Vol. 4
D. IOANNIS DEL CASTILLO SOTOMAYOR I.C. NOBILISSIMI; OLIM COMPLVTENSIS ACADEMIÆ ANTECESSORIS PRIMARII, Poſstmodùm in Gallæciano, Hiſspalenſsi, & Granatenſsi Auditoriis, Regiíſsque Curiis, ſsucceſsſsiuè Senatoris Ampliſsſsimi; Demum in Supremo Dominicæ Rei, ſsiue Patrimonji Regij Senatu Conſsiliarij præſstantiſsſsimi;

QVOTIDIANARVM CONTROVERSIARVM IVRIS LIBER QVARTVS:

IN QVO DE CONIECTVRIS ET INTERPRETATIONE Vltimarum Voluntatum, ad alium finem, aliáque methodo quàm hactenus à cæteris factum fuerit, eruditiſsſsimè tractatur. Opus reuera Pragmaticis Forenſsibus pro interpretatione vltimarum quarumlibet dispoſsitionum vtiliſsſsimum, & Regij Senatus Hispalenſsis Deciſsionibus plurimis illustratum, cum Summarijs, & Indicibus, ad ſsubleuandum Lectoris laborem, opportunis: Nunc recèns Typis Lugdunenſsibus editum, ab innumeris veteris præli mendis expurgatum, & Characterum varietate diſstinctis allegationibus non mediocri labore adornatum.
LVGDVNI, Sumptib. Lavr. Anisson, & Io. Bapt. Devenet. M. DC. LVIII: CVM PRIVILEGIO REGIS.

ARGVMENTA OMNIVM CAPITVM, QVÆ in hoc Libro IV. continetur,

Vbi dilucida, & diſstincta traditur ſsumma rerum omnium, quæ in vnoquoque peraguntur, at que explicantur principaliter.
  • Cap. I. DE præfatione huius tractatus, & fine, atque intentione Authoris præcipua in confectione ipſsius, quibus etiam adductus, atque impulſsus fuerit, vt coniecturarum, atque interpretationis vltimarum voluntatum diſsceptationem, & reſsolutionem abſsolutam ad eum modum ſsuſsciperet, nec cuncta euoluere intenderit, quæ ab ipſsarum vltimarum voluntatum materias, & tractatum pertinent; qualiter etiam Axiomata illa, ſsiue Interpretum placita infinita fere, quæ per manus in propoſsito traduntur quotidie, nec hactenus ex profeſsſso explicantur ab aliquo, diſstinctione, & reſsolutione ordinauerit, & abſsoluerit. Rurſsus de coniecturis, & materia ſsucceſsſsionis ab inteſstato, & de teſstamentaria ſsucceſsſsione in vniuerſsum, omniúmque hæredum inſstitutione: de coniecturis etiam, & materia præteritionis, atque exhæredationis liberorum, & ſsubſstitutionum omnium, fideicommiſsſsorum etiam, Trebellianicæ, & Falcidiæ, & de Legitima, ita remiſsſsiuè tactum, & ab aliis permultis explicatum ex profeſsſso propoſsitum, vt circa ea omnia longa ſserie inſsiſstere, & latiora commentaria conficere Authorem facili negotio potuiſsſse, & conſsultò, atque ideò prætermiſsiſsſse, quod tranſscribendi vitium, ab ipſsius inſstituto & conditione multum abhorreat; dilucidè conſstet cuicunque. pag. 1
  • Cap. II. Quid voluntas, & vltima voluntas quid? Quid etiam coniectura, & vnde dicta, & quibus modis diffiniatur, ſseu deſscribatur, & quotuplex. Interpretatio rurſsus quid ſsit, & quibus modis accipiatur, quotuplex, & in quot ſspecies diſstinguatur. Denique, quid præſsumptio, & quotuplex, & qualiter multis modis diffiniatur, ſseu deſscribatur, & an dici valeat interpretatio, breuis & dilucida explanatio, & reſsolutio. p. 9
  • Cap. III. Quot ſsint ſspecies vltimæ voluntatis, & de diuiſsione communi in quatuor ſspecies, Teſstamentum ſscilicet, Codicillum, Donationem cauſsa mortis, & Epiſstolam fideicommiſsſsariam; ac denique de materia & tractatu abſsoluto vniuſscuiuſsque actum plena manu ab his, qui hoc loco aggregantur, atque commemorantur. p. 15
  • Cap. IV. Ambiguum, obſscurum, dubium, & incertum quid, & quemadmodum inter ſse diſstinguantur, atque accipiantur, & vnde proficiſscantur; qualiter etiam eiſsdem interpretatione, atque coniectura congrua conſsuli, & prouideri valeat in caſsu dubio, & ab aliis iuris Interpretibus quemadmodum accipiatur, atque explicetur; ibidem denique, ſsententia Authoris in articulis propoſsitis adducitur. p. 18
  • Cap. V. Ex voluntate, & poteſstate, & forma, aut ſsolemnitate cùm actus omnes humani conficiantur, & perficiantur, & quolibet eorum deficiente corruant, prout nouiter explicatur per Authorem in eo dubio, an ſsint duo tantum, vel tria, quæ actus perficiunt, antequam ad interpretationem, & coniecturas vltimæ voluntatis, & diſspoſsitionis cuiuſsque deueniatur; præmittendum, atque inquirendum ante omnia, vtrum in actu, de quo quæritur, ea interuenerint, necne. Diſspoſsitio etiam quæcunque quemadmodum ad limites poteſstatis diſsponentis, & iuris diſspoſsitionis debeat reſstringi, aut etiam vitiari, vel ad modum iuris reduci, ſsi legibus contraria fuerit. Rurſsus, donatione facta alicui, & filiis ſsuis; vel ſsibi, & filiis ſsuis, vel vt bona, quæ donantur, remaneant ſsibi, & filiis ſsuis, vtrum poſsſsit donatarius in bonis donatis,
    aliquem ex filiis meliorare, ſsiue eiſsdem quouis modo præiudicare: vel an debeant æqualiter bona ipſsa filiis omnibus rema|nere; vbi & de altercationibus Doctorum in dubio ſsimili, an ſsi pater acquirat feudum, vel emphyteuſsim pro ſse, & filiis, poſsſsit in eo eiſsdem præiudicare, vel vnum ex filiis meliorare, & Senatus Regij Hiſspalenſsis in caſsu ex facto occurrenti definitio, atque deciſsio adducto. Deinde, vtrùm donatio facta alicui, vt poſst eius mortem teneretur reſstituere alteri, donantis, & donatarij conuentione reuocari poſsſsit ad detrimentum eius, cui facienda erat reſstitutio: vbi eiuſsdem Regij Hiſspalenſsis Senatus definitio alia proponitur, cùm agitata eſsſset quæſstio vinculi irreuocabiliter conſstituti, & primi vocati conſsenſsu ab inſstitutore reuocati; ac demum l. quoties. C. de donat. quæ ſsub modo. & l. 7. titulo 4. partita 5. deciſsio, exornata nonnullis remiſsſsiuè: & donatione facta vxori à fratre, vel conſsanguineo mariti, cui in effectu acquiratur, & de Senatus Regij Hiſspalenſsis definitione alia in eo dubio. pag. 22.
  • Cap. VI. Ex verbis quemadmodum voluntas teſstatoris colligi, atque ipſsius, & alterius cuiuſsque in diſspoſsitione qualibet mens deprehendi valeat iuridicè: quanti etiam æſstimari debeant verba in hoc tractatu, vt voluntatis teſstatoris congrua interpretatio, atque iuridica coniectura poſsſsit deduci, & quemadmodum verba ipſsa interpretatione actus cuiuſslibet inſspici ante omnia, & cæteris aliis præualere debeant; vbi denique ex vi verborum infertur ad multa, quæ alibi non inuenientur ita plenè exornata, nec coaceruata: & Petri Surdi ex eodem verborum effectu, & axiomate adeò vſsitato, & communi, in conſsilio 129. libro primo, placita nonnulla, vtrùm inquam ſsubſstitutio omiſsſsa à Notario, & error ipſsius Notarij, ſsiue ab eo non ſscriptum, teſstibus probari poſsſsit? commemorantur breuiſsſsime. Et de hoc vltimo, an, & quando corrigi poſsſsit error Notarij, & quot teſstibus probari; vide Stephanum Gratianum, deciſsione 161. 163. & 166. p. 36
  • Cap. VII. Ex mente quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri valeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus, vt iuridice, ac verè procedatur, nec aliquo pacto in interpretatione erretur. Mens etiam teſstatoris, ſsiue diſsponentis alterius cuiuſslibet, quanta cum diligentia inquiri, atque elici debeat; vbi de vi, & effectu mentis in materia coniecturali, aggregantur nonnulla, & placita illa Doctorum in effectu contraria, & adeò vſsitata, vt per manus tradantur quotidie, mentem magis attendi, quam verba, ſsiue verbis præualere mentem in omni materia; è contrario autem, verba potius ſspectanda, quam mentem, quemadmodum conciliari, ac intelligi valeant, vt res ipſsa diſstinctius explicata remaneat, quam antea fuiſsſset. Ac denique in eodem articulo, quo inter mentem, & ſscriptum, & vtri potius ſstandum, controuerti ſsolet, cùm mens, & verba inter ſse non conueniunt, aut cum repugnant, vel res dubia videtur; quæ hactenus ſscripta fuerant variis in locis, diligenti ſstudio, & Authorum omnium lectura enucleantur. p. 40
  • Cap. VIII. Ex voluntate diſsponentis, non modo expreſsſsa, ſsed etiam tacita, quemadmodum interpretatio fieri, atque coniectura deduci valeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus: Deinde, quam verum ſsit, atque ab Interpretibus noſstris exornatum, voluntatem teſstatoris, ſsiue tacitam, ſsiue expreſsſsam, prædominari in omnibus, & tanquam reginam primum locum obtinere, & ideo præcipue ſspectandam, atque obſseruandam. Denique, an fideicommiſsſsa ex ſsola voluntate, etiam abſsque verbis diſspoſsitiuis, ſsiue expreſsſsis inducantur (id quod vulgò circunfertur quotidie) ſsiue qualiter conciliari debeant placita illa communia, ac etiam contraria Interpretum noſstrorum, qui aliquando tradiderunt, fideicommiſsſsa non induci, niſsi expreſsſse de voluntate teſstatoris appareat, nec dici adeſsſse, ſsi teſstamenti verbis non demonſstrentur. Aliquando verò ex ſsola voluntate, etiam ceſsſsantibus verbis, induci, & conſsiſstere aſsſseuerarunt (idque magis communiter) vbi omnium fere hucuſsque Scribentium obſseruationes in medium proferuntur, & articuli præfati communis, & vera reſsolutio probatur. p. 45
  • Cap. IX. Ex eodem capitis præcedentis tractatu, & materia, atque de fideicommiſsſsis, & primogeniis ex coniecturis inducendis, vel non inducendis; & vtrum in caſsu ex facto occurrenti in Regio Hiſspalenſsi Senatu, & communi Senatorum placito definito, maioratum perpetuum inſstitutum videri, ac in futurum inducendum, iuridice ſstatutum fuerit; vbi ipſsius Senatus deciſsio proponitur, & nonnulla ingenti ſstudio, & labore perpenduntur, quæ in praxi vtilia, & conducibilia eſsſse poterunt quotidie, prout hic videbitur: & de eadem huiuſsce cap. præcedentis materia, vide etiam infrà, cap. 69. libri 5. p. 50
  • Cap. X. Dubiæ, ſsiue ambiguæ voluntatis teſstatoris, aut alterius diſsponentis interpretatio, quemadmodum debeat iuridicè fieri, & an ſsemper in dubiis, & in ambiguo, & nunquam in claris; ad l. ille aut | ille, §. cum in verbis, & l. non aliter, ff. de legatis 3. ex quarum, & l. 5. tit. 33. partita 7. deciſsione adnotantur, atque deducuntur nonnulla, quæ ita dilucide & diſstinctè nullus hactenus adnotauerat: quando etiam ob mentem teſstatoris præſsumptam, atque aliis de cauſsis, ſsiue ex ſsolis coniecturis liceat in teſstamentis à propria verborum ſsignificatione recedere, & quæ dicatur propria, & impropria ſsignificatio. Denique, & Senatus Regij Hiſspalenſsis in materia vnius ſspeciei monetæ pro alia ſsoluendæ, vel debitoris pecuniæ in ſscutis auri, volentis in quocunque genere pecuniæ creditori perſsoluere: & authent. hoc niſsi debitor, & l. eum à quo, C. de ſsolut. materia; egregia & notanda, atque vberior, quàm alibi eſsſset, definitio proponitur: & l. 2. §. item varus, ff. de aqua pluuia arcenda, explanatur, & exornatur nonnullis. p. 64.
  • Cap. XI. Taſstatoris mens, ſseu voluntas, ac diſspoſsitio quælibet, an, & qualiter elici, atque interpretationem recipere valeat ex eo, quod contenditur teſstatorem voluiſsſse, vel intendiſsſse, ipſsum tamen in dispoſsitionem tranſsiſsſse non apparet, ſsiue non oſstenditur: vbi Author ex propoſsito inſsiſstit circa vulgatam, & aſsſsiduam allegationem l. quidam cum filium, ff. de hæred. inſstit. quod non ſsufficit dicere, ita teſstatorem voluiſsſse, niſsi eius voluntas tranſsiuerit in diſspoſsitionem; vel quod tacita voluntas, quæ non tranſsiuit in diſspoſsitionem, non ſspectatur: & ipſsam dilucidè, atque originali Scribentium omnium lectura exornat. p. 76.
  • Cap. XII. Teſstatoris dubia diſspoſsitio, & qualiter elici, atque interpretationem recipere debeat ex eo, quod teſstator veriſsimiliter diſspoſsuiſsſset, aut reſspondiſsſset, ſsi de eo meminiſsſset, interrogatuſsve fuiſsſset, & ob eam præſsumptam mentem, vtrum id velut expreſsſsum diiudicari valeat; ſsiue præfatum Interpretum omnium axioma; adeò vſsitatum, & maximè apud Conſsulentes aſsſsiduum, vt per manus tradatur quotidie, & nullum ſsit frequentius, nec vtilius in interpretatione vltimarum voluntatum (vt ipſsi exiſstimant) quemadmodum explanari iuridicè poſssit, vt omnia in eo articulo neceſsſsaria tradantur, neo rationum plurium, quæ in contrarium expendi poſsſse videntur (& à nonnullis expenduntur contra Communem) aliqua vrgeat: vbi in effectu quæ ad hæc ſspectant, diſstinctius, & aliter quam hactenus factum eſsſset, exornata, atque explicata relinquuntur; & aſsſsumptum metipſsum, quod diſspoſsitio quælibet recipit interpretationem, prout eſst veriſsimile diſsponentem fuiſsſse reſsponſsurum, ſsi fuiſsſset interrogatus; quando in omni actu, & materia locum obtineat, diligenter, & abſsolutè reſsoluitur. p. 80.
  • Cap. XIII. Ex eadem cap. præcedentis materia, & regula illa, qua de interpretatione agitur à veriſsimilimente diſsponentis, & ab eo, quod veriſsimiliter reſsponſsurus fuiſsſset teſstator, ſsi fuiſsſset interrogatus; vbi in ea quæſstione, vtrum is, qui nominare poteſst in ſsecundam, vel tertiam perſsonam, aut vitam, nominare valeat animam ſsuam pro ſsecunda, vel tertia perſsona, aut vita, vel inſstituendo hæredem animam ſsuam, videatur eam nominare, (in qua præfata illa coniectura, ſsi teſstator fuiſsſset interrogatus, &c. Interpretes nonnulli adducuntur) Senatus Regij Hiſspalenſsis definitio in terminis Aluari Valaſsci conſsultatione 193. contraria proponitur, & ita eleganter, atque egregiè exornatur, & comprobatur, vt in futurum placitura videatur: Ibidem etiam explicatur text. in. cap. primo. §. donare qualit. olim poter. feud alienari & iurium quorundam allegationes vulgatæ, videlicet l. veteribus, ff. de pactis, l. finalis, C. de ſsacroſs. Eccleſs. l. hæreditatum; ff. de ædilitio edicto, explanatur nonnullis: ac denique emphyteuſsis materia quibuſsdam generaliter prolatis non inutiliter condecoratur. p. 86.
  • Cap. XIV. Ex regulis quibuſsdam, atque Interpretum omnium generalibus adeò, & aſsſsiduis pronuntiatis, vt per manus ipſsa tradantur quotidie, & nulla in hoc tractatu ſsint frequentiora, plena tamen periculi; niſsi temperentur, atque ad certos terminos, ſsiue doctrinas reducantur, videlicet; Teſstator hoc non dixit, ergo neque nos dicere debemus. Testator quod non loquitur; velle non præſsumitur, cum facile illi fuit exprimere, & diſsponere, & non expreßit. Item Subſstitutio de te non loquitur, ſsiue non loquitur in iſsto caſsu: ac deniq;denique Diſspoſsitio vbi generaliter loquitur, nec diſstinguit, nes nos etiam diſstinguere debemus; quemadmodum pro vltima quacunque voluntate coniecturanda, atque iuridicè interpretanda vti, & adduci debeamus, ne nos decipiant; an etiam, & qualiter procedant? Vbi eorum omnium diligens, & diſstincta traditur reſsolutio, & vulgatiſsſsimum illud Scribentium axioma, ex l. vnica, §. ſsin autem ad deficientis, C. de caduc. toll. deductum, de quo ſsuprà, exornatur, atque declaratur dilucidè. Denique in eo articulo, vtrum fideiuſsſsor appellare poſsſsit à ſsententia lata contra principalem: & quando fideiuſsſsor contractus, | vel iudicij teneatur, & contra eum non citatum fiat executio ſsententiæ latæ contra principalem abſsque nouo proceſsſsu, & libello (qui occaſsione dictarum generalium regularum ſsuſscipitur) ad deciſsionem Senatus Regij Hiſspalenſsis infertur in caſsu occurrenti, vt hic videbitur. p. 93
  • Cap. XV. Ex caſsu omiſsſso, veriſsimiliter tamen, atque præſsumptiuè (vt creditur) ſsubintellecto, quemadmodum duci, atque excitari debeamus, ne erremus, & coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridicè fieri debeat in fideicommiſsſsis, ſsubſstitutionibus, & teſstamentaria diſspoſsitione quacunque; inde & conſsequenter, vulgatiſsſsimum illud Interpretum Axioma, quod caſsus omiſsſsus in omni materia, & diſspoſsitione, & maximè in vltimis voluntatibus pro omiſsſso habetur regulariter, aliquando verò haberi poſsſsit, ac debeat pro expreſsſso: quibus regulis, atque doctrinis circumſscribi valeat, vt in tuto eatur, & Interpretum omnium prolixa adeò commentaria, ad ſsummam, & reſsolutiones certas reducantur. Hæredis deinde inſstitutio, & ſsubſstitutio directa, & non directa, fideicommiſsſsaria quoque diſspoſsitio quæcunque, an ex veriſsimili mente, & coniectura voluntatis extendatur de caſsu ad caſsum, & de perſsona ad perſsonam, an ſsolis etiam coniecturis, & præſsumptionibus aliquid inducat; vbi horum omnium diligens, & diſstincta traditur reſsolutio. pag. 100.
  • Cap. XVI. Ex eadem cap. præcedentis ma
    teria, & caſsus omiſsſsi, vel expreſsſsi tractatu, vbi in caſsu ex facto occurrenti in Regio Hiſspalenſsi Senatu, & propter ſsui grauitatem admodum controuerſso, ac in articu
    lo illo, vtrum melioratio Tertij & Quinti in contractu inter viuos facta, reuocari valeat reſspectu Quinti, quando cum Tertio ex cauſsa oneroſsa fuit inita, vel interceſsſsit traditio; & quando ex Tertio, & remanente Quinti facta fuiſsſset duntaxat; adiectio illa remanentis, quid operetur, & an in fauorem aliorum diſsponendi facultatem inducat; eiuſsdem Regij Senatus definitio adducitur, & egregie corroboratur. In altero denique articulo, vtrum melioratio Tertij & Quinti extrahenda non ſsit ex dote, vel donatione propter nuptias, vel alia donatione ad collationem adducta, ſsiue computatio qualiter facienda ſsit pro deductione Tertij & Quinti, quoties præceſsſsit donatio, vel melioratio; ipſsiusmet Senatus definitio altera in eadem cauſsa commemoratur; & lex 25. Tauri, accuratius, atque elegantius, quàm hactenus factum fuiſsſset, enucleatur, & ad caſsum expenditur, quo ipſsi filio meliorato, aliquid antea donatum fuerat, vel propter meliorationem traditum. p. 116.
  • Cap. XVII. Ex coniecturali, & præſsumpto, quemadmodum voluntas teſstatoris elici, atque interpretatio fieri debeat in caſsu dubio, ſsicque coniecturæ, & præſsumptiones quanti æſstimari debeant, pondúsque habeant in teſstamentis, & vltimis voluntatibus interpretandis. Expreſsſsum etiam, an illud eſsſse dicatur, quod ex præſsumptionibus conſstat, & coniecturis, & quot modis expreſsſsum aliquid, ſsiue tacitum dicatur in iure. Indéque, an expreſsſsa voluntas dici valeat ea, quæ ex coniecturis & præſsumptionibus deducitur (id quod Interpretes omnes, ac maximè Conſsulentes enuntiant frequentiſsſsimè.) Rurſsus, quàm verum ſsit, expreſsſsionem eius, quod tacite ineſst, nihil operari; taciti etiam, & expreſsſsi idem eſsſse iudicium, eandémque virtutem, & quando expreſsſsum ſsilere faciat tacitum: quæ iuris axiomata, quacunque in materia neceſsſsaria ſsunt. pag. 133
  • Cap. XVIII. Voluntas teſstatoris cum ex coniecturis, atque præſsumptionibus tacitè, & coniecturaliter colligitur, quales debeant eſsſse coniecturæ ipſsæ, & præſsumptiones, maximè vt ſsint eiuſsdem virtutis, & ita operentur, ac ſsi expreſsſsa interueniſsſset diſspoſsitio, an etiam vrgentes, neceſsſsariæ, & velut concludentes requirantur, nec fragiles ſsufficiant, aut leues. Rurſsus, coniecturæ eædem, an ex verbis expreſsſsis in teſstamento, ſsiue ex aliis, quæ diſspoſsita proponuntur, deduci debeant, aliundéve, etiam extra teſstamentum elici valeant iuridicè, & quemadmodum teſstatoris voluntas declaretur, atque colligatur ex his, quæ dicta, vel facta ſsunt ante, vel poſst teſstamentum. Denique, ne in coniecturanda, atque interpretanda mente teſstatoris erretur (in qua Aduocati, & Iudices decipiuntur ſsæpiſsſsimè) quàm cautè, & diligenter debeat procedi. p. 142
  • Cap. XIX. De probanda vltima voluntate, & diſspoſsitione quacunque teſstamentaria per coniecturas, quæ ſsubſstantiam, vel accidentia diſspoſsitionis concernunt, & de ipſsis coniecturis probandis, ex quibus elici voluntatem contenditur, cum agitur, tam inducendo nouam voluntatem, quam declarando eam, quæ iam inducta fuit; cum etiam de probatione eius inquiritur, quod per errorem à Notario omiſsſsum, aut non ſscriptum, vel aliter prolatum; qui requiratur teſstium numerus regulariter? vbi in effectu, quæ variis in locis iuris Interpretes adnotarunt, ſsuo ordine, & diſstinctè traduntur, & ita digeruntur, vt quoti|dianis, & practicis negotiis vtilia admodum ſsint futura; ac alia Petri Surdi conſsilium 129. lib. 1. in hac materia magis ponderatur, & commendatur, de quo etiam ſsuprà per tranſsitum, cap. 6. huiuſsce libri, & tractatus. p. 149.
  • Cap. XX. De voluntate teſstatoris quotieſscunque quæſstio non eſst, ſsed de aliis circunſstantiis, aut qualitatibus extrinſsecis quibuſscunque probandis tractatur, veluti quod conditum fuerit teſstamentum (quod in dubio conditum non præſsumitur) quod ſsolemnis numerus teſstium, aliáve ſsolemnitas interuenerit (quæ etiam in dubio non præſsumitur;) Tabellionem etiam, aut plures teſstes in loco conditi teſstamenti, aut codicilli, adinueniri non potuiſsſse, teſstamentum amiſsſsum fuiſsſse, teſstium rogitum præceſsſsiſsſse, teſstatorem ſsanæ mentis fuiſsſse, ciues, aut oppidanos eſsſse teſstes adhibitos, & alia ſsimilia. Qui teſstium numerus, requiratur, & an duo tantum teſstes ſsufficiant. Quid denique dicendum ſsit in ea diſspoſsitione, qua quis implicitè, vel explicitè per relationem ad aliam ſscripturam, ſschedulam ſscilicet alij traditam, aut concreditam, legat, vel inſstituit, & dicit, quod hæres det quod relictum eſst in ſschedula, quam poſsuit teſstator apud P. Guardianum ſsancti Franciſsci, vel quod in ea contentus ſsit hæres. Et vtrum ſsufficiat, quod ex comparatione litterarum, vel ex aliis legitimis coniecturis conſstet ſschedulam à teſstatore fuiſsſse ſscriptam: vbi prædictorum omnium breuis, atque diſstincta traditur reſsolutio, & deciſsio illa Bartoli, in l. ſsi ita ſscripſsero. 38. per illum text. ff. de condit. & demonſstrat. exornatur nonnullis. pag. 156.
  • Cap. XXI. Teſstamentum imperfectum imperfectione (vt aiunt) ſsiue ratione incompletæ, vel non conſsummatæ voluntatis, iuxta exemplum traditum in l. ſsi quis cum teſstamentum, ff. de teſstament. & alia ſsimilia, quæ Doctores conſstituunt; an vſsque adeo inualidum ſsit, vt nec fauore piæ cauſsæ, nec liberorum ſsuſstineatur, etiam quoad perfectè diſspoſsita, idque etiam poſst nouam deciſsionem l. primæ, titu. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ: vbi & doctrina illa Bartoli, in l. in teſstamento, per illum text. ff. de fideicommiſsſsar. libert. quæ piæ cauſsæ fauorem concernit (ſsed improbatur à multis) & an ſsaltem eodem iure Regio attento, valeat ſsubſsiſstere. Rurſsus, teſstamentum perfectum & abſsolutum fuiſsſse, vtrum præſsumi debeat in dubio, dum non conſstiterit, nec probetur, teſstatorem vltra progredi, & ad alia diſsponenda, præter iam diſspoſsita per eum, procedere voluiſsſse. Quandóve teſstatoris voluntas, ſsiue diſspoſsitio præſsumatur perfecta, necne, & quibus regulis, & doctrinis aptius, atque diſstinctius id poſsſsit explicari, vt etiam poſst deciſsionem dictæ l. Regiæ primæ, titu. 4. lib. 5. locum obtineat, ne nos in hac materia coniecturali, & præſsumpta decipi aliquando contingat. Sed & teſstatorem, pro perfecta, & abſsoluta, diſspoſsitionem ſsuam habuiſsſse, vtrum teſstibus probari poſsſsit; & an duo tantum teſstes ſsufficiant, quemadmodum ſsufficere, cùm aliæ qualitates extrinſsecæ probantur, capite præcedenti adnotatur. Quid etiam, ſsi teſstator iuſsſserit Tabellionem vocari, vt de eius ordinatione, & voluntate, quam coram teſstibus iam explanauerat, redigeret teſstamentum in publicam ſscripturam, nec id fuerit factum; an dicatur teſstamentum imperfectum imperfectione, ſsiue ratione voluntatis: vbi conſsilium Oldradi 119. (quod aſsſsidue expenditur) illuſstratur, atque explanatur. Demum inquiritur, vtrum teſstamentum non lectum coram teſstibus, & teſstatore, imperfectione voluntatis, an dumtaxat ſsolemnitatis, imperfectum dici debeat, ita vt valeat ſsaltem quoad piam cauſsam, & liberos, & qualiter vtrumque, de iure communi, & de iure Regio procedat? Diligens equidem non modò, ſsed & accuratior, atque diſstinctior, quam hactenus tradita fuiſsſset, explicatio, & reſsolutio. pag. 160.
  • Cap. XXII. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, & de codicillo, quem coram teſstatore, & teſstibus non lectum, & conſsequenter nec validum; etiam ad pias cauſsas, in caſsu ex facto occurrenti in Regio Hiſspalenſsi Senatu partes litigan
    tes contendebant. Deinde, codicillis hæreditas vtrum hodie de iure huius Regni, poſst nouam deciſsionem l. 3. Tauri, directò dari, vel adimi poſsſsit? & quid inter liberos, & ad pias cauſsas? Dotis etiam cauſsa, quòd dicatur pia, quomodo intelligendum ſsit, & an probetur efficaciter ex iuribus vulgatis, maximeque ex textu in l. cum is, §. ſsi mulier. ff. de condictione indebiti. & de diſstinctione communi Doctorum ad eum textum. Teſstator prætereà, an præſsumatur ſsanæ mentis fuiſsſse tempore conditi teſstamenti, vel codicilli, & probatio de ſsana mente præualeat in dubio? Sed & ſsanæ mentis defectus, an elici valeat ſsolum ex eo, quod in articulo mortis conſstitutus teſstator condidit teſstamentum? diſspoſsitionem etiam teſstamentariam, & aliam quamcunque circa mortem factam, præſsumi à lege dolosè & | fraudulenter fieri, quàm vere Angelus putauerit; & contrarium Alexander vtrum rectiùs docuerit? Teſstamentum quoque ad blanditias, ſsiue perſsuaſsiones, & preces, aut etiam ſsuggeſstiones alicuius factum, vel mutatum, vtrum de iure firmitatem obtineat, nécne; & quatenus liceat blanditiis alium allicere ad ſsic, vel ſsic teſstandum, vel ad mutandum teſstamentum præcedens, ipſsæquè perſsuaſsiones iteratæ, & moleſstæ vim habeãthabeant coactionis. Rurſsus, legitimatio per ampliſsſsima etiam verba conceſsſsa, ſsed limitata in ſsucceſsſsione, an ſsit legitimatio, vel diſspenſsatio, & in quo dignoſscatur, atque diſstinguatur vna ab altera? Legitimatus etiam cum clauſsula conſsueta, vt ſsuccedat in eo quod, vel quatenus pater voluerit, aut reliquerit, & ſsic cuius ſsucceſsſsio ad voluntatem patris limitatur; diſspenſsatus etiam (qualis eſst ſspurius natus ex his, inter quos matrimonium contrahi non poterat) contra voluntatem patris aliquid conſsequatur; ſsiue poſsſsit dicere teſstamentum patris nullum, in quo præteritus eſst; aut inofficioſsum, ſsi exhæredetur; an etiam, in eo, quod ſsibi à patre relinquitur, onus, vel grauamen iniungi? Denique, quam verum ſsit, quod per codicillos teſstator non videatur receſsſsiſsſse à diſspoſsitione teſstamentaria, nec alterare legata in teſstamento relicta, tametſsi in eiſsdem codicillis legata reliquerit; vbi nonnullis illuſstratur, atque exornatur leg. alumnæ. §. qui filias. ff. de adimend. legat. deciſsio. Ac denique horum omnium diligens admodum, & accurata traditur reſsolutio, & Senatus Regij Hiſspalenſsis in facto propoſsito, & lite valde controuerſsa, definitiones, ſseu deciſsiones egregiæ proferuntur; & legitimationis articulus, ingenti ſstudio, & Interpretum omnium prolixa, & originali lectura diſscutitur. p. 181.
  • Cap. XXIII. Coniecturæ, & præſsumptiones plures, ac etiam diuerſsæ, & contrariæ, cum ex teſstamento, vltimáve diſspoſsitione quacunque apparent, & deteguntur; qualiter in coniecturanda, atque interpretanda mente, & voluntate teſstatoris dubia procedi debeat, ſsiue quibus regulis, atque doctrinis coniecturæ ipſsæ contrariæ terminari valeant, ne erretur, & iuridicè fiat. An etiam, & quando coniectura vna, ſsiue præſsumptio tollat aliam, ſsiue altera validior, & potentior quæ dicatur. p. 211.
  • Cap. XXIV. De coniecturis, & earum æſstimatione cum agitur, voluntatis quæſstionem, vt plurimùm arbitrio. Iudicis eſsſse, quemadmodum accipiatur, & intelligatur. Rurſsus, de præcedentia, ſsiue victoria coniecturatum, & de ordine ſsuperioritatis ipſsarum, ad l. ſsi ſseruus plurium, §. vltim. ff. de legatis primo, & de ſsententia, & reſsolutione Authoris, breuis, & notanda reſsolutio, atque explanatio. pag. 214
  • Cap. XXV. Ex eadem cap. præcedentium materia, & in conflictu coniecturarum contrariarum circa vltimarum voluntatum interpretationem victoria, ſsiue præcedentia; vbi in caſsu ex facto in Regio Hiſspalenſsi Senatu occurrenti, egregia admodum, & notanda Senatus eiuſsdem definitio proponitur. Conditionis etiam caſsualis, poteſstatiuæ, & mixtæ materia breuiter commemoratur, & quando vnaquæque harum ex præſsumpta teſstatoris voluntate pro impleta habeatur, vel non. Rurſsus, præceptum ſseu conditio contrahendi, vel non contrahendi matrimonium cum aliqua certa, & determinata perſsona, vel cum aliquo genere perſsonarum, qualem de iure firmitatem obtineat. Quid denique, ſsi præceptum ipſsum de contrahendo matrimonio cum aliquo, vel intra certum tempus, imponitur virgini, quæ propter impedimentum à patre ſsibi illatum, adimplere illud non potuerit. Sícque conditio, ſsi nupſserit Titio, vel intra certum tempus nupſserit, an habeatur pro impleta, ſsi ex voluntate patris alteri nupſsit, vel non nupſserit intra terminum ſstatutum, quod patris aſsſsenſsum, ſseu voluntatem expectaſsſset (quæ de honeſstate, & ſsecundum bonos mores expectari debet omnino, & de conſsilio Bertrandi 148. num. 10. lib. 1. Circa quod adnotantur, atque ingenti ſstudio conſsiderata traduntur nonnulla, quæ nullibi inuenientur hactenus ſsic obſseruata, nec reſsoluta. pagina 217.
  • Cap. XXVI.
    • Vxor ad exactionem, & reſstitutionem dotis propter inopiam mariti agens conſstante matrimonio, & quilibet alius creditor, vtrum poſsſsit bona maioratus, ſsibi ex Regia facultate, vel ex diſspoſsitione primi inſstitutoris ſspecialiter obligata, & hypothecata exigere, ſstantibus aliis bonis liberis, quæ tamen aliis creditoribus poſsterioribus obligata ſsunt; atque ita, an l. 2. C. de pignor. & hypothec. conſstitutio, ſsiue ex æquitate, & vt poſsterioribus, ſsicut anterioribus conſsulatur creditoribus, nouè introducta deciſsio: procedat etiam reſspectu bonorum maioratus, quæ ſspecialiter hypothecata reperiuntur, vt niſsi prius ipſsis excuſsſsis, ad generalem bonorum liberorum exactionem procedi non valeat, vel è contra non poſsſsit creditor, niſsi in defectum bonorum | liberorum ad bona maioratus deuenire. Rurſsus, eiuſsdem l. 2. diſspoſsitio, vtrum non habeat locum, vbi inter contrahentes aliter cautum fuerit, & quando, & quomodo ipſsa procedat. Quando etiam maritus vergere ad inopiam dicatur, vt locus ſsit deciſsioni l. ſsi conſstante, ff. ſsolut. matr. & iurium ſsimilium in materia loquentium: & ibidem horum omnium ſsingularis admodum, & notanda, atque accuratior, quam antea fuiſsſset, tradita reſsolutio: Regij quoque Hiſspalenſsis Senatus definitiones, ſsiue deciſsiones quatuor præcipuæ in præfatis articulis proferuntur, quæ egregiam reſsolutionem multis aliis caſsibus, in praxi occurrentibus, in futurum præſstabunt. Sed & poſst peractum, finitúmque cap. iſstud, adduntur, atque diligenter adnotantur nonnulla in eadem l. 29. tit. 11. part. 4. & mariti vergentis ad inopiam, materia, vt ex profeſsſso dignoſscatur, in rebus dotalibus, in arrhis etiam, & donationibus propter nuptias, item & in paraphernalibus, & aliis bonis extra dotem, à quo tempore, conſstante, & ſsoluto matrimonio, contra mulieres præſscriptio incipere, procedere, ac perfici valeat.
    • Quid denique, ſsi tertij bonorum mariti poſsſseſsſsores, aduerſsus mulieres ipſsas; ex titul. C. ſsi aduerſsus creditorem, iura ſsibi, ex tacita, vel ex expreſsſsa hypotheca, in omnibus bonis mariti competentia præſscribere intenderint; & de conſsonantia, atque deciſsione l. 8. tit. 29. part 3. cum verbis, & deciſsione d.l. 29. tit. 11. part. 4. pag. 231
  • Cap. XXVII. Teſstamentum ad interrogationem alterius, & per reſsponſsionem
    per verbum, ſsic, ſsiue nutu, aut ſsignis, vel capite annuendo, cum fit, tam inſstituendo, quàm legando, aut fideicommittendo; quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat, ne erretur; & de regulis, & doctrinis, quibus duci atque excitari debemus, cum de ſsignis, & coniecturis præſsumptæ voluntatis agitur in hac materia adeò coniecturali, & præſsumpta? An denique, de iure huius Regni poſst leges nouas Regiæ collectionis, aliquid nouum circa hæc fuerit introductum, necne: diligens equidem, & notanda reſsolutio, atque explanatio, qua (vt videbis) quamplurima adnotantur, atque ingenti ſstudio explicata relinquuntur, quæ practicis, & quotidianis negotiis admodum erunt vtilia, & conducibilia. pag. 251.
  • Cap. XXVIII. Teſstator, an, & quando præſsumatur ſsanæ mentis fuiſsſse, vel non, cum teſstamentum condidit; & de ſsignis, & coniecturis, atque præſsumptionibus, ex quibus dementia, inſsana mens, & furor detegi, ac interpretatio fieri valeat in hac materia iuridice. Rurſsus, teſstes ad probandum furorem, vel dementiam, inducti, quo pacto deponere debeant, & quibus maior ſsit adhibenda fides, an his, qui de furore, an verò eis, qui de ſsana mente deponunt: Notario quoque an credendum ſsit atteſstanti in principio teſstamenti teſstatorem eſsſse ſsanæ mentis. Denique, ſsemel furioſsus, vel aliter conſstitutus extra ſsanam mentem, habens etiam dilucida interualla, an præſsumatur poſstea talis, & ſsic actus ab huiuſsmodi geſstus, vtrum furoris, an dilucidi interualli tempore factus præſsumatur, vt valeat, vel non; breuis equidem, & diſstincta, atque vtilis reſsolutio; & explanatio, vbi & Senatus Regij Hiſspalenſsis in caſsu occurrenti definitiones, ſseu deciſsiones tres proponuntur. pag. 268
  • Cap. XXIX. Pro teſstamento ſsuſstinendo, & diſspoſsitione qualibet vltima conſseruanda, quemadmodum coniectura ſsumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter: & quàm verum ſsit, ſsiue qualiter, & quando locum obtineat vulgatum adeò, & aſsſsiduum illud Interpretum omnium Axioma, ex l. ſsi pars, ff. de inoffic. teſstamen. deductum, vt per manus tradatur quotidie; teſstamento fauendum, & pro eo pronuntiandum in dubio: quod exornatur, atque illuſstratur. Denique, an teſstamentum intelligatur reuocatum, & reuocari valeat per ſsolam verbalem reuocationem, ſsi teſstator coram legitimo numero teſstium dixerit, ſse nolle valere teſstamentum, antea conditum, nec cauſsam expreſsſserit; idque maximè, attenta noua deciſsione leg. primæ, titu. 4. lib. 5. nouæ collect. Regiæ: vbi Bartoli, & Baldi ſsententiæ contrariæ proferuntur, & Regij Hiſspalenſsis Senatus in ipſso articulo, & in caſsu ex facto occurrenti, deciſsio proponitur. Ac denique agitur, an ita, vel alio quouis modo reuocato teſstamento, legata auferantur, vel maneant. p. 284.
  • Cap. XXX. In teſstamentis, & vltimis voluntatibus, ac in alia diſspoſsitione, & materia quacunque, an, & qualiter in caſsu dubio coniectura ſsumi, atque interpretatio fieri debeat regulariter, vt actus potius valeat, quam pereat, ſsiue pro actus validitate præſsumi; breuis, & dilucida explanatio. p. 290.
  • Cap. XXXI. Ex eadem cap. duorum præcedentium materia, & de coniectura, ac præſsumptione illa, qua pro validitate teſstamenti, & pro eo ſsuſstinendo præſsumitur, | vt ſscilicet actus, qui geritur, ac diſspoſsitio quælibet, & maximè teſstamentaria, potius valeat, & ſsuſstineatur, quam pereat, modò contra voluntatem teſstatoris, aut in perniciem eius aliquid non reſsultet. Et de ancipiti, & forenſsibus, atque practicis negotiis admodum aſssidua, & difficili ea quæſstione, vtrum inquam in fideicommiſsſsis, & primogeniis, ad quæ filij legitimi, & de legitimo matrimonio nati vocantur, admittantur, & ſsuccedere debeant hi, qui per ſsubſsequens matrimonium legitimi fa
    Vide infra, cap. 75. lib 5.
    cti ſsunt. Vbi ingenti ſstudio, & diligentia res hæc inquiritur, & diſsſseritur, vt alibi quærendi excuſsetur labor omnino; Regiíque Hiſspalenſsis Senatus in caſsu ex facto occurrenti definitio, ſseu deciſsio egregia proponitur. p. 293.
  • Cap. XXXII. Teſstamentorum, & teſstantium voluntatum, quòd plenior, aut latior fieri debeat interpretatio, coniectura illa, & præſsumptio adeò vulgata & aſssidua, vt per manus tradatur quotidie, quemadmodum accipi, atque intelligi valeat; & an reſspectu inſstitutionis duntaxat, an etiam legatorum, fideicommiſsſsorum, codicillorum, & cuiuſsque ſspeciei vltimæ voluntatis locum obtineat; l. in teſstamentis, ff. de regulis iuris, deciſsio: ſsic conſsequenter, vtrum legata ſstrictam, an verò latam interpretationem recipiant; ex quo ad nonnullos caſsus practicos inferri poteſst, & maximè ad eos, quos Iacobus Menochius, Petrus Surdus, & M. Anton. de Amatis expendunt, prout hoc cap adnotatur: & prædictorum dilucida, & notanda traditur explanatio, & reſsolutio. p. 318.
  • Cap. XXXIII. Pro hærede magis, quam pro legatario, vtrum præſsumptio, & coniectura ſsumi debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus, vt hæres quanto minus poſssibile ſsit, grauatus cenſseatur; ſsiue an, & qualiter procedat ea præſsumptio; ad explicationem iurium quorundam, & Hippolyti Riminaldi in conſsilio 240. ex numero 23. libro 3. obſseruationes nonnullas: verba etiam cum imperſsonaliter proferunter, an onus in dubio præſsumatur impoſsitum hæredi: ac denique mobilium legato, & appellatione, an ſse mouentia contineantur, ad deciſsionem Vincentij Carocij 56. An etiam legatario, cui fuit legata annua pecunia de introitu, ſsint præſstandi fundi, ex quibus poſssit tantum introitum recipere; & de intellectu l. fundi Trebatiani ff. de vſsufructu legato. & l. ſsi quis argentum, § ſsin vero reditum, C. de donat. quas Petrus Surdus, in conſsilio 319. libro 3. ſsingulariter explicauit.
  • Cap. XXXIV. Teſstamenti, & cuiuſsque vltimæ voluntatis verba dubia, ſsiue obſscura, vel ambigua vt regulariter contra eum interpretentur qui eis innititur, aut ſse fundat, vel qui ſsubſstitutionem, aut vocationem obſscuram, aut dubiam pro ſse expendit; vtrum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vel non, in caſsu dubio: ſsicque l. veteribus, ff. de pactis, cum ſsimilibus, allegatio vulgata, & aſssidua, quod verba contractus, & alterius diſspoſsitionis cuiuſsque interpretentur contra cum, qui ſse in illis fundat, & cuius cauſsa, & ad cuius commodum concepta fuit diſspoſsitio, an in vltimis quoque voluntatibus locum obtineat, ſsiue qua certa, aut generali, & vera doctrina articulus hic explanari poſssit, ac debeat: qui à nullo hactenus, nec abſsolutè, nec ſspecificè ita elucidatus fuerat, prout nunc relinquitur: & dubium alterum, an diſspoſsitio incerta vitietur ratione incertitudinis, breuiter declaratur. p. 327.
  • Cap. XXXV. Ex iure communi, aut municipali, quemadmodum coniectura fieri, atque interpretatio voluntatis teſstatoris elici valeat in caſsu dubio, & an ita fieri debeat, vt quanto minus poſsſsibile ſsit, ius commune lædatur; ac etiam præſsumatur in dubio, teſstatorem voluiſsſse ſsuam voluntatem, & diſspoſsitionem eſsſse legibus, aut iuris communis conſstitutioni conformem; vbi quoad praxim, & theoricam articulus hic illuſstratur. Denique inquiritur, maioratus irreuocabilis ex Tertio & Quinto inſstitutus, vtrum reuocetur bonis inſstitutoris diminutis, vel debitis ab eo citra fraudem, & dolum poſstmodum contractis: & conſsequenter, an debita contracta, etiam poſst factam meliorationem, aut maioratum irreuocabilem, ante ipſsum deducantur; & Regij Hiſspalenſsis Senatus egregia, & notabilis in caſsu ex facto occurrenti deciſsio probatur, & ſsingulariter corroboratur. p. 332
  • Cap. XXXVI. Meliorandi aliquem ex filiis, vel deſscendentibus, aut maioratum inter eos inſstituendi facultas, & commiſsſsio, an à parentibus in alterius voluntatem ita liberè conferri poſsſsit, vt meliorare, vel non meliorare, ſsiue primogenium inſstituere, aut non, in eius voluntate reponatur omnino: & Taurinæ conſstitutionis 31. deciſsio, quid vltra ius commune contineat, & qualiter, & verè, & germanè accipi debeat. Vtrum etiam maioratus inſstitutio commiſsſsa Tertio, habeatur pro facta, eo non eligente, vt maioratus ſsucceſsſsio ad primogenitum deferatur. Deinde, meliorandi aliquem ex filiis, vel deſscendentibus, | aut maioratum inter eos inſstituendi, vel non; facultas, & commiſsſsio, cum ab vxore marito, vel è contra, aut cuilibet alteri conceditur, sícque perſsonarum electio committitur, vtrum ea anno finiatur, ſsiue in præfinitione termini, de qua in leg. 33. Tauri, contineatur: vbi articulus ſsingulariter diſscutitur, & explanatur, leg. ipſsius 33. Tauri, notanda interpretatio traditur, & Gregorij Lopezij ſsententia omnino probatur. Rurſsus, vtrum maioratus inſstitutor, qui ex Regia facultate illum inſstituit, in perſsonarum vocatione teneatur ſseruare ordinem traditum à l. 27. Tauri: an verò vſsque adeo eum omittere poſsſsit, vt prætermiſsſsis etiam filiis aliquibus, & eorum deſscendentibus, ad conſsanguineorum collateralium, & etiam extraneorum vocationes deuenire valeat. Vbi ita abſsolutè, & dilucidè, atque diſstinctius, & accuratius, quam hactenus factum eſsſset, res hæc explanatur, & agitatur, vt ingenti ſstudio, & ſsumma diligentia abſsoluatur. Denique facultas & commiſsſsio alicui conceſsſsa ad inſstituendum maioratum ab eo, qui illum ex Regia facultate inſstituere poterat, vtrum intelligi debeat, vt regularem, & ordinarium maioratum inſstituere poſsſsit, sícque iuxta iuris communis regulas, & conſsuetudinem huius Regni, an verò, vt extraordinarium quoque & irregularem, sícque cum clauſsula excluſsiua fœminarum valeat; vbi dubium hoc ſsingulariter diſscutitur, & explicatur, ſsuperiorum etiam omnium diligens, & abſsoluta traditur reſsolutio, & Senatus Regij Hiſspalenſsis in eodem caſsu ex facto occurrenti deciſsiones quatuor præcipuæ, & egregiæ admodum, atque notandæ commemorantur. p. 349.
  • Cap. XXXVII. Ex regula illa, atque Interpretum noſstrorum aſsſsiduo, & vulgato adeo aſsſsumpto, vt per manus tradatur ipſsum quotidie; teſstatoris videlicet voluntatem in dubio mutatam non præſsumi, non modo incontinenti (teſstator namque incontinenti non videtur ſse corrigere voluiſsſse, prout hic illuſstratur) ſsed etiãetiam ex interuallo (prout latius enucleatur, atque exornatur) quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat, vt dilucidè appareat, an, & quando teſstator noluiſsſse, vel voluiſsſse ſsuam reuocare, atque mutare diſspoſsitionem præſsumatur. Legati etiam reuocatio ex quibus inducatur, atque probetur, ſsiue quibus modis legatorum reuocatio facta cenſseatur, per cancellationem quoque, vel inductionem teſstamenti, aut per ſsecundum teſstamentum, an teſstator videatur à priore voluntate receſsſsiſsſse, & illam mutaſsſse. Rurſsus, de caſsibus nonnullis practicis, qui regulæ eidem mutationis voluntatis non præſsumendæ, conduci, atque applicari per Doctores conſsueuerunt; ac maxime de vxore, mortuo marito, bona pro dote retinente: & de teſstatore qui pecuniam legatam poſstmodum conſsumpſsit. De donatione denique abſsenti facta, ſstipulante Notario, an egeat acceptatione ad ſsui validitatem, & ſsubſstantiam. Et vtrum acceptatio in donatione ſsit neceſsſsaria hodie, attenta deciſsione l. Regiæ 2. tit. 16. nou. collect. Reg. vt ante acceptationem reuocari valeat, necne, per donatorem; vel non euaneſscat, ſsi vnus ex contrahentibus decedat ante acceptationem: vbi horum omnium diſstincta, & breuis proponitur reſsolutio, atque explanatio: & in articulo præfato donationis, ſsingularis, & notanda traditur Regij Hiſspalenſsis Senatus in caſsu ex facto occurrenti definitio (cui Senatus Mantuani deciſsio 111. conuenit omnino) & Antonij Fabri obſseruationes in propoſsito commemorantur, atque in ſstricta iuris ratione, & diſsputatione probantur. p. 372.
  • Cap. XXXVIII. Superfluitatis vitium vt euitetur, & verba appoſsita in teſstamentis, vltimis voluntatibus, & aliis diſspoſsitionibus quibuſscunque aliquid operentur, nec fruſstra, aut ſsine virtute & effectu aliquid operandi remaneant, quemadmodum interpretatio fieri, atque ex præſsumpta diſsponentis mente coniectura deduci debeat, vt abſsolutè & dilucidè dignoſscatur, an, & quando vulgata hæc Interpretum omnium traditio, & regula communis, quod verba teſstatoris ita intelligenda ſsunt, vt effectum aliquem operentur; procedat, necne: ibidem etiam l. 3. ff. de legat. 1. materia explicata, quando ſscilicet expreſsſsio eorum, quæ tacitè inſsunt, aliquid operetur, vel non; de quo latius ſsuprà, cap. 17. ex num. 44. cum ſseq. Ac denique, ex regula ſsuperiore ſsuperfluitatis vitandæ, caſsus nonnulli practici deducuntur, qui regulæ eidem applicari per Doctores conſsueuerunt.
  • Cap. XXXIX. Vt verba in dubio in potentiori ſsignificatu, & per prius, non per poſsterius in ſspecie etiam, potius quam in genere, & ſsimpliciter, non autem ſsecundum quid accipi debeant, vtrum interpretatio fieri, atque coniectura ſsumi, & deduci debeat regulariter, & maximè in teſstamentis, & vltimis voluntatibus. Ob præſsumptam quoque teſstatoris mentem, quando ab eis regulis recedere liceat, necne: vbi vulgata hæc Interpretum omnium | axiomata, & in interpretatione vltimarum voluntatum, adeo frequenter allegabilia, & multis caſsibus practicis conducibilia, nonnullis exornantur, atque illuſstrantur. Denique. § ſsermone, l. boues, ff. de verbor. ſsignificat. materia, quod diſspoſsitio aliquid concedens, verificetur in primo actu; ſsiue quod ſsermo ſsimpliciter prolatus, intelligatur de prima vice: an, & qualiter, ſsiue quibus in caſsibus procedat, vel non: vbi & de differentia inter contractus, & vltimas voluntates, & Petri Barboſsæ placitis nonnullis, accuratiùs, quam alij feciſsſsent, traditis in eo articulo. An etiam donatio bonorum ſsimpliciter facta, de præſsentibus tantum intelligatur. p. 390.
  • Cap. XL.
    • Vt verba in dubio intelligi, atque interpretari debeant regulariter eo tantum reſspectu, & fine, quo fuerunt prolata, nec extendantur, vltra quam gerantur; non etiam vltra intentionem agentium, aut contrarium, vel alium operentur effectum, quàm quem intendebat diſsponens, & inducta ad augmentum, non operentur diminutionem, & è conuerſso; coniectura quæ in teſstamentis, & vltimis voluntatibus ſsumitur, quanti ad earum interpretationem æſstimari, atque haberi debeat, & multis caſsibus practicis, quibus axiomata vulgata deſseruiunt, remiſsſsiuè. Rurſsus, verba generalia adulatoria, ſsiue complacentiæ, verba quoque conſsilij, an diſspoſsitionem, vel obligationem aliquam, aut ſsaltem coniecturam inducant: & de quæſstione illa Sfortiæ Oddi, in conſs. 64. lib. 1. an teſstamentum, quod non reperitur, dicatur probatum, ſsi aliquis pluries monitus, vt teſstamentum faceret, dixit, Ego feci teſstamentum, & talem inſstitui.
    • Prætereà, vtrum mulier, quæ ſsimpliciter contraxit matrimonium, nulla dote expreſsſsa, præſsumatur, vel non, omnia bona ſsua, vel partem in dotem dediſsſse: atque ita in dubio, an, & quando poſsſsit videri dos conſstituta.
    • Deinde, paraphernalium bonorum materiam breuiter attingit Author, & infert ad quæſstionem, an pro bonis paraphernalibus tacita hypotheca, à lege inducta, prælationis priuilegium contineat, vel ſsaltem ex regula cap. qui prior, de regul. iur. lib. 6. poſsterioribus, etiam expreſsſsis, hypothecis præferatur; & à quo tempore tacita hypotheca incipiat, vbi & de intellectu l. primæ, ff. qui potiores in pignore habean. & obſseruatione noua ad l. 17. titulo 11. partita 4. An etiam neceſsſsarium ſsit, præcedere excuſsſsionem in bonis mariti, antequam perueniatur ad tertios poſsſseſsſsores.
    • Denique (licet ea res egrediatur huiuſsce materiæ terminos) compenſsationis tractatus, & materia, propter ſsui neceſsſsitatem & frequentiam ſsuſscipitur, & ad ſsummam dilucidè reducitur, & inquiritur, vtrum in cauſsa dotis compenſsatio admittatur; an etiam locum obtineat, cùm compenſsatio non intenditur inter debitorem, & creditorem, ſsed opponitur contra tertium, qui erat creditor, & qui prius ſsibi debitum petierat: vbi horum omnium diſstincta, & notanda traditur reſsolutio, & Senatus Regij Hiſspalenſsis in eodem caſsu ex facto occurrenti, definitiones quinque præcipuæ commemorantur, & comprobantur. p. 399.
  • Cap. XLI. Ex verbis generaliter, aut vniuerſsaliter prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri debeat; ſsiue quanti haberi, atque æſstimari debeant ad interpretationem vltimarum voluntatum, & diſspoſsitionis cuiuſslibet verba generalia, aut vniuerſsalia. Ex quibus etiam eadem verba, atque diſspoſsitiones generales, aut vniuerſsales (quæ regulariter omnes caſsus, & ſspecies, quæ excogitari poſsſsunt, includunt) generalitatèſsve debeant reſstringi de iure; vbi quod ex multis reſstringuntur, & de prouiſsione ſspeciali poſst generalem, vel è contra; & quando generi per ſspeciem derogetur, vel non. An etiam, & quando verba generalia ad ſspecificata tantum, ſsiue ad rem, vel caſsum expreſsſsum reſstringantur, ſseu ad omnia alia, etiam non expreſsſsa trahantur; ad explicationem, & materiam, l. ſsi de certa, cum vulgatis, C. de tranſsact. quando ſscilicet tranſsactio generalis ad ſspecificata tantum reſstringatur, ſsiue generaliter accipiatur. Rurſsus, in teſstamentariis, & aliis diſspoſsitionibus, ſsi adiiciatur verbum denotans genus, & quod ſsolet participare vni ſspeciei, vtrum in genere, vel in ſspecie ſsumi debeat, & de communi Interpretum diſstinctione inter fauorabilem, & odioſsam materiam, & quæ dicatur fauorabilis diſspoſsitio, quæ etiam odioſsa. Stricti denique iuris, & ſsic ſstrictè intelligenda; fauorabiliàve, & ſsic latè accipienda, quæ ſsint? vbi enumerantur quamplurima, & ſsuperiorum omnium diligens, & diſstincta traditur reſsolutio. p. 421.
  • Cap. XLII.
    • Ex eadem capitis præcedentis materia, & tractatu, quo de verborum generalium, atque vniuerſsalium virtute, & effectu agitur, prout ſsuperiori agebatur, & ad caſsum aſsſsiduum ad|modum, & practicum, atque ex facto in Regio Hiſspalenſsi Senatu definitum, infertur opportunè, accuratéque, & diligenter diſscutitur, an, & quando tranſsactio, ſsiue quietatio generalis ad ſspecificata tantùm reſstringatur, ſsiue ad omnia alia etiam non expreſsſsa extendatur, maximè cum ratio recti ſsermonis ita ſsuadet, vel liberatio aut quietatio generalis facta ſsit de omni eo, quod peti poſsſset ex aliqua cauſsa, & ex omni alia quacunque cauſsa. Et latè declaratur materia l. ſsi de certa, C. de tranſs. inquiritur etiam, vtrum tranſsactio generaliter facta, extendatur ad caſsum per ſsententiam (à qua tamen prouocari poteſst) terminatum, vbi Senatus Sabaudiæ, & Mantuæ deciſsiones in terminis expenduntur.
    • Rurſsus infertur ad caſsum alium practicum in ipſsomet Senatu Hiſspalenſsi, ac inter eaſsdem perſsonas agitatum, & deciſsum, quo euictionis materia interemptorẽinterpretatorem & venditorem exornatur, atq;atque illuſstratur nonnullis, ſsed id præcipuè intenditur (atque accuratius, & diligentius, quam hactenus factum fuiſsſset, perficitur) quando ſscilicet, ſsiue quo pacto procedat titulus C. creditorem euictionem pignoris non debere. Et vtrum aduerſsus creditorem retineri valeat per emptorem pretium nondum ſsolutum, re pignorata, & vendita euicta. Deinde, quande euictio imminet in limine contractus, an, & qualiter fideiubere teneatur venditor, aliàs pretium retineatur? quod exornatur. Prætereà, licet de euictione agi non poſsſsit ante ſsententiam, vel litem motam, vtrum emptor agere valeat ex empto contra venditorem, vt rem venditam liberet, ſsi eſst obligata; & quemadmodum venditor teneatur, non ſsolum tradere, ſsed etiam vacuam, & liberam rem venditam. Denique, venditoris ignorantia circa rei venditæ qualitatem, quemadmodum eum excuſset ab intereſsſse extrinſseco, vt teneatur tamen quanti minoris emptor fuiſsſset empturus, & de communi Interpretum diſstinctione in eo articulo. pagina 433.
  • Cap. XLIII. Ex verbis referentibus ad relata; ſsiue de referente, & relato, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atq;atque interpretatio fieri valeat, & debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus aliíſsque diſspoſsitionibus quibuſslibet; & quam verum ſsit, quod relatum intelligatur eſsſse in referente cum omnibus qualitatibus ſsuis, & certum dicatur, & expreſsſsum, atque ſspecificatum illud, quod per relationem ad aliud exprimitur; ſsiue qualiter intelligi debeat, vbi & de materia authent. ſsi quis in aliquo documento, C. de edendo. quando ſscilicet vna diſspoſsitio, vel ſscriptura ad aliam ſse refert: breuiter actum. Denique, articulus ille, Relatum, cum non apparet, an ſstandum ſsit, vel non, referenti; ſsiue quando referens, etiam relato non apparente, inducere poſsſsit diſspoſsitionem efficacem; accuratè equidem, & diſstinctius forſsan, quam hactenus factum eſsſset; enucleatus, atque explicatus relinquitur: ac etiam agitur de teſstamento condito per relationem ad aliam ſscripturam, & de opinione Antonij Fabri contra communem, circa quam nonnulla nouiter adnotantur per Authorem. p. 454
  • Cap. XLIV. Ex indefinita locutione, ſsiue ex verbis indefinitè prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſsſsit, & debeat in teſtamẽtistestamentis, & vltimis voluntatibus, aliíſsque diſspoſsitionibus quibuſslibet: & quàm verum ſsit, (quod per manus traditur quotidie) indefinitam æquipollere vniuerſsali, & vniuerſsalem ſsignificationem obtinere, vbi materia hæc breuiter, & diſstinctè explanatur. pag. 462
  • Cap. XLV. Ex verbis limitatis, ſsiue reſstrictè, & limitatè appoſsitis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat, & debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus, ad diſspoſsitionem quamcunque vltimam, limitatè, ſseu reſstrictè, & non aliter interpretandam. Et quàm verum ſsit vulgatiſsſsimum illud Scribentium omnium axioma, (quod traditur per manus quotidie) limitatam ſscilicet cauſsam, limitatam voluntatem, limitatum actum, & limitatum conſsenſsum, limitatum producere effectum, & diſspoſsitionem limitatam; & qualiter in omni actu, & materia procedat? quod explicatur atque exornatur diligenter, & vtiliter, vt hic videbitur. pag. 465
  • Cap. XLVI. Ex verbis enuntiatiuis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, & qualis interpretatio fieri debeat, non modo in teſstamentis & vltimis voluntatibus, ſsed etiam in contractibus, & aliis diſspoſsitionibus quibuſslibet. An etiam, & quando verba ipſsa enuntiatiua probationem, aut diſspoſsitionem inducant, & quando coniecturam, aut præſsumptionem tantum; diligens, & vtilis reſsolutio, atque explicatio. pagina 470.
  • Cap. XLVII. Ex verbis in præfatione, aut in proœmio teſstamenti, ſsiue vltimæ vo|luntatis, & diſspoſsitionis cuiuſslibet alterius appoſsitis, aut ex præfationibus ipſsis, & proœmiis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſsſsit, & debeat, vt præfationum vis, & natura non modò, ſsed intentio etiam, atque animus diſsponentis, qualis fuerit, dignoſscatur dilucidè; vbi vulgatiſsſsimum illud Interpretum omnium axioma, ex l. finali, ff. de hæred. inſstit. deductum, quòd diſspoſsitiones omnes à præfationibus, & proœmiis rationem, atque interpretationem accipiunt; declaratur, atque exornatur nonnullis. Denique, in præfationibus, & tractatu, quæ dicta ſsunt, an in contractu repetita intelligantur, ad l. Titia 134. §. idem reſspondi, de verbor. obligat. breuiter, & diſstinctè explanatur. p. 480
  • Cap. XLVIII. Ex verbis, ſsiue ex clauſsulis in executiuis (vt vulgò circunferri ſsolet) non in principali diſspoſsitione appoſsitis, quemadmodum coniectura voluntatis, & intentionis teſstatoris deduci, atque interpretatio fieri valeat in caſsu dubio, & quando verba ipſsa, aut clauſsulæ in executiuis diſspoſsitionem, aut ſsaltem coniecturam & declarationem, quando etiam præcedentium mutationem, aut alterationem, ſsiue quid aliud inducere poſsſsint. Vbi vulgatum illud Scribentium axioma, ex Clementina prima, in fine, de præbendis, aſsſsiduè prolatum, quod clauſsulæ in executiuis, non ampliant principalem diſspoſsitionem, ſsed potius regulantur ſsecundum naturam ipſsius, exornatur permultis; & vtrum in teſstamentis, & vltimis voluntatibus locum obtineat, dilucidè explicatum relinquitur. pag. 484
  • Cap. XLIX. Ex verbis præſsentis, vel futuri temporis, & quibus vno tempore diſspoſsitio fit, & quoad ſsui effectum in aliud dirigitur, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri poſsſsit, & debeat. Ad tempus etiam facti teſstamenti, vt verba referantur, ſsiue diſspoſsitio reſstringatur, necne, vtrum interpretatio fieri debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus; ſsiue coniectura hæc, quæ ex eiuſsmodi verbis colligitur, quanti habenda ſsit regulariter. Denique, donatio inter virum, & vxorem (quæ de iure communi improbatur, prout hic explicatur) pactum etiam reciprocum de futura ſsucceſsſsione inter ipſsos, vtrum de iure huius Regni valeat, ſsi fiat poſst annum contracti matrimonij. Et an maritus poſsſsit augere dotes vxoris; breuis, & diſstincta reſsolutio, atque explanatio. pag. 489
  • Cap. L. Ex contextu omnium verborum totius teſstamenti, aut diſspoſsitionis cuiuſsque totius ſsimul, ex vna etiam ſscriptura, aut diſspoſsitione; ſsed & ſsupplendo vnam ſscripturam, aut diſspoſsitionem ex alia; ex vicinis quoque verbis, ſsiue clauſsulis, ex his quæ præcedunt, vel quæ ſsequuntur, & ſsic præcedentibus circa ſsequentia, aut ſsequentibus circa præcedentia; item ex vna teſstamenti, aut diſspoſsitionis parte ad determinationem, ſseu declarationem alterius partis, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio fieri debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus. Vbi trita illa, & aſsſsidua adeo Interpretum omnium axiomata, quòd per manus traduntur quotidie, videlicet quod vna teſstamenti, aut diſspoſsitionis pars ab alia interpretationem, atque declarationem recipiat. Clauſsula ſstans de per ſse, vel non, ſsiue in principio, ſsiue in medio, aut in fine diſspoſsitionis appoſsita; an & quibus in caſsibus referatur ad omnia præcedentia, vel ad omnia ſsequentia, ſsiue proxima, vel remota, aut omnia concernat, vel non; ſsingulariter, & dilucidè explanantur, & materia relatiua clauſsularum, ingenti ſstudio peragitur. pag. 494
  • Cap. LI. Ex verborum diſspoſsitionis, ſsiue litteræ, aut ſscripturæ ordine, quemadmodum voluntatis, atque intentionis coniectura deduci, & interpretatio fieri valeat, non modo in teſstamentis, & vitimis voluntatibus, ſsed in aliis etiam diſspoſsitionibus quibuſscunque. Et quam verum ſsit, ſsiue quemadmodum intelligi, atque explicari debeat vulgatum illud Interpretum omnium axioma, & pronuntiatum, quod ab ordine literæ elici ſsclitum eſst; vt ſscilicet ordo denominationis, & vocationis deſsignet ordinem charitatis, & maioris dilectionis; quod breuiter, & dilucidè explanatur: Et infertur ad quæſstionem, nunquid legatarij quantitatum ſsimul concurrere debeant pro rata, nulla prænominationis, ſsiue ordinis literæ habita ratione, cum hæreditas non ſsufficit ad integram legatorum omnium ſsolutionem: & quid in caſsu magis difficili, & in quo mirè variarunt Interpretes noſstri, quando legatarij corporum, aut ſspecierum, & quantitatum reperiuntur, & hæreditas ſsoluendo non eſst, ære alieno deducto: vbi Senatus Regij Hiſspalenſsis deciſsiones duæ in eodem caſsu in medium proferuntur, & articulus hic accuratè peragitur. pagina, 503.
  • Cap. LII. Ex verborum, ſsiue actuum geminatione, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri | poſsſsit, & debeat, vt geminata quælibet diſspoſsitio, & maxime in vltimarum voluntatum tractatu coniecturali, & præſsumpto, enixam, & deliberatam magis voluntatem habere, & latiorem interpretationem recipere dicatur. Vbi axiomata nonnulla in propoſsito, quibus Interpretes noſstri aſsſsiduè vti ſsolent, vt geminationis effectus quamplurimos eliciant, exornantur, atque explicantur. Deinde, Aluaradi obſseruationes quædam, quod ſscilicet geminationis effectus dubietatem ſsanæ mentis, aut meticuloſsæ; vel affectatæ, & ſsolemnitatis ſsuſspicionem tollat; inſstitutionem quoque nutu, ſseu alio trahente, & ſsuſstinente teſstatoris manum, factam, efficacem efficiat; nouè, & ſsingulariter declarantur. Rurſsus, Philippi Decij, 181. numero 5. conſsilium, quod renuntiatio geminata, facta à filia minore 25. annorum, etiam prætextu enormiſsſsimæ læſsionis non reſscindatur, egregiè & verè temperatur; & Arij Pinelli opinio contraria, atque Pelaez à Mieres diſstinctio probatur. Præterèa, dubium alterum, ab ipſso Mieres nouè excitatum, nec ab alio tactum, vtrùm inquam maioratus à parente geminato conſsenſsu in eundem filium factus, reuocari non poſsſsit, quamuis non interueniat aliquid eorum, quæ in l. 17. & 44. Tauri, vt maioratus, aut meliorationes irreuocabiles ſsint, exprimuntur; dilucidè, & melius quam antea factum fuiſsſset, explanatur. Denique, vtrum confeſsſsio extraiudicialis geminata abſsente parte plenè probet: an etiam geminatio, ſsiue inculcatio, & repetitio verborum in eodem contractu, tollat beneficium, & remedium, l. 2. C. de reſscindenda vendit. & an id ipſsum procedat in contractu geminato, ſsiue ſstante (vt aiunt) conſsenſsu iterato: an etiam data, & probata ſscientia læſsionis; ſsingulariter, & vtiliter diſscutitur, & Senatus Regij Hiſspalenſsis deciſsiones quatuor præcipuæ commemorantur. p. 513.
  • Cap. LIII. Ex eadem cap. precedentis materia, & tractatu, quo de vi, & effectu geminationis, ſsiue actus, aut conſsenſsus iterati virtute agebatur, & nunc quoque de eiſsdem agitur, & circa donationem omnium bonorum præſsentium & futurorum inquiritur, vtrum iteratus, ſsiue geminatus conſsenſsus aliquid operetur. An etiam donatio ipſsa omnium bonorum præſsentium & futurorum, attento iure communi, vel omnium præſsentium tantum, poſst deciſsionem l. 69. Tauri, iureiurando confirmetur; & vſsufructu, vel aliquo reſseruato, de quo donator diſsponere poſsſsit, de iure ſsubſsiſstat: vbi in articulo adeo aſsſsiduo, & vulgato, abſsolutè proceditur, & Senatus Regij Hiſspalenſsis in caſsu ex facto occurrenti definitio, egregiè, & dilucidè exornatur. p. 522.
  • Cap. LIV. Ex verbis demonſstratiuè prolatis, quemadmodum voluntatis coniectura ſsumi, atque interpretatio fieri debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus; & vtrum in dubio verba præſsumantur potius appoſsita demonſstratiuè, quàm diſspoſsitiuè, aut reſstrictiuè, ſsiue qualiter accipi debeant, vt nonnullos, vtiliſsſsimósque, & quotidianos effectus producant, de quibus hic Rurſsus, deſsignatio, vnde legatum, aut pro qualibet diſspoſsitione relictum, ſsoluatur, an faciat ipſsum conditionale, ſsiue an conditionem, an demonſstrationem inducat deſsignatio rei, aut loci, vel perſsonæ, in propoſsitio, & de materia leg. quidam testamento, ff. de legatis primo, l. cum certus, ff. de tritico, vino, & oleo legato. Atque de communi illa Interpretum differentia, an vnica oratione exprimatur, quid ſsolui debeat, & ex quo: an vero in vna oratione diſsponatur de quantitate præſstanda, & in alia vnde ſsit præſstanda. Denique, legatum de decem penes campſsorem, aut in arca, vel quæ Titius debet; an dicatur ſspeciei, aut corporis, vt non valeat, ſsi nihil ſsit penes campſsorem, aut in arca, vel nihil Titius debeat, ad l. ſsi ſsic, §. 1. ff. de legat. 1. vbi etiam, vtrum hæres liberetur cedendo actionem legatario, cum legatur certa quantitas teſstatori debita; & horum omnium breuis traditur, & notanda reſsolutio; atque Senatus Regij Hiſspalenſsis deciſsiones tres præcipuæ in propoſsitis articulis adducuntur, & Senatus Gallæci deciſsio altera commemoratur. p. 538.
  • Cap. LV. Ex verbis conditionalibus, ſseu modalibus, aut ſsub conditione, ſsiue conditionaliter, & ſsub modo prolatis; quemadmodum voluntatis teſstatoris, & intentionis eiuſsdem coniectura deſsumi, atque interpretatio fieri debeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus. Verba etiam conditionalia, quod diſspoſsitionem non inducant, ſsiue in conditione quæ ſsunt, in diſspoſsitione non eſsſse; vulgatum adeo Interpretum omnium illud pronunciatum, vt per manus tradatur quotidie, exornatum, atque illuſstratum nonnullis. Rurſsus, de modo, & conditione, & de differentiis, vtilitatibus & effectibus vtriuſsque, & an in dubio modalis potius, quàm conditionalis diiudicari debeat quælibet diſspoſsitio; adnotata, & reſsoluta nonnulla, quæ vtilia, & neceſsſsaria ſsunt, & practicis negotiis permultis aſsſsiduè | conducibilia. Prætereà, legatum quando dicatur purum, quando conditionale, & quando modale, vt tranſsmittatur, vel non, ad hæredes legatarij. Et quid de legato pro dote, vel cauſsa dotis, ſsiue pro maritandis virginibus, aut pro aliqua certa maritanda, vel vt aliqua nubat, aut nubere poſsſsit, vel cùm nupſserit. Ac denique, fideicommiſsſsi conditionalis materia explanatur, & elucidatur, & permultæ commemorantur coniecturæ, ex quibus fideicommiſsſsum conditionale perſsæpè tranſsmittitur. p. 548.
  • Cap. LVI.
    • Ex eadem capit. præcedentis materia, & tractatu, quo de coniectura, atque interpretatione teſstamentorum, & vltimarum voluntatum, ex verbis diſspoſsitionis conditionalibus, aut etiam modalibus, & conditionis ſsuſspenſsiuæ, & modi etiam natura, & effectu agebatur, & nunc quoque agitur, & Senatus Regij Hiſspalenſsis deciſsionibus duabus, admodum egregiis, & notabilibus, ex facto occurrentibus adductis, (quæ & practicis aliis negotiis quamplurimis conducunt) id principaliter inquiritur, vtrum ſscilicet hæredibus teſstatoris ſsubſstitutis poſst mortem alicuius legatarij, aut grauato legatario ipſso, poſst mortem ſsuam, aut ſsi ſsine liberis deceſsſserit, rem ſsibi legatam, hæredibus reſstituere, ex ſsubſstitutione veniat tantum hæres ſscriptus, an etiam hæres hæredis prædefuncti; quod in effectu eſst dicere, an ſsubſstitutio conditionalis tranſsmittatur ad hæredes hæredis, vel non; ſsiue hæredum appellatione veniant etiam mediati, ſsi verba dirigantur in perſsonam teſstatoris, & hæredum eius, non autem alterius. Et ibidem explicatum, an, & quando mentio hæredis in ſsubſstitutionibus, & fideicommiſsſsis complectatur hæredis hæredem. Rurſsus, & è conuerſso, vtrum legatarius, vel fideicommiſsſsarius prædecedens hæredibus grauatis, vel cui poſst mortem hæredum, aut ſsub aliqua conditione res relinquitur, ius conditionalis legati, vel fideicommiſsſsi ad hæredes ſsuos tranſsmittat, an potius ſsuperſstitibus tantum collegatariis res ipſsa integre debeatur, & accreſscat, nec hæredes aliorum aliquo modo admittantur. Vbi etiam plene explicatur materia tranſsmiſsſsionis legati, vel fideicommiſsſsi, in diem incertam, vel poſst mortem hæredis relicti; & quando temporis incertitudo appoſsita ſsubſstantiæ, & diſspoſsitioni, aut ſsolutioni, & executioni, conditionem inducat, & tranſsmiſsſsionem impediat, vel non. Circa ademptionem quoque, & tranſslationem legati, ad titul. ff. de adimend. & transferendis legat. nonnulla egregiè traduntur, & ſsuperiorum omnium diligens, & diſstincta proponitur explanatio, & reſsolutio.
    • Demum ad finem cap. Hieronymi de Ceuallos reſsolutiones in propoſsito adducuntur, & commemoratione facta eorum, quæ in materia Repræſsentationis, & deciſsionis leg. Tauri 40. aduerſsus Authorem obiicit, 4. parte commun. contra commun. pragmaticæ Regiæ ſsanctionis, poſst vtriuſsque ſscripta promulgatæ, verba recenſsentur, quibus Authoris placita omnia (ab eo adeò acriter impugnata) approbantur omnino, & pro lege obſseruari iubentur.
    • Ad examen etiam, & reſsolutionem nouè reducuntur nonnulla, quæ memorabilia ſsunt, & nota ſspeciali digna, & eò principaliter diriguntur, an ſscilicet Pragmatica ipſsa, tam iuris noui inductiua, quàm iuris in dicta leg. Tauri introducti declaratiua dici valeat, ex quo eam partem, quam in vim legis confirmat, pro veriori habuit, cùm hinc inde contrariæ, controuerſsæquè eſsſsent opiniones: & poſsito, quod ad negotia præterita, maioratùsque antea inſstitutos, in vim legis trahi non poſsſsit, ſsi contendatur, quod edita ſsit pro futuris, an ſsaltem in vim rationis, quæ vna duntaxat & eadem eſst hodie, quæ olim, nec variata fuit, ipſsa negotia præterita definire valeat & debeat. Vbi etiam, quàm verum ſsit quòd leges, & conſstitutiones ſsui naturâ reſspiciunt futura, & non præterita; & latè de materia remiſsſsiuè.
    • Denique, an attendatur pro deciſsione cauſsarum lex, vel conſstitutio, quæ tempore factæ diſspoſsitionis vigebat, an verò illa, quæ tempore perfectionis, & euenientis caſsus ſsucceſsſsionis, iam nouè edita fuerit, atque ita an lex noua trahatur ad actus habentes originem à præterito, quorum tamen perfectio, & complementum pendet à facto futuro. Et ibidem Socini iunioris, Rolandi, Hieronym. Gabrielis, Hippolyti Riminaldi Iacobi Menochij, Petri Surdi Ioſsephi de Ruſsticis, Sfortiæ Oddi, & Ioann. Vincentij Hondedei, pro vna & altera parte, longa ſserie reſsolutiones, & doctrinæ adductæ, commendantur, & ingenti ſstudio, ſsummaque diligentia obſseruationes quamplures conficiuntur, prout hic videbitur. p. 558.
  • Cap. LVII. Ex ablatiuis abſsolutis, ſsiue abſsolutè prolatis, quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio iuridica fieri poſsſsit, ac debeat in teſstamentis, & | vltimis voluntatibus. Rurſsus ablatiui metipſsi abſsoluti (qui regulariter de ſsui natura important conditionem) quando etiam diſspoſsitionem importent, & fideicommiſsſsum quoque inducant; & quam varie reſsolui, & accipi ſsoleant in omni actu, & materia, dilucida equidem, & diligens reſsolutio, & explicatio. p. 591
  • Cap. LVIII. Ex verbis Genitiui, & Gerundij, quemadmodum coniectura deduci, atque interpretatio iuridica fieri valeat in teſstamentis, & vltimis voluntatibus in caſsu dubio: vbi etiam, Genitiuus, & Gerundium quid importent ex ſsui natura, & propria ſsignificatione; breuiter, & diſstinctè explanatur. Infinitiui quoque, & Subiunctiui verba, qualiter interpretanda; & de verbis diſstributiuis agitur remiſsſsiuè. pag. 597.
  • Cap. LIX. Ex præſsenti, & futuro rerum, & perſsonarum ſstatu, ſsiue earum alteratione, aut mutatione, aut etiam perſsiſstentia, & clauſsula illa, rebus ſsic ſstantibus (quæ in omni materia, & diſspoſsitione ſsubintelligitur) quemadmodum coniectura voluntatis deduci, atque interpretatio fieri valeat regulariter; & quatenus regula ipſsa vires ſsuas extendat, etiam extra teſstamenta, & vltimas voluntates in actu quocunque. Quantum etiam prodeſsſse valeat ad decidendos caſsus quamplurimos, qui aſsſsiduè occurrunt in praxi: & aliis omiſsſsis, vtrum euictis rebus hæreditariis extra teſstatoris cogitatum, legata quoque minuantur; vbi etiam, an de euictione rei in ſspecie, aut in genere legatæ, hæres teneatur, vel non. Deinde, arrharum promiſsſsio, an minuatur, ſsi promittentis bona aliqua poſstea euincantur, quæ tamen ab eo bona fide poſsſsidebantur. Propter nouam cauſsam ſsuperuenientem, & mutato rerum, vel perſsonatum ſstatu, quando debitor cogatur cauere; & de materia l. in omnibus, 41. ff. de iudiciis. Quando etiam alium fideiuſsſsorem dare debeat, ſsi fideiuſsſsor datus, efficiatur non ſsoluendo: ſstatus beneficij ex mutatione perſsonæ qualiter mutetur. Rurſsus, acceptans litteras an teneatur, ſsi is qui ſscripſsit, pendente termino ſsolutionis ſsit decoctus, & ſstatum mutauerit, vel etiam ante acceptationem mortuus fuerit, aut ſstatum mutauerit. Periculum quoque nominis debitoris dati in ſsolutum, an ſspectet ad creditorem, qui acceptauit, & datio in ſsolutum liberet dantem totaliter. Nouatio, an inducatur per delegationem, ſsiue interuentu nouæ perſsonæ, tam de iure communi, quam de iure Regio, vbi de materia l. 3. C. de nouat. remiſsſsiuè. Prætereà, ob mutationem ſstatus in perſsona mandatarij, aut mandantis, quemadmodum reuocetur mandatum, & quæ mutatio neceſsſsaria ſsit. Fideiuſsſsor quoq;quoque an liberetur per mutationẽmutationem ſstatus ſsui principalis. Rerum etiam valor. & ſstatus ſsi tempore mutetur, commutatio voluntatis teſstatoris, qualiter, & per quem faciendas ad Clement. quia contingit, de religioſs. domib. & Trident. ſseſsſs. 22. cap. 6. Sed & debitor ab alio, quàm à creditore exactus de mandato Iudicis, qualiter excuſsetur; & de requiſsitis vt iuſsſsus Iudicis excuſset, & Senatus Hiſspalenſsis in caſsu occurrenti definitione. In fideiuſsſsione etiam, quemadmodum intelligatur clauſsula rebus ſsic ſstantibus, nec illa egrediatur rem, ſsuper qua interponitur, nec tempus, aut locum, nec etiam intentionem agentium. Deinde, datio in ſsolutum, an, & quando liberet fideiuſsſsores, & extinguat pignora, & hypothecas, vt euicta re, quæ fuit data in ſsolutum, agi poſsſsit, vel non, primæua actione; vbi cuncta materia euoluitur, & Senatus Hiſspalenſsis definitio proponitur. Articulus etiam fideiuſsſsoris, vtrum ſscilicet debitor dando rem in ſsolutum, liberet ita fideiuſsſsorem, vt amplius conueniri non poſsſsit, re euicta; & ſsi debitor ipſse ſsoluendo non ſsit, accuratè diſscutitur. Ac denique, definitione altera Senatus eiuſsdem Hiſspalenſsis, admodum egregia, & illuſstri, in cauſsa fideiuſsſsoris Ducis de Oſsſsuna, adducta; Antonij Fabri, Hugon. Donelli, & aliorum Neotericorum contra communes Scribentium ſsententias placitum, & opinio; re, inquam, in ſsolutum data euicta, veterem actionem creditori manere; ad examen & diſsputationem producitur, & nonnulla ingeniosè & nouè adnotata traduntur, quæ ita abſsolute, & dilucide ſscripta non erant. p. 601.
  • Cap. LX. Ex eadem cap. præcedentis materia, & tractatu, & clauſsula illa, rebus ſsic ſstantibus (quæ in omni diſspoſsitione ſsubtelligitur) atque ex ea infertur ad caſsum practicum aſsſsiduè contingentem, & in Regio Hiſspalenſsi Senatu nunc definitum, ſsed ita ſspecificè, & dilucidè nullibi explicatum; vtrum ſscilicet alimenta in certo termino, putà quatuor annorum, & in certa quantitate præſstandi obligatio, & promiſsſsio à ſsocero, dum filia nuptui tradebatur, facta, & annis illis nondum elapſsis filiâ ipsâ defunctâ; per eius obitum extincta dicatur? an potius annorum ſsequentium alimenta, aut eorum æſstimationem petendi ius, ad filium hæredem, patrémque eius nomine tranſsmiſsſsum de iure dicatur? quod in effectu eſst dicere, vtrum alimenta finiantur cum morte filiæ, | cuius occaſsione, & matrimonij ab ea contracti, vel contrahendi, fuerunt promiſsſsa, & præſstanda à ſsocero certo tempore, an verò tranſseant ad filios hæredes ipſsius. Rurſsus, alimenta relicta, ſsiue promiſsſsa alicui, domo, in qua præſstanda ſsunt, non deſsignata; in cuius domo debeantur, hæredis ſscilicet, aut promittentis, an legatarij, vel alendi; atque ita in ſsimplici alimentorum promiſsſsione, vtrum alimentarius poſsſsit ea petere extra domum? Denique, alimenta in domo promittens, aut ex diſspoſsitione alterius debens, qui regulariter non tenetur extra domum ea præſstare, quibus in caſsibus extra domum quoque præſstare obnoxius eſsſse debeat? Vide etiam ad finem huiuſsce cap. nonnulla poſst ipſsum peractum, ſscripta, quæ ad explicationem caſsus alterius, in Regio Granatenſsi Senatu occurrentis, adduntur, atque adnotantur. pag. 620.
  • Cap. LXI.
    • Ex eadem cap. præcedentis materia, & vulgata illa clauſsula; rebus ſsic ſstantibus, quæ per manus traditur quotidie, & in omni diſspoſsitione ſsubintelligitur; cuius occaſsione infertur etiam ad Senatus Hiſspalenſsis, in cauſsa Ducis de Alcala, definitionem alteram egregiam, & quamplurimis negotiis aſsſsiduè contingentibus conducibilem; vtrum inquam, is, qui reſseruault ſsibi facultatem diſsponendi certis de rebus, ſsiue pecuniis, non aliàs diſspoſsuiſsſse de eis cenſsendus ſsit, quam ſsi de illis ſsingulariter, & ſspecificè diſspoſsuerit; atque ita generalis, vel præſsumpta diſspoſsitio non ſsufficiat: vbi etiam, an diſsponere qui ex pacto poteſst, decedendo ſsine teſstamento, in fauorem ſsucceſsſsorum ab inteſstato diſspoſsuiſsſse videatur; & diſsponendi facultas reſseruata, in generali bonorum diſspoſsitione comprehenſsa cenſseatur. Rurſsus, an annuus reditus, ſsiue cenſsus ſsuper bonis immobilibus, minoris abſsque decreto Iudicis conſstitutus, ſsuſstineri poſsſsit, & ſsubſsiſstat de iure, ſsi ex cauſsa neceſsſsaria, & in minoris vtilitatem à turore, vel curatore impoſsitus appareat; vbi & de decreto in alienatione rerum immobilium, aut mobilium minoris, quæ ſseruando ſseruari poſsſsunt, & de his, quæ pertinent ad titulum C. de prædiis minorum: & an illud neceſsſsarium ſsit in venditione rerum minoris pro debito hæreditario, & vbi agitur de executione præcedentis contractus cum patre, vel cum tutore minoris celebrati, ſsingulariter explicatur. Inquiritur quoque diligenter, an patruus nepotem, filium ſscilicet patris defuncti, ſsobrinus etiam, qui in primogenium auitum ſsucceſsſsit, patruos exhibere, atque alere cogendus ſsit.
    • Ac denique pro Senatus eiuſsdem Hiſspalenſsis definitionis alterius dilucida enucleatione, l. pecunia, C. de priuilegio fiſsci, vniuerſsa materia, an ſscilicet, & quando prior creditor hypothecam, & priuilegium prælationis, vel ſsolam hypothecam, aut priuile
      Vide infra, lib. 5. c. 78.
      gium abſsque hypotheca, in actione perſsonali habens, poſsſsit agere contra poſsteriorem creditorem, cui res in ſsolutum data, aut pecunia ſsoluta fuit per debitorem, etiamſsi ea ſsit bona fide conſsumpta; abſsolutè, & dilucidè explanatur. pag. 636.
Loading...