 33] ba, & decisionem, & vltimam eius declarationem anni de 1610. sit sublata restititutio praetextu instrumenti reperti ad retractandam sententiam reuisionis, circa quam quae stionem est decisio legis 19. titulo 22. part. 3. Cuius verba relata, etiam a Ioanne Garcia de nobilitat. glos. 6. §. 2. talia sunt: Maguer mostras sen[sect. 34] despues cartas, o priuilegios que ouies sen fallado de nueuo, que fueren a tales, que si el juzgador las ouies se vistas antes que el juyzio dies se, juzgara de otra manera fueras si el juyzio fues se dado contra el Rey, o contra sus personeros, en pleytos que pertenecies sen a su Camara, o a su se norio. 
 
Ex qua colliges duo axiomata: primum, per beneficium re stitutionis non retractari sententiam latam contra priuatum pre textu instrumenti , quod de nouo sit repertum: secundum est retractationem admitti dicto casu in fauorem Fisci, extendit Beroi. in causa Ecclesiae pupilli, & Reipublicae, decis. 307. prope finem , & in cuiuslibet priuati fauorem prae textu restitutionis ex clausula[sect. 35] generali, si qua mihi, quod & idem tenuit Gregor. Lop. in dict. l. 19. tit. 22. part. 3. & post omnes plura & plures bene referens Cardinalis Tuschus sub litera S. conclus. 160. Cuius inscriptio est, sententia ex quibus sit retractanda , agit de nostro articulo ex numero 20. 21. & sequentibus, qui videndus est, cum casus occurrat, & ex nostratibus Ioannes Garcia de nobilitat. glos. 6. §. 2. ex numero 5. vbi late & abunde, cuius dicta & Boerij decis. 307. quem citat, intellige, & restringe ad sententiam quamlibet, quae faciat rem iudicatam, & contra tres conformes, prout ipse tenet & fundat, & eadem ratione in[sect. 37] duabus conformibus, in causis Ecclesiasticis in Indiarum Regnis, quae executioni mandatur ex Bulla Gregorij XIII. data anno 1578. quia non excludit re stitutionem, & quo casu contra tres sententias conformes ei locus erit, parimodo apud nos contra duas, conducunt , quae adduximus ex Thoma Sanchez supra num. 13. & alijs: non vero contra sententiam reuisionis lata in Regali Chancellaria, vel Consilio, quo casu per eam lis fuerit finita, & supplicatio non admittatur, quia si est locus supplicationi secundae, con la pena y fianca de las mil y quinientas doblas , vel apud nostra Indiarum Praetoria, de sois mil pesos ensayados, en que se aya empecado por caso de Corte el pleito , tunc equidem contra sententiam reuisionis, de la Audiencia, auiendo grado de suplicacion , ea interposita, & de nullitate dici, & restitutio minoritatis, & ex clausula generali peti poterit, quia lis pendet, & non est finita, tum etiam quia deficit ratio, & dispositio dictae legis quartae, quae excludit nullitatem, & alia remedia, en los casos que no ha lugar suplicacion. Ergo cum ei locus fuerit, non habent locum dictae exclusiones, quod clarius infra dicit: Pendiente el grado de la suplicacion ordinaria, por estar sentenciados en vista, o la segunda suplicacion de la ley de Segouia, oponiendose de nulidad de las dichas sentencias, en qualquiera manera que aquella sea, y se alegue se aya de reseruar y reserue para determinar sobre la dicha nulidad, juntamente con el negocio principal. At vero, vt iam ex Baldo dict. cons. 148. lib. 1. num. 11. probauimus sup. num. 24. Restitutio in integrum inducit nullitatem, & est species nullitatis, eique similis, atque ideo nullitate exclusa excluditur dicta restitutio, vt iam fundauimus: nullitate vero non exclusa, sed admi sa & data forma procedendi in ea, prout fit in casibus relatis in dict. l. 4. ad finem, admittetur pari modo restitutio. 
 
Quibus & his quae resoluimus[sect. 39] non obstat lex 2. tit. 20. Recopil. dum loquendo, de la vista y determinacion de los pleytos de segunda suplicacion , inquit. Que los Iuezes a quien las cometieremos las vean y determinen de los mismos autos del proces so, sin recebir escrito, ni peticion, y sin dar lugar a otras nueuas alegaciones, ni prouancas, ni escrituras, ni dilaciones por. via de restitucion, ni en otra manera alguna , quia illud intelligitur postquam reuisio, & determinatio caus ae est commis sa, & de legata a Rege domino nostro: secus vero antequam introducatur coram eo, quia coram dominis de Chancellaria, contra sententiam reuisionis ab eis latam, quo casu interposita sit secunda supplicatio gradu eius existente, antequam proces sus tradatur, potest dici de nullitate, & restitutio peti, vt iam prouauimus ex dicta lege quarta, & eius verbis: Non vero coram dominis Consiliarijs, Commis sarijs, vel Delegatis ad causam diffiniendam, quia debent eam videre, & diffinire, ex eisdem actis qui trahuntur a Chancellaria. 
 
Itaque, vt ad rem redeamus, non debemus sequi opinionem Ioannis Garciae, dicta glos. 6. §. 2. num. finali, admittentis restitutionem, contra la sentencia de reuista , quo casu lis iam sit per eam extincta & finita, nec sit locus secundae supplicationis, quia in rigore, etiam quoad probationem solutionis antea factae non admittenda est restitutio, tametsi instrumentum de nouo sit repertum, & concurrant ea, quae addu cit Boer. dict. decis. 307. & ipse Ioannes Garcia ex n. 5. & post eos Tuschus conclus. 160. sub litera S. Ces satque iam resolutio Gregor. Lop. in dict. l. 19. tit. 22. part. 3. & differentia actoris, vel rei, quam Gregor. constituit, a quo disentit Ioannes Garcia vbi supra. 
 
Siue igitur actor, vel reus sit, non restituetur contra sententiam reuisionis, eo casu quo diximus, etiamsi instrumentum quietationis, vel solutionis inuenerit, quod attentis verbis dictae legis quartae, & responsi anni 16 10. Ad eius declarationem in iuris nostri rigore videtur exclusum, sicut antea in alio non minus fauorabili casu contra sententiam[sect. 41] Praefectorum Praetorio fuit facta exclusio redargutionis falsitatis post eam latam in l. finali in fin. C. de fide instrument. vt Boerius resoluit dict. decis. 307. num. 1. 
 
Resultare videtur ex hac propositione, quam as seueramus, maxime in tam euidenti, & fauorabili causa, & in qua siue actor, siue reus non potuit es se praeuentus ad inueniendum instrumentum, quo nunc est vsurus, vt in casu legis admonendi, ff. de iure iurando, postquam causa est decisa, vt illa lex probat, & finaliter haec resolutio, siue exclusio huius casus videtur nutritiua peccati, quia prae stat oca sionem, vt quis cum aliena iactu ra locupletetur, & quod si con stet de veritate, quandocumque es se iudicandum secundum eam,[sect. 42] exclamat partem admittendae restitutionis sequutus Ceuallos dict. quae st. 806. num. nec de his quae adduximus in hoc ca su speciali de nouis instrumentis repertis aliquam mentionem fecit, pro quo vltra praedicta est casus, textus in l. qui agnitis, ff. de exceptionib. cum adductis mirabiliter a Bald. in l. 1. C. de condict. in debiti, num. 3. cuius dicta hodie ces sant, vt postea dicam: fateor equidem magnam continere difficultatem ex fauore huius partis, nec minorem ex fine litibus apposito a nostris legislatoribus. 
 
Sed nihilominus in eadem conclusione , quam dixi, resideo, & in casu instrumenti de nouo reperti lis moueri potest, & actio superest non ad retractandam sententiam reuisionis, eiusque exe[sect. 43] cutionem impediendam, etsi is in cuius fauorem condemnatio facta est reperiatur dolosus, quia ipsemet, vel eius anteces sor, a quo ius habet, quietationem fecerit, iuxta glo. in l. 2. C. de euictionib. vel solutionem acceperit, nullum est neces sarium re stitutionis auxilium, sed ex condictione sine causa, vel condictione indebiti repetetur, quod solutum est ex virtute sententiae reuisionis, ita post Ias. in l. Imperatores, ff. de re iud. concludit videndus Ioan. Gar. de nobilit. glos. 6. §. 2. num. 8. vers. Simile, quod remedium tanquam ordinarium, & in noua actione nouisque scripturis fundatum competit ex noua lite ad repetendum indebite solutum, nec habet iam locum retractatio sententiae reuisionis, de qua idem Ioan. Gar. vbi proxime, quia est executioni mandanda, nec aduersus eam supplicatio admittitur, non extante, vt iam diximus, gradu secundae supplicationis, quia hoc semper supponitur: est etiam recursus ad Principem, vt audiat ex hac iusta causa, de quo per Bartol. Bald. Alexan. & Ias. in d. l. Imperatores, relati a Ioanne Garcia dict. num. 8. maxime Boerius decis. 307. per totam. 
 
Sed grauiter praedictis obstat[sect. 44] indebiti soluti per sententiam non es se locum condictioni, vel repetitioni, quod est commune axioma, ex l. 1. C. de condictione indebit. & in l. Iulianus verum debitorem 60. ff. eodem tit. vbi Bart. maxime, num. 17. resoluit magistraliter rei iudicatae exceptionem inductam es se propter ri[sect. 45] gorem iuris conseruandum , quod quidem maximopere respexit nostra lex 4. tit. 17. lib. 4. Recop. in finalibus verbis, iam s aepe repetitis, quae sunt, vt diximus conformia iuri communi, maxime dicto textui in l. finali in fine, C. de fide instrumentor. ibi: Tunc satis durum est huiusmodi querele indulgeri, ne in infinitum caus ae retractentur, & sopita iam negotia per huiusmodi viam iterum aperiantur, & contrarium nostro eueniat propo sito. 
 
Sed profecto summa aequitas[sect. 46] exposcit, vt in hoc casu repetitio detur, non obstante dispositione legis quartae, iam allegatae, quae forsam iniusta, quatenus toleret hoc remedium, iudicari pos set, quia in euidenti casu prae textu sententiae reuisionis locuples quis es set cum dolo, & aliena iactura, ad contrarium quod magis vrget de non repetendo indebito, ex causa iudicati soluti est respondendum, text. in l. 1. C. de condictione indebiti, cuius verba: Pecuniae indebitae per [sect. 47] errorem non ex causa iudicati soluti es se repetitionem iure condictionis non ambigitur, cum Bald. in eadem l. 1. num. 7. dari remedium ei, qui post sententiam condemnatoriam inuenit instrumentum solutionis, verba Baldi sunt, quia notabilia: Tertio quaeritur, an ei qui post sententiam condemnatoriam reperijt instrumentum solutionis, aliquo iure succurratur? quidam quod sic argumento dictae legis admonendi, prae sertim si ista solutio continet factum actoris, qui de suo facto debuit es se certus, vt in cap. ab excommunicato de rescriptis lib. 6. allegat Petrum de Bellapertica, & Iacob. de Aret. tenentes contrarium, quibus res pondet: at vero textus in dict. l. admonendi, ff. de iur. iurand. ponderandus est dum inquit: Permitti ex integro causam agere, siquis noua instrumenta se inuenis se dicat, &c. Non vt retractetur sententia antea lata, quia iura in priuatis haec prohibent, ex l. Imperatores, ff. de re iudicata, l. 19. tit. 22. part. 3. sed quod noua actione, nouis instrumentis agatur ad repetendum, id quod indebite, & sine causa debita indebite virtute sententiae fuit solutum, quod quidem non repugnat legi nostre quarte, in illis verbis: Y que por las dichas sentencias se entiendan ser acabados y fenecidos los dichos pleytos, sin que se puedan tornar a mouer, ni tratar en manera alguna , quia loquitur de litibus iam motis, & finitis, non vero de noua lite ex noua causa reperti instrumenti solutionis, vel quietationis, postea inuenti, quia est diuersa causa litigandi, & sic non obstat rei iudicatae exceptio, l. cum quaeritur, cum seqq. ff. de exception. rei iudicatae, c. suborta de re iudicata: denique sic est tenendum, sic est intelligendum, vt in casu tam manifestae iustitiae, legem illam quartam, eiusque strictissima verba ab iniustitia defendamus, textus vero, in l. Iulianus verum debitorem 59. ff. de condictione indebiti, loquitur, quando vere debitor qui naturaliter tenebatur ad debitum exoluendum, absolutus a Iudice soluit, quod vere debe bat, quia illud non repetit, cum fuerit existentia debiti veri, qui est diuersus casus a nostro. Textus autem in l. non postea, ff. de iure iurand. cuius intellectus pendet a lege, ait Praetor antecedenti, est, quando quis detulit iuramentum actori, qui iurauit, reum sibi debere, in hoc quidem iureiurando decis sorio litis delato, ces sat repetitio, tametsi indebitum allegetur, est enim iudicati[sect. 48] actio ad exigendum constituta, l. actori, C. de rebus creditis, & iure iurand. l. miles, §. vltimo, ff. de re iud. Scimus autem id maxime debitum es se, quod ab inuito exigi potest, l. debitor, ff. de verbor. signifi. at cum deferente reo actor iurauerit, sibi deberi, quod ex ea causa solutum est, repeti non pos se, l. nam postea, ff. de iure iuran. vere hoc quoque sed quia debitum solutum est, non quia iam indebitum contra regulam repetatur: nam & hìc non minus actio est ex causa iurisiurandi, quam ex causa iudicati, l. actori, C. de reb. credit. §. item si quis, instit. de action. verba sunt Hugonis Donelli de iure ciuili, lib. 14. cap. 15. fol. 173. num. 30. reprobans acute Acur sij resolutiones in l. eleganter 23 §. vltimo, ff. de condict. indebiti, & in §. is quoque, instit. quibus modis recontrahitur oblig. 
 
Itaque iam concludimus ex praedictis praetextu instrumenti de nouo reperti, ex vi restitutio nis per clausulam generalem, siue minoris aetatis, vel cuiusliber fauoris Ecclesiae, vel Reipublicae non es se hodie Iocum retractationi sententiae reuisionis, per quam lis in Regia Chancellaria sit finita, probat dict. l. 4. comprobat , & dubium tollit cap. Curiarum anni 1610. estque obseruanda ad literam, quoad sententiam reuisionis, l. 19. tit. 22. p. 3. nec extensio aequitatis ad eam retractandam admittitur, cessant que opiniones Doctorum, quas retulit Gregor. in eadem, & Ioan . Garcia dicta glos. 6. §. 2. ex numero 5. 
 
Instrumento autem de nouo reperto, in quo continetur solutio, vel quietatio, seu transactio, vel chancellatio debiti, ad cuius satisfactionem quis fuit condemnatus, non impedire exe cutionem sententiae reuisionis, eaque facta remedium superes se, ex l. eiusdem tituli 17. lib. 4. Recop. ibi: Y que hecha la execucion le quede su derecho , quod autem sit hoc, iam praediximus per nouam litem, nouisque actis, & scripturis, nouam causam introducendam ad condictionem indebiti, vel sine causa, vt restituatur iniuste exactum a reo, prout supra fundauimus, & conclusimus. 
 
Declarantur praedicta, vt sit in[sect. 49] strumentum liquidum, certum, & authoratum, de quo non pos sit es se dubitatio, illudque continere solutionem , vel quietatio nem, ex qua consequatur reus liberationem , non vero aliud, quod licet ad causam finitam attineat, & eius merita respicere potuis set, vt reus absolueretur, vel actor obtinuis set, venit admittendum , quia repugnat dict. l. finalis in fine, C. de fide instrument. & verba, & mens dictae nostrae legis quartae : in hac autem productione, & noua lite sunt ambae partes audiendae: agens ad repetitionem, & reus ad fortificandum ius suum, quod in casu fortiori de allegatione testium, qui corrupti sunt, propter quorum dicta petitur retractatio sententiae, tenet Baldus in dicta l. 1. C. de condict. indebit. num. 4. vers. Vnde pone, quod petitur repetitio, quod remedium iam hodie ces sat: vt statim dicam. 
 
Secundo declaratur nostra[sect. 50] lex, & vniuersa materia, vt non procedat in Fisco, in quo extant iuris communis ordinariae leges, & dicta lex 19. tit. 22. par. 3. cui non est derogatum per dictam legem quartam, & eius declarationem dicti anni 1610. quia po sterior lex generalis non derogat legi speciali antea disponenti super iure speciali, l. 3. & ibi glos. C. de silentiarijs lib. 12. Bartolus in l. sed & posteriores, ff. de legibus, vnde fit huius veritatis conclusio, quae deducitur veris sima per combinationem, & concordiam legis sciendum, ff. qui satisdar. cogant. cui non est de rogatum, quatenus ab excusatione satisdationis in eo qui pos sidet immobilia, per authenticam offeratur, C. de litis contestat. quia illud remanet in sua dispo sitione ex dict. l. sciendum, nec corrigitur perius nouum authenticae : pari modo in nostro casu, nec confusum, nec derogatum est Fisci priuilegium, quod extat ex dict. l. Imperatores, ff. de re iud. & ex l. 19. tit. 22. par. 3. 
 
Colliges licet non per haec fundamenta quae neces saria sunt ad nostram resolutionem, colliges, inquam, ex adductis a Ioanne Garcia de nobilitat. dict. glo. 6. §. 2. num. 5. & seqq. 
 
Id vero quod exaltat num. 10.[sect. 51] de extensione facienda ad testes de nouo repertos, vt sit idem, quod de instrumentis, quae de nouo fuerint reperta, intellige, & restringe ad Fiscum in nostro casu sententiae reuisionis, per quam finita lis fuit, non vero in alijs, quantumuis priuilegiatis, quod attinet ad restitutionem admittendam, quando est irretractabilis executio sententiae, vt admittatur, magnum continet dubium ,[sect. 52] extantibus praedictis fundamentis in casu de quo loquimur, scilicet, lata sententia reuisionis, a qua non possit supplicari, nihilominus magnam aequitatem continent , quam in hoc puncto adeo considerabili adducir idem Regius doctissimus Fiscalis, dicta glos. 6. §. 2. num 23. ac propterea cogitabis, allegat equidem plures authoritates Pauli Castren sis, Boerij, Roderici Suarez, & Capellae Tholosanae, quas videre poteris pro ea parte, quam defendit ex eo vero capite, ex quo innocens pateretur, si non audiretur in restitutione postulata, iniqua es set lex, & resolutio hanc tollens veram & naturalem defensionem, dixi veram, quia si affectata non concludens calumniosa, nec verisimilis sit, non est de ea curandum, argumento cap suscitata, cum materia de in integrum restitutione, etsi in hanc partem, vt veriorem me inclinem, eique as sentiar, quantumuis extantibus contrarijs fundamentis, cogitabis tandem. 
 
Extenditur praedicta resolu[sect. 53] tio de non retractanda, neque annullanda reuisionis sententia per quam lis fuit finita, vt procedat etiam si opponatur corruptio iudicum, vel alicuius ex eis, (quod absit) nam etsi verum sit, iudicibus pluribus existentibus eiusdem caus ae, si alijs ignorantibus vno corrupto sententia sit[sect. 54] nulla, ex doctrina Ioannis Andreae, sic resoluentis ad Speculatorem lib. 2. tit. de sententia, §. iuxta octauum, in additione vero cum ab omni quem remisiue resolutione non adhibita, refert Auiles cap. 1. verbo, donacion, num. 8. tamen ex vi, & verborum energia, & exclusionem nullita[sect. 55] tis, de qua in dicta l. 4. non est admittenda haec nullitas contra sententiam reuisionis, per quam lis fuit finita. 
 
Extenditur, etiam si per falsos testes, falsaque instrumenta, & [sect. 56] scripturas allegetur, & opponatur reuisionis sententiam, per quam finita lis fuit, latam fuis se, de qua semper loquor, quia non est admittenda haec nullitas, & fundamentum: huiusque resolutionis ratio deducitur, non solum expressione exclusionum, quas adhibet dict. l. 4. tit. 17. libro 4. Recop. Sed etiam ex iure communi per legem finalem, in §. vltimo, C. de fide instrument. & adductis per eam a Boer. decis. 307. num. 1. vbi resoluit sententiam Praefectorum Praetorio,[sect. 57] praetextu quod fuerit lata per falsa instrumenta, non pos se retractari, idem dicendum est de testibus, per l. in exercendis, C. eodem tit. de fide instrumentor. nec propterea quod lis sit quoad partes finita, est etiam quoad reos criminis falsitatis, quia puniri, & castigari pos sunt, & debent condemnari in poenis debitis, & in interes se partis ob suum crimen damnificatae, quia huic[sect. 58] resolutioni non ponit limitem, l. 4. supradicta, nec condemnationem, & poenas falsorum te stium, vel producentis instrumentum , seu conficiente illud fal sum prohibet, sed quod de retractatione, & nullitate sententiae reuisionis amplius non agatur, extat, quocumque tempore de falsitate constet, dispositio legis finalis, titulo 17. libro octauo Recopilat. & videnda sunt pro hac retractationis materia de falsis testibus extra casum no strum iura ordinaria, & ibi tradita, scilicet, cap. sicut nobis de testibus, & l. diuus, ff. de in integrum restitutione, & pro prae dictorum intellectu nouissime Riccius libro quinto, collectanea 1501. 
 
Falsificans acta perdit cau[sect. 59] sam, l. in fraudem, §. quoties, ff. de iure Fisci, vbi glos sa & Bartolus, secus in producente testes falsos, quia solum restituitur causa, & sententia anullatur, & de nouo incipit ex Bancio de nullitate ex defectu proces sus, numero 141. vbi quid[sect. 60] de corrumpente Aduocatum, vel Procuratorem aduers ae partis, quicquid sit contra reuisionis sententiam non admittitur restitutio, de qua per Bancium dicto numero 141. videndus est etiam Azeuedo in l. finali, titulo 17. libro 8. Recopil. num. 16. & Iulius Clarus quem citat. 
 
Et vt breuiter nullitates e[sect. 61] numeremus ex antiquis & modernis, qui breuiori methodo eas refert est Aloisius Riccius, nouissime libro quinto, collectanea 1480. & ex his quas referam solummodo ille, quas enumerabo admittentur contra sententiam reuisionis, & non aliae praeter eas quas annotauerim, est prima ex defectu citationis ad audiendam sententiam, Farinacius decisione vigesima sexta, de qua non est curandum apud nos: Secunda[sect. 62] relata a Puteo Cardinali, deci sione 252. libro secundo, in casu contumaciae. Tertia, si plus debito sententia continet, Puteus decisione 323. libro primo. Quarta, ex defectu iurisdictionis & mandati, quae notabiliter resolue, procedere, etiam si post latam sententiam appareret, illum non es se Procuratorem, Guido Pape, deci sione 208. Farinacius decisione prima, post decisiones Rotae. Quinta, ex defectu citationis personalis, quae cum sit de iure naturali declarata, & inducta a positiuo iure formaque ei data, si deficiat materia & sub stantia prima citationis, admittitur haec nullitas contra sententiam reuisionis, etsi per eam lis finiatur, omittendo plura[sect. 63] vulgaria quae adducere pos sem, maxime ex cap. primo de cau sa pos sessionis & proprietatis, & Clementinae Pastoralis de re iudicata, ita in nostris terminis resoluit Azeuedo in eadem l. quarta, post Auendanum, quem citat de secunda supplicatione, num. 4. qui tenet exclusam non es se nullitatem quae prouenit ex defectu iuris naturalis, qualis est praedicta citationis per sonalis, & pari modo idem est dicendum de ea quae ex defe[sect. 64] ctu mandati procedit, hoc est quando apparet, eum, cum quo causa nomine absentis est prosequuta, non fuis se Procuratorem ex Guidone Pape eius que additionatore dicta deci sione 208. Farinatius deci sione prima, quae etiam hodie extant, & sunt obseruanda in nostro casu sententiae reui sionis, per quam lis finiretur, quae pro non finita est habenda, si pars contra quam fuit lata, nec audita, nec citata fuit, & similiter si cum supposito, & falso Procuratore, qui vere Procurator non fuit, proces sus fuit ordinatus contra ab[sect. 65] sentem, & ignorantem, & sententia aduersus eum lata. Sexto redditur nulla ex defectu iuramenti de calumnia, si bis fuerit petitum, & non prae stitum, vt est communis praxis, pluribus fundata iuribus, & authoritatibus vulgaribus, quae nullitas non admittitur contra sententiam reuisionis. Septima in non obseruatione terminorum substantialium, Riccius vbi supra, quae nec etiam est admittenda in casu sententiae re[sect. 66] uisionis. Octaua, si in citatione non sint obseruata tradita in Clementina secunda de re iudicata. Nona, si apparet de ci[sect. 67] tatione Procuratoris reuocati per alium Procuratorem, Farinacius decis. 41. vbi late Ricci. vbi supra. 
 
Decima, si termini, quos Iu[sect. 68] dex coepit seruare, non inueniantur seruati, Bellamera decisione 27. & 160. Cassiadorus decisione secunda de iudicijs, & decisione octaua de foro compet. Vndecima, ex defectu mandati[sect. 69] Procuratoris fratrum, quia Procurator Generalis totius ordinis non potest pro vno Conuentu comparere. Fastolus, quem citat Riccius vbi supra, decis. 23. Duodecima nulla erit sententia[sect. 70] ob non integram transportationem actorum, Farinatius deci sione 106. Riccius vbi supra referentes, ita es se resolutum per Rotam in quamplurimis cau sis, quam quidem nullitatem sine dubio admittendam censeo contra sententiam reuisionis, constito de defectu transportationis omnium actorum, hoc addito, si ea quae defecerunt sub stantialia sint ad ipsam causam, partisque iustitiam fundandam, si sit actor, vel defendendam si reus sit: tum ex defectu naturali partis, scilicet, condemnatae, & non auditae intra limites proces sus, qui deferri debuit integraliter, & non fuit traductus, ni si diminutus, tum etiam ex falsa cau sa, quae sententia continet , quae est relatio ad acta caus ae, ibi: Visto este proces so, &c. qui non fuit ius sus si acta eius non fuerint inspecta, quia non traducta sententia, ita[sect. 71] que errorem, vel falsam cau sam & relationem continet, & error iuris vel facti reddit sententiam nullam , l. secunda, C quando prouocare non est necesse, l. 19. versiculo, Otro si dezimos, el primero , titulo 22. part. 3. l. 4. titulo 16. part. tertia, Alexand. consilio 75. numer. 4. libro quinto, Decius in cap. quoniam contra falsam, numero 35. de probationibus, Maranta 1. part. & a numero 50. & quarta part. versicul. Decis soria iudicij, numero 117. & 118. Gracian. videndus regula 417. Menochius de prae sumptionibus libro primo, prae sumptione 67. numero 50. nec oberunt vrgentissima verba legis quartae supra dicti titul. 17. libro 4. ibi: Aunque conste de los mismos autos , quia hoc intelligitur de actis visis, & examinatis in proces su, qui in aula per Relatorem caus ae fuit traductus, & visus, non vero extenditur ad acta non visa, nec traducta quae pertinent ad proces sum, & ad substantiam iudicij, & iustitiae, itaque, quando adest hic defectus, actaque quae non fuerant traducta, vel malitia delecta & separata a corpore proces sus non sunt visa, nullitas euidens est, quae ex vniuer salitate verborum dictae legis quartae sublatam fuis se, per quam iniquum es set, vt in alio proposi to non dissimilis rationis inaequalitatis dicit Consultus in l. verum 63. ff. pro socio. 
 
Decimatertia nullitas est ob[sect. 72] non seruatos terminos substantiales iudiciorum, Farinacius decisione 109. de qua apud nos non est curandum contra sententiam reuisionis, per quam lis est finita. 
 
Decimaquarta, si inueniatur[sect. 73] sententia lata contra pupillum penitus indefensum, Farinacius decisione 115. quod distingue quoad nos: nam si datus non fuit curator ad litem, vel tutor cau sam non fuit prosequutus, nec acta, nec sententia valere possunt , quia penitus est pars pupilli indefensa, & acta omnia, ad quae sententia se refert, euidenter nulla, de qua nullitate late agitur in l. clarum, C. de authoritate praestanda , cum concordantibus , locumque, vt credo, habebit contra sententiam reuisionis per quam lis fuit finita, ex capite omnimodae defensionis, & substantiae deficientis, quod raro, vel numquam accidit, quia semper per Relatores, Senatores, & Auditores vident, & ipsi qui litigant eorumque Aduocati, an sint partes litigantes legitimatae, antequam ad duas sententias ferendas perueniatur, quod cum inspiciatur, videatur, & reuideatur iustissimis de cau sis finiendarum litium, vt iam s aepe diximus finis fuit impositus eis per dictam legem quartam, & deficiente decreto curatoris ad litem, vel quod tutor litigauerit pro suo pupillo, vel curator pro suo minore, vel adhibito procuratore litium ab eis, an ei haec acta cum nulla sunt, & iam sit sententia reuisionis cogita, quia vrgent maximopere verba dictae legis quartae: ces sabit dicta nullitas in minore adulto, qui litigauerit sine curatore, si iuramentum prae stiterit de non contraueniendis actis a se ge stis virtute mandati a se sine cu[sect. 74] ratore dati, ita Guido Pape, decisione 494. quam iam habui, & pro ea obtinui in praxi, & mandatum, & acta sine dicto iuramento sint nulla, eoque existente valida. Alterum membrum huius distinctionis, si rite & recte iudicium formatum est, ex parteque minoris, siue actoris, vel rei acta valide confecta: an si non fuerit defensus sit sententia nulla, in ea quae est lata in gradu reuisionis, per quam lis fuit finita, non superst, nisi remedium restitutionis pupillo, vel minori, indefensoque, & vt iam probauimus sublata est, atque ideo non admittenda, etiamsi recursum non habeat contra procuratorem, tutorem, vel curatorem bonorum, vel litis propter paupertatem cuiuslibet eorum , ad quod conducunt verba nostrae legis quartae, ibi: Ni para que dellos se pueda boluer a tratar en manera alguna. Tum etiam, quia ex parte iudicum non fuit facta iniustitia ex relatione actorum, quae ab eis sunt visa. 
 
Decimaquinta nullitas sen[sect. 75] tentiae est, ex capite notoriae iniustitiae, quae continetur in eadem sententia, ac propterea reuocanda, idem Farin. decis. 103. Riccius dicta collectanea 1480. quae nullatenus admittenda, nec audienda contra sententiam reuisionis in Chancellaria lata, per quam lis fuit finita, imo puniendus acriter, qui talia dixerit, non solum per petitionem in iudicio pre sentatam, sed etiamsi[sect. 76] verbaliter in hoc prorrumperit, qui se velit, recurrat ad Regem, a quo sunt & debent obseruari, quae diximus in hoc proposito, in tract. de casibus Curie, ex n. 
 
Decimasexta nullitas in meo[sect. 77] ordine erit in ea sententia, quantumuis sit reuisionis, quae plures sensus varios habere potest, ita vt causa propter dubitationem, & varietatem indecisa maneat: nam eo casu est ipso iure nulla, Bancius de nullitate ex defectu proces sus, num. 101. & 102. Maranta 2. par. vers. Iudicij definitio, a n. 32. & 33. & in 6. p. vers. Decis soria iudicij, n. 120. praxis autem receptum habet, vt petatur[sect. 78] a dominis declaratio, quae est pars sententiae ipsius, vt ex l. hae redes palam , §. 1. vers. Quod vero quis obscurius, ff. de testamentis , in declaratione testamenti est introductum , quando obscura vel[sect. 79] dubia verba inseruntur, nec enim declaratio est noua dispo sitio, vt probat iste textus, ibi: Nihil enim noui dat, sed iam datum significat, quo fit, vt Iudices qui habent declarare, non pos sunt nisi semel, & quilibet[sect. 80] alius, nec amplius variare pos sunt, vt ex glos sa in l. quicquid astringendae 99. ff. de verborum obligation. resoluit Bertachi[sect. 90] nus, verbo, declaratio. Vnde etiam deducitur a declaratione, si fuerit adhibita in sententia interlocutoria, vel diffinitiua lata in gradu reuisionis, non es se locum supplicationi, quemadmodum nec ab ipsa sententia supplicari pos set, quia eius pars est declaratio, vt in testamento & eius declaratione diximus ex dicto verbo, quod vero quis obscurius, l. hae redes palam iam citatae, & cum hoc remedio declarationis ces sabit haec decimasexta nullitas. Si autem tam sententia, quam declaratio ambigua sint, & perplexa, ita vt plures sen sus habere possit, locus erit, huic nullitati: Iudices autem[sect. 91] superiores, hoc est Regiae Chancellariae Senatores, vt in plurimum aegre ferunt, vt ab eis petatur declaratio, & cum neces saria est, non deneganda plerumque, tamen respondent, que la sentencia o auto esta claro, y no tiene necessidad de declaracion. 
 
Circa sententias vero, per[sect. 92] quas relinquitur via, para que quede abierta la causa , vide l. tertiam, titulo 22. part. tertia, vbi Gregorius, verbo, toller, ni mudar , iudicandi tamen actus est indiuiduus, l. in hoc iudicio, ff. familiae erciscundae, Gutier. con silio 12. numero 24. & 28. & ea[sect. 93] in qua ius reseruatur, nihil de nouo dat, sed conseruat id quod iam competit, Oldradus consilio 214. Socinus consilio 287. colum. 2. volumin. 2. Surdus deci sione 8. numero 15. idem deci sione 163. numero 17. & quos[sect. 94] effectus producat sententia, & qualiter faciat de albo nigram, & de falso verum, quoad effectum vltra practicos ordinarios, vide Ludouicum Mexiam in pragmatica legis Toleti, folio 3. secundo fundamento, quae est melior remisio, quam viderim, ad id quod operetur sententia, quae transierit in rem iudicatam suapte natura, vt est sententia reui sionis, vel quia ab ea non est appellatum: sunt quidem quae [sect. 95] dam sententiae interlocutoriae, quae habent vim diffinitiuae, como la de pronunciarse por Iuez,[sect. 96] o no. Sunt etiam sententiae diffinitiuae, quae habent vim interlocutoriae, como la dada en rebeldia contra el reo contumaz , exempla adducit Maranta sexta parte, versiculo, Decisoria Iudici, numero 45. & a numero vigesimotertio, vsque ad 41. & a num. 128. est l. 2. & 7. tit. 22. part. 3. l. 2. tit. 8. part. 3. vbi glos s ae, Farin. in praxi, quae st. 4. a n. 1. Ioannes Garcia de nobilitat. glos. 8. a num. 13. 14. & 15. post Gomecium de delictis, cap. 1. num. 26. & 27. & si sint plura capitula, super quibus litigatur, & relatis in sententia, in vnis pronuntiando, in alijs non videtur ludex in hisque, in quibus non pronunciauit, absoluere, tenet Felin. in cap. cum inter de re iudicata, num. 4. vbi etiam quod si pronunciat super omnibus, im[sect. 97] possibile est, quod valeat de vnis, & non de alijs, intellige quoad exclusionem nullitatis. 
 
Decimaseptima nullitas est[sect. 98] sententiae contra sententiam ; quae transiuit in rem iudicatam, l. 1. C. quando prouocare non est necesse: ratio autem rationis est, quia secunda nec est sententia, nec vim iudicati obtinero potest, vt comprobat dict. l. 1. & eius verba insinuant, supposito tamen quod oppositum fuerit de prima, non aliter, vt contra[sect. 99] Bartolum concludit Ludouic. Roman. cons. 410. num. 4. per textum in cap. inter monasterium de re iudicata, & retractatur, si pars condemnata admis sa fuit contra eam, ad probandam eius iniquitatem, parte aduersa non contradicente, nec Iudice reluctante, Decius in cap. quoniam, contra falsam de prob. num. 38. Azeued. in dict. l. 4. tit. 17. num. 4. Menoch. lib. 2. prae sumptionum, prae sump. 67. num. 53. Gutierrez lib. 1. pract. quae st. 96. n. 10. & 11. Gregorio Lop. verbo, Non vale , vers. Quid autem si petatur executio in l. 13. tit. 22. p. 3. Quod etiam in sententia reui sionis, per quam lis finita est, lo[sect. 100] cum habebit, si fuerit in causa ciuili: nam verba vrgentissima , que in fine dict. l. 4. sunt apposita, tendunt in fauorem partis quae pro se habuit sententiam: si ipse vero non repugnet, & non opponat rei iudicatae exceptionem, prae iudicat, & virtualiter iuri suo renunciat , dixi in causa ciuili, nam in criminali diuersum erit, cum non solum sententia reuisionis[sect. 101] feratur contra reum in fauorem accusatoris, vel denunciatoris sed Reipublicae cuius interest delicta & crimina puniri, vt sunt notissima & vulgaria iura, atque ideo in reo condemnato in cau sa criminali non seruabitur in praxi praedicta resolutio, sed lex quarta, eiusque mens & verba: si vero de innocentia rei agatur,[sect. 102] directo & condemnato eo, pars aduersa non reclamet, forsam seruabuntur doctrinae proxime allegatae de retractatione sententiae, & eius effectu per aliam non opposita prima. 
 
Decimaseptima allegatio[sect. 103] quae fieri potest contra sententiam reuisionis, quando per eam est lis finita, est error calculi, seu computationis, si in eadem sen tentia interuenit, vt aliquando fieri solet, vel in sententia reui sionis lata, sobre cuentas y adiciones : nam constito de errore, quem sententia contineat, est retractanda , quatenus ad dictum errorem , declarando por auto auer lugar el yerro de cuenta alegado , ex l. vnica, C. de erro re calculi, ibi: Veritati non affert praeiudicium, & ibi: Saepe computabis, cuius ratio tam extat quoad sententiam reui sionis, per quam lis finiretur, quam contra aliam quamlibet, & est communis scribentium schola in eadem lege, qui tenent , & agunt de dicta retractatione, vt ex Bart. Paul. & Ias. & Dec. n. 2. est communis cum glos. in l. 2. C. de iure Fisci lib. 10. Alex. con sil. 135. num. 6. lib. 6. Paris. cons. vltimo, num. 26. & 27. lib. 1. Bur satus cons. 68. num. 44. lib. 1. & cons. 184. num. 32. lib. 2. Montealegre in praxi ciuili, cap. 4. n. 180. & error calculi, si subsit, non [sect. 104] solum semel allegari potest, & iterum rationes calculandae sunt, sed bis, ter, & quater, & pluries, dict. l. 1. vbi scribentes, C. de errore calculi, & tenent alij Doctores ex proxime citatis, quod est intelligendum, si postquam semel rationes datae, & calculatae fuerint, de aliquo errore con stet, quia non obstante earum approbatione, vel confirmatione per sententiam reuisionis, adhuc manet ius allegandi errorem : nam vulgare adagium in Castel la est, Cuenta errada, que no vala. 
 
Sententia iniqua, quoad Iudicem qui eam tulit, non transit in rem iudicatam, Bartol. optime in l. 1. num. 9. ff. quodquisque iuris, Alexan. ibi num. 16. Angel. num. 3. Bart. etiam in l. item si res, num. 3. ff. de alien. iud. mutandi causa facta, & in l. 1. ff. de appellationibus, Innocen. in cap. Pastoralis, num. 8. de officio Delegati, Afflict. in cap. 1. de controuersia inter dominum & emptorem feudi, num. 9. Gail obseruat. 153. lib. 1. & vbique omnes rationem reddunt , quia Iudex per imperitiam male iudicandi in dolo es se reputetur, & delinquat faciendo: pars vero non appellando culpam, omittendo , committat, & sic factum Iudicis praeponderet , text. in l. si mora in principio, ff. soluto matrimon. vbi glo. verb. dolum, text. in l. si obstetrix, §. finali in fine, ff. ad legem Aquiliam, vbi glos. verb. tenebitur, Bartol. & Alex. in dict. l. 1. ff. quod quisque iuris. tenetur autem parti lae s ae ad damna litis,[sect. 106] sumptus, & interes se, quatenus enim pars lae sa est de facto per sententiam iniquam, eatenus Iudex lae sionem resarcire tenetur, Bartol. in l. 2. num. 2. C. de poena Iudicis, qui male iudicauit, vbi pulchre distinguit inter Iudicem imperite, & Iudicem dolose, puta per sordes venalesque manus, iudicantem, quae omnia adde his quae in eodem proposito ean dem sequutus opinionem, & resolutionem, tenet Bobadilla lib. 5. cap. 3. num. 73. insuper adde differentiam, quam adducit Gail eadem obseruatione 153.[sect. 107] num. finali, in fine: nam syndicatus ex dolo, & malitia Iudicis datur, & conuenitur pro eo: reuisio vero ex imperitia, & de reuisorum officio, effectuque reuisionis agit obseruatione sequenti . Denique syndicatus pro sententia lata, en grado de reuista, o de vista, que hizo cosa juzgada , non datur contra dominos de Chan[sect. 108] cellaria, vel Regio Supremo Consilio , vt optimis & genuinis fundamentis decem comprobat bene idem Bobadilla dicto lib. 5. cap. 3. ex num. 55. vers. Si contra Presidente y Oydores se admitiran demandas de mal juzgado en visita ? cuius rationes & authoritates repetere non est necessarium hoc solo concludens, ita es se expediens, & conueniens, vt tales actiones non admittantur, en[sect. 109] visita, o residencia de Oydores, y de qualquier dellos, y que de lo proueydo y mandado por Audiencia; y Sala, no se sugete al parecer de vn Vi sitador, o Iuez de residencia, que se suele dar al Oydor particular acabado su oficio por promocion, o otras cau sas, porque de hazerse, y oyrse sobre ello, seria desautorizar la Audien[sect. 110] cia, y Oydores, y Alcaldes, a quien su Magestad con tanto acuerdo elige, y prouee , adeo, vt sacrilegij in star sit dubitare, an dignus sit, quem Princeps elegerit, l. 2. C. de crimine sacrilegij, adducit Bobadilla vbi sup. Tum etiam, quia non est coarctanda authoritas Senatorum, taliter vt subnixa sit ad dictas actiones male iudicati contra eos mouendas,[sect. 111] qui vt in plurimum cum sint literis & experientia praediti, in Collegijs educati, vel in Chancellarijs aduocationis munere functi, vel ob iudicandi munus[sect. 112] approbatum ad excels ae dignitatis Praefectorum Praetorio euocati, quid agant, quid debeant, quomodo Iustitiam administrent , rectissime circunspiciant, nec est vnus Iudex sed plures, quorum si vnus forsam aliquando ex aliqua causa deuiet a veritate iustitiae, caeteri id aduertunt , quilibet suae conscientiae prospicit, & magnae fiduciae, quam de eo Rex fecit: nec enim subijciendum est syndicationi, quia detrahitur authoritas; lites nouae in infinitum suscitantur, vt bene considerat Bobadilla loco proxime citato fundamento, num. 
 
Tum etiam, quia causarum[sect. 113] varietates tantae, & tam diuers ae sunt, vt vix sit, quod factum vnius litis non sit diuersus ab alio, ex facto ius oritur, & ex varietate facti variatur ius, circa quod est videndus Barbosa in l. Titia 35. ff solut. matrimon. Poterit au[sect. 114] tem pars, quae se dicit grauatam , impetrare reuisionem caus ae a Rege, prout considerat, & refert Gail dicta obseruatione 143. & 144. ad quam concedendam concurrere debent apud nos caus ae, quas retuli supra tractatu prae cedenti de casibus Curiae, num. 184. quae si difficulter, vel raris sime conceditur, etiam subsistentibus causis, quae communiter allegari solent, coram Rege, & vt sit litium finis, multo magis denegari debet syndicatus, de lo juzgado por Sala, y Audiencia , a Iudicibus superioribus, quod si aliquis eorum fuerit in culpa priuatim, & separatim luat poenas, quod aequissimum, & iustissimum erit maxime, si dono acepto proces serit, venaliterque proces serit in sententia ferenda, vel aliae concurrant culpae vel caus ae, ex quibus veniat puniendus, non tamen syndicandum iudicium totius Chancellariae, vel aulae per quarteria diuers ae, admitiendo demandas a que se de nombre de mal juzgado por Audiencia , quod si aliquando sic est prouis sum, como se hizo en las visitas de la Audiencia del nueuo Reyno, que refiere Bobadilla, y en la de la Audiencia de Quito, que hizo el Licenciado Maranon, mandandole otorgas se las apelaciones de lo que condenas se por mal juzgado por Audiencia , vt patet lib. 1. de las cedulas del Consejo de Indias , Fuit iustissimis causis concurrentibus , quae vt non fiat preiudicium eis, qui Iudices extiterunt, non referuntur, & tanquam odio s ae, & extraordinariae, & casus specialisimi, como lo fue el del motin que huuo en Quito en aquel tiempo, y tantas sediciones , non sunt trahendae ad consequentiam, imo forsam defendi posset, quae si ex relatione, quam proposuerit Relator caus ae, in qua decipiuntur Iudices, vt aliquando vidi, ipsi Iudices syndicarentur, propter culpam alterius poenam paterentur, quod es set iniquum, & de his satis. 
 
Qualiter autem iudicandum[sect. 115] sit in causa admodum dubia, & multorum opinionibus inuoluta, vt vix appareat, que sit communis, & in iudicijs opinio approbata, videndus est Bart. & ab eo notata in l. de eo, C. de poena Iudicis, qui male iudicauit, Canoniste in cap. Capellanus de ferijs, Alex. cons. 66. num. 6. lib. 5. Panor. in cap. 1. de const. nu. 15. vbi dicit: Quod in tali casu est bonum habere Iudicem propicium, quia potest sequi opinionem, quam vult Bartol. in dict. l. 2. num. 5. C. de poena Iudicis qui male iudicauit, Decius cons . 176. nu. 6. incipit: Viso themate, vbi dicit: Iudicem in conscientia sua tutum es se, qui in casu valde dubio eam sequitur opinionem, quam ei conscientia sua dictat, cui est addendus Bart. in l. cum prolatis num. & ibidem Ias. num. 17. ff. de re iud. Andr. Gail obseruat. 153. num. finali, lib. 1. quae omnia adducta sunt ad id, vt si tam variae opiniones in pluribus causis concurrunt Iudices Supremi, quorum iudicium, quia plurimorum integrum est, c. prudentiam de officio Delegati, non debent syndicari, ob id quod hanc, vel illam opinionem ad cau sam decidendam fuerint secuti, nec exauthorandi, eo quod pars victa clamet, & proclamet, quod semper de more habent in plurimum litigantes, quia iudicium redditur in inuitum , l. inter stipulantem , §. sacram , ff. de verbo oblig. & ad praedictorum confirmationem conducit me hodie vidis se in hac Regali Audientia prae sentatam quandam executorialem sententiam expeditam a Regio Consilio Indiarum, in qua confirmata fuit sententia lata a domino Licenciato Illephonso Spino de Caceres, nunc meritissimo, perdoctoque viro huius Chancillariae Se[sect. 116] natore, in causa syndicatus del Licenciado Manso de Contreras Auditore, contra quem denuntiationes viginti & septem factae fuerint, plures, de his quae praeceperat, & iudicauerat dictus Licenciatus Manso, por Audiencia, y de todas fue absuelto, y denegada de oyr al denunciador , quod confirmatum extitit in Regio Consilio a doctissimis Regis Consiliarijs , & sententijs Senatus earumque exemplo est iudicandum, Afflict. decis. 45[sect. 117] ex l. filius, ff. de fals. optime Gama decis. 228. vbi respondet ad l. nemo, C. de senten. & interlocutionibus, vt intelligatur in sen tentijs inferiorum, & videndus Menoch. cons. 501. libro 6. vbi hoc declarat. 
 
Non tamen ex omnibus his,[sect. 118] quae diximus, est intelligendum, exceptiones modificatiuas exclusas es se: nam exceptio modificans sententiam potest post eam opponi, siue fecerit rem iudicatam , vel sit reuisionis, per quam lis finita fuit, vt est exceptio compensationis , l. Nesenius 41. §. fin. ff. de re iudic. l. 2. C. de compensat. & ratio est, quia haec modificatiua exceptio non arguit sententiam de iniustitia, quia non permitteretur, l. post rem iudicatam , ff. de re iud. & ex l. nostra 4. tit. 17. lib. 4. Recop. in verbis s aepe prae citatis, sed modificatur condemnatio. 
 
Quod autem dicimus de his exceptionibus modificatiuis est intelligendum , quando non fuerunt oppo site in causa principali, quia si opponantur , & nihilominus condemnatio fuit facta, opponi postea non possunt in executione, quia[sect. 119] exceptio semel reiecta, amplius opponi non potest, c. suborta de re iudic. Clemen. finali de appellation. ita Petr. Barbos. in l. maritum, ex n. 47. & 48. ff. solut. matrim. 2. tom. vltra Auend. in l. 4. tit. de las excepciones , n. 49. & est ratio, quia illa reiectio, & non admisio exceptionis parit effectum rei iudicatae, cap. cum ces sante de appella. ex Barbos. vbi sup. n. 47. 
 
Si autem non est de eis plene [sect. 120] cognitum in primo iudicio possunt repeti in secundo iudicio executionis, eleganter Boer. decis. 43. tum maxime si de eis fuerit facta reseruatio, quae est secura praxis, & prae caeteris videndus est Ludou. Roman. cons . 410. n. 3. vbi bene tradit, quod non possit repeti in secundo iudicio, quod deductum est in primo, sequuta plene super illa discusione, tacitaque seu expres sa pronunciatione eiusdem exceptionis remotiua in alio iudicio, nec per modum actionis, nec per modum exceptionis deduci potest ad eundem finem, ad quem primo deductum fuit, l. sin autem, §. si quocunque ff. de negot. ge stis, l. quod in diem, §. si rationem , ff. de compensation. Roman. vbi sup. n. 3. vbi inquit: Et considerat[sect. 121] quod si iustus exceptionis exclu s ae in secundo iudicio refricatur, non refricatur ad alium effectum , quam ad ferendam secundam sententiam contrariam primae latae in primo iudicio, quae non valet, vt iam probauimus n. 98. & vltra iura quae adducit Roman. est melior text. in l. siquis cum totum 7. vers. Toties, ff. de excep. rei iud. l. toties, ff. eodem tit. cum adductis a Barbos. loco supra proxime citato, scilicet in l. maritum, n. 47. & 48. 2. tom. fol. 255. & iterum in l. diuortio 8. §. finali. n. 59 fol. 1246. 1. tom. & post praedictos, pro isto quotidiano articulo quem s aepe s aepius habui in iudicando & consulendo, est vide ndus Anton. Faber lib. 7. sui Codicis, diffin. 6. vbi resoluit, obstare exceptionem rei iudicatae, etiam si non sit dictum nominatim de articulo, vel quae stione repetita in executione, & in priori iudicio tractata: nam non refert, an quid expressis verbis exprimatur, an per demonstrationem , vel per relationem ad aliam rem certam, l. certum, ff. si cert. petat. in quo residet Anton. Fab. vbi sup. 
 
Post haec scripta peruenit ad haec Regna Indiarum tertia pars legum Recopilationis typis edita anno milesimo sexcentesimo & decimoseptimo, in qua est pragmatica anni milesimi sexcentesimi & decimiquinti, quae hanc nostram principalem questionem decidit, per eam quipe denegatur restitutio contra sententiam reuisionis latam in Consilijs, vel Chancellarijs Regijs, quae per minorem aetatem, vel ex maiori per clausulam, si qua mihi iusta causa intendebatur in his casibus. Cum qua lege iustissime prouisum est immortalitati litium, eisque finis datus, obtinuitque sententia denegantium restitutionem in praedictis casibus, quorum opinioni nos as sentiti sumus fundamentis relatis sup. ex num. 21. & 22. quae deseruient pro ratione, & iustificatione decidendi ad praedictam legem nouissimam, eiusque iusta decisione in Scholis & Palacijs defendenda. 
 
 
 




# 3

 TERTIVS TRACTATVS, CONTRA QVEM fuit executio petita, & data sententia addictionis, vulgo, de trance y remate, an possit audiri in Regalijs Chancellarijs, vel coram alijs Iudicibus appellationum per viam appellationis, vel nullitatis, saltem ad effectum deuolutiuum, vel eo existente in carcere pro eadem causa, & debito, ante factam eius solutionem, vel ei sit audientia deneganda, antequam soluat, vel satisfaciat extantibus lege 3. & leg. 19. in finalibus verbis, tit. 21. lib. 4. Recop. 
 
 SVMMARIVM. -  1 V ERBA Legis tertia, & legis 19. tit. 21. lib. 4. Recop. in fine referuntur. -  2 Statutum tollens appellationem ab executione non censetur illam sustulis se, si appelletur ad Sedem Apostolicam, vel ad Regem. -  3 In vna eadem sententia potest pronunciari , vt fiat addictio, y pago a la parte, & ad probationem in via ordinaria partes recipi. -  4 Vera praxis & resolutio ex mente praedictarum legum, vt non audiatur reus appellans, contra quem lata fuit sententia de trance y remate, quousque soluat. -  5 Et eo casu non debet appellatio habere efectum, necdum suspensiuum, sed nec etiam deuolutiuum. -  6 Statutum tollens appellationem intelligi debet quoad vtrumque effectum, numero proximiori relatum. -  7 Appellatione prohibita censetur prohibitam es se tam respectu executionis, quam deuolutionis. -  8 Referuntur authores tenentes, reum, contra quem lata est sententia addictionis, non es se audiendum, etiam quoad effectum deuoluti vnum quousque soluat. -  9 Exemplum maxime quantitatis refertur, in quo non fuit auditus reus debitor, quousque soluit. -  10 Si in lege, vel statuto appellatio tollitur, intelligitur de quacumque. -  11 Contrariae partis resolutio, & per dictas leges & 19. tit. 21. libro 4. solummodo sublatum fuis se effectum suspensiuum, quousque solutio fiat, non vero deuolutiuum. -  12 Authores huius secundae partis referuntur. -  13 A mandato de exequendo, habet locum appellatio, quoad effectum deuolutiuum . -  14 Praxis obseruanda, quando tale mandatum reuocatur in Chancellaria, & de reuocatione primae sententiae , en que se declaro no auer lugar el remate, y se manda hazer por el superior. -  15 Statutum, vel lex tollens appellationem, odiosum est. -  16 Nec per hoc quod tollat appellationem , censetur prohibere recursum ad superiorem pro consequenda iustitia. -  17 effectus deuolutiuus appellationis nunquam censetur exclusus. -  18 Prioris partis constituitur conclusio, hoc est, tam sus pensiuum, quam deuolutiuum , sublatum es se quousque solutio fiat virtute sententiae addictionis. -  19 Nec restitutionem integram impedit adimplemen tum dictae sententiae de remate. -  20 Distinctio circa implorationem restitutionis, pendente executione, vel post dictam sententiam. -  21 Si malitiose, calumnioseque restitutio petitur, vel altiorem requirit indaginem, no admittitur contra executionem. -  22 Lata sententia de remate, restitutio in integrum eius adimplementum non tollit. -  23 Quando verba legis sunt inculcata, & praegnantia, etiam restitutio in integrum tollitur per eam. -  24 Limitatio prima ad prae dictam conclusionem, vt non procedat, si ex actorum inspectione notoria resultet iniustitia. -  25 Sententia lata in pos ses s sorio non est exequenda, si est notorie iniusta. -  26 Prohibita appellatione nunquam censetur sublata, si ex actis de notoria iniustitia constet. -  27 In omnibus casibus, in quibus non appellatur, appellari potest, si sententia est notorie iniusta. -  28 Abusus & exces sus aliquorum iudicum, propter capiendas decimas executionum . -  29 Notoria iniustitia reddit sententiam nullam. -  30 Verba & distinctio Roberti Marantae optima, & ad propositum conducens , refertur. -  31 Sententia continens notoriam iniustitiam , est ipso iure nulla, rescinditur autem per appellationem, si sit contra ius litigatoris. -  32 Praxis praedictae resolutionis, quando por el executado, dada contra el sentencia de remate, se pide se vea la causa de los mismos autos, alegando auer sido notoriamente agrauiado. -  33 Sententia quomodo sit formanda praedicto casu a dominis de Consilio, vel Chancellaria, & quando debent supersedere, y declarar no auer lugar de ser el deudor oido, hasta auer pagado. -  34 Ardua, & vtilis quaestio, an reus carceratus debeat audiri lata contra eum sententia de remate, antequam soluat, & ea adimpleatur. -  35 Resoluitur affirmatiue ex decisione Neapolitana Antonij Capicij, & est secun da limitatio praecedentium. -  36 In casu carcerationis rei debitoris non solum auditur contra sententiam de remate ex eisdem actis, sed etiam ex nouis probationibus. -  37 Non tamen per hoc suspenditur executio sententiae de remate. -  38 Sublimitatur praedicta declaratio, vt non procedat, quando debitor non est in carcere, nec obseruatur eius custodia. -  39 Fraudes Commentarien sium, & difficultas remedij. -  40 Affectata non releuant, & minus dolosa. -  41 Nobilis mulier, minor vigintiquinque annis, & alij qui non pos sunt carcerari pro debito ciuili, an sint audiendi appellantes a sententia de remate, resoluitur affirmatiue. -  42 Limitatio tertia, vt vtrumque effectum suspensiuum, & deuolutiuum, habeat, appellatio, vel nullitas proposita, contra sententiam de remate, eius executionem impediat, quando est ex defectu iurisdictionis. -  43 Illatio vtilis in nostro casu, vt si a Iudice, vel quolibet executore fuerit exces sum contra formam, & ordinem legis 20. tit. 21. lib. 4. Recopil. sententia sit nulla, eiusque oppositio impediat execu tionem , & adimplementum . -  44 Quarta limitatio de appellationibus propositis a tertijs oppositoribus. -  45 Non est admittendus tertius oppositor, quoties oppositio malitiosa & calumniosa est. 
 
 
 
TRACTATVS TERTIVS. 
 
IN Primis supponenda sunt ver[sect. 1] ba legis 3. tit. 21. lib. 4. Reco. dum loquenda de omnimoda executione, & adimplemento sententiae de remate , sic disponit, que el remate se haga como la dicha ley dispone, sin embargo de qualquiera apelacion que dello se inter pusiere, dando el acreedor las fiancas, como la dicha ley manda , y sin embargo que la tal apelacion se interponga para ante nos, o para ante los Oydores de nuestras Audiencias, o para ante qualesquier Iuezes, o de qualquier nulidad, que contra la dicha execucion , o remate se alegue: lex autem 19. eiusdem tituli, quae posterior est, dicit in fine, y haga el remate y pago, sin embargo de qualquier apelacion. 
 
Quibus sic suppositis, est supponendum caute legislatorem prouidis [sect. 2] se in illis verbis: O para ante nos, quia statutum tollens appellationem ab executione instrumentorum , non habet locum , si appelletur ad Sedem Apostolicam , pari modo ad Regem , vel Imperatorem , ex sententia Baldi cons . 416. lib. 5. Saepe igitur dubitatum est, an audiendus sit debitor, qui appellauit a sententia de remate ante factam solutionem : referam opiniones & doctrinas omnium ex nostratibus, qui hunc articulum tractant , & postquam vtriusque partis resolutiones retulerim, adducam eam, quae veritati, & praxi praedictarum legum magis adhae reat cum distinctione casuum. 
 
In primis author libri, qui ins cribitur Practica de Monterroso , fol. 28. de la via executiua , constituendo bonam resolutionem ad id, vt possit in vna sententia , mandar hazer el remate, y recebir a prueua , inquit: Y por esta via se puede hazer[sect. 3] ante vn Iuez, y vn tribunal la via executiua y ordinaria, toda junta , por que es grande vtilidad para el executado lo que esta dicho: porque[sect. 4] si apelara el Iuez, no pudiera conocer de la causa, y aunque se pre sentara en las supremas Audiencias, en grado de apelacion, no reciben el pleyto a prueua, ni oyen al executado, si no consta auer pagado[sect. 5] primero , ex qua praxi sic relata deducitur, nec suspensiuum, nec deuolutiuum effectum appellationem a sententia, de trance y remate , sortiri, quousque solutio facta fuerit, pro qua resolutione est doctrina in terminis statuti prohibentis appellationem, vt[sect. 6] intelligatur non solum quoad effectum suspensiuum, sed quoad deuolutiuum, ita Capicius decisione 34. num. 21. 
 
Et quod prohibita appella[sect. 7] tione censeatur prohibitio, tam respectu executionis, quam res pectu deuolutionis, resoluit Cardinalis Tuschus, sub lit. A. conclus. 398. num. 7. allegans dictam decisionem Capicij 34. idem re soluit Auendan. de exequendis mandatis, lib. 1. cap. 6. num. 4. Ioannes Gut. lib. 1. pract. quae st. 120. num. 2. qui ex mente, & doctrina Auendan. & resolutione, quam adduximus ex Monterro so, inquit, loquendo de nostra lege 19. cuius legis praxis est haec, vt in gradu appellationis, reus appellans minime audiatur, nisi prius constet , iam soluis se, postea excipit, & refert casum notoriae iniustitiae, de quo infra dicemus; in hac eadem sententia fuit Didacus Perez in l. 5. tit. 8. lib. 3. ordinamenti, glos. penultima, quem & alios, quos ex nostratibus retulimus, idem tenentes, sequitur Amador Rodriguez de via executiua, c. 6. n. 51. 
 
Et sic resolutum est extante hac parte, nec quoad effectum suspensiuum , nec deuolutiuum in appellatione, de sentencia de remate , es se audiendum reum debitorem, quous que constet solutionem ab eo factam eius quantitatis, pro qua fuit praeceptum, vt fieret addictio, vulgo, el trance y remate , cuius rei exempla plura extant, vnum eorum fuit, iam sunt plus viginti anni, contra Ochoa de Vrquiza Cauallero de la Orden de Santiago, Conta[sect. 9] dor de Seuilla, contra el qual se mando hazer remate por sentencia de vna grandissima suma de mas de cincuenta mil ducados, y no fue oido has ta auer pagado : quod iterum suadetur ex doctrina Abbatis, & Anton. de Butr. in d. c. ad reprimendam, de offic. ordinarij, cum qua residet Tusch. conclus. 465. sub lit. S. num. 6. vbi resoluit, quod statutum tollens appellationem , tollit omnem effectum appellationis, & si in lege, vel statuto appel[sect. 10] latio tollitur, intelligitur de quacumque, ita Alex. cons. 225. n. 2. in principio, vers. Quia dictum statum, lib. 6. Tusch. dict. conclus. 465. n. 30. & sic in nostro ca su, quousque solutio debiti fiat, sublata est appellatio, & nullitas, omnisque eius effectus. 
 
Contraria vero pars, & appel[sect. 11] lationem sententiae praedictae, de trance y remate , sto, quod non habeat effectum suspensiuum ante factam solutionem, saltem sortiri deuolutiuum, vt ex ea cau sa cum Iudicibus superioribus introducatur, tenuit primus, & primas inter Hispanos merito habens, Couar. in practicis quae stionibus, cap. 23. numero finali, Parlador. in terminis, de sentencia de remate , cap. fin. 5. part. §. 15. numero 1. & sequentibus, post Didacum Perez, & Anto[sect. 12] nium de Canario, quem citat; eandem conclusionem affirmat Azeued. in l. 19. tit. 21. libro quarto, numero 139. Villa-Diego in sua Politica, cap. 4. ex numero 57. alios ad marginem referens, & post eos, licet loquatur de mandato executiuo, Ioannes Deuia in Curia Philippica, 2. part. §. 4. num. 9. vbi resoluit effectum deuolutiuum sortiri appellationem, a mandato de exequendo, cuius resolutio absque dubio in praxi est receptissima, & indubitata: quia in casu praedicti mandati nec est prohibitio praedictarum legum 3. & 19. tit. 21. libro. 4.[sect. 13] nec adest aliqua sufficiens ratio, ex qua impediatur superiorum cognitio quoad mandatum de exequendo, sine suspensione, nec inhibitione facienda inferiori Iudici, quousque res determinetur a superioribus, & reuocato mandat o de exequendo , siue per relationem, siendo dentro de las cinco leguas, o por compulsorio, siendo fuera dellas, queda reuocada la sentencia de remate, venta de bienes, y todo lo[sect. 14] que el inferior huuiere hecho por virtud del mandamiento que le fue reuo cado, y se ha de poner todo en su primer estado , quia ex vi, & effectu reuocationis fit restitutio iustitiae absque alia pronunciatione, & ideo solitum est a me dici, & pronunciari, quando fit reuocatio praedicti mandati , que se reuoca el mandamiento de execucion, dado por fulano Iuez, y lo en virtud del fecho y executado, y se declara, no auer auido lugar de darse , & si est recursus in via ordinaria, dico, y que las partes sigan su justicia en via ordinaria, como les conuenga, para lo qual se les reserua su derecho : & de sententia addictionis, si feratur a Iudicibus superioribus, reuocando primam contrariam , quod haec secunda exequenda sit, licet sit, en grado de vista, y que no se ay a de es perar la reuista , adducit bene Villa-Diego fol. 80. nu. 60. tunc tamen debet prae stari fideiussio legis de Toledo , cum alia speretur sententia . Huius partis fundamenta, quoad effectum deuolutiuum in appellatione de la sentencia de remate , non tollendo, probantur[sect. 15] ex eo, quod quia lex, seu statutum appellationem tollens, odiosum est, quia remouet defensionem , & debet stricte intelligi, vt non censeatur prohibere recursum ad iudicem [sect. 16] superiorem pro habenda iustitia, Bart. in l. 2. C. quor. appel. non recip. & cons . 165. in que stione, lib. 1. et proprius loquendo lex nostra 3 tit. 21. libr. 4. Recopilat. in prae dictis verbis, quae retulimus, potius attendit ad excludendam appellationem, vt per eam non suspendatur solutio facienda creditori virtute sententiae de trance y remate , quam ad deuolutionem impediendam ad Iudicem superiorem, & quando lex, vel statutum tollit remedium appellationis suspensiuum executionis: non tamen ex hoc tollit effectum devolutiuum, & ideo Iudex appellationis poterit pronunciare, bene vel male iudicatum Abbas in cap. Pastoralis, colum. fin. de appellation. & licet contrarium voluerit idem Abbas in dict. cap. ad reprimendam, de offic. Ordinarij, quem iam citauimus, & Marsil. sing. 289. contrarium, & efectum deuolu[sect. 17] tiuum non tolli voluerunt, Anton. de Butrio, Abb. & Franc. in dict. cap. Pastoralis, quos refert Tusch. dict. conclus. 465. sub lit. A. num. 5. nec agimus de rescripto cum clausula, appellatione remota, an intelligatur de friuola, vel alia, quia non attinet ad nostrum intentum. Certe equidem hic tam arduus, & controuersus articulus, qui quotidie in palacijs versatur, declaratione indiget Regia, vt sit punctus certus, & fixus, quo seruato, procedamus, & euitentur tot, tantaeque lites, & opiniones iudicum, diuersique diffiniendi causas styllus, & methodus. Interim tamen , quid seruandum sit lege stabilitur, sentio, sub meliori censura, priorem partem verisimam per mentem, & verba praedictae legis 3. & 19. tit. 21. lib. 4. Recop. & sic ex eis, & fundamentis in comprobationem huius primae partis relatis constituo conclu sionem: Reus contra quem lata[sect. 18] est sententia addictionis, vulgo, de trance y remate , non est audiendus per appellationem, vel nullitatem, donec soluerit, & satis fecerit, quod in sententia est prae ceptum, & determinatum, vt soluat, & expensas litis, & decimam , si in ea ius sum fuerit, solui. 
 
Extenditur, vt idem sit, si pe[sect. 19] tatur beneficium restitutionis, circa quod est destinguendum, quia aut imploratur restitutio pendente executione, ante sententiam de remate latam, & tunc seruanda est distinctio Parladorij, cap. fin. 5. part. §. 11. num. 53. existimantis, multum interes se an in integrum restitutio competat ex causa minoris aetatis in alia de causa: nam priori casu[sect. 20] est admittenda: Secundo vero non, eum sequitur Amador Rodriguez de via executiua, cap. 6. num. 7. in fin. vbi postquam vtriusque opinionis authores re[sect. 21] fert, cui adde non es se concedendam etiam minori, si malitiose petatur, vel altiorem requirat indaginem ex Azeu. in l. 1. tit. 21. lib. 4. n. 174. Amador Rodrig. vbi sup. 
 
In casu vero, quo data sit sen[sect. 22] tentia de trance y remate , nec ex causa minoris aetatis, vel alia qualibet, ante solutionem est admittenda restitutio, ex his quae dixi in tractatu proxime praecedenti de sententia reuisionis exequenda, num. 21. Nam vt[sect. 23] retuli, quando verba legis sunt inculcata generalia, & praegnantia, etiam restitutio in integrum competens minori censetur sublata, vt ex Angelo, Aretino con si. 10. loquens de statuto Brixiae. simili legibus nostris resoluit Cardinalis Tuschus sub litera R. conclus. 296. cum qua sententia residet, nosque in hoc casu, idem indubitanter sentimus, cum omne remedium, & iudicis officium censeatur sublatum ex verbis finalibus, & mente prae dictarum legum 3. & 19. tit. 21. lib. 4. Recop., quibus accedat elegans doctrina Baldi cons. 148. lib. 1. n. 11. quam eiusque verba retulimus dicto tractatu, num. 23. & 24. itaque siue ex causa minoris aetatis, vel restitutionis, quae ex clausula generali maioribus conceditur, siue alijs qui eodem potiuntur priuilegio, quantumuis sit Ecclesia, causa pia, vel hospitale, vel communitas, non est restituenda contra sententiam de remate , eiusque omnimodum adimplementum quousque solutio fiat. 
 
Declaratur, & limitatur pri[sect. 24] mo praedicta conclusio, vt non procedat, quando ex eisdem actis constet iniustitia nostra, si ex eorum inspectione resultet talis iniustitia, resoluit Ioan. Gu tier. in practicis quae stionibus, lib. 1. quae st. 120. num. 3. adducens Baldi doctrinam loquentis de sententia lata super pos ses sorio, quae etsi regulariter (de iure[sect. 25] ciuili loquimur) exequenda sit, tamen si est notorie iniusta, non excluditur appellatio, imo habet effectum suspensiuum, ex his quae adducit bene Ioannes Gut. adde quod prohibita apellatione, numquam censetur prohibita, quando ex actis constat de manifesta iniustitia, Natta cons.[sect. 26] 51. num. 2. lib. 1. Alex. cons. 107. viso themate, col. fin. lib. 3. quod etiam extenditur, si dolo, vt plerumque fieri solet in nostro ca su, iniuste est pronunciatum , Natta cons. 172. num. 6. quem refert & sequitur Cardinalis Tusch. sub lit. A. conclus. 399. num. 11. & 12. & appellatione remota, non censetur ea remota, vbi quis manifeste grauatur, Decius con sil. 49. prae stantissime Doctor circa finem, num. 3. Alex. cons. 77. visis dubitationibus, num. 17 & cons. 106. viso themate, num. 27. lib. 3. plene cons. 91. lib. 6. Tuschus sub lit. A. conclus. 400. num. 5. qui constituit regulam,[sect. 27] conclus. 402. num. 35. quod in omnibus casibus, in quibus non appellatur, potest appellari, si sententia est notorie iniusta, vel iniqua, ex Ancharrano cons . 363. num. 5. vers. Ad sextum. 
 
Dixi plerumque, quia quando decimae pertinent ad Praeto res, vel quando Iudices ordinarij, vel Delegati aliquam ex executionibus vtilitatem expectant , vt in solutione salarij, vel tertiae partis, si ab eis sit capienda, so[sect. 28] lent, excedendo iuris tramites, pronunciare cum iniuria, & contra ius litigatoris sententias addictionis, in quibus, si ex actis notoria resultet iniustitia, non modo deuolutiuum, sed etiam suspensiuum effectum appellatio interposita vel per viam recursus ad superiores Iudices habebit, quod vsque adeo verum[sect. 29] est, vt talis notoria iniustitia reddat sententiam nullam, sic resoluit Maranta 6. par. vers. Et demum fertur sententia, num. 116. cuius verba, quia ad propositum magnopere conducunt , haec sunt; Secundo, quia debet sententia continere iustitiam, alias si contineret manifestam iniquitatem ,[sect. 30] est ipso iure nulla, cap. inter cae teras, & ibi per Abbatem, & Felinum de re iudicata: secus si iniquitas non est manifesta, quia tunc valet, & debet rescindi per appellationem, quia tunc dicitur es se contra ius litigatoris, ita habetur in l. 1. §. item contra sacras, ff. quae sententiae sine appellatione rescindantur, Alexan. in[sect. 31] l. cum prolatis, ff. de re iud. Doctores in cap. 1. de re iudic. late Decius in cap. dilecto, quae st. 55. de appellat. ad quam Marantae distinctionem reduces dicta in hac limitatione, & quae post om nes adducit Aloisius Riccius collectanea 1480. dixi in tractatu proxime praecedenti, numero 75. 
 
Ex quibus deducuntur in praxi sequentia, quod si appellans se prae sentauerit coram dominis de Chancellaria, vel alio Regali Auditorio, vt Hispalense, Galleco, & coram alio quolibet appellationis Iudice: Y dixere que se presenta despues de auer apelado ante el inferior en grado de apelacion, nulidad, y agrauio, y el que mejor aya lugar de derecho de la sentencia de remate, contra el dada por el Iuez ordinario, o de comission, o otro executor, en que le mando hazer pago de[sect. 32] tanta cantidad, en que le hizo notorio agrauio, y la in justicia de la dicha sentencia resulta de los mismos autos, que para ello pide se vean: y que vistos, constando como dellos consta, la dicha manifiesta injusticia, y agrauio, se reuoque y de por ninguna la sentencia de remate , eritque vtile, si es euidente y manifiesto expres sarlo, y alegarlo, o si no, no importa, hase de mandar por el superior, auerle por presentade en quanto ha lugar, y alegando lo dicho, se ha de ver: y si es en la Corte, o lugar, o dentro de las cinco leguas, ver el proces so original, o si no compulsarle, siendo de fuera, y proceder en el caso, visto el hecho del proces so, con la distincion de Maranta ya referida. Siguese lo segundo, que constando de los mismos autos de la notoria injusticia de la sentencia, como si estando prouada la paga liquida, o otra conciuyente y juridica desensa, no fue admitida , ex eisdem actis, poterunt, imo debent domini de Consilio, vel Regia Chancellaria praecipere, & inhibere Iudicem inferiorem, ne suam sententiam exequatur, y es to se haze mejor reuocandola luego, y luego proueer de remedio, sin esperar nueuos autos, ni prueuas, que no han de admitirse , quando agitur de reuocanda sententia addictionis, ex capite notoriae iniustitiae, quae ex actis resultat, qui est casus specialis huius primae fallentiae, & limitationis. 
 
Si autem talis sententia ex relatione actorum constiterit, vel ob varietatem opinionum, vel ob defectum probationis, aliave[sect. 33] causa apparenti, non continere iniustitiam notoriam, sed tantum contra ius litigatoris es se latam , tametsi ex diuersitate opinionum veniat postea reuocanda, hec dubia sufficient, vt ad vnguem ob seruemus dictam legem tertiam , & 21. tit. 21. lib. 4. Recop. Proueyendo auto que no ha lugar de ser oìdo hasta auer pagado, y deboluer la causa al Iuez para el cumplimiento de la sentencia de remate , & hoc decretum absque eo quod detur supplicationi locus, executioni mandatur. 
 
Ex supra dictis venio ad [sect. 34] secundam limitationem nostrae principalis conclusionis, quae est regulariter, nec suspensiuum, nec deuolutiuum effectum habere appellationem interpositam a sententia praedicta addictionis, s aepissime vidi dubitari, an si reus sit carceratus (& excluso ca su notoriae iniustitiae, de quo iam egimus in praecedenti limitatione) praetendat es se audiendum, quia in carcere est, & eius bona dimittit, vt veneant in publica subhastatione, an audiendus sit: nulli enim, quos viderim ex nostris Regnicolis, quorum proprium munus erat, hanc tetigerunt quae stionem, quae quotidie versatur in Palatijs: & omissis his, quae pro vtraque parte adduci pos sent, teneo, & resoluo, con stituoque pro secunda declaratione, seu limitatione praedictorum, es se audiendum reum, qui carceratus est pro debito, lata contra eum sententia de trance y remate , si bona etiam dimittat, vt vendantur . Haec est optima re solutio Senatus Neapolitani,[sect. 35] quam adducit Anton. Capic. decis. 169. quae videnda, & notanda est, tanquam pulchra, & congrua ad propositum, in eius vltimis verbis, dum inquit: Sacrum Con silium decreuit, procedendum es se ad reuisionem stante Francis co carcerato, tanquam executione facta, & sic fuit proces sum. 
 
Quam limitationem extende,[sect. 36] vt non solum ex eisdem actis, sed ex nouis, existente debitore in carcere possit, & debeat audiri, & probationes nouae admitti, quia tunc seruanda est secunda opinio tenentium, effectum deuolutiuum sortiri appellationem in causis executiuis, ex domini Prae sidis Couar. doctrina, & aliorum, quos retulimus supra numero 12. non tamen suspensiuum , quia excepto casu notoriae in iu stitiae, & alijs, quos statim constituam, omnimoda debet es se executio sententiae addictionis. 
 
Sublimita hanc secundam de[sect. 38] clarationem, vt non procedat, quando reus malitiose, & cum affectatione dicit se carceratum , cum tamen vere non sit, vt plerumque, maxime in his Indiarum Regnis, gratia, corruptione, & sordibus commentariensium euenit, adeo, vt nec etiam Iudices qui sumus superiores, nisi adhibita magna diligentia, non pos sumus comprimere dictos commentarienses a relaxatione indebita, & iniusta, quam de carceratis sua auctoritate faciunt, in quibus custodibus, si leges executioni mandarentur, praedicta ces sarent, & exemplo es set caeteris, sed cum a pluribus Iudicibus hoc pendeat, fiunt comminationes, & numquam executiones poenae corporalis, vel saltem exilij. 
 
Itaque si vndequaque constet [sect. 40] reum non obseruare carcerationem, non est audiendus contra sententiam addictionis, quia affectata remedia non releuant, & minus dolosa, & fraudulenta, dixi in tractatu de recusationi bus, quod est caput nonum, numero 205. 
 
Quid autem erit de nobili, Doctore, Aduocato, muliere, quae non inhoneste vixerit, Communitate, seu Republica, Collegio, vel Cathedrali, seu Parrochiali Ecclesia, minorive viginti quinque annis, quae sic seruemus, opinionem relatam a Manuel. Suarez, verbo, minor annis, de quo est videndus Afflict. cum distinctione loquens, decision. 283. n. 1. & 4. Roland. consil. 63. numero 23. libro primo, Paris. consil. 94. numero 4. volum. 1. pro ciuili debito carcerari non pos sunt, nec pater, socer, vel patronus, an non existente carceratione, ex natura rei, hoc est, ex priuilegio personae quae carcerari non debet, audiendus sit contra sententiam addictionis, vulgo, de trance y remate , quoad effectum deuolutiuum, certe quidem hunc articulum volebam relinquere cogitandum, ne tamen materiam vtilem, quotidianam, praxique frequentem , quam s aepissime sum expertus, indecisam omittam, nec qui semper in consulendo, & nunc iudicando cum resolutione proces serim, dubiam, & perplexam omittam: resoluo in hac parte seruandam es se conclusionem tenentium, deuolutiuum effectum in casu, de quo agimus, appellationem habere, ita vt ex eisdem actis, vel alijs audiatur debitor, contra quem lata est dicta sententia de remate , hoc tamen adhibito, vt bona eius libere veneant, vel insolutum creditori tradantur, non inuento emptore ad satisfactionem debiti, vt ex dicta resolutione 169. Capicij resoluitur, ex Doctoribus antiquis, quos refert, & ex nostratibus Parladorus libro 2. cap. finali, part. 6. §. 17. num. 22. & seqq. 
 
Tertio limitatur, & de[sect. 42] claratur praecedens conclusio, vt vterque effectus appellationis, tam suspensiuus, quam deuolutiuus, sit sublatus, & remedium nullitatis, quae non impedit adimplementum in sententia de remate , vt non procedat quando est nullitas, quae procedit ex defectu iurisdictionis Iudicis, qui eam tulit, cuius exclusio expresse, & specifice requiritur, vt ei locus non sit, vt adnotat Azeued. per textum ibi, in l. quarta, titulo 17. libro 4. Recopilation. verbo, de incompetentia, numero 1. & in l. secunda, eodem titulo, verb. Sesenta, & melius a Cardinali Tuscho, sub litera S. conclusione 465. numero 39. vbi inquit: Limita, quia vbicumque statutum tollit nullitatem, non censetur tollere nullitatem ex defectu iurisdictionis, glos sa in Clementina prima, de sequestratione pos ses. & fructuum. 
 
Quo fit, vt si in executioni[sect. 43] bus factis a Iudicibus ordinarijs, vel superioribus in casibus declaratis in l. 20. titulo 21. libro 4. Recopilation. quae vulgo appellatur, la pragmatica de las sumissiones , Iudex qui non fuit competens, se introduxerit ad exequendum instrumentum publicum, & constet ex actis iurisdictione caruis se, nec obseruatam dictam legem vigesimam, tunc equidem, si de nullitate dicatur, vel appelletur a sententia de remate , tanquam nulla, cuius nullitas ex defectu iurisdictionis constat ex actis, tunc equidem locum habebit suspensio sententiae de remate , eiusque adimplementi ex praedicta causa, vel alia quae respiciat iurisdictionem Iudicis, a quo lata est, eiusque defectum ex actis notorium inducat, euidensque ex eis sit, quo casu non solum deuolutiuum, sed suspensiuum effectum appellatio sortietur. 
 
Quarta limitatio, & decla[sect. 44] ratio est ordinaria in tertijs oppositoribus, quorum respectu, & ob causam interes se, quod ab eis in lite, & in causa praetenditur, non est exequenda sententia de remate , resoluit Azeued. in dicta l. 19. titulo 21. libro 4. numero 140. Amador Rodriguez, plures referens, capit. 6. de executionibus, numero 52. Rebuffum, scilicet, Ioannem Gutierrez, Parladorum, & Azeued. quem retulimus proxime. 
 
Estque trita & ordinaria re[sect. 45] solutio, pro cuius praxi circums pectus Iudex, Deumque timens, attendere debet ad resolutionem domini Prae sidis Couar. in practicis, cap. 16. numero 2. in principio, vbi ex mente Abbatis, Felini, & Decij in cap. super eo de officio Delegati, & eodem Felino in cap. vltimo de calumniatoribus, sic dicit verum, quoties prae sumi possit calumnia tertij appellantis, & se opponentis executioni, non est admittenda eius appellatio, nec oppositio, sicut constat ex cap. suscitata de in integrum restitutione, per quam doctrinam sic venit declaranda praedicta praxis, & intelligenda lex 3. & 19. titulo 21. libro 4. Recopilat. cum vera declaratione earum: que quidem leges ansam, & controuer siam pro eorum intellectu prae stant Iudicibus, & causidicis, variaeque vsque adhuc sunt opiniones, & sententiae, & cum regula superius constituta, eius que quatuor fallentijs , seu declarationibus explicatae manent, vtiliter & compendios e in praxi, haec vtilis & quotidiana materia. 
 
 
 





# 4

 QVARTVS TRACTATVS PRO INTER pretatione legis primae, tit. 20. lib. 8. Recopilat. & legis 3. titul. 19. eiusdem lib. 8. An si cum adulterio concurrat incestus, vel sacrilegium, seu raptus, possit ex officio iustitiae procedi, his casibus, ab sente, vel prae sente, & nolente marito vel ad denuntiationem, vel accusationem cuiuslibet de populo. 
 
 SVMMARIVM. -  1 A Rdua & noua constituitur quae stio quae refertur. -  2 Adulterium vxoris cum incestu, vel raptu punitur a Iudice, etiamsi maritus eius non accuset, vel contradicat. -  3 Adulterij cum incestu diuersa poena, num. 3. -  4 Delicta eadem maiori poe na puniuntur, si circunstantiae illa aggrauent, vt in homicidio cum aleuosia, vel veneno. -  5 Adulterij cum incestu, vel incestus cum stupro, poena est mortis. -  6 Mixta non continetur sub simplicibus, in correctorijs, & odiosis. -  7 Refertur celebris doctrina Ludouici Romani. -  8 Monachi appellatione non continetur Abbas, cui est dignitas Abbatialis annexa. -  9 Mulieres vxoratae sunt publicae meretrices, a Iudice puniuntur, non obstante l. 1. titulo de los adulterios. -  10 De adulterio cum incestu, num. 9. -  11 Et quid si maritus sit ab sens, vtilis praxis relata, numer. 10. & 11. -  12 Lex 1. tit. 20. lib. 8. Recop. est correctoria iuris communis , & sic reducenda ad solum casum de quo loquitur, non ad mixtum adulterium. -  13 Adulterium dominae nuptae, si illud commiserit cum suo seruo, punitur hodie poe na iuris communis, & legis 15. tit. 17. p. 7. -  14 Ratio potissima praedictorum, ne delicta grauia maneant impunita, & inuectiua contra Alphonsum de Azeuedo. -  15 Quod continet lex fori traducta in l. 1. titulo 20. libro octauo Recopilation. est consuetudo, quae non extenditur de vno casu ad a lium, de quo non loquitur. -  16 Casus omis sus relinquitur dispositioni iuris communis. 
 
 
 
TRACTATVS QVARTVS. 
 
ARdua, & noua est quae [sect. 1] stio nostra, quoad omnia delicta, quae cum adulterio concurrant, scilicet raptus vel percussio mulieris vxoratae, quam si quis voluerit carnaliter cognoscere, vel eam cognouerit, vim intulerit, vel percus sionem, an hoc casu Iudex pos sit, vel ex officio, vel ad denunciationem procedere, vel expectari debeat querela mariti: nam de adulterio cum incestu mixto tetigit Gregor. Lop. in l. 2 tit. 17. part. 7. & motus fundamentis , quae citat, tenet, procedi pos se, licet ad finem anxius & dubius sit, eum reprobat Azeued. in l. finali, tit. 3. lib. 5. Recopil. ex num. 36. vt quid in hoc sentiam, proferam.[sect. 2] 
 
Constituo conclusionem veram in iudicando, & consulendo, vbi cum adulterio aliud miscetur delictum , vel vt melius dicam, qualitas quae aggrauat simplex adulterium, vel illud mixtum crimen facit, iudex ex officio, & ad petitionem partis denunciantis procedere potest, non solum non consentiente marito, sed etiam illo reluctante, quam re solutionem comprobo praemis sis his quae a Gregor. Lopez adducuntur loco proxime citato, his fundamentis. 
 
Primo, incestui cum adulterio[sect. 3] de iure est statuta diuersa poena quam in simplici adulterio, l. si adulterium cum incestu 38. ff. ad legem Iuliam de adulterijs, vbi Bartolus, per textum, ibi: Si igitur diuersa poena, diuer sum delictum, si diuersum, vel qualificatum, non continetur sub simplici, de quo loquitur l. 1. tit. 20. lib. 8. Recopil. dum inquit: Si muger casada cometiere adulterio , non autem dicit: Si cometiere adulterìo, e incesto , nec minus, si la robaren de su marido, con con sentimiento della, o sin el , igitur adulterium qualificatum non comprehenditur sub dispositione dictae legis primae, cum etiam poena raptus sit diuersa. 
 
Deinde, & secundo, quia in delictis, que vna, eademque sunt, vt homicidium , diuersimode punitur illud quod est qualifica tum , vt est, in quo interuenit aleuosia , vel venenum , quam simplex homicidium , vt patet ex pluribus legibus sub tit. 23. lib. 8. Reco. & l. 10. tit. 26. lib. 8. Recopilat. Si igitur subsi stente vno delicto qualitas eiusdem aggrauat poenam, multo fortius, si duo delicta in vno, eodemque facto concurrant , poena veniet aggrauanda, & sic mutanda, non ea forma qua stabilitum est in adulterio simplici, sed a Iudice inferenda. 
 
Tertio, est videnda diffinitio[sect. 5] 1. Antonij Fabri, sub tit. ad legem Iuliam de adulterijs, lib. 9. sui Codicis, in additione diffinitionis, quae conducit in proposito, qua resoluit de iure ciuili, poenam incestus es se poenam mortis, quando cum alia specie fornicationis concurrit, vt cum adulterio, vel stupro, Iul. Clar. §. incestus, n. 1. & Additionator eius post. glo. in d. l. si adulterium cum incestu, in princ. 
 
Quarto, addendum fundamento[sect. 6] adducto per Greg. Lop. in d. l. 2. tit. 17. p. 7. odiosum es se statutum , vel legem excludentem delicti punitionem , prout est praedicta l. 1. quia tendit in damnum Reipublicae, delicta es se impunita, maxime in qualificatis, de quibus loquimur, omitto consulto vulgaria iura, legem scilicet ita vulneratus, ff. ad legem Aquil. cum concordantibus, sed in odiosis, & correctorijs, qualis est d. l. 1. simplicium appellatione mixta, non comprehenduntur , nisi expres s e lege caueatur: haec est celebris doctrina Ludouici Romani, cons . 294. n. 4. per legem vim pas sam, §. prae scriptione, ff. ad legem Iul. de adulter. quae plurimum [sect. 7] conducit pro nostra resolutione, & in l. finali, §. sed & siquis. ff. nautae caupones, & stabularij, & comprobata per plures authoritates, & consilia , quae ibidem refert Apo stilla eiusdem consilij, verbo, non comprehenduntur, idem Roman. cons. 259. in fin. quod resoluit[sect. 8] appellatione Monachi, non venit Abbas, cui dignitas Abbatialis est annexa, ex eodem §. prae s criptione, eum sequitur Tuschus conclus. 294. sub lit. M. num. 45. & melius num. 32. & 38. 
 
Quinto, conducit bona resolu[sect. 9] tio, quam adducit Didac. Perez ad Seguram in l. Imperator, n. 141. ff. ad Treb. vbi inquit: Non obstante lege fori, quae est d. l. 1. tit. 20. de los adulterios , pos se ex officio per Iudices puniri mulieres vxoratas, quae sunt publicae meretrices, verba Didaci Perez haec sunt. Et quia notabilia ea referre libuit, & quod istae meretrices, nuptaeque male viuunt , per Iudices puniendas es se semper existimaui, nam tales meretrices vxoratae fictae multoties contrahunt matrimonium ad cautelam, vt pos sint se probare vxoratas es se, & sub hac specie agni lupum gerunt, ex quibus plura damna veniunt matronis, & etiam alijs, vt in plurimum contigit, & patet 3. Regum 10. & Iudicum 16. quod etiam est singulare ad declarationem legis Regni, in qua cautum est, adulteram ab alio, quam a ma rito non pos se accusari, vt intelligatur per praedict. argument. glos s ae sing. in l. fin. C. de plagiarijs, c. inter corporalia, §. sed neque de translat. Episcopi, vbi paria sunt, non habere maritum, & habere, sed vilem , & inutilem, de quo per Tiraq. l. 6. connub. n. 67. Bald. in l. 1. n. 16. C. de aedilitijs actoribus, vbi dicit: Quod statutum puniens debilitante membrum , non comprehendit debilitantem membrum inutile. Hactenus Didacus Perez, ex cuius resolutione duo notabilia in proposito infero. Primum marito existenti inutili, vel mente capto, etiam si non adsit lenocinium, potest Iudex procedere ad punitionem vxoris eius adulterae, si publice, & cum magno scandalo adulteria committat. Secundum, quod[sect. 10] maximopere conducit in his Indiarum partibus, si vxorata mulier, marito absente, vt s epissime accidit, publice se prostituat, vel sit in notorio adulterio per exilium, non obstante, quod maritus absens sit, potest expelli a populo, vel ciuitate, vbi in peccato publico est, & pariter adulter; quod maxime locum habebit, si sit vilis, vel humilis conditionis, pauperve, & iniqua, non sit spes emendae, quia antequam dicta interueniant , moneri debet. Ratio autem rationis est, quia generalis dispositio dictae legis fori non comprehendit hos casus speciales, nisi de eis specialis mentio fieret, ita in alio proposito resoluit Marc. Anton. Anguisol. cons . 1. n. 7. quem refert & sequitur Cardin. Tusch. sub lit. D. conclus . 490 num. 21. conducit lex Decuriones, C. de silentiarijs, lib. 12. vbi glos. Bartol. in l. sed & posteriores de legibus: pari modo generalitas dictae legis fori non extenditur ad praedictos casus speciales, nec ad illum de quo agimus, si[sect. 11] cum adulterio sit incestus, vel raptus, vel percussio, vel aliud crimen quod cum adulterio tendat in mortem mariti: & redeundo ad vnam ex primis illationibus, semper defendi ; que auiendo muger casada de vil, o humilde condicion, que este amancebada, estando su marido ausente en parte remota, se deue proceder contra ella, y sin escriuir el nombre desterrarla, o que acuda a hazer vida con su marido, y para ello embarcarla para donde el está, y que ces se la ofensa de Dios, y escandalos en la Republica, que se siguen destos pecados publicos. 
 
Sexto, quia praedicta lex fori, in Recopilatione incorporata est[sect. 13] correctoria iuris communis , & sic reducenda & restringenda ad solum terminum , de quo loquitur, hoc est ad simplex adulterium: at vero nos agimus, non de simplici, sed de qualificato adulterio, veluti cum raptu, vel incestu commisso , in quo adest diuersa poena, ex d. l. si adulterium cum incestu 38. ff. de adulterio, & sic reddimus ad ius commune, vt loquendo de interpraetatione legis Petraniae, per quam permittebatur dominis seruos occidere, antequam conderetur constitutio Iustiniani, de qua in §. sed & maior asperitas, instit. de his qui sunt sui vel alieni iuris, dixi cap. 3. §. 2. n. 28. allegando Molinam de primog. lib. 3. c. 4. concurrit itaque eadem ratio in proposito. 
 
Septimo, quia adulterium[sect. 14] qualificatum dominae cum seruo proprio, hodie punitur poena legis 15. titul. 17. part. 7. quae non est correcta per dictam legem fori, vt ibidem attestatur Greg. licet aliquantulum dubius. 
 
Octauo, quia sic expedit Rei[sect. 15] publicae, ne delicta maneant impunita, maxime atrocia, & quae aliam qualitatem aggrauantem continent: & miror qualiter Alphonsus de Azeued. vbi supra, reprobet praxim, quam te statur obseruas se aliquos Iudices Ecclesiasticos, cognoscentes de incestu, tametsi cum coniugata, & vxorata commis sum, & illud punientes, quia hoc est iu stum, & conueniens, nec repugnat dicta lex fori, alias faciemus maritos, Iudices non solum adulterij, sed etiam incestus a suis vxoribus commissi , quod est dis sonum a iustitia Christiano & recto zelo, vt per poenam euitentur delicta, & a veritate, & ratione, & sic tenenda est praedicta re solutio, quod vbi cum adulterio miscetur incestus, raptus, vel percussio, propter illud Iudices ordi narij procedere, condemnare, & punire delinquentes pos sunt, non obstante dicta lege fori, quae est 1. tit. 20. lib. 8. Recop. etiam si maritus non accuset, vel repugnet cognitionem caus ae, quia lex fori ei tribuit traditionem adulterij, & adulterae, vt de illis faciat, quod voluerit, non vero ei prae stat facultatem hanc in incestuo sis, vel raptoribus, & raptis mulieribus, vel si mors, seu percus sio ex his facinoribus, & criminibus procedat. 
 
Denique & nono dicta lex prima est consuetudo in corpore iuris Regij redacta, nec ea extenditur de vno ad alium casum , quia es set contra ius commune in casibus, de quibus loquimur, si poena adulterij mixti cum incestu, vel raptu vxoris consentientis , vel contradicentis se rapi a marito, tolleretur per consuetudinem legis fori receptam , quatenus potestatem puniendi adulteros marito tribuit, & quando consuetuo est exorbitans a iure, prout est praefata, non se extendit ad alium casum diuersum, & diuersam rationem habentem , licet videatur sonare in idem : haec est doctrina Oldrad. cons. 237. perlectis, n. 3. nec de loco ad locum , nec de persona ad personam , nec de re ad rem , Roman. cons. 516. num. 4. nec de casu ad casum, Decian. cons. 51. n. 30. lib. 2. quos haec & alia adducens , refert Cardi. Tus ch. sub lit. C. conclus . 860. n. 1. 15. 16. & seqq. Ex quibus satis funda ta manet haec nostra resolutio, & impugnata ea quam adducit Azeued. in d. l. finali, titulo 3. lib. 5. Recopilation. ex num. 36. cum satis vulgare sit, hos casus diuersos, diuersamque rationem culpae, & poenae habentes, dispo sitioni iuris relinqui, ex ratione legis commodissime, ff. de liberis & posthumis, l. si vero, §. de viro, ff. soluto matrimon. cum vulgaribus, quod es se potest decimum fundamentum huius partis, quam as seueramus. 
 








 INDEX EORVM QVAE CONTINENTVR IN TRACTATIBVS DE casibus Curiae: & de executione sententiae reuisionis: & an re stitutio in integrum exclusum sit, vel locum habeat contra eam : & de appellatione interposita a sententia de remate, an effectum deuolutiuum ante solutionem sortiatur: & quando sus pensiuum; de adulterio cum incestu, vel raptu, an Iudex non accusante, vel repugnante marito, illud punire possit. 
 
 -  A -  A DVLTERIVM Si cum incestu, vel raptu sit admixtum, aliave concurrat qualitas, quae aggrauet delictum, mixtumque illud faciat, ex officio Iudex procedere potest, quantumuis non con senciente, vel repugnante marito in tractatu de adulterio, num. 2. -  Adulterium incestu diuer sa poena, num. 3. ibidem, & numero 5. poenam esse mortis, & quid de vxorata publica meritrice, num. 9. & 10. Adulterium , Iudex punire potest, si cum eo concurrat violentia, ex mente Rebuffi, num. 12. ibidem. -  Adulterium si mulier nupta committat cum suo seruo, punitur hodie poena iuris communis, & legis 15. tit. 17. part. 7. -  Actionem eandem coram diuersis Iudicibus intentans, litem amittit in causis libertatis, & militiae, & non in alijs, in tract. de casibus Curiae, num. 35. -  Alimenta recipiens, an pauper dicatur, ibidem num. 47. resoluitur negatiue cum declaratione, num. 48. -  Aduocatorum reprobatur ordinaria allegatio ad fundandum casum Curiae in eo cui subministrantur alimenta, quia indistincte non est vera, ibidem num. 49. -  Ardua est quae stio, an super executione sententiae, vel contractus possit intentari casus Curiae in Chancellaria Regia, ibidem num. 81. vide infra, verbo, executio. -  Audiencias del Peru, conocen en apelacion de los articulos que coinciden sobre exe cutorias dadas en el Consejo de Indias in tractat. de casibus Curiae, num. 112. Ratio redditur praecedenti numero. -  Alguacellus maior, & executor iustitiae couuenitur per ca sum Curiae, in eodem tractu, numero 118. & quid de Alguacellis minoribus, num. 120. -  Aduocatio caus ae fieri potest, & ad Curiam trahi per denegatam iustitiam ab inferiori, in eodem tractatu, numero 137. Qualiter vero hoc sit practicandum, refertur numero 136. 138. & 139. & tribus sequentibus declaratur resolutio Prae sidis Couar. dicentis, Chancellariae Senatores non pos se aduocare causas coram Ordinario pendentes. -  Arguitur de iniustitia, l. 4. tit. 17. lib. 4. Recopilat. si per eam instrumento de nouo reperto post sententiam reuisionis non pos set vti pars condemnata, constando per illud de eius iustitia, in tractatu de sententia, numero 46. -  Acta falsificans amittit cau sam, secus in producente testes falsos, in eodem tractatu, numero 59. -  Aduocato, vel Procuratore corrupto, inducitur nullitas sententiae latae, vel saltem aduersus eam pars damnificata restituitur, quod non procedit in sententia reuisionis, ibidem num. 60. -  Addictio, vulgo, la sentencia de remate, potest fieri in vna sententia, & in eadem ad probationes partes recipere, in tractatu de appellat. a sententia addictionis, num. 3. -  Audiri non debet reus executatus appellans, vel de nullitate dicens contra sententiam addictionis, vulgo, de trance y remate, quousque soluat ex mente , & vera praxi legum tertiae, & 19. tit. 21. lib. 4. Recop. in tractatu de appellatione a sententia de remate, num. 4. -  Et eo casu non habet appellatio effectum suspensiuum, sed nec deuolutiuum, num. 5. ibidem declaratur numeris. -  Appellatio si per statutum tollatur, intelligi debet quo ad vtrumque efectum, ibidem numer. 6. -  Appellatione prohibita cen setur eius prohibitio, tam respectu executionis, quam deuolutionis. -  Authores tenentes , reum executatum non es se audiendum lata contra eum sententia, quo vsque soluat, reseruntur num. 8. & 9. Adducitur exemplum maximae quantitatis. -  Appellationem quoad effectum suspen siuum, & non quoad deuolutiuum sublatam es se per legem tertiam, & 19. tit. 21 lib. 4. Recop. tenent plures relati num. 12. -  Apellatio a mandato de exequendo, habet effectum deuolutiuum, num. 13. & num. 14. praxis obseruanda. -  Appellationis effectus deuolutiuus nunquam censetur exclusus, num. 19. -  Appellationem tam quoad effectum suspensiuum, quam deuolutiuum sublatam es se in casu legis 3. & 19. tit. 21. lib. 4. Recopilat. constituitur conclu sio, n. 18. & 19. de restitutione sublata: caetera ad hunc articulum attinentia, vide sub litera S. -  Ardua & vtilis, quotidianaque quaestio, an reus executatus debeat audiri, lata contra eum sententia de remate, si sit in carcere coniectus propter debitum ex eadem sententia procedens, num. 34. Resoluitur affirmatiue, num. 35. extenditur num. 36. sublimitatur, numero 38. -  Affectata carceratio non releuat, num. 40. In nobilibus, & mulieribus, & alijs qui non carcerantur, tenenda est opinio dicentium, appellationem prae dictam deuolutiuum effectum sortiri, num. 41. -  Appellatio a sententia de remate, sortitur effectum deuolutiuum, & suspensiuum, si ad sit defectus iurisdictionis, quae est limitatio tertia, num. 42. ibidem, illatio vtilis, num. 43. -  Appellatio praedicta sortitur vtrumque effectum, si interponatur a tertio oppositore, ibidem num. 44. & de exclusione calumniosi oppositoris, numero 45. -  B. -  B Annitorum praxis apud nos non est in vsu, sed apud exteros, in tract. de casibus Curiae, num. 12. -  Baldi doctrina celebris refertur ad probandum restitutionis beneficium, restitutionis in integrum, excludi contra sententiam reuisionis, in tractatu de sententia reuisionis, n. 23. & num. 24. & 25. adducuntur fundamenta. -  C. -  ¶ Casus Curiae frequentes, & quotidiani, tractat. de casibus Curiae, n. 1. -  Casus Curiae primus, in criminalibus est, quebrantamiento de camino, o tregua, ibi numero 2. -  Secundus rupto de muerte segura, qui hodie ces sat, ibi n. 2. & 3. -  Tertius, muger forcada, ibi num. 5. -  Quartus, in fure, latroneve publico & famoso, num. 7. -  Quintus, de hombre dado por encartado, num. 11. -  Sextus, in falsificantem sigillum Regis, num. 13. -  Septimus, in fabricantem falsam monetam, seu marcam Regiam, num. 14. -  Octauus, por razon de otro gran yerro contra el Rey, numero 15. -  Nonus Curiae casus, por pleito que demanda el huerfano, num. 16. -  Nec sufficit quod sit minor, nisi sit patre orbatus, numero 17. -  Causa communis pupillo, & viduae sit, cum non priuilegiatis, si indiuidua sit, facit locum habere casum Curiae, secus si diuidua, num. 24. ibidem contrarium, num. 25. & sequen tibus, & num. 31. qualiter intelligatur. -  Causarum continentiae quae? numero 32. & sequentibus, ibidem. -  Decimus Curiae casus in homine paupere, ibidem numero 44. vide infra sub lit. P. -  Vndecimus Curiae casus, en home muy cuytado, ibidem num. 50. Senes decrepeti, & alij enumerantur, num. 51. quorum exempla non arctant regulam, num. 52. alia num. 53. & 54. Comprehensi sub titulo ff. de curatore furiosi, habent ca sum Curiae, ibi num. 55. -  Decimustertius casus Curiae est in litibus viduarum, num. 63. quem non obtinent lite contestata coram Iudice Ordinario, vide infra, verbo, vidua. -  Decimusquartus casus Curiae est, con algun poderoso, ibidem num. 94. -  Decimusquintus casus contra Duces, Comites, & Marchiones, num. 98. -  Decimussextus, contra dominos vas sallorum, num. 99. -  Extenditur, etiamsi sint pupilli, minores, vel viduae, numero 100. -  Decimusseptimus, contra las justicias y oficiales dellas. numero 101. & quid de Senatoribus, vide sub litera D. -  Decimusoctauus casus, en las justicias ordinarias, num. 114. in quibus non comprehenduntur Iudices Pedanei, vulgo, Alcaldes de los lugares y aldeas, num. 115. -  Decimusnonus, en el Teniente de Corregidor, y Alcaldes ordinarios de ciudad, o villa, num. 116. -  Casus Curiae plures ex mente legum, licet non ex verbis, numero 117. -  Vigesimus Curiae casus, in Alguacello maiori, vel executore iustitiae, num. 118. -  Vigesimusprimus Curiae ca sus est, contra Decuriones, numero 130. distinguitur, quod attinet ad Tribunos, vulgo, Iurados, o sesmeros, num. 131. -  Vigesimussecundus, contra Tabellionem Concilij, vulgo, el escriuano de Cabildo, num. 132. qui etiam a Decurione per casum Curiae conueniri potest, num. 133. vide infra sub litera T. -  Vigesimustertius casus Curiae, procedere potest contra eos qui sunt de familia Iudicis Ordinarij, num. 136. Referuntur in hoc comprehensi, numero 137. Declaratur lex qui iuris dictioni ff. de iurisdictione omnium iudic. contra Gregorium Lop. 138. -  Vigesimus quartus Curiae ca sus contra Syndicum Reipublicae, vulgo, el Mayordomo de la ciudad, o concejo, numero 140. -  Vigesimusquintus in exactore tributorum, vulgo, el Receptor del seruicio, num. 141. -  Vigesimussextus, contra Receptorem alcaualae, vulgo, el Tesorero de las alcaualas, numero 142. -  Vigesimusseptimus in Ca stellano alicuius fortalicij, numero 143. -  Vigesimusoctauus, in causis denegatae iustitiae, num. 145. -  Chancellariae Praetoriales quae, ibidem num. 146. -  Vigesimusnonus casus Curiae est in causis Fiscalibus, ibidem, num. 182. -  Caus ae Fiscales in Indijs Occidentalibus in Chancellarijs iudicantur, num. 183. -  Trigesimus casus Curiae est, pro exigendo salario Tabellionum, & Relatorum in Chancellaria degentium, num. 184. -  Trigesimusprimus in salario Aduocatorum, cum distinctio ne, num. 184. & tribus sequentibus. -  Casus Curiae Reales, hoc est, ex natura rei, super qua litigatur, num. 189. -  Trigesimussecundus in feudo, numero 190. & ibi de commendis Indorum, & refertur ordinatio de Malinas, numeris sequentibus. -  Trigesimustertius in commendis Indorum. -  Trigesimusquartus, super interpretatione Regij priuilegij, num. 197. -  Trigesimusquintus casus notabilis Curiae est ex natura rei, si causa sit magni momenti, numero 209. & explicatur celebris lex 4. titulo 1. libro 3. Recopilat. numero 200. vsque ad 205. -  Trigesimussextus casus Curiae est, super causa maioratus, numero 206. Declaratur duobus numeris sequentibus. -  Trigesimus septimus, sobre vas sallos. num. 209. -  Trigesimus octauus, sobre fortaleza, 210. -  Trigesimusnonus, sobre muerte o herida de algun Cauallero, num. 211. -  Quadragesimus, ex relatione authoris, sobre paga de tributos que se pide a Indios, decem alij Curiae casus, remissiue, num. 214. -  Casum Curiae declarandi styllus, numero 217. & quando habeat locum supplicatio ab ea, num. 218. -  Causa admodum dubia, qualiter iudicanda, ibidem, numer. 115. -  Commentariensium fraudes plures, in tract. de sententia addictionis, num. 39. -  Casus omis sus dispositioni iuris relinquitur, in tractatu de adulterio cum incestu, numero 17. -  Consuetudo est stricti iuris, nec extenditur de vno casu ad alium, ibi num. 16. -  D. -  D Omini vas sallorum conueniuntur per casum Curiae, in prima instantia, etiamsi sint pupilli, viduae, vel minores, in tractatu de casibus Curiae, n. 99. & 100. -  Domini Prae sides, & Con siliarij Supremi Consilij Senatores Regiarum Chancellariarum, & Iudices Hispalenses, & Senatus Galleci, sortiuntur casum Curiae, & quomodo, ibidem num. 102. -  Dubia magna suerunt causa, vt Regnum peteret declarationem: an contra sententiam reuisionis admitteretur restitutio in integrum, in tractatu de sententia, num. 15. Refertur petitio, & Regis responsum, num. 16. -  Declarationis petend ae in sententijs praxis, ibidem, num. 78. & 79. & num. 80. Quod iudices, qui habent declarare, non pos sunt nisi semel, numero 80. -  Delictum idem maiori p oe na punitur, stillud aggrauet aliqua circumstantia vt homicidio cum aleuosia in tractatu de adulter. num. 4. -  E -  E Xceptio, ne continentia caus ae diuidatur, locum habet, parte opponente, ea vero non opposita ante litis contestationem , valet proces sus in tractatu de caus. Curi ae, num. 38. -  Exceptio litispendenti ae non habet locum in causis executiuis, ibi numero 50. -  AEtiopes, & quos vulgus nominat mulatos habent casum Curi ae actiue, ibi num. 60. Fallit si sint diuites, limitationes, prouisionis ordinari ae, del fuero, ibidem ex num. 71. 79. & 80. -  Executio an possit intentari per ca sum Curi ae in Regia Chancellaria, n. 81. Est in arbitrio dominorum remittere executionem sententi ae faciendam iudicibus ordinarijs, vel eam ipsos facere, nu. 86. Et de stylo Regalis Audienti ae, de los Reyes y de Panama, num. 88. Et numeris sequenti bus, quid sit obseruandum. -  Error iuris vel facti reddit sententiam nullam in tractatu de sententia, num. 71. -  Error calculi qualiter inducat nullitatem, ibidem, num. 103. Non semel, sed bis, & pluries reuocatur, & allegatur, num. 104. -  Exemplis Senatus supremique Consilij iudicandum, ibidem, num. 117. -  Exceptiones modificatiu ae non sunt sublat ae, per l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. ibidem, num. 118. Limitatur in deductis, & reiectis in causa principali, quod sublimitatur, si de eis plene fuit cognitum, num. 120. & 121. Et referuntur verba Ludouici Romani, & Antonij Fabri optima in propo sito. -  F -  F Alsitatis oppositio non admittitur contra instrumenta pr ae sentata in lite coram Pr ae fecto pr ae torio agitata, postquam sententia vltima fuit lata in tractatu de sententia, num. 41. Et quod remedium competat, nu. 42. & sequentibus. -  Fiscales caus ae in Chancellaria debent intentari in tractatu de casibus Curi ae, num. 156. -  Furtum quod sit magnum iudicis arbitrio remittitur, tractatu de casibus Curi ae, num. 8. -  Fiscalis procurator non potest iure Fiscum suo proprio foro Regio priuare, ibidem, num. 157. -  Fiscus causas alibi pendentes ad se trahit, num. 158. -  Fiscus retractat sententiam lite fi nita per instrumenta de nouo reperta, & etiam per testes in tractatu de sententia reuisionis, num. 50. & 51. -  Falsificans acta, amittit causam secus in producente testes falsos, ibi, numero 59. -  Falsitas instrumentorum vel te stium, si allegetur, & probetur post sententiam reuisionis, non suficit ad eam retractandam, ibi, numero 56. Ratio redditur, num. 57. -  G -  G Ras satores pro primo furto mortis p e na puniuntur tractatu de casibus Curi ae, num. 9. Quod venit declarandum, vt numero 10. refertur. -  I -  I Ncestus cum adulterio p oe na diuersa est a p oe na adulterij simplicis. -  Indus quilibet siue diues sit, siue pauper habet casum Curi ae actiue in tractatu de casibus Curi ae, num. 56. -  Iurisdictio si sit priuatiua, nihil operatur consensus partium, vt in alium iudicem prorrogatio fiat, ibidem , num. 194. -  Iurisdictio si sit priuatiua in eius praeiudicium non habet locum casus Curi ae, num. 216. -  Inuehectiua contra implorantes, vel concedentes restitutionem in integrum contra sententiam reuisionis, per quam lis est finita in tractatu de sententia, num. 26. -  Iura communia Pontificia, & C ae sarea, necnon Regia finem litibus imponere intendunt, ibi num, 27. -  Indebiti per sententiam soluti, non competit repetitio per instrumentum de nouo repertum, vt locum habeat, concurrere debent, qu ae traduntur, numero 49. -  Iudicum, vel alicuius ex eis corruptione allegata, non retractatur, vel anullatur sententia reuisionis. ibidem numer. 53. Et an sit nulla per corruptionem vnius, vide infra, sententia. -  Iudex qui iniquam sententiam tulit, tenetur parti ad interes se, & damna in tractatu de sententia, n. 106. -  L -  L Itispendenti ae exceptio non habet locum in causis executiuis in tractatu de casibus Curi ae, numero 40. Quod quomodo in praxi sit intelligendum, declaratur, numero 41. & 42. & 43. -  Libertatis lis est casus est Curi ae, siue actiue, siue passiue proponatur, ibidem, num. 62. -  Lex qui iurisdictioni, ff. de iurisd. omn. iudic. declaratur contra Gregor. Lop. ibidem num. 128. -  Lex finalis in fine, C. de fide instrumentorum prohibet sententias Prae fectorum Pr ae torio retractari, adducitur, & declaratur in tractatu de sententia reuisionis, num, 7. & ibi, num. 8. Regias Chancellarias successiue Pr ae fectis Pr ae torio. -  M -  Minor viginti quinque annis non ha neant, non videtur iudex in his qu ae non pronuntiauit absoluere, ibidem, numero 96. -  Sententia contra sententiam non valet, num. 99. Quod obtinet, & non valere in sententia reuisionis, num. 100. Restringitur in ciuilibus: secus in criminalibus, num. 101. -  Sententia lata reuisionis, si appareat de inocentia rei in causa criminali, quid agendum? ibidem, numero 102. -  Sententia continens errorem vide sub litera, E & verbo iudex. -  Syndicatus non datur contra sententiam reuisionis, nec alia acta pronuntiata per Audientiam sub eodem tractatu de sententia, num. 108. Rationes, & fundamenta, num. 109. -  Senatores Regij qualiter, & ex quibus, eleganter, ibidem num. 111. Methodus iudicandi in causis coram eis vertentibus, num. 112. -  Statutum tollens appellationem ab executione, non censetur illam substulis se, si appellatur ad sedem Apostolicam in tractatu de appellatione a sententia de remate, nu. 2. -  Statum tollens appellationem odio sum, ibidem, num. 15. -  Sententia de remate adimplenda cum effectu, licet appellatio allegatur qu ae sublata ad vtrumque effectum deuolutiuum, & suspensiuum in tractatu de sententia aditionis, num. 18. Formaque decreti, quando non debet reus audiri, num. 33. -  Limitatio prima si ex actorum in spectione constet de notoria sententi ae iniustitia tradduntur fundamenta, num. 25. 26. &. 27. -  Sententia redditur nulla ex notoria iniustitia, num. 29. Verba, & distinctio Marantae optima in propo sito, num. 30. & 31. -  Praxis pr ae dict ae limitationis qua vti debet executatus, num. 32. Formaque decreti. -  T -  T Abellio Concilij ciuitatis, vel vill ae potest conueniri per casum Curi ae in tractatu de casibus Curi ae, numero 122. Etiam a Decurione eiusdem Concilij, numero 123. ibidem. -  Tabelliones numerarij an possint conueniri per casum Curi ae, fit distinctio, ibidem, num. 124. -  Tabellionum aliquorum mores, num. 125. ibidem. -  Testamentum pagani firmus quam militare in tractatu de sententia reuisionis, num. 30. -  V -  V Erbum, ni en otra manera, quid importet in tractatu de ca sibus Curi ae, num. 164. -  Vicerrex potest pr ae cipere, vt per duas aulas Senatorum lites aliqu ae videantur, & iudicentur, ibidem, num. 181. -  Vidua habet casum Curi ae actiue, & passiue, & si diues sit fallit, lite contestata coram ordinario iudice, ibidem, numero 63. & 69. Nec contra aliam viduam, num. 65. Stylus prouisionis del fuero, numero 65. -  Vidu ae appellatione continetur, qu ae habet maritum inutilem, vel ad trirremes damnatum, num. 68. -  Vidu ae appellatione continetur, qu ae nunquam habuit maritum, & sortitur casum Curi ae, num. 70. -  Verba pr ae gnantia, & qu ae tol lunt omne remedium, restitutionem excludunt in tractatu de sententia, numero 21. -  Verba legis terti ae, & 19. tit. 21. lib. 4. Recop. referuntur in tractatu de appellatione a sententia adictionis, num. 1. -  Verba legis si sint inculcata, & pr ae gnantia in integrum restitutionem tollunt. 
 
 
 
FINIS.