TRACTATVS
 
                    DE CASIBVS
 CVRIAE.
 
                        AVCTORE
 FRANCISCO CARRASCO DEL SAZ
 I. C. & in Senatu Panamenſi egregio Senatore.
 
                    
                        OPVS, TAM IN PRAXI, QVAM IN
 Theorica verſantibùs, maximè neceſ
                        ſarium.
 A D
 
                    D. LAVRENTIVM RAMIREZ DE PRADO,
 A Conſilijs Philippo Quarto, Hiſpaniarum Regi Catholico,
 in Supremo Indiarum Senatu.


 
                    CVM PRIVILEGIO.
 MATRITI, Apud Ioannem Gonçalez.
 Anno M. DC. XXX.
 
            



 Fee de erratas. 
 
L IBRVM Hunc vidi, & cum ſuo Archetypo contuli, quod Sacræ Cæ ſareæ Maieſtatis Senatus appròbauit, & eorum quæ typis excuſa ſunt, exemplar eſ ſe voluit omniaquè in eo ſunt adeò, verè, & fideliter impreſ ſa, vn nùlla vnquam in re ab exemplari ſuo diſcedant. Datum Matriti die decimaquarta menſis Decembris anno milleſimo ſexcenteſimo vigeſimoſexto. 
 
 Licentiatus Franciſcus Murcia de la Llana.
 






 Suma de la Taſ ſa. 
 
EStà Taſ ſado eſte libro por los ſeñores del Con ſejo a quatro marauedis cada pliego, como conſ ta de ſu Taſ ſa, deſpachada en el oficio de Diego Gonçalez de Villarroel, Eſcriuano de Camara, en Madrid a veinte de Março, de mil y ſeiſcientos y treinta años. 
 





 Aprouacion. 
 
P OR Mandado de los Señores del Conſejo ſupremo de ſu Mageſtad, y por comiſsion ſuya he viſto vn libro que ſe intitula, Tractatus practici & quotidiani de caſibus Curtæ, compueſto por el Doctor Carraſco del Saz Oydor de la Real Audiencia de Panamà en las Indias, y eſtà doctamente eſcrito, y aſsi es vtil y conueniente que ſe dè la liccncia para imprimir que pide, por eſ tar lleno de mucha erudicion y doctrinà. En Madrid a 15. de Agoſto de 1625. 
 
 Doctor don Pedro Diez Noguerol.
 






 Suma del priuilegio. 
 
TIene el Doctor Franciſco Carraſco del Saz Oydor de Panamà, priuilegio del libro que compuſo de caſibus Curiæ, por diez años, para que ninguna perſona pueda imprimirle ni venderle en eſte tiempo ſin ſu licencia, con las penas en el contenidas, firmado de ſu Mageſtad, refrendado de don Sebaſtian de Cõ treras ſu Secretario, y deſpachado en el oficio de Diego Gonçalez de Villarroel ſu eſcriuano de Camara, a ventiquatro de Diziembre de mil y ſeyſcientos y venticinco. 
 





 D. LAVRENTIO RAMIREZ de Prado, Viro clariſsimo, à Conſilijs Philippo Quarto, Hiſpaniarum Regi Catholico, in ſupremo Indiarum Senatu, D. FRANCISCVS DE BARRED A. I. C. 
 
Q VOD Amœnus ille ſcriptor aiebat, Beatos quibus cõceſ ſum ſcribere legenda, magis facere ſcribenda: beatiſsimos quibus vtrumque. Dignum cenſeo quod ſemper ambiant, qui ad ſummam rerum, & poſteritatis exẽplũ ſunt nati. Fecit olim Iulius Cæ ſar, is enim ſtrenuè pugnãdo , & Romanorũ terminos adaugendo, tum etiam ſcribẽdo res geſtas, vtramquè fœlicitatem adeptus eſt. Scripſit enim quæ ſemper & vbique cum admiratione legentur: fecit item quæ ab Oratoribus, Hiſtoricis, & Poë tis ſcriberẽtur . Magna quidẽ , & ampla materia, Sallu ſtio, Plutarcho, Lucano, Suetonio, & alijs. Adepti ſunt & Cicero, & Seneca, & priori æuo multi ſapientes. Magnam enim nauarunt operam inſtituendæ Reipublicæ, quam meritò concelebrarunt hiſtoriæ. Multa etiam literis commendarunt documenta ſapientiæ, quæ poſterior ætas veneratione ſimul & laude proſequuta eſt. Et verò neceſ ſe erat germanas illas beatitudines ſimul & idem pectus inſidere, perituram vtramquè, niſi conuixerint. Quî enim fieri poteſt, vt magnus quiſque vir, qui ſcriptis ſuis famam perennat, non etiã factis æternet? Suſpectam habeo ſapientiam, quæ auctorem non beat. Iam ſi ſapiens, vt ſcripta demonſtrãt ; cur non & ad actiones & officia ſapientiam conuer tit? Non illum tacerent hiſtoriæ, qui egregiè exercuiſ ſet. Sequuntur Heroas hi honores, etiam inuitos. Inſtar prouidentiæ eſt, nec ſine numine rectè facta monumentis condecorari: quò magni poſt naſcituri animi, eo percuſsi Thyrſo, ament bonam mentem, & recti rationem, quibus conſtant virtutes. Sed num eſtœta eſt Heroum natura? Deus meliora! te enim ætate noſtra vnum edidit, quo ſe fœcundam adhuc Beatorum peribuit. Referam tuas initiationes? nondum iuuenis, Mineruæ litabas; antiquius tibi nomen Sapientis, quàm viri; nempè genius ille tuus excultus à te quidem, ſed factus non fuit. reſeraſti penetralia ſapientiæ; penetraſti omnes Muſarum lucos, ſiue Suadæ vitenteis, ſiue Sophiæ opacos, ſeu Iuriſprudentiæ lubricos. Deeſ ſet quid diſceres, niſi à te didiciſ ſes. Ita eſt, nec fallor: hoc magna ingenia habent diuinum: diſertè Philon: Anima benè nata, præceptis obuiam ſeſe offerens, à ſe ipſa magis quàm à Magiſtris adiuuatur: arreptiſquè rudimentis cuiuſcumquè ſcientiæ, equus iuxta Prouerbium) fertur in planitiem. Ergò apprimè elaboratus ad Beatitudinem illam, viam ſtrauit ſcriptio. Deus bone quàm elegans! Plinij inquam enodatio. Martialis item enucleatio, & Hypomnemata. Illuxiſti tenebris illis pluſquam Cimmerijs. Vidimus vernantem facundiam roſas ſpirantem, & violas. Vidimus ex alto, & penè ſepulto ſilentio. rediuiuam antiquitatem. Quàm multa, quæ Scriptorum quoque ætate deliteſcebant, memoriæ reſtituta, poſtliminio reuerſa! quàm multa animaduerſa ex veterum ſcriptis! quantus vbique plauſus! quantus honos auctori! Nec enim è Republica literaria viſum obtrectare laudi naſcenti, fauere imò, & ad cœlum tollere, quò lubentiùs plura ſcriberes. Sed iam patronatus iure, ad ſuum obſequium prudentia iuris vocabat. Satis iuuentuti, ſatis indultum florentiſsimo ingenio: dignum eſ ſe quem aſperior quoque exerceret arena, quin etiam & Patria illud ius ſibi adſtruebat, non tantùm tibi, ſed tuis etiam fuiſ ſe educatum. Nec fas vmbraticam eruditionem exhibere Iuri Ciuili, qui publicam Philologiæ exhibuiſ ſes. Scripſiſti itaquè doctiſsimum librum Teſ ſeram legum, nec re ſtinxiſti, ſed inflammaſti quæ inceperat ſitim. Ego ne tantum Interpretem tacere ſinam? Et cùm pulchra poſsim incedere, & ſublimis, depreſsior repam, & turpior? Hunc imò tantum Sacerdotem in meorum aluo conſcribam; huic me totam tradiderim excolendam. Excoluiſti quàm optimè doctiſsimo, & omnifaria eruditione refertiſsimo quinquaginta militũ Ductore, ſiue Pentecontarcho, tunc primùm diuina & humana maritata Prudentia, & è profanis fax ſacris admota. Perſonat en fama ſcriptionis vbicumque terrarum: Te Iuriſperiti, te Theologi nocturna verſant manu, verſant diurna, te politioris literaturæ alumni, te Polyhiſtores, & Sophi, & quicunque manum ferulæ admouerant. Iam qui filus operis? quis orationis candor? quàm abdita, & ex imis Muſarum clauſtris depromta eruditio? quàm crebræ, & ſcitæ ſententiæ? quæ dictionum lumina? quã tum vbique iudicij, & acrioris ſpiritus? O magnum Hiſpaniæ decus! ò Patriæ honos! Perge qua cœpiſti, nec ponas calamum. Iam placidiores te Muſ æ ad mitiora vocabant. Non ad eruditos tantùm ornandos natum ingenium: dandum aliquid aulicis, & temperandos illos eloquentiæ frænos, exarandũ aliquid materna lingua; nec ſemper montium vertices calcãdos , gradiendum aliquando per colles, amœniores quidẽ , ſi illuſtres non adeò; concedendum vel amori beneficentiſsimi Principis, vel blando imperio. Obſecũdatus Mæcenati maximo, indulſiſti amico. Sumſiſtiquè in manus theſaurum illum politicum Ioannis à Cho kier viri ornatiſsimi: hunc patria lingua donare, diſ ſertationibus illuſtrare, & doctiſsimis ſtellare luminibus. 
 
 In tenui labor, at non tenuis gloria, ſi quem Numina læua ſinunt, auditquè vocatus Apollo. 
 
Quid faceres? tuus ille erat calamus, ignarus imæ, & omniũ Regionũ , præter aeris & ætheris. Nec tũc quidem repere placuit, cùm licuiſ ſet. Decuit ergo Sophiã Hiſpana lingua crepere, Suadam orare, Prudẽtiã præ cipere, eruditionẽ ipſam diſ ſerere. Quid nõ iã maternæ liceat linguæ, cui tantum licuit? Procul iam abeant Græca & La tina facundia, & verba ſonantia, & perſonata nomina, & facunda vocabula, & in numerũ caſuri periodi, & obſtrepera illa translationum procliuitas, quibus vtraque lingua adornatur. Nihil non conceſ ſum Hiſpanæ, ſi modò à doctiſsimo quoque eloquatur. Subijt nunc in mentem, quàm verè, quàm appoſitè ab Horatio dictum. 
 
 Scribendi rectè ſapere eſt & principium, & fons. 
 
Elegãs eſt, & diſertus quicũque Sapiens, nõ maternæ imputãdum linguæ, ſed tuæ, ò qui abnormis amuſius, barbarus, perſtrepis, nõ loqueris; deles, nõ ſcribis. Sed nõ is inſectãdi locus, præcipuè qui apud te verba agã , cuius modeſtia & benignitas ad omnẽ detractionem impatienti quadã nauſea agitãtur : cuius os in honore ſemper, & admiratione exterarũ virtutũ , elogia meditãs , & encomia. Nulli liuidus, omnibus fautor, præ ſidium & decus. O dignũ , cui omnes laudes rependant, nõ laudẽt ! Quotus enim quiſque eſt, cuius beneuolẽ tiã nõ præcurreris? cuius laudes nõ præoccupaueris? Longè aliter quã illi veræ gloriæ ignari, qui niſi detrahãt , laudẽ deſperant, & ex inuſtis vbicũque notis gloriã ſibi deſpondẽt . Nec ponam inter tuas vigilias, quæ adhuc ſub ſcrinio premũtur Deciſiones tui olim Senatus. Varia item Cõmentaria ad prudentiæ cultum, & eloquentiæ, ſuus his ſtatus dies; ſinamus illas ſub Ari ſtophanis, id eſt, tua lucerna, & multa ſub incude; ſatis pro cõmendatione , à te exaratas, elucubratas: leget olim vtraque ſapiẽtia , plaudet, mirabitur. Et hæc ſunt quidẽ quæ ſcribis, hæc quæ tua leguntur. Quæ verò aliena in lucẽ promis iure eandẽ laudem ſortientur. Tu longa obliuione oberitũ Iulianum Petri, è magna illa, & omni iuga Bibliotheca Oliuarenſi, in publicã lucem miſiſti (& alios nunc paras mittere) virũ diſertiſsimum natione Hiſpanũ , facundia Latinũ , ſapiẽtia Græcũ , qui res Hiſpanas à prioribus petitas tẽporibus chronicis decorauit. Hunc etiã tuum vocabo liberũ , nõ natum, ſed adoptiuum. Eſt quoque ſua adoptioni gloria, præ cipuè cùm Adoptio (Iaboleno docente) in his perſonis tãtùm locũ habeat, in quibus natura etiam poteſt habere. Non adoptares Scriptores doctiſsimos, niſi Scriptor doctiſsimus. Quid quòd patrẽ te naturalẽ adſeuerant, à quo vitã acceperint, & cognatæ lucis vſurã ? Viuent æternum, ergò & viues, & quocunque magna illa nomina acceſ ſerint, accedet magnum & tuum. Sed iã me remorantem, & tranſverſum reuocat maior illa fœlicitas, Facere ſcribenda. O quis mihi Sthentoris vocẽ , Muſarum ſonos, Gratiarum lubẽtias ! Ego ne profanus adhuc, nec myſta, tua cõtrectabo facinora? reſerabo res geſtas? nempè ſublime cãdens ſolis iubar nullos deſpicit oculos, ſiue aquilæ rutilos, ſiue lyncei acreis, ſiue talpæ obnubilos. Igitur à paterno cinere incipiã , an & hoc fauſtum? Decebat tuas virtutes, decebat ſtudia, ne potẽtiæ paternæ adſcriberetur, quidquid muneris impleuiſ ſes circundabant adhuc & puluis & fragor cõquaſ ſatæ fortunæ: quidquid calcabas, ancipitia erãt , & abrupta ruinæ. Animos alter deijceret; tu immotus, & impauidus ad cõ ſtantiã accinctus, meliora ſperare, animum erigere, ad artes ſapiẽtiæ & virtutis accedere; hunc aſylum calamitatum, hunc trãquillitatis & ſalutis templum, & aduerſus Decumanos illos fluctus portum tutiſsimum. Te virum, te fortẽ caſus ille parauit. Quotidiè caderes, niſi cecidiſ ſes. Nolo fortunã ſemper blãdientẽ , quidquid honori ſuperimponit, animo detrahit: Habet has vices cõditio mortaliũ , vt aduerſa ex ſecũdis , ex aduerſis ſecunda naſcantur: occultat vtrorũquè ſemina Deus, & plerumquè bonorum, malorumquè cau ſ æ, ſub diuerſa ſpecie latent. Dicerẽ interfuiſ ſe mode ſtiæ tuæ, niſi expertus eſ ſem natalẽ . Languent aliquã do virtutes, quas ratio cõmendat . Quæ nobis innata, niſi nobiſcum non pereũt Quid quod Conſiliario futuro meditãda erat aduerſa fortuna. Siue quòd Difficile ſit vir tutes eum reuereri, qui ſecunda ſemper fortuna ſit vſus. Siue quòd aduerſitatis exercitatione prudẽ tes efficimur. Per hunc quoque gradum aſcẽ ſurus eras, vt nullum omitteres. Siue enim intuear inſita bona, ſiue quæ ſita, quibus idea conſtat optimi Conſiliarij, omnes illos numeros impleuiſti. Insita, geniũ multiſcium, flexibile, & moderandis rebus aptiſsimũ . Generis ſplẽdor , & à maioribus quoque petita nobilitas. Forma item, & vultus decor, maieſtatis inſignia. Non ſine numine Magiſtratus leguntur. Si rectè internoſ cas, cõmendati ſunt à natura qui digni cenſentur. Apũ examini Principem dedit forma præ ſtantem: cur nõ & hominum? num horũ abiectior cõditio ? AEtas tantummodò deſiderabatur: præuerterat præcox prudẽ tia , & cani iam ſenſus. Acqvisita. Imbutus es Philo ſophia, & Philoſophiæ alũnis Eloquentia, Iuriſprudẽ tia , linguarum peritia, hiſtoriarũ notione, ſi quis alius in terrarũ ambitu. Dixi Eloqventia? O aureum os! & vt Pilius ille Homericus, Eloquio comis experimentis cautus, cui animus prudentia viget, verba dulcedine affluunt. Laudabo eloquẽtiæ nitorem in tuis ſcriptis? multi ea laude cenſentur. Quid nõ cõcinnet Cleantis vigilia, & repetita ſ æpiùs ſpongia? Ego, niſi extẽporaneam non laudo facundiam; nec facũdia , quæ nõ improuiſa. Pariter enim, vt qui hærediolum ſterilem, & agrum ſcrupoſum meras rupinas, & ſenticeta miſeri colunt, quoniam nullus in teſquis ſuis fructus eſt, nec vllam illic aliam frugem vident, ſed 
 
 Infœlix lolium, & ſteriles dominantur auenæ, 
 
Suis frugibus indigent, aliena furatum eunt, & vicino rum flores decerpunt, ſcilicèt vt eos flores carduis ſuis miſceant. Ad eundem modum, qui natiuæ eloquentiæ ſteriles ſunt, centones conſarcinant, qui ſuos ſemper prodant dominos, verſicolores nempè, & nullibi ſimiles. Hoc modo & pſittacus, & coruus, humanam edunt loquelam, & ſi elegantior Magiſter accedat, maximè excultam. Tu verò extempore, & vt res poſtulat, ſiue quid deliberandum, ſiue decernendum, ſiue decreto imperandum, orationem in Senatu habes, concinnam, diſertam, appoſitiſsimam. Video quantum arti præ ſtet natura, quàm longè item emineant, ſi ritè iungantur. 
 
 alterius ſic Altera poſcit opem res, & coniurat amicè . 
 
Proponebatur facti quæ ſtio, quæ Theſeum exquireret? Extemplo aderat luculentiſsima oratio, aderat & multa eruditio Iurium, Doctorum. Num tumultuaria, & cruda adhuc, & nondum in cellas dige ſta? Putaret quiſpiam ſingulis periodis, ſingulos inuigilaſ ſe Demoſthenas, ſingulos Tullios. Ivrisprvdentia. Maiores noſtri circa iuris ſcientiam magnopere quidem verſati; ſed oſcitanter, & impolitè. Magnum peperère decus, vel Conſulti reſponſum ad negotia vrbana accommodatum: vel Accurſij gloſ ſemmata recenſita, vel Doctorum commentaria perlecta. Tu leges, & iura intima notione pertractas. Magnum quidem honorem Scriptoribus defers; ſed ſalua mentis reuerentia. Ad hanc amuſsim commentarios examinas: niſi conueniant, abnuis, nec quid velint Interpretes quæris; ſed quid iura: & ſi detorſerint, corrigis. Decorat maximam tuam eruditionem memoriæ fœlicitas, ſiue quòd ſ æpiùs repetita fideliùs inhæreant: ſiue quòd acerrimè intenta mentis acies, & circa ſemet agitata, promit illas quas accepit imagines. Hinc appoſitiſ ſima topica, & ex tempore, & numeroſiſsimi Scriptorum exercitus, & integra legum capita, & multa fragmenta, quibus ornas diſ ſertationes. Nec inter laudes commemoranda comitas, vrbanitas, beneuolentia, quibus litigatores faues, & candidatos, accedunt ad iudicem, & cenſorem? Socium inueniunt, ſecuri te & hilares cùm commodum eſt conuenimus, nec ſalutationes tuas ſupercilium, aut fatigatio interrumpit, ſed ſua cuiquè modeſtia. Et quod pluris facimus, non intra ſolos priuatos parietes benignitatem claudis, & manſuetudinem, ad Senatum quoque defers, quoties te ipſum. Gaudet quoque tua clementia ſeuerius puluinar, non tantùm ad expianda crimina faſtigiatum; ſed ad condonanda quoque, vel cõ niuenda . Ignoras nigros calculos, vbi licet, ſalua Religione iuſtitiæ. Teſtatur ſententiarum ſubſcriptio cum ſalutari ſigno, iure & merito à te vſurpato. Gangem & Danubium, non flumina, ſed aquarum procellas, ſi cũ Oceano conferas, nihilo inuenies ſequiora, ſiue claſ ſium intuearis patientiam, ſiue piſcium luxuriam, ſiue vndarum tumores, ſiue ventorum mugitus. Hi rapidiſ ſimo amne præcipitati, agros deuaſtant, pontes irrumpunt, ſyluis ſyluas inuoluũt , ripæ ignari, atque aluei: cæ terùm fœcunditas nulla. Gleba enim onerata ſeminibus, antequam adoleſcant, vndarum volutata furore, maturandis impotens eſt. Nilus verò lenè fluens, nec murmure quidẽ teſtàtus præ ſentiam AEgyptum fœlicitat. Nulla Regio meſsium fœcundior, animalium feracior, fructuum fertilior. Vſque adeò lenis potentia, truculenta vtilior & efferata. Macte tali virtute Magiſtratuum exemplar! & quòd flumina à Nilo ſaturandis meſsibus, hoc à te iudic es diſcant ſeruandis hominibus. Multi forſan eandem profeſsi manſuetudinem, ſed extortam, tu benignitatem atque beneuolentiam, gratiarum ſorores agnoſcis, nec niſi à gratijs impartiendas: Nec aliud tibi ſententiæ tuæ pretium, quàm benè iudicaſ ſe. Non efficta narro, ſed publica, & ip ſo Principi maximè nota, cui magis quàm illi, qui Deum in terris agens, hoc quoque habet Prouidentiæ Diuinæ, cuncta inſpexiſ ſe. Hinc tot in te honores, tot munera. Adlectus eras ad Senatum Neapolitanum! ad rei Dominicæ Senatum euectus. Hæc vt ſarta tectaquè eſ ſet tua integritas, ſapientia, & ſollicitudo, maximè in cauſa fuere. Sed ne otioſa, & ſupervacanea hebeſceret tua benignitas, ad Supremum Indiarum Senatũ adſciuit te Indorum tutela. Genuina erat, & ſeruando latiſsimè patenti Imperio apprimè ſalutaris. Nec intra terminos Iuris Conſult, continentur tua munera. Quid continerentur diſpendio Reipublicæ, cùm te non Iuriſ. Conſult. tantùm, verùm omnigena indole, virtute, prudentia, ornatum viderit? Adlectus ideò ad legationem in Gallias, in qua quantus fueris, quàm ſplendidus, quàm elegans, quàm ſupra humanam ſortem, dicere ſuperſedeo. Teſtetur vterque Princeps, & qui miſit, & cui miſ ſus. Illi gratus, ab hoc benignè receptus. Maiora hæc ſunt quàm ab homine, non contrectari modò, verùm nec adſpici, vel poſsint, vel debeant. Digna quidem, vt cætera, quæ decus ornet Hiſtoriæ. Oratoriæ ſublimitas, Poetices nitor. Non tantùm quia magna, ſed quia tua. Cui enim iucundiùs inuigilent bonæ hæ artes, quàm tibi, Cui ſanguinem debent & patriam? Ibit in poſteros nomen Laurenti, ibunt facinora. Hoc quoque tibi feret acceptum humana fœlicitas, quòd geminam illam Beatitudinem, in vno, atque eodem viro coniungi poſ ſe, exemplo docueris, qui & Legenda ſcripſeris, & feceris Scribenda , vtrumque fœliciter. 
 
Atque hoc idem in cauſa, quòd te tutelarem vouent, qui in publicum edunt vigilias. Vouit olim D. Ioannes Carraſcus del Saz, in Panamenſi Prætorio egregius Senator, qui cùm ſcripſiſ ſet tractatum hunc, De caſibus Curiæ , opus quidem, vt practicum, ita miximè neceſ ſarium, te vnum Mæcenatem ad ſcire in votis habebat: ſed morte præuentus, teſtari quidem animum potuit, nuncupare non potuit. Horum conſcij D. Franciſcus Carraſcus del Saz & Io ſephus filij, qui typis mandauerant, ſub tuo patrocinio in publicam lucem mitti precantur. Præ ſto en ego abſentium obſequia lubens, qui ſciam tuum nomẽ in immortalitatem futurum nomini Auctoris, & vel hoc etiam Theones, & Miſanthropos euaſurum, quòd tantum Patronum elegerit. Vale. ? 
 






 AVCTORIS COMMENDATIO. 
 
I Oannes Solorzanvs, vir vndequaque doctiſsimus, olim Peruenſibus Phœbus, nobis nunc in Supremo Indiarum Senatu beneficum Sydus, in Polyhiſtore illo tractatu de Indiarum iure, lib. 1. cap. 7. num. 71. Scriptorem noſtrũ his verbis commendat: De eiuſdem vrbis Limenſis terræmotibus agens, literis mandauit eruditiſsimus Doctor Franciſcus Carraſcus del Saz, qui poſtquam in ea pluribus annis honorificum Aduocationis, & Adſeſ ſoris dominorum Pro regum officium exercuit, Regij Panamenſis Senatus Conſul creatus fuit. 
 
Plinius Nouocomenſis lib. 1. Epiſtol. Epiſt. Arrio Clementi: Vt de Sculptore, Pictore, Fictore. niſi Artifex iudicare; ita niſi ſapiens non poteſt perſpicere ſapientem. 
 
 
 








 TRACTATVS PRACTICI, ET QVOTIDIANI. PRIMVS DE CASIBVS CVRIÆ ENVME rantij quinquaginta cum ſuis declarationibus. 
 
 SVMMARIVM. -  1 C ASVS Curiæ frequentes, & quotidiani. -  2 Primus Curiæ caſus in criminalibus eſt, quebrantamiento de camino, ò tregua. -  3 Secũdus , riepto de muerte ſegura. -  4 Ceſ ſat prædictus caſus ex diſ poſitione Concilij Tridentini. -  5 Tertius caſus eſt, muger forçada. -  6 An rapta muliere nupta, ſi maritus raptorem non accu ſet, poſsit procedi ex officio cõtra delinquẽtes , remiſsiuè. -  7 Quartus caſus in fure, latrone publico, famoſo, & notorio -  8 Quod ſit magnum furtũ , iudicis arbitrio remittitur. -  9 Graſ ſatores qui in publicis itineribus per vim, & cũ armis graſ ſantur, mortis pœna pro primo furto, etiam minimo, puniuntur. -  10 Intelligẽdum eſt ſi occidant, vel percutiãt eũ , cuius bona rapiunt, vel ſit furtũ magnũ -  11 Quintus caſus Curiæ criminalis, de hõbre dado por encartado, qui propriæ eſt bã nitus . -  12 Praxis bannitorũ apud nos non extat, ſed apud exteros. -  13 Sextus caſus in falſificante ſigillum Regis. -  14 Septimus in fabricãte falsã monetã , ſiue marcã Regiam. -  15 Octauus caſus, por razõ de otro grã yerro, ò traycion que quiſieſ ſen hazer al Rey, ò al Reyno. -  16 Nonus caſus Curiæ , por pleito q̃ demanda el huerfano. -  17 Vt ſit locus caſui Curiæ propter minorẽ ætatẽ , requiritur, vt pupillus ſit minor viginti quinque annis, ſit patre orbatus, nec ſufficit eſ ſe minor, ſi non ſit orphanus, nec orphanus, ſi non fuerit minor. -  18 Errãt qui ſine dicta qualitate admittunt quoſcũ ́ minores in Curia pro ſuis actionibus proponendis in prima instantia. -  19 Si minor litem ſuam proponat contra eius patremfamilias, poteſt illam intẽtare . -  20 Pupillus qui eſt orbatus patre, & minor vigintiquinque annis, habent caſum Curiæ, tametſi diuites ſint. -  21 Miſerabiles perſonæ quæ ſint, & eas debet Rex tueri. -  22 Minor vigintiquinque annis, ſiue vir, ſiue fœmina, poſt quã impetrauit veniã ætatis, non habet caſum Curiæ. -  23 Denegatur́ ei restitutio. -  24 In cauſa cõmuni pupillo & viduæ, eſt locus caſui Curiæ, ſi indiuidua ſit, nõ autẽ ſi diuidua: cõtrariũ infra nu. ſeqq. -  25 Expẽditur doctrina Andr. Gail obſerua. 32. n. 2. tenẽtis , omnes lites cõ ſortes ex participatione alterutrius ſortiri forum Curiæ. -  26 Declara in caſibus Curiæ actiuæ propoſitis. -  27 Aliqua poß ũ habere ab alio quæ à me ipſo non poſ ſum. -  28 Adducitur, & expenditur textus elegans, in l. ſi is qui duos reos, ff. de liberat. legat. -  29 Ex duobus ſocijs, qui incapax eſt, propter capacitatẽ alterius capit in conſequentiã . -  30 Rex dominus noſter eſt fons iuriſdictionũ omniũ in ſuo Regno, eam́ exercet per ſuos Auditores, & Prætores in Regijs Chancellarijs. -  31 Caſus Curiæ in vno eſt cõmunis eius cõ ſortibus in lite volentibus ipſis, ſi ſint actores. -  32 Cauſarum continẽtiæ quæ? -  33 Prima ratione pluriũ perſonarũ , ſi res ſit cõmunis , exẽ plũ eſt de cõmuni hæreditate, & etiã in criminalibus cau ſis. -  34 Secũda cõtinentia cauſ æ eſt ratione generalis actionis, vt tutelæ negotiorũ geſtorũ , &c. -  35 Actionem mouens coram diuerſis iudicibus litem amittit fauore libertatis, & militiæ, & non in alijs caſibus. -  36 Poſ ſeſ ſorij, & petitorij cau ſ æ ſuper eadem re habent cõ tinentiam . -  37 Finis poſ ſeſ ſorij est principiũ petitorij, & vnius cognitio habet intelligẽtiã alterius -  38 Exceptio, ne cõtinẽtia cau ſ æ diuìdatur, habet locum parte opponẽte , & ante cõtestationẽ litis opponi debet, & ea nõ oppoſita valet proceſ ſus. -  39 Prædicta de continentia poſ ſeſ ſorij, & petitorij intelligenda ſunt data capacitate fori. -  40 In cauſis executiuis locũ nõ habet exceptio litiſpẽdentiæ . -  41 Declaratur, vt non procedat, nec permittatur vno, eodem́ tempore ſuper eadem quantitate duas cauſas executiuas proſequi. -  42 Rationes reſolutionis numeri præcedentis ab auctore traditæ. -  43 Praxis vtilis prædictorum in via executiua coram diuerſis iudicibus ſuper vno, eodem́ debito. -  44 Decimus Curiæ caſus eſt in homine paupere. -  45 Pauperum vox coram Deo acclamat. -  46 Pauper quis dicatur, iudicis arbitrio relinquitur. -  47 Ille qui viuit, & ſe alit ex alimẽtis ei aſsignatis, an pauper dicatur? -  48 Alimẽta recipiẽs non dicitur pauper, niſi ſit in ſumma egeſtate, traduntur rationes & fundamenta noua, vt hæc distinctio circa caſus Curiæ obſeruetur. -  49 Exploditur, & reprobatur cõmunis Aduocatorũ allegatio, qui ſolẽt fundare casũ Curiæ propter paupertatẽ , dicẽ do , illũ intẽtãtẽ viuere ex alimẽtis , quia hoc ſolũ nõ ſufficit -  50 Vndecimus Curiæ caſus eſt, en home muy cuytado. -  51 Senes decrepiti, & diuturno morbo laborantes & debiles, & omnes hi, de quibus natura mouetur ad miſerendum, habent caſum Curiæ ; ſub præ cedenti capite. -  52 Exempla prædicta non arctant regulam. -  53 Cõ ſtituitur ſub ea ille qui omnibus ſuis bonis, ſiue maioratu, per ſentẽtiã fuit priuatus. -  54 Item qui paſ ſus incendium, vel naufragium omnia ſua bona amiſit. -  55 Comprehenſi ſub titulo de curatore furioſo, vel prodigo, ſeu alijs extra minores dandis, poſ ſunt intentare caſum Curiæ in prima inſtantia. -  56 Indus quilibet, ſiue diuus ſit, ſiue pauper, caſum Curiæ intentare poteſt vt actor. -  57 Miſerabilis dicitur qui proprias cauſas adminiſtrare non poteſt. -  58 Item Senes decrepiti, & diuturno morbo fatigati, publicè pœnitẽtes , liberti Eccleſiæ, manumiſsi, cæci, mutilati membris, leproſi, carcerati, & omnes, quìbus natura cõ mouetur ad miſerendum. -  59 Mercatores quando ſunt in itineribus, miſerabiles reputantur, & contra eos tempore quo proficiſcuntur non ſunt admittendæ calumnio ſ æ actiones. -  60 Deinde Ætiopes, & quos vulgo nominat, mulatos, geniti ab Hiſpanis & cõcepti à mulieribus Ætiopenſibus. -  61 Quod fallit ſi ſint diuites. -  62 Cauſa libertatis eſt caſus Curiæ, ſiue actiuè, vel paſsiuè proponantur agendo, vel defendendo. -  63 Decimustertius Curiæ ca ſus in cauſis & litibus viduarũ , quantumuis diuites ſint, -  64 Lite cœpta & conteſtata coram iudice ordinario, non habet locum Curiæ caſus. -  65 Vidua vna contra aliam non habet caſum Curiæ. -  66 Stylus prouiſionis ordinariæ, quæ vulgo dicitur, del fuero, & eius exceptiones. -  67 Sub viduæ nomine admittuntur mulieres, quæ habent maritos inutiles, vel longa ab ſentia impeditos quoad ca ſum Curiæ. -  68 Seu ad trirremes, vel exilium damnatos. -  69 Eccleſia vidua dicitur quæ habet Epiſcopũ , ſed inutilẽ . -  70 In ea muliere quæ nunquã maritum habuit, ſed celebs eſt, maior adeſt dubitandi ratio, an habeat forum Curiæ, vt actrix in prima inſtantia reſoluitur affirmatiuè. -  71 Prima exceptio prouiſionis ordinariæ ſori eſt, no ſiendo cauſa criminal. -  72 Intellige ſi ſit vidua rea, nõ actrix, vel accuſatrix, quia agendo habet caſum Curiæ, & constituitur ratio & auctoritas adducitur. -  73 Idem tenendum de quoli bet ſortiente caſum Curiæ, quod de vidua numero proximiori eſt dictum. -  74 Cauſ æ criminales grauiores ciuilibus, ex Iulìo Claro, & eius fundamentis. -  75 Perquiſitores quando & quomodo prouideantur. -  76 Iudices prædictos Conſiliũ Supremũ Caſtellæ nominat, & non Chancellariæ. -  77 In Indiarũ Chãcellarijs extat ordinatio 17. per quam tribuitur facultas nominandi perquiſitores ad cognoſ cendũ , & ordinandũ proceſ ſum, non ad definiendum. -  78 Nonunquam etiam ad diffinitiuam ſententiam pronũ ciandam nominantur, & hoc iure vtimur. -  79 Secundus caſus exceptionis ordinariæ fori est, en marauedis pertenecientes al Rey. -  80 Tertia exceptio, ò ſobre execucion de carta executoria, ò contrato guarentigio, que trae aparejada execucion. -  81 Ardua quæstio, an ſuper executione Sententiæ, vel contractus, poſsit intentararí caſus Curiæ, & executio peti in regali Chancellaria? -  82 Distinctio caſuum, quando eſt deuoluenda executio ſententiæ iudici inferiori, qui primam tulit in cauſa ciuili, vel criminali. -  83 Semper ex ſtylo remittìtur executio in Chancellaria inferiori iudici, niſi ex iustis cauſis retineatur. -  84 Referuntur quæ ſint, & ſtylus, & praxis exequendi in Chancellaria, vel dandi executorem. -  85 Potiùs agitur termino ſententiæ confirmantis, quàm confirmatæ, & ideô de iure communi executio expectat ad iudicem ad quem. -  86 In arbitrio dominorum de Chancellaria eſt, in cauſis ciuilibus quantitatis debitæ, vel executionem per ſe ipſos facere, vel remittere eam faciendam. -  87 Intellectus ad leges 27. tit. 23. par. 3. & ad l. 11. tit. 5. lib. 2. Recop. -  88 Stylus Regaliũ Senatuum Limenſis, & de Panamà , q̃ en auiendo eaſo de Corte, que el actor pudiera pedir è intentar en via ordinaria, ſe admita en las executiuas, pidiendo execucion. -  89 Quid ſit obſeruãdum in Re galibus Senatibus, Valliſoletano, Granatenſi, & Audientia Hiſpalenſi, & Regni de Galicia. -  90 Executio ſentẽtiæ quando, & in quibus caſibus retineatur à iudice ad quem ex ſententia & diſtinctione Cardinalis Thuſchi. -  91 Si ſentẽtia iudicis ad quem fuerit partim confirmatoria, partim reuocatoria, executio ei competit, vel ſi ſit prima modificata. -  92 Priuilegiatus contra alium priuilegiatum æqualiter an vtatur foro Curiæ? quid de iure communi. -  93 De iure noſtro Regio cõcaſ ſantur priuilegia, & confunduntur, nec vnus aduerſus alium eo vtitur, etiamſi vidua ſit. -  94 Decimusquartus Curiæ ca ſus eſt, contra algun poderoſo. -  95 In conſpectu Principis nullus est potentior altero, quia non est in Principe ſupremo conſideratio perſonarum. -  96 Idem quod proximiori numero eſt intelligendum in eìus Supremo Conſilio, ſeu Regia Curia, & Chãcellaria . -  97 Potens, vel potentior, quis ſit; conſiſtit in facto, & reſidet in arbitrio iudicis. -  98 Decimusquintus caſus Curiæ eſt contra Duces, Comites, & Marchiones. -  99 Decimusſextus in dominis vaſ ſallorum, etiamſi non habeant titulum. -  100 Quod extenditur, etiamſi ſint pupilli, & minores viri, vel fœminæ, ſeu viduæ. -  101 Decimusſeptimus caſus Curiæ erit, contra las juſ ticias y oficiales dellas. -  102 Domini Præ ſides, & Senatores, ſeu Regiorum Con ſiliorum, vel Chancellariarum, ſeu Audientiæ Hiſpalenſis, & Regni Galleci, ſortiuntur caſum Curiæ, & quomodo. -  103 Adducitur lex 5. tit. 3. lib. 4. Recop. & declaratur. -  104 Senatores, & Prætores Regij, non poſ ſunt cauſas ſuas, nec vxorum, vel filiorum, ad Chancellariam, in qua aſsiſtunt, trahere. -  105 Poterit tamẽ aduerſa pars, ſi voluerit eos conuenire in eadem Chancellaria. -  106 Non datur prorrogatio iuriſdictionis, quando lex eam tollit, limitat, vel inhibet. -  107 Non datur prorrogatio diuerſ æ ſpeciei. -  108 Adducitur ordinatio 27. quæ inter alias eſt emiſ ſa cuilibet ex Chancellarijs Indiarum Occidentalium. -  109 Cauſa adduci poteſt ad ſuã Chancellariam per eius Senatorem, ſi executor contra eum datus excedat limites ſuæ iuriſdictionis. -  110 Remedia quando executor excedit. -  111 Propter neceſsitatem imminentem, vel periculum inſtans, plura permittũtur , quæ aliàs nõ admitterẽtur . -  112 En las Audiẽcias del Perù, ſe lleuan en apelacion los negocios tocantes a las executorias que para eſtas partes ſe deſpachan en el Conſejo de Indias, exempla adducuntur. -  113 Ioannes Matiẽ ço Regius in Argentina Chancellaria Senator laudatur, eius mores, & modus procedendi. -  114 Decimusoctauus caſus Curiæ , en las juſticias ordinarias. -  115 Iudices Pedanei, & qui invicis aſsistunt, non comprehenduntur ſub prædicta regula. -  116 Decimusnonus, en el Teniente de Corregidor, y Alcalde Ordinario. -  117 Plures caſus Curiæ ex mente legum de his diſponentiũ , licèt non ex verbis. -  118 Vigeſimus caſus Curiæ in Alguacello maiori, vel executore iuſtitiæ. -  119 In Alguacellis minoribus traditur diſtinctio. -  130 Vigeſimusprimus caſus Curiæ eſt contra decuriones, vulgo, Regidores, ò Ventiquatros. -  131 Quod attinet ad Tribunos plebis, vulgo, los Iurados, erit arbitrarium, y en los Seſmeros donde no ay Iurados. -  132 Vigeſimusſecundus caſus erit in tabellione Concilij ciuitatis, vulgo, el eſcriuano de Cabildo, qui conueniri poteſt in Curia Chancellariæ. -  133 Quod procedit, etiamſi ille qui conuenerit tabellionem del Cabildo, por caſo de Corte, ſit decurio, quia potentior est tabellio. -  134 De tabellionibus numerarijs fit diſtinctio. -  135 Tabellionum aliquorum mores. -  136 Vigeſimus tertius caſus Curiæ procedit contra eos, qui ſunt de familia iudicis ordinarij. -  137 Comprehenſi ſub numero proximiori referuntur. -  138 Lex qui iuriſdictioni, ff. de iuriſd. omn. iud. adducitur, & declaratur. -  139 Eius inhibitio in ciuilibus & criminalibus intellecta contra Gregor. Lop. -  140 Vigeſimusquartus caſus Curiæ contra Syndicũ Reipublicæ, vulgo, el Mayordomo de la ciudad o villa. -  141 Vigeſimusquintus in Exactore tributorum, vulgo, el Receptor del ſeruicio. -  142 Vigeſimusſextus contra Receptorem alcaualæ, vulgo, el Teſorero. -  143 Vigeſimus ſeptimus in Ca ſtellano alicuius fortalicij, ſeu caſtelli. -  144 Regium reſcriptum exẽptionis militaris, & eius inhibitionis. -  145 Vigeſimusoctauus caſus in cauſis denegatæ iustitiæ. -  146 Praxis proximioris numeri. -  147 Auocatio cauſ æ fieri poteſt, & ad Curiam trahi per denegatam iuſtitiam ab in feriori iudice, qui de ea cognoſcit. -  148 Iudices priùs monendì, antequam cauſ æ ab eis auocentur. -  149 Si conſtet ex teſtimonio actorum de nimia negligentia, & remiſsione ordinarij iudicis, abſque citatione poteſt fieri auocatio cauſ æ à dominis. -  150 Declaratur reſolutio domini Præ ſidis Couar. dicentis, Regios Auditores non poſ ſe auocare cauſas ab inferioribus, vt procedat non interueniente iuſta cauſa. -  151 Negligentia inferioris, quæ & qualis ſufficiat, vt ab eo auocetur cauſa, pẽdet ex arbitrio dominorum de Conſilio, vel Chancellaria. -  152 Regiæ Chancellariæ cognoſ cunt de todos los pleytos que ſon ſobre caſos de Corte, ex l. 11. tit. 5. lib. 2. Recop. -  153 Regales Senatus, & Præ toria Indiarum Occidentalium vtuntur eodem iure, quo Regia Valliſoletana, & Granatenſis Chancellaria. -  154 Ordinationes ſunt vnius formæ, & eædẽ in qualibet Audientia Indiarum. -  155 Refertur ordinatio tertia, & eius littera. -  156 Chancellariæ Prætoriales quæ. -  157 Diuerſitas in forma, ordine, & pœna ſecundæ ſupplicationis quæ aliter eſt apud nos, quàm ea quæ obſeruatur Valliſoletano, & Granatenſi Senatu. -  158 Traditur forma & ordo ſecũdæ ſupplicationis apud nos, & quantitas quæ requiritur. -  159 Quantitas condemnationis, & non primæ petitionis attenditur, vt locus ſit ſecundæ ſupplicationi ex parte rei condemnati. -  160 Reus abſolutus, etiamſi abſolutio ſit maximæ quã titatis , non tenetur præ ſtare apud nos fideiiuſsionem, ſi actor ſecundò ſupplicet. -  161 Secus in Regno Caſtellæ, vbi ſeruandæ ſunt l. 1. & 2. & aliæ, tit. 20. lib. 4. -  162 Lex 7. tit. 20. lib. 4. in finalibus verbis in Indiarum Chancellarijs obſeruantur. -  163 Cauſa retenta, vel aliter quomodocunque introducta in Regali Prætorio, & Chancellaria, ſi no es por nueua demanda, non ha bet locum ſupplicatio. -  164 Verbum, ni en otra manera alguna, quid importet. -  165 Quid autem ſi per remiſ ſionem factam ab inferiori cauſa introducatur in Regali Chancellaria, an habeat locum ſecunda ſupplicatio, fit diſtinctio. -  166 Quælibet cauſa Fiſcalis in Chancellaria debet intentari, vel in Conſilio Regio. -  167 Procurator Fiſcalis non poteſt Fiſcum ſuo proprio foro Regio priuare. -  168 Fiſcus cauſas alibi pendentes trahit ad ſuos iudices. -  169 Procurator Fiſcalis Regius non potest citari, nec vocari coram alijs iudicibus, niſi in Regia Chancellaria. -  170 Et quando́ agunt, vel defendunt cauſas, ante los oficiales Reales, ò juez mayor de difuntos. -  171 An Rex poſsit audire de gratia, non exiſtente gradu ſecundæ ſupplicationis, & quæ requirantur. -  172 Cùm Rex audit de gratia, ſi fuit per ſententiam eius prouiſum, vt reſtitutio bonorum fieret, non extenditur contra tertium, in quem fuerunt alienata. -  173 Reſtitutio gratiæ in quo differat à restitutione iuſtitiæ, remiſsiue. -  174 Recurſus ad ſuperìorem nunquã tollitur, & n. 179. -  175 Regio reſcripto emiſ ſo Regali Limenſi Senatui eſt prouiſum, vt quomodocum́ proceſ ſus, & cauſ æ ad Con ſilium deferantur, partes citentur. -  176 Tenor dicti reſcripti, & epi ſtolæ Regiæ. -  177 In omnibus Chancellarijs Indiarum ſeruandum quod Limenſi fuit reſcriptum in prædicto caſu. -  178 Ne́ per illud eſt aliquid innouatum, quod attinet ad ſecundam ſupplicationem præter quã quoad citationem faciendam partibus. -  179 Quamuis non ſit locus appellationi, vel ſupplicationi, locum habet recurſus ad Principem. -  180 Auctoritas ſuperioris ſemper excepta. -  181 Per leges nouiores eſt data forma audiendi à Rege in cauſis ſecundæ ſupplicationis. -  182 Parti quæ ſententiam habuit reuiſionis in Chancel laria eſt ius acquiſitum, ſi ex aliqua cauſa non ſit locus ſecundæ ſupplicationi. -  183 Reuiſionum materia per Tuſchum bene explanata. -  184 Vt Princeps aliquam litẽ reuideri mandet, requiritur cauſa ſufficiens, vel probabilis, & veroſimilis, aliàs peccat mortaliter, ſeu ei con ſilium præ ſtantes. -  185 Princeps ſiue Eccleſiaſticus, vel ſ æcularis, peccat mortaliter, quãdo ſine cauſa derogat iuri poſitiuo, maximè ſi eſt tertij præiudicium. -  186 Princeps poteſt tollere, & mutare ea quæ ſunt iuris ciuilis per aliam ſcilicet legẽ . -  187 Declaratur an in tertij præiudicium. -  188 Declaratur l. 4. tit. 24. p. 3. & eius effectus, & limitatio. -  189 Cauſ æ legitimæ adducuntur notabiliter, vt reuiſionem noſter inuictiſsimus Rex poſsit cum iuſtificatione concedere. -  190 Quando non adeſt gradus ſecundæ ſupplicationis, ſolet dari Regium reſcriptum, vt per duas, tres, vel quatuor aulas cauſa videatur in Chancellaria. -  191 Eadem praxi vtuntur Vicerreges Piruani, & ordenare ſolent, quod lites aliquæ arduæ videantur per duas aulas Chancellariæ Limen ſis. -  192 Vigeſimus nonus caſus Curiæ est in cauſis Fiſcalibus, quædam verò reſeruatæ Comitibus ſacrarum largitionum, vulgo, El Conſejo de Hazienda. -  193 In Indiarum Occident alium Chancellarijs omnes cauſ æ Fiſcales indiſtinctæ in eis peraguntur. -  194 Trigeſimus caſus Curiæ eſt pro exigendo ſalario tabellionũ , vulgo, eſcriuanos de Camara, y Relatores de la miſma Audiencia. -  195 Trigeſimusprimus in ſalario Aduocatorum, & Procuratorum, & in Receptoribus, cæteriſ ́ officialibus eiuſdem Chancellariæ, & redditur ratio. -  196 Si ſalarium annuũ conſtitutum ſit, vel lis aliter ventilata in Chancellaria, ibi poteſt peti ſalariũ ab Aduocato in eadem. -  197 Secus verò ſi ſalarium nõ fuerit annuum, nec lis ad Chancellariam deuoluta, nec in ea proſecuta, quia ceſ ſat continentia cauſ æ. -  198 Extende prædicta ad Suprema Regia Conſilia, coram quibus Aduocati operas ſuas aduocando præ ſtant, & in aula cauſarum criminalium. -  199 Caſus Curiæ Reales, hoc est, ex natura rei, ſuper qua litigatur. -  200 Trigeſimusſecundus eſt in feudo. -  201 Cõmendæ Indorum qualiter dentur commendatatarijs, & earum ſucceſsio. -  202 Refertur ordinatio de Malinas, & eius declarationes. -  203 Vbi reſeruatæ ſunt cauſ æ, non est locus præuentioni coram alio iudice, quia fit præiudicium iuriſdictioni. -  204 Vbi adest iuriſdictio priuatiua nihil operatur conſen ſus partium, vt in alium iudicem prorrogatio eius fiat. -  205 Refertur declaratio vltima ordinationis de Malinas, lata anno 1610. -  206 Computatio mille ducatorum ad dictam ordinationem, & declarationem debet fieri, por la taſ ſa, y no por crecimiento de eſpecies: quod explicatur. -  207 Trigeſimus quartus caſus Curiæ eſt ſuper interpretatione Regij priuilegij à Rege conceſsi, qui ſolus de eius interpretatione iudicat. -  208 Ad quæ Regia Conſilia eſt recurrendum ſuper priuilegij interpretatione. -  209 Trigeſimusquintus notabilis caſus Curiæ Realis ( ſe moto priuilegio actoris, vel potentia rei) erit, ſi cauſa ſit magni momenti. -  210 Explicatur celebris lex 4. tit. 1. lib. 3. Recop. -  211 Lex prædicta extenditur in ſua ſecunda parte, eiuſ ́ deciſio ad quamlibet Regiã Chancellariam. -  212 Traduntur fundamenta vniformitatis, diſpoſitionis, comprehenſionis ex identitate, & rationis militantis, etiamſi ſit correctoria. -  213 Cauſ æ magnæ maiores iudices requirunt. -  214 Si el caſo fuere de grande importancia, erit caſus Curiæ, exempla traduntur. -  215 Quando est caſus Curiæ, & pro tali declaratur, ſiendo de grande importãcia , partes grauantur in his, quæ hîc referuntur. -  216 Caſus trigeſimusſextus Curiæ eſt, ſobre bienes de mayorazgos y vinculados, & qualiter hoc eſt intelligẽ dum . -  217 Intellige ſi maioratus, & eius bona ſint qualitatis, & quantitatis magnæ -  218 Si autem petantur bona maioratus à ſingulari poſ ſeſ ſore, qui ea detinet titulo emptionis, vel alienationis, an poſsit per caſum Curiæ peti, diſtinguitur, vt in præcedenti caſu. -  219 Trigeſimusſeptimus caſus Curiæ erit, ſobre vaſ ſallos. -  220 Trigeſimusoctauus, ſobre fortaleza. -  221 Trigeſimusnonus, ſobre muerte o heridas de algun Cauallero. -  222 Quadrageſimus, ſobre la paga de tributos que ſe piden a Indios encomendados, & qualiter. -  223 Celus & deſiderium fauẽ di Indos procedit ex tribus cauſis hîc relatis. -  224 Decem alij caſus Curia referũtur ex Andræa Gail obſeruatione 1. libr. 1. quorum plures apud nos non extant. -  225 De cauſis pignorationum, & priuilegiorum Principis Rex cognoſcit in eius Con ſilio. -  226 Vbi eſt iuriſdictio priuatiua, non habet locum Curiæ caſus. -  227 Stylus declarandi caſum Curiæ in ciuilibus & criminalibus. -  228 A declaratione caſus Curiæ habet locum ſupplicatio, ſi interponatur à parte conuenta. 
 
 
 
TRACTATVS PRIMVS. 
 
C VM Frequẽtes [*] & quotidiani ſint Curiæ ca ſus, de quibus prima cognitio quoad litis ordinationem, & deciſionem Regijs Senatibus, & Chancellarijs competat, nõnunquam vero per auocationem, & plerumque per retentionem cau ſarum: ideò opereprætium exi ſtimaui qui ſint caſus Curiæ ex profeſ ſo referre, vt practici eos collectos habeant. Quæ autem dicenda ſunt, conducunt ad explicationem legis 21. tit. 5. lib. 2. Recopil. quæ prohibet reũ quẽ libet in prima inſtantia conueniri in Regia Chãcellaria , Saluo ſi la cauſa fuere de caſo de Corte, & legis ſecũdæ , tit. 2. lib. 4. quæ conſtituit ordinem proponendi actionem, & libellum in dictis Chancellarijs, & legis 8. tituli 3. d. lib. 4. quæ enumerat caſus Curiæ criminales, & lex ſequens eiuſdẽ tituli amplior eſt, dũ inquit: Que las nueſtras leyes de las Partidas, y de los Fueros, y Ordenamientos de nueſtros Reynos mandan, y quieren que los tales pleytos, y cauſas, y negocios, que ſon ſobre caſos de Corte, ſe traten ante Nos en las nueſtras Chancillerias en primera inſtancia, Super cuius interpretatione, & caſuum enumeratione erit no ſter ſermo: poſtea quæ primus inter noſtrates obtinens adduxit Dominus Præ ſes Couarruuias in practicis quæ ſtionibus, capit. 6. & 7. Didacus Perez, & Azeued. in dicta l. 8. & 9. lib. 4. tit. 3. Recopilation. atque alij ibidem relati, quorum infra mentionem faciemus. 
 
Primus caſus erit à criminali[*] bus incipiendo, ſeruato ordine legis noſtræ quintæ, titul. 3. part. 3. Quebrantamiento de camino, o de tregua. Secundus riepto de muer[*] te ſegura : & cùm hodie duelorum vſus receſserit à Chriſtianis, ex Concilio Tridentino ſeſsione 25. cap. 19. quod ob magnas, & [*] pias Religionis cauſas damnauit dicta temeraria certamina, ceſ ſat hic caſus. Tertius eſt, muger for[*] çada. Offert ſe nobis in explicatione huius tertij caſus, vtilis, & quotidiana, frequenſque quæ ſtio, quæ contingibilis eſt, an ſi mulier coacta, cui illata eſt vis, & rapta fuit, eſt nupta, poſsint de hoc crimine cognoſcere iudices ſuperiores, vel inferiores per præ uentionem in prima inſtantia? Itaq; vt me clariùs explicẽ , quod[*] intendo reſoluere, eſt, Si auiendo ſuerça, robo, ò rapto de muger ca ſada, no querellandoſe el marido della deſte delito de rapto, o fuerça de adulterio, ſi podran los juezes Ordiarios, o Superiores proceder de oficio, o por denunciacion, o acuſacion de otro que no ſea el marido de la aſ ſi forçada, o hurtada para adulterarla. Quæ ſtio quidem eſt notabilis, & quam licèt plura, & plures involverim, à nemine vidi reſolutam, nec diſputatam, eam quidẽ reſoluẽdam ſuo proprio loco remitto, qui erit infra cap. 4. in interpretatione legis primæ, tit. 20. de los adulteros, infra libro 8. Quartus caſus eſt in fure, ſeu la[*] trone, publico, famoſo, & notorio, qui quidem propter criminis atrocitatem furca ſuſpendũtur , l. capitalium, §. famoſos, ff. de pœ nis, cum adductis à Menochio ca ſu 295. & à D. Ioanne Vela de delictis, cap. 12. num. 22. & ſi vnũ tantùm famoſum furtum cõmiſ ſerint , dum tamẽ magnũ ſit, mortis pœna condemnantur. Quod autem magnum ſit, iudicis arbi[*] trio relinquitur, vt poſt Guido nem Papæ deciſione 589. Couarru. libro 2. variarum, cap. 9. numero 7. reſoluit idem Vela vbi ſupra, num. 24. Licèt contrariũ ipſe teneat ſecutus contrariam communem, & poſt eum Ceuallos. In his verò qui ſunt graſ ſato[*] res, hoc eſt, ſalteadores de caminos, qui in publicis itineribus per vim, vel cum armis graſ ſantur, pro minimo etiam furto ratione dictæ qualitatis aggrauantis, furca ſuſpendũtur , ex Vela dicto numero 22. poſt Cœpolam, quem allegat in authentico, ſed nouo iure. C. de ſeruis fugitiuis, numero 103. quod ne ſit occaſio errãdi eſt interpretandum, & declarãdum , vt benè declarat Gregor. Lop. in in l. 18. tit. 14. part. 7. gloſ ſ. 6. pro latronibus, qui ſemel tantùm aggrediẽdo aliquem ſpoliauerunt, vt per hoc non debeãt furca ſuſ pendi, vel aliter mori. Quod eſt[*] intelligendum, quando in aggreſ ſione non interuenit peremptio hominis, quod iterum eſt declarandum, & ſublimitandum Gregor. Lopez dictum, vt non procedat quando fuit furtum magnũ , quia tunc, etiamſi primum ſit, & etiã non illata morte, pœna mortis infligitur: & ſic iam habui de facto in quodam graſ ſatore, quẽ propter primum furtum condẽ nauit hoc Regium noſtrum Præ torium de Panamà ad mortem, quia fuit furtum, Demas de cincuenta ducados, propter dictam qualitatem, & quia antea nõ fue rat graſ ſatio aliqua perpetrata, & hæc regio, & prouincia maximis periculis ſubiacet furandi, eoquòd aurum & argentum in magnis quantitatibus recipiunt AEtiopes, ſerui agaſ ſones illud tradituri dominis, atque ideò hoc conſideratum fuit. Nee requiritur, vt pro furando primo furto fur, vel latro occidat, ſed ſi ſufficit ſi percutiat, quia hæc qualitas aggrauat, & eſt mortis digna, vt retenta communi contraria, tenet Vela dict. cap. 12. numero 22. & ad hęc quæ diximus reducenda ſunt quæ adducit Bobadilla libro 4. Politic. cap. 5. numero 42. & poſt eum nouiſsimè & latè Petrus Cauallus in reſolution. criminal. centuria 1. caſu 18. alios plures prætereo. Itaque quoad no ſtrum propoſitum per dictam legem quintam, titulo 3. part. 3. vbicunque agatur de denunciatione, accuſatione, vel inqui ſitione publici latronis, habere poteſt locum caſus Curiæ, & ſic inchoari cauſa coram Regijs Chancellariæ Prætoribus, qui cauſis criminalibus terminandis in Regalibus ſubſellis aſ ſiſtunt, ex officio, vel ad partis petitionem in prima inſtantia ſuper hoc procedunt: & idem erit ſi furtum commitatur, de la hazienda Real, abriendo las caxas Reales. 
 
Quintus caſus eſt, de hom[*] bre dudo por encartado de algun Conſejo, ò por mandamiento de los juezes que han a juzgar las tierras, qui propriè bannitus eſt, cuius[*] rei praxis apud nos, & bannitorum materia frequens apud exteros raro, vel nunquam euenit in Caſtellæ, & Legionis Regnis. 
 
Sextus dicta lege partitæ eſt, por ſello del Rey que alguno huuieſ ſe falſeado , quòd ſi hoc perpetratum fuerit falſificando Regium ſigillum in Chancellarijs,[*] vel Conſilio quolibet Regio, cognitio, & punitio competit his dominis iudicibus, qui aſsident in Conſilio, vel Chancellaria, cuius ſigillum fuit falſificatum. 
 
Septimus in fabricante fal[*] ſam monetam, vel falſificans aurum, vel argentum Regium, hoc eſt, la marca Reul con que el oro ò plata ſe ſella, que eſtà en poder eſta marca de los oficiales Reales ante quien ſe quinta: y fecho y enterado el quinto que a ſu Mageſtad ſe deue, ſe marca la plata, o oro : quod ſi compertum fuerit aliquem falſum ſigni, & Regiæ marcæ inſtrumentum habere, eoque vti, erit caſus Curiæ. 
 
Octauus caſus erit, por ra[*] zon de otro gran yerro, o traycion que quiſieſ ſen fàzer al Rey, o al Reyno. 
 
Nonus, por pleyto que de[*] manda el huerfano , de quo per Couarru. in practicis, capite ſexto, numero ſecundo, vbi concludit requiri, vt ſit patre orbatus ille, qui ratione pupillaris ætatis caſum Curiæ intendit, cuius extenſio fit ad minorem vigintiquinque annorum, quod vno verbo compendiſ ſe reſoluit Monterroſo folio 59.[*] dum inquit annumerando caſus Curiæ, los menores de veynte y cinco años, aunque ſean iluſtres, que ſean huerfanos de padre, y no baſta lo vno ſin lo otro : & Villadiego in Politica libro primo, capite primo, numero 90. quod antea prædixit Speculator titulo de inſtrument. edit. §. nunc verò, verſic. Et ſcias ſecundo, & Imola in capite ſignificantibus, de officio delegati, Rolandus à Valle conſilio 76. numero 39. vbi alios refert. Ex qua reſolutione animaduer[*] tendum, errare eos, qui in quibuſcunque caſibus admittunt minores, qui per caſum Curiæ, vt actores non diſtinguentes, neque aduertentes, hoc non procedere, ſi patrem viuum habeant: nam licèt pupilli, & minores ſint, non gaudent foro Curiæ, ex Couarruuia, & Monterroſo vbi ſupra. Si tamen pupillus, vel minor vigintiquinque annis contra patrem ſuum litigaſ ſet, tunc ex ratio ne ceſ ſantis cauſ æ, & defenſionis, cuius cura in filio pupillo, vel minori eſt, erga eius patrem[*] crederem locum habere caſum Curiæ, & hoc caſu admitti poſ ſe, quia pupillus, & minor in ætate ſupradicta conſtituti carerent prædicta defenſione, & paterna protectione: nam ius prouidet in ſimilibus caſibus remedio æquiualenti, argumento in §. finali, inſtituta de curatoribus. Et quando tutor litigat cum minori, alius prouidetur curator ad cauſam pupilli agendam, vel defendendam, pari modo ſi litigat contra patrem, dabitur caſus Curiæ: extenditur[*] hic caſus ad pupillum, vel minorem patre orbatum, tametſi diues ſit, ex adductis à Couarru. dicto capite ſexto, numero ſecundo, & poſt eum optime ab Andr. Gail libro 1. practicarum obſeruationum numero 39. ex doctrina Panormitani in capite ſignificantibus, numero ſexto de officio delegati, vbi diſtinguit inter miſerabiles perſonas, quòd quædam ſunt miſerabiles habitu, ſed non actu, vt viduæ & pupilli diuites: quædam verò [*] habitu, & actu, vt viduæ & pupilli pauperes, & huiuſmodi per ſonæ, & pauperes, & miſerabiles ſolent communiter premi; & ideò Regi omnium maximè conuenit eas contra omnem iniuriam & moleſtiam tueri: eſt textus ordinarius, quem adducit Abbas & Gail dicto numero 39. capite primo obſeruationum in capite Regum, & in capite adminiſtratores 23. quæ ſtione quinta, ibique adducit quæ ſtionem, an huic foro renunciari poſsit, quod infra dicemus numero Excluditur à caſu Curiæ, & eius priuilegio[*] minor vigintiquinque annis; maior autem viginti, vel fœmina maior decem & octo annis, ſi impetrauerint ætatis veniam, quia maiores ſunt in omnibus, & per omnia, præter quam quod immobilia alienare non poſ ſunt, quare illis denegatur re ſtitutio, vt reſoluit Boerius deciſione 350. numero quinto, Caldas Pereira de reſtitutione, verbo, implorare, numero 47.[*] Quare nimirum ſi denegetur aditus ad caſum Curiæ, tum etiam quia per extenſionem hoc priuilegium ex ſententia Doctorum, quos citaui, & communi praxi cuiuſlibet Regij Senatus, competit minori vigintiquinque annis patre orbato, quia ſua tueri non poteſt: quod ceſ ſat in eo, qui tametſi minor ſit rebus ſuis adminiſtrandis, ex Principis reſcripto & gratia habilis fuit effectus, & reputatus maior, denegata ei reſtitutione, qua ſi careat, debet etiam non vti caſu Curiæ competenti al menor y huerfano. 
 
Extenditur priuilegium præ [*] dictum ad cauſam communem cum pupillo & vidua, ſeu Eccle ſia, vt poſsint in cauſa communi alij, qui dicto priuilegio non gaudent, illo vti ex vi communitatis cauſ æ: quod intellige, ſi indiuidua ſit, vt in ſeruitute, patronatu, & cæteris rebus incorporalibus, quæ diuiſionem non recipiunt. Secus verò in diuiduis, & in quantitate debita, in hęreditatis petitione, in qualibet alia reivendicatione, in vſufructu, & alijs ſimilibus caſibus diuiduis, ſic reſoluit Gregorius Lopez ita intelligendus, & declarandus in dicta l. quinta, titulo tertio, part. tertia, gloſ ſa 4. & poſt eum Villadiego ſine di ſtinctione prædicta locutus dicto capit. primo ſuæ Politicæ, numero 90. dum inquit: Y en caſo que el vno ſolo ſea priuilegiado, tambien goza el que no lo es del priuilegio del que lo es, por ſer la cauſa indiuidua : aut enim voluit dicere, ſiendo la cauſa indiuidua : aut eſt intelligendus cum dicta diſtinctione Gregorij Lopez, quem in margine citat. Obſtat tamen his quæ diximus non parua difficultas, ex eo quod cum ſit vnum, idemque ius eorum, qui ex eodem principio, & iuſtitia pendet, quando eſt cauſa commuis, eſt notabile inconueniens, vt cum vna parte (tametſi ipſa cauſa diuidua ſit) determinetur à Dominis de Conſilio, vel Chancellaria, & cum alia à iudice inferiori, & diuerſ æ ſententiæ ſuper vno, eodemque facto, & iure pronuncientur, & vna eademque res diuerſo modo for ſan, vel intelligatur, vel dif[*] finiatur ſub diuerſis iudicibus, & ita continentia cauſ æ diuidatur, & eius contextura. Quare omiſsis prædictis, & reiecta diſtinctione quam facit gloſ ſa quarta in dicta l. quinta, titulo tertio, part. tertia, ſic eſt reſoluendum, etiam ſi cauſa diuidua ſit. 
 
Imprìmis poſt tradita per Doctores in cap. final. per textum ibi de reſcriptis, & in l. prima, ff. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur, vbi plura gloſ ſa in verbo, eundem iudicem, textus in l. nulli, C. de iudicijs, & ibi communiter Doctores, & in capite ex tenore, & ibi elegans gloſ ſa, in verbo, negotio de reſcriptis, cum his quæ vtiliter & compendiosè adduxit Parladorus libro ſecundo rerum quotidianarum, capite nono, ex numero ſecundo, poſt Afflictum deciſione 354. numero 13. vbi Cæ ſar Vrſilius, eſt tenendum, quòd ſi plures ſint litis conſortes, quorum vnus tantùm immediatè, reliqui verò mediatè habent caſum Curiæ, omnes in Regio Senatu, ſeu Chancellaria forum in prima inſtantia ſortiuntur, ne continentia cauſ æ diuidatur. Hæc eſt praxis Cameræ Imperialis, quam adducit Andr. Gail libro 1. ob ſeruationum, obſeruatione 32. numero ſecundo, aplicando illud quod ibi dicit de Imperio, & eius Camera Imperiali ad Regna hæc, & eius Chancellarias, & Regios ſupremos Senatus, eamque obſeruatam apud nos vidi, vt cùm vnus ex conſortibus actiuè, hoc eſt, ſien[*] do actor , habeat caſum Curiæ, & eius participatione, omnes alij vtuntur eodem foro, & priuilegio. Quod ipſe iterum comprobo: nam magis dignum trahit ad ſe minus dignum, vt eſt vulgare, & aliqua poſ ſum habere ab alio, quæ à me ipſo non, leg. Ariſto, vbi aliæ con[*] ſonantes, ff. qui potiores in pignore habeantur, Vrſilius ad effectum, deciſione 350, numero quarto: & ex duobus ſocijs,[*] qui incapax eſt ad legatum acquirendum, vel hæreditatem propter capacitatem alterius, etiam in re diuidua capit in con ſequentiam, ex textu celebri in[*] l. ſi is qui duos reos, ff. de liberatione legata, cuius argumentum magnopere ad no ſtrum hoc propoſitum condu[*] cit. Rurſus etiam, quia dominus Rex eſt fons omnium iuriſ dictionum, vt adducit & reſol uit Auend. de exequen. mandat. cap. 1. num. 2. lib 1. eamque ſuperiorem, & ſupremam, quæ ſibi competit, exercet in Chancellarijs, & Senatibus per ſuos Auditores, & Senatores, eo adhibito moderamine, vt vnuſquiſque in prima inſtantia apud ſuum iudicem, & domicilium conueniatur, niſi in caſibus Curiæ exceptis in dicta l. quinta, titulo tertio, part. 3. & in l. octaua, titulo tertio, libro 4. Recopilationis, & in l. 21. titulo ſecundo, libro quinto, ibi: Saluo ſi la cauſa fuere de caſo de Corte , quod intelligendum venit in eo, qui habet caſum Curiæ ex ſe ipſo, vel in alio qui eo vti, & potiri poteſt, ex vi communitatis qui illum habilitat, & participem dicti priuilegij facit, vt eſt in argumentum d. l. ſi is qui duos reos, ff. de liberatione legata, quam nos inducimus, & allegamus. Ex quibus firmata manet prædicta concluſio, caſum, ſcilicèt, Curiæ extendi ad omnes conſortes cauſ æ, ſiue indiuidua vel diuidua ſit, & in terminis ita re ſoluit Tuſchus ſub litera C. ſecundo tomo, concluſione 975. numero ſeptimo, vbi inquit: Quòd ſi plures ſunt rei ex eadem cauſa & obligatione, vnicà ſententià debent omnes terminari, quia continentes dicuntur cauſ æ, & valet appellatio, ſi vnus ſolus conuenitur coram vno, a lius coram alio iudice, & ius appellari poteſt, allegat Ioannem de Imola conſ. 44. in fin. 
 
Declarãtur prædicta volenti[*] bus litis conſortibus, carentibus dicto priuilegio fori Curiæ, vti eo propter participationem, & identitatem cauſ æ cum priuilegiato, quia ſi nolunt, cùm ſint actores, non compelluntur ex vulgari axiomate beneficium, ſcilicèt, non conferri in inuitum, & ſi ipſe minor ex perſona ſua, vel vidua valent non vti dicto priuilegio, intentando actionem in prima inſtantia coram iudice ordinario, & non in Curia poſ ſent & ſic virtualiter ei renunciare, multò fortiùs qui non habent prædictam prærrogatiuam ex ſe ipſis: & hæc quæ diximus procedunt in caſibus Curiæ, quando ſunt litigantes actores, ne repugnet regul. text. in cap. quod fauore de regulis iuris lib. 6. vt tamen cum maiori claritate procedamus, omiſsis his quæ adducit Parlador. dict. cap. 9. lib. 2. quæ quidem attinẽt ad actorum accumulationem poſt cœptas cauſas. Nos autẽ agimus de actionibus propoſitis accumulandis, & declinatoriæ propoſitione, & eius valida exceptione, & quando ob ſtat dicta exceptio, ne continen[*] tia cauſ æ diuidatur, vt caſus Curiæ incipiat, terminetur, & finiatur coram ea. 
 
Primus itaque caſus eſt ratio[*] ne plurium perſonarum, quando videlicet eiuſdem cauſ æ plures ſunt rei ſub diuerſis iuriſdictionibus, & ad eundem finem agitur, veluti ſi plures ſunt ſocij, vel fratres ſub diuerſis iuriſdictionibus domicilium habentes, & inter eos contentio ſit de communi hæreditate adhuc indiuiſa: quo caſu non coram diuerſis, ſed omnium ſuperiore iudice conueniendi ſunt coram Rege in Regia, ſcilicèt, eius Chancellaria, de qua quidem continentia loquitur titulus, ff. de quibus rebus ad eundem iudicem eatur, & obtinet non ſolum in ciuilibus, ſed etiam in criminalibus cauſis, Baldus in capite primo de controuerſia feudi apud part. termin. Iaſo. in l. nulli, numero tertio, C. de iudicijs, Andr. Gail. dicto capite 32. libro primo obſeruationum, numero quarto. Cuius dictum ad noſtrum intentum applicatur, quando vnus ex conſortibus ca ſum Curiæ habet, ſiue ciuilis ſit, ſiue criminalis, vt in propoſito omnes concurrant in Curia, ne cauſ æ continentia diuidatur, adducit Tuſchus dicta concluſione 975. numero ſeptimo, ſub litera C. quæquidem obtinent, ſiue conſortes litis, ſiue vel partem rei, vel hæreditatis habentes ſint actores, vel rei: & eſt limitatio ad regulam quod actor ſequatur forum rei contra iura expreſ ſa, ſcilicèt, legem final. C. vbi in rem actio. & in l. in criminali, C. de iuriſdictione omnium iudicum, & in l. 3. C. vbi cauſa ſtatus agi debet. 
 
Secunda cauſ æ continentia eſt ratione generalis actionis,[*] quando diuerſ æ res, vel cauſ æ, continentur omnes ſub vna actione generali, putà ſub actione tutelæ, vel negotiorum geſtorum, de qua loquitur Ia ſon. in dicta l. nulli, poſt gloſ ſam tertiam: item ſi res litigioſ æ ſub diuerſis iuriſdictionibus, & in diuerſis locis ſitæ ſint, & vna actione petantur, ita Andreas Gail dicta obſeruatione 32. numero quinto, & numero ſexto, adducit tertiam continentiam cauſ æ, & eius diuiſionem, quæ ex inſtantiæ mutatione inducitur, vt ſolus coram vno iudice pendeat, non debet quis ad alium iudicem vocari, vt ex vulgata l. vbi cœptum, ff. de iudicijs, & alijs ordinarijs allegationibus comprobat: & incurritur pœna amiſ ſionis cauſ æ, ſi coram diuerſis iudicibus quis petat in duobus caſibus; primus fauore libertatis, l. prima in fine, C. de aſ ſertione tollenda: alius fauore mi[*] litum, l. tàm collatores, §. finali, C. de re militari, libro 12. Ad hanc continentiam, & eius prohibitam diuiſionem expectat litis præuentio: nam lite coram vno iudice præuento pen dente non poteſt coram alio iudice concurrentem, & æqualem iuriſdictionem habente conueniri, ex text. in capite cum plures de officio delegati, libro ſexto. 
 
Quarta autem continentia,[*] cuius diuiſio prohibetur, eſt iudiciorum, quando ſcilicet duo iudicia ad eandem rem competunt, licèt diuerſis vijs, vt eſt poſ ſeſ ſorium, & petitorium: iſta quidem iudicia diuidi non debent, & coram vno iudice poſ ſeſ ſorium, coram alio petitorium intentari, textus in capite primo de cauſa poſ ſeſsionis & proprietatis, dicta l. nulli, C. de iudicijs, cum vulgaribus. Ratio autem rationis eſt, ob quam iſtæ cauſ æ continentes ſunt ad eandem rem competentes: nam fi[*] nis poſ ſeſ ſorij eſt principium petitorij, Baldus eleganter in l. 1. numero ſecundo, ff. vti poſsidetis, Gail dicta obſeruatione 32. numero 11. quia cognitio vnius affert intelligentiam alterius. Limitatur verò hæc quartæ continentiæ impedita diuiſio, vt non procedat, ſi diuerſi proceſ ſus facti ſunt parte non opponẽte , Innocentius in cap. cùm M. Ferrarienſis, numero 10. circa finem de conſtitut. Felin. in dicto cap. cap. 1. de cauſa poſ ſeſsionis & propietatis. Itaque hæ exceptio[*] nes mutationis, vel diuiſionis iudicij, ſeu continentia cauſarum, ante litis cõteſtationem opponi debent, & oppoſitæ litis ingreſ ſum impediunt, textus in capite inter monaſterium de re iudicat. Secus ſi nõ opponantur, quia proceſ ſus valet, vt ex Baldo in d. l. nulli, numero tertio, Alexandro numero 4. Iaſo. n. 6. & ex alijs docet Gail. dicta obſeruatione 32. num. 13. 
 
Ne forſan inſurgat aliquis,[*] declara primò, prædicta non procedere data in capacitate fori in poſ ſeſ ſorio, & petitorio, vt iam vidi, & ſ æpe habui conſulere, per textum in cap. finali de iudicijs, cuius deciſionem extende, non ſolùm prædicto caſu, ſed in alio quolibet, in quo ſubſiſtat diuerſitas, & incapacitas fori, de qua in dicto cap. finali, ſecundum eius verum intellectum. Secundò declara & limita præcedencia de non diuidenda continentia cau ſ æ, vt non procedat in cauſis & litibus executiuis, quia etiam[*] pendente lite, & ea cœpta coram vno iudice, poteſt coram alio intentari, non obſtante exceptione litiſpendentiæ, quod ſub dubio tenuit Iaſ. in dict. l. nulli, numero 8. ſed deciſiue idem Iaſ. conſilio 28. numero 3. libro 2. tenet in executiuis non habere locum dictam regulam, ne continentia cauſ æ diuidatur, quam communem opinionem firmat Thuſc. concluſ. 976. num. 4. ex Bonacoſa lib. 1. cõmun . fol. 439. & Caſtrenſi conſilio 87. libro primo, numero 3. ex noſtratibus ita tenet Paz in praxi 4. part. capite ſecundo, numero quarto, licèt contrarium teneat Parladorus cap. finali, 5. part. §. 11. numero 21. vtrumq́ue refert Ioannes de Euia ſecunda pàrt. §. 1. Curiæ, numero 3. eos & alios Amador Rodriguez de via executiua, capite ſexto, ex numero 19. Opinio autem Gundiſalui Suarez de Paz eſt vera, praxique obſeruatam ſemper vidi. Quæ quidem reſolutio venit[*] declaranda, & ſublimitanda, vt licèt non obſtante exceptione litiſpendentiæ, poſsit cauſa eadem executiua cœpta coram vno iudice, coram alio intentari, quouſque ſolutio fiat: non tamen permittitur, vt ambas eaſdem cauſas ſub diuerſis iudicibus vno eodem tempore actor proſequatur: quia inconueniens eſt, tùm propter diuer ſitatem quæ eſ ſe poſ ſet in ſententijs: tum etiam, quia duo ſpecialia in vno caſu concurrere non poſ ſunt, ex l. prima, C. de dotis promiſsione, eſ ſetque ſi omiſ ſa prima lite executiua, alia coram alio iudice inchoaretur ſuper eadem re, & quantitate, quod permittitur ob fauorem breuioris ſolutionis. Altera eſ ſet ſpecialitas, ſi[*] vtriuſque cauſ æ primæ & ſecundæ proſecutio, coram di uerſis iudicibus admitteretur, quod non eſt permittendum, quia ex eo prouenirent plura inconuenientia, & dubium concurſus de duabus ſolutionibus, de vna eademque quantitate contra bonam fidem prohibentem bis exigere, & diuer ſ æ forſan ſententiæ latæ à duobus iudicibus de eadem re eodem tempore, quod eſt notandum. Cùm verò in vna parte bona non ſubeſ ſent, vel eſ ſet aliud impedimentum, tunc in alia incipere poteſt actor cau ſam executiuam quouſque ſibi ſolutio fiat, etſi non fit, ad alium iudicem, & alia bona de nouo recurrere cum exhibitione teſtimonij de bonis incertis, vel de ſolutione non facta, vel integrè non recepta: quod adnota, quia quotidianum, & à noſtris Regnicolis, quos viderim, non ta[*] ctum. Praxis autem erit pro iunioribus, que ſi el acrecdor tiene eſcritura publica, executoria, confeſsion, ò conocimiento reconocido, ſentencia arbitraria, ò parecer de terceros confirmado, auiendo por virtud de quælquiera de las dichas coſas, pedido mandamiento de execucion, y fechoſe, y trauado ſe ante vn juez ordinario, podria vſar haſta ſer pagado de la miſma eſ critura ante otro juez que lo ſea competente, para pedir ante el execucion conforme a la diſtincion de caſos, y fueros executiuos que declara la ley final, tit. 21. lib. 4. Recopilat. que es la que llaman la pragmatica de las ſumiſsiones. 
 
Empero lo dicho ſe ha de entender ſacando la eſcritura original del primer proceſ ſo executiuo, quedando en el vn tanto della autor izado, ò ſi tiene clauſula de poder ſacar traslados, como ſe vſa en las Indias, en virtud de la vna pedir ante vn juez y por el otro traslado ante otro que lo ſea competente, conforme a la dicha ley. Demanera que el inſtrumento ò recaudo que ſe preſentare ante el ſegundo juez, ha de ſer executiuo de por ſi. 
 
Lo ſegundo ſe aduierte, que, como eſtà reſuelto, no ſe puede a vn miſmo tiempo ante diuerſos juezes ſeguir vna miſma cauſa executiua, ſino que dexado el primero, ſe ha de ſeguir ante el ſegundo, y ſi no parecteren bienes, y no huuiere orden de cobrar en todo la deuda, o alguna parte que falee, con teſtimonio dello, ſe puede recudir y proſeguir, continuando la primera cauſa : argumento textus in l. à Diuo Pio, §. ſed & illud, ff. de re iudicata, ibi: Sed illud debet dici, vbi controuerſia eſt de pignore, illud dimitti debere, & capi aliud ſi quòd eſt ſine controuerſia; & quod ibi inquit textus de controuerſia pignoris intelligatur etiam de dubio exactionis. Lo dicho ſe ha de declarar y entender que no procede quando el primer juez ante quien de ſu principio la execucion ſe pidio, da requiſitoria para que ſe haga mejora en bienes de otra juriſdicion, que pertenezcan al deudor: porque por eſta mejora los pregones ſe han de dar a los bienes en el lugar de la juriſdicion donde eſtuuieren, y deſpues boluerſe a embiar al juez requirente, para que haga el remate, no auiendo legitima opoſicion del deudor por excepcion prouada que lo impida: ſaluo ſi la requiſitoria fue para que el juez requerido mande dar los pregones, cite de remate al deudor, y de en la cauſa ſentencia, como ſe acoſtumbra en partes longinquas: pero entonces ſe ha de lleuar la eſcritura original, conforme a la mejor y mas verdadera practica, para que el deudor executado, viendola, pueda ſer oydo y defendido: lo qual no ſeria, ſi por ſolo el teſtimonio que eſtuuiere inſerto en la requiſitoria, fueſ ſe compelido à pagar, aunque en eſ to de traerſe la eſcritura original, ha auido y puede auer diferentes practicas. Y quando la requiſitoria fueſ ſe para poder llegar a ſentencia, y hazer pago, procederà lo que tengo dicho, que no podrà ſeguir ſe la cauſa ante dos juezes a vn miſmo tiempo, por la multiplicacion que puede auer de pagas, coſ tas y daños en venta de bienes: y lo q̃ peor es, diuerſidad de ſentẽcias en vna miſma coſa. Quod iura abhorrent, ex l. 1. C. quando prouocare non eſt neceſse, & nullitas quæ cau ſatur ex diuerſitate, vel contrarietate duplicis, diuerſ æque ſententiæ diffinitiuæ latæ à iudicibus diuerſis ordinarijs, coæqualibus ſuper eadem re, diuerſo loco, tempore, & proceſ ſu diſtincto, & ſic manet declaratus articulus quotidianus, & frequentiſ ſimus dubius propter diuerſitatẽ opinionum Doctorum indiſtinctè loquentium. 
 
Decimus Curiæ caſus eſt, ò ho[*] me pobre, ex dict. l. 5. tit. 3. p. 3. vbi Gregor. gloſ. 5. ex locis Sacræ Scripturæ admonet, & comprobat quanta cura ſit de pauperibus, & eorum cauſis tenenda, & quòd vox eorum acclamat corã Deo. Quis autem pauper dica[*] tur, omiſ ſa reſolutione Didaci Couar. cap. 7. practicar. quæ ſtionũ , num. 3. eſt tenendum arbitrio dominorum de Conſilio, vel Chancellaria relinqui, & quis dicatur pauper attenta qualitate regionis, & prouinciæ, vbi habitat, & [*] quantitate bonorum quæ ibi poſ ſidet; nam in quibuſdam partibus diues, & non pauper erit, qui in alijs eãdem pecuniæ quantitatẽ poſsidens pauper exiſtimabitur, quod obtinet in his Indiarũ Regnis. Itaque arbitrarium erit, vt ex Menochij reſolutione colligitur de arbitrarijs iudicum, caſu 65. num. 7. vbi quamplures auctores hoc idem tenentes citat, & num. 8. nobilem iuxta ſuam conditionem pauperem iudicamus, etiã ſi in bonis mille habeat: & è contra diuitem credimus ruſticum, qui centum habeat: inops autem minus habet quàm pauper, vt Doctores, quos Menochius citat, cõ cludunt ; Decius præcipuè in authentica prætereà, C. vnde vir & vxor, num. 16. verſ. Sed poteſt ſaluari, Afflict. deciſ. 179. Iaſ. in l. ſi conſtante, num. 14. ff. ſoluto matrimonio. 
 
Sed eſt quæ ſtio vtilis, & quoti[*] diana, an ille qui non habet vnde ſe alat, niſi alimenta quæ ei fuerint aſsignata, poſsit dici pauper ad effectum caſum Curiæ obtinẽ di in ſuis litibus. Cui reſpondetur negatiuè, vt concludit Petrus Surdus de alimentis, tit. 7. quæ ſt. 37. num. 7. Pauperem illum non dici, qui habet à quo alimenta petere poſsit: ſi igitur hæc ſubſidiaria actio excludit nomen paupertatis, multo fortiùs qui aſ ſecutus eſt alimenta ei aſsignata pauper dici non poteſt. 
 
Quodquidem pia & benigna interpretatione accipiendum eſt, vt declaretur non procedere, quando pecunia ad alimenta aſ ſignata adeò tenuis ſit, & in parua quantitate, vt adhuc alimentatus ſit in ſumma egeſtate, per textum, & eius expreſ ſam rationem in l. ſiquis à liberis, §. item reſcriptum, ff. de liber. agnoſcen. cuius verba ſunt: Item reſcriptũ eſt hæredes filij ad ea præ ſtanda quæ viuus filius ex offitio pietatis ſuæ dabat inuitos cogi non oportere, niſi in ſummam egeſtatem pater deductus ſit, & ibi Cordoua de Lara ex num. 11. diſputat, & reſoluit, quando monaſterium teneatur alere filios monachi. Circa quæ cùm ad propoſitũ noſtrum non attingant, non inſi[*] ſto: hoc enim ſolùm ex hoc textu percipiens, illum, qui alimenta recipit, nõ eſt dicẽdum eſ ſe pauperem ſimpliciter, niſi conſtitutus ſit in ſumma egeſtate, quoquidem caſu continuatur obligatio alimenta dandi ab hærede defuncti: ſi autem ſit conſtitutus in ſumma egeſtate alimentarius, vel ex eo quòd alimenta ſint tenua, vel quòd plures filios, & vxorem habeat, quibus alimenta non ſufficiant, pauper eſt iudicãdus alimentatus, ſi alium de bona non habeat, & ſic con ſtitutus in pauperie caſum Curiæ ex capite paupertatis habere poterit, aliàs non, ex his quæ ex dicto textu, & opinione Petri Surdi de alimentis dicto titulo 7. quæ ſt. 37. numero 7. adduximus, qui licèt alleget Bartolum in dict. §. item reſcriptum, non legit illum Bartolus, nequicquã dixit in lectura totius legis ſupradictæ, ſiquis à liberis, cũ ſuis §§. ex his, atque illum allegat Surdus prædicto numero 7. textus verò in dict. §. item reſcriptum, probat intentum Surdi, & eius reſolutionem, nec valet allegatio, quæ cotidiana eſt Aduocatis, y para intentar caſo de Corte[*] por pobre, lo fundan en que viue de alimentos, quia hoc non ſufficit, ſino es que ſe prueue ſumariamente, y en la manera que reſuelue Couar. cap. 8. practicarum. num. q̃ es pobre, porque aunque ſe le dan alimentos, no tiene otros bienes, y los que ſe le han ſeñalodo ſon en tan poca cantidad, que no baſtan para poder ſuſtentarſe a ſu muger y hijos, ſi los tiene, y aſsi eſtà en miſerable eſtado , vt ſtatim dicemus. 
 
Vndecimus Curiæ caſus ex d. l. 5. tit. 3. p. 3. eſt, o muy cuytado , [*] qui deducitur ex l. 1. C. quando Imperator inter pupillos & viduas, ibi: Si pupilli vel viduæ aliquæ fortunæ iniuriæ miſerabiles iudiciũ noſtræ ſerenitatis optauerint, præ ſertim cũ alicuius potẽ tiã perhorreſcũt , cogantur eorũ aduerſarijs examini noſtro, ſeu copiã facere, cui concors eſt l. 20. tit. 23. p. 3. & eſt ſpeciale in cauſis pupillorũ , viduarũ , & miſerabiliũ perſonarũ , vt poſsint relicto iudice ordinario huiuſmodi perſonæ adire Principẽ , vel eius Senatũ , qui eũ repræ ſentat, Bart. in l. AEmilius, in fi. ff de minorib. & probatur in d. l. vnica, C. quãdo Imperator inter pupillos & viduas, quia vt dicit ibi Bald. Princeps eſt mediatus protector huiuſmodi miſerabilium perſonarũ . Sub hoc tamẽ verb. ò [*] ome cuitado , cõprehẽdũtur ſequẽ tes , ſenes decrepiti, & diuturno morbo fatigati, & debiles, & omnes hi, de quibus natura mouetur ad miſerẽdũ , ex ratione d. l. 2 tit. 23. p. 3. Afflict. deciſ. 257. n. 1. & hoc per textum in dict. l. vnica, reſoluit Rolan. à Valle, con ſil. 76. libr. 1. num. 44. Andreas Gail obſeruat. 1. lib. 1. n. 39. nec exempla arctant regulam circa has cauſas miſerabilium perſonarum, & quæ dicantur. Etenim[*] iudicio meo ille dicetur miſera[*] bilis, qui omnibus eius bonis, ſiue maioratu, per ſentẽtiã fuit priuatus, & reſtituere coactus, ex d. l. 20. ibi: q̃ sõ muy deſcaìdos del eſtado en q̃ ſoliã ſer . Itẽ cui aliquod [*] incẽdiũ , vel naufragiũ ſuperuenit , ex quo perdiderit omnia bona ſua, vel maiorẽ partẽ eorũ , quia ij omnes, & eis ſimiles, ſunt, de quibus natura ipſa mouetur ad miſerẽdũ , vt ex Afflict. Roland. & Andræa Gail prædiximus. 
 
Denique omnes comprehenſi[*] in titulo, ff. de curatore furioſo, prodigo, vel alijs extra minores dando, & in eius rubro, & nigro, & inter cæteros apud nos ego cõ numero quẽlibet Indũ , ſiue diues[*] ſit, ſiue pauper, qui omnes ex cõ muni praxi, & ſtylo Regij Senatus Limẽ ſis habẽt caſum Curiæ, quia ſui mentis cõpotes nõ ſolẽt eſ ſe, & pro minoribus reputãtur , ſuntq; eorũ cauſ æ cõtẽtę in d. rubric. ff. de curat. furio. Et miſera[*] bilis dicitur, qui proprias cauſas adminiſtrare non poteſt, vt eſt text. in l. 1. in fin. ff. de poſtulan. Rolan. vbi ſup. n. 47. dict. conſil. 76. lib. 1. & poſt eũ , & Matth. de Afflict. cõpendiosè Tuſch. concluſ. 273. ſub lit. M. vbi refert pupillos, viduas, ſenes: decrepiti, & diuturno morbo fatigati dicuntur miſerabiles, & omnes alij, vt prædiximus, quibus natura commouetur ad miſerendũ . Item pe[*] regrini, orphani, puellæ nobiles, qui ſecũdũ cõditionẽ viuere ne queũt , publicè pœnitẽtes , liberti Eccleſiæ, manumiſsi, infantes expoſiti, cæci, mutilati mẽbris , leproſi, carcerati, vt ex Rebuf. ad ordinationes Franciæ, tit. de ſentẽtijs prouiſionalibus, art. 3. glo. fin. in principio, adducit Tuſch. vbi ſup. conclu. 273. num. 1. & 2. & num. 3. enumerat mercatores[*] quando ſunt in itineribus, ſunt miſerabiles perſonæ, ideò eis fauẽdũ , ex Alex. conſ. 130. ſuper eo in fin. lib. 7. Pro quibus eſt notabilis lex 47. tit. 2. p. 3. vt contra eos excludantur malicioſas demandas, y no ſe eſpere a ſu partida , quod quotidie habemus in praxi. 
 
Deinde Æthiopes, qui litigant[*] apud nos, los morenos, ò negros nacidos en Guinea, ò en eſte Reyno, y los mulatos y mulatas, eſclauos, ò horros, tendran caſo de Corte por miſerables, y que temen litigar con Eſpa ñoles, y tener contienda con ellos, en particular ſi aquellos a quien conuienen y demandan ſon poderoſos, ò que no lo ſean : & ita procedit ratio textus in dicta l. vnica, in illis verbis: Præ ſertim cùm alicuius potentiam perhorreſ cant, cogantur eorum aduer ſarij examini noſtro ſui copiam facere, cùm ſuperiùs adductis: & quia vt in plurimum ſunt pauperes, liberti, vel libertini. Si autem ex ſupra dictis AEthio[*] pibus, vel eorum filijs Hiſpanorum, & AEthiopum diuites eſ ſent, & bona, vel domum, prout etiam ſ æpè accidit, haberent, & ſic ceſ ſat ratio miſerationis, percõ ſequens ceſ ſabit priuilegium caſus Curiæ. 
 
Ex quibus deducitur duode[*] cimus caſus Curiæ, ſcilicèt, in cauſa libertatis, quam intenderit in poſ ſeſsione ſeruitutis con ſtitutus, vel ſi ſit reus in poſ ſeſ ſione libertatis pot eſt petere, vt in Senatu Regio intentetur, & ad eum remittatur, quia eſt, & reputatur cauſa libertatis, & habetur vt pia. 
 
Et ex prædicta ratione miſerationis, quia miſerabilis ille qui ex ſeruitute ad libertatem proclamat, vel cùm ſit pro libero exiſtimatus, ad ſeruitutem redigi petatur, erit quælibet cau ſa libertatis Curiæ, ſiue agendo, ſiue defendendo ex parte proclamantis ad libertatem, vel proclamati ad ſeruitutem. 
 
Decimus tertius caſus Curiæ [*] quotidianus erit in cauſis, & litibus viduarum, dict. l. vnica, C. quando Imperator, ex prædicta l. 20. titulo 23. part. 3. ibi: Viudas, o huerfanos ſi huuieren alçadas, ò otros pleytos porque ayan de venir a la Corte del Rey : & quia ſignant er & benè Dominus Præ ſes Couarruuias de hoc agit, cap. 8. practicarum, eſt ad eum recurrendum, & ad Rolandum dict. conſil. 76. lib. 1. ex num. 39. Andream Gail dicta obſeruatione 1. libro 1. numero 39. & 40. Azeued. in l. 8. & 9. titulo 3. libro 4. Recop. ex num. 7. Monte rroſo tract. 5. de Chancillerias , fol. 59. numero 11. Ceſ ſatque ex cõ muni & forenſi praxi opinio eorum, quos refert Roland. dict. conſ. 76. ex numero 44. tenentium, priuilegium fori Curiæ locum non habere in vidua diuite, quia quantumuis diues ſit forum Curiæ in prima inſtantia ſortitur, ex ratione dict. l. 20. tit. 23. p. 3. & adductis à Couar. vbi ſuprà, & meliùs à Rolando, qui ſic concludit dict. conſil. 76. in fine, & præ cæteris Gail dicta obſeruatione 1. numero 40. vbi adducit viduas, & pupillos diuites eſ ſe miſerabiles habitu, licèt, non actu; pauperes verò, & habitu, & actu, & ſic competit eis quòd ſolo habitu ſunt Curiæ caſus, vt iam in pupillo reſoluimus ſuprà num. 
 
Si verò lis cœpta & conteſta[*] ta ſit coram Iudice ordinario, non habet locum Curiæ caſus quoad primam inſtantiam, nec pœnitentia admittitur, vt poſt Couar. adducit Azeued. in d. l. 8. tit. 3. lib. 4. n. 5. & 6. Ratio autem rationis eſt, quia in iudicijs quaſi contrahitur, & per conteſtationem tranſiuit iudicium ad contractum quoad eius proſecutionem, in ordinatione, & diffinitione cauſ æ, ex vulgata l. 3. §. idẽ ſcribit, ff. de peculio, & num. 7. Ipſe idem Azeued. reſoluit locum non habere caſum Curiæ contra aliam viduam, vel æqualiter priuilegiatum, & quando prouiſio fit, & datur viduæ, & alijs, Curiæ caſum habentibus, quę vulgo dicitur, la ordinaria del fuero , vt retulit compendiosè author practicus libri, qui inſcribitur de Monterroſo, vbi inquit: Viduæ quæ elegit forum Curiæ, ſiue agendo, ſiue excipiendo, dari prouiſionem, por la qual ſe inhibe a todos lòs juezes infer iores a las ſupremas Audiencias, aunque ſean Alcaldes de Corte, y Chancillertas, entretanto fuere viuda, y viuiere honeſta[*] mente, excepto en ſeis caſos, y cauſas, conuiene a ſaber en cauſa criminal, o marauedis pertenecientes al Rey, ò ſobre execucion de carta executoria, ò contrato guarentigio, que trae aparejada execucion, ò ſi conteſta la demanda ante el Iuez inferior, ſin declinar juridicion, ò de diez mil marauedis abaxo, ò con perſona que tenga igual priuilegio que la tal viuda, y han de ir exceptados eſtos ſeis caſos en la dicha ordinaria . 
 
Non verò vt authoris cuius dicta præfata ſonant, ſed vt docti, ac grauis Senatoris Pinciani ſunt accipienda, ideò vnumquẽ que de dictis ſex caſibus declarabimus: præmittendũ tamẽ eſt huius ordinarię fori ſolere, & eſ ſe quotidianũ fieri prouiſionem, præ ſtarique non ſolũ viduis, ſed pupillis, & minoribus, orphanis, miſerabilibusq; perſonis, additis addẽdis , & detractis detrahẽ dis . Secũdò , permittendũ ſub vi[*] duæ nomine, etiã quoad dictum Curiæ forum admitti mulieres, quæ habẽt maritos inutiles, vel[*] lõga abſentia impeditos, ſeu ad trirremes, vel ad exiliũ condemnatos, ex doctrina Fel. in c. ſignificãtibus , n. 8. de offic. delegat. Couar. in pract. c. 7. n. 4. reſoluit Gail. d. obſeruat. 1. n. 44. etenim propter naturalẽ cõmiſerationẽ dignæ ſunt, ob fortunæ, ſeu calamitatis, ſiue aduerſ æ erumnę iniuriã , & euẽtũ miſerabiliũ , ſeu viduarũ numero contineri, tametſi[*] nuptæ ſint, pro quo facit text. in c. 20. §. ſed nec iſtud, de translatione Epiſcopi, vbi habetur, quòd Eccleſia dicitur viduata, quæ habet Epiſcopum, ſed inutilem, explicat Gail vbi ſupra. In ea verò [*] quæ nunquam maritum habuit, celebſque eſt, adeſt maior dubitandi ratio, tamen verior, praxiquè recepta à noſtratibus, eſt re ſolutio domini Præ ſidis Couar. in pract. cap. 7. n. 2. cum pulchra limitatione, ſic eam appellat ex exteris illum ſequutus Gail vbi ſuprà n. 44. obſeruationis primæ lib. 1. Limitatio verò eſt, vt in fœmina honeſta, & graui ætate, quæ ne caſtè vixerit locum habeat caſus Curiæ: ſi verò dictæ qualitates non concurrant, contrariũ eſt obſeruandum ex mente Couar. & Gail vbi ſup. 
 
His præmiſsis, excipitur in or[*] dinatione prouiſionis ordinariæ del fuero, no ſiendo cauſa criminal , intellige hoc procedere in ca ſu, in quo vidua, ſeu priuilegiatus reus ſit, vel vidua accuſata, de nunciata, vel inquiſita de aliquo crimine, quia non poterit à iuriſ dictione ordinaria declinare, vt contra Matthæum Afflictis re ſoluit Cardin. Tuſch. ſub litera M. concluſ. 274. num. 7. Secus verò erit ſi actrix ſit, quia hoc non tollit enumeratio caſuũ Curiæ, quæ fit in l. 8. tit. 3. lib. 4. Recop. vbi fit prohibitio, ne quis in prima inſtantia corã dominis Præ toribus, qui in Curia Regia, vel Chancellarijs aſsiſtũt , euocetur, ſed in proprio foro ordinario, qui cuilibet competit: & proſequitur lex: Saluo en aquellos caſos que ſe deuen librar en la nueſtra Corte y Chancilleria, que ſon eſtos ſegun antiguo eſ tilo, muerte ſegura, muger forçada, tregua quebrantada, caſa quemada, camino quebrantado, trayciõ aleue, riepto (qui caſus iam non extat ex Cõ cil . Triden. ſeſ. 25. cap. 14.) pleyto de viudas, y huerfanos, y perſonas mi ſerables, o contra Corregidor, o Alcalde ordinario, v otro oficial del tal lugar, y ſobre caſo en que pueda ſer conuenido durante el tiempo de ſu oficio : huc vſque lex per illa verba: Pleyto de viudas y huèrfanos, y perſonas miſerables , quæ vniuerſalia, & indefinita ſunt, vel ſaltem generalia, comprehenduntur lites viduarum, & pupillorum, ſiue ſint criminales, de quibus præcipuè lex agit, ſiue ciuiles, in quibus viduæ actrices ſint, ſiue pupilli actores, nec impedit loqui illam legem de Prætoribus, & cum eis, quia hoc magis affirmat in cauſis criminalibus coram eiſdẽ , dum ſint viduarum agentiũ , vel accuſantiũ , locum habere caſum Curiæ, aliàs ſuperflua eſ ſet generalitas illorum verborum, Pleito de viudas, y huerfanos , poſita poſt[*] enumerationem aliorum caſuũ , qui ſuapte natura propter eorũ grauitatem, & atrocitatem, ſon de Corte . Et vt ſaluemus ſtylum à Monterroſo relatum de exceptione cauſ æ criminalis, en la ordinaria del fuero neceſ ſario , dicendũ eſt, intelligi, quãdo vidua eſt rea, vel contra ipſam, vel pupillum minorem, ne patre orbatum, procedatur: ſecus verò erit, dum ipſa vidua, vel pupillus accuſant, vel querelam proponunt criminale iniuria Regis, vel Chancellaria, vt contra Afflictum, quem Tuſc. adducit d. concluſ. 275. num. 7. iam reſoluimus. 
 
Quod iterum extendendũ eſt ad quẽlibet , vel quãlibet , caſum[*] Curiæ criminalẽ habentem, ſiue ex perſona miſerabili, ex eodem Tuſch. vbi proxime n. 6. & 7. vel quia reus potens eſt ex offitio, quod exercet, ſiue per ſe ipſum, quia nimis diues, & cui iuſtitiæ miniſtri fauent; itaque ab eo ius, & iuſtitiã actor timeat non ſe cõ ſecuturũ , nã prædictis omnibus adſtipulantur verba dictæ legis vnicæ, C. quando Imperator & eius mens, & ratio quæ maximè obtinet in criminalibus actionibus, quæ grauiores ſunt cauſis & negotijs ciuilibus, vt teſtatur Iulius Clarus in proœmio ante[*] quæ ſtiones criminales, cùm non, vt ipſe inquit, de tritico vel oleo legato, ſed de hominum fortunis, exiſtimatione, ac capite agatur, quibus rebus nihil eſt in orbe terrarum pretioſius, & in quibus perhorreſcunt actores iu ſtitiam petere contra potentes,[*] & tunc, vel ipſe dominus Rex ſuumque ſupremum Conſilium cognoſcit, vel cauſam, querela præ ſentata, delegat, dando Peſqui ſidor, o Alcalde de Corte, ò remitiendolo, ſi el caſo no requiere mas, a la juſ ticia ordinarta, no embargante aya empeçado a conocer el juez ordinario, ſe ſuelen dar Peſquiſidores de oficio, ò por la querella de la parte: eſto por ſer el caſo de Corte, por ſu atrocidad, ò grauedad del, y de las perſonas que litigan, ò por otras juſtas conſideraciones : quæ omnia latè adducit Bobadilla lib. 2. Politic. cap. 21. ex num. 6. videndus, cùm caſus occurrat. 
 
Nec ex eo quod non ſit que[*] rela præ ſentata coram perſona domini Regis, & eius magni Cõ ſilij , impeditur pars litigans eam proponere in Chancellaria Regia coram Præ ſide, & Prætoribus eiuſdem Regij Senatus, qui cognoſcunt, & cognoſcere poſ ſunt eam delegare, iudicemque dare ad eam diffiniendam per ſententiam, vt patet ex l. 4. tit. 7. lib. 2. Recop. Bobadilla vbi ſupra num. 11. quia hoc eſt proprium, & reſeruatum magno Cõ ſilio Regis. In noſtra autem Chã cellaria , & in cæteris Indiarum Occidentalium, quarum ordinationes ſunt vnæ, eædemque, extat ordinatio 17. per quam facultas tribuitur Præ ſidi, & Audito[*] ribus, ad delegandas cauſas criminales in his rebus, quæ euenerint extra quinque leucarum ſpatium, dummodo ſit prouiſio iu ſta, & quando committitur cau ſa, eſt ad ordinationem proceſ ſus, non verò ad diffinitiuam ſententiam proferendam: nonnunquam tamen prouidemus iudi[*] ces delegatos, quos vulgo, Peſqui ſidores dicimus, ſi cauſ æ qualitas hoc requirit, & timor non aſ ſequendæ iuſtitiæ coram ordinario iudice, maximè præcedente querela partis, vel promotoris Fiſcalis cum delatore: quod ita obſeruatum eſt, præcipuè in Chã cellaria Limenſi, & ſic procedit l. filius, ff. de falſis, ibi: Sic audiui Senatum cenſuiſ ſe cum ſimilibus. Et credo hoc ex Regio reſ cripto proceſsiſ ſe, quia hæc facultas dandi iudices delegatos ad cauſas criminales cognoſcendas, & diffiniendas, Præ ſidi, & Auditoribus competit in Limenſi Senatu, & eſt reſeruata; non verò Præ ſidi, & Prætoribus eiuſdem Chancellariæ: in noſtra verò cũ ſit Prætorialis, & in ea Senatores ſumus Auditores, & Prætores, hac eadem facultate quæ in Limenſi vti poſ ſumus, & hoc iure vtimur. 
 
Secundus caſus exceptionis[*] ad ordinarium fori eſt, en marauedis pertenecientes al Rey , quia non debet expectari, vt per Curiæ ca ſum petantur, & cũ Rex ſit fons iuriſdictionum, vt iam diximus ex Auendan. cap. 1. num. 2. 1. p. de exequen. mandat. Nimirum ſi hunc caſum eius Senatus, & Regia Chancellaria excipiant, ne protrahatur, & differatur exactio debiti Fiſcalis. 
 
Tertia exceptio eſt, ò ſobre exe[*] cucion de carta executoria, o contrato guarentigio, que trae aparejada execucion . Offert ſe nobis vtilis, & ardua quæ ſtio reſoluenda, an pro executione contractus, & ſcrip[*] turæ publicæ, ſiue ſententiæ latæ à dominis de Conſilio, vel Senatu Regio, poſsit coram eiſdem intentari caſus Guriæ, & peti executio in prima inſtantia circa ſententias latas in Regio Conſilio, vel Senatu. Sunt diſtinguendi[*] duo caſus: primus, quando confirmatur ſententia inferioris iudicis, & tunc ei eſt devolvenda executio, ſi ſit intra quinque leucas, & ſi extra eas dandæ executoriales Regiæ literæ, hoc voluit expreſsè lex 6. tit. 17. lib. 4. Recopil. vbi Azeued. ex num. 3. bene diſtinguit inter cauſam criminalem, & ciuilem: nam in prima eſt remittenda executio iudici primo, hoc eſt, loci delicti. In ſecunda, ſi ſit confirmatoria, eſt iudicis à quo: ſi reuocatoria, iudicis ad quem: quod inſinuat l. 27. tit. 23. par. 3. Semper autem[*] de ſtylo Chancellariæ remittitur executio iudici à quo, niſi ex iu ſta cauſa retineatur, quod docuit Guido Papæ deciſ. 436. num. 29. quæ ſt. 35. latius proſequitur Azeued. vbi ſupra. Pro iuſtis autẽ cauſis conſiderare poſ ſumus omnes eas, quas retulimus in nego[*] tijs, & litibus attingentibus ad viduas, pupillos, & miſerabiles per ſonas, in quibus cùm adſit caſus Curiæ, licèt lis ordinaria iam finita cœpta fuerit coram ordinario iudice, executio iuſtè fieri poteſt à iudicibus ſuperioribus Chancellariæ, quia militat ratio textus in dict. l. vnica, iam ſ æpius repetita, ibi: Perhorreſcunt, &c. Idem etiam ſi reus, contra quem executio facienda eſt, ſit perſona potens, & à quo cum difficultate iuſtitiam conſequetur actor coram ordinario: nam in his ca ſibus quoad executionem ex propria vi & natura caſus Curiæ à iure & legibus inducti eſt obſeruandum: quod per pactum ſumiſ ſionis in contractibus, & publicis inſtrumentis fit per contrahẽ tes , per l. 20. tit. 21. lib. 4. Recop. §. 1. Quando adeſt ſumiſsio ad dominum Præ ſidem, & Auditores, ſunt, ſi caſus ſit Curiæ, poſ ſit dare executor, vel prouiſio, vt executio fiat coram ordinario iudice: non tamen negat hæc lex, poſ ſe etiam fieri executionem per dominos de Conſilio, vel Senatu, & Regia Chancellaria; quia hoc eſt iuri conſonum, & recepta reſolutio, quia potiùs agitur[*] ex termino ſententiæ confirmã tis , quàm ex confirmata, & ita regulariter executio de iure cõ muni expectat ad iudicem ad quem, Bartol. in l. fin. C. de iudicijs, Bertachin. relatus à Tuſch. ſub litera E. concluſ. 475. num. 14. Et fieri poteſt in executione ſententiæ, vel contractus, ſi contineant debitum quantitatis, vſ que ad ſententiam addictionis, vulgo, de trance y remate , & ſolutionem, maximè ſi ſit debitor in Curia, vel intra quinque leucas, quia ſi ita, fieri poteſt per quemlibet ex Prætoribus Chãcellariæ , in ea, vel intra quinque leucas, multò magis cauſa probabile ſubſiſtente ab ipſa vniuerſa Chancellaria, vel quolibet quarterio eius, vulgo, la ſala donde ſe pidiere la execucion , vt ſit in poteſtate, & arbitrio Senatus, vel eam fa[*] cere, vel remittere. Cui reſolutioni non obſtat lex 27. tit. 23. p. 3. & l. 6. tit. 17. lib. 4. Recop. & fortiùs lex 11. tit. 5. lib. 2. quæ inſinuant caſus Curiæ, & eorum cognitiones tantùmmodo competere Præ ſidi, & Senatoribus in cau ſis ordinarijs: non verò in execu[*] tiuis, dum inquit text. dictæ legis 11. Mandamos que todos los pleytos que ſon ſobre caſos de Corte por primera inſtancia, que ſe han de ver ordinariamente por viæ de proceſ ſo ordinario formado entre partes, ſea el conocimiento y determinacion en las nueſtras Chancillerias , quia non prohibet hæc lex, & dict. l. 27. & 6. titulo 17. lib. 4. poſ ſe ex iuſta cau ſa retineri per dominos Chancellariæ, & fieri executionem, haſta dar ſentencia de remate, y hazer real paga a la parte executànte de ſu deuda deuida por contrato, o ſentencia, o en otra manera que aya lugar la via executiua, ſiendo con juſtificacion de auer caſo de Corte, en que ſe pudiera intentar la accion ordinaria en la Chã cilleria , tambien el derecho de la cau ſa executiua : quia quemadmodũ diximus, hoc à dictis legibus non prohibetur, quæ loquuntur regulariter, non verò quando intẽ tari poteſt caſus Curiæ, qui quẽ admodum competit ad conueniendum, en demanda y accion , poteſt & debet admitti ad exequendum, vt iam probauimus: & in Regijs Senatibus Limenſi, & no ſtro de Panamà hoc receptũ eſt, & ſubeſt ratio deciſionis, quam adducit Guido Papæ deciſ. 436.[*] num. 29. quia plures ſunt perſonæ miſerabiles, & rei, vt in plurimum potẽtes , contra quos iuſtitiam actores ad exigenda debita non aſ ſequuntur: atque ideò hoc iure vtimur, que en auiendo caſo de Corte que ſe pudiera intentar ſi la cau ſa fuera ordinaria, ſe admita y reciba en las executiuas por eſcritura, o ſentencia, o conocimiento reconocido, o execucion de ſentencia arbitraria, que para la de las cuentas confirmadas por el juez ordinario para la confeſsion judicial clara, por ſer y caer ſobre juyzio empeçado ante el ordinario, aura mas dificultad admitirſe por Corte, pero tales pueden ſer las cauſas que ſe den, que tãbiẽ en eſto ſe admitieſ ſe , & hoc iure vtimur. Et aliquãdo datur commiſsio para hazer la execucion, ſuſtanciar la cauſa, y conclu ſa para ſentencia de remate embiarla ala Audiencia . 
 
In Regalibus Senatibus Valliſoletano, & Granatenſi, & Audientia Hiſpalenſi, & Regni de Galicia, ſeruanda ſunt, quæ con ſtant ex d. l. 20. tit. 21. §. 1. lib. 4. Recopilat. quæ, vt aduertimus, non loquitur de executione ſententiæ, & ita etiam in dictis Senatibus, Valliſoletano, & cæteris Caſtellæ, & apud nos ſeruandæ ſunt, & poterunt, ſi dominis de Conſilio, vel Chancellaria videbitur doctrinæ adductæ à Tuſcho concluſ. 476. ex num. 18 ſub litera E. in caſibus quos con ſtituit. Primus nãque erit ſi ſententiæ, tàm prima, quàm confirmans ſint abſolutoriæ, quia fru ſtra quæritur de executione, quia ſecũ illã ſentẽtiæ trahunt. Secundus caſus ex Tuſcho, ſi ſen[*] tentia prima eſt condemnatoria. Secunda abſolutoria, quia idem eſt obſeruandum. Tertius, ſi prima fuit abſolutoria, ſecunda condemnatoria, quia agitur ex ſecunda, quia prima eſt reuocata. Quartus dubius, & non bene declaratus caſus eſt, quando ambæ ſententiæ, vel tres ſunt cõ formes : de quo eſt videndus Fe linus in cap. cum Ioannes, ex n. 14. de fide inſtrumentor. per textum ibi, iuxta diſtinctionem quã facit prædictus Cardinalis, quòd ſi ſecundus Iudex fuit motus ex nouis probationibus, & cauſis, attendatur ſecunda ſententia confirmatoria quoad vim, & effectũ executionis, ſi verò ex primis cauſis, & probationibus dicendo ſententiam primam eſ ſe iu ſtam expreſsè, tunc ex gloſ. in c. paſtoralis, §. prætereà de offic. delegat. reſoluit, Iudicem ſuperiorem debere exequi, num. 23. dict. concluſ. 476. Apud nos verò ſeruanda eſt prædicta l. Regni 6. tit. 17. lib. 4. Recop. Et quæ ſuperiùs diximus in eius declara[*] tione, ſi autem ſententia partim fuerit confirmatoria, partim verò reuocatoria, vt plerumque euenit, vel modificata prima per ſecundam, tunc equidem executio erit ſuperioris Iudicis, quia, vt iam prædiximus ſupra num. 85. potiùs agitur ex termino cõ firmante , quàm ex confirmato, atque ideò executio regulariter ſpectat de iure communi ad Iudicem ad quem, ex Bart. in l. fin. C. de iudicijs, & Bertachino relato, & ſequuto à Tuſcho ſub litera E. concluſ. 475. n. 14. Tum maximè, quia nouus ordo, & altera forma iudicandi adeſt, quã do per ſuperiores Iudices detrahitur, additur, vel mutatur, in his quæ in prima ſententia, vel ſecũ da fuit dictum, ſeu omiſ ſum, at que ideò cùm ex ſententia reui ſionis ſortiatur effectum, formã , & modum res iudicata, per quã finis cõtrouerſijs imponitur, ex l. 1. ff. de re iudicata, & actio iudicati ex ea proueniat, nimirũ , ſi executio competat dominis de Cõ ſilio , Chancellaria, vel Audientia iudicanti, atque ideò executio, quod eſt noſtrum intentum remitti, vel retineri poſsit à dominis prædictis, prout arbitrium iuſtum, æquumvè dictauerit, non obſtante dict. l. 6. tit. 17. lib. 4. quia etiam extante omnimoda confirmatione ſententiæ, ab inferiori latè non prohibet retineri poſ ſe executionem, vt prædiximus ex deciſione Guidonis Papæ 436. num. 29. quæ celebris eſt pro hac reſolutione, & limitatione prædictæ legis 6. quæ vel fit ab ipſis dominis, vel remittitur iudici ordinario, vel datur executor ex praxi legis 20. tit. 21. lib. 4. §. 1. 
 
Tranſeamus iam ad limitationes exercendi Curiæ caſus, etiam à priuilegiatis, qui forum Curiæ ſortiuntur, & ex Cardinali Tuſcho ſub litera in concluſione 274 ex num. 17. Repetendæ ſunt ſequentes limitatio[*] nes, quarũ prima eſt ſubſiſtente æquali priuilegio, vt in duabus perſonis pauperibus, vel miſerabilibus, qui altera alium trahere non poteſt ad Curiam, ſecus verò erit ſi priuilegiatus conuentus ſortiatur minus priuilegium, ex Afflicto deciſ. 56. vbi Vrſil. allegat legem contra pupillum 54. §. qui ad maius Auditorum, ff. de re iudicat. In pupillo autẽ , quia ſua natura & ætate eſt mi ſerabilis, conſideratur hæc ratio, vt præferatur miſerabili ex accidenti, quia cauſa naturalis præfertur accidentali, vt ex Afflicto reſoluit Tuſchus, quòd ex vi maioris cõmiſerationis , quoad alios, pupillo excepto, procedit in viduis, vt ipſe conuenire poſsit in Curia alios miſerabiles, & pauperes, quia priuilegium earum, & pupillorum nititur, & fundatur in iure communi expreſ ſo in eis, ex dict. l. vnica, C. quando Imperator, cæteri verò per interpretationem, & miſerationem, quod procedit in terminis iuris communis. Quod[*] verò attinet ad ius noſtrum Regium diuerſum eſt, quia ex eo fit extenſio, atque ideò tenendũ eſt viduam contra pupillum, vel è contra, pupillum contra viduã , vel pauperem, ſiue pauper contra prædictos, non habere iure Regio attento caſum Curiæ, admittendamque eſ ſe fori Regiæ Chancellariæ declinatoriã , vel Supremi Conſilij, ſi apud illud agant, quod eſt ex ratione, & deciſione legis 5. tit. 3. par. 3. ibi: O por pleito que demandaſ ſe huerfano, ome pobre, ò muy cuytado , & ex l. 20. tit. 23. eadem part. 3. ibi: Viudas è huerfanos, &c. vbi æqualance tribuitur dictum fori pri uilegiũ , atque ideò reiecta quoad nos Afflict. Vrſil. & Tuſch. re ſolutione, tenendum eſt contrarium cum Couar. in pract. cap. 7. num. 4. Et ſic quemadmodum viduitas pupilli, orphanitas pauperis, & miſerabilis lites & cau ſ æ tribuunt iuriſdictionem, ita è contra, æqualis eiuſdemque priuilegij opoſitio à legibus partitarum expreſsi erit cauſa impeditiua exercitij iuriſdictionis cõ tra alium Curiæ caſum habentem, vt iam reſoluimus, & ex no ſtratibus non relatis, nec explicitis prædictis fundamentis, re ſoluit Gregor. Lop. alijs adductis in dict. l. 5. tit. 3. par. 3. gloſ. 2. licèt in fine gloſ ſ æ inſinuet vincere cauſam viduæ cõtra alios pri uilegiatos pro caſibus Curiæ: & licèt authoritas dicti gloſ ſatoris ſit multum conſiderabilis, contrarium in iudicando, & conſulẽdo eſt tenendum, ex fundamẽ tis quæ ipſemet antea in eadem gloſ ſa adducit, & eſt expreſ ſa deciſio Neapolitana Vincen. de Franch. 188. per totam, vbi ex ritibus ſuæ Curiæ, quos citat, dicit hanc vanam eſ ſe dubitationem, & iuridicam reſolutionem negatiuam, quia vt ipſe inquit, poſtquam pupilli, & viduæ, & aliæ miſerabiles perſonæ ſunt ſuffultæ priuilegio eiuſdem legis vno, & eodem tempore priuilegia prædicta confunduntur, nec vnum erit potentius altero, & ius commune ſeruabitur, ſcili cèt, quòd actor ſequatur forum rei, vt ex Andrea de Iſern. & Matth. de Afflict. in conſtitutione ſtatuimus, reſoluit, quos & alios ex noſtratibus adducit Couar. in pract. cap. 7. num. 5. verſ. 8. hanc interpretationem, & licèt Vincen. de Fran. dict. deciſ. 188. num. 2. dicat, non eſ ſe inſi ſtendum in his quæ refert dictus dominus Præ ſes, eius diſtinctiones in praxi obſeruãdæ ſunt, quæ in ſubſtantia continent hanc eã dem reſolutionem cum declaratione quam ponit dict. num. 5. verſ. Sexto, deinde poterit contingere, & ſequentibus, vſque ad finem. 
 
Decimusquartus caſus Curiæ [*] eſt, contra algun poderoſo de que no pudieſ ſe tambien alcançar derecho , vt comprobat præcitat a lex 5. tit. 3. p. 3. Hic eſt caſus frequens, quotidianus, & in quo merito domini de Conſilio Regio Senatu, & Chancellaria ſumma cum ratione brachium, & Regis domini poteſtatem, & iuriſdictionem exercent. Solent communiter practici noſtri temporis ad iu ſtificationem praxis, & immemorialis conſuetudinis, qua obtentum eſt, poſ ſe à Rege cognoſ ci per viam violentiæ, in cauſis Eccleſiaſticis allegari, text. in c. Regum officium eſt, & in cap. adminiſtratores, & in cap. Princeps ſ æculi 23. quæ ſt. 5. de quorum iurium interpretatione, & vera praxi, dixi in cap. 6. §. 3. num. 19. & 20. & adducunt in theorica alij plures quos citaui, tamen applicãdo Diui Hieronymi dicta in dict. cap. Regum, ad rationem, & deciſionem dict. l. 5. tit. 3. p. 3. eſt congrua & propria allegatio, vt proceſ ſus à Rege fiat, contra algun poderoſo . Sed in primis ſupponendum cũ Bald.[*] conſ. 151. in prin. lib. 1. in conſ pectu Principis nõ eſ ſe potentiorem vnum altero, quia non eſt in Principe Supremo conſideratio perſonarum, ita Tuſc. concl. 463. ſub lit. P. num. 18. Et quod de perſona Principis dicemus,[*] extendendum eſt ad Supremum eius Senatum, & Regias Chancellarias, quia eius vicem gerũt , & repræ ſentant, vt cõcludit benè Parlador. lib. 3. differen. 10. num. 21. & 22. 
 
Secundò cum eodem Tuſcho[*] loco ſuperiùs citato, num. 7. ex Bald. dict. conſ. 151. circa finem, verſ. Hæc quæ ſtio, ſupponitur etiam quòd an quis dicatur potentior, vel non, conſiſtit in facto, & reſidet in arbitrio iudicis, verba Baldi ſunt. Hæc quæ ſtio cõ ſiſtit multũ in facto, & in iudicis arbitrio conſiſtit, tametſi loquatur in ceſsione facta à quadã muliere vidua, & vetula cuidam Chãcellario , & quia potẽs erat, nõ ſolum ab exercitio ceſsionis, ſed à munere ſimplicis procuratoris conſuluit eſ ſe arcendũ , itaque quoad noſtrum propoſitum erit regula, vt omnis ille cui propter potentiam ex officio, & alia qualibet cauſa eſt comprehenſus in prohibitione tituli, in rubro, & nigro, cap. ne liceat potentioribus, & in cap. 1. de alienatione iudicij mutandi cauſa facta erit, etiam ex capite potentatus, ſeu maioris potentiæ, ſubnixus caſui Curiæ in prima inſtã tia , quod æquali modo eſt intelligendum, data ſcilicèt capacitate iuriſdictionis: nam ſi clericus, Eccleſia, vel Religionis Cõ uentus , ſeu Religioſus fuerit, patet ex defectu, & in capacitate iudicum ſ æcularium, non poſ ſe apud eos in prima inſtantia conueniri: & cùm latiſsimum ſit, nõ ſolum arbitrium, ſed etiam officium ius dicentis, iuxta legem primam, ff. de iuriſd. omn. iud. opportunum erit aliquos præcipuos caſus, qui ſ ũt Curiæ, adducere ex comprehenſis in hoc decimoquarto; ex generalitate iu ſti, & æqui arbitrij, quod conſtituimus deducti erit primus, & decimusquintus in ordine priori huius capitis. 
 
In Ducibus, Comitibus, & Mar[*] chionibus, qui poſ ſunt conueniri coram Rege in prima inſtantia, & eius Senatu Supremo, vel Chancellaria Regia, & in Senatu Galleco. 
 
Decimusſextus in dominis[*] vaſ ſallorum, etiamſi non ſint titulati, quia potentes ſunt, & qui de facile non conueniuntur. 
 
Extende, etiamſi ſint pupilli,[*] & minores vigintiquinque annis Duces, Comites, & Marchiones, ac domini vaſ ſallorum, & etiã ſi ſint fœminæ viduæ, & virgines, quia conueniri poſ ſunt coram Rege, & eius Senatu, & Chã cellaria , quia potentiorum cau ſa præualet, & præponderat, magiſquè conſideratur, quàm viduas, & orfanos eſ ſe militat, & vrget ratio tex. in l. vnica, C. quã do Imperator, ibi: Perhorreſcunt &c. & quod principaliter vrget, attendendum eſt, l. ſiquis nec cauſam, ff. ſi certum petatur, & hæc extenſio concernit eos vt reos, vt declinare non poſsint in prima inſtantia Curiæ forum, non tamen per hoc, vt actores, ſi pupilli, & minores ſint orfani, & orbati, vel viduæ, eſt intelligendum, ceſ ſare priuilegium, quod habent, vt agere & conuenire poſsint in prima inſtantia in Curia, por caſo de Corte , quod, licèt à nemine inuenerim tactũ , notandum eſt. 
 
Decimusſeptimus caſus Cu[*] riæ erit, en las juſticias y oficiales della , ſub quo comprehenduntur, vt rei, los ſeñores Preſidentes, y Conſejeros de los Supremos Conſejos, Preſidentes, y Oydores, Alcaldes y oficiales de las Reales Chancillerias de Eſpaña, y[*] de las Indias , quia habent ca ſum Curiæ paſsiuè in Regijs Conſiliarijs, quia in Curia coram Principe aſsiſtunt, per Regium reſcriptum aſsignantur Iudices, qui de cauſa cognoſ cant, poſtulante actore contra Cõ ſiliarium . Quod verò attinet ad Præ ſidem, & Senatores Regiæ Chancellariæ Pincianæ & Granatenſis, obſeruãda eſt l. 5. tit. 3. lib. 4. Recopilat. ibi: Que ninguno de los Oydores y Alcaldes que reſi[*] den en las nueſtras Audiencias, y Chancillerias, no traygan a las Audiencias adonde reſiden pleytos ſuyos, ni de ſus mugeres ni hijos, demandando, ni defendiendo en primera inſ tancia por caſo de Corte : quod intelligendum eſt, retento illo verbo, No traygan , hoc eſt, ad peti[*] tionem eorum, non tamẽ , vt credo, ad petitionem actoris, & aduerſ æ partis, quia Senatores, vel eorum vxores, vel filios vult cõ ueniri per caſum Curiæ in eadẽ Audientia, vbi aſsiſtũt , quia hoc eis non prohibetur. Et extat diſ poſitio d. legis 5. tit. 3. part. 3. ibi: Contra algun poderoſo . Itaq; vt me vno verbo explicem, domini Senatores dictarum Chancellariarum ſortiri poſ ſunt in eiſdem Au[*] dientijs, vbi aſsiſtunt, caſum Curiæ paſsiuè, altera inſtante parte, non tamen actiuè, hoc eſt, eiſ dem Senatoribus volẽtibus , quia reſiſtit dict. l. 10. tit. 3. lib. 4. Recop. quam iam citauimus cum clauſula irritante, vſquè adeò, vt ſi etiam altera pars conſentiat, & reſpondeat a la demanda que el Oydor le puſo en la Audiencia, donde aſsiſte, ſin declinar juridicion , erunt acta nulla, quia non datur prorogatio iuriſdictionis, quando lex eam tollit, limitat, vel inhibet in Iudice, maximè cum clauſula anullatiua, vt poſt Baldum in l. finali, C. de iuriſdictione omnium iudicum, Felinum in cap. cum ordinem de reſcript, Iaſon conſi[*] lio 103. libro primo, numero ſecundo, & in l. age cum Geminiano, C. de tranſaction. Vrſilius ad Afflict. deciſione 41. numero quinto, & ſexto, adducit Ruginelus nouiſsimè, cap. 44. pract. numero 14. & reſoluit etiam accedente partium conſenſu non valere iudicium, quia non datur prorogatio diuerſ æ ſpeciei, ex adductis à Cardinali, & Feli[*] no in cap. Pet. G de officio delegat. colum. 3. Marſilius in l. finali, ff de iuriſdictione omnium iudicum numero 197. Ruginelus dicto numero 15. apud nos in Indiarum Occidentalium Regis Prætorijs obſeruanda eſt ordinatio. 27. cuius verba ſunt: Item, que nueſtro Preſidente, y Oydores no puedan traer a la Audiencia en primera inſtancia pleyto alguno ſuyo, ni de ſu muger, ò hijos, y deſtos pleytos conozcan los Alcaldes ordinarios, y vengan en grado de apelacion al nueſtro Con ſejo de las Indias, ſiendo la cauſa de mil peſos arriba, y ſi el particular quiſiere apelar para là nueſ tra Audiencia, y no para el Con ſejo, lo pueda hazer mas el Oydor, ò ſu muger è hijos no ten gan la tal eleccion . 
 
Declaratur tamen prædicta[*] ordinatio, vt non procedat in appellatione, quæ interponitur ab executore excedente ſuæ iuriſdictionis limites per reſ criptum ſibi conceſ ſum, vel comiſionem, quantumuis inhibeatur Regale Auditorium Prouinciæ, in qua executio fit, argumento textus ordinarij, in capit. Paſtoralis, §. quia verò, de officio Delegati, & quæ ibi à Doctoribus traduntur, & ex no ſtratibus loquendo de executore Apoſtolico, qui excedit, tenet Flores Diaz libro primo variarum quæ ſtionum, quæ ſtione 12. n. 44. & 45. vbi reſoluit quod dato dicto exceſ ſu iuriſ dictionis contra Iudicem, vel ex alia legitima exceptione quę allegetur appellationem interponendo, quæ habet vtrumque effectum deuolutiuum, & ſuſpen ſiuum, quo caſu excedatur: ſi nihilominus perſiſtat, in executione Iudex, pars damnificata poteſt ad Ordinariũ recurrere, ſeu ad ſuperiorem executoris, qui eſt Regale Auditorium, & petere, vt cauſam retineat, & eam ab iniuſta vexatione executoris defendat, quod conſtat ex conſ. Hieron. Grat. 36. libr.[*] 2. quẽ allegat dictus author Flores Diaz, & ſic quoad noſtrum in rentum, ſi aliqua comiſio datur cõtra aliquẽ Auditorẽ , & Iudex Comiſ ſarius in eius vſu excedit, non obſtante inhibitione, de qua in dicta ordinatione 27. & in comiſsione expreſ ſa Regius Auditor poterit cauſam ad Audientiam, in qua eſt Senator, deferre, apelando derèchamente para ante ſu Mageſtad en ſu Real Con ſejo, y por via de exceſ ſo de juridicion para ante ſu Real Audiencia , quæ poterit declarare, ſi excede ò no de la juridicion de ſu comiſsion, el Iuez que vſa della, y ſi excede impedirle, y prohibirle el exceſ ſo, y no dar lugar a ello , maximè ſi ſit extra limites ſuæ iuriſdictionis, vel intra eam ex aliqua ex cau ſis quas adducit Flores Diaz dicta quæ ſtione 12. numero 45. Quod apud nos vltra dicta, & tradita in dicto §. quia verò magis ſuadetur, quia neceſsitate, vel periculo, more inſtante, plura permittuntur, quæ aliàs non admitterentur ex doctrina quã adducit Tiraquel. de retract, libro 1. §. 26. gloſ. 1. numero 18. Matienço optimè in l. prima, titulo 10. gloſ. 21. numero 20. & 21. Hinc apud nos prouenit[*] praxis recepta, & ſine contradictione ſtabilita, que de las executorias que ſe dan en el Real Con ſejo de las Indias, ſi ſobreuienen algunas reſultas, ò terceros que ſe opongan, ò otros qualeſquier articulos, las apellaciones ſe lleuen a las Audiencias en cuyo diſtrito cae la comiſsion y Iuez, no obſtante la ley 20. titulo quarto, libro ſecundo Recopilation. que diſpone lo contrario , quod fundatur in his quæ adducit Matienço vbi ſuprà, vt Regius Senator, & præ clarus in Regia Chancellaria Argentina, qui licèt inter loquẽ dũ videretur hebes, & rudis ingenij, prout audiui ab his qui eum viderunt, & quotidie alloquebantur: calamo tamen aſ ſumpto fuit elegans, optimuſ què author in ſuis operibus dialogi, ſcilicèt Relatoris, & ſuper quinto Recopilationis ad inſtar alterius Iaſonis fuit prę ſtantiſsimus in iure cõmuni , & in noſtro Regio, hæc ſufficiant pro explicatione noſtræ ordinationis 27. & praxis qua vtimur, en las apelaciones que procedẽ de las executorias que ſe deſpachan en el Conſejo Real de Indias , quod ſ æpè ſ æpius ſum expertus: y lleuandoſe alguna cau ſa al Conſejo por ſu mucha calidad confirmarſe los autos de la Audiencia, y otros reuocãrſe , pero no dar ſe por nulos por defeto de juridicion de la Audiencia, como fue en la executoria de los Lanças contra don Rodrigo de Eſquibel, ſobre vnos repartimientos de Encomiendas de Indios, y otros caſos que deſpues de executoriados por el Conſejo, en grado de ſegunda ſuplicacion, ſobre la liquidacion de las executorias, y otros articulos ſe fenecieron en la Adudiencia de Lima . 
 
Decimusoctauus caſus Cu[*] riæ eſt, que las juſticias ordinarias de las ciudades y villas del Reyno, y prouincias , quæ habentur ſub ditione, & iuriſdictione Regiæ Chancellariæ, probat dict. l. 5. ti tul. 3. p. 3. & quod attinet ad cau ſas criminales, attinentibus ad officium, eſt expreſ ſa l. 11. tit. 1. p. 7. Cuius ſuſpẽ ſio in criminalibus, quæ cõmittunt magiſtratus extra cauſam officij, non extenditur ad minores Iudices, qui in vicis aſsiſtũt , quia ſunt minores magiſtratus, de quibus d. l. 11. nõ [*] loquitur, ſic intelligenda ex ſententia Gregor. Lop. ibidem glo. 1. concors eſt l. 8. tit. 3. lib. 4. Recop. dum in finalibus verbis inquit: O contra Corregidor, ò Alcalde ordinario, ò otro oficial del tal lugar, y ſobre caſo en que pueda ſer conuenido durante el tiempo de ſu oficio, ex illo verbo, O otro oficial del tal lugar , deducuntur caſus Curię ſequentes. 
 
Erit itaque decimusnonus, en el Teniente de Corregidor, o Alcalde mayor , qui licèt non referatur, & declaretur in prædicta lege ex identitate rationis, del Corregidor , cuius vicem gerit ex lege ſuggerẽte , C. de officio eius, qui vicem alterius gerit cum adductis ab Auendan. de exequen. mandat. & maioritat. del Alcalde ordinario , qui ſub locumtenente agit officiũ iuſtitiæ, eique eſt ſubiectus comprehendi debet, argument. legis Gallus, §. & quid ſi tantum, ff. de liberis, & poſthu. ibi: Iſti enim caſus, & omnes in quibus filius poſt mortem, ſcilicèt, aui naſceretur, non pertinẽt ad legem Velleam, ſed ex ſententia legis Velleæ, & hæc omnia admittenda ſunt, vt ad ſimilitudinem mortis cæteri caſus admittendi ſunt: prætereo à Doctoribus maximè à Iaſone tradita in authentic. quas actiones, C. de ſacroſanct. Eccleſ. de extenſione legis ex maioritate, vel identitate rationis, & Barboſa in l. ſi conſtante in princip. num. 103. cum pluribus ſequentibus, ff. ſolut. matrimon. Vincen, de Franquis, deciſione 1. 4. parte ex quorum communi & vera reſolutione, & eorum quos allegant[*] conſtituo, ex vi comprehenſionis caſus ſequentes. 
 
Erit itaque vigeſimus caſus Curiæ in executore iuſtitiæ, ſeu Alguacello maiori, quia vt in plurimum, ſiue à Rege prouideã tur per donationem, vel venditionem eis factam, ſiue à Correctore durãte ſuo officio creẽtur , ſunt potentes, & à quibus iuſtitiam petere, & eã conſequi perhorreſcit pauperes, & quoſcũq; atque idèo procedunt quę ſuprà tradidimus num. 94. & 97. ex l. vnica, C. quando Imperator, & ex l. 8. tit. 3. lib. 4. Recop. in Alguacellis minoribus, quos vul[*] go dicimus, Teniẽtes de Alguazil mayor , eſt diſtinguẽdũ , quia aut nominãtur à Correctore, ſeu A ſiſtente iuſtitiam excercente, & habebunt caſum Curiæ paſ ſiuè, quia ſemper ſunt, & eſ ſe ſolent de familia eorumdem correctorum, vel eis valdè commendati, atque ideò eis fauent, ſiue ipſi correctores, vel eorum locumtenentes, vt correctoribus non diſplaceant, quod erit cogitandum, & arbitrãdum à dominis de Chancellaria, circa rerũ , & perſonarum qualitatem, & cùm regula in hoc certa con ſtitui non valeat, erit arbitrarium: aut enim ſunt nominati ab Alguacello maiori, prout euenit in Hiſpalenſi ciuitate, & alijs, & in Indiarum Regnis, vbi venale eſt officium, del Alguazil mayor , & tunc non erit locus caſui Curiæ contra Alguacellos minores, ſeu commentariẽ ſes , qui ab eiſdẽ Alguacellis maioribus nominantur. 
 
Vigeſimusprimus caſus Cu[*] riæ praxi ſine controuerſia receptus eſt in Decurionibus, vulgo, Regidores, ò Ventiquatros , quocumquè nomine appellentur, ſiue perpetui, ſiue annales ſint. Comprobatur hæc praxis ex ratione legis iam præcitatæ, quæ eſt 8. tit. 3. lib. 4. Recopil. ibi: O otro oficial del tal lugar : in Tribunis ciuitatis, quos vulgo, Iurados, dicimus, maior poteſt eſ ſe dubitatio, quia nec ſunt potentes por oficio , nec eis ordinarij iudices fauent, imò odioſos habent propter contradictiones, quas quoti[*] die eis faciunt. Erit itaque arbitrarium, vt iam in proximiori ca ſu diximus, & vbi non ſunt Tribuni deputati, adſunt alij, quos dicimus, Seſmeros de la ciudad ò villa, ò de ſu tierra, ò procuradores del comun acà en las Indias , in quibus eſt idem tenẽdum , quod de Tribunis plebis diximus, vt relinquatur arbitrio dominorũ Regalis Senatus. 
 
Vigeſimusſecundus caſus pra[*] xi receptus, & admiſ ſus eſt in tabellione Concilij ciuitatis, vulgo, el eſcriuano del Cabildo, ò Ayuntamiento, ò Conſiſtorio , diuerſo enim nomine in diuerſis ciuitatibus appellatur, & ſi ſit vnus tabellio, vel duo, habebunt caſum Curiæ paſsiuè, vt cõ ueniri à quocunque, & quomodocunque in Curia Regis, eiuſ què Regio Senatu, etiã ſi, qui eos conuenerit, ſit Decurio, vel aliud officium in Republica gerat, quia tabelliones del Cabildo , ſunt[*] & eſ ſe ſolent omnibus potentibus potentiores, atque ideò vrget maior, & fortior ratio: & omnia quæ adduximus ſup. num. 114. & alijs. 
 
De alijs tabellionibus nume[*] rarijs, qui vulgo dicuntur, publicos, y del numero , qui quidem non ſunt tabelliones Concilij ciuitatis, eſt diſtinguendum, quia aut ſunt eius qualitatis, & conditionis, vt contra eos iuſtitiam petere perhorreſcat, & eam aſ ſequi, ſit difficilè coram ordinarijs iudicibus, vel quia eis fauent, vel ſunt diuites, vel litigioſi nimis, & tunc habita aliquali informatione de prædictis, vel de qualibet re, & cauſa alterutra, ex his quas retulimus, & tunc conueniri poſ ſunt apud Curiam Chancellariæ in prima inſtantia, quod ex eo procedit, quia dominus Rex eſt fons iuriſdictionum, vt adduximus ex Auend de exequen. mandat. cap. 1. lib. 1. n. 2. Ac proptereà ex iuſta cauſa, nõ obſtante prohibitione noſtrarum legũ , quatenus impediunt, nequis conueniatur niſi in ſuo foro, redimus ad ius cõmune , & res, dicta cau ſa exiſtente, reuertitur facile ad ſui naturam, quia ſcilicèt dominus Rex, non ſolum eſt ordinarius Iudex inter omnes, ſed ſuperior omniũ , caputque & fons vniuerſarum temporalium iuriſdictionum in ſuo Regno. 
 
Si autem tabellio numerarius,[*] nec diues ſit, nec à iudicibus ordinarijs faueatur, non erit cõtra eum ius, vt conueniatur in prima inſtantia per caſum Curiæ, quod vel ex eius nimia potẽtia , vel ex litigioſa inhiatione qua ſemper laborare ſolent aliqui tabelliones, ſeu notarij, vel ex ſocordia, ignauia, ſeu remiſsione iudicis, ſub cuius iuriſdictione fuerint, animaduertẽdum erit à dominis Senatoribus, vt Curiæ ca ſus prouiſsionem faciant, vel eã denegẽt , moti ex ſobrietate ſciẽ tia , & experientia iudicis ordinarij, quæ omnia in his dubijs ſunt attendenda. 
 
Vigeſimustertius caſus erit[*] in omnibus, qui ſunt de familia poteſtatis, vel iudices, inter quos comprehunduntur vxor & filij, & famuli poteſtatis contra quos[*] eſt caſus Curiæ, tàm ex cap. potentium, quàm ex inhibitione à lege inducta, quoad cauſas eorum, vt de eis non poſsit eſ ſe iudex poteſtas, ex l. qui iuriſdictioni, ff. de iuriſd. omn. iud. cum adductis à Morla in emporio ad ti[*] tulum de iuriſd. omn. iud. num. 206. dixi cap. 9. ex num. 47. plures & plura ex noſtratibus adducens. 
 
Nec ſatisfacit, ſi dixeris locũ tenentem iudicare poſ ſe caſus prædictorum, ſi ſint liberi, vel famuli correctoris, & èconuerſo corrector, ſi ſint locumtenentis, quia per hoc non eſt conſultũ , & prouiſ ſum iuri partis petẽtis , & ſub eo eſt magna ſuſpicio, quæ præ ſtat legitimam cauſam ad eundi Regiam Curiam contra ſupradictos in prima inſtantia: verumtamen ſi non adeatur, tunc eſt vtendum prædicto remedio, vt alius iudex iudicet in ſtante actore, ſi coram eo compareat: & etiam non comparente cauſa filiorum vxoris, & cuiuſlibet famuli correctoris, ſiue ciuilis, ſiue crimina lis ſit, eſt remittenda alteri iudici, ex præfata inhibitione, & tituli in rubro, & nigro, cap. nequis in ſua cauſa iudicet, vel ius ſibi dicat, quæ ſic veniunt intelligenda cũ his quæ adnotauimus ex d. n. 47. per l. 9. tit. 4. par. 3. extendente[*] ad ciuiles, & criminales cauſas, quicquid in contrarium ſentiat Gregor. Lop. in eadem l. 9. glo. 3. 
 
Vigeſimusquartus caſus Cu[*] rię erit in Syndico Republicę vulgo, el mayor domo de la Ciudad, o del Concejo , quia expreſsè comprehẽ ditur in illis verbis dictæ legis 8. tit. 3. lib. 4. ibi: O otro oficial del lugar , & ſi eius expreſsio non eſ ſet clara, ſed dubia, dubitari nõ poſ ſe, ex capite de ſer perſona poderoſa por oficio , cõueniri poſ ſe in prima inſtãtia in Curia Regia, pro qua reſolutione, & omnium, quæ ſupra adduxi, faciunt, quæ relata ſunt decimoquarto, & decimoquinto caſu præcedentibus, ex Baldo cõ ſ . 151. lib. 1. & Cardinal. Tuſch. qui eum ſequitur. 
 
Vigeſimusquintus in exacto[*] ribus tributorum vulgo, el Receptor del ſeruicio y pecho Real , qui per prouincias, & caput earum nominatur, quia potens eſt ex officio, quod exercet. 
 
Vigeſimus ſextus in Recepto[*] re alcaualæ Regiæ, quem vulgus nominat, el Teſorero , quia eadem ratio, quæ in præcedenti caſu militat, & forſam fortior, quia ad eum pertinet ſoluere annuos redditus cẽ ſuũ , quos Rex ex ſuo patrimonio ſoluit, vulgo los juros ſituados , & ex hoc, & poteſtate quam habet exigendi, alcaualas, à conductoribus earum, ſiuè ab ipſa ciuitate, auiendo encabeçamiẽ co , potens nimis eſt, & in his duo bus vltimis caſibus conducunt, quæ in anteriori, & præcedentibus ſunt adducta. 
 
Vigeſimusſeptimus in Caſtel[*] lano alicuius Caſtelli, ſeu eius Capitanes, vt cõ ſiderat Gregor. Lopez in l. tit. part. 3. Sed hodie cum adſit priuatiua iuriſdictio Capitanei generalis per Regia reſcripta, quæ dicimus, la cedula de la juriſdition de la guerra , quæ extant apud nos cum inhibitione Senatus Regalis ſunt ob ſeruanda, nec datur caſus Curiæ in negotijs, vel delictis militaribus, & non militaribus, quia omnia comprehendũt dicta reſcrip[*] ta, ibi: El dicho mi Virrey, Gouernador, y Capitan general, que es, o fuere de las dichas Prouincias del Piru, como tal mi Capitan general, conozca y determine de todos los delitos, y caſos, y cauſas, que en qualquier manera tocarẽ a los Generales, Capitanes, oficiales, y de la demas gente de guerra de aquel Reyno, que me ſiruieren a ſueldo , data in Mantua Carpentanorum ſecunda die Decembris, anni de 1608. Eadem Regia iuſsio huic anterior eſt miſa Prę ſidi, & Magiſtro militum huius Regni de Tierrafirme, & ciuitatis de Panamà, in alijs verò Prouincijs ſeruanda ſunt, quæ Regijs decretis ſunt ſtabilita per Regiũ reſcriptum anni 1620. excipiuntur, las reſiſtencias a las juſticias, o deſacato injurioſo : quia de his cognoſcunt iudices ordinarios contra milites apud nos. 
 
Vigeſimus octauus caſus Cu[*] riæ erit in cauſis denegatæ iuſtitiæ, quando inferior iudex iuſtitiam denegat, quia tunc ſuperior adiri poteſt, ex cap. licèt ex ſuſcepto, c. ex trã ſmiſ ſa , & in c. ex par. B. de for. compet. Andre. Gail obſer. 1. n. 21. ex ordinatione Cameræ Imperialis, quã allegat, quæ eſt 2. tit. 26. & vt hunc caſum ad actum practicum reducamus, eſt aduertẽdum , quòd licèt duo textus, quos allegaui, loquantur in cauſa feudi, cuius dominus eſt competens, iudex per hoc, quod diſtulerit iuſtitiã exhibere, eſt reuerſus ad ſuperiorem, qui in gradu appellationis cognoſcere aliàs poterat; itaq; in actu practico, quod ad nos attinet, ſi inferior iudex iuſtitiam denegauerit, no proueyendo a las peticiones de la parte, mayormente ſi es del actor, ò dilatando el proueer ſobre ellas con conocida dilacion y malicia : tunc equidem domini Senatores Regalis Prætorij, ſi de hoc eis conſtet por teſtimonio, ò denegandole por informacion , poſ ſunt cauſam ad petitionem partis, cui iuſtitia denegatur, retinere, vel auocare per caſum Curiæ, & hæc denegatæ, vel dilatæ iuſti[*] tiæ erit iuſta cauſa auocationis per caſum Curiæ, ex adductis a Gail dict. obſeruat. 1. num. 21. & ad prædicta reduces, quæ re ſoluit Auendaño de exequend. mandat. cap. 5. num. 12. verſic.[*] Negligentia autem, qui requirit prius eſ ſe monendos iudices ordinarios per prouiſiones, quæ dicũtur monitoriæ, ſeu incitatiuæ, ante quam ab eis cauſ æ pendentes auocentur: nam ſi denegent iuſtitiam, & eam differant, & ius partibus reddere, ac miniſtrare ſufficiet, per exhibitionẽ teſtimonij eiuſdem cauſ æ, & querelæ, cum exhibita auocationem, vel retentionem petere, in cuius articuli determinatione audiri debet pars aduerſa, quemadmodum quando petitur retentio, quia citatur per ordinarij decreti citationis prouiſionem, vulgo dar traslado, y ſeñalar termino para[*] ello : Tanta verò poterit eſ ſe remiſsio, & negligentia iudicis ordinarij, quæ ex facto proceſ ſus, & eius copia, & teſtimonio colligatur, vt ex eo ſolummodo procedi poſsit ad cauſ æ auocationẽ , ſeu retentionem, abſque alia citatione: idem dicerem, ſi con ſtaret exhibitam coram iudice aliquam petitionem, ſeu libellũ , & ei non reſpondiſ ſe, nec iudicaſ ſe, quod ſolemus dicere denegacion de juſticia, y del oficio del juez , quo caſu propter euidẽtem iniquitatem ſine dubio, ſi conſtaret de remiſsione notoria ex te ſtimonio præ ſentationis, y de no auer proueido, aunque ſe pidio , ab eo eſt cauſa auocanda, eiuſquè cognitione iuſtè priuatur, & ad hos terminos, & caſus reducenda ſunt, & practicanda iura allegata, & adducta ab Auend. de exequen. mand. lib. 1. cap. 19. n. 2. verſ. Si verò, & expreſ ſa eſt deciſio text. ſic probantis, in dict. cap. ex tranſmiſ ſa, & in cap. ex parte B. de foro comp. quibus nõ oberunt, quæ adducit, et reſoluit Couar. in pract. cap. 9. num. 3.[*] vbi inquit: Regios Auditores nõ poſ ſe liteſpendentes coram inferioribus aduocare, quia illud eſt veriſimum cauſa legitima non exiſtente, ea verò ſubſiſtente, ex rationibus, & fundamentis, quæ adduximus licita & iuſta, imò conueniens erit aduocatio, & retent io, & ſic venit declaranda, & explicanda reſolutio Andr. Gail, quam in hoc vigeſimo octauo caſu adduxi, & inſinuat Auẽ dan . in dict. cap. 5. num. 12. verſ. Negligentia in fine, dum inquit:[*] Et iſta negligentia arbitrio dominorum Regij Conſilij committitur, quod etiam intelligas, & extendas ad dominos Regiæ Chancellariæ Auditores, qui[*] bus competit cauſarũ , & locorũ cognitio, ſicut antea competebat Conſilio Supremo, y en todos los pleytos que ſon ſobre caſos de Corte , ex l. 11. tit. 5. lib. 2. Recop. Quo quidem eodem iure in om[*] nibus, & quod omnia vtũtur Regalia Prætoria harum Indiarũ Occidentalium, vt comprobat noſtra ordinatio tertia, cuius & aliarum omnium eſt vna, eadem[*] que copia in omnibus Chancellarijs huius noui orbis, abſque mutatione, vel diſcrimine: in quit itaque predicta ordinatio: Item ordenamos, que los dichos Oydores conozcan en las dichas cauſas ciui les, y criminales, ſegun y como pueden conocer los Oydores, y Alcaldes de las nueſtras Audiencias de Valladolid, y de Granada, y puedan traer y traygan varas de juſticia, como las traen los Alcaldes de las dichas nueſ tras Audiẽcias de Valadolid y Granada . In Mexicano, & Limenſi Regio Senatu ſunt Auditores, & Prætores diuerſi, in cæteris Chancellarijs, extat dicta ordinatio tertia, atque ideò vtroque munere fungimur, prout in ea præcipitur, ſuntque Audientiæ Prætoria les præter Mexicanam, & Limenſem. 
 
Diuerſitas eſt etiam in ſecun[*] da ſupplicatione, quia apud nos obſeruatur authentica, quæ ſupplicatio, C. de precibus Imperatori offerendis, à qua deſumpta eſt noſtra ordinatio quinta, quæ ad ſupplicationis interpoſitionẽ non requirit pœnam, & fideiuſ [*] ſionem de las mil y quinientas deblas , ſed ſententia lata ab Auditoribus executioni mandatur, data fideiiuſsione de reſtituẽda quantitate, fundo, vel ſpecie, ſeu genere quæ virtute executionis recipitur, ad cuius interpoſitionem requiritur, vt ſit quantitas de ſeis mil peſos de oro, y dende arriba, ſiendo antes de diez mil peſos de oro, los quales ſe reduzen y entienden oy los dichos ſeis mil peſos, ò la cauſa ſi ſu valor fuere deſta cãtidad a ſeis mil peſos de plata enſayada, de a quatrocientos y cincuenta marauedis cada peſo, que hazen dos quentes y ſetecientas mil marauedis , ad dictam quantitatem de ſeis mil pe ſos de oro , fuit facta taxatio & re[*] ductio ab inuictiſsimo Carolo Quinto Imperatore, & Hiſpaniarum, & Indiarum Rege, die vigeſimo octobris anno 1545. per Regium reſcriptum Conſiliario inter alios exiſtente, & ſub ſcribente doctiſsimo Gregor. Lop. nec attenditur quantitas petitionis, ſed condemnationis, atque ideò non viget in hoc lex, cum quædam puella, §. finali, ff. de iuriſd. omn. iud. ſed lex in of[*] ferendis 35. C. de appellation. ibi: Quantitate ex ipſa ſententia Iudicis diſcernenda, quòd etiam eſt tenendum ad excludendam ſupplicationem, en pleytos de menor quantia, aunque la demãda aya ſido de mayor . 
 
A prædicta fideiiuſsione contenta in noſtra ordinatione ſuprà excuſabitur reus, ſi actor ſecundam ſupplicationem interponat ex doctrina gloſ ſ æ celebris quæ vno verbo hoc dixit in dict. authen. quæ ſ upplicatio, C. de precibus Imperatori offerendis, dum inquit text. ſententia non aliter executioni mandabitur, niſi victrix pars dignam fideiiuſsionem præbuerit, glo. verò, verbo, victrix pars dicit, ſci[*] licèt actor, atque ideò ſi reus vincitur, & ab eo res, vel quantitas aufertur, quæ ſit dicti valoris de ſeis mil peſos enſayados , actor debet præ ſtare fideiiuſsionem, non verò reus, ſi ſe da por libre por ſentencias del Audiencia, y el actor ſuplica, porque al reo no ſe le dà ni entrega nada en execucion de la ſentencia de reuiſta de la Audiencia, aunque de parte del actor ſe ſuplique, y aya grado de ſegunda ſuplicacion , quod apud nos in Indiarum Regnis ſine dubio procedet: in Reg[*] no verò Caſtellæ, & Legionis, vtcũq; ſit ſiue ab actore, ſiue à reo indiſtinctè obſeruandæ ſunt leges 1. & 2. & aliæ tituli 20. lib. 4. Recop. & præ ſtanda obligatio, & fideiiuſsio mille & quinquaginta duplarum, quod patet ex l. 1. ibi Que la parte que ſuplicare de la dicha ſegunda ſentencia, ſe obligue y dè fiadores dẽtro de los dichos veinte dias ante los dichos Oydores, de pagar vn mil y quinientas doblas , & infrà. Y eſta pena ſea partida en tres partes: la vna parte para aquel por quien fue dada ſentencia : quod determinatum reſpicit actorem, vel reum in cuius fauorem lata eſt. Y la otra tercia parte para los Oydores que dieron la ſentencia. Y la otra tercia parte para nos Et cũ hæc pœna de iure communi nõ fuerit introducta, ſed à legibus Regijs iuſquè commune ſeruetur, ex dicta authentica apud nos in Indiarum Regnis, nec extet pœ na aliqua ſi ſententia confirmetur, recurrimus ad doctrinam prædictæ gloſ ſ æ in dicta authẽti ca , verbo, victrix pars, quando reus abſoluitur, & actor ſupplicat, vt non præ ſtet reus fideiiuſ ſionem, de qua in dict. authen. & in ordinatione 5. quæ ab ea de ſumpta eſt. 
 
Eſt etiam apud nos in obſer[*] uantia, l. 7. d. tit. 20. lib. 4. in finalibus verbis, ibi: Y q̃ ſea en los pleytos que ſe comiençan en el Conſejo ò Audiencias por nueua demanda y no por via de reſtitucion ni reclamaciõ , ni nulidad, ni en otra manera, cũ qua[*] concors eſt lex 1. eiuſdem tituli, ibi: Començadas nueuamente en las nueſtras Chancillerias . Vnde ſi cau ſa retineatur ante ſententiam difinitiuam, cum ea cœpta fuerit, quomodocunque, coram ordinario ludice locum non habebit ſecunda ſupplicatio, vt contra Auendan. reſoluit Azeued. in eadẽ l. 1. ex num. 1. cuius dicta in hac l. 1. ſunt conſideranda ad excludendum ſecundæ ſupplicationis remedium quando directo, & ex ſuo initio cauſa non fuit cœpta in Regia Chancellaria, & vltra ea quæ adducit dictus gloſ ſator inſiſtendo in illis verbis: Vltimis verbis d. legis 7. ibi: Ni en otra manera alguna, eſt aduertendũ , quod dicta verba non ſolum excludũt remedia de iure cõmuni , ſed etiã omne priuilegium, gloſ. in l. cum pœna, ff. de recept. arbitr. Tiraq. de retract. Lignag. §. 1. gloſ. 7. n. 23. & etiam omnem diſpenſationem, Nauar. in cap. ſi quando de reſcrip. fol. mihi 88. quia dictio nullo modò excludit omnẽ viã iuris & facti, per quam diſpoſitio poſ ſet impediri, gloſ. notabilis in Clementina hi qui, verbo, nullo modo, de ætate & qualitate, Anania in cap. qualiter, col. 6 de accuſ. Ex quibus deducitur veriſsimam eſ ſe aſ ſertionem tenentium, etiam cauſa per retentionem ingreſ ſa in Regia Chancellaria non eſ ſe locum ſecũdæ ſupplicationi, vt iam concluſimus ex prædictis fundamentis, quæ adduximus, & relatis ab Azeue. in d. l. 1. qui merito opinatur cõ tra Auend. ſibi contrarium, & eandem reſolutionem, quam aſ ſeueramus, tenet Gut. in pract. lib. 3. q. 38. num. 1. & 6. 
 
Si autem per remiſsionem factam à Iudice inferiori Regiæ Chancellariæ cauſa ingrediatur in ea eſt diſtinguendum, quia ſi à cognitione cauſ æ remiſ ſ æ eſt Iudex ordinarius inhibitus, prout eſt lis ſuper Commenda Indorum, quæ ex ordinatione de Malinas, cum ſuis declarationibus competit in prima inſtantia Regio Senatui, quoad ordinationẽ ſi fuerit de mil ducados, y de ahi para arriba, y ſi de menos , quoad ordinationem, & deciſionem ſaluo iure ſecundæ ſupplicationis, quod eſt declaratum per Regium re ſcriptum anni 1610. Tunc equidem remiſsio facta operabitur, quoad Iudices ad quos fit, quia eis competit, nec præ ſtauit impedimentum principium coram inferiori, cum de iure ſuppoſita inhibitione prædicta non ſortiatur effectum, atquè ideò non entis nullæ erunt qualitates ex iuribus vulgaribus: ſi verò cauſa legitimè, coram ordinario incipere partes poſ ſent, & data prima petitione, ſeu lite pendente remi ſio (quæ de iure regulariter prohibetur, nec ſolet admitti à dominis, niſi legitima cauſa exiſtẽ te ) facta fuerit dominis de Chancellaria, & ab illis admiſ ſa, quia habuit principium apud inferiorem, coram quo potuit intentari, tunc equidem locus erit verbis vltimis prædictæ legis 7. 
 
Et ad membrum primum hu[*] ius diſtinctionis reduces quamlibet cauſam Fiſcalem, vel Regij patrimonij, quæ in Chancellaria, vel Conſilio contra Fiſcum Regium debet intentari, ex titulo in rubro, & nigro, C. vbi cau ſ æ Fiſcales, vel diuinæ domus, Gail obſeruat. 1. num. 25. vbi allegat quaſdam ordinationes Curiæ Imperialis, in quibus ita diſ ponitur. 
 
Nec tenetur, imò non poteſt[*] Regius procurator Fiſcalis Fiſ cum ſuo proprio foro Regio ſuperiori priuare, intentando aliquam cauſam coram inferioribus iudicibus, imò Fiſcus cauſas etiam inter priuatos pendentes,[*] corã ordinarijs auocat, & attrahit ad ſuos Iudices, etiamſi ſit dependens ex cauſa euictionis, vt poſt Bald. & alios quos citat, reſoluit Peregrin. de iure Fiſci, lib. 7. tit. 1. num. 6. & 9. vbi contra Couar. & Cauallin. ex mẽte aliorũ , quos citat, cõcludit , etiã ſi compareat pro ſuo intereſ ſe Fiſcus, ſeu Regius Fiſcalis cau ſam coram alio pendentem ad ſuos Iudices auocare, reſoluit dominus Franciſc. Alfar. de offic, Fiſcalis, gloſ. 16. num. 21. vbi plura bene congeſit, & gloſ. 18. num. 31. & 34. num. 211. & ita praxi receptum, quod ſ æpè habui, & obtinui in Tribunali ſanctæ Cruciatæ Limẽ ſi , in quo per octo annos per titulum Regium, conſultatione Conſilij Cruciatæ præcedente, Fiſcalis procurator Regius extiti, nec Regij Fiſcales poſ ſunt citari, nec vocari coram alijs Iudicibus, præter quam in Chancèlarijs, nam eorum tituli ſunt reſtricti, & redacti, & eorũ exercitiũ ad Regias Chancellarias, & facilius eſt attrahere cau ſas alibi pendentes (vt de iure, & communi ſententia praxi recepta cõcluſimus ) quàm coram inferioribus comparere: quod ſi aliquando contrarium à Fiſcalibus fit, eſt coram exactoribus tributorum, vulgo, Oficiales Reales, qui Iudices ſunt Fiſcales, vel[*] etiam iuſta cauſa interueniente coram Prætoribus Regiæ Chancellariæ præfectis cauſarum criminalium, vel coram Iudice generali, de bienes de difuntos , quia ſunt de gremio eiuſdem Chancellariæ, quæ cum praxi conue niant, nec ita dilucidè tractata inueni pro iuuenibus conſcripſi. 
 
Quatenus verò Azeuedo[*] in dicta l. 1. numero quarto ad finem dicit, quod Rex poſ ſet de gratia partes audire in gradu ſecundæ ſupplicationis, licèt lis cœpta fuerit coram Ordinario, quod hoc poſ ſet, non eſt dubium de hac Principis poteſtate Suprema & Regalia ſpecialiſsima quæ ei competit, quæ fundatur in l. quarta, titulo 25. par. 3. ibi: Fueras ende ſi el Rey le quiſieſ ſe hazer merced como ſeñor , quod vel numquam, vel rariſsimè fit, & tunc ſi Rex audiret, & ſententia[*] Chancellariæ reuocaretur contra actorem, in cuius fauorem executioni mandata eſt, non extendetur eius executio contra tertium, iuxta textum in authentica idem de Neſtorianis, C. de Hæreticis, Ioannes Garcia de nobilitat gloſ. 6. §. 1. numero 43. Ratio autem potiſsima eſt, quia coram Principe non habet locum exceptio rei iudicatæ, Bald. optimè in cap. ſtudui ſti, numero quinto de officio Legati, Burgos de Paz conſ. 40. n. 23. & differẽtiam , & effectus inter reſtitutionem gratiæ, vel iu ſtitiæ colliges ex adductis ab Emanuel Coſta in l. Gallus, §.[*] & quid ſi tantum, 2. par. ex n. 42 vſque ad num. 49. ff. de liber. & poſthum. in explicatione text. difficilis in l. quod ſi minor, §. Scæuola, ff. de minor. 
 
Et quia hìc recurſus ad ſupe[*] riorem, ſcilicèt, ad Regem numquam, & in nulla cauſa tollitur, ideò apud nos inductum eſt per Regium reſcriptum emiſ ſum Regali Senatui Limenſi, vt ſemper partes citentur, con ſeñalamiento de los eſtrados del Real Con ſejo : tenor autem dicti reſcripti, quia notabilis mentiquè tenendus, ſic ſe habet cum eius inſ [*] criptione, cuius copia autorizata fuit, carta de ſu Mageſtad en Madrid a diez y ſiete de Enero de 611. años, a ſu Preſidente, y Oydores de la Audiencia de los Reyes. 
 
Auiſais auer recebido vna cedu[*] la mia de 26. de Mayo paſ ſado de mil y ſeiſcientos y ocho, en que os embie a mandar proue yeſ ſedes como a los pleytos que vienen al dicho mi Conſejo en grado de ſegunda ſuplicacion, remiſsion, o en otra manera proueais, como ſe citen las partes. 
 
Y dezìs, que aunque por otra cedula eſtà erdenado que no ſe declare en la Audiencia que ay grado, el eſtilo que ſe tiene es, que en los ca ſos que os parece, que ay grado, mandais citar a las partes: y quando os parece, que no le ay ſe manda dar vn traſlado del a la parte que interpone ſegunda ſuplicacion, ſacado con citacion de la otra parte, pero que no es eſto para que venga en proſecucion, por no obligarle a que haga gaſios, haſta que el dicho mi Conſejo prouealo que conuenga: y ha parecido ordenaros, como lo hago, que cumplays lo que por la dicha cedula ſe manda , quod quidem Princi[*] pis reſcriptum, hoc eſt, vt partes citentur in prædictis caſibus vim legis habet in omnibusquè Regalijs Chancellarijs Indiarum Occidentalium eſt obſeruandum: nam Princeps quod vni ex Præ ſidibus reſcripſit, cæ teris reſcripſiſ ſe cenſendus eſt, l. finalis, C. de legibus, & melior l. prima, ff. de conſtitution. Principum, Rebufus in tractatu de alienatione rerum Eccleſiæ, numero 44. ex noſtratibus bene quoad noſtrum propoſitum locutus Burgos de Paz in proœ mio legum Tauri, à numero 450. vſque ad 455. vltra communem & vulgatam allegationem doctrinæ Bartoli in l. relegatorum, §. interdicere, ff. de interdictis, & relegatis, numero tertio, Iaſ. in dict. l. prima, numero 3. Gutierrez in l. nemo poteſt, numero 391. Azebed. in rubrica, titulo quarto, libro tertio Recopilation. Parlador. in ſecunda part. libro ſecundo, cap. finali, quinta par. §. 10. numero 26. Gaſpar Rodriguez de redditibus, libr. primo, quæ ſtione 12. numero 4. colum. 2. Videndus eſt melius cæteris di ſtinguens Cæ ſar Ruginellus in pract. cap. 29. per totũ , & quoad intentum num. 15. 16. & 18. 
 
Nec per prædictum reſcriptũ [*] Regium eſt aliquid innouatum in legibus pracmaticis, & ordinationibus loquentibus de inter poſitione ſecundæ ſupplicationis, & quantitate ad eam requi ſita, & qualitate, que ſe empiece en la Audiencia por nueua demanda , ſolummodo actum & prouiſsũ fuit, vt quomodocunquè cauſa ad Conſilium Indiarum deferatur, ſint partes citatæ ex Regali Chancellariæ præcepto, vt comparere poſsint, & ſi ſit cauſa in qua habeat locum ſecunda ſupplicatio ſit citatio facta, & euitentur plures, & longæ dilationes, ſin verò non ſit, & Rex velit audire ex gratia, ſint etiam partes citatæ: tum etiam quia recurſus ad ſuperiorem nunquã [*] tollitur, & eſt ſicut appellatio, Menochius poſt alios de arbitrarijs, quæ ſt. 67. numero 14. & melius quæ ſt. 70. n. 19. & quando non eſt locus appellationi, nec ſupplicationi, habere poteſt locum hic recurſus; quia ſemper auctoritas ſuperioris cenſe[*] tur excepta, l. vltima, ff. qui ſatiſd. cogan. cum adductis per text. ibi in dict. authen. quæ ſupplicatio, C. de precibus Imper. offer. Menoch. dict. num. 14. & 29. dixi ſi velit audire, quia licèt hoc, vt conſtitui, & patet ex d. l. 4. tit. 24. part. 3. poſsit dominus Rex, quia tamen per leges nouiores nouæ Recopilationis eſt data forma, & ſumma decla[*] rata in Caſtellæ, & Legionis Regnis, & apud nos, de los 6 qs. peſos de oro, y de ay arriba, y que las cauſas ſe empiecẽ en las Chãcillerias , ſi cõtra hoc diſpenſauerit Princeps ex ſua ſuprema poteſtate, quia parti, quæ ſententiam reuiſionis habuit pro ſe, eſt ius acquiſitũ per eam, lisquè finita, & fit diſpen ſatio contra prædictas leges, & contra legem, cauſas, vel lites, C. de tranſactionib. & vniuerſum fere titulum, ff. de re iudicata, & [*] effectu ſententiarum, & cap. ſententiam reſcindi non poſ ſe, & adducta latè per Iaſ. in l. iuſtitia, ex num. 11. ff. de iuſtitia & iure, & ex exteris videndus eſt Tuſ chus ſub litera R. concluſione 314. tomo 7. qui Iatè & bene ad hanc reuiſionis materiam attinentia adducit, & Docto[*] res, ſed in propoſito noſtro, quia leges plures obſtant, conſulto omitto adducta per Menochiũ caſu 52. numero decimo de arbitrarijs, & plura quæ refert complureſquè, quos citat Tuſ chus vbi proximè, neque extant apud exteros prohibitiones, quas nos habemus, & ſic requiritur magna cauſa ad dictam diſ penſationem contra tot, & tantas leges, tum maximè, quia lex[*] partitæ 4. titulo 24. part. 3. & totus titulus, C. ne liceat tertio prouocare, maximè lex finalis, contra quas diſpenſatur, ſunt omnia prædicta redacta ad leges primam & ſeptimam, titulo 20. libro quarto Recopilation, atquè ideò, ſi ſine cauſa ſufficienti, vel probabili, & veroſimili dominus Rex conceſ ſerit, vt fi nita lis ſecundùm leges Regni, iterum ſuſcitetur, erit culpæ mortalis reus, vel vt melius dicam, peccabunt mortaliter domini, qui de hoc conſilium ei præ ſtiterint; nam negari non poteſt, per hanc reuiſionem cauſ æ conceſ ſam derogari legibus dictis primæ & ſeptimæ, titulo 20 libro 4. & cæteris, quas retulimus, in quo requiritur cauſa ſufficiens, quando ius relaxatur, aliàs Princeps, ſiue Eccleſiaſticus, ſiue ſ æcularis peccat, quan[*] do derogat ſine cauſa iuri poſitiuo, Abbas & Decius in c. quæ in Eccleſiarum de conſtitutionibus, in quo ſi in alicuius præ iudicium fiat, nulla prorſus eſt dubitatio, vt ex his quæ eruditè tradit Fortunius Garcia in l. Gallus, §. & quid ſi tantum, numero 295. ff. de liberis & poſthumis, ponderat bene dominus Franciſ cus Sarmiento, libro 1. ſelecta[*] rum interpretationum, cap. 8. numero 16. nam quod dicitur, Principem, ea quæ iuris ciuilis ſint, tollere poſ ſe, & mutare, vt in §. ſed naturalia, inſtit. de iure naturali, iuncto §. ſed & quod Principi eiuſdem tituli, eò pertinet, vt lex ciuilis per aliam legem generalem tolli poſsit, & mutari Principis voluntate, vel in fauorem alicuius, ſine præ iudicio alterius, dixi latius capit. ſexto, §. quarto de conceſ [*] ſione decimarum, ex numero tertio, nec oberit, ſi replices, leges Caſtellæ, per dictam legem quartam, titulo 24. part. 3. eſ ſe intelligendas, & limitandas in caſu ſpeciali, in dicta l. partitæ prouiſum & reſeruatum, de quando el Rey como ſeñor quiſieſ ſe hazer merced , quod eſt idem quod dicere, audire ex gratia, quia iam hoc remedium eſt ſublatum iure ordinario, & nouiori, quod deci ſum eſt in prædictis legibus Recopilationis prima, & ſeptima, titulo 20. libro quarto, & melius per legem tertiam, titulo 17. eodem libro, ibi: Y que por las dichas ſentencias ſe entiendan ſer fenecidos y acabados los pleytos, para que no ſe puedan boluer a tratar, ni ſuſcitar en manera alguna , conducunt enim quæ iam diximus in numeris præcedentibus, maximè num. 173. & ſequentibus, præcipuè numero 181. 
 
Itaquè extinctum fuit ius illud ordinarium, de oyr por via de gracia para ſuſcitar los pleytos acabados por ſentencias de reuiſta de las Audiencias, en caſo que no aya grado de ſegunda ſuplicacion : manetquè ſupremum extraordinarium ius poteſtatis Regalis ad audiendum, quod non poteſt eſ ſe, niſi cum diſpenſatione præ dictarum legum Recopilationis, quas citaui, quia directo repugnant legi 4. tit. 34. part. 3. iam citatæ, cuius qualitas, & facultas audiendi non eſt repeti ta in legibus Recopilationis: ſi igitur requiritur virtualis, & efectiua diſpenſatio contra leges nouiores, hæc requirit cauſam ſufficientem, & ea non exiſtente aderit peccatum ex parte Regis diſpenſantis, vt iam fundauimus. 
 
Et vt nihil omiſ ſum ſit in hoc articulo, cauſas legitimas, & ſufficientes has iudicarem: in primis ſi lis ſit arduiſsima, vel multum ardua quantitatis, vel valoris magni. Secundo, ſi euidens, vel apparens ſuſpicio contra Iudices qui fuerunt in Chancellaria, vel Conſilio allegetur, & probetur, vel moraliter de ea conſtet domino Regi, & Conſiliarijs quorum Conſilium ſibi dare demandauerit, ſobre ſi ha de oyr tercera vez o no, o mandar reuer . Tertio, ſi forſam pars victrix potẽs nimis fuit inęqualis victo qualitate, vel poteſtate, & diuitijs, vel cui Iudices ſententiæ reuiſsionis præ ſumatur fauorem præ ſtitiſ ſe, hæc & alia circunſpectè ſunt inſpicienda, & conſideranda, vt Regi domino Conſilium ſecurum præ ſtetur, ita vt adſint legitimæ cauſ æ, & verè, realiterquè exiſtant, poſsit reuiſ ſionem præ ſtare, non obſtantibus dictis legibus: ſin autem non ſubſiſtant, vt in plurimum euenit, denegetur, ne partes immortalibus litium ſuſcitationibus, earumque expenſis vexentur, & quæ iam finitæ, & extinctæ ſunt, ſuſcitentur, quæ ſi prudentia quidem perdocta, & Chriſtiana prouideantur, vt ſemper fuit à dominis de Conſilio, Deus Dominus illis erit Adiutor, & non errabunt, & nunquam vidi, etiam ſi pluries fuerit intentatum audiri, in Supremo Indiarum Regio Conſilio, quando derechamente la cauſa no va en grado de ſegunda ſuplicacion , imò ſemper denegatum, quantumuis ardua cauſa ſit. 
 
Solet quando non eſt gradus ſecundæ ſupplicationis dari Regium reſcriptum, vt per duas, vel tres, ſeu quatuor Aulas Regiæ Chancellariæ videatur proceſ ſus & ſententiæ ab omnibus dominis Senatoribus proferan[*] tur, quod idem obſeruatum eſt, etiam Rege non præcipiente à ſuis Vicerregibus in Limenſi Senatu, quantumuis reluctante vno ex Senatoribus, qui defendere conabatur Vicerregis, & Præ ſidis poteſtatem ad hoc non extendi, quia iuriſdictio eſt diuiſa per quarteria à Rege, hoc eſt, por ſalas, ſegun los pleytos ſe reparten , & non poſ ſe Vicerregẽ contrarium diſ [*] ponere, hoc eſt, quod omnes Iudices ad aliquam cauſam adiungantur. 
 
Sed contrarium praxi, & ſtylo vtili eſt receptum, à quo non eſt recedendum, cum vi deamus in magna Curia Vicariæ Regni Neapolitani, & eius magno Conſilio, hoc paſsim ex mandato Prorregis illius Regni admitti, vt adducit ſ æpè Vincentius de Franquis in pluribus deciſionibus. Neapolitano autem Prorregi non eſt impar Piruanis, nec minorem poteſtatem habet, dixi latè in tractatu ſuper concurſu duorum Vicerregum in Regno, & ante receptionem ingreſ ſus guuernare poſsit, prædeceſ ſore exi ſtente, in capite eiuſdem Regni. 
 
Vigeſimusnonus caſus Cu[*] riæ, qui colligitur ex his quæ in præcedenti diximus, eſt in cau ſis Fiſcalibus, quia generaliter omnes cauſ æ Fiſcales ad Regiam Chancellariam ſpectant, prout de Camara Imperiali teſtatur Andreas Gail obſeruatione prima, numero 25. quem iam citauimus, & eſt textus in l. prima, & ſecunda, C. vbi cauſ æ Fiſcales, vel diuinæ domus, eſt di ſtinguendum: nam plures ſunt reſeruatæ Conſilio Fiſcali, ſeu ſacrarum largitionum, que es el Real Conſejo de Hazienda , quæ dam Supremo Caſtellæ Conſilio: quædam verò Chancella[*] rijs Granatenſi, & Pincianę competunt apud nos omnes indiſtinctè ad Regias Chancellarias Indiarum deferuntur, & extrahuntur ab alijs Iudicibus Regio Fiſcali petente, vel ex officio ſi expedit exceptis his, de quibus ratione ſui officij cognoſcunt exactores tributorũ , & admini ſtratores rerum Fiſcalium, vulgo, Oſiciales Reales, à quibus ſiue per Fiſcalem, vel per alias partes appellatur ad Regias Chancellarias, quemadmodum de los Iuezes, Letrados, y de los de la caſa de la contratacion de Seuilla al Real Con ſejo de las Indias , iuxta ſuas ordinationes. 
 
Trigeſimus caſus Curiæ eſt,[*] in exigendo ſalario tabellionũ , vulgo, Eſcriuanos de Camara , & Receptorum, necnon Relatorũ , qui aſsiſtunt in Regia Chancellaria, pro eo, inquam, ſalario, & ſtipendio debito ex labore proceſ ſus, qui apud dominos Chancellariæ tractatus fuit, vel pendet: hunc caſum adduxit Mõterroſo , qui eſt octauus in ſuo ordine tractat. 5. fol. 59. 
 
Trigeſimusprimus in ſalario[*] Aduocatorum, & Procuratorũ , ex Monterroſo vbi proximè Andr. Gail obſeruat. 1. num. 37. in cæteris verò officialibus Cameræ, ſeu Chancellariæ id intelligens, & extendens, prout eſt in Receptoribus, & alijs Commiſ ſarijs, quos diligencieros dicimus rationes conſtituens ex continẽ tia cauſarum, & quia partes ratione ſalarij dicti in Camera, vel Chancellaria quaſi contraxiſ ſe videntur, quæ rationes ſunt bonæ, ac conſiderabiles, licèt quoad Aduocatorum ſalarium aliquando ſine cauſa legitima vidi dubitari ab aliquo Iudice, eſt enim certiſsimum per monitorium, vt affirmat Gail, hoc eſt, por prouiſion Real , debere præcipi, vt fiant hæ ſolutiones ſalarij Aduocatorum, vel Procuratorum, in Chancellaria degentium, ſi ſit ſolutio facienda extra quinque leucas, ſi verò intra eas, & pars rei in Curia præ ſens ſit, vel corã Regali Senatu, vel Iudice Prouinciæ, ſeu Ordinario peti poteſt, quod intellige, ſiue ſit ſalarium conſtitutum, pro quolibet anno Aduocato, ſeu Procuratori [*] Chã cellariæ , vel pro aliqua lite, ſi ipſa lis in gradu appellationis, vel per caſum Curiæ in Regio Senatu fuerit ventilata, in eaq; Aduocatus ſuum patrocinium, vel Procurator ſuas operas præ ſtiterit, ſiue honorario non conuento, taxatio eius fiat à Regali Auditorio, por el Oydor ſemanero a quien ſe remite , quia qualitercunque peti poteſt in eadem Chancellaria. Secus verò ſi non fuerit ſalarium annuũ aſsignatum, nec lis ad Chancellariam deuoluta,[*] vel in prima inſtantia introducta per caſum Curiæ, quia tunc ceſ ſat ratio continentiæ, & dependentiæ eiuſdem cauſ æ, quam adducit Gail dicta obſeruat. 1. num. 37. Et hæc, quia quotidiana in praxique ſ æpius contingentia notanda ſunt, quæ etiam extende ad Regium Supremum Con ſilium, pro Aduocatis Procura toribus, qui in Curia, vbi Rex aſ ſiſtit, ſuum munus exercent, & in omnibus in hoc & proximiori caſu dictis, & in quolibet Regio Conſilio, ſiue Indiarum, vel Aragoniæ, aut Portugaliæ, vt ratio præ ſtiti patrocinij in aliqua lite, coram eo pẽdente , ſit cauſa attributiua iuriſdictionis ad petitionem, & præceptum de ſoluẽ do ſalario, ratione continentiæ, & connexitatis cauſ æ, quam adducit & ponderat Gail dicto numero 37. 
 
Extende etiam, quoad aulam[*] cauſarum criminalium in Chancellaria, nam ſi pro lite ibi pendente conuentio ſalarij fiat, domini præfecti ibidem exiſtentes poſ ſunt dare prouiſsionem Regiam, aut mandatum, vt ſolutio eius fiat, ſecus ſi annuũ ſit, quia eſt petendum en la ſala de Oydores , vt iam cum diſtinctione dixi per connexitatem, & dependentiam eiuſdem cauſ æ. 
 
Sunt etiam alij caſus Curiæ, vel Regio Conſilio competẽtes ratione rei, etiamſi partes priuilegium non habeant, quorum erit. 
 
Trigeſimusſecundus in feudo, text. in cap. 1. de controuer ſia feudi, vbi Matth. de Afflict. num. 4. & communiter feudiſtæ, text. in c. 1. §. prætereà ſi inter, de prohibita feudi alienatione per Federic. Abb. in cap. cæterũ , num. 13. de iudicijs, Felin. ibi n. 20. vbi tractat materiam, quis di catur Iudex competens in cau ſa appellationis, quando à domino feudi appellatur, Andr. Gail obſeruat. 1. num. 54. 
 
Apud nos verò Commendæ Indorum ſunt temporales ad vitam, ſcilicèt, primi Commendatarij, & eius primi filij, vel eo deficiente filiæ vel nepotis per defectum ſucceſsionis vxoris in Regnis, & Prouincijs del Perù , per duas vitas, & in Noua-Hiſpania per tres, & quandoque per quatuor ex Regis conceſsione, ſunt enim feuda, vel eorum naturam ſortiuntur, ex his quæ adducit Ioan. Matienço Regius Chancellariæ Argentinæ Regni del Perù , Senator in l. 6. tit. 10. gloſ. 2. num. 19. lib. 5. Recop. & ſequentibus numeris. 
 
Et per Regiam ordinationẽ ,[*] quam vulgo dicimus, la ordenan ça de Malinas , cum ſuis declarationibus extat ſtabilitum, vt hæ cauſ æ quo ad ordinationem, quã do ay demanda de parte de Encomtẽ da de Indios en propiedad, ò poſ ſeſsiõ , ſe ponga en la Audiencia Real, en cuyo diſtrito cae el repartimiento, y concluſa y ſuſtanciada, ordenado el proceſ ſo haſta la concluſion, ſe remita al Real Conſejo de Indias, dexando a las Audiencias ciertos caſos de reſtitucion de los deſpojos deſtos Indios, ſi ſon de parte a parte, y ſi por el que gouierna ay mas duda, porque no eſtà tan clara la ordenança, aunque tambien en è ſto ſe entiende que por cedula Real el Audiẽcia puede interponerſe, y reſtituyr el deſpojo hecho por el Gouernador, ò Virrey, entenderſe ha, quando es notorio . Nec in his caſi[*] bus, vbi reſeruatę ſunt cauſ æ, nõ habet locum præuentio coram alio Iudice, quia fit præiudiciũ iuriſdictioni, vt notabiliter re ſoluit Gail obſeruat. 29. lib. 1. n. finali. Tum etiam, quia vbi ad[*] eſt priuatiua iuriſdiction, nihil operatur conſenſus partium in alium Iudicem, vt ex l. teſtamenta omnia, C. de teſtament. & alijs fundamentis reſoluit Ruginellus in practicis quæ ſtionibus, cap. 44. ex num. 4. At verò quando ſumma valoris Cõmendæ , ſuper qua litigatur, es de mil ducados de renta y de ay abaxo , Regalis Senatus cognoſcere poterit, & diffinire cauſam, en viſta, y reniſta , ſaluo iure ſecundæ ſupplicationis & declaratio de Malinas , data anno 1610. quæ conue[*] niens nimis fuit, nam plures lites, & earum iuſtitiam amittebant partes propter expẽ ſas , & longas dilationes adeundi ad Regium Conſilium, & ſic habes trigeſimumtertium caſum Curiæ, qui competit Regio Conſilio In diarum, in quibuſcunque Commendis Indorum, & penſionibus ſuper eis appoſitis: dum tamen excedant ſummam mille ducatorum, quia de minore quãtitate ſi ſint cognoſcit Chancellaria, & cauſam per ſentẽtiam determinat, quæ computatio debet fieri, por los precios de la taſ ſa en plata, y eſpecies, y no computarſe el beneficio que llaman deſtas eſpecies, que ſon el trigo, mayz, ò ropa, que pagan eſtos Indios, que beneficiado, y vendido, es de mas valor que la cã tidad , por la qual ſe le dà apreciado[*] al Encomendero por los Indios, para en parte de pago de ſu tributo, porque el venderſe, ò beneficiarſe es diligencia del ſeñor de la Encomienda , & ſic quo ad ſummam prædictorũ mille ducatorum non eſt computandum prædictum beneficiũ quod ex labore, & induſtria cõ mendatarij procedet. 
 
Trigeſimusquartus caſus Cu[*] riæ, ſeu Rege Conſilij eſt ſuper interpretatione priuilegij à Rege conceſsi, quod eſt declaran dũ ab ipſomet Rege, ſi aliqua ſuperueniat dubitatio circa illud: nam ſolus Princeps, qui priuilegium dedit, de eo cognoſcere, & iudicare poterit, text. in cap. cũ veniſ ſent de iudicijs, gloſ. ibidẽ , in verbo, iudicari, cap. 1. de lege Cõrradi , in vſibus feudorũ , Baldus in præludio feudorum, num. 18. facit lex cum de nouo, C. de legibus, quo fit, eſ ſe litigandum in his dubijs, & violatione priuilegij à Rege conceſsi, vel eius ob ſeruantia, apud illud Regiũ Cõ ſilium , cuius voto fuit expeditũ , quod inſinuat Gail dicta obſeruatione 1. num. 7. vbi inquit: Cameram Imperialem (quæ eſt [*] eadẽ , quæ in Regno Caſtellæ Con ſilium Regium) quoad contentioſam iuriſdictionem Regem repræ ſentare, vnde ſuper redditibus annuis à Rege venditis, & impoſitis, & eorum dubitatione, ſi qua eſt, recurrendum al Real Conſejo de hazienda, y en los demas priuilegios y mercedes a los Reales Conſejos, con quien ſu Mageſtad los deſpachò , ex dicto cap. cum veniſ ſent de iudicijs, & eius ratione. 
 
Trigeſimusquintus caſus Cu[*] riæ notabilis erit, ſi cauſa fuerit magni momenti, & valoris, quia tunc etiam non dato priuilegio ex parte actoris, nec potentia ex parte rei, locus eſt foro Curiæ, ſi actor velit intentare in prima inſtãtia , por nueua demanda , ſuam[*] actionem in Regia Chancellaria, de hoc licèt loquatur in Senatu Galleco, & ſub eius titulo eſt expreſ ſa, l. 4. ti. 1. lib. 3. Recopilat. ibi: Saluo ſi el caſo fuere de grande importancia , & reiecta opinione Gregor. Lop. in l. 5. tit. 3 par. 3. gloſ. 2. Sic reſoluendũ eſt: nam intellectus dictæ gloſ ſ æ repugnat verbis & rationi dicti textus: nam primo ponit regulam in Senatu Galleco intentari poſ ſe caſum Curiæ contra Cõ ſilium ciuitatis, vel vicinũ illius Regni, qui conueniri aliàs poſ ſit, nec in Chancellaria Pinciana eſ ſe admittendam propoſitionem de caſos de Corte del diſtrito de Galicia . 
 
Et proſequitur lex declarando, Saluo ſi el caſo fuere de grãde importancia , atque ideò quemadmo dum cuilibet caſus Curiæ, poteſt intentari in dicto Senatu, ita etiam, ſiendo caſo de grande importancia , nam aliàs ſuperfluũ eſ ſet repetere dicta verba, ſi requireretur, vt eſ ſet Curiæ caſus ex per ſona actoris, vel rei ſufficit, itaque vt ſit Realis ex rei qualitate eſt facultas intentandi in Audientia & Senatu dicti Regni, vel Chancellaria Pinciana, vnde cum reſpiciat dicta lex ca ſuum qualitates, quos ibi refert ſuapte natura potius, quam ex perſonis erunt competentes Curiæ: & ſic habemus iam hunc trigesimumquintum caſum Realẽ [*] ex magna rei qualitate, qui eſt extendendus ad aliam quãlibet Chancellariam Regiam, quia[*] lex ſi ſit vniformis, & generalis ad alia ampliatur eius diſpoſitio, etiamſi illa eadem lex, ſit particularis, hoc eſt, ad partem aliquam emiſ ſa, comprobat hãc aſ ſertionem, l. regula, §. 1. & ibi Bart. Iaſ. in l. id quod, num. 7. ff. de legat. 1. & ratio depoſitionis eſt ipſa diſpoſitio, l. emptor, §. final. ff. de rei vendicat. Bald. in c. dilectus filius, num. 2. de reſcrip. Tiraq. in tract. ceſ ſante cauſa, à num. 54. Matienço in Dialogo Relatoris 3. par. cap. 15. num. 17. vbi vide as, & præ cæteris Burgos de Paz in l. 3. Tauri n. 180. Tum maximè, quia fit extenſio legis ex identitate, & tunc nõ eſt extenſio, ſed comprehenſio, vt benè adnotat Ioan. Garcia de nobilitate in diuiſione, num. 48 & vbi militat ratio contenta in lege, fit eius extenſio, etſi correctoria ſit, gloſ. in Clement. 1. verbo, eligatur, de electione, ibi: In contrarium conſtat de mente conſtituentis, Doctores in authentica quas actiones, C. de ſacroſanct. Eccleſ. Anton. Gom. 1. tom. cap. 15. num. 1. Gut. de tutellis, cap. 23. num. 18. plura & plures per longas membranas retulit Montealegre, quapropter ſentimus ſub meliori cenſura, caſus expreſ ſos in dict. l. 4. ti. 1. lib. 3. Recop. poſ ſe intentari in Curia, & qualibet Chancellaria in prima inſtantia ex natura rerum, quæ in eadem lege exprimuntur, etiam ſi non ſit priuilegium Curiæ in actore, nec cauſa[*] in reo, vt conueniri poſsit, ſed ex qualitate rerum, quas ipſamet lex exprimit, quod & magis, magiſque ſuadetur, nam cauſ æ graues maiores Iudices requirunt, l. non diſtinguemus, §. de liberali, ff. de receptis arbitris, tradit in terminis noſtris Gail obſeruatione 1. num. 32. dum inquit: quo pertinet, quod cauſ æ magnæ maiores Iudices requirant textus iam citatus, quem dicit ad hoc ſingularem in d. l. non di ſtinguemus, §. de liberali, ff. de receptis arbitris, & in cap. 1. ſub titulo, apud quem feudi controuerſia definiatur, l. 2. in fin. C. de pedaneis Iudicibus, vbi gl. verbo, diiudicent, text. in l. iam dudum, C. vbi cauſa ſtatus agi debeat, quod iterum reſoluit idẽ Andreas Gail obſeruat. 29. numero 2. 
 
Erit itaque, vt diximus, ca[*] ſus Curiæ trigeſimusquintus, ſi el caſo fuere de grande importancia , vt ſi in quantitate, vel proprietate, & rei valore excedat triginta millia ducatorũ , vel viginti mille ſaltem, nam tunc ob rei magnitudinem erit locus caſui Curiæ, ò de vn patronazgo de importancia, ò juridicion, ò preheminencia graue, y muy conſiderable , ex fundamentis quæ adduximus, nec oberit, ſi dicas, per hoc ceſ ſare diſ poſitiones expreſ ſas in legibus noſtris, maximè l. 21. tit. 5. lib. 2 & legis 11. tit. 5. lib. 2. & l. 2. & 8. tit. 2. lib. 4. quæ iura proclamant in prima inſtantia, quemlibet eſ ſe conueniendum in ſuo foro Iudicis ordinarij, quod intelligitur, niſi dato caſu Curiæ, hoc eſt ex priuilegio actoris vel potentia rei, quod iterum ſuadetur ex dict. l. 4. tit. 1. lib. 3. quam allegamus: quæquidem primo loco admittit propoſitionẽ litis, quæ ſit Curiæ caſus in Senatu Galleco, & non alibi earum, ſcilicèt, litium, quæ in illo Regno, & Prouincia ventilantur, deinde ponẽ do eadem lex exceptionem quæ debet eſ ſe de regula, lege nam quod liquidè, ff. de penu legata, inquit: Saluo ſi el caſo fuere de grande importancia , & ſic repetita cen ſetur in ſecunda parte qualitas, quæ antea prędita fuit, de ſer el ca ſo de Corte, & in ſecunda in caſibus quos enumerat, præ ſtat electionem, de poder intentar los caſos que refiere por de Corte en la Audiencia de Galicia, ò Chancilleria de Valladolid . Fateor quidem maximè vrgere hanc rationẽ , vt ſemper repetita prædicta prima qualitas, del caſo de Corte , cenſeatur prout intellexit Gregor. in dict. l. 5. tit. 3. par. 3. gloſ. 2. nihilominus ex rerum enumeratarum, in dict. l. 4. tit. 1. lib. 3. qualitate in qua magis inſiſtit eadem l. & [*] fundamentis quæ adduxi maximè ex dotrina Andr. Gail, quem citaui, teneo contrarium, nec difiteor aliud etiam eſ ſe inconueniens de la ſegunda ſuplicacion en ca ſos de grande importancia , & quorum exẽpla adduxi, in quo partes grauantur per dilationes, & expẽ ſas pœnæ, & fideiiuſsionis, de las mil y quinientas , in Caſtellæ Regnis, & apud nos per recurſum de auer de yr al Conſejo de Indias : tamen hæc non obſtant attenta magna qualitate, prout videri poteſt. 
 
In caſu trigeſimoſexto, ſobre[*] bienes de mayorazgo , nam ſi actio ſuper ſucceſsione proponatur, aut eſt in poſ ſeſ ſorio, & in caſu quem vulgo, dicimus, de tenuta , & ſunt ſeruandæ leges 9. & 10. tit. 7. lib. 5. Recop. cum alijs declarationibus, quę poſtea ſunt latæ, id præcipuè obſeruãdo , quod adnotatur ex dicta lege 10. ibi: Sorbe bienes de mayorazgo, y bieues vinculados , quæ bona in hoc ca ſu à pari procedunt, ceſ ſatquè opinio eorum, qui antea contrarium tenuerant, maximè Gomecij in l. 45. Tauri, num. 116. Eſtq; contrarium verius, vt aduertit eius additionator dicto n. 116. Itaque ſi proponitur actio, por demanda de parte a parte de algun mayorazgo, ò vinculo , aut fuit præ cedente cauſa poſ ſeſ ſoria in Regio Conſilio, ſuper eodem maioratu, cum facultate, vel ſine facultate Regia condito, & tunc eſt cauſa proprietatis competẽs Chancellariæ ex dicta l. 9. & 10. tit. 7. lib. 5. Recop. aut proponitur abſque eo quod præceſ ſerit cognitio, & diffinitio poſ ſeſ ſoria in Supremo Conſilio, & tunc cõ tra poſ ſeſ ſorem, vel detinentem maioratum, ſeu vinculum, & ex prędictis fundamẽtis , & rei qualitate, & remiſsione quam faciunt dictæ leges, de la cauſa de la propiedad a la Chancilleria , crederem poſ ſe intentari, coram Iudice ordinario competenti, por primera demanda , vel in Regia Chancellaria, etiam non exiſtente ca ſu Curiæ perſonali in actore, vel reo, ſed ſubſiſtente tantum reali ex natura & grauitate, qualitatequè eiuſdem rei, ſuper qua eſt litigandum, quod etiam venit intelligendum, & ſublimitã dũ , ſi magnæ qualitatis, & quã titatis maioratus ſit ad arbitriũ dominorum de Chancellaria: ſi[*] verò paruæ quantitatis, tunc quia ceſ ſat ratio dictæ legis 4. tit. 1. lib. 3. Recop. ibi: Saluo ſi el caſo fuere de graude importancia , nõ eſt admittendus in Curia, ſed remittendus Iudici ordinario. 
 
Si verò petantur bona maio[*] ratus à ſingulari poſ ſeſ ſore, qui illa poſsidet, & detinet per emptionem vel alienationem, vel ex alia qualibet cauſa, quæ non ſit ſucceſsionis, & vocationis eiuſ dem maioratus, eadem diſtinctio quæ in proximo ſuperiori caſu erit conſtituenda, ex fundamentis quæ adduxi, quod comprobat dicta lex 4. tit. 1. lib. 3. dum inquit: Aſsi como ſobre bienes de mayorazgo , indiſtinctè loquuta, ſiue petantur à ſucceſ ſore, qui prætendit eſ ſe vocatum, ſiue ab extraneo emptore, vel donatario, ſeu quolibet alio qui illa poſsidet. 
 
Trigeſimusſeptimus caſus[*] Curiæ erit, ſobre vaſ ſallos , ex d. l. 4. iam citata. 
 
Trigeſimusoctauus, ſobre for[*] taleza , ex eademmet lege. 
 
Trigeſimusnonus, ſobre muerte[*] o heridas de algun Cauallero principal , hi omnes, & ei ſimiles aſsignantur in dict. l. 4. tit. 1. libro 3. Recop. 
 
Quadrageſimus meo ordine[*] erit apud nos in Indiarum Regnis, ſobre la paga de tributos que ſe piden a los Indios encomendados q̃ paguen , quod iam habui in praxi pro excellentiſsimo domino, ac domino meo Petro Fernandez de Caſtro Comite de Lemos, que tiene encomendada por dos vidas el repartimiento de Collana Aymara, en el diſtrito de la ciudad de Guamanga del Perù y eſtando por la taſ ſa del Virrey don Franciſco de Toledo obligados a pagar parte de ſus tributos en eſpecies, que acà ſe llaman aſsi los generos en que deuen tributar de trigo, mayz, ropa, carneros de la tierra, &c. Conforme a la diſpo ſicion de ſu Prouincia, y a ſus labrã ças , y crianças, ſegun cedulas de ſu Mageſtad, eſtos Indios ſe conuinierõ con el Encomendero, que antes tuuieron, a pagar en dineros las dichas eſpecies, valiendeſe tambien de que alegauan tener incomodidades para ſatisfazer , & obtinuerunt in iudicio poſ ſeſ ſorio contra dictum dominum Comitem nunc eorũ Cõmendatarium , reſeruato iure proprietatis, contra quos propoſita eſt actio in petitorio in Regia Chancellaria Limenſi, & ab eius iuriſdictione declinatũ eſt per Indorum Procuratorem, cui reſpõdi ex grauitate, & qualitate cauſ æ non eſ ſe proponendam coram Prætore Indorum allegabam dictum §. de liberali prædictæ legis non diſtinguemus, ff. de receptis arbitris, & obſeruationem primam, & 29. Andr. Gail iam præcitatus, & obtinere non potui, forſam quia Indi ſunt miſerabiles perſonæ, vt iam prænotaui ſupra num. 56 atquè ideò forus Curiæ quem ſortiuntur actiuè, non debet cõ tra eos retorqueri paſsiuè, ipſis reluctantibus. Hoc enim iuncto (parcant obſecro) indiſcreto zelo, qui inuenitur in aliquibus Iudicibus, & Magiſtratibus ad fauendos Indos excedẽtes debitos iuſtitiæ limites, cauſa fuit, ne obtinerem: fauetur enim Indis ex[*] triplici cauſa: prima iuſta, quia miſerabiles quia Regnum fuit eorum, quod ſolent facere Vicerreges, & Gubernatores, & Senatores, Prælatiquè Eccleſiaſtici, & Commendatarij non nulli: alia cauſa procedit ex nimio, & indiſcreto zelo, quę extitit in ca ſu, quẽ refero, & alijs pluribus: altera & tertia, quæ frequentiſsima omnium eſt in Prætoribus Indorum, & quampluribus eorũ Paro chis, vulgo, Dotrinantes , qui vt meliùs ſua negotia, & mercaturas exerceant, fingunt, vel procurant, illis fauere, & vt alios deterreant, dicunt eſ ſe damnoſos, vel vt alios offendant, & ſuas vindictas ſumant: quod quidem longo experimẽto ſum compertus, vtcumquè ſit, coram Chancellaria eſt litigandum in prima in ſtantia, vel coram Pro rege, quando agitur de quantitate & qualitate tributorum, que ſe deuen por las prouiſiones de taſ ſas de los Virreyes, aſsi en propiedad como en poſ ſeſ ſion , ex prædictis fundamentis: & quia pendet à cognitione cau ſ æ, & donationis feudalis Cõmẽ dæ Indorum, quæ in Chancel laria, vel conſilio eſt diffinienda, vt dixi ſupra numero 201. eſt enim quid dependens, & non remittendum iudicibus inferioribus. 
 
Et vltra quadraginta caſus, quos conſtitui, colliges alios ex[*] Andrea Gail dicta obſeruatione prima, qui retulit triginta & quatuor inter eos plures, & aliquorum praxis apud nos non extat, ſunt enim ex eo numer. 2. cauſa fractæ pacis, quem con ſtitue pro quadrageſimo primo ex noſtro ordine 42. Item mandati de non offendendo mandã ti , ſine clauſula 43. & pignoratione 44. & cauſ æ priuilegiorũ Principis 45. & ſecuritatis præ ſtitæ 46. & 47. in mandato de relaxandis captiuis, & 48. num. 26. dictæ obſeruationis primæ, in decernẽdis promotorialibus, item numero 27. in cauſis criminalibus ratione nullitatis proce ſus, qui apud nos non extat, item erit ex ordine Gail numero 34. alius caſus, & ex noſtro quinquageſimus, in vagabundo, quia vt ipſe inquit: Ratione incertitudinis ad ſuperiorem Iudicem remittitur huius ca ſus, & remiſsionis praxis ad ſuperiorem, niſi per viam appellationis, vel præuentionis, apud nos non eſt recepta, & ex his vltimis, quos poſt quadraginta retuli, qui notabiles ſunt Pignorationis, & cau[*] ſa priuilegiorum Principis, quia de eis ipſe, & eius Conſilium ſuo Regio nomine cognoſcit, quod maximoperè conducit, para las deudas, concurſos, y dificultades que ſe recrecen en los priuilegios de venta, ò merced de juros de hazienda Real , in quibus eſt recurrendũ , al Conſejo de ſu Mageſtad, y no a otros Iuezes. 
 
Quibus ſic præmiſsis, expeditus manet hic vtilis, & quotidianus tractatus de caſibus Curiæ, & eorũ cognitione. An verò foro Curiæ illum ſortientes poſ ſint renuntiare eſt conſtituenda, regula affirmatiua per vulgariſ ſima iura legis, ſi quis in conſ cribendo, C. de pactis, & Epiſcopis & clericis, qua declaratur, vt non procedat, quando fuit præiudicium iurisdictioni priuatiuæ, maximè iure prohibente, vt comprobatur ex ratione textus, in cap. ſi diligenti, cap. ſignificaſti de foro competenti, adducunt Ruginellus loquens de iuriſdictione priuatiua competenti iudicibus mercatorum, qui apud nos, ſon el Prior y Conſules, vt ei non præiudicet conſenſus partium ex Ruginel. vt dixi ſupra numero 203. capit. 44. practicarum quæ ſtionum, ex num. 4. & maximè num. 14. & numero 15. 
 
Vbi certi Iudices ad cauſas priuatiuè ſunt conſtituti, non poteſt fieri prorrogatio in alios eorumquè iuriſdictioni non valent partes renuntiare, vt con ſtituit bene Tuſchus ſub litera M. concluſ. 274. numero 17. loquendo de caſibus Curiæ viduarum, & pupillorum, vt non habeant locum, vbi ſunt Iudices certi priuatiuè deſtinati, & Ruginel. vbi ſuprà in cauſis mercatorum, loco proximè citato. 
 
Itaquè renuntiatio locum non habet, vbi fit præiudicium deſtinatæ iuriſdictioni, ex quo dum eſ ſem aſeſ ſor excellentiſ ſimi, ac Chriſtianiſsimi domini Franciſci à Borja, Principis Squilachenſis, Piruani Prorregis, & ex adductis à Ruginello vbi ſuprà defendebam cauſas guuernationis eſ ſe priuatiuæ iuriſdictionis ex capite 72. De la inſtitucion de los ſeñores Virreyes , dum inquit: En las coſas que tocaren a la gouernacion, entendereis vos ſolo conforme a las prouiſiones, è inſtituciones que os he mandado dar , ex quibus verbis inducitur priuatiua iuriſdictio, argumento text. expreſsi in l. teſtamenta omnia, C. de teſtamen. quo fit, cauſas, & negotia guuernationis del Perù, non poſ ſe in prima inſtantia intentari per caſum Curiæ, ex præ dictis rationibus quẽadmodũ nec cauſ æ nobilitatis, quia certos & priuatiuos Iudices habẽt , ſed per appellationem ad Curiã poſ ſe trahi, vt eſt regulare, & de eo extãt quàm plura Regia reſ cripta, & dixi ſup. num. 106. 
 
Secundò, declaratur prædicta affirmatiua concluſio renun ciationis fori Curiæ cum diſtinctione, nam ſi fiat expreſsè à minori, pupillo, vel adulto admittetur reſtitutio, quemadmodũ in cæteris caſibus, in quibus læ ſio interuenit, ſi tamen tacitè intentando caſum Curiæ, coram Ordinario, & litem coram eo, inchoando poſt conteſtationẽ , quia res non eſt integra, non admittetur, vt iam prędiximus ſupra, in hoc eodem tractatu, n. 64 Quando intẽtatur caſus Curiæ, admittitur praxis relata à Couar. cap. 6. practic. num. 3. ſiue ciuilis, ſiue criminalis ſit caſus, & quando eſt criminalis, & defertur cauſa ad ſupremum Con ſilium dando querelam coram domino Rege, con informacion del delito, hecha en ſumario ante el Iuez en cuyo diſtrito fue cometido, ò ante otro qualquier Iuez que ſuele ſer de las villas ò ciudades comarcanas, ſi ſit timor ſuſpitionis: y quando ya la juſticia ordinaria ha ſentenciado la cauſa, ſi no es muy graue, o no ſiẽ do de calidad que aya aleuoſia, ò no ſea entre perſonas poderoſas, ſe ſobre ſee el dar Iuez peſquiſidor, pero ſiendo con qualquiera de las dichas circunſ tancias ſe prouee, y comete. 
 
Declarato caſu Curiæ per dominos Chancellariæ, ſiue ciuilis, ſiue criminalis ſit, eſt locus ſupplicationi, que ſe admite por ſer el primer auto, ſin pleno conocimiente, y no hazer aquel inſtancia, y no auer ſido oyda la otra parte, y aſsi ſe hà de guardàr ſegundo auto, que es en ſuſ tancia pronunciarſe los Señores del Audiencia par Iuezes, ò no, con pleno conocimiento , iuxta legem quartam, tit. 5. lib. 4. Recop. quibus ſic abſolutus eſt iſte vtilis, frequens, & quotidianus tractatus, ad laudem Dei Omnipotentis, ſantiſsimæ, ſcilicèt, Trinitatis, necnon intemeratæ Virginis Mariæ, & eius ſacratiſsimi ſpõ ſi Ioſephi, & Beatæ Catherinæ martyris, cui dicatur. 
 
 
 






 SECVNDVS, AN EXCLVSVM SIT beneficium reſtitutionis in integrum contra ſententiam latam in gradu reuiſionis per verba prolata in l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. dum illius legis textus inquit: Y que por las dichas ſentencias ſe entiẽ dan ſer acabados y fenecidos los dichos pleitos, ſin que ſe puedan, tornar a mouer, ni ſuſcitar, ni tratar en manera alguna, & quid de restitutione ex clauſula generali, ſi qua mihi de instrumentis de nouo repertis: de ſententia contra ſententiam: de errore calculi, & alijs articulis, qui in caſu, & materia dictæ leges non incongruè adducuntur. 
 
 SVMMARIVM. -  1 R ES Iudicata eſt, quæ finẽ ctõrouerſijs imponit. -  2 Speciale eſt in ſententijs Præfecti Prætorio, cuius vicem habent Chancellariæ Regiæ, vt ſemel lata ſententia reuiſionis, amplius de ea cauſa non tractetur. -  3 Domini Senatores non poſ ſunt regulariter ſuam ſententiam latam in gradu reuiſionis nullam declarare: ſecus en las ſentencias de viſta, etiam ſi in rem iudicatam tranſierint. -  4 Et etiam reſtitutionem cõ cedere contra eam. -  5 Secus in ſententia Supremi Conſilij, quando ſe apela de los Alcaldes de Ca ſa, y Corte, & in litibus de menor quantia, quia non habet locum ſupplicatio. -  6 Sententia diffinitiua non eſt, quæ aliam post ſe expectat, & quid ſi dubitetur an ſit inter locutoria, vel diffinitiua. -  7 Lex finalis in fine, C de ſide inſtrum. adducitur, quæ prohibet ſentẽtias Præfectorũ Prætorio retractari, etiã prætextu falſi instrumenti. -  8 Regiæ Chancellariæ ſucceſ ſerunt Præfectis Prætorio, & in eorum auctoritate, & potestate. -  9 An contra ſententiam latam in gradu reuiſionis per Chancellariam poſsit ad mitti reſtitutio in integrũ , eſt ardua & difficilis quæ ſtio. -  10 Referuntur authores tenentes non admitti. -  11 Et contrarium tenentes, & defendentes. -  12 Lex noſtra quarta, tit. 17. lib. 4. Recopil. eſt intelligenda ſecundùm titulum, ſub quo ineſt, de las ſentencias y nulidades. -  13 In caſu decreti Concilij Tridentini ſeſ. 25. cap. 19. admittitur restitutio in integrum, vt læ ſus vel læ ſa, poſt quinquennium de quo ibi admittatur. -  14 Minor læ ſus propter contumaciam, admittitur per reſtitutionem contra lap ſum anni, de quo in l. 3. tit. 10. lib. 4. Recop. contra contumaces delinquentes. -  15 Dubia magna, & diuer ſ æ ſententiæ fuerunt cauſa, vt Regnum peteret declarationem, an contra ſententiam reuiſionis eſ ſet restitutio admittenda. -  16 Petitio Regni refertur, & Regis breuiſsimum reſpõ ſum circa prædicta dubia. -  17 Confuſum reſponſum & dubium, quia ad vtranquè partem dubitationis, propoſitæ poteſt adaptari. -  18 Reſolutio, & reſponſum fuit partis negatiuæ, hoc eſt, que no ſe admita reſtitucion contra ſentencia de reuiſta, & adducuntur rationes. -  19 Rex noster habet ſibi reſeruatam declarationem ſuarũ legum, ſi dubium circa eas occurrat. -  20 Semper author fui in opinione, & defendi, reſtitutionem non eße admittendam contra ſententiam reuiſionis, per quam lis fuit finita ante reſponſum prædictum. -  21 Per verba prægnantia, & quæ tollunt omne remedium reſtitutio excluditur. -  22 Dubitatio ceſ ſat, vbi adeſt caſus legis. -  23 Baldi doctrina celebris in propoſito ad literã refertur. -  24 Reſtitutio in integrum poſtquam indulta eſt, inducit nullitatem, & eſt ſpecies ſupplicationis. -  25 Vbi remouetur exceptio per ſtatutum, ibi remouetur in integrum reſtitutio. -  29 Inuectiua contra implorantes, vel admittentes re ſtitutionem in integrum, cõ tra ſententias reuiſionis per quas lis fuit finita. -  27 Iura communia, Pontificia, & Ceſarea finem litibus intendunt, & procurãt rationes quæ in propoſito adducuntur. -  28 Reſtitutio ex clauſula generali, ſi qua mihi exclu ſa eſt contra ſententiam reuiſionis. -  29 Fauorabilior eſt reſtitutio ex clauſula generali, quam ea quæ conceditur ex ſpeciali fauore minoris ætatis. -  30 Teſtamentum Pagani firmius quam militare. -  31 Firmior melioratio, & magis perpetua quæ ex donatione, vel teſtamento procedit, vt bona non alienentur, & ſint perpetuo vinculata, quam ex facultate Regia. -  32 Reſolutio præcedentiũ , ſcilicèt, ſublatam eſ ſe restitutionem ex minori ætate, vel alio priuilegio; & ex clauſula gener ali locum nõ habere contra ſententiam reuiſionis. -  33 Ardua quæ ſtio, an excludatur reſtitutio prætextu instrumenti de nouo reper ti post reuiſionis ſententiã . -  34 Refertur l. 19 tit. 22. p. 3. quo ad dictum propoſitũ instrumenti de nouo reperti post ſententiam. -  35 Extenſio dictæ legis ad Remp. ad Eccleſiam, ad pupillum, vel minorem, ad priuatum maiorem per restitutionem ex clauſula generali. -  36 Supradicta reſolutio procedit in qualibet ſententia, quæ facit rem iudicatã , ſiue ex eo quod non ſit appellatum, vel ſupplicatum, & contra tres conformes. -  37 Idem eſt dicendum contra duas ſententias conformes in foro Eccleſiaſtico in Indiarum Regnis. -  38 Pariter dicta procedũt in ſententia reuiſionis lata in Chancellaria, quando della ſe ſuplicò ſegunda vez, y ay grado de ſegunda ſuplicacion, quia per dictã ſententiam reuiſionis lis nõ eſt finita. -  39 Intellectus ad legem ſecundam, tit. 20. lib. 4. Recopilat. & concordia cum lege 4. tit. 17. lib. 4. -  40 Ceſ ſat hodie opinio Ioannis Garciæ de nobilita te gloſ. 6. §. 2. num. finali, & Gregor. Lop. in l. 19. tit. 22. par. 3. admittentium restitutionem contra ſententiã reuiſionis per inſtrumentũ de nouo repertum. -  41 Poſt ſententiam Præfectorum Prætorio non admittitur oppoſitio falſitatis cõ tra inſtrumenta in lite præ ſentata. -  42 Quando de veritate cõ ſtat , eſt quandocumquè iudicandum ſecundùm eam. -  43 Remediũ pro eo, qui poſt ſententiam reuiſionis, per quam lis fuit finita, inſtrumentum reperit, in quo eius ius, & iustitia fundatur. -  44 Indebiti per ſententiam ſoluti non datur repetitio. -  45 Rei iudicata exceptio inducta est propter rigorem iuris conſeruandum. -  46 Iniuſta eßet l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. ſi inſtrumento de nouo reperto poſt ſententiam reuiſionis, per quod de ſolutione appareret, eſ ſet ſublatum remedium ex eius verbis ad repetẽdum indebitum. -  47 Intellectus legis primæ, C. de condictione indebiti, ex Bald. -  48 Intellectus legis nam po ſtea, ff. de iure iurando, ex Donel. & concluſio prædictorum. -  49 Ad repetitionem ex in ſtrumento de nouo reperto inducendam, debet eße certum liquidum, & indubitatum. -  50 Fiſcus, inſtrumento de nouo reperto, retractat ſententiam reuiſionis, per quam lis fuit finita. -  51 Et etiam ſi nouos testes pro ſe inuenerit poſt ſententiam reuiſionis. -  52 Quid de ſententia cuius executio eſt irretractabilis, an ſuſpendatur per restitutionem. -  53 Allegata iudicũ corruptione non retractatur ſententia reuiſionis, per quam lis fuit finita. -  54 Iudicibus pluribus exi ſtentibus eiuſdem cauſ æ, ſi alijs ignor antibus vnus eorum corruptus ſit, ſententia eſt nulla. -  55 Præcedens nullitas non admittitur contra ſententiam reuiſionis. -  56 Contra ſententiam reui ſionis, per quam lis fuit finita, non admittitur nullitas, per quam dicatur latam fuiſ ſe per falſos teſtes, vel instrumenta. -  57 Contra ſententiam Præ fectorum Prætorio non admittitur, quod fuit lata per falſos teſtes. -  58 Nihilominus teſtes fal ſi, vel qui eos induxit, fal ſumquè inſtrumentum producit condemnantur, & puniuntur. -  59 Falſificans acta, perdit cauſam: ſecus in producente teſtes falſos. -  60 Restitutio quæ procedit ex corruptione Aduocati, vel Procuratoris contrarij non admittitur contra ſententiam reuiſionis. -  61 Nullitates plures referũ tur : prima ex defectu citationis, ad audiendam ſentẽ tiam , de qua in propoſito nõ eſt curandum. -  62 Secunda in caſu contumaciæ: tertia ſi plus debito ſententia contineat: quarta ex defectu iuriſdictionis, ſeu mandati comparentis, quã documquè de eo appareat, etiam poſt ſententiam. -  63 Quinta nullitas ex deffectu citationis perſonalis, quæ admittitur contra ſen tentiam reuiſionis, & ratio redditur. -  64 Pari modo ea quæ ex defectu man dati, & qualiter intelligatur. -  65 Sexta, ſi petatur iuramẽ tum calumniæ bis, & non præ ſtitum fuerit, quæ non admittitur contra ſententiam reuiſionis. -  66 Septima nullitas in non obſeruatis terminis ſubstantialibus. -  67 Nona, ſi apparet de citatione Procuratoris reuocati per alium Procuratorem. -  68 Decima, ſi termini quos incœpit Iudex ſeruare, non inueniuntur ſeruati. -  69 Vndecima, ex defectu mandati procuratoris fratrum, quia generalis Procurator non poteſt pro vno Cõ uentu comparere. -  70 Duodecima nullitas ex defectu tranſportationis actorum, ſi integraliter non ſunt traducta, nec viſa, quæ admittitur contra ſententiam reuiſionis. -  71 Error iuris vel facti, reddit ſententiam nullam. -  72 Decimatertia nullitas ob nõ ſeruatos terminos ſub ſtãtiales . -  73 Decimaquarta in ſententia lata contra pupillum penitus indefenſum, vel contra minorem vigintiquinque annis, cum diſtinctione. -  74 Acta facta, & proceſ ſus virtute mandati minoris abſque curatore ſunt nulla, niſi iuret non contrauenire his quæ geſta fuerint virtute, ſui mandati. -  75 Decima quinta nullitas ex capite notoriæ iniuſtitiæ quæ ſententia continet, ea verò non admittitur contra ſententiam reuiſionis, imò puniendus, qui talia dixerit. -  76 Ad reuiſionem concedendam ex gratia per Principem quæ debeant concurrere remiſiuè. -  77 Decimaſexta nullitas eſt in ſententia quæ plures ſen ſus habet varios, ita vt propter dubitationem cauſa indeciſa maneat. -  78 Praxis petendi declarationem in ſententijs. -  79 Declaratio eſt pars actus declarati, nec est noua diſpo ſitio. -  80 Iudices qui habent declarare non poſ ſunt, niſi ſemel, -  90 Si non eſt locus ſupplica tioni ſententiæ, huius declaratio petitur, pariter nec ab ipſa declaratione ſupplicare licèt. -  91 Iudices, Senatores, & Auditores, nec non Conſiliarij ægrè ferunt, vt in eorũ ſententijs petatur declaratio, & praxis reſpondendi, quando eam non adhibent. -  92 De ſententijs per quas relinquitur via, para que quede abierta la cauſa. -  93 Reſeruatio nihil de nouo dat, ſed viſi quod competit, conſeruat. -  94 De effectibus quos ſententia producat remiſiuè. -  95 Sunt quædam ſententiæ interlocutoriæ, quæ habent vim diffinitiuæ, & aliæ diffinitiuæ quæ habent vim interlocutoriæ, & quæ ſint. -  96 Si ſunt plura capitula, nõ videtur Iudex in his quæ non pronunciauit, abſoluere. -  97 Si pronunciat ſuper omnibus, impoſibile eſt, vt valeat ſuper vnis ſententia, & non ſuper alijs. -  98 Decimaſeptima nullitas eſt, quæ reſultat ex ſententia contra ſententiam quæ fecit rem iudicatam. -  99 Quod procedit parte opponente, etſi non opponat, & admittatur, retractari prima potest. -  100 Quæ dicta ſunt numeris proximis præcedẽtibus procedent in ſententia reuiſionis. -  101 Quod locum habet in ciuilibus, ſecus in criminalibus, & ratio redditur. -  102 Et quid ſi de innocentia rei appareat poſt latã ſententiam reuiſionis in cau ſa criminali. -  103 Decimaſeptima allegatio quæ opponi poteſt contra ſententiam reuiſionis eſt error calculi, & eius praxis. -  104 Error calculi, ſi ſub ſit, nõ ſolum ſemel, ſed bis, & ter allegari poteſt. -  105 Sententia iniqua, quoad Iudicem non tranſit in rẽ iudicatam. -  106 Iudex per iniquam ſententiam quam tulit, tenetur parti læ ſ æ ad damna & intereſ ſe. -  107 Differentia inter ſyndicatum, & reuiſionem cau ſ æ. -  108 Syndicatus non datur contra ſententiam latam, en grado de reuiſta, por Audiencia, ni de otros actos de juridicion, proueidos por los Conſejeros, y Oydores en cuerpo de Audiencia, ò Conſejo. -  109 Rationes reſolutionis præcedentis numeri adducuntur. -  110 Inſtar ſacrilegi eſt dubitare, an dignus ſit, quem Princeps elegerit. -  111 Regij Senatores eliguntur ex pluribus vnus, & ad huius dignitati celſitudinem, aut ſunt ex educatis in Collegijs, aut aduocationis, vel iudicandi officio, vel Relatoris munere, cũ magna approbatione ver ſati. -  112 Methodus, & mos iudicandi cauſas, & lites per ſuperiores Iudices. -  113 Cauſ ærũ varietates plures. -  114 Pars grauata poteſt impetrare reuiſionem litis finitæ à Principe, quæ cum magna difficultate conceditur, & debet ſubeſ ſe cau ſa diſpenſandi. -  115 Qualiter ſit iudicandũ in cauſa admodum dubia, & quod in ea ſit bonum Iudicem habere propiciũ . -  116 Sententia lata in qua fuit abſolutus quidam Senator, de veynte y ſiete capitulos de lo proueydo por Audiencia, confirmata in Regio Conſilio. -  117 Exemplis Senatus Supremi́ Conſilij iudicãdũ . -  118 Exceptiones modificatiuæ non ſunt ſublatæ, per l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. contra ſententiam reuiſionis. -  119 Declaratur nõ procedere in exceptionibus reiectis expreſsè vel tacitè in cau ſa principali. -  120 Si de eis non ſit plenè cognitum in primo iudicio, repetuntur in ſecundo, maximè ſi reſeruẽtur , quæ eſt ſecura praxis. -  121 Doctrina & verba Ludouici Romani, & Antonij Fabri referuntur in propoſito. 
 
 
 
TRACTATVS SECVNDVS. 
 
IN Primis ſup[*] ponendum eſt cum Iuriſcon ſulto, in l. 1. ff. de re iudicata, rem iudicatã dici, quæ finẽ controuerſijs imponit, quod vel abſolutione, vel condemnatione contigit: ſpeciale tamẽ eſt propter auctoritatem Præfecti Præ torio, cuius vices in aliquibus, vt poſtea dicemus, licèt, [*] excelẽ tiori modo à Regijs Chancellarijs repræ ſentatur, vt ſemel lata ſententia reuiſionis à dominis de Chancellaria, ſiue in cauſa ciuili, vel criminali ſit, non poſ ſe amplius de ea re, & lite tractari, quia finis imponitur cauſ æ & liti, per legem noſtram in finalibus verbis, vnde ceſ ſat limitatio[*] quæ communiter à Doctoribus adducitur ad legem, Iudex po ſtea quam, eodem tit. ff. de re iudicata, vt non procedat, quando nulla fuit ſententia diffinitiuè lata, hoc ſiquidem nec extendẽ dum , nec intelligendum eſt in ſententia, quæ in gradu reuiſionis fuit pronunciata à dominis de Conſilio, vel Chãcellaria Regia, vt ex legis noſtræ contextura patet: ſecus verò erit in diffinitiua; quæ in gradu primæ vel ſecundæ inſtantiæ lata eſt, quæ vulgo dicitur, Sentencia de viſta , etiam ſi tranſierit in rem iudicatam, ex eo quod ab ea non ſit ſupplicatũ , poterit dici de nullitate, & reſtitutio peti, quod cõprobat lex noſtra in eius principio, dum inquit: Que en los negocios en que no huuiere lugar oponer ſe de nuli dad. Ergo à contrario ſenſu quo[*] caſu potuit ſupplicari, & nõ eſt ſupplicatum, locus erit remedio nullitatis, & beneficio reſtitutionis, quæ ceſ ſant, en las ſentencias[*] del Conſejo, quando ſe apela al de los Alcaldes de caſa y Corte, porque no ſe puede ſuplicar de la ſentencia que los ſeñores del Conſejo dieren, y lo miſmo en las Audiencias en pleitos de menor quantia. Eſt etiam ſupponendum, ſententiam diffinitiuã non eſ ſe, quæ aliam poſt ſe expectat, Aluar. Valaſc. conſultat.[*] 47. per totam, num. 1. 2. & 9. Farinat. in praxi criminali, quæ ſt. 11. nu. 94. & 95, etſi dubitetur, an ſit diffinitiua, vel interlocutoria, eſt ſupponendum, vt melius valeat, Menoch. poſt alios quos refert libr. 6. præ ſumptionum, præ ſumpt. 4. nu. 21. quod conducit ad legis noſtræ veram interpretationem, vt, ſcilicèt, loquatur in eo caſu, in quo, vel ſuapte natura ſententia diffinitiua gradu reuiſionis fertur, vel quã do adeſt dubitatio, an interlocutoria, vel diffinitiua ſit, quo caſu declaretur diffinitiua vltima, lata in dicto gradu de reuiſta , habeat locum deciſio, & determinatio noſtræ legis, & quãdo non eſt locus ſupplicationi, quia lis finitur per primam ſententiam Conſilij, vel Senatus Regij, eo ca ſu quo aliam non expectet, vel expectare non poſ ſet: cum qua noſtra lege eo caſu quo lis eſt finita per ſententiam Præfectorũ Prætorio non poſ ſe retractari, eſt caſus expreſ ſus, & fere ad literam traducta, ex l. finali in fin.[*] C. de fide inſtrument. cum adductis à Boer. deciſ. 307. num. 1. præ ſupponendo Præfectis Præ torio ſucceſiſ ſe Regales Chancellarias, Guido Papè deciſ. 9. & 50. Grammat. deciſ. 19. num.[*] 13. Gregor. Lop. in l. 4. tit. 24. p. 3 Bobadilla alios referens, lib. 5. cap. 3. num. 57. Parlador. differen. 10. num. 1. vbi bene. 
 
Magna tamen eſt inter ſcribentes Aduocatos, & Iudices contentio, & cõtrouerſia , an perdicta verba ſuperius adducta, relataquè in dict. l. 4. tit. 17. lib.[*] 4. Recop. excluſum ſit benefitium reſtitutionis in integrum iure minoris ætatis contra ſententiam latam in gradu reuiſionis, & in primis gloſ ſator eiuſdẽ legis Azeued. n. 5. & 11. in eadẽ [*] lege tenuit excluſum, & vltra ea quæ adducit Azeued. alia pro eadem parte infra dicendus, vtramquè affirmatiuam, ſcilicèt, & negatiuam partem diſputat & refert, pro vna & altera argumenta adducens Ceuallos, lib. 3. commun. opin. contra communes, quæ ſt. 808. ex num. 37. & num. 65. reſidit cum affirmatiua reſolutione, hoc eſt, reſtitutionẽ admitti in prædicto caſu ſenten[*] tiæ reuiſionis, & etiam contra tres ſententias conformes, Ioannes Garcia de nobilit. gloſ. 6. §. 2 n. vltimo in fin. ſecutus doctrinã Salicet. reſoluit cum gloſ. in l. poſtquam liti, C. de pactis, & tenet, ſublato remedio nullitatis, non cenſeri ſublatam reſtitutionem, & in hac opinione, in caſu, & quæ ſtione noſtra reſidet, dicẽ do , non eſ ſe credendum, nec intelligendum, correctas fuiſ ſe leges partitarum, per dictam legẽ tertiã , tit. 17. lib. 4. Recop. quæ intelligenda eſt ſecundum titulum, ſub quo eſt, de las ſentencias y nulidades , iuxta vulgarem allegationem legis Imperatores, ff. de in diem adiectione, ſed non debet intelligi, nec extendi ad reſtitutionis excluſionem, cum nec de ea loquatur, nec ſub eius titulo ſit, quibus adſtipulantur, quæ copioſiſsimè tradit Thomas Sanchez de matrimonio tomo 2. quæ ſt. 37. numer. 22. ver ſic. Sexto, quia ex verbis quantumuis generalibus non excluditur remedium hoc extraordinarium reſtitutionis, communẽ , hanc ſententiam profitens ex Molin. de primogen. lib. 3. c. 13. n. 65. Didac. Perez in l. 1. tit. 8. lib. 3. ordinamen. Sfortia Oddus de reſt. 1. p. q. 15. art. 6. num. 44. & 45. Pelaez Mier. de maiorat. 1. p. q. 1. n. 25. & ſequẽtibus , Matienço in l. 8. tit. 11. lib. 5. Recopil. gloſ. 12. n. 6. & 7. Caldas Pereira in l. ſi curatorem, verbo implorare, num. 45. Ioan. Gut. lib. 2 pract. q. 88. n. 3. & lib. 3. q. 31. num. 15. vbi melius dicit cõmunem Sforcia Oddus vbi ſuprà n. 44. vſque ad 48. quos omnes retuli, quia ſequutus eorundem authorum ſententiam, affirmatiuã partem tuetur Thomas Sãchez vbi ſuprà, & præter eum, & quos adducit eſt videndus Cardinalis Tuſchus, idem comprobant ſub litera R. concluſ. 296. num. 6. infert Thomas Sanchez ad quinquennium, de quo in Concilio Tridentino, ſeſ. 25. cap. 19. Eius enim lapſus impedit agi de[*] nullitate profeſsionis, tamen re ſtitutio admittitur, vt per totã diſputationem 37. libro ſecũdo , iam citatam neuorsè defendit idem Sanchez, in quo quia non attinet ad noſtrum propoſitum, pro nunc non inſiſto, infert etiã ad pœnas contumaciæ, & lap ſus anni, de quo in l. 3. titulo 10. Recopilatio. vt admittatur re ſtitutio minoris, propter ætatẽ , ex Ioanne Garcia de nobilitate gloſ. 6. §. 1. num. 24. Gutierrez libro 3. pract. quæ ſtione 34. numero 7. Azeuedo in eadem lege 3. tit. 10. libro 4. Recopil. numero 6. 
 
Fuit itaquè adeò controuer[*] ſa dubia, & difficilis interpretatio ad dictam legem quartam, in prædictis verbis, & an eorum ius extenderetur ad reſtitutionem in integrum, vel non, vt obligaret Procuratores ciuitatum vniuerſi Regni nomine, ad petendam declarationem à Rege, quia in varias itum fuerat ſententias, & cũ Regis reſponſo abſoluta eſt quæ ſtio, tametſi bre[*] uiſsimum, & confuſum fere reſ ponſum dictum fuit, vt patet ex petitione data in Comicijs publicatis anno 1610. cap. 22. verba hæc ſunt: 
 
Por la ley quatro, titulo diez y ſie[*] te libro quarto de la Recopilacion, eſ tà ordenado e mandado, que en todos y qualeſquier negocios en que no huuiere lugar ſuplicacion, ſe entienda aſsimiſmo no auer lugar alegar ſe, ni oponerſe de nulidad, aunque ſe diga y alegue, ſer de incompetencia, o defecto de juridicion, ò que della notoriamente conſte del proceſ ſo, ò autos del, ò en otra qualquiera manera: y deſpues de la publicacion de la dicha ley, ha auido diuerſas opiniones de Doctores, ſobre ſi por las dichas palabras de la dicha ley ſe quita, o no el benefieio de la reſtitucion, y ſobre ello ha auido diferentes ſentencias, aſsi en el Conſeje, como en las Chancillerias. 
 
Suplicamos a V. Mageſtad declare, qual opinion ſe deua ſeguir, para que de aqui adelante ceſ ſen pleytos, gaſtos, y coſtas, ſobre el entendimiento de la dicha ley. La reſpueſta fue: A eſto vos reſ pondemos, que eſto eſtà ya proueydo. 
 
Potuit quidem eſ ſe decla[*] ratio, vt admittatur, vel quòd non admittatur, con que ſe ajuſ taua lo que ſe reſpondio, que eſto eſ tà ya proueydo, y parece (ſalua authoritate, & digniſsima reuerentia Regi domino noſtro, & mag no & Supremo Conſilio exhibẽ da ) venia tambien dezir, que no ſe admita reſtitucion, ò que ſe admita, y aſsi eſta reſpueſta equiuoca y dudo ſa, ſe puede adaptar a qualquiera de las dos opiniones que en el lugar ya citado trae Ceuallos, y los demas que he referido. 
 
Sed nihilo minus iudicio meo[*] credo, & teneo illud verbum, Que eſto eſtà ya proueydo , fuit dicere, que ex diſpoſitione, & vniuer ſalitate verborum dictæ legis, quæ iam ſunt repetita, & ex eorum energia & vi, illud verbum, Eſtà proueydo , eſ ſe referendum ad comprehenſionem excluſionis remediorum, vt in ea inſit etiam excluſio reſtitutionis: nam ſi vellet Legiſlator admitti, facillimum erat dicere: A eſto vos reſpondemos, que con las palabras de la dicha ley, no ſe entiende auer quedado excluyda la reſtitucion, ò dezir, que eſ to eſtà ya proueydo que no ſe excluya: ſed inſiſtendo, en dezir, que eſtà ya proueydo, y parando alli tan breuiſsimamente , eſt dicere, prouiſionem legis prædictæ extendi ad reſtitutionem, vt non admittatur contra ſententiam de reuiſta, aliter non diceret dicta verba: Sino que ſe admite la reſtitucion , quod quidem deficit, & quod adeſt eſt repetere virtualiter verum intellectum eiuſdem legis, vt ex eius deciſione, & preci ſa excluſione remediorum, ſi etiam excluſum dictum reſtitutionis beneficium, tunc maximè cum non ſit determinatio facta per legem noſtram, vt admittatur reſtitutio, & non ob ſtat, aliquas fuiſ ſe ſententias de admittenda reſtitutione, quia eſt diuerſum à legis interpretatione, quæ à Rege, & non ab alio fieri debuit, vt ipſa declaratio, & interpretatio ſit lex noua, vel additamẽtum legis antiquæ, vt probaui cap. 8. numero[*] 39. ex l. leges ſacratiſsimæ, cum lege ſequenti, C. de legibus, & quo ad nos eſt expreſ ſa lex 3. Tauri, quæ eſt 3. titulo 1. libro 2. Recopil. vbi Rex noſter reſeruat ſibi declarationem dubiorum occurrentium interpretatione, & declaratione legum ſui Regni. 
 
Antea verò quam in publi[*] cum ederetur dictum capitulum Curiarum, & eius reſpon ſum ſemper tenui, & defendi, nõ eſ ſe admittendam reſtitutionẽ contra ſententiam reuiſionis, & omiſsis fundamentis ab Azeuedo adductis in dict. l. 4. num. 5. vſquè ad 11. eſt tenendum, quod[*] per verba dict. legis quartæ, quæ ſunt prægnantia, & quæ tollunt omne remedium, cenſetur etiã excluſa reſtitutio in integrum, tam maiori quam minori ætatis conceſ ſa, & officium Iudicis: nam quando verba legis, vel ſtatuti ſunt inculcata generalia, & prægnantia, etiam in integrum reſtitutio competens minori cẽ ſetur ſublata, vt ex Angelo, Aretino conſilio 10. loquens de ſtatuto Brixiæ, ſimili noſtræ legi, reſoluit Cardinalis Tuſchus ſub litera R. concluſione 296. Cum qua ſententia reſidet & dicit, Angelum plenè pro vtraquè parte allegare, & hanc tueri, & licèt ceſ ſet dubitatio, & diſputatio cum dicto reſponſo, del capitulo de Còrtes , quod vt iam probauimus, eſt referendum ad comprehenſionem excluſionis beneficij reſtitutionis, tamen cum aliquod dubium inſurgere poſ ſet, habemus pro hac parte ca ſum expreſ ſum legis & deciſionis, cum qua ceſ ſat dubitatio l. ancillarum, C. de furtis, & vltra id partem veriorem, & veriſsimam, vt reſtitutio excluſa cenſeatur, ex d.[*] l. tertia, minori vel cuilibet priuilegiato competens ex fundamentis veris & neruoſis huius partis, pro qua ne aliqua dubitandi ratio ſuperſit, & quæ in propoſito dici poſsint, adducantur, eſt celebris Baldi doctrina quæ forſam viſa, & lecta eſt à dominis de Conſilio Supremo, quando prædictum reſ ponſum eſt præ ſtitum, nec illam allegat, licèt alia benè adducat Azeuedo dicto numero 5. in dicta lege 4. ea enim eſt conſ. 148. libro 1. n. 11. Cuius verba, quia ad propoſitum maximopere [*] cõ ducunt , hæc ſunt: Aduerte ſtatutũ dicit, quod non poſsit appellari de nullitate, dicit, vel ſupplicari, vnde claudit iudiciorum coniam, etſi nullum non poteſt dici nullum: ergo nec per reſtitutionis in integrum re[*] duci ad nullitatis effectum, quia re ſtitutio in integrum inducit nullitatem, poſtquam indulta eſt, ff. de fidei iuſ ſoribus, l. ſi plures in principio: quare puto, quod reſtitutio in integrum peti non poſsit, præ ſertim quia eſt quædam ſpecies ſupplicationis, vt ff. de minoribus, l. minor autem magiſtratus, & quædam ſpecies appellandi, vt C. de tranſactionib. l. ſi cauſa cognita, & quia remoto vno ſimili, intelligitur aliud ſimile remoueri, vnde nec excipi poſ ſet & dicit dominus Cinus, quod vbi remouetur exceptio per ſtatutum, ibi: Remonetur in integrum [*] reſtitutio, quia per eam peruentretur ad ius excipiendi, ita notat, ff. de minoribus, l. ſi in cauſa ſecunda, in additionibus ſuis. 
 
Vnde intrepidè eſt defendendum, etiam non extante dicto reſponſo Regio ad Regnum, dum inquit: A eſto vos reſ pondemos que eſto eſta ya proueydo , hoc eſt, que no ſe deue admitir , non eſ ſe concedendam reſtitutionem aduerſus ſententiam reuiſionis: nam qui contrariam partem tenebant, & lites immortales fieri non time[*] bant, nec ex eorum duratione plures expenſas, vexationes, & damna, quæ proueniunt, eis non dolebat, & quaſi negantes poteſtatem Regis, qui limites poteſt ponere, & finem litibus, quod iura communia tam Pontificia, quàm Cæ ſarea procla[*] mant, ſuntquè vulgaria, cap. finem litibus de dolo, & contumacia, l. properandum, C. de iudicijs, & alibi ſ æpè verba generaliſsima dictæ legis quartæ reſtringebant, quæ clariora ſunt luce meridiana ad excludendam reſtitutionem contra ſententiam reuiſionis, nec vlla ex authoritatibus contrariæ partis magis propria, ſolida, & vera eſt, quam ea quæ à nobis ex Baldo dicto conſilio 148. numero 11. fideliter eſt traducta, plures autem ex his quos citat pater Thomas Sanchez dicta quæ ſtione 37. numero 22. & ante eum Ceuallos quæ ſtione 808 libro tertio, ex numero 37. vel ſcripſerunt ante legem noſtram, & ideò cum non viderint eius verba, nimirum ſi ita loquantur cum generalitate communi, & fauore reſtitutionis, & quod verius eſt, non loquutos in terminis adeò fortibus & excluſiuis, prout loquutus eſt Baldus loco quem citaui, quem nec Azebedo, nec Ceuallos retulit, & nullus eſt qui melius & propius loquebatur. 
 
Infertur ſecundò, non eſ ſe [*] admittẽdã contra ſententiam reui ſionis reſtitutio in integrũ conceſ ſa maioribus ex clauſula generali, quia licet fauorabilior ſit quam ea quæ minoribus conceditur, vt adducit Caldas Pereira in l. ſi curatorem, verb. per quod priſtinum ius recuperant, num. 51. fol. 429. differentiam conſtituens ex eo quod reſtitutio ex cauſa minoris ætatis procedat à iura ſpeciali: at verò illa, quæ [*] maioribus ex clauſula generali conceditur à iure cõmuni , ita etiam reſoluit Ioan. Gar. de nobilit. gloſ. 6. §. 2. n. 28. atquè ideò [*] fauorabilior reſtitutio ex clau ſula generali, quemadmodum te ſtamentum pagani, magis fauetur, & ſuſtinetur quam militare, ex l. eius militis, §. militia miſ ſus, ff. de militari teſtam. §. quia veroſimile, in authent. de non alien. qua ratione ſemper apud[*] nos mihi viſum fuit fortiorem, & magis perpetuam eſ ſe cau ſam meliorationis, & vinculi, por via de tercio y quinto hecha en teſtamento ò contrato, que no por facultad Real , quæ cum non ſit materia noſtra, pro nunc in ea non inſiſto: veriſsimũ autem eſt, re ſtitutionem maiori competens ſublatam eſ ſe per verba dictæ legis quartæ, & ex eorum vi, & energia, ita reſoluit Cardinalis Tuſchus, ſub litera R. conclu ſione 296. numero 8. & 11. ex Angelo dicto conſilio 10. quem citat, & licèt lex noſtra expreſ sè non tollat omnem defenſionem per hæc directa verba, per ęquipolentia illam amouiſ ſe eſt cenſendũ , dũ inquit, Y que por las dichas ſentencias ſe entiendan ſer acabados los pleytos, ſin que ſe puedan boluer a mouer, tratar, ni ſuſcitar en manera alguna , intellige cõtra ſententiam reuiſionis, per quam lis fuit finita, vt ſtatim declarabimus. 
 
Sed offert ſe nobis ardua, & [*] vtilis dubitatio, an prædicta ver[*] ba, & deciſionem, & vltimam eius declarationẽ anni de 1610. ſit ſublata reſtititutio prætextu inſtrumenti reperti ad retractandam ſententiam reuiſionis, circa quam quæ ſtionem eſt deciſio legis 19. titulo 22. part. 3. Cuius verba relata, etiam à Ioã ne Garcia de nobilitat. gloſ. 6. §. 2. talia ſunt: Maguer moſtraſ ſen[*] deſpues cartas, o priuilegios que ouieſ ſen fallado de nueuo, que fueren a tales, que ſi el juzgador las ouieſ ſe viſtas antes que el juyzio dieſ ſe, juzgàra de otra manera fueras ſi el juyzio fueſ ſe dado contra el Rey, ò contra ſus perſoneros, en pleytos que pertenecieſ ſen a ſu Camara, o a ſu ſe ñorio. 
 
Ex qua colliges duo axiomata: primum, per beneficium re ſtitutionis non retractari ſentẽ tiam latam contra priuatũ prę textu inſtrumẽti , quod de nouo ſit repertum: ſecundum eſt retractationem admitti dicto caſu in fauorem Fiſci, extendit Beroi. in cauſa Eccleſiæ pupilli, & Reipublicæ, deciſ. 307. prope finẽ , & in cuiuſlibet priuati fauorẽ præ textu reſtitutionis ex clauſula[*] generali, ſi qua mihi, quod & idẽ tenuit Gregor. Lop. in dict. l. 19. tit. 22. part. 3. & poſt omnes plura & plures bene referens Cardinalis Tuſchus ſub litera S. concluſ. 160. Cuius inſcriptio eſt, ſententia ex quibus ſit retractã da , agit de noſtro articulo ex numero 20. 21. & ſequentibus, qui vidẽdus eſt, cum caſus occurrat, & ex noſtratibus Ioannes Garcia de nobilitat. gloſ. 6. §. 2. ex numero 5. vbi latè & abundè, cuius dicta & Boerij deciſ. 307. quẽ citat, intellige, & reſtringe ad ſententiam quamlibet, quæ faciat rem iudicatam, & contra tres conformes, prout ipſe tenet & fundat, & eadem ratione in[*] duabus conformibus, in cauſis Eccleſiaſticis in Indiarum Regnis, quæ executioni mandatur ex Bulla Gregorij XIII. data anno 1578. quia non excludit re ſtitutionem, & quo caſu contra tres ſententias conformes ei locus erit, parimodo apud nos contra duas, conducũt , quæ adduximus ex Thoma Sanchez ſupra num. 13. & alijs: non verò contra ſententiam reuiſionis lata in Regali Chancellaria, vel Conſilio, quo caſu per eam lis fuerit finita, & ſupplicatio non admittatur, quia ſi eſt locus ſupplicationi ſecundæ, con la pena y fiança de las mil y quinientas doblas , vel apud noſtra Indiarum Prætoria, de ſois mil peſos enſayados, en que ſe aya empeçado por caſo de Corte el pleito , tunc equidem contra ſententiam reuiſionis, de la Audiencia, auiendo grado de ſuplicacion , ea interpoſita, & de nullitate dici, & reſtitutio minoritatis, & ex clauſula generali peti poterit, quia lis pendet, & non eſt finita, tum etiam quia deficit ratio, & diſpoſitio dictæ legis quartæ, quæ excludit nullitatem, & alia remedia, en los caſos que no ha lugar ſuplicacion. Ergo cum ei locus fuerit, non habent locum dictæ excluſiones, quod clarius infra dicit: Pendiente el grado de la ſuplicacion ordinaria, por eſtar ſentenciados en viſta, ò la ſegunda ſuplicaciõ de la ley de Segouia, oponiendoſe de nulidad de las dichas ſentencias, en qualquiera manera que aquella ſea, y ſe alegue ſe aya de reſeruar y reſerue para determinar ſobre la dicha nulidad, juntamente con el negocio principal. At verò, vt iam ex Baldo dict. conſ. 148. lib. 1. num. 11. probauimus ſup. num. 24. Reſtitutio in integrum inducit nullitatem, & eſt ſpecies nullitatis, eiquè ſimilis, atque ideò nullitate excluſa excluditur dicta reſtitutio, vt iam fundauimus: nullitate verò non excluſa, ſed admi ſa & data forma procedendi in ea, prout fit in caſibus relatis in dict. l. 4. ad finem, admittetur pari modo reſtitutio. 
 
Quibus & his quæ reſoluimus[*] non obſtat lex 2. tit. 20. Recopil. dum loquendo, de la viſta y determinacion de los pleytos de ſegunda ſuplicacion , inquit. Que los Iuezes a quien las cometieremos las vean y determinen de los miſmos autos del proceſ ſo, ſin recebir eſcrito, ni peticion, y ſin dar lugar a otras nueuas alegaciones, ni prouanças, ni eſcrituras, ni dilaciones por. via de reſtitucion, ni en otra manera alguna , quia illud intelligitur poſtquam reuiſio, & determinatio cauſ æ eſt commiſ ſa, & de legata à Rege domino noſtro: ſecus verò antequam introducatur coram eo, quia corã dominis de Chancellaria, contra ſententiam reuiſionis ab eis latam, quo caſu interpoſita ſit ſecunda ſupplicatio gradu eius exiſtente, antequam proceſ ſus tradatur, poteſt dici de nullitate, & reſtitutio peti, vt iam prouauimus ex dicta lege quarta, & eius verbis: Non verò coram dominis Conſiliarijs, Commiſ ſarijs, vel Delegatis ad cauſam diffiniendam, quia debent eam videre, & diffinire, ex eiſdem actis qui trahuntur à Chancellaria. 
 
Itaquè, vt ad rem redeamus, non debemus ſequi opinionem Ioannis Garciæ, dicta gloſ. 6. §. 2. num. finali, admittentis reſtitutionem, contra la ſentencia de reuiſta , quo caſu lis iam ſit per eam extincta & finita, nec ſit locus ſecundæ ſupplicationis, quia in rigore, etiam quoad probationẽ ſolutionis antea factæ non admittenda eſt reſtitutio, tametſi inſtrumentum de nouo ſit repertum, & concurrant ea, quæ addu cit Boer. dict. deciſ. 307. & ipſe Ioannes Garcia ex n. 5. & poſt eos Tuſchus concluſ. 160. ſub litera S. Ceſ ſatquè iam reſolutio Gregor. Lop. in dict. l. 19. tit. 22. part. 3. & differentia actoris, vel rei, quam Gregor. conſtituit, à quo diſentit Ioannes Garcia vbi ſupra. 
 
Siue igitur actor, vel reus ſit, non reſtituetur contra ſententiã reuiſionis, eo caſu quo diximus, etiamſi inſtrumentum quietationis, vel ſolutionis inuenerit, quod attentis verbis dictæ legis quartæ, & reſponſi anni 16 10. Ad eius declarationem in iuris noſtri rigore videtur excluſum, ſicut antea in alio non minus fauorabili caſu contra ſententiam[*] Præfectorum Prætorio fuit facta excluſio redargutionis falſitatis poſt eam latam in l. finali in fin. C. de fide inſtrument. vt Boerius reſoluit dict. deciſ. 307. num. 1. 
 
Reſultare videtur ex hac propoſitione, quã aſ ſeueramus, maximè in tam euidenti, & fauorabili cauſa, & in qua ſiue actor, ſiue reus non potuit eſ ſe præuenuentus ad inueniendum inſtrumentum, quo nunc eſt vſurus, vt in caſu legis admonendi, ff. de iure iurando, poſtquam cauſa eſt deciſa, vt illa lex probat, & finaliter hæc reſolutio, ſiue excluſio huius caſus videtur nutritiua peccati, quia præ ſtat oca ſionem, vt quis cum aliena iactu ra locupletetur, & quod ſi con ſtet de veritate, quandocumquè eſ ſe iudicandum ſecundùm eam,[*] exclamat partem admittendæ reſtitutionis ſequutus Ceuallos dict. quæ ſt. 806. num. nec de his quæ adduximus in hoc ca ſu ſpeciali de nouis inſtrumentis repertis aliquam mentionẽ fecit, pro quo vltra prædicta eſt caſus, textus in l. qui agnitis, ff. de exceptionib. cum adductis mirabiliter à Bald. in l. 1. C. de condict. in debiti, num. 3. cuius dicta hodie ceſ ſant, vt poſtea dicam: fateor equidem magnam continere difficultatem ex fauore huius partis, nec minorem ex fine litibus appoſito à noſtris legiſlatoribus. 
 
Sed nihilominus in eadem cõ cluſione , quã dixi, reſideo, & in caſu inſtrumenti de nouo reperti lis moueri poteſt, & actio ſupereſt non ad retractandam ſententiam reuiſionis, eiuſquè exe[*] cutionem impediendam, etſi is in cuius fauorem condemnatio facta eſt reperiatur doloſus, quia ipſemet, vel eius anteceſ ſor, à quo ius habet, quietationẽ fecerit, iuxta glo. in l. 2. C. de euictionib. vel ſolutionem acceperit, nullum eſt neceſ ſarium re ſtitutionis auxilium, ſed ex condictione ſine cauſa, vel condictione indebiti repetetur, quod ſolutum eſt ex virtute ſententiæ reuiſionis, ita poſt Iaſ. in l. Imperatores, ff. de re iud. concludit videndus Ioan. Gar. de nobilit. gloſ. 6. §. 2. num. 8. verſ. Simile, quod remedium tanquam ordinarium, & in noua actione nouiſquè ſcripturis fundatum cõ petit ex noua lite ad repetendũ indebitè ſolutum, nec habet iã locum retractatio ſententiæ reuiſionis, de qua idem Ioan. Gar. vbi proximè, quia eſt executioni mandanda, nec aduerſus eam ſupplicatio admittitur, non extante, vt iam diximus, gradu ſecundæ ſupplicationis, quia hoc ſemper ſupponitur: eſt etiã recurſus ad Principem, vt audiat ex hac iuſta cauſa, de quo per Bartol. Bald. Alexan. & Iaſ. in d. l. Imperatores, relati à Ioanne Garcia dict. num. 8. maximè Boerius deciſ. 307. per totam. 
 
Sed grauiter prædictis obſtat[*] indebiti ſoluti per ſententiam non eſ ſe locum condictioni, vel repetitioni, quod eſt commune axioma, ex l. 1. C. de condictione indebit. & in l. Iulianus verũ debitorem 60. ff. eodem tit. vbi Bart. maximè, num. 17. reſoluit magiſtraliter rei iudicatæ exceptionem inductam eſ ſe propter ri[*] gorem iuris conſeruãdum , quod quidem maximopere reſpexit noſtra lex 4. tit. 17. lib. 4. Recop. in finalibus verbis, iam ſ æpè repetitis, quæ ſunt, vt diximus conformia iuri communi, maximè dicto textui in l. finali in fine, C. de fide inſtrumentor. ibi: Tunc ſatis durum eſt huiuſmodi querelę indulgeri, ne in infinitum cauſ æ retractentur, & ſopita iam negotia per huiuſmodi viam iterum aperiantur, & cõ trarium noſtro eueniat propo ſito. 
 
Sed profecto ſumma æquitas[*] expoſcit, vt in hoc caſu repetitio detur, non obſtante diſpoſitione legis quartæ, iã allegatæ, quæ forſam iniuſta, quatenus toleret hoc remedium, iudicari poſ ſet, quia in euidenti caſu præ textu ſententiæ reuiſionis locuples quis eſ ſet cum dolo, & aliena iactura, ad contrarium quod magis vrget de non repetendo indebito, ex cauſa iudicati ſoluti eſt reſpondendum, text. in l. 1. C. de condictione indebiti, cuius verba: Pecuniæ indebitæ per [*] errorem non ex cauſa iudicati ſoluti eſ ſe repetitionem iure condictionis nõ ambigitur, cum Bald. in eadem l. 1. num. 7. dari remedium ei, qui poſt ſententiam condemnatoriã inuenit inſtrumentum ſolutionis, verba Baldi ſunt, quia notabilia: Tertio quæritur, an ei qui poſt ſententiam condemnatoriam reperijt inſtrumentum ſolutionis, aliquo iure ſuccurratur? quidã quod ſic argumẽ to dictæ legis admonendi, præ ſertim ſi iſta ſolutio continet factum actoris, qui de ſuo facto debuit eſ ſe certus, vt in cap. ab excommunicato de reſcriptis lib. 6. allegat Petrum de Bellapertica, & Iacob. de Aret. tenentes contrarium, quibus reſ pondet: at verò textus in dict. l. admonendi, ff. de iur. iurand. põ derandus eſt dum inquit: Permitti ex integro cauſam agere, ſiquis noua inſtrumenta ſe inueniſ ſe dicat, &c. Non vt retractetur ſententia antea lata, quia iura in priuatis hæc prohibent, ex l. Imperatores, ff. de re iudicata, l. 19. tit. 22. part. 3. ſed quod noua actione, nouis inſtrumentis agatur ad repetendum, id quod indebitè, & ſine cauſa debita indebitè virtute ſententiæ fuit ſolutum, quod quidem non repugnat legi noſtrę quartę, in illis verbis: Y que por las dichas ſentencias ſe entiendan ſer acabados y fenecidos los dichos pleytos, ſin que ſe puedã tornar a mouer, ni tratar en manera alguna , quia loquitur de litibus iam motis, & finitis, non verò de noua lite ex noua cauſa reperti inſtrumenti ſolutionis, vel quietationis, poſtea inuenti, quia eſt diuerſa cauſa litigandi, & ſic nõ obſtat rei iudicatæ exceptio, l. cum quæritur, cum ſeqq. ff. de exception. rei iudicatæ, c. ſuborta de re iudicata: deniquè ſic eſt tenendum, ſic eſt intelligendum, vt in caſu tam manifeſtæ iuſtitiæ, legem illam quartam, eiuſquè ſtrictiſsima verba ab iniuſtitia defendamus, textus verò, in l. Iulianus verum debitorem 59. ff. de condictione indebiti, loquitur, quãdo verè debitor qui naturaliter tenebatur ad debitum exoluendum, abſolutus à Iudice ſoluit, quod verè debe bat, quia illud non repetit, cum fuerit exiſtentia debiti veri, qui eſt diuerſus caſus à noſtro. Textus autem in l. non poſtea, ff. de iure iurand. cuius intellectus pẽ det à lege, ait Prætor antecedenti, eſt, quando quis detulit iuramentum actori, qui iurauit, reũ ſibi debere, in hoc quidem iureiurando deciſ ſorio litis delato, ceſ ſat repetitio, tametſi indebitum allegetur, eſt enim iudicati[*] actio ad exigendum conſtituta, l. actori, C. de rebus creditis, & iure iurand. l. miles, §. vltimo, ff. de re iud. Scimus autem id maximè debitum eſ ſe, quod ab inuito exigi poteſt, l. debitor, ff. de verbor. ſignifi. at cum deferente reo actor iurauerit, ſibi deberi, quod ex ea cauſa ſolutũ eſt, repeti non poſ ſe, l. nam poſtea, ff. de iure iuran. verè hoc quoquè ſed quia debitum ſolutum eſt, non quia iam indebitum contra regulam repetatur: nam & hìc non minus actio eſt ex cauſa iurisiurandi, quam ex cauſa iudicati, l. actori, C. de reb. credit. §. item ſi quis, inſtit. de action. verba ſunt Hugonis Donelli de iure ciuili, lib. 14. cap. 15. fol. 173. num. 30. reprobans acutè Acur ſij reſolutiones in l. eleganter 23 §. vltimo, ff. de condict. indebiti, & in §. is quoquè, inſtit. quibus modis recontrahitur oblig. 
 
Itaquè iam concludimus ex prædictis prætextu inſtrumenti de nouo reperti, ex vi reſtitutio nis per clauſulam generalem, ſiue minoris ætatis, vel cuiuſliber fauoris Eccleſiæ, vel Reipublicæ non eſ ſe hodiè Iocum retractationi ſententiæ reuiſionis, per quam lis in Regia Chancellaria ſit finita, probat dict. l. 4. cõ probat , & dubium tollit cap. Curiarum anni 1610. eſtquè obſeruanda ad literam, quoad ſententiam reuiſionis, l. 19. tit. 22. p. 3. nec extenſio æquitatis ad eam retractandam admittitur, ceſsãt què opiniones Doctorum, quas retulit Gregor. in eadem, & Ioã . Garcia dicta gloſ. 6. §. 2. ex numero 5. 
 
Inſtrumento autem de nouo reperto, in quo continetur ſolutio, vel quietatio, ſeu tranſactio, vel chancellatio debiti, ad cuius ſatisfactionem quis fuit condemnatus, non impedire exe cutionem ſententiæ reuiſionis, eaquè facta remedium ſupereſ ſe, ex l. eiuſdem tituli 17. lib. 4. Recop. ibi: Y que hecha la execucion le quede ſu derecho , quod autem ſit hoc, iam prædiximus per nouam litem, nouiſquè actis, & ſcripturis, nouam cauſam introducendam ad condictionem indebiti, vel ſine cauſa, vt reſtituatur iniuſtè exactum à reo, prout ſupra fundauimus, & concluſimus. 
 
Declarãtur prædicta, vt ſit in[*] ſtrumentum liquidum, certum, & authoratum, de quo non poſ ſit eſ ſe dubitatio, illudquè continere ſolutionẽ , vel quietatio nem, ex qua conſequatur reus liberationẽ , non verò aliud, quod licèt ad cauſam finitam attineat, & eius merita reſpicere potuiſ ſet, vt reus abſolueretur, vel actor obtinuiſ ſet, venit admittẽ dum , quia repugnat dict. l. finalis in fine, C. de fide inſtrument. & verba, & mens dictæ noſtræ legis quartæ : in hac autem productione, & noua lite ſunt ambæ partes audiendæ: agens ad repetitionem, & reus ad fortificandum ius ſuum, quod in caſu fortiori de allegatione teſtium, qui corrupti ſunt, propter quorũ dicta petitur retractatio ſententiæ, tenet Baldus in dicta l. 1. C. de condict. indebit. num. 4. verſ. Vnde pone, quod petitur repetitio, quod remedium iam hodie ceſ ſat: vt ſtatim dicam. 
 
Secundo declaratur noſtra[*] lex, & vniuerſa materia, vt non procedat in Fiſco, in quo extãt iuris communis ordinariæ leges, & dicta lex 19. tit. 22. par. 3. cui non eſt derogatum per dictã legem quartam, & eius declarationẽ dicti anni 1610. quia po ſterior lex generalis non derogat legi ſpeciali antea diſponenti ſuper iure ſpeciali, l. 3. & ibi gloſ. C. de ſilentiarijs lib. 12. Bartolus in l. ſed & poſteriores, ff. de legibus, vnde fit huius veritatis concluſio, quæ deducitur veriſ ſima per combinationem, & cõ cordiam legis ſciendum, ff. qui ſatiſdar. cogant. cui non eſt de rogatum, quatenus ab excuſatione ſatisdationis in eo qui poſ ſidet immobilia, per authenticã offeratur, C. de litis conteſtat. quia illud remanet in ſua diſpo ſitione ex dict. l. ſciendum, nec corrigitur perius nouum authẽ ticæ : pari modo in noſtro caſu, nec confuſum, nec derogatũ eſt Fiſci priuilegium, quod extat ex dict. l. Imperatores, ff. de re iud. & ex l. 19. tit. 22. par. 3. 
 
Colliges licèt non per hæc fundamenta quæ neceſ ſaria ſunt ad noſtram reſolutionem, colliges, inquam, ex adductis à Ioanne Garcia de nobilitat. dict. glo. 6. §. 2. num. 5. & ſeqq. 
 
Id verò quod exaltat num. 10.[*] de extenſione facienda ad teſtes de nouo repertos, vt ſit idem, quod de inſtrumentis, quæ de nouo fuerint reperta, intellige, & reſtringe ad Fiſcum in noſtro caſu ſentẽtiæ reuiſionis, per quã finita lis fuit, non verò in alijs, quantumuis priuilegiatis, quod attinet ad reſtitutionem admittendam, quando eſt irretractabilis executio ſententiæ, vt admittatur, magnum continet dubiũ ,[*] extantibus prædictis fundamentis in caſu de quo loquimur, ſcilicèt, lata ſententia reuiſionis, à qua non poſsit ſupplicari, nihilominus magnam æquitatem cõ tinẽt , quam in hoc puncto adeò conſiderabili adducir idem Regius doctiſsimus Fiſcalis, dicta gloſ. 6. §. 2. num 23. ac propterea cogitabis, allegat equidem plures authoritates Pauli Caſtren ſis, Boerij, Roderici Suarez, & Capellæ Tholoſanæ, quas videre poteris pro ea parte, quam defendit ex eo vero capite, ex quo innocens pateretur, ſi non audiretur in reſtitutione poſtulata, iniqua eſ ſet lex, & reſolutio hanc tollens veram & naturalem defenſionem, dixi veram, quia ſi affectata non concludens calumnioſa, nec veriſimilis ſit, non eſt de ea curandum, argumento cap ſuſcitata, cum materia de in integrum reſtitutione, etſi in hanc partem, vt veriorem me inclinem, eiquè aſ ſentiar, quantumuis extantibus contrarijs fundamentis, cogitabis tandem. 
 
Extenditur prædicta reſolu[*] tio de non retractanda, nequè annullanda reuiſionis ſententia per quam lis fuit finita, vt procedat etiam ſi opponatur corruptio iudicum, vel alicuius ex eis, (quod abſit) nam etſi verum ſit, iudicibus pluribus exiſtentibus eiuſdem cauſ æ, ſi alijs ignorantibus vno corrupto ſententia ſit[*] nulla, ex doctrina Ioannis Andreæ, ſic reſoluentis ad Speculatorem lib. 2. tit. de ſententia, §. iuxta octauum, in additione verò cum ab omni quem remiſiuè reſolutione non adhibita, refert Auiles cap. 1. verbo, donacion, num. 8. tamen ex vi, & verborũ energia, & excluſionem nullita[*] tis, de qua in dicta l. 4. non eſt admittenda hæc nullitas contra ſententiam reuiſionis, per quam lis fuit finita. 
 
Extenditur, etiam ſi per falſos teſtes, falſaquè inſtrumenta, & [*] ſcripturas allegetur, & opponatur reuiſionis ſententiam, per quam finita lis fuit, latam fuiſ ſe, de qua ſemper loquor, quia non eſt admittenda hæc nullitas, & fundamentum: huiuſquè reſolutionis ratio deducitur, non ſolùm expreſsione excluſionum, quas adhibet dict. l. 4. tit. 17. libro 4. Recop. Sed etiam ex iure communi per legem finalem, in §. vltimo, C. de fide inſtrument. & adductis per eam à Boer. deciſ. 307. num. 1. vbi reſoluit ſententiam Præfectorum Prætorio,[*] prætextu quod fuerit lata per falſa inſtrumenta, non poſ ſe retractari, idem dicendum eſt de teſtibus, per l. in exercendis, C. eodem tit. de fide inſtrumentor. nec proptereà quod lis ſit quoad partes finita, eſt etiam quoad reos criminis falſitatis, quia puniri, & caſtigari poſ ſunt, & debent condemnari in pœnis debitis, & in intereſ ſe partis ob ſuum crimen damnificatæ, quia huic[*] reſolutioni non ponit limitem, l. 4. ſupradicta, nec condemnationem, & pœnas falſorum te ſtium, vel producentis inſtrumẽ tum , ſeu conficiente illud fal ſum prohibet, ſed quod de retractatione, & nullitate ſententiæ reuiſionis amplius non agatur, extat, quocumquè tempore de falſitate conſtet, diſpoſitio legis finalis, titulo 17. libro octauo Recopilat. & videnda ſunt pro hac retractationis materia de falſis teſtibus extra caſum no ſtrum iura ordinaria, & ibi tradita, ſcilicèt, cap. ſicut nobis de teſtibus, & l. diuus, ff. de in integrum reſtitutione, & pro præ dictorum intellectu nouiſsimè Riccius libro quinto, collectanea 1501. 
 
Falſificans acta perdit cau[*] ſam, l. in fraudem, §. quoties, ff. de iure Fiſci, vbi gloſ ſa & Bartolus, ſecus in producente teſtes falſos, quia ſolum reſtituitur cauſa, & ſententia anullatur, & de nouo incipit ex Bancio de nullitate ex defectu proceſ ſus, numero 141. vbi quid[*] de corrumpente Aduocatum, vel Procuratorem aduerſ æ partis, quicquid ſit contra reuiſionis ſententiam non admittitur reſtitutio, de qua per Bancium dicto numero 141. videndus eſt etiam Azeuedo in l. finali, titulo 17. libro 8. Recopil. num. 16. & Iulius Clarus quem citat. 
 
Et vt breuiter nullitates e[*] numeremus ex antiquis & modernis, qui breuiori methodo eas refert eſt Aloiſius Riccius, nouiſsimè libro quinto, collectanea 1480. & ex his quas referam ſolummodo ille, quas enumerabo admittentur contra ſententiam reuiſionis, & non aliæ præter eas quas annotauerim, eſt prima ex defectu citationis ad audiendam ſententiam, Farinacius deciſione vigeſima ſexta, de qua non eſt curandum apud nos: Secunda[*] relata à Puteo Cardinali, deci ſione 252. libro ſecundo, in caſu contumaciæ. Tertia, ſi plus debito ſententia continet, Puteus deciſione 323. libro primo. Quarta, ex defectu iuriſdictionis & mandati, quæ notabiliter reſolue, procedere, etiam ſi poſt latam ſententiam appareret, illum non eſ ſe Procuratorem, Guido Papè, deci ſione 208. Farinacius deciſione prima, poſt deciſiones Rotæ. Quinta, ex defectu citationis perſonalis, quæ cum ſit de iure naturali declarata, & inducta à poſitiuo iure formaquè ei data, ſi deficiat materia & ſub ſtantia prima citationis, admittitur hæc nullitas contra ſententiam reuiſionis, etſi per eam lis finiatur, omittendo plura[*] vulgaria quæ adducere poſ ſem, maximè ex cap. primo de cau ſa poſ ſeſsionis & proprietatis, & Clementinæ Paſtoralis de re iudicata, ita in noſtris terminis reſoluit Azeuedo in eadem l. quarta, poſt Auendañum, quem citat de ſecunda ſupplicatione, num. 4. qui tenet excluſam non eſ ſe nullitatem quæ prouenit ex defectu iuris naturalis, qualis eſt prædicta citationis per ſonalis, & pari modo idem eſt dicendum de ea quæ ex defe[*] ctu mandati procedit, hoc eſt quando apparet, eum, cum quo cauſa nomine abſentis eſt proſequuta, non fuiſ ſe Procuratorem ex Guidone Papè eiuſ què additionatore dicta deci ſione 208. Farinatius deci ſione prima, quæ etiam hodie extant, & ſunt obſeruanda in noſtro caſu ſententiæ reui ſionis, per quam lis finiretur, quæ pro non finita eſt habenda, ſi pars contra quam fuit lata, nec audita, nec citata fuit, & ſimiliter ſi cum ſuppoſito, & falſo Procuratore, qui verè Procurator non fuit, proceſ ſus fuit ordinatus contra ab[*] ſentem, & ignorantem, & ſententia aduerſus eum lata. Sexto redditur nulla ex defectu iuramenti de calumnia, ſi bis fuerit petitum, & non præ ſtitum, vt eſt communis praxis, pluribus fundata iuribus, & authoritatibus vulgaribus, quæ nullitas non admittitur contra ſententiam reuiſionis. Septima in non obſeruatione terminorum ſubſtantialium, Riccius vbi ſuprà, quæ nec etiam eſt admittenda in caſu ſententiæ re[*] uiſionis. Octaua, ſi in citatione non ſint obſeruata tradita in Clementina ſecunda de re iudicata. Nona, ſi apparet de ci[*] tatione Procuratoris reuocati per alium Procuratorem, Farinacius deciſ. 41. vbi latè Ricci. vbi ſuprà. 
 
Decima, ſi termini, quos Iu[*] dex cœpit ſeruare, non inueniantur ſeruati, Bellamera deciſione 27. & 160. Caſsiadorus deciſione ſecunda de iudicijs, & deciſione octaua de foro compet. Vndecima, ex defectu mandati[*] Procuratoris fratrum, quia Procurator Generalis totius ordinis non poteſt pro vno Conuentu comparere. Faſtolus, quem citat Riccius vbi ſuprà, deciſ. 23. Duodecima nulla erit ſententia[*] ob non integram tranſportationem actorum, Farinatius deci ſione 106. Riccius vbi ſuprà referentes, ita eſ ſe reſolutum per Rotam in quamplurimis cau ſis, quam quidem nullitatem ſine dubio admittendam cenſeo contra ſententiam reuiſionis, conſtito de defectu tranſportationis omnium actorum, hoc addito, ſi ea quæ defecerunt ſub ſtantialia ſint ad ipſam cauſam, partiſquè iuſtitiam fundandam, ſi ſit actor, vel defendendam ſi reus ſit: tum ex defectu naturali partis, ſcilicèt, condemnatæ, & non auditæ intra limites proceſ ſus, qui deferri debuit integraliter, & non fuit traductus, ni ſi diminutus, tũ etiã ex falſa cau ſa, quæ ſentẽtia cõtinet , quæ eſt relatio ad acta cauſ æ, ibi: Viſto eſte proceſ ſo, &c. qui nõ fuit iuſ ſus ſi acta eius non fuerint inſpecta, quia non traducta ſententia, ita[*] què errorem, vel falſam cau ſam & relationem continet, & error iuris vel facti reddit ſententiam nullã , l. ſecunda, C quã do prouocare non eſt neceſsè, l. 19. verſiculo, Otro ſi dezimos, el primero , titulo 22. part. 3. l. 4. titulo 16. part. tertia, Alexand. conſilio 75. numer. 4. libro quinto, Decius in cap. quoniam contra falſam, numero 35. de probationibus, Maranta 1. part. & à numero 50. & quarta part. verſicul. Deciſ ſoria iudicij, numero 117. & 118. Gracian. videndus regula 417. Menochius de præ ſumptionibus libro primo, præ ſumptione 67. numero 50. nec oberunt vrgentiſsima verba legis quartæ ſupra dicti titul. 17. libro 4. ibi: Aunque conſte de los miſmos autos , quia hoc intelligitur de actis viſis, & examinatis in proceſ ſu, qui in aula per Relatorem cauſ æ fuit traductus, & viſus, non verò extenditur ad acta non viſa, nec traducta quæ pertinent ad proceſ ſum, & ad ſubſtantiam iudicij, & iuſtitiæ, itaquè, quando adeſt hic defectus, actaquè quæ non fuerant traducta, vel malitia delecta & ſeparata à corpore proceſ ſus non ſunt viſa, nullitas euidens eſt, quæ ex vniuer ſalitate verborum dictæ legis quartæ ſublatam fuiſ ſe, per quã iniquum eſ ſet, vt in alio propoſi to nõ diſsimilis rationis inæqualitatis dicit Conſultus in l. verũ 63. ff. pro ſocio. 
 
Decimatertia nullitas eſt ob[*] non ſeruatos terminos ſubſtantiales iudiciorum, Farinacius deciſione 109. de qua apud nos non eſt curandum contra ſentẽ tiam reuiſionis, per quam lis eſt finita. 
 
Decimaquarta, ſi inueniatur[*] ſententia lata contra pupillum penitus indefenſum, Farinacius deciſione 115. quod diſtingue quoad nos: nam ſi datus nõ fuit curator ad litem, vel tutor cau ſam non fuit proſequutus, nec acta, nec ſentẽtia valere poſsũt , quia penitus eſt pars pupilli indefenſa, & acta omnia, ad quæ sẽ tentia ſe refert, euidenter nulla, de qua nullitate latè agitur in l. clarum, C. de authoritate præ ſtã da , cum cõcordantibus , locumquè, vt credo, habebit contra ſententiam reuiſionis per quam lis fuit finita, ex capite omnimodæ defenſionis, & ſubſtantiæ deficientis, quod raro, vel numquã accidit, quia ſemper per Relatores, Senatores, & Auditores vident, & ipſi qui litigant eorũq; Aduocati, an ſint partes litigãtes legitimatæ, antequam ad duas ſententias ferendas perueniatur, quod cum inſpiciatur, videatur, & reuideatur iuſtiſsimis de cau ſis finiendarum litium, vt iam ſ æpè diximus finis fuit impoſitus eis per dictã legẽ quartam, & deficiente decreto curatoris ad litem, vel quod tutor litigauerit pro ſuo pupillo, vel curator pro ſuo minore, vel adhibito procuratore litium ab eis, an ei hæc acta cum nulla ſunt, & iam ſit ſententia reuiſionis cogita, quia vrgent maximoperè verba dictæ legis quartæ: ceſ ſabit dicta nullitas in minore adulto, qui litigauerit ſine curatore, ſi iuramentum præ ſtiterit de non contraueniendis actis à ſe ge ſtis virtute mandati à ſe ſine cu[*] ratore dati, ita Guido Papè, deciſione 494. quam iam habui, & pro ea obtinui in praxi, & mandatum, & acta ſine dicto iuramẽ to ſint nulla, eoquè exiſtente valida. Alterum membrum huius diſtinctionis, ſi ritè & rectè iudicium formatum eſt, ex partequè minoris, ſiue actoris, vel rei acta validè confecta: an ſi non fuerit defenſus ſit ſententia nulla, in ea quæ eſt lata in gradu reuiſionis, per quam lis fuit finita, non ſuperſt, niſi remedium reſtitutionis pupillo, vel minori, indefenſoquè, & vt iam probauimus ſublata eſt, atquè ideò non admittenda, etiamſi recurſum non habeat contra procuratorem, tutorem, vel curatorem bonorum, vel litis propter paupertatem cuiuſlibet eorũ , ad quod conducunt verba noſtræ legis quartæ, ibi: Ni para que dellos ſe pueda boluer à tratar en manera alguna. Tum etiam, quia ex parte iudicum non fuit facta iniuſtitia ex relatione actorum, quæ ab eis ſunt viſa. 
 
Decimaquinta nullitas ſen[*] tentiæ eſt, ex capite notoriæ iniuſtitiæ, quæ continetur in eadẽ ſententia, ac propterea reuocanda, idem Farin. deciſ. 103. Riccius dicta collectanea 1480. quæ nullatenus admittenda, nec audienda contra ſententiam reuiſionis in Chancellaria lata, per quam lis fuit finita, imò puniendus acriter, qui talia dixerit, non ſolum per petitionem in iudicio prę ſentatam, ſed etiamſi[*] verbaliter in hoc prorrumperit, qui ſe velit, recurrat ad Regem, à quo ſunt & debent obſeruari, quæ diximus in hoc propoſito, in tract. de caſibus Curię, ex n. 
 
Decimaſexta nullitas in meo[*] ordine erit in ea ſententia, quã tumuis ſit reuiſionis, quæ plures ſenſus varios habere poteſt, ita vt cauſa propter dubitationem, & varietatem indeciſa maneat: nam eo caſu eſt ipſo iure nulla, Bancius de nullitate ex defectu proceſ ſus, num. 101. & 102. Maranta 2. par. verſ. Iudicij definitio, à n. 32. & 33. & in 6. p. verſ. Deciſ ſoria iudicij, n. 120. praxis autẽ receptũ habet, vt petatur[*] à dominis declaratio, quæ eſt pars ſententiæ ipſius, vt ex l. hæ redes palã , §. 1. verſ. Quod verò quis obſcurius, ff. de teſtamẽtis , in declaratione teſtamenti eſt introductũ , quando obſcura vel[*] dubia verba inſeruntur, nec enim declaratio eſt noua diſpo ſitio, vt probat iſte textus, ibi: Nihil enim noui dat, ſed iam datum ſignificat, quo fit, vt Iudices qui habent declarare, non poſ ſunt niſi ſemel, & quilibet[*] alius, nec amplius variare poſ ſunt, vt ex gloſ ſa in l. quicquid aſtringendæ 99. ff. de verborum obligation. reſoluit Bertachi[*] nus, verbo, declaratio. Vnde etiam deducitur à declaratione, ſi fuerit adhibita in ſententia interlocutoria, vel diffinitiua lata in gradu reuiſionis, non eſ ſe locum ſupplicationi, quemadmodum nec ab ipſa ſententia ſupplicari poſ ſet, quia eius pars eſt declaratio, vt in teſtamento & eius declaratione diximus ex dicto verbo, quod verò quis obſcurius, l. hæ redes palam iam citatæ, & cum hoc remedio declarationis ceſ ſabit hæc decimaſexta nullitas. Si autem tam ſententia, quam declaratio ambigua ſint, & perplexa, ita vt plures ſen ſus habere poſsit, locus erit, huic nullitati: Iudices autem[*] ſuperiores, hoc eſt Regiæ Chancellariæ Senatores, vt in plurimum ægrè ferunt, vt ab eis petatur declaratio, & cum neceſ ſaria eſt, non deneganda plerumquè, tamen reſpondent, que la ſentencia ò auto eſtà claro, y no tiene neceſsidad de declaracion. 
 
Circa ſententias verò, per[*] quas relinquitur via, para que quede abierta la cauſa , vide l. tertiam, titulo 22. part. tertia, vbi Gregorius, verbo, toller, ni mudar , iudicandi tamen actus eſt indiuiduus, l. in hoc iudicio, ff. familiæ erciſcundæ, Gutier. con ſilio 12. numero 24. & 28. & ea[*] in qua ius reſeruatur, nihil de nouo dat, ſed conſeruat id quod iam competit, Oldradus conſilio 214. Socinus conſilio 287. colum. 2. volumin. 2. Surdus deci ſione 8. numero 15. idem deci ſione 163. numero 17. & quos[*] effectus producat ſententia, & qualiter faciat de albo nigram, & de falſo verum, quoad effectũ vltra practicos ordinarios, vide Ludouicum Mexiam in pragmatica legis Toleti, folio 3. ſecundo fundamento, quæ eſt melior remiſio, quam viderim, ad id quod operetur ſententia, quæ trã ſierit in rem iudicatam ſuapte natura, vt eſt ſententia reui ſionis, vel quia ab ea non eſt appellatum: ſunt quidem quæ [*] dam ſententiæ interlocutoriæ, quæ habent vim diffinitiuæ, como la de pronunciarſe por Iuez,[*] o no. Sunt etiam ſententiæ diffinitiuæ, quæ habent vim interlocutoriæ, como la dada en rebeldia contra el reo contumaz , exempla adducit Maranta ſexta parte, verſiculo, Deciſoria Iudici, numero 45. & à numero vigeſimotertio, vſque ad 41. & à num. 128. eſt l. 2. & 7. tit. 22. part. 3. l. 2. tit. 8. part. 3. vbi gloſ ſ æ, Farin. in praxi, quæ ſt. 4. à n. 1. Ioannes Garcia de nobilitat. gloſ. 8. à num. 13. 14. & 15. poſt Gomecium de delictis, cap. 1. num. 26. & 27. & ſi ſint plura capitula, ſuper quibus litigatur, & relatis in ſententia, in vnis pronuntiando, in alijs non videtur ludex in hiſquè, in quibus non pronunciauit, abſoluere, tenet Felin. in cap. cum inter de re iudicata, num. 4. vbi etiam quod ſi pronunciat ſuper omnibus, im[*] poſsibile eſt, quod valeat de vnis, & non de alijs, intellige quoad excluſionem nullitatis. 
 
Decimaſeptima nullitas eſt[*] ſententiæ contra ſententiã ; quæ tranſiuit in rem iudicatam, l. 1. C. quando prouocare non eſt neceſsè: ratio autẽ rationis eſt, quia ſecunda nec eſt ſententia, nec vim iudicati obtinero poteſt, vt comprobat dict. l. 1. & eius verba inſinuant, ſuppoſito tamen quod oppoſitum fuerit de prima, non aliter, vt contra[*] Bartolum concludit Ludouic. Roman. conſ. 410. num. 4. per textum in cap. inter monaſteriũ de re iudicata, & retractatur, ſi pars condemnata admiſ ſa fuit contra eam, ad probandam eius iniquitatem, parte aduerſa non contradicente, nec Iudice reluctante, Decius in cap. quoniam, contra falſam de prob. num. 38. Azeued. in dict. l. 4. tit. 17. num. 4. Menoch. lib. 2. præ ſumptionum, præ ſump. 67. num. 53. Gutierrez lib. 1. pract. quæ ſt. 96. n. 10. & 11. Gregorio Lop. verbo, Non vale , verſ. Quid autem ſi petatur executio in l. 13. tit. 22. p. 3. Quod etiam in ſententia reui ſionis, per quam lis finita eſt, lo[*] cum habebit, ſi fuerit in cauſa ciuili: nam verba vrgẽtiſsima , quę in fine dict. l. 4. ſunt appoſita, tẽ dunt in fauorem partis quæ pro ſe habuit ſententiam: ſi ipſe verò non repugnet, & nõ opponat rei iudicatæ exceptionem, præ iudicat, & virtualiter iuri ſuo renũciat , dixi in cauſa ciuili, nã in criminali diuerſum erit, cum non ſolum ſententia reuiſionis[*] feratur contra reum in fauorem accuſatoris, vel denunciatoris ſed Reipublicæ cuius intereſt delicta & crimina puniri, vt ſunt notiſsima & vulgaria iura, atq; ideò in reo condemnato in cau ſa criminali non ſeruabitur in praxi prædicta reſolutio, ſed lex quarta, eiuſquè mens & verba: ſi verò de innocentia rei agatur,[*] directo & condemnato eo, pars aduerſa nõ reclamet, forſam ſeruabuntur doctrinæ proximè allegatæ de retractatione ſententiæ, & eius effectu per aliam nõ oppoſita prima. 
 
Decimaſeptima allegatio[*] quæ fieri poteſt contra ſententiam reuiſionis, quando per eam eſt lis finita, eſt error calculi, ſeu computationis, ſi in eadem ſen tentia interuenit, vt aliquando fieri ſolet, vel in ſententia reui ſionis lata, ſobre cuentas y adiciones : nam conſtito de errore, quẽ ſententia contineat, eſt retractã da , quatenus ad dictum errorẽ , declarando por auto auer lugar el yerro de cuenta alegado , ex l. vnica, C. de erro re calculi, ibi: Veritati nõ affert præiudicium, & ibi: Sæpè computabis, cuius ratio tã extat quoad ſententiam reui ſionis, per quam lis finiretur, quam contra aliam quamlibet, & eſt communis ſcribentium ſchola in eadem lege, qui tenẽt , & agunt de dicta retractatione, vt ex Bart. Paul. & Iaſ. & Dec. n. 2. eſt communis cum gloſ. in l. 2. C. de iure Fiſci lib. 10. Alex. con ſil. 135. num. 6. lib. 6. Pariſ. conſ. vltimo, num. 26. & 27. lib. 1. Bur ſatus conſ. 68. num. 44. lib. 1. & conſ. 184. num. 32. lib. 2. Mõtealegre in praxi ciuili, cap. 4. n. 180. & error calculi, ſi ſubſit, nõ [*] ſolum ſemel allegari poteſt, & iterum rationes calculãdæ ſunt, ſed bis, ter, & quater, & pluries, dict. l. 1. vbi ſcribentes, C. de errore calculi, & tenent alij Doctores ex proximè citatis, quod eſt intelligendum, ſi poſtquam ſemel rationes datæ, & calculatæ fuerint, de aliquo errore con ſtet, quia non obſtante earum approbatione, vel confirmatione per ſententiam reuiſionis, adhuc manet ius allegandi errorẽ : nam vulgare adagium in Caſtel la eſt, Cuenta errada, què no vala. 
 
Sententia iniqua, quoad Iudicem qui eam tulit, non tranſit in rem iudicatam, Bartol. optimè in l. 1. num. 9. ff. quodquiſquè iuris, Alexan. ibi num. 16. Angel. num. 3. Bart. etiam in l. item ſi res, num. 3. ff. de alien. iud. mutã di cauſa facta, & in l. 1. ff. de appellationibus, Innocen. in cap. Paſtoralis, num. 8. de officio Delegati, Afflict. in cap. 1. de controuerſia inter dominum & emptorem feudi, num. 9. Gail obſeruat. 153. lib. 1. & vbiquè omnes rationem reddũt , quia Iudex per imperitiam malè iudicandi in dolo eſ ſe reputetur, & delinquat faciendo: pars vero non appellã do culpam, omittẽdo , committat, & ſic factum Iudicis præpõ deret , text. in l. ſi mora in principio, ff. ſoluto matrimon. vbi glo. verb. dolum, text. in l. ſi obſtetrix, §. finali in fine, ff. ad legem Aquiliam, vbi gloſ. verb. tenebitur, Bartol. & Alex. in dict. l. 1. ff. quod quiſque iuris. tenetur autem parti læ ſ æ ad damna litis,[*] ſumptus, & intereſ ſe, quatenus enim pars læ ſa eſt de facto per ſententiam iniquam, eatenus Iudex læ ſionem reſarcire tenetur, Bartol. in l. 2. num. 2. C. de pœna Iudicis, qui malè iudicauit, vbi pulchrè diſtinguit inter Iudicẽ imperitè, & Iudicem dolosè, puta per ſordes venalesq; manus, iudicantem, quæ omnia adde his quæ in eodem propoſito eã dem ſequutus opinionem, & reſolutionem, tenet Bobadilla lib. 5. cap. 3. num. 73. inſuper adde differentiam, quam adducit Gail eadẽ obſeruatione 153.[*] num. finali, in fine: nam ſyndicatus ex dolo, & malitia Iudicis datur, & conuenitur pro eo: reuiſio verò ex imperitia, & de reuiſorum officio, effectuquè reuiſionis agit obſeruatione ſequẽ ti . Deniquè ſyndicatus pro ſententia lata, en grado de reuiſta, ò de viſta, que hizo coſa juzgada , non datur contra dominos de Chan[*] cellaria, vel Regio Supremo Cõ ſilio , vt optimis & genuinis fundamentis decem comprobat benè idem Bobadilla dicto lib. 5. cap. 3. ex num. 55. verſ. Si contra Preſidente y Oydores ſe admitiran demandas de mal juzgado en viſita ? cuius rationes & authoritates repetere non eſt neceſ ſariũ, hoc ſolo concludens, ita eſ ſe expediens, & conueniens, vt tales actiones non admittantur, en[*] viſita, ò reſidencia de Oydores, y de qualquier dellos, y que de lo proueydo y mandado por Audiencia; y Sala, no ſe ſugete al parecer de vn Vi ſitador, ò Iuez de reſidencia, que ſe ſuele dar al Oydor particular acabado ſu oficio por promocion, ò otras cau ſas, porque de hazerſe, y oyrſe ſobre ello, ſeria deſautorizar la Audien[*] cia, y Oydores, y Alcaldes, a quien ſu Mageſtad con tanto acuerdo elige, y prouee , adeò, vt ſacrilegij in ſtar ſit dubitare, an dignus ſit, quem Princeps elegerit, l. 2. C. de crimine ſacrilegij, adducit Bobadilla vbi ſup. Tum etiam, quia non eſt coarctanda authoritas Senatorum, taliter vt ſubnixa ſit ad dictas actiones malè iudicati contra eos mouendas,[*] qui vt in plurimum cum ſint literis & experientia præditi, in Collegijs educati, vel in Chancellarijs aduocationis munere functi, vel ob iudicandi munus[*] approbatum ad excelſ æ dignitatis Præfectorum Prætorio euocati, quid agant, quid debeant, quomodo iuſtitiã adminiſtrẽt , rectiſsimè circunſpiciant, nec eſt vnus Iudex ſed plures, quorũ ſi vnus forſam aliquando ex aliqua cauſa deuiet à veritate iuſtitiæ, cæteri id aduertũt , quilibet ſuæ conſcientiæ proſpicit, & magnæ fiduciæ, quam de eo Rex fecit: nec enim ſubijciendum eſt ſyndicationi, quia detrahitur authoritas; lites nouæ in infinitum ſuſcitantur, vt bene conſiderat Bobadilla loco proximè citato fundamento, num. 
 
Tum etiam, quia cauſarum[*] varietates tantæ, & tam diuerſ æ ſunt, vt vix ſit, quod factũ vnius litis non ſit diuerſus ab alio, ex facto ius oritur, & ex varietate facti variatur ius, circa quod eſt videndus Barboſa in l. Titia 35. ff ſolut. matrimon. Poterit au[*] tem pars, quæ ſe dicit grauatã , impetrare reuiſionem cauſ æ à Rege, prout conſiderat, & refert Gail dicta obſeruatione 143. & 144. ad quam concedendam cõ currere debent apud nos cauſ æ, quas retuli ſuprà tractatu præ cedenti de caſibus Curiæ, num. 184. quæ ſi difficulter, vel rariſ ſimè conceditur, etiam ſubſiſtentibus cauſis, quæ communiter allegari ſolent, coram Rege, & vt ſit litium finis, multo magis denegari debet ſyndicatus, de lo juzgado por Sala, y Audiencia , à Iudicibus ſuperioribus, quod ſi aliquis eorum fuerit in culpa priuatim, & ſeparatim luat pœnas, quod æquiſsimum, & iuſtiſsimũ erit maximè, ſi dono acepto proceſ ſerit, venaliterquè proceſ ſerit in ſententia ferenda, vel aliæ concurrant culpæ vel cauſ æ, ex quibus veniat puniendus, non tamen ſyndicandum iudicium totius Chancellariæ, vel aulæ per quarteria diuerſ æ, admitiendo demandas à que ſe dè nombre de mal juzgado por Audiencia , quod ſi aliquando ſic eſt prouiſ ſum, como ſe hizo en las viſitas de la Audiencia del nueuo Reyno, que refiere Bobadilla, y en la de la Audiencia de Quito, que hizo el Licenciado Marañon, mandandole otorgaſ ſe las apelaciones de lo que condenaſ ſe por mal juzgado por Audiencia , vt patet lib. 1. de las cedulas del Conſejo de Indias , Fuit iuſtiſsimis cauſis concurrẽ tibus , quæ vt non fiat pręiudicium eis, qui Iudices extiterunt, non referuntur, & tanquã odio ſ æ, & extraordinariæ, & caſus ſpecialiſimi, como lo fue el del motin que huuo en Quito en aquel tiempo, y tantas ſediciones , non ſunt trahendæ ad conſequentiam, imo forſam defendi poſset, quæ ſi ex relatione, quam propoſuerit Relator cauſ æ, in qua decipiuntur Iudices, vt aliquãdo vidi, ipſi Iudices ſyndicarentur, propter culpam alterius pœnam paterentur, quod eſ ſet iniquum, & de his ſatis. 
 
Qualiter autem iudicandum[*] ſit in cauſa admodum dubia, & multorum opinionibus inuoluta, vt vix appareat, quę ſit communis, & in iudicijs opinio approbata, videndus eſt Bart. & ab eo notata in l. de eo, C. de pœna Iudicis, qui malè iudicauit, Canoniſtę in cap. Capellanus de ferijs, Alex. conſ. 66. num. 6. lib. 5. Panor. in cap. 1. de conſt. nu. 15. vbi dicit: Quod in tali caſu eſt bonum habere Iudicem propicium, quia poteſt ſequi opinionem, quam vult Bartol. in dict. l. 2. num. 5. C. de pœna Iudicis qui malè iudicauit, Decius cõ ſ . 176. nu. 6. incipit: Viſo themate, vbi dicit: Iudicem in conſcientia ſua tutum eſ ſe, qui in caſu valdè dubio eam ſequitur opinionem, quam ei conſcientia ſua dictat, cui eſt addendus Bart. in l. cum prolatis num. & ibidem Iaſ. num. 17. ff. de re iud. Andr. Gail obſeruat. 153. num. finali, lib. 1. quæ omnia adducta ſunt ad id, vt ſi tam variæ opiniones in pluribus cauſis cõcurrunt Iudices Supremi, quorũ iudicium, quia plurimorum integrum eſt, c. prudentiam de officio Delegati, nõ debẽt ſyndicari, ob id quod hanc, vel illam opinionẽ ad cau ſam decidendam fuerint ſecuti, nec exauthorandi, eo quod pars victa clamet, & proclamet, quod ſemper de more habent in plurimũ litigantes, quia iudiciũ redditur in inuitũ , l. inter ſtipulantẽ , §. ſacrã , ff. de verbo oblig. & ad prædictorũ confirmationẽ cõducit me hodie vidiſ ſe in hac Regali Audientia præ ſentatam quandam executorialem ſentẽ tiam expeditam à Regio Conſilio Indiarum, in qua confirmata fuit ſententia lata à domino Licenciato Illephõ ſo Spino de Caceres, nunc meritiſsimo, perdoctoq; viro huius Chãcellariæ Se[*] natore, in cauſa ſyndicatus del Licenciado Manſo de Cõtreras Auditore, contra quem denuntiationes viginti & ſeptẽ factæ fuerint, plures, de his quæ præceperat, & iudicauerat dictus Licenciatus Manſo, por Audiencia, y de todas fue abſuelto, y denegada de oyr al denunciador , quod confirmatũ extitit in Regio Conſilio à doctiſsimis Regis Cõ ſiliarijs , & ſententijs Senatus earumq; exẽplo eſt iudicandum, Afflict. deciſ. 45[*] ex l. filius, ff. de falſ. optimè Gama deciſ. 228. vbi reſpõdet ad l. nemo, C. de ſenten. & interlocutionibus, vt intelligatur in ſen tentijs inferiorum, & videndus Menoch. conſ. 501. libro 6. vbi hoc declarat. 
 
Non tamen ex omnibus his,[*] quæ diximus, eſt intelligendum, exceptiones modificatiuas excluſas eſ ſe: nam exceptio modificans ſententiam poteſt poſt eã opponi, ſiue fecerit rẽ iudicatã , vel ſit reuiſionis, per quam lis finita fuit, vt eſt exceptio cõpen ſationis , l. Neſenius 41. §. fin. ff. de re iudic. l. 2. C. de compenſat. & ratio eſt, quia hæc modificatiua exceptio non arguit ſententiam de iniuſtitia, quia non permitteretur, l. poſt rẽ iudicatã , ff. de re iud. & ex l. noſtra 4. tit. 17. lib. 4. Recop. in verbis ſ æpè præ citatis, ſed modificatur condemnatio. 
 
Quod autẽ dicimus de his exceptionibus modificatiuis eſt intelligẽdũ , quãdo nõ fuerũt oppo ſitę in cauſa principali, quia ſi opponãtur , & nihilominus cõdemnatio fuit facta, opponi poſtea nõ poſsũt in executione, quia[*] exceptio ſemel reiecta, amplius opponi non poteſt, c. ſuborta de re iudic. Clemen. finali de appellation. ita Petr. Barboſ. in l. maritum, ex n. 47. & 48. ff. ſolut. matrim. 2. tom. vltra Auend. in l. 4. tit. de las excepciones , n. 49. & eſt ratio, quia illa reiectio, & nõ admiſio exceptionis parit effectũ rei iudicatæ, cap. cũ ceſ ſante de appella. ex Barboſ. vbi ſup. n. 47. 
 
Si autem non eſt de eis plenè [*] cognitũ in primo iudicio poſsũt repeti in ſecũdo iudicio executionis, eleganter Boer. deciſ. 43. tũ maximè ſi de eis fuerit facta reſeruatio, quæ eſt ſecura praxis, & præ cæteris videndus eſt Ludou. Roman. cõ ſ . 410. n. 3. vbi bene tradit, quod nõ poſsit repeti in ſecũdo iudicio, quod deductum eſt in primo, ſequuta plenè ſuper illa diſcuſione, tacitaq; ſeu expreſ ſa pronunciatione eiuſdẽ exceptionis remotiua in alio iudicio, nec per modum actionis, nec per modum exceptionis deduci poteſt ad eundem finem, ad quẽ primo deductũ fuit, l. ſin autem, §. ſi quocũq; ff. de negot. ge ſtis, l. quod in diem, §. ſi rationẽ , ff. de compenſation. Roman. vbi ſup. n. 3. vbi inquit: Et conſiderat[*] quod ſi iuſtus exceptionis exclu ſ æ in ſecũdo iudicio refricatur, non refricatur ad alium effectũ , quam ad ferendam ſecundã ſententiam contrariam primæ latæ in primo iudicio, quæ non valet, vt iam probauimus n. 98. & vltra iura quæ adducit Roman. eſt melior text. in l. ſiquis cũ totũ 7. verſ. Toties, ff. de excep. rei iud. l. toties, ff. eodem tit. cum adductis à Barboſ. loco ſuprà proximè citato, ſcilicet in l. maritum, n. 47. & 48. 2. tom. fol. 255. & iterum in l. diuortio 8. §. finali. n. 59 fol. 1246. 1. tom. & poſt prædictos, pro iſto quotidiano articulo quem ſ æpè ſ æpiùs habui in iudicando & conſulendo, eſt vidẽ dus Anton. Faber lib. 7. ſui Codicis, diffin. 6. vbi reſoluit, obſtare exceptionẽ rei iudicatæ, etiã ſi non ſit dictum nominatim de articulo, vel quæ ſtione repetita in executione, & in priori iudicio tractata: nam non refert, an quid expreſsis verbis exprimatur, an per demonſtrationẽ , vel per relationem ad aliam rẽ certam, l. certum, ff. ſi cert. petat. in quo reſidet Anton. Fab. vbi ſup. 
 
Poſt hæc ſcripta peruenit ad hæc Regna Indiarũ tertia pars legum Recopilationis typis edita anno mileſimo ſexcenteſimo & decimoſeptimo, in qua eſt pragmatica anni mileſimi ſexcẽ teſimi & decimiquinti, quæ hãc noſtram principalem quę ſtionẽ decidit, per eã quipe denegatur reſtitutio contra ſententiam reuiſionis latam in Conſilijs, vel Chancellarijs Regijs, quæ per minorem ætatem, vel ex maiori per clauſulam, ſi qua mihi iuſta cauſa intendebatur in his caſibus. Cũ qua lege iuſtiſsimè prouiſum eſt immortalitati litium, eiſquè finis datus, obtinuitq; ſententia denegãtium reſtitutionẽ in prædictis caſibus, quorũ opinioni nos aſ ſentiti ſumus fundamentis relatis ſup. ex num. 21. & 22. quæ deſeruient pro ratione, & iuſtificatione decidendi ad prædictam legem nouiſsimam, eiuſquè iuſta deciſione in Scholis & Palacijs defendenda. 
 
 
 





 TERTIVS TRACTATVS, CONTRA QVEM fuit executio petita, & data ſententia addictionis, vulgo, de trã ce y remate, an poſsit audiri in Regalijs Chancellarijs, vel coram alijs Iudicibus appellationum per viam appellationis, vel nullitatis, ſaltem ad effectum deuolutiuum, vel eo existente in carcere pro eadem cauſa, & debito, ante factam eius ſolutionem, vel ei ſit audientia deneganda, antequam ſoluat, vel ſatisfaciat extantibus lege 3. & leg. 19. in finalibus vèrbis, tit. 21. lib. 4. Recop. 
 
 SVMMARIVM. -  1 V ERBA Legis tertia, & legis 19. tit. 21. lib. 4. Recop. in fine referuntur. -  2 Statutum tollens appellationem ab executione non cenſetur illam ſuſtuliſ ſe, ſi appelletur ad Sedem Apostolicam, vel ad Regem. -  3 In vna eadem ſententia poteſt pronũciari , vt fiat addictio, y pago a la parte, & ad probationem in via ordinaria partes recipi. -  4 Vera praxis & reſolutio ex mente prædictarum legum, vt non audiatur reus appellans, contra quem lata fuit ſententia de trance y remate, quouſque ſoluat. -  5 Et eo caſu non debet appellatio habere efectum, necdum ſuſpenſiuum, ſed nec etiam deuolutiuum. -  6 Statutum tollens appellationem intelligi debet quoad vtrumquè effectum, numero proximiori relatum. -  7 Appellatione prohibita cẽ ſetur prohibitam eſ ſe tam reſpectu executionis, quam deuolutionis. -  8 Referuntur authores tenentes, reum, contra quem lata eſt ſentẽtia addictionis, non eſ ſe audiendum, etiam quoad effectum deuoluti vnum quouſquè ſoluat. -  9 Exemplum maximè quã titatis refertur, in quo non fuit auditus reus debitor, quouſquè ſoluit. -  10 Si in lege, vel ſtatuto appellatio tollitur, intelligitur de quacumquè. -  11 Contrariæ partis reſolutio, & per dictas leges & 19. tit. 21. libro 4. ſolummodo ſublatum fuiſ ſe effectum ſuſpenſiuum, quouſ ́ ſolutio fiat, non verò deuolutiuum. -  12 Authores huius ſecundæ partis referuntur. -  13 A mandato de exequendo, habet locum appellatio, quoad effectum deuolutiuũ . -  14 Praxis obſeruanda, quã do tale mandatum reuocatur in Chancellaria, & de reuocatione primæ ſententiæ , en que ſe declarò no auer lugar el remate, y ſe mã da hazer por el ſuperior. -  15 Statutum, vel lex tollens appellationem, odioſum eſt. -  16 Nec per hoc quod tollat appellationẽ , cenſetur prohibere recurſum ad ſuperiorẽ pro conſequenda iustitia. -  17 effectus deuolutiuus appellationis nunquam cenſetur excluſus. -  18 Prioris partis constituitur concluſio, hoc est, tã ſuſ penſiuum, quàm deuolutiuũ , ſublatum eſ ſe quouſ ́ ſolutio fiat virtute ſententiæ addictionis. -  19 Nec reſtitutionem integram impedit adimplemen tum dictæ ſententiæ de remate. -  20 Diſtinctio circa implorationem reſtitutionis, pendente executione, vel poſt dictã ſententiam. -  21 Si malitioſe, calumnioſequè reſtitutio petitur, vel altiorem requirit indaginem, no admittitur contra executionem. -  22 Lata ſententia de remate, restitutio in integrum eius adimplementum non tollit. -  23 Quando verba legis ſunt inculcata, & prægnantia, etiam reſtitutio in integrum tollitur per eam. -  24 Limitatio prima ad præ dictam concluſionem, vt non procedat, ſi ex actorum inſpectione notoria reſultet iniuſtitia. -  25 Sententia lata in poſ ſeſ ſ ſorio non eſt exequenda, ſi est notoriè iniuſta. -  26 Prohibita appellatione nunquam cenſetur ſublata, ſi ex actis de notoria iniustitia conſtet. -  27 In omnibus caſibus, in quibus nõ appellatur, appellari poteſt, ſi ſententia eſt notoriè iniusta. -  28 Abuſus & exceſ ſus aliquorum iudicum, propter capiẽdas decimas executionũ . -  29 Notoria iniuſtitia reddit ſententiam nullam. -  30 Verba & distinctio Roberti Marantæ optima, & ad propoſitũ cõducẽs , refertur. -  31 Sententia continens notoriam iniustitiã , eſt ipſo iure nulla, reſcinditur autẽ per appellationem, ſi ſit contra ius litigatoris. -  32 Praxis prædictæ reſolutionis, quando por el executado, dada cõtra el ſentencia de remate, ſe pide ſe vea la cauſa de los miſmos autos, alegando auer ſido notoriamente agrauiado. -  33 Sentẽtia quomodo ſit formanda prædicto caſu â dominis de Conſilio, vel Chancellaria, & quando debent ſuperſedêre, y declarar no auer lugar de ſer el deudor oîdo, haſta auer pagado. -  34 Ardua, & vtilis quæstio, an reus carceratus debeat audiri lata cõtra eũ ſententia de remate, antequã ſoluat, & ea adimpleatur. -  35 Reſoluitur affirmatiuè ex deciſione Neapolitana Antonij Capicij, & est ſecun da limitatio præcedentium. -  36 In caſu carcerationis rei debitoris non ſolum auditur contra ſententiam de remate ex eiſdem actis, ſed etiam ex nouis probationibus. -  37 Non tamen per hoc ſuſpenditur executio ſententiæ de remate. -  38 Sublimitatur prædicta declaratio, vt non procedat, quando debitor non eſt in carcere, nec obſeruatur eius cuſtodia. -  39 Fraudes Commentarien ſium, & difficultas remedij. -  40 Affectata non releuant, & minus doloſa. -  41 Nobilis mulier, minor vigintiquinque annis, & alij qui non poſ ſunt carcerari pro debito ciuili, an ſint audiendi appellantes à ſententia de remate, reſoluitur affirmatiuè. -  42 Limitatio tertia, vt vtrumque effectum ſuſpenſiuum, & deuolutiuum, habeat, appellatio, vel nullitas propoſita, contra ſententiam de remate, eius executionem impediat, quando eſt ex defectu iuriſdictionis. -  43 Illatio vtilis in nostro caſu, vt ſi à Iudice, vel quolibet executore fuerit exceſ ſum contra formam, & ordinem legis 20. tit. 21. lib. 4. Recopil. ſententia ſit nulla, eiuſ ́ oppoſitio impediat e xecutionẽ , & adimplemẽtũ . -  44 Quarta limitatio de appellationibus propoſitis à tertijs oppoſitoribus. -  45 Nõ eſt admittẽdus tertius oppoſitor, quoties oppoſitio malitioſa & calumnioſa eſt. 
 
 
 
TRACTATVS TERTIVS. 
 
IN Primis ſupponẽda ſunt ver[*] ba legis 3. tit. 21. lib. 4. Reco. dũ loquẽda de omnimoda executione, & adimplemento ſententiæ de remate , ſic diſponit, que el remate ſe haga como la dicha ley diſpone, ſin embargo de qualquiera apelacion q̃ dello ſe inter puſiere, dando el acreedor las fianças, como la dicha ley mã da , y ſin embargo que la tal apelacion ſe interponga para ante nos, ò para ante los Oydores de nueſtras Audiencias, ò para ante qualeſquier Iuezes, ò de qualquier nulidad, q̃ cõtra la dicha execuciõ , ò remate ſe alegue: lex autẽ 19. eiuſdẽ tituli, quæ poſterior eſt, dicit in fine, y haga el remate y pago, ſin embargo de qualquier apelacion. 
 
Quibus ſic ſuppoſitis, eſt ſupponẽdũ cautè legiſlatorẽ prouidiſ [*] ſe in illis verbis: O para ante nos, quia ſtatutũ tollẽs appellationẽ ab executione inſtrumẽtorũ , nõ habet locũ , ſi appelletur ad Sedẽ Apoſtolicã , pari modo ad Regẽ , vel Imperatorẽ , ex ſententia Baldi cõ ſ . 416. lib. 5. Sæpè igitur dubitatũ eſt, an audiẽdus sit debitor, qui appellauit à ſententia de remate ante factã ſolutionẽ : referã opiniones & doctrinas omniũ ex noſtratibus, qui hũc articulũ tractãt , & poſtquã vtriuſq; partis reſolutiones retulerim, adducam eam, quæ veritati, & praxi prædictarum legũ magis adhæ reat cum diſtinctione caſuum. 
 
In primis author libri, qui inſ cribitur Practica de Mõterroſo , fol. 28. de la via executiua , cõ ſtituẽdo bonã reſolutionẽ ad id, vt poſsit in vna ſentẽtia , mãdar hazer el remate, y recebir a prueua , inquit: Y por eſta via ſe puede hazer[*] ante vn Iuez, y vn tribunal la via executiua y ordinaria, toda jũta , por que es grande vtilidad para el executado lo que eſtà dicho: porque[*] ſi apelara el Iuez, no pudiera conocer de la cauſa, y aunque ſe pre ſentara en las ſupremas Audiencias, en grado de apelacion, no reciben el pleyto a prueua, ni oyen al executado, ſi no conſta auer pagado[*] primero , ex qua praxi ſic relata deducitur, nec ſuſpenſiuum, nec deuolutiuum effectum appellationem à ſententia, de trance y remate , ſortiri, quouſque ſolutio facta fuerit, pro qua reſolutione eſt doctrina in terminis ſtatuti prohibentis appellationem, vt[*] intelligatur non solum quoad effectum ſuſpenſiuum, ſed quoad deuolutiuum, ita Capicius deciſione 34. num. 21. 
 
Et quòd prohibita appella[*] tione cenſeatur prohibitio, tam reſpectu executionis, quàm reſ pectu deuolutionis, reſoluit Cardinalis Tuſchus, ſub lit. A. concluſ. 398. num. 7. allegans dictã deciſionem Capicij 34. idem re ſoluit Auendan. de exequendis mandatis, lib. 1. cap. 6. num. 4. Ioannes Gut. lib. 1. pract. quæ ſt. 120. num. 2. qui ex mente, & doctrina Auendan. & reſolutione, quam adduximus ex Monterro ſo, inquit, loquendo de noſtra lege 19. cuius legis praxis eſt hæc, vt in gradu appellationis, reus appellans minimè audiatur, niſi priùs cõ ſtet , iam ſoluiſ ſe, poſtea excipit, & refert caſum notoriæ iniuſtitiæ, de quo infra dicemus; in hac eadem ſententia fuit Didacus Perez in l. 5. tit. 8. lib. 3. ordinamenti, gloſ. penultima, quẽ & alios, quos ex noſtratibus retulimus, idem tenentes, ſequitur Amador Rodriguez de via executiua, c. 6. n. 51. 
 
Et ſic reſolutum eſt extãte hac parte, nec quoad effectum ſuſpẽ ſiuum , nec deuolutiuuũ in appellatione, de ſentencia de remate , eſ ſe audiẽdũ reum debitorem, quouſ què conſtet ſolutionẽ ab eo factã eius quantitatis, pro qua fuit præceptum, vt fieret addictio, vulgo, el trance y remate , cuius rei exempla plura extant, vnum eorum fuit, iam ſunt plus viginti anni, contra Ochoa de Vrquiza Cauallero de la Orden de Santiago, Conta[*] dor de Seuilla, contra el qual ſe mandò hazer remate por ſentencia de vna grandiſsima ſuma de mas de cincuenta mil ducados, y no fue oido haſ ta auer pagado : quod iterũ ſuadetur ex doctrina Abbatis, & Anton. de Butr. in d. c. ad reprimendam, de offic. ordinarij, cũ qua reſidet Tuſch. concluſ. 465. ſub lit. S. num. 6. vbi reſoluit, quòd ſtatutum tollens appellationẽ , tollit omnẽ effectũ appellationis, & ſi in lege, vel ſtatuto appel[*] latio tollitur, intelligitur de quacumque, ita Alex. conſ. 225. n. 2. in principio, verſ. Quia dictum ſtatum, lib. 6. Tuſch. dict. concluſ. 465. n. 30. & ſic in noſtro ca ſu, quouſquè ſolutio debiti fiat, ſublata eſt appellatio, & nullitas, omniſquè eius effectus. 
 
Contraria verò pars, & appel[*] lationem ſententiæ prædictæ, de trance y remate , ſto, quòd non habeat effectum ſuſpenſiuum ante factam ſolutionem, ſaltem ſortiri deuolutiuum, vt ex ea cau ſa cum Iudicibus ſuperioribus introducatur, tenuit primus, & primas inter Hiſpanos meritò habens, Couar. in practicis quæ ſtionibus, cap. 23. numero finali, Parlador. in terminis, de ſentencia de remate , cap. fin. 5. part. §. 15. numero 1. & ſequentibus, poſt Didacum Perez, & Anto[*] nium de Canario, quẽ citat; eã dem concluſionem affirmat Azeued. in l. 19. tit. 21. libro quarto, numero 139. Villa-Diego in ſua Politica, cap. 4. ex numero 57. alios ad marginem referens, & poſt eos, licèt loquatur de mã dato executiuo, Ioannes Deuia in Curia Philippica, 2. part. §. 4. num. 9. vbi reſoluit effectum deuolutiuum ſortiri appellationẽ à mandato de exequendo, cuius reſolutio abſquè dubio in praxi eſt receptiſsima, & indubitata: quia in caſu prædicti mandati nec eſt prohibitio prædictarũ legum 3. & 19. tit. 21. libro. 4.[*] nec adeſt aliqua ſufficiens ratio, ex qua impediatur ſuperiorũ cognitio quoad mandatum de exequendo, ſine ſuſpenſione, nec inhibitione facienda inferiori Iudici, quouſquè res determinetur à ſuperioribus, & reuocato mandat o de exequẽdo , ſiue per relationem, ſiendo dentro de las cinco leguas, ò por compulſorio, ſiendo fuera dellas, queda reuocada la ſentencia de remate, venta de bienes, y todo lo[*] que el inferior huuiere hecho por virtud del mandamiento que le fue reuo cado, y ſe ha de poner todo en ſu primer eſtado , quia ex vi, & effectu reuocationis fit reſtitutio iuſtitiæ abſquè alia pronunciatione, & ideò ſolitum eſt à me dici, & pronunciari, quando fit reuocatio prædicti mãdati , que ſe reuoca el mandamiento de execucion, dado por fulano Iuez, y lo en virtud del fecho y executado, y ſe declara, no auer auido lugar de darſe , & ſi eſt recurſus in via ordinaria, dico, y q̃ las partes ſigan ſu juſticia en via ordinaria, como les conuenga, para lo qual ſe les reſerua ſu derecho : & de ſententia addictionis, ſi feratur à Iudicibus ſuperioribus, reuocando primam contrariã , quod hæc ſecunda exequenda ſit, licèt ſit, en grado de viſta, y q̃ no ſe ay a de eſ perar la reuiſta , adducit bene Villa-Diego fol. 80. nu. 60. tunc tamen debet præ ſtari fideiuſsio legis de Toledo , cùm alia ſperetur ſentẽtia . Huius partis fundamenta, quoad effectum deuolutiuũ in appellatione de la ſentencia de remate , non tollendo, probantur[*] ex eo, quod quia lex, ſeu ſtatutũ appellationẽ tollens, odioſ ũ eſt, quia remouet defenſionẽ , & debet ſtrictè intelligi, vt nõ cẽ ſeatur prohibere recursũ ad iudicẽ [*] ſuperiorem pro habẽda iuſtitia, Bart. in l. 2. C. quor. appel. nõ recip. & cõ ſ . 165. in quę ſtione, lib. 1. et propriùs loquẽdo lex noſtra 3 tit. 21. libr. 4. Recopilat. in præ dictis verbis, quæ retulimus, potiùs attendit ad excludẽdam appellationem, vt per eam non ſuſpendatur ſolutio facienda creditori virtute ſententiæ de trance y remate , quam ad deuolutionem impediendam ad Iudicem ſuperiorem, & quando lex, vel ſtatutum tollit remedium appellationis ſuſpenſiuum executionis: non tamen ex hoc tollit effectum devolutiuum, & ideò Iudex appellationis poterit pronunciare, benè vel malè iudicatum Abbas in cap. Paſtoralis, colum. fin. de appellation. & licèt contrarium voluerit idem Abbas in dict. cap. ad reprimendam, de offic. Ordinarij, quem iã citauimus, & Marſil. ſing. 289. contrarium, & efectum deuolu[*] tiuum non tolli voluerunt, Anton. de Butrio, Abb. & Franc. in dict. cap. Paſtoralis, quos refert Tuſch. dict. concluſ. 465. ſub lit. A. num. 5. nec agimus de reſcripto cum clauſula, appellatione remota, an intelligatur de friuola, vel alia, quia non attinet ad noſtrum intentum. Certè equidem hic tam arduus, & controuerſus articulus, qui quotidie in palacijs verſatur, declaratione indiget Regia, vt ſit punctus certus, & fixus, quo ſeruato, procedamus, & euitentur tot, tantæq; lites, & opiniones iudicum, diuerſiquè diffiniendi cauſas ſtyllus, & methodus. Interim tamẽ , quid ſeruandum ſit lege ſtabilitur, ſentio, ſub meliori cenſura, priorem partem veriſimam per mentem, & verba prædictæ legis 3. & 19. tit. 21. lib. 4. Recop. & ſic ex eis, & fundamentis in comprobationem huius primæ partis relatis conſtituo conclu ſionem: Reus contra quem lata[*] eſt ſententia addictionis, vulgo, de trance y remate , non eſt audiendus per appellationem, vel nullitatem, donec ſoluerit, & ſatiſ fecerit, quod in ſententia eſt præ ceptum, & determinatum, vt ſoluat, & expenſas litis, & decimã , ſi in ea iuſ ſum fuerit, ſolui. 
 
Extenditur, vt idem ſit, ſi pe[*] tatur beneficium reſtitutionis, circa quod eſt deſtinguendum, quia aut imploratur reſtitutio pendente executione, ante ſententiam de remate latam, & tunc ſeruanda eſt diſtinctio Parladorij, cap. fin. 5. part. §. 11. num. 53. exiſtimantis, multum intereſ ſe an in integrum reſtitutio cõ petat ex cauſa minoris ætatis in alia de cauſa: nam priori caſu[*] eſt admittenda: Secundo verò non, eum ſequitur Amador Rodriguez de via executiua, cap. 6. num. 7. in fin. vbi poſtquam vtriuſquè opinionis authores re[*] fert, cui adde non eſ ſe concedendã etiã minori, ſi malitiosè petatur, vel altiorẽ requirat indaginẽ ex Azeu. in l. 1. tit. 21. lib. 4. n. 174. Amador Rodrig. vbi ſup. 
 
In caſu verò, quo data ſit ſen[*] tentia de trance y remate , nec ex cauſa minoris ætatis, vel alia qualibet, ante ſolutionem eſt admittenda reſtitutio, ex his quæ dixi in tractatu proximè præcedenti de ſententia reuiſionis exequenda, num. 21. Nam vt[*] retuli, quando verba legis ſunt inculcata generalia, & prægnantia, etiam reſtitutio in integrum competens minori cenſetur ſublata, vt ex Angelo, Aretino con ſi. 10. loquens de ſtatuto Brixiæ. ſimili legibus noſtris reſoluit Cardinalis Tuſchus ſub litera R. concluſ. 296. cum qua ſententia reſidet, noſquè in hoc caſu, idem indubitanter ſentimus, cũ omne remedium, & iudicis officium cenſeatur ſublatum ex verbis finalibus, & mente præ dictarum legum 3. & 19. tit. 21. lib. 4. Recop., quibus accedat elegans doctrina Baldi conſ. 148. lib. 1. n. 11. quam eiuſquè verba retulimus dicto tractatu, num. 23. & 24. itaquè ſiue ex cauſa minoris ætatis, vel reſtitutionis, quæ ex clauſula generali maioribus conceditur, ſiue alijs qui eodem potiũtur priuilegio, quã tumuis ſit Eccleſia, cauſa pia, vel hoſpitale, vel communitas, non eſt reſtituenda contra ſententiã de remate , eiuſquè omnimodum adimplementum quouſquè ſolutio fiat. 
 
Declaratur, & limitatur pri[*] mo prædicta concluſio, vt non procedat, quando ex eiſdem actis conſtet iniuſtitia noſtra, ſi ex eorum inſpectione reſultet talis iniuſtitia, reſoluit Ioan. Gu tier. in practicis quæ ſtionibus, lib. 1. quæ ſt. 120. num. 3. adducens Baldi doctrinam loquentis de ſententia lata ſuper poſ ſeſ ſorio, quæ etſi regulariter (de iure[*] ciuili loquimur) exequenda ſit, tamen ſi eſt notoriè iniuſta, non excluditur appellatio, imo habet effectum ſuſpenſiuum, ex his quæ adducit bene Ioannes Gut. adde quod prohibita apellatione, numquam cenſetur prohibita, quando ex actis conſtat de manifeſta iniuſtitia, Natta conſ.[*] 51. num. 2. lib. 1. Alex. conſ. 107. viſo themate, col. fin. lib. 3. quod etiam extenditur, ſi dolo, vt plerumquè fieri ſolet in noſtro ca ſu, iniuſtè eſt pronunciatũ , Natta conſ. 172. num. 6. quem refert & ſequitur Cardinalis Tuſch. ſub lit. A. concluſ. 399. num. 11. & 12. & appellatione remota, non cẽ ſetur ea remota, vbi quis manifeſtè grauatur, Decius con ſil. 49. præ ſtantiſsimè Doctor circa finem, num. 3. Alex. conſ. 77. viſis dubitationibus, num. 17 & conſ. 106. viſo themate, num. 27. lib. 3. plenè conſ. 91. lib. 6. Tuſchus ſub lit. A. concluſ. 400. num. 5. qui conſtituit regulam,[*] concluſ. 402. num. 35. quod in omnibus caſibus, in quibus non appellatur, poteſt appellari, ſi ſententia eſt notoriè iniuſta, vel iniqua, ex Ancharrano cõ ſ . 363. num. 5. verſ. Ad ſextum. 
 
Dixi plerumquè, quia quando decimæ pertinent ad Præto res, vel quando Iudices ordinarij, vel Delegati aliquam ex executionibus vtilitatem expectãt , vt in ſolutione ſalarij, vel tertiæ partis, ſi ab eis ſit capienda, ſo[*] lent, excedendo iuris tramites, pronunciare cum iniuria, & contra ius litigatoris ſententias addictionis, in quibus, ſi ex actis notoria reſultet iniuſtitia, non modo deuolutiuum, ſed etiam ſuſpenſiuum effectum appellatio interpoſita vel per viam recurſus ad ſuperiores Iudices habebit, quod vſquè adeò verum[*] eſt, vt talis notoria iniuſtitia reddat ſententiam nullam, ſic reſoluit Maranta 6. par. verſ. Et demum fertur ſententia, num. 116. cuius verba, quia ad propoſitum magnoperè conducũt , hæc ſunt; Secundò, quia debet ſententia continere iuſtitiam, aliàs ſi contineret manifeſtam iniquitatẽ ,[*] eſt ipſo iure nulla, cap. inter cæ teras, & ibi per Abbatem, & Felinum de re iudicata: ſecus ſi iniquitas non eſt manifeſta, quia tunc valet, & debet reſcindi per appellationem, quia tunc dicitur eſ ſe contra ius litigatoris, ita habetur in l. 1. §. item contra ſacras, ff. quæ ſententiæ ſine appellatione reſcindantur, Alexan. in[*] l. cum prolatis, ff. de re iud. Doctores in cap. 1. de re iudic. latè Decius in cap. dilecto, quæ ſt. 55. de appellat. ad quam Marantæ diſtinctionem reduces dicta in hac limitatione, & quæ poſt om nes adducit Aloiſius Riccius collectanea 1480. dixi in tractatu proximè præcedenti, numero 75. 
 
Ex quibus deducuntur in praxi ſequentia, quòd ſi appellans ſe præ ſentauerit coram dominis de Chancellaria, vel alio Regali Auditorio, vt Hiſpalenſe, Galleco, & coram alio quolibet appellationis Iudice: Y dixere que ſe preſenta deſpues de auer apelado ante el inferior en gràdo de apelacion, nulidad, y agrauio, y el que mejor aya lugar de derecho de la ſentencia de remate, contra el dada por el Iuez ordinario, ò de comiſsion, ò otro executor, en que le mandò hazer pago de[*] tanta cantidad, en que le hizo notorio agrauio, y la in juſticia de la dicha ſentencia reſulta de los miſmos autos, que para ello pide ſe vean: y que viſtos, conſtando como dellos conſta, la dicha manifieſta injuſticia, y agrauio, ſe reuoque y dè por ninguna la ſentencia de remate , eritquè vtile, ſi es euidente y manifieſto expreſ ſarlo, y alegarlo, ò ſi no, no importa, haſe de mandar por el ſuperior, auerle por preſentade en quanto ha lugar, y alegando lo dicho, ſe ha de ver: y ſi es en la Corte, ò lugar, ò dentro de las cinco leguas, ver el proceſ ſo original, ò ſi no compulſarle, ſiendo de fuera, y proceder en el caſo, viſto el hecho del proceſ ſo, con la diſtincion de Maranta ya referida. Sigueſe lo ſegundo, que conſtando de los miſmos autos de la notoria injuſticia de la ſentencia, como ſi eſtando prouada la paga liquida, ò otra conciuyente y juridica deſenſa, no fue admitida , ex eiſdem actis, poterunt, imò debent domini de Conſilio, vel Regia Chancellaria præcipere, & inhibere Iudicem inferiorem, ne ſuam ſententiam exequatur, y eſ to ſe haze mejor reuocandola luego, y luego proueer de remedio, ſin eſperar nueuos autos, ni prueuas, que no han de admitirſe , quando agitur de reuocanda ſententia addictionis, ex capite notoriæ iniuſtitiæ, quæ ex actis reſultat, qui eſt caſus ſpecialis huius primæ fallentiæ, & limitationis. 
 
Si autem talis ſententia ex relatione actorum conſtiterit, vel ob varietatem opinionum, vel ob defectum probationis, aliave[*] cauſa apparenti, non continere iniuſtitiam notoriam, ſed tantũ contra ius litigatoris eſ ſe latã , tametſi ex diuerſitate opinionum veniat poſtea reuocanda, hęc dubia ſufficient, vt ad vnguem ob ſeruemus dictam legem tertiã , & 21. tit. 21. lib. 4. Recop. Proueyendo auto que no ha lugar de ſer oìdo haſta auer pagado, y deboluer la cauſa al Iuez para el cumplimiento de la ſentencia de remate , & hoc decretum abſquè eo quòd detur ſupplicationi locus, executioni mandatur. 
 
Ex ſuprà dictis venio ad [*] ſecũ dam limitationem noſtræ principalis concluſionis, quæ eſt regulariter, nec ſuſpenſiuum, nec deuolutiuum effectum habere appellationem interpoſitam à ſententia prædicta addictionis, ſ æpiſsimè vidi dubitari, an ſi reus ſit carceratus (& excluſo ca ſu notoriæ iniuſtitiæ, de quo iam egimus in præcedenti limitatione) prætendat eſ ſe audiendum, quia in carcere eſt, & eius bona dimittit, vt veneant in publica ſubhaſtatione, an audiendus ſit: nulli enim, quos viderim ex noſtris Regnicolis, quorum proprium munus erat, hanc tetigerunt quæ ſtionem, quæ quotidie verſatur in Palatijs: & omiſsis his, quæ pro vtraquè parte adduci poſ ſent, teneo, & reſoluo, con ſtituoquè pro ſecunda declaratione, ſeu limitatione prædictorum, eſ ſe audiendum reum, qui carceratus eſt pro debito, lata contra eum ſententia de trance y remate , ſi bona etiam dimittat, vt vendãtur . Hæc eſt optima re ſolutio Senatus Neapolitani,[*] quam adducit Anton. Capic. deciſ. 169. quæ videnda, & notanda eſt, tanquam pulchra, & cõgrua ad propoſitum, in eius vltimis verbis, dum inquit: Sacrum Con ſilium decreuit, procedendum eſ ſe ad reuiſionem ſtante Franciſ co carcerato, tanquam executione facta, & ſic fuit proceſ ſum. 
 
Quam limitationem extende,[*] vt non ſolum ex eiſdem actis, ſed ex nouis, exiſtente debitore in carcere poſsit, & debeat audiri, & probationes nouæ admitti, quia tunc ſeruanda eſt ſecunda opinio tenentium, effectum deuolutiuum ſortiri appellationẽ in cauſis executiuis, ex domini Præ ſidis Couar. doctrina, & aliorum, quos retulimus ſuprà numero 12. non tamen ſuſpenſiuũ , quia excepto caſu notoriæ in iu ſtitiæ, & alijs, quos ſtatim conſtituam, omnimoda debet eſ ſe executio ſententiæ addictionis. 
 
Sublimita hanc ſecundã de[*] clarationem, vt non procedat, quando reus malitiosè, & cum affectatione dicit ſe carceratũ , cùm tamen verè non ſit, vt plerumquè, maximè in his Indiarũ Regnis, gratia, corruptione, & ſordibus commentarienſium euenit, adeò, vt nec etiam Iudices qui ſumus ſuperiores, niſi adhibita magna diligentia, non poſ ſumus comprimere dictos commentarienſes à relaxatione indebita, & iniuſta, quam de carceratis ſua auctoritate faciunt, in quibus cuſtodibus, ſi leges executioni mandarentur, prædicta ceſ ſarent, & exemplo eſ ſet cæteris, ſed cùm à pluribus Iudicibus hoc pendeat, fiunt comminationes, & numquam executiones pœnæ corporalis, vel ſaltem exilij. 
 
Itaquè ſi vndequaque cõ ſtet [*] reum non obſeruare carcerationem, non eſt audiendus contra ſententiam addictionis, quia affectata remedia non releuant, & minus doloſa, & fraudulenta, dixi in tractatu de recuſationi bus, quod eſt caput nonum, numero 205. 
 
Quid autem erit de nobili, Doctore, Aduocato, muliere, quæ non inhoneſtè vixerit, Communitate, ſeu Republica, Collegio, vel Cathedrali, ſeu Parrochiali Eccleſia, minorive viginti quinque annis, quæ ſic ſeruemus, opinionem relatam à Manuel. Suarez, verbo, minor annis, de quo eſt videndus Afflict. cum diſtinctione loquens, deciſion. 283. n. 1. & 4. Roland. conſil. 63. numero 23. libro primo, Pariſ. conſil. 94. numero 4. volum. 1. pro ciuili debito carcerari non poſ ſunt, nec pater, ſocer, vel patronus, an non exiſtente carceratione, ex natura rei, hoc eſt, ex priuilegio perſonæ quæ carcerari non debet, audiendus ſit contra ſententiam addictionis, vulgo, de trance y remate , quoad effectum deuolutiuum, certè quidem hunc articulum volebam relinquere cogitandum, ne tamen materiam vtilem, quotidianam, praxiquè frequentẽ , quàm ſ æpiſsimè ſum expertus, indeciſam omittam, nec qui ſemper in conſulendo, & nunc iudicando cum reſolutione proceſ ſerim, dubiam, & perplexam omittam: reſoluo in hac parte ſeruandam eſ ſe concluſionem tenentium, deuolutiuum effectum in caſu, de quo agimus, appellationem habere, ita vt ex eiſdem actis, vel alijs audiatur debitor, contra quem lata eſt dicta ſententia de remate , hoc tamen adhibito, vt bona eius liberè veneant, vel inſolutum creditori tradantur, non inuento emptore ad satisfactionem debiti, vt ex dicta reſolutione 169. Capicij reſoluitur, ex Doctoribus antiquis, quos refert, & ex noſtratibus Parladorus libro 2. cap. finali, part. 6. §. 17. num. 22. & ſeqq. 
 
Tertiò limitatur, & de[*] claratur præcedens concluſio, vt vterquè effectus appellationis, tam ſuſpenſiuus, quàm deuolutiuus, ſit ſublatus, & remedium nullitatis, quæ non impedit adimplementum in ſententia de remate , vt non procedat quando eſt nullitas, quæ procedit ex defectu iuriſdictionis Iudicis, qui eam tulit, cuius excluſio expreſsè, & ſpecificè requiritur, vt ei locus non ſit, vt adnotat Azeued. per textum ibi, in l. quarta, titulo 17. libro 4. Recopilation. verbo, de incompetentia, numero 1. & in l. ſecunda, eodem titulo, verb. Seſenta, & meliùs à Cardinali Tuſcho, ſub litera S. concluſione 465. numero 39. vbi inquit: Limita, quia vbicumque ſtatutum tollit nullitatem, non cenſetur tollere nullitatem ex defectu iuriſdictionis, gloſ ſa in Clementina prima, de ſequeſtratione poſ ſeſ. & fructuum. 
 
Quò fit, vt ſi in executioni[*] bus factis à Iudicibus ordinarijs, vel ſuperioribus in caſibus declaratis in l. 20. titulo 21. libro 4. Recopilation. quæ vulgo appellatur, la pragmatica de las ſumiſsiones , Iudex qui non fuit competens, ſe introduxerit ad exequendum inſtrumentum publicum, & conſtet ex actis iuriſdictione caruiſ ſe, nec obſeruatam dictam legem vigeſimam, tunc equidem, ſi de nullitate dicatur, vel appelletur à ſententia de remate , tanquam nulla, cuius nullitas ex defectu iuriſdictionis conſtat ex actis, tunc equidem locum habebit ſuſpenſio ſententiæ de remate , eiuſquè adimplementi ex prædicta cauſa, vel alia quæ reſpiciat iuriſdictionem Iudicis, à quo lata eſt, eiuſquè defectum ex actis notorium inducat, euidenſquè ex eis ſit, quo caſu non ſolum deuolutiuum, ſed ſuſpenſiuum effectum appellatio ſortietur. 
 
Quarta limitatio, & decla[*] ratio eſt ordinaria in tertijs oppoſitoribus, quorum reſpectu, & ob cauſam intereſ ſe, quod ab eis in lite, & in cauſa prætenditur, non eſt exequenda ſententia de remate , reſoluit Azeued. in dicta l. 19. titulo 21. libro 4. numero 140. Amador Rodriguez, plures referens, capit. 6. de executionibus, numero 52. Rebuffum, ſcilicèt, Ioannem Gutierrez, Parladorum, & Azeued. quem retulimus proximè. 
 
Eſtquè trita & ordinaria re[*] ſolutio, pro cuius praxi circumſ pectus Iudex, Deumquè timens, attendere debet ad reſolutionem domini Præ ſidis Couar. in practicis, cap. 16. numero 2. in principio, vbi ex mente Abbatis, Felini, & Decij in cap. ſuper eo de officio Delegati, & eodem Felino in cap. vltimo de calumniatoribus, ſic dicit verum, quoties præ ſumi poſsit calumnia tertij appellantis, & ſe opponentis executioni, non eſt admittenda eius appellatio, nec oppoſitio, ſicut conſtat ex cap. ſuſcitata de in integrum reſtitutione, per quam doctrinam ſic venit declaranda prædicta praxis, & intelligenda lex 3. & 19. titulo 21. libro 4. Recopilat. cum vera declaratione earum: quę quidem leges anſam, & controuer ſiam pro eorum intellectu præ ſtant Iudicibus, & cauſidicis, variæquè vſquè adhuc ſunt opiniones, & ſententiæ, & cum regula ſuperiùs conſtituta, eiuſ què quatuor fallẽtijs , ſeu declarationibus explicatæ manent, vtiliter & compendioſ è in praxi, hæc vtilis & quotidiana materia. 
 
 
 






 QVARTVS TRACTATVS PRO INTER pretatione legis primæ, tit. 20. lib. 8. Recopilat. & legis 3. titul. 19. eiuſdem lib. 8. An ſi cum adulterio concurrat inceſtus, vel ſacrilegium, ſeu raptus, poſsit ex officio iuſtitiæ procedi, his caſibus, ab ſente, vel præ ſente, & nolente marito vel ad denuntiationem, vel accuſationem cuiuſlibet de populo. 
 
 SVMMARIVM. -  1 A Rdua & noua conſtituitur quæ ſtio quæ refertur. -  2 Adulterium vxoris cum inceſtu, vel raptu punitur à Iudice, etiamſi maritus eius non accuſet, vel contradicat. -  3 Adulterij cum inceſtu diuerſa pœna, num. 3. -  4 Delicta eadem maiori pœ na puniuntur, ſi circunstantiæ illa aggrauent, vt in homicidio cum aleuoſia, vel veneno. -  5 Adulterij cum inceſtu, vel incestus cum stupro, pœna eſt mortis. -  6 Mixta nõ continetur ſub ſimplicibus, in correctorijs, & odioſis. -  7 Refertur celebris doctrina Ludouici Romani. -  8 Monachi appellatione nõ cõtinetur Abbas, cui eſt dignitas Abbatialis annexa. -  9 Mulieres vxoratæ ſunt publicæ meretrices, à Iudice puniuntur, non obstante l. 1. titulo de los adulterios. -  10 De adulterio cũ inceſtu, num. 9. -  11 Et quid ſi maritus ſit ab ſens, vtilis praxis relata, numer. 10. & 11. -  12 Lex 1. tit. 20. lib. 8. Recop. est correctoria iuris cõmunis , & ſic reducẽda ad ſolũ caſum de quo loquitur, non ad mixtum adulterium. -  13 Adulterium dominæ nuptæ, ſi illud commiſerit cum ſuo ſeruo, punitur hodie pœ na iuris communis, & legis 15. tit. 17. p. 7. -  14 Ratio potiſsima prædictorum, ne delicta grauia maneant impunita, & inuectiua contra Alphonſum de Azeuedo. -  15 Quod continet lex fori traducta in l. 1. titulo 20. libro octauo Recopilation. eſt conſuetudo, quæ non extenditur de vno caſu ad a lium, de quo non loquitur. -  16 Caſus omiſ ſus relinquitur diſpoſitioni iuris communis. 
 
 
 
TRACTATVS QVARTVS. 
 
ARdua, & noua eſt quæ [*] ſtio noſtra, quoad omnia delicta, quæ cum adulterio concurrant, ſcilicèt raptus vel percuſsio mulieris vxoratæ, quam ſi quis voluerit carnaliter cognoſcere, vel eam cognouerit, vim intulerit, vel percuſ ſionem, an hoc caſu Iudex poſ ſit, vel ex officio, vel ad denunciationem procedere, vel expectari debeat querela mariti: nam de adulterio cum inceſtu mixto tetigit Gregor. Lop. in l. 2 tit. 17. part. 7. & motus fundamẽ tis , quæ citat, tenet, procedi poſ ſe, licèt ad finem anxius & dubius ſit, eum reprobat Azeued. in l. finali, tit. 3. lib. 5. Recopil. ex num. 36. vt quid in hoc ſentiam, proferam.[*] 
 
Conſtituo concluſionem veram in iudicando, & conſulendo, vbi cũ adulterio aliud miſcetur delictũ , vel vt meliùs dicam, qualitas quæ aggrauat ſimplex adulterium, vel illud mixtũ crimen facit, iudex ex officio, & ad petitionem partis denunciantis procedere poteſt, non ſolum non conſentiente marito, ſed etiam illo reluctante, quam re ſolutionem comprobo præmiſ ſis his quæ à Gregor. Lopez adducuntur loco proximè citato, his fundamentis. 
 
Primò, inceſtui cũ adulterio[*] de iure eſt ſtatuta diuerſa pœna quàm in ſimplici adulterio, l. ſi adulterium cum inceſtu 38. ff. ad legem Iuliam de adulterijs, vbi Bartolus, per textum, ibi: Si igitur diuerſa pœna, diuer ſum delictum, ſi diuerſum, vel qualificatum, non continetur ſub ſimplici, de quo loquitur l. 1. tit. 20. lib. 8. Recopil. dum inquit: Si muger caſada cometiere adulterio , non autem dicit: Si cometiere adulterìo, è inceſto , nec minus, ſi la robaren de ſu marido, con con ſentimiento della, ò ſin el , igitur adulteriũ qualificatũ nõ cõprehẽditur ſub diſpoſitione dictæ legis primæ, cùm etiam pœna raptus ſit diuerſa. 
 
Deinde, & ſecundò, quia in delictis, quę vna, eadẽq; ſunt, vt homicidiũ , diuerſimode punitur illud quod eſt qualifica tũ , vt eſt, in quo interuenit aleuoſia , vel venenũ , quàm ſimplex homicidiũ , vt patet ex pluribus legibus ſub tit. 23. lib. 8. Reco. & l. 10. tit. 26. lib. 8. Recopilat. Si igitur ſubſi ſtente vno delicto qualitas eiuſ dẽ aggrauat pœnam, multo fortiùs, ſi duo delicta in vno, eodẽq; facto cõcurrãt , pœna veniet aggrauanda, & ſic mutanda, non ea forma qua ſtabilitum eſt in adulterio ſimplici, ſed à Iudice inferenda. 
 
Tertiò, eſt videnda diffinitio[*] 1. Antonij Fabri, ſub tit. ad legẽ Iuliã de adulterijs, lib. 9. ſui Codicis, in additione diffinitionis, quæ conducit in propoſito, qua reſoluit de iure ciuili, pœnã inceſtus eſ ſe pœnã mortis, quãdo cũ alia ſpecie fornicationis concurrit, vt cum adulterio, vel ſtupro, Iul. Clar. §. inceſtus, n. 1. & Additionator eius poſt. glo. in d. l. ſi adulteriũ cũ inceſtu, in princ. 
 
Quartò, addẽdũ fundamento[*] adducto per Greg. Lop. in d. l. 2. tit. 17. p. 7. odioſum eſ ſe ſtatutũ , vel legem excludentẽ delicti punitionẽ , prout eſt prædicta l. 1. quia tendit in damnum Reipublicæ, delicta eſ ſe impunita, maximè in qualificatis, de quibus loquimur, omitto cõ ſultò vulgaria iura, legẽ ſcilicèt ita vulneratus, ff. ad legem Aquil. cum concordantibus, ſed in odioſis, & correctorijs, qualis eſt d. l. 1. ſimpliciũ appellatione mixta, nõ cõprehenduntur , niſi expreſ ſ è lege caueatur: hæc eſt celebris doctrina Ludouici Romani, cõ ſ . 294. n. 4. per legẽ vim paſ ſam, §. præ ſcriptione, ff. ad legẽ Iul. de adulter. quæ plurimũ [*] cõ ducit pro noſtra reſolutione, & in l. finali, §. ſed & ſiquis. ff. nautæ caupones, & ſtabularij, & comprobata per plures authoritates, & cõ ſilia , quæ ibidẽ refert Apo ſtilla eiuſdem conſilij, verbo, nõ comprehenduntur, idẽ Roman. conſ. 259. in fin. quod reſoluit[*] appellatione Monachi, non venit Abbas, cui dignitas Abbatialis eſt annexa, ex eodẽ §. præ ſ criptione, eum ſequitur Tuſchus concluſ. 294. ſub lit. M. num. 45. & meliùs num. 32. & 38. 
 
Quintò, cõducit bona reſolu[*] tio, quã adducit Didac. Perez ad Seguram in l. Imperator, n. 141. ff. ad Treb. vbi inquit: Non obſtã te lege fori, quæ eſt d. l. 1. tit. 20. de los adulterios , poſ ſe ex officio per Iudices puniri mulieres vxoratas, quæ ſunt publicæ meretrices, verba Didaci Perez hæc ſunt. Et quia notabilia ea referre libuit, & quod iſtæ meretrices, nuptæq; male viuũt , per Iudices puniendas eſ ſe ſemper exiſtimaui, nã tales meretrices vxoratæ fictæ multoties contrahunt matrimonium ad cautelam, vt poſ ſint ſe probare vxoratas eſ ſe, & ſub hac ſpecie agni lupũ gerunt, ex quibus plura damna veniunt matronis, & etiam alijs, vt in plurimũ contigit, & patet 3. Regũ 10. & Iudicum 16. quod etiã eſt ſingulare ad declarationem legis Regni, in qua cautum eſt, adulteram ab alio, quàm à ma rito non poſ ſe accuſari, vt intelligatur per prædict. argument. gloſ ſ æ ſing. in l. fin. C. de plagiarijs, c. inter corporalia, §. ſed neq; de tranſlat. Epiſcopi, vbi paria ſunt, non habere maritum, & habere, ſed vilẽ , & inutilem, de quo per Tiraq. l. 6. connub. n. 67. Bald. in l. 1. n. 16. C. de ædilitijs actoribus, vbi dicit: Quòd ſtatutũ puniens debilitante mẽbrũ , non comprehendit debilitantem membrũ inutile. Hactenus Didacus Perez, ex cuius reſolutione duo notabilia in propoſito infero. Primum marito exiſtẽ ti inutili, vel mente capto, etiam ſi nõ adſit lenocinium, poteſt Iudex procedere ad punitionẽ vxoris eius adulteræ, ſi publicè, & cum magno ſcandalo adulteria committat. Secundum, quod[*] maximopere conducit in his Indiarum partibus, ſi vxorata mulier, marito abſente, vt ſ ępiſsimè accidit, publicè ſe proſtituat, vel ſit in notorio adulterio per exilium, non obſtante, quod maritus abſens ſit, poteſt expelli à populo, vel ciuitate, vbi in peccato publico eſt, & pariter adulter; quod maximè locum habebit, ſi ſit vilis, vel humilis conditionis, paupervè, & iniqua, nõ ſit ſpes emendæ, quia antequam dicta interueniãt , moneri debet. Ratio autẽ rationis eſt, quia generalis diſpoſitio dictæ legis fori nõ cõprehẽdit hos caſus ſpeciales, niſi de eis ſpecialis mẽtio fieret, ita in alio propoſito reſoluit Marc. Anton. Anguiſol. cõ ſ . 1. n. 7. quẽ refert & ſequitur Cardin. Tuſch. ſub lit. D. cõcluſ . 490 num. 21. conducit lex Decuriones, C. de ſilentiarijs, lib. 12. vbi gloſ. Bartol. in l. ſed & poſteriores de legibus: pari modo generalitas dictæ legis fori non extẽ ditur ad prædictos caſus ſpeciales, nec ad illũ de quo agimus, ſi[*] cũ adulterio ſit inceſtus, vel raptus, vel percuſsio, vel aliud crimen quod cũ adulterio tẽdat in mortẽ mariti: & redeũdo ad vnã ex primis illationibus, ſ ẽper defẽ di ; q̃ auiẽdo muger caſada de vil, ò humilde condicion, que eſtè amancebada, eſtando ſu marido auſente en parte remota, ſe deue proceder contra ella, y ſin eſcriuir el nõbre deſterrarla, ò que acuda a hazer vida con ſu marido, y para ello embarcarla para donde el eſtá, y que ceſ ſe la ofenſa de Dios, y eſcandalos en la Republica, que ſe ſiguen deſtos pecados publicos. 
 
Sextò, quia prædicta lex fori, in Recopilatione incorporata eſt[*] correctoria iuris cõmunis , & ſic reducẽda & reſtringẽda ad ſolũ terminũ , de quo loquitur, hoc eſt ad ſimplex adulterium: at verò nos agimus, non de ſimplici, ſed de qualificato adulterio, veluti cũ raptu, vel inceſtu cõmiſ ſo , in quo adeſt diuerſa pœna, ex d. l. ſi adulteriũ cũ inceſtu 38. ff. de adulterio, & ſic reddimus ad ius commune, vt loquendo de interprætatione legis Petraniæ, per quam permittebatur dominis ſeruos occidere, antequam conderetur conſtitutio Iuſtiniani, de qua in §. ſed & maior aſperitas, inſtit. de his qui ſunt ſui vel alieni iuris, dixi cap. 3. §. 2. n. 28. allegando Molinam de primog. lib. 3. c. 4. concurrit itaquè eadem ratio in propoſito. 
 
Septimò, quia adulterium[*] qualificatum dominæ cum ſeruo proprio, hodie punitur pœna legis 15. titul. 17. part. 7. quæ non eſt correcta per dictam legem fori, vt ibidem atteſtatur Greg. licèt aliquantulum dubius. 
 
Octauò, quia ſic expedit Rei[*] publicæ, ne delicta maneãt impunita, maximè atrocia, & quæ aliam qualitatem aggrauantem continent: & miror qualiter Alphonſus de Azeued. vbi ſuprà, reprobet praxim, quam te ſtatur obſeruaſ ſe aliquos Iudices Eccleſiaſticos, cognoſcentes de inceſtu, tametſi cum coniugata, & vxorata commiſ ſum, & illud punientes, quia hoc eſt iu ſtum, & conueniens, nec repugnat dicta lex fori, aliàs faciemus maritos, Iudices non ſolum adulterij, ſed etiam inceſtus à ſuis vxoribus cõmiſsi , quod eſt diſ ſonum à iuſtitia Chriſtiano & recto zelo, vt per pœnam euitentur delicta, & à veritate, & ratione, & ſic tenẽda eſt prædicta re ſolutio, quod vbi cum adulterio miſcetur inceſtus, raptus, vel percuſsio, propter illud Iudices ordi narij procedere, condemnare, & punire delinquentes poſ ſunt, nõ obſtante dicta lege fori, quæ eſt 1. tit. 20. lib. 8. Recop. etiã ſi maritus non accuſet, vel repugnet cognitionem cauſ æ, quia lex fori ei tribuit traditionem adulterij, & adulteræ, vt de illis faciat, quod voluerit, non verò ei præ ſtat facultatem hãc in inceſtuo ſis, vel raptoribus, & raptis mulieribus, vel ſi mors, ſeu percuſ ſio ex his facinoribus, & criminibus procedat. 
 
Deniq; & nonò dicta lex prima eſt cõ ſuetudo in corpore iuris Regij redacta, nec ea extẽditur đ vno ad aliũ caſ ũ , quia eſ ſet cõtra ius commune in caſibus, de quibus loquimur, ſi pœna adulterij mixti cũ inceſtu, vel raptu vxoris cõ ſ ẽtiẽtis , vel cõtradicẽtis ſe rapi à marito, tolleretur per cõ ſuetudinẽ legis fori receptã , quatenus poteſtatẽ puniendi adulteros marito tribuit, & quã do cõ ſuetudo eſt exorbitãs à iure, prout eſt præfata, nõ ſe extendit ad aliũ caſum diuerſum, & diuerſam rationẽ habẽtẽ , licèt videatur ſonare in idẽ : hæc eſt doctrina Oldrad. conſ. 237. perlectis, n. 3. nec de loco ad locũ , nec de perſona ad perſonã , nec de re ad rẽ , Roman. conſ. 516. num. 4. nec de caſu ad caſum, Decian. conſ. 51. n. 30. lib. 2. quos hæc & alia adducẽs , refert Cardi. Tuſ ch. ſub lit. C. cõcluſ . 860. n. 1. 15. 16. & ſeqq. Ex quibus ſatis fũda ta manet hæc noſtra reſolutio, & impugnata ea quã adducit Azeued. in d. l. finali, titulo 3. lib. 5. Recopilation. ex num. 36. cùm ſatis vulgare ſit, hos caſus diuerſos, diuerſamquè rationem culpæ, & pœnæ habentes, diſpo ſitioni iuris relinqui, ex ratione legis commodiſsimè, ff. de liberis & poſthumis, l. ſi verò, §. de viro, ff. ſoluto matrimon. cum vulgaribus, quod eſ ſe poteſt decimum fundamentum huius partis, quam aſ ſeueramus. 
 








 INDEX EORVM QVAE CONTINENTVR IN TRACTATIBVS DE caſibus Curiæ: & de executione ſententiæ reuiſionis: & an re ſtitutio in integrum excluſum ſit, vel locum habeat contra eã : & de appellatione interpoſita à ſententia de remate, an effectum deuolutiuum ante ſolutionem ſortiatur: & quando ſuſ penſiuum; de adulterio cum inceſtu, vel raptu, an Iudex non accuſante, vel repugnante marito, illud punire poſsit. 
 
 -  A -  A DVLTERIVM Si cum inceſtu, vel raptu ſit admixtum, aliavè concurrat qualitas, quæ aggrauet delictum, mixtum́ illud faciat, ex officio Iudex procedere potest, quantumuis non con ſenciente, vel repugnante marito in tractatu de adulterio, num. 2. -  Adulterium inceſtu diuer ſa pœna, num. 3. ibidem, & numero 5. pœnam eße mortis, & quid de vxorata publica meritrice, num. 9. & 10. Adulteriũ , Iudex punire poteſt, ſi cum eo concurrat violentia, ex mente Rebuffi, num. 12. ibidem. -  Adulterium ſi mulier nupta committat cum ſuo ſeruo, punitur hodie pœna iuris communis, & legis 15. tit. 17. part. 7. -  Actionem eandem coram diuerſis Iudicibus intentans, litem amittit in cauſis libertatis, & militiæ, & non in alijs, in tract. de caſibus Curiæ, num. 35. -  Alimenta recipiens, an pauper dicatur, ibidem num. 47. reſoluitur negatiuè cum declaratione, num. 48. -  Aduocatorum reprobatur ordinaria allegatio ad fundandũ caſum Curiæ in eo cui ſubminiſtrantur alimenta, quia indiſtinctè non eſt vera, ibidem num. 49. -  Ardua est quæ ſtio, an ſuper executione ſententiæ, vel contractus poſsit intentari caſus Curiæ in Chancellaria Regia, ibidem num. 81. vide infrà, verbo, executio. -  Audiencias del Perù, conocen en apelacion de los articulos que coinciden ſobre exe cutorias dadas en el Conſejo de Indias in tractat. de caſibus Curiæ, num. 112. Ratio redditur præcedenti numero. -  Alguacellus maior, & executor iuſtitiæ couuenitur per ca ſum Curiæ, in eodem tractu, numero 118. & quid de Alguacellis minoribus, num. 120. -  Aduocatio cauſ æ fieri poteſt, & ad Curiam trahi per denegatam iuſtitiam ab inferiori, in eodem tractatu, numero 137. Qualiter verò hoc ſit practicandum, refertur numero 136. 138. & 139. & tribus ſequentibus declaratur reſolutio Præ ſidis Couar. dicentis, Chancellariæ Senatores non poſ ſe aduocare cauſas coram Ordinario pendentes. -  Arguitur de iniuſtitia, l. 4. tit. 17. lib. 4. Recopilat. ſi per eam inſtrumento de nouo reperto poſt ſententiam reuiſionis nõ poſ ſet vti pars condemnata, cõ ſtando per illud de eius iuſtitia, in tractatu de ſententia, numero 46. -  Acta falſificãs amittit cau ſam, ſecus in producente testes falſos, in eodem tractatu, numero 59. -  Aduocato, vel Procuratore corrupto, inducitur nullitas ſententiæ latæ, vel ſaltem aduerſus eam pars damnificata restituitur, quod non procedit in ſententia reuiſionis, ibidem num. 60. -  Addictio, vulgo, la ſentencia de remate, potest fieri in vna ſententia, & in eadem ad probationes partes recipere, in tractatu de appellat. â ſententia addictionis, num. 3. -  Audiri non debet reus executatus appellans, vel de nullitate dicens contra ſententiam addictionis, vulgo, de trance y remate, quouſque ſoluat ex mẽ te , & vera praxi legum tertiæ, & 19. tit. 21. lib. 4. Recop. in tractatu de appellatione à ſententia de remate, num. 4. -  Et eo caſu non habet appellatio effectum ſuſpenſiuum, ſed nec deuolutiuum, num. 5. ibidẽ declaratur numeris. -  Appellatio ſi per statutum tollatur, intelligi debet quo ad vtrumque efectum, ibidem numer. 6. -  Appellatione prohibita cen ſetur eius prohibitio, tam reſpectu executionis, quàm deuolutionis. -  Authores tenẽtes , reum executatum non eſ ſe audiendum lata contra eum ſententia, quo vſque ſoluat, reſeruntur num. 8. & 9. Adducitur exemplum maximæ quantitatis. -  Appellationem quoad effectum ſuſpen ſiuum, & non quoad deuolutiuum ſublatam eſ ſe per legem tertiam, & 19. tit. 21 lib. 4. Recop. tenent plures relati num. 12. -  Apellatio à mãdato de exequendo, habet effectum deuolutiuum, num. 13. & num. 14. praxis obſeruanda. -  Appellationis effectus deuolutiuus nunquam cenſetur excluſus, num. 19. -  Appellationem tam quoad effectum ſuſpenſiuum, quàm deuolutiuum ſublatam eſ ſe in caſu legis 3. & 19. tit. 21. lib. 4. Recopilat. constituitur conclu ſio, n. 18. & 19. de reſtitutione ſublata: cætera ad hunc articulum attinentia, vide ſub litera S. -  Ardua & vtilis, quotidiana́ quæstio, an reus executatus debeat audiri, lata contra eum ſententia de remate, ſi ſit in carcere coniectus propter debitum ex eadem ſententia procedens, num. 34. Reſoluitur affirmatiuè, num. 35. extenditur num. 36. ſublimitatur, numero 38. -  Affectata carceratio non releuat, num. 40. In nobilibus, & mulieribus, & alijs qui non carcerantur, tenenda est opinio dicentium, appellationem præ dictam deuolutiuum effectum ſortiri, num. 41. -  Appellatio à ſententia de remate, ſortitur effectum deuolutiuum, & ſuſpenſiuum, ſi ad ſit defectus iuriſdictionis, quæ eſt limitatio tertia, num. 42. ibidem, illatio vtilis, num. 43. -  Appellatio prædicta ſortitur vtrumque effectum, ſi interponatur à tertio oppoſitore, ibidem num. 44. & de excluſione calumnioſi oppoſitoris, numero 45. -  B. -  B Annitorum praxis apud nos non eſt in vſu, ſed apud exteros, in tract. de caſibus Curiæ, num. 12. -  Baldi doctrina celebris refertur ad probandum reſtitutionis beneficium, restitutionis in integrum, excludi contra ſententiam reuiſionis, in tractatu de ſententia reuiſionis, n. 23. & num. 24. & 25. adducuntur fundamenta. -  C. -  ¶ Caſus Curiæ frequentes, & quotidiani, tractat. de caſibus Curiæ, n. 1. -  Caſus Curiæ primus, in criminalibus eſt, quebrantamiento de camino, ò tregua, ibi numero 2. -  Secundus rupto de muerte ſegura, qui hodie ceſ ſat, ibi n. 2. & 3. -  Tertius, muger forçada, ibi num. 5. -  Quartus, in fure, latronevè publico & famoſo, num. 7. -  Quintus, de hombre dado por encartado, num. 11. -  Sextus, in falſificantẽ ſigillum Regis, num. 13. -  Septimus, in fabricantem falſam monetam, ſeu marcam Regiam, num. 14. -  Octauus, por razon de otro gran yerro contra el Rey, numero 15. -  Nonus Curiæ caſus, por pleito que demanda el huerfano, num. 16. -  Nec ſufficit quòd ſit minor, niſi ſit patre orbatus, numero 17. -  Cauſa communis pupillo, & viduæ ſit, cum non priuilegiatis, ſi indiuidua ſit, facit locum habere caſum Curiæ, ſecus ſi diuidua, num. 24. ibidem contrarium, num. 25. & ſequen tibus, & num. 31. qualiter intelligatur. -  Cauſarum continentiæ quæ? numero 32. & ſequentibus, ibidem. -  Decimus Curiæ caſus in homine paupere, ibidem numero 44. vide infrà ſub lit. P. -  Vndecimus Curiæ caſus, en home muy cuytado, ibidem num. 50. Senes decrepeti, & alij enumerantur, num. 51. quorum exempla non arctant regulam, num. 52. alia num. 53. & 54. Comprehenſi ſub titulo ff. de curatore furioſi, habent ca ſum Curiæ, ibi num. 55. -  Decimustertius caſus Curiæ eſt in litibus viduarum, num. 63. quem non obtinent lite conteſtata corã Iudice Ordinario, vide infra, verbo, vidua. -  Decimusquartus caſus Curiæ est, con algun poderoſo, ibidem num. 94. -  Decimusquintus caſus contra Duces, Comites, & Marchiones, num. 98. -  Decimusſextus, contra dominos vaſ ſallorum, num. 99. -  Extenditur, etiamſi ſint pupilli, minores, vel viduæ, numero 100. -  Decimusſeptimus, contra las juſticias y oficiales dellas. numero 101. & quid de Senatoribus, vide ſub litera D. -  Decimusoctauus caſus, en las juſticias ordinarias, num. 114. in quibus non comprehenduntur Iudices Pedanei, vulgo, Alcaldes de los lugares y aldeas, num. 115. -  Decimusnonus, en el Teniente de Corregidor, y Alcaldes ordinarios de ciudad, ò villa, num. 116. -  Caſus Curiæ plures ex mente legum, licèt non ex verbis, numero 117. -  Vigeſimus Curiæ caſus, in Alguacello maiori, vel executore iustitiæ, num. 118. -  Vigeſimusprimus Curiæ ca ſus eſt, contra Decuriones, numero 130. diſtinguitur, quod attinet ad Tribunos, vulgo, Iurados, ò ſeſmeros, num. 131. -  Vigeſimusſecundus, contra Tabellionem Concilij, vulgo, el eſcriuano de Cabildo, num. 132. qui etiam â Decurione per caſum Curiæ conueniri potest, num. 133. vide infra ſub litera T. -  Vigeſimustertius caſus Curiæ, procedere poteſt contra eos qui ſunt de familia Iudicis Ordinarij, num. 136. Referuntur in hoc comprehenſi, numero 137. Declaratur lex qui iuriſ dictioni ff. de iuriſdictione omnium iudic. contra Gregorium Lop. 138. -  Vigeſimus quartus Curiæ ca ſus contra Syndicum Reipublicæ, vulgo, el Mayordomo de la ciudad, ò concejo, numero 140. -  Vigeſimusquintus in exactore tributorum, vulgo, el Receptor del ſeruicio, num. 141. -  Vigeſimusſextus, contra Receptorem alcaualæ, vulgo, el Teſorero de las alcaualas, numero 142. -  Vigeſimusſeptimus in Ca ſtellano alicuius fortalicij, numero 143. -  Vigeſimusoctauus, in cauſis denegatæ iuſtitiæ, num. 145. -  Chancellariæ Prætoriales quæ, ibidem num. 146. -  Vigeſimusnonus caſus Curiæ eſt in cauſis Fiſcalibus, ibidem, num. 182. -  Cauſ æ Fiſcales in Indijs Occidentalibus in Chancellarijs iudicantur, num. 183. -  Trigeſimus caſus Curiæ eſt, pro exigendo ſalario Tabellionum, & Relatorum in Chancellaria degentium, num. 184. -  Trigeſimusprimus in ſalario Aduocatorum, cũ distinctio ne, num. 184. & tribus ſequentibus. -  Caſus Curiæ Reales, hoc est, ex natura rei, ſuper qua litigatur, num. 189. -  Trigeſimusſecundus in feudo, numero 190. & ibi de commendis Indorum, & refertur ordinatio de Malinas, numeris ſequentibus. -  Trigeſimustertius in commendis Indorum. -  Trigeſimusquartus, ſuper interpretatione Regij priuilegij, num. 197. -  Trigeſimusquintus caſus notabilis Curiæ est ex natura rei, ſi cauſa ſit magni momenti, numero 209. & explicatur celebris lex 4. titulo 1. libro 3. Recopilat. numero 200. vſque ad 205. -  Trigeſimusſextus caſus Curiæ eſt, ſuper cauſa maioratus, numero 206. Declaratur duobus numeris ſequentibus. -  Trigeſimus ſeptimus, ſobre vaſ ſallos. num. 209. -  Trigeſimus octauus, ſobre fortaleza, 210. -  Trigeſimusnonus, ſobre muerte ò herida de algun Cauallero, num. 211. -  Quadrageſimus, ex relatione authoris, ſobre paga de tributos que ſe pide a Indios, decem alij Curiæ caſus, remiſsiuè, num. 214. -  Caſum Curiæ declarandi styllus, numero 217. & quando habeat locum ſupplicatio ab ea, num. 218. -  Cauſa admodum dubia, qualiter iudicanda, ibidem, numer. 115. -  Commentarienſium fraudes plures, in tract. de ſententia addictionis, num. 39. -  Caſus omiſ ſus diſpoſitioni iuris relinquitur, in tractatu de adulterio cum inceſtu, numero 17. -  Conſuetudo eſt ſtricti iuris, nec extenditur de vno caſu ad alium, ibi num. 16. -  D. -  D Omini vaſ ſallorum conueniuntur per caſum Curiæ, in prima inſtantia, etiamſi ſint pupilli, viduæ, vel minores, in tractatu de caſibus Curiæ, n. 99. & 100. -  Domini Præ ſides, & Con ſiliarij Supremi Conſilij Senatores Regiarum Chancellariarum, & Iudices Hiſpalenſes, & Senatus Galleci, ſortiuntur caſum Curiæ, & quomodo, ibidem num. 102. -  Dubia magna ſuerunt cauſa, vt Regnum peteret declarationem: an contra ſententiam reuiſionis admitteretur reſtitutio in integrum, in tractatu de ſententia, num. 15. Refertur petitio, & Regis reſponſum, num. 16. -  Declarationis petend æ in ſententijs praxis, ibidem, num. 78. & 79. & num. 80. Quòd iudices, qui habent declarare, non poſ ſunt niſi ſemel, numero 80. -  Delictum idem maiori p œ na punitur, ſtillud aggrauet aliqua circũ ſtã tia vt homicidio cum aleuoſia in tractatu de adulter. num. 4. -  E -  E Xceptio, ne continentia cauſ æ diuidatur, locum habet, parte opponente, ea verò non oppoſita ante litis conteſtationẽ , valet proceſ ſus in tractatu de cauſ. Curi æ, num. 38. -  Exceptio litiſpendenti æ non habet locum in cauſis executiuis, ibi numero 50. -  AEtiopes, & quos vulgus nominat mulatos habẽt caſum Curi æ actiuè, ibi num. 60. Fallit ſi ſint diuites, limitationes, prouiſionis ordinari æ, del fuero, ibidem ex num. 71. 79. & 80. -  Executio an poſsit intentari per ca ſum Curi æ in Regia Chancellaria, n. 81. Eſt in arbitrio dominorum remittere executionem ſententi æ faciendã iudicibus ordinarijs, vel eam ipſos facere, nu. 86. Et de ſtylo Regalis Audienti æ, de los Reyes y de Panamà, num. 88. Et numeris ſequenti bus, quid ſit obſeruandum. -  Error iuris vel facti reddit ſententiam nullam in tractatu de ſententia, num. 71. -  Error calculi qualiter inducat nullitatem, ibidem, num. 103. Non ſemel, ſed bis, & pluries reuocatur, & allegatur, num. 104. -  Exemplis Senatus ſupremi́ Cõ ſilij iudicandum, ibidem, num. 117. -  Exceptiones modificatiu æ nõ ſunt ſublat æ, per l. 4. tit. 17. lib. 4. Recop. ibidem, num. 118. Limitatur in deductis, & reiectis in cauſa principali, quod ſublimitatur, ſi de eis plenè fuit cognitum, num. 120. & 121. Et referuntur verba Ludouici Romani, & Antonij Fabri optima in propo ſito. -  F -  F Alſitatis oppoſitio non admittitur contra inſtrumenta pr æ ſentata in lite coram Pr æ fecto pr æ torio agitata, poſtquam ſententia vltima fuit lata in tractatu de ſententia, num. 41. Et quod remedium competat, nu. 42. & sequentibus. -  Fiſcales cauſ æ in Chancellaria debent intentari in tractatu de caſibus Curi æ, num. 156. -  Furtum quod ſit magnum iudicis arbitrio remittitur, tractatu de caſibus Curi æ, num. 8. -  Fiſcalis procurator non poteſt iure Fiſcũ ſuo proprio foro Regio priuare, ibidem, num. 157. -  Fiſcus cauſas alibi pendentes ad ſe trahit, num. 158. -  Fiſcus retractat ſententiam lite fi nita per inſtrumenta de nouo reperta, & etiam per teſtes in tractatu de ſententia reuiſionis, num. 50. & 51. -  Falſificans acta, amittit cauſam ſecus in producente teſtes falſos, ibi, numero 59. -  Falſitas inſtrumentorum vel te ſtium, ſi allegetur, & probetur poſt ſententiam reuiſionis, non ſuficit ad eam retractandam, ibi, numero 56. Ratio redditur, num. 57. -  G -  G Raſ ſatores pro primo furto mortis p ę na puniuntur tractatu de caſibus Curi æ, num. 9. Quod venit declarandum, vt numero 10. refertur. -  I -  I Nceſtus cum adulterio p œ na diuerſa eſt à p œ na adulterij ſimplicis. -  Indus quilibet ſiue diues ſit, ſiue pauper habet caſum Curi æ actiue in tractatu de caſibus Curi æ, num. 56. -  Iuriſdictio ſi ſit priuatiua, nihil operatur conſenſus partium, vt in alium iudicem prorrogatio fiat, ibidẽ , num. 194. -  Iuriſdictio ſi ſit priuatiua in eius præiudicium non habet locum caſus Curi æ, num. 216. -  Inuehectiua contra implorantes, vel concedentes reſtitutionem in integrum contra ſententiam reuiſionis, per quam lis eſt finita in tractatu de ſententia, num. 26. -  Iura communia Pontificia, & C æ ſarea, necnon Regia finem litibus imponere intendunt, ibi num, 27. -  Indebiti per ſententiam ſoluti, non competit repetitio per inſtrumentum de nouo repertum, vt locum habeat, concurrere debent, qu æ traduntur, numero 49. -  Iudicum, vel alicuius ex eis corruptione allegata, non retractatur, vel anullatur ſententia reuiſionis. ibidem numer. 53. Et an ſit nulla per corruptionem vniùs, vide infra, ſententia. -  Iudex qui iniquam ſententiam tulit, tenetur parti ad intereſ ſe, & damna in tractatu de ſententia, n. 106. -  L -  L Itiſpendenti æ exceptio non habet locum in cauſis executiuis in tractatu de caſibus Curi æ, numero 40. Quòd quomodo in praxi ſit intelligendum, declaratur, numero 41. & 42. & 43. -  Libertatis lis eſt caſus eſt Curi æ, ſiue actiuè, ſiue paſsiuè proponatur, ibidem, num. 62. -  Lex qui iuriſdictioni, ff. de iuriſd. omn. iudic. declaratur contra Gregor. Lop. ibidem num. 128. -  Lex finalis in fine, C. de fide inſtrumentorum prohibet ſententias Præ ſectorũ Pr æ torio retractari, adducitur, & declaratur in tractatu de ſententia reuiſionis, num, 7. & ibi, num. 8. Regias Chancellarias ſucceſsiuè Pr æ fectis Pr æ torio. -  M -  Minor viginti quinque annis non ha neant, non videtur iudex in his qu æ non pronuntiauit abſoluere, ibidem, numero 96. -  Sententia contra ſententiam non valet, num. 99. Quòd obtinet, & non valere in ſententia reuiſionis, num. 100. Reſtringitur in ciuilibus: ſecus in criminalibus, num. 101. -  Sententia lata reuiſionis, ſi appareat de inocentia rei in cauſa criminali, quid agendum? ibidem, numero 102. -  Sententia continens errorem vide ſub litera, E & verbo iudex. -  Syndicatus non datur contra ſententiam reuiſionis, nec alia acta pronuntiata per Audientiam ſub eodem tractatu de ſententia, num. 108. Rationes, & fundamenta, num. 109. -  Senatores Regij qualiter, & ex quibus, eleganter, ibidem num. 111. Methodus iudicandi in cauſis coram eis vertentibus, num. 112. -  Statutum tollens appellationem ab executione, non cenſetur illam ſubſtuliſ ſe, ſi appellatur ad ſedem Apoſtolicam in tractatu de appellatione à ſententia de remate, nu. 2. -  Statum tollens appellationẽ odio ſum, ibidem, num. 15. -  Sententia de remate adimplenda cum effectu, licèt appellatio allegatur qu æ ſublata ad vtrumquè effectum deuolutiuum, & ſuſpenſiuum in tractatu de ſententia aditionis, num. 18. Formaquè decreti, quando non debet reus audiri, num. 33. -  Limitatio prima ſi ex actorum in ſpectione conſtet de notoria ſententi æ iniuſtitia tradduntur fundamenta, num. 25. 26. &. 27. -  Sententia redditur nulla ex notoria iniuſtitia, num. 29. Verba, & diſtinctio Marãtæ optima in propo ſito, num. 30. & 31. -  Praxis pr æ dict æ limitationis qua vti debet executatus, num. 32. Formaquè decreti. -  T -  T Abellio Concilij ciuitatis, vel vill æ poteſt conueniri per caſum Curi æ in tractatu de caſibus Curi æ, numero 122. Etiam à Decurione eiuſdem Concilij, numero 123. ibidem. -  Tabelliones numerarij an poſsint conueniri per caſum Curi æ, fit diſtinctio, ibidem, num. 124. -  Tabellionum aliquorum mores, num. 125. ibidem. -  Teſtamentum pagani firmus quã militare in tractatu de ſententia reuiſionis, num. 30. -  V -  V Erbum, ni en otra manera, quid importet in tractatu de ca ſibus Curi æ, num. 164. -  Vicerrex poteſt pr æ cipere, vt per duas aulas Senatorum lites aliqu æ videantur, & iudicentur, ibidem, num. 181. -  Vidua habet caſum Curi æ actiuè, & paſsiuè, & ſi diues ſit fallit, lite conteſtata coram ordinario iudice, ibidem, numero 63. & 69. Nec contra aliam viduam, num. 65. Stylus prouiſionis del fuero, numero 65. -  Vidu æ appellatione continetur, qu æ habet maritum inutilem, vel ad trirremes damnatum, num. 68. -  Vidu æ appellatione continetur, qu æ nunquam habuit maritum, & ſortitur caſum Curi æ, num. 70. -  Verba pr æ gnantia, & qu æ tol lunt omne remedium, reſtitutionẽ excludunt in tractatu de ſententia, numero 21. -  Verba legis terti æ, & 19. tit. 21. lib. 4. Recop. referũtur in tractatu de appellatione à ſententia adictionis, num. 1. -  Verba legis ſi ſint inculcata, & pr æ gnantia in integrum reſtitutionem tollunt. 
 
 
 
FINIS.