SVMMA ANGE LICA REVERENDI PAtris fratris Angeli de clauasio secundu primu exeplar ipsius hac editione castigata: casus conscietie: & vitiorum remedia: qua plurimoruq dubiorum congrua serie digestoru decisiones coplectes: que vltra solertem et diligetem castigationem deprauata erat: non modicum est aucta: modernis additionibus singulis capitibus in modum breuis summe premissis: & manus sculpte appositione denotatis. ¶ Rubricas tam iuris ciuilis qua canonici eorumq autorum nomina quibus hec Summa innititur: studiosus lector in hoc primo quaternione inueniet. 1534 ¶ Venundantur Lugduni apud Scipionem de Gabiano in Vico mercuriali Sub signo fontis. ¶ Epistola. F. Hieronymi tormeli lectoris. Ad. R. P. F. Angelu de clauasio psentis operis auctorem: in quo orat eius reuerentiaz vt ipsum opus imprimi faciat: propter talem et tantam dicti operis excellentiam et vtilitatem. PLuribus retroactis temporibus. Reuerende ac mi coraislissime pr ad lectura casuu conscie pmotus oi cura et diligetia opera dedi. vt vitate con fratribus audietibus miromo hmeinde dispersam vt p diuersa librorum volumina: qn potius p varias doctrinarum facultates vagate enucleata tradere. ad q paragen. quibus vigilijs qbusue oporteat curis insudare reueretia tua plenius edocta dilucide pspicit. No em talis lect. vnica cotetatur scientia vnico ve studio lz magnis voluminibus coclusio subsistat. Exigit naq vera iuris ciuilis fundameta. Jn qbus pene cotractuu tota decisio terminat. qd qnide ius quonia p summorum iura Potificu in multis rectificat pficit ac supplet. pcipue in cesuris pbedis et alijs eccliasticis eiusde sacri potificij iuris ignorantia talis casuu penitus abhorret doctrina. Verum cu in pdictis quadoq ppter commune pace oculus maiestate aliqualr obscuret q lumine sacre theologie illustrati quam maxime hz necesse: no modica ipsius casuu studij partem sibi sacre pagine lucidi doctores iure merito vedicarut. Jte si experientia teste phil. facit artem in ipsa casuu doctrina magistra pene cucta limitate fateri no in cassum copelli mur. Cu igit vita breue. arte vo loga alius hypocrates affirmet. Et i vnaquaq ar te tata ducamur cecitatis caligine: vt teste mercurio trimegisto. maxima ps eorum que scimus sit minima eorum que ignoramus: quis nisi insani penitus capitis dicere audebit hoiem ad talis studij apicem nisi diuina puentu peculiari virtute posse deuenire. Vt tanq alter Justinianus opus desperatu qsi p mediu trasies pfundum vna reducat cosonatia. Forsita aliqs dicet va fateor q scribis nisi talis tantusq labor ac difficultas a summistis tractatoribus exilis data fuisset. Qui oes in vnu facultates colligentes fasciculos casuu cotexuerut ad que ego hoc admitterez si dictos vt asseris tractatores ipsis in facultatibus pene noscere ephebos non dica balbutietes neq pfectos: ex hisnaq alij pictores d alienis codicibus no libros: sz quedam potius exemplaria coponetes. alij more balbutietiu qui audierini et vide riut fari gestiut. Quos tame pia excusat intetione taq serui inutiles ex taletis qcqua in principis erariu no inferetes repulsam patiantur pariter et penam. verum si eos intentio reddit innoxios mihi tamen alijsq in huiuscemodi palestra militatibus labores non auferut. sz incertiores sumus atq dudu eramus. Tenuit ergo me contiuuu desideriu sedulaq anxietas vt sator ille reru eternus increa taq veritas aclucis eterne cador irradias q solus res penitus disparatas ad optatu finem de ducit. iuxta. l. j. ad fi. prime col. C. de veteri iure enucle. qui oim aucior est scientiarum. §. deniq. xxvij. di. Qui omnium est gratiarum elargitor. c. reuerte mini. xvij. q. j. a quo in super est oe datum optimu. Jac. j. et. c. in scripturis. viij. q. j. Qui totius insuper est boni operis fundamentu. c. cu paulus. j. q. j. hoiem produceret in lucem talibus insignitu gratijs ac virtutibus. Cuius medio et salubri doctrina lectoribus ipsis tatus queritadi labor. Variosq volutadi Codices adi meret. Et discipulis cofessoribus quoq presertim fratribus nris quibus in diuinis et alijs nostri ordinis laboribus occupatis: paulisper ocij suppeditare noscitur cla ra innotesceret veritas. Dum igitur pluribus iam annis elapsis talibus estuare desiderijs: communemq omnium vtilitatem flagitans: et ex anhelanti corde gemebunda pene suspiria ad indeficientem diuine largitatis dulcedine emittere. Apparuit occulis mei quasi caligatibus Liber summule a reueretia tua copositus que clara luce cospicies et diligentius peruoluens dum placere cepit vltra pro gredies nec tota quide no visum pterij. Et sepius admiras in tractatibus singulis plenitudine pstricta. Jn decisionibus vtriusq iuris vera fundameta. Jn fundametis allegationes fidas pariter et abudates. Theologoruq veritatis lucide enucleatas autoris quoq qd paternitas tua a iactantia aliena me p veritate dicere patiat ingeniu pene diuinu vt merito re et noie Ange lus dicaris: experientia quoq tato tpe pbatissima vtpote q tali ac tanto tpe annis fere vicenis digne ac laudabiliter tale ac tata fratru oiz cismotanorum familia direxeris vbo pariter et exemplo. nec no in pluribus sedis aplice arduis piclitatibusq causis solitudie ac ingenij tui subtilissimo apice ad optatu fine deductis ista inquam oia cospicies et letus mete peruolues pregaudio exilies clamaui. Ecce qd concupiui iaz video: qd qsiui ia teneo: margarita diutinis flagitata suspirijs possideo: co nocaui amicos pariter et famili ares ad ta pingues nuptias falubreq doctrina dices. Venite o pres lectores posidere summula Angelicis manibus vobis ppa rata p qua onus qmaximu ab imbecilis extat scapulis vestris oblatu. No am plius p varios vobis codices vagari libeat quicqd alibi difficulter querit et in nolutu hic faciliter et enucleatu iuenit. Venite oes vtriusq iuris veri pfessores et doc. Vobis. no liber iste fidissima est clauis q veri aperiunt intellectus lataq dat plura inueniedi copia. vt quasi repertoriu decisiuu videat. Venite. et vos pa riter cofessores atq discipuli q ia diu sarcina librorum pgrauati. isup et glossis varijs defessi podus eijcite hoc solo li. depascamini. Hic totu verset igeniu oisq solicitudo atq doctrina. Si boni eritis angelici pariter et optimi confessores: hic em concius plenissime habet vsure lucidissime: interrogatoriu enucleatu matrimonia predicta honestate simul ac veritate. Restitutioes ampli ssime censure. quoq pfectissime. Quid plura? Quid desit novideo nisi forsita ex transcriptorum tarditate paucis innotescat. Sed et hec diuina abstulit bonitas du nobis arte miro inue ta studio impressorum in luce pduxit. Reliquuz igit est Renerede pr ne reueretia tua existimet hoc sibi dutaxat codonatu. quin potius cu superne bonitati conaturalis sit coicatio idipm taq celeste munus largisve coicandu sibi psuadeat vo lo. Supplices igit nos oes. Et ego vice oiz pedibus Reuertetie tne huiliter pstra ti deprecamur: vt tale et tm p incuria no depereat opus: verum citissime supradicte artis impressoribus peritis tradat: quo sitis q maxima: esuriesq qpluriu pcipue nostra refocilet. Hoc em deo ad honore magnu pximis ad salute. Prnitati quoq. T. ad maximu cedit meritu: et si qd absit pfata Reuerentia tua his agitata stimulis vel recalcitraret aut salte tardior incenderet no dubito magnu eius capiti iudiciu iminere. Noli igitur qui fuisti semp pius ac dulcis nobis et Reuere tie tue hac i re esse crudelis. Qd ne fiat etia atq etia supplices deprecamur: valeat in dno pfata paternitas qua dns p oiz salute conseruare dignetur. Amen. ¶ Rnsio veneradi patris Fratris Angeli ad fratrem Hieronymu suprascriptu. ¶ Angelica summa pro vtilitate confessoru: et eorum q cupiunt laudabiliter viuere nuper a me diuiua opitulante gratia compilatam mi. Hieronynie frater sua des vt arti imprimentium tribuam. Tardiusculo quoq et pigritanti animo mi naruz dulcia figis calcaria. Qua ex quo vltra mea opinio. tot laudibus. extollia vt tuis votis morem gera imprimenda transmitto. Vale in dno et ora pro me. Jn nomine domini nostri Jesu christi. amen. Jncipit prologus in summa angelica de casibus conscientie per fatrem Angelum de clauasio ordinis minorum vicarium generalem cismontanorum fratrum obseruantie compilata cui premittitur primo plogus deinde subnectitur tabula contentor um in ipsa declaratiua. Jncipit prologus. Angelici spiritus et si diuine contemplationi semper intendant: ex charita te tamen qua omnes homines complectutur diuina pie tate sic disponente salutem nostram procurare solicite non desistunt. Nos defen sando ab inimicis: solicitando ad bonum et dirigendo in viam salutis. hoc qppe ipsa dei bonitas nobis insinuare voluit in scala Jacob ostensa. Gen. xxviij. c. in qua angelos descendentes et ascendentes vidit vt sic intelligeremus qto feruo re deuotionis teneamur beatos angelos prosequi. Quod ego frater Angelus de clauasio ordinis minorum minimus attendens: vt nomen meum sit consequens rei sicut debet. vt insti. de dona. §. est et aliud. et. decernimus. C. de epi. et cle. et. l. j. C. de offic. pfe. vr. et p sanctorum angelorum imitatione puenire merear ad eorum cote platione aiarum salute pcurado quo nihil deo est carius. viij. q. j. sciedu. Cospicies etia multitudine summularum de casibus coscietialibus no bene satisfacere pauperibus cofessoribus. et simplicibus propter prolixitate aliquarum et aliarum nimia breuitatem multoruz confratrum meorum charitatiua requisitione compulsus: attendens etiam q diuisiones gratiarum sunt et donorum et vnicuiq datur manifestatio spiritus ad vtilitatem. j. ad cor. xij. c. Decreui hanc summam compendiosam ordinare dei adiutorio inuocato sm illud. l. j. in principi. C. de vete. iur. enu. Quam et angelicam nominabo in qua medio critate seruata iuxta illud istitu. de rerum diui. §. cum quis et in autenti. de consuli. §. igitur. et post quicuq eaz perlegerit inueniet quicquid in alijs summulis continetur quod pertineat ad confessores presertim in summa dicta Pisanela ac eius supplemento cuius casus consentiales hic omnes inserui. licet aliquando per alia verba: aut alio ordi ne. Et vltra predicta reperiet in. c. quod incipit. Jnterrogationes quecuq pertinent ad confessorem vel confiteri volentem circa quecunq peccata mortalia cognoscenda dirigetur etiam ad multa consilia danda ac ad inueniendum doctores et iura vbi de talibus diffuse tractatur. Jta q hec angelica summa erit vt ilis non solum confessoribus verum etiam scholaribus vtriusq iuris et alijs quibuscunq sm deum et rectam ciuilitatem viuere cupientibus. Cuius ordinem infrascripta tabula demonstrabit. Rogo ergo vos lectores. vt hanc vltimam et Angeli cam summam ea charitate suscipiatis qua vobis offertur. Nec faciliter ad hmoi operis iudicia procedatis quandoquidem quod diutine summisq vigilijs ac su doribus digestum non est leuiter vnico perscrutatur intuitu. Et quauis in ca nihil sit dictum quod non arbitratus fuerim conuenire iustitie et veritati prelertiz in foro conscientie cui satisfaciendum magis censui q ad forum contentiosum: propterea non sum secutus aliquando communem opi. doctorum presertim canonistarum et legistarum quia cosentiali et theologice veritati no mihi visa fuit conuenire. Tamen iudicio sancte matris ecclesie et cuiuslibet melius sapientis corrigendam submitto vt sit ad laudem domini nostri resu et eius gloriosissime matris Marie ac seraphici patris mei Francisci in secula seculorum. Amen. ¶ Explicit prologus. ¶ Jncipit Tabula declaratoria ordinis contentoru in predicta summa. ¶ Et q hec Angelica summa principaliter edita est p simplicibus cofessoribus non habentibus peritiam vniuersale inris. ideo hanc tabula ei ppono: que tria demonstrabit. Primo ordinem libri qui sic distinguitur: vz per literas Alphabe ti. et quelibet litera per capitula diuersa. quodlibet vero capitulum suos habet paragrafos. exceptis qtuor capitulis q statim no subdiuidunt p. §. sz aliter. Na capitulu excoicatio. v. et. vij. subdiuidit per casus et casus in §. subsistunt. Jtem capitulum matrimonium. iij. distinguitur per impedimenta. et qdlibet impedi mentum cogruos habet. §. Jtem capitulum restitutio. j. vbi ponuntur qui sunt ad restitutionem obnoxij. quinq cu sint varij: et quamplures: vt ocius pateant oculis per alphabeti literas describuntur. et iuxta subsistentem materiam litera §. contiuent. Quorum capitulorum principia sunt que subsequuntur. -  -  Abbas folio. j. -  Abbatissa. j. -  Aborsum. ij. -  Abrogatio. ij. -  Absens. ij. -  Absolutio. ij. -  Acceptio. v. -  Accidia. vj. -  Actiones. eodem. -  Acoliti. vij. -  Accommodatio. eodem. -  Actus. eodem. -  Accusatio. eodem. -  Adiuratio. viij. -  Administratio. ix. -  Admonitio. eodem. -  Adoptio. eodem. -  Adoratio. eodem. -  Adulatio. x. -  Adulterium. xj. -  Aduocatus. xij. -  Affinitas. xiij. -  Agnati. eodem. -  Alchimia. eodem. -  Alea. xiiij. -  Alienatio. eodem. -  Alimenta. xvj. -  Altare. eodem. -  Alternatiua. xvij. -  Ambitio. eodem. -  Amor sui. eode. -  Amicitis. eodem. -  Amor seculi. eodem. -  Angaria. eodem. -  Appellatio. xviij. -  Apostasia. xix. -  Aqua benedicta. eode. -  Arbiter. xx. -  Archidiaconus. xxj. -  Archiepiscopus. eo. -  Archipresbyter. eode. -  Argumentatio. xxij. -  Arra. eodem. -  Arrogantia. eodem. -  Arrogatio. eodem. -  Ars baliste. eodem. -  Ascismus. xxiij. -  Astrologia. eodem. -  Astutia. eodem. -  Auaritia. eodem. -  Audatia. xxiiij. -  Augere. eodem. -  Augurium. eodem. -  Austeritas. eodem. -  -  Balistariorum ars. folio. eodem. -  Balneum. eodem. -  Bannum. eodem. -  Baptismus. xxv. -  Bellum. xxix. -  Benedictio. xxxj. -  Benefacere. xxxij. -  Beneficium. eodem. -  Bigamia. xxxv. -  Bissextus. xxxvj. -  Blasphemia. eodem. -  -  Capella. fo. xxxvij. -  Calix. eodem. -  Caluniator. eodem. -  Cambium. eodem. -  Canonica portio. eode. -  Canonicus. xxxix. -  Canonizatio. eodem. -  Cantus. eodem. -  Capitulum. eode. -  Caracter. xi. -  Carcer. eodem. -  Charitas. eodem. -  Castitas. xlj. -  Castratus. xlij. -  Casus episcopi. eodem. -  Casus fortuitus. eodem. -  Cathecismus. xliij. -  Causa. eodem. -  Cautio. xliiij. -  Cecitas mentis. eodem. -  Cedere bonis. eodem. -  Celare. eodem. -  Censure. eodem. -  Census. eodem. -  Certum. xlv. -  Cessatio. eodem. -  Cessio. eodem. -  Cimiterium. xlvij. -  Circustantia. eo. -  Citatio. eo. -  Citarista. eo. -  Ciuitas. xlvij. -  Ciuis. eod. -  Clamor. eo. -  Clandestinuz. eo. -  Claues. xlviij. -  Clausula. eo. -  Clericus. eod. -  Coactio. lvj. -  Coadiutor. eode. -  Cogitatio. eo. -  Cognatio. lvij. -  Collegium. eo. -  Collusio. eod. -  Collonus. eodem. -  Comenda. lviij. -  Commissio. eo. -  Comodatum. eo. -  Compaternitas. lix. -  Compensatio. eo. -  Compositio. eod. -  Compromissum. eode. -  Comunicare. eod. -  Commutare. eodez. -  Consensum. eode. -  Concilium. eodez. -  Concubinatus. lx. -  Concussionis crime. eode. -  Condenatus. eo. -  Conditio. eod. -  Conductor. lxj. -  Confessio. eodem. -  Cofessio sacrametal. lxij. -  Cofirmatio platorum. lxxvj. -  Cofimatio sacri. eod. -  Cofirmatio pape. lxxvij. -  Confraternitas. eo. -  Coiuratio. eodez. -  Consanguinitas. eodez. -  Conscientia. eodez. -  Consecratio eporum. lxxviij. -  Cosecratio eccliarum. eo. -  Cosecratio altaris. lxxix. -  Cosecratio cimiterij. eo. -  Cosecratio pametorum. eod. -  Constératio vginu. eode. -  Consentire. eo. -  Conseruator. lxxxj. -  Consilium. eodez. -  Conspiratio. lxxxij. -  Constellatio. eod. -  Constitutio. eode. -  Consuetudo. eod. -  Conteptus. lxxxiiij. -  Contentio. eodez. -  Continuu. lxxxv. -  Contractus. eode. -  Contritto. eodem. -  Contumatia. lxxxvj. -  Coutumelia. eod. -  Correa. eo. -  Correctio platorum. lxxxvij. -  Correctio fraterna. eo. -  Corporalia. lxxxviij. -  Corpora sanctoru. eod. -  Corpora vitiatus. eo. -  Corpus xpi. eodem. -  Crapula. eodem. -  Credere. lxxxix. -  Credulitas. eodez. -  Crescere. eo. -  Crimen. eo. -  Culpa. eode. -  Crisma. eo. -  Cura animaruz. xc. -  Cupiditas. eodez. -  Curialitas. eodez. -  Curiositas. eodez. -  Custos. eode. -  -  Damnatus. folio xc. -  Damnificatus. xcj. -  Debitu coniugale. eo. -  Decanus. xciij. -  Decima. eod. -  Defensio. xcv. -  Defunctus. eode. -  Degradatio. eodez. -  Delectatio. xcvj. -  Delegatus. xcvj. -  Dementia. xcvij. -  Demoniacus. xcvij. -  Denunciatio. eo. -  Depositum. xclx. -  Derisio. c. -  Desperatio. eode. -  Detractio. eodem. -  Diaconns. cj. -  Dialectica. eo. -  Dies sestus. eode. -  Diffamatio. cij. -  Diffidatus. eode. -  Dignitas. eo. -  Dilapidator. eod. -  Diligere. eodem. -  Diligentia. ciij. -  Diocesis. eo. -  Discere. eo. -  Disciplina. eodez. -  Discordia. eo. -  Discretio. eo. -  Dispensatio. eod. -  Disputare. cv. -  Diuinatio. cvj. -  Diuortium. eode. -  Diuturnitas. eode. -  Doctor. eo. -  Dolus. eo. -  Domesticus. cvij. -  Domicilium. eod. -  Dominica dies. cviij. -  Dominium. eodez. -  Dominus. eo. -  Donatio. cix. -  Dos. cxiiij. -  Dubium. cxvij. -  Duellum. eode. -  -  Ebrietas. folio. cxviij. -  Ecclesia. eo. -  Electio. cxix. -  Elemosina. cxxij. -  Emancipatio. cxxiij. -  Emphitheosis. eo. -  Emptio. cxxvj. -  Emunitas. cxxix. -  Enormis. eodem. -  Episcopus. eo. -  Errare. cxxxj. -  Erubescere. eo. -  Etas. eo. -  Euagatio. cxxxij. -  Euangelium. eo. -  Eucharistia. eod. -  Eunuchus. cxxxix. -  Exactio. eo. -  Exaltatio. eo. -  Examinatio. eo. -  Excepta. sio. -  Exceptio. eo. -  Excoicatio= eo. -  Exculatio. clxj. -  Excecutor. eod. -  Exemptus. clxiiij. -  Exemplum. clxv. -  Exequie. eo. -  Exheredatio. eo. -  Exorbitantia. clxvj. -  Exorcista. eo. -  Exorcismus. eod. -  Expense. eo. -  Experientia. clxvij. -  Expositio. eo. -  Expositus. eod. -  Expressio. eod. -  Extensio. eod. Extimatio. eo. -  Extrema vncio. clxviij. -  -  Fabule. folio. clxviij. -  Facilitas. eo. -  Facultas. eo. -  Factum. eo. -  Falcidia. eo. -  Falsarius. eo. -  Fama. clxix. -  Familia. clxx. -  Familiaris. eo. -  Familiaritas. clxxj. -  Fatum. eo. -  Fauere. eo. -  Fautor. eo. -  Femina. eo. -  Fenus. eodez. -  Ferie. eo. -  Feudum clxxiiij. -  Fictio. clxxvij. -  Fideicomissum. eo. -  Fideiussor. eo. -  Fides. clxxviij. -  Filius. clxxix. -  Finis. clxxxij. -  Fiscus. eo. -  Flagella. eo. -  Fletus. eo. -  Fomes. eod. -  Forma. eod. -  Fornicatio. eo. -  Fortitudo. eode. -  Forus. eo. -  Fratres. eod. -  Fraus. eod. -  Frigiditas. eod. -  Fructus. eo. -  Fugere. clxxxiij. -  Funus. eod. -  Furiolus. eo. -  Furtum. eo. -  -  Generalis clausula. folio. clxxxvij. -  Gladius. eod. -  Gloria. eo. -  Gratia. eod. -  Gradus. eo. -  Guerra. eo. -  Gula. eode. -  -  Habitus. folio. clxxxix. -  Hebetudo. eo. -  Edificans. eo. -  Hereditas. eode. -  Heres. cxc. -  Eremita. eo. -  Hereticus. cxciij. -  Hermafroditus. cxcv. -  Jronia. eo. -  Histrio. eodem. -  Homagium. cxcvj. -  Homicidium. eode. -  Homo. ccj. -  Honestas. eo. -  Honor. eo. -  Hora canonica. ccij. -  Horror future vite. cciiij. -  Hospitale. eo. -  Hospitalis. eo. -  Hostiarius. eo. -  Hostis. eo. -  Humanitas. eo. -  -  Jactantia. folio. ccv. -  Eonomus. eo. -  Jdulia. eo. -  Jeiunium. eo. -  Jgnorantia. ccviij. -  Jllegitimus. ccix. -  Jmagines sctorum. eod. -  Jmmisericordia. eo. -  Jmmunditia. eode. -  Jmmunitas. eo. -  Jmpedimetu. ccxiiij. -  Jmperiu merum. eo. -  Jmpossibile. eod. -  Jmpubes. eod. -  Jncantatio. eo. -  Jncarceratio. eo. -  Jncendiarius. eo. -  Jncestorum resto. ccxv. -  Jncestus. eo. -  Jncosideratio eod. -  Jncostatia. eo. -  Jndicium. eod. -  Jndignatio. ccxvj. -  Jndulgentia. eod. -  Jnepta letitia. ccxix. -  Jnfamia. eo. -  Jnfidelitas. ccxx. -  Jnfirmus famulus. ccxxj -  Jngratitudo. eo. -  Jniuria. eod. -  Jniustitia. ccxxij. -  Jnobedientia. ccxxiij. -  Jnquietudo. eo. -  Jnquisitio. eo. -  Jnqsitor hereticoruz. folio. ccxxiiij. -  Jnsignia. ccxxv. -  Jnscriptio. ccxxvj. -  Jnstitutio. eod. -  Jntentio. eo. -  Jnterdictum. ccxxijv. -  Jnteresse. ccxxxiij. -  Jnterpretatio. eo. -  Jnterrogationes. in contor. ccxxxiiij. -  Jntestatus. ccxlvj. -  Jntimiditas. eo. -  Jntrusus. eodez. -  Jnuenta. eod. -  Juuestitura. ccxlvij. -  Jnuidia. eo. -  Hypochrisis. eodez. -  Hypotheca. eod. -  Jra. eo. -  Jrregularitas. ccxlviij. -  Jrrisio. cclij. -  Jrronia. eo. -  Jstrio. eo. -  Judeus. eodem. -  Judex. ccliiij. -  Judicare. cclvj. -  Judicium. cclviij. -  Juramentum. cclix. -  Jurisditio. cclxviij. -  Jus. eode. -  Juspatronatus. eo. -  Justitia. cclxx. -  Justificatio imperij. eod. -  -  Laicus. folio. eod. -  Latria. cclxxj. -  Latro. eo. -  Laudemium. eo. -  Lectoris. eo. -  Legatum. eodez. -  Legatus. cclxxviij. -  Legitiatio filiorum. cclxxx. -  Legitima portio. cclxxx. -  Legitimus filius. cclxxxij. -  Leno. eo. -  Leprosus. eo. -  Lex. eo. -  Libellarius conctus. cclxxxvj. -  Libellus famosus. eo. -  Liber. eo. -  Libertus. eodem. -  Litera eodem. -  Litigiosares. eodem. -  Litigiosus. eode. -  Loca. eodem. -  Locatio. cclxxxvij. -  Lucrum. cclxxxix. -  Ludus. eo. -  Luxuria. ccxcj. -  -  Magister. folio. ccxcij. -  Maioritas. ccxciij. -  Maledictio. eo. -  Maleficium. eod. -  Malitia. eo. -  Mandatum. eodez. -  Manifestuz. ccxciij. -  Manumissio. eo. -  Mathematici. ccxcv. -  Matrimoniu. eo. -  Medicus. cccxiij. -  Membruz. cccxiiij. -  Mendacium. eo. -  Mensa. eode. -  Mensuras. eod. -  Mercator. cccxv. -  Meretrix. eodem. -  Meritum. eodem. -  Metus. eo. -  Milites. cccxvj. -  Miuor. eo. -  Miserabilis persona. folio. cccxvij. -  Missa. eo. -  Misericordia. cccxxj. -  Moderamen. cccxxij. -  Modestia. eodem. -  Molities. eodem. -  Monachus. eode. -  Monasterium. cccxxiij. -  Monialis. cccxxiiij. -  Moneta. eo. -  Mora. eode. -  Mors. eo. -  Mulier. cccxxv. -  Multiloquiu. eo. -  Munus. eo. -  Murmuratio. eode. -  Mutilatio. eod. -  Mutus. eode. -  Mutuum. eo. -  -  Naufragiu. cccxxxvj. - Nauta. e. -  Necessitas. eodez. -  Negligetia. cccxxvij. -  Negocium eode. -  Neophitus. cccxxviij. -  Nigromacia. eo. -  Nominatim. eodem. -  Notarius. eodez. -  Notorium. eodez. -  Nouale. eodez. -  Nouitius. eodez. -  Nuptie. cccxxxj. -  Nuciatio no. opis. eode. -  -  Obedientia. folio. cccxxxj. -  Oblatio. cccxxxij. -  Obligatio. cccxxxiij. -  Obses. cccxxxiiij. -  Obstinatio. eodem. -  Occasio. eod. -  Occultu. eo. -  Odium. eo. -  Officium. eodem. -  Oleum lctmt cccxxxv. -  Opinio. eo. -  Oratio. cccxxxvj. -  Oratoriuz. cccxxxviij. -  Ordo. cccxxxix. -  Ornatus. cccxlij. -  Ociositas. cccxliiij. -  -  Pactum. folio. cccxliiij. -  Pala. cccxlvj. -  Palium. eo. -  Papa. eode. -  Parapherna. cccxlvij. -  Paretis appel. eo. -  Paricida. eodem. -  Parochia. eodem. -  Partis appellatioe. folio. cccxlviij. -  Patientia. eo. -  Patria. eodem. -  Patriarcha. eodem. -  Patronus. eodez. -  Peccatum. eodez. -  Peculium. ccclxix. -  Pecunia cccl. -  Pedagium. eodez. -  Pena. ccclv. -  Penitentia. ccclviij. -  Percussio. ccclix. -  Peregrinus. eo. -  Periculum. eodez. -  Periurium. eodez. -  Permissio. c cclxj. -  Permutatio. eode. -  Perplexitas. eod. -  Pertinax. ccclxij. -  Perseuerantia. eod. -  Persona miserabil. eod. -  Personatus. eod. -  Pietas. eo. -  Pignus. eod. -  Pigritia. ccclxiij. -  Pirrata. eod. -  Placere. eo. -  Pollicitatio. ccclxiiij. -  Pollutio. eo. -  Portio canonica. eo. -  Possessor bo. fi. eo. -  Postnlatio. eodez. -  Posthumus. eode. -  Prebenda. eodez. -  Precarium. eodem. -  Precaria. ccclxv. -  Preceptum. eodez. -  Predicare. ccclxviij. -  Preces. eod. -  Precedentia. eode. -  Preciosum. eodez. -  Precipitatio. eodez. -  Predia vrbana. ccclxix. -  Predo. eo. -  Prefatio. eo. -  Prelatus. eodem. -  Prescriptio. eode. -  Presumptio. ccclxxv. -  Primas. ccclxxvj. -  Primitia. eo. -  Princeps. eodem. -  Priuilegium. eode. -  Probatio. ccclxxvij. -  Procurator. eo. -  Proditio. eodem. -  Prodigalitas. eode. -  Professio. eodem. -  Promissio. ccclxxviij. -  Proprietas. eode. -  Prosoneta. eodem. -  Protestatio. eode. -  Pronincia. eodez. -  Prudentia. eodem. -  Pubes. ccclxxix. -  Publicum. eode. -  Pudicus. eo. -  Pudicitia. eo. -  Punitio. eo. -  Purgatio. eode. -  Purgatorium. eo. -  Purifica. post ptu. eodez. -  Pusilanimitas. eo. -  -  Quadragesima. folio. eo. -  Quarta trebellia. eo. -  Questuarij. eo. -  Questus. ccclxxx. -  -  Rancor. folio. eodez. -  Ratio eode. -  Ratiocinia. eode. -  Raptor. eodem. -  Rapina. eo. -  Rauhabitio. ccclxxxj. -  Reconciliatio. ccclxxxj. -  Recopensatio. eo. -  Reculari. eodem. -  Regularis. eo. -  Religiosus. eo. -  Religiosus locus. ccclxxxviij. -  Reliquie. ccclxxxix. -  Remissio. eode. -  Remittere. eodem. -  Renunciatio. eodem. -  Repreialia. cccxc. -  Residere. cccxcj. -  Rescriptu eode. -  Res. eode. -  Restitutio. eode. -  Resuscitatus. ccciij. -  Reuelare. eodem. -  Reuerentia. eode. -  Rigor. eodem. -  Risus. eode. -  Rixa. eod. -  Rogationu dies. cccciiij. -  -  Sacerdos. folio cccciiij. -  Sacramentum. eode. -  Sacrilegium. ccccv. -  Sacrista. eodem. -  Sagitarius. eodez. -  Salarium. eodez. -  Sanctus. eo. -  Saracenus. eo. -  Satisfactio. eo. -  Scandalum. ccccvj. -  Scientia. ccccvij. -  Scisma. eo. -  Scriptura. ccccviij. -  Scurilitas. eodez. -  Secretum. eo. -  Seditio. eode. -  Sensualitas. eod. -  Sententia. eodez. -  Sepultura. ccccix. -  Seruitus. ccccxij. -  Sigillum. ccccxiij. -  Simonia. eode. -  Simplicitas. ccccxxj. -  Simulatio. eo. -  Sobrietas. ccccxxij. -  Societas. eodez. -  Sodomia. ccccxxv. -  Solicitudo. eode. -  Solutio. eode. -  Sors. ccccxxvij. -  Spectacula. ccccxxviij. -  Sponsalia. eodez. -  Statutuz. ccccxxxj. -  Stipulatio. ccccxxxiij. -  Stola. eod. -  Studium. eodem. -  Stulticia. eod. -  Stultus. eo. -  Stuprum. eodem. -  Suspitio. occccxxxiiij. -  Subarratio. eode. -  Subdelegare. eo. -  Subditis. eodez. -  Subdiaconus. eod. -  Subornatio. eodem. -  Subsannatio. eodem. -  Substitutio. eode. -  Subtilitas. ccccxxxvij. -  Successio. eodem. -  Successor. eodem. -  Suffragia. eodem. -  Superbia. eodem. -  Supstitio. ccccxxxviij. -  Suspensio. ccccxxxix. -  Suspitio. cccxlij. -  Susurratio eodem. -  -  Tabellio. folio eodem. -  Tacitutnitas. ccccxliij. -  Talliam. eodem. -  Tantum. ccccxliiij. -  Temperantia. eo. -  Temere. eodem. -  Temeritas. eodem. -  Tempus. eodem. -  Tergiuersator. eodem. -  Tentare. eodem. -  Testamentum. eodem. -  Testes. ccccxlviij. -  Thesaurus. ccccl. -  Timor. eodem. -  Tollerantia. eodem. -  Tonsura. eodem. -  Torneamentum. eo. -  Torpor. cccclj. -  Tortura. eodem. -  Transactio. eode. -  Transitus. cccclij. -  Treuga. eodem. -  Tributum. eodem. -  Tribulatio. eode. -  Tristitia. eodem. -  Turpe lucrum. eodem. -  Tumor. eodem. -  Tutella. eodem. -  -  Uana glia. fo. ccccliij. -  Uasa sacra. eodem. -  Uasallus. eodem. -  Uectigal. eodem. -  Uel atio virginu. eodem. -  Uenatio. eodem. -  Uenditio. eodem. -  Ueneficium. eodem. -  Ueniale peccatum. eode. -  Uerberatio. eodem. -  Uestis. eodem. -  Uicarius. ccccliiij. -  Uidua. eodem. -  Uilicus. eodem. -  Uendicatio. eodem. -  Uiolentia. eodem. -  Uirginitas. eode. -  Uirtus. cccclv. -  Uis. eodem. -  Uisitatio. eodem. -  Uiciatus corpore. eode. -  Uitium. eodem. -  Unanimiter. eodem. -  Uniuersitas. cccclvj. -  Unciio extrema. eodem. -  Uoluntas. eodem. -  Uotum. cccclvij. -  Usucapio. cccclxiij. -  Usura. cccclxiiij. -  Usus clauium. ccccixxvij. -  Usus. eodem. -  Ususfructus. eodem. -  Uxor. cccclxxix. -  -  Hypocrisis. folio. cccclxxx. -  Hypotheca. eodem. -  Yronia. eodem. -  Ystrio. eodem. -  -  Zelus. folio. cccclxxx. ¶ Explicit prima tabula. Secudo presens tabula noia doctoru sacre theologie et vtriusq iuris q sunt coteti in pfata summa auriga. et fidelissimi duces idicabit. et in allegado eorum abreuiatioes q sunt ifra scripta ordine alphabeti ordinata no sm eorum an tiqtate vel excelletia adnotata: vz in sacra scriptura seu Theologia. -  -  Albertus magnus ordinis predicatoru. -  Alexader. scz de ales. ordinis minoru. -  Alexander lobar. de alexa dria ordi. mi. -  Ambrosins doctor ecclesie Sanctus. -  Anselmus cartuariesis archieps sctus. -  Augustinus doctor ecclesie sanctus. -  Aureolus. s. Petrus aureolus ordi. mino. -  ¶ Jn iure Canonico vel Ciuili. -  Abbas Alanus. -  Albericus de rosate. Albertus Papien. -  Alexander de imola. -  Alexader neno vincentius. -  Andreas barbatius siculus. -  Angelus: scilicet de perusio. -  Angelus aretinus seu de aretio. -  Antonius de butrio. -  Archidiaconus. -  Azo. -  ¶ Summiste. -  Aluarus ordinis minorum. -  Archieps Floretinus conrdinis pdicatorum. -  Astensis ordinis minorum. -  Augustinus de anconia. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theolo. -  Beda. -  Bernardus Sanctus. -  Bonauentura ordinis mino. sanctus. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Baldus. s. de Perusio. -  Bartolus videlicet de saxo ferato. -  Bernardus glossator decretalium. -  Bartholomeus Brixiensis. -  Bartholomeus cepola veronensis. -  Bonagratia. -  Butrigarius. s. Jacobus butrigarij. -  ¶ Summiste. -  Bernardinus de senis or. mi. sanctus. -  Bernardinus cardinalis ordinis mi. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Cassianus. -  Ciprianus martyr. -  ¶ Jn iure canonico seu ciuili. -  Calderinus qui fuit Joanes calderin. -  Cardinalis. s. Fraciscus de zabarellia. -  Cynus. -  Collectarius. -  Copostelanus cui nomen Bernardus. -  Clarus ordinis minorum summista. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Damascenus. -  Dionysius. -  Dynus vtriusq iuris doctor. -  Dnicus de sancto georgio canonista. -  ¶ Summiste. -  Directoriu iuris qui fuit Petrus casue le ordinis minorum. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theolo. -  Egidius ordinis eremitarum. -  Fra. s. Fraciscus de mayronis or. min. -  Franciscus de ampulis ordi. minoruz. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Federicus de senis. -  Florianus. -  Franciscus vercellensis. -  Franciscus de ramponibus. -  Franciscus de albertarijs. -  Franciscus tigni de pisis. -  Franciscus de aretio seu aretinus. -  Fulgosius. i. Raphael fulgo sius. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theol. -  Gilbertus. -  Grego. i. sanctus Gregorius doctor ecclie. -  Gullelmus de marta. or. minorum. -  Jn iure canonico vel ciuili. -  Gabriel de osseletis mutinensis. -  Garsias. -  Gaspar de calderinis. -  Gemi. i. Dominicus de sancto geminis. -  Girardus de senis. -  Gofredus. -  Gratianus compilator decreti. -  Guido de suzaria. -  Guido episcopus concordiensis. -  Gullelmus de cuneo. -  Gullelmus nason. -  Gullelmus de mote lauduno qui scripsit sup clemetinas et allegat sic laudumus. -  Gullelmus durandi qui secit speculu. -  ¶ Summiste. -  Girardus obdonis ordi. minorum. -  Gregorius de arimino. -  Gualdensis. -  Gualterius eps pictauiensis or. mino. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Henricus de gandauo. -  Hieronymus doctor ecclesie sanctus. -  Hugo. de sancto victore. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Henricus boych. -  Hermanus magnus legista. -  Hostiensis lumen iur is canonici. -  Hug. qui fecit multas glossas super de cretum. -  Hugo vercellensis. -  Hugolinus de la fontana glossator iuris ciuilis. -  ¶ Jn sacra scriptura seu theo. -  Joanes scoti ordinis minoru q allegat sic scotus. -  Joannes de noto ordinis mino. siculus. -  Joanes de neapoli ordinis pdicatoru. -  Joannes de ripolis. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Jacobus butrigarius q allegatur butrigarius. -  Jacobus lotharius. -  Jacobus de beluisio. -  Jacobus de rauena. -  Jacobus de arena. -  Jnnocentius papa splendor canonista rum. -  Joanes theotonicus glossator decreti. -  Joannes fauentinus. -  Joannes de faucona. -  Joanes de deo hispanus. -  Joannes monachus cardinalis. -  Joannes audree irradiator iuris can. -  Joannes de annania. -  Joannes plagiarius de senis. -  Joannes de montemerio. -  Joannes de sancto georgio bononien. -  Joannes calderinus qui allegatur cal derinus. -  Joannes de lignano. -  Joanes de imola qui allegat imola. -  Joannes de platea bononiensis. -  Joanes antonius de sancto georgio nuc episcopus alexadriuus mediolane sis. -  ¶ Summiste. -  Jacobus de laude ordinis mi. -  Joannes de saxonia ordinis mino. -  Joannes de anconia. -  Joannes or. predicatoru qui fecit summam confessorum. -  ¶ Jn sacra theologia. -  Landulphus ordinis minorum. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Lappus de castellione abbas. -  Laurentius de pium. -  Laudunus vide. s. gullelmus de mote et c. -  Lauretius de rodulphis florentinus. -  Ludouicus de roma. -  Lucas de garsijs. -  Magister sententiarum. s. Petrus lonbardus. princeps theologorum. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Martinus silimani. -  Marsilius. -  Mattheus romanus. -  Mattheus de matheolosijs. -  Nicolaus de lira ordinis minoru totius biblie subtilissimus expositor. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Nicolaus de metharelis. -  Nicolaus de neapoli. -  Odoardus. -  Odofredus. -  Oldradus de ponte legista. -  Oldradus de laude canonista qui fecit multa consilia. -  ¶ Jn theologia. -  Petrus. idest de tarantasio ordinis pre dicatorum. -  Petrus aureolus ordinis minorum. -  Petrus de palude ordinis predicatorum. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Panormita. i. nicolaus abbas siculus episcopus panormitanus. -  Paulus de castro. -  Paulus de liazarijs. -  Petrus. i. debella pertica. -  Petrus helie. -  Petrus de stagno. -  Petrus de ancharano. -  Pileius. -  Philippus. -  Philippus de perusio. -  Placentinus. -  Petrus casuel. i. directorium. vt. s. -  ¶ Jn sacra scriptura et theolo. -  Rabanus. -  Ricardus. s. de mediauilla or. mino. -  Ricardus anglicus ordinis mino. vnus ex quatuor expositoribus regule nre. -  Ricardus de sancto victore. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Raynerius de forliuio. -  Raphael fulgosius. -  Ricardus malubra. -  Rofredus beneuentanus. -  ¶ Summiste. -  Raymundus ordinis predicatorum. -  Rodonesis gullelmus noie glossator. -  Raymundus ordinis predicatorum. -  Rogerins. -  Scotus. i. ioannes scotus ordinis mino. -  ¶ Jn iure canonico vel ciuili. -  Salycetus. -  Stephanus prouincialis. -  Signorolus de homodeis. -  ¶ Summiste. -  Speculator. s. gullelmus durandi. -  Summa confestoru ordinis pdicatorum. -  ¶ Jn theologia. -  Thomas de aqno ordinis pdic. sanctus. -  Tancredus doctor iuris canonici. -  ¶ Jn theologia. -  Ugo de castro nouo ordinis minorum. -  Ubaldus de perusio. -  Ubertus de bobio. -  Uincentius. -  Uldericus. -  Jsidorus sanctus. -  Jmola. i. Joannes de Jmola. -  Jenselinus doctor iuris canonici. ¶ Explicit secunda tabula. Tertio hec tabula pro simplicibus declarat modum allegandi tam theologos q iura canonica et ciuilia ac aliquas abreuiatoies doc. n. theologi allegatur vel in quolibetis vel. s. magi strum sententiarum sic vz Bo. in. j. vel ij. vel. iij. aut. iiij. subaudi supra magistrum sententiarum postea ponitur di. et post ponitur ar. j. vel. ij. et c. Aliquando additur prime vel secu de partis subin tellige eiusdem distinctionis. aliquan do allegantur sic vz. Bo. in. j. vel. ij. et c. super literam. s. predicti magistri sententiarum sunt duo luminosi doc. qui aliter allegatur vcz alex. et. S. Tho. Na quia fecerunt summaz super magistru sententiarum quarum vna hz quatuor partes. scz illa alex. altera tantum tres q viderim. et. ij. pars amborum diuiditur in duas partes. Jdeo allegatur sic. fi est in prima parte vel. iij. aut. iiij. ale. in prima. vel. iij. aut. iiij. s. parte summe predicte tractatu de potentia deivel de superbia et huiusmodi. q. j. vl. ij. et c. tho. vero allegat similiter in prima vel tertia. s. parte. q. tali. ar. tali. Cuzvero id q allegatur est in. ij. parte summe ipsoruz allegatur sic in Prima Secunde. vel in secunda secunde. s. in prima parte se cunde partis predicte summe. vel i secu da parte predicte secunde partis princi palis summe. iura vero canonica allegatur diuersimode. Nam decretum: q habet tres partes principales et secuda pars habet aliam partez subdistictam ideo si allegatur quod est in prima par te notatur per distin. et. c. vl. §. solummo do. et habet centum vnam distin. si vero allegatur quod est in. ij. parte principali sic quotatur prima vel secuda aut. iij. et c. vsq ad tringintasex et subaudi causa q habet triginta sex causas post sub in fertur. q. j. vel. ij. et c. quia quilibet causa habet suas qo. postea. c. et §. si autem q allegatur est in. ij. parte subdistincta sic quotat de penitetia di. j. vel. ij. vsq ad vij. q. habet. vij. distinctioes ille tractatus de penitetia q ponitur. zz. ca sub. q. iij. eiusde cause. postea addit. c. vl §. ter tie vero partis coteta allegantur sic. de conse. di. j. vel. ij. vsq ad. v. quia tantum quinq di. habet cuz suis. c. et. §. decreta les autez allegantur per rubricas suas et. c. et. §. Similiter sertus liber et clemen tine quibus rubricis additur. li. vj. vel in cle. vt appareat no esse in decretalibus quod allegatur sz in altero istoruz aduerte etia q non semper quotatur. c. et tunc id quod sequitur imme diate ad rubricam est principiuz capli. similiter quado est in cle. loco. c. ponitur cle. j. vel secuda aut principium ipsius capituli. et sic allegat vz cle. si gratiose de rescrip. et hmoi. Jus vero ciuile allegatur comuniter p. l. et. §. sub suis rubricis et si est in codice preponutur Rubri. C. eleuatuz. si e in digestis pponutur duo. ff. Sivo est in libro institutionu prepoitur sic isti. q soluz post Ru. §. habet non leges. Fallunt ab hac regula tres libri. Primus est codex in quo quia sunt multe auten tice quando talis autentica allegatur quotatur sic aut. vcz ad hoc. C. devsu. vl aut. cassa. C. d sa. san. ecc. Na talis aut. est posita sub tali Rub. et sic incipit vt se quitur ad istud auten. alius liber autenticorum quia allegatur sic in auten. sub Ru. sua. §. solum aliquando ponitur collatione pria vl secuda vsq ad no ne quia habet collationes nouem. ¶ Tertius liber est de vsibus feudoru qui allegatur p rubricas suas. et. c. et. §. vnum tamen notabis q licet aliquando ca. vel. l. preponantur Ru. vel postponantur nihil est. summiste vero alle gantur aliq p titulos aliq p Ru. qda per libros et hmoi. Et aduerte q qn allegatur Hosti. vl Gof. sine Ru. coiter ta le dictum in sua summa sub titu. de tali materia. et ne propter abbreuiationes multas qs erret in sine huius summe pona oes Ru. tam iuris canonici q ciuilis ex qbus poterit intelligere earum abreuiatioes. silr hic ifera aliquas abreuia tioes qbus sepius vtor i hac summa. auc. qn poitur sub Ru. codicis dicitur autentica qn non ponitur in codice dicit autetico quod quidem est liber autenti corum et sequitur ad eu. Rub. sua. C. si est eleuatuz dr. Codice si no est elenatum dicitur capitulo. cle. j. clementina. Cocor. i. concordat vel cu cocordantijs. d. i. dicto vel dicta vel dictis. di. i. distinctione. Eo. i. eodez titulo vel capitulo. et hmoi. Ea. i. eadem di. vel ca vel. q. Fi. i. finali. vel in fine. glos. i. glossa. lib. i. libro. Not. i. notat. vel notatur vel notata. Ob. i. obstat. Opi. i. opinio. Oppo. i. opponitur. q. i. questione. Rn. i. respondeo vel respondet. Rub. i. rubrica. ti. i. titulo. tex. i. textus. v. i. verbo vel versiculo. Eya ergo patres et fratres pperate et cur rite et vt peritia casuu coscientialiu pos sitis habere hanc angelica summa per legite quam si more mundorum anima liuz ruminabitis in casibus coscientie non errabitis. ¶ Explicit tertia tabula. -  Rubrice iuris ciuilis et canonici et primo Rub. fforum. et pmo. ff. veteris cotinetis. xxiiij. libros partiales designatos per numerum infra positum a latere sinistro. -  -  1 ADoptionibus. -  4 Alienatione iudicij mutadi causa facta. -  Ad legem aquiliam. -  9 Ad exhibendum. -  10 Allea toribus. -  11 Ad legem rhodiam de iactu. -  14 Ad senatuscon sultum macedonianuz. -  14 Ad velleianum. -  16 Actionibus empti et venditi. -  19 Arbitris. -  4 Quorum posiessionibus. -  -  12 COonstitutionibus principum. -  1 Calumniatoribus. -  3 Capitis dominutione. -  13 Comunia prediorum. -  8 Comuni diuidundo iudicio. -  10 Conditione causa deta. -  12 Conditione ob turpem causam. -  12 Conditione indebiti. -  12 Conditione sine causa. -  12 Conditione furtiua. -  13 Conditione ex lege. -  13 Conditione triticaria. -  13 Constituta pecunia. -  13 Comodati vel econtra. -  13 Compensationibus. -  16 Contrahenda emptione. -  -  1 DJuisione rerum. -  18 Dolo malo. -  4 Depositi vel econtra. -  16 Distractione pignorum. -  10 Donationibus inter virum et vxorem. -  24 Diuorijs. -  -  24 EO per quem factum est. -  2 Edendo. -  2 Eo quod metus causa. -  4 Ex quibus causis maiores. -  4 Eo quod certo loco. -  13 Exercitoria ratione. -  14 Estimatoria actione. -  16 Edilicio edicto et d redhibitoria actioe -  21 Euictionibus et dupli stipulationibus. -  21 Exceptione rei tradite. -  -  21 FErijs et dilationibus. -  2 Fidei commissaria hereditatis -  5 petitione. -  Finium regundorum. -  Familie herciscunde. -  10 Fide instrumentorum. -  10 Fundo dotali. -  12 Fugitiuis seruis. -  -  22 HJs qui sunt sui vel alieni iuris. -  11 His qui notantur infamia. -  2 His q deiecerunt vel effuderut. -  3 Hereditate vel actione vendita. -  -  9 IUstitia et iure -  18 Jurisditione omniuz iudicum. -  1 Jn ius vocando. -  2 Jn ius vocati vt eant. -  2 Jn integrum restitutionibus. -  4 Judicijs. -  5 Jnofficioso testamento. -  5 Jnterrogatorijs actionibus. -  11 Jureiurando. -  12 Jn litem iurando. -  12 Jnstitoria actione. -  14 Jn rem verso. -  15 Jn diem adiectione. -  18 Jn quibus causis pignus tacite con trahatur. -  20 Juris et facti ignorantia. -  22 Jure dotium. -  -  23 LEgibus et senatus cosultis et lon -  1 ga consuetudine. -  18 Lege commissoria. -  3 Lege rhodia de iactu. -  19 Locati et conducti. -  -  4 MJnoribus vigintiquinq anis. -  7 Mandatis principum. -  11 Mortuo inferendo. -  17 Mandati vellecontra. -  -  2 NE quis euz qui in ius vocatus est vi eximat. -  Negocus gestis. -  4 Neute caupones stabularij. -  4 Noralibus actionibus. -  9 Nautico fenore. -  -  22 ORigine iuris. -  1 Officio consulis. -  1 Officio prefecti pretoris. -  1 Officio prefecti vrbis. -  1 Officio questorum. -  1 Officio pretorum. -  1 Officio prefecti vigilum. -  1 Officio proconsulis et legati. -  1 Officio prefecti augustalis. -  1 Officio presidis prouincie. -  1 Officio procuratoris cesaris. -  1 Officio iudicis. -  1 Officio eius cui mandata est iurisditio. -  1 Officio assessorum. -  1 Operis seruorum. -  -  7 PActis. -  2 Postulando. -  3 Procuratoribus. -  3 Petitione hereditatis. -  5 Possessoria hereditatis pe -  5 titione. -  6 Publiciana in rem actione. -  3 Pignoratitia actione. -  15 Peculio. -  17 Pro socio. -  18 Periculo et commodo rei vendite. -  19 Prescriptis verbis. -  20 Pignoribus et hypothecis. -  22 Probationibus. -  23 Pactis dotalibus. -  -  2 QUod quisq iuris in alteruz statuerit. -  2 Qui satisdare cogantur. -  3 Qui notantur infamia. -  3 Quod cuiusq vniuersitatis nomine. -  4 Quibus ex causis maiores. -  4 Quod metus causa. -  7 Quando dies vlufructus legati cedat. -  7 Quibus modis vsusfructus amittatur. -  7 Quemadmodum vsuffructuarius caueat. -  8 Quemadmodum seruitus amittatur. -  11 Quibus rebus ad eundem iudicem ea tur. -  14 Quod cum eo qui in aliena potestate est negocium. -  15 Quando actio de peculo est annalis. -  Quod iussu. -  15 Quibus modis pignus tacite contrahitur. -  20 Que res pignori obligari non pnt. -  20 Qui potiores in pignoribus habeant. -  20 Quibus modis pignusvel hypotheca -  20 soluitur. -  -  11 RErum diuisione et qualitate. -  4 Receptis arbitrijs et q arbitriu. -  6 Rei vendicatione. -  11 Religiosis et sumptibus funerum. -  12 Rebus creditis et si certu petatur. -  18 Rescindenda venditione. -  19 Rerum permutatione. -  13 Ritu nuptiarum. -  24 Repudijs et diuortijs. -  -  1 S Tatu hominum. -  1 Senatoribus. -  2 Si qsius dicet ino obteperauerit. -  2 Si quis in ius vocatus non eirit. -  2 Si ex noxali causa agatur. -  2 Si quis cautionibus iudicio sistendi -  5 Si pars hereditatis petatur. -  6 si ager vectigalisvl ephytetiocarius pe. -  7 si vsufructus pet. vl ad aliu ptier neget. -  8 Seruitus. -  8 Seruitutibus rusticoruz prediorum. -  8 Seruitutibus vrbanorum prediorum -  8 Si seruitijs vendicetur vel ad alium pertinere negetur. -  9 Si quadrupes pauperie fecisse dicat. -  11 Sepulchro violato. -  2 Sponsalibus. -  11 Serno corrupto. -  11 Seruis fugitiuis. -  11 Si mensor falsum modum dixerit. -  22 Si certum petatur. -  18 Seruis exportandis. -  -  2 TRransactionibus. -  13 Triticaria. -  14 Tributoria actione. -  22 Testibus. -  22 Traiectitia pecunia. -  -  6 USufructu et quead moduz quis vsufructu vtatur. -  7 Vsufructu acc escendo. -  7 Vsufructu earum reru q vsu consumuntur. -  7 Vsu et habitatione. -  7 Vsufructarius queadmo dum caueat. -  22 Vsuris et fructibus. -  Rubrice Jn fortiati continetis quatuordecim libros partiales representatos per numerum infra scriptum a latere sinistro. -  -  1 ACtione rerum amotaru. -  2 Administratioe et periculo tutorum. -  5 Autoritate et consensu tu torum. -  3 Acquirenda vel admi. he reditate. -  5 Ad senatus cosultum siluianum. -  6 Annuis legatis et fideicommissis. -  10 Alimentis et cibarijs legatis. -  10 Auro et argento legato. -  10 Adimendis et trasferendis legatis. -  12 Ad legem falcidiam. -  14 Ad senatusconsultum trebellianum. -  14 Assignandis libertis. -  14 Ad senatusconsultum tertulianum. -  1 Agnoscendis vel alendis liberis. -  -  13 BOnorum possessione furioso muto. -  13 Bonorum possessione cotra tabulas. -  13 Bonoruz possessione secundum tabulas. -  13 Bonorum possessio. ex testamento militis. -  13 Bonis libertorum. -  -  1 COncubinis. -  2 Confirmando tutore vel cu ratore. -  3 Contrario iudicio tutele et vtili acctione. -  3 Curatoribus furiosis. -  4 Conditionibus institutionum. -  11 Coditionibus et demonstrationibus. -  14 Contratabulas. -  14 Collatione bonorum. -  13 Coniungendis cum emancipato liberis eius. -  14 Carboniano edicto. -  -  9 D Ote prelegata. -  13 Dotis collatione. -  -  EXcusationibus et temporibus earum. -  3 Excusatione tutorum. -  3 Eo qui pro tutore vel curatore negocia gesserit. -  -  3 FJdeiussoribus et nominatoribus et heredibus tutorum et curatorum. -  9 Fundo instructo et instrumento legato. -  -  14 G Radibus et affinitatibus et nominibus eorum. -  -  5 HJs que in testamento delentur. -  5 Heredibus instituendis. -  11 His que pene causam in testamento relinquuntur. -  11 His que pro non scriptis habentur. -  11 His quibus vt indignis. -  -  2 IMpensis in rebus dotalibus factis. -  5 Jniusto rupto et irrito testamento. -  5 Jure deliberandi. -  6 Jure codicillorum. -  14 Jure patronatus. -  -  LJberis agnoscendis. -  2 Legitimis tutoribus. -  4 Liberis et posthumis. -  6 Legatis et fideicommissis. j. -  7 Legatis et fideicommissis. ij. -  8 Legatis et fideicommissis. iij. -  11 Liberatione legata. -  13 Legatis prestandis contra tabulas ho norum possessione petita. -  14 Liberis vniuersitatum. -  -  4 M Agistratibus conueniendis. -  9 Militari testamento. -  -  10 OPtime et electione legata. -  14 Obsequijs a liberis et liberijs. -  14 Operis libertorum. -  -  10 P Eeculio legato. -  Pena legata. -  -  3 QUi petant tutores vel curatores. -  3 Quando ex facto tutoru vel curatorum. -  4 Quod cum falso tutore. -  6 Queadmodu testameta aperiantur. -  13 Quando dies legatorum cedit. -  14 Quibus no copetit bonorum possessio. -  14 Quis ordo in bonorum possessione sernetur. -  -  4 REbus eorum q sub tutela velcura sunt sine decreto no alienandis vel supponendis. -  11 Rebus dubijs. -  11 Regula cathoniana. -  -  1 SOluto matrimonio et queadmodum dos petatur. -  2 Si mulier ventris noie in posses sione mittatur. -  2 Si mulier vetris noie calumnie causa. -  3 Suspectis tutoribus ac curatoribus. -  6 Si omissa causa testamenti. -  6 Si quis aliquem testari prohibuerit. -  10 Seruitute legata. -  10 Supellectili legata. -  2 Si cui plusq per. l. falcidiam. -  14 Si tabule testamenti extabant. -  14 Si a parente quis fuerit manumissus. -  14 Si quid in fraudem patroni factum sit. -  14 Si tabule testamenti nulle extabunt. -  14 Successorio edicto. -  14 Suis et legitimis heredibus. -  -  3 TVtelis. -  3 Testamentaria tutela. -  3 Tutoribus et curatoribus datis ab his. -  4 Tutelis et rationibus distrahendis. -  5 Testis et qui testamenta facere possunt. -  10 Tritico vino et oleo legato. -  -  2 UEntre inspiciendo. -  4 Vbi pupillus educari vel morari debeat. -  5 Vulgari et pupillari substitutione. -  10 Vsu et vsufructu legato. -  13 Vt legatorum causa caueatur. -  3 Vt in possessione legatorum. -  14 Ventre in possessione mittendo et curatore eius. -  14 Vnde legitimi. -  14 Vnde liberi cognati. -  14 Vnde vir et vxor. -  14 Veteranorum et militum successione. -  14 Vt ex legibus et senatus cosultis bono rum possessio detur. -  ¶ Rubrice. ff. noui cotinetis. xij. libros partiales deno tatos per numeru infra positum a latere sinistro. -  -  1 AQua pluuiali arcenda. -  2 Ademptione libertatis. -  3 Acquirendo rerum dominio. -  3 Acquirenda possessione. -  5 Aqua quotidiana et estiua. -  5 Arboribus cedendis. -  6 Actionibns et obligationibus. -  8 Acceptilationibus. -  9 Arborum furtim cesarum. -  9 Abigeis. -  10 Accusationibus et inscriptionibus. -  10 Ad legem iuliam maiestatis. -  10 Ad legem iuliam de adulterijs. -  10 Ad legem iuliam de vi publica. -  10 Ad legem corneliam de siccarijs. -  10 Ad legem corneliam de falsis. -  10 Ad legem pompeia de parricidijs. -  10 Ad legem iuliam repetundarum. -  10 Ad legem iuliam de annona. -  10 Ad legem iuliam de vi priuata. -  10 Ad legem iuliam peculatus. -  10 Ad legem ambitus. -  10 Ad legem fauiam de plagiarijs. -  10 Ad senatus consultum turpillianum. -  11 Appellationibus et relationibus. -  11 A quibus appellare non licet. -  11 Appellationibus recipiendis. -  11 An per alium causa appellationis. -  12 An eum a quo appellatur altam causam. -  12 Ad municipales et de incolis. -  12 Albo scribendo. -  12 Administratione rerum ad ciuitatem pertinentium. -  -  4 BOnis iudicis autoritate possidendis. -  10 Bonis damnatorum. -  10 Bonis eorum qui ante sententiam mor tem sibi consciuerunt. -  -  2 COllusione detegenda. -  4 Confessis. -  4 Cessione bonorum. -  4 Curatore bonis dando. -  5 Cloacis. -  9 Concussionibus. -  9 Crimine expillate hereditatis. -  9 Crimine stellionatus. -  9 Collegijs illicitis et corporibus. -  10 Custodia reorum et exhibitione. -  10 Cadaueribus punitorum. -  11 Captiuis et postliminio reuer. -  12 Castren si peculio. -  12 Censibus. -  -  1 DAmno infecto. -  1 Donationibus. -  1 Donatione causa mortis. -  9 Diuersis et teporatibus prescriptio. -  9 Doli mali exceptione. -  7 Duobus reis constituendis. -  12 Decurionibus et eorum filijs. -  12 Decretis ab ordine faciendis. -  -  12 EVictione libertatis. -  4 Ex quibus causis possessionem eatur. -  6 Exceptionibus et prescriptionibus. -  6 Exceptione rei iudicate. -  6 Exceptione doli mali. -  9 Extraordinarijs criminibus. -  9 Effractoribus et expilatoribus. -  11 Eum qui appellauerat in prouincia. -  12 Extraordinarijs cognitionibus. -  -  2 FJdeicomissarijs libertatibus. -  5 Fluminibus et ne quid in flumine publico ripa ve eius fiat. -  5 Fonte. -  8 Fideiussoribus et mandatoribus heredibus tutorum et curatorum. -  9 Furtis. -  9 Furti aduersus nautas. -  5 Furibus balnearijs. -  5 G Laude legenda. -  -  2 IVre aureorum anullorum. -  5 Jnterdictis seu extraordinarijs actionibus. -  5 Jtinere actuq priuato. -  9 Judicatum solui. -  9 Jncendis ruina naufragio. -  8 Jniurijs et famo sis libellis. -  10 Juterdictis et relegatis et deportatis. -  1 Jurefisci. -  2 Jureimmunitatis. -  -  12 LJberali caula. -  15 Locis et itineribus publicis. -  5 Loca publico fruendo. -  5 Libero homine exhibendo. -  5 Liberis exphibendis deducendis. -  5 Litigiosis. -  11 Libellis dimissorijs. -  12 Legationibus. -  -  2 M Anumissionibus. -  2 Manumissis vindicta. -  2 Manumissionibus q seruis. -  2 Manumissis testamento. -  21 Muneribus et honoribus. -  -  2 NAtalibus restituendis. -  2 Ne eo statu defunctorum post quinquenuium queratur. -  5 Ne vis fiat ei qui in possessionem missus est. -  5 Ne quid in loco sacro fiat. -  5 Ne quid in loco publico vel itinere fiat. -  5 Ne quid i flumine publico ripa ve eius fiat quo aliter aqua fluat. -  8 Nouationibus et delegationibus. -  12 Nil innouari appellatione pendente. -  12 Nundiuis. -  -  1 O Peris noui nunciatione. -  12 Operibus publicis. -  -  1 PVblicanis et vectigalibus. -  3 Pro soluto. -  3 Pro emptore. -  3 Pro herede. -  3 Pro donato. -  3 Pro derelicto. -  3 Pro legato. -  3 Pro dote. -  3 Pro suo. -  4 Priuilegijs creditorum. -  5 Precario. -  8 Pactis inter emptorem et venditorem. -  8 Pretorijs stipulationibus. -  9 Priuatis delictis. -  9 Preuaricationibus. -  9 Popularibus actionibus. -  10 Publicis iudicijs. -  10 Penis. -  11 Priuilegijs veteranorum. -  12 Pollicitationbus. -  12 Prosonetis. -  -  2 QVi sine manumissione. -  2 Qui et a quibus manumissi. -  2 Quibus ad libertatem pro clamare non licet. -  4 Quibus ex causis in possessionem eatur. -  4 Que in fraudem creditorum facta sunt. -  5 Quorum bonorum. -  5 Quorum legatorum. -  5 Quod vi aut clam. -  6 Quarum rerum actio non datur. -  10 Questionibus. -  11 Quis et a quo appellatur. -  11 Quando appellandum sit. -  11 Que sententie sine appellatione rescin duntur. -  -  4 RE iudicata et de effectu sententiarum. -  4 Rebus autoritate iudicis possi dendis. -  5 Ripa munienda. -  5 Remissionibus. -  8 Rem pupilli saluam fore. -  8 Rem ratam habere et de ratihabitione. -  9 Receptatoribus. -  10 Requiredis reis. -  11 Remilitari. -  12 Regulis iuris. -  -  2 STatu liberis. -  2 Si libertinus ingenuus esse dicatur. -  2 Statu defunctorum. -  4 Separationibus. -  5 Super ficiebus. -  5 Si arbor vicine edibus impendeat. -  5 Saluiano interdicto. -  7 Stipulatione seruorum. -  9 Solutionibus et liberationibus. -  9 Si quis in testamento liber esse iussus fuerit. -  9 Si familia furtum fecisse dicatur. -  9 Sepulchro violato. -  10 Sententiam passis restitutis. -  1 Si tutor vel curator vel magistratus. -  11 Si pendente appellatione. -  -  5 TAbulis exhibendis. -  9 Termino moto. -  6 Tigno iniuncto. -  -  3 USucapionibus et vsurpationibus. -  5 Via publia et si quid in ea. -  5 Vt in flumine publico nauigare licet. -  5 Via publica et itinere reficiende. -  5 Vi et vi armata. -  5 Vti possidetis. -  5 Vtrobi. -  7 Verborum obligationibus. -  9 Vi bonorum raptorum. -  12 Vacatione et excusatione munerum. -  12 Varijs et extraordinarijs cognitionibus. -  12 Verborum et rerum significatione. -  Rubrice codicis continentis. xij. libros partiales representatos per numerum positum a latere si nistro. Et vltimi tres libri longe post primos nouem compositi sunt et rubrice eoru seorsum ponuntur in sequen tibus. -  -  1 APostatis. -  1 Accessoribus et domesticis. -  1 Annonis. -  2 Aduocatis diuersorum iudiciorum. -  2 Aduocatis diuersorum iudicum. -  2 Aduocatis fisci. -  3 Alienatione iudicij mutandi causa facta. -  3 Ad exhibendum. -  3 Alee vsu et aleatoribus. -  4 Actionibus et obligationibus. -  4 An seruus ex suo facto post manumissionem. -  4 Actionibus hereditarijs. -  4 Actionibus empti et venditi. -  4 Ad senatus consultum macedonianum. -  4 Ad senatus consultum velleianum. -  5 Alendis liberis. -  5 Administratione tutorum et curatorum. -  5 Alimentis pupillo prestandis. -  5 Arbitrium tutele. -  5 Autoritate prestanda. -  5 Actore tutore seu curatore. -  6 Ad senatusconsultum trebellianum. -  6 Ad legem falcidiam. -  6 Ad senatu sconsultum tertulianum. -  6 Ad senatusconsultum orphicianum. -  7 Assertione tollenda. -  7 Acquirenda vel retinenda possessione. -  7 Aduersus creditorem. -  7 Ann ali exceptione italici contractus. -  7 Alluuionibus et paludibus pascuis et c. -  7 Appellationibus et relationibus. -  8 Acceptilationibus. -  8 Adoptionibus. -  9 Accusationibus. -  9 Ad legem iuliam maiestatis. -  9 Ad legez iulia de adulterijs et stupro. -  9 Ad lege iulia de vi publica et priuata. -  9 Ad legem cornelia de siccarijs. -  9 Ad legem fauia de plagiarijs. -  9 Ad legem vicelliam. -  9 Ad legem corneliam de falsis. -  8 Ad legem iuliam repetundarum. -  9 Ad lege iulia abolitionibus. -  9 Abigeis. -  9 Abolitonibus. -  9 Ad senatusconsultum turpilianuz. -  -  6 BOonis libertorum et iure patronatus. -  6 Bonorum possessione sm tabulas. -  6 Bonorum possessione cotra tabulas. -  6 Bonorum possessione con tabulas liberti. -  6 Bonis naternis. -  6 Bonis que libetis in potestate constitutis. -  7 Bonis euctoritate iudicis possidedis -  9 Bonis eorum qui sibi mortem consciuerunt. -  9 Bonis prescriptoru seu damnatorum. -  -  1 COmitibus rei familiaris. -  1 Contractibus iudicum et eoruz qui sunt circa eos. -  2 Causis in quibus infamia irrogat. -  3 Communi diuidundo. -  3 Communia vtriusq iudicij. -  3 Consortibus eiusdem litis. -  4 Conditione indebiti. -  4 Conditione ob causam datorum. -  4 Conditione furtiua. -  4 Conditioe ab turpem causam. -  4 Conditione ex lege sine causa. -  4 Constituta pecunia. -  4 Commodati. -  4 Compensationibus. -  4 Contrahenda emptione. -  4 Communium rerum alieuatione. -  4 Commertijs et. mercatoribus. -  5 Concubinis. -  5 Confirmando tutore. -  5 Contrario iudicio tutele. -  5 Curatores furiosi et prodigi. -  6 Carboniano edicto. -  6 Collationibus. -  6 Codicillis. -  6 Comunia delegatis vel fideicomissis. -  6 Coditionibus incertis ta in legatis q infideicommissis. -  6 Caducis tollendis. -  6 Communia de successionibus. -  7 Communi seruo manumisso. -  7 Communia de manumissionibus. -  7 Communia de vsucapionibus. -  7 Collusione detegenda. -  7 Cominationes vel epistolas. -  7 Confessis. -  7 Cu de momentanea possessione fuerit appellatum. -  8 Contraheda et coninitteda stipulatione. -  8 Conditorem euictione pignoris et non debere. -  9 Custodia reorum. -  9 Crimine peculatus. -  9 Crimine sacrilegij. -  9 Crimine expilate hereditatis. -  9 Crimine stellionatus. -  9 Calumniatoribus. -  -  DJuersis rescriptis et pragmaticis sanctionibus. -  1 De fensoribus ciuitatum. -  2 Dolo malo. -  3 Dilat ionibus. -  4 Delictis defunctorum inqtum et in qbus heredes conueniantur. -  4 Depositi. -  5 Donationibus ante nuptias. -  5 Dotis pmissioe vl nuda pollicitatioe. -  5 Dote causa non numerata. -  5 Donationibus inter virum et vxorem. -  5 Dinortio fcto apd que liberi educent. -  5 Diuidenda tutela. -  7 Dedititia libertate tollenda. -  8 Distractione pignorum. -  8 Debitorem venditionem pignoris im pedire no posse. -  8 Duobus reis stipuladi et promittedi. -  8 Donationibus. -  8 Donationibus causa mortis. -  8 Donatione sub mo vel sub coditione. -  -  1 EPisco pis et clericis. -  2 Episcopali audientia diuersis capitulis. -  2 Edendo. -  2 Errore calculi. -  2 Errore aduocatorum. -  2 Etiam per procuratorem in integrum restitutione agi pos. -  4 Eunuchis. -  4 Erdelictis defunctorum. -  4 Erercitoria et institoria actione. -  4 Edilitijs actionibus. -  5 Eo qui pro tutore negocia gerit. -  5 Excusationibus et teporibus eorum. -  5 Excusatione veteranorum. -  6 Edicto diui adriani tollendo. -  7 Excusatio rei iudicate. -  8 Edilitijs priuatis. -  8 Etiaz ob chirographaria pecuniaz pignus teneri. -  8 Exceptionibus seu prescriptionibus. -  8 Euictionibus. -  8 Emancipationibus liberorum. -  9 Exibendis vel transferedis reis. -  9 Emendatione seruorum. -  9 Emendatione propinquorum. -  -  2 FJliosfamilias minore. -  2 Fideiussoribus minorum. -  2 Famulis et impetratione actionum sublatis. -  3 Ferijs. -  3 Familie herciscunde. -  4 Finiuz regundorum. -  5 Fide instrumentoru et amissioe eorum. -  5 Fundo dotali. -  5 Fideiussoribus tutoru. et curatoru. -  6 Furtis et seruo corrupto. -  6 Fideicommissis. -  6 Falsa causa adiecta legato vel fideicomis. -  4 Fideicommissarijs libertatibus. -  7 Fructibus et litis expensis. -  8 Fideiussoribus et mandatoribus. -  9 Falsa moneta -  9 Famosis libellis. -  1 G Enerali absolutione. -  -  1 H Ereticis et maniches. -  1 His qui in ecclesia confugiunt -  1 His qui in ecclesia manumittuntur. -  2 His qui ad statuas confugiut. -  2 His qui potentiorum nomine. -  2 His que vi metusve causa fiut. -  4 His quivenia etatis impetrauerunt -  5 Hereditate vel actione vedita -  6 Heredibus tutorum. -  6 heredibus instituendis. -  6 His quibus vt indignis. -  6 his que pene nomme relinqtunt. -  6 His que sub modo legati seu fideicom missi relinquuntur. -  6 his qui ante aperta tabulas. -  6 heredibus decurionu -  7 his qui no a dno manumissi sunt. -  7 His qui per metum iudicis non appel lauerunt. -  8 his q i priorum creditorum locosuccedut -  9 His q parentes vel liberos occiderunt -  9 his qui sibi ascribunt in testameto. -  9 His qui latrones vel alijs criminibus reos occultant. -  -  1 IVstiniano codice confirmando. -  1 Justiniano codice euendando. -  1 Jndeis. -  1 Juris et facti ignorantia. -  2 Jn ius vocando. -  2 Jn integrum restitutione minorum -  2 Jn quibus causis in integru restitutio necessaria non est. -  2 Jn integrum restitutione postulata ne quid noui innouetur. -  2 Jureiurando propter calumniam. -  3 Judicijs. -  3 Jurisdictione omnium iudicum et de fo ro competenti. -  3 Jn quibus cafibus militantes fori pre scriptione vti non possunt. -  3 Jnofficio so testamento -  3 Jnofficiosis donationibus. -  3 Jnofficiosis dotibus. -  4 Jure emphiteotico. -  5 Jncestis et inutilibus nuptijs. -  5 Jnterdicto matrimonio inter pupilluz et tutorem et curatorem. -  5 Jure dotium. -  5 Jn quibus causis tutorem habenti tu tor vel curator dari non potest. -  5 Jn litem iurando. -  6 Jn lite dando tutore vel curatore. -  6 Jure aureorum anulorum. -  6 Jnstitutionibus et substitutioibus vel restitutionibus sub conditione factis. -  6 Jmpuberu et alijs substitutionibus. -  6 Jure deliberandi et adeunda vel acqui renda hereditate. -  6 Jndicta viduitate tollenda. -  7 Jngenuis et manumissis. -  7 Jndicta libertate. -  7 Jn quibus causis cessat longi temporis prescriptio. -  8 Jnterdictis. -  8 Jn quibus causis pignus tacite cotrahitur. -  8 Jure dominij impetrando. -  8 Jnutilibus stipulationibus. -  8 Jngratis liberis. -  8 Jnfantibus expositis liberis et seruis. -  8 Jnfirmandis penis celibatus et orbatus. -  8 Jure libertorum. -  9 Jniurijs. -  -  1 LEgibus et constitutionibus principum. -  3 Litis contestatione. -  3 Lege aquilia. -  4 Locato et conducto. -  5 Legitima tutela. -  9 Libertinis et eorum filijs. -  6 Libertis preteritis et exheredatis. -  6 Legatis. -  6 Legitimis heredibus. -  7 Lege fusia canina tollenda. -  7 Latina libertate tollenda. -  7 Liberali causa. -  7 Longi temporis prescriptione. -  8 Litigiosis. -  8 Luitione pignoris. -  9 Liberis exhibendis seu deducendis. -  -  1 MAndatis principum. -  1 Modo mulctarum. -  1 Magistratibus municipalium. -  4 Mandati vel econtra. -  4 Monopolis et conuentu negociatorum. -  5 Magistratibus conueniendis. -  8 Manumissione pignoris. -  8 Mortis causa donationis. -  9 Mulieribus que seruis proprie se iunxerunt. -  9 Mutatione nominis. -  9 Maleficis et mathematicis. -  -  1 NOuo codice componendo. -  1 Noua constitutio Federici. -  1 Nec sanctum baptisma iteretur. -  1 Nemini licere signum saluatoris. -  1 Ne iudeis christianum mancipium. -  2 Nemini liceat potentioribus. -  2 Nec fiscus vel respublica. -  2 Negocijs gestis. -  3 Ne quis in sua causa iudicet. -  3 Noxalibus actionibus. -  4 Ne vxor pro marito vel econtra conueniatur. -  4 Ne filius pro patre vel pater pro filio. -  4 Non numerata pecunia. -  4 Nautico fenore. -  4 Nundinis et nouis mer cationibus. -  4 Noua vectigalia institui non posse. -  5 Nuptijs. -  5 Ne fideiussores dotium dentur. -  5 Ne pro dote mulieris. -  5 Naturalibus liberis et matribus eorum. -  5 Ne tutor vel curator vectigalia condu cunt. -  6 Necessarijs seruis heredibus institue dis vel substituendis. -  7 Ne de statu defunctorum post quinquennium queratur. -  7 Nullo iure quiritum tollendo. -  7 Nec rei dominice vel templorum vendicatio temporis exceptioe submoueatur. -  7 Ne liceat in vna eademq causa tertio prouocare. -  9 Nouationibus et delegationibus. -  9 Nili aggeribus non rumpendis. -  9 Ne sine iussu principis. -  -  1 OF ficio prefecti pretorio. -  1 Officio prefecti pretorio affrica. -  1 Officio prefecti vrbis. -  1 Officio magistri militum -  1 Officio prefecti questoris. -  1 Officio magistri officiorum. -  1 Officio comitis sacraru largitionum. -  1 Officio comitis rerum priuatarum. -  1 Officio comitis sacri patrimonij. -  1 Officio proconsulis et legati. -  1 Officio comitis orientis. -  1 Officio prefecti augustalis. -  1 Officio vicarij et prefecti. -  1 Officio pretorum. -  1 Officio rectoris prouincie. -  1 Officio prefecti vigilum. -  1 Officio ciuilium iudicum. -  1 Officio militarium iudicum. -  1 Officio diuersorum iudicum. -  1 Officio eius qui vicem alicuius iudicis obtinet. -  1 Officio iudicis alexandrie. -  3 Ordine iudiciorum. -  6 Operis libertorum. -  6 Obsequijs patrono prestandis. -  7 Ordine cognitionum. -  8 Operis noui nunciatione. -  8 Operibus publicis. -  -  PAganis sacrificijs et templis. -  1 Precibus imperatori offerendis. -  2 Pactis. -  2 Postulando. -  2 Procuratoribus. -  3 Pedaneis iudicibus. -  3 Plus petitionibus. -  3 Petitione hereditatis. -  4 Prohibita sequestratione pecuuie. -  4 Probationibus. -  4 Plus valere quod agitur q q simulate concipitur. -  4 Pignoraticia actione. -  4 Per quas personas nobis acquiritur. -  4 Pro socio. -  4 Patribus qui filios distraxerunt -  4 Periculo et commodato rei vendite. -  4 Pactis inter venditorem. -  5 Pactis conuentis tam super dote q su per donatione. -  5 Periculo tutorum et curatorum. -  5 Predijs vel alijs rebus minorum non alie. -  6 Posthumis heredibus instituedis vel exheredadis vel preteritis. -  7 Periculo eius qui libertate meruit. -  7 Pro donato. -  7 Prescriptione longi teporis. x. vel. xx. annorum. -  7 Prescriptione. xxx. vel. xl. annorum. -  7 Pena iudicis qui male iudicauit. -  7 Priuilegio fisci. -  7 Priuilegio dotis. -  7 Precario saluiano interdicto. -  8 Pignoribus. -  8 Publicis operibus. -  8 Pretorio pignore vt in actionibus. -  8 Partu pignorum et omni causa. -  8 Pactis pignorum et de commissaria lege rescindenda. -  8 Patria potestate. -  8 Postliminio reuersis et redemptis ab hostibus. -  9 Priuatis carceribus. -  9 Penis. -  -  1 QVando libellus principi datus li tis contestationem facit. -  2 Quibus causis infamia irrogatur. -  2 Qui et aduersus quos in integrum restitutio postulatur. -  2 Quibus ex causis in integrum restitu tio maioribus datur. -  2 Qui pro sua iurisdictione iudices dare dari ve possunt. -  3 Qui legitimam personam habet in iu dicio. -  3 Qn iperator inter pupillos et viduas. -  4 Quando licet vnicuiq se sine iudice ve dicare. -  4 Qn fiscus vel prinatus debitores. -  4 Quod cum eo qui in aliena iurisditio ne vel potestate est. -  6 Que res vendi non possunt: et que ven dere vel emere vetantur. -  4 Que res exportari non possunt vel no debent. -  4 Quando liceat ab emptore discedere. -  5 Qui petant tutores vel curatores. -  5 Qui dare et dari tutores possunt. -  5 Qn mulier officio tutelle fungi pot. -  5 Qn ex facto tutoris vel curatoris. -  5 Qn tutores et curatores ee desinut. -  5 Qui numero liberoruz le excusant. -  5 Qui morbo se excusant. -  5 Qui etate se excusant. -  5 Qui numero tutelaru. -  5 Qn decreto opus non est. -  6 Quado dies legati vel fideicommissi cedant. -  6 Qui admitti ad bonoru possessionem possunt. -  6 Quando non petentium partes peten tibus acrescant. -  6 Qui testameta facere possunt vl no. -  6 Queadmodu testameta aperiatur. -  7 Quibus causis serui accipiunt premiu libertatis. -  7 Qui manumitti non possunt. -  7 Qui no possut ad libertate peruenire. -  7 Quibus ad libertate pclamare non lz. -  7 Quibus no obliget logi tpis pscriptio. -  7 Quadriennij prescriptione. -  7 Quo et qn iudex sentetia pferre debet. -  7 Quibus res iudicata non nocet. -  7 Quando prouocare non est necesse. -  7 Quoru appellationes non recipiatur. -  7 Qui bonis cedere possunt -  8 Quorum bonorum. -  8 Quorum legatorum. -  8 Que res pignori obligari possunt. -  8 Qui potiores in pignoribus habeant. -  8 Que sit longua consuetudo. -  9 Qui accusare non possunt. -  9 Qn ciuilis actio preiudicet criminali. -  9 Questionibus. -  -  2 REputationibus q fiut in iudicio. -  2 Restitutione milituz et eorum que reipublice. -  2 Receptis arbitris. -  2 Rescriptis. -  3 Rei vendicatione. -  3 Religiosis et sumptibus funerum. -  4 Rebus creditis et iureiurando. -  4 Rescindenda venditione. -  4 Rebus alienis non alienandis. -  4 Rem alienaz geretibus no interdici. -  4 Reruz pmutatioe et de pscriptis vbis. -  5 Rei vxorie actione in stipulatu actioe transfusa. -  5 Repudijs et iudicio de maioribus sublata. -  5 Rerum amotarum. -  6 Repudianda bonorum possessione. -  6 Repudianda vel abstinenda hrditate. -  7 Re iudicata. -  7 Res inter alios acta vel iudicata. -  7 Relationibus. -  8 Reuocadis his q fiut i fraude creditorum. -  8 Ratiocinijs operum publicorum. -  8 Remissione pignorum. -  8 Reuocandis donationibus. -  9 Raptu virginum honestarum seu viduarum. -  9 Requirendis reis. -  -  1 SVmma trinitate et fide catholica. -  1 Senatusconsultis. -  1 Sacrosanctis ecclesijs puilegijs earu. -  1 Si contra ius velvtilitate publicam. -  1 Statuis et imaginibus. -  2 Si tutor vel curator interuenerit. -  2 Si in coi eademq causa in integrum restitutio postuletur. -  2 Si aduersus rem iudicatam. -  2 Si aduersus venditionem. -  2 Si aduersus venditionem pignoris. -  2 Si aduersus libertatem. -  2 Si aduersus donationem. -  2 Si aduersus transactionem. -  2 Si aduersus solutionem. -  2 Si aduersus dotem. -  2 Si aduersus delictum. -  2 Si aduersus vsucapionem. -  2 Si aduersus fiscum. -  2 Si aduersus creditorem. -  2 Si vt se ab hereditate abstineant. -  2 Si vt omissa hereditate vel bonorum possessione vel aliquid aliud. -  7 Si minor se maiorem dixerit. -  2 Si sepius in integrum restitutio postuletur. -  2 Si maior factus ratum habuerit. -  2 Satisdando. -  3 Sportulis et sumptibus. -  3 Seruitutibus et aqua. -  4 Si certum petatur. -  4 Suffragio. -  4 Si seruus extero se emi mandauerit. -  4 Si propter publicas prestationes ven ditio facta non fue rit celebrata. -  4 Si sine censu vel reliquijs fundum coparari. -  4 Si qs alteri vel sibi sub alterius noie. -  4 Si seruus exportandus veniat. -  4 Si macipiu ita veniat ne restituatur. -  4 Si macipiu ita fuerit alienatumvt ma numittatur. -  5 Sposalibus et arris sponsalitijs. -  5 Si rector puince vel ad ca ptinentes. -  5 Si quacuq predictus potestate vel ad eum pertinentes. -  5 Si nuptie ex rescripto principis petat. -  5 Secundis nuptijs. -  5 Si secundo nupserit mulier. -  5 Soluto matrimonio et queadmodum dos petatur. -  5 Si constate matrimonio dos soluitur. -  5 Si ex pluribus tutoribus vel curatoribus. -  5 Suspectis tutoribus. -  5 Si mater indennitatem promisit. -  5 Si contra matris voluntatem. -  5 Si tutor non gesserit. -  5 Si ex falsis allegationibus. -  5 Si quis ignorans rem minoris. -  5 Si tutor rei publice ca abierit -  5 Si maior factus ratum habuerit alie. -  6 Seruis fugitiuis. -  6 Sucessorio edicto. -  6 Si in fraudem patroni. -  6 Si quis aliquem testari prohibuerit. -  6 Si omissa ca testamenti. -  6 Suis et legitimis heredibus et ex filia ne potibus. -  7 Senatusconsulto claudiano tollendo. -  7 Seruo pignori dato manumisso. -  7 Seruo coi manumisso. -  7 Seruis reipublice manumittendis. -  7 Sententijs prefectorum: -  7 Sententijs prefectorum pretorio. -  7 Sententijs ex piculo recitandis. -  7 Sentetijs et interlocutionibus omniu iudicum. -  7 Snia que sine certa quantitate. -  7 Setentijs q p eo quod interest profer. -  7 Si a non competente iudice. -  7 Sniam rescindi non posse. -  7 Si plures simul vna sententia fuerint condemnati. -  7 Si ex falsis instrumentis. -  7 Si pendete appellatione mors interuenerit. -  4 Si vnus ex pluribus appellauerit. -  7 Si de momentanea possessione fuerit appellatum. -  8 Si per vim vel alio modo perturbata absentis sit possessio. -  8 Saluiano interdicto. -  8 Si res aliena pignori data sit. -  8 Si res antiquior creditor pignus vendiderit. -  8 Si ca iudicata pignus captum sit. -  8 Si cois res pignori data sit. -  8 Si pignus pignori datum sit. -  8 Si vendito pignore agatur. -  8 Si vnus ex pluribus heredibus credi tores. -  8 Si pignoris conuentione. -  8 Solutionibus et liberationibus. -  9 Si reus vel accusator mortuus fuerit. -  9 Si quis imperatori maledixerit. -  9 Si quis eam cuius tutor fuerit corruperit. -  9 Sepulchro violato. -  9 Seditiosis et his qui plebem. -  9 Sniam passis et restitutis. -  -  2 TRansactionibus. -  2 Temporibus in integruz rest itu tionis. -  4 Testibus. -  5 Testamentaria tutela. -  5 Tutoribus vel curatoribus illustrium per sonarum. -  5 Tutore vel curatore q non satisdedit. -  5 Tutoribus suspectis. -  6 Testamento militis. -  6 Testamentis et queadmodum testame ta ordinentur. -  7 Testamentaria manumissione. -  7 Tpibus et reparatioibus appellationuz. -  7 Tabulis exihendia. -  -  UEteri iure enucleando. -  1 Vt lite pendente vel post. -  1 Vt omnes ta ciuiles q militares post administrationem. -  2 Vt nemo priuatus titulos predijs. -  2 Vt que desunt aduocatis partium iudex suppleat. -  2 Vt nemini liceat sine iudicis autoritate. -  2 Vt nemini liceat sineliudice se vindicare. -  2 Vbi et apud quez cognitio restitutiois. -  2 Vxoribus militum et eorum. -  2 Vt nemo inuitus agere cogatur vel accusare. -  3 Vbi in rem actio. -  3 Vbi de ratiocinijs agi oportet. -  3 Vbi de passione agi oportet. -  3 Vbi quis de curiali vel cohartali. -  3 Vbi causa fiscalis agitur. -  3 Vbi de fideicomisso agi oportet. -  3 Vbi de crimine agi oportet. -  3 Vbi de hereditate agatur. -  3 Vbi coueniatur q certo loco promisit. -  3 Vbi de causa status agi oportet. -  3 Vbi senatores vel clarissimi viri. -  3 Vsufructu et habitatione. -  4 Vt actiones ab heredibus et contra heredes incipiant. -  4 Vsuris. -  4 Vectigalibus et commissis. -  5 Vt mulier si ante annuale spaciu se ma rito coniunxit. -  5 Vbi petat tutor vel curator. -  5 Vbi pupilli educantur. -  5 Vsuris pupillaribus. -  5 Vbi cause post pubertatem. -  6 Vnde legitimi et vnde cognati. -  6 Vnde liberi. -  6 Vnde vir et vxor. -  6 Verboru et reru significatione. -  6 Vsuris et fructibus legatorum. -  6 Vt in possessione fideicomissarioru vel legatorum seruadoru causa mittendi. -  7 Venditione libertatis. -  7 Vsucaptione pro emptore. -  7 Vsucapione pro donato. -  7 Vsucapione pro dote. -  7 Vsucapione pro herede. -  7 Vsucapione transformanda. -  7 Vsuris rei iudicate. -  8 Vnde vi. -  8 Vti possidetis. -  9 Vt infra certu tempus criminalis questio terminetur. -  9 Vi bonorum raptorum. -  Rubrice autenticorum cotinentium noue collatioes: quas repsentat numerus infra scriptus positus a latere sinistro. -  -  3 ADministrationibus officia in sacris appellationibus. -  4 Appellationibus et intra que tempora debet appellari. -  6 Apud quos opz caz dicere monachos. -  6 Armis. -  7 Administrationibus. -  8 Appellationibus. -  9 Alienatione et emphiteosi. -  -  1 Constitutio iustiniani ad prefectum pretorio. -  4 COnsulibus. -  5 Constitutio qui ex ascriptitio et libera natos. -  6 Consanguineis et vterinis fratribus. -  6 Constitutio que de dignitatibus et episcopatu. -  8 Constitutio innou at legem. -  9 Collatoribus et alijs capitulis. -  -  3 DEfensoribus ciuitatum. -  7 Depositionibus et denunciatiobus inquilinorum. -  7 Duobus reis. -  -  5 ECclesiasticarum rerum immobiliu alienatione. -  5 Exhibendis et introducendis reis. -  7 Equalitate dotis. -  7 Executoribus et qui conueniuntur. -  9 Ecclesiasticis titulis. -  -  1 FJdeiussoribus et mandatoribus. so lutionibus. -  3 Filijs ante dotalia instrumeta natis. -  -  1 HEredibus et falcidia. -  5 His qui ingrediutur ad appel. -  6 His qui ingrediuntur monasteria. -  6 Hec constitutio interpretatur priorem -  8 Hec costitutio inouat costitutionem et prescriptionem. c. annorum. -  6 Heredibus ab intestato venientibus. -  -  2 IUsiurandum qd prestatur ab his qui administrationem accipiunt -  3 Jncestis et inutilibus nuptijs. -  5 Jureiurando a moriente prestito. -  6 Justrumentoru cautela et fide. -  6 Judicibus. -  7 Jmmensis donationibus in filios factis. -  8 Jn medio litis no fieri sacras formas. -  9 Jnterdictis collegijs hereticorum. -  -  3 LEnonibus. -  8 Litigiosis et decima parte litis. -  -  1 MOnachus. -  3 Mensura ordinandorum clericorum. -  3 Mandatis principum. -  -  1 NOn eligendo secundo nubentes. -  2 Non alienandis aut permutadis rebus ecclesie. -  4 Nullum credentez agricole traditione tenere illius terram. -  4 Nuptijs. -  5 Noui o peris nunciatio. -  8 Neq virum quod ex dote est. -  -  8 PRiuilegijs dotis. -  9 Priuilegijs archiepiscopi. -  -  1 QUomodo oporteat epos et alios clericos ad ordinationem perduci. -  6 Questore. -  6 Quibus modis naturales efficiuntur legitimi. -  7 Quibus modis naturales efficiuntur sui. -  -  2 REferendarijs palatij sacri. -  4 Restitutionibus et ea que parit in xj. mense post mortem viri. -  7 Reis promittendis. -  8 Restitutionibus. -  9 Restitutionibus fideicommissi. -  9 Raptis mulieribus que raptoribus nubunt. -  -  2 SCriptum exemplar. -  5 Scenica non solum si fideiussorez prestant. -  9 Sanctissimis episcopis. -  -  2 TAbulario vice consulis. -  3 Triente et semisse. -  4 Tabellionibus. -  7 Testibus. -  7 Tempore non solute pecunie super dote. -  8 Testamentis imperfectis. -  1 Vt determinatus sit numerus clericorum. -  -  2 UT iudices sine quoquo suffragio. -  2 Vt ecclesia romana. c. annorum prescri ptione gaudeat. -  4 Vt nullus mutuas agricole teneat eius terram. -  4 Vt prothocola diuidantur in chartis. -  5 Vt preponatur nomen imperatoris. -  5 Vt non fiant pignorationes pro alijs personis. -  5 Vt de cetero commutationes ecclesiasticarum rerum. -  5 Vt ea que vocantur insinuata super cle ricis. -  5 Vt clerici qui recedunt alijs pro eis sur rogatis. -  5 Vt in priuatis domibus sacra misteria non fiant. -  5 Vt immobilia ante nuptialem donationem. -  5 Vt facte noue constitutiones. -  5 Vt clerico sacra de expensis. -  5 Vt nullus fabricet oratorij domu preter voluntatem episcopi. -  5 Vt ab illustribus et qui super ea dignitatem sunt. -  5 Vt defuncti seu funera eorum no iniurientur a creditoribus. -  5 Vt vrbane ordinarie prefecture. -  5 Vt omnes obediant iudicibus prouinciarum. -  6 Vt hi qui obligatas se res habere phibent minorum. -  6 Vt no luxurientur contra naturam. -  6 Vt liberti de cetero auro non egeant. -  6 Vt clerici apud proprios episcopos coueniantur -  7 Vt sine phibitione matres debitrices et creditrices tutelam gerant minoruz. -  7 Vt exactione instantie dotis. -  8 Vt neq miles neq federatus. -  8 Vt amisse visiones prescriptiones habeantur. -  8 Vt cum de appellatione cognoscitur. -  8 Vt liceat matri et auie. -  8 Vt diuine iussiones. -  9 Vt sponsalia largitas sit spiritualis co tractus. -  9 Vt litigantes iurent. -  9 Vt iudices non expectant sacras iussio nes. -  9 Vt nulli iudicu liceat habere loci senatores. -  9 Vt fratrum filij succedant. -  9 Vt differentes iudices. -  9 Vsuris nauticis. -  Rubrice institutionu cotinentium. iiij. libros partiales quos representat numerus. j. positus a latere sinistro. -  -  1 ADoptionibus. -  1 Attiliano tutore. -  1 Autoritate tutorum. -  2 Ademptione legatorum et translatoruz fideicommissorum. -  3 Assignatione libertorum -  3 Acquisitione per arrogationem. -  4 Acceptilationibus. -  4 Actionibus. -  3 Bonorum possessione. -  -  1 CApitis diminutione. -  1 Curatoribus. -  2 Codicillis. -  3 Contrahenda emptione. -  -  2 DOnationibus. -  3 Consensu et obligatione. -  3 Duobus reis stipulandi et promittedi. -  3 Diuisione stipulationum. -  -  1 EXcusationibus tutorum. -  2 Exheredatione liberorum. -  3 Eo cui libertatis causa bona adijciun tur. -  3 Emptione et venditione. -  4 Exceptionibus. -  -  1 FJduciaria tutela. -  2 Fideicommissarijs hereditatibus. -  3 Fideiussoribus. -  -  3 GRadibus cognationum. -  2 Js q sui vel alieni iuris sunt. -  -  2 HEredibus instituendis. -  2 Hereditate libertorum. -  2 Heredum qualitate et differentia. -  3 Hereditatibus que ab intestato deferuntur. -  -  1 IUstitia et iure. -  1 Jure naturali gentium et ciuili. -  1 Jure personarum. -  1 Jngenuis libertinis. -  2 Jnofficioso testamento. -  2 Jure codicillorum. -  3 Jnutilibus stipulationibus. -  4 Jniurijs. -  4 Jnterdictis. -  -  1 LJbertinis. -  1 Lege fuscia canina tollenda. -  1 Legitima agnatorum tutela. -  1 Legitima parentum tutela. -  1 Legitima patronorum tutela. -  2 Lege falcidia. -  2 Legatis. -  3 Legitima agnatorum successione. -  3 Literarum obligationibus. -  3 Locatione et conductione. -  4 Lege aquilia. i -  -  2 MJlitari testamento. -  3 Mandati. -  -  1 NUptijs. -  4 Noxalibus actionibus. -  -  3 OBligationibus. -  3 Obligationibus que ex quasi cotractu nascuntur. -  3 Obligationibusex consensu. -  4 Obligationibus que ex delicto nascun tur. -  4 Obligationibus que ex quasi delicto nascuntur. -  4 Officio iudicis. -  -  1 PAtria potestate. -  2 Pupillari substitutione. -  2 Per quas personas nobis acquiritur. -  3 Per quas psonas obligatio nobis acc ritur. -  4 Perpetuis et temporalibus actionibus. -  4 Pena temere litigantium. -  4 Publicis iudicijs. -  1 Quibus ex causis manumittere no lz. -  -  QUibus modis ius patrie potesta tis soluitur. -  1 Qui dari tutores in testameto possunt. -  1 ¶ Quibus modis tutela finitur. -  2 Quibus alienare licet vel non. -  2 Quibus non est permissum facere testamentum. -  3 Quibus modis testamenta infirmantur. -  3 Quibus modis re cotrahit obligatio. -  4 Quibus modis obligatio tollitur. -  2 Quod cum eo qui in aliena potestate. -  -  2 RErum diuisione. -  Rebus corporalibus et incorpora -  4 libus. -  1 Replicationibus. -  -  1 SAtisdatione tutorum et curatoru. -  2 Suspectis tutoribus et curatoribus. -  3 Seruitutibus prediorum rusticorum. -  3 Singulis rebus per fideicommissum relictis. -  3 Senatusconsulto tertuliano. -  3 Senatusconsulto orphiciano. -  3 Successione cognatorum. -  3 Seruili cognatione. -  3 Successione libertorum. -  3 Successionibus sublatis. -  3 Stipulatione seruorum. -  4 Societate. -  4 Si quadrupes pauperiem fecisse dicatur. -  1 Satisdationibus. -  -  2 TUtelis. -  2 Testamentis ordinandis. -  2 Testamento militari. -  -  2 USufructu. -  Vsu et habitatione. -  2 Vsucapionibus et longi temporis pre scrip. -  2 Vulgari substitutione. -  3 Verborum obligationibus. -  4 Vi bonorum raptorum. -  Rubricetrium libroruz. C. s. decimi vndecimi. et duodecimi q designantur per numerum a latere sinistro. -  -  10 ANnonis et tributis. -  10 Apothecis publicis. -  10 Athelis. -  10 Auri public. persecutoribus. -  10 Argenti ptio quod thesauris infertur. -  10 Auro coronario. -  11 Annonis ciuilis. -  11 Administratione rerum publicarum. -  11 Aqueductu. -  11 Alexandrie primatibus. -  11 Armorum vsus inscio principe interdi ctus sit. -  11 Agricolis censitis et colonis. -  11 Agricolis et macipijs dominicis vel fiscalibus. -  12 Agentibus in rebus. -  12 Apparitoribus prefectorum pretorio. -  12 Apparitoribus prefecti vrbis. -  12 Apparitoribus magistroruz militum. -  12 Apparitoribus proconsulis et legati. -  12 Apparitoribus comitis orientis. -  12 Apparitoribus prefectis annone. -  10 Bonis vacantibus incorporatione. -  -  10 COnueniendis fisci debitoribus. -  10 Capiedis et distrahedis pignori bus causa tributorum. -  10 Canone largitionalium titulorum. -  10 Conditis in publicis horreis. -  10 Collatioe donatorum vel reuelatoruz. -  10 Collatione eris. -  11 Classibus. -  11 Curialibus vrbis romane. -  11 Collegiatis. -  11 Canone frumentario vrbis romane. -  11 Capitatione ciuiu cesibus eximenda. -  11 Colonis palestinis. -  11 Colonis tracensibus. -  11 Colonis illyricianis. -  11 Censibus: censitoribus: perequatoribus et inspectoribus. -  11 Collatione fundoru patrimonialium et emphiteoticorum. -  11 Conductoribus et procuratoribus pre diorum fiscalium. -  11 Collatioe fundorum fiscalium vel rei priuate. -  11 Cypressis ex lucro canesi vel perseis. -  12 Consulibus et non spat gendis ab his pecunijs. -  12 Consistorianis militibus. -  12 Comitibus et tribunis scholariuz. -  12 Comitibus rei militaris. -  12 Comitibus et archiatris sacri palatij -  12 Comitibus qui procurationez petunt. -  12 Curiosis. -  12 Comitibus consistorianis. -  12 Castresi oim palatinorum peculio. -  12 Castresi peculio militum. -  12 Castresiarijs ministeriarijs. -  12 Commeatu. -  12 Comitibus qui prouinciam regut. -  12 Cursu publico et agarijs et pangarijs. -  12 Cohartalibus principibus. -  -  10 DElatoribus. -  10 Defensoribus. -  10 Discussoribus. -  10 Decretis decurionum. -  10 Decurionibus et filijs eoru. -  10 Decurionibus ciuitatum. -  10 Diuersis predijs. -  12 Dignitatibus. -  12 Domesticis et protectoribus. -  12 Decanis. -  12 Desertoribus et occultatoribus. -  12 Diuersis officijs et apparitoribus iudicum. -  -  10 EXac tionibus tributoru -  10 Excusationibus muneru. -  10 Excusationibus artificum. -  11 Expesis ludorum. -  12 Equestri dignitate -  12 Exactione et translatione militiarum annonarum. -  12 Executoribus vel exactoribus. -  12 Erogatione militaris annone. -  -  10 FJde instrorum et iure haste fiscal. -  10 Fiscalibus vsuris. -  10 Filiusfamilias et quemadmodu pater pro his tenetur. -  11 Frumento vrbis constantini. -  11 Frumeto alexadrino. -  11 Fabricensibus. -  11 Fundis limitosis et terris et paludibus et pascuis. -  11 Fundis patrimonialibus. -  11 Fugitiuis colonis patrimonialibus et emphyteoticis. -  11 Fundis rei publice. -  11 Fundis et saltibus. -  12 Filijs officialium militariu qui in bello mori. -  -  11 G Ladiatoribus. -  11 Grege dominico. -  -  10 HJs qui ex publicis rationibus mutuam pecuniam funebrem acceperunt. -  10 His qui se defendunt -  10 Honoribus non continuendis. -  10 His qui sponte munera publica suscipiunt. -  10 His q a pricipe vacatione acceperut. -  10 His qui numero liberorum vel pauper tate excusationem meruerut. -  10 His qui non impletis stipedijs. -  10 His qui exilio dati vel in ordine sunt amoti. -  10 His qui ex publica collatione illata sunt non vsur. -  11 Honoratorum vehiculis. -  11 His qui ex officio quod administrauerunt conueniant. -  12 His qui in sacra palatio. -  -  10 IUre fisci. -  10 Jnditionibus. -  10 Jmponenda lucratiuorum descriptione. -  10 Jncolia et vbi domicilium habere videantur et his qui studiorum causa in ia ciuitate degunt. -  10 Jnfamibus. -  10 Jrenarchis. -  10 Jmmunitate nemini concedenda. -  11 Jure reipublice. -  11 Jn quibus causis coloni censiti dominos accusare possunt. -  -  10 LJbertinis. -  10 Legationibus. -  10 Lustralis auri collatione. -  11 Locatione prediorum ciuium vel fisca lium. -  12 Locorum et itineru custodia. -  12 Lucris aduocatorum. -  -  10 MUnicipibus et origin arijs. -  10 Muneribus patrimoniorum. -  10 Mulieribus in quo munera sexui congruetia. -  11 Metallarijs et metallis et procuratori bus metallorum. -  11 Murilegulis et genetiarijs. -  11 Metropoli berito. -  11 Medicantibus validis. -  11 Mamma. -  11 Macipijs et colonis patrimonialiu. -  12 Magistris scrinioru. -  12 Militari veste. -  12 Messoribus. -  12 Metatis et epidometicis. -  -  10 NE fiscus rem qua vedidit euicat -  10 Ne ope a collatoribus exigant. -  11 Nauicularijs. -  11 Nauibus non excusandis. -  11 Ne quid oneri publico imponatur. -  11 Naufragijs. -  11 Nulli licere in frenis et fellis margaritas et smarados. -  11 Nautis tyberinis. -  11 Ne quis liber inuitus actum reipubli ce agere cogatur. -  11 Ne rusticani ad vllu obsequium deuo centur. -  11 Non licere arbitratoribus. -  11 Negociatores ne militent. -  11 Numerarijs et adiutoribus scriniarijs. -  -  11 OMni agro deserto. -  12 Obligatione votorum. -  12 Officio prefecti vrbis. -  -  10 PEtitionibus bonoru sublatis. -  10 Penis fiscalibus credito. pferri. -  10 Predijs curialium et decu. sine decreto non alie. -  10 Prebendo salario. -  10 Professoribus et medicis. -  10 Periculo successoru paretis. -  10 Ponderatoribus et auri illatione. -  10 Portitoribus ad munera nominadis. -  11 Predijs et omnibus rebus nauiculario rum. -  11 Priuilegijs corporatoru vrbis rome. -  11 Periculo nominatorum. -  11 Pistoribus. -  11 Priuilegijs consta tinopolis vrbis. -  11 Pascuis publicis priuatis. -  11 Periculis eorum qui pro magist ratibus interuenerunt. -  11 Predijs damnatorum. -  11 Priuilegijs domus auguste. -  11 Palatinis et domibus dominicis. -  12 Prefectis pre torijs sacre vrbis. -  12 Pretoribus et honore prefecture. -  12 Prepo sitis sacri cubiculi. -  12 Primeserio. -  12 Prepositis libraruz. -  12 Publice leticie. -  12 Professoribus q in vrbe constanti. -  12 Prepositis sacrorum scrineorum. -  12 Principibus a gentibus in rebus. -  12 Primipilo. -  12 Priuilegijs eorum qui in sacro palatio militant. -  12 Priuilegijs scholarium. -  12 Prefectissimatus dignitate. -  12 Prepositis et tribunis scholarium. -  12 Prefecio pretorio. -  12 Palatinis sacrarum largitionuz. -  22 Palatinis. -  12 Publice leticie vel consulum nuncistiones. -  12 Perfectissima dignitate. -  21 Primipilo. -  -  10 QUando et quibus quarta pars debetur ex bonis. -  10 Queadmodum ciuilia munera vendicantur. -  10 Quibus muneribus excusantur hi qui post impletam mili. -  10 Qui etate. -  10 Qui morbo se excusant. -  11 Quibus ad conductionem rerum fisca lium non licet accedere. -  11 Quo quisq ordine conueniatur. -  12 Questoribus. -  12 Qui militare possunt vel non. -  -  10 R Eis postulatis. -  12 Re militati. -  -  10 S Ententijs aduersus fiscu latis retraciandis. -  10 Super iudicio. -  10 Libertatis imperialis. -  10 Si seruus aut libertus ad decurionatum aspirauerit. -  10 Si curia lis relicta ciuitate rus habitare maluerit. -  10 Si propter inimicitiam creatio facta sit. -  10 Sumptuum recuperatione. -  10 Susceptorijs et archarijs ppositis. -  11 Suarijs et susceptoribus et ceteris corporibus. -  11 Studijs liberalibus vrbis rome et constantinopolitane. -  11 Sumptus iniuncti muneris ad om nes pertinere collegas. -  11 Spectaculis et scenicis et lenonibus. -  11 Solutionibus debitorum. -  21 Silentiarijs et decurionibus eoruz. -  12 Stratoribus. -  12 Salgamo hospitibus non prebendo. -  12 Saltorum et itinerum cu. -  -  10 THesauris. -  Tabularijs scribis et ologra phis. -  10 Tyronibus. -  12 Tutorijs. -  -  10 UEnditione rerum fiscaliuz. -  10 Vt nemini liceat in coparatione specierum se excusare. -  10 Vocatione publici numeris. -  11 Vestibus oloberis et auratis. -  11 Veteris numismatis potestatis. -  11 Vendendis rebus ciuitatis. -  11 Venatione ferarum. -  11 Vt nemo ad suum patrocinium sususcipiat vices. -  11 Vt nullus ex vicarijs pro alienis vi tus debitis pregra. -  12 Vt dignitatum ordo seruetur. -  12 Veteranis. -  11 Vt rusticani ad nullum deputentur officium. -  Rubrice de vsibus feudoruz. -  -  Alienatione feudi. -  An maritus succedat vxori in beneficio. -  Apud que vel quos cotrouersia feudi. -  An remoueri debeant testes. -  An mutus vel alius imperfectus. -  Allodijs. -  An ille qui interficit fratrem domini sui. -  Alienatione feudi paterni. -  An agnatus vel filium defuncti. -  An apud iudicem questio feudi terminari debeat. -  -  B Eneficio fratris et qliter frater. -  Bene ficio femine. -  -  COntrouersia inuestiture. -  Contentione inter me et dominum et vasallum. -  Contentione inter dnm et fidelem. -  Contentione inter me et dominum. -  Contentiones domini Lotharij feudo rum. -  Controuersia feudi inter pares termi. -  Controuersia inter dominum emphy. et vasal. -  Consuetudine recti feudi. -  Clerico qui inuestituram facit. -  Capitulis contradi. -  Controuersia inter masculu et femina. -  Controuersia inter dominum et empto rem. -  Capitaneo qui curtem vendidit. -  Controuersia inter vas. et alium de beneficio. -  Constitutione dni Federici. -  Controuersia inter epm et vasallum. -  Clerico violatore pacis. -  D Vobus fratribus a capitaneo in uestitis. -  -  EPiscopum vel abbatem vel abbatissam vel dnm plebis feudu dare non posse. -  Eo qui finem fecit agnato. de feu. pa. -  Eo q sibi ex heredibus suis masculinis et feminis innestituram acceperit. -  -  FEudo guardie et castaldie. -  Feudo marchie ducatus et comit. -  Feudo sine culpa no amittedo. -  Feudo dato in vicem legis comissorie. -  Feudi cognitione. -  Forma fidelitatis. -  Filijs natis de matrimonio. -  Feudo non habete propriam feudi naturam. -  Fratribus de nouo feudo inuestitis. -  H Jc finitur lex: deinde consuetudines regni incipiunt. -  -  IMperator Lotharius. -  Jnuestitura feudi. -  Jnuestitura inter dnm et vasallu. -  Jllis qui inuestiti sunt de ducatu. -  Jnuestitura de re aliena facta. -  Jnuestitura qua titius cepit a sepronio. -  Jnuestitura in maritum facta. -  Jnuestitura apud pares curie termi. -  Jn quibus causis feudu amittatur. -  L Ege Conradi. -  -  M Jlite vasallo qui contumax est. Minimis valuasoribus. -  Mutus vel alius imperfectus feudum retineat. -  -  NAtura feudi. -  Noua forma fidelitatis. -  Natura successionis feudi. -  Notis feudorum. -  -  PAce iurameto firmanda. -  Per quos fiet inuestitura. -  Pace teneda et eius violatoribus. -  Pignore dato quid iuris sit. -  Prohibita alienatioe feudi p lothariu. -  Prohibita feudi alienatioe p Federicu. -  Pugna. -  -  QUi feudum dare possunt. -  Qui successores feudum. -  Quo tpe miles inuestitura pete re debeat -  Quibus modis feudum amittatur. -  Qui successores teneantur. -  Quemadmodu feudum ad filium pertineat. -  Quibus modis feudum costitui pot. -  Quid sit inuestitura feudi. -  Quid precedere debeat inuestitura an fidelitas. -  Qualr vasallus iurare debeat fidelitate. -  Qualr olim feudu poterat alienari. -  Quis dicatur dux: marchio. -  Que sit prima causa bnficij amittedi. -  Qui testes sut necessarij ad pbada no uam inuestituram. -  Quid iuris sit si post alienatione feudi. -  Qualiter dns de proprietate priuet. -  Que sunt regalia. -  Quot testes sut necessarij ad pbandu. -  -  Successione feudi. -  Jngratitudinem feudi. -  SJ de inuestitura facta dominum peniteat. -  Si controuersia fuerit i iuestitura. -  Si de feudo defuncti. -  Si eps vel abbas vel abbatissa. -  Successione fratrum. -  Si de innestitura inter dnm et vasalluz lis oriatur. -  Si de feudo controuersia fuerit. -  Si de feudo vasallus ab aliquo interpel latus fuerit. -  Si negatu fuerit beneficiu a vasallo. -  Si vasallus feudo puat cui dbeat deferri. -  Si vasallus feudi conditione negauerit ex certa scientia. -  -  UAsallo decrepite etatis qui feu dum refutauit. -  Uasallo q con costitutione lotharij feudum alienauerit. -  Uasallo milite q arma bellica deposuit. -  Rubrice iuris canonici. -  ¶ Hic prio sciendu q decretu no distin guit prubricas: sz i tres pncipales par tes. quarum prima continet centum et vna distinctiones: et sub qualibet disti ctione capitula. Scda ps cotinet. xxvj. causas et sub qualibet causa questioes et sub questionibus capitula. Et. xxxiij causas. et. q. iij. vsq ad. iiij. interponitur tractatus de pnia que diuiditur. in. vij. distinctiones. et sub qualibet dist. capi tula. Tertia pars est de cosecratione q diuiditur in. v. distinctioes. et sub quali bet distictione capitula. Alij vo libri iu ris canonici continent rubricas que sequuntur. -  Rubrice decretalium continentiuz. v. lib. partiales qui representantur per numerum infra posttum a latere sinistro. -  -  5 ACcusatioibus. inquisitionibus et denunciationibus. -  5 Adulterio et stupro. -  1 Alienatioine iudicij mutandi ca fa. -  5 Apostatis. -  2 Apellatioibus et recusationibus et relationibus. -  1 Arbitris. -  1 Autoritate et vsupallij. -  -  3 B Aptismo et eius effectu. -  1 Bigamis ordinandis vel non. -  -  5 CAlumniatoribus. -  3 Capellis monachorum et aliorum religiosorum. -  2 Causa possessionis et proprietatis. -  3 Celebratione missarum et sacramentorum eucharistie et diuinis officijs. -  3 Censibus exactionibus et procurationibus. -  5 Cohabitatione clericorum et mulierum. -  4 Clandestina desponsatione. -  3 Clericis coniugatis. -  3 Clericis non residentibus. -  3 Clerico egrotante. -  5 Clericis pugnantibus in duello. -  1 Clericis peregrinis non admittendis. -  2 Clericis pereginantibus. -  3 Clerico venatore. -  5 Clerico percussore. -  5 Clerico non ordinato ministrante. -  5 Clerico excomunicato deposito vel interdicto ministrante. -  5 Clerico per saltum promoto. -  5 Clerico qui ordines furriue suscepit. -  4 Cognatione spirituali. -  4 Cognatione legali. -  5 Collusione detegenda. -  3 Comodato. -  3 Concessione prebende et ecclesie no va cantis. -  4 Conditionibus appositis in matrimo nio. -  2 Confessio. -  2 Confirmatione vtili vel inutili. -  1 Constitutionibus. -  1 Consuetudine. -  1 Corpore vitiatis non ordinandis. -  4 Coniugio leprosorum. -  4 Coniugro seruorum. -  4 Consanguinitate et affinitate. -  3 Consecratione ecclesie vel altaris. -  3 Conuersione coniugatorum. -  3 Conuersione in fidelium. -  5 Crimine falsi. -  3 Custodia eucharistie chrismatis et aliorum sacramentorum. -  -  3 DEcimis primitijs et oblationibus. -  5 Delictis puerorum. -  3 Deposito. -  3 Desponsatione impuberum. -  2 Dilationibus. -  4 Dinortijs. -  2 Dolo et contumacia. -  3 Donationibus. -  4 Donationibus inter virum et vxorem: et de dote post diuortium restituenda. -  -  5 EO qui ordines furtiue suscepit. -  3 Ecclesijs edificandis vel reparandis. -  1 Electione et electi potestate. -  3 Emptione et venditione. -  4 Eo qui cognouit consanguineam vxoris sue. -  4 Eo qui duxit in matrimoniu quam pol luit per adulterium. -  1 Eo qui mittitur in possessionem causa rei seruande. -  2 Etate et qualitate et ordine preficiendorum. -  2 Exceptionibus. -  5 Excessibus prelatorum. -  -  2 FErijs. -  3 Feudis. -  2 Fide instrumentorum. -  3 Fide iusloribus. -  1 Filijs presbyterorum. -  2 Foro competenti. -  4 Frigidis et maleficiatis. -  5 Furtis. -  -  5 HEreticis. -  Homicidio voluntario vel casuali. -  5 His qui proprios filios occiderunt. -  1 His que vi metus ve causa fiunt. -  5 His que fiunt a prelatis sine consensu capituli. -  5 His que fiunt a maiori parte capituli. -  -  I 5 Vdeis et saracenis. -  3 Jmmunitate ecclesiarum. -  5 Jnfantibus et languidis expositis. -  1 Jn integrum restitutione. -  5 Jniurijs et damno dato. -  2 Judicijs. -  2 Jureturando. -  2 Juramento calumnie. -  3 Jure patronus. -  3 Jnstitutionibus. -  -  2 LJtis contestatione. -  2 Libelli oblatione. -  3 Lite pendete nihil innouetur. -  3 Locato et conducto. -  -  5 MAgistris et ne aliquid exigant pro docendo. -  1 Maioritate et obedientia. -  5 Maledicis clericis. -  4 Matrimonio contracto contra interdi ctum ecclesie. -  2 Mutuis petitionibus. -  -  4 NAtis er libero ventre. -  3 Ne clerici vel monachi secularibus negocijs se immisceant. -  5 Ne prelati vices suas. -  3 Ne sede vacante aliquid innouetur. -  5 Non ordinato ministrante clerico. -  5 Noni operis nunciationc. -  -  2 OBlatione libelli. -  1 Oblatis ad ratiocinia. -  5 Obseruatione teiuniorum. -  1 Officio archidiaconi. -  1 Officio archipresbyteri. -  1 Officio primicerij. -  1 Officio sacriste. -  1 Officio custodis. -  1 Officio vicarij. -  1 Officio et potestate iudicis delegati. -  1 Officio legati. -  1 Officio iudicis. -  1 Officio iudicis ordinarij. -  11 Ordinatis ab episccopo qui renuncianit episcopatui. -  13 Ordine cognitionum. -  -  1 PActis. -  Parochijs et alienis parochianis. -  3 Peculio clericorum. -  5 Penis. -  5 Penitentijs et remissionibus. -  5 Pignoribus et alijs cautionibus. -  2 Plus petitionibus. -  1 Postulatione prelatorum. -  3 Postulando. -  8 Prebendis et dignitatibus. -  3 Precarijs. -  3 Presbytero non baptisato. -  2 Prescriptionibus. -  5 Priuilegijs et excessibus priuilegiatorum. -  2 Presumptionibus. -  2 Probationibus. -  1 Procurationibus. -  5 Purgatione canonica. -  5 Purgatione vulgari. -  3 Purificatione post partum. -  -  4 QUi clerici vel vouetes matrimo nium contrahere possunt. -  4 Qui filij sunt legitimi. -  4 Qui matrimontum accusare possint. -  -  5 RAptoribus incendiarijs et violatoribus ecclesiarum. -  3 Rebus ecclesic alienandis vel non. -  1 Renunciatione. -  3 Regularibus et transeuntibus ad religionem. -  5 Regulis iuris. -  3 Religiosis dominibus vt episcopo sint subiecte. -  3 Reliquijs et veneratione sanctorum. -  3 Rerum permutatione. -  1 Rescriptis et eorum participationibus. -  2 Restitutione spoliatorum. -  -  1 SAcra vnctione. -  1 Sacramentis iterandis vel no -  5 Sagittarijs. -  5 Schismaticis. -  1 Scrutinio in ordine faciendo. -  4 Secundis nuptijs. -  2 Sententia et re iudicata. -  5 Sententia excommunicationis. -  3 Sepulturis. -  2 Sequestratione possessionum. -  1 Seruis non ordinaudis et eorum manumissione. -  5 Simonia et ne aliquid pro spiritualibus erigatur vel promit tatur. -  1 Syndico et actore. -  3 Solutionibus. -  5 Sortilegus. -  4 Sponsalibus et matrimonio. -  4 Sponsa duorum. -  3 Statu monachorum et canonicorum. regulartum. -  3 Successionibus ab intestato. -  1 Summa trinitate et fide catholica. -  1 Supplenda negligentia prelatorum. -  -  3 TEmporibus ordinationu et qua litate ordinandorum. -  3 Testamentis et vltimis voluntatibus. -  2 Testibus et attestationibus. -  2 Testibus cogendis vel non. -  5 Torneamentis. -  1 Transactionibus. -  1 Translatione prelatorum. -  1 Treuga et pace. -  -  5 UErborum significatione. -  3 Vita et honestate clericorum. -  3 Voto et voti redemptione. -  1 Vsuris. -  2 Vt lite non contestata. -  3 Vt ecclesiastica beneficia sine diminutione confera mur. -  2 Vt lite pendente nil innouetur. -  ¶ Sequit diuisio decretalis. -  ¶ Versus. -  ¶ Pria creat clicos officia pparat inde. Altera iudiciu cu requisitis appellat. Tertia dvita contractibus testaq mitis. Nubere qrta docet et q spectat ad illud. Ultima criminibus penas iiugere curat. -  Rubrice libri texti Decretalium. -  -  ARbitris -  Appellationibus. -  Accusationibus inquisitionibus denunciationibus. -  B Jgamis. -  -  COnstitutionibus. -  Consuetudine. -  Confessis. -  Clericis coningatis. -  Clericis non residentibus. -  Clerico egrotante vel debilitato. -  Concessioe ecclie et pbede non vacatis. -  Capellis monachoru. -  Censibus et eractionibus. -  Cosecratione ecclesie vel altaris. -  Cognatione spirituali. -  -  DOlo et contumacia. -  Decimis. -  Desponsatione impuberu. -  -  ELectione et electi potestate. -  Erate et qualitate et ordine prestciendorum. -  Eo q mittit i possessioe causa rei suade -  Exceptionibns. -  Excessibus prelatorum et subditorum. -  -  FJlijs presbyterorum et alijs illegitimenatis. -  Foro competenti. -  -  HJs qui vi metusve causa fiunt. -  Hereticis. -  Homicidio. -  -  IN integrum restitutione. -  Judicis. -  Juramento calumnie. -  Jureiurando. -  Jnstitutionibus. -  Jure patronatus. -  Jmmunitate ecclesiarum. -  Jniurijs a damno dato. -  L Jtis contestatione. -  M Aiorit a te et obedientia. -  -  N E sede vacate aliqd innouetur. -  Ne clerici vel monachi. -  -  OFficio vicarij. -  Officio et ptate iudicis delegati. -  Officio legati. -  Officio ordinarij. -  -  POstulatione prelatorum. -  Pactis. -  Procuratoribus. -  Prescriptionibus. -  Prebendis. -  Priuilegijs. -  Penis. -  Penitentijs et remissionibus. -  -  REscriptis. -  Renunciatione. -  Restitntione spoliatoru. -  Rebus ecclesie non alienandis. -  Rerum permutatione. -  Regularibus. -  Religiosis domibus. -  Reliquijs et veneratione sanctorum. -  Regulis iuris. -  -  SVmma trinitate et fidecatholica. -  Supplenda negligetia platoru. -  Sententia et re iudicata. -  Sepulturis. -  Statu regularium. -  Sponsalibus et matrimonijs. -  Schismaticis. -  Sententia excomunicationis. -  -  TEmporibus ordinationum. -  Testibus. -  Testamentis. -  -  UT lite pedete nihil innouetur -  Vita et honestate clericorum. -  Voto et voti redemptione. -  Vsuris. -  Verborum signi ficatione. -  Rubrice clementinarum. -  A Ppellationibus. -  B Aptismo. -  -  CAusa possessionis et pprietatis. -  Concessione prebende. -  Censibus. -  Celebratione missarum. -  Consanguinitate et affinitate. -  -  D Olo et contumacia. -  Decimis. -  -  ELectione. -  Etate et qualitate. -  Exceptionibus. -  Excessibus prelatorum. -  F Oro competenti. -  -  H Ereticus. -  Homicidio. -  -  IN integrum restitutione. -  Judicijs. -  Jureiurando. -  Jmmunitate ecclesiarum. -  Judeis et saracenis. -  M Agistris. -  -  OFficio vicarij. -  Officio delegati. -  Officio ordinarij. -  -  PRobationibus. -  Prebendis. et dignitatibus. -  Priuilegijs. -  Penis. -  Procuratoribus -  Penitentijs et remissionibus. -  -  REscriptis. -  Renunciatione. -  Rebus ecclesie non alienandis. -  Rerum permutatione. -  Regularibus. -  Religiosis domibus. -  Reliquijs et veneratione fanctorum. -  -  SVmma trinitate. -  Supplenda negligetia platorum. -  Sequestratione possessionis. -  Sententia et re iudicata. -  Sepulturis. -  Statu monachoruz. -  Sententia excommunicationis. -  -  T Estibus. -  Testamentis. -  -  UT lite pendente. -  Vita et honestate clericorum. -  Vsuris. -  Verborum significatione. ¶ Finis. ¶ Jncipit Suma Angelica correcta sm primum exemplar ipsius Reuerendi patris Fratris Angeli de Clauasio. De Abbate an dicatur sposus sui monasterij. not. Barto. in. l. si ita qs. §. is cui. col. ij. vsi. quarto iter moasteriu. ff. de leg. ij. et an abbas monasterij exepti habeatur pro epo. no. Bal. in aute. causa que. col. fi. vsi. q d si est. C. d. epis. et cle. et in sua marg. in v. abbas. v. vij. et an dignitate habeat. not. Cardi. i cle. j. in prin. et ibi i apostoli. Celsi. i v. sit no me dignitatis. de rescrip. Panor. in. c. exposuisti. et ibi in apostil. eiusde. Celsi i versi. vitiu. de cor. vic. Fely. post Sicu. in. c. decernimus. de iudi. et in. c. pastoralis. col. iiij. v. vtru ergo abbatis. d offi. deleg. et Gemi. i. c. ij. nu. ix. i v. abbatia. vbi etiaz per Philip. fran. nu. v. in vsi. appellatione dignitatis abbatiam no contineri. de preben. lib. vj. ABbas debet ee presbyter. c. j. d etate et quali. et etatis annorum. xxv. vt. j. etas. ¶ Abbas a q debet [sect. 1]eligi? Rn. a monasterio cui prefici dz. xviij. q. ij. c. abbatem. ¶ De cuius moasterio. debet eligi. Rn. [sect. 2]q de proprio: nisi quado idoneam per sonam non haberet. quia tunc de alio monasterio eligi pot. xviij. q. ij. c. q sit. ¶ A qdzcon firmari. vid. j. confirmatio. §. iiij [sect. 3]¶ A quo debet benedici? rn. q ab epo [sect. 4]diocesano: per qua benedictione intel ligitur ei dare cura monasterij sz Jnn. in. c. j. de sup. neg. prela. Nec anteq sit benedictus debet exercere que ptinet ad eius officiu sz glo. in. d. c. j. Quod li mito sz Lau. in clemen. attendetes de sta. mona. quado est cosuetudo in monasterio q bndicatur alias no. Et sic intelligo. d. c. j. ¶ Sed quid si eps recuset euz benedi[sect. 5]cere? Rn. q si tertio requisitus cu humilitate et deuotione vt cogruit recusaue rit eum benedicere: tunc pot et monachos suos benedicere et alia qad eius officium pertinet exercere: vt in. d. c. j. ¶ Quo die dz benedici? Rn. q solumo [sect. 6]do in diebus i quibus ordines minores possunt conferri sm coem opi. doc. vt no. gl. i. d. cle. attendetes et. Pa. in. c. cum sis. de conse. eccle. vel alta. ¶ Vtrum possit aliquid exigi p tali be [sect. 7]nedictione? Rn. q no aliter esset simonia tex. est in. c. sicut. el. iij. de simo. ¶ Vtrum vnus abbas possit pesse duo [sect. 8]bus monasterijs seu duabus ecclesijs cura aiarum habetibus? Rn. q no sine dispensatione pape: nisi vnu monasteriu aut ecclia depedeat ex aliavel ad iuice sunt annexa vt in. c. vl. in fi. j. de re. do. ¶ Vtrum abbas possit soleniter popu [sect. 9]lo benedictione dare? Rn. q i ecclesijs que ei pleno iure pertinet poterit post missarum vesperoruz et matutinarum officia. Alibi aut publice ac pvias non potest nisi ex speciali priuilegio ei coce datur. vt in. c. abbates de priui. lib. vj. ¶ Vtrum possit benedicere paramen[sect. 10]ta et que vide. j. benedictio. §. j. et. ij. ¶ Vtrum possit ordines conferre vide [sect. 11]j. ordo. ij. in prin. ¶ Vtrum abbas possit absoluere suos [sect. 12]monachos? Rn. q sic ab oibus pctis et ce suris: nisi specialiter alteri a iure reseruent. Et lz Pa. in. c. monachi. de sen. ex com. teneat q non pot absoluere: nisi ab excomunicatioe pro iniectione manuum in persona ecclesiastica: tu tame tene q potest vt. j. absolutio. j. §. ij. ¶ Vtrum possit prohibere suo mona[sect. 13]cho ne cofiteatur episcopovel eius penitetiario? Rn. sz Jac. de lau. in sum. q no. Quod limito nisi sit exemptus vel aliud habeat per priuilegium a papa. ¶ Vtru abbas possit dispensare cu mo [sect. 14]nachis sup irregularitate? Rn. q sic su p irregularitate qua contraxerut recipie do ordines in excoicatione facti. tame memoria vel iuris peritia no habetes Et hoc qn graue et notabile factuz no fuit: siue hac irregularitatem incurrerut ante ingressuz religionis siue post sm coiter doc. in. c. cu illorum de sen. exco. Jn alijs aut irregularitatibus no pot de iure coi. vt not. Host. et Pa. i. d. c. cu illoruz facit regula que a iure coi de regu. iur. li. vj. nisi vbi ius expsse ei cocedat. ¶ Vtru possit dispensarecu monachis [sect. 15]ivotis factis ante ingressuz religiois? Rn. q sicvtno. gl. i. c. nouit. xxxiij. q. v. de votis i religioe factis vide. j. votu. ij. §. iij. ¶ Vtru possit dispesare cu monachis [sect. 16]in regula vide. j. Dispensatio. §. viij. ¶ Vtru possit cocedere monachis vsuz [sect. 17]alicuius rei vel eius administratione? Rn. sm Jnno. i. c. fi. q cle. vel vo. q pot cocedere cerros redditus monacho vnde viuat. Et dicit Jo. an. in regula non e obligatoriu. de re. iur. li. vj. valere sta tutu monasterijvt p indumetis et alijs necessarijs quisq monachoru recipiat certuz qd: sed vt possit dispensare ad li bitum et disponere non potest. Similr ne possit ei auferri qn suo supiori placuerit no pot cocedere etia cu licentia pape. c. cu ad monasteriu. de sta. mona. ¶ Vtrum possit expellere monachos [sect. 18]suos? Rn. q no sz Pa. in. c. cu ad mona steriu et. c. fi. de regula. qd vult vt fugiti uos requirat et cogat eos ad suu redire moasteriu si pot eos tenere absq graui scadalo: vl salte puideat eis de alio loco religioso eiusde ordis vbi ad ageda pniaz deputet et necessaria eis mistret. ¶ Vtrum possit licentiare ad aliam re [sect. 19]ligionem vide. j. religiosus §. xxxiiij. ¶ Quid d bois illius moachi que abbas [sect. 20]de facto expulit vide. j. moasteriu. §. vj. ¶ Vtrum possit dare licentiam mona[sect. 21]cho stadi sepate i ali q cella? Rn. q sic dumodo ex iusta causa et. j. septa mona sterij: sed no extra. vt in. c. vlti. xx. q. iiij. ¶ Vtru postit corrigere moachos suos [sect. 22]rn q sic nec tenet i hoc reqrereconsiliu sui capituli sz Pa. in. c. Joanes de regula. ¶ Ad q obligat abbas? Rn. q vltra a [sect. 23]lios monachos obligatur ad cura aiaru sibi subiectaru et monasterij ac reru ipsius et magna negligentia est peccatu mortale. vt. j. negligentia. §. j. ¶ Vtru liget suo statuto etia cu conuetu [sect. 24]facto? Rn. sz Pa. i. d. c. cu ad moasteriu q no. Et dicit Jo. an. i. d. regula no est obligatoriu q: etia si iurasset seruare te net reuocatio: lz sit piurus. Ex quo patet q lz istituerit pore cu couetuaut aliu of ficiale pot reuocare. q abbas moacho suo i aliq no pot obligari. sicut nec dns seruo. l. interpositas. in fi. C. de transac. ¶ Vtru teneat ire ad synodu? Rn. q sic [sect. 25]si hz populuvl capellas hntes populu etia si ipse sit exeptus dumodo capelle seu populus no sit exeptus als non. c. qd super his. de ma. et obe. et quod ibi no. ¶ Vtru possit poratibus ecclijs: admi[sect. 26]nistrationibus aut quibuslibet alijs beneficijs nouas pesiones iponere: aut veteres augere aut ad mesam sua pdicta applicare? Rn. q no nec qlz eius pre latus regularis cle. vnica d sup. neg. pla. ¶ Vtru possit presentare clericos in ec[sect. 27]clesijs in quibus habet ius patronatus? Rn. q no sine cosensu capituli. c. ea nos citur. de his que fi. a prela. Additio nisi ex approbata consuetudine vl priuilegio aliud habeatur. vt ibi. De abbatissa an habeat dignitate. legiste habet tex. in. l. generali. C. de fac. san. ecc. et an bastarda possit eligi in abbatissaz. no. Col. postcollectariu i. c. bone. nu. xv. in v si. paties defectu i natalibus. ex de postu. pla. Fely. i. c. meminimus col. ij. vsi. qro nuqd. de accu. et vtru donare et testari possit. no. in. l. diuus seue rus. ff. de jure codi. vbi q no. et i. c. iij. de testa. et an habeat prelatione ordinaria no. s. Tho. q no i. iiij. disti. xxv. arg. iij. Abbatissa debet eligi a monasterio in quo preficienda est: in qua electione nulla debet admitti nisi complenerit. xij. annum. et si pfessa tacite vel expresse et eligenda debet cople uisse. xxx. annum: et esse pfessa expsse ordinez regulare. Jdem dic de priorissa per qua monasteriuz regit: cuius electio si due partes couetus ad ea accedunt qn pscrutinium pcedit: nulla exceptio ne aut appellatione admissa est confir manda. Si vero nulla ad duas partes accessit tuc no obstate publicatioe scru tinij et electione pnt alie accedere adea q hz maiore parte totius capituli: que si ad duas partes accedit non obstante quocuq cofirmet et qui vocant ad eas dirigedas i hmoi electionibus. nisi seab stineat ab his p q discordia pot exori ri vel exorta nutriri sunt excoicati ipo facto. Et hec locu habet nedu i mona sterijs religionis approbate veruetia in mulieribus: que sm quaruda patria rum consuetudines: nec pprijs renutiat nec pfessione faciut regulare: sz viuut vt in ecclijs secularibus canonici regula res hec no. i. c. idenitatibus. de elec. li. vj. de q habes. j. Excoicatio. vij. casu. xvj. ¶ A quo debet confirmari vide. j. cofir [sect. 1]matio. §. iiij. ¶ Vtru debeat bndici? Rn. q sic: vbi e [sect. 2]cosuetudo: q si non faciat se bndici in fra annu a sua cofirmatione coputan dum vbi est consuetudo q bndicat: nisi causa ronabilis subsit cadit ipso facto a iure suo. cle. attedetes. de sta. mona. ¶ Vtru possit quocuq die bndici? Rn. [sect. 3]sm gl. in. d. cle. attendentes q sic. ¶ Vtru abbatissa possit ecclesias con[sect. 4]ferre et bnficia et instituere clericos in ecclesijs sui monasterij? Rn. gl. i. d. c. de licta de maio. et obe. q sic de consensu sui capituli post suam confirmationem. ¶ Vtru possit abbatissa excoicare ab [sect. 5]offo suspedere vel iterdicere? Rn. q no sm glo. in. d. c. dilecta. nec iptinent ad claues. c. tata de exces. pla. Pot tn a be neficio et ab offo monachos et clericos suspedere et p hibere ne celebret i eius ecclijs: sed talis supesio no est pprie su spesio sz Pa. i. d. c. dilecta q sicelebraret no esset irregulares clerici celebrates. ¶ Vtru possit predicare moniales be[sect. 6]nedicere: confessiones audire et hmoi? Rn. q no pot aliqd facere quod pertineat ad aliqueordine: vt pz in. c. noua. de pe. et re. Pot tn in matutinis euagelium legere. Vnde etia diaco nisse appellant. xxvij. q. j. diaconissaz et etia mo niales seu subditas moere et exhortari. ¶ Vtru abbatissa volens loqcualiquo [sect. 7]debeat ee associata? Rn. q sic salte p ve tula moacha. xviij. q. ij. diffinimus. et. c. x. ea. q. dr q due vel tres debet esse. ¶ Ouo abbatissa pot exire p homagio [sect. 8]faciendo. habes. j. moniales. §. iij. Not. Bal. de pena pcurantis abortiuu fieri i tract. schisma. col. xvij. q po nit in rub. C. si qs alique testa. phi. in lectu. Bar. in. l. necare. nu. j. et ibi i apo stil. Cel. in v. q partum preferat. ff. de libe. agno. glo. et Bar. in. l. diuus et ibi Alex. in. j. col. in. fi. ff. de libe. et posthu. et Pa. in. c. sicut el. ij. nu. iij. in. ij. no. vbi etiaz apostil. Cel. in ver. infusio anime extra de homi. Aborsum procuras homicida est et qui sterilitatis venena procurat peccat mortaliter. c. aliqn. et. c. seq. xxij. q. ij. Et si aiatus erat fetus debet puniri capite: q verus homicida. Si vero inaiatus erat si nobilis hoc facit parte bonoruz amissa relegat. Si vero ignobilis damnatur in metallu ff. de pe. l. si quis aliquid. §. qui abortionis. Abrogatio legu vel costitutionum fit tribus de causis. Primo propter consuetudinem contraria xxxj. dist. ante triennium insti. de test. .§. iiij. Secuda ppter dispare successio nem temporum. xxxiiij. di. c. fraternitatis tue. vbi tex. De fectus nostri tempo ris quibus non solum merita sed corpora ipsa defecerunt districtionis illius non patitur manere censura. Ter tia ppter emergentia mala. lxiij. dis. §. verum in fi. vbi exemplum de serpen te eneo que moyses bona fecit intetione. Ezechias bona intetioe destruxit. Absens causa reipub. vt ambasiatores et hmoi multa habet priuilegia. ¶ Sed nu qd illi q data opa et affectare [sect. 4]etia ca reipu. sunt absentes gaudeant illls puilegijs? Rn. q no. vt. l. et q data. ff. ex q. cau. maio. et. l. pe. C. quo et qn iu. et. l. vniuersi. C. de lega. sm vnam lectu. Et aduerte q ille qui in officio modici valoris absens est causa reipu. psumit affectare et data opera abesse. tex. estsin gu. in. l. spadonem. §. fi. ff. de excu. tuto. Sequit hoc ludo. de ro. in vo. Et facit cotra clericos absentes qui vt ampliores obtineat dignitates cu cardialibus. Et ambasiatores tenet restituere expe sas coitati qn stat plusq expediat dolose vel volutate sua. vti. d. l. et q data. De absolutione ab excoicatioe et ir rogata ipo iure an possit p que lz ordi nariu cocedi. no. Bal. q sic: i sua marg. in ver. absolutio. vsi. ix. Bal. et Pau. de cast. in. l. peto. §. mater. ff. d leg. ij. Bart. in. l. qui liberis. §. hec vba. col. j. v. vlti. hac lege. et ibi Pau. d ca. et Alex. col. iiij. v. extra gl. tetigit. ff. de vulg. et pu. Jnn. in. c. prudetia i glo. sua in v. delegatis et in ver. astrictu de offi. deleg. et oino p Cardi. in cle. j. §. j. q. iiij. v. vj. et. vij. de reb. eccle. non alie. # 1 Absolutio. j. ab excoicatione vtru possit ipendi a no sacerdote? Rn. sm Mona. ti. excoicatio. q duplex est ipsius absolutio. Vna q perti net ad foru penitentiale. Et hec solu a sacerdotibus pot impendi: vt in. c. cano nica. de sen. exco. Et sic intelligo. Jnn. in. c. quato de cosue. Alia est q pertinet mere ad foru cotentiosum. Et hmoi ab solutio pot comitti diacono et inferiori bus clericis. et de hac intellige glo. i. c. pastoralis de offi. or. q vult vt etia laicus absoluat de quo dic vt. j. absolutio. iij. .§. xvij. ita tn q absolutus a talibus opz q postea absoluat iteru a sacerdote de prima absolutione rone mortalis pcti ppter q suit excoicatus. ro sm Jnno. in. d. c. quanto. et in c. fi. de exces. pla. q ptiner ad ptatie clauiu q solis sacerdo tibus date sunt. xx. di. §. i. xcvj. di. §. illd aut. et. c. bene. de pe. et re. noua. ¶ Vtru ois sacerdos possit absoluere [sect. 1]ab excoicatione minori a iure qua qs incurrit ptipado locutioe et hmoi? Rn. q no: sz solu pprius eps vel curatus vel habens licetia ad eis vel a papa. ar. c. nuper. §. in scda de sen. exco. etia archi epo in puincia: sed extra sua diccesim declarat no licere intellige nisi du visitat vt in. c. ppetuo. de censi. lib. vj. ergo multominus alijs cocor. Jnno. et Host. in. d. c. nuper. ¶ Vtru proprius eps vel curatus pos [sect. 2]sit absoluere ab oi excoicatioe maiori lata a iure? Rn. sm Jnno. in. d. c. nuper q ta a maiori q a minori pot absoluere q pprius eps vel pprius sacerdos nisi in casibus in qbus coditor canonis sibi absolutione reseruaueritvel alteri. et cu ipso cocor. Host. ibide vbi est qsi tex. expssus. Et hac opi. tenet theologi vt i Dir. lib. iij. tit. iiij. Jnter quos e sa. Bon. in. iiij. di. xviij. q. vl. et sctus Tho. ea. di. ar. vl. q. j. Silr sumiste. vt Mona. ti. excoicatio et suma confes. ti. xxx. §. xxxv. lib. iij. et Jo. de saxonia i sua summa ti. absolutio cotrariu tenet. Pa. i. c mona chi. et. c. mulieres de sen. exco. et gl. i. c. si eps. de pe. et re. qua sequitur. Ge. ibide et etiam glo. videt in cle. attendetes. de sta. reg. et in cle. vni. de cosan. et asti. et Fed. cosi. xliij. Ego consulo q sacerdos proprius ta epi. sequat q sibi videt in illo casu magis expedire saluti ipsius penitentis velcoitati fideliu: q vtraq pot tenere. Et pria de subtilitate iuris mihi videt verior: et intellige nisi eps sibi absolutione a tali excoicatione reseruasset specialiter q tunc proprius sacerdos non posset absoluere: vt latius dicam. j. Casus Aduerte etia q epis solis co cedatur absolutio ab excoicatione p violeta iniectione manuu in p sona ecclesiasticam: vt. d. c. mulieres. c. es noscit. et. c. peruenit quando iniuria est leuis. vel qn adire non pot papa et sic inferior non absoluit ab ea: nisi cui specialiter coceditur vt abbati et hin oi de quo. j. excommunicatio. v. casu. j. §. xxxviij. cum seq. ¶ Vtru ide sit dicendu de excoicatioe [sect. 3]statutoru puincialiu cosiliorum aut syno daliu seu q faciut legati i suis legatioi bus? Rn. Dir. vbi. s. q Guil. dicit q sic. et e veru sicut vult Pa. in. c. graue. de pben. in gl. et loquit ipse de epo: q tenet q pertinet ad epm absolutio. Et addit etia si icurrat in aliena diocesi a subdi to suo. et etia si statutu esset confirmatu p papam sm Jo. and. in. c. ex frequetibus. de insti. et ibi Pa. p ratione: q ex q conditores no sibi nec alijs reseruarut videtur alijs cocessisse. Gnil. aut itelligit etia de pptijs sacerdotibus ex quo recipit religiosos quibus est phibitu a ta libus sententijs puincialibus aut synodalibus absoluere. cle. religiou. de pui le. Et sic tenet sm qd dixi in pcedeti. q. ¶ Vtru ide dicendum de suspensione [sect. 4]aut inter dicto qd imponit a iure aut p statuta puincialia synodalia vl legato ru. Rn. glo. in. d. c. graue. q sic ex quo co ditor canonis no reseruauit. facit gl. in d. c. si qs. el. j. xvj. q. vij. gl. tn in cle. j. de here. limitat veru. qu suspensio non hz tepus determinatu. q qn hz tepus de terminatu nullus interior absoluere pot et ea sequit Car. ibi et Pa. i. c. ta lris de testi. de. quo dic vt. j. suspesio. iiij. §. j. Sz que sunt in iure reseruata pape. vide. j. excomunicatio. v. que aut epo. vide excommunicatio. vj. et a quibus alij possunt absoluere. Excommunicatio. vij. ¶ Vtrum in articulo mortis constitutus [sect. 5]possit absolui ab excomunicatione vel impeditus et quis potest absoluere. vide. j. absolutio. iij. §. xvj. et. xvij. ¶ Quis absoluat exemptuz ab excom[sect. 6]municatione. vide. j. exemptus. §. vj. ¶ Vtru ille q incurrit excoicationez in [sect. 7]vna diocesi ibi hns domiciliuz postea trasfert se ad alia diocesim possit absol ui a prefata excoicatione ab epo vel cu rato illius diocesis ad quam se trastulit. Rn. sz Ricar. i. iiij. di. xviij. ar. ix. q. v. q sic. si excoicatio e a iure vel p statuta qrumcuq. et no sit reseruata p coditore. arg. d. c. nup. qd nodistiguit. an sit concta in diocesi vel alibi secus si essent ab hoie vel si conditor canonis sibi reseruasset. q tuc no posset. Hoc ide tenet Jo. an. et Pa. in. d. c. ex frequentibus quo ad epos. De notatis et dictis i hoc vsi. no. Pau. de cast. in. l. tale pactu. §. fi. ff. de pact. et in. l. si dece. ff. de vbo. obl. et qd posui. s. vsi. proxi. et Fede. de senis consi. cxciij. # 2 Absolutio. ij. ab excoicatioe q est ab homine seu iudi ce a quo pot impediri. Rn. q rlariter pot ab illo q ea tulit: q rlariter qui pot soluere pot et ligare etecontrario. xxiij. q. j. si petrus et. xxj. di. inferior. ff. de re iud. l. qui condenare. ff. de re iud. l. nemo. la. j. de pe. di. j. vbu. Fallit regula hec i sex casibus. Primus in delegato pape qui inobedietem sue snie pot excoicare sed post annu a sua snia diffinitiua no potest absoluere. vt de of. delega. c. qreti. Et ibi dicit Jnn. q si excoicat delegatus pape ante diffinitiuam sniam. semper vsq ad diffinitiua sniam. et etiam post vsq ad annum absoluere poterit. quia ppetua est iurisditio sua. vt in. c. gratu. et. c. licet. eo. titu. q ea que ad ius rescri buntur debent esse perpetua. C. de di. l. falso. Et hoc idez tenet glosa. in. d. c. qreti. Secudus in eo qui postq excoica nit incidit ipse in maiore excomunicatione. xxiiij. q. j. audiuimus. De hoc vide j. excoicatio. vel Secus si in maiore: q posset de sen. exco. duobus. de cle. ex. mi. si celebrat. Tertius icediario. vide. j. Ex comunicario. v. casu. v. Quartus in snia lata ab inferiore: sed cofirmata ex certa scietia p papa. qd itellige de snia q est ab hoie sm Jo. an. c. ex frequetibus de in sti. Ratio q oia nostra facimus quibus au toritate impartimur. c. si apostolice. de pbe. li. vj. C. de ve. iur. enu. l. j. §. ola. Se cus si sine certa scietia aut cause cogni tione confirmat. vel si snia esset p statutu q quatucunq cofirmatu poterit inferior absoluere nisi papa in cofirmatione sibi vel alij reseruasset sicut de alijs que sunt a iure. vt. s. dictu est in prece. c. §. iij. Quintus de illo q excoicauit. et tn no est sacerdos q lz possit absoluere de absolutione q pertinet ad foru contentiosum no tn de illa q pertinet ad foru penitetiale. de quo dic vt. s. absolutio. j. Sextus est in illo cui papa mandat vt alique excoicet sine aliqua cause cogni tioe: q talis est merus executor. et ideo absoluere no poterit. ar. c. fi. super questionu. et. c. de offi. deleg. Secus si man dasset cause cognitione: q tunc posset absoluere. ar. c. verbuz. de pe. dis. j. Hoc no. Jo. et Arch. xxj. dist. inferior. et Host. et Ber. in. c. cum inferior. de ma. et obe. ¶ Sz quid si papa madat simpliciter [sect. 1]vt sniaz excoicatiois i alique ferat? Rn. Jnno. in. d. c. fi. q no dz ea ferre nisi cu cause cognitioe monitione premissa. ij. q. j. nemo. et. c. sacro. de sen. excoi. et facit gl. in. d. c. fi. Addit tn q si costat papaz cognouisse de causa: q tunc ad eius madatu sine alia cognitioe dz ferre sniaz. l. de qua re. ff. de iudi. Et similiter dicedu est de snia qua alij pnt p aliu ferre. Hosti. tn. et Jo. an. et Pau. in. d. c. fi. tenet q p tale mandatu simplr factu no conce dit accessorie iurisditio quis Pau. di cat q opi. Vin. q dicit q dat iurisditio cu papa madat aliqd spuale extra curia puta vt excoicet: e valde eq. ego cre do q et si sit eq. tn sit verior pria. et io ad intentione pape sit recurredu q p vba madati pot deprehedi. Et sic cu cause cognitioe madet: vt puta: q dicit. Jntelleximus q talis et c. qre madamus vita te cognita. vt excoices et c. tuc absoluere poterit. Secus si dicat: q certificati su mus q talis et c. et io madamus qtenus excoices et c. tuc a tali uo potit absoluere. ¶ Vtrum archieps possit absoluere a [sect. 2]snia excoicationis epi sui suffraganei. aut aliorum inferioru q quis sint de sua puincia no tn sunt de sua diocesi? Rn. q no. c. romana. et. c. venerabilibus de sent. exc. li. vj. nisi qn hoc hz cosuetudo vel ad eu appellatu est de quo dic: vt i d. c. et in. c. ad reprimendam de. off. ord. et. c. per tuas de sen. excom. ¶ Vtru episcopus possit absoluere ex[sect. 3]communicatu a suo inferiore puta archidiacono et huiusmodi? Rn. sz Jnn. in. c. cuz ab ecclesiarum. de offi. ordi. q sic etia no premissa satisfactione: q ordinarius est totius diocesis: vt in. c. j. de offi. ordi. C. de iuris. om. iu. l. fi. Jtem q tales officiales dicunt vicarij episcopo ruz de offi. archi. c. j. lxxx. di. no debere. Malefacit tn episcopus: q iurisditione no seruat suis subditis de exces. pre la. c. ij. de offi. ordin. c. quato. Quod intellige veru nisi ex cosuetudine haberent vt non possit ab episcopo absolui q tuc no posset. de offi. archi. c. dilecto: et hec opi. Jnno. est cois doctoru quis alij cotradicat: vt not. Panor. in. d. c. cu ab ecclesiarum. Et hanc teneas. ¶ Quid si eps committit alicui vices [sect. 4]suas an tale valeat absoluere supradictos i. §. pcedeti sicut epspot? Rn. Dir. li. iij. ti. v. q no nisi hoc expsse cocedat. ar. de pe. et remis. si eps. lib. vj. de pcu. q ad agedu li. vj. etia si diceret. Comittimus vobis vices nras etia i his q spe ciale madatu exigut: q in tali manda to maiora et grauiora no veniunt q in comissioe sunt expressa cla. non pot. de pcu. q istud e maius q absoluere sim pliciter: q fit cum iniuria inferioris. ¶ Vtrum eps extra territorium suum [sect. 5]possit excoicatos a se vel a suis inferioribus absoluere? Rn. q no in his q reqrut cause cognitione q vt dicit. Jnn. i. c. nouit de offi. le. de ca cognoscere no pot: nisi sedens p tribunali. ar. ij. q. iij. abolitio sz hoc in aliena diocesi no pot facere. ix. q. iij. c. episcopu et alijs pluribus. c. eiusde. q. Et hoc verum nisi habeat licetia epi diocesani: vt in eisde. c. dicit. fallit hoc in episcopo expulso: q petita licetia quis no obteta ab epo in cuius diocesi est pot sedere p tribunali et exercere iurisditione supra suos subditos dumodo no trahat eos vltra duas dietas a fine sue diocesis qui no fuerunt expulsores seu fautores aut co siliatores cle. vnica. de fo. copet. Jn his aut q no requirut cause cognitionem potest: q que sunt volutarie iurisditionis possunt vbiq exerceri. ar. l. oes pco. ff. de offi. pco. et. l. Legatus aut a latere an possit dic vt in. c. nouit. et. c. excoicatus de offi. le. q no me extedo cu hodie multa habeat a papa qbus credi tur qn nulli fit preiudiciu vt. j. legatus .§. iiij. et. v. ¶ Vtrum mortuo vel amoto ab excom [sect. 6]municatore capitulu successor: aut ille ad que eius pertinet iurisditio possit absoluere quos predecessor potuisset? Rn. q sic. tex. est in. c. si episcopus. el. ij. xj. q. iij. et in. c. vnico de ma. et obe. lib. vj. ¶ Vtrum participas in crimine crimi [sect. 7]noso sit absoluedus ab excommunica tore illius cui pticipado incurrit maio rem excommunicationem? Rn. q sic. c. nuper. de sen. excom. de quo dic vt. j. ex communicatio. viij §. j. ¶ Absoluere q pot ex officio in certis [sect. 8]casibus illos qui propter violentiam manuum iniectionem in personam ec clesiasticam excomunicati sunt: potest alijs committere absolutionem si vide rit expedire. c. fi. de offi. ord. Jde dic de quocunq qui ex officio ordinarie pote statis pot absoluere. Similiter dic de illo cui est commissum a papa rone dignitatis. Secus si rone psone vt in. d. c. fi. no. glo. De materia huius versi. scz absolutione coditionali an valeat et an possit peti. p pcuratore. not. Bal. et Alex. in. l. post morte. §. fi. ff. de adop. vbi tenet q no nisi in ca necessitatis. Cy. et Angel. in. l. si qs mihi bona. §. sed vtruz. ff. de acqui. here. Jde Bal. in addi. ad Spe. versi. p pcuratore. Jnno. in. c. cu deside res in gl. sua in ver. absolutus de sen. excom. contra Hosti. in. d. c. cu desideres. qui tenet q nunq et potest concedi sine partis citatione si fuit excommunicatus ex officio secus si ad instantiaz partis. vt not. glo. xj. q. iij. c. excommunicatos. Jn versi. vtriusq. Jnnoc. in. c. ab excommunicato i gl. sua in ver. obtentis extra de rescrip. et Philip. fra. c. qua fronte. q. j. de appel. # 3 Absolutio. iij. quo ad modum ab soluendi ab excom municatione dic q no debet esse condi tionalis aliter no valeret. c. actus de re gu. iu. li. vj. ergo fiat absoluta. ¶ Vtrum teneatur quis seruare certaz [sect. 1]forma in absoluedo? Rn. q sic i. v. Primum q faciat illum siurare q parebit madatis ipsius absoluentis. c. ex teno re de sen. exco. Limitat hoc Hug. in cri minibus horrendis no in leuibus et pla cet. Secudu q anteq absoluat sufficie tez prestet emeda lesis iuxta proprias facultates. c. porro. et. c. parrochianos de senten. excom. de quo dic vt. j. §. ix. et xx. Tertiu vt absoluatur cum psalmo et oratione dominica et alijs consuetis sci licet absolutione cosueta vt in. c. a nobis el. ij. de sen. excom. Quartu q preci piat ei ne vnq faciat cotra illu canone cotra que faciendo incurrit excoicatio ne. d. c. ex tenore. Jntellige nisi in casibus concessis a iure q nemini bnficiu iu ris est auferedu. vt in aute. de nup. §. sz hoc qd. et. ff. de re iudi. l. iiij §. si qs code natus. Et ita q pcussit clericu iniugen du est ne vnq clericu percutiat: nisi de madato plati vel causa defensionis et hmoi cosuetudo etia hz vt verberet: q seruada est i masculis: sz no i feminis: nec in multis iuuenibus psertim in nudo. Quintu q vtat verbo absolutorio vel relaxatorio vn coiter obseruat iste modus. Primo dicat alique psalmu vel oratione dnicaz. Scdo dicat Saluum fac seruu tuu deus meus sperante in re. ver. Dne exaudi oratione mea? Rn. Et cla. meus ad te. veni. versus. Dominus vo biscu? Rn. Et cu spu tuo. oratio. Deus cui ppriu est misereri semp et parcere suscipe deprecatione nostraz: vt hunc famulu tuu que excoicatiois cathena costringit miseratio tue pietatis absol uat p xpm dnm nostru. Amen. Deinde dicat. Ego te absoluo a vinculo excom municatiois qua incurristi ppter tale factuet restituo te sacris ecclie. Jn noie patris et c. ¶ Vtru absolutio teneat si non seruet [sect. 2]prefata forma. Videt q no: q forma re scripti exacta diligetia seruada est ita nec ordo pposteret. c. cu dilecta. de rescrip. et alijs i gl. all. ibide. Sz ego dico distinguedo q si absolutio fit ab hole alicui comissa sub tali forma no valet. nisi forma teneat facit. c. fi. et qn ibi. no dep. et. c. prudetia. j. rn. de offi. dele. Ro q qn omittitforma data ab hoie nulla conpetit iurisditio. Et ppterea novaleat actus deficiente ptate. Si vero absolu tio competat alicui de iure vel simplr conmittat tenet qde quis no sit seruata forma pfata. dumodo vtat aliq verbo absolutiois vl relaxatiois vt. s. dictu e Ratio q in absolutioe ab excomunica tione sicut et in excoicatione nulla est forma substatialis a iure vt no. in. c. j. de sen. ex. li. vj. et in. c. j. de iudi. facit. x. q. iij. c. j. Jta tenet Gof. vt no. Pa. i. c. fi. d re. spo. Et ide tz. Jnn. d. c. cu dilecta. Et sic ptz qn absolutio solo vbo facta tz. Et sic itellige dicta distictione scdm Jo. et arch. i. c. coperimus. xxiiij. q. iij. Jn no. et Hostie. i. c. cu desideres. de sen. ex. q tenet q absolutio ab excoicatioe solo vbo facta tz sz peccat q ea no seruat q pdixi nisi ex ronabili ca omittat. Si militer absolutio ab excomunicatioe siue iiusta siue iusta tz quo ad ecclesia militate. c. ois. de reg. iu. Qr iura sunt proptiora ad absoluedum q ad ligadu. ca. poderet. j. di. et no. in. d. c. cu desideres et. c. ex literis de proba. ¶ Vtru papa salutate vel ad osculu re [sect. 3]cipiete excoicatu absoluat ab excoicatioe. Rn. q no nisi sic faciedo itedat ab soluere. cle. si summus potifex. de sen. exco. et nisi exprimat no dz reputari abso lutus sz Jnno. i. c. cu oli essemus. de priui. ¶ An eps vel alius iferior a papa possit [sect. 4]absoluere excoicatu recipiendo euz ad osculu vel salutado. Rn. Jnn. i. d. c. cu olim essemus q no. sz oz q vtat aliq vbo denotate absolutione. concor. glo. in. d. c. cu desideres. in. §. fi. et est cois opi. doc. in. d. c. cu desideres et i. d. cle. si summus. et io dicat. Ego absoluo te a tali excoicatione. et restituo te sacrametis ecclesie. Jn nomine patris et c. ¶ Vtruz absens p lr as possit absolui [sect. 5]Rn. Ric. in. iiij. di. xviij. ar. x. q. ij. q sic. tex. e. i. c. quato. ij. q. v. et ibi gl. et in. c. de manifesta. ij. q. j. Sz qn erit absolutus: qn receperit literas: nisi aliud constet de mente. ¶ Vtru absens possit absolui p pcura[sect. 6]tore? Rn. Jo. an. i. c. q ad agedu de pcu. li. vj. et. Archi. i. c. eos q. de sen. exc. li. vj. et Spe. ti. de pcu. tenet q sic. Sz ego cre do verum sm Jnno. in. d. c. cum deside res quando subest iusta causa. als no: vt satis patet in. d. c. cum desideres. de sen. excom. ¶ Vtru inuitus possit absolui ab excoi[sect. 7]catioe? Rn. q fuerut multe opi. ta theo logoru in. iiij. dist. xviij. et canonistaruz in ca. ab excomunicato de rescrip. et. c. significasti. de eo q du. i vxo. qua pol. p adul. et. c. j. de sen. exco. li. vj. Sed mihi placet opi. q dicit q pot. ex ca ronabili q est qn videt q excoicatio no prodest excoicato: et nocet coicari ppter partici pationem. et hoc no. Panor. i. c. ad apo stolice. de excep. qui dicit q vbi imminet vtilitas ecclesiastica ex absolutioe seu impedit ordinatio ecclie si no absoluit tuc est absosuedus: etia inuitus. facit ca. venies. el. ij. de test. Si tn absoluit sine ca etia tenet absolutio: q sicut in ptate plati fuit excoicare etia inuitu sic et reuocare. par em ius est ligadi et absoluendi. de pe. di. j. verbum. ¶ Vtru excoicatus possit aliu absoluere [sect. 8]vide excommunicatio. vlti. §. xix. ¶ Vtru excoicatus q offert se ad iusticia [sect. 9]debeat absolui? Rn. q sic. si conpetes cau tio de paredo iuri prestet. no obst. contra dictione vel appellatioe aduersarij. de appel. c. qua fronte. Fallit hoc in casu qn excommunicatus dicit excoicationis iniam esse nullaz: tamen petit ab. lolui ad cautela: q tuc si aduersarius di cat eu excomunicatu p manifesta offensa: et pbet infra terminu. viij. dieru: tuc no pot absolui nisi prius sufficiete prestet emenda. vt in. c. solet de sent. ex com. li. vj. facit. c. odoardus. de solu. et qd ibi no. ¶ Vtru ligatus pluribus excoicatioibus [sect. 10]teneat oes causas exprimere? Rn. Pa. i c. cu p ca de sen. ex. Aut qlibet ca de p se sufficiebat ad excoicatione Exe plu de eo q facit rapina cu effractioe ecclie q e excoicatus statuto epi et canonis: statuto pp rapina. a canone ppter effractione: et sic qlibet videt pn cipalr cosiderata: et sic no tz absolutio oibus no expressis q supior no intedebat absolue re nisi pro causa expressa. ar. optimu. in c. officij. eo. ti. et in. c. ex pte de offi. ordi. Additio. Nisi petijsset gnaliter ab solutione ab oibus excoica tionibus et gnalr fuisset cocessa: q lz no debeat nisi spaliter exprimat: tn facta tz. Si vo fuit excoicatus solu vna excoicatione: sz ppter plures cas tunc dicedu. Aut vna ca de p se sufficit: et tuc expressit caz sufficiete tenet absolutio. ar. c. sup lris: de rescrip. aut oes de p se no sufficiunt: sed simul iuncte: sic et tuc no tenet absolutio: nisi in oibus expressis. ¶ Vtru ligatus a pluribus iudicibus de[sect. 11]beat ob oibus absolui? Rn. q sic. et semp dzvitari donec ab oibus sit absolutus aut vni oes conmittat absolutione. Jta no. doc. in. c. cu pro ca. nisi sit superior iudi ciu sm Ric. in. iiij. dist. xviij. ¶ Vtru absolutio obteta ex falsa causa valeat: Rn. q sm. Jnn. i. c. ex pte. de off. [sect. 12]ord. q no. j. q. iij. c. ij. Ro q talis no descendit absoluere: facit gl. in. c. qd sup his. de fi. instru. et. d. c. cu pro causa. ¶ Vtru dubitas de excoicatioe debeat petere absolutione? Rn. q si hz como[sect. 13]ditate absoluentis: et nullu sibi imminet piudiciu dz q i dubijs tutior ps e elige da. c. iuuenis. de spon. si vero non hz comoditate tale tuc aut dubitatio hec puenit ex pbabili ca. et sic petere te net: aut puenit ex leui: et sic dr depone re dubiu nec tenet petere arg. in. c. inquisitioni de sent. exco. q si non potest deponere dubiu: tuc dz petere absolutionem ratione iam dicta. ¶ Vtru mortuus q signa cotritiois oste[sect. 14]dit sit absoluendus? Rn. q sic. c. a nobis. el. ij. de sen. exc. et no nisi ab eo qui de iu re poterat vel de eius madato. vt in. d. c. Sz nunquid exhumabit corpus? Rn. q no: si e sepultu in ecclesia als sic et sepe liet in ecclia: et de ista materia vide in d. c. a nobis. el. ij. per doc. ¶ Quomodo teneant heredes. vide. j. [sect. 15]heres §. iiij. ¶ Quomodo absoluet ille q legitimo [sect. 16]tenet i pedimeto ne possit adire eu qui de iure poterat eu absoluere: vt papaz epz et hmoi? Rn. q dz ei ilugi q cessan te tali ipedimeto q primu comode po terit adhibit eu q illu poterat absolue re offeredo se eius parere madatis. intellige nisi impedimentu sit ppetuu sm Jnn. i. c. quis de sen. exco. q si no fece rit iterum i eade reicidet excoicatione silr et illi q absoluti fuerut a sede aplica. vl legatis qn madat eis vt aliqbus se pn tet: et passis iniuria satisfaciat. c. eos q. de. sen. exc. li. vj. et Jo. an. ibide. vt recitat Pa. i. c. porro. de sen. exc. extedit hec ad quecuq q absoluit cu onere pntadi se vel satisfaciedi alicui q reincidit si no facit q primu comode poterit Sz ego no credo veruz sm Jo. mo. Vn dni de ro. ppter dictu Jo. mo. dicut q abso lutus ab auditore si se no rentat no est absol. sed excommunicandus. [sect. 17]¶ Sz ex hoc dubitat qs pot absoluere excoicatu detetu tali ipedimeto? Rn. q si e i piculo mortis qlz facerdos pot sm Jnn. in. c. a nobis el. ij. et. c. sacris de sen. exc. et Pa. i. d. c. a. nobis tz q etia lai cus pot absoluere tale ab excoicatioe. et est gl. ibide. in. c. pastor alis in. §. pterea. de of. or. Et iura q vident contraria dicit itelligeda de pctis no de excoicatioe. Et hoc veru nisi epi vl pprij sacer dotis: aut alterius pntia haberi no polsit. Si vo detineat aliquo legitimo im pedimeto alio a piculo mortis eps e re quiredus. vt no. Jnn. et sequit. Pan. i. d. c. de cetero de sen. exc. Et si ad eu mitte re no pot sm Jnno. in. c. j. de sen. exco. sacerdos pprius absoluet. Et hec locum habet tam in excoicatione iuris q ho minis. d. c. ad eos. ¶ Quid aut sit impedimetu legitimuz [sect. 18]vide. j. excoicatio. v. casu. j. §. j. Et qs sit in periculo mortis. vide. j. mors. §. vj. ¶ Vtru absolutio p vim vel metu exor [sect. 19]ta valeat? Rn. q non vide. j. excoicatio. vij. casu. xviij. De absolutione a peccatis vide. j. cofessio i prin. et. j. interrogationes. in fi. ¶ Sed nunqd excoicatus ppter danu [sect. 20]dz prius satisfacere anq absoluat? Rn. q sic si pot: si vero no pot dz pstare idonea cautione q satisfaciet cu ad pinguiore veniet fortuna. vt i. c. ex pte el. j. de vb. sig. et. d. c. odoardus aliter peccat q absoluit. Sunt etia casus in qbus no valet absolutio an satisfactione de qui bus. j. excomunicatio. vij. casu. vlt. §. ij. ¶ Vtru talis q no pot satisfacere tenea [sect. 21]tur cedere bonis anq absoluat? Rn. q de rigore iuris sic: si aduersarius exigit vt no. i. d. c. odoardus. Jn coscietia dico q no sed sufficit q restituat sz qd tene tur dic vt. j. Restitutio. iij. per totum. ¶ Cui applicabit satisfactio pecunia [sect. 22]ria p iniectione in ecclesiasticu? Rn. q si fuit in religiosum applicabit mona sterio. arg. xij. q. j. no dicatis de sta. mo. c. cu ad monasteriu. j. rn. Si vo fuit in clericu ipsi clerico applicabit nisi fecis set iniuria ecclesie ppulsatus: q tunc etia ecclia poterit agere p iniuria. isti. de iniu. §. si coi seruo: et sic etiaz ecclesie satisfiet. De acceptione personaru q no sit apud deu. no. Bar. et doc. post gl. in. l. j. i prin. ff. de postu. Dy. i reg. i iudicijs de reg. iur. li. vj. et cano. in. c. nouit de iud. Acceptio psonarum secundu Alex. ij. ij. trac. de acceptatioe personaru e iniusticia qua psona psone pfert i coferedo ei aliqd qd ex debito iusticie alteri est conferedu rone alicuius conditiois trasitorie no congruetis ad ipaz e existetis circa psona puta diuitiarum ptatis ter rene vel cognatiois carnalis: et no ob meritu eius ad ipaz re. Et sic pus vt sic ac ceptatio persone qd opz. Prio illud qd confert sit ex debito conferedu q si no esset ex debito posset esse acceptio psonaru: q tali dr an no lz mihi facer qd volo. s. de meo qd no teneor dare alicui. Scdo opz q no attedat ad meri tu et conuenietia illius cui dat conueniete rei q dat sz solu ad alia no cogruetia ad ipsaz re puta paretela potetiam diuitias et hmoi. ¶ Vtru sit apd deu? Rn. q no ar. xxxij. [sect. 1]q. iiij. sicut sanctius. de cose. dist. iiij. nec queq de iudi. nouit. de pbe. venerabilis vbi dicit no gnis nobilitas: sed vir tutu viteq honestas gratu deo faciut. ¶ Vtru debeat esse apud hoies? Rn. q no. xlix. dist. vlt. lxiij. di. sacrorum. ij. q. v. si [sect. 2]qs psbyter. xj. q. iij. summopere. et. d. c. venerabilis. ¶ Jn qbus phibet acceptio psonaruz Rn. q i. viij. Prio i pnie ipositioe. xxvj. [sect. 3]q. vij. sacerdos. Scdo i snie diffinitioe. iij. q. ix. necesse. Tertio in his q sunt fidei. xxix. q. ij. §. j. Quarto in hospitu receptioe. xlij. dist. qescamus. Quinto in elemosynarum largitioe. xvj. q. j. si cupis. Sexto in iudicijs. de reg. iur. in iudi. li. vj. Septimo in pmotioe dignitatu. d. c. venerabilis. et. xl. distinc. no loca. et. c. multi. Octatio in exhibitione honoris. ¶ Vtru pmouere aliquem ad dignitate ppter consanguinitate sit acceptio pso [sect. 4]narum? Rn. sm Alex. vbi. s. q sunt bnficia tpalia et spualia in collatioe benefi cij tpalis cui no e annexu spirituale. lz illud coferre intuitu cosanguinitatis si bonus est: q consanguinitas est bona co ditio facies ad negociu circa dispensa tioes patrimoniorum. Si vo est annexuz spuali puta q sunt res ecclie vl q pau peribus sunt dispesanda. Silr lz ei confer re. no ex ratione. cosanguinitatis principali: sed secudaria vt no egeat: sz non ita vt luxuriet. Si vo e spuale bnficiu no e attededa ro consanguinitatis vl car nis: q spualia no dant iure sanguinis: sz diuino munere: sz attedi dz ro spualis q est vt det iustiori et meliori no sinplr: sz ad illd regime. vt i. c. lz. viij. q. i. q si coditioes sint pares pot ex illis codi tionibus moueri ad dadu cosanguineo dumodo no sit scadalu ex respectu con sanguinitatis: q pp scadalu multa dimitteda sut ergo est acceptio psonaruz in pmotionibus ad dignitates et officia qn bn ficiu spuale dat ppter consanguini tatez pncipalit facit. c. moyses. viij. q. j. vel qn. no dat meliori ad illud regime. vt in. d. c. lz. q talis ifideliter agit nego ciu dni no melioras cu pot vel quando quodcuq officiu datur indigno. cocor. Tho. in quoli. et. ij. ij. q. lxiij. ¶ Vtru cu conditioes sut ineqles excede [sect. 5]tes et excesse puta lratus sed ignobilis alter nobilis: sz illiteratus sit acceptio personarum si preponat nobilis? Rn. Alex. vbi. s. q lz lratura sit simplr ptereda nobilitati. vt in. c. venerabilis. de pbe. q est necessaria in regimine eccle sie. tn in casu pot pferri nobilitas vt ar ceant lupi per potetia: et in casu vt sint diuisa mebra in corpore ecclesie quibus pax eius conseruetur et sic nobiles possut promoueri dumodo morum honestas eis suffragetur. ¶ Vtru si pferat minus bonus vir magis [sect. 6]bono sit acceptio psonarum? Rn. Alexan. vbi. s. q aliud e i maiori dignitate alid est in minoribus bnficijs: aliud cu eligit de gremio illius ecclie. aliud cu postulat de alterius gremio. Cu ergo electio e facieda ad maiores diguitates reqrit sz consciaz: vt eligat vtilior regimini: dumo do sit bonus: q sm Alb. magnu peccat mortalr q pmouet malu quis sit mltu pfuturus: q q sibi nequa e alteri no poterit esse bonus: et q sibi no parcit multominus alijs parcet. ff. de his qlan sete. l. fi. nec excusat sm eu paucitas ministrorum ecclie: Jn minori vo bnficio sufficit q bonus sit. Si vo fiat postulatio reqrit. vt sz conscietia sua eligat vtiliore et meliore. ¶ Vtru pauper possit pponi diuiti in [sect. 7]iudicio? Rn. Ale. vbi. s. qno: sz equitas dz seruari. Et illd eccl. iiij. c. Jn iudicado esto misericors pupill. et Esa. j. Sub uenite oppsso: iudicate pupillo: et siles itelligunt vt iudex tueat miserabiles psonas ab oppressioe potetu Et si timo re vel amore defecerint psone necessarie ad instructione suarum causarum iudex ei subuenire. Jn veritate autem senten tie nulli parti parcere. ¶ Vtru exhibitio honoris q fit a plato [sect. 8]malo iducat acceptione psonarum? Rn. q s. ibidem q platus spualis siue tpalis dz honorari rone potestatis a deo acce pte. Cum qs aute honorat peccatorem amore indebito a quo deberet corrigi. tunc peccatum est. ¶ Vtru exhibitio honoris ppter diui[sect. 9]tias sit acceptio psonarum? Rn. Ale. vbi. s. q si tantu hr respectus ad diuitias vt ta to melior q to ditior vide at pctm est: si militer si de exhibitione honoris eccle siastici. Hoc itelligit. si vero hoc fiat p euitatione scadali: ita tame q pauper non contineat vel diues in peccato no foueatur non erit peccatum. ¶ Vtru acceptio psonaru sit pctm mor [sect. 10]tale. Rn. Ang. de anch. lib. de ptate pa pe q pctm mortale tollit nobis xpz q e vita nra. ad. Corum. iij. c. Xps at tribus mo dis i nobis est. s. p iusticie equitatez: p doctrine vitate: p vite sctitate. Jo. xiij. Ego sum via. s. iusticie: vitas. s. doctrie et vita. s. exepli. Qn aut acceptio psonaru repugnat iusticie: puta no reddens iusticia cui debemus: vel facie: contra amo re amicitie pecunieet hmoi sic mortale. Qn vo repugnat doctrine puta determinado vel declarado er coplacen tia cotra sancta doctrina sic e mortale Qn vo repugnant vite puta cu pfert malus bono idignus digno ppter cosanguinitate et hmoi no cogruetia ad ipsaz re q dat. sic e mortale. Adde etia q e morta le qn melior ad dignitate ecclesiastica no pfert salte in maioribus dignitatibus vt pz p ea q not. j. de electio. §. xxj. tucto quod dixi. s. hic. §. vj. ACcidia sm Ric. de sancto vic. est torpor mentis bona inchoare negligentis vel sz Dam. e tristicia ag grauas mete nichil bonu ei agere libeat. Et hec e diffinitio essetialis sm Alexan. in tractatu de accidia. Alie sunt p effectus et differt ab innidia sm Alex. ibide quia inuidia est de bono alieno. accidia vero de proprio. ¶ Vtru accidia sit cotra aliquod prece [sect. 1]ptuz decalogi? Rn. Alex. vbi. s. q e spe cialiter et explicite con illd. Eccle. xxxviij. Nec dederis i tristicia cor tuu: sz repel le ea alte et. xx. Tristicia longe repelle a te multos em occidit: et no est vtilitas in illa. Jmplicite est vo cotra illd. Memento: vt die sabbati sanctifices. Exo. xx. Jn accidia e tristicia de spuali bono et laborioso cu amore quietis carnalis. Jn illo vero pcepto est amor sancte qetis qui cu gaudio est in bono spuali: lz sic laboriosum vnde lz precipiat ibi ab stinere ab opere seruili in quo est labor non tn prohibetur bonu spuale: vt ora re pdicare et hmoi que sunt bona spua lia. lz laboriosa. Et ex istis ptz q de sua ratione accidia est mortale peccatum. Un. ij. ad Corum. vij. Tristicia huius seculi mortem operat. Et vt aduertere possis qn accidia hz ppria ronem: et est morta le peccatu. Attende q talis tristicia bo ni consistit in omissioe necessariorum ad salute et sic est mortalis: aut in omissioe eorum q no sunt necessaria et sic est venia le pctm: aut deducit ad aliquod morta le. vt puta desperatione: et sic est mortale peccatu. Et ex hoc ptz quid dicendu de eo qui attediatus abhominat diuina et spualia: q nisi sint necessaria ad salu tem et ea dimittat vel deliberare disponat dimittere no peccat mortaliter Similiter de eo qui propter alicuius mor tem disponit no bene facere et de neces sarijs: quod peccat mortaliter ide de eo q ppter hoc nollet esse creatus a deo vel vellet esse irronale aial q est mortale si deliberate. ide similiter de illo q ppter tristicia icurrit grauem ifirmitatetaut notabile corpis nocumetu q mortale est si pot se iuuare et hmoi Et sm predi cta intellige Tho. ij. ij. q. xxxv. ¶ Vtru accidia sit grauissimu pctoru? Rn. sm Alex. vbi. s. q e loq de accidia [sect. 2]multipliciter. Vno mo sz q terminat et cosumat in desperatione. Et sic est gra uissimu pctorum rone desperatiois adiu cte in qua terminat. Aut loquimur de accidia rone ociositatis sibi adiuncte. Et hec ociositas est occasio multorum ma lorum: q aia nisi in bonis occupet in ma lis: deffluit et sic est magnu malu: verutn rone gnis peccati no e maximu pec catorum. q maius est infidelitas supbia et huiusmodi. ¶ Que sunt filie accidie? Rn. sz Greg. [sect. 3]xxxj. moral. q sunt. vj. Pria desperatio. Scda pusillanimitas respectu consiliorum. Tertia ociositas. Quarta torpor seu pi gritia circa pcepta. Quinta e vagatio metis illicita. Sexta malicia qua quis detestat bona spualia de qbus dicet in loco suo de qualibet. De actionibus et qd sint de iure ciui li lz obligatioes sint de iure gentiu. l. ex hoc iure. et ibi Bar. in fi. ff. de iusti. et iure. et de actioe psonali q no possit ab ossibus separi. no. in. l. qs ergo casus. ff. de pecu. de reali. et qn oriat. no. in. l. cu loge. C. de lon. tep. pscrip. de alijs vero per institutarijs isti. de act. §. oim aut. Actiones a iure ciuili ortu habent sm Jnn. de costi. c. q i ecclesiarum et de spualibus gnalibus et vlibus quales sint et qualr forment vide Jnn. de offi. or. coqreti de libel. obla. c. ij. de ca pos. et pprie. cu ecclia de sepul. certificari. q ptinent ad foru cotentiosum. ¶ Que dicunt actioes bonefidei hr in [sect. 1]sti. de act. i. §. actionu. et in gl. c. cu vene rabilis de exc. Et sunt. xv. ex vedito: ex empto: locato: et coducto: negociorum gestio. madati depositi. p socio: tutele: co modati. pignoratitia. familie herciscu de: coi diuidudo: pscriptis vbis. q de esti mato pponit pmutatio et hereditatis pe titio. Nec dnr bonefidei. q solu in his vt seruada bona fides: sz q i hismagis exuberat iudicis officium q in alijs. ¶ Que dnr stricti iuris? Rn. tex. insti. [sect. 2]vbi. s. q sut alie ab his vt actio ex mutuo et arbitriu et his similia. Et dnr stri cti iuris: q no venit i eis nisi q stricte exigit actionis natura. Et de ipsis vide gl. in. d. c. cum venerabilis. ¶ Que dnr actioes psonales? Rn. Fra. [sect. 3]verce. vt refert Ge. in. c. dispedia. de rescrip. li. vj. q sut q psonas tenet obliga tas ex cotractu: vt mutua locatione et c. vel quasi contractu vt negociorum gestio tu tella et hmoi: aut maleficio vt i furti da ni infecti et c. vel quasi maleficio vt iudi ce male iudicate ex imperitia et pijcien te de cenaculo qd nocuit. vt insti. de ob li. et in rubricis sequentibus. ¶ Que sut actioes reales? Rn. Ge. vbi [sect. 4]s. q sunt q sequunt re no psona: nec p eas dicit psona obligata: vt rei vendicatio publicianaet similes sz Jo. d imo. ¶ Vtru in actionibus psonalibus currat [sect. 5]prescriptio contra ecclesiam et alios vi de. j. prescri. §. xxxiij. ¶ Actio est inanis creditoris qua ex[sect. 6]cludit inopia debitoris. c. olim nobis de resti. spo. ff. de dol. l. na his et q nihil hz eius periculo nihil est. ff. de fur. l. ita q fusio. §. j. et extra de vsu. cum tu. Accoliti grece ceroferarij latine. xxj. dist. c. clericos in fi. vn eius officiu est pparare luminariaet ipsa por tare cora ministris ad altare. xxv. dist. perlectis. xxxiij. di. §. deleruientes. Accommodatio vide. j. Commodatum. Actus requirit tria regulariter vt in c. magne de voto. et arg. ij. q. j aliud. Primu qd liceat sz eqtate. Equi tas veta est iusticia dulcore mie tpata sm Cypri. Scdm qd decet sm honesta tem et est diuersum a verbo licet q mul ta licet q non decent. Tertium q expediat sm vtilitate. vnde filie sine cosensu pris contrahere matrimoniu licet: vt i c. sufficiat. xxvij. q. ij. sed no decet: vt i. c. j. de spon. impu. nec expedit dum mulieres sepe laborent contra propria comoda. l. si pater. in fi. C. de spon. ¶ Quo cognoscet si actus estvalidus? Rn. [sect. 1]Pa. in. c. cu olim. de cle. coiu. q recurre du est prio ad cosuetudine loci vbi q oriundus fuit vel vbi actus est gestus et no ad cosuetudine loci alterius vbi actus est applicadus. Exm natus de pre sacerdote ecclie orientalis q conxit sm eoru ri tu e legitimus vbiq et io pot eligi i ecclia occidetali p plato. fac. i ar. ad hoc. l. j. C. de dcu. et no. p Bar. i. l. oes ppli. ff. de iu et iur. et. l. cunctos populos. C. de sum. tri. et facit ad. q. vtru testm factu Senis cuz tribus testibus sm eoru statuta va leat quo ad bona alibi existentia. ¶ Jte actus gestus ab hnte duplice pta [sect. 2]tem sp in dubio psumit gestus sm eaz ptate sm qua actus tolerari possit vt va leat. vt no. Pa. in. c. nisi essent. depbe. fa cit. c. qd sicut. de elec. vbi psumit actus factus respectu maioris ptatis ab eo q duplice ptate hz facit. l. iij. ff. de mi. tes. ¶ Actus legit. est ille q obuenit vel fir [sect. 3]mat a lege. ff. de vb. si. l. lege obue. et est emaci. accep. aditio hre de contract. ma. tuto. datio et hmoi sm vero ord. minorum est regere pdicare et c. q oes intelligunt solu nomine actuu legit et non alij. ¶ De accusatione. p qs fieri possit no. [sect. 4]in. l. ij. ff. de accu. et in. l. de crimine. et i. l. vxor. C. q accu. no pos. Jnn. i. c. nonulli: in gl. sua i vsi. madato: de rescrip. et ibi Panor. §. sunt alij. ad fi. et an accusatio abolita possit p iudice psequi. Bar. i. l. libelloru. §. fi. ff. de accu. q sit er officio et ide si no sit abolita qn accusator disse rit vt ibi p Alex. et de accusate vltra hic deducta et q dz stare i carceribus donec discutiat de crie. q sic. l. fi. C. d accu. ma xime si accusatus sit incarceratus p. l. j. de cust. reo. est tn relaxadus liqdato delicto etia an sniaz. Sali. i. l. nullo i fi. C. de ex hi. re. et qualr no pseques puniat. not. Bar. in. l. iij. §. j. ff. de preuari. et in. l. j. §. si qs at. ff. ad turp. l. et q accusatus de cri mine no pot habere honores vel digni tates. l. reus. et ibi. Bar. ff. de mu. et hono. et plenissime p Ro. singu. ccccxl. inci. ac cusatus de crimine. Accusatio est alique i libello reum de crimine deferre ad vindicta sm Azo. i sum. i rub. C. de accu. circa qua qrenda sunt infrascipta. ¶ Vtru accusatione debeat precedere monitio? Rn. q no de necessitate. ar. c. ij. et. c. qlitet et. qn. el. ij. de accu. et i gl. ij. q vlti. §. j. Ratio q fit solu ad pena impo nenda vt in gl. in. c. licet de simo. ¶ Vtru aliqs teneat accusare? Rn. sm [sect. 2]gl. i. c. qua ppter. ij. q. vij. q nemo sacit tex. i. l. vnica. C. vt nemo inuitus. et. c. si primates. v. q. ij. et gl. in. c. licet. in fi. de accu. Bar. i. l. i eu. ff. de accu. dicit veru nisi in homicidio qm heredes tenent accusare. ar. l. pretor. §. j. ff. de iniur. als perderet hereditate. vt. l. j. ff. de his q. vt indig. Sed contrariu videt tenere gl. in. l. si quis homicidij. C. de accu. et Cy. Bal. Sali. Ange. et Raph. in. d. l. in eum. s. q no tenent accusare. Et iura q vident contraria no loquunt de accusatione pprie: sed de denutiatione de qua dica in ti. suo. et i quo differt ab ac cusatione imo videt q accusare sit cotra preceptu diuinum du dicit. Dimit te nobis debita nostra gl. est in. l. furti .§. partus. ff. de his q no. infa. de quo dic vt. j §. iiij. ¶ Quis pot accusare? Rn. aut crime est [sect. 3]priuatu aut publicu. Si priuatu regu lariter no admittit nisi cuius interest: vt videt velle gl. i. l. fi. ff. de pri. deli. Qd li mitat nisi sit tale delictu puatu ex q pe na pecuniaria applicada fisco debeat imponi: q tuc quilibet de pplo admit tit ad accusandu p illa pena. ita vult gl. sing. Dy. et Bar. i rub. ff. de po. act. lz Bal. teneat con. in. l. aducrsus. C. de fur. Si vo est crime publicu qlibet admit tit q no phibet spaliter lege vel statuto aut consuetudiue. Et q prohibeantur habes. ij. q. vij. et. iij. ca. p totu de ac. et in multis. c. et in. l. q accusare cu pluribus le gibus sequetibus. ff. de accu. sicut sunt in fames minores paupes et multi quos omitto: q no ptinet ad nos et hoc veru nisi i duobus casibus. Primus qn suavel suorum iniuria psequunt. vt no. in. l. fi. ff. de priua. deli. et in. l. fi. ff. de iniur. facit gl. in. l. cu emacipati filij. §. emacipatus ff. de col. bo. Scds qn delictu no est comissum con psona putastatuto cauet: vt q blasphemauerit vel iuerit de nocte puniat in. x. tuc qlibet ad accusanduz tale admittit. vt no. Bar. et Jo. de imo. i. l. j. ff. de pu. iudi. et bar. i. l. lex corne. §. si qs libellu ff. de iniur. Reqrut tn mul tas limitationes et districtiones quas dimitto quia ad nos no pertinet. Vide. ij. q. j. phibetur vbi de hoc Clericus tn ad vindicta publica accusare no de bet: etia si pena sanguinis no venit im poneda: facit. c. sicut sacerdotes. ij. qo. vij. q hmoi odiosis no dz se immiscere sm Panor. in. c. cu. P de accu. sz si psequit iniuria sua pot: etia sivenit ipone da pena sanguinis sm Pan. vbi. s. du mo dicat q no itedit accusar e: vt pena imponat. tex. est clarus in. c. platis deho mi. li. vj. facit. c. cu sit gnale de fo. cope. et. c. olim de iniu. ¶ Qua itetioe dz qsaccusare: vt sit sine [sect. 4]pcto accusatio? Rn. q ppter bonu coe s. vt ceteri qeteviuat. xxiij. q. v. non fru stra vel ppter suu iteresse. als tale erit pctm qualis inordinatio intetionis. i. mortale si exodio veniale si aliqua pas sio fragilitatis imsceat. ar. c. accusasti. de accusa. et. ij. q. vij. si q sunt. et. d. c. qua liter et qn no tn tenet ad alique restitu tione ppter hoc sed solum ad peniten tiam de peccato. ¶ Quis modus sit seruandus i accusa [sect. 5]tione vide. ij. q. viij. per totum. ¶ Vtru pactu seu iurametu de no accu [sect. 6]sandovaleat? Rn. sm gl. in. c. queadmo du: de iureiu. q no tenet de crimine p petrado. ff. de pac. l. si vnus. §. pca. et. §. seq. Et peccat mortalit si hoc iurat: vt ptz. j. Juramentuz. ij. §. vij. de pacto vo comissovalet dicto. §. pacta et in tex. d. c. queadmodu ibi no solu septies. Si tn pecunia reciperet turpiter accipit. et re stituere tenet de bono consilio. Rn. q pro pter caritate pximi excopassione dz mo neri credes q se emedabit: et no ppter pecunia. multo fortius deberet restituere si recepisset p no accusado de pcto. p petrado vel pro accusando calunniose j. q. j. iubemus. ¶ Vtru qs possit desistere ab accusatio [sect. 7]ne incepta? Rn. q si videt eu que accusauit innocente tenet oimodo quo pot desistere. ij. q. iij. sique: aut pabolitione. Si vo no cognoscit innocete eu ee pot desistere si vult quo ad coscietia ex cha ritate: sed no ex premio: vt no. glo. i. c. j. de collu. sz quo ad impunitate fori conte tio si no potest nisi in certis casibus. De quibus vide Barto. in. l. quesitum. ff. ad turpi. et Pano. in. c. licet de accusa. ¶ Quod modis accusatio redditur vi[sect. 8]tiosa? Rn. q tribus modis sz Gratianu. ij. q. iij. et in §. notandu. et. l. j. ff. de aboli. scilicet prio caluniado: et tuc est quado falsum crime imponit et talis tenet de omni dano dato proximo. c. vl. de calu. et peccat mortaliter. xxij. q. ij. primu. Se cudo tergiuersando. et tuc est tergiuer sator quado in totu a lite recedit sine li cetia iudicis. Hoc intellige quo ad coscientiaz si ex aliquo malo fine facit: q si ex conpassione proximi quo ad coscientia licet quo ad foru cotentiosum puni tur i. v. libris auri. l. iij. ff. de puari. Ter tio preuaricado. et tuc est qn colludit cu reo falsas probatioes et varias simula do. et talis punit arbitrio iudicisvt. l. j. et. ij. ff. de puari. sz in coscietia credo no peccet. nisi talis falsitate vel mendatio vtatur et hmoi prohibitus vl ex aliquo malo fine de istis habes i. l. j. ff. de abo li. et in. l. j. ff. ad turpilia. ¶ Vtru post peracta penitetia de pcto [sect. 9]possit quis sine pcto accusare tale? Rn. sz Jnno. in. c. de his de accu. q sic. et tenet glo. similiter. ibidem. Ratio: q per penitetia satiffit deo sz per punitione que imponitur in iudicio satisfit reipu blice vt ceteri timeat et quietius viuat. C. de apost. l. hi qui. cum suis cocor. ¶ Vtru semel accusatus possit de eodez [sect. 10]iterum accusari? Rn. q no. c. d hisd accu. q delictu vnius hois sepius qri no dz. ff. nau. cau. sta. l. lz. §. vlti. xxiij. q. ix. venia. Fallit in duobus casibus. Primus si secu dus accusator doceat primu preuaricasse. ff. de puari. l. iij. Secudus si suu dolo re pseques ignoret accusatione ab alio instituta. i. l. si cui. ff. de accu. vide i glo. d. c. de his. ¶ Vtruz accusatus possit sine pcto ali[sect. 11]quid dare accusatori vt desistat ab accu satioe? Rn. Jnn. in. c. crimina. de collu. q que da est causa crimialis et i hac an ichoata accusationem p graz desistere potvt. ff. de his q. no. ifa. l. furti. §. pactus et. ff. ad turpilia. l. mulier. et. l. que situm post no licet: nisi vt habetur. C. de abo. l. ij. et. iij. et. v. q. j. qda et trasigere aliquo datovl reteto in crimine publico no lz. Et si fiat trasactio nulla est et accusatus habet pro cofesso. C. de trasact. l. trasigere. ff. de preuari. l. i omnibus. Vbi aut est tale crime quod irrogat pena saguinis: licet vnicuiq saguine suu redime re qualitercuq. ff. de bo. eo. l. j. vel pena detrusiois ppetue sm Panor. in. c. j. de collu. q licet tuc nisi i adulterio. d. l. tra sigere. Jn alijs autvbi pena sanguinis no irrogat trasigere no lz nisi i crimie falsi: vt i. d. l. trasigere. Jn crimine vero priuato trasigere licet sm glo. i. d. l. tra sigere. ¶ Et not. q sm canones omne crime dicit publicu. Et ideo trasigere non licet: vt de collu. p totu: quia ecclesia pro nullo crimine imponit pena sa guis. C. sen. sag. ne cleri. vel mona. Excepto vbi iponeda est pena detrusiois perpetue vt dictum est. Et que dican[sect. 21]tur crimina publica de iure ciuili habes infra crimine. §. vij. ¶ Vtrum accusatus teneatur respondere veritatem. dic. vt. infra confessio delicti in prin. ¶ Vtrum liceat accusato caluniose se [sect. 13]defedere? Rn. q no etia si iniuste accusaretur q hoc esset genus vindicte que sine peccato fieri no potest: imo post iu ramentu de calunia receptu esset periurus. Quado etia iuste accusatur defendedo se sz iuris ordine semp debet p posse accusatore accusare nec peccat se defendedo sz ordine iuris etia si ac cusator remaneret infamatus sm Scot. in. iiij. disti. xv. quia no tenet se pdere vnde potest quascuq exceptioes copetentes proponere et appellare et alia iu ridica facere no tame medaciu dicere: q peccaret mortaliter sm Sco. vbi. s. Appellare aut in causa more afferede: ne cotra eum iusta sentetia detur no lz quia calunia est. cocor. Tho. ij. ij. q. lxix. arti. ij. et Ric. in iiij. dist. xv. arti. v. q. iij. ¶ Vtru accusator teneatur se iscribere [sect. 14]ad pena talionis: vide. j. inscriptio. §. j. ¶ Ad qd tedit accusatio? Rn. Panor. i [sect. 15]c. sup his. de accusa. quod tedit ad depositionem ab officio et beneficio. Et si crimen sit enorine ad perpetuu carcere vt i. c. tue. de pe. et hoc de iure canonico: sz de iure ciuili tedit vt puniatur debita pena. Denuciatio vero tedit ad correctione no ad puniendu peccatu pena codigna: sed vt desistat a peccato et hoc procedit ta in denunciatione euagelica q canonica: tam iudiciali q extra iudiciali. Adiuratio creaturarum qdez? Rn. Ric. i. iiij. di. xxxv. ar. iiij. q. ij. e p inuocatioe diuini nois vel alterius rei sacre obsecradovel impetrado inclinare eas sm se: vel in coparatione ad eas ad aliquid agendu vt patiedu. ¶ Vtruz adiuratio hois sit licita? Rn. [sect. 1]qui. s. ibide q aut adiuras intedit eos inclinare ad bonum aut maluz culpe. Primo modo aut adiurat obsecrado. et sic no accepit nome dei iuanu. Sic em adiurauit paulus. Ro. xij. Obsecrovos per miam dei vt exhibeatis corporave stra. et c. Aut adiurat imprecado et tunc subdistingue: aut adiurat euz qui sibi tenetur obedire. et sic licet. Aut adiurat eu in que nulla hz potestatem: et sic assumit nome dei inuanu: q vsurpat po testate in aliu qua no hz quantu in se est. Et peccat mortaliter. Si aute adiuras intendit inclinare illu que adiurat ad maluz culpe: sic nome dei invanam assumit. ¶ Vtru adiuratio demonum sit licita? [sect. 2]Rn. q. s. ibide aut adiurat ipcado aut abseruado Primo modo aut vt xpz do ceat vel obsequiu aliqd faciat: et sic licitu est: q pertinet ad quadaz familia ritate vel societate: licitu tn est aliqn. s. cu aliq sanctiviri ex spali instinctu spi ritussancti vel reuelatione diuinavtut ministerio demonu ad aliquos effectus. Aut eos adiuratvt a se et a proximis ex pellat: et hoc lz q sunt aduersarij nostri obstinati. Et sic intelligitur illd Mar. vlti. Jn nomine meo demonia eijcient et c. Adiurare aut eos obsecrado semp illicitu est: q sic quodda signum familiaritatis importat. ¶ Vtru adiuratio creaturaruz irratio[sect. 3]nabiliu liceat? Rn. Ric. vbi. s. q aut ad iuratur sz se et absolute. et qsic eas adiurat nome dei assumit inuanu: q no intelligut adiuratione illa. Aut adiurat in relationez ad aliu: et hoc dupliciter. Aut in relatione ad deuz. vt cuz aliqui sancti ad infideliu couersione et ifirmo ruz in fidei cofirmatione inuocat nome dei ad hoc vt eius virtute ipse creature irrationabiles adiurate aliq motu mouent: q no est per eatu virtutem naturale: et sic lz. Aut adiuratur in relatione ad diabolu ad hoc: vt diabolus ab eis repellatur nec eis vtat vt instrume to ad nocedu. et sic adiuratur ab exorcistis ecclesie et sic etiam licet. ¶ Vtru adiuratio illicita sit pctm mor[sect. 4]tale? Rn. vt colligo exvbis prefati. Ric. vbi. s. q sic ex se: q sic est directe cotra scdz preceptum. Non assumes nomen dei tui invanum. Exo. xx. De administratore legitimo an in telligatur semp liberu mandatu. no. q satis. l. quod si forte. §. sunt quidaz per Bar. ibi. q. iiij. ff. de solu. Administratio legitima et libera est quando quis potest in iudicio agere et conueniri: et etiam extra iudicium de aliqua re disponere. facit. c. ex literis: de proba. et ibi Jnnoc. allegat. l. ij. in. §. ij. C. de iura. calum. ¶ Vtru administrator teneat de ma[sect. 1]la administratione satisfacere? Rn. sm Jnno. i. c. ex psentiu. de pig. q sic. et ille cuius est administrator hz actione nego cioru gestorum cotra eu qui male administrauit. ff. de neg. gest. l. iij. §. vlt. xij. q. ij. si qua de rebus. et. c. si qs qualibet codi tioe. Vnde aduerteq tenet administra tor sm gl. in. l. cu ostedimus. ff. de fideius. tu. de dolo. vt ibi et lata culpa. vt. l. curatoris. C. d neg. gest. et etia leui. vt. l. quicquid. C. arb. tu. De dolo solu tenet sm gl. in. l. j. ff. de neg. gest. qn mea affectione ductus solu administrauit et lata culpa q equiparat dolo. vt. l. qd nerua. ff. depositi. De leuivero tenet vt coiter: vt i. d. l. quicquid. Aliqn etia de leuissi ma vt qn diligetissimus erat gesturus. l. si pupilli. §. videamus. ff. de nego. gest. Aliqn de casu: vt in casibus. v. positis. in l. si negocia. ff. de neg. gest. Primus si ac cessit aio depredadi. Secudus si noua negocia et insolita fecit. Tertius si cul pa precessit. Quartus si fuit i mora. Qui tus si casuz recipit. Nota etia q admi nistratus no solu hz actione cotra administratore sed etia cotra heredes. et itelligit Jnn. vbi. s. qn dolo vl lata cul pa aliqd gessit ad quod heredes tenen tur. Si vero ex leui culpa no tenentur heredes nisi in casibus. iiij. quoru tres ponunt in. l. j. C. de here. tuto. Primus silis fuerit ichoata cotra tutore. Secudus si aliquid ab eo peruenit de rebus administrati. Tertius de bonis administrati. alijs ex gra cocessit. q. ff. de fur tis. l. si pignore dr species lucri e ex alie no largiri ex bnficio sibi debitore acqrere. Quartus ponit in glos. d. l. cu ondimus. s. si non explicet inchoata per defunctu: q tenetur de leui etiam. l. quic quid. C. arbi. tute. ¶ Vtru scienter comittes administra[sect. 2]tione indigno teneat ipe de mala administratioe? Rn. q sic sz Jnn. in. c. ex rone. de eta. et quali. alleg. ff. de mune. l. lucius. §. imperator. ff. de ma. coue. l. j. in prin. per totum. et peccat mortaliter. De monitioe et q trina requiratur et q non possint p iudicez breuiari ad incurredum penam gl. in. cle. j. de vi. et hoc. cle. in. c. j. de mil. vasal. qui cotu. est nec sufficitvna peremptoria. vt i. d. cle. j. et in. l. ij. C. quomodo et qn iud. Admonitio an debeat fieri ate denunciationem? Rn. q sic est gl. in. c. qualiter et qn. el. ij. de accu. et not. gl. i. c. lz hely de simo. vide de hoc. j. Denuciatio in prin. et. §. ij. et. x. ¶ Vtru ante admonitione constituat in [sect. 1]mora qui est obligatus ad aliquid dadu vel faciendum sine determinatione teporis. vide. j. Mora. §. j. De adoptione q debeat fieri i scriptis gl. et doc. in. l. emacipatioe. C. de fi de istru. et iter pntes. l. fi. C. de adop. et q possit fieri p pcuratore. l. ita aut. §. gesse. et ibi Barto. ad. fi. ff. de admi. tuto. et i l. post mortez. §. neq in. j. q. ff. de adop. Adoptio est legitimus actus p que qui filius no est pro filio habet pene naturam imitans. insti. de adop. in glo. Diuidit autvt habetur in l. j. et. ij. ff. de adop. q vna dicit arrogatio. q rogatur. i. iterrogat quis an velit istum habere in patre et pater istum in filiu. Alia stat i noie generali et supponit hic pro specie: sicut i hoc nomine creditor. ff. si. cer. pe. l. j. et. ij §. mutui. ¶ Vtru adoptio et arrogatio in oibus [sect. 1]coueniat? Rn. q sic nisi in aliqbus specia libus que sunt. v. Primu q adoptio fit cuiuslibet magistratus copetetis auctoritate. dum tamen apud eum plena sit actio. s. meru et mixtum imperium. C. de adop. l. j. Arrogatio aut tatum fit autoritate principis. insti. eo. in prici. Scdm in arrogatioe requirit vtriusq verbu expressum in adoptioe no. Vnde infans no pot arrogari sz adoptari. sic. ff. de adop. l. j. et. ij. et. l. in adoptioi bus hec pbantur. Tertiu q arrogatio statim arrogatum et res suas et liberas qui erat in sua ptate subijcit potestati arrogatoris. ff. de adop. l. ij. §. vlti. Ado ptiovero no nisi i casu qn. s. datur auo materno vel si post emacipationez genuit filiu et auo paterno dederit. institu. de adop. §. si vero. Arrogatus ergo q est sui iuris. Adoptatur vero. existes in aliena ptate. Quartu q arrogator tene tur satisdare de restituedis illis bonis psonis ad quas essent vetura si arroga tus pmansisset in statu suo. ff. de adop. l. nec eni. §. fi. quitu q si arrogator ema cipauit euzvel exheredauerit sine causa tenetur ei relinquere quarta partem suorum bonorum etiam. s. que habiturus fuisset ab intestato sz glo. in. l. si ar rogator. ff. eo. que quarta non est augmentata: et aut. de trie. et se. sz Bar. ibi. et insti. de adop. §. cum aute impubes. Adoptiuovero nihil tenetur de necessi tate relinquere. C. eo. l. j. et. ij. Si tn moriatur adoptator sine testamento succe dit in bonis: eius. l. pe. C. de adop. post medium: nisi sit legitime emacipatus. ¶ Vtrum arrogatus in filium filij sui ac [sect. 2]quirat quarta parte bonoru sicut arrogatus simplr? Rn. Azo. in su. instit. de adopt. q si pater adoptat alique locone potis si filius consentit mortuo suo patre hic arrogatus in ptatez filij cui arroga tus fuit trasit. nec agnoscit auo suo he res. Si aut filius no consenserit mortuo patre no reincidit in ptate: sz agnoscetur auo suus heres: vel tanq nepos: lz in filiu no adoptauerit vel taq eu que vi det suus auus voluisse ee sibi herede. Jde de adoptato in nepote: vl deinceps qd pot fieri. vt isti. de adop. §. lz. excepto q no trasit in ptate patris adoptatis. Et quod dixit de masculo dic de feminis. ¶ Vtru fiat adoptio si quis dicat cora [sect. 3]multis accipio te in meu filiu? Rn. Pa. in. c. vnico. de cogna. le. q no. l. no nudis. C. de pba. nisi seruet forma de qua s. scz q fiat autoritate magistratus vel principis qd est de substatia adoptionis et verbum in arrogatione: vt dictu est in princi. ¶ Quis possit adoptari? Rn. q qlibet [sect. 4]taz masculus q femina. ff. de adopt. l. adoptio. dum modo sit presens. l. neq absens. ff. eo. nec per procuratorem fieri potest. l. post morte. §. neq. ff. eodem. Ratione huius habes per Bart. in. l. gallus §. forsitan. ff. de libe. et posthu. ¶ Vtrum qs possit adoptari in fratrez [sect. 5]vel sorore? Rn. q non: vt. l. nec apud. C. de here. insti. et ibi Ange. ita q nec etia in patrem quia contra naturam. ¶ Quis autez non pot adoptare? Rn. [sect. 6]q castrati. Et dicutur castrati q sic nati sunt: vt nuq generare possint: spadones sic. Et dicunt hi quibus abscisi sut te stes cu spada vel cultello. Jte nec femi ne nisi ex rescripto pncipis in solatio fi liorum amissorum. Jte qui no pcedit p. xvij. annos euz que vult adoptare vel arro gare. hec habetur insti. de adop. Jtem qui non habet. xl. annos non potest ar rogare: licet adoptare possit: nisi iusta causa interueniente. l. si pater. §. vlti. ff. de. adop. Et iusta causa est morbus aut coniunctio persone: alias debet intendere generationi: vt in. d. §. vlti. ¶ Vtrum ipediat matrimoniu: vide. j. [sect. 7]matrimoniu. iij. et x. impedimento. Adoratio que idem est quod vene ratiovtru reqrat actu cor pale? Rn. q sic. Dicit em damasce. iiij. li. q q coditi sumus ex duplici substatia s. intellectuali et sensibili. ita deo dupli ce adoratione debemus. s. in anima q co sistit in interiori motu aie et corporale q cosistit i exteriori motu corporis. Et q in oibus actibus latrie illud qd est exterius refertur ad illd quod est interius sicut ad principalius. io exterior adoratio fit ppter interiore vt scz ppter si gna humilitatis que corporaliter exhi bemus excitetur affectus noster qui pro cedit per sensibilia ad itelligibilia. Vn genuflexiones signant nostra infirmitate respectu dei. et prosternimns nos quasi nihil nos esse ex nobis pfitetes. ¶ Vtru adoratio requirat locu determi[sect. 1]natu? Rn. q non principaliter quasi sit de necessitate eius: sz bn requirit sm codescetia sicut et alia signa corpalia sm illud Jo. ij. Domus mea domus orationis vocabit. Et io Jo. iiij. Venit hora in qua veri adoratores adorabunt in spiritu: q est principalis actus adorationis: vt dictu est. Locus tn requirit no ppter eu qui adorat: sz ppter adorantes. Primo ppter loci cosideratione ex qua speciale deuotione cocipiut adorantes vt exaudiant: vt pz. iij. Reg. viij. Scdo ppter sacra mysteria et alia sanctitatis signa q ibi continent. Tertio ppter concursum multorum adorantium: ex quo oratio fit magis exaudibi lis sm illud Math. xviij. Vbi duo vel tres et c. ¶ Vtru tres psone in deo adorent vna [sect. 2]adoratione? Rn. q sic. q sicut in eis est vna essentia substantia et excelletia: ita vnus honor et reuerentia eis debet: et p consequens vna adoratio. ¶ Vtruz aliqua creatura sit adoranda Rn. q sic. ppter quada dei excellentia qua deo debet reueretia: qua qda creature pticipat non sm qualitate sed vt dixi sm quanda pticipatione. Et ideo alia veneratioe veneramur deu qd pti net ad latria. Alia veneratione venera mur creaturas quasda excellentes: qd ptinet ad duliam. ppterea cu ea que ex terius agunt sint signa iterioris reueretie. queda exteriora ad reuerentiam pertinetia exhibent excellentibus creaturis inter que maximu est adoratio. Sed aliquid est qd soli deo debet qd est sacrificium. Hoc elicit ex Aug. x. de ciui. dei sm ergo reuerentia excellenti creature debita nathan adorauit Dauid. iij. Reg. j. sm vero excelletia q deo debetur Mardocheus noluit adorare. ama: timens ne dei honore trasferret ad hominem: vt dicitur Hester. xiij. ¶ Vtru humanitas xpi sit adoranda [sect. 4]cultu latrie? Rn. q habedo respectum ad huanitate xpi in se: et sic no est adorada latria cu sit creatura: sed solu illa que dulia dignior est sz gl. super illud ps. Adorate scabellum pedu eius. Ha bendo tn respectu ad verbu cu quo est vnita hypostatice: sic debetur ei latria q vna adoratioe adoratur supposituz et natura: ita q natura adorat p suppo situm christus autem est nomen perso ne in duabus naturis hec ex Richar. i iij. dist. ix. ¶ Vtru imago xpi sit adorada latria? Rn. q considerando ea put est queda [sect. 5]res: sic nullus honor ei debetur sicut nec alicui lapidi vel ligno sed cosiderado put est imago xpi: tunc q ide motus q est in imagine est in imaginato: ideo vnus honor debet imagini et imaginato: et ppterea cu christus latria adoretur: sic eius imago: q vt dicit Dam. iij. li. c. viij. Honor imaginis puenit ad prothotipuz. i. imaginatu de hoc e tex. in. c. venerabiles. de cose. dist. iij. Nec ob. Exo. xxvj. No facies tibi imaginez et c. q illud phibitu fuit pro eo tempore quo deus naturam humanam non assumpserat: quia tunc figurari no poterat. Secus in humanitate assumpta propterea imagines sunt libri simpli cium ad eorum instructionem recte a sanctis inuente: vt in. c. perlatum. de conse. di. iij. ¶ Vtrum crux xpi sit adorada latria? [sect. 6]Rn. q honor siue reueretia no debetur nisi rationabili creature. Jnsensibili vero no debet nisi rone nature ronalis. Et hoc dupliciter. Primo inquatu representat creatura ronale. Secundo inquantu ei coiungit quocuq modo. Prio mo solent hoies venerari imagine regis. Scdo mo eins veste. Vtruq aut venerantur homines eadem veneratione qua regem. Si ergo querat de cruce qua christus fuit crucifixus an sit adoranda? dico q vtroq modo est venerada. Primo q representat figuraz. christi extensi in ea. Secundo ex contractu eius ad christi mebra: et hoc est q eius sanguine est perfusa. Vnde vtroq modo adoratur adoratione eadem cum xpo. s. latrie. Et ideo crucem alloquimur et deprecamur quasi ipsuz xpz. Si vero loqmur de cruce xpi i alia materia. s. lapidis et ligni et hmoi: sic ve neramur tantu ea vt xpi imagine qua veneramur adoratioe latrine: vt dictu est. Aliqui tn vt Tho. tenet i. iij. q. xxv. q crux xpi in qua pependit no adorat eade adoratione. s. latrie cu verbo cum non pertineat ad personaz eius quasi pars eius: sed rone hyperdulie in qua est queda res xpi rone cuius vestes simi liter et alia q ad humanitate eius referu tur hyperdulia adorant: sz sanctus Bona. in. iij. di. ix. dicit q illa crux vt e res queda no dz adorari latria nec dulia sz adoratione cuiusda honoris et reueren tie tanq instrumetu nostre salutis. Si cut etia reuerentur sacrameta pro eo q sunt instrumeta nostre salutis et quelibet harum potest teneri. ¶ Vtru mater xpi sit adorada latria? [sect. 7]Rn. q no cu sit pura creatura. q tame est mater dei qd est excellentissimu ita q excelletius pure creature couenire no pot ideo sibi non tantu couenit honor dulie sed etia hyperdulie q dicit dulia maior sm glo. Here. iiij. c. ¶ Vtru. sanctorum reliquie aliquo modo [sect. 8]sint venerade? Rn. q sic. vt vult Aug. j. de ciui. dei. quando aliquis afficit ad alique: ea que sibi de eo relinqunt post morte veneratur non tantu corpus et eius partes: sed etiam aliqua exteriora: vt vestes et hmoi Manifestu est aut q sanctos dei venerari debemus inquatum sunt membra xpi filij et amici et intercessores nri. Et ideo reliquias sanctorum qualescunq in eorum memoria honore congruo venerari debemus. Vnde et xps eas honorat in eorum presen tia miracula faciendo. ¶ Quid aut sit latria. vide. j. Latria et [sect. 9]dulia. in. c. suo. ¶ Vtru aliqs possit adorare aduersa[sect. 10]riu sine peccato? Rn. q non etia si xps fore credat: nisi interius vel exterius conditio exprimat actualiter: q ipsa nouitas rei insolite cosideratione et attentione actuale requirit sicut dicitur de beata vigine: q cogitabat qualis es set talis salutatio. Jn adoratione vero hostie sufficit hanc conditione habere habitualiter scz. si consecratio debita est facta pro eo q hostie consecratio est consueta. De adulatione et q sapientibus et sapietie amatoribus no conueniat po nit. Sp. iij. de adula. §. nuc de exordijs. versi. aduocatus. igit. et q adulator possit accusare. not. Ludo. Ro. sing. suis in versi. adulator. Adulatio qd est? Rn. sm Alexa. in ij. tractatu de adulatioe est peccatu ex sermone vane laudis ali cui exhibito intetione coplacedi. Laudare em alique de quo no est laudadus vel plusq est laudadus vel non eo sine quo fieri dz peccatu est. Et de hac. xxv. di. §. alias. vj. q. j. sunt plurimi. xlvj. di. sunt nonulli. et. xj. q. iij. nemo peritoru. ¶ Vtru adulatio sit peccatu mortale? [sect. 1]Rn. sm Alex. vbi. s. q triplex est genus adulatiots. Primu qd dicit malu bonu fouedo peccatore in peccatis: et hoc est mortale. Qd intellige si malu tale esset mortale sm gl. in. d. c. sunt plurimi p. c. sunt nonnuili. xlvj. dist. Secus si illud malu qd laudat esse veniale. q tuc adu latio esset veniale peccatu. xxv. dist. als et. xlvj. dist. clericus qui. Scdm genus adu lationis est quod fit intentione nulli nocendi: sz vt alicui psit vel coplaceat vel alia vtilitate cosequat: et laudat in illis q non sunt peccata: et illud est veniale. Si vofit intetione nocedi alteri: lz alteri psit est mortale videt em facere libidine mortali. Tertiu genus est cir ca ea q non sunt pcta: et nec pdest nec obest sz tantu coteptu dei gnat: ppter assiduitate et est mortale. s. vel in eo cui adulat: vt puta q p adulatione morta liter peccat in superbia vel alio modo vel in eo qui adulat puta non timere deu offendere et etia dat caz alteri peccadi mortaliter ex adulatione laudare aut aliquem non mendaciter ad sinez bonum vitium non est nec adulatio. co cor. Tho. ij. ij. q. cxv. ¶ Vtru ipetras bnficiu p adulatione [sect. 2]teneat resignare? Rn. Alex. vbi. s. q dz reduci ad munus ab absequio. vn si non seruiret ei i alio nisi i hoc q sibi adula ret credo q idigne reciperet et resignare teneret sicut ille q seruit in turpi offi cio. Turpe aut officiu dr cui est annexu peccatu. hec Ale. Sed tu de hoc dic latius. vt. j. Simonia. v. §. iiij. ¶ Vtru dare adulatoribus sit peccatu? [sect. 3]Rn. q tale pctm est dare qlis est adula tio ppter qua dat. Si veniale: veniale. si mortale. mortale. vt pz. lxxxvj. d. c. do nare et duobus. c. seq. Et sic intellige. Tho. ij. ij. q. clxviij. Dare tn adulatori no ppter adulatione sed ppter pietate ad sustetatione nature no est peccatuz vt in dictis. c. no. ide dic de dantibus hy strionibus: vt in dictis. c. ¶ Clericis adulatio prohibet. et si exer [sect. 4]cent adulatione degradadi sunt. xlvj. d. c. clericus. el. j. ¶ Adulatio fit quatuor modis sz. alex. [sect. 5]vbi. s. Primo laudado bonu qd no habet. Secudo augendo bonu qd habet plusq sit. Tertio laudado malu quod hnt dicedo bonuz. Quarto minuendo malu ipm. s. dicedo no ta graue pctm. Primi duo modi sunt venialia pcta ni si immisceat coteptus dei: vel in eo qui laudat vel in eo q laudat. tertius et qr tus modus est pctm mortale si malum sit mortale. facit. d. §. als. in glo. Ad ppositu eorum q hic dicunt. et q adulter no dicat q adulteriu mandat. l. j. §. ne aute. et ibi Bar. v. tu altius consi dera. col. j. C. de cadu. tol. et quo puniat no. in. l. quis. la. ij. et ibi Sali. et doct. C. de cad. tol. et in aut. sed hodie. eod. titu. Bar. in. l. adulteriu incestu. in prin. i. j. oppo. et latius in pe. col. ff. eo. tit. et q sit fori eccliastici etia si no agat ad thori separatione. no. Ro. sing. d. l. xx. ici. nos sumus in materia. Fely. in. c. cu sit. col. vij. v. subdit marianus. de consti. Cel. i apostil. ad Bar. in. l. ticia. nu. ij. ver. sed dubitat in apostil. in eo. v. ff sol. ma. et in apostil. ad Bal. in. l. quoties. nu. iij. in. v. fit accusatio. C. de iudi. Adulterium est alieni thori viola tio: vnde dr adulteriu qsi ad alienu thoru accessio. xxxvj. q. j. §. cum ergo. et aliqn est simplex. scz quado solu alter est solutus qnq duplex s. quado ambo sunt coniugati. ¶ Quot modis comittit? Rn. sz. Alex. [sect. 1]ij. ij. tract. de adulterio q pprie est solu quado qs accedit ad aliena vxore. Secudo esset quado coiugatus peccat cu soluta. Tertio sm quanda iuris interpretationem est quando quis ita arde ter amat vxorez q etia si no esset vxor cuberevellet cu eavel ecotrario vxor vi ru. sic intellig. c. origo. xxxij. q. iiij. ¶ Vtru sit maximum mortalium pec[sect. 2]catorum? Rn. qui. s. ibidem q non quo ad deum: sed est grauius incestus vel contra naturam: licet quo ad penaz sit grauissimum. ¶ Que est pena ta viri q vxoris adul[sect. 3]teratis? Rn. sm Jnn. i. c. tue. de pcu. q olim erat pena capitis. C. de adul. l. castitati. hodie vero prius verberata retru ditur in monasterio. C. de adult. aut. sz hodie. Et est alia pena: q sm Ponor. i. c. pleruq. de dote post di. re. mulier per dit dote: et vir donatione propter nuptias si matrimoniu separetur p sentetia iudicis ecclesiastici: als no sm. Jo. an. Panor. tn ibide tenet q si est notoriu adulteriu: quia tuc cu possit ppria autoritate vir expellere vxorem et econtrario lucratur: q si petet obstabit ei ex ceptio adulterij. perdet etia mulier do natione ppter nuptias quaz ex pacto aut statuto debeat lucrari soluto mrimonio. Bona vero parafernalia no pdit sm doct. q in penis verba debent restringi. regula odia. de regu. iur. lib. vj. quis glo. in. d. c. plerumq teneat q perdat. Est et tertia pena quia amittit ius petendi et debitu. de quo. dica. j. de bitu. §. vij. Si tamen recociliatur recuperat omnia: vt in. d. c. plerumq. ¶ Vtrum mulier adultera teneatur re [sect. 4]uelare filium quem de adulterio suscepit. et quo tenetur satisfacere? Rn. quis diuersi diuersimode hic dixerunt ego credo opi. Panor in. c. officij. de pe. et re. iniustissimam. q dicit sic: aut nullu imminet periculu et verisimiliter vt sibi credet vel pot pbare. et sic tenet reuelare aut no pot probare: nec sibi credetur: et sic no tenetur q induceret sibi scandalu sine aliq vtilitate. ar. ij. q. vij. pleruq boni. Aut imminet periculum sibi vel alteri. et sic no tenet: q in reuelado imminet periculu animarum in no reuelando solu periculu reru. Et inter duo mala minus est eligendu. xij. dist. c. nerui. Satisfaciat ergo de suo quatu pot danificatis. sicut sunt qui nutriunt pueru vel priuant hereditate propter ipz: et doleat no posse plene satisfacere: et si ipa no pot satisfacere tenet adulter si scit vel pbabiliter credit q sit eius fi lius si modo hoc facere no pot sine scadalo. ar. c. fi. de iureiura. als no. nec obstat regula qui scandalizauerit. de reg. iux. vbi dr. Vtilius em scadalu nasci permittitur q veritas deseratur: q intelligitur in iudice et teste non in denuciatione sm eundem Panor. ¶ Vtru filius qui est in possessione filia[sect. 5]tionis teneat credere matri diceti eum esse spuriu vel suppositu? Rn. Pa. in. c. per tuas. de pba. q no. Et tenet. doc. i l. filiu. ff. de his q sunt sui vel alie. iur. et l. si vicinis. C. de nup. et ibi dicut fatuu fuisse illu q regno renuciauit ppter dictu mris. Et dicit. Pa. vbi. s. etiam. hoc pcedere si ambo paretes negaret eum filiu vt pbat in. c. trasmisse. in fi. iuncta glo. in versi. iudicis q fi. sint leg. et text. cu gl. i. l. j. §. ij. ff. de car. edict. et. l. si posthumus. ff. de libe. et. posthu. Et hoc veru nisi pbet tpe coceptionis no cocubuisse simul: vel ppter absentiaz vel ppter infirmitate: immo plus dico etia si pbaret q adulterabat cum quoda alio tpe coceptionis dumodo vir eius habitaret cu ea censebitur nihilominus talis filius legitimus: vt in. l. miles. §. defun cto. ff. de adul. Ratio q in dubio debemus fauore filiorum sic interpretari. vt no. Pa. i. c. itelleximus. de adul. et facit. d. l. si vicinis. et. l. q semp. ff. de in ius vo. ¶ Vtrum aut dictus filius post cople[sect. 6]tam prescriptionem debeat sibi facere coscientia de successione in bonis si pbetur vel sibi constet no fuisse legitime conceptu? Rn. q non vt patebit ex his que no. in tit. de prescrip. §. xlvij. Secus ante copleta prescriptione: quia si credit et ex scrupulosa coscientia existimat veruz matre dicere et se esse illegitimu: sic tenetur abstinere a bonis patris pu tatitui nisi esset talis coditionis q alio modo non posset viuere: q sic necessita tem vite posset capere: maxime no existentibus alijs quibus deberet in tan ta necessitate: et pponere satisfacere si ad pinguiore perueniret fortuna. Verum est si de cosumptis bona fide durante no tenetur sm Host. et Ro. et tuc constituitur in possessione filiationis et icipit prescribere quado inceptus est nominari seu reputari pro filio legitimo: vt no. in. d. c. per tuas. ¶ Vtru adulteriuz comittat sine dolo? [sect. 7]Rn. q no ptz. in. l. si ex lege. ff. de adul. vbi errates in iure excusant a pena incestus et adulterij. facit. c. incretia. als est sub. c. pposito. xxxij. q. v. Et hoc intellige sm gl. in. d. c. no quo ad culpa: q pec cat mortaliter quicuq eum comittit ex metu: siue ex ignoratia vel errore iuris. Secus in ignoratia facti que excusat a culpa puta q credit virumq erat adulter. Silr qn comittit ex coactione absolute du tn in aio no consentiat. Sed quo ad pena distingue sz Panor. i. c. et sic neces se sit de do. post di. re. q aut loqmur de pena corporali: vel pena pditionis pro prie substantie vt dotis seu donatiois ppter nuptias et si excusat error etiam iuris. vt. d. l. ij. ar. iij. aut. icestas nup. C. de incest. et inuti. nup. Et licet Jo. and. et communiter doct. in. c. et si necesse teneant contrariu. s. q error iuris non ex cusat a pena tame Bart. in. l. qui contra. C. de incest. est cum Panor. quia no est in dolo qui errat. vide. j. dolus. §. j. et ij. Aut loquimur de pena perditionis lucri: et sic error non excusat: nisi sit iustus: vt in. l. ne passim. C. de iur. et fac. igno. similiter excusat a dolo mentis etiaz conditionalis: vt i. d. c. propo sito. ¶ Quo dicit notoriu adulterium. Rn. [sect. 8]Pa. in. c. intelleximus dadulte. publice dicitur adulterata quando stat in domo cum publico concubinario et conuincitur notorie de adulterio quando habet eam in mesa in domo et in lecto. vt in. c. fi. et in. c. tua de coha. cle. et mu. vnde i. l. fure. ff. de fur. et in. l. capite. v. ff. de adulte. No. q adulterium dicitur notoriu quando vir et mulier depreheduntur in latebris se osculantes et huiusmodi artibus propiquis adulterio facit. l. si quis non dicam rapere. C. de epis. et cleri. Jtem quando passi admittit viros cause adulterij: vt in. l. palam. in prin. ff. de ri. nup. et quod not. in. c. cu in diosi. de vsur. ¶ Vtru spurij possint institui heredes [sect. 9]et quomodo succedunt. vide. j. filius. §. j. iij. et. iiij. Jnquantum iste dicit prohibitum aduocare posse consulere in camera. co trarium vt puto est verius per ea que no. Feli. in rub. de fi. instr. veru cu etia queda ide tenet Cel. i apostil. ad Gar. post eu. et Alex. in. l. j §. postulare. nu. j. ver. vlti. iste. §. in apostil. in v. possunt in camera consulere. et q illiteratus no possitesse aduocatus. no. gl. in. l. ij. C. de postu. licet bene procuratores. l. j. §. ad uocatos. ff. de var. et extraor. cogn. licet etiam appellatu aduocatoru veniant procuratores largo modo. l. iij. §. j. in fi. ff. quod quisq iur. Aduocatus dr ille qui in iudicio apud eum qui iurisditioni preest desideriu suu vel amici exponit vel alterins desiderio contradicit. l. sciendum. §. j. et ibi per doct. et. l. paulus la. j. et ibi Bar. ff. de le. et ideo co sulens in camera: non proprie dicitur aduocatus: ita q prohibitus aduocare non censetur prohibitus in camera co sulere vel allegationes in scriptis face re sm Panor. i ru. de postu. et tenet Bar. in. l. j. ff. de var. et extraor. cog. Et dz esse iurisperitus et studuisse per quinquennium saltem et iuramento doctoru pro batus. l. nemini. et. C. de adi. iud. et no. Bar. in. d. l. j. ¶ Sed qui si sunt qui repelluntur ab [sect. 1]aduocando? Rn. q multi. de qbus. iiij. q. vij. infames. et est verius. Non cuicu q datur q postulet. immo negatur. Ad ditus pene seruus puer actor arene Luminibus carens mulier muliebria pas sus. et multi alij repelli possunt quos omitto solummodo dicam de his qui sine peccato aduocare non possunt: qui sunt in triplici differentia scilicet heretici et ceteri excommunicati. Secudi clerici. Tertij religiosi. de quibus latius prosequemur. ¶ Heretici et infideles excommuni ca[sect. 2]ti propter suspitione heresis nullo mo do possunt aduocare. l. nemo. C. de postu. et. l. nemo. la. ij. C. de episco. audi. de pe. distin. j. nemo vel in foro de here. excom. el. j. ¶ Excoicati etia repellunt. xj. q. iij. ex[sect. 3]coicatioes. d excep. c. exceptione et oms supradictos: et quelibet ipsorum admittes iudex grauiter peccat: vt patet in. d. ca. nemo vel i foro et in. d. c. excoicamus. el. j. ¶ Vtru epi et alij superiores possint [sect. 4]aduocare pro alijs? Rn. q non cora ecclesiastico vel ciuili iudice. vt. xj. q. j. re q de. lxxxviij. di. perl atum. et. c. episcopus xiiij. q. v. deniq. xxj. q. iij. per totum. ¶ Vtrum sacerdos possint aduocare? [sect. 5]Rn. q no pnt neq coram ecclesiastico vel ciuili iudice nisi in. iiij. casibus vt i fi. de posthu. extra ne cle. vel monachi. sa cerdotibus. xv. q. ij. c. vni. xiiij. q. v. deni q. Primus casus est p se. secudus pro ecclesia sua. tertius p personis sibi coiunctis: et hoc intellige qn non possunt habere aliuz vel ita bonu. persone aut coiucte sunt in isto casu vsq ad quartu gdu. C. de epis. et cle. aut. licetia. C. de ad uo. di. iu. l. petitione. qrtus casus est p miserabilibus psonis: itellige miserabiles pso nas oes illas q p se pprias cas no pnt ministrar vl eccliastico auxilio idigetes lxxxvj. di. c. fi. in fi. et. lxxxvij. di. defen siones. C. qn impe. iter pu. et vi. per tot. Jn criminali vero cora seculari iudice nullo modo possunt: vt. j. dicam. §. j. ¶ Vtru diaconi vel subdiaconi benefi [sect. 6]ciati vel no bnficiati possint aduocare Rn. q cora seculari iudice no pnt. c. j. d postu. nisi pro causa sua: vel eccle sie fue vel miserabiliu psonaru sm Spec. tit. de aduo. alleg. d. c. j. in quo gl. dicit etia q pro miserabilibus psonis lz alle gat. d. c. fi. Et sic ptz q i oi casu possunt in quo et sacerdotes i foro seculari pnt. Coram aut ecclesiastico pnt sm Jnno. in. d. c. j. beneficiati tn nihil querent p salario: sz oblata spote recipere pnt. xv. q. ij. c. vnico sed gl. dicit q no seruat q nemo iudicat stipendijs. c. cu ex officij de prescrip. ¶ Vtru in minoribus ordinibus consti [sect. 7]tuti possunt aduocare? Rn. q si sint bn ficiati no possunt nisi cora eccliastico iudice. c. j. de postu. limita hoc sm Pa. et Host. qn hnt sufficies bnficiu ad eorum sustetatione: q sino hnt pnt p aduoca tione acqrere sibi etia si sut diaconi vel subdiaconi. Si aut no sunt beneficiati possunt tam cora eccliastico q etia se culari in causa ciuili. Jn causa aut criminali nullo modo possunt coram seculari iudice. ne clem. vel mo. c. sniam. xxiij. q. viij. his a qbus. lj. di. aliquatos. quida tn dicut eos posse p reis postu lare et appellare et appellatione pseq. ar. xxiij. q. v. c. j. et. c. eos Sed tutius est in totu abstinere. d. c. sniam. vt not. d. glo. in. d. c. aliquantos. ¶ Vtru religiosus possit postulare Rn. [sect. 8]q no nisi cu vtilitas monasterij expos ceret abbate imperate. c. ex parte. de postu. Et extedit etia ad canonicos re gulares vt ibide patet. Et ibi di. Pa. q opz q predicta duo silia cocurrat als nullo modo etia cora ecclesiastico iudi ce esse aduocatus vel pcurator pot. Si vero pdicta duo cocurrant: pot etiam cora iudice seculari. ar. in. c. j. et. c. fi. eo. ti. Jntellige in causa ciuili tantum. ¶ Vtru ppter lucru applicadu mona [sect. 9]sterio abbate iperate possit monachus esse aduocatus vel pcurator? Rn. Jnno. in. c. cu. J. et. A. de sen. et re. iudi. q etiam pro laico potest esse aduocatus et procurator monachus ppter vtilitate mo nasterij. Et ita dr q do. Lap. seruauit. sed conriu q no possit tenet. Jo. an. Ego aut dico cu Pa. in. d. c. ex parte fore ma gis honestu et equu vt abstineat ar. c. no magno. ne cle. vel mo. et. xvj. q. j. alia est ca. aduerte tn qd clerici et monachi solu phibet vt dixi: postulare qn indiffereter exercere volunt talia officia sm Jnn. in. c. vnico de ob. ad ratiosecus si volunt solu assumere in vna causa. Et hoc sequitur Arch i. in. c. puenit. lxxxvj. dist. Et placet et videt equu licet. Colle in. c. dilecti. de arbi. teneat q nec etia i vna causa: et forte melius. ¶ Vtru aduocatus teneat gratis p im [sect. 10]potente aduocare? Rn. Pa. i. c. j. de offi. iudi. Host. distinguit sic aut est potes ad soluendur et sic est vera opi. Goffre. qui dicit q no tenet: sed iudex dz sibi costituere salariu sm facudia et p modo litis et cosuetudinis patrie vt. l. j. §. in honorarijs. ff. de va. et extraor. cog. Aut est ipotes et tenet gratis aduocare lege diuina hoc precipiete Matth. xxij. Diliges pximu tuu sicut teipsum Et credo q peccat mortaliter qn scit ta le impotete incurrrere notabile danu ex defectu aduocati: si requisitus euno adiuuat gratis. Secus si leue danum q tunc essetveniale. Et similiter iudex peccat mortaliter vel venialr sicut aduocatus si scies tale impotente no puidet sibi de aduocato: precipiedo alicui iplorum q gratis aduocet p tali impote te. Et si ei nolut obedire. pot et dz eisin terdicere offm aduoc ationis. l. puiden du. C. de post. ar. l. mortis est. ff. de penis et in. l. j. ff. de offi. pfect. vt. et in. d. c. j. Et etia cauere ne potentior offendat alia parte: vt no. Bar. in. l. illicitas. §. ne po tentiores. ff. de offi. presi. ¶ Vtru aduocare possit quis cotra eu [sect. 11]a quo recepit bn ficia sine vitio ingratitudinis? Rn. q non pot: vt ptz in ca. de post. imoposset donatio reuocari. ar. d. c. fi. iuncto. c. fi. de dona. Sed aduerte q beneficiu datu pro mercede laboruz et. seruitioru no e gratuitu bnficiu. facit l. aquilius regulus. ff. de dona. ibi dona tio facta magistro rone discipline non est mera donatio et io reuocari no pos set ratione ingratitudinssz solu modo qn donatio seu beneficiu est gratuitu fallit hoc qn pro se vel p parte vel matre impotente: aut pro alia miserabili psona aduocat vt colligit vt specu. in titu. de aduo. q tunc pot sine vitio ingratitudinis. ¶ Vtru aduocatus teneat ad restitu[sect. 12]tione si per imprudentia aut negligetia suam admisit causam clietuli? Rn. Host. vt recitat Spe. in tit. de aduo. q tenet. ar. l. ibide iuris. ff. ad. l. aquil. Et breuiter tenet sm eunde. Host. qualitercuq eius vitio pdat. ar. l. si vero ideo con emptore. ff. de euic. Secus si ex qualitate causa: vel defectu probationu: q tunc vitiu est materie non artificis. ff. ad. l. aquil. i. seruus seruum. §. si calice. De quanta aut vel quali negligetia vl iperitia teneat. vide. j. culpa §. v. et. vj. Multo magis tenet si dolo suo clietulus amisit causam. ff. de iudi. l. si fi liusfa. l. di. sepe. ¶ Vtru aduoctus fcie ter de fendes cau [sect. 13]saz inuista teneat ad restitutione? Rn. q vltra mortale pctm qd comisit tene tur q Monar. tit. resti. ad oe qd amisit ille contra quem patrociniu pstabat: siue p malicia siue p ptinatiam vel fal sitate: et etia clie tulo si eu decipit das ei intelligere eu hre causam iustam: q aliter non litigasset ar. C. de admi. tu. l. non est ignotum. ¶ Quid si ignorabat iniusta cam? Rn. [sect. 14]q si hec ignoratia puenit ex culpasua vt puta q no e peritus in iure: aut q no iqsiuit a clietulo vt debuit debita merita cause credo q similiter teneatur ad restitutione: non solum illi contra quem aduocauit veru etiam clientulo suo si aliter no litigastet sm modum culpe et regulas de quibus. j. culpa. §. v. Si vero prefata ignorantia puenit ex qualitate negocij vel falsa informa tione vel mala clietuli excusat. Tenet tn ea dimittere postq cognoscit iniusticia cause. l. re no noua. §. patroni. C. de iusti. Et salariu receptu restituere te net sm Mona. ti. de aduoca. Qd credo necestariu qn ex culpa sua puenit talis ignorantia: als no credo nisi de cosilio Et sic tenet Hostien. his concor. Tho. ij. ij. q. lxxj. ¶ Vtru a duocatus possit petere salariu. [sect. 15]Rn. q ca nodu incepta pot petere put vult nisi i casu vbi alius bonus no in ueniretur. arg. eoru que no. in. l. j. C. de epi. au. Ca vo incepta vel finita vel qn alius bonusno inueni ret: no pot petere nisi moder atu attent a qualitate cause laboris et consuetudine regionis et ido neitate aduocati: vt colligit. iij. q. vij. §. arcentur in tex. et gl. Aduerte hic q ad uocato et pcuratori: non licet facere pa ctu de quota litis neq etia de certa q titate vel re cu hac coditione si vincat q est eadem ro sicut et de promissione quote litis q ideo phibita est: ne per fas et nephas intedat ad victoria cause vt possit coseq pmissum. Sz qn simplicit pmittit aliqd certu: siue qtitas siue res pmercede siue vicat siue perdat: et etia sivltra hoc pmittit aliqd no mine palmarij qd est modicu quid: no magnu. sic valet pactu: q cessat ratio predicte prohibitionis in isto casu. Et sm hoc cocor. doc. et gl. in. l. sumptus. ff. de pac. et. l. j. in verbo. et si noie palmarij ff. de va. et extra or. cog. et. l. si q. C. de po stu. et. l. lite. C. de pcu. et. l. salariu. ff. ma. q multum intricate et varie loquuntur. Jte nota q aduocatus et pcurator no pot accipere salariu qd excedat centu aureos in vna ca. l. j. §. in honorarijs. ff. de va. et extra ord. cog. et in gl. j. d. l. salariu. Jtem non possunt predicti alique contra ctu facere ca inepta et nondu finita cu clientulo. C. de postu. l. qsqs. et. iij. q. vij. .§. item si quis. ¶ Vtru salarius de publico possit aliqd [sect. 16]petere ab aliq particulariter? Rn. Pa. i. c. j. de postu. sm Jnn. q no ab aliq li tigate: sic nec pot salariatus medicus ab aliquo costituto in infirmitate: sz a no litigantibus vel sanis licite recipiut: q salaria sunt costituta talibus solum pro litigantibus et infirmis. probatur in. l. antepe. C. de profes. et me. li. x. ¶ Vtru qs possit aduocare pro vtraq [sect. 17]parte? Rn. Spe. in ti. de aduo. q sic. ar. xl. v. di. disci plina qsi i fi. et ibi gl. extra de postu. pl. bone memorie. el. j. quasi i princ. Qd veru credo i casu dubio: als no: q qdiu ca est dubia pot aduocatus patrocinari sine peccato sm Rod. ¶ Vtru aduocatus possit vtideceptioe [sect. 18]cotra eu qui habet iniusta causam. dic vt. j. bellum. §. xix. AFfinitas quid sit et quomo do impediat ma trimonium. vide infra matri monium tertio impedimen to. xv. De affinitate et per quos incipiat: no. bal. in. l. affinitatis post pri. v. et no. q filius. C. coia d susce. gl. i. l. no facile. ff. de gradi. et ibi Dy. in versi. non sunt af fines bar. in. l. qd seruius. ff. de codi. ob causam vbi que affinitas matrimoniu impediat. Agnati sunt qui p viriles sexus p sonas cognitione coiu cti sunt. na in agnati cognatis intelligunt vt genus in specie vn fratres ex eode patre: filius fratris nepos et huiusmodi agnati sunt. At q per feminini sexus cognitione iugunt no agnati. sed naturali ratione cognati sunt. sicut filij sororis vel amitte. ff. de legi. tute. l. sunt autem. Agnatoru appella qui veniat. gl. et bar. in. l. j. §. dni. ff. ad sylle. Bal. in aut. successione vsi. vl. qrit. C. de suis et legi. et agnati et cognati sint hodie cognati: no. in aute post fres. C. de suis et legi. et quo ad que Bar. post gl. ij. §. fi. vsi. an vero hodie. ff. de le. ij. ALchimia vtru liceat? Rn. Oldra. in consilijs suis tenet q sic. quo non faciant per artem magicam vel per aliam legibus odiosam vt dicit. l. vnica. C. de thesau. quia tales metallarij sunt qui labore pprio sibi et reipublice commoda coparant. C. de metal. lib. xj. Et iura propter publicam vtilitatem que ex eorum officio videt resultare fauent eis. na possunt inuito dno ingredi fundu ad metallu inquiredu. l. iij. et. l. quosda. et ibi no. C. de me. qd als non licet. l. vnica. et. ff. de acqui. re. do. l. iij. Ro est: q vbi dicit in li. de pprietate reru. in. c. de alchimia. omnia metalla procedunt ex eode prin cipio. s. ex sulphure et argeto viuo: sed ex virtute elementoru q hnt maiore in fluentia in vno loco q in alio i vna mi neria sit stannu: i alia argetu. Cu ergo ars imittet natura. ff. de adop. l. adop. no igit est peccatu si per virtute q est in elementis aut herbis archimiste de stano volut facere argentum q cu sit ex eode principio: et in habetibus symbo lu facilior sit trasitus. isti. q. mo. tol. ob. .§. j. Cumulte vtutes sint ifinite herbis et lapidibus. xxvj. q. v. nec miru circa me diu. Sed his no obstantibus credoq sit illicita ex multis respectibus: tu pmo q nullus inuenit q habeat vera hmoi arte licet dicat de multis: sz falsum ex ex perietia. tuc q videmus q coiter ipsam facietes cosumut et a coiter accide tibus est standu. Vn de ipsis dicit. ij. Thim. iij. semp addiscentes et nunq ad veritatis scientia puenientes: experietias multas faciut et nunq ad pfectu attin gunt: tps vitamq cosumunt: nec id qd operant hz veritate cu aurovel argeto sed solu apparentia: ideo sunt semper codenadi alchimiste. Et hoc euideter probat: q nemo in publico eaz vult fa cere vt appareat q male agut. q odiut luce: et si aliqn aliqd veri faciut: aut fit cu damno coputatis expesis vel ex ali qua deceptione imponendo auruveru vel aliqua diabolica fallacia. q vt eos attendere faciat hmoi facit eis verum auruz ex appositione auri veri: occulte aliquando. Cu ergo fit tale excercitum contra vtilitatem publicam: vt ptz ex cosumptione rerum: et q vt communiter faciunt ex eis moneta falsam: ideo simpliciter sunt condemnandi eam facientes. Alea vide. j. Ludus. §. iij. cum sequetibus. Alienatio quid dicitur? Rn. q proprie et stricte est omnis actus per qua transfertur dnium. dicit tex. C. de fun. do. l. j. et sm glo. in. c. nulli liceat. de reb. ec. no alie. et eaz sequutur docto. ibidem. Largissime aute aliena tio dr datio i emphiteosim et locatio ad longum tempus: vt voluit Jac. de bel. in aut. de non alie. §. quia vero. Et qua do sola possessio in alium trasfertur: vt not. Jnno. de re. ec. no alie. c. epi. et Albe. in aut. hoc ius por. C. de sa. san. et c. Sed cotra videt tex. in. c. nulli licet. vbi dic. Alienatiois aut verbu cotinet coditione. s. vendere sub coditioe. alij habent coductione ad longu tps donationez: veditione pmutatione et emphiteosim ad perpetuu cotractu. hec tex. sed scdm verbu cotinet denotat propriam natura vocabuli: vt dicit Bar. in. l. affinitates alias incipit. l. q eorum. ff. de postu. §. ite popo. vbi dicit se danasse gl. i. l. gallus. §. vt institues. ff. d lib. et pohstu. Et sic cosuluisset q vbi statuto cauetur qd tutela solu venia matri et auie. q etiam pprie venit pro auus et noie nurus pro nurus: et noie filij venit nepos et prone pos nisi addatur aliqd quod faciat determinatione ad certam persona: ita li mitat Bar. in. d. §. vt institues et no. ide in. l. liberoru. ff. de ver. sig. Pa. in. c. nulli liceat dic q in materia fauorabili et larga: vt. d. c. nulli est verum: sz in materia odiosa venit nisi quod dixit cotractus per que traffertur dnium propterea in rebus ecclie alienadis accipitur alienatio: vt. d. c. nulli sm glo. ibidem. Quid veniat appellatioe alienatio nis not. in. l. fi. C. de reb. eccle. no alie. in stituarij. §. j. quibus alie. no liceat. et ad quesitum. iiij. versi. vide. glo. in rub. ca. que sit long. consue. et in. l. fi. §. necessita tem. et ibi Bal. versi. et ex predictis dicimus. iuncto versi. ideo dicit Archi. col. v. C. de bo. que libe. ¶ Alienatio de fratre ad sorore non est [sect. 2]sm Jnno. eo. titu. alleg. C. de fideicom. voluntatis. ¶ Que requirutur in alienatioe rei eccle siastice? Rn. Panor. in. c. cum aposto lica. de his que. fi. a prela. q. v. Primo tractatus. s. an expediat vel non. Secu do consensus capituli. Tertio q fiat p vtilitate ecclesie. Quarto autoritas superioris. Quinto subscriptio. et hec ponitur. in. c. tua. de his que fi. a prela. in ca. j. eod. titu. et. c. nulli de reb. ecclesi. non alie. ¶ Vtru subscriptio requiratur necessa[sect. 3]rio? Rn. Pa. in. c. j. de his que fi. a pla. q Jnno. dat vna regula q nuq requiratur subscriptio nisi in casibus a iure ex pressis. Rn. q regulariter in qualibet dispositioe sufficit cosesus. nec requiri tur scriptura. l. pactu. C. de pac. vide gl. in. c. j. de censi. lib. vj. et ideo venditione permutatione: et donationem prelatus facere no pot: nisi de consensu capituli et subscriptione canonicorum. Albe. in. d. aut. hoc ius. tenet q subscriptio in alie natioe rei eccliastice regulariter no e necessaria: nisi in tribus casibus predictis. s. venditione permutatioe et dona tioe: vt in. d. c. tua. et in casibus no. per Archi. in. c. sine exceptione. xij. q. ij. ¶ Que sunt cause legitime alienatio[sect. 4]nis rerum ecclesiasticarum. Rn. Panor. in. d. c. nulli liceat: q sunt quatuor. Pria ne cessitas si debita vigent. et ecclesia non pot satisfacere de fructibus. Secunda vtilitas. s. vt habeat rem meliorem. et ista ponuntur in aut. hoc ius. C. de sa. sa. ec. et. r. q. ij. c. hoc ius. Tertia pietas xij. q. ij. auru. et c. sanctorum. Quarta com moditas: vt quia res est magis damno sa q vtilis ecclesie: vt in. c. terrulas. xij. q. ij. et ibi plene in glo. ¶ Vtru ois alienatio rei eccliastice sit [sect. 5]phibita sine prefata solenitate vel aliqua de pfatis causis? Rn. sm doc. in. c. nulli liceat q no. sz immobiliu et noie immobiliu rerum coprehedut ea q serua do seruari pnt. facit. l. tutores la. ij. C. de admi. tu. et. c. tua. de his q fi. a pla. sz Albe. in. d. aut. hoc ius tz q mobilia q etiaz seruari pnt alienari possunt sine predicta solenitate vt oues et c. nisi sint ad diuinu cultu deputate: q tunc seruabitur. auten. propterea. C. de sa. san. ec. s. vt non vendantur nisi p necessita te et vtilitate et placet. ¶ Vtru pecunia sit de his q seruando [sect. 6]seruari pnt. Rn. Pa. i. d. c. nulli liceat. q no: q reteta nihil operat. lxxxviij. dist. eijciens. et no. in. c. cu plures in fi. ff. de admi. tuto. vbi tutor dz pecunia pupil li ponere in emptioe pdiorum. Qd veruz credo nisi in duobus casibus. Primus cum pecunia ecclie esset deputata ad emeda bona immobilia: q tuc iudicat bonu immobile nec posset mutari. tex. est simgu. et ibi Bal. et Ludo. de ro. l. iij. §. qd ergo. ff. de con. iudi. tu. et vtil. actio. Et p hoc tenuit Albe. xxiiij. q. iij. pte statu torum. q qn statuto cauetur q mulier lucretur dimidia parte bonoru imobi lium mariti decedetis sine liberis q lu crabit parte pecunie deputate ad bona imobilia emeda: q illa pecunia iudicabit vt imobilis: sz Bal. e conrius. i. l. cetera. §. fi. ff. de leg. j. et allegat mirabilez tex. in. l. cu i fundu. §. si fundu. ff. de iur. dot. Et istud credo veru quo ad dictu statutu: q iura adducta per Albe. ff. de here. insti. l. ex facto. §. ceteru. la. ij. loquunt in actu fauorabili vltime volutatis: silr et cle. ne romani de elec. Et cu pfatum statutu sit cotra coem dispositione iuris ergo illa iura ad hoc non debet allegari. Similiter. l. si no sut. ff. de aur. et arg. le. §. qd ergo ponit casum vbi argentu ceptu sabricari habetur p facto et no pro infecto fauore minoris. Scds casus est quado pecunia esset in magna quantitate facit. c. licet hely. de simo. vbi accusatur prelatus q male expedit non modicam pecuniam. ergo non potest ea vti sicut fructibus: secus si esset modica quatitas. Et sic limito di ctu Panor. et ita intelligas. d. c. nulli. ¶ Quid est illud quod seruando serua [sect. 7]ri pot? Rn. sm Ange. §. quia parum. in gl. singlaris in. l. vnica. C. si aduer. vsu. auten. de nupt. q dicit omne illud qd no consumitur triennio et est. Hoc limi to qn tale quod seruatur pot producere frustu sic seruatu: als no. arg. l. j. §. fuit quesitu. ff. ad trebel. et ita itellige gl. in d. §. fuit qsitum. et facit tex. in. l. aristo. §. fi. cu. l. seq. ff. de iur. deli. Et sic q vsu co sumunt no sunt de illis que seruando seruari possunt. Fallit in pecunia vt di ctum est: quia est casus specialis. ¶ Vtru iura actiones et noia debitoru [sect. 8]censeant mobilia vel immobilia? Rn. Pa. i. d. c. nulli q no pprie: q mobile et immobile clauditur aliq termino: vt. i. momentu. ff. de vb. sig. Et io cu sint qd incorporale sunt i tertia spe: vt ptz in. l. a diuo pio. §. in veditioe. ff. de re iudi. Jo consuluit Oldr. q si pnceps relinqt bo na immobilia distribueda no veniunt pene nondu exacte. Vnu tn no. si quis voles co prehedere totu primoniu suu facit sola mentione de mobilibus et imo bilibus: tuc iura actioes. et noia debitorum sunt imobilia si adheret imobilibus. Si vo adheret mobilibus sunt mobilia. et idez de annuis redditibus. Et sic limita cle. exiui. §. cum annui redditus. de vbo. sig. facit gl. i. c. ij. de reb. ec. no alie. li. vj. Alienari tn no pnt sine debita solennitate et ca: q seruando seruari pnt quis Dy. vt no. Albe. i. d. aut. hoc ius consulue rit posse alienari: qd posset teneri post factu vel etia ante ex magna causa. ¶ Vtru mobilia pciosa ecclie censeant [sect. 9]immobilia? Rn. q sic vt colligit ex. l. lex qui tutores. C. de admi. tu. et ex glo. in. c. epus. qui mancipium. xij. q. ij. simul iunctis. Jde tenet Panor. in. d. c. tua de his que fi. a prela. ¶ Vtru pfata forma requirat in oi alie [sect. 10]natioe rerum imobiliuz eccliarum? Rn. Pa. vt refert Gemi. i. c. de re. ec. no alie. li. vj. qsi in fi. q tractatus non requirit nisi in ecclijs cathedralibus no in ecclijs inferioribus sz sufficit consensus superioris. Sed ego credo verum dictu Panor. qn ecclesie inferiores no habet caplm als no. ar. cle. j. de re. ec. non alie. Causa aute legitima. l. vt necessitas vel vtilitas semp requirit: vt i. d. cle. j. Et lz non di cat nisi de necessitate vel vtilitate etia pot fieri pprietate. Ro q vbicuq statu tu vel constitutio loquit in materia iuris et aliquos casus excipit no per hoc firmat regula in no enumeratis contra ius coe antiquu quinimo in casibus no exce ptis supplet a iure coi. facit. c. ad audienti. j. cu ibi no. de cle. no reside. facit gl. et Bar. i. l. serui. ff. de vsucap. vbi no. volut q si vnu ius ponit regula et excipit aliquos casus cu dictione taxa tiua q nihilominus excipiuntur alij casus q reperiunt a iure excepti in alia pte iuris. facit. c. qm frequeter iucta gl. j. rn. vt lit. non contest. facit gl. in. l. j. C. de condi. inde. q videt velle q excep. vno casu a regula videntur excipi oes simi les. Satis est em vnu positu exepli gra tia. arg. l. no possunt. de legi. c. trasla. de costi. Et qd dicit q exceptio firmat regula in no exceptis: vt. i. c dns. xxxij. q. vij. et. in. c. qm. de co. lepro. vbi di. dns. No lz dimittere vxore excepta ca fornicationis: dz itelligi q firmat regula in casibus no similibus et no specifice exce ptis. sacit. l. j. ff. qd vi aut cla. c. cu dilecta. de confir. vt. l. Distingue tn q si ca sus cosimiles non excipiunt specifice alibi tunc in materia fauorabili exten dit: et pia p idetitate rationis: vt sentit gl. in. l. j. illud. C. de sa. san. ec. secus i materia restringibili: vt no. i. l. j. C. de pac. qui fi. di. vide qd no. in. c. cu inter alia de immu. ec. et. d. c. cu dilecta. et. d. c. qm quot nota. qui a facit ad multa. ¶ Quid si episcopus non habet capitu[sect. 11]lu: q ecclesia est destructa ppter guerras et hmoi? Rn. Panor. in. c. j. de his q fi. a prela. dicunt doc. q loco canonicoru aduocet aliquos clericos honestos ar. lxv. di. si forte. et. l. vbi absunt. ff. de tu to. et cura. da. bonus. tex. xvij. q. iiij. nulla res. Et hoc est vtile seruare etia in alie natione ecclesie inferioris. ¶ Vtru necessitate occurrete q no pati [sect. 21]iur vt habeat recursus ad superiore licite possit fieri alienatio sine eiusde su perioris licetia vide. j. iurametu. iij. §. j. ¶ Quis dicat superior: vt p licetia ad ipm recurrat in ca alienationis rei ecclesiastice? Rn. q in no exeptis est eps pprius. Jn exeptis est platus ipsoruz sub qbus sunt vt abbates in ecclesijs sibi subiectis: et ministri minorum quo ad monasteria sancte Clare: et puincia les pdicatorum quo ad sua monasteria. Jta elicit ex no. i. cleme. j. et p Cardi. in c. statuimus. de transac. ¶ Vtru recipies re ecclie sine obserua tioe solenitatis teneatur ea restituere Rn. q sic sm Mo. titu. de alie. etia cu fructibus. nec pot repetere pciu ab eccle sia. xij. q. ij. non liceat. x. q. ij. hoc ius in aut. de no alie. §. j. Limita hoc veru q no repetit pciu ab ecclia. nisi conuersum fuisset i vtilitate ecclesie arg. c. j. de deposi. Do. et alia limitatione sm. d. Ant. q qn ca legitima fuit alienationis lz no sit seruata forma non tenet in conscie tia: q solennitates adinuente sunt ad euitadum deceptioes. Et ideo qn deceptio no subest si fuit ca legitima alie nadi no tenet restituere in conscietia. qd bene not. recitat Pan. in. c. q pleriq de immu. ec. et est equissimum. ¶ Vtrum prelatus ecclesie possit renu ciare exceptioni competenti ecclie aut transigere euidenter in danu ecclesie? Rn. Pa. in. c. j. de depo. q not. sm Jnn. ibide: nisi ex spali concessioe pape facit. l. preses. C. de trasac. et. l. cotra iuris ciuilis regulas. ff. de pac. Ex quo infert q no pot cedere liti et cause aut trasige re nisi sit ca euides et debita solenitas si actio sit ad re immobile: iuxta no. in c. nulli liceat. de re. ec. no alie. Si vero sit ad rem mobile pot. vt no. gl. i. d. aut. hoc ius. Et hoc est verius p. l. cu hi. §. si cu lis. ff. de trasac. et. l. no solu. C. de pre. mi. quis aliqui teneant indistincte q transigere potest. vt not. Alb. in. d. aut. hoc ius. ¶ Vtruz platus solus possit repudiare legatu sine solenitate pfata? Rn. vt colligo et consil. xj. Pau. de ca. q no sz donationem sic. et dicit pbari et bene ex. l. magis puto. §. fundo. ff. de re. ea. q sub tu. Ro diuersitatis est. q in donatione non acquiritur donatario nisi volenti et non ignoranti: sed in legato sufficit factu testatoris solius acquiritur enim ignorati. lz reuocabiliter. l. cu pater. §. surdo. ff. de leg. ij. et. d. §. fundu ergo legatu est qsitu ipo facto. Et sic intellige no. p doc. i. c. vt sup de re. ec. no alie. et in c. tua de his que fi. a pla. Et mihi placet quis Fede. cosi. j. cosuluerit q etia legatu pot repudiare. Et cu Fed. e. Jnn. in. c. ij. de dona. Bar. in. l. iubemus nul la. C. de sa. san. ec. vbi bene distinguit. et Pa. in. c. j. de do. et contu. vbi late posuit: sed eos no sequor nisi qn qd legat esse de his que alienari sine solenitate possunt ante factu: sz post factu sic si le gitima ca subesset. Et ide dic in qcuq phibito alienari sine aliqua solenitate vel consensu alterius. ¶ Vtru iconomus ecclesie cui comis[sect. 17]sa est in aliquo casu alienatio possit illa facere consanguineis suis? Rn. Pa. in c. vt sup de re. ec. no alie. Legiste tenet p aut. qbuscuq modis. C. de sa. sanc. ec. posita. x. q. ij. q no: nec alius administra tor cuiuscuq coditiois sit: sz Pa. dicit no esse veru in plato: sed bene in icono mo et alijs. Ego tn credo q in coscietia si ex ca legitima facit excuset: et valeat talis alienatio. ar. c. j. de coha. cle. et mu. in tex. et in glo. ¶ Quid dicit perpetuu? Rn. gl. x. q. ij. [sect. 18]hoc ius. Prio q durat vsq ad. xxx. annos. isti. de ppe. et. tep. act. Scdo q durat qdiu viuit cui concedit. ff. p so. l. j. et c. precarie. x. q. ij. Tertio q durat qdiu pesio soluat. insti. de loca. §. adeo. Et sic omnis talis cotractus phibet sine solen nitate et in causis de quibus supra dictum est. ¶ Vtru terre inculte date ad culturaz [sect. 19]cu pmissione dandi eas in emphitheo sim: possint dari post culturam ipsaru? Rn. Pa. in. c. ad aures. de. re. ec. no alie. q sic extirpantibus siue eorum heredibus alijs no nisi seruata debita solennitate: q no sunt amplius terre siluestres. ¶ Vtruz sede vacante possint alienari [sect. 20]bona ecclesie? Rn. Pa. in. c. j. ne se. vac. q aut sunt bona q seruado seruari no possunt: tuc in ecclesia epali iconomus siue capitulu sine alia licentia poterit sicut dicimus in tutore. l. ex qbus tutoris. C. de admi. tu. et. l. tutor q repertoriu. ff. eo. Si vo bona seruari pnt: tuc in eccle sia epali no poterut alienari sine licen tia pape solu. ar. d. c. j. et i. c. j. de re. ec. no alie. li. vj. Jn ecclesia vo inferiori tuc si magna vrget necessitas et ecclesia diu est vacatura: no pot comode expectari creatio prelati: tuc in istis duobus casibus dicit Jnn. q dabitur curator bonis: et per illu fiet alienatio: nec prius poterit fieri etiam per archiepz anteq sit datus administrator ecclesie vacan ti. vt in. d. c. libr. vj. facit. l. iij. ff. de cura. bo. da. et. qd no. in cle. ij. de re. ec. no alie. et concor. Aug. et Hug. similiter no valet alienatio facta a scismaticis vel intrusis. de scisma. c. j. xij. q. ij. alienationes. Et tenet q ea recipit restituere no solu rem: sed etia fructus perceptos et qui pcipi poterut a iusto possessore. c. grauis. de rest. spo. Et est excoicatus q innittitur talibus alienationibus vt. j. excommunicatio. vij. casu. ix. [sect. 21]¶ Vtru prelatus habes bona disticta a bonis capituli possit illa concedere ali cui ad vita ipsius prelati. sine capituli cosensu alia solenitate? Rn. Pa. in. d. c. cotinebat. de his q fi. a prela. q Fed. co si. lj. tenet q sic. vide doc. in. c. veniens. de trasac. et maxime ca pietatis p text. iucta gl. xv. q. j. possessiois. vide. Archi. in. c. j. de reb. ec. non alie. lib. vj. [sect. 22]¶ Vtruin alienatioe rei minoris requi ratur aliqua solennitas? Rn. Jnn. in. c. j. de re. ec. non alie. lib. vj. q sic. s. cause cognitio et decretum et causa legitima. C. de pre. mi. l. minoru. et. l. si minores. et ff. de re. eo. qui sunt sub tu. l. magis puto. §. non passim. et. §. si es. et. §. se. et hoc veru etia in immobilibus pciosis sm eunde ibide als habet cotra possidete rei vendicatione cotra tutorem aut curatorem personale actionem tutele vel negocioruz gesto. d. §. si ex. et. §. seq. C. de premio. l. si pses. Et dicit ibide Jnnoc. q decretuz est snia et non imponit sine cause cognitioe: et ideo in scriptis e dadum. C. de sen. ex pe. reci. l. ij. de re. eo. q sunt sub tu. l. j. et. d. §. si es. et. d. l. minorum. Sepe tamen in iure decretum vo catur autoritas. l. j. C. de mi. et .l. j. C. quando decre. opus non est. ¶ De alienatioe possessionis date sub [sect. 23]conditione non alienetur. vide. j. dona tio. §. xlvij. ¶ Vtru valeat alienatio facta per euz [sect. 24]qui commisit capita le crime etiam ad piam causam? Rn. Jnno. in. c. q ppter de elec. q alienatio tenet dumodo fiat an sniaz. l. post cotracta. ff. de dona. et. l. si qs post hac. C. de bo. da. q precipit q bona illius qui capitale commisit crimen publicentur intelligenda est post sniaz inueta: vl ex suspicione pene alie nata vt. ff. de dona. cau. mor. l. si aliqs. Fallit in crimine lese maiesta. vt in gl. d. l. post contractum similiter heresis: vt in. c. cum Secunduz de here. li. vj. q sunt in commissum a die commissi criminis vide. j. hereticus. Jdem dic in quocunq crimine qd ipso facto bona ipsum perpetrantis essent confiscata. ¶ Vtru alienatio i fraude creditorum vel patrono valeat? Rn. Jnno. vbi. s. q no [sect. 25]qnia venit reuocanda. vt. ff. de his que in frau. cre. per totu. immo plus quis non sit facta in fraude: si tamen fraus ex ipso facto reuocatur. l. omnes. §. lutius. ff. eo titu. ¶ Vtrum alienatio reilitigiose valeat. [sect. 16]vide. j. cessio: in principio. ¶ Vtru alienatio fundi dotalis vel re[sect. 27]rum donatarum propter nup. valeat vide. j. dos. §. xj. et. xij. ¶ Qui prohibeantur alienare: vide. j. [sect. 28]dona. §. iiij. cum sequentibus. ¶ De alienatioe bonorum mobiliu q ser[sect. 29]uado seuarr non pnt facta p eccliasticas psonas vide. j. clericus. j. per totu. Alimenta alimetorum appellatione vestimenta et calciamenta intelliguntur in legatis. vt. ff. d. alimen. et ciba. leg. Jdem dico si legatus est victus: vt. ff. de v. si g. l. vbo. victue. Secus si cibaria sunt relicta: vt. ff. de ali. et cib. le. l. an pe. Jtz noie alimetorum veniunt medicine sm Dy. Ang. et Jnno. in. l. si cum dotem. §. si cum maritus. ff. sol. ma. per. l. verbo victus. cuz se. vbi est casus. ff. de ver. sig. probatur i. l. legatis. ff. de ali. et. ci. lega. et Bal. in l. in rebus. ff. commo. quis dixerit cotrariu in. §. si maritus per copula que ponit int diuersa: vt no. glo. in rub. ff. de iur. et fa. ign. Hoc no everu q vbi po nitur inter genus et spem: vt i sili no. gl. in. l. j. C. de ser. et aqua. sed appellatoe ci bariorum noveniut medicine sz Ang. in d. §. si maritus. Silr nomine alimoie ve niut necessaria vite sm Pa. in. c. cu sz. de prebe. et patet ex. c. no lliceat. de prebe. in fi. lre. Et nomevite necessaria im portatvestes: cibos: medicinas et hmoi sicut dicimus de alimetis legatis i. d. l. legatis et ibi. tenet Bart. q ille cui debetur. alimenta debet habere expensas pro studio necessario sine quo viue re no posset sm codecentia persone: pu ta gramatica et hmoi: secus de expesis in studijs i quibus dicitur militare: sine quibus bene potest viuere et honeste secundum condecentiam sue persone. Jdem not. in. l. de bonis. §. no solum. ff. de carbonia. edic. De materia alimetorum. vide glo. in l. qui pupillu. ff. vbi pupil. edu. deb. et i l. de bonis. §. no solu. et ibi glo. Bart. ff. de carbo edic. bart. i. l. legatis. in. ij. oppo. ff. de ali. et ciba. leg. et in. l. legatis in j. q. versi. quero vtru. et ibi in apo. Celsi post barto. i eo. versi. eo. ti. et qn debeat prestariet quo tpe. not. ia Celsus i add. ad preal. bar. in. l. cum hi. §. vult igitur versi. quero circa me. vt. in eo. versic. ff. de transac. ¶ Quis tenetur ad alimenta prestan[sect. 1]da? sm Azo. in sum. C. de alen. liber. et mona. in titu. alimenta. q primo paretes liberos et liberi parentes alere tenetur: et omnia onera innice sufferre. vt ptz. C. eo. p totu no. tn d ere alieno. vt. ff. eo. titu. l. si quis. §. pares. No. tn q noie patris hic ventut ascendetes ex linea paterna. et mris noie ex linea materna. Est tn differetia: q mater no tenet nisi patervel ascendetes ex eius linea de sierint vel sint egetes. vt. l. si qs §. veru. et. l. no queadmodu. ff. e. ti. Fallit hoc et qn filij pnt sibi sufficere in alimetis. vl ex bonis suis vt ex art: ficio. Limita sz Barto. nisi sit nobilis cui no deceat tale arte exercere. et ide puto i liberis circa paretes suos. ff. eo. l. si qs. §. sz si filius. Nec distiguo an sit emacipatus vl ne. an sit legitimus vel ne: q de iure canoni co ta pater q mater tenetur alere spurios vt not. Jnn. i. c. ij. de reg. et Pa. i. c. cu hret. de eo. q du. in ma. qua pol. per adul. Fallit etia. vt. j. filius. §. xxj. Scdo vir vxore. et vxor viru si vir sit inops et vxor locuplex. C. vn vir et vxo. aut. preterea. ff. solu. ma. l. si cu dote. ff. ad sylle. l. j. ff. de iur. do. l. mutus. Et hoc veru nisi vir vel vxor esset i culpa quominus exhi beret debita obseqa alteri. at. l. iulia. §. offerri. ff. de act. emp. cu si. Tertio frater fratre si egeat sm glo. in. l. parente. C. de alen. li. et. d. l. si qs a liberis. Et ea approbat Saly. i. d. l. paretu. dices esse ronabile. q si tenet alere fratre natura le tm vt i aut. lz. C. de natura. li. multomagis naturale et legitimu. ar. ff. de ad mi. tu. l. tutor sz dignitate. §. i soluedis. Quarto seruus a dno. ff. de adi. le. l. cu plu res. §. pe. Alioqn fiet qd e i. l. ij. ff. d his q sut lui vl alie. iur. et in. l. si sanus. C. de lati. liber. tol. Quito socer nuru sua. di. l. si quis. Sexto tutormatre pupilli et so rore si eget. l. si post in prin. ff. de tutel. et no. q alimeta debet pstari sm consuetudine regiois arbitrio boniviri. et sm fa cultate debetis et dignitate legatarij sm Bar. intractatu de duobus fratribus facit l. alimeta. ff. de alime. et ciba. leg. et. l. cu hi. §. cum in persona. ff. de transact. Altare duplex est alid stabile quod quide in ecclia cosecrata no pot costrui nisi qd eps pprius cosecrauit vel consecrari permisit. s. ab epo. lxviij. d. c. quis et de cose. dist. j. c. nullus el. ij. Aliud aut dr viati cu. s. in via portadu vl portabile sm Jo. an. in. c. qm. de pri ui. li. vj. Et no. q istud altare portabile aliquado fit ex tabula et lapide ita q lapis est sigillu et sepnichrum est in ligno. Aliqn vero fit ex lapide solu ita q in ipo lapide est sepulchru. Aliqn cum lig no et lapide ita tn q tn lapide est se pulchrum ex sigillum et ponit lignum pro augenda eius latitudine. Aliqua do fit in lapide solo sine sepulchro et reliquijs. Et istis quatuor modis solummodo potest fieri et debet esse latum q super eo possit stare hostia et ca lix arg. c. concedimus de conse. dist. j. ¶ Vtrum debeat esse consecratum ab episcopo tam stabile q viaticum? Rn. [sect. 1]q sic. d. c. nullos. et di. ca. concedimus. et c. q in dubijs. de conse. ec. vel alt. ¶ Quomodo execratur altare? Rn. sm Pa. in. c. proposuisti. de cose. ec. vel alt. q duobus modis. Primo quando me[sect. 2]sa altaris est amota. i. quando tabula superior de loco cui copaginatur amouetur Scdm Jnno. in rubri. predi. ti. et Host. in. co. j. eo. ti. Et hoc verum in altari. stabili. et lz in ipa mensa fit forma cosecrationis. tn si remoueat mensa a strictura execrat altare: q consecratio in telligit pricipaliter in coiunctioe lapi dis superioris et stricture iferioris. Se cus si totu trasferatur cu sibi coheretibus secus in portatili: q no execratur nisi amoueatur illud paruu sigillu cotinens cosecratione qn factu est itaq in lapi de fit sepulchru. Sed qn lapis est pro sigillo in ligno: tuc sz Jo. an. i. c. ligneis eo. ti. amoto lapide a ligno e exe cratum. Qn vero est factu tertio modo: tuc si lapis amoueat a ligno Ab. et Jo. an. i. d. c. ligneis. tenet q no execrat: q cosecratio est in ipso lapide. Pa. ibide dubitat q cu recipiat formaz ab ipo li gno et lapide puta q lapis est ita par uus q no sufficit ad forma altaris via tici sublato ligno. e veru dicere q alta re patit enorme lesione. Tu dicas veru esse qn lapis est ita paruus q non pot cotinere calice cu hostia: eo modo quo debet sup ipm poni ad celebradu. alias vera est opi. abb. et io. an. ¶ Scdo mo execrat qn enormit est fra[sect. 2]ctum. d. c. ligneis. et ibi dicit pau. q vbi cuq contingat enorm is fractura in a tari execratur. q vr perdere forma secus si fractura no sit enormis. Jsto solu mo do execrat altare portatile quarto mo dictum et no alijs modis. et no. eundez pau. in gl. i. d. c. j. q enormit fragitur et execratur altare stabile si aliqs de lapi dibus tagentibus ipaz cosecratione vl sigillu est amotus. et no. qn fit cosecratio al taris fit vnu foramen paruum immen sa lapidea altaris vel ante altare: vel in latere dextro. et post consecrationez clauditur lapide paruo et dicitur ille la pis sigillum: quia denotat illud consecratuz. et ibi ponuntur reliquie et nome episcopi consecratis. et sancti ad cuius honorem consecratur. ¶ An aut possit poni corpus xpi conse [sect. 3]cratum p reliqa. inno. cu cosilio assiste tiuz. Rn. q no fert tn q leo papa dedit ptem corporalis. et corpis xpi i cosecra[sect. 8]tioe cuiusda ecclesie. hec pau. in. d. c. pposuisti tenet aste. li. vj. ti. xxxix. q alta re portatile pot cosecrari sine reliquijs allegat. c. cocedimus. de conse. di. j. Et iu ra qvident cotraria dicit q loquuntur in altari stabili. Et q no sint necessarie facit Rica. in missalibus antiqs q dicit q si reliqe no fuerint omittatur illa pticula illius oratiois q dr post cofessionem. s. Oramus te dne per merita sancto ru tuoru quorum reliquie hic sunt et c. [sect. 4]¶ Vtrum execrata ecclia execret altare Rn. pa. i. d. c. proposuisti. q no q ecclesia pot destrui absq hoc q destruatur altare. Secus si poluatur q tuc etia poluitur altare et indiget reconciliatione. hoc intellige de stabili altari: no de via tico seu portatili. ¶ Vtru plura altaria possint eade die [sect. 5]in eade ecclesia consecrari. Rn. q sic sicut et plures epi eode die consecrari. c. cum sis de conse eccle. vel alta. ¶ Vtru altare in ecclesia cosecrata pos [sect. 6]sit dirui sine licentia. epi. vr q no ar. c. placuit. de conse. di. j. secus in non con secrata. arg. a conrio sm glo. in. c. quis. palle. Jde dic d erecioe q et de dirutioe. ¶ Vtru sacerdos possit consecrare alta lre. Rn. q non. xxvj. q. vj. ministrare. ¶ Vtru in altari in quo eps celebrauit [sect. 7]possit psbyter eodez die celebrare. Rn. q no. de conse. di. ij. c. fi. nisi de licentia episcopi: aut necessitate cu episcopus no potest perficere. vj. q. j. nihil hec glo. in dicto. c. fi. Alternatiua penalis sedz Bar. in [sect. 1]l. vbicunq. C. de ser. fu. si verba dirigutur iudici: tuc optio est iudicis: puta cuz dicit puniaturvel condemnetur. Si vero diriguntnr reo puta soluat millevel exhibeat mediate et homi. tuc optio datur reo. Si vero v ba non diriguntur nec iudici nec reo: puta dicit statutu sit pena pedis et hu iusmodi: tuc i penis corporalibus electo est iudicis. l. j. §. expillatores. ff. d effra. Jn pecuniarijs vero erit rei. ar. l. pleru q. ff. de iur. do. et similis distinctio fit in legatis per dy. de reg. iu. li. vj. et doc. i. l. lucio. ff. de le. ij. Si vero legatu simpli citer fit alternatiue no magis referendo verba ad heredem q ad legatariu. tunc clerico est legatarij: vt puta lego ticio fundu vel vsumfructum vendica bit ticio quod voluerit vt i. d. l. lucio. Vide gl. in. l. si is. §. vtru ita in eo. v si. et ibi i apostili. Celsi ad. d. gl. in. vsi. sufficit vna esse vera. et in add. Bar. ibi in vsi sut proprie. ff. de re. dub. Jo. fab. post gl. ist. de iure pso. in prin. nu. j. i vsi. disiuctiua. et debitor alternatiue an habeat electione: not. bal. post glo. in l. cum proponas. nu. iiij. in versi. alter natiua. C. de transact. ¶ Vtrum quado quis tenetur ad alte[sect. 2]ru duorum sub alternatione possit dare quo cuqvoluerit. Rn. gl. in. c. inter ce teras de rescri. q sic insti. de here. insti. .§. pe. C. de codi. inde. l. pe. et. d. l. plerun q. ff. de le. ij. l. si ita. extra. de prebe. referete. contra insti. de lega. §. si generaliter. Soluit gl. predicta vera prima iura: nisi eligens fuerit in mora. ff. de op. nisi eligens fuerit in mora. ff. de op. le. l. macipiorum. ff. de lega. l. statu liberum .§. pmo. ff. de solu. l. stichuz. primo. Rn. ff. de peti. here. l. ite. §. ide recte ait. Vnde talis si loco et tempore debito offerat alterum cui tenebatur et noluit recipere liberatur debitor. Vnde si periret vel alio modo alienaret: non propter hoc teneretur ad alterum ex quo solus creditor est in culpa per iura primo allegata. Sed si nullus sit i culpa debens duo alternatiue puta stichum aut pam philum. si perijt periculuz pri mi ad venditorem periculum secundi ad emptorem pertinet. l. datio. §. si emptor. ff. de act. emp. et ven. Ambitio secundum Alexan. secunda secude tractatu. de aua ritia. q. vij. est appetitus potentie. Potentia autem potest appeti prout per illam acquiritur honorificentia et sic reducitur ad superbiam vel prout est apparens sufficientia vel habundantia et sic reducitur ad concupiscentiaz [sect. 7]oculorum. Vnde Augusti. primo cofe. auaricia possidere vult multa. et tu domine possides omnia. Potetia vero di citur in possessione omnium vnde glo. super illud. Cognoui quoniaz dominus meus es quoniam bonorum meorum non eges ait. Quantulibet auarus si mul sufficit tibi deus: et enim auaritia terram querit possidere totam. adde celum: adde quod plus est qui fecit celum et terram. et ideo Augusti. in lib. de vera religioe. Ambitio seculi super bos facit concupiscentiam curio sos et in li. confes. Jussistivt contineam a con cupiscentia carnis concupiscentia ocu lorum et ambitio seculi. De ambitione et quale sit pecca[sect. 1]tum et q graue. not. bal. in. l. si quemquam. C. de epis. et cle. Cardinalis in clementina. j. in. iij. notabi. de regula et in clementina fina. de. elect. et quis dicatur ambitio. ibi nota. idem. j. versi. quem etiam de. conces. preben. ¶ Vtrum ambitio sit peccatum morta [sect. 1]le? Rn. q non semper: sed primo ratione finis et est tunc quando in tali appe titu constitui finem. s. quia paratus es set quodcunq mortale committere pro consequendo potentiam vel honorificentiam: vel secundo ratione rei que appetitur: vt puta que appetiuit vel plura beneficia ecclesiastica. ar. c. quia in tantum de preben. nisi in casu licito de quo dic vt. j. clericus. iij. §. ij. vel aliquod beneficium vel officium seculare vel ecclesiasticum sciens se indignu ratione criminis vel ignorantie et huiuscemodi quia tunc mortale. Ratio q vult quod lex prohibet. similiter dico cum appetit beneficium aut dignitatem que habet curam animarum prin cipaliter propter honorez videtur mor tale ratione predicta: facit in ar. c. statuimus. lxj. distin. et. c. lz. vij. q. ij. et optime. c. miramur. lxj. di. et hoc intelligo si fit deliberatio voluntatis: alias venia le peccatum communiter est. Amor sui est quando quis ni mis diligit seipsum: querendo delectationes corporis nimis et quietem carnis et procedit ex luxuria que est peccatum mortale solum si propter eum non implet precepta vel facit contra. Aliter communiter est veniale qui tamen amor sui est ille qui aliquando co ducit vsq ad contemptum dei: vt dicit Augusti. et ab isto procedit pruden tia carnis de qua. j. prudentia. Amicitia vide infra diligere per totum et. j. placere. Amor seculi est filia luxurie: de quo vide infra diligere §. iij. Angaria est opus personale et munus mere personale. munus autem mere personale dicitur quod potest labore corporali expleri sine detrimento rerum. vt in lege numerum. la. ij. ff. de mu. et ho. p angaria vero in quihuscunq consistit. vt vult gl. in. l. neminem. C. de sa. san. ec. et bene quia dictio perget vt. l. vrbana. §. puocare. ff. de. v. si. et no. in. c. si constiterit de ac. et sic est munus mixtu: sicut angaria mere pso nale est. Appellatio est a minore ad maiorem iudicem prouoca tio sm Canones. ij. q. vj. omnis oppres sus et. c. sequenti. et. c. placuit. De appel. quid sit gl. et Bar. in. l. sit minoris. ff. de admi. tu. Bald. in. l. eos .§. ne temere. C. de appel. et vbi proprie fiat. no. in. l. quod creditor. ff. de appel. et in. l. j. §. dies. ff. qn appel. sit. Reliqua hic diffuse examinantur. ¶ Quando est appellandum. Rn. q. j. [sect. 1]x. dies a die late snie vt. C. de ap. aut. hodie vero fallit in absente ex probabili: vel notoria causa quia talis infra x. dies a tempore quo sciuit sententiaz latam potest appellare. vt. C. quomodo et quando in. l. ab eo. ff. quando appel. sit. l. j. §. fi. et hoc verum nisi sit cotumax vere in non comparendo vel veniedo ad iudicium quia tunc non auditur ni si veniat iudice sedente adhuc pro tribunali. lege diuus. ff. de in integ. resti. secus si fuisset contumax restituendo: quia potest appellare. lege creditor. ff. de appel. ¶ Vtrum appellatio interposita post [sect. 2]excommunicationem vel interdictum vel suspensionem ab officio: vel ad ingressu ecclesie tollat ipsarum censurarum effectu. Rn. q no tex. est in. c. is cui de sent. ex. li. vj. et hoc verum quando tales censure absolute sunt inficte. Ro quia secum trahunt executione. c. pastoralis. de app. secus esset si sub conditione forent posite vt puta si no solueris hinc ad mensem excommunico te vel suspendo vel si non feceris hoc vel illud: q tunc si ante conditiois eue tum appellauerit legitime bene suspe dit: vt in. c. preterea. el. ij. de appel. ¶ Quid si dicat excommunico te si ap[sect. 3]pellaueris. Rn. Jnn. in. d. c. preterea q appellatio suspendit effectum. sed du bium esset si dicit excoico te si disposue ris ad appellandu. et tunc dico q in ca su in quo talis prelatus no pot phibe re appellationem non erit excoicatus. alias sic. ¶ Vtrum excommunicatus post legiti mam appellationem sit euitandus. Rn. [sect. 4]q no. vt no. in. c. licet. de sen. ex. li. vj. et c. pastoralis de appel. Veruntamen si excommunicatus nominatim speciali ter et expresse infra tps a iure vel a iudice determinatum appellatione non fuerit psecutus vt debuit eo lapso poterit publice excommunicatus denucia ri et tunc erit euitadus ta in iudicio q extra et ab actibus legitimis remouen dus. d. c. licet. et debet reputari p excomunicato post talem denunciationem donec sententialiter fuerit declaratum appellatione ante excoicatione fuisse interpositam. ¶ Sed vtru talis post denunciatione [sect. 5]excoicatiois et desertione appellatiois celebras aut ingeres se diuinis efficia tur irregularis. Rn. arch. i. d. c. lz et seqtur ibidem Ge. q no q ex quo appella tio legitima fuit ante excoicatione po sita ipsam excoicatione suspendit: et licet post desertionem appellationis de nuncietur excommunicatus: no tame excommunicatur nec vere est excoicatus. vt ibi patet. ¶ Vtrum a qualibet snia vel grauami [sect. 6]ne possit appellari. Rn. q sic est homi nis de iure canonico: de iure ciuili no ab iterlocutoria nisi qn iudex in crimi nali vel ciuili negocio questionem per tormenta interlocutus est contra. l. ante sniam. ff. de app. reci. facit gl. in. l. ante snie tps. C. quoruz ap. non re. Realiter aut non appellatur ab interlocutoria. vt in. l. ij. C. de epi. au. ro q grauamen quod per eam infertur potest reparari per appellationem a diffinitiua. sed quado no posset reparari liceret. Quidam tamen tenent q etiam ab interlocutoria potest appellari semper vt. l. ait pretor. §. quid tn. ff. de mino. sed pri mum verius. ¶ Vtru qs possit appellare a declara[sect. 7]tore pene legis videt q no q a pena le gis no pot appellari. l. si qua pena. ff. de v. sig. et i. c. q nos. et ibi gl. de appel. sed tu. dic q a declaratore potest. gl. est sing. in. c. cupientes. §. q si per. xx. dies. de elec. lib. vj. quod no. ¶ Vtru qs possit appellare a denucia[sect. 8]tione aut declaratioe excoicatiois seu alterius cesure. Rn. pa. in. c. peruenit de ap. q sic q hec non est snia iuris a qua no licet appellare. c. q de appel. sz iudi cis declaratis q est hois: facit ad hoc gl. no. in. c. cupientes de ele. li. vj. et hoc veru nisi notorius excessus: q notorius criminosus non auditur appellas: facit quod no. Jnn. i. c. ex pte el. j. de ver. sig. qui dicit q in notorijs no requirit proprie sententia: sed fit quedam iuris executio: et tex. in. c. qm. de filijs presby. Quod limita veru qn excessus est ita notorius q nulla tergiuersatione pot celari. ¶ Quis pot appellare. Rn. ille cuius in[sect. 9]terest alias p aliu facta no valet. l. j. ff. de ap. non re. et. c. ex ore. de hijs que fi. a ma. parte. c. nisi qn puocaret pro eo qui ducitur ad suppliciuz. vt. l. non tantu. ff. de appel. ¶ Vtrum religiosus possit appellare. [sect. 10]Rn. q no a correctione suorum platoru si fiat sm statuta ordinis vel regule. c. ad nostra. et. c. reprehensibilis. de appel. et c. cum speciali. eodem titulo. ¶ Vtru appellatio extraiudicalis sic [sect. 11]annullet post facta sicut. iudicialj. Rn. sm Jnn. in. c. ex pte. el. j. de ver. si. q sic facit. c. ad audietia. de ap. in hoc tn est differentia sm eude Jnn. in. c. j. de his que fi. a ma. pte. c. q iudex q pcedit in forma iudicij debet audire legitimas exceptioes et nisi audiat iuste appellat ab eo. sed secus est in eo q no vt iudex sz vt priuata psona pficit factu suu: q ista in forma iudicij no pcedit nec pro cedere potest. et ideo non ditet quin pficiat factum super quo appellatur nec reuocabitur nisi probetur veritas cau se: nec imputabitur ei si non audit con tradictione vel appellatione aduersarij nisi pbet vitate cause appellatiois vt de elec. c. cu dilectus. et melius. c. cuz iter canonicos. iucto qd no. i. c. iterposi ta in gl. in. v. sz etia de ap. et sic collige q appellatio extraiudicialis dz fieri ex ca pbata a iure vel ciuili vel cosuetudinario vel canonico. ¶ Scdo q tenet gesta etia post appellatione ipz nisi approbata vitate cae. ¶ Tertio no. q eo ipso approbat veritas cause quo no pbatur contrarium. ¶ Quarto q snia excoicationis non tz post appellatione ex causis legitimis interposita: etia si no pbat veritas. qd quartu e speciale in excoicatione et cotra. s. dicta. et est ro q nuq dz qs excoicari nisi ca pbetur. ij. q. j. nemo de hoc. vnde Jnno. i. c. dilectis filijs de ap. qui in hoc concordat. ¶ Vbi et a quo est appelladu. Rn. q a [sect. 12]iudice q pnuciauit et vbi ius reddi cosueuit. na reglr q ad cas agedas pertinet in eo loco dicut fieri et agitari. ff. de inter. act. l. voluit. §. q ait. et cora iudice q sentetia tulit si eius sit copia no p vi cos vel ortos. ff. qn sit ap. l. j. §. dies et fi no vult iudex recipe ap pellationez pu nitur. l. iudicibus. et. l. quoniam. C. eod. ¶ Ad que est appelladu. Rn. ad supio[sect. 13]rez et gradatim. ff. e. l. iperatores. et. C. e. l. ad dictos. si vo a delegato appellatur ad delegantez. C. e. l. pcipimus. §. eoru. si aut a delegato delegati. seruet forma posita. C. q p sua iurisdi. l. vnica. i fi. et i gl. ibide: et ppterea dat cautelaz. Rap. fulg. i. l. eo casu. C. de ap. q eps vel alius ordinarius deleget cam q si appellat a snia deuoluetur ad ipsuz q iterum dele get cam appellationis qui pot delega ri vt. l. cu post sniam. C. de appel. no. gl. et Ang. in. l. eos in prin. C. eod. tit. et si ite ru appellet ad eum reuertet et cu no liceat apparet tertio loco no exibit q de eius officio. ¶ Qualiter est fienda. Rn. si in cotine[sect. 14]ti fit sufficit viuaz voce sine scriptis. C. eo. l. litigatoribus si fit incotineti tunc dz porrigere libellu appellationu. j. x. dies. C. e. aut. hodie qui libellus debet continere nomen appellantis et eius aduersarium et nomen iudicis a quo et ad quem appellatur. hoc not. l. j. §. fi. ff. eo. forma sic ego ticius dico sententiaz nullam qua tuli stis domine iudex. B. contra me condenando me sempronio in. x. libras persoluendas et si aliqua est ego sentiens me grauatum ad talem iudicem appello in scriptis petes apo stolos et c. ¶ Vtru appellare liceat. Rn: q sic qua[sect. 15]do sit ex confidentia iuste cause vel ad declinandum in debitum grauamen iudicis. quia hoc fit autoritate iuris. et quod sit iuris autoritate no hz caluniam. et q liceat appellare ex causis ex pressis habetur. in. c. pastoralis de ap. si vero appellet quis causa afferende more. et animo aggrauadi aduersariuz sic non potest fieri sine peccato mortali si est in notabile detrimentuz proximo et tenetur ei ad restitutionem quia. q. vj. c. quicunq cocor. Tho. ij. ij. q. lxiij: ¶ Not. q timens iniuriam inferri sibi [sect. 16]ab aliquo iudice et accipiens iter eundi ad principem precipe illi ne sibi in iuriam inferat per hoc videtur positus sub ptectione principis vt sic istud pre ceptum cum areptione itineris habeat vim cuiusdam appellationis extraiudicialis facit q notat Bart. in. l. de pupilo. ff. de no. ope. nunc. et Jnno. et Joa. an. in. c. vt debitus de ap. facit. c. dilecti. el. j. et. c. ad audientia de ap. vbi patet q areptio itineris ad superiore costituit eu sub eius ptectioe. et sic punit iferes tali iniuria du ius cotenit et eu sub cuius protectione se posuit. vt not. Pa. in c. in causis de electio. Apostasia. secundum Alexan. secuda scde tractatu de apo stasia est temerarius a statu fidei: obedientie ecclesiastice vel religionis recessus. Et sic collige triplice apostasia. vt etiam no. gl. in. c. j. de apo. Jn prima fuit iulianus apostata vt in. c. iulianus. ij. q. iij. et quicuq recedit a fide. ij. q. vij. no potest. Et isti sm Host. in. d. c. j. sunt vere heretici. et in ipsis hnt locum oia iura de hereticis ex quo pz q ipo facto sunt excoicati. c. excoicamus de hereti. el. j. et scdo et ita tz Jnno. in. d. c. j. nec te stamentu facere possunt vt. j. testametu. §. j. Jn scda sunt oes xpiani q nollut obedire suis platis ecclesiasticis. viij. q. j. sciedu. sz aduerte q aut iste inobediens ideo no obedit pape. seu canonibus: q no credit q habeat potestate condendi canones et iste debet puniri vt hereticus. xix. di. nulli fas est. et ibi dicit Hu. q est excoicatus et hereticus et scismaticus. c. lz de ele. c. excoicamus de here. c. j. de scis. et pa. in. cle. j. de eta. et quali. dicit q est infamis et no. gl. vj. q. j. infames et. gl. in. d. c. gnali de ele. li. vj. et ibi Gemi. aut ideo no obedit non q non credat eu habere potestate. sed q cont enit et tale grauiter debet puni ri. d. c. nulli fas est. si vero no vult obedire ex quada cocupiscetia q ipz tenet. tuc mitius punit de quo vide. j. inobe dietia in pn. i. iij. sunt large oes q pdut deum per peccatu mortale iuxta illud. xxxviij. di. c. fi. et Eze. Ecce ego mitto te ad getes apostatrices et c. Proprie vo i ista tertia ipse sunt apostate illi q recedut ab ordie suo. sine sumpte religiois vt in. d. c. j. et. l. di. c. vlt. de quibus loquit Ang. xlvij. di. c. qtulibet dices. Nunq peiores q q in monasterijs defecerut. Pro cuius declinatione quereda sunt aliqua dubia. Ad materia apostasie quis dicat apostata. not. in. l. apostataru. C. de he reti. gl. i epistola iter claras. C. de sum. trini. Bar. in rub. C. de aposta. et an pos sit per papa ad episcopatu vel alia dignitate promoueri not. Bart. in. l. barbaris. co. x. versi. sed quid si papa. ff. de offi. pto. et an possit creari doc. no. Bar. in. j. consi. C. §. hec q necessario. col. iij. ad fi. versi. quero circa hec. ¶ Vtru clericus in sacris qui dimittit [sect. 1]solu habitu sit apostata. Rn. pa. i. c. tue de apo. q sic. ar. c. j. de voto. li. vj. secus si esset in minoribus sm Jnno. in. d. c. tue. licet alij contrariu teneant scilicet q sint apostate tales existentes in minoribus: sed mihi placet opi. Jnn. q no per ronez qua facit pa. in. d. c. tue q in cle. fi. devit. et ho. cle. no punitur solu ex desertioe habitus nisi dimittat et tosura et p oia incedat vt laici: et hoc veru nisi tales existetes in minoribus habeat beneficiu quia si tenet beneficiu et dimittunt habitu sunt apostate. d. c. fi. l. di. et quod ibi no. ¶ Vtru peccet clerici apostatates. Rn. [sect. 2]Aler. vbi. s. q sic i prima vice q faciut cotra illud qd dixerut. Dns pars here ditatis mee et c. no tn postea si sunt i mi noribus tatu nec credo etia q tales peccent mortaliter taliter apostatado per c. vlti. de vi. et ho. cle. et per. c. Joanes de cle. coiu. et qd no. gl. in. d. c. tue nisi retinerent beneficium si quod habebant: quia nullum votum secerunt nec cotra aliquod preceptu faciunt. et propterea dicit Alex. vbi. s. q no efficiut ifames si solu erat in minoribus sz alij aposta te sic. iij. q. iiij. si qs a vero. ij. q. iij. si aut. Ri. tn in. iiij. dist. xxiiij. tz q etia habes prima tonsuram no potest eam deserere sine peccato mortali quod limitat verum nason: nisi causa rationalis euz moueat ad dimittedu sed quando solu ex sola libidine laicandi deserit tunc peccat mortaliter sed q no peccet mortaliter videtur verius per iura prealle. Alij autem qui sut in sacris. semp sunt in peccato mortali. et sunt cohercedi vt redeant ad sumendum habitum et tonsuram: vt in. d. c. tue. quomodo autem si vxorem accepit dispensatur cum eo. vi de. j. bigamia. §. viij. et. ix. ¶ Vtru in minoribus ordinibus exntes possint renuncare clericatui. Rn. pa. in [sect. 3]d. c. tue q non verbo vt in. c. si diligeti. de fo. cope. sed facto si exercedo actum omnino cotrariu clericatui. vt not. in. c. j. de aposta. vel quado monitus no vult resipiscere: et idem in alijs casibus a iu re expressis de quo dic. vt. j. excomunicatio. v. casu primo. §. xxij. cum seq. ¶ Vtru religiosus recedes in consulto prelato suo: et non subijcies se alterius [sect. 4]obedientie sit apostata proprie? Rn. sz Jnnocen. in. c. fi. de renunc. et in. c. itelleximus. de eta. et qua. q sic qtuncunq retineat habitum et tonsuram: q oportet q ingrediatur monasterium si vult euitare apostasiam de quo not. in. c. ex parte. de tempo. ordi. et in ca. ioannes de regula. ¶ Vtrum religiosus intrans monasterium magis latum sit apostata. Rn. gl. in. c. fi. de apo. et in capi. ex parte. de tepo. ordi. q non proprie: an autem large sit apostata vide. j. religio. §. xxxiiij. ¶ Vtrum recipiens ordinem sacruz in apostasia proprie habeat ipsius ordinis executionem sine dispensatioe. Rn. pa. in. c. fi. de apo. q non si erat religiosus apostata qtumcunq peniteat et solus papa dispensat cum eo: secus si minorem tantum suscepisset quia episcopus posset dispensare: hoc intelligo si no sit religiosus exemptus quia super exemptum nullam habet episcopus autoritatem: vt patet. j. exemptus. §. vj. sallit hoc si in tali apostasia dimisisset habitum et sic suscepisset postmodu ordines quia cum esset excomunicatus. c. vt pe riculosa. ne cler. vl mo. li. vj. solus papa poterit dispensare. vel melius dic q ha bebit locum quod dicitur in. c. cum illo rum in fi. de senten. excom. de quo vide s. abbas. §. xiiij. ¶ De clericis vel monachis contrahe[sect. 7]tibus matrimonium. vide. j. bigamia per totum. ¶ Vtru religiosus apostata sit require [sect. 8]dus vide. s. abbas. §. xvij. et de eius bonis vide. j. monasterium. §. vj. ¶ Vtru xpianus qui propter timorem [sect. 9]mortis facit alique actuz infidelitatis exterius: puta reueretia idolo licet inte rius teneat fide peccet mortaliter? Rn. q sic licet pprie no sit apostata nec exco municatus facit p hoc. c. sicut sanctius. xxxij. q. iiij. et quod ibi not. ¶ Vtru liceat xpiano sine apostasia por tare habitu ifideliu vt. j. ifidelitas. §. ix. Aqua benedicta aliquando fit ad reconciliationem ecclesie polute sanguine vel femine: et hec bndicitur ab episcopo so lum cum vino et cinere: vt in. c. aqua. et i c. proposuisti. de conse. ec. vel al. aliqua do fit ad aspergendum hoies vel domos. et remouendam ster ilitatem reru humanarum: et ad multiplicatione ceterorum bonorum: et ad defensione hominum aduersus insidias atq versutias diaboli: et ad deleda peccatavenia lia et hec bndicitur a sacerdotibus cuz sale vt in. c. aqua. de cose. di. iij. nec credo q diaconi possint hanc bndicere. ar. d. c. aquam. et in. c. per lectis. §. ad psbyterum. xxv. di. dr q bndicere bona dei est officiu presbyterorum non diaconi: et mandatur omnibus sacerdotibus vt eam faciant in. d. c. aquam. et consue tudo interpretatur vt omni die dominico benedicatur. ¶ Vtrum aqua non sacrata addita sa[sect. 1]crate efficiat sacra? Rn. secunduz regu lam glo. in. c. quod in dubijs de conse. ecc. vel al. q sic quia dicit q sacrum taq dignius trahit ad se non sacruz. xiij. q. ij. non existimemus: et alijs concor. qd intellige verum sm pa. in. d. c. qd in dubijs in liquoribus et in his q mixtio ne cofunduntur nec facio casum an sit maior qtitas aque. non bndicte quaz bn dicte ratione pdicta fallit hoc in sacrameto sanguinis xpi: q liquor addi tus non miscet sanguini cuz sit ibi san guis in venis sed solum comiscetur ac cidentibus illis: et propterea non efficit sanguis xpi: vt no. in. c. cum Marte de celeb. missa. ¶ Vtrum aqua bndicta sit ca remissio [sect. 2]nis pctoru venialiu sicut cetera sacrameta? Rn. sm pe. in. iiij. di. ij. q non: q non est sacrametum. sed remissio q fit p ipsam sit per modum meriti non sacrameti. Aqua enim bndicta datur ad remouendum prohibes remissione et disponendum ad deuotionem et dolore peccatorum. Arbiter est secundum Jnn. in. c. qn tauallis de iureiuran. ille qui eligitur vt iudex. s. vt procedat seruato in substantialibus ordine iudicij. ff. de arbi. l. j. et. l. quale. Arbitrator est secundum eundem ibide qui eligitur vt aliquid existimet vel quid sibividea tur de aliquare dicat sine ordie iudicia rio vel ea arbitretur. insti. de emp. §. pcium. ff. de v. ob. l. si qs arbitratu. ff. de le. iij. l. fideicommissa. §. sic fideicomissum. Jn multis differt arbitrator ab ar bitrio de quibus no. do. pa. in. d. c. quintauallis q omitto. De arbitio et arbitratore quid interest si differant et in quo conueniant vide. C. et. ff. de arbi. Bal. in. l. fi. in ver. itez quia coram. C. de cotra. emp. Jnn. in. c. quintauallis circa medium v. ite nota differentiam. §. de iureiur. et Spe. in ti. de libel. concep. §. restat versi. sed nunquid. ¶ Vtrum arbiter permittens transire [sect. 1]tepus teneatur partibus? Rn. q sic facit tex. in. l. j. §. sciendum. in v. prodesse iuncto. §. pcedenti. ff. de ma. conue. facit qd no. in. l. fi. C. de contrahe. emp. et in. l. iij. §. tam et si neminem. ff. de arbi. et in. l. ij. ff. pro so. glo. insti. de obli. q ex quasi delic. na. in prin. et inaut. decerni mus. C. de arbi. et in. l. si qs in coscribedo. i fi. C. d pac. qd limito veru qn ex do lo vel lata culpa hoc facit. alias no nisi se obtulisset quia tunc teneret etiaz de leui. multo magis tenetur ad restitutionem si iniustam dedit sententiam ex dolo vel lata culpa et etiam leui qua do se obtulit. ¶ Vtru arbitrator possit die feriata p [sect. 2]cedere et in causa sniare? Rn. Pau. in c. conquestus. de ferijs. q sic: q est ami cabilis compositor et pacismediator fa cere. c. j. de ferijs. in fi. concor. spe. et ino. in. d. c. quintauallis. Sed tame peccat dicit pau. ibidem si ex suo arbitramen to solum habet respectus ad coplemetu conctus secus si principaliter intende ret pace vel alique pium actu. vt in. d. c. j. et sic intellige Bar. in. l. si de meis. §. fi. ff. de arbi. qui dicit q potest pcedere etia die dnica. et sequit Pau. in. c. cu di lectus. de arbi. ¶ Vtru femina possit esse arbitratrix [sect. 3] Rn. q sic: no tn arbitrix: q hret pcede re iudicialiter: qd est offm virile. vt pbatur in. c. dilecti. de arbi. etlin. l. fi. C. de arbi. nisi sit femina q ex dignitate haberet iurisditione. vt regina. vide i. d. c. dilecti. in glo. ¶ Vtru monachus possit esse arbitra [sect. 4]tor? Rn. q sic: q est offm pietatis reducere discordates. ad cocordia. ar. c. iiustu. ij. q. iij. ff. pro so. l. si societate. la. j. in aut. vt iudi. dif. si no. lxxxvj. di. puenit et q possit esse tz Pau. i. cle. ij. de rescrip. reqrit tn licentia abbatis et ide ibi Jo. de ligna. Et ro est q no habet neq vel le neq nolle. xij. q. j. no dicatis. Oldr. tn tenuit q etia sine licentia abbatis. Et credo veru si abbas scit et no cotradicit quia videtur consentire. et sequit car. in. d. cle. ij. ¶ Vtru monachus possit esse arbiter? [sect. 5]Rn. q no: nisi de licetia abbatis et vtili tate monasterij. ar. c. ij. de test. li. vj. vbi non pot esse testi executor sine licentia superioris et vtilitate monasterij licet sit actus fauorabilis: ergo nec arbitrium in se assumere. d. c. non dicatis. hic tenet Bal. in. l. si qui ex cosensu. C. de epis. au. ¶ Vtru arbitrator possit p bono pacis [sect. 6]sine pcto de iure alterius capere et dare alteri? Rn. Pa. i. d. c. quintauallis q sic allegat. l. sz et si i seruu. §. si qs. et. l. si de meis. §. recepisse. ff. de arbi. et in no. tex. est iucta gl. in. c. nisi essent. de preben. facit. c. his que. et ibi pau. de ma. et obe. et. c. fi. de tras. ff. p soc. l. societate. la. ij. §. arbitroru. et no solu i casu dubio: sz etia licasu scito: ex quo facit p bono pacis. Bal. tenet q no pot et furtum comittit. de vsi. feu. Et credo veru dicat qn facit fine ca. secus pro bono pacis: q multu lucratur qui a lite recedit. ar. eoru que no. in fi. l. lucius. ff. ad treb. et nisi nimis enormiter lederet parte facit quod no. ide pau. in. c. si. de trans. ¶ Vtru arbiter pro recompensatione [sect. 7]alicuius spiritualis possit iudicare da num tpale? Rn. Pa. in. c. fi. de re pmu. q non q cum arbitrium videatur qui da cotractus vt in aut. vt diffe. iud. §. j. Vnde queadmodu per via cotractus no pot dari aliquid teporale pro spiritua li sine symonia. Sic nec per viam arbi trij. vt hic. ¶ Vtru in ecclesiasticis possit compro[sect. 8]mitti i clericu et laicu. Rn. qsic. c. p tuas de arbi. no vt in iudicibus: q laicusest oino incapax huius iurisditionis vt i c. decernimus. de iud. et iurisditio compe teret cuilibet insolidu et indiuisibiliter vt no. gl. i. c. prudetia de offi. dele. et sic mixtura faceret habitabile. i. pedius. ff. de arbi. et quod no. in. c. cum super. de offi. dele. et sic qd esse non pot. d. l. pedius tenet tamen glo. in. c. contingit. de arbi. q etiam de spiritualibus potest copromitti in clericum et laicum autoritate superioris. ¶ Vtru de rebus temporalibus clerici [sect. 9]possint copromittere i arbitros laicos. Rn. sm Jnn. i. c. cotingit. de arbi. q sic. facit. c. dilecti. de arbi. ¶ Vtru cu quis iurauit stare snie arbi [sect. 10]tratoru possit sine periurio petere redu ctione ipsius arbitramenti ad arbitriu boni viri cu tale arbitramentu est siniquuz? Rn. Pau. i. d. c. quintauallis mul tas opi. recitat: sed in coscietia colligo ex eius dictis sic. Aut deceptio iteruen it ex pposito. et tuc respectu cuiuscuq lesionis pot peti reductio no obstate quo cuq pacto. Ratio q sicut expresse non pot renutiari dolus futurus. l. si vnus. .§. illd nulla. ff. de pac. ita nec tacite sub gnalitate verboru: et hoc coiter sequun tur doc. et dr dolus ex proposito quado scieter p fraude: iram seu odiu aggrauat parte altera. Aut deceptio interue nit re ipa et sine dolo arbitratoris et tuc si lesio est modica no pot peti reductio vt in. l. si demeis. §. recepisse. ff. de arbi. etia si renuntiatio no interuenit: vt pa tet in. c. nisi essent de prebe. aut le sit no modice. et cois opi. est vt possit reduci. Sed hoc credo veru si no interuenit re nuntiatio. Si vero interuenit renutiatio. s. vt possit dare vni et leuare alteri. q renutiatio aliqd operatur. ar. c. si pa pa. de priui. li. vj. et. c. i his de priui. et in l. si quando. C. de inoffi. te. Jdeo tuc po terit ratione maxime et enormis lesionis et non magne: quia ista maxima le sio in dubio videt excepta. arg. l. oes §. lucius. ff. de his qui in frau. cre. et q pos sit reduci facit. l. si quis cuz aliter. ff. de ver. ob. quia satis estq no fecit sicut bo nus vir facere debuisset. l. si libertus. ff. de op. li. et ex quo maxima lesio no fuit expressa non debet trahi vltra intetio ne agentis. Jta sentit Bal. in. l. pe. C. d arbi. et do. Ant. in. d. c. quintauallis. et magna qtitas dicit respectu psonaru vel cause secundu Bal. alle. l. cum filius. .§. heres meus. ff. de leg. ij. vide bonam gl. in. c. fi. de re iu. lib. vj. Quid si fuisset dcm vt possit alte et basse in totu vel in partem de iure vnius dare alteri. et sic credo non possit si dolus no interuenit nisi additum fuisset illi ptati verbu re strictiuum. s. alte et basse prout sibi videb itur vel placebit: q hec verba important arbitriu boni viri. l. thays. §. so rore sua. ff. de fideico. li. l. j. ff. de le. ij. et. l. quisquis. ff. de le. iij. in prin. vide. j. iudicare. §. iij. et. v. ¶ Quo debet pronutiare arbitri sniaz. [sect. 11]Rn. q in plurali dicendo. Nos arbitri pronunciamus et c. Excepto in electione q debet fieri in singulari. vice oim de re iudi. cu ab vno li. vj. et presentibus oibus arbitris secundum pa. in. d. c. sa ne de arbi. Verutn dicit Bar. in. l. duo ex tribus. ff. de re iu. q si tertius fuit psens in discrepatione sup meritis cau se: et dixit quicqd voluit et monitus ab alijs duobus no vult esse presens nec al legat causam legitima absentie q tuc possunt duo procedere sine ipso tertio. et quo pot mutare sniam vel corrigere vide. j. iudex. §. xxv. ¶ Copromissum est in duos arbitrato [sect. 12]reset no concordant: nunqd pot copelli eligere tertiu: aut iudex possit ipe elige re? Rn. recitat pa. i. d. c. qntaualis. bal. in. c. j. de inues. in ma. fca dicetequosda sapietes consuluisse q no: et plz. secus de ar bi. q copellunt eligere. c. iij. cu spali. de ap. et. l. ite si vnus. §. si in duos. ff. d arb. ¶ Arbitrio boni viri qn dicitur debe[sect. 13]re relinqui vel stari intelligitur de iudice ordinario loci. no. glo. in. c. statutu de rescrip. li. vj. et sequitur gemi. in. d. c. statutum. Spe. in titu. de arbi. §. j. ver. sed quis. vbi dicit q bonus vir cuius arbitrio debet stari dicit iudex loci. l. continuus. §. cum ita. ff. de verb. obl. cocor. lap. abbas. Archidiaconus multa pot de iure. Sed q sm Jn noce. in. c. j. de offi. Archi. costitutiones et cosuetudines per diuersa loca preualent in officijs. de cosue. cum olim de exces. prela. c. ad hec ipsis stabit. et ideo in officio suo faciet sm q consuetudo prescripta sue ecclesie habet. Vbi aute non esset talis consuetudo vel statutu haberent locum capitula totius istius tituli sm eundem Jnno. Et sic post epi scopum est vicarius in omnibus et ha bet curam in clero: tam in vrbe quam in parrochijs habitantes et ipsos debet de tertio in tertium annu si episcopus no pot visitare. vt in. d. c. j. et. in. d. c. ad hec. Debet auscultare euageliu et epistolam et responsoria: et nullus ea in ec clesia cantet nisi prius ab eo auscultatus et de eius iussu: et ceroferarios ordinare vt in. c. ij. eo. ti. tenet si aliquid ex sua negligentia vel alterius fraude de perijt de rebus ecclesie: nisi pro posse p uideat. vt in. c. ij. eo. Debet examinare clericos qui sunt ad sacros ordines p mouendi. c. ad hoc. et. c. ad nostrum. Ab bates et abbatissas ponit in sede suavt in. d. c. vt nostrum que omnia capitula sunt in. d. ti. de offi. archi. De archidiacono et quis esse possit. no. Jnno. in. c. cum olim. in glo. sua in ver. diaconatus et ibi Host. de re iudi. et an in diuersis ecclesijs no. Panor. c. preterea. de prebe. et ar. sit maior archipresbytero. no. . q sic. c. officiu de offi. archi. et an sititas: not. ide q sic. cle. fi. de preben. ¶ Vtrum peccet archidiaconus respo [sect. 1]dendo episcopo dicenti. Scis huc esse dignum. Scio quantuz humana fragilitas permittit? Rn. sm Jnno. i. c. vnico de scru. inordi. fa. q si talis ordinadus presentat a pbis pot sana coscientia re spondere: dummodo non sciat aliquid mali de eo. ar. de presum. dudu. q si scit aliquid mali de eo quod est secretum: debet obtinere a prelato vt eo absente faciat ordinationem. Et si non pot vel si de scandalo: tunc etia pot sana conscientia dicere: quia no dicit nisi vt mi nister no vt ipse: et ecclesia q nihil scit de occultis per euz loquit: nec dz omittendo talia dicere: indirecte publicare crimen fratris secretum. Si vero esset publicum tale crimen. tunc peccaret mortaliter talia dicedo. xxij. q. ij. primu si modo crime est pecccatu mortale qd scit. secus si essetveniale. vt. xxv. distin. §. criminis. Archiepiscopus pot in tota sua prouincia exercere iurisditionem tollendo prauam consuetudinem et fulminando senten tiam excommunicationis in seruantes eam sm Jnno. et sequitur pa. in. c. ex frequentibus. de insti. et sentit gl. in sum. ix. q. iij. ¶ Jtem. potest in sua diocesi existens [sect. 1]ratione notorietatis delicti delinquen tes suffraganeorum suorum sua senten tia afficere. et licet tex. in. c. romana. i §. notoria. de censi. lib. vj. loquatur dum visitat. tamen docto. communiter extendunt in. d. c. ex frequentibus. etiam dum non visitat ratione notorietatis delicti. De archiepiscopoq sit ordinarius prouincie no. gl. ix. q. iij. c. ij. et in. c. sicut de exces. prela. Jtem diocesanus indio cesi sua non in prouincia ide Car. cle. j. .§. j. q. j. de sup. neg. prela. et in cle. j. §. j. de priui. et in cle. ij. contra. eo. titu. vbi an sint idem archiepiscopus et metropolitanus. ¶ Vtru archiepiscopus possit ablolue [sect. 2]re subditos suffraganeorum suorum? Rn. Gemi. in. c. perpetuo. de censi. lib. vj. q non potest ligare vel soluere: nisi dum visitat: vt tex. hic innuit: nec etia a minori excommunicatione absoluere: vt in. c. nuper. §. in secunda vero de sententia excomunicationis et hoc veru nisi p appellatione causa ad eumde uoluta sit vel in casibus sibi specialiter a iure permissis. de quibushabes in. c. pastoralis de officio. or. in glo. et in. c. ve nera bilibus. de sententia excom. li. vj. et in. d. c. perpetuo. ¶ Vtru possit ante se crucem portari [sect. 3]facere? Rn. q transiens per prouincia suaz potest benedicere populo et in po tificalibus: et sine pontificalibus celebra re: et celebrari facere tam in locis exem ptis quam non exemptis. Et etiaz epi scopus i sua diocesi potest similiter hec. Tamen debent fieri sine violetia et gra uamine exemptorum. cle. archiepiscopo. de priui. multa alia que ad foru coscientie pertinet tangentia statu archi episcoporum vide. j. prelatus per totu. et eps per totum. Et an habeat iurisditione no. specu. in tit. de iurisdi. om. iudi. versi. sm ea: et qd sit suum officiu. not. ide in cle. dudum. §. si vero. q. vj. de sepul. et quis possit esse no. lx. dist. c. j. et. ij. Archipsbyter ecclesie cathedralis debet habere cura quomodo alij sacerdotes diuina officia celebrent dubito modo: et in absentia episcopi: potest fontes benedicere alijs sacerdotibus penitentiam iniun gere. c. ij. de offi. arch. Jsti alio nomine dicuntur decani. vt in. c. ad hec de officio archi. ¶ Vtru valeat ab soluere oes de episco [sect. 1]patu? Rn. q sic oes q ad ipm p penitetia recipieda recurrut: q est parochialis sacerdos oim de epatu. c. officiu. eo. ti. in ter. et in glo. et. l. di. in capite. ¶ Vtru idem possit archiepresbyter ru [sect. 2]ralis? Rn. q no nisi inqtuz eps ei dat autoritate: plebibus em solumodo pest et nihil dz facere sine relatione epi: aut contra eius decreta. c. fi. eo. titulo. Argumentatio a minori ad maius vz affirmatiue. c. si in laicis. xxxviij. distin. a maiori ad minus valet negatiue. xxxij. q. v. si pau lus. et de hoc in. c. cum in cun. de elec. in glo. cum suis concor. ¶ A toto ad partem valet affirmatiue. [sect. 1]xiiij. q. penale est. ¶ A parte ad totum vz negatiue. xxxij. [sect. 2]q. iiij. meretrices. ¶ Ab ethimologia nominis. xvj. q. j. [sect. 3]placuit el. j. et. ij. sed non valet nisi negatiue et nomine appellatiuo: quia ppria nomina imponuntur ad placitum. vt not. Bar. in prohemio infortiati super rub. Limito etiam secundum pa. in. c. j. de iudi. verum quando nomen sumitur essentiali natura sua vt mutuum: te stamentum: quia hoc verum est. Testamentu est mentis testatio. l. j. ff. d testa. vbi ergo non est testatio mentis nec testamentum similiter mutuum est qd de meo sit tuum. l. ij. ff. si cert. pe. vbi ergo de meo non fit tuum non est mutuum. secus quando imponitur nomen ex eo quod deberet inesse in nominato. Vnde imperator dicitur augustus quia au gere debet rempub. si no auget tamen imperator est. vt not. in prophe. ff. veteris. Papa pontifex dicitur q debet esse pons per exemplaritatem vite. Sed si non facit tamen pontifex est vt in. c. j. de costi. li. vj. Sic igitur intellige insti. de tute. in pn. ff. de ver. sig. l. bonorum. et. l. maluz. C. de defen. ci. l. defensores la. ij. et insti. de dona. §. est et alius. C. de fer. l. a nullo. C. d offi. pfe. vr. l. j. vbi tex. Scia tis profecto ex ipso noie quid pfecto de beatur annone. Ex quibus patet q argumentum potest sumi ab interpretatione nominis. et sic limita secudu bal. de vasallo milite qui arma bellica depo suit illud prouerbium si nomine priue ris nec rem habere mereris esse veruz. si nomen significat substatiam vel qua litatem necessariam inesse alicui subie cto vt. ff. de fideic. li. l. lucius. et. ff. de pac. l. tale pactu. §. si secus si significat solaz simplicem demonstrationem. ff. de re. du. l. si cognatis. et ex hoc pz esse verum q scolares scolas intrantes non attendentes nec studentes non gaudent pri uilegio scholarium vt tenet Joan. de lig. in phemio cle. adducit no. p glo. in l. vna. C. de studijs. lib. vj. ro. et videtur tex. in. l. si quis. C. de dome. prote. et idez si inhoneste viuunt. C. de curio. et sta. l. agentes alias incipit per id tempus. similiter est veruz q illi qui sunt de col legio alicuius artis: sed artem illa non exercent non gaudet priuilegio illius artis: vt not. Bart. in. l. semper. ff. de iu. immu. per illum text. §. negociatores. xvj. q. j. generaliter et hec faciunt tam contra scholares et artifices quam eoru rectores qui grauant litigantes cu eis ratione priuilegiorum et ideo si hoc est manifestum credo q teneantur ad restitutionem rectores omnium in quibus plus sunt grauati. et similiter scho lares si tales sunt q non gaudeant quis non sit manifestum. Jn nomine au tem proprio sepe sit argu. non validuz: et ideo homines querunt bona nomina. et dicebat vxor Joan. an. q si venderentur deberent emi pro magno bono propterea Jo. an. extollit nomen ppriu in prohemio cle. Similiter accursius in l. facta. §. si in danda. ff. ad treb. interptando nomen suum. et hoc euenit quia ex horrido nomine sepe suspicantur ho mines sinistrum putantes a prauo ene tu impositum: pro hoc vide tex. cu glo. in. d. §. si in danda. ¶ Ab autoritate. xxxij. q. j. dicit. [sect. 4]¶ Ab appositione vel cotrarijs. viij. q. [sect. 5]j. sciendum. ¶ A simili. ij. q. j. multi in glo. [sect. 6]¶ Ab exemplis gentiliu de ver. sig. fo[sect. 7]rus de conse. di. j. c. j. vide. Bal. i. l. coue ticulam. C. de epi. et cle. quomodo multis alijs modis valeat: omitto propter breuitatem. De arris et an sit contractus nomi natus not. Bart. et Alexan. in. l. ex empto. §. is qui viua. in vltima opposi. ff. de ac. emptionis. Bal. post gl. in. l. ij. in j. q. C. quando lic. ab emp. dif. dicit qno est nominatio sed innominatus. ide te net in. l. cotractus. ad fi. C. de fi. instru. Arra non precia. sed pignora dicuntur. ¶ Arrarum donatio est argumentum [sect. 1]emptionis vel venditionis: aut alterius cotractus: qui tn conctus valeret sine eis l. qd sepe. in prin. ff. de cotrahen. empt. et pot quis ab emptione et venditione discedere post ipsarum dationem nisi sint date nomine arre et pro parte solutionis: quia cum pars precij sit soluta res non est integra. C. quando li. ab empt. dis. l. vnica. Vtrum tamen ille per que stat ne cotractus perficiatur: qn solum sunt dato p arris ipsas perdit q dedit et qui recepit restituet in duplum. insti. de empt. et vend. §. in his. et idem dic de pignore dummodo non sit datum exti matum nomine partis solutiois. C. de rei vendi. l. precij. ¶ Vtru possint interuenire in matri[sect. 2]monio et quomodo faciunt matrimonium vide. j. sposalia. §. xij. eum seque. Arrogantia est quedam filia supbie qua quis multum se eristimaus ceteros quos infra se videt despicit et quibus non consulendo loqui: sed vix dominado dignatur. c. j. xl. dist. ¶ Arrogantes dicuntur qui garruli[sect. 1]tatem autoritatem putantes humiliter nesciunt inferre quod docent dist. xlvj. §. j. et. c. j. et di. xlix. c. hinc et enim. cir ca medium. ¶ Arrogantia rusticorum nihil impu[sect. 2]dentius. d. §. j. ¶ Vtrum sit mortale peccatum? Rn. q [sect. 3]sic quando ex tali superbia vel contentione fit que sit mortalis et ppterea vide. j. supbia et coteptio. als coiter pctm Arrogatio. veniale erit. vide supra adoptio. Ars balistariorum vtruz liceat? Rn. q non immo prohibetur sub pe na excomunicationis inter christianos vt. in. c. vnico. de sagittarijs Quod e ve rum secundum glosam. ibidem et doct. in bello in iniusto: secus in iusto: q data iusticia licituz est quibuscuq armis vti et pugnare: immo aduersarium deci pere per seditionem parando insidias vt. in. c. dns. xxiij. q. ij. De arte sagittadi an et quibus sit p missa no. Jnno. in. c. sniam. in gl. sua in ver. balistarijs. ne cle. vel mo. et Bar. in l. qui penum. ff. de penu. leg. ¶ Vtruz artifices q inter se coueniunt [sect. 1]q alios non instruant: aut q non vendat nisi certo modoet hmoi peccet? Rn. sm Jnno. in. c. significate. de app. q sic si fraudulenter faciunt. Secus si ex pri uilegio vel consuetudine. C. de mono. l. vnica intelligit quando fraudulenter faciut. vel dicit q locu hz de personis et rebus: non de loco vel mo: vel dic q si faciant ex aliq causa legitima q licet. Secus si ex auaricia: vel in damnum rei publice. Et sic intellige. d. l. vnica. ¶ Vtrum artifices facientes que per se [sect. 2]vel alio admixto non possunt esse vtilia de quibus dicit. l. quod sepe. §. vene ni mali. ff. de contrahen. empt. q fiagitiose rei nec emptio nec mendatuz nec societas valere potest peccent mortaliter? Rn. q sic. immo omnia mala eis imputabuntur ex ipsis venientia. ca. fi. de iniur. et da. da. et hoc videtur tenere. Jnno. in. c. j. ne cle. vel mo. qui dicit q in his nullo modo licet negociari. Sed si posset esse vtile cum aliquo admixto. vt puta pro feris occidedis. vel si sint forte gladij vel colores: quia possunt esse vtilia ad aliqua si ad defensio nem vel ad calorem. hominem vel mulierem in casu licito. et p bona causa licita est in his negociatio secundu eundem. Jnn. vbi supra. Et hoc credo verum quando existimat. vel potest existimare. probabiliter q talis emes vel cui ta lia dat: vel facit eis vti ad bonu. Alias tale erit peccatum talia facere vel vendere aut donare quale peccatum est tali re vti Et ex hoc patet quid dicenduz de artificibus qui faciunt taxillos cartas: pompas: curiositates: et huiuscemo di que vt frequentius sunt mortale pec catu illis qui ipsi vtutur. q no possunt absolui nisi a tali arte abstineant. ¶ Ars siue exercitium corporale extrin secum vtrum sit licitum. Rn. quod sic. si hec concurrant. ¶ Primum recta intentio. nam cuius sinis bonus est. i. intentio ipm quoq bonum est in his que de se no sunt ma la. Finis ergo vltimus q dz haberi est deus. j. Cor. x. Omnia quecunq facitis aut in verbo aut in opere et c. Finis ppinquus debet esse aliquod ronale. vt subuentio proximi. vel sue necessitatis ad ephe. iiij. Operetur manibus suis vt habeat vnde tribuat necessitatem pacienti. Qui ergo laborat laboret vt corpus exerceatine ocio torpescat: vel vt lucru acquirat quo se et suos gubernare possit vel vt alijs subueniat vnde viuere possint virtutose. et sic ad gloria perueniant. Si autem alia intentione quis facit artem aliqua tale est peccatu: qualis est intentio praua quaz hz. ¶ Scdm q opus ipm no sit phibitu a deo vel ab ecclesia vel a legibus. sicut e ars vsure et oia q no sunt nisi ad pecca tum vel malum proximorum. ¶ Tertium q fiat modo debito et cum debitis circustatijs. s. tpe debito no festiuo. de quo dic vt.j. Ferie p totu. Jtez sine fraude vel dolo periurijs: mendacijs: et hmoi: q tale peccatum erit ars quare mala circunstantia cuz qua fit. ¶ Quartu qd fiat ab eo q no est phibi tus. Naz queda sunt que clericis prohibentur. vt. j. Clericus. ix. per totum. Ascismus secudu Archi. in. c. p hu mani d homi. li. vj. dicit a scindo scindis q scindunt animam a corpore. Jsti proprie sunt serui qui subsunt dominio alicuius: et pro pecunia occidunt homines ad alicuius in stantia secundum predictu Archi. alij volunt qd sint quidam infideles liberi qui pro pecunia faciliter querut inter ficere hoies no curates si se ipsi interficiant: sed qd sint sub dnio alicuius vel no fideles vel infideles. dumodo p pe cunia eis data hoies interficiut no refert sm no. de imo. et sequit Ge. in. d. c. pro humani. Adde de isto ascismo siue vt verius dica: assassiuo. et quis dicat Bar. in. l. ci cero. de. pe. Ang. in. l. q sepulchra. C. de sepul. vio. et an puniat no cosummato delicto. no. ide Ang. qd sic. in. l. ite apd labeone. §. si curauerit. ff. de iniur. vbi quid in eius mandatore. ¶ Que pena pcuratiu morte alicuius [sect. 1]p tales. Rn. qcuq princeps. et qtucuq magnus platus seu quis alia psona ecclesia stica vel secularis que piam christianorum p pdictos occidi fecerit vel mandauerit quis mors non sit secuta aut eos receptauerit vel occultauerit aut defensauerit excoicationis et depo sitionis a dignitate: honore ordine: offi cio: bn ficio incurrit snias ipso facto et etiam cum suis bonis mudanis oibus diffidatus a toto xpiano populo ppetuo. Nec requirit alia snia postq probabilibus constiterit argumetis istud scelus comisisse. hec in. d. c. p humani. ¶ Vtru tales deffidati possint interfi[sect. 2]ci impune. Rn. ang. de pu. cosi. xiiij. et se quit Ge. i. d. c. pro humani. qd sic nedu p iudice: sz et quecunq priuatum. quia ide est bannire: et diffidare quod statue re. et precipere vt impune possit occidi. vt no. C. de accusa. l. reos. quod in conscientia licet. et quando fieret zelo iusti cie alias non. ¶ Vtruz clericus taliter diffidatus sit [sect. 3]spoliatus oi priuilegio clericali. Rn. Ge ne. in. d. c. pro humani q sic et sine alia degradatione pot occidi vel verberari sine vel alia pena. ¶ Vtru bona pdictorum sit capietiu. Rn. q sic si sunt bona mudana. Aduerte tn hoc sm Archi. ibide q reqrit prius snia [sect. 4]iudicis declaratis ipm asasinu vel fau tore taliu anq liceat contra tales pcedere in psonis vel bonis. et ad text. d. c. p humani rndet no requiri aliam sniam scz q det licetia occidedi et hmoi: quia sufficit sit declaratus asasinus vel fau tor. quod no. quia facit ad multa. Astrologia nihil refert ad salutez: sed potius mittit in er rorem et ideo a quolibet fideli est post ponenda. xxxvij. di. §. sed contra. xxvj. q. ij. illud circa fi. et c. sed et illud. De astrologo et an sit ei crededum no. q sic in. l. i te apud labeone. §. si qs astrologus. ff. de. eui c. et an sit ars pmissa Bar. in. l. geometri. in lect. nyco. de ne apoli. ff. de excu. tut. Astutia pprie sm Tho. ij. ij. q. lv. est cu qs ad cosequedu alique fine bonu vel malu vtit no veris medijs sed simulatis et apparetibus q quide est cotra rone et cotra prudentiam et pactu. Aliqn tn dicit prudentia ppter similitudine: sed iproprie vt puer. prio vt detur paruulis astutia. De astutia et an et qn sit phibita et qn pmissa vide tex. et ibi ang. in. aut. de testi §. et licet. col. ij. et versi. not. de isto. colla. vij. ¶ Astutia large est quedam apparens [sect. 1]fictio seu simulatio. et potest dupliciter fieri. ¶ Primo ad bonum alterius et ad illius malu iniuste: et sic no est peccatu: vt pz xxij. q. ij. in. c. vtile. vbi ponit quomodo xps et dauid et alij vsi sint simulatioe et sanctitate. et gl. dicit ibide q dolus contra hoste bonus est. xxiiij. q. ij. dns. et. xliij. di. i madatis. ff. de cap. et postli. re. l. nihil interest. et. xiiij. q. v. dixit. q veru credo: dumodo medaciu no dicat. et hostis sit nobis cotra iusticiam hostis. ¶ Scdo modo astutia seu simulatio sit ad fallendum proximum. et sic semp est peccatu. xxvij. di. qd interrogasti. xij. q. j. certe. Et aliqn est veniale pctm: aliqn mortale sm nocumetu qd infert proximo vel intendit inferre ex ea vt puta de re notabili sic est mortale. ar. c. j. xxij. q. ij. et hoc etia si fieret ppter bonu alte rius q nulli facienda est iniuria pro alterius bono. d. c. primuz. et de hac ha bes. j. prudentia. §. iiij. Auaritia sm Tuliu est inordinatus amor habendi. et dicitur inordinatus dum qs supra modu mesure querit vel retinet diuitias. Na bo na exteriora hominis consistere debet in quadam mensura. s. vt querat habe re diuitias prout sunt necessarie ad vi ta vel sua coditione. et sic auaritia sem per e pctm sz Tho. ij. ij. q. cxviij. p cuius declaratioe est notadu vt elicio ex snia Alex. et Tho. vbi. s. q auaritia consistit i tribus. s. appetedo: in acqredo: et in retinendo inordinate res temporales. ¶ Vtru aut sit pctm mortale auaritia [sect. 1]q cosistit i appetedo. Rn. q sic tribus mo dis: prio appetedo aliena illicite volutate deliberata: ita q pcederet in opus si esset facultas. etisto modo est mortale pctm: q cotra illud pceptuis exo. xc. non cocupisces re pximi tui. Posset tn esse veniale pctm propter modicitatem rei appetite: sicut dicitur de furto. j. furtu. .§. xxxiiij. ¶ Scdo est mortale pctm cu appetit deliberate illicita q sine peccate morta li teneri no possunt puta bnficiu ecclesi asticum cum sit indignus. ¶ Tertio posset esse mortale peccatum qn appetit supflua appetitu suffocate totaliter mete a debita cura sui et neces saria cosideratione diuinorum vt pz. i. c. idolatria. xxviij. q. j. et facit. c. cu ois aua ritia. j. q. j. Supfluo igit amore desiderare diuitias: dummodo sit. j. deum. vt puta quia nec illicito modo nec illicita vellet: nec ppter hoc dimittit necessaria ad salutem communiter est peccatum veniale. ¶ Vtru auaritia in acquirendo sit mor [sect. 2]tale. Rn. q sic duobus modis. ¶ Prio si acqrit p illicitu conctu diuina vel huana lege phibitu. puta p vsura: rapina: falsum cotractu et huiusmodi. ¶ Scdo si acquirit p opera q sunt peccata mortalia: quis etia nihil acqrat vt adulterari et similia. si vo talia opa quis illicita: no essent pctm mortale tunc auaritia no esset mortale: vt puta cu aliqs componit verba iocosa ad lucru: salua tn honestate: sz esset veniale peccatum: sicut illud per quod querit. ¶ Vtru auaritia in retinendo sit mor[sect. 3]tale peccatum. Rn. q sic tripliciter. ¶ Prio cu retinet scieter ea q restituere tenet et pot. c. sepe contingit. de resti. spo. et totiens quoties pot restituere et disponit non restituere ar. d. c. sepe. ¶ Scdo cu retinet ea q sut vltra sua ne cessitatem et sue familievidens alique in extrema necessitate: quia tenetur rei de tali superfluo subuenire de precepto vt dicit Ri. in. iiij. distinc. xv. de quo vide. j. elemosina. §. j. ¶ Tertio cum retinet superflua. ratio[sect. 1]ne codecentie sui status: quia de ipsis tenetur facere. elemosinas: etiam non existentibus in extrema necessitate secundum Ric. vbi. s. et hoc intelligo cu retinet amore inordinato. secus si tene ret vt loco et tempore dispensaret: quia non tenetur simul talia superflua dare. Jn alijs autem casibus communiter est veniale. ¶ Que sunt eius filie. Rn. q multe. ipa [sect. 4]est que fecit meu et tuu con ius naturale qd oia coia fecerat. viij. di. q iure. xlvij. dist. sicut. xij. q. j. dilectissimis. et. c. duo. in ipa in terrenis facit fortes i celestibus debiles. xl. vij. di. oes huius seculi. Jpsa excecat rone et gratius facit videre auru q sole. d. c. sicut. et. xxxvij. di. none. ipa facit idolatrar et fornicari. xxviij. q. j. idolatriam. et. j. q. j. cu ois auaritia. Jtem facit adulari regibus vt captent alienas hrditates. d. c. none. Jpa furtu rap ina: vsuram. fraudem. falsitate in iustitia. simoniaz. acceptione psonaru pditione: turpe lucru imisericordia et inqetudine parit. de qbus vide in titu lis suis. Et breuiter ipa est oium malo ru radix. xlvij. di. bonorum auctori. et. xxiij. di. his igit. Jpa maiore reueretiaz exhibet auro q deo. xlvij. distic. sicut. Jpsa excecat mentem. de elec. c. quorumdam. li. vj. et in. c. auaritie eo. ti. etli. dica tur auaritie cecitas. Audacia. vtrum sit pctm. Rn. q sic sz q dicit excessuz passio nis qui pprie dicitur audacia. de qua eccle. viij. cu audace ne eas. et opponit fortitudini que est contra timores et audacias. Augere an phibeatur q est prohibi tus acqrere. Rn. Gemi. in. c. cum ex. eo. de exces. prela. lib. vj. q non quia prohibitus acquirere nouuz ius in re non dicitur venire cotra prohibitione licet augmentet pstinum quod habebat ante phibitione. vt est casus in. c. fina. secundo responso. de conces. prebend. lib. vj. vide. j. loca. §. iij. Augurium quod fit in consideratione auium ad scientiam futurorum est ex traditione malo rum angelorum. xxvj. q. ij. qui sine. De hoc et an sit hec ars permissa. no. saly. et do. in. l. nemo. C. de mal. et ma the. et in. l. ij. C. de sa. paga. et spe. in titu. de accusa. §. ij. versi. Jtem quod est homicidia. ¶ Vtrum hanc arrem exercere sit lici[sect. 1]tum. Rn. q vanitas est et superstitio. xxvj. que. ij. ca. illud. Jmmo est idolatrie cultus augurij superstitionibus implicari. xxvj. q. ij. Sed et illud. et sic patet q est peccatum mortale et confir matur. hoc. quia in ca. augurijs. xxvj. questi. vj. dicitur q augurijs seruiens est ab ecclesia separandus. sed de hoc latius vide. infra sortilegium. Austeritas indiscreta in vigilijs et orationibus reprehenditur. de conse. di. v. non mediocriter. et posset esse mortale Peccatum. Vz quando notabiliter lederet vitam pro priam et scienter vel ex tali indiscretione que proueniret ex lata culpa vt patet ex. d. capitulo non mediocriter: quod demonstrat eos communiter rapinam. ¶ Austeritas in ipetrando est quado [sect. 1]non cum tranqlitate corrigit. sed aspere subditos iflectere festinat. xlvj. dist. hoc habet. ¶ Austerus no debet esse dispensator [sect. 2]vbi deus est benignus. xxvj. questio. vij. alligant in fine. Melius est per mansuetudinem peccatores ab errore erue re q per austeritatem in foueam perditionis propellere. xlv. distinct. recedite. quia austeritas immoderata nec correctiono iducit nec salute. xlv. di. cu beatus. et sic pz q nec mlta austeritate ex plceradisut subditineqnimia begniui tate dissoluendi. xlv. distin. disciplina. BAlistariorum ars quomodo prohibetur. vide. s. ars. in principio. Balneum. Vtrum sit intrandum die dominica. Rn. pvoluptate aut luxuria omni tempore pro hibetur: pro necessitate autem licet vt est tex. in. c. peruenit de cose. distin. iij. De balneo et in quibus locis et quibus permittatur. not. bar. in. l. cum supra. C. de remi. le. li. vij. et bar. cepo. in tract. serui. vrba. c. xv. i rub. de balneo. ¶ Vtru liceat clericisvel religiosis bal [sect. 1]nea itrare. Rn. q sic causa necessitatis. vt patet ex tex. xxiiij. q. j. omnis qui. ¶ Vtrum liceat balneum intrare cum [sect. 2]mulieribus. Rn. q non. vt est tex. in. c. non. oportet. lxxxj. di. immo dicit glo. ibidem. Si vir ingreditur balneum cum muliere extranea. donatione propter nuptias priuatur et mulier dote. si cum viro alieno habuerit balneum. vt. C. de repu. l. vlti. §. inter culpas. immo infamis est qui tenet mulieres custodientes balneatorum vestes. vt. l. athletas. ff. de his qui not. infami. §. ait pretor. ¶ Vtrum liceat balneum intrare cum iudeo. Rn. q. non vlli christiano. et si clericus est debet deponi laicus excom municari qui cuiudeo sebalneat. xxvij. q. j. nullus. Bannum. Qualiter puniatur banniens episcopumvide. j. excommunicatio. v. casu. xiij. ¶ Vtrum iniuste banniens aliquem teneatur ad restitutione de amissis ra [sect. 1]tione talis banitiois. Rn. q vltra pecca tum mortale quod incurrit tenetur ad restitutionez sz Jnno. i. c. fi. de his que vi me. ve. causa fi. ff. q me. causa. l. si cu exceptioe §. pedius. quia banitio eius fuit amissionis occasio. d. l. si cum. §. in hac actione Nec ob. ff. eo. l. metu. la. iij. in princi. vbi senties armatos contra sevenire et fugies si occupatus fuit fun dus quem fugiedo dimisit non tenentur armati: quia loquitur quando metus fuit vanus: quia forte cotra eu non ibant. sed si promisissentire cotra eum et huiusmodi bene teneretur de omni danno quod iuraret sibi cotigisse eorum accusione. arg. dictaru. l. et. d. c. fi. et. ij. q. j. in primis. De banis que debet fieri in matrimonio. vide. j. clandestinu in prin. de bannitione que est diffidatio. vide. j. diffidatio. ¶ Vtru bannitus amittat que sunt iu [sect. 2]ris ciuilis. Rn. Secundum bar. aut est bannitus taliter q potest impune offe di. Et si est bannitus imperij perdit. Si vero est bannitus alicuius ciuitatis vel regni: sic no perdit ea que sunt iuris ciuilis ciuiu romanorum sed ea que sunt propria illius ciuitatis vel regni hoc no. bar. in. l. amissione. ff. de ca pi. di. et addit q ad hoc vt sit talis bannitus duo requiruntur. ¶ Primum q sit inobediens et aufu[sect. 3]gerit ab imperio cui subest et sit exbannitus. ¶ Secundum q in hostium nu mero se conferat. et habet eum pro hoste. Si autem quis esset bannitus. non tamen haberetur vt hostis. nec posset offen di impune ex forma statuti: tunc talis non perdit nisi ea que sut ciuitatis. Et sic patet quomodo potest facere testamentum vel succedere: quia primus non potest. s. bannitus imperij: alius bannitus ciuitatis potest et multo fortius bannitus qui non potest offendi: sed secundus potest secun dum ius commune. secus in successioe sm statuta ciuitatis et sic patet q banitus ex debito ex quoveniut bona pu blicanda no equiparatur deportato q no succedit nec ex testameto nec ab in testato. l. j. C. de here. insti. q talis succe dit et potest acquirere de nono si remanet liber. et hoc sm dispositionez iuris communis: sed non vigore statutoruz ciuitatisvel terre de qua est bannitus. ¶ Sed quid valet ei cuz non possit iu dicta ciuitate vel terra agere. Rn. q po test cedere alteri iura sua recepto precio. et no obstabit cessionario banitio. sic no. Bar. in. l. certa forma. C. de iur. fi. # 1 Baptismus primo quottuplex est. Rn. triplexvtdicit ag. lib. iiij. de vnico baptismo. et de cose. di. iiij. c. baptismi vicez. s. fluminis. de hoc Jo. iij. venit tesus in terra iudee et baptisabat et iste pprie d r baptismus. alij aut methaphorice q vterq istar baptismi habet purificare. et p conns vice eius implere. ¶ Scdus est baptismus sanguinis. Jo. xij. Baptismo hoc habeo baptizari. et iste est baptismus potissimus. de conse. d. iiij. cathecuminum. ¶ Tertius est baptismus flaminis siue spusscti. d quo Act. ij. Vos aut baptiza bimini spusancto. et iste e ppositu suscipiedi baptismu mo debito sidabit facl tas: vnde istud no cogruit nisi adultis habetibus vsum ronis. d. c. baptismi vice. Jste baptismus n eqpollet prio. q no remittitur tota pena debita peccatis: si cut i prio: sed plus et minus sm sua deuo tione. Jte p istu n iprimit caracter. Jte priuat. iste ecclesiastica sepultura sicut et cathecumini. quis p eis oret ecclesia Jte in isto requirit cotritio vt salue tur: sed no in prio sed solu attritio. ¶ Scdus vo baptismus excedit pmuz quo ad premiu accidetale: qd est aureola et etia essentiale sz Pe. de pal. in iiij. q plus de gratia cofert: sicut e ibi maius opus sz no imprimit caracter per ipm sicut p primu. Et iste scdus est co munis adultis et paruulis q si puuliinterfic iatur p xpo: puta in detestatio ne fidei xpi qua tenet paretes eius sut martyres sz theologos: et sz pe. de pal. in. iiij. etia si essent in vetre: et in despectu christi mater percussa abortiuu faceret vel interficeretur. Sz q hic intedo tractare de baptismofluminis. ideo videndum est quid sit baptismus fluminis. Rn. baptismus est exterior hominis ablutio cum certa forma verborum sm Magistrum senten. in. iiij. di. iij. in quo sm Jnno. in rubri. de baptismo sut tria sicut in sacrameto altaris. ¶ Vnu quod est tantum res sacramen ti. s. gratie infusio: et peccati remissio. ¶ Scdm qd e tm sacrametu. s. aqua ab lues et ablutio passio intelligo cu dbita forma verborum: aliter no. j. q. j. detrahe. ¶ Tertiu qd e sacramentu. et res. s. caracter. Aqua ergo vbo dni sanctificata proprie est sacramentu sicut species pa nis et caracter. secundario sicut verum corpus christi. De baptismo et illius materia no doc. in. l. j. et p totu. C. ne sa. bap. iteretur. et in l. nihil. C. d mauu. vindi. qd facit ad ver si. seq. cum seq. ¶ Vtrum sit de necessitate. Rn. sm bonaue. in. iiij. se. di. iij. et Ricar. ibide q post tepus passiois xpi: ex quo euageliu est [sect. 1]publicatu. qlibet etia sanctificatus ivte ro debitor esse cepit ipsius baptismi ex quo ad eu istitutio peruenit. Vnde ad uerte q nisi aliquo dictorum baptismoru quis suppleat vice baptismi fluminis danabitur nisi eo fuerit baptizatus. sz adultus etia puniet pena sensus ex ta li omissione q peccat mortaliter no suscipiedo ex quo ad eu puenit institutio sz paruulus caresvsu ronis solumodo puniet pena dani. Sz aduerte q non potest suppleri baptismus fluminis aliquo modo quando habetur oportunitas ipsum capiendi si non capitur. # 2 Baptismus .ij. Queritur q sit forma baptismi. Rn. sm doc. in. ca. j. de baptismo e hec. Ego te baptizo Jn noie patris et filij etspiritus sancti amen. ponitur etiaz de conse. di. iiij. c. a quodaz et. c. multi. ¶ Vtru ego sit de substatia. Rn. Jnno. in. d. c. j. cu gl. q non. et tex. est in. c. retu lerant. de conse. di. iiij. quod est baptis[sect. 1]mus. licet omittatur: ego. et ri. i. iiij. dist. iij. ar. ij. q. iij. concordat q no est de sub stantia. Ego. ¶ Quid si dimittatur te. Rn. Jnn. i. d. c. j. q nihil fit. Esset tamen baptismus si pro isto pronomine te: poneretur no[sect. 2]men proprium illius quem baptizat sm Pe. aureolum. in. iiij. sen. di. iij. q. ij. peccaret tamen grauiter si sic faceret. ¶ Quid si diceret. Ego te linio i nomine patris et filij. Rn. pe. aureol. vbi. s. q no esset baptismus: q oportet vt expri mat verbu denotas ablutionem: sicut baptizo id est abluo te: no lineo te et hu iusmodi: quia nihil faceret. ¶ Quid si vnus baptizas diceret. Nos [sect. 4]te baptisamus. Rn. sctus bona. i. iiij. di stin. v. q esset baptismus quia comuni ter dicimus nos. Et hoc verum nisi intederet alium sensum inducere: quia tunc non esset baptismus. vnde tenet Sco. in. iiij. di. vj. q si plures baptizan do diceret: nos baptizamus et c. q non esset baptismus: quia no representant xpm qui e vnus scdm Bon. intedit dicere q est baptismus quando pro nos intedit dicere. Ego sicut faciunt dni. ¶ Quid si quis diceret in plurali. Ego [sect. 5]vos baptizo. Rn. pe. au. vbi. s. q solus debet baptizari et i singulari. Et facies cotrariu grauiter peccat nisi necessitas sibi esset quia tunc liceret vt fecerunt apostoli. ¶ Quid si omittatur in. Rn. Gualdesis [sect. 6]q non est baptismus. ¶ Vtrum possit dicere. Jn nominibus [sect. 7]patris et filij et c. Rn pe. au. vbi. s. q no. sed in singulari scilicet in nomie patris et c. quod idem est ac si diceret. Jn virtute sancte trinitatis scilicet patris et filij et c. ¶ Quid si dicatur. ego te baptizo i no[sect. 8]mine xpi. Rn. q. s. q no eet baptizatus lz dispesatu fuerit aplis adglia nois xpi Glo. tn i. c. a quoda. de cose. di. iiij. tz q sic baptizatus per dictu. c. Ego credo in dubio iterum baptizandu scdz modu. vt. j. baptismus. iiij. §. x. ¶ Vtrum sit baptizatus si dicat. Jn noie tri [sect. 9]nitatis. Rn. q no. sz glo. i. d. c. a quoda facit. c. multi ibidem. ¶ Quid si dicat. Jn nomine genitoris [sect. 01]et geniti et c. Rn. q. s. et coiter theologi q nihil fit q ista nomi na pris et filij. magis nom inatur yposteses q genitor et genitus Gof. et Jo. tenet q sit baptizatus. sed primu verius. et ideo in dubio est baptizandus iterum. ¶ Quid si non dicat copulatiua. et Rn. [sect. 11]Jnno. i. d. c. j. q valeret si poneret lo co eiusq q nulla e differetia inter has co pulatiuas et que alias no valeret. ¶ Sed quero vtru sit de necessitate q [sect. 12]pferat in latino. Rn. Aureolus vbi. s. q sic a latino q scit lras ab eo vero q lati nus e sz lras nescit pferant in vulgari. a greco i greco sermoe Et lz grecus si pferat i latino et latinus i greco. aut invul gari. sit baptismus. tame peccat tu aut dic q dz pferre in ea lingua i qua melius pot pferre vl literali vel vulgari. ¶ Vtru requirat continuatio in platioe [sect. 13]dicte forme. Rn. Au. vbi. s. q sic no iter ponedo historia. Et credoq si notabilis eet discotinuatio. nihil fieret secus in modica discotinuatioe. puta tussis vel silentij: et huiusmodi que intentionem non discontinuent. ¶ Vtrum possit fieri traspositio in di[sect. 14]ctis verbis. Rn. Au. vbi. s. q non et pec cat grauiter tra sponedo lz baptizatus sit nisi transpositio mutet sensum vt di cedo. Ego te pris et filij baptizo i nomi ne spiritusancti. vel nisi intendat inducere errorem. q no baptizaret. ¶ Quid si proferantur corrupte prefa [sect. 15]ta. verba. Rn. au. vbi. s. q si fit ex impo tentia no est peccatum. Ex loco est pec catum graue. tame baptismus est. Ex mala vo intentione est peccatum grauissimum et non erit baptizatus. q sit baptizatus i duobus primis casibus. pz i d. c. retulerut. de conse. di. iiij. vbi ille dice bat. Ego te baptizo i noie patria et filia et spusancta. Ro sm gl. ibide q error sil labe no nocet. vt. ff. d ma. te. l. q hebat seruu maxie i fine dictionis. Secus eet i pncipiovl mediovn tenet q qn aliqua diminutio. vl corruptio iteruenit i forma prefate platiois. no ex malitia q si moritur statim crededu est q deus sup pleat et talis sepeliedus e in cimiterio. Si vo sup vixerit reiteradu e sub conditioe. nisi i casu qn certu est q no mutat aliquid de essentia prefate forme. sicut est error sillabe solum maxime in fi. [sect. 16]¶ Vtru sit necessaria expressiovocalis. rn. sctus bo. i. iiij. di. iij. ar. i. q. ij. q sic. vn sine vbovocali nullius est efficatie. facit. c. detrahe. j. q. j. ¶ Vtru sit necesse q pferantur cu fide. [sect. 17]Rn. sctus bo. vbi. s. ar. ij. q. ij. q no q ba ptismus no est sacramentu singularis psone. Jo fides psone nihil pdest nec obest. sed est sacrametum ecclesie christi. vnde quicquid fit de fide cordis pso ne baptizantis iudicandu est scdm expressionem oris. ¶ Vtru grecus qui dicit baptizet de [sect. 18]nomine pris et filij et spiritus sancti rite baptizet. Rn. cois opi. theolorum in. iiij. di. est q sic: q in forma baptismi requi rit prio de necessitate vnu ptinens ad sanctificatione elemeti quod est inuocatio trinitatis. Aliud ptinens ad determinatione intetionis ministri. s. expressio actus baptizadi. et circa istud cocurrut duo. s. expressio ipsius actus et psone in qua trasit actus. Et ista sunt de neces sitate baptismi sz modus exprimedi est ex institutione ecclesie. Et io peccaret mortaliter latinus sic baptizas sz non grecus Securius credo q iterum baptizetur ppter dubium quia alij contradicunt. ¶ Vtru aliqd addes ad pdicta formaz [sect. 19]baptizet. vt si dico. Ego Petrus sacerdos baptizo te: i noie pris et filij et spus scti ame. et scti Jo. baptiste. et c. Rn. Jnn. i. c. j. de bap. q si tale additu itedat esse de substatia forme ita q no valeret qsi voles nouu ritu adducere no esset baptizatus. Si aut crederet no esse de sub statia forme sz ex simplicitate aut ex de uotioe aut etia ex malitia: etia si diceret in noie diaboli aut hereticorum. ego te baptizo in noie patris et filij et spus scti ame: dumo hoc no credat esse de for ma et baptizare intedat: erit baptizatus aut dummo talis additio no distrahat intellectu forme. seu corrupat: vt puta. Jn noie pris maioris: filij minoris et. c. sm bo. in. iiij. di. iij. ar. ij. q. iij. prime par tis: quia non esset ba ptizatus. # 3 Baptismus. iij. quo ad materiaz q est debita materia ba ptismi. Rn. au. vbi. s. q e aqua simplex naturalis potens abluere. Ex quo patet primo q i nullo alio liquore potest fieri baptismus nisi i aqua extra de bap. c. non vt apponeres. ¶ Scdo requirit q pura. vnde nec in [sect. 1]brodio vel i aqua mixta butiro vel pin guedine pot fieri baptismus qn. s. premixtu soluit specie aque. sicut siparum aq multu vinu misceatur alias potest. ¶ Sz nuqd salledo impediat. Rn. q. s. [sect. 2]q no q no aufert specie aq immo ponit in spera aque. Aqua vero teliquata sale no videt materia debita nisi et euaporatione et exalationez reduceret ad dulcedinem. ¶ Sed nuqd quelibet admixtio aque [sect. 3]facta ipediat. Rn. Ri. i. iiij. di. iij. ar. iij. q. iij. q aque mixtio pot dupliciter fieri. ¶ Vno modo vere et proprie quando ex mixtibilibus costituit aliqd vnu p essentia et sic impedit: q no est aqua in actu. sz in potetia. ¶ Alio modo improprie scdm quada apparentia sm q mi scent illa quorum minime partes sm sen sum sunt iuxta se inuice posite et actua liter alterate saluis eorum essentijs q dicit pprie cofusio: et sic no ipedit qn pos sit fieri baptismus: quia manet species aque. Et io quis aqua maris sit altera ta ppter admixtione grossorum vaporuz terrestriu adustorum q pmixtio sm philo sophu. ij. metheororum e ca saldinis mari: et aq lisciuij ppter sui collatione p ci neres: et alie aque ppter earum transitu p venas sulphureas: tn q in eis manet salua species aque pot fieri baptismus. Dic ergo q ad cognoscedu aqua debita sacro isti attedi debet. ¶ Primo origo. et sic saliua: vrina: aq rosea et hmoi no sunt materia debita. ¶ Scdo ad spe ciez aque. s. vt sit liquida. et tertio vt sa por alicuius liquoris alterius no tollat virtute. na alij sapores rerum no liquidaru no imutant speciem aque si manet liquida: sed. bn sapores reru liquidaru: vtputa vini et hmoi vnde quado plus habet de sapore vini et huiusmodi quam aque no potest de ea baptizari. ¶ Tertio requiritur q possit lauare: q [sect. 4]aqua in linteo vel in lana no est apta lauare nisi exprimatur extra. Similiter nec glaties. vel nix. vel grando nisi dissoluatur. nec lutum. ¶ Quarto q sit materialis no artificia [sect. 5]lis. Et io aqua rosea vel ardes no valet: silr nec aqua supernatans cruori q dicit fleuma: nec aq qua faciunt alchimiste. Aq tn q exiuit de latere xpi fuisset materia debita q vera aqua fuit. ¶ Vtru vrina possit esse materia debi[sect. 6]ta. Rn. Ri. vbi. s. q no nec ceruisia debito modo cocta. nec saliua: q in eis no manet salua species aque. ¶ Vtru in aqua palludosa possit fieri. [sect. 7]Rn. vbi s. q sic. q ibi est species aque. Jntellige nisi esset ita codensa sicut est aqua in glatie. # 4 Baptismus. iiij. quo admoduz qs modus est tenendus in baptizando. Rn. Pe. Au. q primo dz ablui ab eo q baptizat. non fricari. vel tingi. vel submergi. Ex q pz q pijcies pueru in puteu no habens funem non baptizat. Quantu ad hunc ver. et materia de qua hic tangit q hic dicit ver. ij. q dz immergi dic q pot fieri in solo capite absq eo q lauet totu corpus. ar. l. si ex diuersis. ff. de rele. Bolog. in. l. possidere. et ibi in add. in ver. quamlibet. ff. de acqui. pos. vbi tangit de not. j. arte. seq. cum alijs sequen. ¶ Quid de illo q deponit in canistro p [sect. 1]corda cu no. pot manu ad aquaz attingere extingens eu et extrahens. Rn. Ri. vbi. s. di. iiij. q. vl. q sic est baptizatus. ¶ Scdo dz immergi vt appeat mortuus [sect. 2]cu xpo. Vtru aut totu corpus sit abluedu. Rn. Rica. vbi. s. q principaliter caput seu facies. q in ea vigent sensus. postea pectus q est sedes cordis. Tenetur tn coius q qualitercuq contingat est baptizatus. et q sufficit aspersio quantucuq modica in casu necessitatis. ¶ Tertio dz talis immersio esse trina [sect. 3]vbi est cosuetudo als no: q est de neces sitate sacrameti sed sufficit vna. de con se. distin. iiij. de trina. ¶ Vtru requirat simultas in platione [sect. 4]verborum et ablutioe. Rn. Landul. in. iiij. di. vj. q. ij. q sic quata requirit in actibus huanis. s. quatu pot no puctuale q ee vix posset vn sm Sco. et Ricar. i. iiij. di. iij. sufficit qd platio vborum icipiat ante qua ablutio terminetur vel econuerso. ¶ Vtru requirat qd aqua q qs bapti[sect. 5]zat sit sctificata a psbytero prio p oratione. Rn. sm sctm. Bo. in. iiij. di. iij. qd no de necessitate sz de congruo. Jta tn qd nisi necessitas hoc requireret. peccaret mortalr sacerdos baptizas in aqua no sanctificata eo modo quo dictu est. s. p orationem sacerdotis. ¶ Quid si omittat alie solenitates. rn. doc. i. c. j. de bap. debent suppleri: lz no [sect. 6]sint necessarie. Aduerte qd baptismus dz fieri cu chrismate illius anni. aliter punit sacerdos si contra fecerit nisi in ne cessitate. de cose. di. iiij. c. si qs de alio. De qua. j. oleum. ¶ Vtru adultus baptizadus possit costi [sect. 7]tuere pcuratore ad rndedu p eo. vt sit paruulis. Rn. q no text. est in. c. cu pro paruulis. et de conse. di. iiij. ¶ Quid faciedu de eo qui dubitat no [sect. 8]fuisse baptizatus. Rndeoq si dubiu e iu ris vt puta q doctores diuersa opinat vel si dubiu e facti pbabile. vt puta q iuenit puer piectus. nec appet q fuerit baptizatus tuc baptizadus est isto mo. Si tu no es baptizatus. ego te baptizo. Jn noie patris et filij et spusscti: ame. Ex alio aut dubio no dz quis rebaptizari. ¶ Qn dz qs baptizari. Rn. q aut sunt [sect. 9]puuli. Et si dico q statiz: tu ppter piculu mortis: de cose. di. iiij. venerabili. tu etia q demones no tantu pnt sup eos sz Dio. c. vltio celestis ierachie. Vn no excuso a pcto illos q tm differut puulo ru baptismu. Nec credo euadat pctm mortale illi q tales pueros baptizat in domo. no seruata debita solenitate qn nulla subest necessitas sz solu faciut ppter expectatione copatru. aut ppter maiore popa postea fieda. Et lz postea deferat ad eccliaz et suppleant omissa solenitas. no tn suscipietes efficiuntur patrini q no tenet ad baptismu. etiaz si iteru baptizarent: cu semel sint vere baptizati. Si vo sunt adulti sic si non iminet piculu mortis p. viij. meses cathetizati iter cathecuminos debent teneri. et instrui i fide. vel tpe arbitrario. Et sic intellige. c. iudei cu sequen. de co secrati. dist. iiij. Si vero iminet piculu mortis. statim sunt baptizadi fide eis exposita de cosecrati. disti. iiij. ne q absit. Et tps propriu taliu adultorum qui no sunt in periculo mortis est pascha et pethecostes. de conse. distin. iiij. c. de ca thecuminis et. d. c. venerabilis. # 5 Baptismus. v. quo ad ministrum. Quis e minister baptismi. Rn. Aureolus vbi supra. distin. v. q. j. q est viator quilibet vnus personaliter distinctus: potens contingere et verba proferre intendens. in habitu fa cere. quod facit ecclesia. vel de quo presumitur quod intendat. Et sex dicit. ¶ Primo q sit viator: q nec angelus. vel sctus est minister baptismi si tame baptizaret no esset rebaptizandus. q crederet q deus dispesauerit. dumodo esset certus q esset angelus vel sanctus paradisi. ¶ Secudo dicit quilibet scilicet ta fide [sect. 1]lis qua infidelis. hereticus excomunica tus et huiusmodi. siue vir siue mulier vl latinus bonus. vel malus. tn no debet baptizare nisi sacerdos et qui no sit pre cisus nisi in casu necessitatis. de consecra. distin. iiij. c. in necessitate cum mul tis. c. xxx. q. iij. sup qbus. Aliter peccaret mortaliter. ar. c. j. de cle. no or. Aduerte q nec presente presbytero clericus sim plex. nec presente clerico laicus: nec pre sente viro mulier dz ba ptizare. de consecra. dist. iiij. c. mulier. et. c. romanus. et xxx. q. iij. c. super quibus. Vnde no sacer dos baptizans sine necessitate efficit irregularis. c. j. de cleri. no ordi. min. Jn necessitate vero solum pot quilibet. sz tenet baptizare aliter peccaret mortali ter. ar. c. quicuq. de consecra. distin. iiij. Et ideo bonum esset q quilibet adisce rer formam baptismi. ¶ Tertio dicit vnus: quia non plurres [sect. 2]vnde si plures dicerent. Nos baptizamus. non vere baptizarentur. Ricar. ve ro. in. iiij. disti. iij. dicit q tenet baptismus. Sed primum tutius vt. s. dictum est. Si vero quilibet eoruz diceret. Ego te baptizo et c. tuc bene esset baptismus. ¶ Quarto dicit personaliter distinctus [sect. 3]quia nullus seipsum potest baptizare. c. dubium de baptismo. ¶ Quinto dicit potens contingere. Ex [sect. 4]quo patet q in vtero nullus potest baptizari. q natiuitas secunda presuppo nit primam. de quo dic vt. j. baptismus. vj. §. j. ij. et. iij. ¶ Vtrum no habens manus possit ba ptizare. Rn. Aureo. vbi. s. q non. [sect. 5]¶ Sexto dicit potens verba proferre quia mutus no potest baptizare. vnde [sect. 6]quis non habens manus diceret verba: et mutus habes manus ablueret no esset baptizatus. Pe. de pal. tenet q esset baptizatus. Sed primum verius. vt. s. baptismus. ij. §. iiij. ¶ Septimo subiungit q intendat: vel [sect. 7]saltem appareat q intendat baptizare non lauare tm: vnde sm Jnn. in. c. j. de baptismo. non est necesse quo ad effectum baptismi q sciat quid sit baptismus: scilicet q infundatur gratia. vel q sit sacramentum nec etiam oportet q credat hoc ipsum: immo si contrariu credit et reputat truffam et deceptionez baptismus tamen habet effectum suu non requiritur tamen quod baptizas sciat quid sit ecclesia. nec q gerat i mete facere quod facit ecclesie. immo si co trarium generet in mente. i. non facere quod facit ecclesia: sed tame facit. quia formam seruat nihilominus baptizatur dummodo baptizare intendat. Vn de si quis in necessitate vadat ad infidelem et dicat ei. Baptiza me docendo ei formam. Si ille baptizat eum scdm intentionem parentis intendens face re. quod alij baptizantes faciunt esse baptismus. Secus si intenderet solum lauare. Laudul. tamen in. iij. distinc. v. q. ij. dicit q si non intendit facere quod facit ecclesia quod non est baptismus. Sed opi. Jnno. mihi placet. quis ista sit magis tuta: q sicut furiosus et ames quia nihil intendere possunt no bapti zant. sic videtur q intentio baptizadi requiratur salte. Et hoc potest dici intendere. quod intendit ecclesia. Et sic intellexit landul. ¶ Vtru requirat intetio actualis in ba [sect. 8]ptizate. Rn. Landul. in. iiij. di. vj. q. iij. q no de necessitate: nec suffict habitua lis precise. q licet possit exire in actuz: tame nunq erit. Virtualiter aute semper est necessaria. Dicitur aute virtualis quado quis habuit actualem inten tionem nudam ministradi sacramentum. et ex illa motus est ad ministrandu posito q actualiter no cogitet ca mi nistrat. virtualiter tamen manet inten tio prima. et hec est que mouet: q volutas per suum imperium mouet potentias inferiores ad actus suos. vt pede ad ambuladum et huiusmodi. Cu ergo volutas intedit aliquid exequi mouet potentias ad inferiores ad exequedu. Et lz. cesset actualiter intetio volutatis manet tame executio potetie actualis. exemplu cum in me sit actualis inteutio eudi ad ecclesia impero pedes moueri. et licet in medio motus esset inten tio actualis: manet tame motio pedis. Dicit etia Ri. q si baptizans no sit diligens in applicado intentione sua sm q decet ad ipsum actum: non excusatur a peccato. ¶ Vtru quis debeat potius baptizari [sect. 9]a malo sacerdote q bono laico. Rn. La dul. vbi. s. disti. vj. q. ij. q. sic q bonitas ministrorum no tantu spectat ad sacrame tum q autoritas itellige quado est paratus baptizare. alias non vt. j. §. xij. ¶ Vtru sacerdos existes in mortali pec [sect. 0]cet mortaliter baptizando. Rn. sm ri. i iiij. di. v. q sic: nisi conterat de peccato. vel nisi baptizet i articulo necessitatis quia tunc no peccat. Limita hoc veruz quando de peccato no aduertit: neq q contritionem debeat habere. ¶ Vtru no sacerdos baptizas in aqua [sect. 11]sanctificata conferat sacrametu. Rn. ri. in iiij. di. v. ar. vlt. q. s. q sic. sed peccat mor taliter nisi in necessitate quando aliaz habere non potest. ¶ Vtru baptismus sit suscipiendus ab [sect. 12]heretico vel excoicato: preciso: supenso et huiusmodi. Rn. Jnn. in. c. fraternitati. decle. exco. mi. q non nisi in necessita te. Et volutarie suscipies sine necessita te ab heretico aut a quocunq ab ecclesia pcilo: aut suspeso a iure vel ab hoie no recipit gram. j. q. j. multe. et. c. seq. q facit cotra institutione ecclesie: et sic pec cat mortaliter. Jn necessitate aut licet. xxxij. di. §. veru. Si vero no sit precisus ab ecclesia quis sit i mortali posset qs recipere dummodo eu non inducat ad ministradum etiam si alium posset ha bere concor. ri. vbi. s. ¶ Vtrum credens baptizare masculuz [sect. 13]et baptizat feminam vere coferat sacra mentum. Rn. sm hosti. q si simpliciter baptizat est baptizata. Similiter si intendit baptizare personam cuiuscunq sexus sit. Sed si soluz intenderet baptizare masculum tantum. sic non confert sacramentum et non esset baptizata. # 6 Baptismus. vj. quo ad eum q baptiszandus est. ¶ Vtrum in vtero matris totaliter exi[sect. 1]stens nec ex aliquo apparens ab extra sit baptizandus. Rn. q no. c. qui in ma ternis de conse. dist. iiij. ¶ Vtruz mater sit aperienda. Rn. q no [sect. 2]si est viua quia non sunt facienda mala vt eueniant bona. Secus si iam est mortua. ¶ Sed nunquid si apparet aliquid ex[sect. 3]tra poterit baptizrai. Rn. aureolus vbi s. q sic si est pars principalis. Si vero appareat pes vel manus: tenet ipse q non Landul. in. iiij. disti. iiij. q. j. tenet quod si pes vel manus appareat quod debet baptizari tamen natus postea debet iterum baptizari isto modo. Si tu non es baptizatus. ego te baptizo. Jn nomine patris et c. dominus Card. in cle. fidei. de sum. tri. tenet q opz vt totus sit natus nisi necessitas imineat. q in tali necessitate id qd apparet dz baptizari ppter occultaz operationem spussancti. j. q. j. multi circa mediu. gl. in. c. si ad matris. d cose. di. iiij. tenet q no potest baptizari per. c. q in maternis ea. di. Ratio q qui non est perfecte natus no pot dici ho. l. qd certatu e. C. de postu. her. insti. vbi opz sit totus na tus vt dicat quis posthumus. Alij dicut q si caput apparet debet baptizari. l. cu i diuersis. ff. de re. et sum. fu. facit. c. si baptizata. de cose. di. iiij. multiplex est alia opi. doc. in hoc sed tu tene opi. La dul. que est securior et valde pia. qua te net tho. et Ricar. in. iiij. ¶ Quid si nascatur cu pelle secundina [sect. 4]poterit ne baptiza. Respon. aure. vbi supra q sic. ¶ Vtrum monstru sit baptizandum et [sect. 5]quomodo. Rn. sm Landui. i. iiij. di. vj. q. ij. q si ppendatur duas habere aias vt puta duo hz capita: quatuor pedes duas spinas in dorso et huiusmodi tuc baptizetur quilibet per se: et intingat in loco quilibet per se. Si vero dubitat an sint due anime: vt puta quia habet quatuor manus et vnum caput vel duas spinas in dorso: tuc credo q deat ba ptizari principalis absolute: et alius postea sub conditione. s. si tu no es baptizatus: ego te baptizo et c. nec baptizet intetione vaga: sed determinando se ad vnum alias nihil faciet sm Hen ri. in quolibet. ¶ Vtru requirat consensus baptizati. [sect. 6]Rn. aureo di. iiij. q. j. iiij. sen. q no i pue ro. Jn adulto vero sicverus. vel interpre tatiuus vnde vi: vel reclamas si baptizetur nec recipit primu effectu: nec sm baptismi. Sed de habente consensum inter pretatiuum est dubium: sicut qui per minas vel penas consentiret. et licet qda dixerint no suscipere caractere baptismi. Alij scientes q voluntas coacta: volutas est tenet sm sctm Bo. in iiij. di. iiij. ar. ij. q. j. q suscipit: nisi inten deret non suscipere sacramentum. sed solum illudere et tales penas euadere q tunc non susciperet. similiter Landul. in. iiij. di. iiij. q. j. tenet q qui dissen tit in corde necessario est rebaptizadus. ¶ Vtru in adultis requiritur intentio [sect. 7]vt recipiant baptismu. Rn. Ricar. i. iiij. di. vj. ar. ij. q. iij. q sic: vel in actu. vel in habitu. Jn actu in illo q prius huit in tetione. non recipiedi: quia necesse est vt habeat in actu contraria. s. recipiedi als no expelleret cotraria. et sic non reciperet sacremetu: similiter quado ali quis admonetur vt actu consentiat. re quiritur consensus actualis: aliter no consentiret nec actu nec habitu q ha bitu dispositus dicitur homo quando si actualiter et deliberate recogitaret de illa re actualiter consentiret in illa: als sufficit habitualis sicut si quis cathecuminu nudu baptizaret actus no cogitantem de susceptione baptismi: vel furiosum: siue amentem qui ante ametiam habuit intentionem recipiendi: vel nunq habuit contrariam. ¶ Vtru reqrat fides i adultis. Rn. sm [sect. 8]tho. in. iiij. di. vj. q no quo ad caractere suscipiedu. sed bn quo ad hnda gram. ¶ Vtru requirat rectitudo intetionis. [sect. 9]Rn. q no ad susceptione caracteris vn qui recipit baptismu ppter questu sicut iudei sepe faciut. veru baptismum recipiunt: licet no fructuum baptismi. ¶ Vtru amentes et dormietes possint [sect. 10]baptizari. Rn. q si ante habuerunt cosensum et necessitas immineat possunt baptizari. vt in. d. c. maiores. i fi. Si ve ro an amentia vel dormitione cotradi xerunt presumitur q ppositum duret. Et io no suscipiut: nec caractere nec ba ptismu. vt ibide. Si vo no discenserut tenet aureolus vbi. s. q suscipiut caractere. Hoc veru sm ricar. vbi. s. dumodo aliqn cosenserint de adultis loquedo q habuerut vsum ronis. secus i illis q nunq vsum ronis. habuerunt q suscipiunt caractere in. ¶ Vtru pueri iudeoru sint baptizadi? Rn. q in hoc fuerut opi. diuerse: qbusdam dicentibus q no inuitis parenti bus. Sed ego dico cu Sco. et Land ul. in. iiij. di. iiij. q etia inuitis parentibus sunt baptiz andi: non quidem p priua tas psonas: sed p principes aut eorum dnos et educadi religiose caute ne occi dantur a paretibus: et p hoc facit qd no. oldra. i cosi. suis. vbi tenet q iudei sut serui facti p passione xpi. ex. de iudeis c. et si iudeos. et fuit madatu executioni p constantinu vt no. Host. in. c. consuluit. de iudeis. et hoc dicit archi. xlv. di. qui sincera. hoc ide tenet Tho. in epistola ad ducissam lothoringie Na cu sint ser ni princeps qui est eoru dns pot eos ve dere. ar. C. si ser. expor. vene. l. j. et. ij et per ista ratione tenet archi. in. c. fraternita tem. liiij. di. q potest eis auferre bona eoru cu no habeat ea nisi vt peculium. allegat. c. iudei. el. ij. de iudeis vbi statuit q si couertant no auferant eis bo na. ergo si no couertunt possunt eis au ferri a contrario sensu. Melius facit. c. sicut iudei. eo. ti. vbi phibet q sine iudicio terrene potestatis nullus eis auferat bona vel offendat. ergo ex causa legitima possent. Preterea sustinent ex pietate et gratia. vt dicit i. c. et si iudeos de iudeis ergo no dz trahi ad necessita tem. ff. de offi. procon. l. solent. in fi. et ex hoc posset sustineri opi. aure. qui cu la dul. et Sco. concordat q iuitis parei ibus pnt baptizari p dnos et bn faceret. ¶ Vtru iudei adulti aut alij adulti sint [sect. 12]compellendi ad baptismum? Rn. de iu deis tenet Sco. vbi. s. q sic p dominos eorum pro quo facit tex. in. c. maiores. de bap. vbi comedatur ille tex. qui coegit infideles baptizari. Sed contra est tex. i. c. sicut iudeis de iudeis. et. xlv. di. de iudeis: qui prohibet compulsionem. Sed ego dico veram opi. Sco. intelligedo de copulsio ne indirecta hoc est. Jta sunt enguriandi et inseruitutez redigendi q eis eueniat voluntas con uertendi. sicut exponit grego. super illud copellit itrare. facit. c. vl. xxiij. q. iij. cu glo. et. q. vj. c. iam vero. sed de copulsione directa no licet quia deus voluntarium vult militem. d. c. de iudeis. silr idem dico de alijs infidelibus ¶ Vtrum liceat emere aqua vel labo[sect. 13]rem ab eo qui non vult aliter baptiza re. vide. j. simonia. ij. §. xij. ¶ Quid si no vult. baptizare nisi conmit[sect. 14]tat offerens aliqd mortale: puta adulte rium? Rn. landul. vbi. s. q si ipse non potest baptizare. puta q mancus vel mutus nullo modo assentiat. q fides offerentis et operatio et deuotio baptis mum flammis impetrabit: q crededu est q in talibus necessitatibus diuina pietas supplet. ¶ Vtru requiratur contritio de pecca[sect. 15]tis factis ante baptismua baptizado. Rn. sm alex. de al. in scda scde q sic de necessitate de oibus mortalibus q recor datur etiam de venialibus in genere et forte de venialibus maioribus q recordatur particulariter: aliter no suscipit gratiam baptismalem. s. gratiam et remissionem peccatorum. sed bn suscipit effectuz baptismi qui est res et sacrame tum. i. caracterem. de cose. di. iiij. c. oste ditur. Sco. tn in. iiij. di. iiij. clarius ex primendo dicit q licet no doleat de ve niali q no tollitur effectus gre baptis malis: sed tm complementum: q non delet illud veniale: de quo no dolet: et sic. dicitur ficte simpliciter: vel sm quid ficte simpliciter accedit ad baptismuz ille qui habet in se mortale peccatu: de quo non vult pe nitere: sed tn recedete fictione. hoc est adueniente contrione habebit effectu ba ptismi. s. remissione peccatoru vt in. d. c. ondit i fi. Et hoc in tellige quo ad pena peccatoru pceden tiu baptismu sz no quo ad pena seque tiu baptismu. et ideo penitetia est ei in iungenda de ppetratis post baptismu sm sctm bo. i. iiij. di. iiij. ar. ij. q. iij. Ficte scdm quid accedit q no dolet de venia li: et iste non habet complemetum. Et aduerte q hic non accipio contritionem pro dolore informato a gratia. sz pro dolore qui excludit actualiter obicem mortalis peccati in actu. tenetur etiam talis postea confiteri peccata ante baptismum commissa vt patet. j. confes. ij. §. ij. # 7 Baptismus. vij. quo ad effectu que ritur vtrum p ipsum auferatur oia peccata? Rn. q sic. c. rege nerante. et. c. sine penitetia. de conse. di. iiij. Ro q baptismus est ad regeneran dum institutus. Vn ibi trasit homo de ptate tenebraru i adoptione filiorum dei. et ibi maxime aperit largitas mise ricordie dei in primo aduetu. et hoc est quod Pau. dicit ad Thi. ij. p lauacruz regnationis et renouationis spiritussancti que effudit in nos habunde. ¶ Vtru p baptismu tollat ois pena? [sect. 1]Rn. q sic pena q retardat et excludit a vita eterna. de conse. di. iiij. sine penitencia. hoc est pena qua qs deberet exsol uere: aut in hac vita vel in alia p pctis comissis anteq vitam eternam intraret alias autem penas no tollit. ¶ Vtru baptismus tollat cocupiscetia [sect. 2]Rn. q inquatu hz ratione culpe extinguit p baptismum: sz inquantum hz ratione vitij siue pene no tollit vt non sit nisi speciali dono dei et miraculo fiat sed vt no obsit bn fit ex infusione gratie q ibi fit ex aqua superari pot. de conse. di. iij. c. ij. ¶ Vtru p baptismu tollat irregulari[sect. 3]tas. Rn. q illa q puenit ex defectu sacrameti no tollit. vn bigamus ante ba ptismu vel post non pot pmoueri. silr corrupta vel an vl post no pot velari et de his habet. xxvj. di. acutius. Si vero pueniat ex pctosic tollit sm coiter doc. irregularitas homicidij: sed si homicidiu fit sine pcto: vt in iudicie et hmoi. sic sm aliquos irregularitas no tollit vt no. xxvj. di. c. sed sm sco. in. iiij. disti. xxxiij. irregularitas cuiuscuq homicidij tollit qualitercuq sit comissuz. hoc sequit. gl. l. di. c. si qs vidua. et. lj. dist. §. ecce. et hec est verior opi. alia aut irregularitas que prouenit ex defectu natalium non tollitur. ¶ Vtru tollat infamia? Rn. q sic sm gl. [sect. 4]glo. in. d. c. sine pnia. Ratio q p baptis mum tolluntur peccata et ea q sequun tur ex peccatis sub ratione qua sunt peccata. et ideo cum infamia consequa tur peccatum: et sub ratione peccati: ideo tollitur. ¶ Vtru p baptismu conferant hoi gra [sect. 5]et virtutes? Rn. q sic sm gl. in. d. c. ij. ¶ Vtru effectus baptismi equaliter co [sect. 6]ferat oibus? Rn. sm scrm Bona. i. iiij. di. iiij. ar. j. q. iij. prime partis. q triplex est effectus baptismi. ¶ Primus caracteris impressio. ¶ Scds gratie ifusio. ¶ Tertius innocetie resto. Quantum ad primu et tertiu equaliter oes suscipiunt si no ficte accedunt. sed quantuz ad sm no q gratia habet duplicem actu. s. delere peccatu: et sic magis delet in eo qui magis comisit: q delet oem culpa. Secudus actus est habilitare ad bonum et in hoc maiore efficatiam habet in eo qui se magis disponit. Jn paruulis aute equalis est efficatis comuniter. ¶ Vtru puer cu aufert ad baptismum [sect. 7]si occidat saluet. Rn. q si occiditur ne baptizari possit in odiuz baptismi seu xpi sic pie credo saluet. si vero occidat ex alio respectu: sic damnabitur. ¶ Quid si puer moreretur qn bapti[sect. 8]zans dicit ego te baptizo in noie pris anteq copleat. Rn. ri. in. iiij. di. iij. ar. ij. q. iij. pie crededum est qoeus supplet. Vn et in cimiterio dz sepeliri silr si sacerdos impediret ne totu coplere esset baptizadus sic. si no es baptizatus et c. ¶ Vtru baptismus sit reiterandus. Rn. [sect. 9]q no imo tam ministras qua suscipies scieter vltimo supplicio plectunt. l. ij. C. ne sa. bap. ite. et sunt irregularesvt. j. irregularitas. j. §. xxiiij. ¶ Vtru ignorans si facit se baptizari [sect. 10]sine conditione sit irregularis si postea i uenit q si fuerat baptizatus? Rn. q ir regularis est d cose. di. iiij. qui bis. sm coem intellectu. Pot tn eps dispesare in necessitate magna. ¶ Vtru non baptizatus credes se ba[sect. 11]ptizatum saluetur? Rn. si de psby. non bap. c. apostolicam. ¶ Vtrum suscipiat caractere ordinum [sect. 12]si ordinetur. Rn. quod non. de psb. non bap. c. j. et. c. venies. si celebrat tn igno rans creditur quod coficiat virtute ecclesie sm Jnn. Hoc ide tenet tho. i. iiij. di. xxiiij. et alb. i summa confe. li. iij. ti. xxij. q. viij. et placet. q virtus spussancti ve getans ecclesiam suam supplet potentiam in tali ne ecclesia decipiatur. # 8 Baptismus. viij. quo ad euz qui te net Queritur quis po test tenere ad baptismu. Rn. qd no pot tenere abbas monachus: vel religiosus. de conse. di. iiij. no lz el. j. xvj. q. iiij. placuit el. ij. tn si tenent sunt copatres. ¶ Vtru pater vel mater. Rn. qd non si [sect. 1]sunt in matrimonio. intellige. xxx. q. j. ad limina. alias conhent cognatione spi rituale: et etiam baptizando nisi in ne cessitate baptizarent. ¶ Vtrum no baptizatus possit tenere ad baptismu? Rn. qd no de cose. di. iiij. c. in baptismare. lz baptizare possit q baptizas e de necessitate sacrameti no suscipes seu tenens ad baptisma et si tenet non erit copater: sed bn baptizas cum sit vere paterspualis. vide. j. matri monium. iij. impedimento. vij. §. x. ¶ Quot debent tenere ad baptismum [sect. 2]Rn. qd vnus tm. de conse. di. iiij. c. in ca thecismo. et. c. non plures. sed tn de con suetudine non seruatur. ¶ Ad qd tenetur leuates de baptismo [sect. 3]Rn. q tenet admonere quos tenuerut vt castitate custodiat: iustitia diligat et caritate teneat: et an oia simbolu et oratione dnica debet docere. vt in. c. vos ante omnia de conse. dist. iiij. et magister. in. iiij. distin. vj. c. penul. dicit quado exigitur a patrino diligens cura cir ca eu pro quo rn. Quod limita verum secundum Tho. qn parentes notabili ter negligunt. Bellum quidem dupliciter dicit. s. pprie et improprie. Proprie autem bellu est illud autoritate princi pis superiorem no recognoscetis indi citur vt est impator et papa sm Hosti. xxiij. q. j. ff. de capti. l. hostes. et. ff. de vb. sig. l. hostes. Et i isto bello capti. efficiu tur serui et bona efficiuntur capientiu: et sequit tertium ius. s. postliminij. de quo in. l. postliminium. et. l. si quid bello. et. l. hostes. ff. de capti. et hoc verum si bellu sit iustu. debet tn bona capta assi gnare capitaneo. vt distribuat vnicuiq secundum merita: secundum Bart. in. d. l. si quid bello licet a principio efficiantur capientium. Et hoc verum credo quod dicit Barto. nisi consuetudo haberet q vn usquisq sibi retineret quod cepit quia tunc non tenetur assignare quia illud intelligitur actum quod est consuetum. l. quod si nolit. §. q assidua. ff. de edil. edic. Hodie etiaz ex consuetudine inter christianos non seruantur iura capitatis et postliminij quo ad seruitutem cui standum est vt. l. postliminij ff. de captiui. et no. Bar to. in. d. l. hostes. ff. eo. Quid autem sit postliminium. Rn. quod est ius amisse rei recipiende ab extraneo in statuz pristinum restituende moribus legibusq constitutum dicit tex. in. d. l. post liminium. Vnde quo ad res bn est seruandum: vt ille qui aliqua perdidit in iusto bello quo ad euz integre restitua tur. Et ideo non currit prescriptio con tra eum secundum gl. in. c. prima accusatione. xvj. q. iij. Arma tamen de rigore non restituuntur. l. ij. ff. de captiuis. sed secundum conscietiam sunt etiam restituenda. De materia de qua hic vide plene Barto. et docto. in. l. ex hoc iure. ff. de in sti. et iur. versi. quero q sunt bella licita. Alex. in. l. hostes versi. hoc prem isso vi deamus. ff. de captiui. et in. l. si quid in bello. eod. titu. et an bellum qd in fide les fit: sit licitum Bar. quod sic. in. l. j. C. de paga. et per que possit indici not. in d. l. hostes et in. d. l. ex hoc iure et quod potest moneri siue diffida. Bal. in aut nulla. C. de epis. et cle. et in. l. ij. versi. nota q bellum. C. de serui. ¶ An autem hec locum habeat in bel[sect. 1]lo iudicio ab hisqui de facto superiore non recognoscunt: vt est rex francie: his panie: et huiusmodi. Rn. secundum Jn no. in capi. olim. el. j. de rest. spo. et Bar to. in d. l. hostes. ff. de capi. et postliminium reuersis q sic: quia habent iura principis. ¶ Bellum aut iproprie est illud quod [sect. 2] no est indictu p principe sz p inferiores qui recognoscut superiore et de hoc Pau. de iure iuran. c. sicut. el tertio. ¶ Vtru bellum in dubio sit presumendu iustu. Rn. Pau. in. d. c sicut q in bel lo idicto a pncipe summo: i dubio psumit iustu et legitima cam esse in princi pe. iuxta no. p legistas in. l. pscriptioe. et l. fi. C. si cotra ius vel vti. pub. et p Ca no. in. c. q in ecclesiaruz. de costi. sed in bello idicto a recognoscete superiore: in dubio psumit iniustu et sic intellige hosti. et text. d. c. sicut facit. l. vnica. C. de gla. et. capitulo primo de pu. c. cuz suis concor. ¶ Quid reqrit vt sit iustu. Rn. pa. vbi [sect. 4]s. q in bello pprie oportet q subsit legitima et naturalis causa: puta quia co tumaces et rebelles sunt imperio vel ec clesie. Adde. ij. vt no fiat animo vindicandi sed puniendi delinquentes. Jn bello aute secundo modo dicto quinq requirunt sm glo. xxiiij. q. ij. in summa scz psone vt no sit ecclesiasticus: cui no licet sanguine fundere. xxiij. q. viij. clerici. nisi necessitate ineuitabili. possut tame sm Tho. ij. ij. q. xl. inducere alios ad iustum bellum et eis assistere: vt pugnantibus: subueniant Exhortationibus: absolutionibus: et alijs spiritua lis. Non tame debet hortari vt interficiat vel mutilet. sz vt fide ecclesia stica: vel patria liberent. Et lz aliqui interficiant: no tn eis imputabit et multomagis prelati hoc possunt. imo peccarent si no facerent. xxiij. q. v. de occidendis. de homi. postulasti. et. c. tua nos. xxiij. q. iij. Maximianus. xxiij. q. j. i summa. et. c. militare. de cle. percu. c. iij. de resti. spo. c. olim. el. j. Jnnoc. tamen. in. c. quod in dubijs de penis. limitat predictam et hortatione no posse fieri quado sunt in percustioibus. sed ante sic. et mihi placet et est securius. ¶ Scdo ca legitima vt pro defensione sua vel suorum aut paternarum legum. xxiij. qo. viij. si nulla. ¶ Tertio res. s. pro repetitione rerum et hmoi. d. c. olim. ¶ Quarto animus vt no ex odio sed vt habeat debituz et hmoi. xxiij. q. j. quid culpatur. et. c. militare. ¶ Quinto autoritas superioris. d. c. qd culpat et. l. vnica. C. armorum vsus i suo prin. lib. xl. Potest etiam fieri autoritate episcopi sm Host. in sum. precipue quando pugnatur pro fide vel contra eum qui pro peccato mortali excommunicatus non vult parere. ¶ Vtru si aliqd pdictorum defuerit tenea [sect. 5]tur ad restone tam danorum datorum q etiam raptorum bonorum? Rn. mo. eo. tit. q si deficit sm vel tertium. Si tamen res subsit q. s. pro rebus repetendis factuz sit. no tenet qui mouit bellu restituere qd ibi cepit. dumodo no excedat quod hre debebat. Et hoc verum in foro pniali vbi habet locu liqdi ad no liquidu copensatio. Sicut si qs cotineat p furtuz accepisse. x. no coget restituere si dz habere alia. x. ab eode. Si vo danificauit plus aduersariu: no credo excusatu nisi cocurrat simul autoritas. nisi i casu qn vim vi repellere lz. sed tenet copesare dana data cu eo qd dz habere et si plus haberet restituat. c. qui habetis. et in. c. se. xiiij. q. v. et in. d. l. hostes. ff. de capiti. et sm quod dico in. §. se. ¶ Vtru istis iferioribus a pncipe liceat facere bellu. Rn. Pa. in. d. c. sicut q aut his qui facit bellu habet iurisditione super his quibus guerrafacit. et illi sunt contumaces et rebelles. et sic potest statuereet concedere q liceat vnicuiq res eoru inuadere. et suas facere. et liberos hoies rebelles capere et detinere qusq dno repntare potuerint. c. a nobis el. j. de sen. exco. Si aut nulla iurisditione sup eos habet no pnt sine auctoritate principis. nisi essent inuasi. q tuc pnt se et sua defendere cu moderamine in culpate tutele. et hoiem p cutere et etiaz occidere. vt latius dicam. j. Defensio. No pot tn aduersariu capere et nec inuadedo res aduersarij suas facere. Qd intellige nisi in reco pensatione danorum suorum et in satisfationem expensarum. laborum et operum etiam ipsuz adiuuantium. di. j. ius gentium. xxiij. q. vij. si de rebus. vel nisi in territorio fuo eos delinquetes inueniret ite qn talis superiorem no habet coram quo sua repetere possit: res suas ppria auctoritate repetere posset et recupare. l. iudei. et nullus. C. de iudeis. ¶ Vtru subditi teneant ire ad bellu iu [sect. 7]stu dno mandante. Rn. Pa. d. c. sicut. el. iij. q subditorum qdam sunt vasalli proprie. vtsunt qui tenet feudu ab eo. Qui da vasalli iproprie: vt sunt subditi rone originis vel domicilij nihil tn ab eo detinet. et tales pprie no sunt vasalli lz ibi habeat possessioes nec tenent dno pstare fidelitate. Quida sunt mili tes veri. vt q iurat q ponit gl. i. l. pe. ff. ex q. cau. ma. q sunt. j. Miles. Quidam no veri miles. sz tatu respectu honoris q ista no pmittut. sz viuut vt alij ciues vt p Cy. in. l. j. C. de. iu. et fac. igno. istis pmissis distinguo. aut dns vult alios p libito volutatis iuadere no fauore rei publice. et no tenent eu seq etia vasalli proprie. arg. d. c. de forma. xxij. q. v. nisi aliud habeat consuetudo. vel pactu. Aut dns iuadit. et tuc si timor est subitaneus et iprouisus oes apti ad pugna seu custodia tenent fauore reipublice. Nam clerici hoc casu tenent ad custodia. c. puenit. et qd ibi notat. de imuni. ec. Facit. c. oi timore. xxiij. q. viij. Aut no e tal timor. et tuc vasalli pprie dicti tenent. p. d. c. de forma et milites veri. p. d. l. pe. alij vo no sunt copelledi dumodo dns sufficiat de p se ex reditibus qs habet a loco. Nam ppter hoc honorat dnm in reditibus: gabellis et hmoi vt necessitatis tpe eos defendat. ar. xxiij. q. v. pricipes. et. c. regu si vo no sufficit p se tuc te nent oes pro salute dni. vt patet ex. c. si nulla et. d. c. omni timore. xxiij. q. viij. ¶ Vtru subditi sequetes dnm i iniusto [sect. 8]bello excusent. Rn. pa. i. d. c. sicut q ino. dicit q no si scieter hoc faciut. nec excu sant ex timore amittedi feudu. vel alia bona. xxij. q. v. ita ne. si vo dubitat. et in qsierut quatu potuerut pitiores: et sem p dubij remaserut excusant ppter bonu obedietie. c. qd culpatur. xxiij. qo. j. aliter no. argu. c. cum inhibitio. de cla. despo. no tn excusantur amici et cogna ti et alij. q volutarie adiuuat tale in dubio. imo si erat iniustu de omni damno dato tenet ad restitutionem. ¶ Vtru subditus q in dubio bellado. [sect. 9]multa acqsiuit: teneat ea restituere. cognito qd bellu erat iniustum. Rn. qd sic oia q hz et credo qd etia consumpta: q nuq habuit bona fide ex quo semp du bius pmasit. Et de hoc vide. j. pscriptio. .§. iiij. et scdm illam distinctionem dic. ¶ Vtru oes existentes in bello iniusto [sect. 10]teneant insolidu. Rn. sm Mo. ti. re. j. q sic de oi dano qd suo auxilio consilio fauo re datu est: qd aliter datu no fuisset. ar gu. xvj. q. iiij. oes. et. ij. q. j. notu. i fi. si vo pbabiliter credit q ppter suu auxiliu: consiliu: vel fauore no plus fecerint q als facturi erat no tenet nisi de his q ipse habuit: vel damnu dedit: vel ali qs de familia sua directe et occasionalr. argu. de sen. et re. iudi. c. j. de eta. et quali. or. c. tua. et de hoc vide etia. j. furtum. §. xvj. ¶ Sed qrit qd tenet restituere faciens [sect. 11]bellu iniustu. Rn. Mo. vbi. s. q tenetur de omnibus danis. q ipse vel sui intulerunt aduersario vel eius hoibus tenetur etiam proprijs hominibus de danis datis ab aduersarijs. ¶ Vtru habes iustu bellu teneat i ali[sect. 12]quo de dano aduersarij. Rn. mo. vbi. s. q no tenet de illis danis q bona fide i tulit. a quibus comeste abstinere. no pote rat sm consuetudinem pugne. Si qua tn aio crassandi et maliciose itu lit cuz als posset abstinere et sibi cosulere tunc tenet compesare cu damno sibi dato et si excedunt tenet eis satisfacere. ¶ Vtru habes iustu bellu teneat de da [sect. 13]na dato subditis aduersarijs. Rn. q. s. q no immo licite bona capit. no solum aduersarij. sed etiaz seruorum et subditoru suorum donec sibi sit satisfactu. subditi tn aduersarij qui deu timentes nolut dno suo in bello illicito impendere au xiliu vel cosiliu nullatenus sunt spolian di ne pena excedat autores. ar. de his q fi. a ma. par. ca. qsiuit et. j. q. iiij. c. j. imo. sm. Ric. in. iij. di. xv. qui scienter talibus adinferut danu tenent innocetibus restitutione. Veru credo nisi dns eorum direcre vel indirecte ex psonis vel rebus eorum iuuaret. Multo magis tenet ad restitutione q danificat non subditos aduersarij innocentes scienter: vt sunt eccliastici et hmoi. Secus aut esset a casu danificare hoc. no intendes nec obligatus intedere vt puta q bellas co tra aduersariu no vales eu impugnare incendit ciuitate. et sic coburunt ecclesie et bona ipsius et aliorum innocetiu nam tuc no tenent et pz q ecclesie incastella te possunt incendi et bona ibi reposita ex qbus sustetabant cotra hostes in iusto bello possunt capi no incastelate ve ro a pposito nec res ecclesie sunt auferende et cotrariu facietes tenent ad restitutionem. ¶ Vtru dni q habuerut bellu adinui[sect. 14]ce possunt coponere simul de damnis. Rn. Mona. ij. resti. q ille q habuit iiustu bellu no pot coponere in piudiciuz hoim suorum quin ipe teneat eis de danis q passi sunt nisi et ipi fuerit i culpa. Hoc veru in foro coscientie: si ad talez culpa no venerut. ex eius psuasione als no facturi. Jlle aut q habet iustu bellu dz pcurare p viribus vt satisfiat suis hominibus. Et si no potest et ipsi hoies cotradicut copositioni sm Mona. non potde danis q passi sunt incedijs et ra pinis coponere. facit in. ar. l. j. et. l. trasla tionis placitu. et. l. pses. C. de trasac. c. fi. de ma. et obe. Sed ego credo q i oibus pot. arg. eorum q notant in. l. fi. C. si cotra ius vel vti. pu. et in. c. q in ecclesiaru de costi. vbi pz q ex rationabili causa pot princeps tollere re vnius et dare alteri. et no pot esse maior ro q fauor publicus carere bello. Et similiter poterut q habent iura imperialia. Vnde Host. tz q qn duo milites habuerut iniustu bellu inuice pace inter eos facta et dana remissa q hec remissio extendit ad oes vtriusq partis: licet non consentiat qn pax aliter haberi non posset. allegat. l. conuentionum. ff. de pact. concordat Pau. in. c. in nostra. de iniurijs. Aduer te hic scdm eunde Pau. vbi. s. qd noie dani pprie et restricte venit diminutio primonij p aliu facta. l. iij. ff. de da ife. Et io no veniut expese facte ppria voluntate. etiaz coacta nomine dani. Qd no. p statutis et similibus odiosis. Jte limita q predicta remissio non valet quo ad damna data ecclesijset ecclesiasticis personis nisi prelati ipsaru consentiant. ¶ Vtru dns teneatur mandatario de [sect. 15]danis: que in bello est passus. Rn. sm Pau. in. d. c. sicut qd sic nisi ca pietatis humanitatis vel parentele bellu fecerit vel nisi ex debito teneretur vel nisi aliquid recipere couenerint p mercede. et vide de hoc. j. madatu. §. v. et hoc itellige de danisq verisimiliter potuit mandans prouidere. ¶ Vtru occupata p pnicipes xpianos [sect. 16]q hodie iter se bella gerentes ppria te meritate qd vnus qete possedit ab anti quo alius violeter de nouo accipit sint re stitueda. Rn. do. Anto. in. c. qd sup his de voto sm Host. qd no videt quo iuste teneat nec qualiter cofessores eorum pec cata qq notoria palpitent. nec qualiter ab eisde elemosinas aut possessiones accipiat: aut eos absoluant. Vn ca ueat ne caternatim ad inferos vadat et alios secu trahat. nec credit qd i Jta lia prescribi talia possint. c. fi. de pscri. Et ideo restituere tenentur. ¶ Vtruz clericus in bello iusto cu dno [sect. 17]suo vades q lucrat aliqua de bonis ad uersariorum teneat ea restituere. Rn. Mona. ti. rest. qd si ea rapuit: peccauit capiedo: et restituere tenet eis a quibus abstulit q illa re capiedo no potuit fa cere sua: q sicut dns no potuit ei dare autoritatem bellandi. sic nec rapiendi Posset tn retinere si guerra durate dns vt illa teneat cosensit. Si vero no ip se rapuit. sed sibi ab his quibus licuit ra pere data sint. re no restituere tenetur. Quod veru credo qn ex consuetudine quilibet q rapuit sibi retinet. alias secus. q de iure qlibet tenet capitaneo assignare. vt illa distribuat: vt. l. si quid bello. et ibi. Bar. ff. de cap. ergo sine eius autoritate tenere no poterit facere. c. di cat. xxiij. q. v. nisi vt dixi cosuetudo sit in contrarium. ¶ Vtru liceat oi tpe bellare. Rn. qd in [sect. 18]bello iusto no lz bellare i quadragesima. nec in diebus festiuis nisi necessitas vrgeat ineuitabilis. textus est cu gl. i. c. si nulla. xxiij. q. viij. Jte nec tpe treuge. c. j. de treug. et pace. Qd intellige in pu gnatore. no in defensore. vt notat predicta glo. ¶ Vtru i bello iusto liceat vti deceptio ne dolo: vel insidijs ad vincedu inimi[sect. 19]cos. Rn. q sic dumodo medaciu no dicat vel fide pmissam no fragat. facit. c. vtile similatione. xxij. q. ij. c. dns. q. vij. i summa. xij. q. v. dixit. vide gl. i. c. cupien tes in ver. malignantium de elec. li. vj. ¶ Vtru locas arma. equos et hmoi euti ad bellu repetat si amittant in bello. Rn. Jnn. i. c. sicut. el. iij. de iuretur. q no q sic ea coduxit. ff. loca. l. ite qrit. §. si qs seruu facit. l. videamus. §. fi. eod. ¶ Vtru comodans possit similiter repe tere. Rn. Jnno. vbi supra q non q non [sect. 21]excessit fines cotractus. ff. como. l. si vt certo. §. sed interdum. ¶ Vtru tenete aliquo re mea liceat mi hi violenter auferre. Rn. Paul. in. d. c. [sect. 22]sicut aut incotineti recuperare vult. et lz q vim vi repellere lz. de quo. j. Defensio. Aut no statim et sic dz p iudicez ea recuperare si pot q si no pot. sic in defectu iudicis pot dns re sua etia vio leter si aliter no pot facere recupare. ar. nullus. C. de iude. in gl. et. l. ait ptor. ff. de his q i frau. cre. §. si debitore. nota. Jnn. in. c. olim. el. j. de resti. spol. et Alex. Ric. et Sco. in. iiij. distinc. xv. q si aliter non possum rem mea habere. licet furto ea tollere. de quo dic. vt. j. Furtu. §. xl. No tamen licet per mendacium q non licet mentiri pro alterius vita. xx. q. ij. ne qui. sic limita gl. in. c. cupientes de cle. lib. vj. Benedictio. sup populu qda solenis que fit cum illa so leunitate. Adiutorium nostru et c. et hac solu epi possunt facere in tota sua diocesi. et archiepi in tota puincia cuz visitant. et legati in terminis sue legatos: et abbates quibus ex priuilegio cocessum est. vt notatur. xxvj. q. vj. ministrare de cose. di. j. cum ad celebrandas. de exces. prela. accedentibus. de priuileg. abbates lib. vj. Alia simplex. Et hec fit a sacerdotibus in missa absente episco po. aut de mandato eius cu pns est. xl. di. deniq. xcv. dist. ecce. ego dico. De vtroq benedict. pauca apud le gistas tangit tamen notando velut hic Spec. in ti. de elec. §. j. ver. consequeter. et ibi Jo. an. in addi. ad eum. ¶ Vtru benedictio calicis paramento [sect. 1]rum huiusmodi pro missis celebradis possit fieri a sacerdote. Rn. doc. i cle. attendentes. de sta. re. tenent q no quia sunt potius ordinis episcopalis et hoc idez in. d. c. abbates. Sed iudicio meo nullo iure eorum dictuz probat. Et cre do q imo possint benedicere parameta tali rone motus presbyter potest oia facere qui sunt ordinis: nisi sint ordinis episcopalis. vel specialiter interdi cta. c. quis. xcviij. di. et. d. c. ecce. et. lxiiij. di. legimus sed benedictio paramentorum cu no sit ordinis epalis pz q competit abbatibus ex consuetudine vt tenet doc. in. d. c. abbates. et. c. cle. atte detes qd fie ri no posset si esset ordinis epalis. arg. eorum q no. in. c. pe. de conse. ec. vel al. nec est etiam eis phibitum. pz q in hoc. c. quis prohibetur consecratio sacerdotum diaconorum et subdiaconorum. co secratio virginum: consecratio ecclesie vel altaris: conficere criminate frontes baptismatorum signare: publice peni tentem reconciliari. et in. c. ministrare. xxvj. q. vj. additur q non benedicat pu blice plebem in ecclesia. Quod intellige vt dixi. s. et in. c. consulto de cose. di. j. q nec corporalia debet consecrare. er go vestimeta potest quia in. c. vestimeta. et in. c. vasa de cose. dist. j. nihil. dicit de episcopo. quare credo oia que pertinent ad celebrationem missarum que non fiunt cuz sacra vnctione: vt est calix et patena. et no sunt eis spaliter inhi bita sicut sunt corporalia que ab epo de bent esse benedicta vt i. d. c. cosul. et alia hmoi possunt bndicere. ar. d. c. quauis et. c. ecce. nisi eps esset presens q non li ceret. arg. c. deniq. xxj. di. ¶ Vtru abbates possint similiter bndi [sect. 2]cere Gemi. in. d. c. abbates tenet q sic omnia quibus sit verbalis solum bndictio: et quado faciunt ad opus suaru ecclesiaruz. alias non. Sed ego dubito de benedictioe corporalium que licet sit verbalis solu tame vr episcopis re seruata. d. c. cosulto. nisi dicamus dero gatum contraria consuetudinem cum sit potius episcopis reseruata ratioe dignitatis q ordinis. et io abbates possent ex consuetudine arg. d. c. accedeti bus. Jdem dic de benedictone calicis de quo. j. calix. §. j. ¶ Vtrum vestis debeat iterum benedi [sect. 3]ci quado repeciatur. Rn. q no nisi qua do sit talis repeciatio q sine ipa cu di cta veste no posset celebrari puta totius maice et hmoi q eu amittat formam dz iteru bndici ar. eorum q no. i. c. j. de consec. eccle. vl. alta. Secus dico si manipulus Vel de manipulo stola: q novidet alia forma. nisi q vnum e breuius altero q quidem breuitas non mutat formam. ¶ Vtrum sponsa que non est virgo de[sect. 4]beat benedici. Rn. q non. xxxij. di. seriatim immo benedicens secundas nuptias ab officio et beneficio suspensus debet mitti ad papam. c. j. de secu. nup. ¶ Vtrum diaconus possit benedicere [sect. 5]mesam. Rn. q non presente presbytero nisi esset diaconus cardinalis: sed absente presbytero potest sm no. in. c. legi mus. xciij. di. ¶ Vtrum recipere pecuniam pro be[sect. 6]nedictione nubentiuz sit simonia. Rn. q sic. tex. est in. capi. cum in ecclesie. de simo. ¶ Vtrum mulier possit bndicere. Rn. [sect. 7]q no. nisi vt potest quilibet bonus christianus. c. noua. de pe. et remis. q. q sut ordinis no cadut i muliere. d. c. noua. ¶ Vtrum benedictio mense et aque sit [sect. 8]certi ordinis. Rn. secunduz Jnn. in. c. j. de exces. prela. li. vj. q bndictio aq sic. et ideo esset irregularis: excommunicatus vel suspensus ipsam benedicedo. secus de benedictione mense que non est ordinis. ¶ Vtrum libri ecclesiastici sint benedi cendi. Rn secundum glo. in. capi. j. de pigno. q non. Benefacere ex timore et no ex amore non reputatur benefacere. sed pro non facere. xxxiij. que sti. v. ad finem. xxxij. questi. v. sicut eniz de cosecra. distincti. v. quicquid. lxxxvj. distinctio non satis. de regulis iuris qui ex timore. Beneficium est quedam beniuola actio gaudiu tribues capienti in lib. feu. cap. j. ex qui. causis seu. amit. et Pa. in. ca. vnico. de como. et in. c. ad audientiam. de prescri. hec diffinitio comprehendit quodcunq q di citur beneficium. Sed hic de ecclesiastico solum dicendum est. De multiplici beneficio et an illius appellatione veniat prebenda. nota. Barto. quod si largo modo. in. l. quia tale in patre ibi beneficium. ff. solu. ma. et an absenti possit conferri. Bald. q sic in. l. sanc imus. §. sed et si quis. C. de late. libe. tol. computatus in legitima filio clerico. no. guil. de cug. Bartolus. Bald. et saly. in. l. omnimoda. §. imputari. C. de inoffi. testa. ¶ Quotuplex est beneficium ecclesia[sect. 1]sticum. Rn. q aliud est reliogiosum aliud seculare. Religiosum aliud simplex vt canonicatus regularis. Aliud duplex vt abbatia. prioratus: vel alius habens iurisditionem. Seculare vero. Aliud summum vt papatus. Aliud maius vt episcopatus. Aliud mediocre seu duplex vt dignitas vel personatus: vel aliud habens curam animarum. Aliud minus seu simplex. vt canonia cappellanta aduocatoria et huiusmodi. Aliud non. habens administrationem: et isto modo dicitur large beneficium. Et est quando qs hz beneficium non in tituluz vt sunt capellania ad nutum ammouibiles: sed quando hz in titulum aliquod beneficium. cui est assignata dos quatuncumq sit simplex dr habere bnficium cum administratione. Secundu Ge. in. c. psenti. de offi. ordi. lib. vj. ¶ Vtru pbeda sit quid spirituale? Rn. Pau. in. c. dilecto. de pbe. q si est annexa iuri canonie partim e spuale et ptim tpale. Si vo no est annexa canonie. vt puta q ecclesia no sunt pbede disticte sz oia coia: et p caplm assignat isti vnu pdiu i pbeda et alteri aliud. vl qd simi le. Vl etia si sut distincte. tn no sunt ca nonicatibus annexe. q no est ibi nume rus canonicorum. tuc e mere tpale et pt co cedi etia laico ad ipsius sustetatione. [sect. 3]¶ Vtru altaria q dant i titulu ppetuu dicant hn ficia. Rn. sz gl. i. cle. j. de deci mis. et sequit Ge. in. c. j. de cosue. li. vj. q sic et appellatoe officij altaria pdicta intelligutur. facit. c. ij. de conces. pben. Secus si no dantur in tituluz q beneficium non dicuntur proprie. ¶ Aq dz dari bnficiu eccliasticu. Rn. [sect. 4]q regulr p ordinariunisi ex speciali sta tuto vel consuetudine ad alium pertineat. vt. j. dicam. ¶ Vtru caplz sede vacante possit con[sect. 5]ferre. Rn. quod no illa bnficia q ad epi collatione ptinet Sz bn pot conferre illa q ad epz et ipz caplm coiter ptinet. Similiter alia bnficia pot coferre qn eps e suspesus a collatoe bnficiorum etia si epi scopus heret interesse in tali collatioe tanq prelatus. et ide pot epus qn capi tulu esset excoicatu. seu maior pars ma iori excoicatioe vl suspesuz. c. si ad epz. ne sede vaca. li. vj. Si vo ptinet ad epz collatio cu cosilio capituli. vl assesu no posset caplz intromittere nisi suspensus esset in mora petede relaxationis. Si vo caplm vel alius de consuetudine vel statuto deberet conferre de consilio epi: defuncto epo vel in remotis agente. ita q in breui eius psentia no possit haberi. non propterea debet dif ferri collatio. vt in. d. c. si ad episcopuz. ¶ Quid de bnficijs vacatibus in curia. [sect. 6]Rn. q oia bnficia: dignitates et psonatus vacates i curia romana no possut coferri nisi p papa Siliter bnficia dignitates vel psonatus curialiu vl acce detiu seu redeutiu. de curia si decedut in locis vicinis curie ad duas dietas legales. qfaciut. xx. miliaria pdie. l. j. ff. si quis cau. et nota. gl. in. c. preseti. de p be. lib. vj. Vnde si distaret per. xij. miliare non includeret. ff. de ver. sig. l. iij. limita nisi pdicti morarent i loco proprij domicilij: vl pprie domus: q tuc no reseruatur pape nisi esset talis curialis q lz haberet ibi ppriu domiciliu tn ibi morabatur solu ppter curia: q tuc reseruantur. Similiter reseruat qn e curialis qui moritur in loco vnde recedit curia: vl in itinere dum curia seqretur quatucuq vbi decedit sit remotus ab ipsa curia. Veru e q post mesem si non fuerint collata bnficia pdictorum conferre possut illi ad quos ptinet eorum collatio p seipsos tm vl ipsis agetibus in remotis p suos vicarios gnales: qbus id co missuz fuerit in eorum diocesis existetia nisi esset parrochiales ecclie: et vacaret sede apostolica vacante. vel si anteq papa ea coferret mortuus e hec notan tur in. c. lz. el. j. c. statutum. c. psenti. et. c. fi. aplica. de pbe. li. vj. Aduerte etia cir ca hec ad regulas cacellarie et reserua tioes qui faciunt communiter pontifices in sua creatione. q non sem per se hnt vno mod. Jo non pono hec. ¶ Quid de presetatis a patronis sede [sect. 7]vacante. Rn. q capitulum pot eos ad mittere et instituere in bnficijs licet ad episcopum si viueret pertinuisset. c. et si capitulum. de insti. lib. vj. ¶ Quid si epus conferat bnficium ab[sect. 8]senti. Rn. q lz non fiat suu donec cosentiat. tame eps non poterit alteri cofer re donec ille recuset: nec valet collatio si conferat nisi epus assignasset terminum competentem cosentiendi infra qd non consentit. si tn post terminu ite ru cosentire anteq alteri esset collatuz valeret. c. si tibi abseti. de prebe. lib. vj ¶ Vtru eps vl alius cui mandabatur [sect. 9]d bnficio puideri paupi clerico teneat iterum puidere si ille clericus aliud e cosecutus. Rn. q no. c. si paup de prebe. li. v j. ¶ Vtru eps teneat ordinatis p ipm p [sect. 10]uidere de bnficio. Rn. q sic si e i sacris ordinatus. c. cu sz. de preben. Jde qn co misit q ordinet p aliuz. c. si eps. de pre be. li. vj. Et hoc verum nisi habeat sua vl parterna hereditatevnde possit sustetari sz glo. in. d. c. si episcopus. ¶ Vtrum promittes alicui puidere de [sect. 11]beneficio ecclesiastico non vacante: vl qualitercunq promittat cum potuerit teueatur. Rn. q non q talis promis sio est nulla. ca. detestada. de cocessio. preben. li. vj. ¶ Vtru recipies bnficiu ecclesiasticum [sect. 12]de manu laici cadat in aliqua penam. Rn. Jnno. in. c. qsqs. de elec. q sic q est itelligibilis ipso iure de iu. pro. preterea tn eps posset cu eo dispensare sm eundem. ar. c. nuper. de sen. ex. ¶ Vtru quis possit renuciare suo bn[sect. 13]ficio vt alij puideatur. Rn. pau. i. c. dile cto. de pben. q sic. dumodo in actu. renuciatiois no deducat i pactu. sz ipaz renuciatione faciat pure et libere alias esset simoniacu. vt vult glo. in. d. c. dile cto. et glo. in. c. ex parte. el. j. de offi. dele. Si tn in animo gereretvt alteri cocede ret. no esset simonia: dummodo pactuz non faciat lz peccet vt est clara. glo. i. c. ordinationes. j. q. j. ¶ Cui pot dari bnficium ecclesiasticu. [sect. 14]Rn. q solis clericis no coiugatis et habentibus etate debita. et q sit etas debi ta. vide. j. Etas. et quis ordo requiratur vide. j. clericus. vij. §. v. ¶ Vtru clericus coiugatus possit hre be [sect. 15]neficia ecclesiastica. Rn. Pau. i. c. sane. de cle. coniu. q no. Sz nec etia admini stratioes ecclesiasticas. Et p hoc puto q no possit esse vicarius epi. q tenet doc. l. c. vno. eo. titu. li. vj. et in. c. Joanes. Jte pau. eo. ti. tenet q nec etia potest dispe sari cu eis vt habeat bnficium simplex licz alij con: iu teneat. et pot saluari dictu eorum. vtvaleat dispesatio si fiat a papa. et Pau. intelligat no valere si fiat ab in ferioribus pape. ¶ Vtru filius sacerdotis possit obtine [sect. 16]re bnficiu in ecclesia patris. Rn. qd sic si alias est legitimus. c. ad hec de fi. presby. dumodo no ad illas dignitates vl pbedas quas imediate pater eius habuit pmoueat. c. costitutus. de fi. presby. Et noie filiorum in hocveniut etia ne potes de iure i hereditate succedetes. vt sut p recta lineadescedetes nepotes ar. isti. de hr. qli. et di. §. sui sm hosti. et bar. i. c. ad extirpadas de fi. psby. Secus in collateralibus in qbus successio locum no hz ar. de offi. dele. c. ex parte. Jte sz host. nepos pot poni imediate i ecclia quis auus eius habuit patre eius viuete: sed pre mortuo no pot. q cessat ro in p mo casu successiois: sed no in scdo. Jte aduerte qd si pater habuit personatu imediate no poterit filius in eade eccle sia: hre vicariam vt in. c. michael de fi. presby. vel econrio. si pater habuit vicariam perpetuam filius immediate no poterit habere personatum vt in. c. costitutus. de fi. presby. ¶ Quis pot dispensare cu illegitimis [sect. 17]vt obtineat beneficium ecclesiasticum Rn. qd eps in bnficio simplici cui no i minet cura animarum vt in. c. is q. de fi. presby. li. vj. nec distinguo sz gl. ibide an sit spurius adulterinus. vl naturalis lz q ad successioes distinguant et i difficultate dispesadi: i alijs aut solus papa. ¶ Sed nunquid poterit eps dispensa[sect. 18]re cum talibus in psonatu vel dignitate siue cura. Rn. gl. in. d. c. is q. qd non sed solus papa. et eaz sequutur coiter doct. etia si efficeretur religiosus. ¶ Vtru eps possit cu predictis dispesa [sect. 19]re in canonicatu ecclesie cathedralis. Rn. sm. Archi. in. d. c. is q. qd sic ex quo no inuenitur phibitu. Et cu eo concor dat Ge. in. d. c. is qui. lz Jo. mo. et alij teneant qd non pot. Qd non placet. ¶ Vtru episcopus cum predictis pos[sect. 20]sit dispensare in rectoria. Rn. qd sic in ommni beneficio dummodo no in no men dignitatis vel personatus. vl habeat curaz aiarum. Et hoc tene lz qdaz te neant conriu vt no. Ge. in. d. c. is q. Et ro potissima est q ptas dispesandi coces su alicui: cuius effectus no in ipm sz i aliu deriuat dz late iterptart. vt no. Joa. an. i. c. fi. de ver. sig. et se. Jo. de imo. et gemi. in. d. c. is q. Et maxie qn interpetratio fit con ipz cocedete iuxta. no. de puil. c. q circa. Et io iura qvident conria intellige et limita qd loquutur in dispesatioe ali cui cocessa cuius effectus in ipsum deriuatur que stricte interpretanda est. Quod nota. ¶ Quid si bnficiu simplex habeatcura [sect. 21]animarum annexa. nuqd eps poterit dis pesare cu predictis. Rn. sz Archi. in. d. c. is q qd sic. q talis no dr hre cura ani marum. vt pbat tex. in. c. sup eo. de prebe. li. vj. Na vt ibi pz pot qs hre prebeda et dignitate: cui annexa e parrochialis ecclia. et tn no posset quis hre simul di gnitate et ecclia curata. c. de multa. de prebe. Lapus abbas limitat hoc veru qn ecclia curata hz vicariu alium ab isto. als no. alij doc. idistincte tenet qd nullo mo eps pot dispesare. vide Gemi. in d. c. is q mihi placet prima. opi. cu pre[sect. 22]dicta limitatione domini lapi. ¶ Pone qd in ecclia est statutu iuratu et p papa approbatu q nullus illegitimus ibi pmoueat an eps possit dispesa re. Rn. Jo. mo. et sequit ge. i. d. c. is q. qd no. ex quo tale statutu est iuratu vel co firmatu. Secus esset si solu esset statutu non iuratu vel cofirmatu. q tuc posset eps dispesare con ppriu statutum. iuxta no. de elec. c. sed canu. lib. vj. Limita p dicta oia qd eps pot dispesare cu illegitimo i bnficio simplici. verum nisi alid ipedimetu canoni cu obstet q illegitimitas et sup q eps non possit dispensare vt in. d. c. is qui. ¶ Vtru dispensatus vt pmoueatur ad [sect. 23]ordines sacros p papa. per hoc videatur talis illegitimus dispesatus vt possit obtinere bnficiu cu cura. Rn. q non q dispesatio no trahit ad cosecutiua eius sup q dispesat qn dispensatio impmit effectu validu sup actu in q dispensat absq eo q extendatur ad illud consecutiuu sm Gemi. in dicto. c. is qui. ¶ Vtru pfatus illegitimus dispensatus vt possit obtinere bnficiu ecclesiasticu [sect. 24]possit post pmu postea aliud obtinere vtute dispesatiots. Rn. Ge. i. d. c. is q q pausus hoc distinguit q aut dispesatio fuit facta sup certo bnncio. et tuc si fuit i culpavt illd no heret. sic aliud no poterit here. Si vo no fuit i culpa: vel dispesatio sup in certo bnficio tuit. sic poterit post primu alid here. Et plz ini hi lz Ge. ibi videat tenere opi. do. Lapi. qui aliter distinguit. Sed mihi non plz. Vide eum ibi si placet. ¶ Vtru pfats dispensatus vt possit he [sect. 25]re bnficiu curatu possit p hoc obtinere dignitate. Rn. Ge. in. c. n. de fi. pres. q no q ista ponuntur vt diuersa in. d. c. fi. ergo vno concesso non veniet aliud. Vnde in dispensatioe no pcedit argu metu a maiori nec a sili vt ibi no. Ge. ¶ Vtru illegitimus vel irregularis dis[sect. 26]pesatus i ordine et bnficio atq pmotus possit postea ipetrare dispensationem super pluralitate no facia metione de defectu illegitimitatis vel irregularitatis. Rn. sm Gemi. in. d. c. fi. q no. tex. est in. d. c. fi. ¶ Vtrum eps possit dispensare cum p [sect. 27]dictis illegitimis vt possint plura bn ficia simplicia retinere simul. Rn. Ge. vbi. s. q no facit. c. is cui primo. Rn. de pbe. li. vj. vbi qn cocedit alicuivt possit beneficiu alteri coferre intelligitur de vno non de pluribus. ¶ Vtrum eps possit dispensare cum il[sect. 28]legitimis vt habeat simplex beneficiu seu pbedaz in ecclesijs suorum patrum q sunt sacerdotes. Rn. q non ipsis viuetibus. c. cum decore. de fi. pres. Multominus in canonicatu. c cu ad abolendam. de. fi. psby. Sed ipsis mortuis sic dummodo non dispenset super benefi cio seu prebenda quam eius pater tenebat imediate. secus si mediate. Gofre. tn tenet q nuq canonicatu in eade ecclesia poterit here. ex dispesatione epi. Sz cotrariu credo verius. vt no. in. d. c. ¶ Pone papa dispensauit cuz illegiti[sect. 29]mo. vt possit pmoueri ad bnficiu etia cura habes nun qd p ista dispesatione poterit pmoueri ad bnficiu cui pficiedus est p electione eligedus. Rn. sm Ge. in. d. c. is q. q sic. qm qn viciu tollit ex toto vt in casu pdicto pot eligi vt in. c. cu vitomense. de elec. etia si esset dubiu an verba dispensationis tollant ex toto vicium. et hoc tene. licet alij dicant q non potest eligi. ¶ Jnfra qd tps dz bnficiu vacas coce[sect. 30]di. Rn. q in cathedrali et regulari eccle sia vacate plato infra tres meses elige re tenet. c. ne p defectu de ele. nisi eent puilegiati vt minores. Alia aut bnficia ecclesiastica infra sex meses. c. nulla. de coces pbe. Alias collatio seu puisio de uoluit ad eu q pximo preesse dignoscit nisi in casu in quo puisio ptinet ad ca pitulu deuoluit ad epm. et ecotrario. et post ad metropolitanum et post ad papam. Hoc est veru nisi legitimo impedimento essent impediti et incipit currere dictu tps a die scietie no vacationis. c. q diuersitate de conces. pbe. Et intelligit legitimu impedimetu peregrinatio vel suspesio etia ex culpa nisi eet in mora petende absolutiois. d. c. q diuersitate. Et si bnficia ptineret ad regu lares exeptos epi puidebut no obstate exeptioe cle. quia regulares. de sup. neg. prela. ¶ Vtru prefatu tps habeat locu in ha [sect. 31]bete instituere pntatu p patrouu. Rn. dni de rota tenet qd no. q. d. c. nulla no extedit ad eu q hz instituere: sed ad eu qui habet conferre. ¶ Vtru liceat alicui sibi pcurare bene [sect. 32]ficiu. Rn. Tho. et ray. qd beneficium cu cura animaruz no licet. q idonee non potest administrare sine gra seu carita te. quam nullus se habere scire potest. Secus esset de alijs bnficijs. q possunt pcurari. aug. de ancho. lib. de potestate pape tz generalr no posse sine pcto. qd veruz credo qn principaliter pcurat. vt habeat beneficium. secus qn principaliter procuraret vt posset prodesse. ¶ Vtru occupas bnficiu viuetis scieter [sect. 33]facies se istitui sit infamis. Rn. pa. i. c. j. de coces. prebe. q sic. iij. q. ij. audiuimus. et solus papa dispesat cu eo: sicut cu illo q viuete vxore alia accepit vt. in. c. fi. de eo q dux. in vx. qua pol. p adul. ex q concludit pa. ibide q lz cu vacaret fece rit se institui vel sibi coferri a papa no habita mentioe de occupatione postea no valet: et est subrepticia: q no sic faci liter obtinuisset facit. c. postulasti. de re scri. Similiter dicit de eis qui de facto occupant vel per brachiu seculare se in vacatibus bnficijs intrudut si no faciut metione in impetratioe de tali occupa tioe: q omne id ex quo no ita faciliter obtineret tacita inducit surreptionez per. d. c. postulasti. cum si. ¶ Quot bnficia pot qs habere. Rn. sm pau. in. c. coquerete. de cle. no resi. q ha [sect. 34]bes beneficiu qtucuq simplex qd p se sufficit ad vita beneficiati no pot alid tenere sine peccato mortali sm gl. in. c. dudu el. ij. de elec. glo. pe. quod limitat ide pau. si ppter se solu hz. secus vero si collata sibi essent no rone sui. sz propter vtilitate beneficioru. vt: q est ho industriosus et bone conscientie vt no. in. c. cum iam dudum. de preben. ¶ Vtru habes plura qn vnu sufficit ex cusetur per dispesatione. Rn. gl. pdicta [sect. 35]q sic. sz pau. i. c. dudu. dicit q hz p idubitato q non sit tutus quo ad ecclesia triumphante: etiam dispesatus per pa pam quando dispesatus est ppter se et ad sua vtilitate. quia in hoc casu no so lu alterat iuris positiui dispositio: sed etia xpi patrimoniu iniuste dispergit. cu ergo papa no possit sine ca alienare bona ecclesie sine graui peccato: vt dicit archi. xij. q. ij. non liceat pape. ergo multominus potest dare licentiam alteri ipsum disperge di vt in. c. nuper. de resti. do. post dist. et sic conuincit ratio inno. in. c. cu ad monasteriu de sta. mona. q hic non solu violatur ius positiuum sed potius diuinu. hoc ide tz Host. in. d. c. dubiu que sequit Jo. an. di cit etiam tho. in. ix. quoli. q. v. q habere plures pbendas absolute cosiderandu est qd de se inordinatu vtpote q quis no potest in diuersis ecclesijs deseruire quibus quasi p stipedio pbende sunt ordinate vt ministrantibus in eis dent. Est etia diminutio diuini cultus: vnde vnus loco pluriu costituit. Est etia ieqlitas vn vnus hz multa bnficia: et alius no pot habere vnu. Continet et aliqn defraudatione volutatu testatoru qui vt certus numerus seruientiu deputaret talia cotulerunt. et multa alia. et nisi aliqua circunstantia superueniat q remoueat totaliter in ordinatione eius nunq erit sine peccato: sicut nec homicidium pot fieri etia cu dispesatioe nisi habeat circunstantia q remoueat eius inordinatione. Aduerte tn sm Goffre. q e triplex circustatia que pot remouere tale inordinatione ita q dispensatio sit legi tima et tutus dispensatus. ¶ Prima necessitas puta q plures non inueniunt idonei. ¶ Secuda vtilitas ecclesiaru et eorum quibus psunt. ¶ Tertia progatiua meritorum. Nec vz consuetudo sm pa. i. d. c. dudu. et iura siue gl. q dicut valere itellige p necessitate vel vtilitate bnficiorum vel progatiua meritorum puta q plus valet absens q alius pns vel p potetia retinedi plura bnficia simplicia. sz no vt fructus lucrifaciat sibi ad vtilitate puatam. vel ad augedu patrimoniu. vel vt lautius viuat vel vt facilius ad epatu vel maiore dignitate possit ascendere: q cu tali intentioe etia vnu beneficiuz hab ere de se est inordinatu. q est contra omnem rone vt in. c. ro nulla. cu ibi no tatis de preben. et cotra officiu pietatis xvj. q. j. c. fin. vide etiam de hoc. j. clericus. ij. iij. ¶ Vtru habens bnficiu cu cura si reci[sect. 36]piat. sm cu cura ipso iure sit priuatus primo. Rn. q sic statim adepta pacifica possessioe. c. de multa de pben. vel qn p eu stetit quominus haberet. c. licet el. ij. de pbe. li. vj. Et nisi primu resignet in manu ordinarij vel cui copetit ipso iure est priuatus etia secudo. et inhabilis ad quodcuq beneficiu et etia ordines sacros. et ad papa pertinet dispensatio p extraua. Jo. xxij. que incipit. Execrabilis. Et ideo no poterit absoluere sub ditos rone primi beneficij. Fallit hoc i vij. casibus. ¶ Primus qn sm annectit primo. c. super eo. de preben. lib. vj. ¶ Scds casus qn expe dit de bonis pprijs in vtilitate primi beneficij: et ipm retinet donec sit sibi satisfactu sm An. de bu. p. c. qcunq. xij. q. iiij. Et sufficit q talis expesa sit vtiliter cepta: lz postea a casu sit totu pditu. sm Jo. an. in. c. ex pte. de costi. puta q domu facta ignis postea cobussit. ¶ Tertius casus quando acceptat calore iracundie sm Jo. an. de li. et. d. Ant. et facit glo. in. c. ex literis de diuor. que vult q confessio ex iracundia facta no preiudicet. ¶ Quartus casus qnacceptat ad tps. pu ta donec aliter fuerit bnficio prouisum sm Pe. de anc. in. c. j. de consue. libr. vj. Quintus casus qn commutauit vnum bnficiu in aliud habes alia bnficia cu rata: dumodo possessionez ipsius bnficij in qd comutauit. sed si adeptus est ipsaz possessione vltimi vacat prima oia que ex dispensatione tenebat no fuerit uactus. tex. est in cle. si plures. de preben. Sextus casus qn per dispensatione vt in. d. c. dudum. Septimus casus in epa tu qui no vacant priora beneficia. nisi post cosecratione sm gl. in. d. c. de multa. et Jmo. in cle. gratie de rescri. Jdem dic de quocunq alio beneficio ecclesia stico q quis no potest cum alio tenere nisi dispensetur cum eo et quis possit di spensare. j. dicam. §. xxxviij. ¶ Vtru habes bnficiu in comenda te[sect. 37]neat seruare ecclesia i statu suo. Rn. pa. i. c. de monachis de prebe. qsic. nec pot aliquid de statu ecclesie minuere sed de supfluo pot sibi puidere alias non. ¶ Quis pot dispensare vt qs. habeat [sect. 38]plura beneficia legitima ca interuenie te. Rn. q i pluribus simplicibus vel i vno curare. et alio simplici pot eps dispensa re vt in diuersis ecclesijs habeat. sz in vna ecclesia potest si sunt simplitia. sm gl. i. c. literas vras. de coces. pre. Jo. an. dicit veruz si sunt diformia. vn dicit q pot dispesare. vt qs habeat dignitatez et canonicatu in eade ecclesia facit. c. j. cuz gl. de cosue. lib. vj. Fede. consi. cxv. tz q pot dispensare eps vt qs habeat canonicatu et altare seu bnficiu alicuius capelle. in eade ecclesia. Et hoc sequit. Pa. in. d. c. literas. Jn duobus aut coformibus non pot. puta vt qs habeat duos canonicatus in eade ecclia. Et dicit. Pa. vbi. s. q hoc sequunt coiter doct. Et io duo altaria in eade ecclesia no possunt in titulu haberi ex dispesatioe epi sm Guil. de montelau. Et videt sequi. Ge. vbi. s. et placet q altaria q dant in titu lu ppetuu dicutur bnficia sm gl. i cle. j. de deci. Et sequit Ge. in. c. j. de cosue. li. vj. Altaria vero q no dant i titulu bene possunt haberi ex dispesatione epi. Jn psonatibus vo vel dignitatibus. vel admi nistrationibus: aut officijs ppetuis quo cuq noie censeant no pot nisi solus Papa dispesare. vt in. d. c. j. s. in eade ecclesia. vel in diuersis. vt in. c. de multa. de prebe. licet tex. videat solu de eade ecclesia phibere. Sed doc. in dictis. c. dicut etia locu habere in diuersis. s. eccle fijs. p. c. quia nonulli. de cle. no resi. qd no licet. Jnno. dicat cotrarium. in. d. c. de multa. s. q eps pot dispesare in pluribus ecclesijs dumodo curam animarum non habeant. ¶ Quid fiendu de fructibus bnficioru [sect. 39]vide. j. clericus. iij. q. xiij. per totum. ¶ Vtru fructus beneficij vacantis sint [sect. 40]seruadi successori. Rn. q sic vel in vtili tate ecclesie expendendi. alias cotrafacientes si sunt capitula: couetus collegia vel singulares psone in cathedrali bus ecclesijs et regularibus. vel collegiatis sunt suspesi ipso facto ab officio et beneficio. donec plene restituerint qdqd pceperint no obstatibus priuilegijs: vel cosuetudinibus vel statutis etia iurameto vel sedis apostolice autoritate firmatis. c. quia sepe. de elec. lib. vt. ¶ Quid de prelatis q bona ecclesiaruz dignitatu prioratuu et psonatuu vaca[sect. 41]ciu sibi subiectarum vel q ptinet ad coru custodia occupat. Rn. q nisi speciali puilegio. vel consuetudine pscripta: vel alia ronabili ca hoc faciut epi et supiores sunt suspesi ab ingressu ecclie. et alij ab officijs et beneficijs donec satisfacerint. Jde dic de alijs psonis ecclesiasticis ad quorumcollatione psentatione seu custodia pertinet dignitates. personatus prioratus vel ecclesie vacantes. vt in. c. presenti. de offi. ordi. lib. vj. Et hec prohibitio loquit de bonis aliarum eccle siaru ab his de quibus. s. in. §. precede ti. et in. d. c. quia sepe. ¶ Vtru fructus bnficiorum possint loca[sect. 42]ri. vide. s. Alienatio. in prin. et. §. xviij. ¶ Quid de distributionibus quotidia[sect. 43]nis vide. j. clericis. xiij. §. iij. ¶ Quid de iniuste possidetibus benefi[sect. 44]cia eccliastica. Rn. qd resignare tenent in manu illius q pot accipe resignatione vel si esset i articulo mortis alicui alteri recipieti ea noie illius cui est facieda sm Jnno. et etia tenet fructus pceptos restituere. d renu. c. post traslatione. §. rursus. Et dicit. Archi. qd si aliqs minus cano nice obtinet bnficiu. s. simoniace: vel p fraude: aut surreptionealiqua ippetuu no prescribit. c. postulasti. de cle. ex. mi. Veru est qd dicit hoc qd vite necessaria stricte poteris retinere de cosilio cofessoris ita qd solum no egeat et alios fructus in ecclie vtilitate conuertat. q restituere tenet. c. dilecto de pbe. aliter non pot absolui nisi obtineat dispesatione ab eo q pot: nec in futuro aie tenetur ei subditi obedire: vel soluere aliquid qn sciut pcerto nec pot eosde subditos ab soluere: vel ligare: de quo tame dic. et li mita: vt. j. Confessio quarto. §. xij. ¶ Vtru filius priuet bnficio ecclesiastico ppter crime lese maiestatis conmissum a patre. Rn. gl. i. c. satis puersuz. lvj. di. qd. no. Jte dicit nec propter crime lese maiestatis diuine. vt puta q heriticus. vel scismaticus. c. quicuq de here. lib. vj. de scisma. c. vnico. lib. vj. vbi licet phibeant admittit ad beneficia ecclesiastica talium filij tame non dicit qd habitis priuentur. quod no. Bigamia est triplex sm glo. eo. tit. c. j. ¶ Prima dicitur vera. ¶ Secunda similitudinaria. ¶ Ter tia interpretatiua. De bigamia et ad quos ordines im pediat pmoueri: et an impediat quem esse monachu. not. Bal. in. l. q sub pretextu. vsi. hic cadit quedam qstio. C. de sa. san. ec. not. Firmanus in suo trac. de epo. ij. ti. et ide Bal. in aut habita. ad fi. vsi. ide dico de clerico. C. ne fi. p patre. not. q non pot esse rector vniuersitatis scholariu. et caret bigamus oi priuilegio clericali diciturq secularis et de foro seculari vt no. Spe. tit. de cleri. coiuga. versi. bigami autem. ¶ Quot modis cotrahit bigamia vera [sect. 1]Rn. sm Ric. in. iiij. di. xxvij. ar. iiij. q. j. et gl. vbi. s. vno modo qn habuit plures legitimas vxores. xxvj. dist. acutius et. c. seq. Jntellige si ambas cognouit. alias secus ar. in. c. debitum de biga. ¶ Quot modis cotrahit bigamia iter[sect. 2]pretatiua. Rn. q sm glo. in. d. c. j. q duo bus modis. ¶ Primus quado cotraxit cum corrupta. xxxiij. di. maritum. et. q. a nobis. eo. ti. Jntellige si cognouit eam alias no. d. c. debitu. ¶ Scds qn reddit debitu vxori adultere. xxxiiij. di. c. si cuius. et. seq. etia si ad pceptu ecclesie red dere sm comuniore opi. et etia si ignora bat eaz adulterata sm Pau. in. c. si vir. de adulte. allegat de biga. c. ij. ¶ Sed nunqd accipiens virgine quaz [sect. 3]no cognouit: et ea mortua. accipit scdaz virginem quam cognoscit vel a contra rio primam cognouit. sed non secundam efficitur bigamus. Rn. Mo. titu. eodem. q non. Similiter si ducit inulie rem virginem ab aliquo desponsatam sed non cognitam premortuo sponso non est bigamus dist. xxxiij. c. si. et. d. c. debitum. ¶ Quid si credebat virgine tepore co[sect. 4]sumationis matrimonij. et post cognouit corrupta. Rn. q bigamus est. xxxiiij. di. c. si cuius. cuz. c. seq. nec excusat error vel ignorantia sm. Goffr. ¶ Vtru defioras virgine et postea acci[sect. 5]pies eu vxorem si bigamus. Rn. glo. et Pau. in. c. sane. de cle. coiu. q no. et licet Mo. vbi. s. dicat q celebrior opi. teneat cotrariu ego credo veriore opi. qd non sit bigamus q lz aucten. quo opo. opi. §. j. velit q vxorem habuerit virginem tame si attendamus ad veritate q opi. pfereda est. c. nup a nobis de biga. viij. di. veritate. lxxxj. di. quicuq. et q fi. sint le. p tuas. C. plus vale. q agi. l. j. ij. et. iij. non diuisit carne sua. Nec ob. opi. preferatur veritati sponsa. iuuenis. iij. q. vu. §. tria. ff. de offi. pretor. l. barbarius. C. de testa. l. j. xxij. q. ij. hoies. ff. ad mace. l. iij. et in. d. c. nup a nobis. q respondet Jnno. in. d. c. nup q casualia sunt. Prefertur em aliqn opinio veritati fauore contrahentium et odio decipietiu vt. d. l. iij. ad mace. vel fauore prolis. c. cum inter q fil. sint leg. aut testamento rum. d. c. l. j. vel aliqua communis opi. prefertur veritati. d. l. barbarius. et in. d. c. nuper a nobis. vbi factu attendit qd non excedit casum suum. ¶ Quid si vna vxore habuit et cogno[sect. 6]uit an baptismu et alia post. Rn. qd bigamus est. xxviij. q. vl. c. opz. et. c. acutius. licet Jo. cotrariu dixerit et male. ¶ Quot modis cotrahat bigamia simi [sect. 7]litudinaria. Rn. q. iiij. modis. ¶ Primus cu qs contrahit cu deo p votu solen ne postea conhit matrimonium de facto. xxvij. q. j. quotquot etde bigamis. c. a no bis. ¶ Scds qn qs diuersis teporibus habuit plures vxores vna de iure altera de facto et cognouit ambas. d. c. nup. ¶ Tertius si simul duas habuit vxores vnam de iure alteraz de facto vel ambas de facto et cognouit ambas. d. c. nu per. ¶ Quartus modus si existes in sacris contrahit. vt in. d. c. nuper. ¶ Sed quis dispesare potest cum biga [sect. 8]mis vere. Rn. q quida dixerut q nemo pot. tu dic cu Ricar. vbi. s. q papa solus pot. xxxiiij. distin. lector. in gl. vbi lucius dispesauit cu panormitano archiepo q fuit bigamus. Alius inferior no pot etia in minoribus. no. in. c. vnico. de biga. li. vj. Jdez de bigamis interpetratiue. q sic in ipsis est defectus sacramenti. sicut in bigamis vere secundu glo. in. d. c. j. de biga. ¶ Nunquid in bigamis stmilitudina [sect. 9]rie possit eps dispesare. Respondeo sm Pau. in. d. c. de diacono et. c. seq. q cle. vl vo. q si clericus in sacris cotraxit cu cor rupta solus papa dispensauit. d. c. nup Si vo clericus de iure cotraxit cu vna puta anteq esset in sacris et de facto cu altera scz post ordinatione et ambas co gnouit solus papa poterit dispensare. d. c. nuper. Et similiter in no clericis q isto modo bigamia contraxerint. Quida voluerut restringere hoc veru si sciens impedimetu accepit de facto ea. Secus si ignorabat: tn coiter tenetur q siue scies siue ignoras de impedimeto secu da acceperit et cognouit q tex. ad animu cu opere secuto attedit: q sic in ipsis e defectus sacrameti sicut i bigamis vere sm gl. in. d. c. j. et in. d. c. nuper. sm Ge. in. c. vnico de big. li. vj. Si vo existes in sacris. quis cotraxerit cu virgi ne nec alia habuerit vxore ante i laica li habitu vel in minoribus poterit eps dispesare. vt ministret. tex. est in. c. diuersis. de cle. coiug. et in. c. j. qui cle. vel vo. cum glo. ibidem et etia vt pmouea tur ad vlteriora. c. sane de cle. coiu. et ad d. c. nuper. qd videt contra. dicit q itelligit de eo q ante sacros ordines aliaz habuit: et post i sacris alia accepit Ad c. vo. ij. qui cle. velvo. dicit quod loquit in illo quem non penitet vere vel estsu spicio de recidiuo q tuc nisi ingrediat religione no pot. Similiter quado imminet scandalum. vt. in. d. c. nota. ¶ Vtrum bigamus bigamia vera sm [sect. 10]primu modu sit priuatus priui legio cle ricali. Rn. q no sed solum illi q sunt in minoribus ordinibus. sed qui sunt i sa cris bene gaudent sm Ge. in. c. vnico. de biga. Ro sm eu: q ille q est in mino ribus taliter conhendo pot viuere et dz vt laicus. Jlle vero qui est in sacris non pot redire ad seculu vt no. de aposta. c. tue in gl. fi. sm Jo. de san. Et ideo licet sit priuatus habilitate ordinum. no tn priuilegio clericali. Similiter religiosus religiois approbate gaudet. ita q talis percuties esset excommunicatus q licet tex. priuet eum priuilegio clericali no tame priuilegio monachali vel religionis et tex. in. d. c. vnico restringit vt loquatur de existentibus in minoribus ordinibus. et no de monachis. vel existet ibus in sacris. et hec verior e opi nio quam sequunt Archi. gl. in. c. quisquis. lxxxiiij. di. Guil. gar. Jo. mo. et Jo. cal. licet Bona gratia. in. c. de biga. eo. titu. teneat q sacerdos qui cotraxit cu vidua vel duo matrimonia successiue et postea commisit homicidium poterit puniri per iudicem secularem per d. c. vnicum. ¶ Vtru bigamus interpretatiue simi[sect. 11]liter sit priuatus omni priuilegio sicut bigamus vere. Rn. Ge. vbi. s. q fic. Jde tenet gl. in. d. c. vnico. Nec ob. q in seq. .§. dicam de casu vero ad casum fictuz. quia in isto interpetratiuo ide est quo ad omne modum sicut in vero quia sic est in eis defectus sacrameti sicut inve ris bigamis. vt no. gl. i. c. j. de big. et pa tet in. c. debitum. eo. tit. vbi dixit q diuisit carnem suam facit etiam. d. c. quis quis. lxxxiiij. dist. ¶ Vtrum similitudinarie bigamus sit [sect. 12]priuatus silr priuilegio clericali. Rn. Ge. vbi. s. q non nisi quo ad executione ordinu. et ex hoc infert ide Ge. q costitutio penalis non extendit de casu vo ad casum fictu. qn casus sictus no singit idem esse quo ad oem effectum que habet casus verus sicut est i pposi to vt pz in. c. nup a nobis de big. Jntellige ergo tex. d. c. vnici. de bigamo vo et interpetratiue. et q no est in sacris vel religiosus q est nudatus omni priuilegio clericali. et astrictus seculari foro et ei sub excoicationis pena pcipit vt no deferat tonsuram vel habitum clerica lem. d. c. vnico. et si portat peccat morta liter. vt. j. lex. §. iij. Bisextus dicitur. quia p duos dies stamus sup sextum kal. Martu. et no. quod vigilia sancti Mathie semper debet esse die immediate precedenti festo eiusdem nisi veniret festu die lune q tunc fieret die sabbati. Et sm consuetudinem romane ecclesie tpe bisextus secunda die fit festu sancti Mathie hec notant in. c. quesiuit. de ver. signi. ¶ Vtru suspesus p annu possit celebra [sect. 1]re tempore bisextus vltima die ani bisextilis? Rn. glo. in. d. c. quesiuit qd sic. sicut libertas promissa seruieti pannu acquiritur si seruit. ccclxv. diebus. ff. de sta. lib. l. cum haberes. §. stichus si heredi meo. Blasfemia importare vr quadam derogatione excelletis bonitatis alicuius et pcipue diuine. Quicunq ergo negat: aliqd de deo qd sibi conuenit vel asserit aliqd de eo qd ei no couenit diuine derogat bonitati. q deus e ipsa bonitatis essentia sm Dio. de di. no. Qd quide cotingere pot vel sm intellectu tm: vel sm intellectum et affetu. Et vtroq modohmoi derogatio si sit tm in corde est blasfemia cordis. Si vo i ore est blasfemia oris q blasfemia oris opponit cofessionis fidei et caritati diuine. et si ex gne suo est pctm mortale semp nisi qs aliqn exsurreptio ne in verba blasfemie procuberet ita qd hoc q diceret no aduerteret. q tunc solu venialiter peccaret nec haberet p prie ronem blasfemie hec ex Alex. secu da secunde. titu. de blasfemia. et Tho. ij. ij. q. xiij. ar. j. De blasphemia et an sit verbu iniuriosum no. Bar. i. l. ite apud labeone §. ait pretor. col. ij. ver. sed quero vtrum blasfemia. ff. de iniur. et ibi Alex. in §. ait pretor. vbi per illum tex. no. qd sic. et est maledictum non maleficuu. Jdeo duplicatur pena vigore statuti loquen tis de maleficijs vt consuluit Bart. lz Bal. cotra in. l. fi. C. vtrum. bo. cap. bar. et Alex. in. l. ite apud. §. ait pretor. col. ij. ver. quero vtrum inter blasphemare. ff. de iniur. et q sit eius pena no. Alex. in. l. damni. de dan. infec. ¶ Quot sut spes blasfemie. Rn. sm am [sect. 1]bro. sunt due. Pria est cu deo attribuit quod ei no couenit. Scda cum ab eo re mouet qd ei couenit. adde tertia sm Tho. vbi. s. cu creature attribuit qd co uenit creatori soli. Sz pprie loquendo no sunt diuerse spes: q negotio et affir matio no diuersificant habitus spe: q p eade sniam innotescit falsitas affirma tionu et negationum. ¶ Vtru pctm blasfemie sit remissibile [sect. 2]Rn. qd si blasfemia sit ex coactione vel deceptioe vel infirmitate sic hz cam an nexa puocatiua diuine mie ad remissione. Et sic intellige illud Matt. xij. Ome pctm et blasfemia ex. s. ifirmitate vel coactione remittit. Si aut blasfemia comittat certa malitia. tuc dr irremissibilis. no q no possit remitti: sz q no hz secu cam motiua ad remissione et sic itellige illud Mat. xij. spus aute blasfemie. s. illate ex certa malitia non remittet. i. vix siue difficulter remittit: q non hz excusationem. ¶ Blasfemia vo sctoru connr redudat in [sect. 3]deu. du vel illis attribuut quod Deus ex sua gra declarauit nolle in eis esse et vel remanet qd declarauit in eis esse eodem modo est peccatum sicut blasfemia dei. ¶ Vtru blasfemas possit absolui a p[sect. 4]prio sacerdote. Rn. Pa. in. c. statuimus. de male. qd no publice blasfemans. sz eps sacit glo. in. c. ij. de pe. et re. li. vj. Se cus si occulte. q sm Host. tuc no ptinet ad epm. Ego vo intelligo qd est casus epi bn blassemia est publica no simpli citer. sz. qn ppter publicata defert ad epm. Vn dicit Gof. et Host. qd q dicunt in. d. c. statuimus. de pena tpali vel pecuniaria intelligunt sedente iudice p tribunali. Jn iudicio aut anime psbyter discretus molliendo rigorem dispesare poterit rigore ex causa circa pena spiritualem superiore. xxvj. q. vij. penitentibus. hec Hosti. ¶ Sed qn dicitur publica. Rn. Pau. et [sect. 5]Host. in. d. c. statuimus quod publica dicitur est notoria iuris puta coniuctus vel cofessus in iudicio vel notoria facti puta quia publice pluribus astantibus blasfemia. itulit facit. c. fi. de coha. cle. et mul. Et breuiter qn probari pot et ad epmdefertur dicitur publica. ar. l. pala ff. de verb. signi. ¶ Quid si calore iracundie vel ebrieta [sect. 6]tis qs blasfemat. Rn. Pa. i. d. c. statuimus. doc. coiter recitant dictu abbatis dic etis qd lz peccet grauiter tn no punietur pena. d. c. statuimus quia nescit quodammodo quid facit. sicut nec con fessio sic facta preiudicat vt no. gl. in. c. ex literis de diuor et plz Pau. in ebrio. arg. l. omne debitum. §. qui se vulnerauit. ff. de re mil. Sed i accenso calore ire dicit forte no procedere. nisi calor esset ex iusta causa puocatus ar. l. si adulte riu. §. imperatores. ff. de adul. secus qn ex iniusta causa puta q in ludo amisit arg. c. inebriabunt. xv. q. j. sed ego dico quod tam ex ebrietate q ex ira blasfemans non excusatur a mortali si aduer tit quod dicit et significationem verbo rum vt patet ex dictis quo vero ad pe nam. d. c. statuimus credo omnino excusari propter verbum in eo positum: scilicet presumpserit relaxare: sed quo ad aliam penam extra ordinariam bene attendendum est an fuerit in culpa ebrietatis vel ire vt maior imponatur. et si non fuit vt culpa minor detur. ¶ Que est pena prefati. c. statui mus? [sect. 7]Rn. quod. vij. dominicis stet preforibus ecclesie dum aguntur missarum solem nia. et vltimo die sine pallio. et calciamentis. et ligatus corriga. in collo. Jte in. vij. sextis feris prefatarum domini carum ieiunet in pane et aqua et non in ter ecclesiam. Jtem quod in quolibet prefatorum dierum tres si poterit. vel duos aut saltem vnum pauperem refi ciat et si non potest in aliam penam commutetur. Jtem si est diues. xl. solidos soluat. vel. xxx. vel. xx. vel saltem. v. vsualis monete quam pemtetiaz si no luerit sacere interdicatur ei ingressus ecclesie et in obitu careat ecclesiastica sepultura. Cabella Vide. j. pedagium et talia quia pro eodem accipiuntur vel quasi. Calix no dz esse de ere. aut auricalco: aut cupro nec de ligno. nec de vitro nec de cristallo vel lapide: de con se. dist. j. vasa. et. c. seq. sed dz esse de auro vel argento aut stagno. c. calix. de conse. dist. j. [sect. 1]¶ Quis pot consecrare calice et patena Car. in cle. attendentes de sta. re. vidct sentire q eps et etia abbates qui vtuntur insignijs potificalibus qn hnt ex cosuetudine. quia ista suijt potius dignita tis q ordinis. Sed Ge. i. c. abbates. de priuile. lib. vj. dicit q licet hec glo. sit p ipsis abbatibus. tame debent abstine re propter vnctione que fit in eius con secratione. c. vnico de sacra vnctione. ¶ Quomodo execratur. Rn. sm pet. de pal. qd cosecratio calicis fit in superficie. Et ideo si calix argenteus consecra tus deauretur indiget recosecratione. Secus credo si de auratio cadit ppter vsum quia non reconsecrabitur. nec est simile incalice do aurato sicut i pariete ecclesie. qui decrostatus indiget recon secratione vt in gl. c. ecclesus. de conse. di. j. sed in perdiitone auri qd ita subti liter ponitur non videtur si ita consecratio in supficte ipsius quin remaneat in argento et ita seruat consuetudo. Si militer si amittat formam sua execrat. ar. c. j. de cose. ec. vel al. et quia districta forma iam non est calix si reparat erit nouus calix. et ideo consecrandus. Secus si formam non amisit quis aliqua liter lesus fuerit. Calumniator quis dicatur vide supra accusatio. §. octauo. Cambium Vide infra vsura. primo .§. lj. Canonica portio dicitur q est cano nibus approbata et debi ta iure decretorum. x. q. j. de his et. c. decernimus. et. xvj. q. j. constitutu. et i. Cle. dudum de sepul. De hac canonica portione tota ma teria tractatur per Pet. de peru. in tracta. canonicarum portionum. per titu. vbi quibus debetur et qua actione petatur et per quas: et a quibus et quando no. Bal. in suo magi. in versi. canonica portio per totum. ¶ Quotuplex est canonica portio? Rn. [sect. 1]q duplex. vna q debet episcopo ab oibus ecclesijs totius diocesis. de qua habes. x. q. in. c. de his. et. c. se. in gl. et de te sta. c. officij. et. c. se. cuz concordantijs in gl. Alia que debetur ecclesie parrochia li. de qua habetur. de sepul. per totu in decre. et. vj. et Cle. ¶ Quota est canonica portio episco pa [sect. 2]lis. Rn. secundum gl. in. c. requifisti. de testa. c. tertia vel quarta secundum con suetudinem. ¶ Quota est canoica portio parrochia [sect. 3]lis. Rn. qd iura sunt diuersa et ideo erit quarta quia in illa omnia iura concor dant. licet queda dicant mediam. quedam tertiam. ff. de arbi. l. diem. §. si plu res. et de arbi. c. si ex tribus. li. vj. na in dubijs sequimur quod minimu est. ff. de le. ij. l. si ita relictuz in fi. ff. de re. iur. l. semper. ita no. Archi. in. c. cuz quis de sepul. li. vj. et Jnn. in. d. c. reqsisti. et Ber. in. c. certificari. de sepul. et hoc veru. nisi consuetudo esset dandi medietatem. vel tertiam. quia tunc ista esset debita. vt in. d. c. certificari. Et sic intellige iura q videntur dicere quod est tertia vel medietas. ¶ Vtrum consuetudo. valeat qua nihil [sect. 4]datur episcopo vel parrochlali ecclie. Rn. Host. in sum. ti. de sepul. tenet qd no. Similiter et Gofre. cu sit irrationabilis capitu. fi. de consuetu. et contra iu ra de sepul. capitu. j. do. pe. de perusio. in tractatu. de canonica portione. Et Jnnocen. in dicto capitulo requisisti. te nent quod consuetudo valet dummodo sit prescripta spacio annoru. xl. facit c. de quarta. de prescrip. et qd notat Jo. in. d. c. certificari. ¶ Vtrum prescriptione etiam sicut con [sect. 5]suetudine possit in totum tolli. Rn. Se cundum Hostien. vbi. s. et. d. pe. q sic. sed requiritur titulus vel cursus temporis cuius contrarij memoria no existat. et ita loquit capitulu primu de pre scrip. lib. vj. Ratio quia ius commune est pro ecclesia parrochiali vel episcopo. Et ideo vbicunq presumptio est con possidetem oportet quod titulum alle get et probet per que talis presumptio tollatur. ¶ Vtrum per pactu possit renuntiari [sect. 6]dicta quarta. Rn. Secundum archi. ca pitu. pactum de pac. lib. vj. quod quan do damnificatur ecclesia non valet pa ctum. Secus vbi non damnificaretur quia valeret sine autoritate superioris factum. l. non eo minus. C. de procuratoribus. ¶ Aquibus debetur quarta episcopa [sect. 7]lis. Rn. Scdm Hostie. in sum. tit. de sepul quod debetur et potest peti ab omnibus ecclesijs. j. propriam diocesimco stitutis. vt. xvj. q. j. constitutuz siue sint capelle monachorum vel a: iorum reli giosorum vel monasteria. Vel alia pia loca siue sint conuentualia. vel qeuis alia in ciuitate vel extra vt de offi. ord. conquerente de testa. officij. et capitu. re quisisti etiam si sint exempta. nisi i priuilegio fiat specialis mentio de preiudicio episcopalis quarte. de deci. dudum. §. vlti. ff. ne quid in loco pu. l j. §. merito. Pa. vero in. d. capi. officij. tenet contrarium. scilicet q solum debeatur ab ecclesijs episcopo subiectis non ab exemptis seu subiectis immediate pa pe. et di cit q sic communiter ten et. pe. vero in prefato tractatu limitat pa. verum dicere quando legans ecclie exem pte non est subditus episcopivel exem ptus similiter alias debeat. Sed verior videt opi. pa. quia ista quarta datur epis ratione sollicitudinis quam debet habere in ecclesijs sibi subiectis vt patet. in. d. c. conquerente. non respectu legantium. ¶ Sed nunquid exempti tenent solue [sect. 8]re quarta canonica pape. Rn. abbas in c. requisisti. de testa. q sic. et sequitur do. pe. vbi. s. Legatus tamen de latere pe tere no poterit quia no est diocesanus exeptoru de puil. c. autoritate li. vj. i gl. ¶ De quibus debetur quaria canonica epalis. Rn. q de oibus legatis factis qui buscuq ecclesijs vel pijs locis sm q di xi in. §. pcedeti. et etia quarta decimarum et quarta eorum que veniut occasioe fune ris vt in. c. reqsisti de test. si ibi pa Fallit hoc in. vij. casibus sm do. pe. vbi. s. ¶ Primus qn relinquit aliquid pro or nametis ecclie seu vestibus videlicet cu legat sericu p planeta vel alid orname tu pro altari vt no. doc. in. c. fi. de testa. Ex quo sequit q si legatur aliquid vt fiat chorus vel pictura vel maiestas vel calix vel hmoi no det quarta. q ista est fabrica ad logeuuhonore dei. d. c. fi. et. l. j. C. ne. fi. fal. Jste imagines et cruces ap pellant signu dei. l. ticia. §. seia. ff. de au ro et arge. leg. et Jnn. in c. cu ad sede. de resti. spol. dicit q cruces et calice sut ornameta ecclesie. ¶ Scds qn legatur p prefatis ornamentis redimedis ornan dis seu reparadis. vt dicit Jnnoc. in. d. c. fi. Jdem dic cu legat p libris necessarijs diuino officio. Silr qn legatur pro monumeto fiedo q religionis interest monumeta costrui vel exornari. l. j. §. in terdictu. ff. de mor. infe. ¶ Tertius qua do legat pro fabrica ecclesie repatione indigete et portio pro fabrica no habet: vel si hr no sufficit. Si vero ecclesia no indiget fabrica soluetur qrta sm Host. reliquum seruabitur pro tpe necessario ad fabricam. ¶ Quartus quado legatur p luminaribus oleu pro lampade vel ce rei hmoi. ¶ Quintus quado legat p an niuersario celebrado an annuati. c. cu creatura. de cele. mis. ¶ Sertus quado le gat pro. vij. xxx. et hmoi sm Hosti. in. d. c. fi. ¶ Septimus quado relinquit ad ppetuu cultu diuinu puta qd festu vnius sancti fiat annuatim vel dicit officium in vna capella q in hmoi cosistit cultus diuinus. c. fi. de rescri. lib. vj. ¶ Octauus fallit sm Pau. in. d. c. requisisti in obla tionibus de quibus non debet quarta vt olim. ¶ Nonus fallit sm eundez in donatioe in vita de qua etia no debet. c. de his. de sepul. et. c. j. de sta. mona. ¶ Vtru debeat quarta epo de relictis [sect. 10]factis hospitali. Rn pau. in. d. c. officij. q sic si est religiosum puta autoritate episcopi constructum etia sm Joa. an. si relictum fuisset factum pauperibus talis hospitalis q presumitur habuisse respectum ad locumno ad persona. Secus si relictum esset pauperibus simpliciter q non deberetur. l. nulli. et. l. si quis ad declinandam. C. de epis. et cle. si vero hospitale no est religiosum licet diuersa sit opi. tamen tene cu pau. ibidem q si hospitale est edificatum auto ritate ia defuncti sic eps habebit quar tam q eps habebit cura vt dr in aute. de ec. tu. §. si qs. q no pot amplius redire ad prophana. Si vero edificator viuit sic non debetur quarta et relictum vide tur factu pauperibus cu talis locus non sit capax quia edificator potest eum de struere. c. inter dilectos. de dona. et ibi Jnnoc. Et ex dictis patet q de relictis istis fraternitatibus no debetur quarta. vt tenet pet. qui. s. Limita tame pre fatum dictum Joan and. de pauperibus simpliciter verum scilicet quando legatur in genere pauperibus sm Bal. Jta qd inter personas distribuatur et non inter loca vtputa quia testator iubet cuilibet pauperi dari tunicam vel certam quatitate pecunie quia legatur vt singularibus psonis. et sic non dent quarta epo. c. ex parte el. iij. de verb. si. als legando pauperibus in genere ve ster legare hospitali quod est in ciuita te vbi testator habet domiciliuz. casus est in. d. l. si quis ad declinandam. ver. vbi aut. et ideo deberet quarta contra. Jo. an. et eu sequetes et sic verum credo quando est tali hospitale q pauperea coiter ibi mittantur. secus in hospitali bus vbi pauci pascuntur. Et sic intelligo. Joan. Andree. ¶ Vtrum debeat quarta epo de legato [sect. 11]facto alicui vt singulari psone. Rn. do. pe. vbi. s. q no sicut quado legat clerico no hnti administratione vel plationem seu alicui canonico vt in. d. c. reqsisti. §. fi. vel cu legat leprosis morantibus in tali loco seu domo vel cu legat heremitis aut istis fratribus qui mora tur in aliquo loco vel aliquibus mulieri bus p dote vl viduis pegrinis et hmoi in quibus cessat. d. c. ex parte. el. iij. vide qd no. Jnno. in. c. relatu. de sepul. ¶ Vtru debeat quarta epalis de lega[sect. 12]tis pro male ablatis. Rn. do. pe. vbi. s. quod no q sunt debita no legata siue restitutio sit certa siue incerta. ¶ Vtrum debeat quando subditus le[sect. 13]gat ecclesie extra diocesim constitute? Rn. q no. ita tenet Abbas. in. c. requisisti. et Jnn. in. d. c. officiu. et Jo. an. in. d. c. certi ficari. Et ita consuluit. Joan. de monte merello. Hoc intelligo nisi consuetudo vel prescriptio aliud habeat. c. cum inter. de ver. sign. el. ij. ¶ De quibus debetur canonica paro[sect. 14]chialis. Rn. q de oibus que veniut ratione funeris. et de omnibus legatis fa ctis ecclesie apud qua elegit sepultura de sepul. per totum et in clem. dudu. eo. titu. Fallit hoc in. xiiij. casibus sm do. Pet. vbi. s. ¶ Primus qn per cosuetudi ne vel prescriptione nihil soluitur sm q dictu est. ¶ Scds qn per priuilegiuz pape eximitur a prestatione. de reli. do mi. c. constitutus. de testa. c. officij. in fi. de sep. in nostra huiusmodi sunt hodie fratres minores et predicatores per pri uilegium. ¶ Tertius qn legat ad vsus priuilegiatos de quibus. in. c. fi. de testa. qui sunt. vij. casus primi de quibus no debet quarta epalis de quibus. s. in §. ix. ¶ Quartus qn ecclie donat dona tione inter viuos. vt in. d. c. de his. §. si vero. ¶ Quintus quando post electionem sepulture in aliquo monasterio sa nus existens illud intrat: et in eo profitetur anteq moriatur et idez dico si intrauit cu proposito absolute mutandi vita. quia desinit esse parrochianus al terius ecclesie ar. c. beneficiu de reg. lib. vj. Si vero non fecit professione nec ha buit absolute ppositu vitam mutandi debetur quarta sm archi. in. c. cu quis de sepul. lib. vj. et videtur verius sm ge. ibide licet alij dicat cotra: q religiosus ceset cotrahere domiciliu i monasterio facta pfessione tacite vel expresse. non ante vt dicit archi. et Joa. in. c. statutum de rescri. lib. vj. Et ide vr dicedu de leproso q intrauit domu leprosoru q no debet sm Gu. secus de illo qui recipit in cofratre qui tn retinet bona sua quo ad pprietate q debet qrta. c. cu et plantare de priui. q no transit in religione. Secus si solum sibi retinuisset vsumfru ctu suorum bonorum: q gauderet puilegio religiois. c. vt puilegia de pui. ¶ Sextus qn quis legat ecclesie in qua non sibi elegit sepultura nec sepelit ibidez sm glo. ordi. in. c. j. de sepul. et ide Jnno. i. c. lj. de sep. et Arch. in. c. ij. eo. ti. li. vj. lz in c. placuit. xiij. q. ij. tenuisset q deberet hoc ide pbat Jo. an. i. c. j. et. c. certificari de sepul. in gl. et in cle. dudu. §. verum. vbi reprobat opi. Hosti. tenetis cotrariu in d. c. ij. et est opi. va. alia hosti. reprobata sm do. Ant. in. d. c. certificari. na talia debet esse subiecta qlia pdicata. xxxij. q. ij. apls. ¶ Septimo fallit qn de facto sepelit: vt puta. q erat ibi interdicta ecclesia vel ciuitas fuit tn de facto et con voluntate fratru sepultus in eorum ecclia et multa oblata. Na sm Fede. consi. cxix. et sequit Ge. in. d. c. j. de sepul. lib. vj. non debet qrta. Rn q talis tpe interdicti no pot eligere sepultura apud medica tes vt no. Jnn. de puil. c. vt preuiligia et c. cu et platare. et de pe. et re. qd i te. quis liceat ipsis recipere mortuaria vt oret p defunctis si cu pnia decesserut. xj. q. iij. quicuq intra. facit qd no. Jnn. in. c. tata de exces. pla. Jte q quarta dent ro ne iniurie facte ecclie parochiali. d. c. certificari. ergo nulla iniuria ei facit ex quo ibi no poterat sepeliri. imo plus dicit ide Fede. q si medicates spote eu ta li tpe sepeliut no debet quarta. sz tene tur tanq violatores interdicti. cle. j. de sepul. et in. c. si canonici de offi. or. li. vj. tunc enim soluz debetur quarta quando sepeliunt in casu a iure concesso. secus si sepeliut in casu a iure prohibito vt in. c. ex parte el. j. et. c. cum liberum. et in. c. i nostra i fi. de sepul. et ibi dicit Jnno. q quando de facto non de iure sepelitur debent corpus et oblationes q ratione sepulture sacte sunt. sed non le gata facta no ratione sepulture vel occasione ipsius. et ita patet q si de facto sepelitur contra voluntatem illius cu ius est ecclesia q non tenetur ad quar tam aliquam. sed tenetur et corpus et omnia qua ratione sepulture habuit re stituere sed non quartam de legatis fa ctis non ratione sepulture vel eius occasioe. Similiter non debentur de his que amici de bonis ipsorum tunc offerunt. ¶ Octauo fallit quando ecclesia parochialis erat interdicta ex culpa sua et non parochiani. tunc ecclesia no habebit quartam: siue parochianus se pelliatur alibi ex electione sua siue no. vt quia alibi est sepulchrum suorum maiorum sm Pet. et no. Ge. in. c. j. de se pul. libr. vj. ¶ Nono quando reuocat electionem quam fecit legando et alibi eligit sepulturam et sepelitur quia paria sunt non eligere et electam mutare. ff. de adi. lega. l. j. et. ij. Sed primo casu non debetur. vt. s. dictum est ergo nec in secundo. Jta consuluit Fed. consi. x. Gem. in. d. c. j. videt tenere q reuocata electione sepulture. reuocetur et legatu et dabit illi ecclesie vbi elegit sepeliri: quia subrogatus debet intelligi subrogatus cuz omnibus qualitatibus onere et honore. l. j. §. hec actio. ff. si quis test. li. esse ius. fue. et ideo onus etiaz emolu menti commutatur et ecotra. l. alunne. .§. seia. ff. de adi. leg. Et dicit veruz nisi aliter costet de volutate legatis. ¶ Decimo quando licet elegerit: tamen non sepelitur ex sacto heredum vel ex facto contingenti circa persona defuncti: pu ta quia moritur nimis longe vel heredes nolut ad ecclesia electa deferri: q verba sunt intelligeda cum effectu. l. j. ff. quod quisq iuris. et. l. ea quidem. C. si man. ita fue. alie. tex. est in. c. relatu. de cle. no resi. ergo cessabit canonica: ex quo ibi non sepelitur. Jta tenet Fede. vbi. s. et do. Pe. vbi. s. Ge. tame in. d. c. j. vester sentire q isto casu ecclesia no pri uat legatis sactis gra sepulture vt no. in. c. in nra de sepul. et ideo forte nec sua quarta ecclesia parochialis. ¶ Vndeci mo cuz legatur pro incertis male ablatis sm do. pe. vbi. s. ¶ Duodecimo qn legatum est ecclesie parochiali tantum qtum est quarta pars legatorum facto rum ecclesie electe sm Hosti. in. d. c. offi cij. et do. pe. vbi. s. Alij volunt q no coputabitur: sed soluet quartam ecclesie electe: ac si nihil ecclesie parrochiali es set legatum: sicut Gof. Ray. in summa Jo. in. d. c. officij. Fede. consi. iij. Jo. de lig. in. d. cle. dudu. Tu vero tene q si co suetudo esset q teneretur tantu legere ecclesie parochiali: tunc vera sit secunda opi. vt no coputetur. Si vero dicta consuetudo no est: sic computabitur. et si minus est supplebitur. sicut filius fa cit in. l. si quando. C. de inoffi. testa. Si plus est legatum ei qua sua quarta no defalcabit. ¶ Tertiodecimo qn tpe testamenti et legati no elegit sepeliri. sed postea tpe mortis elegit sepulturam fa cit. c. relatu. de sepul. in. ij. gl. Ber. in. d. c. de his. dicit se dubitare. sz ego credo teneri nisi fiat donatio iter viuos et no in fraude. ¶ Decimo quarto quado pa rochianus no potuit audire diuina: nec percipere eccliastica sacrameta in sua parochiali ecclesia ppter vacationem longo tepore: et alibi elegit sepulturam sm Bald. in suo tractatu. De hoc ratio quia que legantur pro labore: cessante eo cessat et legatum. l. seio. in fi. ff. de annu. leg. Cum ergo quarta detur pro ad ministratione sacrametorum et celebra tione vt patet in. d. cle. dudu. §. verum ibi. cum mercedis exhibitio patet q non debetur quia cessante causa finali cessat effectus de quo in. c. cuz cessante. de appella. Hosti. vero et Jo. in. c. relatum. de sep. et Pe. vbi. s. tenent q immo debetur: quia vicium prelati non debet nocere ecclesie. Sed ego teneo cu Bal. et dico q vicium prelati nocet ecclesie in acquirendis vt no. pa. in. c. vtsuper de re. ec. non ali. ¶ Vtru de legato facto rectori ecclesie [sect. 15]i qua elegit sepultura pmissis dicedis p rectorez debeat quarta parochialis. Rn. q sic etiaz debet quarta epalis. vt in. c. cum inter vos de. ver. si. ¶ Vtru de donatioe ca mortis debeat. [sect. 16]Rn. q sic accedit magis legato q contra ctui. l. fin. C. de dona. ca mortis. cle. dudum. de sepul. ¶ Cui debet canonica portio. Rn. epa[sect. 17]le. debet epo diocesis. parochialis vo debet ecclie. vbi audit diuina et pcipit eccliastica sacra tex. e in. c. cu qs. de sepul. li. vj. vel dz pcipere de iure. si vero trastulit domiciliu alicubi et morit anteq nouu domiciliu acqsierit tuc dent ecclie pochiali in qua morit sm archi. in. c. j. de sepul. libr. vj. hug. ray. Gof. et Vin. i. c. nos de sepul. q volut q ibi dz sepeliri si no elegisset. Sz tenedo opi. Jnn. in. d. c. nos. isti. de sepul. q dz sepe liri in ecclesia cathedrali: ipsi debebit. Si vero hz domiciliu in diuersis paro chijs vt sunt reges. tuc est equu q diui dat. sed no credo necessariu: sz dabitur ecclesie in qua morit. licet Host. et Jnn. dicant diuidenda. ¶ Quid si audit diuina in vna. in alia [sect. 18]vo recipit sacra. Rn. Jnn. et Jo. in. c. de his. de sepul. Arch. in. d. c. cu qs. qd fiet diuisio portiois. c. j. et. c. relatu. de sepul. limito si vtraq hz cimitertu et cura. als no. arg. c. si ecclesia. de conse. eccl. vel alta. ¶ Quid de istis receptis in cotractibus [sect. 19]retetis bonis suis. Rn. Hosti. et Gof. q sicut no eximunt a iurisdictioe epi. ita debetur quarta de legatis per ipsos de quo dic vt. s. §. xiiij. ¶ Quo extrahent iste quarte. Rn. ho. i [sect. 20]sum. de sep. qd extrahetur primo quarta epalis: q antiquior et dignior demu parochialis si venit extraheda. Si vo prius fuisset quarta parochialis extra cta: sic eps habebit quarta quarte parochialis: et quartam de reliquis. Canonicus dz facere que ad cano nie officium spectant: et si puer est per aliu. vt de. eta. et quali. c. ij. ff. de decurio. l. spurij. §. minores. De canonico et quo ponat in posses sione canonicatus no. Bal. i. l. ij. col. xij. ver. sup scdo pucto. C. de serui. et an pos sit per testes probare titulum sui cano nicatus. no. Ray. q sic in. l. si qua per ca lumniam. C. de epis. et cle. per. c. ij. de cle. peregri. ¶ Vtru possit esse laicus. Rn. sz Vin. q [sect. 1]no pot tn laicus ex iusta ca habere pre benda. extra de costi. c. cu. M. ferrarien sis. et ibi Pa. hoc tenet. ¶ Jn quo sunt interrogadi. vide. j. Jn[sect. 2]terrogationes. Canonisatio sanctorum sm Jnno. in c. audiuimus. de reli. et ve. san. est canonice et regulariter sta tuere q aliqs honoret pro sancto puta q fiat officiu pro eo solene sicut p alijs sanctis q sunt eiusde coditiois. vt si cofessor fiat officiu cofessorum. si martyr martyrum. ¶ Que requiruntur in canonizatione. [sect. 1]Rn. Jnno. vbi. s. q regulariter pbatio nes de fide et excellentia vite: et miracu lis eius. extra de testi. venerabili fratri nostro. ¶ Vtrum oratio sit fundeda ad no san [sect. 2]ctu. Rn. Jnn. vbi. s. qsic ad alique viru q credit bonus et p se intercedat ad deu quia deus fide illoru attendens etia si il le no essetbonus pces eorum acceptaret. ar. xxxij. di. §. veru. xv. q. vl. c. fi. no tn licet de eo facere officiu solenne vel preces solennes. ¶ Vtru alius q papa possit canoniza[sect. 3]re. Rn. Jnno. ibidem quod non. Cantus in ecclesia inuetus est ad pro uocanda copunctionem in animos auditoru. xxj. di. cleros ante fi. de conse. di. v. non mediocriter. ¶ Vtru cantus theatrales sint catedi [sect. 1]in ecclesia Rn. q non. nec in modu tra gediarum. sed cantandu est cuz cordis deuotione. xcij. di. cantantes et. d. c. non mediocriter. et. xxxviij. distin. sedulo. xij. q. j. quia. Capitulum potest sede vacate absoluere ab excoicatione taz iuris q hominis a q eps absoluere possz nisi. a sede apostolica spaliter sit ei interdictum. ca. vnico. de ma. et obe. lib. vj. De ca pitulo an cosequat iura episcopatus et qd possit sede vacanti. no. plene Bar. in. l. vbi absunt. ff. de tuto. et cura. da. ab his. et intelligit semp epo i omni actu etia si soli episcopo conueniat vt p Bal. in. l. j. oppo. C. de cotrata. ¶ Vtru possit dispensare in casibus in [sect. 1]quibus pmittitepo dispensatio. Rnd. Fed. consi. xxix. q sic. et no. Pau. in. c. cu olim. de ma. et obe. ¶ Vtru possit dare cofessore seu absol [sect. 2]uere in casibus episcopo reseruatis. Rn. Pa. vbi. s. quod sic. ¶ Vtru ptas capituli cosistat in maio[sect. 3]ri. parte. Rn. Mo. eo. ti. q in matori et sa niori. Jta. q totu capitulu dicitur facere qd maior et sanior pars facit. c. cu in cuctis de his q fi. a. ma. par. ca. Fallit hoc in tribus casibus. ¶ Primus. qn aliquid est pluribus comune non vt collegiatis: sed vt singulis. q tuc non valet quod fit a maiori parte sed oportet cosentiat singuli. ff. de serui. rusti. predi. l. per fundu. de costi. c. cum oes in glo. ¶ Scds qn maior pars capituli delinquit et propterea est priuata ptate sua. vt in. c. bone memorie. el. j. et. c. cunobis de elect. cu si. et. c. gratu de postu. prela. q tuc tota potestas capituli residet in maiori parte q no deliquit no. Pau. in c. de his qfi. a ma. pte. c. ¶ Tertius i ele ctioe romani potificis. vbi opz qd due partes consentiant. c. lz. de elect. ¶ Sed q dicitur maior pars capituli et [sect. 4]sanior. Rn. Mo. q illa q nitit maiori roni et pietati. viij. coni. sane. quippe presumitur. tn semp p maiori parte. et illi statur nisi conriu pbet. lxj. di. nullus. et d. c. j. de ele. dudu. el. i. Multa tagut doc. de ptate capituli. in. d. c. cum olim que no pertinet confessoribus. vide ibi. Caracter quid est. Rn. sanctus bona. in. iiij. di. vj. q. j. prime patris. sm coem opi. est quedam spua lis qualitas anime. Vn no est passiovl potetia anime. imo est habitus i pria spe cie qualitatis accipiedo coiter habitu prout comprehedit oez qualitatez ani mam disponentem siue facile mobile siue perfectam: siue imperfectam. Vn dicicur habitus q est ppetuus. et q non pficit. szadvlteriore pfectione disponit i. ad gratiam potest dici dispositio. De caractere an imprimatur in di gnitatibus secularibus. no. q no in. l. iij. C. de dig. lib. xij. ¶ Ad qd dat. Rn. sctus. Bo. vbi. s. q. ij. [sect. 1]q ad quatuor. ¶ Prio ad significaduz. ¶ Scdo ad disponedu. ¶ Ttertio ad assimiladu. ¶ Quarto ad distigueduz. na cu sit signusacrale signat gratia gra tu faciete nec solu signat: sz disponit ad ea q vsus sacrorum no est tm in significa do. sed etia in disponedo: et q disponit ad graz habet aliqua similitudine cu gra q est similitudo dei. Jdeo aliquo mo cu signat deo. et q oes configurat deo et sic vni assimilat grege dni inter se. et sic distinguit ab his q no sut de grege dni. vel etia q distinctione facit in eo de grege sz alia et alia rone assimiladi. ¶ Vtru iprimat i oibus sacris. Rn. sctus [sect. 2]Bona. vbi. s. d. c. iiij. q no nisitm itribus sacris. ¶ Prio ibaptismo i quo fides gi gnit. et distiguit ppls ifidelis a fideli. ¶ Scdo in cofirmatioe i qua fides roboratur et ho vt pugil ad pugnadu vn gitur et ab infirmis discernit. ¶ Tertio in ordine in quo virtus multimoda datur et homo vt sctus ad ministeriu tem pli a laico separatur. ¶ Vtrum sit idelebil. Rn. sctus Bo. vbi. s. [sect. 3]q. v. q sic. Ro est ex pte cae volutarie. s. dei iprimetis et ex parte. subiecti no est pncipalr i effectiua q maxie vertibilis est sz in tota imagine et pricipaliter in cognitiua q imago principaliter cosistit in cognitiua vt dr in lib. de spiritu et aia: tu ex parte finis quia non datur ad actum alicuius virtutis vel scientie sz ad actum distinguendi. Carcer. Vtru qs possit se includi fa cere i arcto carcere ad pniaz pagendam. Rn. Pa. in. c. veniens. de re cu. q sic ex illo. c. et. c. que vere. xvi. q. j. Carceratio q est meri imperij. not. Bar. et Alex. i. l. iij. ff. de iurisd. oimiudi. et que sit pena carceris fracti. no. i. l. j. ff. de effract. et ibi per Ang. et Spe. isti. de presum §. ij. v. violentia. ¶ Vtru liceat icarcerare alique. Rn. q sic sz ordine iusticie. s. aut in pena aut in cautela. Et hoc pertinet ad euz qui vlr habet de actibus et eius vita. dispone re. alius no pot nisi ad horam ne aliqd pctm faciat vel vt iudici representet sm Tho. scda scde. q. lxv. ¶ Vtru cedeus bonis possit incarcera [sect. 1]ri p debito. Rn. q no. Na vt tenet Pa. in. c. lator de pig. no pot quis etia p pa ctu se obligare carcerari p debito renu ciado bnficio cessiois bonorum q est con tra bonos mores. Jde tenet Dy. p. §. ele gater. l. alia ca. ff. sol. matri. et Ri. allegat glo. in aute. immo. C. de ac. et ob. et putat veru bar. in. d. §. elegater nisi in duobus casibus. ¶ Primus si alienauit oia suabona in [sect. 2]fraude creditorum casus est in. l. fi. ff. de his que in frau. cre. q tenet Dy. in .§. si quis in frau. insti. de act. ¶ Scds si debitor tpe quo cotraxit sciebat se no soluedo esse. vt. ff. de iure. do. l. pe. Naz in istis duobus casibus no dabit sibi bn ficiu cessiois bonoru. Et plz mihi ista opi. q equa et sequeda i conscia. lz alij cotrariu teneat q. s. possit incarcerari sim plr. Adde etia q teneri facere alique i carcere p debito. aliqn est cotra preceptu caritatis p ximi. vt puta qn in nul la culpa e de dano pximi. et no heat vn satisfaciat ipe nec sperat q aliquis p eo sit satisfacturus. secus si fuit i culpa q tuc ad pena posset detineri qd bn no. ¶ Vtru incarceras aliqueiiuste teneat. [sect. 3]Rn. q siue sit iudex siue no tenetur de oi dano ei dato ad restionem. et etia de iniuria sibi satisfacere arg. c. penale. cu ibi no. xiiij. q. v. et quicuq priuatus ali quez incarcerauerit: etiaz pro manifesto crimine capite punitur de iure ciui li. vt. C. de coarta. l. omnes. lib. xij. comit tit em crimez lese maiestatis. et vltimo suppliciopunitur quisquis habet car cere ad detinedu aliquevt. C. de priua. car. l. vnica. Veruz intelligit glo. s. publice accusatu. Secus si ad detinendu proprios seruos ne fugiant. ¶ Vtru ille qui iurauit redire ad car[sect. 4]cerem teneatur. Rn. pau. in. c. sivero de iure iura. q sic etiam si sit sibi periculu mortis dumo carcer no sit iniuriosus d quo dicit glo. sing. in cle. pastoralis. in vbo violenta iniuria. de re iudi. q no tenetur tunc redire. ¶ Vtru contractus gesti p incarceratu [sect. 5]valeant. Rn. pa. in. c. accedes. de pcu. q detetus in carcere: publico et iuste si est danatus pena capitali no valet q: est effectus seruus pene et bona sua ve niunt ad succedetes ab intestato. nisi i crimine lese maiestatis vt in aute. bo na damnatorum. C. de bo. da. vnde etiam no pot disponere ad pias cas sm Jo. an. in. c. ij. de vsu. li. vj. Si no est sic danatus valet. vt no. in. l. q i carcere. ff. qd me. ca. etia cu eo q eu fecit detinere: vt dicit bar. ibide. Aut detinetur in carce re. iniurioso. et sic cu illo q eu tenet non valet sz debet rescindi actione qd metus ca di. l. q in carcere. Cu alio autvalet ni si ad hoc n dtineat. iuxta no. i. c. dns. de sec. nup. De capto ab hostibus in bello nihil dico q hodie vt dixi. s. Bellu no efficit seruus de cosuetudine. et iovalet cotractus p eu facti. lz secus sit de iure vt in. l. eius qui in prin. ff. de testa. et in. l. diuus. ff. de iure fi. et no. secundum eudem pa. vbi. s. q no dicitur liberatus a carcere qui custoditur. et ideo opz sit in loco tuto. vt no. Barto. in. d. l. qui in carcere cotra practica illorum qui educunt aliquem de carcere et custoditur ibi per familiam. ¶ Not. q iudex debet visitare carcera[sect. 6]tos et facere q heantnecessaria. vt. C. de epi. audi. l. iij. et pot liberare eum quez videt ad nullius instantiaz vel sine de licto aut ca debita detetu ex mero officio. vt not. Bart. in. l. si quis vxori. §. si fugitiuum. ff. de fur. Caritas est secundum Aug. rectissima ai affectio que diligitur. De charitate et q ordinata icipit a seipso. l. preses. C. de serui. et aqua. Jtez prefert suis extraneis. l. cu acutissimi. et ibi Bal. in. j. nota. C. de fideico. ¶ Vtru teneamur ex caritate diligere [sect. 1]deu ex toto corde tota aia et tota mete sicut dicitur. Ma. xxij. Rn. S. bo. in. iij. di. xxvij. q. vlt. q no p exclusione affectus extranei. s. q nihil sit i amore nostro ni si deus. nec in cogitatioe. nec in mete. quia impossibile est sic implere in hac vita. sed per exclusione affectus cotra rij sic tenetur hoc est q nihil diligamus supra deum vel equaliter ipsi deo. ¶ Qui sut diligedi ex caritate. Rn. sm [sect. 2]sanctu bo. i. iij. dis. xxviij. ar. j. q. j. et. ij. qd summu bonu vel cui summu bonu est natuvniri velvnit p cognitione et amo rez hoc aut bonu vnit vel pticipat ab aliqbus in actu vt in blis. A qbusda in habitu vt in iustis viatoribus. Aqbusda in potetia solu vt in malis viatoribus. Jn qbusda nullo modo reducibile e ad actu vt in danatis et creaturis irra tionabilibus. ¶ Primi sunt maxime ex caritate diligedi. ¶ Secudi minus q primi. ¶ Tertij minus q secudi. ¶ Quarti nullo modo sint diligedi ex [sect. 3]caritate quis amore quez in cludit vl imperat caritas inquantum dei creatu re possunt diligi no ita q caritas feratur directe ad ipsos sed ad deum cuius sunt creature. ¶ Vtrum sit aliquis ordo caritatis de [sect. 4]precepto. rn. S. bo. vbi. s. q. vlt. q sic sz Aug. de doc. christiana. ¶ Et primo su per omnia diligedus est deus. sz q nos sumus tertio q iuxta nos e. s. proximus quarto q. j. nos est. s. corpus proprium et corpus proxi. de pe. dis. ij. c. caritas est. ¶ Vtruz prefatus ordo attendatur pe nes affectuz. et effectu. Rn. S. bo. vbi. s. di. ix. q. vj. q attenditur penes vtrunq sed sciendum q effectus accipitur ali quando pro motu. Et sic est quedaz ra tionalis eligetia. est aut iste affectus aliquado a caritate elicitus. s. quo quis optat alteri summum bonuz et qtum ad istum affectuz debet esse ordo quia magis mihi q patri et magis pmi q alij debeo optare vita eterna. Aliquado effectus est a caritate imperatus. vt est ille quo quis optat alteri aliqd bonu te porale qd est ordinatu ad coserua tione naturale et sic sz diuersas conditio nes ordo pot pdictus posterari affectus aut quado accipit no p motu sz p pas sione. idem est q queda muliebris co placetia. et isto modo minime respicit a caritatis ordine quia potius respicit sensualez experientia q rationis elige tia sicut patet q plus delectatur quis cu videt amicu q de pme absolute. quis plus diligat prez cuius signu est q plus faceret pro patre. Effectus autez est triplex. ¶ Primus respicit salute anime. et huc respicit ordo caritatis principaliter. q primo debeo pcurare salutez meam q pximi et prius patris q extranei. ¶ Se cundus respicit sustetatione vite. et tuc respicit minus principaliter. quia sz diuersas conditioes et opportunitates de bet homo magis et minus esse benefi cus in collatioe alicuius temporalis. ¶ Tertius est in collatioe beneficij ecclesiastici. et tuc minime respicit q in taliuz collatione dignitas meriti soluz est attendeda. et parum vel nihil propinquitas sanguinis. ¶ Vtru homo teneat excaritate subire [sect. 5]morte p xpo. rn. sz. S. b. vbi. s. q. ij. Aut adest necessitas vel deferedi iustitiam vel amittedi vita. et sic quilibet tenetur magis mori dilecto deo. q eo offeso vi uere. et hoc dico si dat optio vel q iusti cia deferatvl qd vita perdat. Addo qd cuz quisvidet q p morte sua pot fides leruari vel iusticia. et persecutio no est psonalis sz vniuersalis: tuc te netur de precepto sustinere mortez. vnde prela tus tenetur se morti exponere quando videt q ex fuga sua sequetur dispediu in fide vel in iustitia in ecclesia. similiter qlibz sicut fecit tho. catuariesis. aut est soluz oportunitas manifestadi diuina gloria et edificadi ecclesia. Et isto mo e superogatiois no necessitatis ad pfectione no oes tenent. Si aut homo daret se morti pro xpo: eo q vita suam habet exosaz. mortalissime peccaret. ¶ Vtru ho existes i caritate teneat ad [sect. 6]pfectione. Rn. sm sctm bo. vbi. s. q. iiij. quod. v. modis obligat qs ad aliquid. ¶ Primo ppter diuinu madatu: et sic non magis obligat q alij nisi ex equo q maiore. graz hz. ¶ Scdo obligatur p pter votu emissum. et sic solu q fecit te nent no q no fecit. ¶ Tertio ppter susceptu officiu et sic quilibet tenet ad illa pfectione q reqrit necessario ad illd officiu sicut in plato regime subditorum. ¶ Quarto pptervitandu scandalu. vn tuc tenet. ad opa exemploru qn aliter scadalu sequeret. ¶ Quito ppter conscietie iudicium quod dictat de necessitate fiendum. ¶ Vtru caritas semel hita possit amit[sect. 7]ti invia. Rn. sz coiter doc. i. iij. di. xxvij. quod sic et aliter tenere esset erroneu. q caritas no tollit vertibilitatez arbitrij j. Cor. x. tu qui stas vide ne cadas. ¶ Quo amittit. Rn. p peccatu mortale [sect. 8]solu p quod volutas auertit a deo vn Aug. sup ge. li. viij. dicit q ho deo presente sibi illuminat p caritate. absente vero continue tenebrat a quo no locorum i teruallis szvolutatis auersioe discedit. ¶ Quo recuperat. Rn. quod p peniten [sect. 9]tia q tollit auersione illa. Vn. aug. li. v. cote. Penitetia eqda res optia et pfecta oes defectus reuocans ad perfectum. ¶ Vtru quis possit scire certitudinali [sect. 10]ter i hac vita se hre caritate. Rn. qd no eccle. ix. neo scit vtru odio vl amore sit dignus. Et ro vna est ppter caritatis et dilectiois acqsite similitudinevt dicit Ber. de amore. Alia ppter diumaz dispesatione per qua deus claudit oculos seruorum suorum ne extollat. Aliqui tn dicut quod hoc est veru loquedo de ca ritate finali p oit pe et absolute sz accipiedo p caritate aliquo mo no pot ho scire certitudie fidei se caritate hre puta cu adultus bn dispositus baptizatvl qs suscipit sacrametu pnie sine obice peccat mortalis in volutate inheretis. ¶ Vtru opera bona fcta extra caritater [sect. 11]valeat. rn. q no quo ad premiuvite eter ne: vl quod ad diminutione pene debi te peccatis directe. sz bn valet indirecte. d q dica. j. pnia. §. xiiij. et satisfacto. §. vj. ¶ Vtru bona facta i ca ritate et p pctm [sect. 12]morta. mortificata reuiuilcat p vera pe nitetia. rn. q sic sz coit. the. i. iiij. d. xxiij Castitas etia inuenit in mrimo nia li coniugio. tex. notabilis est in. c. nicena. et. c. aliter. xxxj. di. et ar. in. c. vt clericoru. de vi. et hone. cle. et glos. in c. quod a te. de cle. coniu. Castitas qnq psumat. no. in. l. eu qui. infi. C. de epi. et cle. et qualier intel ligatu. vbu caste viuere. bal. no. i. l. deo nobis. col. xiiij. versi. iuxta pdict a que ritur. C. de epi. et cle. glo. et docto. in aut. sui relictu. et ibi. Bald. col. iiij. versicu. no. q anima mariti post glo. inversicu lo nuptijs. C. de indi. vidui. tol. ¶ Vtrum mulier que mortuo viro cuz [sect. 1]alio conhit amittat legatu sibi factu sub ista coditioe. si castevixerit. Rn. Bar. in l. mulier. §. cu pponeret. ff. ad tre. q no nisi aliud senserit testator: vel habeat vsum loquedi: q vba dubia debent in conctu itelligi sz coez opi. facit quod no. ide Bar. i. l. labeo. ff. de sup. le. et i. l. oes ppli. ff. de iust. et iu. et ino. i. c. olim. de v. sig. et gl. in. c. nonulli. de rescrip. q cois vsus loquedi pfert pprie significationi vborum i quacuq materia idem Bar. in. l. v. que incipit. Gnaliter. C. de secu. nup. q lucret tz et fac ille tex. cu au. sua. Jde iz pau. i. d. c. vt clericorum. et addit q caute addat si caste vixerit i viduitate vide p hoc qd legit in. l. vnica. C. si sec. nup. limitat ang. i aute. quo opz epi. §. hoc d deo verum si nubat tm seml p tex. i l. boues. §. hoc sermoe. ff. dv. sig. p que tex. dicit q si qs reliqt sua boa p maritadis mulieribus idisticte q itelligit so lu d mulieribus pria vl scda vice contrahe tibus no de tertio nubetibus. silr dicit ide ang. ide q si pdicta vba caste vixerit p ferut a lege sic lucrat legatu. etia tras eudo ad scdavota: q oes nuptie sut ho neste. sz si pferaut a marito filio vl eius herede. q ledunt p trasitu ad scda vota sic pdet. si aut pferant ab alijs puta a cosanguineis vxoris aut extraneis: sic non perdet per secunda vota: sed bene transeundo ad tertia connubia. Castratus vtru possit ordinari. vide. j. corpe viciatus. §. j. Casus epis reseruati q sunt. Rn. q de casibus a iure reseruatis modica est controuersia inter doctores. Coiter em doctores se remittut ad glo. in. c. si eps de pe. et remi. lib. vj. q ponit sex casus. ¶ Primus est de excoicatioe maiori: et hoc intellige de illa qua coditor canonis sibi vel alteri reseruauit. q allegat. c. nup. de sen. exco. et io dic vt. s. absolutio. j. §. ij. ¶ Scds de blasphema te publice deu vel sctos. Hoc veruz silr qn denunciat epo et pot couinci. q alleg. c. ij. de male. qd qde loquit de foro contentioso: vt pz intueti ergo vr q si no denuciat epo nec con eu aliqd pcedit: q in foro aie possit a pprio sacerdote absolui cu pena no debeat. excedere casuz suu. vt. s. dixitblasphemia. §. iiij. ¶ Tertius de sortilegijs alleg. c. ij. de sortil. sz nihil facit: q si faceret potius esset casus reseruatus patriarche q epo q priarche comittit illius sacerdotis absolutio et dispesatio: et io no vr reseruatus. ¶ Quartus comutatio votorum seu dispesatio. et hoc verum est q ptinet sm coiore opi. ad epos c. j. de voto. ¶ Quintus est resto incertorum alleg. c. cu sit de iudeis. sz no facit vt. j. restitutio. ij. §. xiij. nisi i manifestis vsurarijs. vt dicet. j. vsura. ij. §. viij. ¶ Sextus est cotractus matrimonij. interdictum ecclesie allegat. c. j. et. c. vlt. de ma. con. inter. eccl. con. et e veru quo eps pciperet ali cui ne conheret ppter aliquam ronabile cam. et talis coteneret: q tuc ad epm esset mittedus ppter honore. ar. c. graue. de pbe. ¶ Septimus cladestinu ma trimoniu conctu. de cla. despo. c. cu inhibitio. sz nihil dicit de hoc. c. illd. Ho. tn ti. de pnia ponit primu scdm et qrtum et post ponit p quarto scdm eu de soleni pnia allegat. l. di. c. miror. et. c. in capite. Sed hec tm pro notorio imponi debet vt. pz. xxvj. q. vj. c. vlt. in tex. et in gl. Vbi ergo talis pnia a platis coiter non im ponit p talibus. no video quin iferior possit absoluere. ¶ Quintus sm Ho. e di spesatio irregularitatis in clerico. et cocededu est. ¶ Sextus de incediarijs ante denuciatione. Et satis facit ad hoc. c. pessima. xxiij. q. viij. i. verbo si qs aut archieps vel eps. Et intellige de incen diarijs qui dolo hoc fecerint: vl fieri fe cerint auxilio vel cosilio aut mandato vt ibide. ¶ Septimus si audiuit eps cofessione alicuius: et eu noluit absoluere ab aliquo peccato: q tunc inferior non debet se intromittere. xxj. dis. inferior. Mo. in sum. ti. de penitentia ponit solum quatuor de prefatis. de re. iu. li. j. ti. xv. ponit. vij. de predictis. Benedictus x. in extrauagati reuocata per Bonifa cium. in cle. dudu. de sepul. ponit quattuor de predictis. Et sic patet qd teneduz de casibus de iure reseruatis quia in veritate no sunt nisi. v. vt patet sed de casibus p consuetudinez reseruatis est magna diuer sitas inter doc. quibus da ponetibus plures quibusda pauciores. Gl. in. d. c. si eps sic dicit. Solet epi scopis reseruari pnia oim publicorum enormiu criminu oppressioes filiorum ex proposito vel casu cuiuslibet homicidij falsi testimonij vel instrumenti. periurij. Jncestus. corruptioes monialiu coeuntes cu brutis et his similia. Sz certe no potest dari certa determinatio. q vnaqueq diocesis habet cosuetudine suam. nec est vna cosuetudo generalis in oibus diocesibus quo ad hoc. imo ali qn epi vno anno reseruat sibi plus aliqn minus sicut eis videt. Vnde tene sm spe. in reptorio i regula sup qbus sit penites ad epz remittedus q pprius sacerdos pot absoluere ab o ibus q specialiter a iure non sunt reseruata epis vel alijs vel q no sut ipsis sacerdotibus directe vel p aliqua cosequetia iterdicta. ar. c. atsi clerici. d iudi. et. c. nup. i fi. de sen. exc. et i. c. iter corpalia. de trasla. pla. q talis hz ordinaria iurisditione sup popolu sibi commissum a iure. de pe. dist. vj. c. placuit. de pe. et remis. c. ois. sz aduerte sm eude spe. q eps directe vel ali qua consequetia seu consuetudie pot interdicere dictis sacerdotibus aliquos casus ne absoluat. ¶ Primo si talis sacer dos commisit crime ppter qd meretur tali ptate priuari. ¶ Scdo qn ad vtilitate coitatis expedit: als nec pot obligare sacerdotes parochiales quin ab soluat. facit. c. de ecclesiasticis priuilegijs. xxv. q. ij. c. priuilagia el. j. et el. ij. ibi de no. etia q quis talis. sacerdos habeat autoritate absoluedi ab aliq casu q no dz absoluere si videt expedire saluti aie confitetis sz remittere ad superio re q vt dicit apls. ij. cor. xiij. Ptate dedit deus in edificatione no in destructio ne. Silr lz eps sibi p coi vtilitate reseruasset alique casum: et sacerdos videret in aliquo singulari no expedire saluti eius imo obesse si remiteret q pot absol nere iuxta no. p pau. in. c. qd dilecto. de cosan. et affi. et in. c. at si clerici de iu. Et sic collige qd sacerdos parochialis de iure pot absoluere ab oi excoicatioe sz q dixi. s. Absolutio primo et ab oibus pctis excepto crimine incediariorum et cotrahetis cotra interdictu ecclesie ma trimoniu. et. ab eo a q eps noluit eu absoluere postq audiuit eu i cofessioe. et quado publica pnia est imponeda: nisi eps ppter eius delictu: vel ppter vtilitate aiarum ei interdixerit aliquorum aliorum absolutione pctorum. Dispesare aute vel in irregularitate. aut votis vel alijs qbuscuq no pot nisi spaliter ei concedat. tenet etia hen. in primo quolib. q. xxv. q plati no possut sibi reseruare nouos casus vltra illos qui de iure eis reseruant nisi ex ca legitima. Et hoc verum quo ad sacerdotes qui habet cura aiarum. Quo vero ad alios bene possunt tot quot volunt: excepto quo ad minores et predicatores de quibus dic vt j. confessio. iij. §. xxviij. Casus fortuitus est repete rei euentus qui puideri nec resisti potest vt colligitur in. l. in rebus comodatis in prin. ff. como. vt mors seruorum sine culpa: hostiuz incursus piratarum vel naufragiu. Jncendiu: fuga seruorum qui custodiri non solent. vt ibi ponit. Vbi no. q vbi diligetissimus preuidisset no est casus fortuitus. veluti si domu qua ruitura diligetissimus preuidisset. no preuidisti et ppterea equm in ea dimisisti qui perijt ex ruina. Secus si ex teremoto: aut subito impetu ventorum. Casus fortuitus quis dicat. et Bal. in. c. j. in ti. quib. mo. feu. amit. no. q est qui de facili no euenit. et cui puidentia hois no pot resistere et hoc proprie. improprie vero quando culpa precedit vt incendiu et furtum. l. si vendita. ff. de pe ri. et co. rei vendi. Jdem Bal. et doc. in. l. que fortuitis. C. de pig. act. ¶ Vtru furtu sit casus fortuitus. Rn. pa. [sect. 1]in. c. vnico. de como. q gl. iuris ciuilis vi dent conrie sz ipse dicit q si p violentiaz subtrahit est fortuitus nisi fueris i cul pa traseundo p loca periculosa ar. l. no est verisimile in pn. ff. qd. me. ca. Si aut claudestine. et tunc si ab ea psona a qua diligetissimus precauisset. puta a vili fa mulo. no est casus fortuitus. alias sic facit qd no. in. l. q fortuitis. C. de pig. ac. ¶ Vtru quis teneatur de casu fortuito [sect. 2]Rn. tex. in. d. c. vnico q sic in tribus casibus. ¶ Primus quado culpa precessit puta comodaui tibi equuz vt ires mediolanu et iuisti placentia et incidisti in latrones imputabit tibi. vt hic et in. l. si vt certo. §. sed interdu. ff. como. ¶ Secu dus qn precessit mora puta no reddidi sti quado debuisti et fortuito pdidisti. tibi imputabitur vt in. d. c. vnico et i bo na fides depositi. Hoc verum. coscientia. nisi eode mo fuisset peritura apud dfiz q tuc no tenet nisi de eo in quo eu danificauit per non facta restitutione rei tpe debito. ar. c. fi. de iuiurijs. Sed qua do dubiu est an fuisset peritura vide. j. mora. §. vl. ¶ Tertiu quado pactu itercessit vt teneretur de fortuito. vt. in. d. c. vnico et bona fides. limitat nisi adueniat culpa eius cui permisit. q sic non teneret. l. cu pponas. C. de nau. fe. et. l. qui officij. §. fi. ff. de contrahen. emp. ¶ Sed qd si generaliter renunciauit et [sect. 3]nullus casus fuit expressus. puta dicedo. q volebat teneri de oi casu fortuito. an teneat. Rn. q lz varia sit opi. vt refert. Bal. i. l. j. C. como. ego dico tn sz io. an. i. d. c. vnico q no tenet facit. l. sz et si in. §. quesitu. ff. si quis cau. Qd veru est infalleter in conscia nisi casibus in quibus specialiter fuisset renuciaturus si fuissent expressi. ar. c. fi. de off. vi. li. vj. et no. accursius in. d. §. quesitu. et bn q contra eu q lege dicere potuit apertius est inter petratio facienda de re. iur. li. vj. et in. l. quicquid. ff. de ver. ob. dicit. Quicquid astrigede obligatiois ca dictu est: id ni si pala vbis exprimatur omissum intelligendum est. ¶ Sz qd si aliqui casus fuerut enume[sect. 4]rati specialiter. et postea secuta fuit renuciatio gnalis. Rn. sm. Bar. d. §. qsitu q p illa gnale renutione no veniut casus maiores expressis. sed solu cosimiles expssis. Qd qde verum est gnaliter in oibus odiosis: sicut hic. Secus esset in fauorabilibus vt no. in. cle. no pot. de pcu. et Jnno. in. c. sedes de rescrip. ¶ Sz qd si renuciatioi gnali iteruenit [sect. 5]iuramentu. Rn. Jo. an. vbi. s. q no obli gat Ratio sm ipm est q iurametu non obligat vltra cosensum iuratis. facit. c. venies el. prio. et qd ibi no. Jnn. de iureiurado. et hoc credo verum in casibus p qui bus specialiter si fuissent expressi cosen sisset. pro quibus facit. c. tua nos cu ibi notatis de sponsal. Cocordat Bal. vbi s. Ratio q iuramentu hz vim casus ex pressi. l. cu pater. §. si quis matrem. ff. de lega. ij. ¶ Vtru extimatio faciat venire casum fortuitu. Rn. sm Jo. an. in. d. c. vnico et [sect. 6]Bar. in. l. si vt certo. §. nuc videdu. ff. co mo. et. l. j. eo. ti. qn sumus in conctu. cuius nature no repugnat qd dniu trasferatur tuc extimatio facit emptione. vt. l. pleruq. ff. de iure. do. et. l. quoties. C. eodez. Et sic extimatio facit piculu oe et como du recipietis. l. necessario i pn. ff. de peri. et co. rei ve. et. d. l. qties et pleruq et de terioratiois. vt. l. si extimatis. cu. l. se. ff. so. ma. exemplu cu mulier dedit viro re extimata: vt i. d. l. pleruq. vl qs extima ta re tradit. ita qd extimatio cedat non res vt in. d. §. nuc videdu Si aut sumus in cotractu de cuius natura e vt solu pro pte dniu trasferat et p pte no sicut e in societate sic periculu partis solu si exti matio fit trasit i accipiete. vt. l. cu duobus. §. dana. ff. p socio. Si aut sumus i co tractu cuius nature repugnat dnij. traslatio vt in locato et hmoi. sic extimatio no facit emptione nec trasire periculu casus magis q teneat ex natura conctus Nec ob. q Bar. vbi. s. vultvt aliqd ope ret et sic si tenebat de lata solu teneatur de leui. si de leui tuc de leuissima si de leuissima: tunc de casu. q hoc no teneo sic nec. Pa. in. d. c. vnico. Sz dico q ope rat extimatio tuc solu vt sciat preciu si deterioraret vel pderet ex vicio recipietis et sic releuatur dns ab onere pbadi verum pciu rei. Si aut res extimata daret cu pacto q aut res vel extimatio redde ret sic facit transire periculu pereptionis: sed non deteriorationis vt. d. l. plerunq in fi. Cathecismus quid est. Rn. q est ille exorcismus q fit ante ianua ecclie sup baptizado. Vn dici tur cathecismus a cathetizo. i. instruo vel doceo. Jdeo cathecismus instructio vel doctrina dicit de hoc i. c. p cathecismum de co. spi. li. vj. et in. c. ante baptismum de conse. di. iiij. Cathecismi materia tangitur per legistas in. l. nulli. C. ne sacrum baptis. reite. ¶ Vtru contrahat aliqua cognatio spua lis in tenetibus cathecismo sicut in ba [sect. 1]ptismo. Rn. q sic q ipedit matrimoniu contrahedu. sed non dirimit. contractu vt in. d. c. per cathecismum. ¶ Ad qd tenet qui tenet in cathecismu Dic. vt. s. baptismus. viij. in fi. [sect. 2]¶ Ad quid valet cathecismus. Rn. sm [sect. 3]Tho. in. iiij. distinctio. vj. q minuit po testatem demonis. ne tantum possit in corpore et anima vide. j. exorcismus q idem est. Causa dicit multiplicit aliqn ca pia vide. j. legatu. ij. in pn. ca ciui lis cuius finise comodu ptis. seu aliquo ru sine alterius punitioe. Jn hoc tracta tur de pecunijs et possessionu negocijs et hmoi. vt in. xiiij. q. ij. sup prudentiam tua. Causa criminalis cuius est finis punitio pcti vel vindicta publica: vt in c. at si clerici et in. c. cu no ab hoie. de iu di. et. d. c. sup prudetiatua. et. xvij. q. j. fra ter nr. circa mediu. Ca mixta est q participat de vtroq. de pcu. c. tue. Et lz gl. videant varie ponedo pecuniaria pena aliquado p ciuili aliquado p crimi nali. vt in. l. ptor. in pn. ff. de sepul. vj. et in. l. vnica. C. quando ci. ac. crimi. pre. Tame cocordat qd quado pecuniaria pena applicat fisco: criminalis est sicut tz Jnn. in. c. qualiter et qn. el. ij. de accus. et est gl. et Bar. in. d. l. pretor. §. j. q sic in teditur vindicta publica p pena pecuniaria: sicut p pena corporis. Si vero applicatur fisco pro interesse fisci: ciuilis est vt in. l. j. C. de his qui. vt indig. Nec obstat. c. per tuas. de symo. et quod ibi notat. Pau. in rubrica de iudi. q illud. c. loquit de ammonitione a prelatioe. que est ciuilis: quia facit ad bonu subditoru habere bonu prelatuz. Et ta li non imponitur pena debita delicto. sed no permittitur exercere quod ei no couenit. s. prelationem ad qua est indi gnus. Jtem no dicut doc. q precise est agere ciuiliter quado pena applicatur pti sz etia alio modo. sicut i. d. c. p tuas hoc sequit gl. et Bar. et Ang. in. l. iij. ff. de se. vio. et Bar. in. l. fi. in questioe. Quero quo cognosca. ff. de pri. delic. Jtem glo. Alber. et Saly. in. l. j. C. de se. vio. et gl. in l. aut danu cu infamia. in prin. ff. de pe. et communior est opi. de hoc no. d. Ant. in rubri. de iudi. ¶ Noie cae intelligit de ca ppinqua [sect. 1]no remota. vide gl. in. c. de cetero. de ho mi. Et no. q ca remota dr occasio. facit l. q domu in fi. ff. loca. Vn facies turri: e occasio homicidij illius q ascedit et se pci pitauit. Jpsa vo e ca ppinqua. Qn aut qs teneat p ca remota no. gl. in. c. sicut nobis. de testi. q distinguit. Aut dabat opera rei licite. et si adhibuit diligetia debita. no tenet. xxiij. q. v. de occidedis. Si vo no adhibuit tenet. l. d. sepe. ff. ad l. acq. q occidit. §. pe. Si aut dabat opaz rei illicite. iputant ei semp oia q ide sequut. l. di. c. quatu dixit. d iiur. c. fi. ff. ad l. aqui. l. ite Mella. i pn. ij. §. ite et cu eo. Qr dixit iste dixit cam dici multiplex. Tu dic q carum tria sunt gna ciuilis. s. crimialis et spualis. vt no. Spe. i ti. de contu. §. sequit videre paulo post pn. vsi. ad huius aut. et in ti. de iuris. om. iudi. v. et breuiter. et de oibus generibus causaru tangit ide Spe. ti. de offi. om. iudi. §. fi. et in titu. de inceden. quest. per totum. ¶ Ca ecclie no dr ca ppria rectoris vn [sect. 2]i ca ecclie sue pot esse iudex. ij. p. vij. c. si qs erga epz i gl. facit. c. fi. de postu. vbi ponit vt diuersa p se vel p ecclesia. Et hoc verumdumo alius constituat q agat noie ecclie vt i. c. isup. de testi. Similiter pot esse testis in ca ecclie quado alius e costi tutus q agat noie ecclie. d. c. isup. Sz no. q lz canonicus possit esse testis p cocani co suo cotra extraneum q no dicit domesticus eius sed ecclie tantu sm Hug. vt in gl. d. c. sup prudentia. xiiij. q. ij. no tn pot esse iudex pro eo cotra extraneu q minor ca repellit alique a iudicio q a testi. de offi. dele. c. cum. Rn. canoni. [sect. 3]¶ Cam ppria pala e ea esse cuius emolumetu vel damnu ad alique suo noie pertinet. ca. biduum. §. palam. ij. q. vj. [sect. 4]¶ Ca cois vtriusq est. vt. ff. de ri. nup. l. illud. Et io testis no pot esse in re coi sibi cu alijs nisi idirecte. vt legatarius q pot esse testis in ca testameti in quo sibi est aliqd relictu. insti. de testa. §. lega tarijs sed ca vniuersitatis no videtur singularis psone. vt in. c. q manumittitur. xij. q. ij. et ibi vide doc. in. d. §. legata rijs. cum limitationibus suis. ¶ Causa alia impulsiua que occasione [sect. 5]remotam prestat sicut Calfurnia que importune postulando cam dedit. vt mulier no possit postulare. vt in. l. j. §. sexum. ff. de postu. Et ista cessante non cessat effectus. alia finalis. et ista regulat dispositione. c. cu cessante causa. de appel. l. gnaliter. C. de epis. et cle. et ibi Bal. multa dicit de hac materia. c. gna liter. vj. q. j. Hec cognoscit ex. v. Primo quando illud quod exprimitur in via cause respicit vtilitatem ta alterius q etiam partium. l. titio centum. in prin. ff. de codi. et demo. puta dono tibi centu vt inde facias fieri capella in tali eccle sia que illa indiget et hmoi. Si vero respiceret solu vtilitate illius qui debet implere et non sit pia: sic presumit causa impulsiua. d. l. titio. §. sed si filio. Vn si lego tibi. x. vt caligas emas nihilominus tenet legatu. lz no emas. Simi liter sivt fundum. Sz sivt emas fundu alteri minus industrioso no valet nisi caueat. vt ibi. Secudo cognoscitur qn exprimitur pius actus in viam cause. l. si quis pro redemptione. C. de dona. et l. si ego. i prin. ff. de iur. do. et vult Bar. i l. ij. §. fi. ff. de dona. vt puta dono tibi ce tuz vt facias hospitale: na hospitale q fiat erit ca finalis. Tertio cognoscit qn igeredo actu exprimit ab hoie ca vbicu q lex reqrit de necessitate ea ad validi tatez actus q tuc intelligit finalis vt actus sustineat. l. sz si mors. §. fi. cu. l. seq. ff. de do. iter vi. et vxo. vbi dr q donatio facta vxori ad restauratione ediu igne cobustaru valet vsq ad earu reparatione. et no in plus. Quarto vbicunq no pot esse alia ro illa censet ca finalis l. quis. vbi gl. C. d fideico. Vn q legat iter ad fote vr legare et haustu. ff. d ser. ru. pre. l. ite si. Quinto vbicunq lex ex primit caz censet finalis gl. est notabilis in. l. cu tale. §. legato cam falsaz. ff. de codi. et demo. qua ad hoc ponderat ang. i. l. sciendu. ff. de edi. edic. et bar. in d. §. fina. cuius sunt ista dicta. ¶ Est et alia ca que est catiua alicuius [sect. 6]effectus sed non sufficieter et efficaciter et talis no tenet ad restitutione dani da ti proximo licet peccauerit. Est et alia q e catiua et inductiua alicuius effectus suf ficienter et efficaciter ita q sine ea non sequeretur. et talis tenetur ad restitutionem vltra peccatum commissuz. Et de ista loquitur. c. fi. de iniur. Quod no. q facit ad multa. Cautio simpliciter dicta regulariter itelligit nuda pmissio vt. l. sancimus. C. dever. sig. Fallit in cautioe expressa a lege ptoria. vt. ff. de pto. stip. l. ptorie. la. j. Et sic intelligegl. in. c. prio igit. de cose. di. iiij. Jte sm gl. in. l. pe. i fi. ff. de pe. he. qn est psona suspecta. vt l. si fideiussor. §. fi. ff. qui sa. co. quia tuc debet cauere cum fideiussoria. Sed cu addit idonea vel sufficies: intelligit de pignoratitia vel fideiussoria: vt. ff. de fi deicom. li. l. ergo q diu. §. adici. ita vide gl. in. c. ad nram. el. jde iureiur. et in c. vlti. de pig. et in. c. ex publico. de conuer. coiu. Si vero dicitur cautio medio cris: tunc venit obligatio omnium bo noru. tex. est sing. in. l. filio. in fi. ff. vt le. nomine cane. Si vero dicitur cautio co petes intelligitur arbitrio iudicis sm aliquos. vel sm alios fideiussoria vel pi gnoraticia. vt in gl. l. si debitori. ff. deiu di. no. tamen Bald. in. l. vniuersa. C. de pct. impera. of. q quando statuto caue tur q cauet idonee: qn copromissum pe titur intelligitur arbitrio iudicis. et in l. oes. C. de epis. et cle. dicit tenet quis dare fideiussores: et no potest: tuc tenet obligare omnia bona sua meliori mo do qui potest. Si vero dicatur. satisdet vel satisfaciat. fideiussoria intelligitur vt in. d. l. j. qui satisda. cogan. et sz gl. in. d. l. penul. Cautio idonea vt paucis absolua. dicitur sm qualitatem et conditione p sone. vt per Bal. in aut. cui relictu col. iij. versi. item nota q idonea cautio. C. de indic. vidui. tol. et in. l. sciendum. C. quorum apppel. Cecitas mentis sm tho. secunda secunde. q. xv. ar. prio puenit dupliciter. Primo ex hoc q auertit se spontanee a cosideratione primi principij intelligibilis secundu illud psal. Noluit intelligere vt bene ageret. Alio modo per occupationem mentis circa alia que magis diligit q dictum principum secundum psal. Super cecidit ignis. s. concupiscentie et no vide runt sole. Et sic pz q est pctm. et a Gre. xxj. mora. ponitur filia luxurie. ¶ Sz vtru sit mortale? Rn. q sic qn sic [sect. 1]no vult intelligere necessaria ad salute xxxviij. di. c. qui ea. silr qn ita occupat in tpalibus: q omittit necessaria vaca tione qua deo tenet exhibere. vt in die bus festiuis in qbus sm Ri. in. iij. dis. xxxvij. arg. iij. q. iiij. i aliqua hora tenet deovacare mete vel hmoi. secus si omit tit que non sunt necessaria ad salutem q tunc est peccatum venale. Cedere bonis dz q soluere no valet creditoribus suis. Et valebit ei ad tria. primu ne incarceret. l. j. C. qui bo. ce. po. de quo vide. s. Carcer. §. ij. sm ne excoicet. et si erat excoicatus dz absolui recepta idonea cautione de soluedo debito si ad pinguiore fortuna venerit de solu. c. odoardus Tertiu q no codenet nisi inq tu facere pot ha bita rone ne egeat: necem fraudadus est alimetis quotidianis. ff. de re iud. l. sut q in id q facere possunt: et. ff. qui bo. ce. pos. l. is q et. l. q bonis. et. l. si debitores. Nec ob. c. puenit. de fideius. q ibi non cesserat bonis. limita tn tertiu: qn non couenit rone delicti. qui si coueniretur rone delicti: non haberet respectus ne egeret etia in clerico. vt no. Pan. in. c. olim nobis. de rest. spo. Quo vero sit vi de. j. solutio. §. xxiij. De materia cedetis bonis et an nu dus exulet et an cogat mendicare not. Bar. in. l. qui cedit i. vlti. q. ff. de ces. bo. gl. in. l. ij. iij. ver. possit. C. qd cu et iuste de act. §. fi. vbi q non deducit ne egeat sed tamen q non dz spoliari. vestibus in. l. j. C. qui bo. ce. pos. et Bart. in. l. diuus in prin. ff. de bo. dan. et remanet obliga tus naturaliter tantum q ciuili obligatione liberatur Bal. in. l. cum quis col. ix. ver. vj. exeplum. C. de iur. et fact. igno. per glo. in. l. vbicunq in versi. teneri. ff. de fideius. Celare peccatum alicuius propter pe cunia vel gratiam: aut cosan guinitate simonia est vt in. c. nemo. de simo. vbi glo. et Jnno. dicit q ro est q q libet tenetur alterius peccatu ad peni tentia indicare. xxiiij. q. iij. tam sacerdo tes. Secus aut in ind icatioe furis. vl serui fugitiuivt capiat q licite merces accipit. ff. de offi. pfec. vrb. l. solet. et. ff. de codi. ob. tur. cam. l. iiij. §. vlti. Nec p prie dicit. Jnno. q est simonia vbi ex gra qs no iudicat. sz dz puniri sicut simoniacus. tu dic sm gl. i. l. iiij. §. si tibi. ff. de condi. ob. tur. causam. q ille q no te netur p officiu vel actionem vel iudice reuelare fure licite accipit aliqd. vt in dicet sed accipere vt non indicet turpi ter accipit q con publica vtilitate q est maleficia puniri. vt. ff. de fideius. l. siqs a reo. §. pe. Et sic ptz q rone naturali non tenet qs indicare q tuc non liceret accipere p indicando. vt. ff. de condi. ob tur. cau. l. j. in fine. et. l. ij. j. Rn. Qd tn lz vt in. d. §. si tibi quod limito veru de indicatione q sit prelato vt puniat. secus de illa que fit alicui vt puideat: q teneretur. Censura ecclesiastica qd comprehe dat. Rn. q interdictum suspensionem et excoicationem: de verb. signi. c. querenti. Census est qda pensio q de prouetibus soluit. j. q. iij. quesitum. vel potest dici census quicquid annua tim soluitur in quatitatevel summa. ff. de censi. l. etatem. De censu et quid sit et an sit signum subiectionis et ecotra an no soluere sit vsurpatio libertatis. no. Bal. in. l. plures col. ij. versi. no. q non soluere. C. de fide instru. et in. l. data. col. xvj. C. qui ac cu. non pos. et in aut. qbus mo. natur. effi. sui. §. si quis. ¶ Cesus nouos imponere ecclesijs aut [sect. 1]veteres augere prohibetur oibus episcopis et prelatis in. c. prohibemus de censi. etiam si eripuerunt eas de manu laici. vt in c. ecclesijs. eo. titu. Dicit tn Pau. in. d. c. prohibemus q hoc veruz est ad vtilitatem eorum pro pria vt in cle. ij. de re. ec. non alie. Secus esset ad vtilitate alterius ecclesie. rationabili causa subsistente et a prelato iurisditio nem habente episcopalem et in ecclia pleno iure sibi subiecta. q tunc potest vt no. Jnno. in. d. c. prohibemus. et facit. c. preterea. eo. titu. ¶ Quis pot imponere cesum. Rn. q q[sect. 2]cunq hz ius in re tali. vt insti. de vsufru. §. sine testamento. ¶ Quod argumetu prestat census. so[sect. 3]lutio. Rn. q aliqn subiectione de censi. c. ois aia. Aliqn prestita libertate vel p ceptam protectionem vt in. c. percepimus. de priui. Certum dicit id de quo pprio nomi ne vel indubitata circu locutione costat. vt in glo. de priui. c. cu et platare. Jnsti. de exhereda. li. §. noiatiz vbi dr q q vnu filiu solu hz noiatim ex heredat siue dicat. tit iu filiu meu exhe redo. siue filiu meum exheredo. Cassatio a diuinis officijs alia generalis. et hec eqparat iterdicto. ita q posita generali cessatione ab eo qui pot vel de iure vel de cosuetudine in loco aliquo. si quisibi celebrat est irregularis et religiosus talem cessatio nem non seruas est excoicatus ipso facto si matrix ecclesia seruat. Et sic itellige cle. j. de sen. ex. et Jnn. in. c. no est nobis de spo. Cessatio vero specialis est illa que solu in aliqua ecclia ponit. Et hec non comparatur interdicto. Vnde cele brans in eade ecclesia no efficit irregularis nec religiosus excoicatus si no sernat quis talis ecclesia esset matrix. Et sic intellige glo. ij. capitu. si canonici de offi. ordi. li. vj. et Jnno. in. c. dilectis filijs de appel. ¶ Que est pena imponetis generalez [sect. 1]vel speciale cessatione indebite. Rn. q illi qui imponut tenent restituere oes fructus quos interim ab ecclesia perce perunt. Jn qua cessatum est etia si talis ecclia sua erat. et ipsi ecclesie. Jt em tenent de omni dano quod alij incurrut ppter tale cessatione. d. c. si canonici. et ibi Ge. dicit q lz. d. c. loquit de capitulo canonicoru tn ide erit in alijs q ipsam cessationem imponunt. ¶ Que est pena illius qui dat cam ces[sect. 2]sationi. Rn. tenet ad oe intercesse qd ca nonici. aut alij incurrerut. et ad aliqua alia satisfactione extimanda arbitrio superioris in recopesatione cessationis facte in ecclesia. d. c. ij canonici. ¶ Que requirunt ad hoc vt cessatio de [sect. 3]beat seruari? Rn. sm Jo. an. in. c. quis de offi. or. li. vj. q. x. ¶ Prio q hi q cessant habeat ex consuetudie. vl alio iurc. ¶ Scdo q couocent absentes ad conctadu d cessatione. ¶ Tertio q tractet diligeter. ¶ Quarto q de cessando deliberet. ¶ Quinto q sit manifesta offensa: vel iiuria. et sm Jnno. et Host. dz esse no toria. q si no esset nulla consuetudo pdes set: q esset ecclesijs onerosa de consue. c. j. et. c. cu venerabilis q ille con que cessatur non dz couinci pbadis sz apertis et notorijs maxie in cultu diuino tol ledo. C. de acti. et obli. l. negates. ¶ Sex to q sit ca ronabilis. ¶ Septimo q an te cessatione instro publico vel patentibus literis autentico. Sigillo munitis cam cessationis exprimat. ¶ Octauo q illud instrm vl lras tradat ei con tra que cessant. ¶ Nono q requirat illum. vt emedet competeter iniuriam p pter qua cessare volunt: q si non fecerit tunc locum habet cessatio. ¶ Decimo q post cessationez vtraq ps iter dz arripere ad sede aposto licam infra me sem per se vel per pro curatores sufficie ter instructo. et continuatis diebus qua cito poterunt se sedi apostolice representent vt discut iatur quid super hoc sit agendum. his non seruatis non ser natur cessatio. Similiter si pars que posuit cessationem eam non seruauerit ab alijs non seruetur similit er hoc no. Jo. mo. et Gari. in. c. si canonici. de offi. or. li. vj. in quo. c. reprobatur consuetudo illorum qui in aggrauatioe cessatio nis imagines crucis vel aliorum sanctoru prosternunt: vtricis supponut vel lapidibus et huiusmodi. et qui talia fa ciunt grauiter sunt puniendi vt ibide. Cessio actionum an valeat. Rn. pau. in. c. fi. de ali. iu. mu. causa fac. colligendo dicta doc. distinguendo sic. ¶u querit an valeat cessio actionu dic aut fuit facta in vltimavolutate. et tz vt no. i. l. nome. ff. d le. iij. Sic tn q si actio erat i iudiciu deducta p defunctu non debet agere legatarius. sed heres oem talem vtilitate quam cosequetur heres dz legatario restituere. Et si nihil con sequitur. nihil restituet: q videtur testator legando actione legasse euentuz illius iudicij. Et ob hoc ne fiat collusio per heredem pot legatarius si vult assi stere heredi in iudicio. vt in aut. nunc si heredi. C. de liti. Si vero actio no erat deduc ta in iudicium poterit legatarius post cessioneagere. vt ibi. Sed cuius sum ptibus. Rn. glo. in aut. nunc si heres q si erat litigiosa cum legabatur tuc sum ptu. heredis. l. cu seruis. ff. de le. j. Si ve ro facta est litigiosa viuo vel mortuo te statore tuc sumptu legatarij. vt. ff. de le. j. l. seruuslegatus. nisi heres fuerit in mora ar. ff. de le. j. l. cu res. Aut cessio fit inter viuos. et distingue q aut sit potetiori ratione officij seu dignitatis preci pue et non valet et ced es debet perdere oe ius qd habebat. Et iste est proprius ca sus. l. ij. C. ne. li. po. Et hoc veru sm spe. in ti. de cessione actionum. post Vin. qn sit potentiori malitiose: causa opprime di aduersarium secus si fieret bona fide. car. l. qui stipendia. C. de procu. et pla cet pau. Si vero cessio sit potentiori no rone officij vel dignitatis: sed rone no bilitatis: vel q ditior vel alio res pectu tuc si fuit facta cessio roe iudicij muta di pot excludi cessionarius p exceptio ne. vt. l. pe. et qd ibi no. ff. de ali. iu. mu. ca fa. no perdit tn actione cedes: sz pu nit sm vnam opi. q no pot ampliusce dere ista actione alteri: nec pot in ea co stituere pcuratorem: sed tenet ipse pro seq: vt vr inuere. d. l. pe. gl. tn. in. d. l. pe. dicit q i isto casu videt trastulisse magis re q lite: et sic cessioarius habebit re si euincat et cedens expensas litis facit i danu suu. secus si no fuit facta roe iudicij mutandi: q tz vt patet ex not. i sl. in. l. j. C. ne li. po. Aut cessio q fit. iter viuos et q no sit potentiori est dubitata. et dicit dubitata eoipso qd est in litigio deducta: q dubius euentus litis: et sic non potest regulariter alteri cedi et cedens incidit in viciu litigiosi. vnde dz puniri. vt habet in. l. fi. C. de liti. et p gl. i. c. ecclia el. j. ne li. pe. fallit i casibus ibi nueratis. No. hic q i casibus in qbus pot fieri cessio: q psecutio actiois fiet a cede te: non a cessionario secundum Jnno. in quada glo. in. d. c. fi. allegat in ar. l. qq. ff. de aqua plu. Aut actio no e du bitata tuc regulr pot cedi titulo donatiois: veditois vel alio titulo legitio. vt pbat. C. de he. vel ac. ve. l. nois veditio. et i. l. p diuersas. C. man. Pretedit tn silatus cotractus ex sex. Primo ex modicitate precij: et extimat ista actio sm dubiu expesas labores et hmoi sm Pau. ibide. ¶ Scdo qn in cessioe no exprimi tur titulus: vt qn dicit cedo actione et c. nec dr p qua ca vt pbat in. d. l. p diuer sas. et tenent coiter doc. ¶ Tertioqn ces sio fuit p pte vedita. et p pte donata. vt d. l. p diuersas. Ro q ista cessio est odio sa secus in alijs q vz. Et isto casu admittitur sessionarius vsq ad qtitate qua exbursauit. Jn alia pdit actio. vt i d. l. per diuersas. ¶ Quarto qn cessio pure vedit. tn pciu no soluit nisi p pte. et de reliqua cofitet recepisse. ¶ Quinto qn dicit se donare ppter bnmerita. q no sunt. Fallit in casibus cotetis i. d. l. p diuersas. vbi no presumit silatio. vt pu ta si inter coherdes est facta cessio: vel cu est facta insolutu: vel pro minime rei sue: vt cu domus tua minat ruina do mui mee ego times ei oe ius tue. Jte si sit inter legatarios et fidei comissarios vel qn heres cessit actione legatario. Silr in societate. s. quando socij sibi ce dunt actionem. Cedentis actionem materia vltra hic dicta quid sit Bal. no. et doc. in. l. le gato. C. dle. et an cedere actione cotra si qs possit. Bal. in. l. ij. C. an seruus ex fa cto suo. An autem officium iudicis pos sit cedi. no. Bald. ibidez q sic Bar. in. l. q si minor. ff. de mino. ¶ Vtru clericus possit emere cessionem [sect. 1]Rn. pa. in. d. c. fi. q no: q vilius emere et carius vendere no licet ei: sed posset tn donari ecclesie vel clerico bonafide et tenet nec credo illicitum secundu pau. ibidem. ¶ Sed qrit quando dicit res litigiosa. Rn. litigiosa res est de cuius dnio causa mouet inter petitore et possessore iudi ciaria couetioe. vel pcibus principi obla tis et iudici insinuatis: ac p euz futuro reo cognitis. Jta dicit in aut. litigiosa res. C. de liti. sed Bar. in. l. j. C. de liti. di stinguit. q aut agit actioe reali: et tuc si cotedit de dnio vel quasi. puta q dicit re sua esse. vel de eius dnio vel quasi. sic res efficit litigiosa p simplice couentio ne vt in. d. aut. litigiosa. Si vero no con tendit de dominio sed de alio iure prin cipaliter: puta hypothecaria et hmoi: sic no efficit litigiosa. Aut agit actione psonali et sic nunq efficit litigiosa Aut agit actione mixta: et sic si est vniuersalis efficit litigiosa p sola cotrouersiam. Si vero est particularis: sic efficit litigiosa p litis contestatione cocordat Jnn. in. c. cu. M. ferrariesis de consti. ex hoc pz q quando res non est litigiosa pot alie nari absq vicio litigiosi. alias no sine pena litigiosi. ¶ Que est pena litigiosi. Rn. vt no. i. l. [sect. 3]fi. C. de liti. q qui scieter ex aliquo cotra ctu re litigiosaz accepit restituere tene tur re et pcio eius priuabit et fisco applicabit. Si vo ignoras re litigiosaz eme rit: vel ex alio conctu acceperit: tuc conctus no tz: sz codenat vedes testituere pciu et vltra tertia pte. Et si p donatione sit facta alieuatio extimabit. et ide fiet de pcio quo est extimata: vt dictu est. de co tractu emptiois vel alio conctu exceptio casibus donatiois an nuptias vel trans actionu: aut diuisiots rerum hereditariaru facte vel p legati: vel p fideicomissi cam quibus in. d. l. fi. et in. d. gl. d. c. eccle sia. el. j. et. ij. q. j. q res in litigio. qbus pot fieri alienatio sine vitio litigiosi. ¶ Vtrum res litigiosa possit alienari [sect. 4]ab alijs inter quos nulla lis est de ea. Rn. Angelus. in autentica de litigio. quod sic. CJmiterimm grece dicit a cinis grece q est dulcis statio aiarum vel potius corporum: q ibi cinis mortuorum detinet vel altis q est ante q ecclesias fieri solet. hec Ge. i c. vnico de consec. eccle. vel alta. lib. vj. de immunitate cimiterij: vide. j. Jmmu nitas: et de eius consecratione et pollutione. vide. j. cosecratio. iiij. per totuz. De cimiterio et q est priuilegiatu si cut ecclesia p. xxx. passus circa ecclesiaz not. Flo. in. l. quida hyberus. in prin. ff. de ser. vrba. predi. Ang. aret. in tra. malefi. in. glo. in versic. schalis. et Oldr. co si. lv. vbi dicit de priuilegio cimiterij multa et quid veniat appellatione illius. Circustatia dicit qd circustat actu quasi extrinsecus extra actus substantia cosideratum. Hoc aut vno modo est ex parte cause. et sic vel finale. et sic cosideramus cur fecerit. sine respectu agentis principalis: et si quis secerit. Aliquando reipectu instrumen ti: et sic quo instrumeto: vel quibus auxilijs fecerit. Aliqn circustat ex pte mesu re: et sic consideramus vbi vel in quo lo co: aut quando fecerit aliquado et tertio ex pte ipsius actus cosideramus modu agendi. puta fortiter vellete: si sepe vel semel solum siue cosideramus obiectu: siue materia actus. puta verum patrez percussit vel extraneum: siue effectum quem agendo inducit: puta vtruz percutiedo vel vulnerauerit vel occiderit que omnia cotinentur in his vsibus. Quis qd vbi: quibus auxilijs: cur. quo qn et quoties. Jta tn q in qd includat no solum effectus. sed etia obiectuz vt intelligat. et quod circa quod. ¶ Vtrum cicunstantia mutet speciem [sect. 1]pcti. Rn. q circunstantia tripliciter sehabet ad actum peccati. Aliquado em cicunstantia adueniens actui indifferenter se habet quantum ad rationem et tuc non dat speciem peccator: nec aggrauat. Nihil enim ad rationem perti net vt ille q pcutit tali vel tali veste induat. Aliqn vo dram aliqua hz p coparatione ad rone iportas. aliqd repu gnas roni primo et p se: et tuc dat specie pcto: sicut accipe alienu. Si aut prio et p se no importat aliqd repugnas roni: sz p coparatione ad id qd prio et p se ro ni repugnat aliqua repugnatia hz ad ronez. Sicut accipere aliqd in magna qtitate: nihil: repugnas roni dicit: sed accipe alienu i quatitate dicit maiore repugnantiam ad rone. Vnde illa circustatia aggrauat. Vel sic sm philosophu. v. ethi. q pctm recipit specie ex in tentione peccatis. Vn ille qui mechat vt furetur magis est fur. qua mechus. ¶ Vtru circunstatia aggrauet peccatu [sect. 2]in infinitu. Rn. q qn circunstatia non costituit specie noua. tuc no aggrauat pctm in infinitu, vt veniale possit fieri mortale: q peccatum veniale et mortale no sunt eiusde speciei: sz qn circustatia constituit noua specie pot costituere peccatu mortale. et ita aggrauare in infini tu sicut si quis dicat verbu ociosum: vt prouocet aliquem ad luxuriam. ¶ Vtru circustatia psone aggrauet in [sect. 3]ifinitu. Rn. q no nisi solu duplr. ¶ Pri mo qn ppter conditione sui status e aliqd ei necessitate: puta religioso no accipe re vxore. ¶ Scdo rone scadali qd etia e cotra pceptu pbere ruina pximo: aliter non pot. vt. s. per supradicta: hec oia ex fran. in. ij. senten. Citatio debet fieri tribus edictis: vel vno pereptorio: qd cotinere dz tm tps quatu tria edicta nisi necessi tas vrgeat. de dila. c. j. vbi de hoc in gl. Citatio requirit regulariter in oi actu in quo vertit pluris interesse. l. de vno quoq. ff. de re iudi. l. na ita diuus. ff. de adop. nisi in casibus no per Alex. in. l. ne quicq. §. vbi. in princ. ff. de offi. procon. et lega. ¶ Vtru qn iura exigut trina monitio[sect. 1]nez sufficiat vna vide. j. clericus. ix. §. iiij. ¶ Vtruz corporaliter impeditus teneat [sect. 2]p aliu coparere. Rn. pa. in. c. i noie dni de testi. qd no et actus gestus eo absente est perinde: ac si non fuisset citatus. ¶ Vtru snia lata contra no citatu valeat. [sect. 3]Rn. Car. in cle. pastoralis i. §. deniq. de re. iudi. qd si nullo mo fuit citatus e nulla ipo iure. de maio. et obe. c. iter qtuor. Pa. tn dicit i. c. camq de rescrip. et in. c. cusit de appel. qd i fcto notorio cu certu sit absenti nulla copetere defesione pot ferri snia con absente no citatu: excepta snia excoicationis. c. sacro. de sen. exco. ¶ Sed qd si citatus sit no legitime. Rn. [sect. 4]car. vbi. s. q debeat haberi pro non fa cta. c. bone. el. ij. de elec. ¶ Vtru qs possit denuciari excoicatus [sect. 5]no citatus. Rn. pau. in. c. puenit de ap. q no vbi excessus no sit notorius facit. c. cu sm de hered. li. vj. ¶ Vtru plati religiosorum possit subdi[sect. 6]tos ab officijs deponere: suspendere. et hmoi: ipsis no citatis. Rn. q sic si ita hz eorum consuetudo. aut costitutiones sm quas dz pcedere et no. i. c. cu speciali. et c. q nos. de ap. et i. c. cu medicinalis. de sen. exco. li. vj. et dicit gl. i. d. c. cu speciali. qua sequit pau. ibide q dispositio. c. sacro. de sen. exco. no est necessario seruada in religiosis cotra suas obseruatias speciales. et ibi dicit pa. hoc pcede re: vbi regula vel costitutio religiosorum dat certu modu excoicandi religiosuz. vt satis sit seruari ea. et hoc ide tz Fede. in consi. v. ¶ Vtru citatio aliquado sit nulla. i. no valeat. Rn. gl. i. c. si eps. iij. q. ij. q sic in [sect. 7]viij. casibus. ¶ Primus q in angusta tpa. ¶ Secudus q non exprimit causa citationis. ¶ Tertius q nimis maturat peremptoriu. ¶ Quartus ratione teporis. ¶ Quintus rone loci. ¶ Sextus rone iudicis. ¶ Septimus q rescriptum apostolicu non inserit in ea. ¶ Octauus quando sit spoliatio de quibus vide ibi. Tutius tame est vt semp citatus compareat allegaturus priuilegiu: vel appel laturus si eu grauauerit. nisi quado co stat eum non esse iudicem suum vt in d. glo. et in. c. veniens. de accu. in glo. Citaristis q varijs vtut instris licite pot aliquid dari: et talia audire vel talibus vti: quado fit ad laude dei: vel ob aliam iustam causam puta recreationis: q debilis est vel in firmus et huiusmodi. de cose. di. iij. pue nit. Ad voluptate aut vl luxuria talibus vti vel aliquid dare est peccatum mortale. xcij. di. in sancta. no. hec gl. in. c. do nare. lxxxvj. di. Ciuitas vel vniuersitas non dicitur aliquid facere nisi sit id col legialiter deliberatum: etiam si maior pars illud facit. Jta dicit gl. notabilis in. l. sicut. ff. qd cuiusq vniuer. sequitur bar. in. l. aut facta. ff. de pe. sacit qd not. in. l. felices. de pe. lib. vj. et gl. i. l. aliud. .§. refert. ff. de reg. iur. querentes quando vniuersitas delinquit conmunis opi. tenet sm pau. in. c. ij. de postu. pre. et Jo. an. in. d. c. felicis. q est quado prius aliqd fuit deliberatu in vniuersitate ipa. pulsata campana et alijs requisitis ad congregationem: vnde si omnes huius ciuitatis facerent delictu no diceretur factu ab vniuersitate sz p singulos vni uersitatis. etia si facerent pulsare campanam. et leuarent vexillum nam istud est potius factum singuloru facit quod no. in. c. cum omnes. de consti. Pau. in c. dilectus. el. ij. de simo. De ciuitate et quado dicat fieri a ci uitate tex. est no iuncta. gl. in ver. cosen su oim in. l. qcuq. et ibi Bar. C. de omni agro. deser. vbi dicit q id qd fit a maio ri pte not. l. qd maior. ff. ad munici. et q dicit ciuitas et q villa not. li. j. §. si aute. ff. de no. ope. nun. Bart. in. l. si duas. §. gramatici col. ij. ver. querit glo. que dicuntur in lec. nico. de neapo. ff. de excu. tu. et an veniant suburbia Bar. et Alex. q sic in. l. ij. ff. de ver. sig. ¶ Vtrum destructa ciuitate destruant [sect. 3]oia priuilegia eius. Rn. Jnno. in. c. ij. de no. ope. nun. q si ecclesia: vel ciuitas. vl alia loca. siue sacra siue prophana autoritate superioris ppter delictu eorum destruant: de cetero no dz vocari clericus illius ecclie vel municeps illius ciuitatis. et ille locus priuilegiu pdit. vt de conse. di. j. placuit. xvj. q. vij. et hoc dicimus. ar. ff. quado di. le. vsufru. ce. l. j. Si autem ab hostibus destruat: aut p tiran nissem vel et vt reedificetur retinet oia puilegia facit. vij. q. j. pastoralis. et. xix. q. iij. que semel idem dicit quando destruit de facto in totu vel paulatim vt reedificet sm angel. de are. insti. de re. di. §. sacra allegat. l. inter stipulante. §. sacra. de verb. sig. et ide vr si autoritate supioris trasferat ad aliu locu: vel alij vniat. vt no. i. c. j. ne se. va. de reli. do. c. q monasteriu. et ide intelligit in ciuita te et alijs locis pphanis. arg. ff. de contra hen. emptio. l. ede sacra. ¶ Vtru ciuitatis appellatioe alid q qd [sect. 2]est infra menia veniat. Rn. sz po. i. c. ro dulphus. de pscrip. q no i materia odiosa seu stricta. nisi quado dispositio coce pta nomine ciuitatis esset inutilis vel posset fieri francus tuc continent superbia et cotinetia edificia et sic itellige Jo. an. i. c. si ciuitas. de sen. exc. li. vj. sz i materia larga seu idifereti noie ciuitatis ve nit ciuitas cu suo territorio vt est text. i l. vnica. §. et vrbe. ff. de offi. pfec. vrb. silr i materia larga noie ciuiu veniut etiaz illi de comitatu et de toto territorio. vt i l. qui ex vico. ff. ad muni. et i. l. no dubito ff. de capti. et. l. qui cotinentibus. ff. de v. sig. et per Bar. i. l. j. ff. ad muni. vide bonam glos. in. c. j. de vsur. lib. vj. Sed in materia stricta secus: licet contrariu vi deatur tenere Bar. in. l. j. et. l. mille passus. ff. de ver. sig. et. l. nam qd liquide. §. si ita legetur. ff. de pe. lega. que volunt q mille passus a muro comprehendatur. tellige quando subiecta materia ita requirit in speciali. ¶ Vtru natus in aliqua ciuitate ex pare [sect. 3]tibus qui ibi non habet domiciliu sit ciuis. Rn. q no sm bar. i. l. filios. C. demu. et orig. lz. in. j. filij. ff. ad munic. licet dubitatiue loquat pa. vbi. s. tz q non. ¶ Vtruz ciuitas censeat iure minoris. [sect. 4]Rn. Jnn. in. c. j. de resti. in inte. quod sic Et tn dria inter minorem ecclesia rempublica et ciuitate in itegru restitutioe licet lex dicat q respublica fungit vice minoris. C. qui. ex cau. mal. l. pe. et. C. de iure repu. l. republica. C. de sac. eccl. l. fi. q pupillo. et et minori no currit hodie vsucapio aut pscriptio. x. vel. xx. annorum in rebus q seruado seruari pnt. siue sint mobiles siue immobiles. C. de admit. tut. l. lex q tutores in fi. Jo sup eis no e necessaria restitutio i itegru: lz an tps huius legalis curreret con minore no con pu pillu. ff. de acqui. re. do. l. bonefidei emptor. §. j. Sz con ecclesia et republica et ciuitate currit vsucapio et pscriptioet alie tpales et ppetue pscriptioes. sed dat ei restitutio sicut minori: q pdicti fingut esse in vltima insta tia minoris etatis. Prescriptio aut. xxx. vel. xl. an. certu e q currit con oes pdictos sz dat eis restitutio ex verbis gnalibus edicti q sunt. Si qd cu minore gestu erit. et c. Pupillus aut ab his pscriptionibus seruat illesus. C. de pscrip. xxx. annorum. l. sicut. Quod aut ciuitati det restitutio in itegru no plz Jnn. vbi. s. arg. l. nihil iterest. ff. ad ma ced. sz. Bar. i. l. respublica. C. q. cau. ma. poss. Jac. bu. tz q sic salte ex clausula ge nerali: q ex quo regit p administratores hz iusta causaz petedi restitutione. Hoc etia tenet Bal. ibi et est verior opi. lz gl. in. d. l. teneat conriu facit p hoc. l. sz et hi q. ff. de publi. vbi ciuitas dr respublica. Sequit hec Jo. an. i addi. ad spe. ti. de in ite. resti. vbi post multas opi. re sidet i opi. Odof. q tz q no solu ciuitas sed et castru et villa possunt petere resto ne in integru: cum ibi sint multe psone vidue et pupilli. et lz Bar. post but. in. d. l. respublica no admittat nisi in villa et castro populosa. Bal. tn et Ja. de are. te net et in villa no populosa ex q regit p alios et ibi sint minores et mulieres. et hac opi. Pa. in. c. j. de resti. in iteg. dicit iniqore facit qd not. i. l. republica. C. de iure reipu. et in. d. l. sz et hi. vbi dr q qdlibet municipiu dicitur respublica. Ciuis. Vtru efficiat i loco vbi coseqtur qs dignitate. Rn. bar. in. l. j. ff. ad munici. q sic. sacit. l. municeps .§. miles. ff. eo. et qd notat doc. i. c. q i tm de pbe. vbi concludut q clericus sortit domiciliu vbi est bn ficiatus si residere i eo tenet: als no sicut hi quibus dispesatum est sup pluralitate beneficiorum. ¶ Vtru dicesvolo te hre p ciue efficiat [sect. 1]ciue si het autoritate. Rn. qd sic vn statutu qd dicit q talis heat p ciue efficit ciue. arg. optimu i. c. ex pte. de spo. et qd no. Bar. i. l. si maritus. ff. de adul. et in. l. si is q p emptore. ff. de vsuca. Ro sm pa. i d. c. ex pte. q vbi actus depedet a mera volutate loquetis. paria sunt dicere q vult tale hre p vxore vel ciue. sicut dice re te duco i vxore vel facio ciue. Et sic si statutum dicit q scholares tanq ciues debet tractari: ex hoc creati sunt ciues rone predicta. Et io dictio tanq ponit vitate no similitudine. Et hoc verum qua do vba et materia subiecta patiuntur. Clamor est filia ire q quis clamat co tra alique consuse et inordina te. aut furiose loquit. et sm se est veniale pctm p accides posset esse mortale ro ne scandali quando illud preuidet vel debuit preuidere et non curat desistere a clamore tali. Clandestinum matrimoniu quado dicat. Rn. gl. in c. cu inhibitio de cla. despon. qd tribus modis. ¶ Primo cu no hntur testes. vt in. c. qd nobis. eo. ti. ¶ Scdo cum no sit cu solenitate illa. de qua in. c. aliter. xxx. q. v. et e vt desposet a paretibus vel qbus cura copetit mulieris dotet suo tpe. et a sacerdote bndicat. ¶ Tertio qn no per missis banis a psbytero publice cu termino: vt qui voluerit pponere impedi metu si e copareat. vt. i. d. c. cu ihibitio. Tu tn dic. vt colligit ex dictis Jo. an. i addi. ad spe. ti. d cla. despo. et Old. consil. cclvj. Jnn. et da. i. d. c. cu ihibitio: q quo tiescuq qs conhit sm consuetudine patrie sue cora amicis vel vicinis et sufficientibus testibus q no conhit clandestine. facit l. si vicinis. C. de nup. et de conse. dist. j. ecclesia. el. j. dr ecclesia. i. catholicoru colle ctio ergo in faciem ecclie. i. contraxit. Cla fieri qn dicat. Bar. i. l. fi. ff. de ri tu nup. no. q id qd sine debita solenita te fit ide not. i. j. ij. v. et fina. C. d his q ex pub. ro. li. x. et Alex. i. l. ij. ff. de vi bo. rap. ¶ Quid si. conhit solu cora duobus testibus [sect. 1]Rn. si ex ra tionabili ca facit puta q ti met aliqd ipedimetu iiuste vl est senex et verecudat et hmoi excusat: quis consue tudo sit vt fiat bana vel alia solenia ar gu. eoru q notant in. d. c. cu ihibitio. p pa. dumodo tpe debito postea publicet nisi eps excoicaret conhetes sine banis p statuta sua synodalia. q sic esset excoi catus alias no peccat. Cosulo q hoc fa ciat de lnia epi sz Hug. xxx. q. v. i prin. Sz conhere solus cum sola mortale pctm videtu. rarg. d. c. cu inhibitio: q materia valde poderosa rone cuius poderositatis videt pceptiua. tex. e cu gl. in. c. ro go. xj. q. iij. facitgl. i. c. nostrates. xxx. q. v. ¶ Vtru conhetes publice cora testibus: lz [sect. 2]sine banis: cu tn consuetudo sic quod banna fiant q postea inueniuntur in gradu pbito ignorater cotraxisse ambo vel alter eoru pcreent filios legitimos. Rn. gl. i. d. c. cu inhibitio tz qd no. sz Jnno. et Pau. qd sic. q isti cladestine no cotraxerunt. ex quo in facie ecclesie nemine phibente cotraxerut Et e verum si attedamus ad tex. d. c. secus tn si am bo sciuissent impedimetum. vt ibidez. Et no. qd in conctu matrimonij semp deberet interuenire presentia aut scia pprij sacerdotis. vt in. d. c. alr. et i. d. c. cuz inhibitio. et sacerdos qui scit ipedimetu et no phibet matrimoniu conhenduz ex conteptu vl religiosus seu regularis q psumpserit interesse cladestino matrimonio conhendo p trieniu suspendendi sunt ab officio vt in. d. c. cu inhibitio. ¶ Vtrum sponsalia similiter sint pro[sect. 3]hibita clandestine cotrahi. Rn. Joan. and. post eum alij. in. d. c. cum inhibitio quod sic sicut et matrimonium. l. ora tio. ff. de spon. Claues ecclesie sm Ric. in. iiij. dist. xviij. ar. j. q. iij. sunt aliqua ptas supra naturale facultate: q e pnci pium aliquorum actuu supernatur aliuz. ¶ Quod sut iste claues. Rn. q. s. ibidez qd sunt due quatu ad effectu et relationez vna tame in radice. Claues em ecclesie sut potestas iudicadi in foro aiaruz q ptas ex duobus integrat. s. ex pta te discernedi i cause examinatioe et po testate diffiniedi i cause determinatio ne. ¶ Prima dr clauis scientie. vn clanis scie no est habitus scie nec actus scien di quis claues ecclesie no dz recipere nisi habes habitu scietie sufficiete ad executione ptatis ¶ Scda dicit clauis potetie. cuius actus est determinare caz ligado vel soluedo. et ista dicit principalior: q prima ordinat ad ista. ptas aut ligadi vel soluedi in foro causaruz no est pprie clauis. et quis pfacte cla ues distiguat penes actus tn in radice sunt vna. no tm inter se sz cu potestate sacrametum conficiendi: quia iste tres potestates fundantur in caractere sacerdotali. Et ideo omnibus et solis sacerdotibus noue legis date sunt. sco. tamen. in. iiij. di. xix. q. vnica tenet contrariuz. s. quod non sitvna inradice cu potestate conficiendi. de quovide. j. Or do. j. §. vij. et. xvj. ¶ Quo dicit sacerdos aperire. et ligare. [sect. 2]Rn. Ri. vbi. s. q. ij. qd tripliciter. ¶ Primo iudicado. s. cu examinata hominis coscietia iudicat ei celu clausuz vel ap tu. ¶ Scdo aperit relexando aliquam parte pene peccato dbita. et claudit. pe nite te aliqua pena sensus ligado. qua explere eu opzvel hic vl in purgatorio anteq ingrediat celum. ¶ Tertio clau dit et aperit excomunicado: et ab excomunicatione absoluedo. sed hec respicit foru cotentiosuz potius q peniten tie. ¶ Addo. quartu de no contrito cotritum faciedo ex vi absolutionis. vt. j. confessio. ij. §. j. ¶ Vtru quilibet sacerdos possit vsum [sect. 3]clauiuz exercere. Rn. Ri. i. iiij. di. xix. ar. j. q. ij. q actio no tatum requirit potentiam a qua fit: sed subiectu debituz in quo recipiatur. Materia autez debita sunt persone super quas habens claues habet inrisditione. Et io non ois sacerdos habet iurisditionez sup quelibet nisi sz ordinationem vicarij chri sti. Et ppterea no omnis sacerdos po test exercere vsum clauium. sed solum sm eum moduz quem ecclesia statuit. Ob hoc quidam priuatur vsu potesta tis sicut excomunicati et heretici. Quida materia sicut illi q no habet pplm. ¶ Vtru liceat sacerdoti vti clauibns p [sect. 4]sua volutate. Rn. Ri. i. iiij. di. xviij. ar. j. q. iiij. q no q sicut minister et instrume tum non habet efficatiam in agendo nisi sm q mouetur a pricipali agente. sic sacerdos cu operetur p istas claues instrumentaliter: si vtit istis clauibus sm ppriu arbitrium dimittes rectitudinem motionis diuie peccat. ¶ Vtru sacerdos p potestate clauiu di [sect. 5]mitiat culpa pcti. Rn. ri. vbi. s. ar. ij. q. j. q quis no possit absoluedo remittere culpa effectiue. q sic e solius dei. vt dicit magister in littera. tn ministraliter et instrumetaliter illi qui p attritionem remouit obstaculu gratie spusscti dispositiue remittit macula peccati in quatu suo ministerio assistit virtus di uina que peccatum remittit hec ille. ¶ Vtru sacerdos p ptate clauiu possit remitere pena pcti. Rn. Ri. vbi. s. q. ij. qd sic aliqua parte pene tpalis peccato debite. no tm illius qua sibi iponit. sz etia illius q in purgatorio e exple da: et plus vel minnus sz q penites est bn dispositus et de hoc habes. j. idulgetia. §. v. ¶ Quado date sunt claues beato petro. Rn. qn ecclia fuit sibi data. xxiiij. [sect. 7]q. j. quodcuq. et de pe. di. j. quem penitet. Et ligat omnia super terram si no erat. ij. q. iij. cepisti. et. d. c. quez penitet. ¶ Claues horreorum q dedit: videt de [sect. 8]disse oia que i eis sut. de fid. instr. c. ij. sz Jnnoce. et eis datisvr data possessio oim que sub illls sunt. extra. de cosue. c. ex literis. in. fi. Clausula generalis sequens intel ligitur sm species precedentes expressas. de capel. mo. dilectus filius se cudu Jnno. facit cle. no pot. de pcurt. in. c. sedes. de rescrip. in. l. fin .§. cui dulcia. ff. de. vi. tri. et oleo. vide. s. ca sus. §. iij. et. iiij. Dico q causula gnalis seques post queda specificata restringit ad illa sola. Bal. no. in. l. pactu. col. xiiij. C. de col la. Bar. in. l. si seruus comunis. lo. j. ff. de. stip. ser. et in. l. emptor. §. lucius. vsi. clausula gnalis. ff. de pact. et Saly ce. i l. j. ibi nota teneri de grauioribus. C. de commo. # 1 Clericus. primo quis dicatur. Rn. Pau. in. rub. d vi. et ho. cle. q largo sumpto vocabulo appellatione clericorum veniut omnes qui habent ordines in quacuq dignitate sint aut ordine: etia in prima tosura. c. cu cotingat. de eta. et quali. ex quo sut addei ser uitiu electi. vnde oes q no sunt laici di cutur clerici. xij. q. j. duo sunt genera fa cit. xxj. di. cleros. in prin. de preben. cu sz. et in rub. predicta iucto nigro priuilegiu ergo tributu clericis concedit oi bus etia in dignitate: q si eps est cleri cus est et etia religiosus q etia noie cle ricorum in fauorabilibus comprehendit. liiij. di. §. hac aute autoritate et qd not. in. c. ij. de sup. neg. pla. li. vj. Sz i mate ria odiosa et in stricta significatioe appellatioe clericorum no coprehenduntur epi. nec alij existetes in dignitate: nec etia canonici ecclesiarum cathedralium: nec canonici seu religiosi. facit. c. q pe riculosu de se. ex. li. vj. et. c. fidei feruore. de hr. li. vj. c. statutu. de ele. li. vj. et gl. in cle. j. de sup. ne. prela. Ro q i eis e qualitas sup alios q no reperit in simplicibus clericis faciut ad hoc dcta Jo. an. in. d. c. statutu q inquit q noie ecclesia ru parochialiu no veniut ecclie parochiales collegiate in materia stricta q habet qualitate collegij supra casum: sz in materia no odiosa sic: facit simili ter quod no. idez pa. in. c. j. deinstit. qui dicit q in materia fauorabili nomie ec clesie veniut monasteria: secus i stricta materia. qd. no. q facit ad multa. ¶ Vtru appellatioe monasterioru ve[sect. 1]niat ecclie seculares vl appellatioe mo nachorum veniat clericiseculares. Rn. pa. i. d. c. j. d istitu. q no siue materia sit iar ga siue stricta. xvj. q. j. placuit facit q no. Bar. i. l. j. ff. ad muni. q dicit q noie ciuiu veniut contadini. l. q et vico. ff. admuni. et no ecotrario. facit. c. rodolphus. et. c. signi fic ante et quod ibi no. de rescri. Quiveniat appellatioe clericorum an monachi. no. q noi. l. oes. §. preterea. C. de epis. et cle. nec epi. Spe. no. ti. d rescrip. pnta. §. fi. ff. qd i rescrip. Sz psbyteri diacom subdiaconi. et alij inferiores. ide Spe. vbi. s. §. nuc vero aliq. v si. qd de ppositis nec dicunt de pplovt p Bal. i. l. cuctos pplos. col. ix. §. de sum. trimi. Sz bene veniut appellatioe sub ditorum vt p eundevbi. s. versi. ex hoc ap paret q istd istrumetu. et ista faciunt p his que no. j. versi. seq. ¶ Vtrum appellatioe ppli veniat clerici [sect. 2]Rn. pa. i. c. j. d. vi. et ho. cle. q in materia odiosa no nec a conrio. facit. c. si se. de se. ex. li. vj. cu gl. Et sic limita text. Jnsti. de iu. na. ge. et. ci. i. §. plebiscitu q dicit qd appellatioe ppli vniuersi ciues signifi cat conumeratis et patricijs et senatoribus. vt intelligat de his q sut eiusde p fessiois. secus in alijs vt pbat dictus tex. i. c. si. sen. cu sua gl. Jn materia aut pui legiatiua pot dici qd coprehadant. facit. c. dilecti cu sua materia de fo. cop. qd no. Bar. i. d. l. j. et qdnotati. d. c. rodol phus. et qd no. Jo. an. i. c. Joanes d cle. coiu. q dicit q statuti excomunicas cer to casu laicos no conprehedit clericos et coniugatos. Et hoc sequitur Pa. in. c. j. de preben. prefata intellige secundum q dico. j. lex. §. vj ¶ Vtru dispesatio cu illegitimovt pos [sect. 3]sit effici clericus debeat intelligivt pos sit pmoueri ad minores solu gl. i. c. lras de fi. pres. tz qd sic cu sit materia odiosa et Pa. in. c. si qsq de coha. cle. et mu. dicit. qd pmissio in genere mediocritate respicit. l. vl. C. eo. de leg. §. j. et de le. j. legato generaliter cu alijs con cor. in gl. d. c. literas. Ex quo cocluditur cuz predictis q solu ad minores poterit pmoueri: q ordines minores sut medij iter primaz tonsuraz et sacros ordines. Jte dicut Ber. Gof. et Ho. quado dispesatur cuz aliquovt ad beneficia ecclesiastica promoueatur quod soluz intelligit de beneficijs que non sunt platioes aut dignitates. predicta tame limita sz q dicam. j. dispensatio. §. ix. # 2 Clericus. ij. Quid debet habere. rn. multa vt sunt virtutes. vt xl. di. per totu. et quecuq alia que quilibet bonus christianus debet habere sz specialiter aliqua que ipsi debent habere inferamus. que quidem sunt nouem in summa. ¶ Primo debet esse literatus. patet hoc [sect. 1]xxxvj. di. xxxvij. et. xxxviij. pertotu. et. xvj. q. j. sic viue. ¶ Vtru omnino illiteratus sit ordina[sect. 2]dus. Rn. ino. in. c. cu i cuctis. de elec. q no parum tamen scientes si spes est q possint proficere pmoueri possunt als no nisi sint monachi q magis indiget cotemplatione q scientia et facit quod legitur. xvj. q. j. legi. vbi dicit Jo. sufficit monacho si sit bonus: lz sit illiteratus. ¶ Sed q scietia est necessaria. Rn. Jnno. vbi. s. q est requireda sm dignita[sect. 3]tez locu et ordinem ad quez assumitur vt in. c. ecclesia vestra. de electi Si em assumitur ad episcopatuz. debet habe re scientia noui et veteris testameti cuz sit iudex animaru et iuris: cu ius dicere debeat. xj. q. j. de persona. Presbyteroa ut sufficit quod sciat canones com munes penitetiales et c. de qbus. xxxviij. di. que ipsis. Cator debet scire cantuz. et sic de omnibus ordinibus quod satis colligitur ex eis que eis dantur in ordinationem. xxiij. di. per totu. et ex potestate et officio quod habent exercere. De scientia vero confessorum. vide. j. confessio. iij. ¶ Vtru peccet qui suscipit aliquaz di[sect. 4]gnitate vel aliud officium ad quod no habet sufficiete scientia. Rn. Jnno. vbi s. q sic. xxxviij. di. oes. xviij. q. ij. si qs ab bas de eta. et quali. c. fi. Sed aduerte q est quedam scientia eminens q subtiles questioes diffinire nouit. et in proptu resposioes habet. Mediocris scietia est q scit aliquo modo examinare negocia quis ad omnia nesciat respodere. et in libris veritatez eorum q scire dz scit qrere: vel saltem circa ea dubitare et cosulere peritiores: etiam si in promptu omnia no habet fufficiens tamen scientia est que sufficit ad faciendu q sibi iminet ex officio quod hz: hac qui no habet credo qd peccet mortaliter ac ceptado officiu. ar. d. c. fi. Et similiter q ei scienter dat tale officiu nisi ex causa dispesaretur. q imperfectu scietie sup plet perfectio caritatis. de renun. c. nisi cum pridem. §. pro defectu. # 3 Clericus. iij. debet esse hospi talis xliij. dist. per totum: non cupidus seu auarus. xlij. di. per touz. ¶ Vtru clericus pbendatus teneat fa[sect. 1]cere quattuor partes de redditibus eccle sie et oblationibus fideliu. s. epo pauperi busipt sacerdoti et clericis et fabrice si cut volunt antiqua iura. vt in. c. quatuor et. c. cognouimus. et. c. se. xij. q. j. Rn. sz q colligo ex pa. i. c. de ec. edi. q q ad quartam epi. et quartaz fabrice standu est cosuetudini. que quidem vz in prefatis iuribus de rogare. nisi qn fabrica remaneret derelicta. q tunc esset irrationabilis et non valeret: et sic teneretur dare quarta ar. d. c. cognouimus. et in. d. c. j. Et hoc intellige quando redditus supersunt detractis necessarijs. Quo aut ad quarta debita pauper ibus no valet aliqua consuetudo in contrariu quin teneatur. Ego plus dico qd non solu quarta partez sed et oia q supsunt eorum necessitatibus tenetur pauperibus erogare si fabrica no egeat reparatione. vel nisivellet couertere talia ad am pliadu cultu dei in tali. ecclesia. Nulla extrema necessitate in aliquo occurrete. Na i istis duobus casibus licite de sistit ab errogatioe in pauperes als no sine mortali peccato. ar. eorum que no. i. c. dudu el. ij. de elec. et in. c. cu sz. de preben. facit. c. clericus q. et. c. duo. et. c. vl. xij. q. j. et. x. q. ij. eps. Na eis dicit. xij. q. ij. au ru hz ecclesia et c. Tho. in quol. et scda scde. q. clxxv. dicit q si ista bona sut distincta et aliqua sibi retinet qd dz fabri ce vel pauperibus vl ministris. peccat mortaliter: et tenet ad restitutione si ve ro no sunt distincta eius fidei comittut. et si in modico deficiat qd obuiet bone fidei erit veniale peccatu. Jn notabili vo excessu erit peccatuz mortale. ¶ Vtru habes bona patrimonialia licite possit ecclesiasticu bn ficiu suscipe. [sect. 2]Rn. sz Ri. i quol. iij. q. xx. q si bona patrimonialia sufficiut ad necessitate na ture solu pot eccliasticu bnficiu recipe re in tm in qtu exigit necessitas status et psone. Sivero tm hz i patrimonio q tu reqrit necessitas status nature et psone in tm q multa et posset paupibus erogare si vltra hic accipit ecclesiasticu bn ficiu no intedes ecclie deseruire sed vt amicos possit ditare et magis honorariet delicatius viuere peccat mortaliter facit. c. clericos. j. q. ij. et. c. se. imo in. d. c. clericos dicit Jo. qd et seruie do ecclie. si boa ecclie cosumat. et ex cupiditate suu primoniu resuat q mortalr peccat facit tex. i. c. qm i fi. xvj. q. j. p ista opi. als suiedo ec. lzviuere de ecclia et conseruare primoniu suis hedibus sz ino. i. c. eps. d pbe si vo recipit vt bn dispeset sic non peccat sz Ri. vbi. s. dumo sit idoneus. ¶ Vtrum platus possit satisfacere p debito psonali de fructibus ecclie. Rn. dns Ant. i. c. oli nobis de resti. spo. q sic facit. c. puenit. d fideius. Arch. i. c. statutu. de rescri. li. vj. tz conriu pa. i. d. c. oli limitat ar ch. dices. vu i debito concto pdelictovl p primonio suo. et sic sua. et de hoc vide. j. imunitas. §. ij. cu duobus. §. seq. ¶ Vtru [sect. 4]clericus pbedatus conuertes redditus bn ficij ivsus ihonestos teneat restituere. Rn. pa. i. d. c. cu sz d pbe. q sic ecclie si hz de primonio vl aliude. xij. q. iiij. c. j. et. ij. q d altari dzviuere no luxurtari. et accipit luxuria p oi luxu. seu illicita concupiscetia. xliij. di. i pn. et mai. i cle. qm. dvi. et ho. cl. dicitq tal conctat re iuito dno q qcqd hnt clerici sut bona pauperum. xij. q. ij. au ru. et. xvj. q. j. c. fi. Et quatu sit eorum pctm mortale pz i. d. c. fi. illi. xij. q. ij. Et io recipietes et tenet ad restitutione nisi in casu concesso. xiiij. q. vj. si. res. et hoc veru quo ad foru coscientie nec sufficit q re stituat de fructibus bnficij sz Ho. nisi quatenus subtraherent sibi necessaria. # 4 Clericus. iiij. dz esse habitu honestus xlj. di. p totuz et in. c. clerici officia. de vi. et ho. cle. vbi dicitur qd co rona et tonsura habeat cogruente indu menta clausa desup deferat nimia bre nitate vel logitudine no notada panis viridibus et rubeis no vtant no sotulari bus cosuticijs freuis sellis pectoralibus deauratis aut alia superfluitate habe tes fibulas nec corrigias aureu vel argenteu ornatu habetes. nec annulos nisi qbus copetit ex offici. Qd qde capitulu q no loquit in oibus pceptiue sm Jnn. ibide lz pe. dicat q sic tu tn dic me lius sm Pa. ibide q aliq sunt de pcepto aliqua no ppterea infera dubia ad ea que de necessitate sunt facieda. Ad hoc ppositu qbus vestibus de beat clericus vti et qbus no et an no incedes in habitu et tonsura possit impune offendi. no. gl. q sic in. l. si ignorans. ff. loca. et in. l. ite apud labeone. §. si qs vir gine. et ibi dignu in verbo no deferat. ff. de mino. Guil. de cug. et Bal. i. l. si q p calunia. col. j. et sumit gl. in hoc. arg. C. de epi. et cle. vbi ponit an sufficiat si por tet tonsuram et non vestem. ¶ Vtru clericus teneat deferre tonsuraz. [sect. 1]Rn. q si est in minoribus et non hz beneficium non tenetur ar. c. Joannes de cle. coniu. et in. c. vnico eo. ti. lib. vj. et gl. in. c. fi. l. di. Si vero est in sacris vel beneficiatus tenetur de precepto facit. d. c. Joannes et quod ibi no. in. c. vnico de biga. li. vj. Et limita dictu pa. in. c. si qs de vi. et ho. cle. vbi dicit indisticte q pec cat mortaliter. ¶ Qualis habitus phibet clericis. Rn. [sect. 2]tex. i cle. qm. de vi. et ho. cle. q vestis vir gata vel partita. i. diuersi coloris epito gium seu tobardum foderatuz vsq ad ora: et ita breue q vestis inferior videatur notabiliter epitogiuz seu tobardu est vestis superior. et talia portates qui cunq sint clerici etiam habentes primam tonsuraz solu peccant mortaliter si tales in minoribus costituti habet beneficiu aut si no habent pfatas vestes portant cum tonsura clericali alias no: et q peccet mortalr pbat Stephanus ppter verbu sancimus. allegat. xviij. di. §. j. et. j. q. vij. si qs oez. et hoc verumnisi ca ro nabilis subsit. vt i. d. c. et qn publice Se cus si in domo. Et dicit publice portare dum multitudini hoc ptz sicut dicit publicus aleator: vel vsurarius vel ma ledicus de exces. pla. inter. de male. c. ij. de excep. exceptionez. xxxiiij. di. vidua. Jn domo dicit fieri secrete. q domus rez secreta importat no publicam. vj. q. ex merito. et no solu peccat mortaliter veru etia si est beneficiatus est suspesus per sex menses a perceptioe fructuum beneficiorum suorum. Si no est benefi ciatus: et est in sacris citra sacerdotium p ide tps est inhabilis ad beneficium obtinendum. Jdem de alijs clericis ta lem veste et tosura simul publice deferentibus. Sacerdotes vero vel religio si ac habentes dignitate psonatu seu bn ficium cui cura aiarum iminet p annu sunt suspesi a perceptione fructuu suo ru bnficiorum si habet beneficia. si no ha bet per ide tempus sunt inhabiles ad obtinendum beneficiu. Et istis. s. sacer dotibus vel religiosis. aut dignitatem seu beneficiu cu cura habentibus prohibetur non solum predicta vestis sed etiam infula. seu pileuz lineuz in capi te publice portare. Sub eisde penis et pcepto pcipit q habetes administrationez infra mesem: pdictu epitogium debet pauperibus. Religiosi vero q non habent administratione infra mensez suis supioribus assignet i pios vsus con uertedum. Et lz infula sit vestis popo sa ad collu perforata circuquaq. tame hic accipitur p bireto q ponitur sub capucio ad enitadum sudore sm Mathe. in. d. cle. licet tn portare de nocte vel latenter sub caputio. sm ze. et lau. ¶ Quid si epitogiu seu tobardu sit bre [sect. 3]ue solu. sed no foderatum aut sit locus pene prefate. Math. tenet q sic. zen. q no. Ego dico q quo ad pena dicit verum zen. sed quo ad culpam ligantur per identitatem rationis. ar. ff. de adul. l. si postulauerit. §. ratio facit. xxiij. dist. c. no liceat el. ij. vbi vult cano. q vestez talare habeant clerici. et clarius. xxj. q. xiiij. c. nullus: cum tribus capitulis se. ¶ Vtru clericus vtes viridis aut rubeis [sect. 4]vestibus peccet mortaliter. Rn. sm Jnn. in. d. c. clerici officia q no tn male facit q. i. c. clerici. xxiij. di. dicitur q vestime ta et calciameta que religione no decet eis no licet. Sed Pa. ibide tz q peccet mortaliter per. d. cle. qm q sub pcepto ampliat etia ad caligas precipiens ne caligis scachatis. viridibus aut rubeis vtantur publice. car. vero in. d. cle. quo niam. tenet quod caliga rubea vel viridis no phibet nisi sit scachata. Et qd no valet argumetu q oes vestes licet clericis cuiuscuq coloris: nisi sint expresse phibite Sed cotra ipsum Car. est expressus tex. in. c. nullus. xxj. q. iiij. vbi dicit solis vtat vestibus q concesse sut clericis. ergo nisi cocesse sint cocesse intelligunt phibite. pz etia i. c. epi et duo bus ca. se. ea ca et. q. Et ideo tene quod est mortale. ar. dictoruz. c. xxj. q. iiij. Jde dic de quacuq veste in religiosa respectu forme. purpurea vel cindata veste no est eis phibitu vti sz gl. j. §. j. xxj. q. iiij. nec etia pciosa dumodo sit sm cosuetudine eorum inter quos viuunt ne vi lescant. ar. c. episcopi. lxxx. di. ¶ Vtru clericus nutries coma vel bar[sect. 5]ba peccet mortalr. Rn. q sic. q pot excoicari. c. si quis. de vi. et ho. cle. xxiij. di. c. si quis. et hoc quado facit sine ronabi li ca sm glo. in. d. c. si qs ex ronabili ca licet facit. c. pe. eo. titu. # 5 Clericus. v. debet seruare castitatez vt in. c. vt clericoru de vi. et ho. cle. et no solu ve: sz etia apparenter. ppterea no debent cohabitare cu mulieribus decoha. cle. et mu. per to. Non tamen debet aliqd sinistri su spicari si inueniatur solus cu muliere alijs suspitionibus testantibus. imo si amplectatur vxore aliena presumit q bono zelo. et causa benedictionis dandum sm Alex. i. l. j. ff. de var. et extraor. cri. Bald. in. l. qd ergo. §. si heres. ff. de leg. j. et Are. in trac. male. in glo. in versi. adultera. col. ij. p gl. in. c. absit. x. q. iij. ¶ Vtrum clericus in minoribus possit [sect. 1]contrahere sine peccato mortali. Rn. q sic si non habet beneficium. Si vero habet peccat mortaliter reti nendo beneficium. Faciunt ad hec que notant in gl. c. fi. l. di. et qd no. in. c. tue. de aposta. et. in. c. Joannes de cle. coniu. quia cum beneficiu perdat ipso iure postq contraxit vt tenet gl. et doc. in. c. j. de cle. coniu. et etia si anteq vxor agnoscatur intraret monasteriuz non propter hoc recuperaret nisi ei de nouo concederetur. quia ius semel extinctum non reuiuiscit. licet cesset causa extinctionis. vij. q. j. q periculosum de conse. di. iiij. queris. et comuniter tenet doc. similiter etia si matrimoniu non tenuit. puta q erat cosanguinea vel affinis priuatur nihilominus ipso facto sm Pa. in. d. c. j. quis alij teneat cotra. Jdeo retinedo beneficiu inique facit et cu peccato mor tali cu nullo iure ipsum habeat. sed sit intrusus. ¶ Vtru clericus peccet mortaliter coha[sect. 2]bitando cu mulieribus. Rn. q sic si ha bitat cum quacunq de qua possit esse rationabilis suspitio etiam si sit cosan guinea siue affinis. facit. c. j. de cohabi. cleri. et muli. et. c. interdixit. xxxij. di. Multo magis peccat mortaliter si tales masculos tz de qbus rationabiliter possit suspici. argumentum a minori. Cuz alijs de qbus nulla potest esse suspicio licite cohabitat: siue cosanguinee sint siue non. De cocubinarijs: vide. j. Concubinatus. §. ij. ¶ Sz que sunt de quibus suspicio non [sect. 3]orit. Rn. q mater soror et amita. s. soror pris. et matertera. s. soror matris. xxxij. di. interdixit. lxxxj. di. cu oibus. q fedus nature no pmittit aliqd seui criminis cu istis suspicari. c. a nobis. de coha. cl. et mu. et. c. cu i iuuetute. de psum. et idem dic de filia et hmoi. Similiter de multu antiquis vt in. c. feminas. lxxxj. di. et in d. c. interdixit in fi. Et ide dico cu oibus qbus ante ordinatione sine suspitioe po terat cohabitare: vt vxores fratru et de familia. et huiusmodi. vt. c. cum omnibus. lxxxj. di. ¶ Vtru accessus ad domos quarucuq [sect. 4]mulierum suspectaru sit clericis prohi bitu. Rn. q sic. sicutet cohabitatio. lxxxj. di. clericis cum duobus. c. seq. ¶ Vtrum frequetatio monasteriorum [sect. 5]monialiu clericis phibeatur. Rn. q sic. nisi ex manifesta. et ratioabili causa vt in. c. monasteria. de vi. et ho. cle. Et vt di cit gl. frequentare est vltra vnam vice. ire. xxv. q. ij. ita nos. # 6 Clericus. vj. debet laudes debitas exoluere. xcj. di. clericus viciu et. c. fi. et. xcij. di. c. fi. Quo aute teneat et quado: et qd ad officium dicedum. vide. j. hora canonica. per totum. # 7 Clericus. vij. debet i suis beneficijs residentia debi ta exhibere. c. quia nonulli. de cle. no resi. De clerico beneficiato dispesato vi de p Bal. multa i. l. liberos. C. de colla. et in. l. j. in. j. no. C. de his qbus vt est dig. vbi q talis no dices officium debet be neficio priuari. idem. Bald. in. l. nesennius. circa me. ff. de excu. tuto. qd no est veru in beneficio rurali: sm eude Bal. et Ang. in. l. j. in fi. ff. vbi pup. edu. dz. ¶ Vtrum clericus possit deseruire per [sect. 1]aliu in suo beneficio potes ipse p se ser uire. Rn. pa. in. d. c. q nonnulli q non de iure. tex. est in. l. nullus qui nexu. C. de decu. siue beneficiu sit simplex: siue curatu: siue de consuetudine sit in benefi cijs simplicibus. Jn beneficijs aute cu ratis no valet consuetudo nisi esset ronabilis. vtputa. q bnficiu tenue et huiusmodi: q tuc valeret consuetudo. facit. c. licet. de elec. li. vj. Ego autem ide teneo etia in beneficio simplici qd nisi cosuetudo sit ex legitima et rationabili causa no valet: quia esset damnosa ecclesie. Similiter no valet dispesatio ni si fiat ex ronabili ca q est dissipatio no dispesatio. facit qd no. inno. in. c. ex tue de cle. no resi. Et hoc ppter multa mala q ecclesijs veniut. et pauperibus epi ex no residetia: quia tales deseruietes cu vix possint viuere querut q sua sunt no christi et tales principales comedu q vel in reparatione ecclesie vel pauperibus dare deberent Et ideo dic sm tex. c. q nonulli. de cle. non re. q debet residere in propria persona et curam illius per se exercere sm ordine suum in tellige: vt extra de fi. pres. c. proposuit. Old. tame tenet q in coscietia si prouidet suis impensis q ecclesia decenter et populus bene regit: et ipse honeste vi uit et bonu exeplum subditis prebet. et aliquado per se exercet officium et vide quomodo costituti officiant q excusat a pcto. Sed ego no credo nisi quan do pro necessaria causa vel vtili stat ab sens. l. de pollicitationibus. ff. de polli. et. l. si absente. ff. de lega. ¶ Jn quibus casibus absens habetur [sect. 2]p residete. Rn. q in tribus. ¶ Primus si est in seruitio pape de cle. no re. c. cu dilectus. ¶ Secudus si est in seruitio episcopi sui de cle. no re. ad audientia et. c. de cetero. Sed hoc no credo vera. in his qui cum papa et epo morantur. no propter eorum seruitia exhideda sed propter ambitionem vt obtineant beneficia. ¶ Tertius propter causam licitam sm modu. de quo in se. §. dicit. Jn istis casibus absens habetur pro presente in omnibus: nisi quo ad quotidianas di stributioes que no solet talibus dari. ¶ Vtrum aliquando possit se absenta[sect. 3]re a beneficio clericus. Rn. q non: nisi duo cocurrat simul vcz causa honesta et rationabilis et licetia sui prelati vt in c. relatum. de cle. non re. Dicit tame inno. in. c. ex tue. e. ti. q posset ex cosuetudine induci. vt sine licetia ex causa ronabili se absentet. Pa. autem in. d. c. relatuz. dicit q si necessitas occurret que no pateretur dilationez vt posset adire prelatum pro licentia: tunc siue licentia posset. l. j. in princi. ff. de exerci. ac. et l. tutor qui repertoria in prin. ff. de admi. tu. Quod dictum sm Jo. an. in. c. re latum. limito quado in breui est reuersurus. ar. l. iij. ff. de diuor. ¶ Vtru clericus teneat restituere fru[sect. 4]ctus quos in absentia pcepit ex beneficio suo. Rn. q si subest legitima causa no tenetur: sz si legitima causa no subest credo q teneatur restituere: q fructus beneficiorum dant in stipendiuz vt dixi. s. in. §. j. Sed aduerte q qn clericus tenet restituere in quocuq casu itelligi tur si hz alia bona q non sint de ecclia. Si vo nihil hz nisi de ecclia. tuc credo no teneat. Na cu sint de ecclia restitue re no hz. Et credo etia q no debeat sibi subtrahere necessaria vite ne recipiat ab ecclesia p facieda tali restone. ar. eo ru q no. in. c. cuz sup. de ca pos. et pprie. vbi no. Jo. de lig. q nudus etia possessor ecclesiastici beneficij no tenet de cosumptis sicut alij nudi possessores. Qd limitat pau. ibide qn consumpsit bono mo sicut dz facere alius clericus. Peccat ta me mortaliter recipiedo tales fructus anteq ex beneficio suo. vt pz in. c. quia nonulli. de cle. no resi. Secus si recipere. tanq alius paup ex necessitate: q non credo peccaret mortaliter: neq veniali ter i recipiedo: sz bene no residedo sm q tenet vel in tenedo beneficiu iiuste. ¶ Vtru recipies ecclesia parochialem [sect. 5]no intedes pmoueri. j. annum ad sacer dotiu: sed vt habeat fructus vnius anni teneat ad restone. Rn. q sic: nisi mutata volutate pmotus fuerit. vt i. c. comissa tibi de ele. li. vj. et si no restituet tenetur ille q scieter tali ca dedit vt ibide et pec cauerut mortaliter iste dado indigno ille acceptado indigne. arg. eorum q no. i c. nihil de elec. vacabit tame dicta eccle sia parochialis si no est collegiata ipso iure statim post annu si pmotus in sacer dote no fuerit. c. lz de elec. li. vj. et icipit annus a pacifica possessione: vel quan do p euz stetit quin heret intellige nisi legitimo impedimeto sit ipeditus ordi nari. nec poterit ea vice iterato ei cofer ri. d. c. conmissa. No vacat tame dicta ecclesia stati qn venit ad tale conditionez. q amplius illo anno pmoueri no pot. sz solu elapso anno vt in. d. c. conmissa. Silr non vacat ecclesia curata collegiata. lz non pmoueat. j. annu. c. statutu. de ele. lib. vj. Sed pot priuari vt ibide potest tn eps insisteti studio dispesare q non teneat infra annum pmoueri nisi subdiaconatum ad que si no fuerit pmotus priuatus erit. Ad sacerdotiuz vo vsq ad septeniu. ita q elapso septenio. j. annu efficiat sacerdos. Alioquin incurrit dicta pena. c. cu ex eo. de ele. lib. vj. interi puideatur ecclesie de vicario. ¶ Vtru clericus qui recipit beneficiu no [sect. 6]vt ibi seruiat. sz donec here possit pinguius peccet. Rn. Pa. i. c. relatu. de cle. no resi. qd sic: q no iuste est pmotus habes tale aim no tenet resignare: sed sufficit penitere de iniqua voluntate. ¶ Vtru clericus infirmus licite debeat [sect. 7]here fructus pbende vel distributiones quotidianas. Rn. Pau. in. c. ad audien tia eo. doc. dicut etbn q si ifirmitas est q impediat eu residere vel interesse diui nis. sic sine dubio dz habere. Si vo infirmitas no pstat cam no residetie vel absentie diuinis. puta q als no iteresset vel no resideret no debet habere: q casus superueniens recipit interpetra tionem sm statum precedentem. vt in c. maiores quasi infi. de bap. ¶ Vtru clerici qui personaliter non in[sect. 8]tersunt officijs possint pcipere distribu tioes quotidianas. Rn. qd no exceptis illis quos infirmitas seu iusta et ronabilis corporis necessitas aut euides ec clesie vtilitas iteresse no pmittit. et si re cipiut tenent ad restitutionez. vt in. c. vnico. de cle. no resi. li. vj. nec vz consuetu do aut statutu in cotrariu: nec remissio aliorum canonicoru quado eis no arescunt. alias sic vbi no. ¶ Vtru ille qui no residet possit priua[sect. 9]ri beneficio. Rn. sm Jnno. i. c. ex tue. de cle. no re. qd si est absens ex causa pbabili et necessaria vel probabili tm puta studioru vel cuz episcopo et huiusmodi tuc no pot priuari nisi citet primo vbi cuq fuerit. limitat tame qd qn haberet certu tps ad redendu ex qualitate negocij vel als: et non veniret ex tuc alteri licite daretur: nec est necessaria citatio. nec expectatio sex mensiuz de quibus in. d. c. ex tue. et. vij. qo. j. presentium Alij dicut qd requirit citatio ad domu et expectatio sex mensiu: et mihi magis plz. No em debuit ei obesse q bonum initiu habuit absentie. Tenet tn talis semp notificare ecclesie vbi morat cuz ex ca ronabili possit semper reuocari p necessitate ecclesie qd si no fecerit latitare presumitur. Si vero absens no est ex causa legitima: si hoc est certum pot priuari: alias debet citari post sex men ses et dari alteri et no. q habens officiu in ecclesia semp dz apparere: nec ad eu est mittenda citatio post expectationem sex mensium quia edictum emissum est secundum Jnnocentiuz. ibide. Et ideo poterit eius beneficium alteri assignari. ¶ Vtru clericus possit peregrinari. Rn. [sect. 10]Jnno. in. d. c. vnico. de cleri. pegri. q no sine autoritate sup ioris. de cose. dist. v. no opz nec et eps. devoto. c. magne. Ex ca tn psequede appellatiois siue p eui tada oppressioe pot ire ad papavelad aliu supiore iuito epo vl plato suo. ij. q. vj. ois oppressus. et tribus. c. se. ide no. gl. in. c. vt debitus. de ap. Credo tn q semp dz ad minus de honestate petere licentiam. arg. c. lz de regu. Sine necessaria aut ca: sz p aliq vtilitate tm non lz ad papa accedere sine autoritate: sui prelati vel pape. in aut. de epi. et cle. §. iter dicimus: nec dz admitti in aliena diocesi ad celebradu nisi habeat licentiaz sui episcopi. vt no. Pau. in. c. fraternitatis. de cleri. non resi. # 8 Clericus. viij. debet esse sine crimine. xxv. di. per totu. Et crimen hic accipio pro omni peccato mor tali licet stricte accipiatur pro peccato quod accusatione et depositione est dignum §. non autem in. fi. xxv. di. De clerico criminoso et delinquete et p que et qualr puniat no. plene Bal. in aut. qua in puincia. col. iij. v. vn si cle ricus gallicanus. C. vbi de cri. agi. opor. et Alex. in. l. iij. ff. de fur. et in. l. si miles. vbi plene Bar. ff. de exhi. reis. ¶ Vtru clericus semp peccet morialit [sect. 1]exercendo suu officiu in mortali? Rn. sm Tho. in. iiij. dist. xxiiij. q sic quado cunq talis exhibet se i aliquo vt mini ster ecclesie: et totiens quotiens huiusmodi actum exercet. Vnde quando tangit res sacras quasi suo vtens officio mortaliter peccat facit. cap. fina. de tempo. ordi. facit. c. quotidie. de conse. di. ij. et. c. de hoie de cele. mis. Secus si exeqret in aliq casu i q etia laicis exeq lice ret. sicut baptizare in articulo necessitatis: sm quod dixi. s. baptismus. v. §. xj. vel si colligeret corpus christi proie ctum in terra. ¶ Vtru sit abstinedu a clericis in cri[sect. 2]mine iacentibus quo ad diuina et receptione sacrametoru. Rn. sm pa. in. c. ve stra. de coha. cle. et mu. distinguendum aut sunt precisi a canone vel a iudice. Si a canone tuc subdistiguo. aut factu est occultu et sic sentiut doc. hic q a sacrametis necessarijs no sit abstinedu: sz volutarijs sic. Ego credo etia a neces sarijs dz abstinere qn ab alio possunt habere: nisi qn ipse paratus est dare: q qn ipse non est paratus dare: non debeo eu inducere administrandum sacrameta etia necessaria. Si vero para tus est ministrare possuz etiam voluntaria ab eo recipe sicut dicimus devsura rio. j. vsura. ij. §. ij. et sic itellige. c. sit tm et c. placuit. vj. q. ij. cu ibi no. Aut factu e notoriu. et sic nullo mo lz recipe aliq sacrameta a talibus excepto baptismo de quo dic. vts. baptismus. v. §. x. et. §. xij. aut sunt pcisi a iudice et sic nullo mo lz reci cipere sacramenta ab eis vl audire di uina. q nullo mo possunt dici tollerati: ex quo p sniaz sut codenati. vt i. d. c. vra. et. ix. q. j. c. j. et. ij. et. no. Jn. in. c. qualr et. qn. el. ij. de accu. Si vo pcisio no sit fa cta neq ab hoie neq a canone tenent doc. i. d. c. vestra q non pecco si no abstineo a sacrametis et volutarijs: q no sunt suspesi quo ad nos. c. fi. de coha. cle. et mu. ego veru credo qn pati sut da re alsno nisi i sacrametis necessarijs vt dixi: q cu peccent mortalr facrameta administrando. c. fi. de tempo. or. no de beo eos inducere sine nessitate. Jn ne cessarijs autem sacramentis quado ab alio non possunt ea habere lz: q ego fa cio ad quod teneor licet ille no. et ideo sibi imputatur. facit gl. in. c. non est. de spo. Nec ob. glo. in. §. veru. xxxj. dist. q loquitur quando possum habere aliu. Non tamen dz esse aliquis nimis scru pulosus: quia potest presumere q salte habeat attritionez quando ea admini strat. Hodie tamen cotra iura predicta quo ad precisos a canone vel a iudice est facta dispesatio per concilium. Costantiese cofirmata p Basiliese. de quo infra excomunicatio. viij. §. iij. Et ideo eam serua. ¶ Quis dictur tolleratus ab ecclesia. [sect. 3]Rn. Pa. vbi. s. q ille qui non fuit condemnatus nec cofessus nec habet ope ris euidentiam. ¶ Vtru oe pctm notoriu inducat preci [sect. 4]sionem seu suspensionem a canone ne exerceat officiu suum. Rn. sm. d. Anto. in. d. c. vestra q sic. Nec ob. d. c. qd loqt solu de fornicatione ex quo. Pa. ibidez est contradictu. d. Ant. sz ego teneo ve rissimu dictu do. Ant. quia constitutio penalis etia quoad pena extendit ad casum simile ex ideptitate ronis si ratio in ea constitutione est expressa. vt i l. his solis. C. de reuo. do. Ad hoc tex. op timus in. l. ij. i §. quid si curatores et. §. qd si decesserint. ff. ad tertul. et. l. pala i §. natus. ff. de ri. nup. Nec pot dici. q sit interpetratio extensiua q est potius itesiua seu intellectiua. quia lex no est aliud qua ipsa ratio legisvt probatur in. l. non dubium. C. de legi. Et qd lex penalis extendat si in ea est scripta ra tio naturalis vel ciuilis. tenet bal. post Bar. et est bonus tex. in. c. j. in. §. porro. in ti. q fuit prima ca amit. bn. Et cu. d. c. vestra p ratione notorietatis peccati cocludat notoriu cocubinariu suspensum. ergo ide erit i oi mortali pcto noto rio vide qd dica. j. lex. §. vj. et pena. §. v. ¶ Vtru clericus teneat restituere fru[sect. 5]ctus quos pcipit de bnficio existens in pcto mortali. Rn. q si pctm est notoriu. ego habeo pro indubitato q tenet restituere q cu sit suspesus. vt dictu est i pcedeti. §. perinde est ac si no residet q nullu et inutile. Jde est. c. inter corpora. de trasla. prela. Sicut no rite et no fieri paria iudicantur. in. c. venies de psby. no bap. Facit qd notat Bar. in. l. j. ff. qd cuiusq vniuer. vbi p illu text. co cludit q procurator qui non fecit fide de madato perinde est ac si no coparuisset et dns taq cotumax dz puniri. Na non excipere et excipere sz no pbare ide est. c. cu sup de coces. prebe. et no esse et esse et no apparere paria sunt quo ad iuris effectu. l. duo sunt titij. ff. de testa. tu. Et io tenet sicut. s. dixi de no residete. Cle ricus. vij. §. iiij. de occulto vo pctore cre do q no tenet quis tutius esset restitue re: q et si inutiliter seruiat quo ad se no tn quo ad alios aut quo ad ecclesiam. # 9 Clericus. ix. debet a quibusda actibus secularibus esse remo tus. c. fi. de vi. et ho. cle. ne cle. vel mo. per totum. et qui sint isti actus etdubia inseram. Adde q artificia et negocia clericis sint phibita. no. Spe. i ti. d cle. coniu. col. ij. vsi. sz qua dices hoesta vbi ponit qs artes exerceat et dico q clericus artifex vel negotiator pot conueniri coram ca pitaneo artis vel mercatorum vt per Bal. in. addi. ad Spe. vbi. s. ver. si aute clericus. et in ti. de reo. col. ij. in prin. v. scholaris et an tales teneant seruare statuta laicornz loci in quo negotiant et tenet Bal. in sua marg. in ver. clericus ver. xix. q sic. ¶ Vtru clericus possit negotiari. Rn. q [sect. 1]no negotia secularia. c. j. ne cle. vl mo. et c. fi. de vi. et ho. cle. Sz no. sm Pa. i Rubrica ne cle. vel mo. q negocium secula re dr duplex. ¶ Prio large vt coprehedat quicquid puenit ex carnali cocupiscentia no subiecta freno ronis et hoc inuit tex. in. d. c. in prin. vn dicit negotiu seculare. q p illud viuit oino secularit. s. sm seculu et carne et no sm deuet spm. Et hoc phibet eti a laicis. magis tn clericis. vt i. d. c. j. ¶ Scdonegociu se culare dr magis stricte vt coprehendat negociu pertines ad rempublica mun dana et seculares hoies. Qd quide lz sit pmissum laicis tn clericis no lz. Vn in l. placet. C. de epis. et cle. dicit tex. q cleri ci nihil coe habet cu publicis actibus vl ad curia ptinentibus cuius corpori no sunt annexi. p que tex. pz qd clerici nul lu officiu possunt habere i republica vt pbat in. d. c. j. in fi. facit. c. reprdhesi bile. xxiij. q. viij. nec sunt de vniuersita te sclari: vt no. Jnn. in. c. dilecta de ex. pla. Et sic cocludo q clerici no debent attedere nec habere cura de mudanis nisi quatenus sunt necessaria ad sustetatione corpis ar. j. q. iij. si quis obiece rit vel in casu pietatis vt. j. tutela. §. j. et s. aduocatus §. v. cu se. ¶ Vtru clericus possit per artificiu qre [sect. 2]re sibi necessaria ad victu. Rn. sm Pa. i. c. clerici officia de vi. et ho cle. q sic ex honesto artificio facit. c. j. de celeb. mis. et. xcj. di. p totu. Et hoc veru sm gl. xcj. di. i suma dumopp hoc no se subtrahat a. diuis officijs nec ob. d. c. j. ne cle. vel mo. et. lxxxviij. di. p totu vbi phibet ois negotiatio clericis q vt dicit gl. i cano ne. xiiij. q. iiij. emere carta p libro conscribendo vel coreu p sotulari faciedo. et hmoi. vt sic lucret aliqd p victu no est negotiatio sz artificiu. et io no phibet clericis et i iuribus pallegatis. vbi phibet negotiatio itelligit qnclerici aliqd emut vt imutatu carius vedat q hec est pprie negotiatio: vt ibide pz. et. lxxx viij. di. c. eijcies. Secus. si preter ppositu bladu q emerut supesse vederent ca rius et hmoi q liceret sm Host. ¶ Que pena clerici negotiatoris? Rn. [sect. 3]q vltra mortale pctm si tertio monitus no destiterit perdit priuilegiu clericale vt in. c. fi. de vi. et ho. cle. et. qq doc. sint varij i opi. ego saluo meliori iudiciosic itelligo vt clericus i minoribus siue sit coiugatus siue no q no peccat mortalr ne gotiado dumo tale negotiu no sit phi bitu etia laicis: sz si no est coiugatus pot copelli p pnatione puilegij clerical no qde illius si qs suadete. xvj. q. iiij. sz puilegij q pnt vexari exactionibus in psona vl i bonis pprijs. vt. l. ij. C. de epi. et cle. Coiugati vo no q pdut ipo fcto p conctu matrimonij. vt i. c. vno. d cle. coiu. li. vj. et i. c. ioanes. e. ti. Alij vo q sunt i sacris aut religiosi peccat mortalr. c. sz ne cle. vl mo. et silr pnt copelli puatioe puilegij clicalis sicut dixit d existetibus i mino ribus. Et q no pdant ta isti q pfati in minoribus et post trina monitione puilegiu canonis si qs suadete vt no sit ex coicatus quisqs eos pcutit. nec et fori vt possint p criminalibus aut excessibus puniri seu codenari criminalr vel ciui liter p iudice seculare pz hoc: q clerici coiugati. quos pz negocijs secularibus inteddere. vt in. d. c. ioanes. his gaudet si habitu et tosura portat. ergo mul to fortius isti nocoiugati. Et credo istud sit securius in conscientia. ¶ Vtru reqrat trina monitio aut suffi[sect. 4]ciat vna gnalis vt pdat puilegiu de q ij. rn. pa. i. c. fi. de vita. et hone. cleri. q ob sit tria q no sufficit vna pemptoria vbi cunq agit de pena icurreda et ius exigit trina monitione vl trina citatione hic voluit gl. no. in. cle. j. de vi. et ho. cle. et Jo. an. i. c. ex tuc de cle. non resi. Nec obstat q vbi a iure reqrit triplex citatio sufficit vna pereptoria q hz vim tri ne citationis. vt in. l. tres denutiatioes C. quo et qn iud. vide gl. i. c. consuluit. de offi. dele. Pan. i. c. i noie dni de testi. q hoc veru in citatioe. q ius ita vult secus i monitione nec sufficit trina moni tio sz opz sit specificata no gnalis. Et p hoc facit tex. in. d. c. fi. in v. si tales. et dicta cle. j. in ver. nominatim et q nota tur in. c. statutu. de sen. exco. li. vj. valeret tn si fieret p via statuti q statutum hz vim legis et platus pot statuedo au gere infligere pena iuris et infligere pe na sine monitione verbali als requirit monitio vt in. c. ij. de consti. lib. v. ¶ Sed p que dz fieri hec monitio. Rn. [sect. 5]Pau. i. c. contingit el. ij. de sen. ex. q non per iudice seculare. sz opz fiat per epm aut p eu qui hz iurisditionem episcopalem super eum et sm glo. in. c. ij. cleri cos: de sen. ex. li. vj. no refert an habeat eam ex priuilegio. vel consuetudine: vel a jure. ¶ Vtru clerici tenent restituere quicqd [sect. 6]lucrati sunt per negotiatione eis prohibita. Rn. mat. in. cle. j. de vi. et ho. cle. q i foro aie tenet pauperibus dare. xiiij. q. v. qui habetis ego credo q sit bonuz cosiliu: sz de necessitate no. xiiij. q. v. no sane in v. tanq sua. Et hoc videt sequi zen. et Cardi. in. d. c. cle. j. De quo dic. vt j. Restitutio. j. in ver. turpiter. ¶ Vtru clerici possint exercere offm ta [sect. 7]bernarioru: aut macellarioru. Rn. q no imo si psonaliter publice exercet. et. iij. moniti noiatim a suis prelatis no destiterint clerici coiugati perdut priuile giu clericale omne etia istud si qs sua dente. xvij. q. iiij. no coiugati aut solum perdunt in rebus si deferut habitu cle ricale. sed si no deferunt sz incedet om nino vt laici amittut etia in psonis. ve ru est qd si prefatum officiu dimittunt rcasumut ta coniugati qno coiugati. Jn tellige qd coniugati reasumunt no ista sicut no coiugati. sed illud in quo gau det. vt. i. c. vnico. de cle. coniu. li. vj. Et iste est verus intellectus lre: lz alij alr intellexerit. Hec habet ex cle. j. de vi. et ho. cle. immo prohibetur taberna itrare. xliiij disti. non oportet intellige nisi in itine re causa necessitatis vt j. c. clerici. ea. di. ¶ Vtru clerici possint exercere officia [sect. 8]a prefatis viliora. vt aptare pelles et hmoi. Rn. q no p ideptitate ronis sm Pa. in. d. cle. j. Ro q in his status cleri ricalis dehonestat. ar. l. athletas. §. ait pretor. ff. de his qui no. infa. non tn in curreret pena statuta contra exercetes of ficiu tabernarioru. credendum tamen est eos peccare mortaliter si sunt in sacris vt religiosi talia publice. exercetes secus si occulte pro artificio ad sustentatronem vite. ¶ Vtru clericus possit exercere officiu [sect. 9]tabellionatus. Rn. sm ho. i. c. sicut ne cle. vel mo. q clericus costitutus tabellioa laico no pot si est in sacris postq est sibi interdictuz etia causis ecclesiasticis sm Jnno in. d. c. sicut. Tn si anteq sibi interdicat facit instrumentu tenet. sed postq est sibi interdictum no. Si vero est costitutus a papavel ab epo quoad diocesim sua poterit in causis ecclesiasticis cu ei no deat pp ordines sacros: aut bnficiu ecclesiasticu officiu interdi ci. ar. de deci. c. tua. el. ij. et de iudi. decernimus. de arbi. cotingit. Si vo sunt in minoribus possunt exercere etia sunt bnficiati. ar. d. c. sicut a cotrario sensu. li cet sit honestius abstinere. ¶ Vtru liceat clericis ioculatoris offi[sect. 10]ciu face. Rn. qno publice et tales sunt q faciut spectaculu pprij. corpis facit. l. ij. §. fi. ff. de his q no. ifa. Et si hoc faciut p annu ipo iure pdut oe priuilegiu cle ricale. Hic no. q arch. que sequit Ge. i c. vnico de vi. et ho. cle. li. vj. dicit q cleri cus i sacris q et et monachus pdit priui legiu canonis si qs suadete. xvij. q. iiij. Et vr verius quis Jo. mo. teneat conriu et dicat q solu exntes i minoribus pdunt. Silr etia pdut si minori tpe post trina monitione no desistat. c. vnico de vi. et ho. cle. li. vj. in occulto tn vel ca ifirmitatis vel alterius honeste rei ca loci ali qd facere non reprobatur sm glo. in. d. c. vnico et facit quod no. Jo. de citaristis et his qui varijs vtuntur instris. lxxxvj. di. donare. in glo. ¶ Vtru clericus possit esse pcurator se [sect. 11]cularium personaru. Rn. Pau. i. c. ij. ne cle. vel mo. q pcurator gnalis in causa eccliastica bn posset et cora iudice eccle siastico. Sz in causis secularibus in iudi cio vel extra no pot esse: posset tn esse in aliqua causa particulari. ¶ Et sumarie dic q clericus non potest [sect. 12]in placitis secularibus disceptare: exce ptis causis de qbus. s. aduocatus. §. v. vj. et. vij. Nec pcurator nisi vt dixi. nec con ductor reru seculariu nisi ca necessitatis victus: q tuc posset coducere vineam vel domu vt aliqdvn viueret lucraret nec canes vel aues sequi vt i. c. j. ne cle. vel mo. nec pcurationes villaru: aut iu risditioes seculares sub aliqbus pncipi bus secularibus viris exercere vt iustitia rius eorum fiat. vt in. c. sed nec eo. titu. nec sniam sanguinis si est in sacris da re nec sacerdos offm vicecomitis. aut p positi secularis hre. c. clericis. eo. ti. nec sniam sanguinis dictare aut inter esse. vbi vindicta sanguinis exercet. nec ppositus balistariorum. et hmoi viris sangui nu. nec vlla cirurgie arte q adustioe vel incisione indigeat nec impedere benedictioe aq ferueti. seu ferro candeti ad purgatione. vt i. c. sniam. eo. tit. Et oes talia vel aliqd horum exercetes. si tertio a suis platis moniti no desistut pdut pri uilegiu clericale vt no. doc. i. d. c. sz nec. Jte psbyteris decanis: archidiaconis: plebanis: ppositis catoribus et alijs clericis psonarum habetibus pcipit sub excoi catiois late snie pena. ne leges aut phi sica audiat. vt. in. c. fi. eo. tit. De quo casu dic vt. j. excoicatio. vij. casu. vij. # 10 Clericus. x. debet esse no vindicatiuus. sed patiens. vnde pcipitur eis ne arma portet nisi ad defen sione. vnde clerici q relicto habitu clericali arma portent si tertio moniti no deponunt perdut priuilegium clericale. de sen. exco. c. in audientia. De armorum vsu clericis prohibito. not. legiste. C. vt armorum vius iscio pn. in rub. et nigro. immo dico q rex cogno scit de portu armorum etia cotra clericuz. vt in stilo parla. Par. j. in titu. quorum co gnitio specialiter ptinet ad rege. v. j. et in qrta pte. et. ccx. xliiij. et Aufrerij in repe. cle. j. nu. iij. q. j. de offi. or. vbi dicit q per armorum delationem clericus fit fori secularis. ¶ Quid si misceat se clericus tiranidi vl [sect. 1]crudelitatibus. Rn. q si qs cotepto hitu clericali guerra vel seditione mouet vl atrociter delinqt publice aut i factu ar morum se imiscet ipso facto sine monitioe pdit priuilegiu canonis. si qs suadete xvij. q. iiij. vt in. c. ppedimus. de sen. exco. de aposta. in. c. j. i prin. Priuilegiu aut fori no amittit nisi post monitionez. facit. c. si iudex de sen. excom. lib. vj. ¶ Vtru clericus miles effectus pdat pri[sect. 2]uilegiu clericorum. Rn. Jnn. i. c. j. de apostatis. q si facit actu oino clericatui cotrariu vt puta exerceret seua. vadit ad bellu statim pdit. q eliges conriam viaz excludit ipso facto a prima. xxxij. q. j. cu renunciat. Si vero no exercet seua nec aliu actu cotrariu clericatui. Sed viuit honeste vt clericus etia si duxit vxorem virgine. et sic no pdit. Pau. tame dubitat in. c. vt consultationi de cler. coiuga. i eo milite q iurauit illa de qbus in glo. l. pe. ff. ex q. ca. ma. q iste actus vr oino conrius clericatui qui pugnare non dz etiam cum infidelidus. c. ex multa. de voto. Sed primum equius. ¶ Vtru clericus occidens vel mutilas [sect. 3]inuasorem suum perdat priuilegiu cle ricale. Rn. Pa. in. c. clerici arma. de vi. et ho. cle. q non. ¶ Vtru p defensioe proximi liceat ei su [sect. 4]mere arma. Rn. Pa. vbi. s. q si hz iuris ditione in loco sic lz p defensioe suoru mouere arma no tame ipse in ppria psona. c. dilecto. de sen. exco. li. vj. Si vero iurisditione no hz aut sine clerico p pulsari pot et sic non dz arma sumere. c. ex multa. de voto. Jde. xxiij. q. viij. rephesibile et. vij. q. j. sciscitatis. et qd ibi no. Si aut no pot alter ppulsari tunc licet aggressiore capere. vberare et etia occidere si alter no pot pximu defendere. xxiij. q. iij. maximianus et. c. si qs cu duobus. c. sequetibus. irregularitate tamen icurrit sine pcto pdicta cle. si furiosus. Et de hoc vide. j. defensio. ex quo ad ir regularitatem homicidium. iij. # 11 Clericus. xj. dz esse sobrius vt in. c. a crapula. de vi. etho. cle. vbi precipit eis vt vinu sibi teperet et a vino se teperet. et quis aliq teneat ibidez q peccet mortalr si bibat vinu sine aq. tn coiter doc. no tenet sz sufficit hibere teperate. vn tex. dicit q dz esse cotetus trina potatioe in. c. qn quod palea est. xliiij. di. et de conse. di. v. non oportet. ¶ Vtru liceat eis cogere alios ad bibe du. Rn. q no. Jntelligevltra necessitate neq fabulas inanes catare vel turpia ioca. pilla vl viso vl laruas demonu an se ferre con sentiat q hoc e diabolicu. et sa cris canonibus phibitu. vt dicit tex. i. c. nullus presbyterorum. di. xiiij. ¶ Vtru liceat clericis facere conuiuia. [sect. 2]Rn. q sic: si ex caritate dumo abstineat a supfluitate detractioe et irrisioe alioru vt in. c. couiuia. xliiij. dj. i pncipio et in fine mese laudes deo reddant et aliqd legat de sancta scriptura. vt i. c. qn. et in. c. p reuerentia. ea. di. alias non lz. vt in. c. non liceat. ea di. ¶ Vtru debeat bndicere mesaz ante q [sect. 3]comedat. Rn. q sic. et post sumptu cibu reddere gratias. xliiij. di. c. no liceat. ¶ Vtru debeat comedere ante tertiaz. [sect. 4]Rn. qd non. vt in. d. c. non liceat. ¶ Que debet esse in eorum conuiuio. Rn. [sect. 5]¶ Primo lectio diuinarum scripturarum. ¶ Secundo quod nulli detrahatur. ¶ Tertio qd inanes seculariu negocio ru fabule no recitentur et multominus aliud turpe. ¶ Quarto q solu p susten tatioe cibus sumat. habent ista in. c. couiuia. et. c. nullus psbiterorum. et. c. p reuerentia. et. c. no liceat. xliiij. di. ¶ Vtru peccet mortaliter si con aliqd pfa [sect. 6]toru faciut. Rn. q no sed venialiter nisi qn turpia vel laruas demonum ante se fieri cosentiunt q talia sunt eis phibi ta. vt in. d. c. nullus psbyterorum. Et ideo vr esse mortale. et lz. d. c. nullus presbyterorum loquit solum de psbyteris. tame. c. presbyteri. xliiij. di. extendit ad oes existetes in sacris. Qui aut no sut i sacris non credo mortaliter peccet: nisi prout etia seculares in hmoi peccarent. # 12 Clericus xij. dz esse alienus ab his q irregularitatem inducunt de quo vide. j. irregularitas prio. q sut q no pnt pmoueri. et qbus vtutibus debeat refulgere. hes. xl. di. p totu Na debet ee exeplu oibus laicis. viij. q. j. qlis. vbi dr vehementer ecclesia xpi destruit hoc. s. meliores esse laicos q clericos. facit. vj. q. j. §. verum hac autoritate. # 13 Clericus xiij. quo ad bona ipsorum et eoru dispositione. Jnquatu hic tagit de bonis clerici ego dico q bona clericis psumit de bo nis ecclie acqsiuisse vt p gl. in. l. et i v. credidissent. C. de dona. iter viru et vxo. no. ide bal. in. l. si qs psbyter in fi. et aut. licentia. C. de epis. et cle. etia si sint feudalia vt p eunde Bal. in. c. j. ad fi. ver. qro. q in dubio de cle. q inuesti. feudi. i vsibus feu. et in. l. cu ipse col. ij. ver. tertio casu. C. de contra. emp. ¶ Vtru clericus possit testari de rebus ec[sect. 1]clie mobilibus. Rn. Jnn. i. c. cu i officijs. de testa. q no. vt ibi. et. c. ad hec et. c. rela tu. el. ij. xij. que. iij. c. j. et no. q oia dicunt bona ecclie q ituitu ecclie vel de facultatibus ecclie acqsiuit vt i. c. j. de testa. in tex. et i gl. verutame glo. j. c. pnti de offi. or. li. vj. post host. tz q clerici no hntes administratione et dicunt no hre admi nistratione qn no hnt beneficiu cui sit assignata dos sm Ge. i. d. c. pnti. sz simplr beneficiati vt sunt canonici et siles qbus id qd habet obuenit sibi rone psone no q habeat pbenda i ecclia disti cta: q sic haberet administratione pos sunt disponere et testari de fructibus pceptis vsq ad die mortis. de cosuetudine et etia si consuetudo esset possent testa ri redditibus pcipiedis anno sequenti post morte sua vt refert pau. d. c. cuz in officijs. Sed ego credo licere qn disponit in pios vsus vel in casibus de qbus in sequenti. §. alia consuetudo est irrationalis. ar. c. fi. xvj. q. j. ¶ Vtrum clericus possit de rebus pdi[sect. 2]ctis donare aut alio mo disponere. Rn. pa. vbi. s. q no nisi in qtuor casibus. ¶ Primus qn tantude expedit de suo in vtilitatem ecclie. c. si qs. xij. q. ij. et. q. v. si eps. q in hoc casu posset et testari imo si no testaret heres posset petere. facit c. de multa. et qd ibi no. de pben. et. l. que oia in fi. ff. de pcur. et gl. in. l. si non sorte .§. si centu. ff. de condi. inde. ¶ Scds qn hoc hz cosuetudo sm ho. et Lau. in. c. si eps. sz pau. hoc intelligit de rebus mobilibus et modicis. Et ego addo qn disponit pie et rationabiter alias non. ¶ Tertius qn donat intuitu elemosine qua clericus etia i egritudine pot facere vt in. c. ad hec. et. c. relatu. el. ij. de testa. ¶ Quartus casus qn vult remunerare seruitia honesta. ta a consaguineis q ab extraneis recepta. d. c. relatum. §. licet. ¶ Addo qntu qn dat religiosis locis. d. c. relatu. et no. practica sm pau. vbi. s. q si clericus vult aliquo respectu istorum qua tuor vltimorum dare faciat ipe du viuit et no relinquat: q no valet. d. c. ad hoc. et no. q qcuq accipit alio mo de rebus ecclesiasticis tenet ad restitutionez. facit qd no. Jnn. in. d. c. ad hoc. et qd no. in. c. cu sm de preben. sed melius q no. pa. i. c. vt vnus quisq de pec. cle. vide q dico. j. immunitas. §. lij. et se. ¶ Vtru clerici possint de distributioibus [sect. 3]qtidianis disponere. Rn. q sic. si no hnt admistratione i ecclia q dat p stipedio psonali. vt i. c. vnico de cle. no resi. li. vj. ¶ Quid de donatioe iter viuos facta. [sect. 4]Rn. q valet. q psumit donatu intuitu amicitie. vel spe future remuneratiois sm glo. in. c. requisisti. de te. ¶ Sz qd de bonis acqsitis intuitu di[sect. 5]gnitatis clericalis. vt puta p missis dice dis. Rn. Pe. vt fefert Cy. in aut. licetia. C. d epi. et cle. q pot testari. et placet ho. i. c. q nos. de testa. et Jnn. ibide q dicut q si clericus rone officij aliq acquisiuit puta q fuit cappellanus alicuius principis q multa ei donauit q pot de talibus donatis ad libitum disponere. limitat pa. hic. in. d. c. cu in officijs quo ad missas veru nisi dedisset p missis dicedis tanq prochiali sacerdoti quia sic non posset disponere multo magis potest di sponere de bonis acqsitis ituitu perso ne. puta ex successioe cognatorum vel donatioe amicorum seu idustria clericorum. vt puta doctrina seu artificio pot dispone re. vt in. d. c. q nos. et q ibi no. pe. tn refert Cy. vbi. s. limitat hoc verum in clericis inferioribus. no aut in epo. Et addit Bal. ibide etia si esset Cardinalis. Jde de platis regulariu eccliarumet e tex. in. d. aut. q solu concedit q pdicti epi et plati re gulariu ecclesiarum possint disponere ad libitu de acqsitis ante epatu vel platio ne. et de acquisitis in epatu vel platioe p cognatione vsq ad quartu gradu. de reliqs vo qlitercuq acquisitis no pot disponere: sed acquirit ecclie. Cois tn opi. aliter tz vt. j. legatu. j. §. xvj. sz ego li mito i istis i qbus pot facere: q vult verum esse nisi i. v. casibus. ¶ Primus qn ipe eet obligatus restituere ecclie. vt puta q do lo vel culpa no leui tn sz Jnn. i. d. c. cu i officijs danificauit eccliaz sz q teneat d leui culpa et e tex. aptus. C. arbi. tu. l. qc qd facit. ff. de admi. tu. l. si res. sicut em vt no. Jnn. i. c. ea q de offi. arch. ille q ac cipit pciu q deposito seruado tenet de leui clpa. sic etdignitate hz cui hoc offm est annexu. s. coseruadi bona ecclie tene tur. cu plus sit habere dignitate. Nec ob. l. noia. C. arbi. tuto. vbi si noia debitorum minus idonea fiunt q tpe tutele erat bona. no tenet tutor nisi fuerit in lata culpa. ff. de ad. tu. l. tutor q repertoriu. s. copetit. vbi tutor emes pdia minus idonea. no tenetur nisi de lata culpa. q sunt casus speciales sz regulare est vt teneat de leui culpa. et sic tz Ber. et hosti. in. c. ea q: do offi. arch. ¶ Scds si de bonis ipsius ecclesie alicui fecit graz sz Jnn. vbi. s. allegat. l. cu ostedimus. ff. de fideius. tu. et. C. e. l. ij. et vlt. ¶ Tertius casus passus si e pp negligetia sua re eccle sie pscribi secudu. pa. in. c. ex presentiu de pig. allegat. c. placuit el. ij. xvj. q. iij. ¶ Quartus e si redditus in vsus inhonestos couertit. xj. q. iiij. c. j. Quintus in casibus de quibus. s. dixi clericus. iij. q te net ad restitutione. q i istis casibus prio tenet satisfacere ecclie anteq aliud di sponat. de hoc etia vide imunitas. §. ij. ¶ Vtru acqsitu p sacerdote in iniunge do pnias prochianis debeat esse eccle sie. Rn. Jnn. in. c. cu inter. de. v. si. q sic. Et ideo disponere ad libitu no potest. ¶ Vtru platus induces testatorem ad sibi relinquendu q ecclesie reliquisset teneat illud restituere et an possit disponere. Rn. pau. in. c. ij. de pe. cle. q qui dam dicunt q no potest disponere. sed tunc restituere. p. l. quicqd. C. arg. tut. Sed Cy. formando hac. q. in tutore dicit q si blado sermone ipsum induxit ad sibi reliqnedu q no tenet ar. l. si. ff. si quis ali. te. vbi patet q talis non comittit delictu. Si vero dolo seu fraude cuz induxit. tenet ecclesie ad interesse. Sed qd teneat ecclie simplr tex. est cuz gl. in. c. quicunq. xij. q. iiij. vbi patet qd prelatus tenet ad interesse ecclesie qn ei potuit querere et neglexit ad instar tutoris vt in. d. l. qcquid. et in. l. pupillorum. C. de admi. tu. Nec. n. debet vtilitatem suaz proponere vtilitati ecclesie. sicut nec tutor vtilitatem suam vtilitati pupilli. l. tutor sm dignitate. §. j. ff. de admi. tu. l. si vt certo. §. commodatuz. ff. co mo. ff. depo. l. qd nerua. in fin. et. vij. q. j. presentium. et. c. placuit. Pau. vbi. s. tenet et sequitur opi. Cy. Sz ego credo ve ruz in tutore: quia de eo pot dici q sua personam potest preferre cuicunq. ar. c. petitio de iureiu. et de pe. di. ij. caritas sed in prelato teneo gl. cum tex. in predicto. c. quicunq. ¶ Cui restituet qui idebite aliquid ab [sect. 8]eccliasticis recepit. Rn. rod. et ray. q au toritate iudicis penitentialis fiet resti tutio ecclesie cui ablatu e si pauper est ecclia vel sie habudas fiet pauperibus qui indigent. idem hos. ar. xvij. q. iiij. si quis in atrio. ¶ Vtru clericus qui rem ecclesie melio [sect. 9]rauit ex sua industria possit de sua melioratioe disponere. Rn. q no facit. c. in quiredu. et. c. si quis de pe. cle. Ratio q ad hoc tenet si de eius fructibus viuit per dicta in. q. prece. Secus si de patrimonio. vel de suo meliorasset vt. s. dictum est. §. ij. ¶ Vtru relictu clerico in dubiopsumat [sect. 10]intuitu ecclie datu. Rn. q si administrationem non habet non presumitur. secus si administrationem habet. Tame ad coniecturas est recurrendu vt in. c. requisisti de testa. et q notat. Jnn. i. c. cu in officijs eo. ti. vide. j. legatum. j. §. xvj. xvij. et. xviij. ¶ Vtru clericus possit de bonis eccliedo [sect. 11]tare sorore vel alere paretes. Rn. Pa. in c. puenit de arbi. q sic sorore. vel aliam cosanguinea si indiget de redditibus ec clesie. probatur per. c. j. de co. cle. et mu. et per glo. cum text. in. c. omnino confitemur. xxxi. di. vbi gl. dicit q clericus ha bes vxorem: vel filios pot eos pascere de redditibus ecclesie ergo multo magis dotare cuz causa dotis sit fauorabilior q ca alimentorum vt notat Cy. facit q no. i. l. cu in plures. §. pe. ff. de admi. tu. et in. l. no oi. C. eo. ti. in gl. et hoc intellige si indiget vt in gl. pfati. c. oino. et no ad popa vel aliu statu. ar. eo. q no. xlij. di. i prin. q. sic ta datesq recipientes tenetur ad restitutione. xvj. q. vij. puenit. et no. Mat. et Car. in cle. ij. de vi. et hoc. cle ri. limita tn quo ad accipietes vt tenea tur ad restitutione. veru qn clericus est no soluedo. als no qn accipit de rebus que alienari possunt ad libitu clericorum sicut sunt fructus et hmoi sm Vlde. et pla cet licet alij indistincte velint q tenea tur. Quod esset tutius. ¶ Vtru peculiu qd est adueticiu in lai[sect. 12]co sit quasi castrense in clerico. Rn. pa. in. c. q nos de testa. et in. c. constitutus dere sti. in inte. q sic. et io lz sit filiusfa. tame vsusfructus non acquiritur patri. Hoc tenuit Ho. in. d. c. q nos et casus est in aut. presbyteros. C. de epis. et cle. vbi dicit q res ad dominium clericorum venientes sit eis ad similitudinem castre sium vt testari possint. ¶ Quis succedet clerico decedeti ab in [sect. 13]testato. Rn. q in bonis ecclesie ecclesia in bonis vo suis de qbus pot ad libituz disponere. succedent cosanguinei si hz xij. q. iiij. qcuq. et. q. vl. c. vltimo in aut. de ec. tu. §. si quis eps q si non hz tales qui de iure veniunt ab intestato. succe det ecclesia. c. j. de suc. ab intest. ¶ Vtru clericus ordinatus ad titulu patri [sect. 14]monij sui tacitevel expresse possit de di cto patrimonio ad libitum disponere. Rn. q sic sm ge. in. c. si eps de prebe. li. vj. nisi expresse sit actu qd trasierit i re ecclesiastica sz Jo. de li. et Jo. an. ibide. Jn dubio vero cum nescit an bona fue rint ecclesie vel psone presumenduz est pro ecclesia si tame constat eu habuisse aliqua: sed dubitatur an sint ista vel il la presumitur p possessore et alius probabit. arti. xij. q. iiij. c. j. et. q. v. c. j. in fin. Si nullus sit in possessione. et in dubio stant fieri distributio equalis de suc. abinte. c. ij. in glo. # 14 Clericus. xiiij. quo ad eorum priuilegia. ¶ Quero que sunt priuilegia clericorum Rn. pa. in. c. eps de prebe. quod oia pri uilegia militu que cogruut clericis ha bet de quibus priuilegijs militu dicit in gl. l. pe. ff. ex qui. ca. ma. Ro q sunt veri milites illi iperatoris: sed isti deifacit c. j. cu gl. de cle. egro. tex. cu gl. i. c. xpianis. xj. q. j. et silr gl. in. c. militare. xxiij. q. j. et tex. cu gl. j. q. iij. saluator circa mediu. Et merito dixi que couentut clericis q ignoratia iuris no iputatur militi cuz habeat vacare armis. l. j. et qd ibi no. C. de iu. et fac. igno. sed no sic i clericis cuz habeat scietie intendere sm q dixit. s. Clericus. ij. §. iij. et sic de ceteris vnde p debito coueniri no possunt vltra q fa cere possunt. nec tenetur cedere bonis l. miles. ff. de re iudi. nisi sit ex delicto cotractum. vt. s. Cedere bonis. ¶ Jte bertradus enumerat. xiiij. q re[sect. 2]citat car. i cle. j. de vi. et ho. cle. ¶ Primu q no coueniunt coram iudice seculari de fo. cope. c. si diligeti. ¶ Secundu q verberas est excomunicatus. xvij. q. iiij. si quis suadete. ¶ Tertiu q non tenetur regulr prestare munera seu onera psonalia vel realia. de imu. ec. c. no mi nus. vide. j. Jmmunitas. §. xxxiij. cu seq. ¶ Quartu q possunt vendicare re cocessaz ecclesia ante iraditione. l. fi. C. de sa. san. ec. et. c. ex literis de consue. ¶ Quintu q gaudet eodez priuilegio familie eorum. xj. q. j. clericu. el. j. xxxij. di. eos et vtrobiq in gl. intellige q ad foru vt in dictis gl. pz. ¶ Sextum q facien tes sta tuta contra clericos sunt excom municati de. immu. ec. eos qui. li. vj. ¶ Septimu q soluz clerici possunt ob tinere beneficiuz ecclesiasticum de tras ac. ex literis. ¶ Octauum q per literas contra laicu impetratas cu clausa generali non pos sunt coueniri vt i gl. c. sedes de rescri. ¶ Nonuz q non tenentur dare sportulas de vi. et ho. cle. cu ab omni. ¶ Decimuz q acquisita etiam sub potestate patris disponunt. vt volut auc. presby teros. C. de epi. et cle. ¶ Vndecimu quia pro rebus suis recuperadis agere possunt sine consensu patris. no. arch. in. c. fi. de iud. li. vj. ¶ Duodecimu q p necessitate no possunt distrahi a patre. sz. l ij. C. de pac. q fi. di. ¶ Tertiudecimu q seruus sciente dno clericatus liberat a seruitute dnica et ptate. liiij. di. si seruus. ¶ Quartudecimu q possunt facere collegiu. ar. c. fi. de re. do. vbi solu noua religio phibet. qd laicis no. lz nisi vt dica. j. collegiu et de multis alijs priuilegijs. j. Jmmuni tas. ¶ Vtru clericus coniugatus supradictis priuilegijs gaudeat. Rn. q no sz si cotraxit cu virgine et defert tosura et vestes clericales solu gaudet in duobus. ¶ Prio priuilegio canonis si qs suade [sect. 3]te. xvij. q. iiij. ¶ Scdo p aliquo crimine no pot trahi ad iudiciu seculare: nec iu dex secularis pretextu cuiuscuq excessus pot eu punire pecunialitervel pso naliter. c. vnico. de cle coniu. li. vj. ¶ Vtru clericus possit vti statutis et consue [sect. 4]tudinibus laicorum ad suu commodu. Rn. pau. in. c. fi. devi. et hoc. cle. et facit tex. in ar. q sic facit et tex. i. c. ad nraz de pba. Attn eos n ligat i eorum piudiciu vide gl. i. c. j. ne. se. va. et qd dico. j. statutu. §. vij. Coactio. alia absoluta qua quis totaliter cogitur ad aliqd faci endu corporaliter con eius voluntatem sicut ille q ligat et hmoi d qua i. c. psby teros. l. di. et quis aliqd faciat ex tali [sect. 7]coactioe con deu no peccat. vt pz i. d. c. et no. gl. i. c. ad eius. v. di. facit. c. qd latet. et qd ibi no. de reg. iur. Qd itellige verum ni si anio consetiat post. Est et alia coactio q dr coditionalis: q qs cogit vt vnum de duobus eligat de q i. c. lectores. xxxij. di. et i glo. pdicta et hec n excusat i pctis. c. sa cris de his q vi metusue ca fi. de q dic vt. j. metus. §. vj. ¶ Vtrum coactus suscipiat baptismuvl ordinern. gl. i. c. eps. lxxiiij. [sect. 1]dist. et Jnn. i. c. fraternitatis. d here. q si co actio fuit absoluta n: sz i coactioe co ditio nali suscipit caractere quis n graz vt. s. baptismus. vj. §. vj. ¶ Vtrum seruitia facta deo per coactione ei placeat. Rn. q no. xxiij. q. v. ad fine et. xx. q. iij. presens vtilia tn sunt facienti. [sect. 2]sz non ad salute nisi dispositiue. ¶ Vtru matrimoniu teneatp coactone conctuz. Rn. p absoluta certu est q non: sed p conditionale tz nisi intuenisset me [sect. 3]tus q posset cadere in costate de q dic vt. j. metus et matrimoiu. iij. i pedimeto. xj Coadiutor. dari non potest epo et alijs superioribus prela tis sine licetia pape: nisi in duobus casi bus. ¶ Primus qn epus vel alius supior prelatus est grauatus senio aut valitudi ne corpali ita grauatus q ppetuo suu offm ne qt exercere tuc de cosilio et assen su capli sui vel maioris ptis vnuz vel duos assumere pot coadiutores. Scds qn plati essent ametes: ita q velint vel nolint nesciat exprimere: tuc capituluz vel due partes vnum vel duos coadiu tores eis dare possunt. vt in. ca. vnico. de cle. eg. li. vj. De coadiutore inquatu dicit esse dadu epo de licetia pape tn preterq in certis casibus qs ponit. et illos cu alijs ponit Old. consil. xliiij. in pri. vbi etia po nit qualis possit ee et qua autoritatem heat et desinis esse coadiutor epo mortuo cui est datus. vt hisv. v. et no. Bar. in. l. solet vsi. vltimo hec lex. ff. de tute. et Ang. i. l. j. C. q pe. tu. Sz p que det regi vel baroni aut alij iurisditione habeti et ad cuius petitione et ex qbus causis et qd possit facere no. Spe titul. de feu. §. qm ad fi. et Bal. i. l. post susceptam. ff. de excusa. tuto. ¶ Ouibus dari dz coadiutor. Rn. sz Jnno. in c. nisi cu pride de renu. q dz dari cuicuq plato qui no pot suu offm exer cere. vij. q. j. quasi per totum. ¶ Vtrum dilapidati boa ecclie sit dadus Rn. inn. i. c. venerabili d of. dele. qd sic. ¶ Quid pot coadiutor. Rn. hz libera et legitima administratione excepto q ni hil pot alienare. vtpz in. d. c. vnico nec dz aliquid de bois ecclsie cui est adiutor sumere nisi sumptus moderatos vt ibide. vide ad hoc. c. scripsit. vij. q j. ¶ Sed nunquid episcopi et alij plati su periores possint sibi facere comissariu in adiutoriu. Rn. qdsic. vt not. docto. in [sect. 4]d. c. vnico. et differt iste a coadiutore. q non habet nisi eam autoritatem quam sibi volut dare. secus in coadiutore. ¶ Quado expirat officiu coadiutoris Rn. qd morte illius cui datus e coadiutor [sect. 5]vt no. do. i. grandi. c. d sup. ne. pla. li. vj. Cogitatio non meretur penam ab homine cum suis termi nis est contenta. de pe. di. j. §. cogitationes. in tex. et. in glo. De cogitatioe an et qn puniat no. i. l. pn ti. C. de his q ad eccliam cofu. et i [sect. 1]l. j. in fi. ff. qd quisq iur. et in. l. si qs non dicam. C. de epi. et cle. ¶ Vtrum cogitatio deliberata in malum mortale: sit pctm mortale. Rn. quod sic. xlix. di. c. hinc et em. §. ponderosus. etia si opus non sequatur. ¶ Vtrum cogitatio morosa sit mortale pctm. Rn. consesus i delectatione alicuius [sect. 2]actus q ex gne suo sit peccatu mortale e mortale pctm sz. S. bo. in. ij. di. xxiiij. et ric. ibide. et alex. ecuda secude. in tra cta. de pcto veniali et inhoc coiter cocor dant docto. Delectari aut cu consensu solu de cogitatione. q hoc prouenit ex inclinatione affectus in ipsam cogitatione q quidez secundum se no est mor tale pctm sed qnq veniale. vt cuz quis vtiliter cogitat. de ea qnq nullu. vt cu qs vtiliter cogitat: puta q vult predica re vel disputare. ideo consensus in talem delectationem non erit mortale se cundum tho. prima secunde. q. lxxiiij. ar. viij. sed solum quado delectatur de fornicatione cogitata. et consentit in ta lem delectationem secundum prefatum Tho. vbi supra. Si vero cogitationi morose non adest consensus in delectationem cogitationis actus pro hibiti tunc secundum. S. bo. vbi supra distinguenduz est q aut imminet periculum casus in peccatum mortale. et tunc si aduertit periculum qd sibi imminet. et non repellit sed patitur in huiusmodi cogitationibus occupari. tuc sm magistros peccat mortaliter. si vero non aduertit periculum delectationis nec repellit no peccat mortaliter et hoc magis mihi placet. et e tutior. quis ali qui dicant no esse mortale etiam quan do aduertit periculum. du modo no co sentiat in delectationem. Similiter qn non imminet periculum casus non est mortale peccatum si no repellit: sed tamen periculosu. Collige ergo sic quan do quis habet cogitationem in qua de lectatur. q aut delectatio est de eo qd no est peccatum vel salte mortale. et sic qtucuq in eam consentiat non peccat mortaliter sm Ri. vbi. s. puta mulier vi dua cogitat de actu coniugali que habuit cu marito. licet delectetur i ipa de lectalione cogitationis vt preterita no vt presentem no peccat mortaliter. nisi immineat sibi periculu casus. puta pol lutiois et huiusmodi q tuc si aduertit peccat mortaliter no repellendo. Si vo est de eo quod e mortale ex genere suo vt fornicari et occidere homine propter vindictaz et huiusmodi. et tunc aut pla cet ipa delectatio. et operis consumatio si facultas adesset et si est mortale peccatu. Aut placet delectatio. sed desplicet operis cosu matio et similiter e mortale peccatu. aut neutru placet et tuc si iminet periculu et aduertit si no repellit e mortale sz tutiore viaz. Si autem non iminet periculum: aut no aduertit sic erit veniale si no repellit. Si autez statim repellit sic nullu est peccatum. Si aut delectatio solum est in cogitatione non in recogitationis puta delector de aliqua cogitatione quia est pulchra ad inuentio et huiusmodi et tuc si est propter bonum finem. puta vt predicere contra tale peccatu vel disputare. sic est meritorium si autem non est propter fi nem bonum: sed propter vanitatez sic erit peccatum veniale: nisi vt dixit imineret periculuz q tunc vt dictu est pec caret mortaliter quando aduerteret no repellendo. Et de hoc etiam vide. j. Se tualitas quando est peccatum vel non. Cognatio. est triplex carnalis lega lis et spiritualis de quibus vide. j. Matrimonium. iij. impedi mento. vj. et. vij. et. viij. et. xv. Collegium. q simul colliguntur. vel quia simul cohabitant dictum est sz glo. in. l. j. ff. quod cu iusq vni. et dicitur ecclesiasticu si maior pars inequalis est clericoru q magis dignu trahit minus dignu. c. quod i dubijs de conse. ec. vel al. l. quod maior ff. de mino. no. Bar. i. l. fi. ff. de coll. illi. De materia collegij et collegiatoru et an veniat collegiu appellatione psone no. Bal. q non in rub. C. ad trebel. et qualiter congreget et an preseruatur. si sint casualiter congregati. no. alex. i. l. nul li. ff. qd cuiusq vniuer. et in. l. fi. de col. illi. et quod dicatur collegiu integrum bar. no. i. l. nomiationu. C. de decu. li. x. [sect. 1]¶ Vtrum liceat facere collegium. Rn. Jnn. in. c. dilecta d exces. p. lz alij aliter dicantur q homines cuiuscunq professionis. vt gramatici vel negociatores et huiusmodi possunt simul conuenire propria autoritate et facere sibi rectore zet sindicum: dummodo coheant vel collegium faciant pro causa honesta. puta ad defensionem iusticie suevl ne in officijs suis fiat fraus et multomagis si faciat ca pietatis vel religiois. et q liceat talia collegia ptz. C. de iu. om. iud. l. fi. ff quod cuiusqvni. l. j. ff. ad tre. l. omnibus et de procu. c. q. et. ff. de colle. illi. l. j. §. j. vbi aliqua prohibedo cocedere vr alia collegia. et ibi etia dicitur q senatusconsulto illicita arcetur ergo licita concedutur. et illicitum est quod fit pro malo aliquo. et destruedum est. l. vlt. ff. de colle. illi dicit Bar. i. l. ff. de colle. illi. q de iure comuni collegia q fiunt causa religiois sunt permissa. l. j. in prin. ff. quod cuiusq vni. facit quod no. Jo. in. c. delicta. de exces. p. et Jnn. et Host. in. c. inter dilectos de dona. et qd not. pe. de pusio. in. tractatu de canoni ca portioe epi. c. iiij. Qd no. q facit pro istis disciplinatis. et hmoi cotra quos clament aliqui inquisitores. ¶ Sed quod holesfaciut collegiu. Rn. [sect. 2]q duo vel tres. de elec. c. j. sz leges tres nequirutur vt. l. neratius. ff. de ver. sig. sz x. homines faciut plebe vel populu. ij. q. iiij. presbyter. j. et. ij. x. q. iij. vnio. et. x. vl xv. faciut turba vl cetu. ff. de vi. bo. rap. l. pretor. la. ij. §. sicut. x ouesfaciut grege ff. de abige. l. oues vnus vel duo no faciut familia. ff. de v. sig. l. detestatio. in fi. vide gl. i. c. j. x. q. j. sed paterfa. dicit q hz dominiu i domo lz filios no habeat no em persona solam demonstramus. sed et ius dicit. l. pronuciatio in. §. pater ff. de. ver. sig. ¶ Vtrum deseretes collegiuz debeant [sect. 3]habere parte suaz bonoru collegij. Rn. Jnno. vbi. s. q sic de his q in eo coferut ipi de collegio et sic loquit. l. j §. fi. ff. de colle. illi facit p hoc. l. ij. §. viaru. ff. neqd i lo. pub. de cle. coiu. qda te. vbi not. d hoc. xvj. q. vj. de lapsis. Sz de alijs q donant vel legant vniuersitati no debet habere parte. facit. l. sicut. §. si quid. ff. quod vnius cuiusq vniuer. cuz alijs no. in gl. d. §. fi. que concor cum inno. ¶ Vtrum collegiu differat a societate. Rn. [sect. 4]Jnno. vbi. s. q sic pz i. l. j. ff. qd cuiusq vni. vbi. dr q socij alicuius professiois possut facere collegiu ergo societas no est collegij. Jte collegiu residet invno. ff. qd cuiusq vni. l. sicut in fi. sz Societas morte vnius socij soluitur. ff. p. so. l. adeo morte socij finitur societas. vt nec ab initio pacisci possumus. vthaberes succedat societati. dicit tex. ibi. ¶ Vtrum collegium possit sibi facere [sect. 5]vnum rectorem sub quo possint omnes decollegio conueniri. Rn. q sic tex. est i. l. fi. C. de iur. om. iu. et tenetur eiobe dire vt ibi. ¶ Vtru destructo collegio extinguant oia priuilegia eius. Rn. pau. i. c. ij. de po. [sect. 6]pla. q sic si e eccliasticu et destruat p su periore. Sivero est seculare sunt opi. sz verior sz eu e q durat apud ciuitate vl locu si ipi ciuitati erat concessa sicut i eccl. durat apd ec. vid d h. s. Ciuitas. §. j. ¶ Vtru collegiu vl vniuersitas petat re [sect. 7]stitutione in itegru sicut minor. Rn. ali q dicut q sic. Sz tu tene verum i collegio pro sicut sunt hospitalia et hmoi sz Jo. an. in. c. ij. de resti. i inte. li. vj. ar. c. reqsi sti. d test. sz pau. i. c. j. d rest. i ite. q hoc se qtur. allegat. l. oia. C. de epis. et cle. q dicit oia puilegia cocessa ecclesijs exte di ad hospitalia et pia loca. vide de hoc. s. Ciuitas. §. iiij. ¶ Quo collegiu pot disponere sup re p [sect. 8]uati. et quod debent conuenire possit aliqd facerevide. j. Statutu. §. xj. xij. et. xiij. et. j. electio. §. xvj. et quo singuli pnt esse testes p collegiovt. j. testes. §. xv. Collusio est alique cu suo aduersario pecunia mediante vel gra pacisci vt p se i ca vl iudicio pmittat sn iari d collu. c. j. et se. Vtrum liceat col ludere cum aduersario. vide. s accusatio. §. ij. Collonus qmo efficit qs. Rn. pa. i. c. iudicatum de immu. ec. q tuc quado per. xxx. annos tanq obli gatus et ascriptus solo stat. azo vult q etia requirat pmissio. secus si no tanq obli gatus vt in colonis nri ipis i qbus nulla acqritur seruitus ar. l. poponius qrit. §. j. ff. quead. ser. amit. Et no. sz ho. in sum. de natis ex libero vetre q quida dicutur ascriptitij qui. s. p scriptura solo vl terre aut glebe sunt astricti quidaz di cuntur censiti. et eodem modo costituti sicut ascripticij sed differut quia isti sunt obligati ad tertiam vel quartam et huiusmodi parte censiti vero certum cesuz soluere tenent annuatiz. l. ij. C. in q. c. col. ce. do. ac. po. li. xj. Quidam dicu tur perpetui. Oliz eniz tempore famis constituebant redditus ex publico et ideo qui ribaldos q se simulabant inualidos pdebat si erat liberi in perpe tuo habebant colonam si serui proditori dabantur. C. de medi. vali. l. vnica. et secundum. Bar. ibidem lz redditus no constituantur habet locum hec pena hodie. nec ob. i auc. de questo. §. si vero q loqt qn pditur apublica psona. q tuc i publicu opus dant. sui vero suis dnis. et. l. vnica pdictaloqtur. qn a pua ta persona produtur. Quidaz sunt iqli ni stricte vt sunt qui fundo tenentur ta men in suburbio possunt commorari: et differut a colono q tenet ihibitare in fundo. Jnqlini large suntq domu nraz inhabitat ad certu tps soluendo certu qd. vt. i. l. ppter de loca. Quida dicutur originarij vt sunt nati ex colonis: siue in possessioe: siue alibi vt in. l. cu satis prio. Rn C. de agri. cesi. et colo. lib. xj. et hoc verum si mater erat colona als secus. facit. l. si. C. de agri. ce. et co. Quida sunt coloni simplices qui sub certa mercede predia coleda accipiut annuatim. et hi oes agricole noie aliqn coprehendunt vnde agricola quasi agrium colens. De colono et qs dicat colonus no. gl. doct. et saly. in. l. emptore C. loca. et in. l. merces. §. vis maior. et ibi Bar. i. iij. no. ff. de loc. et no dicit possidere. l. si pignus. et ibi gl. ff. de pig. actio. gl. et Bar. i. l. q le gatorum. §. qui vulgo. ff. pro here. ¶ Vtru colonus q terra colleda accepit [sect. 1]ad tertia vel quarta parte vel aliu redi tu possit deducere semen vel expensas als. Rn. Jnn. c. tua. el. ij. de deci. q no de iure nisi p spale pctm aliud fiat. Et si pactu no fit. cosuetudo dz attendi si est q si non est stabimus iuri. Comeda quo possit haberi de beneficio ecclesiastico vide supra beneficium. §. xxxvij. Quod commeda no dicatur titulus nec transferat in beneficialibus titulum notat Bal. in. l. ex verbo. C. de fideicom missis liber. Comissio facta per papa alicui expresso noie dignitatis fa ciendo mentionem quod residet i alio loco facit vt talis possit cognoscere in loco residentie sm Jo. and. in. c. exhibi ta de re. permu. Vbi vero no fit mentio de residetia tuc comissio est facta in locodignitatis expresse. nec extra illadio cesiz poterit cognoscere de illa ca. c. sta tutu. §. in nullo. de rescriptis. li. vj. et qd ibi notat. ¶ Vtru conmissio facta i genere de dispe sando restringatur ad mediocritatem dic vt supra Clericus primo. §. vltimo. Commendatum est alicuius rei ad aliquem speciale vsum gratuita facta concessio secundum gl. in. c. vnico de como. Et pro declaratioe pscripte diffinitiois multa sunt querenda. De commodato habes ex Bald. in l. ij. C. comm. vnu notabile quod no dicatur nisi habeat vsum determinatuz ad certu vsum cu tempore expresso vt si datur equus pro sex diebus vel cum tempore tacito vt si datur ad eundum romam inest tantu tempus infra quod possit verisimiliter ire et redire. nec pot repeti finito vsu et tempore vt in. l. ij. et ibi Bal. et in. l. iij. eo. ti. ¶ Vtru comodatu cosistat solu in rebus [sect. 1]mobilibus. Rn. gl. pdicta q no sz etia in rebus immobilibus. similiter et icorpalibus puta seruitute habitandi. ff. como. l. j. vbi textus dicit posse comodari re mobilem et etiam seli et etia habitationem. ¶ Vtru consistat in rebus que vsu cosumu [sect. 2]tur. Rn. quod no nisi cu coseduntur ad pompam vt ditior appareat. ff. eod. tit. l. iij. §. vltimo et. l. se. Et ideo patet verbum alicuius rei. ¶ Vtru comodari possit res ad incertu vsum. Rn. qd no q tuc pcariu esset etia [sect. 3]hoc differt q precariu ad incertu vsum est quo ad tps duratiois puta pro se et heredibus suis. ff. de pca. l. cu precario. comodatu vo ad certu vsuz. q. s. hztps tacitu vel expressum ante qd no pot reuocari. Et dico tantu puta comodaui tibi libru ad trascribedu hz tps in quo possit comodo trascribi. ff. como. l. iij. §. vltimo. et. l. iiij. et. l. si vt certo. §. interdu et. l. vlti. sm Jnno. in. d. c. vnico. ¶ Vtru possit reuocari comodatu ante [sect. 4]vsuz expletu. Rn. q no. d. c. vnico. et. l. in comodato. §. sicut. ff. eod. ti. Precarium vero bn pot reuocari. q no est ad certu vsum. ff. de pca. l. ij. §. j. et. de pca. c. vlt. et si reuocat ante tps tenetur de dano co modatario. l. in rebus. ff. como. Limito tn hic in coscietia verum nisi comodans silr erat passurus danu nisi renoc assent. et comodatarius alias etia puidere non potuisset q potius ex re mea debeo mihi consulere nec comodatarius pot dici deceptus. ex quo alias etiam sibi pui dere non potuisset. ¶ Sed qd si comodatarius no potuit si ne culpa sua re comodata vti. j. tps pre [sect. 6]fixu tacite vel expresse. nuqd iuito dno possit vti alio tpe. Rn. Bar. i. l. in conmodato. §. sicut. ff. como. et sequit pa. in. d. c. vnico q no. q cu dns certet de dano vitado. et ipse de lucro captando. dz casus potius comodatario iputari. facit l. si vno anno. §. item cuz quida. ff. loca. ¶ Vtru vtes re comodata contra volutate dni scieter ad aliu vsuz teneat. Rn. q sic ad restitutione. d. l. si vt certo. §. sz in terdu. imo comisit furtu et peccauit con tractado rem aliena inuito dno et aliqn posset esse mortale puta quado est res magni ponderis et dani vel ex intetioe qn etia faceret in magno dano sicut de furto dicit. j. furtu. §. xxxiiij. Si vo credit pbabiliter dnm cocessuru non com mittit furtu. Si vero dubitat si comittit furtuz. l. qui vas. §. vetare. ff. de fur. ite qn non credit pbabiliter. §. placuit. insti. de oblig. que ex delic. nas. in glo. ¶ Vtru comodas vasa vitiosavel equu [sect. 7]teneat de dano pximi. Rn. q sic sm gl. et doc. in. d. c. vnico. si scieter hoc facit. nec reuelauerit commodatario. secus si ignorabat viciu. ff. como. l. i rebus. §. possunt. et. §. ite qui scies et. l. pe. secus in lo cato. Et sic pz quare dictu e ad aliquez specialem vsum. ¶ Vtru in comodato possit iteruenire [sect. 8]merces. Rn. gl. in. d. c. vnico. qd non. q si interuenit merces tran sit in locatum vel in cotractu innominatu. insti. ma. .§. vlt. Et ppterea dicitur in diffinitioe gratuito. ¶ Vtru dniu rei commodati traseat in [sect. 9]comodatar ium. Rn. gl. predicta qd no q is qui comodat retinet dominium et possessionez. ff. como. l. rei commodate. ¶ Quid si res conmodata perit cuius peri [sect. 10]culo peribit. Rn. qd dno peribit nisi co modatarius fuerit in culpa. d. c. vnico. ¶ Vtru teneat comodatarius de oi cul[sect. 11]pa. Rn. q si conmodatu fit gra recipietis tm tenet et de leuissima. d. c. vnico. et. d. l. in rebus. et. d. l. si vt certo. §. comodatu. Si vo fit gra comedatis tm. vt puta co modaui tibi iocalia vt ornatior venires ad me sic tenet solu de dolo. d. §. iter du. et. l. si mei ca. e. ti. et. ff. de ac. et ob. l. j. .§. is. qq. Si aut fit gra vtriusq: vt puta. vt cois amicus iuitaret comodaui tibi vasa et hmoi tuc tenet de dolo et lata culpa et leui sm gl. in. d. §. interdu. et. d. l. i rebus et no. sm. pau. i. d. c. vnico. q hoc no est spale i comodato. sz e gnale i oibus conctibus. vt i. l. conctus. et qd ibi notat. ff. de re. iur. Fallit in pcario vbi no tenet nisi de dolo: quis fiat gra recipietis ta tu. Ro diuersitatis reddit q pcariu pot semp reuocari. sz comodatu no et io ma gis grauat comodatarius. facit. l. qsitu. .§. illud. ff. de pca. et. d. l. conctus. Fallit etia sm qd dica. j. Locatio. §. xxij. Quid aut sit culpa leuis: leuissima: et lata et qn q tenet de dolo teneat etia de lata culpa vide. j. culpa per totum. [sect. 12]¶ Vtru comodatarius teneat de deterio ratioe rei. Rn. qd no. si in ea re vsus est qua accepit et sine sua culpa deteriorez facta. vt. ff. como. l. eu q re in pn. et. l. fi. et q dicit in. l. sed mihi videt. ff. eo. ti. vbi tex. Proprie enim res dicit no reddita qn deterior facta redditur. Jntellige ex culpa sua dicta. l. eum qui rem. ¶ Vtru comodatarius possit repetere [sect. 13]impesas quas fecit i re comodata. Rn. qd no. illa q naturali rone fiut. vt puta cibariorum et hmoi sz alias sic. vtputa im pesas valitudinis: vel fuge et hmoi. vt l. in rebus. ff. como. §. possunt. ¶ Vtru comodatarius teneat decasu for [sect. 14]tuito. Rn. qd no nisi pctm seu mora interuenerit. d. c. vnico. et. d. l. in rebus. et. C. como. l. j. ff. de ac. et ob. l. j. §. is vero qui. Aduerte tn q licet morosus teneat si res perijt. tn i conscietia si eode mo apud dnz fuisset peritura no credo teneatur nisi solu ad aliqd interesse. si dominus passus est ppter moraz de quo vide. j. Mora. §. pe. et vl. ¶ Vtru remittes re comodata p nun[sect. 15]ciu. et casu fortuito pijt teneat. Rn. q no casus est in. l. argentu. ff. como. et ibi gl. Nec ob. c. significa te. de pig. q loquit i mutuo. qd q est debitoris. pijt sibi. q debitor est obligatus in gne et genus pire no pot. l. incediu. C. si cert. pe. Res vero comodata remanet in dnio comodatis et io perijt dno. Si vo perijt culpa nuncij: vel si fuit ifidelis quo tenet. habes s. §. xj. sm illa distinctione sm culpa in q sint. puta q coiter habebat idoneus. in nulla culpa est. l. argentu. ff. como. si no sic. Sic vide de qua culpa tenetur. et sm illam iudica. ¶ Vtru comodatarius possit pferre res [sect. 16]suas comodatis qn oes saluare no pot. Rn. q si sue erat viliores no pot facit. l. q ne tua in fi. ff. dep. Si vo erat eiusde pciositatis. silr no pot si comodatu est factu gra conmodatarij facit. l. rebus. ff. como. Si vo e factu gra conmodatis. tm et suas viliores pot pponere. facit. d. §. in terdu. Si aut gra vtriusq tuc solu pot pponere res suas si sut eque pciose. Qn aut sue erat pciosiores pot eas pponere rebus comodatis quis comodatu fit factu gra recipietis tm: q qlibet diliges hoc faceret. et no tenet facere nisi q diligetissimus fecisset. d. l. in rebus. prio Rn. Et sic intellige. d. l. si vt certo. §. q vo senectute q no. q facit ad multa vt q tenet de dolo possit pponere viliores suas. Quivero de leui. equales. Qui de leuissima. preciosiores solum. ¶ Quis pot conmodare. Rn. sm Mo. tit. [sect. 17]comodati q ille q pot contrahere. facit in ar. l. Julianus. §. anpe. ff. de ac. emp. et ve. et ea q bona fide possidemus. l. comoda re. ff. conmo. et etia q mala fide possidemus vt ibidem sed non in conscientia. ¶ Que sit natura comodati. Rn. idem [sect. 18]mo. vbi. s. q e vt res ipa comodata restituat q hoc e de iure naturali. dist. j. ius naturale nec pot rone copesatiois directe retineri ptextu alicuius debiti. l. vltima. C. como. in cotrariu tn tenetur ibide coiter. et facit qd no. pa. et gl. in. c. bona fides de deposito. q solu phibetur compensatio in deposito. vt. l. fi. C. de compen. ergo in alijs contractibus admittitur. q exceptio firmat regula. xxxij. q. v. dominus. Compaternitas vide infra Matrimonium. iij. impedimento. vij. Compensatio est debiti et crediti inter se contributio vt. ff. de compensa. l. j. ¶ Vtruz admi ttatur in omnibus. Rn. [sect. 1]pa. in. c. bona fides. de deposito. q sic in omnibus que in suo genere recipiunt functione. i. quado vna res potest fungi vice alterius sicut sunt comuniter que consistunt in numero: pondere et mesu ra Jn alijs autem cessat compensatio. Vnde si tu teneris mihi restituere equu et ego tibi. v. ducatos non fiet compesatio. quia posset esse maior affectio quaz habeo ad equuz. q sit qtitas pecunie. Secus autem quando nullum possumus pretendere interesse. vt puta. Mu tuaui tibi pecuniam: et tu mihi quid si mile. Jte requiritur q debitum sit liqdum vel de proximo liquidandum. l. fi. C. de compensa. ¶ Vtrum copensatio indirecta habeat [sect. 2]locu vbi non habet locum directa. Rn. pa. in. d. c. bonafides q sic puta res tua venit ad me potero illam tenere donec mihi satisfeceris p debito meo vide p cy. distinguente in. l. si non sortem. §. si centum. ff. de codi. inde. Jnno. vero. in c. cum olim causa. de re. spo. dicit q autoritate superioris possum accipere equalens quando rem meam habere no possum. alle. c. dominus. xxiij. q. ij. dum modo sine fraude mendacio vel calunia recuperet aliter dixit quod tenetur ad restitutionem alle. c. non sane. xiiij. q. v. Quod credo verum quando calum nia vel fraus pseuerat: alias non quia licet peccauerit in recuperando non ta men peccat in retinendo. nisi sm q dicam. j. furtu. §. xl. et. xlj. Et sic serua in co scientia licet quo ad foru contentiosum aliter foret dicendum. Compositio amicabilis an possit interuenire i decimio et alijs spiritualibus contractibus. Rn. glo. in. c. statuimus de trans. quod sic vt ibi et de deci. ex multiplici. et. c. nuper cu alijs. Jta tamen intellige q nullum te porale detur pro spirituali. quia simoniacum esset. vt in iuribus in ea allega tis patet. Compromissum potest facere qui libet super rebus quas potest alienare seu libere dispone re. Jn alijs autem quas alienare non potest sine certa solennitate. nec potest compromittere sine illa solennitate. fa cit. c. cum tempore. de arb. et pa. ibidem facit glo. et Bar. in. l. nulli. ff. de trans. et l. non solum. iuncta glo. C. de predi. mi. non ali. vbi cauetur quod tutor non po test transigere sine autoritate iudici su per illis rebus quas alienare non potest intellige quando per transactionem sequeretur alienatio sed super fru ctibus et alijs que solus potest alienare. potest etiam trasigere quomodo copromittens teneatur vide supra arbiter. §. x. De compromisso quid sit et inter quos approbetur et commendetur. not. gl. in. l. fi. C. fa. her. in qua sunt fundata statuta cogentia coniunctis ad compromissum: vt not. in. l. congruentius. de pa. po. Communicare vide. j. encharistia iij. per totum. Commutare vide infra permutatio. Concessum intelligitur de iure comuni quod non est pro hibitum arg. xxx. q. iiij. q. qui spirituale et. xvj. q. j. sunt nonnulli. v. dist. ad eius. ff. ex qui. cau. ma. l. necnon. §. quod eis. ff. de procu. l. mutus §. j. de testi. l. j. con tra de trans. pre. inter corporalia. ff. de coll. illi. l. Soluit glo. in. d. c. inter corporalia. q prima iura loquuntur in consti tutionibus affirmatiuis et no prohibitiuis sicut secunda. Exemplum cocedi tur q contrahatur matrimonium ergo semper et cuilibet. Exemplum in prohi bitis. homicidiu prohibetur ergo semper nisi vbi inuenitur concessum. ¶ Coceditur aliquid alicui tribus mo [sect. 1]dis s. pau. in. c. super. de do. post di. re. ¶ Primo in donatione vel hereditate vt possit libere disponere sicut de re ppria. ¶ Secundo in feudo. vt vtile dominium transeat in vasallum. et directu remaneat penes dominum de quo de feu. c. ij. ¶ Tertio donec vixerit qui reci pit. et videtur hoc casu cocessus vsufructus rei et talis potest ius suum alteri concedere in vita sua. ¶ Vtrum concessum propter necessita[sect. 2]tem extendatur vltra necessitatez. Rn. pa. in. c. deus qui de vi. et ho. cle. q non nisi qtum necessitas expostulat. Et sie causa limitata limitatum producit effectum arg. dicti. c. deus qui in verbo qtum ad hoc spectat. ¶ Vtrum concedens concedat necessario omnia que sequuntur ex illo. Rn. qd sic. viij distinc. quo iure. et de offic. delega. cum super. de dolo et cotuma. cum dilecti. ¶ Vtrum concesso principali conceda[sect. 4]tur et accessorium. Rn. sic. quia comissa causa comittuntur ea q ad causam spectant. de officio. deleg. preterea. in text. et in glo. ¶ Vtrum concessum de gratia speciali [sect. 5]debeat trahi ab alijs in exemplu. Rn. q non de priui. sane vbi de hoc. ¶ Vtrum cocessum a papa. vel ab alijs expiret morte vide. j. Gratia. §. ij. et. iij. Concilium generale cogregare est priuilegium solius pape. xcvij. dis. c. j. et. ij. et. iij. q. vj. c. io. el. j. et iij. di. §. porro vnde sine autoritate pape congregatum nullum habet firmametum. xvij. dis. §. j. et per totum. de ele. significasti ante fi. Concilium et consiliuz differunt in hoc quia concilium dicitur adnnatio et consilium admonitus: vt no. Bal. in. l. j. circa mediu. ver. queritur vtrum sic. C. de mand. et per quem possit congregari conciliu generale. no. Bal. i trac. scisma tis. col. xv. et an possit committere aliqbus consiliarijs q aliquid faciat nota. in. l. illud als e. l. itez eoru. §. si. decuriones et ibi vni. no. ¶ Quatuor cocilia vcz Vicenu: Con[sect. 1]stantino politanu Ephesinum: et calcedonense sunt taq quatuor euagelia ser uanda. xv. di. sicut sancti. ¶ Vtru puincialia concilia possit cele [sect. 2]brari sine autoritate pape. Rn. q sic tame cu autoritate priarche. aut primatus autarhiepi. iij. di §. porro. xviij in suma ¶ Quado prouincialia concilia dnt ce [sect. 3]lebrari et qui conuenire teneatur: hes plene. xviij. di. per totu. et ad quid debeant celebrari que notada sut contra ar chiepos si cofiten tur. Concubinatus vtrum liceat. Rnd. Joan. and. post Ho stien. in regula sine culpa in mercuria libus et recitat pa in. c. vt clericorum de vi. et ho. cle. no q etiam de iure ciuili q ex quo ius canonicu expresse phibet vt est tex. no. xxxij. q. iiij. nemo immo deus vt in. c. meretrices ea. q. vbi drq i illo p cepto exo. x. no mecaberis prohibetois coitus preter vxoriu et lex ciuilis i spiri tualibus subiciat se disponi iuris caoni ci. i auc. vt cle apre. p. epi. et at. d. ec. tu. facit. c. clerici. d iudi. ergo et c. Ad hoc propositu ad hoc vt cocubinatus sit permissus quot requiratur vide glo. in. l. cu tabulis in versi. no de negabit. ff. de his quibus vt indig. Bal. in. l. j. ff. de concub. et in addi. ad spe. ti. de succes. ab intesta. versi. naturalis filius de quo per Feli. cap. cum sit. col. vij. versicu. respectu concubinatus. de foro compe. ¶ Vtru cocubinarius possit absolui nisi [sect. 1]abijciat concubina. Rn. q si est periculu rec diui no pot absolui nisi abijciat: q no est cotritus. xxiiij. q. ij. legat. si ve ro non est periculu de residuo tuc si fa ctu est notoriu non pot absolui q tene tur ea abijcere ad tolledu scandalum populi maxie qn est violeta suspiciode eorum incontinentia propter mores eo rum als sic. et quod dico d cocubinario idem dic de cocubina. facit ad hoc. xxx iiij. di. audite. ¶ Vtru sacerdos cocubinarius sit suspe [sect. 2]sus. Rn. pa. in. c. vestra de eo. cle. et mu. q quo ad deu et se nulli dubiu cu sit in mortali pcto. et io peccat mortalr celebrado de quo dic. vt. s. clericus. viij. §. j. si est occultus no efficit irregularis celebrado vt no. Jnn. i. c. si celebrat de cle. ex. mi. Si vo est manifestus. ita q nulla possit tergiuersatione celari. tuc suspesus est ab officio pz. xxxij. di. c. pter. Na no est differetia iter interdicimus et suspendimus. q no refert qd de equipoletibus fiat. c. lz ex quada. de resti. l. no possunt. ff. de legi. et hoc est claru. xxxij. di. §. veru. Et io si celebrat est irregularis. c. j. de re iud. li. vj. et etia suspesus a bnficio vt in. d. c. preter cu gl. Secus si no hz tale opis euidetia. Multi tn do cto. volut q requirat monitio. aliterno sit suspesus ipo facto. nec incurrat irregularitate. Sz pmu verius. Et id qd d sa cerdote dr dic de clerico i minoribus Aut quocuq alio iferiora sacerdote vt no. arch. in. §. hec de mal. xxxij. di. Et siliter sunt irregulares si exercet actu cuiuscu q ordinis. et solus papa dispesat. c. j. da re iud. li. vj. et. c. j. de sen. ex. li. vj. Et idez dic de quocuqpcto mortali. sicut de for nicatione vt. s. clericus. viij. §. iij. ¶ Vtru peccet mortaliter audies mis[sect. 3]saz sacerdotis cocubinarij: vel recipies sacra. dic vt. s. clericus. viij. §. ij. ¶ Quis dr cocubinarius manifestus vt [sect. 4]incurrat ipso iure prefata pena suspen siois. Rn. pau. i. d. c. vestra. q tuc qn for nicatio est ita notoria q nulla hz dubi tatione vtputa qn publice tenet concu bina sic vxore et nutrit filios ita q non auderet diffiteri: aut negatio nulla eet vt dicit gl. in. c. tua nos de coh. cleri. et mul. allegat. l. q sniaz. C. i ver. celari. de pe. facit. l. illud. §. pen. ff. de tribu. ac. et xxxij. distin. nullus. et. c. preter. Si autem non est ita notorium sed probabi liter potest tergiuersari. vt quia tenet concubinam cu matre et dicit esse perdisce qua mris et hmoi tuc reqrit moni tioet an ea no incurrit. facit. c. fi. q. lxxxj. di. et. c. sicut de q cle. post monitione ne nisi denstat. et sic cocordat doc. q sut va rij in hoc vt illi qdicut monitioneneces saria intelligunt qn non pot tergiuersari: alij quidicunt no esse necessaria in telligantur qn pot tergiuersari. Coucussionis crimen est: cum qs minatur alicui nisi ita vel ita faciam: vel no faciam et c. sm glo. in. §. concussionis. j. q. j. in. l. iubemus. C. ad. l. iul. repe. posita. j. q. j. §. iubemus videt sentire q concussio est qn iudex venale dat sniam. als no daturus vl pena pmio remisit. vel cupidita te ingessit. et. ff. de cocus. l. ij. cocussio ne facit q pecunia accipit eo q crime minatus sit. et qui in accusatione innocen cetiu coierunt: vel qui pecunia ob accu sandum: vel non accusandu. denutian dum: vel non denuntiandu: vel ferendum testimonium accipit et breuiterco cussio est proprie qn qs habens aliqua ptatem vel officiu pecunia accipit ob iudicandum aut decernedum: vel quo magis vel minus faciat qd ex officio fa cere deberet: vel p minas cogit alique ad faciendu vel no faciendu indebite vtcolligit ex. l. j. iij. iiij. v. et. vj. ff. ad. l. iu. rep. Vnde taliscocussor efficit infamis si condenet de hoc crimine et sm canones punit pena quadrupli. xviij. di. qm. [sect. 1]¶ Vtru sit pctm mortale cocussio. Rn. q sic pz. lu. iij. vbi Jo. militibus vt saluaretur dixit. Nemine cocutiatis ne q calu niam facietis: facit q sit peccatu mortale. xxiij. q. j. militare in fi. ¶ Vtru sit restituedu de necessitate per [sect. 2]cocussionez accpetu. Rn. q sic nisi sit da tu ob malu faciedu. quia tunc cu taliter dans non repetat propter turpitudine suam si restitui debet dabitur pauperi bus. q cu ius non precipiat erit d consi lio vt patebit. j. Resto. j. inv. turpe. sz da tu p cocussione als vt faciat q tenebatur necessario est restituedu illi qui dedit vel eius heredibus aut si ignorant pauperibus: q in coscietia no valet ta lis donatio. ac. l. j. §. que honorande. ff. quarure. ar. no da. facit. c. sane. xiiij. q. v et. l. j. ff. quod me. ca. et hoc veru i his q pnt stipedia publica vt talia officia ad ministret te neantur recipiendo debitas sportnlas nisi in casu quo gratis esset obligatus officium administrare vt puta pauperi et hmoi sacit. d. c. militare cu glo. sua. vide. j. iudex. §. viij. Condemnatus ad morte vel muti latione mebri. an possit fugere. vide. j. Fugere. §. j. Conditio est triplex. ¶ Prima ratione status persone. vt cu quis libere: vel seruilis conditionis dr de ser. no or. c. vlt. xxxij. q. iiij. liberi. et. s. ti. Colonus. ¶ Secuda est in rebus que libere vel seruilis codi. dicunt. ff. et. C. de serui per totu. ¶ Tertia dicitur conditio promissionis velal terins contractus. Et hec differt maxi me a modo et a causa. ¶ Quo conditio concipit. Rn. q per si [sect. 1]modus prout causa vero per q. ¶ Quid est conditio tertio modo dicta [sect. 2]Rn. est futurus euentus in que actus suspedit sm Bar. in. l. j. in. j. col. ff. de co di. et demo. et Jo. an. et car. in. c. veru de codi. oppo. vnde ante euentu coditiois nihil. est. l. j. C. de codi. inser. et. l. cedere die. ff. de ver. sig. ¶ Modus autem est exhortatio siue in [sect. 3]uitatio ad remuneratione quada: siue implemetu loco eius qd est factu et ideo no suspedit sed clarificat: vn pmissum sub mo pot peti de pnti prestita cautio ne de mo obseruado. l. q heredi tucta. l. quibus diebus. §. termilius. ff. de codi. et de. et qd no. in. c. veru de condi. ap. ¶ Causa vero de preterito vel presenti est sumpta ratio dispositionis vel motus. ¶ Demonstratio est ex preterito vel [sect. 4]presenti aliquo accidenti vel qualitate rei que geritur certificatio vel liqui datio. ¶ Vtrum coditio coprehedat aliqn mo [sect. 5]du. Rn. q conditio sumitur primo latis sime. et tunc comprehendit etiam modum vt i. c. ij. et. c. veru de codi. ap. ¶ Se cunda late: et tunc coprehedit coditioes que etia sunt de preterito vel pnti: que proprie no sut coditiones: q no suspendut actu cu i reru natura sint certe. l. cu ad pns. ff. si cert. pe. ¶ Tertio proprie. et tuc est qn cofert in futuru euetu siue in certitudo sit respectu rei siue diei lz ali que gl. dubitauerint de die mortis. Jta tenet gl. in. l. in oibus. ff. de regu. iur. tex est in. l. quodcuq. §. j. ff. de. ver. ob. ¶ De coditioe in matrimonio. aut i re[sect. 7]ligione vide. j. matrimoniu. iij. impedimeto. iij. et religiosus. §. iiij. de. condi. dona. vide. j. donatio. j. §. x lvj. ¶ Coditio possidetis potior est vbi est [sect. 8]par ca turpitudinis. ff. d condi. ob tur. cau sam. l. si ob turpem. §. porro. ¶ Vtru conditio tacita faciat cotractu coditionale. Rn. q n facit. l. conditioes. ff. de con. et demon. de quo dic. vt. j. matrimonium. iij. impedimetum. iij. §. j. ¶ Vtrum conditio que omnino est exti [sect. 10]tura suspendat. vide. j. matrimoniu. iij. impepimento. iij. in prin. ¶ Vtrum coditio viciet aliquando con [sect. 11]tractu an viciet. Rn. vt colligit i ti. deco di. ap. per doc. et. p legistas d condi. et d. et alijs locis q aut coditio est cotra natura et substatia cotractus et sic viciat conctu: et no viciat vt i. c. fi. de codi ap. facit l. cu hi. §. si pretor. ff. d tras. et id dr d sub statia actus sine quo no pot stare actus et ecotra no dr d substatia actus sine quo pot stare: vt coiter no. doc. in. d. c. fi. facit qd no. bar. in. l. j. ff. de. li. et po. et qd no. in l. j. i prin. ff. de verb. ob. ¶ Et hoc veruz primo si apponit a principio cotractus Secus si post cotractu qn cotractus no pot dissolui volutate partiu vt matrimoniu c. dixit. xxxij. q. iiij. et. ca. ex lris d diuor. et votu et hmoi. facit. l. per seruu. §. deniq ff. de vsu et habi. ¶ Scdo veru si p ambas ptes apponat. et de alijs vide. j. ma trimoniu. iij. ipedimeto. iij. Aut no e cotra substatia. cotractus: sz. e aut impossibilis aut turpis: et sic viciat et reijcit. et no intrat in cotractibus spualibus: puta matrimonio. et voto et hmoi. vt not. i. d. c. si. Jn cotractibus aut tpalibus regulariter viciat vt no. in gl. i. d. ca. fi. periura in ea allegata. Et hoc iteru in cotractibus qui fiunt iter viuos. Jn cotractibus vero qui fiunt i vltima volutate sic distinguo aut coditio impossibilis addici tur in psona onerati. vt puta testator iubet q heres suus digito tangat celu et si non tet igerit det centum Dyno. et sic non valet legatu de centum factum Dyno. q coditio vitiat. insti. de lega. §. fi. no. gl. in. l. vnica. C. de his que pe. no. ta. et ibi tenet cu hac distinctione Aut impossibilis conditio dicitur in psona onerati. i. eius cui fit legatum vel eius qui heres instituit: quia sub conditio ne impossibili alicui fit legatum. vel aliquis instituitur heres. puta si titius celum digito tetigerit heres esto: vel habeto centum et isto casu fauore vltime voluntatis reijcitur coditio. et valet institutio et legatu insti. de her. insti. §. impossibilis: et cotter doc. in. d. §. fi. bar. tn in. l. j. ff. de codi. insti. tenet contra pdictam distinctionem de qua ibi vide sed parum ad nos. et no. q conditio tur pis aut ipossibilis quo ad hoc equiperantur. vt in. d. c. fi. no. aut conditio no est nec turpis nec impossibilis: nec cotra substantia actus. et sic vitiat. vt no: in. c. de illis. de condi. ap. Conductor quis dicatur vide. j. lo catio. in princi. Et quo est excoicatus qui ante tempus conductionis conducit domum bononie ali cuius doctoris vel scholaris sine cosen su ipsius inquilini. vide. j. excoicatio. vij. casu. iiij. Confessio delicti an sit facieda ad interrogationemiudicis Rn. Pau. in. c. sup. de confes. aut pcedit a iudice per inquisitione ex motu officio iudicis: et tunc si factum est notoriu vel infamia flagrat. vel quado semiple ne probatum est: et sic respondere tene tur veritatem sub pena mortalis peccati sm Tho. secunda secunde. q. lxix. ar. j. tex. no. in. c. cu dilecti. de accu. et hoc verumquado non agitur ad aliam pe nam q spiritualem. Si vero factum no est notoriu: neq flagrat infamia. tunc non tenetur respondere. ar. c. qualiter et quando. el. j. de accu. etiam si iurasset dicere veritatem sm Hen. de gan. i pri mo quo. q. xxxiij. nec est obediendu in hoc prelato q contra caritate. Occulta em publicanda no sed soli deo delinqueda. vj. q. j. si omnia. et c. oues. et. c. ex merito aut pceditur a iudice ad instantiam partis et sic necessario non est respondendu. nisi id de quo queritur fit famosum et impediat ordinis executio ne: seu beneficij retentione: de qua nec venit imponenda pena teporalis. sed dicet ne mendaciu. Rn. q nos: sed vtet alijs verbis duplicibus et simulatis. ar. xxij. q. v. §. ex his. Quia hic tangitur materia confessionis iudiciarie pro illius enucleatio ne est videndum q dicat confessio iudi cialis et qn et dic q dicit illa q fit coram iudice etia tacete. l. iusiurandum quod ex conentio. §. j. cu glo. in ver. obstabit. ff. de iureiur. Bar. plene et doc. in. l. j. in C. de confes. ¶ Vtru cofessio iudicialis preiudicet [sect. 2]cofitenti. Rn. sm pau. i. c. ex parte. de co fe. q sic si sit maior. xxv. an. et sit spote: et ex certa scia: et expressa causa: et cora suo iudice. et pte pnte: et no sit cotra natura: nec cotra ius. et fiat de re litigiosa: et no sit contra libertatem als no preiudicat vide diffuse in. d. c. ex parte: quia potius est fori contentiosi. ¶ Vtru cofessio extraiudicialis preiu[sect. 3]dicet in absentia ptis. Rn. pa. i. c. si cau tio de si. instr. q qn pmissio sit pnti sic pinitto tibi pnti q dabo absenti cetu. et tuc obligat naturaliter: et de iure ciui li. secus si diceret pmitto tali absenti cetu. q tunc no obligat et naturaliter: q no est cui acquiratur obligatio. Jte ad gl. et doc. in. l. stipulatio. §. si qs insulam. ff. de ver. ob. et i. l. j. ff. de pac. et in. l. si tibi absenti de prebe. li. vj. Fallit hoc quando dicit tutori pupilli: curatori fu riosi: actori vniuersitatis q promittit eius pupillo furioso vel vniuersitati: q obligatur. l. eum. qui. §. iiij. cum tribus se. ff. de consti. pec. ¶ An quis teneantur consiteri positio[sect. 3]nem in qua quis petit. xx. cum solum x. habere debeat: aut cum absolute petit qd ei debetur sub coditione. Rn. sm Bar. in. l. j. §. si stipulati. ff. de verb. ob. et in. l. si is qui ducenta. ff. de reb. dub. Aut quod ponitur in positionibus seu libello est falsum rone qualitatis: et sic pot negari in totum: q videt aliud fa ctu. et sic intellige gl. in. c. fi. de confe. li. vj. et in. c. ij. de test. eo. li. vt puta quod debeo sub coditione peti absolute aut dixi. q coedi hodie et fuit heri et hmoi. Ratio q si confiteretur sic. Debeo: sed sub coditione actor posset accipere par tem confessionis pro se. s. q tenet ei. et reus haberet probare q teneatur sub conditione sm cautela pa. in. c. j. de po. pla. et doc. bar. in. l. aurelius. §. ide quesi uit. ff. de lib. le. vbi dicit. q si quis confitetur se interfecisse hoiem: sed propter sua defensione q non credetur ei q ppter sua desensione. Et ponit rationez quia presumptio est contra eum ratione operis perpetrati. cum sit factu a iu re damnatum. Jtem quia communiter non contingit. q aggressus interficiat aggressorem vbi vero hec cessant. tene q non pot quis accipere partem consessionis pro se. et parte refutare: quando cofessio est facta vnico costrictu. sic tenet arch. in. c. j. de cofe. li. vj. Tamen q magis tutus est non confitendo ve ritate poterit negare. Aut qd ponitur in libello: sed positionibus est falsum in quatitate seu in parte summe seu in parte rei. vt q petit. xx. cu non dz habe re nisi. x. vel petit totu et non debet habere nisi mediu et tunc tenetur confite ri veritate. vn tenuit pe. q si tale positione negat ex toto q est periurus. et fa cit tex. cu glo. in. l. pupillus §. fi. ff. de ver. sig. vbi patet q debitor negans re esse sua negat sibi esse coem et glo. c. fi. xij. q. j. Jbi tame addit glo. q res ciuitatis vel vniuersitatis non est cuiuslibet. xij. q. ij. qui manumittit. et in. l. qui soliduz in prin. ff. de le. ij. vbi petens totum co stituit aduersariu in mora in parte de bita. et hoc est con pcuratores nri tpis. ¶ Vtru consites consociu criminis sit testis [sect. 4]idoneus. con sociu. Rn. q no vt no. gl. in l. si filiu. C. de li. causa. Et ideo no debet interrogari de consocijs vt in. l. fi. et ibi per doc. C. de questio. Jntellige q non debet interrogari quo ad hoc vt sit testis. sed bene potest interrogari. vt per eius dictuz possit inueniri veritas ab alijs. ¶ Vtru interrogatus vel sua spote di[sect. 5]ces faciat idictu con sociu. Rn. no. vt no. bar. i. l. j. §. sernus. ff. de questioni. Maxixime cu oe idiciu debeat pbari p duos testes. vt p gl. et doc. in. l. fi. C. fa. herc. et p Bar. in. l. fi. in antepe. q. ff. de questio. p ang. in. l. fi. ff. qd me. causa. p bal. in. l. q proponebat. ff. de le. ij. vnde licet vnus testis quado deponit directe super tpo facto principali puta quia vidit comit ti ipsum maleficiu faciat iudiciuz si est oi excptioe maior vt not. in. l. si quis. C. ad. l. iul. maie. bar. in. l. fi. ff. ad. l. cor. de sic. et bal. in. l. fi. C. fa. her. Saly. i. l. fi. C. de qstio. no. bar. et Ang. in. l. j. ff. de fur. tn supradictus socius ex quo confessus est crimen suum est infamis infamia fa cti saltem ideo no est testis omni exceptione maior: q vilis et infamis no facit indiciu aliquomodo Jta dicit bal. i l. j. §. j. ide cornelio. per illu tex. ff. de que sti. et bal. in. c. j. in. §. sacrametum de cosue. re. feu. dicit. q illud q dicitur vnuz teste facere indicium. debet intelligi si est vite pbate vel bone opinionis: nec pot haberi suspectus familiaritate: vel sama mala. vel alia causa arbitrio iudi cis. Et ideo sm eu infamis infamia fa cti no est idoneus testis. vt no. etia ipe bal. in. l. fi. C. de requi. re. per no. ibi per gl. Et quid sit indiciu: et quomo probatur. et in quibus fallit quod supradictu est. vide. j. Jndicium per totum. ¶ Quid si essent duo vel tres testes sin [sect. 6]gulares q cofiterent con tertiu. Rn. q nul lo modo pnt coniungi ad faciedu idiciu nisi sit testis oi exceptione maior. vt. s. dixi. in. §. pcedeti et mul tominus adfacieda plena pbatione Ratio quia cum duo testes reqnirant regulariter vt dictu est: tales no sufficiut. q vnuquodq de p se imperfectu est. ta no. bal. in. l. si qs ex argetarijs. §. j. ff. de ede. et patet p no. per. d. ant. in. c. lz. de testi. du loquit de pbatioe per testes singulares. Nec ob. q vnus testis deponens super facto principali iungat cu pbatioe fame. vt pbat in. l. iij. §. eiusde. ff. de test. et. p bar. in. l admonedi ff. de iureiur. Jstud e q hoc est perfectum. s. vnus testis iteger vt dictum est. Jtem fama que facit per fectum indicium. vt no. Bar. in. l. de mi nore. §. si plures. ff. de qstio. Jte nec ob. q due pbationes semiplene diuersi ge neris coiungant ad vnam plena facie dam. iuxta no. p bar. in. d. l. admonedi. q illud verum qn coiugut ad eude actu. sz due pbationes diuersorum actuu: et diuersorum generu nunq cotugunt ad plena pbatione facienda. Jste est casus et ita deducit Bal. in. l. testium in fi. C. de testib. et ide bal. in. l. obseruare. C. quomodo ap. no reci. posuit. d. an. in. c. venies. el. j. de testi. Ex istis infert q due mulieres dicetes se peccasse cu liq no possint iungi ad faciedum indiciu per fectu: nec arrandu ad veritate dicenda etia cu aliquibus coiecturis: maxime cu deponat de delicto ppetrato in eorum cor pore iuxta no. p Bar. in. l. si quis in gra ui. ff. ad sena. cosul. sillanianu. vbi dicit q nullum facit iudiciu. et ide Ang. in. l. u. C. de cal. vide. j. testis. §. xxiij. quando dicantur singulares. # 1 Confessio sacrametalis primo quid est. Rn. sm ho. q est legitima cora sacerdote peccatorum suoru declaratio vel sm dir. Confessio dicit quasi similis vel ex toto: vel vndiq facto. Nam sicut sententia sit confessio q generat sententiam debet esse certa. vn de in. l. certum. ff. de cofes. certu inquit confessus pro iudicato erit. De hac confessione sacramenti seu penitetiaria q parum psit in articulo mortis facta ad remissionem peccatorum not. flo. in. l. j. §. hec actio. ff. ad. l. aquil. Bal. in aut. contra qui. C. de non nu. pe. et an pbet in iudicio. no. Bal. i. l. archigerentis. C. de epis. audi. q no qd tn fallit qn fieret ad fauore matrimonij q talis cofessio facta cora sacerdote pbabit gl. est sing. in. c. tua nos. in vsi. co stiterit extra de sposa. qua solus Roma. poderauit in. l. si non speciali. C. de testa. et Jason in. l. pre furioso. col. v. vsic. qd cofirmo. ff. de his qui sunt sui iuris. qd facit. ad versi. sequen. ¶ Qualis dz esse confessio vt sit legiti[sect. 1]ma. Rn. sm coiter theologos i. iiij. dist. xvij. q. xvj. dz hre coditioes q cotinent i his vsibus. Sit simplex huilis: confessio pura fidel. Atq freques: nuda: discreta libes: verecuda itegra: secreta. lachrymabilis accelerata. Fortis et accusans: et sit parere parata. Quas Ri. exponit i iiij. di. xvj. ar. iij. q. v. Simplex. i. vt nihil admisceat q no faciat ad peccati qtitatem. humilis. in vbo et signo Pura. i. recta intetione facta. Fidelis. i. vera vt nihil de falsitate admisceat. Frequens q valde e vtilis. Nuda: no iuoluta ver boruz obscuritate. Discreta: vt maiora cu maiori grauitate. Libes no necessitate sed libera voluntate. Verecunda: no iactantia plena. Jntegra vt nullum retineat. Secreta: no publica. Lachrimabilis: ex dolore cordis. Accelerata: ne nimis plonget. Fortiter: ne ex verecudia dimittat. accusans. se no alios Parere parata. s. ad obedientia confessoris. ¶ Vtru pfate conditiones sint oes de ne[sect. 2]cessitate confessionis. Rn. Ric. vbi. s. dicit q no: sz qda de cogruitate: sz vt clarius intelligantur multas inferam qones. ¶ Vtru nosatio psone cu qua quis pec [sect. 3]cauit sit necessaria ad pcti confessione. Rn. sm. Ri. vbi. s di. xxj. ar. fi. q. ij. quod aut noiatio psone est necessaria ad pec cati magnitudine et spem exprimeda. et tunc est necessaria vt puta q peccauit cu matre nec habeat alta cosanguinea q si hret alia cosanguinea puta so rores: sufficeret dicere peccaui cu cosan guinea mea in primo gradu. Aut talis noiatio solu est vtilis confiteti vt cofessor melius sciat imponere cosiliu et pniam et sic silr est necessaria. Aut e vtilis illi cu quo peccauit: et tuc pot dicere: sz non in confessioe: q sic confessor no posset aliter qd facere nisi extra confessionem ei dicat aut no est vtilis nec ei cofitetur: nec ad correctione illius cu quo peccauit nec ad expressione spei pcti: et sic non solum dz tacere eius expressione: immo dicit Ric. qd credit teneatur celare. et vt dicit sanctus bo. i. iiij. di. xxj. parte. ij. arg. j. q. iij. quod confitens si exprimit non effu git detractione: nec confessor si ad hec consentit. similiter quado noiatio persone esset cu piculo alterius: etia si circustatia esset de necessitate omittenda est sm pe. de pal. in. iiij. dist. xxj. ¶ Vtru requirat ad confessione q fiat ge [sect. 4]nufiexo capite discoopto et hmioi. Rn. q no: nisi de bono et equo. principaliter em humilitate cordis requirit deus. xiiij. q. v. si qd quis actus humiles corporis ipsam inducant et in ipsis meremur. ¶ Vtru cofitens ppter gloria vana. vl [sect. 5]alium malu fine peccet mortaliter. Rn. q sic. q peruertit fine sacri. facit ad hoc q dico. j. honor. §. vij. immo nec sacramentum suscepit quia pars essentialis huius sacri q cosistit in actu suscipientis est actus interior. Vnde sine eo non est sicut in eo cotraheret matrimoniuz quo conhedo no intenderet nisi in carnale copula ad tps. Tenetur em qs cofite ri pcta sua: vt deo satisfaciat que offendit et ecclesie: et vt de suis pctis veniam consequatur. Alia aut intentione confessio facta non vz et tenetur ea iterare: nisi in casu vt. j. dicam. §. xiiij. ¶ Vtru cofites pctm qd no fecit peccet [sect. 6]mortalr. Rn. q sic. tn q cosciam no manifestat. tn q metit. xxij. q. ij. cu huilita tis. Limito istud veru quado coscia di ctat q non fecit. Jtem qn pctm qd confitet esset mortale si fecisset. et sic intellige Ri. in. iiij. di. xxj. et dic. ti. de pe. et re. et illud Gre. quod hr. di. v. ad eius i fi. bo narum mentium est culpa cognoscere vbi culpa non est. intelligit p formida re vel ingerere se peccatorem cofitedo sed non in specie. ¶ Vtru oe medatiu dictu in cofessione sit pctm mortale. Rn. q no: sed solu illd qd est pernitiosum puta con famam sua vel alterius aut con id qd necessario hz co fiteri. vnde si taceret vel negaret aliqd mortale qd fecit et de quo no e legitime cofessus peccaret mortaliter: nisi forte timeret pbabilr de reuelatioe cofessionis vel q sollicitaret eu admalu tali co fitetis. q altu no hz posse aliqd tacere vel negare cu vbis paleatis talr q me datiu no dicat: et etia si diceret propter hoc no esset mortale: sed erit veniale. xxij. q. ij. c. j. cu ibi no. Jde dicedu de eo q habens aliqua peccata a quibus scit q cofessor solitus no pot eu absoluere tn ue scandalizetur de eo confitet de solitis solu et tacet illa a quibus no pot ab eo absolui cu pposito confitendi integre cum eo que eum possit absoluere. ¶ Vtrum confessio facta sit necessario ite [sect. 8]rada. Rn. sm Ric. i. iiij. di. xvij. q vere et legitime confessus no tenet reiterare confes sione de necessitate: nec tenet quis obe dire pcipieti sibi vt iterum talia cofiteat nec papa posset codere lege hoc pcipie tem sm pe. de pal. nisi ex bono consilio quis velit vt facilius iuueniat remissio nem fit quod sepius confitendo. de pe. di. j. quem petinet circa medium. ¶ Assignat tn doc. i. iiij. di. xvij. aliquos [sect. 9]casus in qbus cofessus tenet iteruz co fiteri eade peccata. ¶ Primo quado cofitetur ei qui non potest absoluere. ¶ Scds qn cofitet scieter ei q nescit li[sect. 10]gare vel soluere. de qbus dicam latius. j. confessio. iij. p totu. et cofessio. iiij. §. iij. ¶ Tertius qn qs no cofitet integre oia [sect. 11]pcta mortalia. de qbus non est legitime cofessus vni cofessori etia si confiteret di uersis cofessoribus: sed scieter tacet aliqd pctm mortale vel de quo dubitat vtruz sit mortale vel aliqd aliud quod est de necessitate confessionis: vt puta circustantiam q mutat specieet hmoi ex vere cudia vel aliquo quocunq respectu de pe. di. v. c. j. circa finem. ¶ Quid si tacuit ex ignoratia seu obli[sect. 12]uioe. Rn. sz Ri. vbi. s. arg. ij. q. vj. q aut penites adhibuit debita diligentiam put de lege coi huana pmittit fragilitas vt memoria haberet oiz pctorum suo ru mortaliu q est sm Sco. ea. di. qn tata diligetia adhibet vt memoriam habeat qta qs apponeret in re multu ar dua: et q sibi multu esset cordi. et tuc no tenet cofiteri alia pcta de qbus cofessus est nec etia istud pctm oblitu tenet confiteri priori sacerdoti itetioe necessitatis sz solu tenet cofiteri alij sacerdoti quia quis de isto fuerit absotutus qtu ad iu diciu dei et ecclesie q confessor pot absoluere. de cofessis et pdicto modo oblitis. tn subintelligit tale coditio. s. q quando ad memoria reducent. q illa consiteat sacerdoti q possit eu absoluere. Et no. hoc sm pe. de pal. in. iiij. q si primus confes sor habebat autoritate absoluedi ab oi excoicatioe et casibus et sic intendebat ab soluere quado cu ea cofessus fuit q lz pctm oblitu tali modo esset casus reseruatus. vel excoicatio poterit nihilominus scds confessor eu absoluere. q no pot esse amplius casus reseruatus nec excoicatio. sz solu pctm simplex. qd bn no. p istis q eligut sibi cofessore autoritate apostolica. vt faciat q in absolutioe intedat eos absoluere ab oi excoicatioe inqtuz eorum autoritas se extendit et ab oi casu. alias oporteret recurrere ad eu q de iure posset eu a tali absoluere facit. c. offi cij. de sen. ex. a cotrario. et. c. sup literis de rescript. clarum est pro hoc. Aut penites no adhibuit debita diligentia: sed fuit ignorans ignorontia crassa vel af fectata: tuc tenetur oia prius cofessa et ta liter oblita recofiteri nisi i casu quando posset habere priore sacerdote: et no esset ei interdicta potestas absoluendi. adde sm sanctu bo. in. iiii. dist. xvij. in qonibus circa lram qd. s. fuerit receter cu eo confessus ita qd habeat memoriam suorum pctoru. q antea fuit confessus: vel salte recordet pnie imposite. vt. j. dica. .§. xiiij. q tunc sufficeret solu illud obli tum cum sua negligentia confiteri. alias non. ¶ Quartus casus i quo confessio e iteran[sect. 13]da est qn qs obliuiscitur pniam iniun cta vel cotempsit facere. Jntellige pro mortali peccato quia si pro veniali fuit iniuncta non tenetur ea facere de necessitate sm Tho. Jtez q si per imposi bilitatem vel infirmitatez dimisit que pro mortali imposita est no tenetur ite rare. sz sufficeret intimare eam confessori vt ea comutet. Jdem dic si fuisset sibi commutata ab alio cofessore sm q j. dicam. ¶ Quintus casus est quando cofitetur [sect. 14]sine contritione vel attritioe debita. q sufficiat ad gratie susceptione cu sacra meto. puta q est in voluntate peccadi. vel ex mala intetione cofitetur vel non vult satisfacere quod tenetur et huiusmodi. Et licet quida dicat q in isto ca su non tenetur reiterare quia recedete fictione susciptet fructu penitentie. tu tn tene q iterare tenetur. et hec est cois opi. theo. vt dicit sanctus Bo. in. q. vl. pfate di. et ho. et Jnn. et arch. vt no. Dir. et ro est q si suscipit absolutione peccat mortaliter sm Ric. ea. di. ar. ij. q. viij. p hoc habes tex. de pe. di. iij. c. iter hoc ei. ij. vbi dicit sicut veniam promeret penitentia vera sic deu irritat simulata et etia qui eu absoluit scieter. et sic no pot dici absolutus: q implicaret cotradictio ne q simul absoluetur et ligaretur respectu eiusde vt no. doc. in. c. q quida de pe. et re. q lz pnia et confessio illoru qui notut abstinere sit acceptada et salubri bus monitis sit ei pnia idiceda. q va let ei ad multa non tame est absolutio impededa. q no est capax eius nec in isto sacrameto imprimit caracter virtu te cuius dostea valeat sicut in baptismo. Addit tn sctus bo. in. v. d. vl. q verum est q tenet reiterare in isto casu et duobus precedentibus quando mutat co fessore secus si ad eude redeat et adhuc memoriam habeat suoruz peccatorum quia recenter cofessus est pe. tamen de pal. in. iiij. di. xvij. dicit quod si etia sit oblitus cofessor peccata sibi cofessa sed tame pniam pro eis iposita scit qd tali cofessori sufficiet confiteri alia peccata prius cofessa solu implicita dicedo de illis peccatis que alias vobis dixi dico mea culpa. secus si pnia no fuisset taxata tuc q oporteret vt pctorum memoriaz haberet et satis placet. Et addo etia q no sit interdicta et potestas absoluedi. et sic no oportet q reiteret sed sufficit co fiteri. vel peccatu scienter retentum vel penitentiam oblitam vel fictione sua explicite et de alijs cofessis implicite vt s. dixi. Nec intelligo q cofessor habeat memoriam de singulis peccatis in numero vel speciei. sed sufficit recordet in genere de peccatis que ei cofessus fuit et de qualitate vite eius quod no. ¶ Sextus casus sm aliquos est quado [sect. 15]quis recidiuat sed huc no sequunt comunit do. sm Ric. ea. di. ar. ij. q. viij. qn peccata dimissa et reciduata notabiliter tatu aggrauat q notabilis et periculosa grauitas peccati exprimi no posset nisi dicendo aliqd pctm prius cofessuz et dimissum alias non. et sic tene. ¶ Septimus casus est qn quis cofitetur [sect. 16]pctm a quo suus cofessor no potuit euz absoluere q licet istud confessus fuerit et oia alia. tn istud a quo no potuit absol ui tenet iterato superiori confiteri. nec pprie ista dicit iteratio q supior accipit pro vna psona cu cofessore. na cofes sor absoluit a qbus pot et superior pficit vnde sm Ric. vbi. s. deberet precedere absolutio superioris qd credo de hone state no de necessitate sz Dir. et iste due absolutiones faciut vna copleta. Sed de hoc dic vt. j. confessio. v. §. ix. et. x. ¶ Octauus casus est sm aliquos vt po [sect. 17]nit san. Bo. vbi. s. ppter peccati obliti recordationem q qs cofitet et alicuius peccati obliuiscit volunt vt oia postea cositeat vt cofessio sit integra. sz hoc no sequunt coiter doct. tu dic vt. s. dixi. §. xij. sm illam di. ¶ Sz quid dicemus de illis q io no cofitentur de aliquo pcto mortali q no co[sect. 18]gnoscut q sit mortale pctm. Rn. vt colli go ex doctrina doc. in. iiij. di. xvij. q fi fa cta diligetia sm eoru fragilitate vt me motia haberet suorum pctorum confitent itegre de his que cognoscut fore pcta mor talia: et ea quando no recogno scut peccata mortalia: propterea non cofitent q non tenentur reiterare confessionez qn de hoc postea aduertut sz sufficit so lu confiteri taliter no cofessa sicut diri s. de oblitis. et lz ignorantia iurisnatu ralis aut diuini aliqn no excuset quin peccet mortaliter facies con eius pcepta ex igno: atia tn no tenet homo hoc no cognosces de eo specialiter peuitere vl confiteri. sed solum quado agnoscit sz sufficit de hoc doleat in gne et dicat cu ppheta. Delicta iuuetutis mee et igno rantias meas ne memineris. et cofitea tur in gne sic ignorata sicut oblita et qn cognoscet. tuc confiteat illa solu spe cifice et sufficit. Ex quo ptz qd dicendu de pueris et puellis et alijs q faciut mul ta pcta mortalia q no cognoscunt fore pcta salte mortalia q lz sepius cofiten do illa dimiserint propter tale ignora tiam q non tenetur iterare confessiones sz sufficit solu de illis cofiteri qn ea cognoscut nec distinguo an habeant an nexam excomunicatione vel ne q etia si haberent annexaz excommunicatio nem non propterea tenerentur cofiteri iterum confessa vt patebit. j. confessio. v. .§. ix. et. x. qd no. bene ¶ Nonus casus sz aliquos est quado [sect. 19]quis ante copleta pniaz comittit aliqd mortale. Sz ego dico q sufficit q penitentia expleat: et de commisso confiteatur solu. et est verius de quo vide. j. penitetia. §. xiiij. Cautius tamen esset q confessor aliqua penitentia iniugere quam statim et in statu gratie penites possit age re. et postea alia addicere qua no inten dat pro penitetia sacrametali iponere sed pro quada voluntaria satisfactioe inungere. ita q qualitercuq impleat sufficiat: et etia no impleat no intendat illaqare. sed in suo arbitrio ponere. ¶ Decimus casus sm pe. de pal. e cum [sect. 20]quis confitetur excoimunicatus existes quam tuc ignorat: nam cum non sit ca pax sacrameti penitetie tenetur iterato cofiteri de oibus. Sed istud non cre do vt. j. patebit confessio. v. §. x. ¶ Vtru sit confitendu per verba obscu [sect. 21]ra. Rn. q no sed taliter clara q cofessor plene intelligat aliter no valeret. dz tn cofitens loqui de peccat is p verba pu blica et sobria ettali honestate ornata q no sonet ipudicitia in auditu: dum ta men sufficienter exprimat factum. ¶ Quid de illo qui cofitet sacerdoti q [sect. 22]dormit aut eu no itelligit. rn. q scieter tali cofessus tenet iterato cofiteri si est peccatu mortale et sacerdos dz ei dicere qcofessio iportat releuatione pctorum q no pot esse sine relatioe vnius. s. penitetis. et pceptioe alterius. s. confessoris. et iovno eorum deficiete no e confessio. secus dveniali. ¶ Vtru pctor teneat de necessitate con fiteri pctorum circustatias. Rn. sz Sco. in [sect. 22]iiij. di. xvij. ar. ij. q no solu peccatum est confitendum: sed etiam circunstatia il la necessario est cofitenda q speciali p hibitione phibet: vbi gra cognoscere no sua phibet cognoscere consanguinea prohibet specialiter. et io icestus e spuale pctm qd p ipsaz constituit silr frequetia est necessaria confitenda. Silr ponens aliud pctm q qualibetvice nouu pctm committit. Dicit tame archi. vt refer Dic: q sufficit dicere se multotiens pet casse et de similibus idem iudiciu hac beatur. Alie autem circustantie ex quibus aliquo modo pctm est grauius veex parte obiccti no e certu qd oporteal cofiteri quis cois opi. theologoru tet neat quod non sunt de necessitate totu tn est et vtile eas confiteri: maxime qnotabilr aggrauat nisi sint in pctis car nalibus in quibus sm tho. in. iiij. di. xvij. laudabile est circustantias tacere q spe cie no mutat et audiete vel cofitete aliciunt ad turpitudine licet aggrauent pctm immo possent esse ita puocatiue q necessario essent tacede: alie aut circustatie q nihil faciut ad grauitate pec cati fatuu est cofiteri nisi sz san. Bo. qn faceretvt sacerdoti satilfaceret. puta co medit carnes i quadragesima ex infirmitate et huiusmodi et de hmoi circustatijs dicit Augu. de penite. di. v. c. j. et sumuntur ab aris. iij. eth. c. iij. Quis: quid vbi per quos: cur quoties quomo qua do. Quis scz si religiosus vel secularis. Quid scz fecisti furtu vel homicidiuz. Vbi. s. in quo loco p quos. s. an solus vel associatus p se an per aliu. Cur. i. quo aninio qua intetione. Quoties. s. semel et pluries. Quomodo. s. an naturaliter vel cotra natura. an preuentus a tepta tione aut potius ipsaz preuenies. Qn s. an i die festo vl ieiunioru. Et de istis vide. s. circustatia. quado. s. mutet speciem. et ideo aduerte q circunstantia. Quis est necessaria. vt. s. cofessor sciat si est sui fori vel non si est coiugatus vel religiosus. et propterea semp prius est qreda circustantia. Quid similiter circunstatia. cur aliquando est necessaria quado speciali phibitione phibet sicut cu quis facit elemosinaz vt puocet ad luxuria alique als no circunstatia quoties similiter est necessaria saltem sm ea coputationem qua quis facere potest puta q bis in ebdomada vl ter fecit comuniter: et perseuerauit p annn et huiusmodi et sufficit. Et hoc est tutius quis opi. archi. pdicta no sit im proba da. Circustatia quomodo similiter est necessaria qn sub speciali phibitione cadit puta contra natura et hmoi alr no. Jde dic de circustatia. Vbi puta in ecclesia quando est aliquod opus quia tunc est sacrilegium. Circustantia vero quando videtur esse de necessitate quando sit peccatum die festo. De quo dic vt. j. iterrogatioes per totum. ¶ Quid de illo q consitetur solumodo [sect. 29]ne reddatur notatus in populo. Rn. q si ibi costituitur finis. no valet imo tenetur iteru cofieri. Et tuc constituitur finis quado nullo modo cofiteretur si no dubitaret de ifamia. Secus qn non costituitur finis puta q confitetur pro pter deu et ppter remissione peccatoru inductus tn ad hoc ex pudore. vel timore et hmoi. Et ide dic de iilis qui cofiteri coguntur a suis prelatis. ¶ Vtru ille q confitet aliqd peccatu vt vi [sect. 25]deat strenuus et glietur satisfaciat. Rn. q no sz peccat mortaliter sic confitedo q tali dr. Quid gloriaris i malitia et c. et p pt ea dz confiteri et erubescat de pcto suo no vt laudet. ¶ Vtrum diuides confessione sua satisfaciat. Rn. sz Sco. vbi. s. q n sz [sect. 26]opz oia no confessa ta secreta q publica de qbus memoria hz premissa debita di ligetia cofiteat vni etia si ille no posset eu absoluere ab oibus et habeat necesse de aliquo ad supiore recurrere. alit nihil faceret pz de pe. di. v. c. j. §. cautus sit. ¶ Vtru pcta manifesta sint cofitenda. Rn. sz coiter the o. i. iiij. d. xvij. q sic. q [sect. 27]lz sint no. sacerdoti. non tamen in forma iudicij. nisi per confessionem. ¶ Vtru pcta venialia necessario sint co fitenda. Rn. sm Sco. vbi. s. q. j. ar. iij. q [sect. 28]no etia si nullu hzmortale q p pctm ve niale etia in pposito ho no potest danari nec periclitari penitetia e scda ta bula p periclitatibus igitur no obligatur ad ea nisi habes mortale. imo dicit pet. de pal. in. iij q nec etia papa posset ad hoc obligare. q hoc esset mutare sa crameti materia. Dicit tame sctus Bo. in. iiij. d. xvj. q. vltima veru nisi ratione periculi ad qd dicit. q tuc tenet penitere qn periculu aduertit als no. Adde secudo q tenet confiteri de veniali quan do scz dubitat an sit mortalevt dicet. j. Tertio tenetur cofiteri de veniali rone professiois. puta q professus e aliqua religione q ad hoc obligat. vel exvoto tenetur obedire in oibus que no sunt cotra deu et aiam et prelatus sic pcipit. Nec ob. quod dicut quida quod no ha bes mortale tenet salte de veniali con fiteri propter pceptu ecclesie in. c. ois de pe. et re. q respondet Scot. vbi. s. q si omnia in. d. c. distribuit p mortalibus solum et non pro venialibus. Et ita etiam dicit glo. in. d. ca. Et sic tene q de perfectione est venialia confiteri bono consilio nisi vt dictu est. ¶ Vtru confessio necessario sit facieda so [sect. 29]li sacerdoti et a solo. Rn. q sic de necessi tate pcepti ecclie. i. d. c. ois. i. v. solus et in ver. sacerdoti cotra multos sacerdotes q pueros q tenent ad confessione i simul cofitentur quos no credo euadere mor tate peccatu cu faciat eos preuaricari ecclesie preceptu. Dicit Ric. vbi. s. ar. iij. q. viij. quod in articulo necessitatis s. quado mors iminet de ppinquo. ita q vnus post altu no pot cofiteri nec p hoc euacuat virtus sacrameti silr ide ibi de tz qd si quisvellet cofiteri. duobus fa cerdotibus simul vt certius cosiliu haberet qd vere absoluit: et taliter audietes no peccat als sic q faciut cotra preceptu ecclesie lz talisvere absoluat q no est tatu necessaria solicitudo ex parte sacerdotis sicut cofitentisvn qn ex feruore et vt sit magis tranquilla eius conscia duobus cofitetur simul. illi pnt sine pcto audire et absoluere. Sco. tn i iiij. d. xvj. tz q cofiteri sil pluribus sacerdo tibus no est cofessio sacral q vnuse xps qua sacer dos representat ¶ Vtru cofessio sit fieda cu lachrimis. Rn. q si lachrima accipiat p cotritioe seu attrititioe q sic sz q dico. j. cotritio .§. iiij. dz og dolere d pcto mortali comis so in preterito cessare in pnti abstinere salte q ad ppositu in futuro et satisface re put tenet aliter nihil facit. Aduerte tn sz sco. vbi. s. d. xiiij. vlti. q attritus cofites quis no habeat actu tale q suf ficiat ad meritu de cogruo tn habesvo lutate suscipiedi sacrm ecclesie: et sine obice peccati mortalis actualiter sibi facto: vl in volutate in heretis recipit no ex merito sz ex pacto diuino effectu istius sacrameti in vltimo istati plationis i q e vis huius sacri. Jta etia tz tho. i. iiij. quol. q. x. dices q no perfecte conuersi aut attriti virtute clauiu gratiaz cotritiois acquirut dummo no ponat obicere spuiscto cum quibus concor. Ri. in. iiij. d. xvij. ar. ij. q. viij. ¶ Vtru ho teneat stati cofiteri peccato [sect. 31]mortali ppetrato. Rn. Sco. i. iiij. d. xvij. ar. iij. q dubiu est alijs dicetibus q sic alijs q no tenet. sz tm in voto pro aliq tpe. s. semel in anno nuc: sz an. d. c. omis solu ante morte. et istudvr mitius sz eu de sco. Et cu ipso coiter conurrut theolo gi. Sz magis mihi vr tuta opi. sancti Bo. ea. d. ar. ij. q. ij. q vult vt religiosi no possint differre: sz q habita oportuni tate idonei cofessoris teneat. De clericis no audet affirmare: sz tn sibi videt ide dicendu q de religiosis. laicivero si differut ppter maiore oportunitatem tpis et cofessoris vsq ad xl. excusantur. Si vero tale oportunitate temporis et cofessoris haberet: ita q maiorem non sperat habere in illo anno tuc statim tenetur nec possunt differre vsq ad an nu. Quo vero ad votu confitendi oes concordat q statim tenetur oes tamen religiosi q clerici et seculares qd tame limito quo ad preceptu veruz quando excitatur a gra dei sz alex. scda secunde tractatu de negligetia. de quo vide j. contritio. §. iiij. s. qn tenet conteri de peccato. als no de pcepto. Sunt etiaz multi casus in quibus concordat doctores in qbus ho tenetur statim confiteri habita oportunitate quos ponit Ric. vbi. s. ar. iij. q. vj. ¶ Primus qn vult com municare vel celebrare vide. j. eucharistia. iij. §. xviij. cu seq. Jde dicit laud. ea d. q. ij. quado dz administrare sacrame ta vel aliquez actu solennez in ecclesia exercere. puta legere euangeliu et hmoi Jde Tho. i. j. qlibet. q. vj. et. Jo. de nea. qn vult ordine sacru recipere. Sed hoc no probat aliquo iure nisi peccatu eet manifestu. Et sic limito et intelligo gl. in prin. de pe. di. v. que dicit quando peccatum mortale est manifestum sta tim homo tenetur consiteri. ¶ Secundus casus qn est in piculo no tabili et imineti mortis: vtputa q vult intrare mare p longu tempus et periculosuz iter. vel bellum vel est infirmus infirmitate periculosa propterea pcipit medicis q cu eos ad infirmos vocari cotingerit vt efficit faciat q prius aduocet medicos spirituales de q dic vt. j. medicus. s. viij. Et aduerte sz Pe. d pal. q tuc piculu mortis e qn qs e i ta li casu i q frequeter homies moriutur. ¶ Tertius casus est qn sibi dicat conscien tia q statiz teneat confiteri d necessitate. ¶ Quartus casus qn pbabilr videt q illo anno copia idonei cofessoris habe re no poterit q ipsuz possit absoluere. ¶ Quintus casus qn per statutu quis est obligatus ad plures cofitendu. vt sunt religiosi et similes q no sufficit tuc semel in anno confiteri. Limito veru si statutuz obligat ad mortale als no cre do teneatur de necessitate nisi sm q di xi. s. xxviij. ¶ Vtru quis possit confiteri p iterposita persona vel per scriptu. Rn. q no loque do de cofessioe put e sacrametu sz coit Theo. vbi. s. facit de pe. d. j. quem peni tet q qui peccauerit tenet se accusare et ad. c. qualis. xxx. q. v. respondet Sco. vbi. s. q pot confiteri p scriptu si e presens et ipse legit quod scripsit. ¶ Sed quid si est mutus vel ignorat lin [sect. 33]gua. Rn. q no tenet cofiteri nisi eo mo quo pot. s. p signa et hmoi. Et q dicunt aliq q confiteat p iterprete iprobat. Sco. et bn silr p scriptu q e cotra rone sacra meti. Et io nullo mo faciat. sz vt dixi co fiteat put pot p signa et sufficit sz Sco. in. iiij. d. xvij. q. vnica. et Ric. ea. dis. ¶ Vtru ille qui rndet cofessori ad inter [sect. 34]rogata satisfaciat. Rn. sz Ro. q sic qua tu ad ea de quibus interrogat. Silr q ro gat cofessore vt eu iterroget vt plenius confiteatur. nisi si tal q potius dimitteret cofiteri q ore propo confiteret suu pctm q de superbia puenit. de pe. d. v. c. j. q quide est pctm mortale. vn prudes con fessor qn hoc ppendit faciat eum rectiff care conscientiaz et dolere de tali dispositione. ¶ Sz qd si dubitat. Rn. S. bo. ea. d. ar. [sect. 35]ij. q. j. q si pbabilr dubitat d aliq an sit peccatu veniale vl mortale nisi certificet p alique doctu tenet cofiteri sz qd in dubio hz. et ab eo abstinere in futuru aliter si no cositetur peccat mortaliter. q exponit se periculo. Cocor. s. tho. ibidem. di. xxj. ¶ Vtru cofites teneat acceptare omne [sect. 36]pniaz qua sibi confessorvult iiugere. Rn. qd no sz Ho. et seqt. Pa. i. c. significauit d. pe. et re. sz sz Sco. i. iiij. dist. xvj. q. vni ca. sufficit ei ppositun acceptadi a deo hocvl i pugatorio. sz si accepta tenet im plere aduerte tn qd si cofessor iiugeret peniteti vt satisfaceret pximo que lesit puta restituedo ablata et hmoi qd illa tenet de necessitate explere. imo deberet pcedere confessione talis satisfactio si foret possibile vt latius ptz. j. restitutio iij. Silr tenet acceptare illd qd confessor iniungit p necessaria cautela ne in pec catu recidiuat. Et ppterea no. qd cofes sor tripliciter aliqd imponit peniteti. ¶ Primo per modu exortationis cum admonetvt quotidie oret. faciat largas elemosinas et huiusmodi. et ad ista non tenetur ex necessitate penitens. ¶ Secundo modo per moduz declara tiois communis obligationis. sicut qn declarat q restituat ablata: communicet in pascha. et huiusmodi. si no obseruat penites euacuat sibi fructum peni tentie. non tame propter hoc tenet rei terare cofessionem. nec comittit peccatum inobedietie speciale no obediedo sacerdoti. quia sacerdos nihil sibi im ponit. sed declarat qd tenetur facere. ¶ Tertio modo pro speciali satisfactio ne peccatorum et ad ista tenetur ex pce pto als comitteret speciale peccatuno bedientie. si eaz acceptauit et no imple ret et iterare cofessione teneretur sm qd dictum est. s. quod intelligo de penite tia quaz sacerdos imponit preceptiue secus si imponeret exortatiue. sicut faci unt periti cofessores qui aliquaz par uam penitetia dant de precepto et post ea aliam maiorem de consilio propter periculum transgressionis. # 2 Cofessio. ij. de eius obligatioe. Pro cuius intelligentia queruntur multa. De ista confessioe pniali seu sacrame talivid remissio es qs posuit i v. s. pxi. pcedeti vbi tagut materie i h. v. tacte. ¶ Vtrum confessio sit d iure diuino pcepta. Rn. sz sco. i. iiij. d. xvij. q. vnica qd sic et p [sect. 1]bat prio sic qlz tenet recupare graz pdi ta pvia faciliore et certiore ex pcepto di no q dr diliges. dnz deu tuu et pxi. tuu alr vr contenere deu et ppa salute. sz h no pot fieri. nisi p confessione. qd pbat sic atritus confites quis no habeat actu tale q sufficiat. ad meritu de cogruo tn habes volutate. suscipiedi sacrm ecclie: et sine obice mortalis pcti actualr sibi facto vel in volutate inheretis recipit no ex merito sz ex pacto diuio effectu istius sacri vt si parum atritus et atritioe q no hz rone meriti ad remissione pcti noles tn recipe sacrm pniesicut dispesat ecclesia et sine obice in volutate pcti mortalis in actu i vl. instati illius platiois in quo e vis sacrameti istius recidit remissione et gratiaz pniale no ex merito vt dixi q no erat: sed ex pacto dei asistetis sacro suo ad effectu illu ad que instituit: alio qn no apparet quo sacrm pnie eet serua tabula si nunq p ipm vt sacrm posset recupari serua gra amissa sz tatu p attritione taq p priuia dispositione et p contritione taq p copletiua ista ponit Sc. in. iiij. di. xiiij. q. vl. et hoc idez tz S. Tho. in. iiij. quol. q. x. et Hen. de ga. in quol. q. xxxij. Ex q. pz q no est alia facilior via ad iueniedu gratia. q hic in co fessioe no requirit aliud. nisi qd homo no ponat obice gre. qd est multo minus q habere attritionez q p modu meriti de congruo sufficiat ad iustificatione nec etia certior. q pot magis ee certus ho q no ponat obice. i. actualiter peccando q q habeat attritione ergo quilibet te net per hac via cofessionis gratia recuperare cu sit. facilior et certior pbat etia qd cofessio est de iure diuino per argumentu a cotrario sup illud Ja. xx. quoru remiseritis pcta remittunt eis ergo quorum no remiseritis no remittunt. sed sacerdotes si remittunt nisi confitetibus ergo tenent ex pcepto xpi. hac rationez facit Pe. aureolus in quarto di. xvij. q. j. Probatur etia per id q no. Jo. an. in c. significasti. de foro cope. vbi tz q papa tenet cofiteri de necessitate. sed melior ro q pbatur qd sit de iure diuino e q no crededu qd ecclia et apostoli istud iugu imposuissent hoibus ta periculo ru nisi xps verbaliter apostolis istud pceptu dedisset sicut et de alijs sacrametis excepto baptismate. de qbus no pz qn et quo a xpo expsse fuerint instituta. Jndubitater ergo tenedu qd est de iure diuino. et semper hoies tenebant ad ea post casum in peccato mortali in vo to sed no in effectu. q nodu erant insti tuti cofessores: nisi post passione xpi q haberent autoritatem absoluendi. ¶ Vtru oes teneant ad cofessione. Rn. [sect. 2]qd sic oes qui pctm mortale comiserut et tam ifideles q fideles. sm Ri. in. iiij. di. xvij. ita q no confites mortale peccatu comissum tam ante baptismu q post si habet copia idonei confessoris memoria peccati et tps ad loquela ad cofitenduz oino damnabitur cu sit de iure diuino precepta. vt. s. patuit. verum tn put cofessio est pcepta ab ecclia vt fiat semel in anno in. c. omnis de pe. et re. non ligat nisi fideles. ¶ Vtru pueri teneant cofiteri. Rn. sm Sco. in. iiij. di. xvij. et comuniter docto. [sect. 3]pueri q no discernut et quorum etas igno rat quid videat. et furiosi no tenent cosi teri. Sz qn quis instructus et interrogatus ordinate pcipit distincte quid iustu et quid iniustu in lege diuina qd pot faciliter videri si ad ordinatas iterrogatioes ordinate rndit sicut alius adultus pfecte ex similibus pmissis simpliciter responderet tuc hz etate sufficiente ad cognoscendum iustu vel iniustu cotra dei legem et confiteri tenetur. ¶ Vtru no hns mortale teneat ex pce[sect. 4]pto ecclesie cofiteri salte semel in anno. Rn. S. bo. Tho. Ri. et pe. in. iiij. di. xvij. tenet q sic no ex vi sacri sz ex statuti ecclesiastici Sco. ea. di. tz q nec etia statu to ecclie tenet sz sufficit q se presentet sacerdoti et dicat se no habere cosciam mortalis peccativt ad coione possit ad mitti Tu vo dic cu ho teneat confiteri sz Ri. in. iiij. di. xxj. de moralibus oblitis ge neraliter non de singulis generum sed de generibus singulorum. Jte q dicit ps ab occultis mets muda me domine qd va est opi. prima q qs tenet cofiteri saltez gnaliter de generibus singulorum ppter periculu peccatoru ignoratorum et occultoru. et opi. Sco. intelligit quado quis est certus q nullu mortale habet. quia tuc non tenetur confiteri. Et sic serua. ¶ Vtru possit dispensari cuz aliquo vt [sect. 5]no teneat confiteri. Rn. sm Ri. in. iiij. di. xvij. et Tho. ea. di. q no sz q obligat ex vi sacramenti. potest tame papa dispensare sm qd obligat ex pcepto eccle sie. s. vt possit diutius confessione differre: q sit statutu ab ecclesia. Vnde etia papa tenet confiteri q lz ille cui confiteri dz sit inferior eo in qtu est platus est tamen superior inq tu est peccator. et ipse confessor dei minister. # 3 Confessio Tertio cui facieda evtru soli sacerdoti. Rn. sm. S. Bo. in. iiij. di. xvij. quod de confessione possumus loqui dupliciter. vno modo prout est opus virtutis directe repugnas hipochrisi in quo quis seipm accusat ne alius sit q appareat vel mala sua aperit ad inuestiganda curatione. et hoc modo confessio potest fieri cuilibet etia laico qui potest adiuuare instruedo vel orado: et de quo homo potest eru bescere et humiliari. et ille exemplo humilitatis meliorari non peccatoru cognitioe deprauari. alio modo put confes sio est opus sacrametale et put ordinat ad reconciliatione q fit p absolutione et ligatione. Et qm hec potestas collata est solis psbyteris. io hec confessio nul lis nisi presbyteris est fienda. ¶ Sz qd si psbyter deest tenet qs con[sect. 1]fiteri laico i casu necessitatis. Rn. Magister sniarum in. iiij. di. xvij. et. S. tho. ea. di. et tex. Aug. de pe. di. j. que penitet. et gl. extra. de officio. or. in. c. pastoralis ve rior volut qd sic sz opinio Sco. Ri. Pe. et coiter theo. in. iiij. dist. xvij. qd non te netur de necessitate. Et hoc pz ex predi etis imo vt dicit. Sco. ea. di. q si peccator sic posset p se verecundari et in generali sic qrere consiliu vel laicus non est magis discretus q ipe qd non est vtile confiteri Laico nec expedit posset bene esse vtile ex materia verecudie q est vna pena debita p peccato. vnde sic co fites laico solueret vna penam debitaz p peccato et sic eet bonu consiliu eide con fiteri in tali ca su dummodo sit talis q non habeat deprauari exauditioe pec catorum et sic intelligit. Aug. vbi. s. vt ibi patet. ¶ Vtru oi sacerdoti sit confitedu. Rn. [sect. 2]sm communiter doc. qd non sz solu sacerdoti pprio loquedo de confessioe put est facrametalis. et de pcepto Juris diuini et ecclesie vt clare patet. i. c. ois. de pe. et remis. sm Ri. in. iiij. di. xvij. i casu extreme necessitatis quado alicui iminet periculu mortis pbabillter. et ppriu sacerdote habere no potes na tuc quilibet sacerdos pot quelibet peccatorez audire in cofessioe et absoluere ab oibus peccatis casibus et excoicationibus vt tz gl. in. c. pastoralis de offi. or. qua sequunt coiter doc. ar. ad hoc. xxvj. q. vj. si psbyter. et. c. se. et de fur. c. fures de sen. ex. c. eos. li. vj. ita quod non oportet am plius de ipsis cofiteri seu ad aliquez recurrere etia si erat casus reseruatus ar. d. c. eos. sz tame quo ad excoicatione serua q dixi. s. absolutio. iij. §. xvj. dumo talis sacerdos no sit hereticus excomunicatus aut ab ecclesia pcisus sm. S. Bo. ea. di. ego tn credo qd nisi sit periculu puersionis in confitente. qd etiaz in tali casu liceat fieri heretico et excomunicatio aut pciso et absolui ab ipsis si alius sacerdos haberi no pot. et sit paratus audire: q inducere tale no lz vt. s. Clericus. viij. §. ij. Et qd tales sacerdotes vere absoluat i iali casu nec peccat sic absoluedo dumo penitet d pcto suo. ro e q sm pet. aurel. i. iiij. di. xvij. ptas clauis qe absoluedi a pcto. et ex conseque ti ad pena eterna comutada in tpale et ad graz actiue cofereda p modu appli catis actu meritu passiois xpi fundat i caractere sacerdotali q qde e idelebile. et quis ab ecclia i tali sit ligata talis ptas tn i tali casu no credo. q necessitas no subiacet legi positiue. vt i. c. qd no e de re. iur. hoc tz gl. i. c. no e de spo. Et sz pet. d pal. i. iiij. sicut a tali pot ba ptismu recipe. sic et pniaz cu et ipa sit sa crz necessitatis. et e tutius i iali articulo co teri p ea que supra dixi. confessio. ij. §. j. ¶ Sz qs dr proprius sacerdos. Rn. vt col [sect. 3]ligo ex Ri. vbi. s. et Pa. i. d. c. ois et Car. i Cle. dudu de sepul. ¶ Prio papa i toto mudo. ¶ Scdo legatus in tota sua puincia. ¶ Tertio penitetiarius eiusde legati in puincia. ¶ Quarto archieps dum visitat est pprius sacerdos suorum suffraganeoruz et eos absoluere pot. c. nro de pe. et re. Quinto eps i tota sua diocesi. ¶ Sexto archipsbyter ecclie cathedral. ¶ Septimo vicarius generalis eps. Jsti duo possut audire oes d diocesi. ar. l. cu ptor. ff. de iudi. et. c. offm de officio archi psbyteri. ¶ Octaua psbyter parochialis in tota sua pochia. ¶ Nono vicarij pfatorum. ¶ Decimo oes habetes licetia ab aliquo predictorum. ¶ Sed nunqd no habetes executionez [sect. 4]ordinu possit licentiari ad audiendas confessiones ab aliquo q executionez dare no pot. Rn. vt colligo ex arch. i. c. plectis. xxv. di. et a. Pa. i. d. c. ois. q triplr dr qs non habere executionem ordinum. ¶ Prio q no hz velle vel nolle sz eius velle depedet ab alio sicut sut religiosi. vt. xij. q. j. no dicat de elec. si religiosus. li. vj. de testa. religiosus de sepul. c. fi. li. vj. vnde nisi tales habilitent a suis platis. nullo mo et ex licetia sacerdotum parochialiu vel eporum si sint exepti pnt absoluere vel ligare. Scdo dr qs no ha bere executione ordinu q est excoicatus suspesus vel interdictus et hmoi et talibus no pot dari licetia audiedi confessiones nisi prius habilitent ab eo q tale ipedimentu pot auferre. ¶ Tertio dr qs no here executione ordinu q no hz pplm sibi subditu sicut sut religiosi a suis platis habilitati. et oes sacerdotes q non habent curam animaru vnde bene ta libus pot cocedi licetia audiedi no solum ab his qui habet cura in actu specialiter ipis comittedo: sz etia gnaliter dado licetia subditis eporum vt quecuq voluerint eligat sibi cofessore. Nec ob. q iudex prorogatus iudicat iure pprio. Et ideo si no hz iurisdictione i actu no pot. ar. c. significatio. defo. cope. Rn q priuatus no pot dare iurisdictione. qua no hz. l. priuatorum. C. de iuris. om. iu. Jte prorogare ide est q extendere et ideo q no est non pot extedi. c. ad disoluenduz de despo. impu. Qr rndeo q qlibet sacerdos ex quo est sacerdos ordinatus hz iurisdictione. solu deficit materia in q exerceatur et ideo cu sibi exhibet p tale licentia in genere data absoluit autoritate ppria qua hz et pot exercere obla ta sibi materia debita. No obstat etia c. ad hec de rescrip. vbi concessio iudicis icerti no vz q illud veru est qtu ad fo ru cotetiosum vt no. Gemi. in. c. fin. de pe. et re. li. vj. Et ista opi. tz Host. et seqtur. pa. in cle. j. de priui. lz prius tenuis set conrium. Et ideo sm hoc limita et intellige dicta doc. in cle. j. de priui. et. xvj. q. j. §. ecce. et in cle. dudu de sepul. ¶ Vndecimo dr pprius sacerdos eius ille [sect. 5]q eligit a papa p suo cofessore. et silr ab epis archiepis priarchis cardinalibus et similibus platis epis superiobus et ab inferiobus platis dumodo sint extenti. vt pz in. fi. de pe. et re. Sz no. q tales in feriores epis oportet pmo qd sit imme diate sub papa. q exempti qui habent abbate vl generale et hmoi super se no pnt sibi eligere cofessore de iure coi sm Ho. et pa. in. d. c. fin. ¶ Secundo qd sint prelati et capit large plati sm pa. ibide etia p sacerdotibus curatis q large dicu tur prelati. vt in. c. tua de elec. ego. licet stricte noie plati veniat solu illi q hnt iurisdictione fori cotetiosi vide bonaz glo. in. c. ij. de iudi. et in cle. dudu de sepul. in versi. plati. ¶ Tertio q sint exepti. vno istorum deficiente non possunt sibi eligere confessorem. ¶ Vtru prefati possint vna vice elige[sect. 6]re vnu alia vice aliu Rn. q no. dummo no faciat in fraude secu Directoria no. ¶ Sz qua autoritate hz talis electus su[sect. 7]per eos qui eu elegerut. Rn. sz pa. i. c. si gnificasti. de fo. co. qd electi per exemptos epis inferiores no possunt absoluere ab excoicatioe et casibus epis resernatis. ar. c. iij. de pe. et re. li. vj. nisi spale indulgetia habeat sup hoc. sm Ho. tenet q vbi exeptus elegit electus habz ptate pniarij pape quo ad absolutione non quo ad dispensatione nisi de speciali mandato. A no exceptis vero electus hz potestate illius cui subest vnde confessor epi potest ipsum sicut archieps. et sic de ceteris. et hoc magis pla cet quo ad predictos. de quibus loquitur. d. c. fi. de pe. et re. et ide dicere de illo cui papa concedit vt possit sibi eligere confessorem vt cofessor possit eu absoluere ab oibus no reseruatis pape. et ad c. ij. pdictu dico intelligendum in casu suo quando eps dat suo subdito talem licentia sed no quando papa. q potuis set loqui generaliter si voluisset. ¶ Vtrum eo ipso quo eps vel tales exe [sect. 8]pti de quibus. s. confitentur alicui videantur eum eligere. Rn. q sic. q plus est factis eligere q verbis. l. no dubiu. C. dele. et in. c. legebatur. de maio. et obe. et in. c. fi. xv. q. vj. ¶ Duodecimo dicitur pprius sacerdos [sect. 9]quilibet prosbyter parochialis oim va gabudorum et illorum q no hnt ppriu domi ciliu. Et hoc tandiu qdiu in eius paro chia inueniunt quia a quocunq parochiali presbytero ad quez se transferut possut absolui et a fortiori ab episcopo. aut licentia habentibus ab eo. episcopo in sua diocesi audiendi confessioes. et non sm. pa. in. c. fi. de for. compe. q va gabudi dicunt qui no hnt domicilium certu vel habitationu sm gl. et Bar. in l. dies. §. pretor. ff. de dam. infec. ¶ Sed quid dicemus de scolaribus. mer [sect. 10]cenarijs mercatoribus stipediarijs et hu iusmodi comorantibus in aliqua paro chia nunquid poterat absolui ab illis sacerdotibus a quibus possunt absolui parochiales illius parochie. licet ibi no cotraxerint domiciliu. Rn. sm pa. i. d. c. omnis. quod sic quia ille dicit proprius sacerdos prefatoru in cuius parochia habitant de presenti nec possunt como de adire propriu sacerdotem. ar. c. fi. de parochijs. vide gl. que hoc tenet in cle. prima. de priuil. et. hec est comunis opi. hoc idem tenet pa. in. c. cuz cotingat de foro compe. quam opi. limito vera qua do per maiorem partem anm ibi steterunt vt dicam in se. §. aliter non. ¶ Nunquid idem sit dicendu de pere[sect. 11]grinis viatoribus aut mercatoribus discurretibus hincinde pro negociatioe. Rn. vt colligo ex inno. et ho. in. d. c. ois q si alicubi moratur per annum vel p maiore parte anni. presertim vltra pasca in quo tenet confiteri et maxime qn in pascate communiter non declinant ad domum sui loci quia tunc non vide tur habere ibi domicilnm vbi est eoru domus quo ad sacramenta ideo tunc licite cofitentur parochiali vbi sunt et ab eo pnt absolui. xvj. q. j. q. ar. de deci. ad apostolice. si vero tale moram alicubi no contrahunt no poterut cofiteri ibide nisi licentiam acceperint pprio epo vel sacerdote parochiali vbilibet confitendi vel salte peregrinadi siue itinerandi. q tunc etia ibide confiteri possent et absolni. q psumit q eo ipso quo licetiam itinerandi dederut: et etia cofitendi et sacra suscipiedi dederint. tutius. tame esset specialiter licentiam petere. et quos casus sibi reseruat suus eps face re sibi declarari. cu no possit absolui a talibus sine eius licetia. q intelligo qn per tale mora alicubi no steterut q pos sint ab illo ordinario absolui. ¶ Quid de illis q in diuersis locis mo [sect. 12]ratur equaliter aut in diuersis castris habet domicilia nec apparet qd sit pncipale. Rn. qd debet cofiteri illi in cuius parochia se inueniut tepore confessionis fiende. ar. c. ex parte. de fo. comp. fa cit gl. in. l. ij. C. vbi de cri. agi. opo. q dicit quecuq conueniri posse vbi degit et moratur. Ho. tame dicit qd tutius esset q ab vtroq epo vel psbytero in cuius iurisditione moratur licetiam peteret. ¶ Cui debet cofiteri sacerdotes. prepo [sect. 13]siti decani. Canonici seculares. Et huiusmodi ecclesiastici non exepti inferio res episcopis. similiter religiosi etiam exempti qui non sunt plati. Rn. sz omnes doc. qd tenentur confiteri suis pre latis vel de eorum licentia. ¶ Vtru prefati proprij sacerdotes possint alijs sua autoritate delegare. Rn. sm Ric. anglicu in quol. aut talis sacer dos hz autoritate ordinariam: et sic pot aut habet comissam: et tuc distinguo q aut a papa et sic pot. Jntellige veru qn a papa comittit iurisditio. Secus cu comittit nudu officiu sine iurisditione vt puta audire confessiones: q no pot. facit. c. fi. de off. de. vide. j. delegatus. §. vj. Aut ab inferiore vt ab epo: et tuc aut ad vniuersitate causaru: et sic pot in particulari aliqua cam comittere vt officia lis et gnalis penitentiarius epi. nisi sit eis spaliter iter dictu. Si vero hz comis sione particulare no pot sicut si sacerdos fuerit conductus ad officiadu eccle sie parochialis. cu no sit ordinarius illi parochie. Et sic loquitur. c. fi. de offi. dele. in. §. ceterum. vbi dr. salua legatorum sedis aplice autoritate nulli cui comissum fuerit predicare cruce excoicare ab soluere. dispesare. vel iniugere peniten tias liceat de cetero hoc alijsdemadare [sect. 15]¶ Vtru in aliquo casu liceat cofiteri alteri q proprio sacerdoti. Rn. sm pa. i. d c. ois q sic qncunq subest aliqua legitima ca. puta q est reuelator confessionis vel sollicitator ad malum: vel noha bet debita sciam vel pbab iliter videt sibi periculu vel sacerdoti immineret vel est excoicatus et hmoi. et tuc dz pete re licentia. et obtinere q si no pot obtinere nec audire pot supiorem sufficit q petijt et sic supplet cle. c. ois. p. c. placuit et ibi glo. de pe. di. vj. sic vt sensus debet obtinere licentia. l. si potest. vt in. d. c. ois vel adeat alienu si no pot. vt in. d. c. placait. ego vero in hoc multum non insisto: q verissimu puto et quia hodie habentur multi proprij sacerdotes qbus legiti me cofiteri possumus si vnus no est idoneus: et si casus accideret tenet quod dixi quia precepta no se extendut vltra caritate etia si licet ca meliorade vite. extra de regula. c. licet. qto magis causa recuperande. ¶ Vtru liceat absq ali a licetia confite [sect. 16]ri fratribus minoribus et pdicatoribus. Rn. q sic si. v. concurrant. ¶ Primum q generalis vel prouincialis minister. aut custos quo ad minores: et magister aut prior prouincialis aut eius vicarius quo ad predicatores accedat ad presentiam prelatorum petendo q fratresqui fuerint electi possint libere cofessiones snoru subditoru audire. Sed istud primum est de bn esse vt. j. patebit. §. xxj. ¶ Scdm q fuerit electi et habilitati ad audiedas confessiones p gnale aut puin ciale ministrum quo ad minores vel p magistrum aut priore prouinciale quo ad pdicatores. ¶ Tertiu q sic electos pntent p se vel fres quos ad hoc depu tauerit epis: seu eoru vicegeretibus petedo humilr vt de eoru bnplacito possint audire cofessioes suoru subditoru. An aut requirat q psonalr ducat tales fres electos. ego credoq no. sz sufficitq vbalr vel aliter qualitercuq. Ratio q [sect. 1]qn aliqd onus iponit alicui sine determinatione quo ipleto ad aliqd bnficiu meret admitti. quoccuq leuiori modo im pleat onus coditio dr impleta: et sic ad bnficiu meret admi tti hoc pbat. ff. de codi. et de. l. q traditu. Cu ergo onus psentatiois impositu pfatis electis no distinguat quo debeat fieri cu possit fie ri multis modis. vt. ff. de pcu. l. pns et ibi gl. igit qualitercuq fiat siue p scriptu siue verbali intelligit conditio imple ta. Nec ob. gl. in cle. dudu de sepul. q di cut q debet fieri psentatio psonalis: q pns dr q pbet sensibus corpis. ar. ff. de v. ob. l. j. i pn. q si aduertis. hec ro novalet q pntatio psonalis etia pot fieri p pcu ratore: vt in. l. fi. C. de procur. Et sic pbet se. qs sensibus p se aut p aliu vt. d. l. pns. Sic intellige gl. p. d. l. pns. et ibi. et no. p Jo. an. i. c. pnti. de pbe. li. vj. facit. c. tue. de procu. vbi oportet q pns nominali[sect. 5]ter non infert necessariovt per se faciat sed bene si aduerbialiter dicaturvt ibi pz. ¶ Quartu q reqrit est q no audiat cofessioes extra diocesim: illius cui sunt pntati: et i hoc differut a pprijs sacerdo tibus parochialibus: vel epis vel prelatis ordinarijs q pnt vbiq andire suu subditu. et absoluere in foro pniali: q i his q fiunt sine strepitu et sub siletio nullius leditur territoriu. l. ij. ff. de of. proco. fa cit qd no. pa. i. c. cu contingat. de fo. cope. et ita tenet Car. in. d. cle. dudu. Quintu q ille q vult eis cofiteri sit de iurisditio ne illius prelati cui tales sunt psentati hec habentur ex. d. cle. dudum. ¶ Vtru pdicta pntatio solu sit fienda epis. Rn. car in. d. cle. dudum. q no sed ibi noie plati itelligit qlibet hns iuris ditione epale ita q nulli diocesanosub sint eoru subditi nec ipsi. ar. c. abbates. in fi. de priuile. li. vj. ¶ Vtru hec pntatio possit eis fieri extra territoriu existentibus. Rn. q sic sm Pa. in. d. cle. dudum. ¶ Quid si sedes vacat. Rn. pa. vbi. s. q [sect. 1]fiet caplo. ar. c. olim de. ma. et obe. ¶ Sed pone q no possit hri capitalis plati. Rn. Pa. vbi. s. q petet a vicario [sect. 20]suo in spualibus si habet de te. or. c. cum nullus li. vj. si non hz et malitiose hoc fa cit dz adire superiore qui eius neglige tiadz supplere. c. q diuersitate de conces. prebe: Et ide dic si esset excoicatus vel suspesus vel interdictus q adire debet superiorem. ¶ Quid presentet electi ante petitionem licentie. Rn. zen. in. d. cle. dudum [sect. 21]q valet concessio facta: sed q possent prelati dicere q volunt quod fiat primo petitio. ¶ Vtrum vicarij ministroru aut magi strorum puincialiu possint eligere con [sect. 22]fessores. Rn. car. in. d. cle. dudum q no et sic tenet gl. ibidem et paulus. ¶ Quid si prelati nolunt dare licentia predictam petentibus. Rn. car. vbi. s. [sect. 2]q nihil refert: quia expectato congruo tempore possunt eligere et electi confes siones audire. ¶ Quid si dicat prelati: no presentatis aliquos quia no admittemus. Rn. Car. [sect. 24]vbi. s. q poterunt audire sine alia pre sentatione. ¶ Vtrum prefati electi et semel pntati aut deputati duret post morte accepta [sect. 25]tis plati. Rn. car. vbi. s. q no si sua istis verbis sint deputati. s. vsq ad eoru bn placitu cu istud morte extinguat vt in c. si gratiose. de rescrip. li. vj. si vero sim pliciter deputent durat post morte et sic debet deputari nec credo q ipis in uitis possint alr deputari: nisi q eorum ptas sit p petua: q eorn autoritas est papalis q durat ar. de trasac. c. venies et de iure coi approbata ar. c. super que stionum de offi. deleg. c. ne romani. in prin. in cle. ¶ Vtru pfati deputati possint comitte [sect. 26]re alijs. Rn. car. vbi. s. q non q hnt nu du ministeriu. Et i hoc dicit Lau. q ha bet ptate sine administratioe ad istar illoru de qbus de resti. in teg. c. j. dicit. ¶ Quos pnt absoluere prefati deputa [sect. 27]ti. Rn. vt. s. pz oes qui ab illo plato cui sut psentati pnt absolui ta exeptos q no exeptos: ta eccliasticos q seculares sm car. vbi. s. et etia sine alia snia sacer dotis parochialis: et no obstate eius condi tione imo oe preceptu et oisexcoicatio cotra tales cofitentes ipso iure est nul la per extraua gate. Marti. iiij. que inse ritur in. Rubrica. de priuile. ¶ A qbus pcris pnt talesdeputati absol [sect. 28]uere. Rn. q ab oibus a qbus pnt sacerdotes pochiales a iure. et lz epi possint sibi vel p constoes aut ex consuetudine reseruare casus: ita q curati absoluere non poterunt: tn pfati fratres bn absoluat et facit ad hoc q no. Guil. in. l. puilegia. C. de sa. san. ec. et sequit pa. i. c. sup specula. nec cle. vel mo. vbi dicit q reuoca to puilegio bon. no est reuocatu p hoc priuilegiu studij sen. quis sit cocessum ad i star bon. q ta illius est qsitu studio sen. hoc ide ptz p vbu. d. cle. dudu. vbi dicit a iure: ergo veniut oes casus pter illos qs ius suauit spalr epis nec. ob. motiua. Jo. imo. i. gl. d. cle. q cum dicit q in re sua qlibet pot facere q vult dico veru nisi supior ad que ptinet pncipalr alr velit dis onere: vt e i pposito. Jte cu dicit q si eps pot artare ordina riu multo magis extraordinariu. nego prio q ptas pfatoru fratru sit extraordinaria imo est ordinaria furges a pfa ta cle. dudu. vt tz zen. et Lau. i. d. Cle. du du. ite posito q sit extraordinaria veru cocluderet si ptas pfatoru esset ab epo sz cu sit a papa vt. s. dictu est. no pot in ferior tollere cocessa p supiore. xx. di. in ferior. cle. ne cle. romani. de elec. alr pos sent tot casus reseruare q in totu tolle ret istud priuilegiu fratruq esse no pot c. qto de priul. Nec his obuiat ro sua s. ne ide subditus ceseat diuerse cure q ex hoc no sequit q sint diuerse sz bn subordinate cure vt pz in quotidianis cocessionibus: ta pape qua eporu: ite cu dicit no est iure cocessum qd iure reuo catu est Dico hoc veru in iure coi. non aut q reuocat in iure puinciali: vl sino dali nisi q ad determinatos subditos. Jte cu dicit q pochiani no sut exepti lz fres sint. c. p exeptione de puil. li. vj. Co cedo sz no sequit ex hoc qd no possitab solui ab oibus exceptis a iure resernatis epis q sicut nec pnt ipediri qn confiteat pfatis fratribus: ita q no absosuant sm eoru autoritate p regula accessoriu de reg. iu. li. vj. q autoritas respicit fres n subditosepi q i actu pnt exercer qn ad est materia debita. q est quorucuq voletiu confiteri de diocesi. d. cle. dudu Jtez cu cocludit no absoluat fr q no absoluit curatus veru diceret nisi ei p aliu supiore esset concessu. vt i istis e. no ob. cle. religiosi de priui. q no absoluat i casibus sedi aplice aut locoru ordinarijs reseruatis q subitelligitur quo ad casus epales a iure statuto: vela cosuetudine q cu excludant. p. d. cle. dudu: sic opz ista silr eos excludat: ne leges ludibrio fiant. l. fin. §. vbi autem de bo. que li. et iura iuribus sint cocordanda. l. vnica. C. de inoffi. do. de elec. cum expediat. li. vj. et sic firm iter tene in consci entia: si cut etia hoc idem tenet Joa. de ligna. in. d. c. omnis vtriusq sexus nisi qn ali cui casui esset snia excoicatois ipo fcto anexa p statutu et episreseruata. q tuc absoluere no possent. ite qn videret expedire salutiaie alicuius vl aliorumalique mittere ad supiore: tuc lz posset absoluere mittendus esset q debenius esse coadiutores eoru et de hoc et q sunt casus episcopis a iure reseruati vide supra casus primo. ¶ Vtru pfati fres possint p epos aut [sect. 29]prelatos admitti si no accessu ministro ru hmoi ad peteda licetia: et pntatione electoru. Rn. Ho. et Jnn. vt resert dic. q sic: si pcedit dvolutate vtriusq ptis. ar. l. cu pr. ff. de pac. do. vn si admittunt ac si esset obseruata pfata forma a platis eande habebut autoritate sicut si seruata fuisset. Si vo solu concedit lniam audieti cofessiones suoru subditorum tuc no possent absoluere nisi inqtu plati eis concedut et possent sibi q vellet casus reseruare. q tuc no absolmeruut autoritate d. cle. dudu. sz exmera cocessione prela toru. veru tn est et tales ex sola lnia ad missi solet vbiq subditos taliu prelatoru audire sicut et ipsi plati nec durat tal autoritas nisi ad eoru bn placitum qd no. bn. Jo sint cauti cofessores vt qn no seruata pfata solenitate petunt licetia audiedi confessioes roget pf atos pre latos. silr q velit eos admittere. acsicet seruata pfata forma si autoritate pfate cle. volunt habere. ¶ Vtru ex cosuetudine possit inducivt [sect. 30]qs confiteat ad libitucui vnlt Rn. vt i. c. si eps de. pe. etre. li. vj. qnulla consuetudine posset introduci vt qs eligat sibi confesso re sine sui supioris lnia itelligo an faci te vt puta q videt et tollerat cu possint phibere: aut expressa. Dictu tn pa. in. c. coquerete. de offi. or. verum quo ad subdi tos: sz quo ad exnte i dignitate noie di gnitatis posset pscribere hac cura et fie ret pprius sacerdos sz Ho. et allegat. ca. dudu el. ij. de elec. et. c. cu oli d prescrip. et est veru post presriptionem. ¶ Vtru sacerdos pochial deat faciliter [sect. 31]dare lniaz suis subditis alteri cofitedi Rn. sctus Tho. i. iij. dis. xviij. q q multi sut adeo ifirmi q potius sine confessioe d cederet q confiterent tale pbytero io da re debet. vn illt qui sunt nimis solliciti vt coscientias subditorum sciant: multis laqueum danatiois incidut et p conns si bi ipis hoc sctus Tho. Qd credo veru nisi quando propter hoc sollicitat scire ne alios inficiat: aut vt ceteri hoc scien tes magis a peccatis preseruentur: debet tn exigere specificatione illius cu quo vult cofiteri et si est eque bonus: sicut ipe concedat. Si vero no est eque bonus no debet dare. Et si ille confessor ad que vult ire habet alio mo autoritate audiendi: tuc dicat sibi non expedit et inducat vt no vadat: sed si vult ire relinquat cu ar bitrio suo: q sibi no imputabitur alias sic si male confiteretur. ¶ Vtru sit crededu diceti se hre licetia [sect. 32]a suo plato cofitedi alteri. Rn. sm ri. in iiij. di. xvij. ar. iij. q. ij. qd sic. et silr dicenti se esse confessuz. ro q cognitio i foro pnie depedet a volutate subditi: io debet eu reputare idoneu ad eucharistia sumeda si se asserit penitete et legitime confessum ei q potuit eu absoluere. ss tamen sacerdos haberet aliqua signa pbabilia q ille non diceret veru no teneretur ei credere nisi faceret fide sufficieter ei no dico q si vere penites et vere cofessus: q ista no cadut sub pbatioe: szq il livel illi est confessus q eu potuit absolue re fallit hoc i excoicato cui no tenet cre dere nisi probet se absolutu et in illo q habet perseueratia in pcto vt puta qui tenet concubinam et huiusmodi. ¶ Vtru illi qui cofitentur illis quibus dat lnia a papa vel legato: aut epo au[sect. 33]diedi cofessiones vel q hnt lniam a pre dictis eligedi sibi cofessore salte semel i anno teneant cofiteri proprio sacerdoti parochiali. Rn. glo. ber. in. d. c. ois tz q sic. sz male et falle sm coiter doc. in. d. c. ois. et in. c. ij. de pe. et re. li. vj. sufficit ei lnia alterius eoru vel sacerdotis parochialis sm Jo. an. in. d. c. ij. multo sortius non tenentur si sunt cofessi epo proprio q dr parochialis presbyter. in. c. nullus de parochijs. et in. c. ij. ix. q. ij. et qcuq alr teneret esset temerarius vt ptz p extraua gate. Jo. xxij. que incipit vas electiois q danat predicta opi. ber. cu habentes lniam in predictis possint etia inuitis et contradi centibus parochialibus sacer dotibus eoru subditos absoluere. et vt dicit sanctus Tho. in quada. q. de quol. quod no pot aliquis autoritate cuiuscuq hois copelli ad confiten du peccatu q alteri confessus est q eu absoluere potuit q cofessio peccatoru est quodda sacrametale diuino imperio subiacens no humano. addo tn cu scto bo. i. iiij. di. xvij. q si sacerdos parochialis est bonus et idoneus bonu est cosiliu qd remittant ad eu a quocuq audiant: no tn necessariu est nec oportet q illa pcta a quibns sunt vere a talibus absoluti iteru confiteantur: sed possent ea tacere et alia occurrentia confiteri. Et dic etia q tutius est confiteri pprio parochiali sacerdoti vel prelato q alteri propter multas de ceptiones et illegitimitates que sunt in alijs deputatis: vnde semper cosulo q nemo dimittat ppriu parochiale p alio deputato nisi clare coiter eu que eligit esse bone conscie et debiie pitie et melioris q pprius parochialis q si inest aliqs de fectus parochiali magis excusat subditus ei cofitedo q alteri: cu superiores cum instituendo pro sufficiente eum approbare videantur. ¶ Quid si aliquis vult sepius cofiteri [sect. 4]in anno nunqd sacerdos parochialis tenetur eu toties audire. Rn. sm Ri. in iiij. di. xviij. q sic de necessitate precepti si ille qui vult cofiteri de necessitate ha bet cofiteri. Sivero no teneret de prece pto cofiteri nec sacerdos prefatus obli garetur eum audire nisi de cosilio. Addit tn Ri. q si subditus vult pluries cofiteri et sacerdos noluerit audire q tunc talis libere pot cofiteri alteri cofessori. ille potest eu absoluere: nisi eius sacerdos eum ad determinatum confessore miserit: quia si no vult eum audire nec alium determinatu assignare videt tacite ei licentiam dare: vt pro illa vice al teri cofiteatur cui voluerit: sed sic electus no poterit absoluere nisi ab his a qbus proprius sacerdos potuisset. # 4 Confessio. iiij. quo ad qualitate illius cui fienda est circa quod queritur. De cotentis in hoc. §. aduerte q cofessor laicus pot esse in casu necessitatis no. Col. lect. c. omnis vtriusq sexus. versi. laico licitum est cofiteri. de peni. et remis. gl. in. c. pastoralis. et ibi Pa. ver si. tepore necessitatis. et Fely. ibidem. §. pterea. col pe. versi. licitum est confiteri laico. de offi. ordi. vbi dicit ipse Fely. q si confitens sit excommunicatus intelligitur intantuz absolutus q potest in cymiterio sepcliri. de quo per vicari. de petra sanc. sing. vlt. quod incip. necessitas non habet legem. ¶ Qualis dz ee confessor. Rn. q dz hre. v. [sect. 1]¶ Primo bonitate vite. s. vt no sit i peccato mortali. de pe. di. vj. c. j. vn existes i peccato mortali qn absoluit penitete nisi ipse de sua mortali culpa peniteat grauiter peccat sm sctm Bo. i. iiij. dist. xix. imo mortaliter sm Di. ti. xv. li. j. ar. d. c. j. vide q. s. dixi clericus. viij. §. j. ¶ Sed nunquid tali scieter cofites pec [sect. 2]cat mortaliter vt. s. clericus. viij. §. ij. ¶ Scdo dz hre scietiam. sed quata scie [sect. 3]tiaz dz habere necessario. Rn. sm sctm Bo. i. iiij. di. xvij. et elicitur ex. c. nulli sacerdotum. xxxviij. di. q tanta scietia dz habere q sciat discernere in pctis coibus q veniale et q mortale et qd sciat sem p ad q pcta sua ptas se pot extedere. ro q alia pnia p mortali: alia p veniali e imponeda. item q si esset aliqd peccati genus ad quod no posset manu extede re nisi hoc cognosceret in piculu aie eius audire cofessiones et etia cofitetiu. Vn hoies q hoc cognoscunt tenent consulere discretos alioqn. vterq peccat grauit. Et hoc voluit dicere Ang. de pe. di. j. q vult. Est et alia scia qua quis scia p habitu acquisitu discernere inter pplexitates peccatorum: et hec est de bn esse. Jn talibus em semp dz securiore via eligere et sapietes consulere: hec ex scto Bo. et hoc tene quis diuersi diuersa dixerint sup hoc. Aduerte tame q si dubium verset circa aliqd faciendu vel dandu vel penam subeunda tuc benignior opi. e eligeda. ff. de eo q cer. lo. l. q si eph esi. vn de in. c. ij. de transac. dicit. Jn his sup quibus ius no inuenit expressum pcedas equitate seruata: semp inhuaniore pte declinado sm q psonas: cas. loca: et tpa videris postulare. hec ibi. hoc idez tz Bar. i. l. oes populi. ff. de iusti. et iu. ni si forte etiam aliqd faciedu q faciliter posset expediri. Si vo dubiu eet abstineat: tuc securior ps est eligeda. s. abstinere. pur. si diuersitas eet inter doc. et penites ex aliqua ronabili ca vult ab herere vni opi. no e sibi denegada absolutio: sz sue conscietie reliquedu. Quid aut sit dubiu et opi. et qd fiedu in his vi de. j. du biu et opi. Similiter et sacerdos no dz asserere mortale id de quo no est certus ne iniciat laqueos alteri nec tene tur de singulis q audiuit determinare si sunt mortalia vel ne. sz de qbus est cla ru de qbus sunt varie opi. vel etia ipe pe nites nescit exprimere mente sua circa cosensum vel mora. Hen. tame in quol. sic distinguit q peccata sunt in duplici genere. ¶ Queda io q phibita aliter no essent mala vt no audire missaz i festoet hmoi q sunt de iure positiuo mero et talia dz scireconfessor. nisi heat caz ronale q eu ex cuser puta q absens et hmoi. Alia sunt pcta q de se sut mala vt ea q sut con ius diuinu: et si ab hoie no sint phibita et horumqda sut capitalia. s. vij. qsi elemeta: et ista opz scire de necessitate. qda sunt species capitaliu: vt illa q recipiut horu pdicatione. vt fornicatio: ebrietas et huiusmodi. Nam fornicatio luxuria et ebrietas gula est. et horu spes qda importat malu de substatia sui actus eo q stati natura habet annexu malu: vt for nicatio. et talia confessor tenet scire vtru sint mortalia vel no qda de substantia sui actus no habet deformitate. sz ex libidine facietis sicut cognoscere vxore ppria no e peccatu. sz libidine sic etia est mortale qn excedit limites matrimonij. s. etia si no eet sua. et talia no opz q d necessitate confessor sciat vtru sint mo talia vel veialia alia sut pcta q sut fi pctorum capitaliu vt illa pcta qru fines terminant et ordinant ad fines cap liu. et sicut dolus acquisitio rei iniuste et huiusmodi. et de talibus no ordinarius no tenetur scire vtru sint mortalia vel non sed curatus ordinarius. vt eps. archieps. et ceteri alij supiores tenent scire. q tene tur purgare. pficere et illuminare alios. et ideo nouu et vetus testamentu tenent scire hec ille. Caueat igit cofessor ne sit preceps in dado sentetiam de mortali. vbi sunt varie opi. doc. sicut de decimis soluendis vbi non est consuetudo de lo cis. Janue. sed cosulet semper q sibi vr tutius nec moueat ppter dictum vnius doc. nisi ronaliter vt dica. j. opinio. §. j. ¶ Sed qd si cofessor propter sua imperitia dubitat de aliquo. Rn. qd optimu qd possit esse in confessore scire dubitare. vnde nisi sciat p certo se legisse deci sionem alicuius casus. vel non habeat rones euidentes semp dz dubitare et pe ritos consulere vel ipse de nouo studere dicedo peccatori vt reuertat: q vult melius videre vel saltem si hoc no pot facere absoluat penitete inqtu sua autoritas se extendit. et iponat ei q consu lat peritos. deliberet facere qcquid faciendu ei fuerit declaratu et sufficit et p hoc facit in ar. c. si quis positus et. c. nullus de pe. dist. vij. vbi quis de tali dubitet tn absolutio no negat. de qua aut culpa teneat cofesso vide. j. culpa. §. v. ¶ Tertio debet habere caritatem erga [sect. 5]penitete vt eu interroget et instruat de pe. di. v. c. j. an aut de necessitate teneat facere interrogatioes et quomodo vide j. interrogatioes. in prin. et per totum. ¶ Quarto debet habere pietate in co[sect. 6]patiendo peccatori benigne cu cosolado infandedo vinu et oleu vt dicitur in d. c. ois. vt potius velit saluu in purgatorio q nimia penitentia imponedo desperatum in inferno: nec exigat iurame tum vel promissione a penitete nisi in casibus in quibus ius ita vult etia si videat q no inplebit que sibi imponet. ¶ Sed pone quod presbyter parochia[sect. 7]lis habeat aliquos parochianos. surdos mutos: vel furiosos et huiusmodi. Rn. qd debet facere posse suum vt iducat eos ad contritionem. et pniam sm q est possibile. s. signis. aut nutibus et hu iusmodi. et si no pot pficere oret deuz p ipsis et faciat orare pplm vt dns eos illustret: et cu nihil omiserit de contigentibus no iputabit ei facit de cose. di. iiij. solet queri. et. xliiij. di. ephesis. ¶ Quid si eger petat psbyterum et an qad [sect. 8]iungat pdit loqlaz vel efficit furiosus. Rn. q vel ad nutu ifirmi vel ad testimo niu eorum q ipm audierut petere pniam vel psbyteru dz ei qcqd pot humanitatis ipedere absoluedo vel recociliado: et si pot sine periculo ori eius eucharistiam infundendo. et sufficit vnus testis in hoc cu nulli fiat preiudicum. ¶ Vtru adiudicatus morti petedo pniaz sit absoluedus. Rn. q sic debet copelli [sect. 9]officiales vt hoc pmittat et cogi ecclesia stica censura. cle. cum sm de pe. et re. ¶ Quid si sacerdos scit impedimetu in [sect. 10]mrimonio alicuius sui pochioliset hmoi Rn. sz Mo. ti. pnia. vij. q si pt pbari tenet sibi reuelare. q. cu sit eius platus tenet ad illd pceptu. Ma. xviij. Si peccauerit in te frater tuus et c. Si aut pbari no pot lz sciat no tenet ei dicere nisi credat qd laboret ignoratia crassa et supina q euz no excuset vl qn pbabilr credit q pati erut acqescere consilio bonorum sup hoc in his duobus casibus tenet ei reuelare als no imo ego credo q grauiter peccaret aliter reuelado: quia esset occasio pcti. ¶ Quinto debet habere potestate ab[sect. 11]soluendi sm quod. s. dictum est. ¶ Sz qui de cofessoribus illis qui vel de [sect. 12]iure no tenet bnficiu: vel sunt itrusi aut excoicati: vel no hnt lniaz audiedi et hu iusmodi. Rn. q qtu e ex pte taliu sacer dotu decipiut aias cu no possint nec li gare nec soluere. de poc. c. nullus: sz quo ad confitetes distinguedu est: q aut hnt iusta cam ignoratie: et sic sunt absoluti quo ad deu qdiu talis ignoratia durat sz si postea hoc sciat sz iu. tenet cofiteri iterum sacerdoti legitimo q eos possit ab soluere. ar. d. c. ois etde ps. no bap. d. c. ve nies. distinguo tame hic sm. pe. de pal. in. iiij. di. xvij. q si impedimetu e iuris diuini: puta q no est baptizatus vel no est ordinatus sic lz quo ad deu sit absolu tus confessus tali qdiu ignoratia durat tn cu sic tenetur iteru confiteri legitimo cofessori. nec papa posset disponere de contrario. Si vero ipedimetu est iurispo tiui tuc aut talis cu quo est confessus habebat coiter p prelato. puta q erat in possessione et cofirmatur p superiore lz no lnie obtinuerit bnficiu. et confessus est quis tali taq suo plato. q sic reputaba tur coiter et sic ipse credebat ex ignoran tia facti et tali cofessus no tenet iterare cofessione. licet postea sciat no fuisse le gitime positu. si vo ex ignorantia iuris hoc puenit vtputa q vidit eu verbera re clericu. sz no putabat excoicatu et hu iusmodi sic tenet sm eunde pe. reiterare. et ita tenet doc. et glo. vl. in. c. nihil de ele. et ita est veru de iure antiquo. sz hodie dic q cofessus scieter etia cu eo qui est suus platus quis sit excomunicatus vel suspesus no tenetur iterare vt. j. excoicatio. viij. §. iij. si aute no erat cofirmatus sz intrusus sic tenet iterare con fessione factaz tali postq scit sm pa. in d. c. nihil. et ad. l. barbarius. ff. de offi. p. dicit q loquitur qn talis ponit in officio a superiore hoc tenet in cofessis cu suo prelato. secus in cofessis cu extraordi narijs volutarie electis sicut sunt religiosi q postq sciut de impedimeto cre do teneat iterare confessione sm q tenet Jnno. vt. s. dictu est. ¶ Vtru sacerdos deat absoluere eum q [sect. 13]no vult in aliq desistere qd ipse con fessor credit mortale ee. Rn. sz. Gof. i quol. ix. q si est certus mortale esse q nulla diuersitas est ter doc. de hoc nullo modo dz eu absoluere. Si vo no e certus q est dubiu inter doc. et diuersa opi. tuc si est ordinarius eius tenet eu absoluere et si ipe cofessor no pot formare sibi consciam qn sit pctm i diuersitate doctorum tuc nihil ominus dicat ei consciaz sua et iformet vt cosultat peritos et disponat facere q te net etabsoluat euetsi pure penites nolet agnosce tale qd pctm nihilominus absoluat q hoc pc edit ex rone et no ex ppterua q ordinarius dz sed coe iudiciuz ecclesie no suum. Si vero no est ordina rius dz sequi ppriu iudicium. Et ideo sic reddit mortale et no pot deponere co scietiam nullo modo potest eum absol uere sine peccato. # 5 Confessio. v. quo ad absolutionem queritur quomodo debeat fieri absolutio i foro pnie a pctis. Rn. q pmitti dz. Misereat tunc et c. Jndulgetia et c. ne effectus sacr. ipediat ex pte penitetis postea dicat. Ego te absoluo: ab oibus pctis tuis. Jn noie pris et filij. et. s. s. Sed nunqd supradicta oia sint necessaria. Rn. q no nisi. Ego te ab soluo ab oibus pctis tuis. Jn noie patris et c. sm Jo. de no. in. iiij. di. xviij. q. v. Dicit tn Tho. i qda. q. de quol. q laudabiliter addit cofessor qcqd boni feceris sit in remissione tuorum pctorum. Et ad hoc addit Ho. et qcqd mali passus fueris q sic iniuc tu a sacerdote valet tali ex duobus vz ex vi opis et clauiu. Et ideo imponat peniteti ita q itelligat no secrete vt faciut aliq q p modu absolutio nis illud dicut. q sic non valet nisi ex vi operis. De materia huius. §. nihil. p legistas tangitur io nihil hic addit nec in versi. seq. ¶ Vtru absolutio debeat fieri an iniu[sect. 1]ctione pnie siue satisfactiois. Rn. q no vt pz in cle. dudu de sepul. et ibi Jo. an. Na prio dz audire cofessione. Scdo im ponere pniaz. Tertio absoluere sacralr Attn qd fit icotineti vr inesse. C. de pac. l. petes io no obesset si absolutio prius fieret et post penitentia iniungeretur. [sect. 2]¶ Vtru sacerdos pochialis possit absoluere ab oibus suos subditos. Rn. sm coiter doc. i. c. deus q de pe. et re. q sic de iure ab oibus pctis qq grauibus exceptis his q reseruant i iure epis aut supioribus vel q ex legitima ca sunt eis spalr iterdicta ar. d. c. deus q cuius subscriptio dicit epo et fratribus eius. i. sacerdotibus et q pcta reseruan¶ vide. s. casus idez dic de excoicatione. vt. s. absolutio primo. ¶ Quid de his cofessoribus q de lnia sa cerdotum parochalium vel altorum prelatoru audiunt cofessioes. Rn. q no pnt absoluere nisi ab his q eis concedut. Et aduerte q maiore autoritate si pnt eis dare q habeat ipi prochialis sacer dotes dates lniam aut alij. c. nemo de re. iu. libr. vj. excipe fratres minores et predicatores et clectos. ab his q de iure possunt eligere cofessores de qbus dic vt s. confessio. iij. §. vij. et. xxviij. ¶ Vtru officiales epi habeat autorita[sect. 4]te in penitetijs casuum epaliu. Rn. sm ho. in sum. ti. de pe. et re. q no pnt absol uere in foro pnie. sz tatu in foro contetio so nisi hoc eis expsse concedat. Fallit hoc in vicario gnali epi: q etia si no sit sacerdos pot hoc alijs delegare nisi sit ex presse phibitu ar. de procu. c. petitio et xciij. di. c. fi. ¶ Vtru eps comittes alicui sua autori [sect. 5]tate generalr audiedi cofessioes ex hoc intelligat q possit absoluere a casibus epo spaliter reseruatis. Rn. q no q in generali cocessioe no veniut illa q non esset qs verisimiliter spaliter cocessurus vt in. c. si eps de pe. et re. li. vj. et de re. iu. in generali li. vj. et de offi. vic. c. vl. i suis cocor. Sz si alique casum spaliter reseruatu specifice cocedat cu clausula generali tuc bene pot absoluere etia de no expressis sm q eps pot de iure. arg. c. q ad agendu de pcu. li. vj. nisi casus esset adeo grauis q verisimiliter non venit in tali generalitate sicut de iniectioe violeta in personam ecclesiastica de quo in. c. puenit de sen. excoi. q non venit nisi exprimat sm Jo. mo. i. d. c. q ad agedu. Ego tn credo q in foro aie in tali generalitate etia si nullu exprimat pot absoluere ab oibus q verisimili ter cocessisset in spe q vba generalia sunt generaliter accipieda de deci. ad audietia psertim in fauore salutis aiaru quo nihil e fauorabilius. xxxiiij. q. iij. si habes de peni. et re. ne pro dilatione. ¶ Vtru eps concedes licetia alicui vt eli[sect. 6]gat sibi cofessore idoneu eoipo concedat licetia absoluedi a casibus suis dicto co fessori electo. Rn. q no nisi hoc expmat vel euideter constet p alia signa q hoc in speciali voluit concedere. c. si eps de pe. et re. lib. vj. ¶ Vtru vnus sacerdos possit absolue[sect. 7]re et alius audire. Rn. q no q sacra non sunt diuidenda ar. xxiij. di. quorudam. ¶ Vtru pprius sacerdos possit absoluere [sect. 8]ea cu qua peccauit. Rn. sm Ri. i. iiij. di. xvij. q sic intellige nisi sit casus reseruatus p superiore. ite si no imminet peri culu aut ex pte sacerdotis aut ex parte mulieris ppter eorum fragilitate: vnde si imminet tale periculu nullo modo cofiteat sed petat licetia alteri confitedi qsi no vult dare malitiose pot nihilominus alteri cofiteri melius tn faceret si ea ad aliu cofessorem mitteret cu quo magis verecundaretur. ¶ Vtru cofessor audies penitente q hz [sect. 9]casum a quo no pot eu absoluere possit eu absoluere a casibus ptinetibus ad se: et postea remittere eu ad supiore p absolutioe aliorum ptinetiu ad ipz. Rn. q lz i hoc fuerit opin. tn hec est verior qua tz Hen. de gan. in quol. j. q. xxx. q sic. et ita seruat curiaet cois consuetudo. vnde peni tes dz omnia cofiteri integre de qbus est memor et sacerdos absoluet a qbus pot et postea remittet eu ad supiore vt absoluat eu a reliqs. Ro q p confessione facta inferiori oia pcta sunt confiteti remissa et ia pctor est absolutus a deo. absolutiovo sacrametalis fienda per ecclesia duo fa cit vnu q parte debite satisfactiois remittit. aliud q absolutu ecclesie milita tia qua p peccatu suu separatus fuerat reconciliat. Omnis em mortaliter peccans qtu ad se a coione sacrorum et ecclesie separatus est et excoicatus. Nunc aut n. ri horum repugnat separare absolutione et facere ea p partes. Satisfactio enim per partes bene pot iniungi. pot quippe facerdos dicere facias hoc vsq ad. viij. dies et postea reuertaris ad me et iniungam tibi residuuz. similiter re conciliatio pot fieri per partes sicut pa tet de excoicato pluribus excoicationi bus q potest absolui ab vna postea ab alia. c. cum pro ca. de sen. ex. et ide gl. in c. officij. eod. tit. et glo. in. c. ex parte de of. or. vel pot dici. q prima absolutio cu scda est vna. Jta q prima sit sub ratihabitione de secunda subsequeda. Jta q factu in prima suspedit. nec hz effectu donec veniat secunda. et tunc secun da ages in propria virtute prime precedetis agit totu q vnica absolutio de oibus agere deberet. si ratificat prima imo illa cu ista vnica simpliciter et indiuisa reputabit: et qq ita sit no debet in prima absolutioe aliqua coditio ap poni de secuda sequeda. neq in secunda de prima: q de iure subintelligit vt no sit necesse q exprimat. hec ille. Et subdit veru fore dumodo disponat penites ire ad superiore als si videret eu rebelle de nullo dz absoluere. q ia in penitete se ostederet. et. i. q. xxxj. subdit q si inferior absolueret sub coditioe. i. si de illis absoluat p superiore vel ad tepus. s. quousq superior committeret inferiori tali mo vz. q absoluere possit sub tali coditioe. q etia sibi cofiteatur. q vz talis comissio. et pot fieri q cofessio nihil alid est q ligaminis ostesio: et ide ligamen pluribus potest ostendi: tuc no hz vigorez pria cofessio nisi sub pposito faciedi secuda. sz si postmodu cofiteri superiori renuerit q dimissa sut no redeut sed nonu crime incurrit: et si dicta coditione acceptat dz ea absolue re sine oi coditione apposita ex parte absolutionis. Si vero comittat sic valet possit sub conditione. scilicet q no valeat nisi ei confiteatur. vel ea ratam ha buerit non valet talis commissio nec absolutio. ¶ Quid sit talis casus reseruatus sit ex[sect. 10]comunicatio nuquid poterit absolui a peccatis prius et postea mitti ad superiore p absolutioe ab excomunicatioe Rn. multi tenet q non q cu excomuni catus sit extra ecclesia non pot reponi nisi. p eu ad quem spectat absolutio ip sius p ea q no. in. c. pnti de sen. ex. li. vj. et licet hec opi. videatur bona tame mi hi magis placet cotraria. s. q pot absol ui a pctis et postea mitti ad superiore vt absoluatur ab excomunicatioe q qde patet ex predictis in precedeti. q. et hoc est benignior opi. sm Mo. et verior iudicio meo. vnde non ob eorum ratio. q talis non reponitur in ecclesia licet ab soluatur ab alijs nisi per eum ad quem spectat nec debet se imiscere diuinisdo nec sit absolutus ab excomicatione. Nec ob. etiam si dicatur quo potest ergo absolui a sacerdote si non dz se immiscere diuinis: quia etiam excomunicatis no prohibet talis immssio. et q dr q excoicatus non est particeps sacrametorum ve ru est copletiuc. sed non initiatiue nec ob. c. quicuq. xxiiij. q. j. vbi dicit q qui se segregauit ab vnitate fidei vel societate petri et pauli no pot a vinculis pec catoru absolui. nec ianua regni celestis intrare: q vt ptz loquit de hereticis et alijs q in pposito malo perseuerat no de cotritis aliter nuq possent absolui Aduerte tame q si foret in mora peten de absolutiois sic nullo modo dz absol ui. a pctis nisi certis coiecturis appare ret q nullo mo costitueret in mora ex tali absolutioe. Si vero no fuit i mora vl si fuit tn verisimiliter apparet q am plius no erit credo q confessor debeat absoluere a peccatis nec eu grauarevt prius vadat p absolutioe excoicatiois preseruat qn comode hoc facere non pot. Et sicvidet velle Ri. in. iiij. d. xviij. ar. ix. q. iiij. in ver. ibi q presumedu est vt i pluribus q iuste excomunicati fue rat et q nisi p eos staret excomunicatio ne absoluerent ergovbi cessat talis pre sumptio absoluedus est. Hoc ide tenet Rod. ti. de sen. ex §. xxvij. ¶ Vtru peccas in alieno territorio effi [sect. 11]ciat de iurisditioe illius i cuius territorio deliqt. vt possit absolui ab eo. Rn. sz pa. in. c. cu cotingat. d fo. cope. qd in fo. pniali no sortit quis foruz alterius sacerdotis ex delicto comisso in eius territorio etia notorie facto. et no. p gl. i. c. j. xvj. q. j. et. qd no. in. c. j. de. rap. ratio: q penitetia iponit propter offensam det et adme proprie sm Jo. de ling. et ideo illi soli subijcitur quem habet loco dei et qui est iudex anime sue. ¶ Vtruz peregrini et viatores q de lice [sect. 12]tia proprij larcerdotis cofitentur alteri q tame habent casus reseruatos epis possint ab eo que elegerut in cofessore absolui. Rn. sz Rol. q sic maxime si isti terit tps gnalis confessiois: vt in pasca debet tame ei iniugi q cu habebit copia sui epi iteru ei conficiatur illd peccatu reseruatum et ab eo recipiat penitentiam de illo. ¶ Quid si sacerdos absoluit a quo no pot. Rn. sz Ri. in. iiij. d. xviij. qd siue fa ciat ex malicia siue ex crassa vel affecta ta ignoratia mortaliter peccat. et sz dir. ti. de penitetia tenet dicere cofesso qd talis confessio non tenuit vl obtinere autoritate et postea loq cum eo de aliquibus quasi dubitet ne bn euz intellexerit et sic eu absoluere. Quod intelligo si comode pot et sine scadalo: als no credo teneat: q talis confessus ppter bona fide excusat. ar. xxxvij. d. §. vl. Aduerte q qn qs confessus fuit ei qui eu no potuit absoluere. postq hoc scit tenet iteru confiteri illa eade peccata si ad huc est memor sacerdoti q eu possit ab soluere sz Ric. in. iiij. d. xvij. Sed tu distingue sz q. s. dixi confessio quarta .§. xij. aduerte tamen q si pdictus confessor potuit eu absoluere ab altqbus lz no ab oibus sufficeret cofiteri illa solu a qbus no potuit eu absoluere et q habet potestatem et non alia. # 6 Confessio. vj. quo ad penitentie iniun. tionez gl. in. ca. sunt plures de pe. di. iij. tenet quod regulariter pro quolibet mortali pentrentia septenis debetur. At tame tenetur sm doc. in. c. deus qui de pe. et re. quod penitetie sunt hodie arbitrarie p. d. c. deus qui. et per. c. mesuram. de pe. di. j. ita q Joan. an. in. c. vt mesure. de emp. etve. tenet quod ca nones penitetiales hodie nihilo seruiut nihilominus sacerdos et si possit recedere a dictis canonibus in imponedo penitentiaz quamvult p pter fragilitate hominu et consequent ex causa et pro hoc facit glo. bona in. d. c. sunt plures tame bonuz est vt eos ca nones sciat: vt sz eos sciat temperare et peccatori innotescere quid meretur. ¶ Sed quid sacerdosvidet q no faciet penitentiaz vel no subire. Rn. sz Mo. ti. penitentia. vj. q debet sacerdos tale imponere qua sine murmure et spote velit portare: et no alia propter periculum. et etia concedat q ipse possit redimire ieiunia que ei imposuit: et q remissiones prelatorum posint ei nec debet exigere iurametum vel pmissionez de abstinedo in futurum ab aliquo pcto vel de faciedo q sibi iniuget nisi in ca sibus a iure expressis. sz absoluat eum simpliciter sine conditione cu protesta tione q si no restituat aliena. vl faciat debituz q euacuabit fructum cofessionis quis sibi videatur p non sit factu rus ad q obligat cautius tame esset qua do adest comoditas mittere eum pmo ad satisfaciendu q postea reuertat sz euangeliuz. si comode non potest suffi cit disponat q primu poterit satisfacere vnde presbyter nullatenus debet pec catore permittere a se desperatu recede re. Et ihis concor. Jnno. in. d. c. omnis. et Scot. in. iiij. di. xv. ¶ Quid si peccator cofitetur. no tame [sect. 2]vult abstinere in futuru. Rn. q dz sibi cosiliu dare et penitetia iniungere et hortari vt no desistat bnfacere. q ons citius eum illuminabit. et valet ad mul ta bona sz doc. in. c. qquida de pe. et re. no tamen debet eu absoluere. q pecca ret mortaliter ta absoluens q penites sz Ri. in. iiij. di. xvij. ¶ Vtru bona opa q penites faciet sint [sect. 3]magis efficati a ad expianda culpam preterita qn per confessore et iniungu tur sic dicendo oia bona q facies vl in tendis facere iniungo tibi in remissio ne pctorum. Rn. secundum Tho. in quol. q sic q sicvalent dupliciter. Prio ex na tura operis. Secundo ex vi clauiu. et io plus habet expirare culpam preterita. Et ppterea bonu est q sacerdos hoc ei iniungat taliter q intelligat vt. s. dixi confessio. v. in prin. ¶ Vtru vnus cotessor possit ex causa re[sect. 4]laxare aut comutare penitetia qua alter imposuit. Rn. Breuiter loquedo de penitetia sacramentali q sic si talis hz autoritate absoluendi a tali peccato p pter qd fuit sibi iposita etia si ille q im posuit esset superior. Si vero no hz autoritate absoluedi a tali pcto no poterit ea nec relaxar nec conmutare nisi necessitas vrgeat vl pietas suadeat. piu n. tunc esset interpretari q superior in hmoi casibus acceptet sz Ro. ar. c. latore xxxiij. q. ij. gl. xxvi. q. vij. c. tpa tenet q eps pot diminuere pniam qua papa iposuit ar. d. c. latore. Qd ego admittere qn no pot haberi recursus ad superiore comode et ex ca als no credo. et hoc etia tz Alua. et sequit car. in cle. fi. de pe. et re. et sz predicta di. cocordabis opi. co trarias q recitant in. d. cle. fi. Fallit hoc sz aliquos nisi alicui in pnia fuisset im positu vt iret ad terra sanctaz q tuc sine autoritate pape no posset comutare ar. c. j. et. c. sup his de voto. iuncto. ca. ex multa. e. ti. qd ego limito qn iniunxisset vt iret in subsidiu terre sancte: als no p iura prealle. Et secundum hanc distin. limita et intellige glo. et do. in. d. c. j. et ita tenet Mo. ti. pnia. iiij. et Asten. titulo. v. tit. xxxij. ¶ Sz quero q sut canones pniales. Rn. q eos reduco ad viginti quorum primus hr. lxxxij. d. presbyter vbi datur cuilibet presbytero fornicatori vel comitteti qd cuq pctm qd inducit dispositione penitetic. x. annorum in quibus pmos tres meses dz ieiunare in pane et aqua tatu exceptis dnicis et festis pcipuis in qbus pot recreari vino pisciculis et liguminibus inclusus tn stado post exies dz vnu anu cu dimidio ieiunare i pane et aqua post vsq ad septimu annu ieiunare dz tres ferias in pane et aqua. s. ij. iiij. et. vj. nisi secunda feria debet redimere vno psalterio vel denario post tres sequentres annos. vj. fe. i pane et aqua ieiunet. Quida intelligut in adulterio vl icestu solu. Sz tu dic etia in fornicatione. ¶ Secundus canon hr. xxx. q. j. c. si quis sacerdos et. c. n dz vbi dat pnia. xij. anorum presbytero q cognouit filia spualem et qua audiuit in cofessione. et. si est publi cu vl si est eps. xv. an. peniteat: et mulier dz oia pauperibus dare et i monasterio p petuo seruire deo. ¶ Tertius est de spo. duo. c. accepisti. vbi conheti p verba de p senti cu aliquo alij desposato iponit pe nitetia q ieiunet in pane et aqua. xl. die bus et. vij. an. sequetibus peiteat. ¶ Quartus e in. c. de filia et. c. deuota. xxvij. q. j. vbi peccati cu monialivlreligiosa pnia x. an. iniugit et cosentieti. ¶ Quintus est in. c. si qs cu duabus. et in. c. si quis cu ma tre. xxxiij. q. vl. vbi ignorater cognosces duas sorores: vl mrez: vl nepte. vl amita aut filia: iponit pnia. vij. an. si scieter priuatur ppetuo coiugio. ¶ Sextus est de exces. pla. c. clerici vbi clerico pecca ti cotra natura ppetua pnia ipoit detrusus i monasterio. Laico vero vsq ad di gnam satisfactione imponit separatio a cetu fideliu. ¶ Septimus est i. c. hoc ipsum. xxxiij. q. ij. vbi incestuosovel pec canti cum brutis inponit pnia plusq septem anno. ¶ Octauus est i ca. admonere. xxxiij. q. ij. vbi vxoricide iponit pnia aspera et p petua. s. ne vinuvel sicera bibat. carnes nuq comedat. nisi i pasca et natiuitate dni in pane et aqua et sale viuat ieiunijs et orationibus intentus vl intret mona steriu. ¶ Nonus e in. c. latore. xxxiij. q. iij. in matricidis qbus quasi eade cu vxori cida iponitur nisi q ista est solu septenis. ¶ Decimus est in. c. ij. de pe. et re. vbi interficieti psbyterum iponit pnia. xij. anorum. ¶ Xj. e i. c. accusasti de accu. vbi accusanti iiuste alique ad morte si occi sus fuerit iponit pnia. xl. dierum. i pane et aq et. vij. an. peniteat. si vo mebru pdiderit tribus. ¶ Xij. i. c. quicuq. vj. q. j. vbi pimo iponit ieiuniu. xl. dicrum i pane et aq et pnia. vij. an. Jde de eo q eu inducit vel cosuluit vl cogit. et si erat seruus dns tribus qdragesimis et legitimis ferijs. s. ij. et. iiij. et. vj. in pane et aqua ieiunet. c. q copulsos. xxij. q. v. ¶ Xiij. est in. c. vt me sure d ep. et ve. vbi. xxx. dierum i pane et aq ieiuniu iponit falsanti mesuras. sz gra nior penitetia iponitur falsario literarum aplicaru i. c. dura et in. c. ad falsariorum et in. c. ad audietia de cri. fal. et in. c. nouimus de verb. sig. ¶ Xiiij. est i. c. de his vero xxxiij. q. ij. et i. c. si quis de pe. di. v. vbi dimittedi pniaz i solene iponit pe nitetia. x. an. et exhbitio eucharistie in fine vite sue solu. ¶ Xv. est in. c. nemo p ignoratia de cose. d. j. vbi presbytero q clericu mortuu inuoluit inpala altaris iponitur pnia. x. an. et. v. mensiu. Diaco no vero triu an. cu dimidio. ¶ Xvj. est i. c. de viro. xij. q. ij. vbi comitteti sacrilegiu iponitur pnia. vij. an. Jta q i tribus pmis carnes no comedat nec vinu bi bat nisi i pasca et natali dni. Jn alijs. vt an. tribus ferijs carnibus et vino abstineat. Cobures tn ecclesia. xv. ann. penite re dz et resarcire: vt i. c. si quis eccle. xvij. q. iiij. ¶ Xvij. est in. c. statuimus de maledi. vbi blasphematibus publice deu vel sanctos ipoitur illa pnia de q. s. blasphemia. §. vij. ¶ Xviij. e. in. c. ois de pe. et re. vbi sacerdoti reuelati cofessionem iponitur pena de qua. j. cofessio. vlti. §. xx. ¶ Xix. est in. c. si quis dederit. xxiiij. q. j. vbi das comunione heretico vel ac cipies ab eo nesciens hoc prohibitum ab ecclia dz penitere vno anno. si erat scies. x. an. ita q permittit hereticu celebrare in ecclesiacatholica p ignoratia iuris. xl. diebus penite at si scienter p an nu peniteat Qui aut pro eius reuerentia et damnatioe ecclie. x. ann. peniteat Qui aut trasierit ad hereticos vl alios ad hoc induxerit peniteat. xij. an. ¶ Sunt multi alij canones in quibus pe [sect. 6]nitentia. vij. an. aliquando minor imponitur quos pretereo quia ex quo re gulare est q pro quolibet mortali sit se ptennis non fuit necessarium eos exprimere. ¶ Ad regulas aut predictas dzcofessor sp habere oculu et qq ex ca puta q de bilis vel alteri obligatus vel ppter peri culu ne eam faciat penites possit relaxare predictas penas cuvt dictu est ho die sint in arbitrio cofessoris: tame bonu est inotescere ea peccatorivt magis timeat pecc are et intelligat qd sit ei age du si vult absolui a pena pcti vel i hoc mudo vel in alio: q credendu est eccle sie instinctu spusscti eas sic taxasse si cut deus pro iusticia exigit. vel hic vel in pugatorio a quocuq talia ppetrate vt aperte dr in. c. hoc ipsum. xxxiij. q. ij. Hoc ipsuz q canonum cesura post. vij. annos remeare penitete in statum pri stinu pcepit no electione pprij arbitrij sancti patres. sz. potius sentetia diuini iudicij sanxerut et. j. dr. Hincet eccliasti ca cosuetudine e vsurpatu. vt maioruz criminu pnia. vij. an. spacio concludat ni si vel officij excelletia vel criminu ma gnitudo premissum spacium transcen dere cogat hoc ibi. aduerte etia q in fo ro pniali ferie ltie dicuntur. ij. iiij. et. vj. feria vt in ca. psby. lxxxij. d. et. in. c. ieiunia. de conse. di. iij. facit de homi. c. ij. et ideo sanctius est in. his penitetes affligere si modo induci possunt. # 7 Confessio septima. quo ad eius effectum. [sect. 1]¶ Vtru confessio liberet a culpa pcti Rn. q sic. Na sz Aureo. in. iiij. di. xvij. q. j. nisi meritu xpi actualiter applicetur isti vel illi nulla culpa deletur q so lu p meritu passiois xpi peccata remittutur cu ergo sacrameta sint immedia tu applicatiuu passtois xpi ad nos io ois culpa delet mediatibus sacris de facto exhibitis vel in voto ppterea cu pe nitetia sit sacrz et pcipiatur in confessioe q p ea ho sesubdit ministris ecclie qui sut sacroru dispesatores. Jo cofessio ex vi absolutiois coiuncte culpa remitit nisi ho obice pcti mortalin actu ponat sz Sc. in. iiij. d. xiiij. q. vl. Nec ob. qd in cotritione peccata remittuntur. quia cotritio votu cofessio is hz annexu. Et io sicut baptismus liberat a clpa no tm sz q actu pcipit sz etia sz q invoto hr sicut pz in illis q iustificati ad baptismu accedut nec frustra postea baptismus per cipit. sic et de cofessioe dicedu est q si quis cotritus accederet ad confessione i actu absolutiois gra augere tur et etia pcta remiterent si precedes dolor no suffecisset ad cotritione. et ipse tunc obice gre no preberet. His etiam concordat sanctus Tho. in. iiij. di. xvij. De materia in hoc. §. tacta notatnr aliquid p Bal. in aut. cotra qui ppriu. C. de non nu. pe. et tit. s. in eo. ver. .§. iij. ¶ Vtru cofessio liberet a pena pcti. Rn. [sect. 2]q sic triplicit. Vno mo ex via bsolutionis in voto vel in actu liberat a pena eterna sicut et culpa a qua liberatus nihilominus remanet obligatus ad pena tpale sm q pena est medicina pmoues et purgas q restat in purgatorio pacieda q qde est improportionata viribus peni tetis in hoc mudo viuetis. sz p vim cla uiu in tatu minuit q remanet pportio nata viribus penitentis viuentis hoc mundo ita q satisfaciendo in hac vita purgare se potest. ¶ Secundo quia sacerdos pot dimittere de pena debita sm Pan. in. c. sicut dignum de homic. et de hoc habes. j. indulgentia. §. v. ¶ Tertio dimittit pena ex ipsa natura actus confitetis q pena hz annexa erubescetie. etio quato pluribus confitet qs de pctis tato magis pena minuit ppterea confessus et absolutus i purgatorio minus punie tur q contritus tm pserti ppter duo vltia. ¶ Vtru cofessio generalis sufficiat ad [sect. 3]deleda mortalia. Rn. sm Ric. i. iiij. dist. xxj. arg. iij. q. iij. q sic peccata oblita aduerte tame qd ad remissione mortaliuz oblitorumet ignoratorum no sufficit cofessio generalis q sit i ecclia sine sacrali si ho hz copia psbyteri et facultate confitedi sz tenet de eis generalr cofiteri et pbytero petere absolntione sm eunde Ric. vbi s. vz tn confessio generalis ad deleda venialia. Vn no. q confessiogeneralis sacra lis q fit in secreto sacerdoti de generibus singulorum no de singulis generum va let ad remissione pene et culpe venialiu ex qtuor sm sctm Tho. i. iiij. distin. xxj. ¶ Prio ex cotritioe penitetis. ¶ Scdo ex humilitate cofessionis. ¶ Tertio ex oratioe sacerdotis. Quarto ex vi clauiu alia aut cofessio que no est sacralis: sed solum generale valet ex tribus primis tantummodo. # [8] Confessio vltio quo ad figillu et eius celationem. ¶ Vtru sigillu cofessiois sit de essentia [sect. 1]sacri. Rn. aureo i. iiij. di. xxj. q sic. na de rone sacri est q sit signu efficax. est eniz sacrm sensibile efficies q figurat. Sed sacrm istud fignificat et figurat q deus audit peccatu et costituit foruz secretu in quo mori dz pctm et extingui ergo cu sig nificatio sacri cofessionis sit signifitio occulte deletiois pcti et fori. ideo ad rone eius ptinet vt nullo mo reuelet. Vn de qui reuelat facit irritu sacramentu aufferendo cofessioni natura sue signi ficationis et figurationis. ¶ Vtru sigillu confessioissit de iure natu [sect. 2]re. Rn. Sco. in. iiij. dist. xxj. q. ij. qd sic ro ne caritatis fidelitatis: veritatis pmis se tacite et vtilitatis quo sigillo multi confitentur qui non facerent. ¶ Vtru papa possit pcipere sacerdoti [sect. 2]vt reuelet cofessione. Rn. sm Ric. i. iiij. di. xxj. q non. Et si pcipit no est ei obediedu. q secretu cofessionis est de iure naturali diuisio et ecclie sup qua papa no pot pcipere. vel dic q cu sacerdos i actu cofessiois sit specialis vicarius et specialis quo ad illa specie sit maior ge nerali. c. studuisti de offi. leg. Jo papa i hoc no est maior cu sit vicarius generalis. Hanc rone ponit pa. in. c. dilectus de exces. prelato. ¶ Quid si interrogat sacerdos au sciat [sect. 4]aliquid de eo q audiuit in cofessione: vel pstet ei iuramentu vt dicat si aliqd audiuit in confessioe. Rn. sm Sco. et Ric. vbi. s. q dz rndere se nihil scire vel audiuisse supple. ad reueladu: sicut et xps dixit Mar. xiij. q nec filius hois scit de die. iudicij intelligitur ad reuelanduz generaliter. vnde no debet tacere vt di cunt aliqui et male. sed audacter dicere q nihil scit et q nihil audiuit: q subinteltigitur ad reuelandu. Et in hoc concor. S. Bo. ea. dis. et coiter doc. et pa. i. d. c. dilectus. licet quidaz dicant q potest dicere se nihil scire vt homo sed vt deus ita dicitur in. c. si sacerdos. de offi. ordina. Melius est vt dixi. s. ad reuelandu q no pot negari qui sciat vt homo. ¶ Vtru liceat salte reuelare de lnia co[sect. 5]fitetis. Rn. tenet qda q sic illi q vtilis et necessarius est ad pficieda q requirunt ad illud forum: q adhuc gerit psona. dei sz alij persone no lz et hmoi opi. est Ri. vbi. s. S. Bo. vo et pe. et. S. tho. ea. di. te net q licite pot reuelare nisi timeat de scadalo et hoc solu ei qui pot pdesse et no obesse. ita tame qd sacerdos constituat se nunciu cofitetis. Sz magis mihi placet opinio prefati Aureo. vbi. s. Land. ea. di. q nullo mo: lz q confites no pot dispensare in. l. nature diuina et in essentia sacrameti. Et io cautius est qd faciat sibi dicere extra cofessionem hoc quod vult q reuelet. ¶ Vtru ille cui reuelat peccatu alicuius [sect. 6]ex aliqua ca de licetia cofitetis tenedo opinione qd hoc possit facere teneat ce lare. Rn. sctus Tho. vbi. s. q sic sicut te netur et interpres celare. ¶ Vtru i aliquo casu liceat reuelare co [sect. 7]fessione. Rn. qd sic i. vj. casibus. ¶ Primus quado sacerdos idiget cosilio: ita tame q dices peccatu sibi indetectu in cofes sione nullo mo referat ad psona cofitete taliter q possit deueniri ad eius noticia istud pz in. c. officij de pe. et re. vbi papa no reprehedit legatu petete cosiliu de peccato. Qd asserit se in cofessione habuisse i vniuersali. vnde credo q cofessores no peccet mortalr q aliquan do et dicut se audiuisse tale pctm i cofessione quado in tali generalitate ita dicut q nullo modo pot dephedi psona q ipm cofessa e: lz sit piculosuz talia referre nisi in casu necessitatis p consilio habendo propter scandalum et periculum ne deueniatur in noticia persone. ¶ Scds casus i quo lz reuelare est de li centia cofitetis qd tn no placet. vt dixi. s. ¶ Tertius casus sm Jnn. et sequit pa. in. d. c. ois de pe. et re. est. qn qs confitet se velle facere aliqd malu: q istud no est dictu in pniali foro et ideo ppter ratione istius sacrameti no tenet celare. nec etiam propter pceptu legis nature seu diuine. ratio impromissionis salte taci te de non reuelando: quia vt dicit sanctus Bo. in. iiij. di. xxj. intelligit q dz ce lare nisi vitas vel obedietia aliud exigat. vt e i pposito. Nec ob. qd coiter tenet the. ea. di. q no liceat q dictu eorum limito et itelligo qn qs confitet se habere pctm de q no pot penitere: et a q no pot nec vult abstinere. et hoc io confitet vt sa cerdos pbeat consiliu et oret p eo vt deus eu illuminet et hmoi: et tale pctm no ver git in periculu aliorum sz tatu ipsius confitetis. na tuc nullo modo pot reuelari. q talis confessio disponit ad cotritione et co sequeter ad pctoru in cospectu dei cela tione sz Ri. i. iiij. di. xxj. ar. iiij. q. ij. sz qn vergeret in piculu coicatis vel alterius tuc si nullo mo vult cessare talis qn illud faciat. credo sine piudicio q no so lum pot: imo tenetur reuelare ei q pot pdesse et non obesse vt malo obuietur. ¶ Quartus casus est qn qs hz p alia via pctm sibi detectu in cofessioe sz sanctu Bo. et Ri. et coiore opi. the. i. d. xxj. di. Ve ru est q ppter scandalu no dz reuelare nisi p necessitate vel vtilitate illd dicat vel nisi iurauerit dicere vitate sz Jnn. i. c. ois de pe. et re. recitat Pan. i. d. c. dilectus. de exces. prel. nunq tame dz dicere se audiuisse illud in cofessione q sm Sco. vbi. s. peccaret mortalr et ide dic. si reuelat aliqd plusq sciat extra cofessione puta scit semiplene aliqd factuz extra cofessione et plene in cofessioe no lz sine pcto mortali nisi semiplene expri mere. vel si hz dubie aliter q dubie reuelare no dz. ¶ Quintus casus est qua do essent aliqui qui codixerut interfice re psbyterum eu existete in nemore quorum vnus penitet et cofitet ante nemoris ingressum na tuc pot sacerdos retrocedere. lz ex hoc alij socij cognoscat sociu co fessuz fuisse proditione sm enim Sco. in. iiij. di. xxj. generaliter dici pot quod signu q de se est indiferes ad fignifica du tale peccatu fuisse confessum. vel no fuisse lz aliquibus sit signu magis determin atu ex aliquo psupposito no tame ex se est signu reuelatiuu cofessiois. nec p coseques simpliciter illicitu confessioni. quida tn tenet q i tali casu tenetur potius intrare nemus et subire mortez q tali signo reuelare. sz eis non credo. Melius tn faceret si aliqua cam fingeret cur intrare renuit. sz si no pot inuenire credo cu Sco. qd pot desistere ab igressu quis illi p tale signu deprehedant cofessione ei fuisse facta. si tn signu no esset indifferes lz certu nullo mo liceret signu facere vel alio mo cofessione reuelare: sed potius tenet sm Ri. vbi. s. mor tem sustinere ne confessionem reuelet. ¶ Sextus casus in quo licet reuelare cofessione est qn id q dr non est pctm nec est circustantia pcti illius q cofitet na tale qd no cadit sub sacrameto cofessio nis nisi esset quid potes deducere adme nifestatione pcti. vnde si qs cofiten do inserat qd in tali terra sunt boni fru ctus vel pulchrum castru: vel qd ex tali licito cotractu dz dare centum ducatos alicui. et hmoi que non sunt peccata nec dedncetia ad manifestationem pcti licite sm ric. vbi. s. pot manifestare nisi talis inotescat confessori quod talia sibi dicit sub sigillo secreti. q tunc non potest reuelare nisi sm qd sigillum secreti potest reuelari vt. j. dicam. ¶ Quid si presbyter haberet aliqd pec[sect. 8]catum mortale qd no posset cofiteri nisi cofessione sibi factaz reuelaret. Rn. sm ri. vbi. s. et sco. qd no dz cofiteri durante tali casu illud pctm sz sufficit confiteri de eo cu pposito cofitedi qn poterit facere sine piudicio sigilli confessiois et reuelatiois persone cofesse: fortiori em vin culo tenetur ad celandum confessione q penitens ad confitendum. ¶ Vtrum sacerdos qui audit duos i co [sect. 9]fessione et vnus eorum dixit se peccasse cum illo alio. sed ille alius cofitedo hoc no dicit possit eum de hoc interrogare. Rn. quod sic in genere: sed non potest dicere qd alius sibi reuelauerit nisi ille extra confessionem sibi dixisset. ¶ Vtru scies p confessione aliquem ex [sect. 10]coicatu teneat eu vitare. Rn. sz Ri. vbi s. qd no etia in secreto. et ad. c. cu no ab hoie. de sen. ex. qd vr dicere contrariuz Rndet qd intelligit qd scit per alia via in secreto q per confessionem Sco. tamen vbi. s. tenet qd debet euz vitare si potest sine pditione eius excoicatiois. si vero hoc no pot facere qn eu prodat non tenetur immo tenet non vitare q fortiori vinculo ligatur ad celandu. s. per lege nature diuinam et ecclesiastica q ad vitandum excomunicatum. ¶ Quid si sacerdos sciat p cofessionem [sect. 11]qd aliqs dormiuit cu muliere in ecclia Rn. qd hoc no pot reuelare epo nisi in gne dicedo talis ecclia est polluta: et in diget recocialiatioe. ar. c. significasti de adul. et. c. si sacerdos. de of. or. ethoc tutius est lz qda teneat qd nec et i gne deat re uelare. qd veru credo qn est oio occultu quia sic non indiget reconciliatione. ¶ Vtru abbas vel alius platus possit am[sect. 12]mouere subditu ab aliq offo ppter deli ctu qd sit in cofessione. Rn. sm Ri. et. S. vbi. s. qd no. etia si scit eu male vti tali officio. nisi qn hoc facere posset sine suspitioe penitetis. et alterius cuiuscuq q eu amoueat ppter cofessione: q tuc pos set. sz ego credo istud verum nisi qn ta lis subditus cofiteret pctm a quo non vult desistere et qd vergit in piculu alio ru q tuc credo possit eu officio priuare qn ad libitu ipsius spectat ammouere vel confirmare. vt. s. §. vij. ¶ Quid de psbytero q scit i confessioe im [sect. 13]pedimetu i mrimonio conhedo. vldcanus in pmouedo et p eu pntado. Rn. q secre te dz eos monere vt desistat quod si cotrahut bndicat nuptias si petit q pntet ordinadu pntet qn alr facer no pot sine manifestatioe confessiois. facit q no. glo. et doc. i. c. vnico. de scru. in or. fa. ro quia etia si diceret no sibi crederet nisi quatenus posset pbare. etsic frustra faceret. ¶ Quid est qd cadit sub sigillo cofessio [sect. 14]nis. Rn. qd directe se extendit ad oia q cadut sub sacramentali confessione vt sunt pcta idirecte vo cadut oia illa per q dephedi pot pctm vl pctor vn sm ri. vbi. s. qcqd p se vel p accns directe vel indirecte posset verecu dia vel cofusione vel mala suspitione vel aliqd aliud nocumetu gnare peniteti ex pcto confesso. cadit sub isto sigillo. Vnde locus et tps et silia ex qbus pot deueniri in noticia pcti cofessi. no simpliciter sed sub re latioe ad personam que ipsum est confes sa cadit sub isto sigillo. et durat et post morte penitetis sm So. vbi. Vn e pceptu negatiuu qd obligat etia ad semp. ¶ Vtru ille cui confessor reuelauit cofes[sect. 15]sionem teneat celare qd sibi reuelauit. Rn. sm. Ri. vbi. s. q sic imo plato sibi p cipieti q reuelet no tenet nec dz obedi re: q talis cofessor q sibi reuelauit dedit de facto sibi potestatem loquedi no de iure. et io nullo mo lz ei reuelare. ¶ Quid de illo q audiuit a pposito aut [sect. 16]a casu cofessionem q quis facit cofesso ri. Rn. Ri. vbi. s. q tenet celare de iure nature et diuino. et ideo nullo modo po terit sine pcto mortali reuelare sine con sensu expresso penitetis Et addit Sco. vbi. s. qui dolose et insidiose audiuit q quis confitetur peccat mortaliter. ¶ Vtrum psona cu q qs peccauit cadat [sect. 17]sub sigillo confessiois. Rn. Ri. vbi. s. q sic siue penites potuerit suu peccatu confite ri sine expssioe illius psone. siue non. ¶ Vtru penites teneat celare pniaz si[sect. 18]bi a confessore iniucta. Rn. sm ri. vbi. s. q si penites i manifestado qd sibi a confessore e iuctu facere piudiciu fame pprie absq vlla vtilitate aut confessori. q si for te sciret qd sibi iiuxit icurreret odiu ali quorum. et hmoi tuc tenet celare. Si vero nec fame pprie resultat piudiciu nec sa cerdoti. tunc potest reuelare. si vult. ¶ Que est pena reuelantis cofessionez [sect. 19]Rn. qd vltra pctm mortale dz detrudi in arto monasterio et deponi. vt i. c. omnis. de pe. et re. ¶ Sed nuqd laicus reuelans cofessio[sect. 20]ne sibi facta sit detrudedus in arto mo nasterio. Rn. sm host. in. d. c. ois quod no sed alia penitentia puniendus. ¶ Cui incubit pbatio qd talis reuela[sect. 21]uit cofessione. Rn. Pa. i. d. c. ois q si cofessor. cofiteat se dixisse tale pctm. sz ne gat se habuisse illd i cofessioe nisi probet si aliude habuisse q p cofessionem psumet con eu. s. qd in confessione. habuit. ar. vj. q. ij. placuit no tn puniet pena or dinaria. d. c. ois sed pena arbitraria q non aperte conuincitur. ¶ Vtru eade sit ro de sigillo confessionis [sect. 22]et sigillo secreti. Rn. q lz sigillu secreti et sigilli confessiois se heant sz inferius et superius. q oe sigillu confessiois e sigillu secreti et no econrio. tn no e eade ro de vno sicut de alio. Verum est q peccat mortalr frages qdlibet istorum sigillorum vn tz Sc. vbi. s. qsiue ille q alicui aliq dt expmat qd ea dt sibi sub sigillo secreti: siue no tenet celare dumo itelligat qd sub secreto ei dicit. et addit ri. vbi. s. q i hoc co cor. q si reuelat. crime pditiois icurrit. Limita tn sz. S. Bo. di. ea. verum q nullo mo lz reuelare sigillu secreti i duobus ca sibus. ¶ Primus qn vitas id exigit. puta q vergit piculu aliorum. ¶ Scds qn dubio cogit ad reueladu. Vn con ista duo et iuriu et pmissio no vz. Vn dicit pa. i. d. c. ois qd si talis assumit i teste tenet reuelare quis sub sigillo secreti sit ei dictu no tn tenet denuciare. q alid e testi moniu dicere alid denuciare na denuciare no tenet quis qd pbare non pot. vj. q. ij. placuit. ij. q. j. si peccauerit. ij. q. vij. pleruq. He. tm de gaz. ix. quol. dicit qd subditus qui recipit aliquid ab alio in secreto no vergens in danum cniusq no tenet reuelare etiam prelato pcipienti vt reuelet. Et sm hoc limito. S. Bo. vt intelligat teneri ex obedientia qn platus vult scire qd pot cedere in de trimet uz religionis. aut alterius. als no sigillu vo confessiois nullo mo lz reuela re nisi sm q. s. dictum est. ¶ Vtru cofessor dices alique sibi cofes[sect. 23]sum de pctis suis sit reuelator cofessionis. Rn. sz. ri. vbi. s. q no q nihil occul tum manifestat: sed solum manifestum q scit extra cofessione q si dixerimus q pctm no habemus ipsi nos seducimus et c. j. Jo. j. Si vo diceret q e sibi confessus de magnis criminibus et multus. bn esset reuelator cofessiois. Quida etia dicunt qd dicere talia vba. s. hoc pctm audiui in confessione q est pctm mortale. et satis ad hoc videt facere tex. d. c. ois. sed ego hoc no credo. Et est vsus sm Sco. vbi. s. nisi p tale deueniatur in notitia psone q eu commissit. periculosum est tamen talia dicere. Confirmatio electoru an sit de necessitate peteda. Rn. quod sic de iure coi ita quod electus ad regimen cuiuscunq ecclesie aut reli gionis si administrationi dignitatis se ingesserit ante confirmatione. siue tanq prelatus vel procurator. aut iconomus aut alio nouo qsito colore i spi ritualibus aut tpalibus per se vel aliu in totu vel in parte ante confirmatione ipso facto priuatur omni iure qd p electione in ipsa dignitate habebat. c. auaritie de elec. li. vj. Fallit hoc in casu qn abbatissa electa a maiori parte. non tamen a duabus partibus impugnat ne cofirmetur: q interi pot administra re. c. indenitatibus. §. si vo de ele. lib. vj. Jte fallit qn confirmatio a papa est pe tenda et electus est valde remotus valet vltra italia tuc bn pot administrare in tpalibus et spualibus ante cofirmatione. Excepto qd nulla alienatione facere pot. vt in. c. nihil de elec. Quod veru credo qn no est in mora petende confir mationis. als habebit locu pena. d. c. auaritie. Et qd dt tex. de vltramotanis credo habeat locu in citramontano qn cura esset vltramotes vt tenet Ho. et Jo. an. in. d. c. nihil et Guil. in. d. c. auaritie. Secus esset si haberet p priuilegiu. vt nos fratres minores qui habemus q electus generalis noster statim potest administrare. De confirmatione electi. et quo iure fiat not. Bal. in. l. si qs sepulchru de rele. q dz peti fieri iudicis officio et tras fert dnium platoru vt not. Bal. in sua marg. in ver. cofirmatio ver. ij. vbi etia q no tribuit ius qn requiritur dispesa tio que deficit. ita Dynus in. l. ij. et in apo stil. ff. de excu. tut. ¶ Vtrum prefata habeant locu in epo. [sect. 1]Rn. Ge. in. d. c. auaritie sm Jo. an. q sic ex quo no. q constitutio penalis emanas ad coadiuuatione vel executionem iu ris antiqui interpetratur late vt inclu dat coteta in iure antiquo als non ha beret locum in episcopo q appellatio ne dignitatis non compreheditur episcopalis. vt dicit gl. in. c. ij. de pbe. li. vj. Sed hoc sic: quia in iure antiquo inclu debatur eps. vt in. c. nostri. et. c. qualiter de elec. ¶ Vtrum habeat locum pfata pena in [sect. 2]imperatore. Rn. hu. et Jo. and. in. c. legi mus. xciiij. di. quod non et vt tenet glo. in cle. vnica de iureiur. in ver. reges ro manos potest administrare et omnem iurisditionem exercere imperij quis pa. ibidem teneat contrarium. sed pla cet mihi op. glo. ¶ Quando debet peti cofirmatio. Rn. [sect. 3]q. j. tres menses post prestitu consensum aliter limito cessante impedimen to si non petatur vel ab electoribus vel ab ipso electo: vel ab alio p ipso electo est nulla. c. q sit de elec. li. vj. Jn cathedralibus vero et regularibus ecclesijs quarum confirmatio a papa est peten da serua moderatione. ca. cupietes de elec. lib. vj. ¶ A quo dz peti confirmatio. Rn. qd si [sect. 4]electus est exemptus dz peti a papa vel ab eius legato de latere si est aliqs sup illa pro uincia. vt in. c. si abbate de ele. li. vj. Jntellige qn talis exeptus sub est immediate pape secus si mediatevt sunt prouinciales ministri ordinis mi norum qui quis sint exepti. tn habet sup se gnale totius ordinis a quo habet cofirmari. Tn Pa. in. c. j. de sup. ne. pla. tenet quod abbates etiam exepti sunt p epos confirmandi si aute non sunt exepti debet confirmari per suos platos immediatos superiores. vt puta eps inferiores suos. Archieps epos suffraneos suos. ¶ Primas vel patriarcha archiepos non exeptos hec colli guntur ex. c. cu monasteriu. et ex. c. nihil et ex. c. bone memorie. el. j. de ele. cu ibi no. et. lxiiij. distin. illud. ¶ Quo dz fieri confirmatio a fupiore [sect. 5]vel ab eo cui de iure coi siue soeciali pu ta priuilegio vl cosuetudine pscripta siue ex delegatioe cofirmatio pertinet. Rn. q debet vocare noiatim si est aliquis coelectus simul cum eo vel appa ret aliqs oppositor. als generalis in ec clesia in qua debet talis presse vocatio debet fieri. vt si qui sint qui se velint op ponere copareat assignato termino pemptorio. etiam si nullus appareat dz ipse confirmator diligenter examinare et electionis pcessum et personaz electi. maxime in scientia et honestate vite et etate: q si indignu cofirmat vel illegitime mortalr peccat et est priuatus ipoiu re a potestate cofirmadi primu successo re illius. et cofirmatio ipso iure est nulla. qn no vocatis qui sunt vocadi si est ali quis coelectus vel alius q velit opponere con electu vel electionem et no discu so negotio fit. hec habent ex. c. nihil de elec. et. c. fi. de elec. li. vj. cu ibi no. ¶ Sz nunqd si electus administrat post [sect. 6]cofirmatione nulla cadat in pena de q s. in prin. Rn. gl. i. d. c. fi. qd si errauit in facto. puta credidit facta vocatione et di scussione. et sic no cadit. sz excusat. sz si errauit in iure non excusat a dicta pena de re. iu. ignorantia. li. vj. cu concor. ¶ Vtru prefata nullitas cofirmatiois [sect. 7]heat locu in postulatioe. Rn. gl. in. d. c. fi. q sic i admissioe postulationis q fit a fuperiore qui postulatu admittendo co firmat. secus in postulatione q est in eo q postulatur monachus electus a prelato suo. silr hz locu i pntatione. vt ille cui fit pntatio seruet decretale. d. ca. fi. nec ob. si dicas q constitutio videt penalis et sic extendi no debet: q non est penalis cu non priuet iure quesito sed querendo. vide ibi. doct. ¶ Vtrum sit seruandu q dictu est. §. iij [sect. 8]precedenti in oibus beneficijs etiam simplicibus. Rn. Ge. in. d. c. fi. q sic siue habeat cura animaru. siue no: q cu in oi bnficio requirat examinatio et cofirmatio electi seu pntati seu postulati. sz Jo. an. post ho. in. c. proposuit. de coces. pre. ergo seruanda sunt predicta. ¶ Vtru in hospitali silr. Rn. Lap. sm [sect. 9]ge. vbi. s. q sic si dat bnficiu pvia pnta tionis vel electionis. secus qn no dat in bnficiu q tuc fit comissio. no electio vel collatio. seu presentatio vt in cle. q contingit de reli. domi. ¶ Vtrum prelatus superior possit con [sect. 10]firmare sine caplo. Rn. Ge. in. c. qm de elec. li. vj. q Arch. hic post opi. recitatas tenet q no valet confirmatio si i abntia capituli fiat. arg. eoru q no. de of. dele. cam. ff. de admi. tu. l. titiu et meuiu i pn. et. ff. de exerci. l. j. §. q si plures. et hoc ve ru nisi cosuetudo ecclesie haberet contra riu quia tunc valeret confirmatio deco sue. c. non est. lxvj. Confirmationis sacramentuz ad quid valet. Rnd. Melchiades papa in. c. spiritussanctus de cose. dist. v. q valet ad augmetu gre ad co firmandu in pugna cotra vicia et diabolu et arma et instruit ad agones huius mundi et prelia. ¶ Vtrum sit necessariu ad salute. Rn. [sect. 1]q non absolute: q baptizatus si statim decedit soluatur vt pz i. d. c. spussanctus quis sit cofirmatus tn necessariu est ita q contenens ipm suscipere mortaliter peccaret. et danaretur. vt colligit ex. d. c. spiritussanctus cum ibi no. Et p pter ea credo q notabilis negligentia eporum in non conferendo istud sacrame tum sit eis peccatum mortale. per ar. in d. c. spiritussanctus. ¶ Vtru soli epi hoc sacramentum pos[sect. 2]sint coferre. Rn. q sic vt pz in. c. de his. et duobus. c. se. de cose. di. v. tn sm Jnno. in. c. qto de consue. pa. posset dare lniam sacerdotibus vt coferret q sm gl. in. c. manus de cose. di. v. sequit Jnn. vbi. s. ex demandatione pape quilibet clericus potest conferre ordinem et sacramentu quod habet. ¶ Quibus debet conferri istud sacra[sect. 3]mentu? Rn. q omnibus fidelibus baptizatis tam sanis q etiam morte pericli tantibus. vt pz in. c. vt ieiunij et. c. se. de conse. di. v. quis glo. sentire videat q debeat dari solu habentibus perfecta etate. s. xij. annorum non credo verum. ¶ Vtrum perfecte etatis volens susci[sect. 4]pere istud sacramentum teneat cofiteri prius. Rn. q quis teneat cofiteri de mortali si qd comsit an q suscipiat alr peccaret mortalr tn cofiteri no credo te neat de necessitate ar. d. c. vt ieiunij in verbo moueantur. ¶ Vtrum de chrismate tantum et illius [sect. 5]anni debeat fieri. Rn. q sic cu sit minoris necessitatis cofirmatio q baptismus ar. c. qm de sen. ex. li. vj. et. c. si qs de alio de conse. di. iiij. ¶ Vtrum omni tempore possit confer[sect. 6]ri. Rn. qd sic ar. c. oes fideles et. c. de his et. c. vt ieiunij et. c. se. de cose. di. v. sz eps dz esse ieiunus vt in. c. vt epi de cose. di. v. sed non de precepto. ¶ Vtrum ieiunus tm debeat suscipere [sect. 7]Rn. q sic. nisi necessitas aliud suadeat tame credo sit consilium no preceptu. vt opz in. d. c. vt ieiunij. et ppterea dicit Alex. q melius est confirmari post praudium q epo postea discedente no possit confirmari. ¶ Quid si qs oleo pro chrismate sit vn[sect. 8]ctus Rn. sm Ho. et in. c. vnico de sa. vn. q debet iterum chrismate liniri. et debet illaoratio reiterari. signote et c. Alie autem orationes que precedunt et sequunt non iterantur. ¶ Que est forma huius sacrameti. Rn. [sect. 9]q in iure non muenitur nisi q in fron te chrismate debet signari. Tame inpo tificalibus coiter habet. Ego te consigno signo crucis et cofirmo te chrisma te salutis. Jn noie patris et filij. et c. Et hec est seruanda. ¶ Vtru sit reiterabile istud sacrm. Rn. [sect. 10]q no. vt in. c. dictu est. et. c. se. ea. dist. Et peccaret mortaliter scieter iteras: secus si ignoraret aut dubitaret q no dr iteratu quod nescitur factum. ¶ Vtru no confirmatus possit tenere aliu [sect. 11]ad cofirmatione. Rn. q non. c. in bapti mat. de cose. di. iiij. Et si tenet no cotra hit copaternitatem vt ibi patet cocor. Tho. et Pet. ¶ Quot possunt tenere ad istud sacra[sect. 12]mentu. Rn. tantu vnus dz esse q teneat c. no plures de conse. di. iiij. Sicut et in baptismo. vt ibidem. ¶ Vtru ille q tenuit in cathecismo vel [sect. 13]baptismo possit tenere in hoc sacro. rn. qd cosuetudo romana est qd non. sed p singulos singuli suscipiant. Tame fieri pot si necessitas cogit. als no vt i. c. cathecismo de cose. di. iiij. Sed no. q ho die ex consuetudine est vt q tenet in ca thecismo teneat i baptismo et ideo sine peccato fit. Si tamen plures sunt q tenent omnes efficiuntur compatres su scepti. vt in. c. fi. de co. spi. li. vj. Et ideo vir no debet tenere vxorem et econuerso. q orietur imped imentum. Confirmatio summi pontificis ex certa scientia facitva lidum quod erat nullum respectu iuris positiui. sm Jo. de lin. vt refert Pa. in. c. cum super de causa pos. et proprie. facit firmum quod alias est infirmum. Solemne quod non est solenne supple do defectus solennitatis omisse. ij. q. j. in primis de trasac. c. j. de coces. pre. q. Si vero sit in forma coi no ex certa scia nihil iuris tribuit. sed solu vetus conseruat. de cofir. vti. vel inuti. c. dilecta. et c. j. in gl. et de coces. pre. q diuersitate. et de priui. q intentionis nec p ipsam de rogatur iuri coi. de offi. or. lz. de fi. instr. inter dilectos. ¶ Cofirmatio pprie no est qn successor [sect. 1]cofirmat costone pdecessoris: seu eius ge sta. vt dicit Pa. in. c. j. de loca. et est dictu Ho. vn potius est ratificatio vel innoua tio. Sed cofirmatio est qn superior con firmat factum inferioris. Quod no. q facit ad multa. Confraternitas an sit licita. Rn. Petr. de perusio tractatu de canonica portione epi. ca. iiij. q si fiat ex ca licita. facit glo. in. c. si qs clericoru. xj. q. j. que dicit q fraterni tates bone admittunt. q. ij. di. si qs despicit. Sed que fiunt ad malum phibe tur. C. de mono. l. vnica. de hoc do. An. barbatius in. c. officij de test. plene tra ctat archi. etiam in. d. c. si quis despicit et vide. s. collegium. De hac materia cofraternitatis in quatu iste allegauit Ro. in suis no. voluit eu allegare sin. cccxlvj. inci. nuc ha beo cosulere de quo per Colle. c. cum et platare. v. quid de istis cofratris de pri ui. vbi tenet cu archi. vbi. s. allegatur. ¶ Vtru statutu confraternitatu quo ca [sect. 1]uet ne qs recipiat nisi soluat tm liceat. Rn. pe. vbi. s. qd sic si fit ppter honesta cam. puta aledis pauperibus et hmoi. d. c. si qs despicit. et ar. xxvj. q. ij. non exem plo: qda tn dicut no licere. q excludit pietate. s. ne quis recipiatur nisi soluat et videt magis equu. Si tn statutu dice ret qd receptus soluat tm oi mense lice ret. Ludo. de ro. in no. dicit q arc. q. ij. d. c. si quis despicit consuluit q si sit sta tutu p vba affirmatiua sic valet. Si per verba negatiua. s. nullus admittat sic no vz. allegat. c. ad aplica de simo. Et addit ide. Ludo. qd si ptas inuenit societate in qua sit statutu inhonestu pot statim eoipso cassare societate sz Bar. in. l. sub pretextu. ff. de extraor. cri. et seq tur Bal. in. c. j. §. coue ticulas. de pa. te. in vsi. feu. Coniuratio est quado aliqui rebel li autoritate in vnum se colligendo iuramenta inter se dederunt. ij. q. j. si qui clericoru. et no. q conturatio et conspiratio p vno eodemq crimine accipiuntur. ij. q. j. coniurationum. vnde coniurare est simul vel vnu iurare conspirare vero est simul vel in ide spirare sm glo. in. c. constitutionez. de sen. ex. li. vj. De materia coiurationis supple. j. in versi. conspiratio. et illa an possit pro bari per socios criminisno. Bal. i. l. qm ver. qro igit. C. de test. vbi tenet q sic qn aliter no pot probari. ¶ Vtru ois coniuratio sit illicita. Rn. [sect. 1]q proprie cospiratio vt patet ex precedentibus est illicita. Dicit tn aliqn lar go mo conspiratio seu coiuratio qua aliq coiurant vel in ide aspirat qd de se est licitu et bonu et tuc lz talis cospiratio. vt no. gl. in. d. c. si quis clericoru alle. j. q. j. concussionis. xxij. q. j. c. j. no Jnno. in. c. cu. J. et. A. de sen. et re iud. et Pa. in. c. exhibita de iud. Qn ergo qs coniurat vt re bellet plato vel obedietie et hmoi sic est conspirator vt opz de ver. sig. costitutione. li. vj. et sic cospiratio de se est mortale pctm. Jn dubio vo semp psumit ma la. sm Jnno. i. c. j. de scis. et Vin. i. c. fi. de testi. co. et Jo. an. in. c. iij. de ver. sig. ¶ Que est pena coninratiu vl conspiratiu. [sect. 2]Rn. laici debet excoicari si con epz sm gl. in. c. fi. de testi. co. et sm Ho. et Jo. an. in vna libra auri condenari singuli. i constitu tione Federici de pace. te. c. hac edicta li. et si qs tumultu con alique fecerit vel seditiosas voces emiserit capital e pena. l. denutiamus. C. de his q ad ec. confu. et l. j. et. ij. C. de sed. et. ff. de pe. l. aut facta. et C. de epi. et cle. l. conueticulavbi phibent cetus vl turba cogregari nisi inuenial cocessum expresse. ff. de col. illi. p totum clerici debent deponi. Consanguinitas vide. j. matrimo nium. iij. impedimento vj. Conscientia conuenit cum lege na turali rationalis creature. et cu sinderesi in hoc qd est. regula re: sed differunt in mo lex naturalis di ctat ei bonu faciedu et malu fugiedum post hoc sequit iudiciu i rone. et sic format conscia vlterius facto iudicio q sic dz ee sequit sinderests q e sintilla coscie q stimulat volutate ad bonu faciedu. et sic pz q coscia pprie est regula in rone sin deresis vo in volutate instigado ea ad bonu et stimuladohec ex alex. in. iij. par te summe. Coscietia et cosensus i quo differut no. Ange. in aut. de alie. et emphi. §. em phiteosis v. et hoc no. ad. q. colla. ix. etest coscietia statutumetis in suo esse. Bal. no. i tra. scisma. col. iij. v si. et rursus etia obligatio. vbi etia dicit q no pot cogi. ¶ Vtrum conscientia liget ad faciedu [sect. 1]omne q dictat per modum pceptionis vel prohibitionis. Rn. sctus bon. in. ij. sen. di. xxxix. arg. j. q. iij. q aut coscietia dictat aliquid q est sm legem dei. et sic tenetur facere: aut dictat q est pter legem dei. et sic tenet facere vel conscientia deponere. vt pote si dictat necessariu ad salute festucam de terra leuare si no de ponit conscietia aut no leuat: mortalr pec cat. aut coscietia dictat qd e con lege dei: et sic no ligat ad faciedu: sz ligat ad depo nendu: q erronea errore repugnate legi diuie vn qdiu manet ponit hoiez ex tra statum salutis: et io necessario tenet ea deponere: q siue faciat q conscietia di ctat siue no faciat semp mortalr peccat faciedo q dictat peccat mortalr q face re con lege dei. no facie do peccat mortalr q faciedo bonu facit in coteptu dei du credit dictate sibi coscietia et hoc deo di splicet. et sic itellige. xxviij. q. j. §. ex his. de sy. per tuas el. ij. de resti. spo. lras de pscri. c. fi. qd fit cotra cosciaz edificat ad gehennam. ¶ Quid si platus pcipiat aliqd qd coscie [sect. 2]tia subditi dictat et con lege dei. rn. sctus Bo. vbi. s. qtenet deponere ea nisi cla ru sit illd fore con lege dei. Et si nescit de illa iudicare dz sapietiores consuluere. vl p oratione a deo declaratione postulare. vl dic vt habet i. c. iqsitioi de sen. ex. q qn scit p certo qd e con lege dei no obe diat. q mortalr peccaret. sz potius tolleret etia excoicatione. Si no scit p certo sz ex leui et temeraria credulitate: tunc ad cosiliu sui plati deponat. Si vo habeat credulitate. pbabile et discretam. quis no manifesta et euidete: tuc ppter obedietia faciat qd sibi pcipit q tenetur i tali dubio et ppter bonu obedietie excusat: sz nullo modo ex ppria voluta le faciat q no lz imo mortalr peccaret. q q amat p iculu pibit i illo. Et istud e q dicit tex. i. c. no solu. de regula. lib. vj. Decet inqt et expedit vt coscietie puritati no desijt iudiciu ronis ne du spua lis pfectus qrit inde salutis dispediu incurratur. vide et. j. religiosus. §. xxix. ¶ Vtru cofidens de coscia fama negli[sect. 3]ges peccet mortaliter. vide. j. fama §. j. Consecratio eporum et archiepiscoru. j. tres meses post electione et confirmatione differri no nisi ne cessitas aliud suadeat. lxxv. di. qm qda. De hac materia consecratiois parum p legistas tagit Bal. tn in. l. dixectis: i fi. C. ma. est. dicit q consecratio sola no facit papa nisi pcesserit solenis electa. Nec valet cosecratio plati quado eius electio fuit inualida. no. ide Bal. in. c. j. in fine qui feu. da. pos. in vsi. feu. ¶ A q dz cosecrari archieps. Rn. q ab [sect. 1]oibus suffraganeis suis q tuc ad metropolitana ecclia sut vocadi. de te. or. si ar chieps et cu consensu primatis. c. plz. lxv. dis. ita q sine eo no recipit executionez consecratus vt no. Jnn. i. c. ne epi de te. or. ¶ Quis cosecrabit epm. Rn. si e exeptus cosecrabit a papa vel de eius madato. si [sect. 2]vo no est. exeptus q archieps cu duobus puincialibus epis. aut tres coprouinciales epi ex iussu archiepi. ita tame q oes epi coprouinciales sunt p eplam requi redi vt cosentiat: vt i. d. c. nec epi. vbi di cit Jnn. q si aliqs eporum coprouincialiu cotenat i consecratioe archiepi vel epi q poterit agere vt priuet executioe officij sicut in electioe agit vt casset. de elec. q sicut. arg. de elec. cum in veteri. de arbi. cum olim. lxv. di. non dz. et etia grauior penitentia sibi poterit imponi. ¶ Quo die debent consecrari predicti. Rn. q die dominico hora tertiarum lj. di. qui in aliquo. quasi in fine. lxxv. di. qd die et. c. ordinationes. ¶ Quo dz fieri. vide in. d. c. ordinatio[sect. 4]nes. sz melius in eorum pastorali. et quid sit de substantia no. in d. c. ordinationes. lxv. di. in summa. ¶ Patriarcha aut et primas ac cardina[sect. 5]les credo q a papa sunt consecradi vel de eius madato et no ab alio. ar. c. pude da. et qd ibi no. xxiiij. q. j. Dicit etia Pa. in. c. meminimus de accu. q quilibet pre latus cofirmatus a papa no pot benedici seu cosecrari p inferiore: nisi de licen tia pape. vt in. c. cu in distribuendis de tem. or. nisi cosuetudo aliud habeat. pa pa. vo consecrari dz ab episcopo. hostie sis. xxiij. di. in nomine domini. ¶ Jn quo loco sunt prefati consecrandi [sect. 6]Rn. qd archieps in sua inetropolitana ecclesia vt in. d. c. si archiepiscopus alij autem vbi placuerit ad quem pertinet consecratio. lv. di. c. fi. Comsecratio ecclesie a quo dz fieri Rn. q ab episcopo p prio no ab alieno. nisi de licentia proprij. facit. c. tua fraternitas. de cose. ec. vel al. no eps ergo non potest etiam de licentia epi nec etiam reconcilare. vt in c. ea que. eo. ti. Dicit tn Jnn. ibidem q papa pluribus episcopis cocessit vt possit simplices sacerdotes recocialiare ec clesiam a qua tame prius per episcopu benedicta. Est sic patet q ex concessioe pape solum possunt recociliare no con secrare. Jntellige de ecclesia cosecrata. quia ecclesia non consecrata bene potest reconciliari per sacerdotem aqua exorcizata tantum. vt in. d. c. fi. de conse. ec. vel al. quia aqua exorcizata potest fieri per simplicem sacerdotez. Ex quo patet. q no oportet q fiat per epm. vel de licentia eius sm glo. in. d. c. fi. Et est communis opi. ¶ Quo tempore potest consecrari. Rn. [sect. 1]q in omni tempore tam festiuo q non. d. c. tua fraternitas. ¶ Quo dz cosecrari. Rn. q modus habe[sect. 2]tur. in eorum pastorali. et aliquid de cose. di. j. omnes basilice. et q ibi no. Sz a pa storali non est recedendum. ¶ Vtrum aliquando sit reconsecrada. [sect. 3]Rn. pa. in. c. pposuisti. de cosec. ec. vl al. q sic in tribus casibus. ¶ Primus qn ne scit an fuerit consecrata vtputa q non apparet aliqd signu p q appareat con secrata nec scriptura. nec testis et huius modi. de conse. di. j. ecclesie vel altaris. q no dicitur literatu qd nescitur factum. c. solenitates. el. j. de cose. di. j. c. venies. de presby. no bap. Secudus si parietes sunt combusti et decrustati. Ratio quia consecratio. et linitio fit in ipsis parieti bus. Et ideo licet no corruant. si tn coburantur est reconsecranda gl. est de co se. di. j. ecclesijs. Secus si tectuz comburatur vel destruatur: q non est reconsecranda vt in. c. ligneis. de conse. ec. vel al. de nouo opz ipsam reficere etiam de eisdem lapidibus. Et licet gl. et aliq ibi velint q si nunc vna pars reficiat. et postea alia q non sit reconsecranda. ta men Pau. vbi. s. tenet q debet reconse crari. quia in spiritualibus consideramus veritatem et non fictionem. vt no. Archi. in. c. j. de voto. li. vj. Jdeo est verum q no est in veritate illa prima ecclesia. nec cosecratio que fuit in illa pri ma est in ista quia no est liquor qui comisceatur. Et hanc opi. sequitur Jnno. in rubri. eo. ti. ¶ Jn quibus casibus ecclesia poluitur [sect. 4]et indiget recociliatione. Rn. pa. in. d. c. pposuisti: ponit duos casus. ¶ Primus quado in ea effundit sanguis. Et not. q effusio significat abundantia. p quo vide bonu tex. cum glo. in. c. cum illorum. §. qd si claustrales. de sen. exc. et ideo ex modica lesioe quis modicu de sanguine effluat no idigeret recociliatioe. Aduerte q ista effusio sanguinis oportet q sit facta ex contetione. vel ex iniuria sm Rod. q si furiosus vel ligno caden te effunderetur sanguis no esset reconciliada et hoc videt velle Hug. de conse. di. j. ecclesijs. et Ho. in. c. si ecclesie de conse. ec. vel al. ¶ Secundus quado in ea aliquis occidit. licet sanguis no effundatur puta quia suspeditur et huiusmo di: et intellige de homicidio violeto vel iniurioso. sm no. in. c. vnico. eo. ti. li. vj. Secus in homicidio casuali: vel cu quis se defendedo aliu occidit. vel si sanctus ibi occidatur. quia tunc non est reconcilianda. Sed glo. in. d. c. vnico tenet q in hoc vltimo casu polluitur. et est reco cilanda: sed non lauandus est locus vbi sanguis effusus est et communiter hoc tenetur. ¶ Sed quid si quis in ea letaliter vul[sect. 5]neretur. et extra ecclesiaz moriatur. Rn. glo. d. c. vnici quod reconciliabit etiam si sanguine recollegisset in scutella. sed non econtrario si vulneratur extra et co fugit ad ecclesia licet ibi moriat et sanguis effundatur. no recociliabitur. Si militer dic sm hu. si existes in tecto ecciesse sagitetur no reconciliabitur quia extra ecclesiam videtur factum. ¶ Quid si quis sane metis seipm vulneret vel occidat in ecclia irato animo [sect. 6]Rn. Ge. in. d. c. vnico q reconciliabit si est publicuz. de sen. ex. contingit. el. j. q homicida est. Secus si esset furiosus et no sanemetis. ar. cle. si furiosus. de homi. ¶ Tertius quado excommunicatus sepelitur in ecclesia vel paganus. quia si erat consecrata est reconcilianda et cor pora predictorum proijcienda si discer ni possunt ab alijs. de cose. di. j. ecclesia et de cose. ec. vel al. consuluisti et ibi pa. ponit istum cu casu se. ¶ Quartus quado fuit consecrata per notorium excom municatum. Naz ea que consistunt in exterioribus benedictioibus et cosecra tionibus facta per notoriuz excommu nicatu no debent per fideles exercitari ante reconciliationem. ¶ Quintus sm gl. in. d. c. pposuisti quado parietes suc cessiue reparant. sed credo sit recon secranda. ¶ Sextus quando effunditur seme. de adul. c. significasti. Sz quado est occultu no poluit. vt tenet gl. in. d. c. vnico. et ex. d. c. significasti. in. ver. publice. et fit publicum vel ex confessione eoru qui fecerunt vel rei euidentia. et intelligunt quidam de omni effusione seminis criminosa. Secus de effnsione q fit in somnis. et ea que sit in matrimo nio causa procreade prolis et huinsmo di. Contrariuz tame tenetur communi ter. vt ptz in gl. d. c. vnici. et q ibi no. vt habeat locum in oi polutioe humana. Et hoc magis cosonat tex. in. c. ecclesijs de conse. di. j. et hoc tene. ¶ Quid si ecclesia no erat consecrata. Rn. [sect. 7]q quis ecclesia non sit cosecrata tame poluitur seminis aut sanguinis effusione. vt pz in. c. fi. de con. ec. vel al. et de bet lauari aqua exorcizata tantu p sacerdotem. vt ibidem. ¶ Vtru celebras i ecclia poluta efficia [sect. 8]tur irregularis. Rn. Ge. in. d. c. vnico q no de sen. ex. is qli. vj. tame in ea na dz celebrari de pui. tuarum i pn. Dicit tame Lapus q talis est suspesus ab ingressu ecclesie. de priui. eporum li. vj. et si cu ta li suspesioe in ecclia diuina celebraret vt prius suo agens officio erit irregularis de sen. ex. is cui. lj. vj. ¶ Quo dz recociliari ecclia poluta. Rn. [sect. 9]q cu aqua de qua in. c. cosuluisti. et in. c. aqua de conse. ec. vel al. Et similiter cimiterium sed melius habetur in pasto rali. et sic serua. ¶ Vtru faciens cosecrare ecclesia possit copelli ed ipsaz dotada. Rn. Pau. in. c. [sect. 10]cu sicut de cosec. ec. vel alt. qd sic. et dos debet esse tata qd vnus presbyter cu ministro possit viuere habito respectu ad obuetiones spirituales. Et si esset collegiata habetur respectus ad numeru collegiatoru. Fallit hoc in ecclesijs medicantium. ¶ Vtrum possit aliquid exigi p conse[sect. 11]cratione ecclesie. Rn. q non. vide. j. Simonia. iij. §. xviij. Consecratio altaris est alia a cosecratioe ecclie. c. j. de co se. ec. vel altar. Jo vna sine alia fieri po test de quo vide. s. altare. Consecratio. cimiterij quo debet fieri habetur in pastorali. ¶ Quomodo poluit. Rn. q si cimiteriu est cotiguu ecclesie tuc po luta ecclesia [sect. 1]poluit cimiteriu sed no ecouerso. vt i. d. c. vnico de cose. ec. vel al. li. vj. Si vo no e cotiguu ecclie vel si est cotiguu sz no poluit ec. tuc poluit p sanguinis vel se minis effusione. sicut dictu e de ecclia. Jte quado aliqs excomunicatus vel infi delis i eo sepelit. vt i. d. c. cosuluisti et in d. c. ecclesiaz. el. ij. aduerte tn q si essent plura cimiteria. contigua tn pariete habe tia in medio se iungente q poluto vno no poluitur aliud etia si per porta mediam habeat accessus de vno ad aliud vt in. d. c. vnico. ¶ Sz qd si polutio vel sanguinis effu[sect. 2]sio fiat in porta i medio posita. Rn. Jo. an. vt refert Ge. i. d. c. vnico. q illd cimiteriu est violatum cuius causa paries et porta fuerut facta quasi sit illius accessio p. l. et si no sunt. §. pe. et vl. ff. de auro et ar. le. vbi dicitur spectamus q res cuius rei ornade causa fuerit adhibita. no q ca fuerit adhibita. no q sit pciosior. Et io legato auro legata sunt vasa aurea et legatisgemis. gemea vasa et. sm hoc siue geme sint in aureis vasis. auro cedet. et ide de argento. cu. l. se. et dicit Ge. ibide q in dubio paries itermedius videt principaliter factus. vt faciat duo cimiteria non accessorie. vt innuit text. ibidem. ¶ Vtru silr sit dice du si polutio vel effu [sect. 3]sio sanguinis fiat in porta ecclesie. Rn. Ge. vbi. s. q Jo. de Jmo. dicit q sic qua do itra clausura hostij vsus ecclia e fa cta. Secus si in pte q est extra clausulam ar. no. per Bar. in. l. j. ff. ve dona. ¶ A quo dz recociliari. Rn. q ab epo si[sect. 4]cut dictu est de ecclesia cu aqua benedicta. vt in. d. c. consuluisti. ¶ Vtru debeat qs sepeliri in cimiterio [sect. 5]poluto. Rn. q non. vt in. d. c. vnico. ¶ Vtru corpa excoicatoru hereticoruz. [sect. 6]aut paganoru sint exhumanda quado cosecrare vult cimiteriu: vel recociliare polutu. Rn. qd sic si discerni possunt de conse. di. j. ecclesiam el. ij. ¶ Vtru recociliata ecclesia recociliatuz [sect. 7]sit cimiteriu. Rn. sz ar. et Jo. an. d. c. vni co quod sic si estc ontiguuus alias secus. Consecratio vestimentoru et vasorum ad diuinu cultu neces sariorum ad quem pertinet vide. s. benedictio. §. j. et. ij. ¶ Vtru polsit alienari. Rn. q in vsus p [sect. 1]phanos nullo modo debet couerti q se mel deo dicata sunt. sz vetustate consumpta debet coburi. et cineres in ecclesia reponi. c. q semel. et q ibi not. xix. q. iij. et in regula semel deo. de reg. iu. lib. vj. Possunt tame vasa ecclesiastica et calices cofracti seu minuti vedi in casibus cocessis de qbus. s. Alienatio. §. ij. x. q. ij. hoc ius et in glos. prefate regule. Jntegra non nisi alteri ecclesie vel loco religioso. vt in. l. c. ligna. de conse. distin. j. Consecratio virginu quo tepore de bet fieri. Rn. q in die epiphanie et in natalibus apostoloru. et p tota ebdomada resurrectiois. et omni die dominico vt no. xx. q. j. §. velame. et. c. se. et in casu necessitatis puta piculi mortis oi die priuato. xx. q. j. deuotis et in gl. ij. de cose. ec. vel al. Jnno. in. c. j. de tem. or. tz q etia in solenibus festiui tatibus possunt consecrari. ¶ A quo debet cosecrari. Rn. q ab epo [sect. 1]proprio vt in. d. c. deuotis. ¶ Vtru illa q est corrupta sit cosecrada. [sect. 2]Rn. q no. xxvj. di. acutius. et. d. c. deuotis. et. c. iuueculas. ea. q. Et quis fuerit vio leter corrupta. tame cosecrada no est q lz corona ei duplicetur qtu ad meritu no tamen habebit aureola virginu. vt no. in summa. xxij. q. v. facit. c. ille famu le. ea. q. Sz theologi tenet et bene qd ha bebit. et nec ppter hoc no cosecrat. sz q ecclesie no costat an consenserit vel ne. ¶ Quid fiet de ea que occulte corrupta fuit et nisi cosecretur imminet scadalu. Rn. q eps simulabit ea cosecrare facie do ea q no sunt de substatia cosecratio nis et omittedo substatilia. q lz sicut pz in. c. j. de his que vi. me. ve. causa fi. et facit. c. vtilem. xxij. q. ij. et nomen virginitatis mutabit in nomen castitatis. Consentire. videt sm Jnn. i. c. j. genesi. de elec. quado qs tacet in actui honorabili seu concupiscibili. sed in actu vituperabili: et preiu diciali et in quo esset verecundu loqui et cotradicere pleruq videt dissentire. l. fi liusfa. §. inuitus et ibi gl. ff. de pcu. et est gl. in. l. qui patitur. ff. ma. Et gl. i. c. pleruq. ij. q. vij. limitat Jo. de Jmo. in. c. ve stra de loca. et gl. in. c. diaconus. xxvij. di. in. d. l. qui patitur quado actus qui fit in. preiudiciu valet etia illo cotradicete secus si no valet nisi presens cosentiat q tuc taces habet pro cosentiete. Exeplu primi vendo re aliena domino pre sente et tacente. et sic no valet. q etia eo absente vel condicete potuit vedi in preiudiciu vendetis. vt no. in. l. re aliena. ff. de contrahe. emp. sicut et legare possunt re aliena in piudiciu sui heredisvt no. in. c. filius de testa. Exemplu scdi impignorat qs rem aliena presente domino et sic valet vt no. in. l. gaius. ff. de pi. ac. Et de hac distinctioe habes tex. singulare in. l. sepe. §. currat his. ff. de re. iud. facit. l. ff seruus cois. fi. de. do. intervi. et vxo. vbi frater donas re comune sibi et fratri pnte fratre et no cotradicetevalet cocessio. facit. c. cotinebat de his q fi. a p. vbi si platus cotulit bnficium pnte. c. et non condicete tz collatio. facitqd no. bal. in. l. si tutor. C. inq. cau. in iure. re no est ne. vbi dicit q si qs scit alique se gerere p eius pcuratore. tuc si cotradicedo potest illu impedire. si tacet consentit. Secus si no pot impedire. Simile decisione ponut dni de rota in habetibus causaz comune sivnus illorum constituit procuratore vt consentire videantur si possunt ipedire et qn no. bald. in. l. ij. §. si vir. ff. so. ma. vbi dicit q qd cosensus requitur ad habilitanda psonam non contradictio habet pro consensu. vt in l. quo ei. §. j. ff. re ra. ha. vbi dicit glo. no contradicere rati habitione par e. Ex quo arguit bal. q satisfactu est statuto floretinorum requirenti consensum. co sanguineorum in cotractibus si consanguinei sciut nec contradicunt pro quo facit illud singulare dictum. bal. in. l. potuit in vl. q. C. de iure. deli. vbi vult q si pupillus maior infante vna cum tutore ingressus est possessione q per hoc hereditas est legitime comprehen sa. Nec ob. q autoritas debeat pstari verbis expressis: vt facit. l. j. ad fi. ff. de auc. tu. q hoc est veru circa actus expres sos. sed in tacitis tacite loquimur rebus istis et factis. iuxta illd: et factis loqmur argume tuin. l. de quibus. ff. de legi. et. l. ite q. ff. de pac. facit qd ide bal. i. l. madatu. C. ma. i. ij. col. dicit qd societas co tracta cu parte intelligit cu filio renoua si interueniat patietia tutoris. Jte aliud dictu. in. l. post morte. ff. de ado p. vbi idem bal. dicit q si filius vixit seor suz a pre negociando. vt emancipatus per. x. annos pre sciente et patiete presumitur emancipatus. De cosensu et quid dicat Bal. in. l. fi. co. j. v. qro nuquid sit dria. C. ad vell. dicit q est simul sensus. Jde in. l. pacta nouissima. C. de pac. vbi ponit qualiter accipiat verbu cocedo et facit cosensas pditus suuz. bar. no. e. l. si pater. in x. op. C. de insti. et substi. et an sufficiat p autoritate bal. no. q no. i. l. quecuq ad fi. versi. dicit arch. C. de. bo. q lib. ¶ Sed nuquid in actu negatiuo reqra [sect. 1]tur p testatio nevideatur consentire. Rn. quod in actu negatiuo abstinens et taces non hr pro cosentiente. facit q no. ho. et Jnn. in. c. oliz. inter de re. spo. et qd no. in cle. j. de procu. iuncta gl. fi. ff. de p cu. Similiter no. qd qn duo pponutur vni et solu negat vnu vr alterum affirmare vt i. c. none bndicimus de psup. facit c. j. d post. pla. Sz bn attende istam. q. quo tacesvr consentire q vr ee qsi brocardica qo q multas patitur limitatioes. ¶ Vtru exstetes i consilio et tacetes qn ali qd multu tractat sint culpabiles. Rn. [sect. 2]q existes in cosilio inuoluunt peccato et tenetur ad restitutione de dano. et silr de qbuscuq alijs qn malo obuiare pos sunt et no faciut. Ro q q tenetur loq et tacz cosentit i eius preiudiciu. l. de etate .§. q tacuit. ff. de iterro. act. et. c. si post pstinu. de cose. li. vj. Quilibz aut de vniuersitate tenetur votu suu exprimere i cocernetibus facta coitatis ex debito offi cij. ar. in. c. j. de his q si. a ma. par. c. et io ibi dicit. Jnno. q nisi cotradic at si aliq ibi male ageret hr p cosentiete quo ad pctm et quo ad pena. Qd quide vlt quo ad culpam habeo p idubitato de qcu q qui potest obuiare peccato ne committat no facit. xxij. q. v. hoc vr. Sed de pena no credo nisi in prelatovel cui ex officio copetit vt istis qui habet vocem in caplo arg. eorum q no. in. c. negligere. ij. q. vij. vel nisi dolose taceat et non prohibeat ar. eoru q no. in. c. q te. de se. exco. et sz hac distin. limita Bart. in. l. vtru. ff. de peri. vbi vult q solu teneat obuiare qui est subiectus illi qui debet offendi sicut seruus filius et gl. i. l. clpa caret. ff. de re. iu. et tex. insti. d pu. iu. §. alia qui vult q coscius quis extrantus sit puniatur intellige qn hz ex offo vl quado dolose non phibet vel in crimine lese maiestatis. l. quisquis. C. ad. l. iul. maiestatis. l. quisquis. C. ad l. iul. maiest. [sect. 3]¶ Quado debet prestari cosensus. Rn. vt colligitur ex bar. i. l. si qs mihi bona .§. iusium. ff. de acq. he. et pa. in. c. cu nos de his q si. a p. et ab alijs doc. ibidem q quadoq in actu requirit iussus alicuius et tuc debet precedere vt. in. d. §. iussum quadoq reqritur autoritas. i. cosensus autorizabilis. et dz interuenire in ipo actu sz q verbu sonat vel modicu ante seu immediate post vt. in. d. §. iussum et in. l. obligari. §. tutor. ff de au. tu. et insti. eo. §. tutor. qn q reqritur legitima et dz precedere. c. lz. de regula qnq consiliuz et debet reqri ante et expectari resposum c. cu in veteri de elec. qnq requiritur co sensus et tuc si de solennitate actus req ritur vt interueniat certo tpe no potest interuenire post. c. auditis iucto. c. q p pter de elec. aut non requiritur certo te pore sed simpliciter advaliditate actus et tunc si actus tenuit potest consentire p vnde canonicus coteptus in electioe po test cosentire quandocuq vult. c. quod sicut de elec. Si vero actus non tenuit et tunc pot etiaz interuenire post factum sed validat actu non vt ex tunc. sed vt ex nunc. facit q no. gl. in rla ratum et in rla ratihabitio et in regula no firmatur. de reg. iur. li. vj. quod limito verum in alijs sed non in sacramentis. ¶ Quid requiritur vt ratihabitio cofir [sect. 4]met actum pcedente. Rn. bal. in. l. fi. C admace. et in. l. obseruare. §. fi. ff. de offic. pco. multa dicit. ¶ Sed tu dic clarius q prio op ortet sit factu noie meo vt i. d. regula ratu. Jntellige sm gl. in. c. cu qs de sen. ex. li. vj. factu nomine meo quan do mea conteplatione fecit. ¶ Secudo q habea ratu tanq gestum noie meo na possuz habere ratu factum sed qua litate facti non. s. q sit factum nomine meo. l. cu interdicte venditiois. C. ar. tu. et no. i. l. po ponius. ff. de neg. ge. et ista est opi. Ja. de arte approbata in. l. j. §. de jecisse. ff. de vi et. vi. ar. et per gl. sm bart. ibidem in. §. sed et si cu quis lz sz bal. sit gl. contraria ibide in. §. quoties. hoc tn aduerte q non soluz ratihabitio expssa fufficit sz etia tacita i maleficijs vt puta q non reuocat postq scit q est factum noie eius ant no contradicitvt. li. no cot. c. j. i. fi. de offi. dele. c. cu olim el. j. C. de inces. nup. l. cu ancillis. j C. de fer. l. j. et no. gl. in. c. cu impositionibus de iureiu. li. vj. q tuc est rati habitio presumpta. ij. q. j. no. tn secus esset inno maleficijs. ¶ Tertio q actus no requirat pntia q que pntia requirut ratihabitio no pot cofirmare. Jnst. de auc. tu. §. tutor. ¶ Quarto reqritur sz pau. i. c. j. de couer. infi. q ertre ma sint habilia ad illu actu perpetrandu. s. tps in quo actus gestus est et ratihabitionis tps q si vnu istorum deficit no procedit ratihabitio q cu ratihabi tio sit fictio iuris no pot pcedere super impossibili de quo plene per Bar. i. l. si quis p emptore. ff. de vsuca. Exempluz quida noie ifantis iterficit maior factus ratu habet certe talis ratihabitio no re tro trahit q impossibile erat tunc tpis tale madare. Exemplu de alio extremo. Ab aliquo habeba terminu ad aliquid agendu amicus meus noie meo fecit ego post terminu ratuz habui no retrotrahitur q sicut post terminu no potuisse vere facere sic nec ficte. Ro quia vbi cer tu tps est de substatia ibi opz obserua ri tps als actus est nullus ipso iure. ff. de excu. tu. l. scire opz. §. conns q recedere a tpe est recedere a forma. ff. de ver. ob. l. q rome. §. augerius vide bona gl. i. l. fi. i gl. ff. de ne. ge. i. fi. et p hoc facit text. i. l. bonorum. ff. re ra. ha. vide bonam glo. in. ca. q sit de elec. li. vj. facit qd no. Car. i cle. quod circa de elec. vbi dicit q fictio no potest id quod sm natura est impossibi le exemplum instit. de adop. §. minorez vbi qs no potest adoptare eum quem non antecedit p tot annos q eu generare posset. Similiter non posset fingi q quis viueret hodie q. ccc. annis pre teritis mortuus est. insti. de excu. tu. §. sed si in bello. ¶ Quinto requiritur sz Jnno. in. c. prudetia de offic. deleg. q illud quod quis facit valeat vt sit aliqd quia qd nihil est no pot ratu haberi vn excoicas nomine alterius non vz licet ille ratum habeat nisi ipse qui pot excoicet. Similiter si qs iurisditionez faciat noie iudicis no pot ratu haberi. q q facta sut et so lenita te requirut non pnt rata haberi. Et io cu snia a no suo iudice lata sit nul la d iudi. ac si clerici. et cu alie solenitates requirant qs ipemet q ratu habere vult si omitteret no teneret qd facit. ergo nec ratu habere pot si ab aliq omittantur facit. d. l. obseruare in fine. ¶ Sexto reqrit q. possit mandatuz per aliu fieri. q si per aliu no pot fieri rati habitio no retrotrahit vt puta facit qs adulteriuvel fornicatione nomine meo no possum ratu habere vt dicit gl. in. l. j. §. quotiens. ff. de vi et vi ar. et Cy. l. non dns. C. de accus. et i. c. sciat cucti de elec. li. vj. limita istud veru in alijs q no sunt delicta sed quo ad delicta. licet no proprie comittat sz iter pretatiue. io eadem pena puniet taq eiusdedelicti pticeps et madatorvt no. bal. in. l. vnica. §. ne at. C. de cadu. tol. ¶ Septimo q lex non reqrat nisi delictum simpliciter q si lex requireret ma leficiu et per prius machinationez seu tractatu no sufficeret sola ratihabitio. facit gl. et Jo. an. in. c. j. de couer. coiu. ex quo pz q lz mulier habeat ratuz homi cidiu viri post mortez tame. q requirit machinatio per prius. Jdeo non impe diet matrimoniu sequens. cu illo q occi dit sz Ge. in. c. cu qs de sen. exco. lib. vj. ¶ Vtru actus qui dz expediri p consen [sect. 5]suz in comuni prestitu valeat si singuli cosentiat vt singuli nocollegialiter. Rn. Pa. in. c. cu in ec. de ca pos. et ppri. quod non vt in. c. ge. de elec.. et. l. ij. C. de decu. nec est speciale in electione quis glo. dicat cotrariu. in. c. j. de re. ec. no ali. lib. vj. Sz tu tene quod no vz. Et hoc sentit postmodu Jo. an. ibide in nouella et fir mat Jo. cal. i. c. cu oes de costi. et bar. i. l. omnes populi. ff. de iu. et. iu. Conseruator. qs potest ee. Rn. q si dat a papa oz qd sit eps vel supior platus. vel abbas. vel habes dignitate vl psonatu in cathedrali bus aut collegiatis ecclesijs. ite qd non sit d iurisditioe vl dnio seu districtu ec. vel tpali illius cui dat p coseruatore: exceptis illis q regibus et regis dat. Jte q no sit conseruator coseruatoris sui. hntur hec i. c. hac constitutioe de offi. dele. li. vj. et extra ciuitates vl dioceses i qbus fuerit deputati. vl alibi q i ciuitatibus: seu locis insignibus vbi copia possit haberi pi torum pcedere non pnt nec aliquos vltra vna dieta a fine diocesis eorude trahere possunt vt in. d. c. hac costitutione. De coseruatore et quis possit esse et cuius et de officio eius no. Spe. i. ti. de lega. .§. fi. vsi. ite q no estis. et Bal. inaddi. ad eu. eode. ti. vsi. fin. et eorum officiu consistit quasi in mero iperiovt ibi no. Bal. et Jn no. in. c. statuimus. i fi. in glo. inv. ad alia v. iurisditio authorum. ¶ De quibus possint se itromittere. Rn. q solu de manifestis iiurijs et violetijs. [sect. 1]si de alijs se itromiserint vel ad ea q iudiciale indagine reqrut sua potestatez extenderint. sunt suspensi p vnu annu ab officio: et pars q hoc fieri pcuraueit excoicationis sniam incurrit ipso facto a q non poterit absolui nisi primo satis faciat integraliter de expensis vt. i. d. c. hac costitutione. ¶ Que expese debent restitui. Rn. Ge. ibide qd solu legitime et propter hanc [sect. 2]causaz facte. ij. q. j. c. in primis. ¶ Quid si reus negat notoriu et actorvult pbare. Rn. q consuator cognoscere pote[sect. 3]rit q qlibet iudexcognoscere pot an sua sit iurisdi. l. si quis ex aliena. ff. de iudi. ¶ Quatu durat eorum off. Rn qd vsq ab obitu concedetis. et. tuc expirat q ad nego [sect. 4]cia non cepta. vt i. d. c. hac constitutione. ¶ Circa munera et expesas assessoruz et notariorum tenet obsuare qd dlegatis statutu e d q vid. j. iudex. §. j. cu seqntibus. ¶ Quid de atteptatis p consuatores con pmissa. Rn. q irrita sut ipo iure. d. c. hac costitutioe. et hec va sut nisi i eorum lris [sect. 6]alia ptas eis daretur vt fit coiter. Et sic patz q hodie paru valet hec prouisio. ¶ Sz qd si alius q ille cuius e coseruator pcuraretvt se itromitteret d alijs nuqd esset excoicatus. Rn. Ge. j. d. c. hac costitu tioe qd no nisi pticiparet cu parte post q excomunicatione incurrit q tuc liga retur eade excoicatione participado in crimine criminoso. als non. ¶ Quis pot absosuere istu. Rn. Ar. Jo. [sect. 8]mo. et Jo. an. i. d. c. hac costitutioe quod ordinarius ex quo conditor canonis no sibi reseruauit. ¶ Vtru possit vices suas alteri comitte [sect. 9]re. Rn. q no: nisi citatioes et sniaruz denuciationes: nisi aliud specialiter i eorum lris cotineat. d. c. hac constitutione. Consilium. est voluntatis preceptu necessitas. xiiij. q. j. qd p cipitur. tn qui consilio dni no vtit minus boni ad ipiscit. c. quisquis. ea. q. Et merito arguit q consilia sapietum et recta suadetiu no vult recipere. lxxxiiij. di. c. j. Et i dubijs debet homo requirere cosiliuz. xvj. q. ij. visis. et d. xx. c. vlt. xj. q. iij. excellentissimus. De consilio et an et qn obliget not. plene in. l. nullus ex cosilio. ff. de re. iu. et an cosiliu a pluribus prestitu circa idez pstitu a pluribus dicatur vnuz vel plura Bal. i. l. si familia. ff. de iurisd. om. iudi. no. fit vnum et non plura. ¶ Vtru quis teneat ex cosilio dato. Rn. [sect. 1]q aut dat quis consilium delinquenti aut contrahenti si delinquenti quo ad peccatu indistincte inuoluit. sz quo ad pena seu ad restitutione facieda distin guo aut tal erat facturus et sine cosilio et tuc si dedit. cosiliu ope tenet insti. d. ob. q ex delic. na. §. at vbi ope. ff. de. fur. l. si qs vxori. §. j. etia si cosiliu no adhibuit principaliter. sz secundario. ff. de fur. l. si pignore. §. pe isti. de fur. §. ope. vt puta acomodauit scala ad ascendendum et huiusmodi. si vo dedit consilium sine ope alias facturo non tenetur. di. §. atvbi ope. Nec ob. l. j. §. si quis. ff. de ser. cor. quia est casus specialis in q non dz augeri malitia serui laudado vl pot di ci q ibi no solu cosulit. sz etia laudado icitauit q magis est p hoc facit qd no. i. l. sepe. §. fi. ff. de v. si. et i. l. ij. §. fi. ff. ma. si vo no erat facturus tenet. l. si remunera di gra. §. plane. ff. ma. sz. no eicuiddit co siliu sz gl. in rla nullus ex cosilio de reg. iur. li. vj. sed ei cotra quez et eius maleficij noie puta si fecit homicidiu homicida e. l. d. si qs vidua. et hmoi. Sz tu dic in coscia teneri etia ei que mate cosulen do corrupit qtu pot exhortado ad bonu ar. vj. q. j. dteriores. Si vo dat consiliu conheti et tuc si est frauduledu tenet idisticie. ff. de dolo. l. q si cu scire vbi ille q cosuluit dolose et sui lucri camutuare de bitori no idoneo tenet actioe de dolo ei cui consiliu ddit ad ide. ff. p soc. l. ij. Sivo no e frauduletu no tenet. vt i. d. cla nul lus ex consilio. ff. d dolo. l. elegater i fi. et hoc verum si e simplex consiliu q si eet madatu quis no sit frauduletu si e dsignata cer ta psona. puta madat qs tibi vt titio pe cunia tradas et sic tenetidisticte et si als erat facturus. ff. ma. l. ij. §. tua et aliena et ff. de. ne. ge. l. iij. §. fi. si vo no est designa ta certa persona et tuc si als no erat facturus tenetur vt in. d. §. fi. als no. ¶ Vtru ille q dz aliqd agere cu consilio [sect. 2]alicuius possit pcedere si ille mortuus evel est abses vel no vult cosulere. Rn. vtcolligo ex Ge. i. c. j. ne se. va. li. vj. et pa. i. c. ex parte d costi. q ant cosiliu dz peti ex sta tuto vel ex consuetudine. et tuc pot pce dere si ille mortuus est vl remotus vel non vult dare qn piculosu est expectare respectu actus sup q reqri dz sicut collatio bnficij et hmoi. Si vo cosiliu no reqrit p statutu vel cosuetudine sz de madato alicuius Ge. ibide tz q no pot pcedere. sed dz ad ma datez referri. et hoc verum sz Vin. et Copo. nisi comissio facta fuisset sub nomie dignitatis q si. mortuus est expectabit successor ar. c. qm abbas de of. deleg. Pan. vo limitat verum nisi imineat piculu in dilatioe ar. l. si logus. §. si filius. ff. de iud. et. in. l. si cum dote. §. sz si latitat. ff. sol. ma. et hoc sentit barto. in. l. j. §. si plures. ff. de exerci. Ratio sm eum q madatum dz itelligi sm iura ar. c. ex lris de consti. et. c. ij. de rescrip. Sed de mente iuris est q si potest haberi habeatur et si non pot haberi et periculuz sit in mora procedatur ad consummatione actus vt in. d. c. j. Et placet mihi quia sic videtur de mente mandantis. ¶ Vtru actus gestus teneat si pot peti cosi [sect. 3]liu et no petit. Rn. pa. in. d. c. ex pte q si madator ex forma madati voluit reqri consiliu no tz actus nisi reqrat. vt i. c. cu i ve teri. de ele. Si vo e ex dispone legis. et tuc si lex a pncipio eu dedit ptate man dauit cosiliu reqri silr no valet ex defectu ptatis q habuit ea modificata et qli ficata. et sic intelligere. c. nouit. de his q fi. a pla. ita q sine clausula decreti actus e nullus aut habeti prius ptate madauit. supior. vt pcedat cu cosilio. et tuc tz lz sit puniedus. ar. c. dilectus. el. ij. de pbe. vide gl. singularem. in cle. j. de iurepatro. ¶ Vtru obligatus petere consiliu teneat il [sect. 4]lud seq. Rn. Ge. i. d. c. q aut peti dz ab eo a cuius ptate dependet pncipalr actus vt q clericus no conueniat cora alio epo si ne consilio pprij et sic tenet seq et iste e casus i. c. j. de fo. cop. cu gl. si vo no depedet actus ab eo sz vna cu alijs dz iteresse tuc si p alia iura dz seq clarum e q artabit et ita pcedit gl. i. c. ij. de co. vj. sm itellectu Ho. pz hec i. c. studeat. l. di. q reqrit consiliu aliorum eporum i depositioe sacerdotis: et itelligit q seqt ppter. c. si aut pres by. xv. q. vij. aut no appet p alia iura expsse q debeat seq tuc si dz reqri a pti cipe officijsup illa opz seqt conclusio e i. c. venerabili de off. dele. Nam coadiutor ibi datus hz offm super rebus ecclie sicut platus cui dat ergo dz seq eius consiliu. Aut no dz reqri a pticipe officij sz ab habete ius. et sic tenet seq. vn si madat puideri alicui de ecclia reqsito consilio patro ni. dz consiliu seq cu habeat ius i tali puisioe ecclie dictu e Jo. an. i. c. dilectus. de off. le. et i. c. j. de cap. mo. aut no dz reqri ab habetibus ius. tuc si materia habeat q debeat seq sequedu est puta si consulat alicui ne ordiet ppter irregularitate. et ita pcedit tex. i. c. ad aures. de eta. et qli. et ita eu itelligit Jo. an. in. d. rla nullus ex consilio aut materia no hz vt sequat. et sic no tenet seq. de ele. cu i veteri. de arbi. cu oliz. adde sm Jo. an. i regula nul lus li. vj. in mer. q si dicat iuxta consiliu. vel sm consiliu talis tenet seq. Et sz Cy. i. l. id q paupibus. C. d epi. et cle. ide dice du qn dicit de confilio talis secus si dicit cu consilio sz Jo. an. vbi. s. et Bar. i. d. l. id q no approbat hoc sz tenet q no tenet sequi. Ego recurrerem ad intentionem mandantis. ¶ Sod pone q tali obigato seq cosiliu [sect. 5]det consiliu iiustu. Rn. ho. et sequit pa. q no dz seq. q consiliu iportat q sit iustu vt in. l. titiu et meuiuz. ff. de admi. tu. et no. Bar. i. l. j. §. plures. ff. de exer. et sm eude ho. possent pferre sniaz conria. qd verum sz Pa. de eqtate. secus de rigore iuris. Qd verum credo. nisi periculu esset expectare quia posset dare etiam de rigore iuris vt supra dictum est. ¶ Quid si papa madet collegio vt eli[sect. 6]get vnu cu consilio talis poterut ne elige re eu a quo consiliu petere debet. Rn. pa. i d. c. cu i veteri q sic sm ho. secus si consilio et assensu madasset q no possent. q i. j. casu pot consulere ne ipm eligat. et sic no consentit an electione. sz i scdo casu q oz consentiat notabit ambitiosusvt i. c. post petita de electioe ex q pz qd lz statuto caueat. ne mulier possit alienare. nisi de cosensu duorum agnatorum tn alienatio fcta vni d consensu alterius agnati vz. imo plus dicit ho. vt recitat pa. vbi. s. qd si co mittat aliqd sic cu cosensu et consilio triu et vnus dissentit et duo cosentiut qd suf ficit dummodo tertius non cotenatur. ¶ Quid de pponetibus i consilijs aliqd q [sect. 7]pximi iiuste danificent. vel qd fiat iniq statuta. Rn. sm. Dy. qd tenent ad resti tutione isolidu. qn talis danificatio no fuisset facta nisi ex eorum ppositioe vltra mortale pctm qd comiserut pponedo. Conspiratio vide supra coniunctio. Constellatio vide infra sortilegium. Constitutio alia ciuilis. alia ecclia stica. Ciuil. ciuile vel forese ius appellat eccliastica vo cano nis noie ceset. iij. §. j. vbi dicit gl. q etia aliqn consto eccliastica appellat cano qn constituit in vniuersali cosilio. Aliqn docertu qn papa statuit de consensu cardinaliu ad nullius cosultatione extra de elec. bone. el. j. qnq etia solus extra de re scrip. c. j. aliqn epistola decretalis qn pa pa statuit aliqd ad alicuius consultatione aliquado dogma q cosistit in doctrina fidei xpiane aliqn madatu q consistit in doctrina moru aliqn iterdictu quo nul la pena addicit facit. c. si qs dogmata. xxv. q. ij. aliquado sanctio quado addit pena. xvij. q. iiij. si quis. Constitutio ta me pprie dicit quod princeps statuit. c. constitutio di. ij. large accipitur pro omni iure scripto. c. cum oes de consti. Ad ppositu eorum q i hoc. §. dicut dico q si constitutio fiat ca pedete q iudex sm illa no dz iudicare sed sm veterem no. Alex. in. l. omnes populi. col. viij. ff. de iusti. et iure et Spe. in tit. de appel. §. officijs vexum. sed quid si dum causa. ¶ Vtru costitutio pape q a principio. [sect. 1]coiter no recipit ipso sciete et tollerante obliget ad pctm. Rn. Pa. i. c. q circa de cosan. et af. post. d. Ant. q no. pro quo fa cit q no. iiij. di. §. leges de tre. et pa. c. j. si vero a principio a maiori parte recipit sic obligat: quis minor pars. no seruet Et sic intelligo. c. cuz iamdudu de preben. q multa per patientiam tollerant q si deducta fuerint i iudiciu: exigente iustitia no debet tollerari. vide q dico. Consuetudo. §. x. ¶ Vtru oes costitutioes emanate post [sect. 2]copillationez decretaliu habeant vim. Rn. q no nisi de his fiat mentio in. vj. lib. decretalium. vel nisi sint facte post dictum sextum vt probatur in prologo dicti sexti. De hac materia vide. j. lex. Consuetudo est ius quoddam mo ribus institutu quod pro lege suscipit. c. cosuetudo. j. di. et de hac hic loquor no de illa consuetudie large dicta qua qs dicit consuetus facere aliqd q est quodda ius priuatu no publicum vt ista de qua hic vt. l. de quibus. et. l. cum de cosuetudine. ff. de legi. De materia huius. §. et q seruada sit cosuetudo no. gl. in. l. si primus. §. placuit in ver. p lapide. ff. de aqua plu. arce. et di cit ius coe in loco in quo est. Alex. in. l. de quibus. ff. deleg. et viget in ppetuu fi no reperitur mutata. no. Bal. i. c. j. §. sed et res. col. ij. ver. ite no. ista gl. in ti. per quos fiat ignosce. in li. feu. ¶ Quis pot consuetudine introducere [sect. 1]Rn. q ille pot facere lege q a quo remouetur genus et eius species. l. filius in fi. ff. de do. et. l. iurisgetiu. §. si fraudandi. ff. de pactis in gl. ergo a cotrario sensu cosuetudo est species iuris. Jnsti. de iu re natu rali. §. constat. ¶ Que requirunt ad facieda cosuetudi[sect. 2]nem. Rn. q. v. de necessitate. vt habeat vim legis. ¶ Primu q sit ronabilis. q de substatia legis e q sit ronabilis. iiij. di. erit aut. Jdeo cosuetudo rone cares nuq habebit viz legis. et no. qd vt dicit d. an. i. c. fi. de consue. et refert ge. in. c. lz de costi. li. vj. cosuetudo in tatu ronabilis in qtu pticipat de fine iuris. Finis canonici est felicitas aie finis iuris ciuilis e bonu publicu. vt. no. gl. de iureiu. cu cotingat. Et io cosuetudo dz coueni ri religioni discipline et saluti. si ergo istis est cotraria puta q nutrit pctm de se est irronabilis et non pot seruari sine pcto. viij. di. q cotra. et sex. c. ij. quis conue niret iuri ciuili. sicut vsure q p bono pu blico pmittebant. vel dic sm pa. in. d. c. fin. q quado cosuetudo aliquo bono fine instituit dicit ronalis licet sit cotra ius qd est ronabile quia illud vno respectu istud alio exemplu ius statuit q eps tractet negocia cu cosilio capituli. c. nouit et. c. qto de his que fi. a pre. et est ratio q firmus est iudiciu plurimorum. c. prudentia: de of. del. et. xx. di. quibus vbi dicit facilius inuenit qd a pluribus senio ribus querit. tamen cosuetudo pot introducere cotrariu vt in. c. no est d econ sue. li. vj. q tame erit ronabile alia rone valet vt facilius expediant negocia hoc veru dummodo non sit contra veritate et bonos mores. ¶ Sz qro an alia consuetudo possit ee ro [sect. 3]nabilis q sit con lege dei et naturale. Rn. pa. vbi. s. qd pcepta dei qda sut mortalia vt puta. q mores istruut etiformat sicut no occides et honora patre tuu et hu iusmodi. et in istis pot consuetudo distin guere limitare et augere si ro naturalis suadet nec est pctm q psumedu est ipz deu sic voluisse cu noluerit oes casusdi stinguere sz dederit regulas et ptate vi cario suo. xxviij. di. quodcuq ligaueris sed vbi ro nulla naturalis suggerit ius diuinuz distinguere seu limitare nulla lex pot et minus cosuetudo et ea faciens dicit errare. et sic intellige text. in. c. sunt quidam. xxv. q. j. Quida sunt precepta mistica. i. figuralia. et istorum quedam sacramentalia de quibus poterat ro reddi ad litera vt de circusione et de purificatioe post partu mulieris. Quedam vo cerimonialia de qbus ro reddi no po terat q ad litera. sz solu quo ad intellectu. vt no arabis cu boue et asino. et huiusmodi. Jte queda iudicialia sunt que no obligant hodie nisi sm q dica. j. decime. §. j. et con ista valet consuetudo. ¶ Scdm qd requiritur est q mores et [sect. 4]actus hoim p quos introducit cosuetu do solu vt. d. l. de qbus sint tales q pbabiliter arguat cosensum ppli illius q po test facere cosuetudine. d. l. de quibus. ¶ Sz quo possuz psumere de consensu [sect. 5]ppli voletis introducere cosuetudnem Rn. q actus aut pcedut a supiori vt sunt actus iudiciales. tuc si cosensus ppli accedat a pncipio vel ex post facto tacite et sint frequetati ita q salte sint duo. vt due sentetie et lapsus tpis sic psumit co suetudo q hnt aptitudine ad consuetu dine inducenda. ff. de in offi. test. l. na et his et. ff. ad sil. l. si quis. §. qd sub eodem tecto. si vo tales actus no sut iudiciales vt vedere locare et hmoi aut actus priuatorum. vt est videre i porticibus sup via publica tuc no sufficiut duo actus sz reqrit trequetia et multitudo actuu ita q totus ppls sciat. l. sz et ea. ff. de legi. et. l. nam iperator ibide. et. ff. de insti. ac. l. sz et si pupillus. Jtem q sint actus taliter publici. et ita notorij conria comunionez opi. doc. vt verisilr trasierint in noticia totius ppli. d. l. sz et si pupilus. §. pscribere et ro est quia oportet vt interueniat tacitus consensus populi si debet esse consuetudo quia ex vno actu agnosci non potest quis sit notorius nisi habeat cau sam successiuam per tempus debitum ad introducenda cosuetudine vt puta si pons edificaret in publico et haberet causam pmanente. Silr si beneficiu seculare cofert regulari et possidetur tpe habili ad consuetudine efficit regulare et ecotrario vt i. c. cu de bnficio de pre ben. li. vj. vel nisi apparet de expsso con sensu ppli voletis introducere consuetudine per illu actu sine quo consensu nu q erit cosuetudo vt no. gl. in. d. c. cosuetudo. et lz gl. i. c. ita nos. xxv. q. ij. et i. c. cu ecclesia de ca pos. et pprie. dicat q binus actus in criminalibus facit consuetudine. Jntellige de consuetudine large accepta non de ista de qua hic. ¶ Tertiu q requiritur est vt sit itrodu[sect. 6]cta ex certa scia no per errore q si talis est error q tollat cosensum no pot ee cosuetudo quia deficit causa. s. consensus populi. d. l. de quibus. ¶ Quartu q requirit est q maior pars [sect. 7]ppli sit via illa cosuetudine. Jntellige de moiori pte ppli habetis consensuz ha bilem ad faciedu lege. vnde pueri mulieres et furiosi et hmoi computant i nu mero q nocodere lege vt i. l. j. ff. de legi. et non solu maior pars sed oportet sint due ptes populi vel collegij vt. l. nulli et in. l. plane. ff. quod cuius. vni. aliter sicut legem non possunt facere sic nec co suetudinem. ¶ Quintu q requirit est tps debitum [sect. 8]sed quero quatu tps requirat. Rn. pa. i d. c. fi. de cosu. q licet varie sint opi. tamen istud sibi vr q de iure ciuili reqritur tps. x. an. q iura requirunt tempus longu ad introduceduz consuetudine. C. que sit lo. cosue. in rubro et in nigro et ar. in. l. ij. C. de serui. et longu tempus e x. an. C. de pscri. lon. tep. per totum et in gl. dicte. Ru. C. q sit log. consue. et hoc tz bar. in. d. l. de qbus et Cy. in. d. l. ij. de iure aut canonico dic q aut cosuetudo est p ter ius. et sufficit tps. x. an. facit gl. i. c. fi. de cosue. li. vj. et in. c. consuetudo. xij. di. li. mita sm Jnn. in. c. cu dilectus de consue. nisi veniret ad detrahedu iuri alicuius ecclesie pticularis q tuc requirit tepus debitu ad pscriptione. secus si esset contra ecclesia vlem. sed pa. in. d. c. fi. etia idez tepus requirit con ecclesia vlem aut consuetudo est con ius canonicu et reqritur tps. xl. an. q opz sit pscripta vt in. d. c. fi. et in. c. iij. de consue. li. vj. dicit tn. d. ant. in. d c. fi. q si papa scit sufficit tepus. x. an. qd est sing. si vero cosuetudo esset co tra ea que reseruata sunt principi in signum specialis priuilegij: tunc tam de iure ciuili q cano. requiritur tps de cu ius initio memoria non sit vt est tex. in c. super quibusda de. verb. sig. ¶ Vtru talis cosuetudo tollat lege con [sect. 9]traria. Rn. q sic si supior fecit et tollerat facit gl. in. c. j. de treu. et pac. et qd ibi no. Gof. vnde dicit do. ant. q non requirit alia prescripto q ex q superior videt et tollerat no videt velle vinculu inijcere. pa. ibi dicit q sufficit binus vel trinus actus vt tollat. si vero supior ignorat tuc distingue aut lex cotraria hz clausulaz derogatoria ad cosuetudine: et no vz co suetudo q lex semp loquit. l. arriani. C. de here. Et hoc verum sm Ant. i. c. fi. de co sue. nisi ex noua causa vel etia antiqua verisimiliter no cogitata cosuetudo induceret qua si pnceps cogitasset admi sisset ar. l. si homine. ff. ma. est tex. iucta glo. in cle. statutu de elec. vel sm Ge. in c. lz de costi. lib. vj. ni si lex tm resisteret ad finez vt cosuetudine preterita tollat q patet qn no facit mentionem de ea nisi vt eam tollat qn aliter non tolleret vt pz in. d. c. lz q tuc potest induci nona cosuetudo et ita potest pcedere glo. in cle. statutum. de elec. Preterea tenet Pe. de peru. in trac. de canonica portio ne circa fi. q potest introduci noua cosuetudo cotra cle. dudu de sepul. si vero no hz clausula derogatoria vz cosuetudo con lege ar. l. ex facto. ff. d vulg. et pup. sub. dumodo sit pscriptio quo ad tollen du ius canonicu q quo ad tolledu ius ciuile no oportet sit pscripta sz sufficit tacitus consensus populi. quia seculares habeat ius condedi leges etia con lege iperatoris ab ipo iperatore. l. oes ppli. ff. de iust. et iu. et io pnt iducere cosuetudine no sic e con ius canonicu. Sz opz pscripta sit et no sic ius qd pscribi no pos sit: et io q laici no pnt pscribere spualia sic nec consuetudine inducere. c. masana. de ele. etia si no esset memoria de eius inicio vt no. Jo. an. i. c. ij. de pbe. li. vj. fa cit qd dica. j. matrimonium. iij. impedi mento. xvij. §. j. de statuto. ¶ Sz pone q lex seu statutuz hz excoi[sect. 10]catione annexa in con facietes nuqd ide erit vt consuetudo tollat. Rn. vt colligo ex Car. in plogo cle. Jnn. et Cal. do. Ant. et Pa. in. c. j. de treu. et pac. qda tenet q no excusant facietes con etia qn solet eet pceptiua q ex quo a pncipio legauit conuenietes ad pctm no tollit eis dispositio. q tps no est modus tollede obliga tionis. l. obligationum. la. ij. §. plz. ff. de act. et ob. Sed tu tene q si conrium legis vel statuti no est de se mortale pctm remota lege vel statuto no ligat sm q. s. dixi d lege simplici. et sic tene q no erut excoicati facietes conriu ex quo p binum actu factu est contra legislatore sciente et valente condicere et no condicente. vbi aute ignorat reqritur tps. xl. an. si est ius canonicuz vel si est statutum epi. et credo sufficiut. x. an. vn delinquetes sine ronabili ca bn ligabunt et pena et culpa. sed post non. nec ob. q ex quo tales peccauerut no poterit induci consuetudo. q successoris possunt extimare q ex iusta causa no seruauerut. facit tex. in. c. cum olim de cle. coiug. q. vlt. c. cu multe vbi loquit de lege penali abrogata per con traria consuetudine. si vo ex ronabili ca no seruauerut pdecessores. sic etia non peccauerut nec ligati fuerunt. facit qd no. archi. in. c. vtinam. lxxvj. dist. ¶ Quo interrupit consuetudo. Rn. pa. [sect. 11]c. fi. de cosue. qd si est completa et pfecta reqrit tps. x. annorum et sic intellige Jo. an. ibide. als no frangit etia p plures alios conrios actus. Si vero no est copleta sufficit vnus actus contrarius ita q de nouo oportet incipiat ar. l. vbi duo. ff. de reg. iur. ¶ Vtru ex consuetudine possit introduci [sect. 12]vt exigatur aliqd pro spuli sine symonia. Rn. Pau. in. c. suam de symo. qd sic qn no precessit exactio. sed ex mera libe ralitate et deuotione populi talis consue tudo est introducta. facit. c. ad apticam de symo. vbi dicit copellendos ad laudabile consuetudinem seruada. si vero exactio pcedens dedit causam cosuetudini tuc non valet cu habeat initiu vi tiosum et sic intelligit tex. in. c. cu in ecclesie de sy. si bene ponderetur limita hec vt. j. sy. ij. §. xxj. ¶ Sed qtuz tps requirit ad ista cosue [sect. 13]tudine introduceda. Rn. Pa. vbi. s. q tps. x. annoru tu q clericos no astrigit sz laicos inter quos reglr currit consue tudo ex cursu. x. annoru vt coiter no. in l. de quibus. ff. de legi. ite q pia et ideo etia de iure canonico sufficit prefatu tps. vt no. gl. in. c. fi. de consue. lib. vj. ¶ Vtrum in oi pacto intelligat actu q [sect. 14]est cosuetu. Rn. q sic. l. semper in stipulatioibus. ff. de re. iu. tex. est i. l. q si nolit. .§. qui assidua. ff. de edil. edi. ff. de aqua plu. ar. i. si prius. §. placuit. C. lo. l. lz. et. ff de le. comis. l. iij. si q incipit fundus. ar. ff. de prescri. ver. l. si tibi. proptereadicit bal. in. l. liberto. C. de ope. li. q q coduxit operarios alio no expresso tenet eis puidere in expesis et ferrametis sm q est cosuetu et no alr. allegat. d. §. placuit et bar. in. l. nemo est. q nec sciat. ff. d duo. reis dicit q si consuetudo est q doctor legat per substitutu. intelligit qd istud possit licet non sit actum. ¶ Vtru consuetudo praua excuset a pena [sect. 15]huius scli. Rn. sm gl. iiij. di. j. c. deniq q sic. si consuetudis prauitas nodu est declarata p ius. secus quo ad deu. Qd veru itelligo q no excusat quo ad deum qn ignoratia praue cosuetudinis esset cras sa: vt puta con ius naturale. xxxij. q. vij. flagitia. Secus vbi esset pbabile dubiu sup cosuetudinis validitate na tunc ignoratia legis non est pctm vti. l. regu la. ff. de iu. et fac. igno. et in. c. cu dilectus. de consue. et q no. in. c. p tuas. de. sy. et gl. in. c. vno de po. p. li. vj. in v. de cetero. ¶ Vtru consue tudo iterpretet puilegia i [sect. 16]dulgetias et statu ta sicut et lege. Rn. q sic. c. cu dilectus. de consue. l. si de iterpretatione. ff. de le. q not. Jo. an. in. c. q dilectio. de consang. et affi. ¶ Vbi hz locu consuerudo. Rn. q i illis lo [sect. 17]cis vbi viguit. vt no. Pa. i. c. cu olim de cosue. et io nocet cotra priuilegia gene ralia studij in loco vbi viguit. sed no in alio loco de qbus i aut. hita. C. ne fi. p pa. ¶ Vtru papa reuocet cosuetudine par [sect. 18]ticulare si de ea no facit mentione. Rn. q non licet de costi. li. vj. ¶ Vtru oes teneant seruare vna consue[sect. 19]tudine. Rn. q no sz qlz sua nec et cosue tudine romane ecclie vbi vsat extra fi de et articlos eius nec papa madat vt ser uet vide gl. i. c. j. de sum. tri. li. vj. et. c. no lite. ij. di. facit. c. qm de ferijs. et ibi Pa. ¶ Vtru i his q sunt mere facultatis idu[sect. 20]cat consuetudo put est ius priuatu i piudiciu facietis. rn. q no. neq exdonatioe mere facta. vt no. i. l. j. ff. de seruitu. et p Cy. i. l. ij. C. q sit lo. consue. et p Jo. an. i. c. j. d cle. coniu. facit qd no. Jnn. i. c. bone el. ij de postu. p. vbi dicit q recepto de loge venieti no acquirit quasi possessio: nec cosuetudo. lz pluries fuerit receptus et Bar. i. l. cu de i re v. ff. de vsur. et. l. opas ff. d. ope. li. dicit q lz rusticus dederitvnu par caponu p decenniu ex liberalitate silr iuit qs ad moledinu tuu no iducit consuetudo: q isti actus sut mere facultatis. ¶ Quot actus requiruntur vt quis di[sect. 21]catur habere aliqd incosuetudine. Rn. q in ciuilibus requirit qd sint tot actus q faciat pscriptione: na tres actus aut quatuor non faciunt cosuetudine nisi sit legitime prescripta vt not. gl. in. d. c. cu ecclia de ca pos. et pprie. Veru est q duo vel tres actus tuent alique in posses sione quonsq sit dubiu. xviij. q. ij. serui tium. Jn criminalbus vero introducit p binum actum. vt. s §. v. ¶ Vtrum ois cosuetudo proprie dicta [sect. 22]sit obligatoria sub pena mortalis peccati. Rn. q no q quis sit lex: siue habeat vim legis cosuetudo. tn sicut non ois lex obligat ad mortale. sic nec ois co suetudo. Sola ergo illa cosuetudo obli gat ad mortale q introducta est ea me te vt sit prohibitiua vel pceptiua sub peccato mortali. quod pot ppendi qn coiter tenetur ab oibus q facies cotra peccat mortaliter. Contemptus sm colle. in. c. j. de co sti. proprie est quan do ex solavolutate no vult quis subijce re se statuto vel precepto obedire. et no potest apparere quoad forum extrinsecum nisi post monitionem. Sed si qs transgreditur preceptum ex concupiscentia et ira vel negligetia aut alia par ticulari causa no peccat ex coteptu. Jde tenet Ste. vt refert Card. in cle. eos de sepul. nisi quis ex particulari causa induceretur sepius ad iterandu q tunc etia videt contenere sm eu. Et hoc ve ru quo ad presumptione no quo ad ve ritate q etia frequeter factu ex aliqua causa no est coteptus. Disponit tn con suetudo ad contemptu vt not. Tho. secuda scde. q. lxxxvj. arg. pe. in responsio ne vltimi argumenti pro his facit. xj. q iij. c. excelletissimus. vbi ponit aliud esse peccare ex necessitate aliud ex ignoran tia aliud ex contemptu. De hic notatis in hoc. §. et q conteptus ex conuersatione equali nascatur no. Spe. in titu. de lega. §. superest. vsi. in summa. et ideo dicimus q nimia fa miliaritas parit conteptum. l. obserua dum ff. de offi. presidis. ¶ Vtru facies ex coteptu cotra exhorta [sect. 1]tione superioris peccet mortaliter. Rn. vt colligit ex dictis doc. q aut facit con q cotenit autore et illu negando et talis coteptor no solu peccat mortaliter sedsi talis superior est papa velut hereticus dz puniri vt dicit glo. in. c. generali. de ele. li. vj. et Pau. in cle. j. de eta. et quali. et est infamis. vt no. gl. vj. q. j. ifames. Si vo no cotenit autoris ptate sed obsernantia cosilij seu exhortationis et sic so lum peccat venialiter si cosiliu est reue rentie: vt puta q subditusdeberet face re tn platus no vult pcipere sz potius co sulere. Si vo esset necessitatis q prela tus cosulit lz nolit pcipere forte ppter scadalu sic peccat mortaliter vt no. i. c. ad aures et in. c. fi. de tep. or. Si verocosiliu est pfectionis nec etia venialiter peccat. Et tunc est pfectionis quando licite potest dimittere sic no. Archi. vj. dist. c. test. et. xxv. di. §. alias. Et sic intellige glo. et iura que allegat in. d. c. gene rali et ibi Ge. Contentio proprie est impugnatio veritatis cu cofidentia clamoris sm Ambro. Largo aut modo est etia sine impugnatioe veritatis de qua dr. xlvj. di. in pn. nihil est ipudetius arrogatia rusticoru qni garulitate autoritatem putant. ¶ Quotuplex est cotetio. Rn. q triplex. [sect. 1]Vna emulatiois et hec est de qua. j. cor. j. et que hodie est i secularibus erga doct. qn aliu magis laudare videt cotedunt cotra laudatores. Jte circa pdicatores circa religiosos aut religiones et lz de se no sit nisi pctm veniale tn multoties eueniut mortalia puta detractioesaut aliud malu iuxta illud vbi est zelus et cotetio ibi istatia et oe opus prauu Jac. iiij. Alia est disputationis: et hoc pot ee mortalis triplr. ¶ Primo q est con veritatem etia si no fiat cu inordinato clamore et hoc intelligo de re alicuins iportant ie puta cotra fidem bonos mores vel ptinentia ad vtiles doctrinas et notabilr. Na cotetio q fit iterpureos etia cotra veritate non videtur peccatum mortale. ¶ Secundo quia est cotra honestate vt puta ita inordinate contendedo etia p veritate q notabile scadalu sequat. alias erat veniale inordinate cotendere de fide. et hmoi. ¶ Tertio q materia est prohibita sic vt publice disputare et contendere de fide et hmoi: nisi doctis et necessitate iminente aut contendere aut iudicio de eo quod face re tenetur sicut illi q debet dare vt habeant dilatione soluedi contendunt. Alia est contetio litigatiois et hec est piculosa ppter multa mala q ibi immiscea tur no tn phibita. als ius canonicum esset danadu pot tn esse illicita duplr. ¶ Primo rone iniustitie q scieter ligat cotra iustitia et sic est mortale pctm ¶ Scdo rone scadali scz illius a quope titur. Et hoc intelligo si est scandalum pusilloru no phariseoru. Et tuc est phariseoru qn declarat eis sua no esse que ab eis petuntur vel iniusta causam fouere. tn ex militia nolunt debitu facere sz turbant: et scandalizantur quia tunc no est necesse desistere sm no. i. §. j. xiiij. q. j. Alex. aut scda scde titulo de cotetio ne dicit contentio potest fieri pluribus de causis. ¶ Primo causa malignitatis vt cum quis vult iniuste vincerevel animas simplicium peruertere et sic est pctm mortale et phiberet. ij. Thi. ij. No li cotedere vbis. Si tn hoc sit in his in quibus nullu est periculu et ex quada leuitate no erit mortale pctm. ¶ Scdo ca necessitatis et hoc no est pctm. vn gl. sup illud puer. No cotedas aduersus hoiez frustra dicit no vetat contetione co tra malefaciente vt corrigat q frustra no sit sed certa necessitas cogit. ¶ Ter tio ex ca exer citatiois. et hoc no est mor tale pctm lz aliqn cotingat esse veniale peccatum ppter indebitum modum. ¶ Quarto causa eruditionis et licet. ¶ Quinto ex quada titilatioe glie vel honoris et sic e pctm veniale sic fuit Lu ce. xxij. Facta est cotentio quis eoru et c. ¶ Sexto ex ca conatus bone opatiois et hoc precipitur Luce. xiij. Cotedite in trare per angustam portam. et hec est meritoria. Continuum est partiu inter se non intermissas coiunctio vnitas est sine mixtura. ¶ Contigua dicutur quoru extrema se [sect. 1]cotingut. v. phi. Et io est differetia iter continua et cotigua q cotinua sine medio cotigua cu mediostant. no. Ge. in. c. vni co de cose. ec. vel alt. li. vj. Contractus est sm glo. ray. in ti. de negocijs secularibus quasi in prin. vtro citroq obligatio ex volutate et pacto surgens partium. Cotractus quid sit Bar. in. l. liber. la. j. §. contractu. ff. de vb. sig. dicit vt p istu hic et sunt fere oes cotractus intro ducti de iure getiu no. spe. in ti. deloca. §. nuc aliqua circa prin. et i. l. ex hoc iure. ff. de iusti. et iure p gl. et doc. et q dicutur cotractus legitimi no. ide Spe. i ti. de emp. et vend. §. j. et quottuplex sit cotractus no. Bar. in. l. ij. ff. si cer. pe. et i. l. titia. §. ide respondit. ff. de vb. obli. vbi dicit q sortit nome specificatu etia in prefationibus incontineti prehabitis. ¶ Quod modis conhit. Rn. q. iiij. modis [sect. 1]re vbis lris et cosensu. insti. de ob. in fi. De quo dic vt. j. obligatio. §. iij. ¶ Quasi conctus aut est obligatio q pue [sect. 2]nit non ex contractu: vel maleficio vel quasi sed quodam medio sicut qn quis agit negotia alterius sine eius mandato aut exercet tutela. vel est curator et hmoi. vt insti. de ob. que ex quasi contrac. na. per totum. ¶ Quo dolus annullet cotractu vide. j. [sect. 3]Dolus. §. ix. ¶ Vtru conctus intelligat geri sm con[sect. 4]suetudine loci. lz no exprimat. Rn. Pa. c. cu. M. de consti. q sic no. bar. in. l. nemo est q nesciat. ff. de duo. testi. facit. s. cosuetudo. §. iiij. et not. q vt dicit glo. in l. si vno anno in vsi. sed transactio. ff. lo ca. q ei qualitate et natura conctus vba accipiunt con ppria significationem: vt ibi vbi donatio accipit pro transactione facit. l. j. lege eo. ti. et no. de re iu. l. no videtur et ita talia sunt predicata qualia subiecta esse ostendunt et econtra xxxiij. q. vij. apostolus. et de hoc vide. j. religiosus. §. xix. ¶ Cotractus aliq si bone fidei. s. emptio [sect. 5]veditio locatio coductio. madatu depo situ. Societas pignus comodatu. et p mutatio. Alij sut stricti iur. s. stipulatio mutuu et similia bone fidei dnr ppter duo. ¶ Prio q si dolus dat cam eis no tenet. ¶ Scdo q ventut vsure ex mora et index pot extimare ex bono et equoqd venit recopensandu. vel restituedu no sic in cotractibus stricti iuris vide gl. i .§. actionu. insti. de actio. ¶ Cotractus quida dnr noiati. vt vedi [sect. 6] cto locatio et hmoi habent ppria noia eis solu conuenientia. ¶ Cotractus alij dnr inoiati. q sint. iiij. [sect. 7]¶ Primus do vt des. ¶ Scds do vt faci. ¶ Tertius facio vt facias. ¶ Quartus facio. vt des. et ideo dicunt innoiati q noia eoru pnt alijs noiatis conctibus conuenire. et isti sequunt naturam cotractuu noiatoru qui eis assimilant. l. naturales. §. sz si facio. ff. de prescrip. ver. Contritio sm quod no. S. Bo. i. iiij. di. xvj. ar. j. q. j. prime par tis est dolor volutarie assumptus pro pctis cu pposito cofitendi et satisfacien di. et no. qd sicut conteri aliqd dr qn i minimas ptes fragit et quasi anihilat fra gi aut qn solu in magnas ptes diuidit sic metaphorice cor hois duru dr qdiu diuine inspirationi quasi manui se tan geti no cedit sicut duru est q tacui non cedit sz obuiat. i. du in affectu peccadi morat. Coterit aut qn affectus pcti sm oem sui pte in eo totalr destruit. i. qn volutas pfecte recedit. Fragit vo solu qn respicere icipit. quis nudu totalr couertat. et sic dicit alteri no conteri. ¶ Jn quo differt cotritio ab attritione. [sect. 1]Rn. sm Fra. et alios theo. qd in duobus. ¶ Primo q attritio est dolor imperfectus. Contritio vero est dolor pfectus. ¶ Scdo q attritio est dolor sine gratia gratu faciete. sz no cotritio et io contritio et attritio materialr ide sunt sicut domus obscura et illuminata. Attritio quippe est lux aurore q crescedo fit meridies. i. contritio. et aduerte sm. S. Bo. vbi. s. q duobus modis qs conterit. Vna superius eleuas q est spes venie ex consideratione diuine misericordie. Alia deorsum de primes q est timor pene ex cosideratio ne diuine iustitie. ¶ Vtru dolor cotritiois deat esse maxi[sect. 2]mus. Rn. q. s. ar. ij. q. j. q duplex est do lor. Vnus in volutate q no est aliud q pcti displicetia et iste dz esse maximus in gne et in coparatione ad alios dolores oim tpaliu. Vn in casu i quo cotingeret vel comitteret pctm mortale vel incurreretdanu tpaliu aut morteqlibz tenetur magis eligere pena q peccare: vel peccasse. No dz tn sm sctm Tho. in quol. descedere in spali ad hac pena imo stulte facit qui seipm in hoc solici tat. Est alius dolor in sensualitate qui causatur ex prio dolorevel sm necessita te nature ex motu superioru viriu que sequunt inferiores vel sm electione p ut volutas excitat dolore illu et sic non est necesse q dolor ille sit maximus: im mo nec etia est necesse dolere istomodo ¶ Vtru i dolore cotritios possit esse ex [sect. 3]cessus. Rn. sctus Bo. vbi. s. q. ij. q non prio mo accipiedo p displicetia ronis. Sed scdo mo put est passio sensualitatis sic. Vn si aduertit q no pot sustinere sine magno detrimeto tenetur tpare si aut no aduertit. et io no tpat no credo peccet q dabat operam rei licite. ¶ Vtru ho semp debeat conteri. Rn. q [sect. 4]s. ar. iij. q. ij. q sic. Aduertedu tn est qd est duplex cotritio seu detestatio pcti queda in habitu et hac tenet etia post pcti pfecta remissione q vt dicit Hug. de sa. vic. Cu deus absoluit alique apcto obligat eu vinculo detestatois ppetue qda est in actu et ad hac non tenetur semper: sed pro loco et tpe scilicet cum recogitat peccata sua intellige de mor talibus quia de venialibus uo est necesse habere cotritione vt. s. cofessio. j. §. xxviij. Aduerte hoc sm Tho. in. iiij. dist. xvij. non sufficit contritio gencralisquado homo specialiter peccatasua mortalia habet in memoria. q sibi adhuc no sunt remissa: sed oportet sit. spe cialis de eis: sz postq sunt remissa suf ficit generalis. Attende etiam sm He. de ga. in quol. q circa peccatu possunt considerari primo substatia actus. ij. aliquod bonu quod euenit ex peccato puta filiu generatum ex adulterio tertio inordinatio actus ipsius adulterij. Non tenet ergo homo dolere de substantia actus neq de bono sequuto ex eo: sz solu de inordinatione actus. et io licet homo non possit dolere de delectatione quam habuit nec de filio ge[sect. 5]nerato nihilominus no est extra statu falutis: sed sufficit doleat q talem dele ctationem et filium habuit ex inordina to modo et cum offensa dei. ¶ Vtrum homo teneatur confiteri sta[sect. 5]tim comisso mortali. Rn. q non q sicut precptu delectationis dei qtu ad actu interiorem non semper obligat sed solu quando materia occurreret practice non speculatiue. s. cu cosideratur deus vt diligedus vel non diligedus tenet homo iudicare vt diligedus et diligere: sic et peccatu mortale commissum si me ti occurrit pratice vl vt materia delectationis vel detestationis tenet homo iu dicare detestandum et detestari sm pe. de pal. in. iiij. vel dic vt. j. volutas §. vj. ¶ Quis est effectus cotritionis. Rn. q [sect. 6]est remissio culpe et pene de pe. dist. iij. Contumatia est quedam voluntaria in obedietia qua quis monitionem iudis implere conte nit: ita elicitur ex. c. ij. de do. et coniuncta gl. ver. contumaciter et ibi no. quomodo fit multis modis et consistit cotu macia proprie in non faciendo voluntarie. qd facere sciat se dere: vt pz i. d. gl. De duplici cotumacia. s. graui que est quado presens non vult obedire iu dici et leui. s. si absens citatus no venit. vide per Ro. qui ponit q ppter secundam no potest quis diffinitiue condenari in. l. j. §. fi. ff. si quis ius di. non obtem. Et interpretatur. contumacia sem per in id quod est deterius contumaci ter vtilius aduersario vt no. Bar. in. l. qdiu. vlti. col. j. versi. venio ad vlti. gl. ff. de acqui. here. ¶ Vtru excomunicatus p contumacia [sect. 1]absolui debeat anteq satisfaciat de expesis. et caueat de sistedo i iudicio. Rn. no si vere fuit contumax. Secus si presumptiue: puta quia inpeditus tamen nundu constat si hoc allegat et petit ab solui dz. vt in. c. venerabilibus. §. idem est etiam de sen. exco. lib. vj. ¶ Vtru lite no cotes. testes possunt re[sect. 2]cipi contra contumacem et pcedere ad sententiam diffinitiuam vide. c. qm frequenter vt li. non conte. Contumelia est. vt colligit ex Tho. ij. ij. q. lxxij. et Alexan. ij. ij. tractatu de contumelia quado qs id quod est contra honorem alicuius deducit in noticiam eius aliorum siue p signa siue per verba et differt a couicio et improperio nam conuicium importat generaliter defectum culpe et pene. contumelia vero solum culpe. Vnde si quis dicat alicui iniuriose eum esse cecum aut claudum cum sit conuiciu di cit sed non contumeliam si autem iniu riose dicat eum furem non solum conuicium sed etia cotumelia infert et hoc sm theologos sed sm legistas couiciu dicit a collectione vocu cu in vnu plures voces coferunt conuiciu appellat quasi couiciu. ita dicit tex. in. l. apud la beone §. conuiciu. ff de iiur. et pot fieri etia absenti vt cu quis ad. domum tua venerit te absenti nec em qui dicit sz et qui concitauit alios ad vociferatione conuiciu fecit vt. d. l. ite apud et oportet sit aduersus bonos mores vociferatio. s. ad infamia vel inturia vel inuidiam alicuius als no est couiciu et q in cetu dictu sit vt in. d. l. ite apud labeo. iproperiu vero pprie est qn aliquis iniurio se alteri ad. memora reducit auxiliu qd contulit ei necessitate patieti vnde ec. xx. Exigna dabit et multa improperabit. accipit tn vnu qnq p alio. vn Alex. vbi. s. ita diffinit contumelia est pctm ex iproperio sermonis manifesto tendens ad nocumentum pxoximi. ¶ Vtruz contumelia sit pctm mortale. [sect. 1]Rn. sm. s. Tho. et Alex. vbi. s. q in pctis verborum maxime attendendum est quo affectu verba pferant si ergo itetio pro feretis ad hoc feratur vt p verba q pfert auferat honore alterius hoc pprie et p se est dicere couiciu vel contumelia et hoc est pctm mortale non minus q furtu. si aut verba couicij vel contume lie alteri diceret no aio dehonoradi. sz ppter correctione vel hmoi no couiciu dicit vel cotumelie pprie et formalr sed p accns et materialr iq tu. s. dr id qd pot ee couiciu vl contumelia. Vn hoc pot esse quadoq veniale peccatu sicut qn couiciu no multu est dehonestas et pfert ex aliq animi leu itate vl leui ira absq fir mo pposito dehonestadi vtputa q itedit cotristare leuiter solum alique qnq nullu vt in dubio sequeti. vn habenda est magna discretio vt moderate homo talibus verbis vtatur q posset esse ita graue couiciu q auferret honore cotra que pfert et posset homo peccare mortaliter et si no intederet dehonoratione alterius sicut grauiter pcutiens in ludo no caret culpa et tenet couicia: q vltra pctm sm Ni. de li. p se vel inter posi ta psonam dicere sua culpa contumeliato vel salte signa equipolletia ei ondere nisi deprehendat q cotumeliatus ei remisit iniuria puta q ridet cu eo et hmoi excipit platus et paterfa. qui corrigedo licet excedat no tenet petere veniam sm Ang. in regula dumodo non fecerit a pposito et potius vigore. vindicte: q sic teneret similiter petere venia de quo dic vt. j. correctio. j. §. ij. ¶ Vtru liceat ca correctiois dicere conui [sect. 2]ciu vel cotumelia. Rn. sz Tho. vbi. s. q sicut lz verberare vel in. rebus dani ficare ca discipline: ita et conuiciu dicere sicut dns discipulos stultos. et Pau. corinthios insensatos. Dicit tn Aug. i lib. de ser. do. in mote raro et ex magna necessitate obiurgatioes sut adhibede i qbus. no vt nobis sz vt dno seruiat instemus. ¶ Vtru ho teneat illatas contumelias substinere. Rn. sm sctm. Tho. vbi. s. q [sect. 5]sic quatu ad pparatione animi. s. quan do opus esset sicut et alia dana sed quatum ad actu no sem p aliqn enim tenemur non substinere. ¶ Primo quando cederet in bonu eius qui dicit vtputa ad reprimeda eius audaciam ne talia diceret iuxta illud puerb. xxvj. responde stulto iuxta stulticia sua. ¶ Scdo qn ex sufferentia aliorum pfectus impediretur. vnde Gre. in homel. ix. super Ezec. Hij. inquit quoru vita in exempto mutationis est posita debet si possunt detrahentia sibi verba copescere: ne eoru predicatione no audiat qui audire poterant. et in prauis moribus remanentes bene viuere contemnant. Corea vtrum sit licita. Rn. vt colligo ex dictis doc. qd sic si. vij. concurrant. ¶ Primum tempus debitum scz q no sit deputatu orationi necessarie vel pnie. Vnde tenet magistri vt refert Ri. in. iij. di. xxxvij. ar. iij. q. iiij. q est peccatu mortale coreas ducere diebus dnicis ppter dictu Aug. di. q facerent melius femine iudeoru si lana fillaret q toto die i neomenijs ipudice saltare q quide credo veru qn omissa missa vl pdicatioe aut vesporum celebratioe hmoi intederent: vel per notabile spaciu puta p maiore parte diei. als non facit. l. fin. C. de fe. et. c. qui dei. de consec. dist. j. ¶ Scdm psona conuenies. nam ecclesiasticis psonis phibent. xlvj. di. c. cleri cum de cose. di. v. c. nullus psbyteroru. c. no opz. el. j. ar. xxxiiij. di. psbyteri diacones. ita q credo eos peccare mortali ter nisi forte modicitas et qualitas corizadi excusaret: puta in secreto et hmoi. ¶ Tertiu modus honestus nam hone stas est vnu iuris pceptum. insti. de iu sti. et iur. §. iure. pcepta. et ideo si fiet modo inhonesto est peccatum mortale. vt puta gestillationibus puocantibus ad libidine cantibus turpibus vel cum or nametis lasciuis et inhonestis. facit phemiu. ff. veteris. §. illud vero qs illos ludos appellet ex quibus crimina oriu tur. ¶ Quartum recta intetio: si fiet ad puocandu ad libidinem vel alio malo sine vt fiunt coiter est peccatu mortale. secus si ex aliqua leuitate superbie vel inanis glorie. Na si q inten dit est pec catum mortale. similiter et ipsum opus si veniale: erit veniale. arg. c. vide. j. q. j. et. xxiij. q. j. noli. et. c. militare. ¶ Quintu locus aptus scz pphanus no ecclesia seu alia loca sacra vel religiosa. q videtur mortale corizare in loco sacro. ar. c. decet. de imu. eccle. lib. vj. ¶ Sextuz raritas corizationis. Nam Rod. dicit q co reas duces ex cosuetudine peccat mortaliter. Corizantem aut raro et sine corrupta intetione dicit no audeo dicere q peccet mortaliter. sz nec audeo excusare a mortali: cum ingerat se periculo alios puocandi ad libidine et exemplo suo alios ad similia facieda prouocare. ¶ Septimu stabilitas corizatis. Na q ita fragilis est q lz bona intetioe corizare incipiat tame no exit q ad libidine mortale puocet peccat mortalr aduertes de tali sua fragilitate. se ingeredo: q ecclesia. iij. Qui amat periculu pe ribit i illo. et ppterea q dicit Hie. i qua daz homel. No credo viro si dicat se illesum euasisse a talibus spectaculis: cuz Dauid ex eo q vidit Bersabee lauate se puocatus sit in libid ine hec ille. Et et q pfate coditioes no iueniunt i coreis nostri tpis: io no video quo sine morta li peccato qs eas faciat ex consuetudine sicut coiter fiut. Dicit tn Alle. ij. ij. ti. de ludo. q ludus vel saltatio qncuq puenit ex spuali iocuditate. et sic e meritorius sicut dauid lusit et saltauit coram archa domini. Aliquado puenit ex recreatio ne vel exercitatioe. et sic pot esse sine pec cato. Aliquado ex dissolutione mentis lasciue. et sic est peccatu scz mortale vel veniale sm quod dictum est. ¶ Vtru suspectio corearum ludoru vel io[sect. 1]culationu sit peccatu. Rn. Ale. vbi. s. q inspectio qda est in trasitu no tedes vl terius ad delectatione peccati mortalis: vt fornicationis: et hec est venialis. Queda est studiosa in qua. s. est fometu peccati mortalis et hec quadoq est pec catu mortale: intellige quado aduertit de periculo. vel cogitatiois morose vel opis. ite ioculatio queda est hystrionica: et qda corealis mulierum lasciuarum. qda ca exertij vel fastidij tollendi siue accidie vitade. Jnspectio ergo studiosa ioculationis prime et secunde vergere po test in mortale peccatum. tertio vero et quarto potest esse venialis. et aliquando meritoria. Correctio prelatoru i puniedo subditos et increpado no debet fieri aio nocedi: q sic peccaret mor talr si deliberate et in notabili nocumeto. secus si i modico malo vel indeliberate: sz dz fieri zelo caritatis pximi. s. ad bonu subditi deliquetis vt corrigatur. vl ad aliorum bonu. vtvl timeat silia face re vel quietius viuat vt. xxiij. q. v. pdest. De materia i hoc. §. et seq. tacta tagi tur p doc. li. i. l. C. de eme. ppi. et i. l. nullus vr de reg. iu. et in. l. j. C. de eme. seruoru. ¶ Qualis dz esse. Rn. q misceda est se[sect. 1]ueritas cu lenitate. vt neq multa aspe ritate vlcerent subditi: neq nimia benignitate soluant. vt plene dicit i. c. di sciplina. xlv. di. p tota di. potius dz declinare in beniuoletiam q seueritate. vt in. c. licet ea. di. l. di. ponderet. ¶ Quid si excedat modu. Rn. q pot ap [sect. 2]pellari ab ea etia si sit religiosus q pro batur in. c. reprehensibilis de ap. in fi. nullius em negada e defensio etia si sit excoicatus. c. cu inter. de excep. No tame tenet platus modu excedes petere venia a subditis: vt i. c. quado necessitas. lxxxvj. di. quod verum nisi ex malignitate seu odio faceret: q tuc tenet petere veniam q tenet iniuriarum. ff. ad. l. acqui. l. quemadmodu. §. magistratus vt no. in gl. in. d. c. quado. tex. est in. l. nec magistra tibus. ff. de iniur. ¶ Vtru peccet mortalr platus no corrige [sect. 3]di. Rn. q si loquimur de punitione in pcto oino occulto no tenet platus immo nec dz nisi secrete. si vero in pcto mani festo sic tenet platus de pcepto ea facere sub pena mortalis pcti arg. lxxxiij. di. per totum. et. ij. q. vij. qui nec regiminis nisi in casu qn videret no expedire coitati nec illi qui corrigedus est q in. d. c. pdest dicit siue plectedo siue ignosce do hoc solu agit vt vita hoim corrigatur et sm istu fine debet ea exercere vel omittere facit. c. ipa pietas ea. ca. q. iiij. et in. c. comensatioes. xliiij. dis. et in. c. vt costitueret. l. di. Si vo no expediret coi tati nec etia noceret et omittedo profice ret delinqueti ad emandationem licite omittit et ex debito. Si vero non expedit delinquenti correctio sed tame com munitati no est omitten da. si vero loquimur de correctioe que fit verbo vel doctrina sic tenet multo magis q aliquis alius siue pctm sit secretu. siue publicu verum est q secreta dz secrete corrigere als si no corrigit et emedat eu potius peccat mortalr. xliij. di. sit rector itellige i criminalibus et sic. itellige gl. xxv. di. §. als ea demu que dicit q taciturni tas in prelato est mortale peccatu hoc et etiam limita in secretis sm q dico. j. correctio. fraterna. §. vj. ¶ Vtru prelatus existes in pcto mortali [sect. 4]peccet mortalr corrigedo. Rn. qd sic sm pe. de pal. in. iiij. di. xix. etia si peccatuz suu occultu q suspesus est cora deo facit ad hoc. ij. q. vij. q nec. et de cose. di. v. c. fi. hoc limitat ide Pe. in plato i spualibus secus de plato in teporalibus q si iu dex suspedit alique latrone no peccat mortaliter lz sit ipe i mortali. ide tenet S Tho. in. iiij. et sequit Archi. l. di. cum exaudiero et. iij. q. vij. §. ide testat i plato corrigete pdicado mortali etia occulto q peccat mortaliter. Secus si corrigit p modu magisterij publice docendo. i. le gedo scriptura sacra q si est occultus vt dicut quidam no peccat mortaliter sed solum quando est notorius quia scandilizat. fran. in. ij. tenet q si peccatu est occultu et ei quem corrigit et alijs astan tibus q sine peccato corrigit et autoritates q vident dicere cotrariu dicit intelligedas q digne non pot corrigere sz si pctm e notoriu sic nullo modo pot corrigere q scadalizat corrigedo autoritate et predicatione Tu aduerte q si casus occurret correctiois i quo existes in mortali no habet oportunitate cofitedi de peccato suo sic vera est opi. fra. Sed si habet oportunitate et no facit q in se est vt conteratur cum sit suspesus quo ad se peccat mortaliter officiuz exe quendo. c. fi. de temp. or. Correctio fraterna est admonitio ca ritatiua fratris de emendatione peccatorum ex fraterna carita te pcedes et hec est de pcepto oibus sm Ri. in. iiij. di. xix. ar. ij. q. j. et quia est pceptum affirmatiuum ideo non obligat nisi pro loco et tempore debito. ¶ Vtru omissio fraterne correctiois sit [sect. 1]mortale peccatum. Rn. Ri. vbi. s. qd tri pliciter pot omitti. ¶ Primo meritorie quado homo no corrigit q nec tempus nec locus est corrigedi et expectat illud. ¶ Secundo cum peccato mortali qn. s. homo sperat posse fratre a peccato retrahere et tn ppter incomodu corporale vel tpale omittit q tuc ordine caritatis peruertit plus diligens bonu tpale q animam pximi. ¶ Tertio omittit cu pcto veniali quado. s. ppter incommodu tpale fit tardior tame si crederet posse reuocare no dimitteret adde. iiij. sm Tho. ij. ij. q. xxxiij. ar. ij. q pot omitti sine peccato imo meritorie quando metuit ne deteriores fiant vel ne alios a bona vita impediant. adde. v. sm gl. in. c. qui aliud de hereti. in peccato comisso quod no habet pseueratia q no tenet corrigere quilibet sed solu platus. Secus si haberet pseuerantia q teneret quilibet sicut tenet in peccato comitte do adde et. vj. qd peccatu sit mortale vel veniale talis qualitatis q habet causa re mortale als de peccato veniali no te netur corrigere aliquem de precepto. ¶ Vtru teneamur qrere quos corripia mus. Rndeo sm Tho. vbi. s. qd non q [sect. 2]beneficia q no debemus certe persone sed coiter oibus sufficit si impedimus primis occurretibus alioquin oportet nos facere contra illud puer. xxiiij. Ne queras impietatem in domo iusti. ¶ Vtru subditi teneant corrigere pla[sect. 3]tos. Rn. Ri. vbi. s. q. iij. q loquendo de correctioe fraterna et huili sic sed de cor rectione increpationis vel punitionis no nisi manifeste erraret i fide tuc em si no essent supiores iudicantes vel no let inferiores possent q heresis reddit oi catholico inferiorem no solu quo ad forum intrinsecu. sed etia extrinsecu fa cit ad hoc quod no. ij. q. vij. in. c. secuti et in. c. paulus. ¶ Vtru existes i pcto mortali excusetur a pcepto farterne correctiois. Rn. sz Ri. [sect. 4]vbi. s. q. ij. q peccator aut est occultus aut manifestus et est correctio in publico et in occulto. Peccutori aute manifesto no licet corrigere in publico pp scadalu. q cu talis correctio sit assumptio verbi dei no debet propter sui dignita tez manifeste assumi per os manifeste polutu ne vbum dei vilescat i cospectu hominuz. Si aute pctm est occultum et corrigit in occulto aut manifestu sz qd factuz exigit et hoc facit humiliter suaz prauitate recognosces no peccat corrigedo imo tenet q pctm no absoluit ho minez a precepto nec ppterea ho est p plexus quia si vult facere quod in se est dominus paratus est sibi remittere peccatum. ¶ Quo ordine est pcedendum in corre[sect. 5]ctioe frna. Rn. sz Tho. vbi. s. quod pec cata publica publice sunt corrigeda. Jn pctis vo occultis locu hz q dr math. xviij. di. Si peccauerit in te frater tuus va de et corripe euz inter te et ipz solum qd si videt no proficere dicat prelato secrete qui possit prodesse vt no. Pa. in. c. nouit d iu. et d hoc vid. j. Denuciatio. §. ij. ¶ Quid si scio pctm alterius quod qui co [sect. 6]missitignorat. Rn. vtcolligo ex mo. i ti. d pnia. et Rn. q si peccatuz est tale qd non excusat ignoratia tunc aut non pot pro bari q occultu et sic. si spero de correctio ne teneor dicere als. no. ij. q. vij. pleruq q efficeretur peior. sed debeo secrete reuelare prelato qui possit prodesse. Si autem potest probari tunc si est platus suus tenetur ei dicere q ei precipit. Si peccauerit et c. Mat. xviij. Si vero no est prelatus aut sperat de correctione et sic tenetur ei dicere aut non sperat sed de terior ratione et tunc non tenetur sz pre dictos nisi quado sequeretur ex tali pec cato aliorum periculuz seu maluz vt puta quia administrat sacrameta cum non vt sacerdos et hmoi Pa. tn in. d. c. nouit tenet qd indi stincte tenetur siue efficia tur melior siue peior qd credo veruz qn facit ad bonuz aliorum talis correctio et spat qd fiet iusticia als no credo tenea tur. xj. q. iij. qn vbi apertus tex. Hic. Si vo ignoratia eos excusat no credo teneat dicere nisi quando videret quod desisteret vl fieret alicui sacrameto iuiuria. Corporalia altaris debent esse de puro pano lineoab epo benedicta non de panno intincto aut de serico. c. cosulto de cose. di. j. que non debent lauari per feminas nec tangi. xxiiij. di. sacratas et de conse. di. j. nemo el. ij. Vn ministri altaris debent habere peluim nouam quam pro ipsis lauandis teneat. et qua in sanctuario pijciant vt in. d. c. nemo. Et similiter de alijs altaris parametis dr ibidez. Sz hodie p cotraria cosuetudinem derogatum est et credo excuset de alijs sed no de corporalibus ppter ratione posita in. d. c. s. ne fragmeta dnici corporis male tractentur. et ideo cotraria cosuetudo esset irratioabilis et credo obligei de pceptoetia hodie ex quo cosuetudo non potest ei derogare. silr etia forte posset dic d pala altaris eadez ratione. Sed no. quod credo sufficiat si solum prima lauatura proijciatur intra sanctuariu propter litem rationis predicte. ¶ Vtru post lauatione sint iteru conse[sect. 1]crada. Rn. qd no q lz amitus recedat lauado et de alio poat no ppter hoc mutatur forma. nec bndictio fit isuperficie ipsorum. ide dico si reperiatur du ruptura no fuerit tata qd corrupat formam tuc est qn est tata qd p corporalibus vti no possent p hoc faciut no. i. c. j. de cose. ec. vel al. vide hoc. s. Benedictio. §. j. cu sequentibus. Corpora sanctorum vtrum possint trasfer ri de loco adio cu. Rn. quod no sine licetia epi d conse. di. j. corpora. Et hocverum qn ia erattradita sepulture. l. vltima. ff. de reli. et sump. fu. Et de hac materia vide. j. Reliquie. per totum. Quia in hoc. §. tangitur de corpori bus sanctoru adde vnu singulare vbu q corpus christi e priuilegiatu sicut ecclia q liberat confugiete ad ipz vt no. Ar ch. xiij. q. ij. qsitu q glo. ibi ita no. eo. sin. suos in v. ecclia ver. fugies de quo per Car. i. cle. in. vj. questioe de pe. et remis. Corpore viciatus dr qui hz membruz debilitatu vl mutilatu. De bilitatu hz q eu hz iefficax vt oculu cecu. manuz arida mutilatu q ipso caret. ¶ Corpe viciati vtrum sint pmouendi ad sacros ordines. Rn. vt no. in. su. lv. dist. qd aut sunt spote viciati in qcuq mebro. et tunc no pnt pmoueri et pmo ti deijciuntur. c. penitetes ea. di. q sunt homicide. c. si qs ea. di. et. c. q partez ibi dem Ho. in apparatu tz qd pot eps dispesare si tale mebru est occultu tamen excepto in castrato. vnde dicit qd cuz re ligioso pot dispesare vt cu pede ligneo celebret. Si vo appet. no pot nisi papa qn fuit i culpaviciationis. de cor. vi. c. et de cle. pu. in due. c. j. Dicit tn gl. in. d. c. q parte q si qs haberet digitos super fluos posset sibi pcidere sicut et vngues et detes nimis plixos. sed no firmat pe des. Mihi tn placet qn posset fieri talis abscisio sine periculovite et deformitate corporis. Aut no sunt spoteviciati sz ca su. vt puta ab hostibus invia vel propter egritudinem voluntarij. siue a se siue a medicis. et tuc si no parit nimia deformitatem possunt promoueri. vt de cle. egro. c. presbyteru. Et sic itellige. c. si qs el. ij. et. iij. lv. di. Si vero als suntviciati a casu distingue: aut dabat opera rei il licite. et no pnt pmoueri aut rei licite. et tuc si sunt viciati in mebris minimis si ue ocultis no repellunt. vt in. c. q parte. et in. c. eunuchus. lv. di. Si vero in magnis mebris et manifestis non possunt promoueri. vt si i oculo hz enormeviciu vl in manu. vt in. c. si euagelica. lv. dist. Similiter si modicu qd generat scadalu. d. c. presbyteru de cor. vi. c. j. et. ij. ¶ Quid de ceco aut habete maculam [sect. 1]i oculo a natiuitate. vel ex infirmitate: aut a casu sine culpa sua. Rn. q si macu la gnat deformitate no pot promoueri nisi dispenset p papavl nisi efficiat reli giosus sz Jnno. de cor vi. cu de tua. ¶ Quid de claudo ex consimili ca. vt [sect. 2]s. Rn. si sine baculo pot. ire. et stare potest promoueri. c. si quis el. iiij. in tex. et in glo. lv. di. ¶ Vtru auulsio vngule in police impe[sect. 3]diat. Rn. q hoc tenedu est qd qdcunq viciuz corpis quomocunq prouenerit si reddit inhabile ad frangendum hostiaz et cotractandu ipedit pmouedum et pmotus ministrare in altari non pot silr quodcuq viciuz corporis notabile siue in oculo siue in manu: aut i spatulis sicut gibosus et hmoi q generat scadalu als secus nisi vt dictu est. s. i. §. j. vt colligitur i. c. j. et. de cor. fivi. veru est q ia pmoti quibus istud euenit post pro motione possunt oia q sunt sacerdotalis ordinis exercere pter celebrationem misse qui. c. presbyterum intellige nisi fue rit culpa sua. ¶ Quis indicabit qn dubitat an gnet [sect. 4]scandalu. Rn. Jnn. i. c. j. de cor. vi. q eps vt i. c. ij. e. ti. i religiosis exemptis suus prelatus ordinarius. ¶ Quid si quis ex indignatioe detem [sect. 5]sibi amputauerit. vl qdcuq mebrum se cauerit. Rn. Jnno. in. c. significauit. de cor. vi. q no e irregularis nisi mebru vl parte membri amiserit q generet deformitate. Sivero no generat deformitate tn est notoriu q ex indignatioe sibi ab scidet parte mebri non pot promoueri: vel ministrare in susceptis sine dispesa tione. silr si ita secauerit q claudicaret repellitur tanq corporeviciatus. [sect. 6]¶ Vtrum cades morbo caduco possit celebrare. Rn. gl. in. c. coiter. xxxiij. d. q si cadit frequeter no pot. vij. q. ij. c. j. si vero raro nec emittit voce cofusaz. potest dumo habeat coadiutore. vij. q. j. iliud. Promoueri tame non pot ex quo semel passus est vt in. c. maritum. xxxiij. di. ¶ Vtru demoniaci vel ametes possunt [sect. 7]mistrare. Rn. q lz fuerit opi. vt no. i. d. c. coiter mihi placet q si p anu flecterit li beri q pnt ministrare sz discretionem epi pmoueri autez non debent vt in. c. clerici et. c. se. xxxiij. di. ¶ Vtrum leprosi possint pmoueri. Rn. [sect. 8]Hugo. xlix. di. §. hinc. eteni. q non. sed pmoti celebrare pnt i occulto et etia in publico alijs leprosis. nisi tm inualuerit lepra q p corrosione membrorum eum reddidit impotentem. presertim in digitis cum quibus contractare habet scrz eucharistie. vide. j. leprosus. §. vj. ¶ Corpus christi vide infra eucharistia. Crapula quid sit. Rn. glo. in. c. a crapula de vi. et ho. cle. est superfluitas ciborumvnde crapula quasi cruda epula. ¶ Vtrum sit peccatum mortale. Dic vt [sect. 1]j. gula. §. ij. Credere in deum est amando in i pz tendere de conse. di. ij. crede re. et de pe. di. ij §. caritas. Vnde aliud est credere deum. et credere deo et credere in deum vt no. glo. de conse. dist. iiij. c. j. igitnr et. ij. predicatione. et de credulitate vide. j. fides per totum. Credulitas maledicetibus de alijs i probat. lxxxvj. di. si qd quia anteq probetur illud malum no debemus credere. ij. q. j. deus. xj. q. iij. in cunctis et. c. quis. xv. q. vij. si quid et. q. viij. c. vltimo. in. fi. xxx. q. v. nullu ante. De materia huius. §. s. credulitate e quando imputet. no. in. l. j. et ibi Alex. ff. de eo per quem fac. erit. et in. l. j. §. si alias est. l. ij. et in glo. ff. quando act. de pecu. est annalis. et Jnno. in. l. si insula ff. de verb. obli. vbi. dicit q credulitas bestialis excusata dolo. ¶ Quotuplex e crudelitas. Rn. vt notatur in. c. inquisitioni de sen. ex. q du[sect. 1]plex quedam temeraria et leuis vt puta quando audiuit aliquid a leuibus personis vel a paucis quibus credi no debet. et hec deponenda est ad cosiliuz sui pastoris. quedam probabilis et discreta puta quia videt solu cum sola in latebris. vl quia coiter ita dicitur. Crescere spiritualiter an quis possit copelli. Rn. vt notat in. ca. gesta. lxxiiij. d. q non. Sedvide q dico. j. obedientia. §. ij. et religiosus. §. xxix. Crime proprie est mortale peccatum vt ptz p gre. in Hol. xij. facit. xxv. di. §. criminis. i v. qui fiat crimina le du plz largo at mo accipit qnq p ve niali et iux. illd. Nemo sine crimine vi uit. qnqp ifamia. qnq p peccato depo sitioe digno. Vide gl. in. d. §. criminis. ¶ Que sut crimina suspetioe digna. rn. d. An. i. c. at si clici d iudi. q. oia ex qbus qs d facto est infamatus intellige taliter q populus scandalizet. c. ij. de pur. cano. etiam si sit eps sz Jo. an. post arch. in. c. j. de accu. in glo. ¶ Que sut crimina depone digna. Rn. [sect. 2]d. An. vbi. s. q omne delictu causas irregularitate q enumerant doc. i. c. nisi cu pride. §. ppter coscientia de renu. in gl. magna. d qbus. j. irregularitas pmo. Jte si est diu cotinuatu. lxxxj. d. psbyter i gl. Jte fornicatio notoria vl diu cotinuata vel scandalosa. c. quam sit. de exces. prela. ¶ Que sunt crimina degradatione di[sect. 3]gna. Rn. q. s. ibide q oe crime cu incor rigibilitate. c. cu. no ab hoie d iudi. Fal lit in heretico. c. ad aboleda et. c. excoicamus de here. et. c. j. e. ti. li. vj. Jte i falsario lrarum aplicaru. c. ad falsariorum de crimine fal. ite i sortilego. xxvj. q. v. c. qcuq sa cerdotu. de homici. dubiu est. et dic q si itelligat de vbali est veru secus si de rea li. vide tamen eodem ibidem quia mul te sunt limitationes. ¶ Vtruz criminosus. an peracta penitetia vl post possit celebrare sine dispe [sect. 4]satioevl possit pmoueri ad ordies. Rn. sz gl. et Jnn. i. c. ex tenore d tepo. ordi. q aut crime est occultu et sic pot du tame vere peniteat tex. est i. c. fi. de te. or. Suf ficit eniz absolutio sacerdotis ex potestate clauiu nisi sit tale crime q impediat executione post penitetia. vt in. d. c. nisi cu pride. §. j. vt est in crimine q in ducit irregularitate de q. j. irregularitas pmo Si vero crime e manifestu. q uis no sit crime enorme sz mediocre no pot sine dispesatione et post peractam pniaz Et dr manifestu si conuictus est i iu dicio vl timore pbatiois cofessus estvl operis publicatioe. nec ob. c. psbyterum. et c. puenit. l. d. q p illd no est ablata facultas dispesandi cu ve penitetibus. et maxie vbi no eminet scadalu vt. l. d. vt costitueret. c. dno scto. Et hec vera sut in criminibus capitalibus. q dicuntur me diocra. secus in leuibus et dicutur leuia q cotingut p iperitia vl culpa sine dolo vel si est dolus est tame cum re modica vt no. i. l. inspiciendu. ff. de pe. et in l. leuia. ff. de accu. et. i. c. cu dilecti. eo. ti. ¶ Quis pot dispesare cu talibus. Rn. q [sect. 5]eps i criminibus minoribus adulterio. Jn maioribus aut solus papa. vt no. in. c. at si clerici de iud. nisi ex magna ca. vide j. Dispesatio. §. v. et etia no posset qn in ducut irregularitate. vt puta q celebra uit excomunicatus. et hmoi nisi in casibus i qbus a iure coceditur dispesatio i irregularitate. vt. j. irregularitas per totum. ¶ Crime dr publicu q ad publicu spe [sect. 6]ctat iudiciu. et hec sunt q no. ff. d. pub. iu. l. j. q sunt lex iulia. mai. et sub hac coprehede sacrilegia. et residua. Lex iul. de adul. lex cornelia de siccarijs et bene ficijs. Lex pon. de pari. Lex iulia. pec. Lex cornelia de testib. falsis. an aut in alijs. Azo dicit q sic. Jntellige i instrumetis non in alijs scriptutis sz Accu. Lex iuli. d vi publica. et priuata. d abi tu. repetudaru et de annona et hmoi in qbus lex expmit q sit publicu. vt in. l. iij. in fi. ff. de preuarica. et ibi Bar. et Jo. de Jmo. i. fi. ff. de priua. delic. et in. l. ij. ff. de cocus. Sz sz ius canonicu omne crime dicitur publicu q ad publicu iudiciu spectat puniedu vt in. c. crimina de col lu. in gl. et sic danatus in iudicio de quocuq crimine ab ecclesiastico efficit infamis sicut danatus ppter publicum crimen q limita verum si danat propter dolum sed non si danatur propter culpamvt no. Ange. are. insti. desuspec. tu. §. suspectus. ¶ Jte publicorum iudiciorum qdaz sunt ca [sect. 7]pitalia. ex qbus mors aut exiliu iponitur hoc est aq et ignis iterdictio p has penas eximit caput d ciuitate. Na cetera non exilia sz relegatioes pprie dicunt q tuc ciuitas retinet. Quedaz sunt no capitalia ex qbus pecuniaria aut in corpus aliqua cohertio pena est vt in. l. publicorum. ff. de pub. iudi. ¶ Chrisma vide infra oleum sanctum. Culpa alia latissima: sm Bartolum i. l. q nerua. ff. depositi. Et ide est q verus dolus et manitestus. Alia latior. et est dolus presumptus. Alia lata. et hec est no intelligere q oes intelligeret vel maior pars tex. est i. l. late culpe. ff. d ver. sign. Sz no. q coiter glo. no ponut nisi latam culpam et tex. in. d. l. q nerua exponit latiore plata et sic colligo sz gl. i. d. l. q nerua q noie doli pprie no com preheditur q ex culpa. fecit q dolus dif fert et noie a culpa q dolus est a proposito. vt pbat in. l. j. §. dolu. ff. de dolore. cul pa vero no. vt in. l. si pcuratore. §. dolo. ff. man. et p hoc facit dictu Bal. in. l. qd ergo. §. pena. ff. de hisq no. ifa. vbi dicit accusatur qs dehomicidio dolose facto et pbatur culpa. an absoluet seu mitius aget in eade instatia. Rn. q mitius aget. et sic sentit q dolus no e realiter culpa veru est q lata culpa est dolus psumptus ita q vbicuq quis tenet de dolo venit et lata culpa. Sz tame verus dolus no est vt no. gl. in. c. bona fides de depo. et i coscientia vbi cessat presumptio non hr p dolo. et quis debeat pbare doluvl lata culpa iteruenisse. vid. j. Custos. §. j. no. et q lata culpa est deuiatio i circu specta ab ea diligetia quam hnt hoies coit eiusde pfessiois. Et io error artificis n e lata clpa nisi qn erat i eo q coiter hoies i illa arte sciut no qn erat i eo q excelletissimi sciut. Jta limitat bar. i d. l. q nerua vn si deposui pecunia apd ca psore q coiter habebat boe conditiois et no erat no est lata culpa. et Bar. i. l. pignoris. C. d pig. ac. dicit accessi ad moledinu et i cursu hostiu pdidi bestias. no est lata culpa ex q maior pars crede bat securum accessum. De hoc. §. s. de culpa et q sit triplex vt p bar. i. l. qd nerua. ff. depo. Bal. no. i l. fi. C. ma. vbi et q culpa e male agere. et i. l. si qs fudu. §. i pator v. celsus. ff. de loca. vbi no. Bar. q culpa e ipitia. Sz d mare culpe vide p saly. et doc. i. l. si nulla. C. de pig. ac. et p Bar. in. l. nullus. e. ti. [sect. 1]¶ Vtrum lata culpa equiparetur dolo. Vide. j. dolus. §. iij. [sect. 2]¶ Quid est leuis culpa. Rn. e omittere q diliges ho no omisisset. vl facere qd diliges ho no fecisset. exemplu fenera tor no excussit res pignoratas a tineis tali tempore quo diligens fecisset. ¶ Quid est leuissima culpa. Rn. est no [sect. 3]puidere q diligetissimus puidisset. l. si putator. ff. ad. l. acqui. vel omitteret qd diligetissimus no omitteret. l. diuus. ff. de offi. psi. no equitare vt diligentissimus equitaret leuissima culpa est vel no curare facere q diligentissimus curaret. ¶ Qua culpa tenetur quis ex contra[sect. 4]ctu vide. s. comodatum. §. xj. ¶ Qua culpa tenet quis ex officio. Rn. [sect. 5]Pa. in. c. cu cam. de testi. q iudex tenetur de dolo et lata culpa. sed non de leui. q credo verum in eo qui a superiore ponitur in officio p obedietia solu: secus de eo qui illud qstuit si modo alius dili getior fuisset q tunc tenet etia de leui. Silr dico q no tenet nisi de dolo et lata culpa agrimesor et alij qui assumunt ad calculu vel concordiam tex. est in. l. fi. et ibi Bar. ff. si mes. fal. mo. dixerit. et i. l. fi. ff. de varijs et extraordi. cogni. no. gl. in c. q indicante. de pscri. fallit hec in his qui exercet aliq arte sicut piti. hic est p fitent se pitos et magros q tenent etia de leuissima facit q no. gl. insti. de ob. q ex qsi deli. na. et tz Pa. in. d. c. idicate. Sz ego credo veru qn diligetissimu qsi uisset nisi fuisset deceptus ex sua pfessio ne: q tunc de leuissima aut diligetem: q tunc de leui solum tenetur. ¶ Vtru in foro aie teneat quis restitue [sect. 6]re danum q dedit pximo ex culpa sua. Rn. q lz Jnn. in. c. q pleriq de imu. ec. velit q soluz de dolo et lata culpa tenea tur et multi doc. pro singulari dicto habeant: tn ego credo q teneat de oi dano ex quacuq culpa sua de qua tenetur tam de iure ciuili q canonico p ea que dica. j. lex. §. iiij. et p hac opi. est glo. cum tex. in. c. cosuluisti. ij. q. v. q dicit qd tene tur etia quo ad deum si diligentia debi tam no adhibuit vt in. d. c. cosuluisti. et l. di. clerico. et xxxiiij. q. ij. in lectu. Dicit tn q no punit rone homicidij sed negli getie vt. xv. q. j. c. inebriauerut et facit. c. fi. de iniu. et da. da. q indiffinite loquit et hoc est tutius cu ipse Jnnoc. nullo iure pbet dictu suu q. d. c. inebriauerut nihil facit p eo imo potius con si bene inspiciat lz adducat p se cum hoc cocor. Jo. an. in. c. qm contra de pba. et ibi eu sequit Pau. q negligetia in pprio facto culpanda est in alieno vituperada. l. si costante. §. si maritus. ff. de sol. matri. Cura animarum sm Jnno. in. c. cu sa tis. de offi. archi. stricte est pote stas ligadi et soluendi in foro penitentiali et hec nulli couenit plato nisi sacer dotivt habet. xxj. dis. i nouo. de pe. et re. c. omnis. et hac potestate ligandi et soluedi quilibet sacerdos cu ordine accepit lz no in istos vel in illos qui sibi no sunt comissi. Dr etia cure large et est po testas eijciedi et recipiedi in ecclesia co gedi. et puniedi excessus. xxj. di. §. j. sub hac etiam est excoicare interdicere suspedere et huiusmodi que sunt ad morum correctionem. de elec. dudum el. ij. Et de vtraq istarum intelligitur. c. de multa. de preben. Cupiditas vide supra auaritia. Curialis dicit qui nexibus curie ligatus adulatur principibus. xxxvij. di. none. lj. dist. qui i aliquo. Jte curiales dicunt aduocati in ca san guinis vel milites seu officiales fceua exercentes. lj. di. aliquatos. et c. seq. Ad materta huius. §. dic vnu vbu notabile. s. q. curiales pape no pnt i cu ria coueniri sz in eorum domicilio ita no. Pe. de su. in. l. ij. §. legatis. ff. de iud. ¶ Vtru tales sint ad ordines pmouen [sect. 1]divel ad religione. Rn. q no nisi cu ma gna dissensioe vt intelligatur vtru sit solutus a curialibus vel si est irregularis vel vt fugiat obligationem et huius modi: vt in. c. lege. liij. di. et dicit q p tri ennium debent pbari et est bonu Cosilium nisi aliquod ronale alid suadeat non debet tamen recipi ad religionem nec ordinari etia si non est irregularis et si ex deuotioe mouetur nisi sit solutus a curia. lj. di. c. j. Curiositas est postpositis diuinis et sanctorum eloquijs scriptis philosophorum et poetaruz rone vanitatis vel delectationis intendere. xxxviij. di. sacerdotes et. c. seq. Jte cu sa cra scriptura no sm sanctorum expositione sz sm seculare sapietia et proprij sen sus vanitate exponit. c. vnico. eade distinctione. Jtem qui plura volunt sape re q oporteat aut de his de quibus no est dubitandum faciunt questioes de renun. c. quoniam aliqui curiosi li. vj. ex qnibus cum ibi notatis patet q vel le cognoscere quod non conuenit est cu riositas et peccatum quia inordinatio quedam. ¶ Vtru sit peccatu mortale. Rn. q siue [sect. 1]curiositas sit respectu partis intellecti ue siue respectu partis sensitiue e mortale peccatum. in. vij. casibus vt colligo ex Tho. ij. ij. quest. clxvij. ale. ij. ij. ¶ Primo rone finis puta quia propter superbiaz vel aliquid q si mortale pec catuz querit cognoscere vel videre aut audire. et c. ¶ Scdo rone illorum a quibus vult scire vel audire puta a demonibus vel alijs a quibus sub scepto prohibemur aliquid adiscere vel cognoscere. xxvj. q. j. illud. ¶ Tertio ratione eoru q cognoscere vel videre aut sentire volumus vt puta quia sunt phibita sicut a pposito velle audire peccatu illius q confitetur alteri et similiter incantationes diuinatioes et huiusmodi prohibi ta vt eoru libros velle tenere quia simi lis culpa est discere sicut docere phibita. l. culpa. C. d male. et ma. Similiter di co de quocunq phibito q exerceri no pot sine mortali peccato sicut sunt artes alique male aut velle scire quomodo fit tale peccatu. aut videre aut senti re na talis curiositas est peccatu mortale nisi i casu quado quis talia vellet scire vt posset codenare et improbare fa cit. c. nec mirum. xxvj. q. v. ¶ Quarto rone eorum que omittuntur ppter curiositatez puta cum quis omittit adiscere necessaria ad salute vel ad suum officium vt intedat poetis aut curiosis facit. c. non ne. et. c. vnico. xxxij. distin. ¶ Quinto ro ne illius ad quem talis cognitio seu vi sio inducit vt puta si ad errorez contra fide vel ad peccatu mortale sicut velle videre coeutes et aliqua spectacula ex quibus puocatur ad mortale peccatum vel audire hmoi facit. c. ideo. xxxvij. di. ¶ Sexto rone modi vt cu qs ppter talia scienda vel videda facit phibita pu ta supstitiosa vel dimittit audire diuina que tenetur vt videat spectacula et hmoi facit. c. q die. de conse. di. j. et. c. qui sine. xxvj. q. j. vel q de bonis pauperuz eccliasticus emit libros vel soluit doctoribus qui ei legat inutilia facit. c. legat. xxxvij. di. ¶ Septimo ratioe eorum qui inducunt ad talia facienda vt puta qn qs ex curiositate sua sciedi puocat aliquem ad detrahedum vel auiditate vi dendi prouocat ad faciendum spectacula prohibita sicut sunt torneamenta et huiusmodi que fieri non possunt sine mortali facit. c. qui venatoribus. lxxxvj. dis. de conse. di. iij. pro dilatioe in alijs communiter est veniale pecca tum. Custos qui mercedez accipit no spe cialiter pro custodia tenetur de dolo lata et leui culpa. ff. loc. l. q mercedem in gl. et quod not. xiiij. q. iiij. tres personas. no. Jnno. in. c. quis de re. iu. sed si specialiter pro custodia. mercede accipere teneretur etia de leuissima vt. d. gl. qua limita vt. j. locatio §. xxiij. ¶ Quid si neget dolo vel negligentia [sect. 1]amisisse quis probabit. Rn. glo. vbi. s. q ipse custos ar. ff. de eden. l. si quis. §. vlti. et hoc verum quo ad forum contentiosum. secus in foro conscientie. vt pa tet ex dictis. j. lex. §. iiij. Jdem dic de cu stode carceris. ff. de cu. et exi. rei. l. vlti. et idez in deposito. c. bona fides de depo. concor. in glo. j. ibidem in alijs autem casibus regulariter qui dolum allegat debet probare. ff. de pbati. l. quotiens. .§. qui dolum. DAmnatus per sententiam ad mortem an possit disponere de rebus suis vide alienatio. .§. xxiiij. ¶ Vtru danatus ad morte possit fugere [sect. 1] de carcere vel quomodocunq dic vt. j. fugere. §. j. ¶ Vtru hntes de bonis alicuius dana [sect. 2]ti ppter crime eius postea restituit per pncipe ad bona sua teneant restituere Rn. Ge. i. c. quis. de rescrip. li. vj. q aut restitutio facta piudicat iuri qsito tertio. qui ea legitime habuerat et sic non tenet restituere q ea habuit q no fit in tegratio in tali casu et iste est casus. d. c. quis et in iuris alleg. in glo. ibide et faciut no. per Bar. et Bal. in. l. gallus. §. et quid si tm. ff. de lib. et po. Aut p restitutione principis tali facta no preiudica tur nisi ipsi cocedenti et sic reintegrat ad oia q amiserat et sic oia sunt sibi resti tuenda. et sic pcedunt iura alleg. p alia pte in. d. gl. ar. c. cu dilecti de dona. cuz ibi no. Hoc tz Jo. de imo. et no. q ista fa ciut p legitimato post morte testatoris vn no piudicet venietibus ab itestato et si no audiuerut hereditate q talis legi timatio est queda resto natalis. l. fi. de nata. Secus si no ante mortem testatoris q preiudicat quia nullu ius adhuc habebat. l. post emacipatione. ff. de lib. leg. vide etiam. j. gratia. §. j. Damnificatus vtrum furtiue et se crete possit sibi satisfacere vide. j. furtum. §. xl. DEbitum coniugale io dr q sub pena mortalis pcti vir vxori et vxor viro petenti reddere tenetur sz coiter docto. et aplm. j. cor. vij. nisi ex rationabili causa excusetur et assignant a doc. vij. cause ppter quas no tenentur redddere. ¶ Prima dr phibitio scte ecclesie. nam [sect. 1]con interdictu ecclie est pctm mortale ac tus coniugalis. ecclia aute phibet ne qs cosumat mrimoniu certis tpibus de qbus j. mrimoniu. iij. ipedimeto. ij. Similiter phibet ecclia ne an bndictione coniugat qn qs ducit ea q alteri no fuit coiuncta p matrimoniu. Vnde sm Rod. cognoscens ante benedictione vbi est cosuetudo q benedicant peccat mortaliter q dam tamen vt dicit Ri. in. iiij. di. xxxij. q. j. vltima. argu. iij. dicut hoc esse veru respectu actus petendi non respectu actus reddedi q reddes no peccat sm Tho. i. iiij. ea. di. Ego vero istud de bndictioe limito veru nisi ex rationabili causa moueretur ad petendu puta pro pter fornicatione euitanda cum no pos sit cotineri: et vxorem ducere vt benedicatur no possit ppter dote habendam et hmoi q nec tuc mortaliter peccaret: nisi esset scadalu in prima. ar. eorum q dica. j. obedientia. in prin. Alber. et dicit dictu Ro. est nimis durum. et hoc etiaz videt sentire Jnn. et. d. An. in. c. j. d spo. quia licet cosuetudo habeat vim legis tame lex no obligat ad mortale nisi fit preceptiua de elec. c. generali. li. vj. et sic no videtur q peccet mortaliter quado etiaz simpliciter cosumaret ante benedictione. nisi vt dixi esset scandalum et ideo vbi no imminet scandalu consule dum esset istis sponsis qui faciunt pec cata multa mortalia ante tepus coductionis q quado notu est matrimoniu in patria cosumaret. ex quo ducere non possunt propter dotem habendam. ¶ Sed nuquid totiens peccat mortali [sect. 2]ter quotiens exigit sine rationabili ca ante benedictione tenedo opi. Ro. Rn. q no nisi prima vice nisi nouo coteptu exigat. Ex quo sequitur q possit in isto casu negare debitu sine peccato nisi ser uet statutum ecclesie. ¶ Secuda ca dicitur impotentia quas [sect. 3]quis no potest reddere debitum salua incolumitate sui corpis. q sm Ri. i. iiij. dist. xxxij. ar. j. q. j. deus no obligauit vi rum mulieri contra ordinem nature re fectum que per prius attendit ad actu nutritiue: quo coseruatur propriu indi uiduu quo ad actu gnatiue q ordinat ad coseruatione speciei et ideo no tenet ad actu gnatiue in notabile preiudiciu incolumitatis corporis proprij. ¶ Vtru teneat reddere debitu leproso [sect. 4]Rn. sm Ric. i. iiij. di. xxxij. art. iiij. q. ij. q sic lzno teneat cohabitare q no e sic pe riculu in reddedo sicut in cohabitado vide. j. leprosus. §. ij. ¶ Vtru furioso vel fatuo sit reddendu Rn. sm Ri. vbi. s. q quotienscunq pot reddi sine periculo pprie psone tenet. ¶ Vtru reddes se ipotete ad reddedu [sect. 6]peccet. Rn. sm Ri. i. iiij. di. xxxij. ar. j. q. j. q ille q mo illicito scieter reddit se im potete peccat mortalr: no aut ille q mo licito puta ieiunado. orando bona intentioe si tamen sit ronabile obsequiu quia quis se reddat minus potentem non tamen totaliter impotentem. ¶ Tertia ca dicit crimen adulterij. vn [sect. 7]vir vxori adultere. vl ecouerso no tenet si ino ces est reddere debitu sz Ri. i. iiij. di. xxxv. ar. j. q lz q advinculu no possit tn pot ea dimittere q ad cohabitatione et horum. Fallit hoc i. viij. casibus. ¶ Primus si ipe sit formicatus. xxxij. q. vl. c. j. c. pe. et vl. de adul. et. c. significasti. de diuor. ¶ Scds si vxor vi oppssa sit ea ca. q. v. ita ne. ¶ Tertius si credebat maritu pro babilr mortuu. xxxiij. q. j. cu p bellicaz. ¶ Quartus si alter sub specie mariti cognouit ea. xxxiiij. q. ij. in lectu. ¶ Quitus si maritus tradidit ea adulterada pserti iuita. de eo q cog. consang. vxo. sue discre tione. ¶ Sextus si maritus post adulteriu cognouit tollerauit ea ar. xxxij. q. j. si qs vxore. ¶ Septimus si mrimonio i in fide litate contracto vir dedit vxori libellu re pudij et vxor alteri nupserit. q si conuerte ret vir tenet ea accipere. c. gaudemus. de diuor. ¶ Octauus sm aliquos vir ab stinedo con volutate vxoris ei occasione dedit. xxvij. q. ij. si tu. Et placet mihi: lz contrarium teneat glo. ibidem. ¶ Vtru placet exigedo debitu scienter [sect. 8]ab adultero innoces. vel reddedo. Rn. sm Ri. vbi. s q. ij. q aut est correctus vel paratus corrigi. et sic no peccat. Si vo sit incorrigibilis: tenet eu dimittere: et sic peccat mortalr cognosedo. tex. est in. c. si vir. de adul. et i. d. c. si qs vxore siue sit manifestu siue occultu dumo sciat ipa. Que tex. sic limito itelligedu qn innoceti no iminet piculu fornicatiois et de negado debitu conuerteret adulter. sed qn ex denegatioe efficit peior et ex redditioc no facit tot pcta. et inoceti fit eua sio fornicatiois no video mortale pctm exigere et reddere q etia tz hu. de ca. no. in. iiij. di. xxxiij. q. j. ¶ Vtru possit vir vxori adultere neces[sect. 9]saria ministrare. Rn. q no si negando emedaret q vtilius esurieti panis tollit cu de cibo securus iusticia negligit. v. q. v. c. no ois. et male meritus dz egestate la borare. l. boa fides. ff. dpo. §. j. et de alijs penis adulterij. vide. s. adulteriu. §. iij. ¶ Vtru teneat inoces ad pceptu ecclie [sect. 10]reddere adulterio debitu. Rn. q si adul teriu pot p bare ifra paucos dies no te net ar. c. solet de sen. ex. libr. vj. Si vero no pot pbare tenetur. ar. xj. q. iij. c. j. Et ide in casibus in quibus separari pot ma trimoniu: vt. j. matrimoniu. iiij. in pn. ¶ Quarta ca dicit votu emissuz ab am [sect. 11]bobus de communi consensu. vt. j. ma trimonium. iij. impedimento. v. ¶ Quita ca dr honestas: puta q petit [sect. 12]i ecclia vl i publico. q no tenet sibi red dere debitu nisi honesto mo. j. cor. xiiij. oia honeste et sm ordine fiat in vobis. ¶ Sexta ca e scadalu. Na vbi eet scadalu cosumare mrimoniu an adhibitas [sect. 13]aliquas solenitates sz more patrie no tenet reddere. an illarum obseruatia no tn mortalr peccaret reddessz bn exiges si sine ronabili ca faceret vt. s. dixi. §. j. ¶ Septima ca est religio qua qs vult [sect. 14]intrare quia no tenent reddere. sed dz sibi stat. tps. j. qd ingredi teneat. c. ex publico. de conuer. coiu. vn si nulla istarum causarum inest cotracto matrimonio per verba de presenti tenet exactus reddere. ¶ Vtru no reddes petenti q non vult [sect. 15]cocipere excusetur. Rn. q no. A fortiori peccat mortaliter qui ex ira vel alio ma lo fine non vult reddere. ¶ Vtru teneatur petere. Rn. Ri. vbi. s. [sect. 16]xxxij. di. q. ij. j. ar. q no. q nemo tenetur vti iure suo. Quod veru credo nisi in ca su quado no petedo alter caderet i aliquod mortale: quia tunc tenetur. ¶ Vtru teneat reddere no petenti. Rn. [sect. 17]Ri. vbi. s. q. ij. q sic. no tm peteti. expres se. sz et peteti p aliq signa p q coiecturat alterum affectare sibi reddi debitu coiugale: alias si non petit tacite vel expresse no tenet reddere. Auertere antez alteru ne petat no licet nisi cu debita sanctimonia. Vnde dicit Aug. de ancona q si ex negatioe debiti alter scadali zatur non excusatur a mortalidenegas quod limita nisi ex aliqua causa predictarum faciat. ¶ Vtru cotracto mrimonio cu vna cladestine et publice postea cu alia teneat prime reddere debitu. Rn. q si no pot reddi sine scadalo puta q ecclia excoi cat eu et hmoi qd tenet non reddere: q ab omni specie mali est abstinedum. j. thesalo. vltimo. alias sic. ¶ Sed nunqd cohabitabit cum secunda ad preceptu ecclesie. Rn. qd sic. et necessaria ministrabit. si mo pot facere sine periculo coitus seu adulterij cum di cta scda q qn cu periculo pbabili tunc patiat excoicatione et no cohabitet. sed necessaria ministrabit separatus qtuz pot cu pria etia no cohabitabit qn sine scadalo cohabitare no pot. et ibi iputet qui sic cotraxit et io cosulendu est tali q patria mutet vbi cu prima sine scanda lo cohabitare possit. ¶ Vtru actus mrimonialis sit pctm. Rn. [sect. 20]sm Ale. in. iij. parte su. i. vj. precepto q no. sed fit pctm sm eude scda scde trac. de adul. qn priuat istis circunstantijs. ¶ Prima dr recta intetio puta q exce[sect. 21]dit fines mrimonij facturus cu quacuq alia vl cu ea etia si no esset sua coiret vel costituit ibi fine vltimu et sic est mor tale pctm. xxxij. q. iiij. origo et. c. liberoru Aduerte tn q hoc itelligit qn hoc actu cogitat vt sic mortale q actibus no habi tibus meremur vel demeremur sz Pe. de pal. in. iiij. di. xxxij. q. iij. Dz ergo intetio sistere ifra limites mrimonij. si ta lis actus dz esse sine pcto: hoc est q no co gnosceret si no esset sua legitima vxor et ide dic de vxore erga virum sufficit tn sm Ricar. in. iiij. dist. xxxj. q. pe. qd actu vel habitu hac intentionem habeat. ¶ Scda dr ca. na ex triplici ca sine pcto [sect. 22]exigit et reddit et cu merito ex pmis dua bus pma plis pcreade. sa debiti redde di. tertia fornicatoisvitade. coiter tn te net q sit pctm veniale exigere ca fornicatiois vitade i se. vide gl. in. c. quicqd xxxij. q. ij. Alia ex ca cognoscere estpctm aliqn mortale aliquando veniale. vt in §. seq. patebit. ¶ Vtrum si fiat ca satiade libidis sit pctm [sect. 23]mortale. Rn. qcaonistarum. xxxij. q. iiij. i. c. origo. et. c. liberorum et theologorum i. iiij. di. xxxj. et. xxxij. fuit diuersa opi. Alij tenet q sp e mortale coitus coniugal ca saciadeli bidinis et dr qn puenit voluptate et cogitatione manibus puocando et calidis vtedovt possit pluries coire sed magis coiter tenet q no e pctm mortale dumo si no eet vxor no facere et. d. c. origo et liberorum exponut qn ita finalr qrit delectatione q et si no eetvxor no curaret et hec opi. e magis ronabilis: q apls dicit heat vnusqsq sua propter delectatione inea et no in alia qreda ppter fornicatione vita da nec sequit qd ponat ibi fi nem q no vltimu hac. s. Bo. Ri. et Alex. et coiter theo. tenet et plz q pro ista scda opi. est gl. Aug. j. ad cor. vij. in prin. vbi dicit. Coiugalis cocubitus generadi gra no habet culpa cocupiscetie vero facie de. sed tn cum coiuge habet culpa pro pter thori fidem veniale hec ille. ¶ Vtrum cognoscere vxorem causa sa[sect. 24]nitatis sit licitu. Rn. Ri. i. iiij. di. xxxj. ar. iij. q. ij. q sm quosda sic. vel forte potest dici q sit veniale pctm et hoc verius et sequitur Tho. in. iiij. di. xxxij. ¶ Tertia dr modus debitus naturalis [sect. 25]et hoc dupliciter. ¶ Primo quo ad vas: quia si fiat extra et ibi emittatur semen indubitanter est mortale grauissimum xxxij. q. vij. ca. adulterij. ¶ Scdo quo ad modum standi naturale qui quidez est vt mulier jaceat in dorso vir aut in vetre incubat ei quia sic facilius concipiut mulieres nisi per accides impediatur. Deuiatio aut ab isto est lateralis cocubitus et maior sedentis et iterum maior stantis vel vxore supergrediente maxi ma horum est eorum qui retro more iu metorum huc vltimu modu qda idistincte reputat mortale lz in vase fiat Pet. de pal. vbi. s. Hen. boich. in. c. inqsitioni de sen. ex. tenet q sup gressio mulierum: silr est mortale nisi aliqua necessi tate vel ronabili causa fiat puta ifirmi tatisvel periculi aborsus q sic puertes vsum et ritum sacramenti scienter etia in accidetalibus peccat mortalr sicut tales gl. Ray. tenet qquelibet deuiatio a modo naturali si fiat ca voluptatis amplius sic qrede solu q est pctm morta le. Tho. vo. in. iiij. di. xxxj. in literadicit q. quida dicut fore signu mortalis con cupiscet ie aliqn vero pctm veniale. ali quado nullu qn ex iusta causa puta infirmitatis. vel ppter periculu plis suf focande. Albe. in. iiij. dist. xxxj. dicit qd nihil eorum que facit maritus cu vxore seruato vase debito sm se est mortale sed pot esse signu mortalis cocupiscetie. tu vo detestaberis oes istas deuiationes et periculosas fore declarabis et persuadebis vt desistant qtu poteris tn sniam no pcipitabis. q vxor pmitti tur vt in ea ho delectet ppter fornicatione vitada. Et io hoc tenebis q qua litercuq opus incipiat quocuq fiat. dumo in vase debito seme emittat et ta liter q mulier retinere eu possit no erit mortale de se. Secus si mulier taliter sta ret: q ex hoc seme retinere no posset q esset mortale quis i vase emitteret. Et sm hoc cocordant predictos doct. ¶ Sed quid de eo q fricationibus oscu[sect. 26]lis et tactibus delectat no intendedo venire ad actu coniugale. sz fine in his ponere. Rn. Pet. de pal. vbi. s. tenet q est peccatu mortale. Sed ego non credo nisi se vel alteru ad pollutione extraor dinariam prouocaret et sic tene per ea que. s. dicta sunt. ¶ Quid de illo q ante coplexione actus [sect. 27]se retrahit. nec seme emittit etia extra vas ne heat plures filios. Rn. pe. vbi. s q no peccat mortaliter: nisi ex hoc mulier ad seminandum prouocaret. ide di cit de eo q ne heat filios abstinet: q lz appetere no plures habere q possitpa scere. nec tenetur actu incohatu cosum mare vxore no petente. et cade ratione videtur sm eundez posse dici de mulie re q postq est cognita a viro vadit statim ad mingedum vel sc cito erigit vt emittat seme ne concipiat. Sed de opi. valde dubito ppter. c. aliqn. xxxij. q. ij. q videtur innuere qd sit pctm mortale Sed posset dici q. d. c. loquit qn quis ex sola voluptate hoc facit vel qn postq coceptio est facta querit aborsum sz Pe. intelligit qn hoc fit ex ronabili ca. puta q no possunt eos pascere et hmoi et anteq concipiatur in ventricula ma tris et sic posset teneri. licet sit periculo sa. Dare autem vel recipere venena sterilitatis omnino est mortale. vt i. d. c. aliquando. ¶ Quarta dr tps debitu. Na tpe festi [sect. 28]orationis et coionis est abstinendum. ¶ Vtru peccet mortaliter q exigit siue [sect. 29]reddit tpesolenitatis. Rn. sm coiter doc. in. iiij. di. xxxij. q non limitat sctus Bo. ibidem arg. iij. q. ij. nisi conscia obliget: q credit mortale vel nisi iterueniat sacre diei cote ptus. Alex. tn scda scde in trac. de adulterio. tenet q si cognoscit ppter delectatione. s. explenda qd est mortale qd veruz credo qn interuenit coteptus sacre diei ppter tale delectatione facieda. Et sic cocordat gl. que in summa. xxxiij. q. iiij. cu Ale. concordat als no q circustatia que no cadit sub spali phibitioe no pot mutare specie pcti nisi vt dictu est qn rone coteptus. Na nullo iure cauet q de pcepto no cogno scatur vxor in festo. sz. c. xxxiij. q. iiij. sut de consilio vt patet intuenti. et sic etiam tenet Ri. in. iiij. di. xxxij. ¶ An possit coicare q reddidit. Rn. sm [sect. 30]Ale. vbi. s. et sco. in. iiij. di. xxxij. q sic nec de necessitate precepti tenetur abstine re: sed non dz ppter reuerentia sacramenti de bono cosilio nisi forte sole nitas aliud suaderet vt dr de pollutione. j. Euch aristia. iij. §. xxix. Jdem tenet gl. in. c. sciatis. xxxiij. q. iiij. de exigente du modo non causa satiande libidinis ex egerit. sed tu breuiter dic vt in. d. c. xxix cum seq. ¶ Quinta dr qualitas perso[sect. 31]ne cum qua est concubitus vt non sit mestruata vel vicina partui. ¶ Sed nuquid peccat mortalr qui co[sect. 32]gnoscit tpe mestrui. Rn. q casus dubius est inter doc. Sed saluo meliori iudicio mihi videt distingueduz. vt colligo ex dictis ac ronibus theologoru. i iiij. di. xxxij. Aut ex tali coitu pt fieri gnatio p babiliter aut no. Si novt puta q senex vel sterilis vel fluxu hz et hmoi et tuc no est pctm mortale. nec in erigente nec i reddete sm coiter doc. Nec ob. q illud leui. xv. et Ezec. xviij. dr preceptu mortale: quia non est mortale respectu turpitudinis als esset peccatum mortale etiam quando habet continuu et ad qcunq cuiuscuq turpitudinis ire quod est contra doc. coiter. Est ergo respectu periculi plis mortale solu. c. intelligen tia de verb. sig. Si vo potest fieri gnatio pbabiliter vt cu non hz cotinuu flu xum vel est debite etatis etia distingue aut cosiderat periculu prolis. s. q possit generare leprosa que alio tpe generare tur sana. et cotennit propter sua delecta tione habenda et sic mortalr peccat. taz exiges qua reddens isto mo. Aut licet cotennat periculu plis: tn exigit vl red dit ppter fornicatione vitada in se vel in alio no pnci paliter ppter delectatio ne et sic non peccat mortaliter exigens vel reddens: q tenetur ho magis diligere salute sua vel pximi q bonu corporis proximi aut no considerat periculum prolis nec de generatione. et tuc si exigat causa fornicationis vitande in se vel in alio. vel debiti reddedi no pec cat mortaliter. licet concipiat proles le prosa: q cu det opera rei licite: lz no debita diligentia posuerit tn no reputabitur ad mortale ar. eoruz que no. in. c. inebri auerut. xv. q. j. Si autem solu exi git ca libidinis vl reddit tuc ex futuro euentu cognoscetur si peccauit mortalr vel no querit si ples generabit leprosa reputabit mortale: q dedit opera rei il licite. ar. c. j. d psu. Si vo generet lepro sa erit veniale. Jo an euentu debet cosi teri taq de mortali. c. iuuenis. de spon. [sect. 33]¶ Qui de exigete tpe ptui vicino. Rn. Ri. in. iiij. di. xxxij. ar. iij. q. ij. q si sine pe riculo aborsusvir pot carnalr copulari sue vxori pregnati pot exigere sine mor tali. et mulier sibi tenetur reddere: quia matrimonium non solum est in officiu sed etia in remediu. Si aut no pot sine pbabili periculo aborsus no debet nec reddere nec exigere. imo sm Pe. de pal. vbi. s. peccat mortalr ta reddens q exi gens q no curat occidere aiam paruuli vna cu corpore. Aduerte q maius est periculu aborsus in principio coceptus Ro: q quis sm auice. matrix mulieru post impregnationem claudatur. tame per declaratione mouetur aliquando et aperit. et sic materia nodum perfecte coagulata dispdit et effundit. et io vituperat. Hic accedetem an pregnante. in d. c. origo no tn erit pctm mortale ex q nodum est sormatus si hoc no intedit. [sect. 34]¶ Vtrum immediate post partum pos sit exigi. Rn. Ri. vbi. s. ar. iiij. q. j. q no d congruo donec sit purificata. non tn de ne cessitate est abstinendu limitat pe. de pal. vbi. s. nisi mulier esset ex par tu infirma. et esset ei periculu mortis vl aggrauatiois infirmitatis. et plz: et. c. ad eius. v. di. et. c. si causa. xxxiij. q. iiij. et. q. vij. c. non solu loquuntur de honestate. ¶ Sexta dr conuenien tia loci. q no de [sect. 35]bet fieri in loco sacro. vn si est cosecratus locus peccat mortalr tame exiges qua reddes ppter contemptu sacri sm Alex. vbi. s. si non sit necessitas ppter qua non possit cognoscere in alio loco vt puta q violeter sunt reclusi p longu tps. q tuc esset de bono consilio abstinere no de precepto concor. Ri. in. iiij. Sed Pe. de pal. vbi. s. tenet indistincte q est mortale sed no credas ei nec valet eius ratio. s. q nulla sit necessitas sicut in vrina. immo maior q quis stet iuxta ignem longo tpe et no calefiat nec etia alia ratio. s. q locus poluitur quia polutio nocturna in somnis etiam po luit tn no est pctm: io tene cu alex. et Ri. Decanus idem est qd archidiaconus. et ideo dic. vt. s. archidiaconus. Ego dico q pprie dr decanus q dece clericis preest. vt p Archi. ca. in capit. l. di. et si est i ciuitate: q habet iurisditioneet primu locu i choro: ideo dr habere dignitate vt per Pa. c. cu inter vniuersas. in ver. decanum. de elec. et not. rota deci. ccccxlviij. incipi. fuit dubitatu in no. decani aut rurales no hnt dignitate. vt p Cardi. in cle. ij. in fi. in ver. deca ni rurales. de rescrip. Decima alia predialis. scz de his q pueniut ex predijs. Alia p sonalis. s. de his q pueniut ex negotiatioe. artificio. scia militia. venatione et hmoi industrijs psonarum. Alie mixte sicut que proueniut de aialibus et eorum fe tibus que partim sunt prediales a pre dijs. vnde viuut. partim personales ppter custodiam et eorum curam. de hoc habet in. c. aplice. et in. c. pastoralis. de deci. et de parochijs. c. fi. ¶ Vtrum sint de precepto dande tem[sect. 1]pore gratie. Rn. Alex. i. iij. parte sum. q sic quecuq cum necessitas est et petunt a ministris ecclesie: vel etia si non petu tur. dummodo sit consuetudo regionis vt in. c. peruenit. sed melius in. c. in ali quibus. de deci. in fi. dicit. Jlle quippe decime necessario soluede sunt que debentur ex lege diuina. vel consuetudine approbata. ¶ Sed nunquid consuetudoexcuset ab [sect. 2]solutioe decimarum. Rn. vt colligo ex ale. vbi. s. Solutio decimevno modo est de iure nature et morale scilicet inqtu coscientia dictat qd deus honoradus est de ppria substantia. et q aliquota pars substatie detur ad sustentationem ministrorum dei et hec fuit semper in precepto. vn Gene. xlvij. sacerdotibus egy pti cibaria ex horreis publicis ministrabant alio modo dicit iudiciale pre ceptum inqtum determinat. certam. s. decimam partem danda ministris sm rationem equitatis mutue distributio nis vt fit equalitas dati et accepti inter seminantem spiritualia et temporalia Dante sm qd possibile est: et hoc fuit in lege tn precepto simpliciter. Exo. xxiij. et numeri. xviij. ante legevero fuit de co silio. vt patet ge. xxviij. vbi Jaco. voluit decimas. qd facere no potuisset si fuisset in precepto. ¶ Tertio modo solutio decime est quid cerimoniale qtum ad aliquam significationez sicut et omnia an tique legis facta scdm illud. j. cor. x. Oia in figura cotigebant illis. Qui em decima dat que est perfectionis signuz eo qd denarius numerus est perfectus quasi primus limes numerorum. vltra que numeri non procedunt sed reuertuntur ab vno noue partibus reseruatia protestatur quasi in quodam signo ad se pertinere imperfectionem. perfectionem vero que erat futura per xpm esse expectandam a deo vnde cu iudicialia hodie non obligent nisi prout recipiutur ab eo qui potest. patet qd isto scdo modo decime sunt de iure positiuo put vero sunt cerimonialia hodie prohibetur. et in hoc cocor. Ri. in. iiij. dist. xvij. et sanctus Tho. secuda secude. q. lxxxvij. et hoc tene. licet Jnno in Rub. de deci. et Ho. teneat q simpliciter sint de iure di uino morali et naturali. qd no est veru nisi vt dictum est. et in hoc decipiuntur multi canoniste. Cum ergo queritur an consuetndo excuset a solutione ipsaru. dico quod si sacerdos qui ministrat spi ritualia petit propter indigetiam et sustentationem non excusatur propter co suetudinem quin teneatur dare ta prediales quam personales: quia nulla co suetudo potest contrarius naturale et morale. et. viij. dist. que contra. Similiter no potest consuetudo excusare quin homo teneatur ex aliquota parte substantie sue honorare deum excusare au tem potest cosuetudo et excusat in alijs casibus si sit prescripta. Nam quod detur sacerdoti non indigenti decima ex institutione et precepto ecclesie solu est tempore gratie. Et hoc videtur innuere Host. in. c. a nobis. de deci. cum dicit qd consuetudo excusat a decimis et predialibus no soluendis cu no petunt. p quo facit. c. suggestu. e. ti. qd esse no pot si eet pceptu morale. Nec ob. xiij. q. j. § his ita. et. xvj. q. j. reuertimini. c. decime et. c. in sacris. et. c. decimas. et de decimis prochianos. et in. c. tua nos. et i. c. tua no bis et. c. cu no sit in hoie. et. c. i aliqbus dr q a deo sunt istitute vel diuia lege precipiunt q ibi accipit lex diuia p lege mosa yca. vt pz. xiij. q. j. §. his itaq qdez filios gre no ligat: nisi quo ad moralia. vt pz di. v. §. j. et. vj. di. §. his ita et de pur. post par. c. vnico. vel nisi vt dixi iudicia lia pcipiant ab ecclia. vt facit in decimis. vt i ti. de deci. in multis. c. et i aliqbus alijs vt pz de iiur. c. j. xxiij. q. iiij. et vj. et tuc lz si preceptu legis diuine date moysi. no tn obligat vt tale. sz vt pceptu ecclie. Et io male reprehedut aliq canoniste theologos q dicut decimas no esse de iure diuino. q negat qn fue rint pcepte a deo i lege veteri. sz q no obligat vt lex diuina inqtu sunt iudicialia pcepta: sz solu vt pcepta ecclesie. Jnqtu aut sut a iure naturali et morali bn sunt de iure diuio debite etia hodie Et io conclude q si minister ecclie idiget ppter sustetatione et petit q no excusat ppter consuetudine conria. si aut no idiget tenet soluere sm q cosuetudo se hz vel decima vel vigesima. aut trigesimam aut si nihil soluit excusat dumo consuetu do sit pscripta p ea q dixi. s. cosuetudo. Santius tm eet eas itegre soluere. et pro hoc facit. c. a nobis de dec. vbi dr q qlibet tenet soluere decimas. nisi a pstatio ne earum spaliter sit exeptus. q quide esse no posset si essent simplr de iure diuio ar. iiij. di. erit. facit etia q not. arch. xvj. q. j. et sequit pa. in. c. in aliquibus de dec. ¶ Vtru papa possit dispesare ne qs de [sect. 3]cimas soluat. Rn. Ale. vbi. s. q pceptu de decimis iqtu e iudiciale pot ecclia ordinare q et quas debeat recipe et qui soluere: sicut fecit i multis religiosis. vt s. dictu est et hoc intelligit rone necessi tatis vel vtilitatis. aliter no dz facere. ¶ Sz qrit qn dari debet. Rn. vt dr in. c. [sect. 4]cu hoies de deci. q statim fructibus collectis. Et hoc ad prediales. quo ad pso nales debet solui i fine anni. Sz tu dic q sz consuetudine pscripta sunt soluede et si pereunt peribut illi qui est in mora alias non sed cui debentur. ¶ De quibus debet solui. Rn. q de oibus [sect. 5]fructibus terrarum. arborum: animaliu. pisca tionu. venationu. ficuu pesionu. in oledinorum. etia aduentum balneorum: fulloniorum lapidiciniorum methalariorum. Jtez de negocijs et artificijs et ceteris bonis. vt colligitur. xvj. q. j. et. q. vij. et de deci. in multis. c. sed hodie consuetudo seruauda est. ¶ Vtru d illicite acqsitis. Rn. al. vbi. s. [sect. 6]q in psonalibus e distinguedu aut trasfert dnium in acquirete. et sic tenet dare sz ecclia no dz recipe qdiu psona est in scelere ne videat approbare eius mores. sz si correxerit poterit recipe sic in meretrice et histrione et hmoi. si aut dominu no trasfert: sicut i vsura. furto ra pina et hmoi sic non tenet nec ecclesia pot recipere. Si vo decime sunt pdiales indistincte quilibet tenet qtucuq peccator et iudeus et inuasor. et ecclia pot recipe: q no dantur intuitu psone. sed quasi ex censu debito pdiorum. facit. c. de terris. de deci. Non tenent tame iudei soluere psonales decimas cu no pci piant sacrameta: nec audiant diuina. dicti. c. de terris. ¶ Qui tenetur dare decimaz. Rn. Ale. [sect. 7]vbi. s. q oes laici ta pauperes q diuites. Jte etia iudei de pdijs. d. c. de terris. vt. s. in. §. pcedeti. xvj. q. j. decimas. Jte clerici de rebus patrimonij sui nisi deseruiant illi ecclie cui debent. e. c. ij. Jte Alex. dicit q vbi esset consuetudo q de fructibus possessionu ecclie possent testari in morte silr tenerentur de ipsis ad decimaz. et sic intellige. c. ij. de deci. ite religiosi nisi sint exe pti puilegio se dis aple sicut sunt monachi albi tepla rij. hospitalarij et hierosolomitai et mul ti alij de quo no. in. c. suggestiu. cu mul tis. c. se. de deci. Dicit tn Ale. vbi. s. q puilegiu de no soluedis decimis no li berat eos qn teneant soluere in tribus casibus. ¶ Primus cu pactioe tenent: q priuilegiu no reuocat pcm pcedes nisi fieret metio specialis in eo. vt in. c. ex multiplici. de deci. ¶ Scds cum parrochialis ecclesie cui debebant enormit ledit. arg. d. c. suggestu. ¶ Tertius cuz eas soluedo tacita renuciant puilegio sz de hoc vide gl. et doct. i. d. c. suggestu. ¶ Cui debeant dari. Rn. q pdiales de[sect. 8]bet dari illi ecclie in cuius parrochia pdiu situ vt in. c. qm de deci. et i. fi. d poc. nisi aliud habeat consuetudo. in. c. j. et. ij. et in. c. conmissuz et multis alijs. c. de deci. Personales vero debet dari ecclie parrochiali in q audiuit diuina. vel vbi re cepit eccliastcca sacra. xvj. q. j. c. questi. Mixte vero debet dari vbi consuetudo est vel si no est cosuetudo. si pascuntur in vna debetur illi parrochie. Si vero partim in vna partim in alia diuidant facit qd not. c. apostolice. de deci. et pa. no. diffuse in. c. cum contingat. eo. titu. ¶ Vtru soluedo ei qui de iure ecclesiaz [sect. 9]no tenet sed de facto excuset. Rn. q no si scit. nisi ex iusto metu excuset. vel nisi p tollerantia ecclesie q cu no contradicat vr cosentire sm Rod. Et hoc vltimu ve ru nisi placet eis ecclesiam fraudari. ¶ Vtru clericus q hz sufficiens patrimo[sect. 10]nium vn viuat sm statum sue persone possit decimas recipere. Rn. Ale. vbi. s. q sic. vt pcurator i necessitates pauperu vel vtilitates ecclie expedendas. no aut in vsus pprios couertedas imo si in pprios vsus couertit comittit sacrilegiu si in malos incurrit iudiciu. facit c. qm in fi. xvj. q. j. et. c. pastor. j. q. ij. ¶ Vtru decime possint pscribi. Rn. qd [sect. 11]layci nullo mo pnt pscribere vt eis soluant de pscri. c. cam. sz clerici si parrochia hnt pnt de pscri. de qrta. si vo non hnt no pnt. silr et de religiosis dicedu e ar. eorum q no. iij. c. placuit. de pscrip. et in c. cum contingat. et. c. seq. de deci. ¶ Cui soluet qui antiquitus no soluit et [sect. 12]nuc vult satisfacere. Rn. q no ei q pscri psit sz ecclie parrochiali sm Ro. et Ray. Qd veru credo si ecclie parrochiali. tuc erant soluende. alias secus. ¶ Vtru sacerdos parrochialis possit re [sect. 13]mittere decimas non solutas tpe pterito. Rn. sm Ro. q sic in totu vel in parte ex quo in posteru vult abstinere et facere debitu suu. sed mihi vr q non possit nisi sit paup cui remittuntur arg. c. sin. xvj. q. j. q cu sint pauperu non possunt in no pios vsus couerti na et sup alime tis legatis no vz transactio sine iudicis autoritate. l. cu hi qbus. ff. de trasac. ¶ Vtru layco possit concedi decima. Rn. [sect. 14]sm docto. in. c. ad hec. de deci. q nullus cotractus pot iniri cum layco de decimis p que dominium directu vel vtile transferat in ipm q videt alienatio qdam vt pbat p tex. cu glo. in cle. j. de re. ec. non alie. Sed cocessio ad modicum tempus q no videt alienatio bene potest fieri et etia ad tempus vite alicuius ex causa et cu autoritate prelati sm glo. in. c. quauis eo. ti. q ppter dubium vite pot dici modicuz tepus. Sed de hoc dicto glo. dubito propterea que dixi. s. alienatio. §. xviij. et potius credo q no possint cocedi ad vita alicuius nisi au toritate pape et hoc intelligo in layco q laycaliter viuit secus in layco conuerso et religioso cui concedi possent scdm q not. docto. in. d. c. quauis. Jus vero decimandi nullo modo potest cadere in layco cum sit spirituale vt in dictis. c. no. et hoc intelligo sine autoritate pape qui solus pot sm not. in. c. ij. de iudi. et tutius est in foro anime si ex hoc papa facit als non. vt no. do. An. in. c. a nobis. de deci. et sequitur Pau. ¶ Vtru laycus habes in feudu decimas [sect. 15]secura conscietia teneat. Rn. q si scit se ha bere post concilium Lateran. q fuit celebratum. Mcclxxix. sine autoritate pape non potest tenere: vt not. in. c. prohibemus. de deci. Si scit se habuisse an illud concilium vel post sed cum autoritate pape et ex causa sic potest tenere. Si vero ignorat: an ante vel an interuenerit autoritas pape seu causa legitima tunc. Ho. vt refert Joan. an. in. c. cu apo stolica de his que fi. a pla. tenet qd non pot tenere. Jde Arc. et Jo. mo. c. ij. de deci. lib. vj. Sz Jo. an. tenet cotrariu qn co munis. est opinio q autoritate pape vl ante illud concilium fuerint concesse que opi. mihi placet maxime q vnus quisq foro aie psumedus e bonus nisi costet de malo. et io dz credere q pdecessores sui non tenuissent nisi cum bono titulo. ¶ Vtru talis laicus possit eas trasferre. [sect. 16]Rn. q no in laicum quocuq titulo ex quo trasferat dniuz vtile vel directu et lz gl. in. c. phibemus. de deci. tenuerit q autoritate epi posset tn coiter no tenet et bene. Jn alia aut ecclesia vel religiosum locum bene pot donare: vt in. c. cu apostolica. de his que fi. a pla. et hoc de cosensu dyocesani. Pignorare aut non potest sm Joan. an. sed Host. tenet q sic. et Pau. placet et mihi vt cui plus liceat et minus. ¶ Vtru ecclia possit sine symonia redi [sect. 17]mere decimas ab aliquo iusto detento re. Rn. q pot redimere qn ex tali pecunia nullu ius de nouo acqrit als no lz: vt no. in. c. dilectus. el primo de symo. ¶ Vtru liceat clericis accipe in pignus [sect. 18]decimas detetas a layco. Rn. Ale. vbi s. q sic sicut qualibet alia possessionez q laycus detineret iniuste nec tenent fructus coputare i sortez dumodo hmoi decime no pertineant ad als ecclesias. sz ad suas q ad als si phibetur: vt i. c. interdicimus. de deci. ¶ Quo et qn religiosi tenent facere con [sect. 19]scientiam et predicare. de decimis. vide excommunicatio. vij. casu. xliiij. ¶ Que e remuneratio fideliter soluen[sect. 20]tiu decimas. Rn. q multiplex. pria habundantia fructuum. Scda sanitas de quibus Mal. iij. et in. c. reuertimini. et in c. decime. xvj. q. j. Tertia bonitas pncipatus. xvj. q. vij. maiores. Hoc tollit fiscus q non accipit christus. Defensio Vtru sit licita ad sue persone tuitione ne ledatur. Rn. q sic vt in. l. vt viz. ff. de iusti. et iur. et ibi Bar. et Bal. et alij in. l. scientia. §. q cu aliter. ff. ad. l. acquil. etiaz religiosis sine licetia supioris quado licentia comode haberi non potest sm Jo. de li. in tractatu de iusto bello Ratio q hec copetit de iure naturali di. j. ius naturale et quo ad actus naturales religiosi no censent mortui. xvj. q. j. c. placuit. el. ij. l. deo nobis. C. de epis. et cle. et etia aduersus suusuperiore pot qs se defende re. ar. c. ex parte. de accu. et hec verum si ille contra que se defendit iniuriose vult eu ledere. quia si iuste et ordine iusticie seruato procedere no posset sine peccato se defendere. alias sic dummodo fiat defensio cum moderamine inculpate tutele. Jstis. n. duobus concurrentibus. s. q sit ad repellen. iniuriam et cum mo deramine inculpate tutele licet. Aduer te hic q non licet percusso repercutere etiam incontinenti: quia hoc esset vindicta. l. non est singulis. ff. de reg. iur. ni si timeret de percussione geminata faciunt not. per Jnno. in. c. olim causam. de resti. spo. et q no. in summa. xxiij. q. j. facit. l. iiij. in prin. ff. ad. l. acqui. [sect. 1]¶ Vtrum defensio possit tolli per papam vel principem vel legez vniuersa lem: vel municipalez. Rn. Alb. in. l. om nes. C. de epi. et cle. quidem dicut q no cu sit de iure naturali. et videtur expres suz in cle. pastoralis. §. pe. de re iudica. dominus Gabriel de osseletis i suo tra ctatu tenet q si statuto cauetur q possit procedi nulla data defensione q va leat et p hoc facit. quia licet a populo sit spes defensiois. tn tollitur in multis ca sibus: vt. C. quorum ap. no re. per totu. Jdem quia iura volunt in multis casibus nullam dari defensionem. vt. C. de sic. l. fi. in fi. C. de adu. l. j. adulterij. C. de fal. mo. l. ij. cum similibus. nec ob. q de fensio sit de iure naturali. q vtru est in defensione manuali et de ista loquitur. d. l. vt vim sed defensio danda per iudi cem reo petenti vel no petenti est de iu re gentiu vel ciuili et ideo per aliud ius tolli potest. et hoc dicit esse verius Albri. ibidem. ¶ Vtru defensio p rebus liceat. Rn. sz [sect. 2]Jnn. in. d. c. olim et Bar. in. d. l. vt vim. et gl. et doc. in. l. j. C. vnde vi. q sic et pro rebus auferendus ne auferantur etabla tis vt recuperentur. Et hoc verum i ablatis si incontinenti fit idest anteq ad alia negocia diuertat. tex. est. ff. de vi et vi. ar. l. idem est. §. cu igit qui armatus. Et dicit pa. in. c. significasti scdo de ho mi. q dr iteruallum qn relicta prima se diuertit ad alia no necessaria. Secus si co medit vel bibit vel cogregat amicos et hmoi. ff. d v. ob. l. continuus. pmo Rn. ff. de du. re. l. ij. §. vl. C. vn vi. l. j. et cu hoc scit a iure cocessuz no requiritur autoritas superioris nisi de bono cosilio nec inci dit talis in excoicatione si persona a q aufert esset ecclesiastica etia si in psona imittit manu qn als recuperare no poterat vt colligit. i. d. c. oli. et. d. c. significa sti nisi a pposito modu excedat vt i. d. c. olim et. d. c. significasti. et de appella. c. si gnificauerunt. ¶ Vtru quilibz de populo possit queli[sect. 3]bet defendere impune. respondet Bar. in. l. si quis in seruitute in fin. ff. de fur. et in. d. l. vim et ibi glo. et. xxiij. qstio. viij. §. j. in glo. et Cy. et pe. in. l. j. C. vnde vi. q sic consuluit tame Bar. in. d. l. vim ad tollendu oe dubiu q faciat sibi manda ri vt ipm defendat clamando defendite vel currite et similia vt not. Bal. in. d. l. j. quia tunc oes licite et impune facit in ar. l. gracus. C. de adul Aduerte tn q irregularitatem no effugit qui pro alte rius defensione aliu occidit de quo vide. j. homicidium. iij. §. iij. ¶ Quid dr moderame inculpate tutele [sect. 4]Rn. gl. i. d. l. j. multu laborat sed bar. ibi et in. l. fure. ff. ad. l. cor. de sic. dicit qd inculpata tutela est id facere sine quo alr se defendere non potest sine periculo p sone vel rerum vnde non debet pati q danificetur in aliquo si damnu est irrecuperabile als secus vt in. d. l. fure. Ex quo infert q etia si non possum effugere quin me percutias nisi te interficiaz q licite te interficio q eu iniuria perso nalis sit maior q realis vt in. l. in seruo rum in fi. ff. de penis et ppter reale irrecuperabile possum te interficere vt i. d. l. fure. ergo fortius p psonali facit glo. de resti. spo. olim el. j. ad fi. et glo. in. c. sisignificasti el. ij. de homi. Et istud tenet Flo. in. d. §. que cum aliter Bald. vero in. d. l. j. dicit quod tria debent esse vt si moderamen. ¶ Primum equalitas vt fit cuz armis. vt. ff. de vi et vi. arma. lege prima. §. vim vi. Sed ego hoc credo verum quando potest repellere. quia paruus vix cum armis potest se defendere a magno qui cum pugno forte eum interficeret ar. in. q. vij. §. tria. ¶ Secundu teporis vicinitas. quia si post esset vindicta contra. c. seditionario. xlvj. distin. ¶ Tertium talis et tanta quata est necessitas. ¶ Adde quartu q intentio sua feratur vt se defendat. quia actus ex in tentione nemo accipit non ex eo quod est per accidens. j. preter proposituz in actus moralibus. Vnde duo effectus ex vno actu possunt venire. puta proprie vite conseruatio et inuadentis occisio. Si ergo intenderet occisionem vt fine. sic no liceret sine pcto mortali. Si aute sua defensione. sic denominabit defensio non occisio cu debebeat denominari actus mortalis. nisi ab eo q intendit no ab eo q est pter intetione. cu sit causa per accides vt ptz. v. ethi. c. iiij. et sic non erit peccatum. ¶ Quid si excedit modu. Rn. sz Jnno. [sect. 5]Ho. et. d. Ant. in. c. olim causam. de resti. spol. q si excedit a pposito sic tenet de dano. Si aut no a pposito sic no tenet ad aliquam satisfactionez nisi forte ad cautela facit. l. si ex plagijs. §. tabernarius. ff. ad. l. acq. nec excoicatione icurrit. vt no. in. d. c. olim. el. j. et. d. c. significasti. el. ij. lz Ray. dicat q est tutius q petat ab solutione vel dispesatone. et est bonum qn comode pot haberi. Dicit tn. d. Ant. in. d. c. olim q q insequit pcussore de fa cto et vulnerauit no dz puniri vt dolosus. sed vt culpabilis q inconsultus ca lor vicio calunie caret. l. j. §. queri posset ff. ad turpilia. ij. q. iij. §. notandum tex. i l. si adulteriu. §. imperatores. ff. de adul. glo. xxiiij. q. j. §. j. Defunctus. Vide infra mortuus. Degradatio. duplex quedam verbalis quedam actua lis. Et hec actualis fit sic. quando clericus indutus vestibus sicut si in offitio esset dispoliatur cu verbis ad hoc cogruis. vt habetur in. c. degradatio. d penis. li. vj. et dicit Ge. i. d. c. q actualis degradatio est executio vbalis deposi tios ppterea tenet q pot fieri sine numero eporum. sed no verbalis. q oportet fiat a pprio epo etsit debitus numerus eporum vt in. d. c. in tex. et in glos. De his duabus degradationibus. de quibus hic tagitur. no. gl. in. l. ij. §. sz et si cu. et ibi doc. ff. de infa. vbi no. q degradatio actualis fuit adinueta ad in star exautoratiois de qua ibi de q vide Bar. in. l. q vno exauctorato. ff. de re mi li. et Bal. in auten. psbyteri. C. de epis. et cle. et an debeat fieri degradatio cleri ci ad morte codenati priusq executio. no. bal. q sic in. l. j. C. an seruus ex fac. suo. et an requirat duo pcessus no. Bar. in. l. ij. §. ignominie causa. ff. de infa. q quando fit ab eodem iudice q sufficit vnus alias duo requiruntur. ¶ Vtru verberas clericu degradatum [sect. 1]sit excomunicatus. Fuerut opi. sed plz mihi opi. gl. in. d. degradatio. q verberas degradatu actualiter no sit excomunicatus. szdegradatuverbaliter sic. etest securior opi. dicit tn Pa. i. c. ad abo lenda de hereti. verum nisi post verbalez sequatur incorrigibilitas. q tuc perdit etia sz vnu intellectu. c. cu non ab hoie de iudi. et absq alia traditione posset comprimi per iudicem secularem. ¶ Vtrum iudex secularis possit iudica [sect. 2]re degradatu actualiter. Rn. sz no. i. d. ca. degradatio. q quis tutius esset vt traderet p iudicem ecclesiasticu. tn ex q actualiter degradatum est potest per tex. prefati capli. ¶ Vtru degradatus conficiat celebrando. [sect. 3]Rn. sz Ar. de cose. di. iiij. in. c. osteditur q sic et ista est verissima opi. q caracter a deo impressus in aia per homine no pot auferri. lz gl. l. di. dixerit contrariu in. c. accedens. et multi alij. ¶ Vtrum degradatus teneatur dicere [sect. 4]officiu si est in sacris. Rn. sz Ro. q sic q pbatur p. c. doletes de cele. miss. quia ex quo oibus ordinatis precipitur. et iste ordinatus sit et caracterez habeat licet degradatus offici uz dicere tenetur no tame debet dicere Dns vobiscu. et silia que ad dignitatez ordinis pertinent. ¶ Quis potest restituere degradatum depositu. Rn. q solus papa. c. j. et. ij. l. d. Sic et preses prou icie no pot restitue re que danauit. ff. de qo. l. j. in fine Delectatio in cogitatione vtruz sit [sect. 5]peccatum mortale vide. s. cogitato. §. ij. Delegatus est is cui a sumo pontifice vel ordinario cuz comittitur ca q ad ecclesiasticos. Silr dico de iperatore et alijs dominis quo ad secularia. De materia de qua in li. §. q tagi tur de varijs generibus delegatorum ideo in pluribus locis doct. l. de hac inateria tetigerunt sed quia in prin. hic tan git de delegato pape et principis. et illi no possunt cognoscere nisi in loco insignivbi fit copia pitorum vt omnis p rom. sin. cccclvij. inci. si al legatur causa. ¶ Quis potest delegare. rn. q quilibet [sect. 1]ordinarius et quilibet qui ex ordinari a iurisditione aliquid potest. ¶ Quis potest esse delegatus in eccle[sect. 2]siastico foro. Rn. q delegatus pape no pot esse quis nisi sit in dignitate costitutus vel personatum habes: aut cano nicus ecclesie cathedralis vt in. c. statu tu de rescri. li. vj. et q habeat ad minus xx. annos nisi ex certa scietia papa causam commiteret no existenti in dignitate vel minori de of. dele. cu vicesimu de elec. cu in cunctis aliorum pot quilibet esse qui no prohibetur. veruz est q cause spirituales vt d decimis. de iu re patronatus et huiusmodi non pnt delegari laicis sed clericis tantum de iu di. decernimus. [sect. 3]¶ Vtrum guardiani ordinis nostri mi noruz et priores fratrum mendicantiu habeat dignitate. Rn. Ge. in. c. nullus de elec. glossa. hic tenet q sic. Et io pos sunt esse delegati pape facit q no. Pa. in capitnlo causaz de iudicijs. et in capitulo cu olim de maiorita. et obedietia et Car. i cle. ij. de rescri. et ibi gl. pa. tame i. d. cle. ij. distinguit de priore q aut hz supra se i monasterio superiore sicut q e sub abbate et iste no habet dignitate sz ille q non habet supra se superiorem i monasterio habz dignitate quis no sit perpetuus sufficit q posset esse. ¶ Quid pot delegari. Rn. q qda perti [sect. 4]nent ad ordinem epalem: vt consecrare ordinare et ista delegari no pnt no habeti illu ordine: alia oia possut delegari nisi phibeantur a iure. hec habent de offi. or. qd sedem. de conse. ec. aqua. ¶ Quid pot delegatus. Rn. Ge. i. c. pre[sect. 5]sentium de testi. ex gl. in. c. solet de sent. ex. li. vj. que dicit q delegata potestas e stricti iuris. et io id solu pot q e ei conmis su: et sine quo causa expediri no potest d off. dele. c. j. et. c. prudentia et. l. ad lega tu. ff. d proc. et id propter quod facilius expediri posset causa non venit nisi expresse comitatur. ¶ Vtrum dlegatus possit subdelegare. Rn. [sect. 6]q delegatus a pricipe pot subdelgare no. ino. i. c. pastoralis d of. dele. facit. l. j. ff. d offi. eius cui man. e. iu. et. c. sup qstio nu. et. c. fi. e. ti. et hocveru nisi quando cer tum ministeriu ei committitur limitat Jnn. i. d. c. fi. d magno ministerio sicut predicare cruce. dispesare cu irregulari penitetiam iniungere absoluere excomunicatos. et hmoi. vel qn per rescripti verba copheditur q e electa Jndustria vel fides eius sicut qn dr. Cofidimus de tua industria: vel psonaliter exequaris vel quando negocium non est bene expedibile per alium. Fallit in legato sedis apostolice qui etiaz in predictis potest sebdelegare: vt in. d. ica. si patet. Delegatus autem ab inferiore no pot nisi sit delegatus ad vniuersitate causaru. ff. de iudi. l. cu pret or. §. j. ff. quis et aquo ap. l. j. §. j. vel nisi hoc sibi speciali ter concedatur sm Joan. p. c. is cui deoffi. de li. vj. vl nisi quando vnum articulum totius cause committeret cle. j. de offi. deleg. ¶ Nuquid poterit subdelegare no exi [sect. 7]stenti in dignitate vel psonatu neq ca nonico ecclie cathedr alis. Rn. q no vt comuniter tenet in. d. c. statutum. ¶ Quid de snia duo delegatorum discor[sect. 8]dantiuz. Rn. q depedet ex delegate vt acceptet qua voluerit. Secus si in snia arbitrorum ex copromisso q no tz similit psidetes loco pape i cocilio generali ni si oes cosentiat in actu geredo nihil fa ciut: q vnius cotradictio ificit totu no. Pa. i. c. no est de reg. et i. c. pe. de sta. mo. Secus in snia duorum ordinariorum discor dantiu q tenet pro reo niss in causa ma trimonij libertatis et testi et in hmoi fauorabilibus: quia tuc tenet pro actore vt in. c. vl. de sen. et re iud. intellige si agit vt matrimonium et huiusmodi teneant aliter valeret pro eo qui vt valeat agit vel se defendit. ¶ Vtru quis teneat acceptare subdele [sect. 9]gatione in casu q subdelegare pot. Rn. Jnno. in. c. pastotalis. d of. del. q sic ni si qn constat q delegatus maliciose se exoneratvt in tex. pfati. c. pastoralis. na tuc no tenet: et si vellet eu cogere iusta e appellatio eius secus si no costaret. et est differetia inter delegatu a principe et ab inferiore. q delegatus s principe pot cogere oes et si no sint sui fori. C. q p sua iuris. l vnica. ff. de mune. et ho. l. munerum. §. iudicadi exceptis aduocatis q alibi q i foro suo recipere iudiciu no possut cogi. C. de aduo. d. iu. l. sancimus in fi. delegatus ab ordinario no potest cogere hoiez alterius fori. ff. de iurisdi. om. iu. l. vlt. ff. de tu. et cu. dat. ab his. l. j. d offi. or. pastoralis i prin. et in gl. pfati. c. pastoralis de of. dele. [sect. 10]¶ Vbi pot cognoscere delegatus pape vide. s. comissio. ¶ Qn expirat iurisditio eius. Rn. re inte [sect. 11]gra expirat p sciaz mortis delegatis. l. eius qui in prin. ff. si cer. pe. de of. dele. gratum. Jtem per mortem illius cotra quam mandatur remtegra de rescri. significauit et mltis alijs modis. vt in. c. quoniaz abbas de of. dele. et in multis alijs locis que omitto. [sect. 12]¶ Quo potest absoluere excoicatos a se vide. s. abso lutio. ij. in princ. et. §. j ¶ Quid si delegatus no vult facere fidez de madato suo. et propterea aliqs no vult ei credere cu no teneatur. vt in c. cu in iure d of. dele. et cu excoicat. Rn. sz doc. in. d. c. q no tenet q delegatus no habet autoritate excoicadi nisi qd eet sibi rebellis: et cu talis no sit ex iurisdictiois defectu nulla est excomunicatio. Demetia si est perseuerans. excusat a culpa qtum ad factum in ipsa comissum. xv. q. j. aliquos xxxij. q. vij. queadmodu et ab irregulari tate. vt in cle. vnica de homi. De demete et quis dicatur demes et multas circa illuz questiones ponit Bal. in aut. ex causa. col. C. d libe. prete. ¶ Vtrum qui aliqn fuit demens possit [sect. 1]promoueri ad ordines vide. s. corpore viciatus. §. viij. Demoniacus. an possit promoueri vide. s. corporeviciatus. §. viij. ¶ Quomodo in dubio possit probari an quis sit demoniacus. Rn. q si p. xxx. dies carnibus indifferetervesci cogatur: et maxime edinis que demones prouo cat. vt hr i. c. ij. vij. q. ij. in. tex. et in glo. si nullam sentiet lesionem apparebit q non sit demoniacus. Denunciatio quadruplex prima euangelica quia ab euagelio sumpta mat. xviij. et requirit. vj. ¶ Primu q si frater. i. christianus. ij. q. iij. ad mesam. lz infidelis posset dnu ciari si cotra lege nature vel cotra lege eos in moralibus offedit q papa habet iurisditione in eos in istis casibus de q j. iudeus. §. xxvij. als non. ¶ Secunduz q pcedat secreta monitio i qua vt eme detvel desistat obsecradus e. ¶ Tertiu q peccatu no sit oino ocultu. sz q possit pbari p testes q si esset oino occultuz non haberet locum et sequitur Pa. in. ca. nouit de iudi. ij. q. j. si peccauerit immo si etiam vnus solus testis esset non posset denunciari ad penitentiaz imponendam. ¶ Quartum q si no desistit vel emendat se ad eius monitionez adhibeat te stes qni sciunt: vel cu quibus possit eu couincere. ¶ Quintu q si se non corrigit dicatur prelato et denunciet. ¶ Sex tu q pbet se eu bis monuissevt. j. dica. De materia que in hoc. §. tagitur. et an et qualiter denunciatio et accusatio differat no. Bal. i repe. l. edita col. lxvij. C. de ede. vbi dicit q denunciatio dicit quado denucians se non subscribit ad penam tallionis nec concludit: sed accusatio sit. et an debeat denuciatio maleficioru fieri in scriptis. Bal. in. l. fi. co. pe. C. de nego. gest. tenet q sic cuz succe dat loco libelli. ¶ Vtru quilibet teneatur ad supradi[sect. 1]cta denuciatione. Rn. do. cano. in. d. c. nouit et si peccauerit varie loquutur. sz vr mihi dicedu p cocordia q si loqua mur prout est solum fraterna correctio sic tene opi. Arc. i. d. c. si peccauerit q e omnibus de pcepto q sz dixi. s. correctio fraterna. Et ista correctio solum proce dit ab actu caritatis. et ista proprie no dicitur denuciatio euagelica nec tene mur de denuciatioe pprie euangelica reqrutur supradicta. si vero loquat et tunc distinguo sz Jnn. in. d. c. nouit q at loquimur d pcto ppetrato qdrcipit augmetu vel mltiplicatione seu cotinuatioez mali et etia de perpetrando et sic qlibet qui credit se ea posse pficere sine graui detrimeto puta q non opor teret eu desistere a negocijs suis vl incurrere in imicitia vel aliud periculu tenetur de precepto. xxij. q. v. ca. hic vr quod verum in: elligo qn talis est prelatus per quem finis huius denuciationis obtineri possit qui est vt vel ille emendet nam si vellet ad aliud pcedere prelatus peccatore emendado se no potest de iure sm doc. in. d. c. nouit q per istam viam non queritur nisi peni tentia peccati vel si corrigi non vult ad terrorem aliorum excommunicetur: et taliter prouideatur q ceteri timeant. si vero talis no sit prelatus vel no possit sine graui damno eam prosequi sic no tenetur nisi solum qui ex officio hz cui dr. lxxxiij. di. Error cui no resistitur approbatur et c. cuz si. sivero loquamur de peccato perpetrato quod no habet cotinuationem sic dico q solum tenen tur qui habet ex officio. ro quia hoc pcedit ab actu iusticie ad instruedu alios per exemplu qd quide pertinet adsu periores. xj. q. iij. precipue. et. xxiij. q. iiij. duo ista. ¶ Vtru denuntiatione euangelicaz sp [sect. 2]debeat pcedere admonitio de qua. s. di ctu est. Rn. q si peccatu est publicu nul la reqritur meitio sz Arch. i. d. c. si peccauerit iuxta illud peccante cora omni bus argue. xlv. d. sz illud si vero peccatuz est ocultuz et tardatio denunciatio nis inferret nocumetu pximo temporale vel spirituale puta traditio ciuitatis heresis ifectio et hmoi similiter sine monitioe denunciabitur nisi constet q ad eius monitione desistet na quilibz debet corrigi vt si potest eius fama no ledatur. Si vero no fit nocumentu pro ximo nisi ipsi peccati solum debet precedere duplex monitio. Vna p monete soluz q per iurametum ipsius hz probari. Alia permonete et vno testevl duobus et per ipsos probatur. limitat Ric. i. iiij. di. xix. ar. iij. q. j. qui cocordat cuz supra dictis nisi pbabiliter crederet no profi cereper secretaz monitionez: sz potius ille irritaretur cotra corrigete et premo nitus subterfugia quereretvt corigi no posset iuxta illd puerb. ix. Noli arguere derisorem ne oderit te. q non debet tunc monere als sic. ¶ Qui admittutur ad hac euangelica [sect. 3]denuciatione. Rn. sz gl. in. di. c. sipecca uerit et nouit q admittuntur omnes infames mulieres minores nisi pmaneant in crimine similiter etia ad testi monium. Limitat Jnn. in. d. c. nouit si solum penitentia de crimine queritur vt debet fieri in ista et non aliquod tem porale nec directe nec incideter q tuc tantum legitimi testes admittutur sm eundem Jnno. ¶ Vtru sit ordo iuris seruadus i ea. Rn. [sect. 4]sz Jnn. i. d. c. nouit q no. arg. c. j. d dolo et cotu. ¶ Secuda dr canonica q a cano [sect. 5]nibus inuenta est tn q habet ortum sm Jnn. l. veteri. et ista est duplex. quedam specialis copetes illi soli cui iterest ha bere bonum prelatum et fit vt quis de bnficio amoueatur et requiritur trina monitio sm comuniter do. et facit gl. ij. q. vij. c. qua propter. alia est generalis et publica et hoc sm Jnn. etia locu habet in criminibus ppetratis si crimina re cipiut augmentu propter multiplicatione actuu vel ppter cotinuatione in iurie als no nisi solu de ppetrandis et de hac hr de iureiu. c. queadmodum in fi. quo vero ad ppetrada hr de despon. ipu. c. ad dissoluendu. xxij. q. v. hoc vr et no opz in ista gnali pcedat secreta mo nitio sz glo. in. d. c. ad dissoluendum. ¶ Tertia dr iudicialis et hec e duplex [sect. 6]Queda publica q. s. conpetit ex officiopu ro in qua no reqritur monitio sz iudex ex officio suo et per denuciatione suoru officialiu i ea pcedit et hz locu tantu in notorijs vt in. l. ea quide. C. de accu. et so lu iudex q habet meruvel mixtu iperiu tales denuciatores constituere pot vt i. l. j. §. quies quoq. ff. de offi. pfec. vr. ¶ Queda puata q competit leso p suo interesse et ista qnq i foro ciuili et d pla no expedit etia si no pcessit monitio vt qn ille q pponit no pot agere puta q seruus vel ptati alterius subditus. insti. de his qui sunt sui vel ali. iu. §. pe. ff. de of. prefe. vr. l. j. §. qd autem. et idem dic de religiosis conquerentibus de iniustis grauaminibus suorum platoruz. Jte de his q spectat ad forum venale vt iu sto precio vendantur. Jdem de rusticis oppressis. in foro autem canonico requiritur triplex monitio sm Hos. et comuniter doc. in. d. c. nouit. sz pa. ibidez tenet sufficere binam sicut in euagelica et hoc credo veru q dz precedere mo nitio nisi timor ipediret ea et licet iudex eccliasticus idistincte admittat dnu ciatione euagelica. non tn ista nisi qn crime est ecclesiasticu de sui naturavel rone pacis vl iurameti vl crime notori um no auditur i foro se culari vl qn est miserabilis psona q ea ppoit. Jtem qn ppter potentia se non potest iuuare in foro seculari quia eius dominus vel tyrannus et hec differt ab euangelica. ¶ Primo quia non admittitur nisi ille cuius interest. Jte ille cuius iterest no repellitur ptexru criminis. Jtez in ista no recipiunt nisi legitimi testes. Jte in ista no solu requirit vt corrigat pctm vt in illa sed etia vt res restituatur et le sus seruetur indenis. Jtem in ista pce ditur iudicialiter vnde danda est i scriptis fienda litis conte. et sententia scriptis ferenda non i illa lz ista expediatur de plano. et ideo dicitur iudicialis quia in iudicio fit et iudicialiter proceditur licet non vsquequaq. Jn illa vero non et de hoc vide Pau. in. d. c. nouit diffuse. ¶ Quomodo formabitur libellus seu [sect. 7]denutiatio i ista iudiciali. Rn. sz Jnn. in. d. c. nouit sic domine iudex talis tz librum meum cotra conscientiam et in periculum anime sue cum ad me perti neat. Jdeo peto officium vestrum vt co gatis eum ad penitetia et restitutione. ¶ Quarta dicitur regularis. q sm di[sect. 8]uersas religiones et religiosorum costitutioes expeditur et pcedit simplr et de plano et no pot appellari sm Jo. an. fa cit. c. reprehensibilis. de ap. et ad istas vltimas nemo obligatur nisi qn a suo prelato cogitur: vt. j. patebit. ¶ Vtru teneat quis denunciare alicui [sect. 9]eis peccatum quod ipse q conmisit ignorat. vide. s. correctio. ij. §. vj. ¶ Vtru prelato precipienti denuncia[sect. 10]du peccatum alterius teneatur subditus obedire nisi seruata forma euangelica. Rn. si peccatum est publicu vel in nocumentum pximi fiendum dic q sic vt. s. patet in prin. idem dic quado no sperat correctio lz no sit in nocumentu vt. s. dictum est. §. j. si vero peccatuz no est ad nocumentu pximo et ocultum et speratur correctio si secrete corrigatur vt comuniter dz psumi nisi sint signa pbabilia in cotrariu tuc dico sm Ric. vbi. s. q publica denunciatione dz pro cedere secreta monitio ex pcepto diuino cotra qd platus no potest precipere nec subditus obedire et si frater se corri git debeo desistere a publica denuntia tione: et sic intellige. ij. q. j. si peccauerit. ij. q. vij. accusatio. nam ex precepto dei teneor si possum sine detrimento boni spiritualis illius quem corrigo famaz ipsius non ledere quia preciosior q teporalia et valet ad bona temporalia vt de test. c. testimonium de exces. prela. in ter dilectos. Jtem ad bona spiritualia quia multi timore ifamie a peccato re trahuntur qui quado se infamatos co siderant sine freno peccant. vnde glo. super illud Math. xviij. vade et corripe eum et c. dicit ne publice correctus vere cundiam perdat qua perdita in pecca to remaneat secretam autem denuntia tionem non est necesse precedat monitio. et ideo siue secrete monuerim siue non. siue secrete correxerit. sed ad meaz monitionem siue non tenet secrete denunciare prelato pcipieti: q valet ad pcauedas peccata recidiui nec est in fa me fratris piudiciu si talis est prelatus qualis esse debet ro est q quilibet tene tur obedire suo prelato in his que ptinent ad eoru officium et no sunt contra deu vel anima sed sic obedire no est co tra deum imo sm deum et intentionem euangelica in qua no solu dns intedit peccatore corrigere sed etia correctio de reciduo pcauere q no e opus valentibus. Mat. ix. et sic prelatos medicos vo luit esse est etia de his q ptinet ad offi cium platorum. Vn Ber. lib. de dispesa tione et pcepto. c. v. dicit regularis pro fessio qua se minor sponte subdit maio ri cum allegat et communis equide pa cti reo: vtruq necessitate teneri vinum fidelis cure alterum fidelis obedientie. Cura autem non est tantum ad curandum sz etiam ad preseruandum a peccato quod fieri non potest nisi peccator correctus in quo e pronitas dere licta cognoscatur nec pot cognosci nisi pte q solus nosti ergo teneris dicere ad bonum fratris tui. Vn videmus quod semel lapsus in pctm carnis facilius relaxabit imo vix retinet huius snia est aug. sup leui. v. c. et. xxij. q. v. c. hoc vi det ite Gual. in sum. Guil. de mara. et coiter oes doc. ordinis nri et sanctus Tho. in quol. si tn p signa valde pbabilia et psumptioes qsi violetas crederet q platus ex illa denuciatioe fratrem infamare vellet tuc crime oculum fratris tam veraciter correcti sibi denucia ri no debet et hoc qua de denuciatione publica dixi vera sunt sz sanctu Tho. ij. ij. q. xxxiij. ar. vij. in grauibus peccatis no in leuibus que fame non derogant. Nec ob. his dictu Aug. in regula qui dicit q peccatu fratris prius debet ostendi pposito q testibus quia vt dicit Ri. vbi. s. q. ij. ibi loquit sm q ppositus est singularis psona que potest et dz pdesse magis q alius qlibet sz osten dere plato tanq ecclesie. i. sicut in loco iudicis residenti dz sequi testiuz indu ctionem vt dictu est in princi. huius. c. similiter exponit Tho. vbi. s. q. viij. ¶ Quid de eo qui iurauit denunciare [sect. 11]oe crime qd sciuerit. Rn. q tale iurame tu debet interpetrari vt denunciet mo debito facit. c. ex parte tua de cler. no re si. cu si. Et ideo si loquimur ne denucia tioe publica sic no pot nisi primo monuerit peccantem scdo q possit pbare eius dictum. Tertio q monuerit eum presente vno vel duobus p quos possit pbare monitione et quarto q noluerit se couertere q istis deficietibus si reuelaret faceret con ius diuinu et sic peccaret mortaliter vt no. Theo. et Cano. maxie in. d. c. si peccauerit quod limita veruz de omni peccato occulto quod non ha bet nocere proximo vt dictum est. s. si vero loquamur de denunciatione secre ta fienda prelato: tunc dic q tenetur siue probare possit siue non siue monue rit indistincte si modo platus sit qualis esse dz als non vt puta q crudelis q bestialis vel diffamator et hmoi q i tali no dz nisi vt pius pater orando mo liedo caritatiue inducendo fratrez ad corrigendum et si no pot dimittat eum deo et a pte probat in. d. c. si peccauerit. ¶ Quid si iurauit vel pmisit no denu[sect. 2]ciare. Rn. q si intedebat qn pmisit vel iurauit q etia adpceptu superioris vel etia sine pcepto supioris in peccato co mitttedo no reuelare mortaliter peccauit pmittedo et tenet no ob. iurameto et pmissione denunciare in casu in quo denunciatio cadit sub pcepto. Jn alijs aut casibus in quibus est de cosilio no tenet sz bn pot denuciare no obstante ta li iurameto vel promissione sine pecca to sm no. xxij. q. iiij. i multis capitulis. ¶ Vtru epo vel alio supiore pcipiete vt quilibet qui scit qs fecerit tale furtum teneatur reuelare sub excoicatioe late snie sit reuelandu qcqd aliqs scit. Rn. vt colligo ex. s. dictis et per ea q dica. j. inquisitio. §. j. q aut eps hz infamatuz alique de aliquoet q no plene pbat ad monet vt qui scit dicat tuc idisticte tenetur deponere quicqd scit lz no pcesse rit monitio et lz no possit pbare. q tunc non venit vt denunciet sed vt testificet de eo. quod scit facit. c. j. de testi. cog. et quod ibi no. Fallit hoc in paretibus et filijs qui nec etiaz volentes ad testimonium aduersus se inuice admittuntur tex. est in. l. paretes. C. de testi. et. iiij. q. iij. §. ite paretes et intelligitur solum de ascendentibus et de descendetibus no collateralibus sm gl. in. d. §. item. Nec etiam debet compelli vxor contra viru nec socer aduersus generum priuignu sobrinum sobrinam et ex sobrinis natu et eos qui in priori gradu sunt vt. iiij. q. iiij. §. ite. l. iul. ponitur in. l. lege iul. iudi ciorum publicorum. ff. de testi. vbi dicit glo. sobrini sobrine sunt qui ex feminis puta consobrinis descendunt sicut consobrini quasi consorbrini. vt instit. de gra. §. iiij. et. vj. Hoc limito quando proceditur criminaliter secus si ciuiliter. vt. j. familia. §. vij. Si autem non ex tat infamia contra aliquem sed in generali inquirit quis fecerit tale quid vt fit communiter sic tenetur talem ad monere sm ordinem euangelicum vt prouideat et emendet quod fecit et satisfaciat epo pcipienti alias si noluerit tunc si pot pbare tenet reuelare aliter erit excoicatus sz si pbare no posset no tenet. Jta tz gl. in. c. sacerdos. de pe. di. vj. et. vj. q. j. c. si oia et. q. ij. placuit et. d. c. si peccauerit. ij. q. vij. pleruq facit. c. si sacerdos de off. or. et ratio est quia tuc req ritur vt denuciator non vt testis qd no. quia sepe venit in practica et per hoc in fert Joa. de pla. insti. de pub. iu. qd punies illum qui scit alique comisisse cri me lese maiestatis q no denuciauit cu pbare noposset q tenet ei ad oe danu. Et idem tenet bal. in quoda cosilio qd incipit qq alleg. sint multa. vn qn dr qui scit intelligit de scietia pbabili. l. q accusare. C. de ede. facit. l. nostris. C. de calu. si tn esset talis platus q secrete puidere vellet deberet sibi secrete tanq patri dicere. xxij. q. v. c. hoc vr sed cu coi ter requirat vt pcedat iudicialiter no tenetur nisi de eo qd probare pot. et sm limita qd. j. dicam furtu. §. xlj. et vide qd dicam. j. familia. §. viij. Depositum est quod custodiendu alicui datum est vt. ff. depo. l. j. in prin. De materia huius. §. et q de re ppria fieri no potest no. in. l. qui re. et ibi Bar. ff. de po. et qua. act. petatur p creditorez no. glo. in. l. acceptaz. C. de vsu. vbi etia in. viij. q. dicit q dniu depositi est i aere donec creditor consentiat quo facto est apud creditorem. et est depositum contractus nominatus. sed pactum de deponendo no. no. Bar. in. l. iurisgentiu. in prin. ff. de pac. ¶ Jn quibus consistit depositum. Rn. [sect. 1]glo. in. c. bona fides. eo. titu. q in rebus mobilibus et se mouentibus nisi forte vbi a pluribus res que est in cotrouersia p sequestro deponit vt in. c. exaiata de iud. et in. l. licet. ff. depo. ¶ Vtru dnium et possessio transferatur [sect. 2]in dopositarium. Rn. q no sed remanet apud deponentem. d. l. licet. ¶ De qua culpa tenetur depositarius. [sect. 3]Rn. q regulariter no tenetur nisi de do lo et lata culpa quia communiter fit gra tia deponetis tantum vt placet in. d. c. bona fides. et in. d. l. j. §. vlti. sed in duobus casibus tenetur etiam de leui. ¶ Primus si mercedem accipit p custo dia. d. l. j §. si quis seruum et. d. c. bona fi des. ¶ Secundus si couenit vt teneretur. d. l. j. §. si conueniat vbi dicitur cotractus ex contetione lege accipiunt dumo non conueniat vt non teneatur de dolo q hec conuentio est contra bonos mores et contra bona fide et ideo non est se queda. d. §. si conueniat. et tribus casibus tenetur de leuissima. ¶ Primus si causa depositarij apud eum sit res deposita. ¶ Secundus si deposito se obtulit intellige quado diligetissimu excludit. ¶ Tertius si couenit vt in. d. l. j. §. sepe euenit de casu fortuito non tenetur nisi fuerit i mora restituedi vel ex pacto co uenerit. d. c bona fides. ¶ Vtrum ecclesia teneat p deposito fa[sect. 4]cto prelato ecclesie si perijt. Rn. q no vt pz. in. c. j. de depo. nisi sit versum in vtili tate ecclesie vt ibide secus si factu fuisset prelato cu consensu capli et alijs sole nitatibus q requiruntur vt obliget ecclesie q est factu ecclesie depositu tunc et sic tenetur aliqui tame tenent q si de positu sit factu apud sacristam deputa tum ad custodiam vasorum et depossto rum a prelato et toto caplo ecclesia tene tur vt in gl. in. c. j. eo. ti. silr qn prelatus est cosuetus bene administrare et gubernare bona ecclie psumet in vtilitate ec clesie conuenisse. ita dicit arch. i. c. hoc hu ius. x. q. ij. et Bar. i. l. ciuitas. ff. si cer. pe. et latius p bal. i aut. hoc ius. C. d sa. san. et c. ¶ Sed quis pbabit versum in vtilita[sect. 5]tez ecclesie. Rn. q ille q dicit. l. eiq. ff. de p ba. sm Jnn. i. d. c. j. et dicit speciale hoc in deposito et i mutuo vt. d. aut. hoc ius .§. his creditor. x. q. ij. sed in deposito no credo ego verum nisi qn p eius satisfafactione oporteret vedere res immobiles ecclesie sed quando potest satisfieri de fructibus no oportet pbare versum in vtilitatem ecclesie vt in. d. §. is credi tor. Similiter nec in alijs contractibus excepto mutuo. vide opi. diuersas. c. q quibusdam de fideiu. ¶ Vtru depositarius possit res suas ppo[sect. 6]nere depositis qn ambas saluare non pot. Rn. sm distinctione posita. s. como datum. §. xvj. et lz. d. c. bona fides videa tur velle eum esse in dolo si casu aliquo habet saluas suas depositis perditis intellige verum quo ad presumptione que cessat in foro anime. ¶ Quid si depositu reddat sz deteriora [sect. 7]tu. Rn. q tenet quasi redditu non sit vt dicit tex. in. l. j. §. si res deposita qd intellige si dolo deterioratu sit vl etia culpa qn de culpa tenebat q tuc tenet restituere vel tota extimatione si deterioratio talis sit q inutile factu est deponeti aut si no salte quato deterius ar. eorum q no. in. l. j. in princ. ff. de edil. edic. ¶ Quid si heres aut alius distraxit de[sect. 8]positu factu mortuo. Rn. q si dolose fecit tenet si aut ignoras re deposita et bo na fide distraxit no tenet nisi de eo qd ad eu puenit. Silr dic in comodato vt i l. j. §. vltimo. et. l. sed et si non heres. ff. eo. ti. Quod si minus vendidit vel preciuz nodum exigit sine dolo tuc actiones ta tum prestabit deponeti. aut comodati vt in. l. ij. ff. depo. Si vero re possit redimere et prestare nec velit no caret culpa l. dolo vi. l. plane. ff. deposi. iuncta. l. dolus. ff. man. Et ideo tenetur. ¶ Vtru depositor possit reuocare depo[sect. 9]situm semp qn vult. Rn. q sic. d. c. bona fides etia si deposuisset vt sibi reddere tur certo tpe vt in. d. l. j. §. si deposuero. ¶ Vtru semp sit reddendu depositu qn [sect. 10]petit. Rn. q regulariter sic ar. d. §. si deposuero et. d. c. bona fides imo denegas comittit furtu et codenatus suo noie efficit ifamis. C. deposi. l. q depositu. et no. suo noie q si pcuratorio. tutorio. curato rio vl defensorio noie condenet no efficit ifamis. vt in. l. furti. §. si qs alieno. ff. de his q no. infa. Fallit tn hoc scz q tenea tur reddere in. iiij. casibus. ¶ Primus qn quis gladio deposito efficitur furiosus et. sic eum petit no tenetur etiam si iuras set semper reddere qn. petet. xxij. q. ij. ne quis. ¶ Scds si depones post depositu fuit deportatus et bona eius publicata sut q in publicu deferedu est depositu no ei q deposuit vt. l. bona fides in prin. ff. deposi. ¶ Tertius qn fur et dns cocurrut in petitione. q dns pponit. d. l. bona fi des. ¶ Quartus qn fur deposuit apud dominiu cui surripuit vel apud pprietarium. vt in. d. l. bona fides. ¶ Vtru ca copesationis possit retinere [sect. 11]depositu. Rn. q no vt. i. d. c. bona fides. et est singulare in deposito. lz in alijs sit secus per regula. xxij. q. vij. dns qd veruz est de copensatione directa. sed de compensatione indirecta loquedo bene po test fieri in coscia simpliciter de qbuscu q vbi. s. copensatio. §. ij. lz quo ad eoru cotetiosum foret distinguendu presertim qn dolose denegat facere debitu. ¶ Vtru depositarius possit vti re depo [sect. 12]sita. Rn. q no alias comittit furtuvt. l. q furtu. ff. de codi. fur. Fallit hoc in duobus casibus. ¶ Primus si pecunia non obsignata deponat. l. quintus. ff. deposi. secus si signata. l. si saculum. ff. deposi. et ide dic de quibuscuq q cosistunt in nu mero pondere et mensura eadem rone. ¶ Scds si putauit dominiu pmissuru. ff. de fur. l. qui re. in prin. ¶ Vtru aliquis possit re sua apud aliu [sect. 13]depositam furtim accipere. Rn. sm. s. Tho. ij. ij. q. lxvj. ar. v. q non q grauat depositarium ad restituendum vel se ostendendu immune. et ideo si facit tenetur eum reuelare qd verum intelligo nisi ipse depositarius sciuisset rem depositam iniuste detentam a deponente vel nisi vero domino ea petente simul cu vsurpatore ea sibi denegasset q cuz iniuste ea teneat videt q sine pcto furtum possit auferri ar. l. ancille. C. de fur. et. l. bona fides. ff. depo. ¶ Qui credendum est qn depositu non [sect. 14]est ostesum depositario seu tabernario vtputa q deposuit bursam vel saculuz plenu. tn no ostendit quid erat intus et qtu. Rn. Math. i cle. ne in agro. de sta. mo. in. §. sane q non credetur deponen ti nisi probet neq stabitur eius iurameto quia iuramentum no datur nisi qua do precedit semiplena probatio vt in. c. fi. qd metus causa vide. j. nauta. §. j. ¶ Quo teneat tabernarius et nauta hu[sect. 15]iusmodi de his que deponunt apd eos vide. j. nauta in princ. ¶ Ad qd teneatur deputatus ad custo [sect. 16]diam librorum vide. s. custos in pnc. Derisio sm sctm Tho. scda. scde. q. lxxv. est cum aliquismalum alicuius persone vel defectu in luduz vel risum ponit vt erubescat et verecun detur Et propterea differt a couicio seu cotumelia quia sicut finis ipsius est vt tollat honore sic derides itedit vt erubescat. Fit aut derisio in vbo cachino et sic est derisio. Aliqn fit naso rugato et sic est subsanatio aliqn factis et sic e illusio tn in fine ide suntvt no. gl. sup ps. Qui habitat in celis irridebit eos. ¶ Vtru sit mortale pctm. Rn. qui. s. ibi [sect. 1]dem q sic qn irridedo oio peruipendit alique et ta vilem existimat vt de eius malo no sitcurandu. sed sit p ludo habendu et tanto grauius qto magis te net reuereri eu. ¶ Vn irrisio dei est gra uissimu peccatu ¶ Scdm locu tenet irrisio scrorum et sctorum. Tertiu parentu et platoru ppterea cha fuit maledictus. ij. q vij. snia. xv. q. v. c. j. ¶ Quartu iustoru q grauis est quia multi bene agedo retrahunt irridere aut de malo pximi inq tum est leue seu paruu et sine notabili vtilitate proximi vel perturbatioe erit veniale pctm sm. Alex. secunda secund ti. de derisione. Desperatio est quado ex falsa extimatoe ppter peccata q fecit vel bona q omisit desperat de dei misericordia credens deu nolle vel no posse sibi parcere: vel in gratia recipere ¶ Vtru sit grauissimu peccatorum. Rn. [sect. 1]q ex parte nra est grauius q odium dei quia per spe reuocamur amalis et introducimur ad bona psequeda. ideo sublata spe hoies ifrenate labut i pcta et a bonis retrahunt. Vn. gl. sup illud p uer. xxiiij. si despaueris. Nihil execrabi lius desperatioe qua q hz et in generali bus huius vite loboribus. et qd peius est in fidei certitudiue costantia perdit. et Jsi. de sum. bo. perpetrare flagitiu aliquod mors est desperare est descedere in infernu. Odiu tn dei q puenit ex eo q volutas hois diuine bonitati contra riatur scdm se est grauius pctm similiter infidelitas. et intellige qd est grauis simu pctm qn homo scieter et aduertent tenet qd deus nolit parcere penitentibus et gratia dare redeutibus q sicut motus spei q conformiter se hz ad extimatione vera laudabilis est meritorius sic mo tus oppositus. s. desperationis q se coformat existimationi false de deo est vi ciosus et mortale pctm et grauissimu secus si desperatio esset in subito et indeliberato motu cum aliquoties ex complexione nature causetur. q esset venia le. vel nullu peccatum hec ex Tho. ij. ij. q. xx. et Alex. ¶ Desperatio aliqn puenit ex accidia [sect. 2]q propter tristitia qua cocipit erga bo nu desperat posse per se vel per aliu illud perficere. Aliqn procedit ex luxuria qua homo deditus delectatioibusvenerets fastidit bona spualia et no sperat ea quasi bona ardua aliqn ex auaritia que hoiem qui habet multa restituere ligat vt desperet. Aliqn ex nature complexione: quia homo melecolicus incidit in eam. ¶ Vtru sit de aliquo desperadu in hac [sect. 3]vita. Rn. qd non. c. nemo. de pe. dist. vij. xxvj. q. vj. c. is q in infirmitate et. c. si pre sbyter. et. c. agnouimus. Detractio est aliene fame p occulta verba denigratio. Et dicitur occulta respectu eiusde quo dr: q in eius abntia proferunt. Et differt scdm Tho. scda scde. q. lxxxiij. a cotume lia: q contumeliosus per aperta verba dicta in facie intendit derogare honori detractor vero i abntia pximi eius fama ledit et sic patet q in modo quia iste occulte. ille aperte et in fine differt q iste fama ille honorem auferre intendit. Materia huius. §. vide per spe. in ti. de accu. ver. item qd est conspirator. et peccant in: spiritum sanctum. c. homici dium. j. distin. ¶ Quot modis fit detractio. Rn. scdm [sect. 1]Ale. scda scde tracta. eo. qd. vij. modis. ¶ Primus est occultatiuus qn. q esset manifestadu necessario ad honore et sa lute animarum novult ppalare: vnde Gilbertus. Grauis inquit rapacitas. cu ve ra alterius gloria et si medatio no corrupis siletio preteris. ¶ Scds est negatinus scz cu negat scieter alterius bonu. s. dicedo non est veru qd talis sit bonus. ¶ Tertius est deprauatiuus. s. cu dicit bonu factu. sed mala intetioe. seu q secuta tot scadala sunt et hmoi cotra illd. xj. q. iij. c. Vhe qui dicitis et c. ¶ Quartus est venenatiuus. s. cu mala imiscent bonis sicut fit coiter q dicut prius bona postea addunt malaet hmoi. ¶ Quintus est publicatius. s. cu occulta pcta manife sta his quibus no debet aut ordine quo no debet. ¶ Sextus est augumetatius. s. addedo vel ex modo loquedi aggraua do factu. ¶ Septimus est inuetiuus. s. falsa crimina imponedo siue pdicti modi fiant verbis claris. siue obscuris. siue si gnis vel literis aut alio modo equiualeti q factis et signis loquimur de spo. cum apud. et. c. tue. ¶ Vtru sit mortale pctm. Rn. vt colligo [sect. 2]ex doctrina alex. vbi. s. et tho. vbi. s. qd triplr dr qs detractor. ¶ Primo modo solu formalr et hic est ille q dicit occultat negat et c. qda q de se no sunt in infa mia proximi sed tn ea intetionevt diffa met et talis semper peccat mortalr facit c. cu volutarie de sen. exc. cu similibus. No tenet tn ad restitutionem fame. ¶ Scdo modo dr qa detractor materia liter tm et est ille q no animo infamadi sed ex loquacitate vel alio mo indebito occultado negado verba profert. i infa mia proximi et si talis occultatio. negatio et c. de se infamat. puta q sunt cotra honestate vite et moru et apud illu vel illos quibus occultat negat et c. sequit in famia proximi con que talr detrahit. tuc mortalr peccat. ar. c. sepe cotigit. c. hi q l. di. si vero de se talia no infamat puta q possunt itelligi ita de culpa veniali sicut de mortali. sicut cu quisdicit talis est magnus superbus alter auarus ira cudus et huiusmodi. que possunt accipi et pro primo motu qui est venialis. et etia p pcto mortali. tuc no peccat mortaliter talis proferens ex loquacitate: q si proximi audietes scandalizant est eis iputadu cu faciat cotra illud. estote misericordes. de reg. iu. q in meliore parte debebat interpretari. Jde dicedu in his que sunt modice importatie pu ta pcta venialia que coiter no infamat. Jde silr dic sm sco. in. iiij. di. xv. q. iiij. de eo qui ex loquacitate dicit se audiuisse aliqua mala infamatoria proximi. Ratio q talis ex natura actus no aufert illi fama in opinione audietis: q qui cito credit leuis est corde. dumodo aliquid no addat quo prouocent audietes ad credendu: q tuc esset mortale sm Lan. vbi. s. Similiter si ille cui dicit habebat eu pro scelerato q ia infamatus erat apud eu de alijs et si no de isto. ¶ Tertio mo dr quis detractor materialiter et formalr qn. s. occultat vel negat. vel dicit verba ifamatoria et cu intentioe infamadi. et talis sine dubio magis mortaliter peccat q raptores rerum. vj. q. j. ex merito. et. c. deteriores. Et quod detractio sit mortale pctm ex se facit. c. accusatio. ij. q. vij. et. c. nemo peritorum. xj. q. iij. et. c. homicidiorum. de pe. di. j. et. c. clericus. el. ij. xlvj. distin. ¶ Vtru ille q per detractatione sua ab[sect. 3]stulit fama pximi teneat ad restitutione. Rn. sm oes doc. in. iiij. di. xv. qd sic si cut q res rapuit alienas. distingue tn sic. aut occultatio negatio et silia de sui natura erat ifamatoria et ea occultauit negauit et c. ei q bona opinionem habe bat de pximo ei quibus nuc mala habet nec sciuit aliude. et sic indistincte tenet. s. si dixit veru sine medatio excusando proximu. s. q male dixit. et qd no credat si occultauit reuelado et hmoi. Si vero imposuit falsum dicedo se medaciu dixisse etia si deberet remaneret infamatus q magis tenet seruare fama iuste pximo q iniuste sibivn si in publico di xit retractet in publico si in occulto. ioc culto. Fallit hoc in. vij. casibus. ¶ Primus qn sequeret maior infamatio vt puta q no amplius forte recordant. et p pterea qn vult restituere fama dicat de eo malo qd dixi de tali. no credatis nec specificet quid. Scds casus qn restitutio no posset fieri sine periculo pbabili alicuius mortalis pcti vel mortis corporalis et hmoi: q tuc cu tale malu sit preponendu. fame no tenet aduertedu tn sm doc. q qn resto fame no pot fieri infamator tenet ad aliqd equiuales in re bus. ar. c. ecclesie sce Marie. vt li. pe. ni. inno. ¶ Tertius qn dixit his quibus debe bat. puta. plato p denuciatione aut accusatione. vel his qui poterat prodesse no obesse. ¶ Quartus qn talia de sui natura no erat in famatoria puta q poterat interpretari in pctm veniale. ¶ Qui tus qn dixit qn se audiuisse nihil ipse addeda ex quo credulitate faceret et sic no tenet ad restitutione sm Sco. i. iiij. et Land. et Asten. tn Asten. qd si sequat ifamia nihilominus tenet quis simplr dixerit se audiuisse nihil addedo. Sic vero dicit qd vr duru dicere q exeat ge nus peccati venialis qn ex cosideratione talia refert. ¶ Sextus casus est qn ille cui dixerat sciuit per alia via postea vt puta qd tuc erat secretu nuc publicatu est per alios. ¶ Septimus qn ille oino erat infamis saltem apud illos cu quibus detraxit de eo. ¶ Vtru ille qui infamauit pximu indi recte. s. negado crime sibi ipositu ab ac [sect. 4]cusatore in iudicio aut denuciatore teneat. Rn. sm sco. vbi. s. qd no tenet pec catu suu in iudicio cofiteri nisi modo et ordine de q. s. Cofessio delicti et io sibi imputet q accusat de quo no pot proba re cocor. Ri. ibide. ar. v. q. iij. debet tn p verba sobria excusare eu dicedo no cre datis q maligne pcesserit sed sic crede bat aut aliqs eu seduxerit et hmoi. ¶ Vtru audies detractione peccet mor talr. Rn. sm Tho. ij. ij. q. iiij. ar. iiij. q co sentire p audietia detractioi pot ee du pliciter. Vno mo directe qn. s. qs iducit [sect. 5]aliu ad pctm detractiois et placet ei pp odiu q hz ad eu cui detrahitur et sic est eqle pctm cu detractore. Et io si detractio erit mortalis sic et auditio ad ro. no solu qui faciut sed qui cosentiut. facit. c. no solu. xj. q. iij. Alio mo consentit qs in directe. s. qn si resistit cu resistere possit. Et hoc cotingit aliqn no q pctm ei pla ceat sed propter timore humanu vel ne gligetia. aut verecudia et tuc aliqn est mortale puta q platus q tenet copescere vel ppterscadalu aut q preponit. timo re humanu caritati de ei alias veniale est. concor. alex. vbi. s. ¶ Vtru infamas seipm dicedo aliqua [sect. 6]mala q no comisit peccet mortalr. Rn. qd si facit ppter tormeta euitada sicut faciut illi q ad tortura ponunt no peccat sed licite fieri pot q talis cofessio fa cta tali metu novalet nec etia si fiat cotra aliu sz si no fiat ex tali metu peccat mortaliter et tenet retractare. ar. c. non sunt audiedi. xj. q. in. gl. tn. i. c. j. xv. q. vj. tenet q etia si facit ppter. tormeta peccat mortalr sz ei no credo q non est me dactu pnitiosum nisi forte i casu qn ratificaret post tormeta ex q ratificatione esset occidedus ipsevel alius danificadus q sic mortalr peccaret et teneret retractare quo ad id qd false. dixit de alio sz quo ad id qd dixit de se si propter dolo rem tormentoru que timeret iterum sibi infligi potius preeligeret mori q ipm pati credo non tenerentur de necessita te retractare. Diaconus debet assistere sacerdoti bus ministrare in omni bus que agunt in sacrametis xpi predi care euageliu donare pace annuciare. xxv. di. perlectis. §. ad diaconu. et. xciiij. dist. in multis capitults. ¶ Vtrum possit dispensare corpus xpi. Rn. q non de co. di. ij. peruenit nisi necessitate cogete de iussu epi vel presby teri. xciij. dist. presente vel si longe esset [sect. 1]episcopus vel presbyter et necessitas co geret posset si sine alia lnia ea. disti. c. diacones. ¶ Vtru diaconus inductus ad cantan dum euangeliu possit cantare in choro. Rn. Hus. in. c. scte romane. xcvij. di. tenet qd no et si facit excoicatus est. vt in d. c. sed verius credo q illa prohibitio tantum locum habeat in ecclesia roma na in cardinali propter verbum ibi po situm in hac sede imo credo mereatur si ideo cantat vt choru adiuuet q forte pauci sunt. si vero faceret quasi contenens officiu suuvel ex iactatia sic pecca ret et ita posset intelligi dicta phibitio prefati. c. quo ad ratione prohibitiois sed no quo ad pena excoicationis: qiso lum locu habet in cardinali. vt. s. dixi. [sect. 3]¶ Quomodo vtitur stola. vide. j. sacerdos. §. v. Dialetica dissuadetur in. e. none et in. c. vino. et. §. hinc etiaz. xxxvij. dist. per totum. Dies festus qn incipit. Rn. vt colligi tur ex glo. in. c. qm. de fer. et glo. in. c. pronunciandum. de conse. dist. iij. qd diuersis respectibus diuersis horis incipit quo ad officiu incipit in vesperis quo ad esum carniuz incipit a cene termino limita nisi protraheretur vltra mediam nocte cena et qn dies sequens dies ieiunij. vel sexta feria q sicut quo ad ieiuniu incipit in media nocte. sic et abstinetia carniu et dr terminus cene. media nox qn dies ieiunijvl sexta feria sequit scdm Pa. in. d. c. qm quo vero ad cessatione ab operibus seruilibus sm pa. in. c. j. de ferijs. incipit sm consuetu dine prie. facit. c. qm eo. ti. Et ideo si est consuetudo qd incipiant festare in ma ne tenenda est dumodo cessent vsq ad aliud mane. si in sero sic serua. Vnu tn est notandum qd licet consuetudo pos sit determinare qua hora sit incipiedu festu no tn pot diminuere quin ad minus per. xxiiij. horas no cessemus ab ope re seruili semel in ebda. quia isto modo est de iure diuino quod consuetudo no potest diminuere licet possit augerevel declarare pot etia consuetudo augere vel faciamus festu plusq per. xxiiij. ho ras vt pater in. d. c. qm q limita nisi au geret taliter q sabbatuz videremur festare quia tunc no valet ar. c. quida de aposta. incipit etia dies alijs respectibus alijs horis: sed nihil ad conscientia et ex predictis patet qd dicendu de barbitonsoribus et alijs artificibus qui laborat vsq ad media noctem vel vsq mane diei festi. quia licet sint inducendi vt desistat no tn condenandi de mor tali ex quo sic est consuetudo dummodo protrahant festum postea vsq ad se quens mane ita quod per. xxiiij. horas ipsum seruent quod not. Arg. die duplici naturali. s. et artificiali. vide in. l. mors romane. ff. de fer. et l. ita vulneratus ad. l. aquil. vbi de naturali qui cotinet etiam noctem et habent vbi. xxiiij. horas artificiales. v. xij. l. j. ff. de ma. no crescens nec decrescens estate nec hyeme gl. et Bar. cepo. in. l. ij. §. fi. ff. de ver. sig. et aduerte q dies in statutis intelligit de artificiali et no de naturali. vt no. Pau. de cast. in. d. l. mors. et Fed. de senis consilio. ccxlix. ¶ Vtru die assignata ad aliquid faciedum alicui teneatur sine alia monitione. Rn. qd sic quia tuc dies interpellat pro homine de locato. c. potuit. C. de co trahe. et co. sti. l. magna. C. de iu. emph. l. ij. facit. c. ij. de conces. pre. ¶ Quot miliaria continet qlibet dies. Rn. qd in iudicijs scdm. ll. xx. vt. l. j. ff. si [sect. 2]qs ca. et. ff. de ver. sig. l. in itinere et quod libet miliare habet mille passus. et qui libet passus. v. pedes vt. d. l. in itinere in tex. et in gl. sed in cotractibus standu est arbitrio bon viri vt atteta qualitate et conditione promittentis limitet. vt ff. de ver. ob. l. cotinuus §. cu ita sed gl. in. c. nonnulli. de rescrip. vult qd attendamus comunem vsum loquendi scdm quem assignabuntur miliaria et ideo si cosuetudo est qd dentur. xxv. illi stabit et de illa intelligentur rescripta sed iudicio meo arbitrio boni viri est relinquendu q tn a coi cosuetudine recedere non debet cu sit optima interpres. l. de cosue. c. cu dilectus. ff. de. ll. i. si de iterpretatioe nisi sit ca euides alid dicedi. Diffamatio vide. s. detractio. et no ta. quod potest quis implorare officium iudicis vt compellat diffamantem cessare et iudex tenetur vt in. l. diffamari. C. de inge. et ma. not. Jnnocen. in. c. conquerente de offi. or. propterea dicit tex. in. d. l. diffamari statum ingenuoruz siue errore siue ma lignitate quorundam per iniquum est idest valde iniquum. Ad propositum eorum qui hic dicu tur an proferens in aliquem aliquod verbum iniuriosum dicatur eum diffamasse. vide Bar. in. l. turpis. ff. de leg. j. vbi dicit q sit si contra veritatez et si in quem. Jta not. Ang. in. l. ij. et. iij. de lib. et post. Are. in tract. malefi. in versi. verba iniuriosa. Diffidatus an possit occidi impune et rebus spoliari. vide. s. assasinus. §. iij. Dignitas est sm archi. c. j. de consue. lib. vj. administratio rerum ecclesiasticarum cum iurisditione propterea habere dignitatem est sz pa. in. c. de multa de preben. habere iu risditionem. s. quo ad forum contentiosum etiam in modicis causis sm pet. de anch. in cle. si dignitatem de preben. sicut archipresbyteri in ecclesia pictauie si qui excommunicant suspendunt et absoluunt. vn quilibet rector seu prior ecclesie collegiate dicitur habere digni tatem vt no. pa. in. cle. j. de ele. et in cle. ne. in agro de sta. mo. et dni de ro. deci. clxvj. pro hoc facit tex. in. c. idemnitatibus de ele. li. vj. vbi abbatissa dicit habere dignitatem. hoc tenet Car. in cle. ij. de rescri. et ibi est glo. que dicit hoc esse apprebatam opi. abbatis in hoc limitat Jnno. in. d. c. de multa: si est perpetua allegat. c. ij. de sta. mo. §. fi. et licet non sit perpetua dummodo possit esse perpetua sicut est in ministris ordinis minorum sufficit non dicitur esse perpe tuum qd est in potetia perpetuu vt no. Car. i. d. cle. ij. tex. est pro hoc in. c. clericos in v. ppetua. iuncta glo. de coha. cl. et mu. item dicitur dignitas si in ecclesia vbi est reputetur pro dignitate et ha beat administrationem temporaliu rerum ppetua licet no sit munerata inter dignitates ecclesia sticas sz Jnn. ibide ministri autem qui sine penitus iurisditione exercent officium aliquod sicut p curatores sindici et sacriste q pulsant ca panas no habet dignitate etia si essent perpetui secus si haberet iurisditione. ff. de of. proco. cesa. l. vlti. sm eunde Jnno. Siliter dicitur dignitatis que appellatur aliquo noie de dignitatibus iuris vt archidiaconus et huiusmodi etia si no exerceret officium sm Jun. ibidez ex quibus patet q vicartus episcopi no habet aliquam dignitatem sm pa. vbi s. et differt a personatu dignitas q per sonatus sm archi. vbi. s. est quedaz pre rogatiua i ecclesia sine iurisditioe vt ha bere stallum honorificum in choro i ca pitulo in optionibus in processionibus in vocibus dadis et similibus plusq alij sui ordinis canonici et no tanq alij di gnitate costituti quis sm Jnn. vbi. s. aliquando accipiat pro dignitate. Officium vero sm eunde arch. vbi. s. est administratio rerum ecclesiasticarum sine iurisditione sicut sindici procuratores castaldi de quibus. j. q. iij. saluator Jtez vice dominus et similes qui sicut pice habent referre tunc habent officium non dignitatem. Adde ad propositum corum que in hoc. §. dicuntur q appellatione dignita tis no venit potificalis. vt. per Philip. fran. ca. auaritie. post prin. ibi no venit episcopatus de elec. lib. vj. et an et i quo differt dignitas personatus: officium et prebe. not. Cardi. in cle. ij. §. j. de eta. et qua. et in cle. j. de preben. ¶ Vtrum succesor in dignitate tenea[sect. 1]tur ex contractu inito cu precessore suo Rn. pa. i. c. j. de pba. q sic si fuit initus nomine dignitacis etia si fuerit initus cu subdito suo ita tenet Cy. in. l. digna vox. C. de legib. et Jo. an. et communitcr sequetes etiam si talis sit papa vel im perator facit. l. cesar. ff. de publi. et etiam talis obligatio est de iure naturali cui princeps submittitur. sacit cle. pastoralis. §. ceterum. de sen. et re iudi. ¶ Vtru dignitas possit appeti vel qri. [sect. 2]Rn. q dignitas eccliastica no. imo ipso iure efficit indignus et dz repelli. j. q. vj. sicut is qui. dignitas vero secularis sie dignus et aptus potest appeti et peti et ab eo qui pot ea dare etiam mediante pecunia dumodo pala det et petatur. vt ff. de polli. l. j. §. j. ff. de decu. l. eos. et. ff. de offi. pto. l. barbarius. in princi. Secus si cta: vt. C. ad. l. iul. rep. l. fi. in prin. ibi no ambitu vel pcio. similiter licet dare pecunia vel petere vt cofirmet: vt no. glo. sing. in. d. l. eos facit p his oibus gl. in l. vnica. ff. ad. l. iul. de abitu. Similiter licet emere militia. ff. de ac. emp. l. credi tor §. inter veditore qd limita si qrit vt psit vt no psit q sic peccat de quo vide s. ambitio. §. j. et. j. offm. §. ij. Aristo. tn. j. polli. c. v. dicit q licite appetitur princi patus si tria concurrant. ¶ Primo qd habeat amore ad cosistente polliciam. ¶ Scdo potentia maximorum operuz principatus. ¶ Tertio virtute et iustitia in vnaquaq politia ea q ad politia pti net. vn sm euz lz scieti se here predicta tria appetere pricipatu ppter vtilitate reipublice sz no lz ei eu petere. vnde di cit. ij. poli. c. vj. no bene statutu est ipm petere qui principatu significabitur. ¶ Vtrum quis possit habere plures di [sect. 3]gnitates ecclesiasticas simul: vide. s. be neficium. §. xxxv. cum seq. ¶ Vtru eps possit dispensare cu eo qui [sect. 4]xx. hz annu solu vt possit here dignitate eccliasticaz sine cura aiaru. Rn. q sic c. pmittimus. de eta. et quali. li. vj. officiuz qua tucuq vile dr dignitas qn fit pncipe mandate. tex. est in. l. nemo pfectus. C. de digni. et sic verificat. l. vnica. C. de man. prin. vbi dr q nulli credat se man dato principis venisse nisi inscriptis ostedat et additur nec vllius dignitate terreri siue tribuni siue notarij siue comitis proferat dignitatem hec ibi. Dilapidator dicitur prelatus qui res ecclesiasticas alie nat et male expendit qui debet deponi. xij. questio. ij. apostolicos. et. xvij. q. iiij. nullus rex. Dilapidator quis dicatur. Bal. no. in. l. i fideiussor. §. fi. ff. qui satisda. cog. vbi dicit q etiam qui in suos vsus conuertit. Jtem no. Ang. in. l. si seruus. §. ait pretor. ff. de acqui. here. Jtem et quis co mittit delictum ex quo facit bona confiscari et in quo differt a dissipatore no. idem. l. si pro ea. co. j. C. manda. ¶ Vtru suspecto de dilapidatione de[sect. 1]beat dari coadiutor. Rn. q sic. vide in. c. venerabili. de officio delega. et. c. licet hely. §. quia vero. de symo. Diligere deum debemus ex toto cor de et c. de peni. di. ij. §. chari tas est. vide. s. charitas. ¶ Vtrum teneamur diligere inimicos. Rn. sanctus Bo. in. iij. di. xxx. q. iiij. et. v. q est affectus et effectus dilectionis du plex. ¶ Primus innocentie quo nolumus nocere et isto modo est in precepto vnde quilibet tenet no optare eis malum inquantu malum est. i. per se possu mus tame per accns optare eis malum puta si credimus q sit expediens sibi vel ecclie vel comitati sed inferre q ad effectum no licet nisi sit officialis cui co petit et zelo iusticie faciat vel i casu per misso a iure. alius est affectus et effectus beneficentie. et hec est duplex quidam a charitate elicitus quo quis optat alij summu bonu vel bona spualia. s. gram et gloriam et iste est in precepto erga inimicos. quidam est charitate imperatus quo quis optat alij bonum teporale et prosperitate transitoriaz et iste no est in pcepto nec ad affectum nec quo ad effectum nisi in casu necessitatis est tamen perfectionis optare talia inimico nisi p accides inquatu putant ei vel alijs nociua vel si est inimicus ecclesie: aut comitatus q tuc esset impfectiois opta re sibi bona tpalia. itellige tn sm Alex. in. iij. parte sum. trac. de charitate q est pceptu affirmatiuu qd non obligat ad semp. i. cu no sumus in consideratione: aut dormimus sz solu p loco et tpe qn de hoc cogitamus vel necessitatis casus occurrit. Limita etia pdicta sm sanctu Bo. vbi. s. q. v. et Ric. ibidez arg. j. q. j. in effectibus specia libus sed quo ad affectus generales tenet quis d pcepto di ligere inimicos puta quis orat i gene rali p pplo pdicat facit elemosynam generale et hmoi q tenet no excludere eos a talibus et etia tenet ad effectu salutationis sm Ric. ibide q coiter impe ditur nisi casu quado timeret eos prouocari ad malum aliquod vel aliud in conueniens oriri. ¶ Vtrum teneamur remittere signata [sect. 2]coris. Rn. sm. Ric. vbi. s. q. ij. q sic si. pe petit venia actione aut nunq vel dic sm Alex. vbi. s. q est rancor q comittat appetitu vindicte et hunc dimittere est pcepti: vt. s. patet et est punitio qua comittat zelus iustitie et hac nullus tene tur remittere de necessitate no. tame q sunt qda signa ppinqua q gerut pbabile suspitionem rancoris vt cuz quis nunq vult loqui iniuriati vel cum ob uiat diuertit vel toruo vultu respicit et hmoi et talia nulli lz tenere siue an satisfactione siue post q ab oi specie mali est abstinendum. nam ex talibus signis patet inimicitia facit. c. ij. de renun. lib. vj. et. l. dolum. C. de dolo. vide quod no. in. c. cum adrianus. lxiij. di. vbi glo. vult q quando quis aliuz non salutat presumitur esse inimicus quaz limitat Pau. in. c. repellantur. de accu. veram quando erat solutus salutare. Sunt alia signa remota vt no couersa amicabilr no faceret sibi mutua seruitia no cotinue couersari. et huiusmodi et si hoc facit vt magis viuat in pace et ille magis cognoscat delictu suum non peccat als petenti venia et satisfacienti pro posse no poterit sine peccato veniali tame ista denegarevide de hoc j. iniuria. §. vj. et. vij. ¶ Vtrum diligere mundu sit peccatuz. [sect. 3]Rn. sm Alex. ij. ij. trac. de auaricia. q. ij. q aut diligit ad necessitate. et sic no est pctm. vnde Beda sup Joan. ij. vtimini mudo ad necessitate no ad voluptatez aut diligit ad voluptate et supfluitatez et sic est phibitu. et lz ordinate quis pos sit amare mudu tn difficile est qm e occasio peccacoru aut diligitur mundus vt finis in eo costituatur et ppter se et li cet no fit in eo aliquid appetendu propter se. tamen extimatur in eis sufficie tia cum non sit: et sic cadit sub prohibitione talis dilectio et istis duobus modis dicitur nolite diligere mundum. j. Jo. ij. et nomine mundi intelligutur teporalia. est etia diligere mundum. i. logo tempore velle stare in mudo ppter delitias. et sic est veniale peccatum sed perpetuo velle stare no pot etiam sine mortali peccato si est deliberatio volutatis sz Pe. de pal. in. liij. dist. xxj. velle stare ppter plongari solu non est pecca tu sz si vt magis mereatur et melius ope retur est meritorium. Diligentiam qualez tenetur quis ponere i rebus alienis vide. s. commodum. §. xj. Diocesis est vbi episcopus. xvj. q. iij. c. quicuuq. De diocesi. qd sit et an veniat appel latione territorij vel districtus no. Alex. in. l. pupillus. ff. de ver. si. q no. et an ciuitas. et econtra idem in. l. ij. eo. ti. q no p c. rhodulphus de rescrip. gl. in. c. accepimus. de eta. et quali. Discere debet qlibet anteq doceat. xxiij. dis. c. his igitur in fi. et xxxvij. di. relatum. et. lxj. di. c. in sacerdo tibus. et. xvj. q. j. si clericatus. et qui recu sat discere diaboli membru est. xxxviij. di. nullus. et sacerdotes debet semper sacris literis intedere similiter predica tores. xxxvj. di. §. ecce. et. xxxviij. di. ignorantia etiam senes. et Aug. dicit se libeter a iuniore adiscere. xxiiij. q. iij. si habes circa medium. Disciplina e vltrix male vite. xxiij. q. v. c. ad fidez no amat filium aut seruum qui eum no discipli nat eadem. q. c. non putes. Mali sunt flagellandi non interficiedi. xxiij. q. v. c. j. et. ij. et per totam. q. facit elemosynaz qui per disciplinam corrigit. xlv. di. et qui emendat eum misericordia est tem peranda. c. disciplina. xlv. di. et citra effu sionem sanguinis ar. de rap. c. in archi episcopatus vide. s. correctio. j. Discordia vtrum sit peccatum mor tale. Rn. sm Tho. ij. ij. q. xxxvij. arg. j. q discordia est peccatum inqtum concordie contrariatur quod quidem potest esse dupliciter scilicet p se aut per accidens per se. i. cum scienter et ex intentione si accipitur per se in humanis actibus et motibus dissen tit a bono diuino et bono proximi i quo tenetur consentire et tunc est mortale ex genere suo propter contrarietatem ad caritatem et hoc est quando cognoscit tale quid sm rationem esse fiendum ta men non vult alijs assentire ne videatur sequi op. aliorum tanq minus sapiens vel ex odio aut displicentia ad alinz cui queritur prouideri vel alia ex causa. Et sic intellige. c. oblatioes diffidentium. xc. di. et ca. abijt. xj. q. iij. et ca. ismael. distinctioe. lvj. Limito hoc in re bus alicuius importatie alias esset ve niale sicut in pueris patet. primi etiaz motus huius discordie sunt veniale pec catu ppter imperfectione actus quado autem discordia est per accides qd est quando in actibus humanis est preter intentionem sicut cum vnus dicit et cre dit bonum tale quid alius opinatur co trarium tunc non est peccatu nisi sit cu errore circa ea q sunt de necessitate salutis. vel cum pertinatia indebita q caritas est volutatu vnio no opinionu. De discordia q diuersitate cordiu signat gl. est in cle. j. §. j. de iureiu. et ibi per Car. et q illi sit obuiandum. et in. c. suscepimus. de homi. Discretio est mater omnium virtu tum. j. q. v. presentium de officio custo. c. j. est necessaria in prelato in corrigendo. l. di. ponderet predica tori. xliij. di. sit rector. §. vl. confessori. xxiij. q. iiij. his qui de pe. di. j. quam penitet de pe. et re. communis. Dispensatio est iuris communis relaxatio facta cum cause cognitione ab eo qui ius habet dispensandi sm gloss. j. q. vij. §. multorum alias est. §. nisi rigor. et addit dispe sare est diuersa pensare naz oia hoc de quibus ibi fit metio pesare debet q dispensare vuli et que sint illa infero in questione sequeti et ideo sm Ber. in li. de dispensatione et pcepto prelati sine causa rationabili vel saltem dubia sed pro sola voluntate dantes licentiam ve niendi contra legem sunt dissipatores non dispensatores. De dispensatioe quid sit not. Bal. q latius diffinit q isto i addi. ad Spe. in tit. de dispen. versi. j. et in Spe. ibide. .§. j. vbi dicit q e rigoris mitigatio vel penalitatis moderatio facta per habete autoritate ex publica autoritate vel vtilitate vel alia ronabili equitate qua lex ciuilis indulgetia vocat. et ibi idez Bal. ver. ij. ponit qualiter dispensatio rigor et equitas differant. [sect. 1]¶ Que sunt cause legitime dispensandi. Rn. vt colligo p tota. q. vij. prie cause sunt sex. Prima tps ibide. c. necessaria. et. c. q pro remedio. na defectus nri tpis quibus no solu merita sed corpora ipsa defecerut districtionis illius non patitur manere cesura. xxxiiij. di. frater nitatis tue. ¶ Secuda vtilitas valet vt alij facilius reuertant. xxiij. q. iiij. ipsa pietas. et. j. q. vij. tali. ¶ Tertia qlitas psone et meriti et scietie. d. c. tali et. c. didi ci cu alius eque dignus non sit. ¶ Quar ta religio. lxxviij. di. c. monachus de se. ex. c. cu illorum. ¶ Quinta multitudo ratioe scandali vitadi. l. distin. vt costitueret. ¶ Sexta necessitas. d. c. tali. [sect. 2]¶ Vtru dispesatio necessario requirat cause cognitionuz. Rn. pa. i. c. diuersis de clericis coniu. q i pncipe no. sz sufficit sola ipsius voluntas in his que sunt iu ris positiui solu vt no. i. c. cu ad monasterium de sta. mo. sz inferiore sic vt no. gl. in. d. §. nisurigor vn si fiat sine cogni tioe cause est dissipatio non dispensatio et venit pumendus q egit contra le gem vide bonam glo. in. c. ij. de scis. vbi plene no. doc. tenet tamen quo ad eum qui dispensauit q non pot contraueni re neq eam reuocare ex quo egitfactum in quo potuit dispesare. licet no tene q ad superiore. vt no. gl. i. d. c. diuersis. ¶ Vtru dispensatus sine causa legiti[sect. 3]ma sit tutus quo ad deu. Rn. vt colligo ex Jnn. in. d. c. cu ad monasteriu et Pa. in. c. no est voti de voto q aut loquimur d papa aut d alijs si d pap. aut loqmur in his que sunt iuris diuinivt ivoto iu rame to et hmoi. et sic non pot dispensa re sine iusta ca aliter dispesatus no est tutus q ad deu si aute subest iusta causa tenet dispesatio et est tutus et in voto ca stitatis et proprietatis sz Jnno. vbi. s. Si vo loqmur d his q sut iuris positiui pot sine causa et est tutus in conscientia q eius est destruere cuius est codere nec princeps tenetur legibus suis ligatus. s. digna vox. C. de le. litat tamen Pau. de plitate beneficioru in qua no potest sine causa lita. et ita tenet. Jo. an. in. c. de multa. de prebe q omnia bona ecclesiarum sunt dei vt in. c. cu ex eo de elec. li. vj. et ideo no est tutius taliter di spesatus de q dic vt. s. beneficiu. §. xxxv. Ex quibus infert pa. q no est tutus reli giosus cuz quo dispensat sine causa iu sta vt transeat ad latiore religione silr si preficitur ecclie curate ca ltia no sub sistete puta q no est aptus ad offm predicadi vel exercitium cure. Vnde dicit gl. sing. in. c. moachivagates. xvj. q. j. q religiosus pmotus ecclesie seculari no vt prosit sedvt presit peccat mortaliter: q facit cotra votu suum. Si loquimur de alijs a papa sic claru est q no est tutus quo ad deu nec pmo ad ecclesiavt notat. Jnn. vbi. s. qcuicuq alio apapa cocedit dispesare intelligitur q hoc fa ciat ex ca legitima. et ideo debet fieri cu causa cognitione quod no. bene. ¶ Jn quibus potest dispensare papa [sect. 4]vide. j. papa. ¶ Jn qbus casibus pot eps di spesare [sect. 5]Rn. q gl. in sum. l. d. et i. d. §. nisi rigor. et doc. i. c. at si cleri de iudicijs satis confu se loquunt et cotrarie. Sed tu dic clare q aut dispesa tio est in faciendo cotra canones vel cocilium et sic non potest nisi hoc ei expresse a iure cocedatur. ca. dilectus de tepo. or. et sic intellige opi. que dicit q no potest nisi ea concedat expresse. vt in. d. c. dilectus. et sic colligo epis coceditur dispesatio in omnibus criminibus minoribus adulterio nam peccas mortaliter notorie. notorietate iuris no potest promoueri. xxv. di. primu itaq in gl. et promotus deponitur. l. dist. qui semel. et ideo indiget dispesa tione que episcopis in criminibus mi noribus adulterio coceditur generaliter vt no. in. d. c. at si clerici. cocedit etia in aliquibus maioribusvt de heretico et scismatico. l. d. presbyteros in gl. Jte in sacrilego. l. dist. si quis presbyter et qmo do in istis et multis alijs dispesat. j. sub ijcia. Jn tribus tam en casibus potest eps dispesare contra canonem et concilium licet ei expresse non concedatur. ¶ Primo ratione consuetudinis vt q cosuetudo prescripta habet vt dispensare possit. c. fi. de consue. xj. q. j. quicuq cosuetudo enim facit valere dispesatio nem que alias non valeret ar. de cele. mis. pernitiosus. cum suis concor. et. ar. de trans. ca. fi. ¶ Secundo ratione magne necessitatis vel vtilitatis de nouo mergetis et in excogitato tempore costitutionis q tuc eps potest dispensare vt tenet dni de ro. et Jo. de lig. i. d. c. at si clerici et seq tur pau. ibide et Bal. no. in. l. omnes po puli. ff. de iustic. et iur. et Bar. i. l. si hoiez ff. ma. ponit exemplum quod in ciuita te perusij fuit factuz statutum ne quis deferret arma et tame priores possent dare licentia portandi propter brigaz ciuitatis quam de nouo habet et etiam statuere quia est casus nouus no preuisus a statuentibus etia si iurassent seruare illud statutuz vt no. Bal. j. Rn. C. qui adue. bo. pos. et Bar. in. ij. costitutione. C. §. quibus facit. d. l. si hominem vbi procurator generalis ex noua causa phibet speciali pcuratori ne exequa tur manumissione sibi comissam et bn vt ibi ex quibus cocludo epz posse dispe sare in gradibus phibitis in matrimonio qn iped metu e ocultu et ad papa n pot haberi recursus et sepatio n pot fie ri sine notabili scadalo sicut sepe euenit in mulieribus que cognite fuerunt ad consanguineis viri anteq contraheret matrimonium. ¶ Tertio quado ea no dicit dispesatio nem posse fieri licet aliter expresse non indulgeat. q tuc eps pot. ar. c. nup. de se. ex. ita tenet Jo. de lig. et Jo. cald. et ori ginaliter fuit dictu Jnn. i. c. dilectus de tep. or. q frustratorie intelligeret d pa pa q sp pot indulgere et hoc etia tenet gl. in. c. postulast. de cle. ex. Aut dispesa tio est sup eo. qd iam est factuz vt tolle ret et sic pot eps nisi phibeat vt. in. d. c. nuper. ar. ad hoc. xxij. q. vr hoc vl. et sic i tellige secuda opi. illorum q dicut q eps pot dispesare nisi in casibus vbi expresse phibet sibi. Sz vt clarius scias qn ei co cedit et quomo et qn ei phibet hoc rcolli go quo ad foru coscientie ptinent qua si p tabula totius istius summe. et pmo quo mo dispes at cu apostata vide. s. aposta sia. §. vj. et. j. irregularitas. j. §. xxvij. Jte in bis baptizato vide baptismus. vij. §. ix. et. x. et irrgularitas. j. xxiiij. §. Jte cu eo q recipit bn ficiu de manu laici vide be neficiu. §. xij. Jte in clerico coniugato vt habeat bnficiu vide bn ficiu. §. xv. ite il legitimo vt habeat beneficiu ibide. §. xvij. cum multis. §. se. Jtem quomodo quis habeat beneficia plura ibide. §. xxxviij. ite in bigamo vide bigamia. §. ix. ite vt quis contrahat matrimonium sine bannis vide. s. clandestinum. §. j. item cum clerico existente in studio ne promoueatur ad sacerdotium et super residentia vide clericus. vij. §. v. Jte in viciato in corpore vt promoueat. vide corpore viciatus. §. j. Jte in quibus criminibus dispensat vide crimen. §. v. Jte in dignitate cu eo qui hz. xx. an. vide. s. di gnitas. §. iiij. Jte in pugnante i duello vide duelluz. §. j. ite in etate quomodo pot dispesare vide etas. ite quomodo dispesat cum filio illius qui occidit sa cerdote ecclesie aqua habebat feudum vide hereditas. §. xij. itez quomodo dispensat cu homicida vide homicidiuz ij. §. j. §. x. et homicidiu. v. §. j. et. ij. et. iiij. item cu eo qui est in bello iniusto vide irregularitas. j. §. v. ite quomo dispesat cu infami vid im famia. §. xij. Jtez quo dispesat cu prelatis ne ab officio amoneantur qn procedit inquiredo vide. j. inqsitio. §. ix. ite quomo dispesat cu illo q ligna p hereticis conburedis posuit vide irregularitas. j. §. xviij. Jtem quo dispesat i eo q ordinat in excomunicatioe exnsvide ibide. §. xxij. item cu eo q duos ordines sacros vno die accepit ibide. §. xxiij. ite cu acolito q ministrat ad baptismu bis vni collatu vide ibide. §. xxiiij. Jte quo dispesat cu eo q suscepit ordine ab epo excoicato vel q resignauit epatui ibide. §. xxx. et. xxxj. Jte quomo dispesat cu eo q suscepit ordines extra te pora debita ibidez. §. xxxv. ite cu eo q ministrat i ordine que non hz ibide. §. xxxviij. ite cu publice penite teibide. §. xlix. ite cu illegitimo ibide. §. iij. te cu filio illius q occidit sacerdote ec clesie aqua habeat feudu vide. j. hereditas. §. xij. ite impedimetis matrimo nij vide matrimoniu. iij. impedimeto. xviij. §. ite in soleniter penitetie. vide pnia. §. v. ite quomodo dispesat cu ordinatis a scismaticis vide scis. §. iiij. ite quo in simoniaco i ordine vel in beneficio vide. j. simo. vj. §. ij. et. iij. ite in alia simonia ibide. §. v. ite cu sortilegijs vide sors. §. iiij. ite quo dispensat cu pugnate i torneametis vide. j. torneametu. §. vlti. ite quomo dispensat in voto scti Jacobi et ierlzvide. j. votu. iiij. §. vj. Jtem in voto castitatis ibidem. §. ix. ¶ Vtru eps in casibus in qbus dispe[sect. 6]sare potest possit hoc facere sine caplo. Rn. arch. in. c. is q. de fi. plb. li. vj. tenet q non sed ego teneo cum glo. i. c. cu ex eo. de el. li. vj. q sic. [sect. 7]¶ Vtru abbas vel alius prelatus religiosoru possit dispensare cu suis subditis. Rn. q non nisi inqtum eis a iure vel regula aut per priuilegium conceditur vt no. Jnno. in. c. ij. de eo qui fur. or. susce. et do. Ant. in. di. c. at si clerici et ibi dicit pa. q est communis opi. ¶ Sz i qbus casibus coceditur abbati vt dispelare possit Rn. q in. x. ¶ Primo inouitio vt promoueatur ad sacros ordines. lxxvij. di. monachus. ¶ Scdo cu apostata monachovt possit ministrare et ascendere ad alios ordines ar. l. d. c. fi. nisi in apostasia sit ordinatus vt de apostatis. c. fi. q ad papa tuc pertinet vt ibide. ¶ Tertio cu illegitimo mona steriuz intrante vt pmoueatur i. c. j. de fi. psby. ¶ Quarto q no cofiteantur et eucharistia sumant semel in mese cle. j. de sta. mo. Quito q monachus detur in capellanu ecclie parrochialis si epi et populi cosensus accedat. lviij. d. c. j. et xvj. q. j. doctos cu multis alijs capitulis. ¶ Serto q monachus heat ppria cella. j. septa moasterij ex causa. xviij. q. ij. nullus. xx. q. vl. c. fi. ad fi. Septio i ieiunijs cibis et esu carniu siletio et operibus manuu ad que tenetur monachus vt de cosec. d. v. no mediocriter et. c. carne et. c. nuq d sta. mo. c. cu ad monasteriu. Sed host. in. d c. cuz ad monasteriu de esu carniu videtur tenere q no potest sed cotra ipsum est gl. Jnno. et pa. i. di. c. cum ad monasteriu immo dico plus q potest dispesare in omnibus regule exceptis tribus votis per ar. a cotrario in. d. c. cum ad monasterium in fi. litat pau. ibide dumodo sit dispensatio no dissipatio vt puta p necessitate et alijs de quibus. s. §. j. ¶ Viij. in irregularita te d qua. s. abbas. §. xiiij. ¶ Nono i ob seruatijs regule remittedis. xx. q. vlti. c. fi. in. gl. de conse. di. v. carne saltem in his q no sunt de substantia ar. de vi. et ho. cle. deus pro cuius declaratioe notadum sz alex. q in regula beati bndi cti quedaz sunt pure spiritualia vt cari tas humilitas et ceterevirtutes. et i istis no potest abbas disponere. Queda sut partim spiritualia et partiz corporalia vt catare psallere orare et hmoi et d istis potest abbas disponere. no tn sm libituz voluntatis sed sz q bonu et equuz viderit expedire sm occurretia qd proprie est dispesare. Quedam vero sunt que sunt in obseruatijs corporalibus pu ta comestio carniu fractio ieiunij et hu iusmodi et tuc si talia a regula pcipiut vel prohibetur no pot abbas ea mutare nisi sz q couenit caritativt dicit bea tus benedictus in regula. j. q subsit ra tionabilis ca als no. Ratio: quia licet abbas presit subditis regula tame pest abbat i et subditis et io eius oia pponeda et cu dicitur in regula beati Bndicti q oia dispositione abbatis fiant intelligitur de illis de qbus regula expresse no precipit vl phibet si tn abbas monacho multu laborati cognita necessi tate psone pcipiat q carnes maducet debet sibi obedire aliter siex sola volu tate precipiat nllo mo debet sibi obedire vn beatus benedictus in . Quadiu militat caritati imobiliter fi xa sunt precepta regule ita. s. q mutari no possut nec ab ipsis ppositis sine of fensa. Quid autem debeat facere talis moachus cui precipitur aliquid qd est cotra regulam et dubitat de causa legi tima vel in coscientia timet vide. j. reli giosus. §. xxix. et qd hoc dicit Alexa. deabbate serua in quocuq prelato cuius cuq religiois si ei permittitur ex regu la dispesatio sicut fit ministris fratruz minoru qui possunt dispensare in oibus exceptis tribus votis et que sunt contra dei precepta sz dir. li. ij. ti. xix. sz q con uenit caritati. et hoc inuit beatus Fraciscus cu dicit si qui fratruz scirent et co gnosceret se non posse regula spiritua liter obseruare ad suos ministros dbeant et possint recurrere. s. vt dispensentur si conueniat caritati vt dictu est. et sic patet in quibus et quando possunt prelati religio sorum dispensare in regula. quod bene no. ¶ Vtru potestas dispesandi sit late in terpretada. Rn. sz pa. i. c. fi. de symo. q [sect. 9]sic qn datur ptas dispesandi no expres sis personis dispesandistaq pncipijs beneficiu. Et sic sentit gl. in. d. c. fi. et sic intellige bar. i. l. iij. ff. de ver. ob. vbi dicit q si datur potestas alicui legitima di filiu adulterinu. ite incestuosuz pote rit legit imare adulterinu et icestuosuz simul q i materia larga sub simplici veniut mixtavt in. l. si ita. ff. de li. et post hu. secus si exprimeret psone cu quibus debet fieri dispesatio ar. in. c. si cui de p be. li. vj. q omnis recessus a iure comu ni odiosus vt est tex. in. c. fi. de fil. psby. li. vj. et in. c. q dilectio de consan. et affi. et sic distingue canonistas tenetes contra bar. i. c. per venerabile qui fi. sint le. ad de et qd dico. s. bnficiu. §. xx aduerte ta men q licet dispensatio sit stricti iuris vt puta q cotra ius est et stricte sit iter petrada quado. s. exprimuntur psone vt in. d. c. q dilectio et in. c. j. et. ij. de fi. ps by. li. vj. nihilominus exteditur ad necessaria cosecutiua seu ad depe detia ex eo super q est dispensatu quado alr no imprimeret actu validu sup eo in quo dispesatur vt. s. beneficiu. §. xxiij. facit gl. et pa. in. c. q tantuz de preben. et gl. i c. si quis in clero. vij. q. j. qui dicut q di spesatus super pluralitate beneficiorum vr dispesatus sup residetia vide q no. host. in. c. cu in cunctis de elec. et gl. i. c. no pot de preben. li. vj. et de hoc vide. s. clericus. vij. §. j. ¶ Sed nuqd extendet di spesatio i af[sect. 10]finitate ad publice honestatis iustitia. Rn. pa. in. c. no debet de cosan. et affi. q no. nisi in narratione affinitatis vnuz coprehendat aliud sz gl. in. arbore affi nitatis secus est in dispensatioe qn solu gradus remotior e expssus de quovid ma trimoniu. iij. ipedimeto. vj. §. vlti. ¶ Quid si impetretur dispensatio taci [sect. 11]ta veritate vel ex falla causa. Rn. q nul la est vt in. ca. ij. de fi. presbyte. lib. vj. et idem de qualibet gratia alia vt not. in c. ad audientiam. el. ij. de rescrip. et. di. c. non potest. ¶ Vtruz superior assumedo alique ad [sect. 12]aliquod officium videatur dispensare eidem in impedimeto quod hz ad alid. Rn. Jnno. in. c. preterea de te. co. et in. c. venies de fi. presby. videtur sibi contra dicere et gl. in. c. si quis sine. lxxx. di. et. in c. qui in aliquo lib. di. sed ego sic dist in guo q aut impedimentum est notoriu superiori et tunc si est princeps intelligetur dispensatus si vero est inferior si potest disp ensare et subest ca similiter est dispesatus: als no facit p hoc quod no. Jo. an. i. c. ij. de scis. aut ipedimetu e occltu superiori tanq iudici et sic no in telligit dispesatus sz sibi iputet q illd ta cuit facit. c. cum non ignores de prebe. et tenet bar. i. l. ij. C. si seruus vel liber. ad decu. aspi. [sect. 13]¶ Vtru ptas dispesandi sup irregularitate vel illegitimitate concessa a papa alicui duret post morte pape. Rn. sz cosi. l. xxviij. q sic q gratia semel facta p papa in psonaz aliquaz non expirat per mortez pape vt est casus de offi. de le. super gratia lib. vj. ¶ Vtru per morte illius cui cocessa erat [sect. 14]talis autori tas expiret dispesatio iam facta si ille dispesatus vsus no fuit tali gratia puta di spensatus fuit vt posset ordines accipere vl in prelatu eligi no accepit ordines nec fuit promotus an mortez dispesantis an poterit ordinari vel pmoueri. Rn. fede. vbi. s. q sic et q no expirat q dispesatio canonice se mel facta ex superuenieti facto no retra ctat casus est in. c. ex tua de fi. psby. facit qd no. de accus. ca. de his bnficia. in cocessa itepestatiue reuocari no debet de como. c. vnico. de re. iu. decet li. vj. fa cit qd no. de elec. li. vj. in gl. c. cu ex eo. et ibidem in nouella Jo. an. Disputare de fide publice vl oculte cuicunq laico phibi tu est et si contrafacit dz excomunicari de hereti. c. quicuq. §. inhibemus qq li. vj. hec quoq prohibitio fit i. c. sicut in vno corpore eo. ti. i decretalibus sz i. l. ne mo. C. d su. tri. phibet ne du laicis sz et clericis publice turbis coadunatis disputare d fide. sctus aut Tho. scda scde q. x. ar. vij. tz fore illicitu de fide disputare qn qs disputat aut q dubitat d fi de et per disputationem experiri vult q talis ifidelis e aut q disputat cora simplicibus et titubatibus q no sut solicitati ab infidelibus sicut e i terris fideliu q tato firmius credut qto no audiut mo tiua et argumeta infideliu sed disputa re ad confundendu errores etia coram simplicibus qui sunt solicitati ab hereti cis vel infidelibus nitentibus corrupe re in eis fide si est sufficienter istructus et aptus ad cofundedu errores no solum no est phibitu. imo est necessarium disputatur ne taciturnitas esset cofirmatio erroris pro quo facit. l. quoniam. C. de epis. et cle. et. xxiij. q. vj. vides simili ter licet ad exercitium coram instructis et firmis in fide disputare ad quod facit. c. in mandatis. xiiij. dist. pro hac distinctione Tho. pbanda. vide de hoc xcvj. dist. nos in gl. et Jnn. i. c. ij. de summa trinitate. Diuinatio a persis fertur inuenta. c. j. xxvj. q. iij. vnde diui ni dicti sunt quasi deo pleni diuinitate enim se esse plenos simulant et astutia fraudulenta hominibus futura coniectant vt ibidem. Diuinatio q sit phibita adeo q di uinatores no sunt cosulendi. l. nemo et ibi Saly. C. de male. et mathe. et qualiter puniatur no. i. l. ij. C. de sacra paga. q de iure ciuili pena capitis vt ibi de iure aut canonico qualiter no. Roma. sin. cccccclxvj. incip. scis tu. ¶ Quot modis fit diumatio. Rn. vt pa [sect. 1]tet. xxvj. q. iij. §. j. et. c. j. et. q. v. c. nec miru. q multis modis. vnde nuncupatur di uersimode. vn diuini dicunt aliquado arioli. aliquado auspices. aliquado au gures. aliquado nigromantici. et multis alijs nominibus sz q diuersimode quis vult scire futura que omitto q no est necesse: vide ibi si vis. et de hoc vide j. sortes. §. iij. ¶ Quo aut demones possunt scire fu[sect. 2]tura q no habet certa et infallibile cam. Rn. sctus Bo. vbi. s. et elicit ex. c. sciedu est. xxvij. q. iiij. q ex. iiij. ¶ Primo ex ingenij acrimonia vt qn cosiderat ad qd iclinat affectio nostra. ¶ Scdo ex multa experietia q cofiderat in talibus accidere talia. ¶ Tertio ex dolosa cantela quando scilicet proponunt aliquid facere et predicut. ¶ Quarto ex aliena do ctrina. vt quado permittitur vt a bono angelo adiscant. Diuortium est viri ab vxore vl ecouerso legitima separa tio. legitima dico vt no fiat sine lege vel rone q quos deus coiunxit ho no sepa ret. xxxj. q. j. §. obijcitur. et dicitur diuortium a diuersitate metiu vel q hi q ma trimoniu distrahunt in diuersas ptes eunt. l. j. ff. de diuor. de quo dic vt. j. matrimonium quarto. Quod diuortium de iure canonico no possit fieri no. Bar. i. l. rerum. i prin. ibi non pot fieri diuortiu de iur. can. ff. re. amo. et oino p Bal. i. l. ij. C. de secu. nup. et per cano. in. c. gaudemus. de diuor. Et q possit pena apponi ne fiat sm Pau. de cast. et Alex. in. l. si ita stipulatus. de verb. obli. Diuturnitas in malo auget pecca tum de consue. c. fin. dicitur tato grauiora sunt pcta quato diutius infelice aiam detinet alligata cum suis concor. Doctor dicit a docedo. vn et noie doctorum veniut magistri et econtrario sm Pau. in. c. j. de loca. Vn tex. in l. qbus pcipua. ff. de verb. si. dicit cuiuslibet discipline pceptores magistros ap pellari a monedo vel monstrado et hoc sm ethimologia vocabuli. Na doctores dicut a docedo sicut magistri a ma gistrado. facit tex. i phemio copillationis decretaliuz vbi papa omnes magi stros doctores appellat sz nomine scho larium non veniunt doctores nec magistri nisi. n. larga significatione. De cotetis in hoc. §. et q doctor debeat vocari dns no. gl. i. l. j. ff. si. cer. pe. et in. l. sciendu. etibi Bal. C. de condi. stip. et qd habeat dignitatem no. Bar. Bal. et Saly. in. j. consi. C. §. ideoq. ¶ Vtrum interpretatio doctorum necessitet. Rn. sm Pau. i. d. c. vestra. de co[sect. 1]habi. cle. et mu. q no nisi inquatu iure pbatur vel ratione valida. vt no. in. c. j. de postu. prelatoru. de quo vide. j. opi nio. §. j. ¶ Vtrum doctor vel magister possit re probari. Rn. q sic vt e tex. i. l. ij. C. de p[sect. 2]fes. et me. nota. Barto. in. l. sed et reprobari. ff. de excu. tu. in pn. vbi text. dicit de medico q pot reprobari et e tex. etia de medico i. l. vt gradatim. §. reprobari. ff. de mu. et hono. sed non sine causa. l. pomponius scribit. ff. de neg. ge. ¶ Vtru doctore damnato intelligant [sect. 3]et eius opa seu libri reprobari. Rn. q sic vt pz per. c. fraternitatis tue. de here. ¶ Vtru allegatioes sint faciende a do[sect. 4]ctoribus i consilijs. Rn. pa. i. c. vestra de. co. cle. et mu. q in cosilio decisiuo no sicut nec in snia vt dicit. c. sicut nobis in gl. de sen. et re iu. secus in cosilio postulato apte ratio diuersitatis q i prio est approbata fides consultoris in secudo no et ideo no creditur ei nisi quatenus pbet. ¶ Vtru doctor pmotus corruptis docto [sect. 5]ribus debeat gaudere priuilegio doctoru. Rn. Archi. in c. de quibusdam locis. xxxvij. di. q no allegat tex. in sili i. l. vni ca. ff. de ac. ec. facit tex. iucta gl. in. l. j. C. de anno. cj. li. xj. vbi dicitur q stipedia sunt tradenda no p titulis dignitatuz vel numero scholariu sz sm merita et io gl. ibide dicit pferri debere peritos sco lares imperitis doctoribus intelligit pa. in. c. clerici de iudi. de antecessione non de electione. Ego credo q etiaz in vtroq debet preferri. ¶ Quis dz precedere. Rn. pa. in. d. c. cle [sect. 6]rici q theologus post ipsum canonista post canonistam legista post medicus vide ibi sivis. Dolus aliquando bonus et licitus et accipitur p solertia. sicut qn qs aliqd simulat ne damnificet a proxi mo vt in. l. j. ff. de dolo. in tex. et gl. exem plificat de capto a ianuen. q simulauit se cotractu qd quide licet. vt. ff. de neg. ge. l. at qui natura. §. cu me. ex. ff. de le. ij. l. cu pater. §. titio. et. ff. si quis ob cau. te. l. q aut. §. si patronus. et de hoc vide. j. simulatio. sz coiter dolus accipit in malo et sic diffinit in. d. l. j. a labeone dolus malus est ois caliditas fallacia machinatio ad circuuenie. fallen. et de cipiendum alterum abhibita sit tacendo in aio calliditas vt. ff. de act. et emp. et ven. l. j. fit metiedo in verbo fallatia. ff. de fur. l. falsus. §. si qui fit arte verborum machina tio. ff. de act. ep. etven. l. iulianus. §. idez ad circuuenien. s. reddendo singula sin gulis. s. circuuentione calliditati falletia falletie deceptione machinatioi po nit adhibita. s. con ius et bonos mores p pter dicit iam doli boni hoc i gl. ibide et adde sm Ge. i. c. si compromissarius. §. si vero de elec. libr. vj. q qs dolose facit quando scienter rem sibi phibita facit differt aut dolus a fraude q fraus pro prie p facta fit sz dolus p verba et facta. De dolo et quid sit. no. Bal. i. l. q for tuitis. col. iij. C. de pig. act. vbi dicit q e malitia prorupens in danu alterius. vbi etia po nit an sit ide q malicia et an dicat sine volutate. et quo phibet reipsa no. Alex. post. Bar. in. l. metum. ff. quod me. cau. ¶ Vtru ignorantia iuris excuset a dolo [sect. 1]cosequeter a pena ad qua incurrenda requirit dolus. Rn. Cy. in regula igno rantia lib. vj. q sic q licet iuris error sit lata culpa: non tame est dolus vt. ff. de his qui not. infa. l. j. vbi e gl. sing. facit. l. j. ff. de abige. facit quod no. Bar. in. l. si quis in tantam. C. vnde vi. vbi dicit q si minor credens sibi licere rem propria sine cuiuscunq autoritate occupat non incurrit penam. d. l. si quis q non est in vero dolo. allegat. l. j. C. si aduer. delic. sequitur do. Ant. in. c. j. de dolo. et contu. et allegat. l. si ex causa. §. si in commissum. ff. de mino. et quod not. in l. j. §. nunciatio. ff. de noui ope. nu. pro hoc q excusat ignoratia a dolo est tex. et ibi Bal. sed et si lege. §. scire. ff. de pe. here. vbi error iuris excusat ab inuasio ne ne quis dicatur predo. Jdem tz Saly. in. l. senatus. C. de his q sibi ascribi aliquid in testamento in. ij. col. e casus et ibi Bar. in. l. in lege. ff. de siccar. ide te net Ang. i. l. si quis id. §. doli. ff. de iuris. om. iu. vbi allegat Bar. fortius dixisse q etiam ignoratia iuris naturalis excusat a vo dolo et ad. l. ij. C. de i ius vo. q videt cotraria. Rndet q ibi no require bat verus dolus sed psumptus et ita tenuit do. Butr. i. l. regula. ff. de iur. et fac. igno. limitat hoc Ang. i. l. ij. ff. q quisq iur. veru nisi tot sit doctor vl assessor cui turpis e iuris ignorantia. et ide ang. in d. l. senatus. dicit q creditur alleganti se ignorasse ius ad excludedu dolu. et per conseques a pena que esset imponeda propter dolum et dicit ibi esse casum. ex predictis collige q vbi ius vel statutu requirit verum dolus q ignorans qtu cunq sit culpabilis no icurrit pena ipsius licet alio modo sit puniedus sm mo dum culpe vbi vero ius vel statutu requirit dolum presumptum sic ignoras crasse et supine no excusatur quia est in dolo psumpto. hoc patet in censuris ec clesiasticis que cu requirant dolum pre sumptu taliter ignorans eas non euitat vt patet. in. c. animaruz periculis. de consti. lib. vj. secus. si esset in leui culpa ignoratie. qd bn no. q facit ad multa. ¶ Vtrum iniusta causa excuset a dolo. [sect. 2]Rn. q sic et quelibz ita no. bal. i. c. vt ani maru in prin. ij. col. de costi. li. vj. vbi di cit q perturbas aliquem in possessione ex iniusta causa putans sibi licere excu satur a pena statuti punientis in centu qd requirit dolu per no. in. l. plagij criminis. C. ad. l. fauia. de plagi. not. etiaz Jo. an. in titu. de arbi. in addi. ad spe. et q excusat a pena legis etia iniusta cau sa. no. in. c. j. infi. de elec. lib. vj. Jde Jo. an. et bal. in aut. generaliter. C. de epis. et cle. et multis alijs et sequitur. d. Ludo. de roma. col. xxviij. in Rubri. de arbi. est pro hoc glo. in. l. vnica. §. fin. in magna glo. ff. si quis iurisdice. non obtemper. est Barto. et Ange. in. l. j. in fi. ff. de abigeis. Jnno. in. c. de seruorum. de seruis non or. ¶ Vtrum lata culpa equiparetur dolo. [sect. 3]Rn. q aut loquimur de actionibus descendentibus ex delicto vel quasi tunc quo ad penam corporalem dic vt in. §. seq. Quo vero ad penam pecuniariaz et tunc si lex vel statutum expresse requirit ad dolum non equiparatur vt dicit bar. in. l. in actioibus. ff. de in li. iu. et gl. in. §. suspectus isti. de sus. tu. vn dicit bal. in. l. si qs id qd. i fi. colu. ff. de iuris. om. in. q quando delictuz circuscribitur p dolu no sufficit culpa secus in his in qbus culpa venit punienda allegat. d. l. senatus. et. d. l. plagij criminis accusatio et vt no. Ang. in. d. l. si quis id. §. doli q vbi fit mentio de dolo requiritur verus dolus. Si vero lex vel statutu non re quirit expresse dolu sed simpliciter loq tur fit lata culpa dolo equiparatur in actionibus descendentibus ex contractu vel quasi. d. l. q nerua. Vnu etia notabis q ignorantia affectata q est quado qs noluit vel dissimulauit scire eqpollet scientie. c. eo. de temp. or. lib. vj. et ideo est dolus non culpa. ¶ Vtru pena corporalis sit imponeda [sect. 4]sine dolo. Rn. q nuq sine doli interue tu. gl. et Bar. in. l. in actionibus. ff. de in lit. iur. et. d. §. suspectus et bar. in. l. j. ff. si qs te. lib. esse ius. fu. et Bal. i. l. opera data. C. qui accu. no pos. et casus est in. d. l. in lege vbi dicit bar. q in penis corporali bus vel infamia irrogantibus lata cul pa no equiparatur dolo et glo. i. l. i actio nibus. ff. de in lit. iur approbata comuniter et bar. i. l. q nerua. ff. deposi. et i. d. l. in lege dicit q in causa sanguinis status vel fame lata culpa no equiparatur do lo ideo verus dolus requirit in illis. Ang. tame in. l. in actionibus. ff. de in. lit. iura. tenet contra et dicit cosiliu paduanum consuluisse contra bar. in hoc. sed iudicio meo si consideret. l. j. C. de noxa. verior est opi. Bar. et iura q Ang. adducit in co trarium continent casum specialem. ¶ Vtrum incurrat quis sniam excoica[sect. 5]tionis a iure promulgata sine dolo vide. j. excoicatio. vij. casu vlti. §. ij. ¶ Vtru quis possit pacisci vt no teneat [sect. 6]de dolo. Rn. q vt est tex. i. l. j §. conueniat ff. depositi quia hec couentio est contra bonam fide et bonos mores. et io nec sequenda dicit tex. ibidem. ¶ An qui possit tenere bonaz alicuius [sect. 7]que ex statuto ad eu venerut ppter delictum alicuius si ipse dolose egit vt ille delictu comitteret. Rn. pa. in. c. postula stis de conces. preb. q non et bene facit tex. ibi. in fi. cum sua glo. ¶ Vtru dolus annullet contractu spalem [sect. 8]puta votu et hmoi. Rn. pa. i. c. cu dilecti de emp. et ve. q non nec pot qs excipere de dolo qn fuit inductus ad bonum q no est pprie dolus puta dolo induxi te ad religionem tenet ingressus facit qd legitur et no. in. c. cu dilectus q me. cau. et vide glo. in. l. a diuo. ff. de ritu nupt. q hoc tenet etiam in matrimonio. ¶ Vtru dolus annullet conctu tpale pu[sect. 9]ta venditione et hmoi. Rn. q aut dolus p conhentes dat cam conctui puta dolo iduxi ad vendendu q no eras venditurus et sic in conctibus bonefidei no tz sz glo. et Paul. in. c. cum dilecti. de emp. et ve. et glo. in. l. ij. C. de rescin. ven. et gl. cu bar. in. l. eleganter. ff. de dol. et placet lz pet. teneat contrariu. Jn conctibus aut stricti iu ris tz conctus sz ages ex eo elidit ope exceptiois. ff. de ver. ob. l. si quis cu aliter et. C. de pac. l. cu postea. si vo p aliu a conhetibus dat cam conctui etia bonefidei tz conctus sz agit con mediatorem de dol. d. l. eleganter §. j. ff. de psone. l. ij. et. iij. tenet etia ille p quo factus est inqtum factus est locupletior vt. l. fi. ff. de eo per quem fac. erit. in prin. et no plus. Aut dolus no dedit cam cotractui sed incidit in contractum puta eras vediturus. sz dolo iduxi te ad minus vedendu et hmoi. et sic te net conctus sz in conctibus bonefidei aget ex eo cotractu vt suppleat pcium. vt. ff. de act. emp. et ven. l. iulianus. §. si venditor erit tame in arbitrio emptoris vel supplere precium vel restituere rem si dece ptio sit vltra dimidia iusti precij. c. cum causa. de empt. et ven. et. l. ij. C. de rescin. ven. et in conscietia etia si deceptio fit minus dimidia in cotractibus stricti auris aget de dolo. d. l. elegater. §. non solu in fi. aut dolus nec dedit causam conctui nec incidit in conctum: sz re ipsa eue nit sine dolo et facto ptis vt puta ambo ignorabat iustuz pcium: sic no est pctm nec restituere tenet nisi repetat si a pricipio no plus emisset etia si sciuisset plus valere puta q no expediebat plus sibi emere. si aut plus emisset a principio si sciuisset et est deceptio notabilis tenet restituere rem vel supplere pcium ar. d. l. si quis cu aliter vbi equipat deceptio q venit re ipsa et ex pposito et. d. c. cu dilecti. secus in modico. Et ita intelligo do. Ant. in. c. q pleriq. de immu. eccl. si vo vterq rei valore sciebat tuc dic. vt. j. emptio §. vij. et sm predicta itelliges. l. ij. C. de rescin. ve. et in. l. cause. §. pomponius. ff. de mino. et. c. cum dilecti. et. c. cuz causa de emp. et ven. vbi dicit licere cotrahentibus vsq ad dimidiam se decipere in cotractibus bonefidei. Domesticus quis dicitur vide. j. fa miliaris. Domicilium potest laicus. habere in pluribus locis sm Jnno. in. c. ex parte de foro compe. si mo do vtrobiq instructus sit allegat. l. assumptio. ff. ad munici. et. l. senatores. ff. de sena. et loquitur hic de instructo de q in. l. quesitum. §. sed et si fundus. ff. defun. instru. et instru. lega. vbi accipitur pro omnibus pertinetijs necessarijs ad vsum. Addit Jnn. ibide etia si haberet maiore parte bonorum suorum vel familiaz vel si nihil habet assidue tn ibi conuer satur. C. vbi sena. l. ij. et. l. eius. §. si quis ne gocia. ff. ad munic. Sola tn domus. no constituit domicilium. ff. ad munici. l. li bertus ex sola. Ex quo infero et ex. d. l. as sumptio. et. d. l. senatores quod domicilium habet vbi quis est oriudus. d. l. se natores. Et similiter vbi pater suus fuit oriundus ite vbi volutarie sibi elegit. i. deferedo maiore parte suorum bonoruz et clericus vbi beneficium obtinet reqrens residentiaz pro hoc est tex. in. c. cu nullus clericum de temp. ordi. libr. vj. Jtem vbi fuit ordinatus vt glo. in. l. he res absens. §. apud labeone. ff. de iudi. Jtem mulier ratione matrtmonij. Jtem ratione militie. Jtem ratione possessionis. Jtem ratioe cursus temporis. s. de cennij et multis alijs modis. vt no. d. gl. Sed dicta loquitur quo ad forum non quo ad domicilium. Jtem ratione manumissionis. l. assumptio. ff. ad munici pa. Jtem vbi consequitur quis dignita te efficitur ciuis vnde. s. Ciuis Quo ve ro ad cofessione et sacrameta necessaria no volutaria si alias no habet ibi domiciliu requirit vel ibi habitet per ma iore parte anni sm Jnno. in. c. ois de pe niten. et remis. et no faclat in fraude pro prij sacerdotis facit. c. q. xvj. q. j. de deci. ad apostolice nisi se trasferat cu animo ibi remanedi q statim qd hospitiu costituit in aliena parochia cu aio ibit re manedi statim fit parochianus illius de paroch. c. vl. de deci. ad apostolice. Qd est cotra epos qui dispensant in votis cu scolaribus vel conferut eis ordines no habetibus domiciliu q no possunt q non sunt necessaria sacramenta. hoc tenet Pa. in. c. nullus de paro. De domicilio et qd no mutetur per dignitate sed nouu acquirat not. Bar. in. l. senatores per illu tex. ff. de senato. nec etia per sponsalia. l. ea que. la. ij. et ibi glo. ff. ad muni. et Alex. in. l. pe. ff. de iur. om. iud. vbi bene per matrimoniuz vbi etia quid pprie veniat appellatione domicilij. Et qn dicat mutari et quot et quibus modis perdat no. Bal. i rub. C. si a non conde. iudi. Dominica dies est instituta loco sabbati: q eo die inchoauit mundus Ge. primo Christus surrexit a mortuis. de conse. dist. iij. sabbato. Jtem spiritussanctus datus apostolis et tex. dicit quicquid a deo est con stitutu insigne in huius dignitate diei est gestu. Jn hac die mudus sumpsit ex ordium in hac per resurrectioneet mors interitu et vita accepit initiu. lxxv. dist. quod die in fi. Quomodo est de pcepto et quando incidit et quid fiendum vide s. dies. et. j. feria. Dominium est ius habedi posside di. fruedi: et vtendi. ac disponendi de aliqua re pro libito voluntatis vel sm alique determinatum modu a quadam superioritatevel auto ritate diffinitum. De dnio et qd sit triplex no. in. l. j. ff. si agrovecti. Barto. in. l. si quis. §. dicta. versi. quero quotuplex est dnium. ff. de acq. pos. et Bal. in. l. in rebus. C. de iur. dot. et qd illius appellatione venit no. ide Bar. in alleg. l. j. vbi per Alex. ¶ Dominium in et super hoies an sit se [sect. 1]cundu ieg naturale. e Rn. sm Alex. in iij. parte summe. qd est loqui de natura ante pctm. et sic ei repugnat seruitus. et est loqui de natura post peccatum. et sic lex naturalis dictat necessariu dnium ad coercendu malu vnde Augu. in lib. de ciui. dei sicut deus homini et animus corpori ita ratio debet dominari et imperare libidini. ¶ Dominiu reru an sit scdm lege natu [sect. 2]re. Rn. alex. vbi. s. qd lex naturale circa coione et proprietate dictat differenter dictat aliquid q debitu aliquid q bonuz et aliquid q equu. vt debitu dictat i statu necessitatis oia sint coia. Et hoc modo comunicatio est in precepto ad sustentatione personaru. et inde sumit. oia q vultis vt faciat vobis hoies et vos eade facite illis. Mat. vij. Respectu etia personaru quo ad multiplicatione pro lis dictat qd sit vxor propria sm oe tps sm illud principiu. Qd tibi no vis fieri alteri ne feceris. Thobie. iiij. et hoc mo appropriatio est in precepto. vt i bonu statu nature institute dictabat oia coia i statu vo lapse dictat bonu esse hre ppriu tn q res coes negligut tu q coio parit discordia dictat vt equu qda esse coia vt aere. mare. littora. et queda appropriabilia: sicut sunt ea q in nullius bo nis sunt que occupati coceduntur et sic intellige dniu reru esse de iure naturali: q naturali eqtate: inductu est. vt insti. de rerum di. §. singulorum. ff. de ac. re. do. l. j. §. cu quis insti. de iure na. §. qd vero. ¶ Quo acquirit dniu reru. Rn. qd qua[sect. 3]druplr. ¶ Prio autoritate legis natura lis vt ea que in nullius bonis sunt sint occupatis. vt insti. de rerum di. §. singuloru. ¶ Scdo autoritate principis q pot ex iusta ca re alicuius ei auferre et alteri dare vt no. Jnno. et coiter doc. in. c. q in eccliarum de consti. et legiste in. l. fi. C. si contra ius vl pu. vti. vt puta pp delictu punie dum et huiusmodi. als no. vt ibide dr et no solu principis sz etia p statuta infe riorum habentiu autoritate a principe sic statuedi. vt in. d. c. que in ecclesiarum no. ¶ Tertio per consensum illius cuius est et istud fit per donatione per permutationem. per venditione per mutui dationem et huiusmodi. ¶ Quarto iure ciuili q statuit vt vsuca pionibus pscriptionibus adoptioe: deportatioe cessione: additioe bonoru posses sione. et hmoi de quibus oibus habes. ff. de acqui. re. do. in gl. l. j. et insti. de rer. di. cu multis titulis seq. et de his que ad nos ptinent dica in caplis suis. Aduerte tn differetia inter spualia et no spualia. q i spu alibus ex solo ti. sine traditioe dniu trasit in aliu. vt est tex. in. c. si tibi absen ti. de prebe. li. vj. tenet Jnn. et coiter approbat. in. c. inter cetera: de preben. secus in alijs rebus in quibus reqrit traditio ad traslatione dnij nec sufficit solus titulus nisi i re data ecclia. de quo. j. imunitas. .§. xxxj. nec sola traditioe trasfert dniuz nisi aliqua iusta ca vera vel putatiua vera pcesserit. l. nuq nuda traditio. cuz ibi no. ff. de ac. re. do. Dominus alicuius regni ducatus comitatus vel ciuitatis. aut terre quis dicat legitimus. Rn. qd dominiu iuste et legitime acquirit aut iusto bello puta pugnado cotra infide les. vel contra alique rebelle autoritate superioris vel principis. vt. s. bellu patet aut legitima successione aut per cosensum seu electione populi habetis libertate sibi eligedi dnm aut per institutione principis seu supioris hntis iu risditione i tali ciuitate aut castro. aut per legitima pscriptione cu bona fide facta vel emptione. pmutatione. donatione aut alio iusto titulo de quibus in suis capitulis. q vero alia via itrat fur est et latro: et resignare tenet si pot sine notabili piculo aiarum corporum aut rerum te net etia ad restitutione oim reddituuz quos habuit ab illis locis sicvsurpatis et vt homicida est iudicadus qtum. ad eos quos fecit per se vel per officiales suos occidere vel mutilare. lz illi digni fuerint ppter maleficia propter errata. xxiij. q. v. si no lz nec pot absolui nisi di sponat se ad satisfaciedu et dimittedu si titulu iustificatu habere no pot arg. de pe. di. v. fallas. intellige qn hoc est clarum qd habet iniustu titulu. vel nullu secus in dubio. vel cu dimittere no pos set sine periculo animarum corporum aut re ru. puta q populus se poneret in seditio ne et hmoi sic no tenet resignare nisi voluntate solu qn sciret p certo. vel qn talia no immineret. c. si res. xiiij. q. vj. ide dic de officialibus qs tales tyrani ponut i officijs q nec salariu pnt recipere nisi esset. tale offm qd esset necessariu reipublice vl vtile: q tuc no peccaret recipie do nec salarium restituere tenent: de q in. c. j. literis. de rest. spo. et in. c. nihil. de elec. per doctores. De domino et in hoc. §. cotentis et q non possit vasallos vel castru subditis suis iuitis alienare no. Bal. c. j §. j. quo tpe miles. in li. feu. et i. l. debitores. C. de pac. pau. de ca. l. ex hoc iure. ff. de iust. et iure. fa. l. inuitus. ff. de fideico. Jtez nec eis irrequisitis. secundum doct. vbi. s. ¶ Sed nunqd ciuitas pot sibi eligere dnm. Rn. sm Ho. i. c. nouit de iu. q nulla ciuitas pt se dare alicui dno nec pot titulu dnij iustificare. q hoc esset i preiudiciu imperatoris quo ad illas q ei subijciuntur vel pape quo ad sibi subie ctas. Qd veru est nisi ex priuilegio vel cosuetudine haberet ius eligedi: q co suetudo dat iurisditione. de arbi. c. dile cti. C. de emaci. lib. l. j. et vlt. silr nec dns poc coponere super iure superioritatis in preiudicium suoru subditorum ipsis no consentientibus. vt no. Pau. in. c. fi. de maio. et obe. ¶ Vtru dnis habetibus manifeste in[sect. 2]iustu vel nulluz titulu teneant subditi obedire. Rn. qd no dicit tn Tho. i sum. q advitadu scadalu suuet aliorum bonu e obedire et reuereri in eis q no sunt contra deuz. xj. q. iij. iulianus. sed habetibus iustu dominiu qtumcunq mali sint te nentur eis subditi obedire in licitiset q eis pcipere pnt. j. pe. ij. obedite dnis ve stris no tm bonis et c. et ad ro. xiij. qui po testari resistit et c. ¶ Vtruz dns possit ponere exactiones [sect. 3]suis subditis vide. j. tallia. ¶ Vtru dns teneat ex fcto familie. Rn. [sect. 4]vt colligo ex. d. Ant. et Jo. d lig. ac Pau. in. c. licet de resti. spol. et Bar. in. l. ne qd ff. de ince. rui. nau. qd sic qn familia eius deliquit in officio seu ministerio i quo ipse dns est prepositus et ipse vtit opere talis familie: q sibi imputatur qui tale elegit q honesta debebat ponere. l. j. §. familie. ff. de pub. ciuiliter tn tene tur non criminaliter. vt. d. l. ne quid. Ex quo patet qd potestas seu rector tenet ex maleficio suorum officialiu. l. si post. C. de asses. ide dic de capitaneo q tenetur ex delicto suoru armigerorum natura hos pite et similibus addut tn. s. dicte doct. qd si officiu erat publicuvt potestatis et hmoi sufficit exhibere malefactorez. vt in. d. §. familie secus si officiu non erat publicu vt nauta et cauponeset hmoi. l. vnica. ff. de fur. aduer. nau. si vero fami lia non deliquit in officio dni no tenet dns quo ad foruz iudiciale. sed quo ad coscientia sic si est in culpa no corrigedo eam. na tenet verbo et exeplo ea cor rigere et si aliquis eoru est incorrigibilis tenet eu expellere nisi qn psumeret qd efficeretur peior na tuc faciat q pot et excusat alias non q talibus dr error cui no resistitur approbatur. lxxxiiij. di. [sect. 5]iij. error cum simi. ¶ Quo aut famulo infirmati debeatur merces. vide familia. §. ij. qn tenetur de robaria que fit in eius dominio. vide pe dagium. §. viij. # [1] Donatio dicitur a dono quasi dono datio. ff. de donationi. causa mor. l. senatus. §. j. De cotentis in hoc. §. et qd donatio sit cotractus noiatus not. Bar. in. l. iurisgentium. vers. quid de donatione. ff. de pac. et Alex. in. l. fi. ff. de codi. ob cau. qd est veru nisi in aliud pactu. cadat. vt no. bar. in. l. aristo. de dona. et Alex. in. l. qui ratione §. flauius. ff. de ver. obliga. [sect. 1]¶ Donatio proprie est qua aliquis dat ea mete vt statim velint accipientis fie ri nec vllo casu ad sereuertret propter nulla aliam causam facit qvt libertate et munificentia exerceat. ff. de donat. l. j. in prin. et hec donatio proprie dr vt ibi et etia dr simplex. vt. C. de do. ante nup. l. fi. §. j. et absolute. vt. d. l. senatus. §. j. et inter viuos. vt insti. de dona §. alie. nec obst. illi verbo vllo casu ad se reuerti. C. de reuo. do. l. fi. q illa reuocatio fit pote state legis non contrahentium. [sect. 2]¶ Quot sunt species donationis. Rn. qd quis glo. in. l. j. in princ. ff. de dona. dicat tot quot sunt diuersitates voluntatum. tamen glo. in. l. res vxoris. C. de dona. inter virum et vxore. tantum tres explanat. ¶ Prima dr donatio inter viuos q sim pliciter vocatur donatio. ¶ Secunda dicitur causa mortis. ¶ Tertia dicit in ter virum et vxorem. de prima hic dicaz de secuda in. c. ij. et de tertia in. c. iij. seq. adde et aliam que dicitur propter nup. de qua in. c. iiij. se. ¶ Donatio q dr iter viuos quadruplex [sect. 3]est. alia simplex et absoluta q simplici ter quis donat de qua in. d. l. j. in princ. ¶ Secuda est conditionalis de qua in d. l. j. §. ij. que est quando qs donat sub conditione vt si fecerit vel si venerit et hmodi. ¶ Tertia est modalis. vt. C. de dona. sub modo. l. j. et. ij. et est qn donat vt tale qd fiat. et de hoc vide. s. coditio. ¶ Quarta est remuneratiua beneficioru de qua in. l. aquilius regulus. ff. de dona. vbi dr no esse mera donationem. sed officiu magistriremuneratu quada mercede et propterea ista non reuocat causa ingratitudinis. [sect. 4]¶ Quis no pot donare donatioe inter viuos vt sciat qs pot donare connr et cui pot donari. Rn. qd. xxiij. sunt qui donare non pnt. hic no loquor de donatione q dr remuneratiua: sed tm de simplici vel conditionali sen modali. [sect. 5]¶ Primus q non est copos sue mentis sicut furiosus ames et hmoi. xv. q. j. meri to: cle. si furiosus. de homi. et. l. iulianus. ff. de cu. fu. nec curo. an sit ei datus: curator q in coscia ex quo no est sane metis no tenet facit. l. modestinus. i fi. ff. de do. ¶ Scds pdigus. vt in. l. j. ff. de cura. fu. [sect. 6]et hoc veru postq curator est ei datus vel interdicta est ei alienatio. vt. l. is cui. ff. de ver. ob. etia si vere no esset pdigus secus in tutore dato pupillo qui est adul tus et in curatore q ista pedet a natura sz esse pdigu a declaratioe iudicis sm bar. ibi nec sufficit pconiz atio qd nullus cotrahat cu tali q requirit interdictio q debet fieri ipsi prodigovel salte dona tio curatoris sm Bart. in. d. l. is cui vel saltez snia declaratoria qd sit prodigus sm Ange. de are. insti. q. no est permis. face. testa. §. Jtem prodigus. ¶ Tertius minor. xxv. an. nisi ratum ha[sect. 7]beat post coplexum. xxv. vt. C. si ma. fac. ra. ha. l. vlti. vel nisi cum autoritate tutoris vel curatoris. vt. l. pupillus. ff. de ac qui. re. do. ¶ Quartus filiusfamilias. vt. l. filiusfa. [sect. 8]ff. de do. fallit si est filius in dignitate sm Jnn. i. c. gradi. de sup. neg. pl. li. vj. alle. d. l. filius vel sit filius senatoris vel alterius dignitatis q pot si pr dedit ei liberam administratione peculij nisi spalr pr si bi denegauerit ite si filiusf. hz libera pe culij administrationeet iusta rone motus donet vt matri et silibus coiuctis psonis pt als no. Jte si hz peculiu castrese vel quasi pot vt. d. l. filiusfa. in tex. et glo. ite in casibus de quibus in. §. seq. ¶ Quintus seruus religiosus vl monachus [sect. 9]et siles q nihil habet pprij. xij. q. j. no di catis nisi de lnia supioris. vt ibide. Fal lit in religiosis et monachis si hnt legitima administratione et ex ca ltima donet: sed sine rone iusta no pnt. d. l. filsus fa. i pn. et. xij. q. j. q tua. Jntellige de mo bilibus et q seruado seruari no pnt. vt. s. alienatio. Jte si de lnia plati stat i scholis cu cosilio maioris partis couetus: vel in pegrinatione vadit q pot donare q alij scholares et pegrini honesti ronabi liter facere solet vt tz gl. in. d. c. no dicatis alle. l. vl. C. ad mace. l. si logius. ff. de iudi. et etia donare pnt causa eleemosy ne sm qd dica eleemosina. §. vj. ¶ Sextus abbas et qlibet alius prelatus [sect. 10]religiosus q nihil dare pot nisi sicut di ctu est de filijsfa. qui habet administratione. liiij. di. abbati. nisi p statuta aut cosuetudine aliud caueat. arg. l. phibe re aut. §. non tm aut. ff. qd vi aut cla. oe his que fiunt a prela. c. ea noscitur. ¶ Septimus vxor si no habet vltra do [sect. 11]tem nisi eleemosina scdm q dico. j. eleemosyna. §. vij. ¶ Octauus q comisit crime lese maie[sect. 12]statis. C. ad. l. iul. maie. l. vlti. ¶ Nonus hereticus q ipso iure bona eius [sect. 13]sunt confiscata vt de here. j. c. cum scdm leges. lib. vj. ¶ Decimus q cotrahit incestas. s. inter [sect. 14]ascedetes et descedetes aut nepharias i. inter collaterales vel inutiles alias p hibitas nuptias: q ipo iure bonorumsuo ru dniu pditvt. d. c. cu sm. ll. et in aut. de ince. nup. in prin. et ibi dicit procedere i qcuq mrimonio illicito. dumo fuerit scies factu puta consanguinea et ius. s. qd phibz als no. s. si sciat iussz no fcm aut fcm szm ius q error iuris excusat a dolo. ¶ Vndecimus q in aliqua re cadit in co[sect. 15]missum puta in agro vectigali ipso vectigali no solutovel qn qs occultat mer ces quaru vectigal est soluedu q ipso iure perdit dniu illius rei. et hmoi vt not. in. l. comissa. ff. de pub. vbi dr. Na qd co missum est statim desinit esse eius q cri men conxit dniuq vectigalis acqrit fisco scz vel sm ordine ciuitatis sm glo. ibide. Jn isto tn casu et tribus immediatis precedentibus licite a donatario retinet qd est ei donatu ante sniam declaratoria que requirit anteq eis possint aufferri. vt. j. pena. §. iij. ¶ Duodecimus qui comisit aliqd capita [sect. 16]le crime a predictis pp q bona eius sint publicada post codenatione no pot do nare sed an sicvt. ff. de dona. l. post conctu sm distinctione. s. alienatio. §. xxv. ¶ Tertiusdecimus miles qui meretrici [sect. 17]vel cocubine dare no pot. l. ij. C. de dona. inter viru etvxo. et per glo. et doc. in. l. miles ita herede §. mlier. ff. de test. mil. Jde dic de clerico doctore et aduocato q dicut milites p no. i. l. miles. ff. de sent. et re iudic. sz Cy. i. d. l. ij. itelligit de milite armate militie no de militibus qui militat luxui et appellat milites dignitatis et gaudentes no milites opere. ¶ Quartusdecimus vir vxori et econtra [sect. 18]rio constate matrimonio. de quo dic vt j. donatio. iij. ¶ Quintusdecimus pr q filio filieue no [sect. 19]pt donare aliqd q pr et filius cesent vna psona vt. C. de impu. et alijs substi. l. vlt. fallit sz gl. in. l. pater. C. de inoffi. dona. in quatuor casibus. ¶ Primus est ca dotis et donatiois ppter nuptias. l. poponius filadelphus. ff. fa. hercis. ¶ Scds est eunti ad castra. na ei pt res mobiles dona re. l. iiij. C. fami. hercis. ¶ Tertius est propter aliqd diurnu vt puta p alimentis. ¶ Quartus est vsus fructus que hz in ad ueticijs que pater pot donare. ¶ Addo quintu qn vz filius est emacipatus arg. de resti. in integ. c. constitutus. ¶ Adde sextuz quando donat propter benemerita sm Bar. in. l. j. C. de colla. ¶ Sextusdecimus qlibz donare phibet [sect. 20]vltra quingetos solidos vt. C. de dona. l. pe. in fi. qd est veru sine insinuatione pcedeti. Excipiunt. vij. casus. ¶ Primus in magistro militu q res mobiles tam suas q ex spolijs hostiu habitas dona re pot militibus. ¶ Scds casus qn quis donat p repatioe domus rupte ex ruina vel incendio. ¶ Tertius in redeptioe captiuorum hi sunt i. d. l. pe. i gl. ibide addu tur. ¶ Quartus in donatione imperiali. ¶ Quintus in donatione ppter nuptias vsq ad qua titate dotis. ¶ Sextus in donatioe ca mortis. ¶ Addo ego septimu in donatioe impia causam vt in. l. sancimus. C. de dona. et lz gl. ibide in. d. l. san cimus velit q in pia cam no valeat sine insinuatioe nisi vsq ad octingetos soli dos tn tu tene q valet sicut Bar. in. l. il lud. C. de sac. san. ec. per idemptitatem ronis. d. l. pe. cu in sinuatione aute vsq ad quacunq summa facta indist. incte ab his qui donare pnt. vt in. d. l. pe. ¶ Quid si sit facta donatio duobus de[sect. 21]maiori. summa q quingetorum solidorum si ne isinuatioe. Rn. q no vz. tex. test i aut. ite a priuatis posita sup. d. l. sancimus. ¶ Quid si donatio sit facta in singulos [sect. 22]anos eiusde qtitatis q singulariter no excedit summa sed simul oes sic. Rn. q no vz sm Hosti. q est donatio vna. l. senatus. §. fi. ff. de dona. causa mor. ¶ Sz qd si fiat diuisim p plures dona[sect. 23]tioes vltra pfata suma. Rn. Alberi. i. l. illud. C. de sa. sa. ec. q no vz q ad hoc vt cesset necessitas isinuatiois reqrit dista tia i tpe vt. d. aut. ite a priuatis. §. si qs. Fuit. n. impetus que lex p isinuatione voluit refrenare. C. de ioffi. do. l. pr. alr pualeret vba rei con. l. ij. i. fi. C. coia dele. vbi dr nos em no vbis sz ipsis rebus lege iponimus. facit. ff. de ca. pec. l. si forte na vnus ipetus facit pla ee vnu. ff. ad. l. ac q. l. illd. §. fi. extra de or. co. c. cu dilectus. ¶ Sed nunqd reuocabit tota donatio [sect. 24]si excedat summa facta sine isinuatioe. Rn. q no sz solu excessus a dictis. ccccc. solidis vt i. l. sancimus. C. de dona. qd limita veru nisi fuisset iurameto firmata q tuc i nullo reuocat sm Jo. an. in addi. ad spe. de fi. iustru. et qd valeat solidus vide. j. ludus. §. ij. in fi. ¶ Sz qd e insinuatio. Rn. Albri. in. d. l. [sect. 25]illd q consuetudo vr admittere q isinuatio est p supiore autoritatis pstatio qd vr inuere gl. i aut. vt no fiut pignora. §. illud. vn ad cautela solet hoc vba poni q cora eo donatio isinuata sit et ita coiter fit lzpprie isinuatio sit pexistetia do nationis in scriptura autetica. redacte apd copetete iudice facta publicatio ex eius autoritate i publica gesta seu acta facta reductio vt colligit. l. in hac. C. de dona. iuncto. §. illud. in aute. vt fratruz filij et i. §. no habete de defe. ci. et in. §. et hoc puenit vt nulli iudicuz vt sic inter tps donatiois et insinuatiois posset de liberare an expediant vt in aute. de ap pe. l. intra que tempora circa princ. ¶ An isinuatio possit fieri die feriato. [sect. 26]Rn. Albr. in. d. l. illud. q sic q no exigit cause cognitione ergo quelibet die potest fieri. ff. quis ordo i bo. pos. ser. l. ij. et etia quia est actus voluntarie iurisditionis. C. de fer. l. actus. ¶ Cui iudici dz fieri. Rn. Albri. in. d. l. il [sect. 27]lud q iudici. l. dona. in fi. C. de do. ¶ Xvij. donare no possut qui dominiuz [sect. 28]in re qua donare volunt no habet sicut sunt raptores fures et hmoi quia nemo plus iuris in aliu trasferre pot q ipse hz. l. nemo. ff. de regu. iur. facit. l. traditio. in prin. ff. de acqui. re. do. vide aliquas exceptiones. in. d. l. traditio. sed nihil ad nos. ¶ Xviij. plati et alie psone ecclesiastice q [sect. 29]non possunt res ecclesiasticas mobiles vel imobiles pciosas alienare sine certa solenitate de q. s. alienatio. res aute mobiles phibentur in vsus honestos alienare: vide. s. clericus. iij. §. iiij. ¶ Quo eps pot donare p construendo [sect. 30]monastrio: vide i. c. aplice sedis. de do. q paru ad simplice confessione pertinet. ¶ Xix. illi qui sunt no soluendo credito [sect. 31]ribus. vide. s. alienatio. §. xxvj. ¶ Xx. illi qui ppter cam illicita donant [sect. 32]puta femine p meretricio. Sed aduerte q meretrici publice siue cocubine valz pmissio siue donatio sz Bar. Bal. et An ge. post Cy. in. l. affectionis. ff. de dona. et in. l. ij. C. de codi. ob tur. cam. licet gl. in. d. l. affectionis. velit q vz no quo ad actionem. sed quo ad exceptionem. sed reprobatur a predictis. sz p meretricio facto cu nupta vidua vel virgine q de iure ciuili punit no valet pmissio sed donatione facta potior est coditio possidentis. nisi sit miles. vt dictum est. s. Verutame fiscus posset aufferre a muliere: vt no. Cy. in. l. ij. ff. de codi. ob tur. cam. et in tex. l. lutius. in fi. ff. d. iur. fis. et ista est vera opi. licet alij indistincte velint q no valeat et male: et ide dic de do natione facta p quocuq qd lege punitur. et sic intellige. d. l. affectionis. ¶ Xxj. illi qui iudici seu psidi aut alijs [sect. 33]officialibus quibus est costitutu salariu suu aliquid donant siue an siue post de positum officiu p aliquo beneficio tpe administrationis pstito. na ta donans q cui donat couictus quadrupli pena plectit vt in. l. fi. C. ad. l. iul. repe. intelligit glo. veru quado occulte dat secus si pala ppter. l. j. ff. de polli. q est cotra facit pea tex. in. l. barbarius. ff. de offi. pfe. Judices aut delegati ecclesiastici nihil possunt recipere nec eis donari: nisi solum esculentum et poculentu qd in pau cis diebus possit cosumi et mera liberalitate donatum. Jdem dic de conseruatore: vt in. c. fi. de offi. deleg. lib. vj. idem dic de iudice seculari de quibus vide iudex. §. ix. ¶ Xxij. illi qui visitatoribus suis aliqua [sect. 34]pecunia seu eorum famulis vel quodcuq aliud munus donare volut de quo vide. j. visitationem. §. iij. ¶ Xxiij. illi quibus per statuta munici[sect. 35]palia est phibitum nisi cu certo mo do nare. et si donatione p aia possint phibere vide imunitas. §. xlvj. et. xlvij. ¶ Vtrum donatio possit fierit absenti. [sect. 36]Rn. q sic siue mittas qui ferat siue iubeas q ipse penes se qd habet de tuo teneat sz ignorati no pot in. l. absenti. ff. de do. fallit quado donas mittit per seruu donatarij et ea mete vt statim fiat sua. d. l. absenti. ¶ Vtrum donator teneat de euic. dona [sect. 37]rio. Rn. glos. in. l. aristo. ff. de dona. sm Azo. q sic hodie cu assimiletur veditio ni. insti. de dona. §. alie. Sed ipsa glo. di stinguit. q aut fuit de ea pmissum et sic tenetur. C. de euic. l. ij. na p qualibet ca pmitti pot de euic. ff. de edil. edi. l. scien du aut no fuit pmissum et tuc aut cepit donatio a donatione siue traditio et no tenet de euictione. sed de dolo si intercessit aut cepit a pactione vel pmissione. et tuc agi pot: vt in. d. l. arist. et. C. de iur. do. l. j. ff. de verb. obli. l. vbi aut. §. fi. ¶ Vtru donatu ab eo qui no pot dona [sect. 38]re sit restituendum de necessitate dona tario. Rn. q sic sz q patet p supradicta. et sm supradictas distinctiones. ¶ Vtru donatu ambasiatoribus acquira [sect. 39]tur eis vel dno. Rn. sz Bar. in. l. si vo. §. ite qcquid. ff. so. ma. et p Cy. in. l. fi. §. sed cu in scda. C. de fur. et p Guil. in. l. qui p prio. in. §. pcurator. ff. de pcurato. et glo. vtrobiq q acquiritur ambasi atoribus si donat taq psone. facit. l. sociu qui §. j. ff. p so. vbi donatu socio occasioe societatis cedit donatario no societati ex q donatu est psone no societati: secus si do nat rone officij: q accipit dno. ff. d cast. pec. l. si forte. et. l. miles la. ij. Pa. in. c. po stulastis. de conces. pbe. dicit q in dubio debemus attendere qualitate domi. et si talis sit res q potius credit donata dno q ambasiatori vtputa leo et hmoi. tunc acquirat dn o als no. Vel pot dici q si psona abasiatoris antea erat nota tuc videat intuitu psone. Si vero soluz est nota ppter officij sic intuitu officij datuz videat. l. si forte. l. miles. la. ij. l. dote .§. herditatem. ff. de castren. pecu. ¶ Vtru qn donat vel legat isto modo [sect. 40]dono vel lego tale terra q est. j. tales cofines q e. xx. iugeru. q tn est. xxx. vel lego vxori mee talia iocalia q sunt pcij centu ducatorum. et tn sunt ducetoru donatarius poterit ne bona coscientia tenere. Rn. Bal. i rub. de emp. et ven. C. dicit q Jo. an. i addi. ad Spe. ti. de emp. et ven. refert et sequit dominu suu q fuit Odo ardus cosilio. ccxxxij. q pot totu retine re. per. l. si fundu sub coditione. §. si libertus. in fi. ff. de le. j. l. cu pater. §. pater qui filio. ff. de le. ij. Sed ipse Bal. dicit multu differre: an qs exprimat conceptu suu incipiedo a numero vel mesura. vt puta dono. tibi qtuor modia terre in tali confinio. et tuc no veniat plus. vt. l. silqs testo in prin. ff. de leg. j. an exprimat p noia designatia certa spem: vel corpus determinatu. lz postea mesuret: q tunc mensura est loco demonstrationis. que falsa nec viciat nec minuit id cui addi citur. l. demonstratio. ff. de condi. et de. Fa cit. l. si venditor. ff. de actio. emp. et ven. hoc sequit Petrus in. c. per tuas. de do na. vbi dicit q si vir legat talia iocalia vxori que extimat centu. q licet valeat duplu no poterit heres minuere sz totu habebit similiter si minus valet no poterit plus mulier petere. Jde dicit de veditioe seu emptione. et sic solue. l. pe. i. §. fi. ff. de ac. emp. et ve. p hac distin ctione vel breuius in emptione dic qd si preciu taxat p modia no habebit illud plus secus si taxat p modia ide dic i vedente si est minus vt teneat sm pdicta. ¶ Vtruz donatio mera possit reuocari [sect. 41]ex pnia. Rn. q no arg. c. verum. de condi. appo. facit. d. l. arist. i prin. et io dicit Bar. i. l. fi. ff. de codi. ob tur. cam. q donatio e cotractus nominatus. et no. in. l. iuregen tiu. ff. de pac. in prin. Na hz nome elegas. nec reuocat pnia sicut nec alij cotractus nominati: vt. l. si pecunia. in pn. ff. de condi. ob causam. ¶ Vtru donatio mera reuocetur ppter [sect. 42]aliqua caz. Rn. vt colligo ex. l. fi. C. de re uo. dona. et ex. c. fi. de do. cu ibi no. q sic ppter vndecim causas. ¶ Prima propter defectu cause ppter qua res est do nata. c. qd a te de cle. coniug. de quo dicvt j. §. xlvij. ¶ Scda ppter coditione adie cta. c. verum. de codi. appo. de quo dic: vt j. §. xlvj. ¶ Tertia ppter dati enormita te: puta cu pater donat tatu q fiiio hereditas no remanet. xiij. q. ij. si qs irasci tur dic vt. j. casu. x. et. xj. ¶ Quarta cum donatarius manus violentas iniecit i donatorem. ¶ Quinta si atroce iniuria fecerint. s. verbale aut eu fugauerit. vel in carcere itruserit et huiusmodi. vt differat a pcedenti. ¶ Sexta cu graue da num rebus donator intulit puta in tota vel in maiori tpe substatie. pot etiaz esse citra maiore parte substatie. et ideo erit arbitrariu sm Jo. an. i. d. c. fi. ¶ Se ptima quado inferre psumpsit vite pe riculu. lz effectus no sit sequutus scz ponedo insidias. ¶ Octaua si couetioes in donatione positas no seruauerit quas pmisit. Hec qnq. s. dicta immediate habent i. d. l. fi. adde sz gl. ibide. ¶ No na si donatarius negligit alere donatore inope qd intellige sm Cy. in. d. l. fin. verum si donatio cosistit in magna re seu quatitate. et sic limita. d. gl. p iura alleg. in ea que loquunt qn libertas e donata: vt. l. alimeta. ff. de lib. agno. et in aut. vt liber. de cetero. §. illud. ff. de iurepatro. l. diuus. la. j. et. l. ingratus. Vn donatio facta liberto reuocatur solum ex obsequio no pstito. et etia emptu ab eo ex pecunia donata: vt. l. j. C. de reuoca. dona. sz no libertas. C. de lib. ca. l. solo. Sz hoc est spale in liberto no in alijs. vt ex sola no prestatioe res ex pecunia donata empta reuocet vt i. d. l. j. no. gl. qd no. p istis mulieribus et simplicibus que fere oia donant et demu negligunt alimetaria donatario. Si vero sit modicu quod est donatu no reuocatur do natio ppter alimeta denegata. et sic intellige gl. in. l. in codenatione. ff. de reg. iu. que vult q no reuocet donatio propter alimeta denegata. Et nota. in pre dictis causis reuocari donationem per donatore no per heredes etia si talis ingratitudo sit conmissa in donatore no i heredes vt in. d. l. et ca. no. ¶ Decima causa ex psumpta volutate donatoris vt ppter natiuitate filiorum supueniete et in hoc sunt varie opi. q vident iura varia vide si placet Bar. in. l. ticia. in. §. imperator. ff. de leg. ij. ¶ Vndecima ca est cotra volutate donatoris rone iofficiositatis Circa qd no. Bar. in. l. si vt al legatis. C. de inof. do. sic distinguentez q aut donatio est inofficiosare et cosilio et tuc si est facta liberis reuocat quatenus est immoderate factu vsq ad debi tu bonorum subsidiu vt. l. si liquent. C. de in offi. dona. Si vo sit facta extraneis si reliquit aliquid filijs sic non reuoca tur nisi vsq ad debitum bonoru subudium. l. omni modo. C. de inof. testa. si vero no reliquit sic reuocatur in totuz. d. c. si quis irascit. aut donatio est inoffi ciosa re solu: et sic reuocatur solum quatenus est immoderate gestu. Exemplificat Aug. in. d. c. si quis q quando qs irascens filio exheredat eu et donat oia sua ecclesie q non est suscipiendum q inofficiosare et cosilio. si. vero coputat. x. filiu habes ipse aliu vel si habes duos filios. x. coputat tertiu vel habes. xij. x. coputat. xiij. et oibus eque relinquit: sic non facit inofficiose et valet. ¶ Sz qd si fuit facta monasterio reuo[sect. 43]cabit ppter supuenietia filiorum. Rn. pa. in. d. c. fi. q no in totu q monasteriu est loco filij et q donatio e facta fauore aie sz solu reuocabit quo ad legitima debi ta hoc ide sentit gl. etia donato ecclesie xvij. q. vl. c. fi. et alia gl. xxvij. q. j. c. vt lex cotinetie. hoc veru iure fori. s. iuris ciui le sz iure poli. i. quada naturali equita te reuocat in to. vt sentit gl. in. d. c. fi. et d. c. si qs irascit. et hoc rone presumpte voluntatis donatoris. ¶ Vtru si sit iurameto firmata reuoca[sect. 44]bitur ppter pfatas causas. Rn. sz. do. Ant. in. d. c. fi. q sic ex subsistentia coditionis que est in iuramento. ¶ Quid si dictu sit per pactu q no pos[sect. 45]sit reuocari ptextu alicuius ingratitudinis. Rn. q tale pactu no tenet q equita ti naturali cotrarium esset. s. q aliquis impune ingratitudinis viciu conmitteret. C. de inuti. sti. l. ex eo. ¶ Vtru donatio coditionalis reuocet. [sect. 46]Rn. q pedete coditioe no pot q ex futu ro euetu pendet. facit. l. potior. §. videa mus. ff. q po. in pi. ha. nec etia purifica ta conditioe q est vera et mera donatio. si vero coditio deficiat non reuocatur q q no est reuocari no potest. c. ad dissoluedum de despo. id erit ergo perinde ac si non fuisset donatum. ¶ Vtru donatio facta sub modo possit [sect. 47]reuocari modo no seruato. Rn. vt colligo ex no. p doc. i. c. veru de condi. ap. q aut modus fuit pncipalis causa seu fina lis cotractus et ita pot reuocari. et dicit Bar. i. l. ij. §. fi. ff. de do. facit. l. cu. l. C. de pac. inter empt. et ve. vbi reuocat cotra ctus noiatus no ipleto modo quando modus fuit ca principalis contrahendi et sic intellige. l. ea coditione. C. de resci. ven. aut modus non fuit causa finalis donationis et sic non reuocatur cessante modo facit. l. meuia. ff. de manu. te. vbi libertas legara tribus seruis sub hac conditione vt alternis vicibus luminaria accenderent super sepulchruz eius non reuocatur quis modus non impleatur q tex. non considerat vt cau sam finalem libertatis date modu. sed vt causam impulsiua et simus in dubio si donatio est in pia causam fauore pie cause videtur contemplata pia causa p finali causa vt videt velle Bar. in. l. ea coditione. C. de rescin. ve. et. l. si pecu niam. in prin. ff. de codi. ob causam. ali as no. Ex his infert q donatio fcta ec clesie sub modo no reuocat si modus no seruetur nisi expressum fuerit q possit reuocari. ratio q doatu ecclesie sub mo vr donatu p salute aie principaliter. c. requisiti d testa. facit gl. i. l. si quis titio ff. de le. ij. Et io modus app ositus non videtur causa finalis sz impulsiua. et io cessante ca impulsiua no cessat effectus nisi sit expresse actu. et p hoc facit. d. l. meuia. facit tex. in. l. legatu. ff. de admi. reru ad ciui. perti. iunctis qno. ibi bar. et i. l. legatu. ff. de vsufru. leg. et bal. i. l. j. ff. de his que pene ca relic. et in. l. cu alie na. C. de lega. na in. d. l. legatu pbatur q si testator reliquit mille ad honorez suu reipublice. vt inde fierent ludi an nui vel fabrica q iure impediente fieri no pnt. q illa pecunia conuertat ad aliu vsum qui cedat in honore testoris nec reuocatur legatuz: q ad honorem suuz est causa finalis. ¶ Pone q solus platus est qui non ser uat modu nuquid reuocabit qn dictu est q possit reuocari. Rn. Vin. i. c. veru de codi. appo. tenet q non q delictum prelati solus no nocet ecclesie regula d lictu lib. vj. Et ide sequunt doct. comuniter i. c. breui de iureiur. secus si platus cuz caplo. Aduerte q aliud est si dona tio sit sub coditioe q si solus prelatus ea no seruat no valet donatio. ratio q in acquiredis solus platus pot nocere ec clesie no in acquisitis vt no. glo. et doc. xvj. q. vj. §. fi. et Jnno. in. c. fraternitate de dona. ¶ Vtru cu dictu e q possit reuocari requiratur snia. Rn. sz Jnn. i d. c. veru et host. do. ant. et Car. ibidem q sic alij vt bal. in. c. verum de for. conpe. et i. c. illd de presump. tenent cotrariu et Ange. in. l. pe. ff. de pac. et glo. in autem. vt de cete ro non fiant commutationes. §. j. sed verius est primum q nemo sibi ius dicit. xvj. q. vj. placuit de pbe. cum qui. li. vj. C. vn. vi. l. si qs i tata q si dictu estvt ppria autoritate: quia tuc poterit vt tz Host. in. d. c. veru et i. c. cu dilecti de do. et coiter doc i. d. c. veru. bar. i. l. creditores in. vj. col. C. de pign. et no. ide bar. i. l. fi. ff. vt pos. le. nisi esset sacra effecta. l. si qs curialis. C. de epis. et cle. Limito nisi eet de facto resistens q tuc pactu no vlz vt dicit bar. in. d. c. creditores prestaret eni materia veniendi ad arma quod no lz. ¶ Quid si donatu aliqd sit ecclesie vl al [sect. 50]teri cu pcto q no possit alienari. Rn. sz do. ant. i. d. c. veru de codi. app. q aut po nit post conctu donatiois et no ipedit alie natione nec aliqd operat circa conctu. l. donatio pfecta. C. d dona. q sub mo aut an conctu pfectu. i. an traditione. tn post obligatione. et tuc sz Car. d. c. verum nihil operat tale pactu p glo. i. l. vnica. §. ac cedit. C. d. rei vx. ac. aut pactu appoit tpe conhede obligatiois et tuc aut reseruat sibi aliquod ius in re qua tradit p obligatione et et apponit phibitionez de alienatione et tuncvalet alienatio. l. si creditor. §. fi. ff. de di. pi. iuncta gl. ibi de sz litera pisanam q hz litera negatiua. s. nulla venditione esse. aut nullu ius sibi reseruat. s. alterius et tuc sm do. ant. eade est ro vt non valeat alienatio aut nec sibi nec alteri reseruat ius i re donata. et tuc si alienatio sequat vz. sed aget q pactu apposuit ad extimatione l. ea. l. C. de codi. ob causam. et. l. pe. et ibi Bar. ff. de pac. aut apponitur phibitio de alia re non alienanda et non vel tale pactum. et ita loquitur. d. l. pe. nisi paciscentis intersit de non alienando. quia aget ad interesse. ita no. i. d. l. pe. et hoc veru in priuato. Jn ecclesia autem si alienat sp vr interesse cuz tali pacto de non alienando quasi sit fauorabile aie datis nisi qn alienaret in calu necessitatis. Jntellige qn aliter puideri no pot q sic donator si no voluisset tur piter intellexisset nec voluisset prohibi tio. c. sicut hi. xxxvij. di. cu ibi no. in gl. ca. j. lxxxiij. di. vel quando alienare. ob magis pia causam sz do. an. vbi. s. facit. c. lz de reg. c. peruenit. el. ij. de iureiur. et. c. aurum. xij. q. ij. C. de sac. san. eccle. l. sancimus quis alij teneat contrartu. ¶ Sed quid si dictum sit q no possit a [sect. 51]lienari: et si alienetur: tuc liceat ip si he redibus suis fundu ad se reuocare. Rn. Juriste comuniter tenet q non possit alienari. sed Ber. brix. in questioi. suis. q. iiij. tenet q deequitate canonica pot ob piam causaz: quado alia no habet que como de possit alienare. et ide tenet gl. i. c. imperator leo. x. q. ij. et not. q hec supraposita distinctiovlz de omni contra ctu in quo ab hoie alienatiois prohibi tio appo nit si at phibitio sit a lege et tuc nlla e aliea tio i. l. queadmodu. C. d agri. et cesi. et co. et c. ecclia scte Marie el. j. et ibi pa. vt lit. pe. si aut phibitio talis poit ab homine in via testameti vl vltime volutatis tuc dicvt in. l. filiusfa. §. diui. ff. de leg. j. dicit quo sine causa no pot opz ergo causa exprimatur ab ipso testore puta vt remaneat in familia et hmoi vide diffuse ad propositum nostrum. j. legatum. ij. §. xj. ¶ Vtru phibiti donare donatioe me[sect. 52]ra coditionali vel sub modo phibeant donare ppter bnmerita q dicitur remuneratiua. Rn. q no q no est pprie donatio vt colligitur ex. d. l. acquilius regu lus. et quod no. in. c. si quos. xij. q. ij. et in c. cosensus de re. eccl. no alie. et Bal. i. l. iubemus. C. de sac. san. ec. nisi phibeat donare q no habent administratione in rebus libera quas volut donare sicut sut primi. ij. iij. iiij. v. vij. viij. ix. x. xj. xij. xvij. vel pro hibeatur donari ppter legitima caz sicut sunt. xiij. xx. xxj. xxij. vl qui no possunt donare nisi in damnuz alioru vt sunt. xix. vide etiam q dico. j. imunitas. §. liij. aduerte hic q ista vba quado quis dicit se donare propter be nemerita si proferatur ab eo qui libere pot donare. tuc inducunt pbatione in ter easdez psonas sed si de necessitate requirerentur benemerita vt valeret donatio tunc non sufficiunt talia verba enunciatiua: quia non probant benemerita precessisse. l. si forte. ff. de cas. pecu. et ibi Bar. ¶ Vtrum talis donatio remuneratiua [sect. 53]possit reuocari ppter causas qbus reuo catur alia mera vel conditionalis vel mo dalis. de quibus dictu est. s. Rn. q no vt in. l. si pater. ff. de dona. tz pa. in. d. c. fi. q sm cum iura scripta loquetia de donatione non habent locum de hac donatione remuneratiua. ¶ Vtru donatu consanguineo i dubio [sect. 54]psumat donatu respectu cosangunitatis. Rn. q sic et no respectu remunera tionis tex. est in. l. tutor. §. que a tutoribus. ff. de exc. tu. # 2 Donatio ij. causa mortis est cuz qs magis vult habere se q eum cui donat magisq eum cui donat q herede suu. dixit tex. in. l. j. ff. d dona. causa mortis et in. l. senatus. §. donatio eo. titulo. De cotentis in hoc. §. et q dona. ca mortis dicatur magis conctus q vltima volutas. no. glo. in. l. ij. in prin. ff. de dote preleg. Bar. Bal. et Jo. de imo. i. l. qui i ptate. ff. de testa. et q sit cotractus stricti iuris habens p oia naturam contra ctus bonefidei. l. seia. ff. de do. ca mor. Bal. in. l. cum donatione. vl. vitiat contractum. C. de trasac. ideo non comprehenditur statuto de vl. voluntatibus secundum Bal. in. l. hac consultissima. col. iiij. C. de testa. ¶ Tres sunt species donationis causa [sect. 1]mortis. Queda sunt qn iminente peri culo mortis. ita dat vt statiz sit accipie tis. alia sit nullo metu pntis piculi lz so la cogitatioe mortalitatis. vt ab homi ne sono. Tertia speciescu donatur cau sa mortis no vt statim fiat accipientis sed tunc demum cum mortuus fuerit l. ij. ff. eodem. ti. ¶ Conuenit donatio ca mor. cuz dona tione simplici q vtraq donatio est. ite q vtraq interviuos conficitur et traditur differt. q ista ex penitentia reuocatur. illa no vt. l. q mortis ca. ff. e. Jte q i ista v. testes in illa duo sufficiut vt. l. fi. C. e. ti. i dubio psumitur donatio iterviuos. nisi pbetur cotrariu vl sit facta mentio de morte vt no. gl. in. d. l. fi. ¶ Quomo dignoscit a legata. Rn. q si verba sunt comunia. vl equiuoca. tuc p traditione rei vel p obligatione qua se obligat legatario cognoscit aut qn nul lu istorum interuenit dr legatuz. vide qd legit. et no. i. l. ij. et. l. marcellus. ff. eo. tit. ¶ Conuenit in multis cu legato quia [sect. 4]vtraq est vltia volutas. ite q vtraq q nariu numeru testiu reqrit. Jte quia in vtraq substitutio locuvedicat. vt in. l. j. C. e. Jte q nec isinuatione exigit. d. l. fi. itez q non est pfecta nisi morte secuta vt. ff. eo. l. no vr et multis alijs de quibus dic. vt no. i dictis. l. Marcellus. et. l. fi. ¶ Differta legato q legatuz fit nolen [sect. 5]ti. sed no donatio ca mortis. Jte sepius donatu ca mortis tradit a donate sz le gatum no. Jtem q donatio i singulos annos estvna legatu vero plura. l. sena tus. e. ti. Jte filiusfa. no legat sed donat ca mortis d cosensu patris. Jt e lz testa metu falsu sit vl nullu do. tz: lz no lega tu. ff. de his q. vt idi. l. pe. §. vltio. et mul tis alijs de quibusvide per totum istu titu. ff. et. C. ¶ Quomo reuocat. Rn. sz gl. i. l. no ois [sect. 6]in prin. ff. si. cer. pe. q tribus modis tex e isti. de dona. §. j. ¶ Primus si donatarius pmoriatur q donator. Secudus si penitet donasse. ¶ Tertius cessante conditione sub qua donatio facta fuit. ¶ Quid si iurauit non reuocare. Rn. q [sect. 7]potest reuocari in duobus casibus. ¶ Primus ex noua causa vt. j. sepultura. §. xl. ¶ Secudus si donauit oia boa pntia et futura q tuc iuramentu iduceretvotu captade mortis et ideo no tenet. q esset viculuiqtatis petet tn prius absolutione a iurameto secus si donasset solu pntia q itelligit qn qs donat oia boa sua no addes futura. q tunc non reuocat. de qua vide q legit et no. i. l. fi. C. de pac. et l. stipulatio hoc modo. ff. de v. ob. ¶ Quis pot donare ca mortis. Rn. qd [sect. 8]ois qui testm facere no pot donare cau sa mortis. Excepto filiosami. q licet testari no possit etia iubente pre. pot tame donare ca mortis pre permittente. l. ta is. ff. eo. ti. Jte q no pot donare iter viuos non potest donare ca mortis. l. filiusfa. ff. de do. vn dicit bal. i. li de co sue. feu. in. Rn. de phi. fe. alle. per fed. c. j. q qn nome donationis ponit phibitiue tuc includit etia donatio ca mortia: puta statuto cauet ne mulier possit donare. vn nec etia causa mortis: q a q remouetur genus et quelibet eius species d. l. filiusfa. §. pari ratione: sz quado no men donationis ponit permissiue tuc non includiiur do. ca mortis. q no est proprie dona. vt. l. j. §. j. ff. d dona. vnde feudatarius cui a dno pmissuz est donare non potest donare causa mortis feudum. ¶ Vtru donatio ca mortis. valeat facta [sect. 9]ab eo q capitale crime commisit. Rn. q no siue sit facta ante crimen comissum siue post. siue ante sentetiam siue post cu et testametu rupatur et oia publicet vt. ff. e. l. si aliquis. fallit i re donata vxo ri. facta reatu comissum sz non postea vt. ff. de do. intervi. et vx. l. cu hic status. .§. si maritus. est tex. cuz gl. in. l. resvxo ris. C. de do. inter vi. et vx. # 3 Donatio tertio inter virum et vxorem constante mrimonio non valet: ratio est ne mutuo amore inuice spoliarent donationibus non te peran tes vt est tex. i. l. j. ff. e. intellige si aliter sit ditior et aliter pauperior vt i. c. dona tio. d dona. iter vi. et vx. q intellige vern in donatioe pura et simplici. de qua s. donatio. i pri. secus in donatioe remuneratiua q no phibetur vt in. l. q at. §. sivir. ff. e. ti. vbi pzq sivir doatvna re vxori. et vxor aliam viro fit hincinde copensatio. et per hoc notabiliter dicit Bar. in. l. si diuortio. ff. de ver. ob. et e gl. in. l. si volutate. C. de do. pro q plebeius pot constituere dote nobili cui nubere vult aio donadi. lz coferatur in tepus matrimonium q est remuneratiua et no simplex. Facit ad hoc. l. aquilius. ff. de do. et sic limita iura phibetia donatio ne nec solu phibet iter vi. et vx. sz i eos qui ad eos ptinet et aut interpositas p sonas. vt. l. si sposus. gnaliter. ff. eo. ti. De notatis in hoc. §. et q reciproca vz no. Bal. in. l. si pater puelle. C. de iof. test. et an. vt alter distribuat i pia causa Fel. no. q sic i. l. mulier. ff. ad. i. aquil. et q factaviro ab vxore pro dote filie Bar. no. in l. siue vxor per illuz tex. ff. de dona. in ter vi. et vxo. ¶ Quid si viro mortis ca donare vole [sect. 1]ti madat vir q donet vxori. Rn. qd donatio est nulla. q vr ac sivir donaret. l. ideq. ff. e. ti. secus si voleti legare mihi. mado q legetvxori. no facit donatione iter vi. et vx. l. sz si vir. §. q legaturus. ff. eo. Ro q i donatioe ca mor. vt sine traditioe trasfert dominiu reuocabiliter tn l. ij. ff. e. ti. secus i legato q cedit solu a tepore mortis. vt. l. a titio cu si. ff. de fu. io i pmo casu qsito dnio viro no pot. sed i secundo sic. q no acqrit nisi morte secu ta. Hoc limita verum qn ia donauerat ca mortis. sz qn solu disposuerat doare va lebit. si mutato pposito ad instantiam viri donat vxori quia sic ratio cessat diuersitatis de legato. ¶ Vtrrum vlr no valeat doato itervi. et vx. [sect. 2]Rn. q no sed fallit in. viij. casibus. ¶ Primus i donatioe ipatoris facta coiu gi. vl econ. est tex. i. l. pe. C. e. ti. ¶ Secudus si edes vxoris icedio exuste sunt donatu ad earum extructione a viro vz. iqtum edificij extructio expostulat. l. q si vir. ff. e. ti. ¶ Tertius pot maritus costate matri monio remittere vxori dote sibi ab eo pmissaz i toto vl parte. vt est gl. sing. et ibi cy. et bal. i. l. si costante. C. de do. ante nup. sz remissio alterius debiti no vz sicut nec assignatio alterius dbitoris. q hec oia donationes sunt. d. l. si sponsus. §. si debitor. ¶ Quartus si ex tali donatioe no fit pauperior q donat quis cui donat fiat ditior: vt si maritus istitutus heres ab aliquo no adijt hereditate vt ad vxore substituta pueniat. vl si repudiet lega tu vt remaneat apud vxorez oneratam pro legato p testatore: vel si rogatus resti tuere hereditate vxori non detraheret quarta ca donatiois vt i. l. si sposus. §. si maritus hrs. ff. eo. vbi tex. neq ei paupior fit q no acqrit. sz q d primonio suo deposuit. ide dicas qn doat re aliena. l. sz et si constate. ff. e. Jntellige i tali casu q ipe donas no teneat restituere: vt puta de lnia dn i datis sibi libera facultate donadi donauit. Quintus si cui donatu e no fit ditior. quis donator fiat pauperior vt si donauit ad emeda vnguenta d. l. q aut. §. j. Jde si donat vxori pecunia vt p cognato suo sportulas soluat quis ipa vxor pecuniam ipam mutuo fuissetacceptura. d. l. si mulier. ff. e. ti. ide dic si soluat vectigal p ea. sz ho. Jde si dat ad oblatioes faciedas vl alia pia caz sz eu de hrs atvxo. si expederet iutilr no pp hoc minus teneret. vt i. l. q de bonis. ff. ad. l. fal. q satis e q doatarius effectus e locu pletior vt no. pa. i. d. c. do. e. ti. ¶ Vj. qn doat i tps finiti mrimonij vt tuc res fiat maritivl vxoris cu mors fuerit sequuta. l. sz iterizi pn. ff. e. ¶ Vij. qn doat ca mor. cuiuscuq spei sit ista do. ca mor. vt in. d. l. sz iteri i pn. nisi ita fiat vt nullo mo reuocet. q no valeret sz gl. i. d. l. sz iteri. ¶ Viij. quando vxor donat viro ca dignitatis vel honoris adipiscendi. l. q adipiscende. ff. eo titu. ¶ Quo confirmat donatio inualida iter [sect. 3]viru et vxore. Rn. q in duobus casibus. ¶ Primo morte donatis et no reuocatis tacite vl expsse. vt. l. j. et. iij. C. e. ti. et. d. c. doa. lita verum q morte confirmat i dona tioe q no e vltra. ccccc. solidos: q si eet vltra ccccc. solidos. et sit fca sine isinus tioe no confirmat morte nisi expsse tuc ap probauerit. si approbauit expsse i morte valebit vt legatu qd no idiget isinua tioe. als non sz gl. et Jo. an. i. d. c. dona. Jte si no fuerit fcia simplici pmissioe q si sic no valeret. l. papi. ff. e. et ibi bar. dr verum nisi iteruenisset traditio va vl ficta puta q confitet se huisse: q sic confirma ret: reqrit og traditio in vita donantis vt do. morte confirmet vt. j. pctm. §. xv. ¶ Sed dubitatur an intelligatur iste [sect. 4]casus de morte naturali tm q cofirmet talem donationem. Rn. q non sed etia de ciuili distinguendo tamen q ex illa qua perditur libertas et seruus efficitur hois perimitur donatio vt. l. cum hic status. §. si donator. ff. eo. Sed ex illa quasi efficitur seruus pene mortis confirmatur vt. C. eo titu. l. res vxoris. Ratio diuer sitatis sm gl. in. d. l. res est. q vbi efficit seruus hois est dominus qui potest reuocare sz no vbi efficit seruus pene. Hodie tn ex delicto non dz quis danari vt sit seruus. aut. sed hodie. C. eo. Ex alia aut morte ciuili ex q mrimoniu no dissoluit vt est deportatio et iterdictio ignis et aq. et hmoi no cofirmat: sed pedet vsq ad morte naturale et si no re uocauerit tuc cofirmet. d. l. res vxoris. Ex alia aut morte qs igredit religione lz Vin. i. d. c. donatio teneat q no itelligat de ista religione tn Jo. an. et Car. te net q sic q ingredies ceset mortuus. l. fi. C. d epis. et cle. et. xvj. q. j. c. placuit el. ij. sz opi. Vin. vr verior i mrimonio consuma to p. d. res vxoris q requirit morte tale qua mrimoniu dissoluit: q no est in in gressu religiois nisi quo ad exercitiu sz in mrimonio no consummato tz opinio. an. et Car. ¶ Scdo confirmat iurameto sz Pa. i. d. c. donatio. q dicit q hec est cois opi. Bar. in. l. si quis p eo. ff. de fideius. et in. l. seius. et augerius. ff. ad. l. fal. ide tz sz in. l. j. ff. de dona. iter vi. et vxo. videt tenere conriu p rone gl. i. d. c. donatio. q vr con bonos mores. Sed dic verum con bonos mores ciuiles: sz no con bonos mores na turales con quos no valet iuramentum et dic q confirmatur. ¶ Quid si mrimoniu no tenuit. Rn. q [sect. 5]lz donatio ipo iure valuerit q tn indigna psona eius fuit qui nec maritus dici pot reuocari poterit. l. si ex volutate. C. eo. ti. Jntellige si ignorabat si vovterq scit ipedimetu et mrimoniu no tenere fiscus repetit. ff. eo. ti. l. cu hic status. §. vlt. et si no repetet poterit tenere bona conscietia: lz de bono consilio deberet dare pauperibus. ¶ Vtru donatio iter sposum et sposam [sect. 6]de futuro teneat. Rn. gl. pfata q sic alle gat. l. iter eos. ff. e. vbi dicit tex. valeret et si eode die mrimoniu postea conhat. ¶ Quomodo reuocat donatio iter virum et vxo. Rn. q in. v. ¶ Primo p pniam. d. l. cuz hic status. ¶ Scdo si alienetur res donata per donatore. l. si maritus tuus. C. de donat. inter vi. et vxo. et in. d. l. cum hic status. ¶ Tertio quando pignori obligatur res donata a donatore nisi aliud exprimatur. d. l. cum hic status. ¶ Quarto si pmoriat q donatione accepit de dona. iter vi. et vxo. c. donatio. et si moriantur simul tz sm glo. ibidem. ¶ Quinto cu diuortiu fit ex displicetia d. l. cu hic status nisi expsse voluerit donatione vale. l. si iteriz. ff. e. ti. secus si ca religiois si tame mrimoniu restitueret post diuortiu no reuocat. d. l. cu hic. et ide dic de donatioe iter socerum et nuruz vel generum: et inter consoceros q copulatos mrimonio i ptate habet. d. l cu hic status. §. oratio. et inter patre et filium no emacipatu vide gl. i d. c. donatio q hec tz in dubio vo qn psumat donare vestimenta vide peculium. §. xxj. # 4 Donatio. iiij. an nuptias vel pp. olim dicebat an nuptias donatio. Sz hodie no e nisi dona tio pp nuptias. et vt. C. de do. an nup. vl ppter nuptias i. l. fi. et fit in recopesatio ne dotis. et pot fieri a viro hec donatio siue priusq conctusit mrimoniu siue post conctu. vt. d. l. fi. et dr antiferna ab anti qd est con et ferna qd e dos qsi cotra dotem. De notatis i hoc. §. et q quelibet do natio ob nuptias no dicatur nuptias. no. Spe. in ti. de do. iter vi. et vxo. §. iiij. Pau. de ca. consi. ciij. et Bal. no. i. l. ij. C. de bo. q li. q het tacita stipulatione si mri moniu subsequat. et an debeat augere vel costitui costante matrimonio si tuc dos augeatur vel costituat not. Ange. i aut de equali. do. §. j. col. iij. colla. viij. ¶ Vtru requiratur equalitas cu dote i ista donatione. Rn. olim si fiebat ibi co [sect. 1]stitutione dotis tunc no requirebatur equalitas. vt. C. de pac. conuen. tam su pra do. l. ex morte et. d. l. fi. si vo dos prius erat constituta oportebat equalitas vt d. l. fi. §. sancimus. sed hodie qualitercunq opz sit equalitas tam in donatio ne propter nuptias cum dote quam in lucro super vtroq per auten. equalitas posita suspect. d. l. ex morte. ¶ Vtruz soluto mrimonio donatio pp nuptias reuertat ad viru. Rn. q sic vt d. l. fi. sicut et dos. reuertit ad muliere. C. de re. vxo. ac. l. vnica. §. illo proculdubio. et hoc verum nisi pactu illud habeat. Na si pactu est q lucret donatione ppter nuptias. et vir lucrabit dote et eco tra q. d. l. fi. dicit q pari passu vadut. s. quo ad pactu q quale erit de lucrando donatione vel dotez tale de cotrario. et hoc verum nisi ex cosuetudine sit derogatum. d. aute. vt est i multis locis. et ideo illaz serua vt no. in. c. donatio de dona. inter vi. et vx. ¶ Sed ad qd valet donatio ppter nu[sect. 3]ptias ex q vxor ea no lucrat nisi ex pacto spali vt. d. §. illo. nec fructus habeat dicte donatiois vt. C. eo. tit. l. si liberis. Rn. q valet vt sit securior in dote vt di cit gl. in. d. l. fi. Na res suas vir alienat psentiete vxore. et renutiare pot iuri hy pothecario qd habet i alijs benis mariti. vt. C. ad vell. l. etia sz in. donatione ppter nuptias alienatioe aut obligatioe no pot mulier renuciare iuri hypo thecario p iure suo q hz im hac donatioe ppter nuptias nec vz consensus mu lieris vt. C. ad velle. aute. siue auie nisi interueniat iurametu vt in. c. lz de iureiu. li. vj. aut duo alia concurrat. ¶ Primum q vxor consentiat post bieniu scda vice. ¶ Scdm q tm sit in facultatibus viri vt indenitati vxoris possit cosuli. no sosu tempore cotractus vt quida dixerut. sed etia tpe quo vxor agere pot vt no. in. d. aut. siue auie. vel q per. xxx. an. tacuerit lz scdo no cosenserit. vt no. Pa. in. c. puenit. de emp. et ven. Jte viro dissipate bona sua pt agere sic p dona tioe ppter nup. sicut pro dote. C. de iur. do. l. vbi de q dic vt no. ibide. ite ppter adulterium viri lucratur. vt. s. adulterium. §. iij. ¶ Quid si soluat matrimonium aliter [sect. 4]q p morte nuqd pactu vel consuetudo poterit facere q vir lucretur dotem. et sic mulier remaneat sine dote. Rn. sm Ho. q no. vt no. i. d. c. donatio. de dona. iter vi. et vx. Et io pfatus. §. illo. proculdubio loquitur qn mulier decessit quo casu tunc vir lucratur ratione pacti soluz sm Ho. sed sz Car. in. d. c. donatio. etia ratioe cosuetudinis q q pot pactu po test et cosuetudo. vt no. gl. c. no putamus. de consue. lib. v. ¶ Querit statuto cauet q si alter coiu[sect. 5]gu pmoriat alter lucret dote vel donatione ppter nuptias an debeat intelligi de morte naturali. vel etia de ingres su religiois. rn. q tm morte naturali no de ista ciuili persertim q verba statuti sunt facti et in facto consistut. c. j. de costi. nec recipiut casus fictos. vt. l. iij. §. hec verba. ff. de neg. gest. imo nec expresse posset puidere q muliere ingrediente religione vir lucraret ptem dotis cu libertas religiois grauaret p diminutio ne dotis qd fieri no dz. l. j. §. onerade. ff. quarum re. ac. no dat. et etia q dispone ret statutu de rebus persone religiose. quod no potest. c. fi. de re. eccle. no alie. ¶ Quid si ex pacto sit vt lucret alio pre [sect. 6]moriete. Rn. q pactu manet validum quinimo purisicat p ingressum religio nis. vt. l. deo nobis. C. de epis. et cle. et in auten. de san. epis. §. si vero constante. Dos est qda donatio facta a pre mu lieri vel ab extraneo vel facta a muliere ipsi viro pro oneribus matrimonij sustinendis. ita no. Can. Gof. et Hosti. in. c. raynutius. de testa. et per legistas in rubri. ff. sol. ma. et quippe ppriuz patrimoniu mulierisvt. ff. de mi no. l. iij. §. sed vtrum in fi. De notatisin hoc. §. et qd dos dicat ius vniuersale no. in. l. si cu dote. §. fi. et in. l. fructus. ff. so. ma. et gl. in. l. quod di citur de impe. in re. dota. factis. et in cu ius bonis fit. Bar. not. in. l. neq eo. tit. q q ad onus psonale ipositu p rebus est i bonis mariti et dotis priuilegia ponut p Bar. et doc. i. l. j. C. de priui. do. et. l. j. ff. so. ma. et q ca dotis sit fauorabilior vel salte eque q alimentorum Bar. in. d. l. de. l. j. et Bal. i. l. legatu. C. de codi. inser. ¶ Quot sunt eius spes. Rn. due. ¶ Pri [sect. 1]ma dicitur profectitia et est que a patre vel auo vel proauo et huiusmodi pater no p filia vel nepte et huiusmodi de bo nis eorum pficiscitur vel que alias de madato eoru vel nomine eorum et ipsi ratum habent costituitur vt in. l. profectitia. i pri. ff. de iur. do. etia si filia esset emacipata. d. l. profecticia. §. fi. ¶ Secu da dicitur adueticia et est illa quam dat mulier pro seipsa vel quilibet alius que alias no descedit a patre vel auo et huiusmodi. Jtem adueticia est si pater cu deberet filie cum volutate. eius dederit vt. d. l. profecticia. in fi. Jtem est alia di stinctio aliquado dat dos extimata ali quado inextimata quado extimata tra ditur periculu pertinet ad maritu. Si vero inextimata ptinebit ad muliere. l. pleruq. in prin. ff. de iu. do. Fructus tame et fetus reru dotalium lucratur maritus vt in. d. l. pleruq. de quo ibi vide et per gl. i. c. salubriter de vsu. et Cano. ibi et per Gof. in sum. ti. de dona. in. §. adue ticia. Limita tame veru q fructus lucra tur si sustinet onera matrimonij. alias no sed restituunt mulieri. ff. de vsu. videamus la. ij. §. pe. Jte q si dos esset in animalibus debet maritus supplere de lam natis fetibus capita mortua vt. d. l. plerunq. ¶ Vtru dos possit esse sine matrimonio [sect. 2]presenti vel pterito. Rn. q no. C. de do. ante nup. l. fi. et ideo solutu p dote vbi matrimonium fuit nullum no repetet nomine dotis sed coditione sine causa. ff. de codi. sine ca. l. fi. et est priuilegiata hec actio quo ad muliere sicut actio de dote vt tenent doct. in. c. de prudentia. de dote pos. di. resti. facit. l. ij. ff. de priuil. cre. et sic proponeretur sm q. j. dica. .§. xj. et §. xij. ¶ Quata dz esse dos. Rn. q etia in mo[sect. 3]dico pot costitui vt dicit glo. in. l. imperialis. C. de nup. in verbo dotalibus qd est circa medium. l. et quia dos succedit loco alimetorum vt no. per bar. i. l. titio cetu. §. titio genero. ff. de codit. et de. et per bal. i. l. j. §. ius naturale. ff. de iusti. et iur. Jdeo sm hoc extimabitur et fiet pesatis conditionibus et alijs qualitatibus. ¶ Vtru pr teneat dotare filia que nu[sect. 4]psit con eius voluntate. Rn. sm pa. i. c. j. de despo. ipu. distinguedo: aut nupsit indi gno. et tuc no tenet. gl. est no. i. c. de rap. xxxvj. q. j. quod intellige sm do. ant. i. c. accedes de pcu. Jmo. ibidem si est idignus turpi indignitate. secus si esset idi gnus. i. no turpis coditionis. Verutame poterit minore dote dare ex conditione psone. et faciunt q habent in. l. cum post diuortiu. §. gener. ff. de inre do. iucta gl. in. l. si voluntate. C. de do. pmis. aut elegit dignu vel non indignu et tuc aut p misit dotem. et sic pater tenet eam dota re licet pr no cosenserit i tali pmissione tame filia per hanc pmissionez releuat patre a debito dotadi: et ideo tanq i re patris vertat ista promissio tenebit pa ter de i re verso. ita dicit Bar. i. l. obliga tur. §. lege. ff. de act. et ob. per tex. in simi li in. l. et io. §. fi. et. l. filius. ff. de in re v. aut no pmisit dote. et sic no tenet: q ex q inuenit sibi maritu sine dote et maritus teneatur ea alere sicut filia vt in aut. qui. mo. na. effi. le. §. pe. no. ino. in. c. p nras. de do. inter vir. et vx. et etia si premoriat relectis filijs tenet sibi relinqre quarta partem suorum bonorum prefatus vir secus si filios no habuit. vt no. glo. in. §. pe. et io cessat vtruq debitu in patre. l. alime torum et dotis. primu quia habet vnde alat se. s. ex bonis mariti et dos succedit loco alimetorum. vt. s. dictu est. et ita tenet Bar. in. d. §. lege. et Ange. in. l. si socer. et Bal. i. l. j. ff. so. ma. et i. l. fi. C. de do. pmis. Et sic limita gl. in. c. fi. xxxij. q. ij. q dicit q tenet ea dotare verum si pmisit: als no. No tame habebit locu statutu quo cauet vt filia dotata no succedat in tali muliere vt no. pau. in. d. c. accedes. nec excluditur a successione salte legitime sicut ceteri filij multo magis tenet pater dotare filiam que no cotraxerit contra eius voluntate et cotra patrem pot implorari officium iudicis regulariter vt dotet filiam. l. qui liberos. ff. de ritu nup. no. in. d. §. lege habentur in. l. fi. C. de dotis promis. ¶ Vtrum frater teneatur dotare sorore [sect. 5]ex eode patre natam. Rn. pau. in. c. peruenit de arbi. comuniter tenetur q sic. not. gl. de laico. in. l. cum plures. §. pe. ff. de admi. tu. et in. l. no oi. C. e. ti. Ro q sz Cy. i. d. l. no oi ca dotis est fauorabilior q ca alimentorum. ppterea tz bar. in. l. fi. ff. de his qui. vt indig. q pr pot relinqre filie spurie dote. q dos succedit loco alimentorum. ide not. in aut. ex complexu. C. de ince. nup. et in. l. meuius. §. duobus. ff. de le. ij. Vnde sicut tenet alimentare. vt. s. Alimeta sic et dotare in casu neces sitatis. Jdem dic et fortius in clerico q magis tenetur ad charitate vt in. c. j. et quod ibi no. de emp. et ven. Et si no hz alia bona potest ea dotare et alia cosanguineam de redditibus ecclesie si est in ops. qd probat per. c. j. de coha. cleri. et mu. et in. c. oio cofitemur. xxxj. dist. q sicut per. d. c. pot alere consanguineos pau peres de redditibus ecclie ergo fortius dotare. cu sit fauorabilior. vt dictuz est. Quod veru credo dummodo costituat ad necessitate sue coditionis no popaz tastuositatis. ar. c. negociatore. lxxxviij. di. sic ergo qui tenetur alimentare tene tur dotare. ¶ Vtrum vir possit constituere dotem [sect. 6]vxori. Rn. pau. i. c. et si necesse. de do. iter vi. et vx. q no post cotractum matrimonium. secus si ante matrimoniu. q pot vt. l. j. et qd ibi no. C. de do. ante nup. nisi sit constituta. vt tunc dominium adipiscatur cu matrimonium fuerit subsecu tum. quia no valet. vt in. l. quod sponse. C. de do. ante nup. quia nec ante matrimoniu dominiu trasiuit q noluit. nec post matrimoniu q no potuit. vt ibi gl. fallit hoc in plebeio dotante nobile. q videt donare in recopesatione cu nobilitate: q pot vt. s. donatio. iij. in prin. ¶ Vtru res emphiteotica possit a patre [sect. 7]dari in dote sine cosensu dni. Rn. spe. ti. de loc. §. nuc aliqua. v. exc. q sic no trans fert plus iuris q ipse hz. vt in. c. nup. de do. inter vi. et vx. nec soluet laudemiu quia est alienatio necessaria sm Guil. et bar. in. l. et ideo. ff. de codi. fur. Similiter pot dari in dote extranee si inextimata detur et soluet laudemiu. sz extimata no pot dari nisi filie. ¶ Vtru feudatarius consilr possit. Rn. Jo. [sect. 8]an. in. d. c. nup. q no. Jnn. tn ibi tenet q pot et eu sequit pa. ibide et etia dicit in donatione ppter nup. ego concor. sic q vera est op. scda in feudo in quo succedit filia et prima opi. in illo in quo non succedit q sic est ro diuersa ab emphiteosinn qua succedit filia. ¶ Vtru vir possit repellere vxorem non [sect. 9]soluta sibi dote pmissa. Rn. q sic vt sen tit Ho. in. c. p vestras de do. iter viru. et vx. Nam dos datur ppter onera: matri monij sustinenda vt in. d. c. p vras. et in c. salubriter. de vsu. et in. l. si cum dote. §. sinaute. ff. so. ma. ergo pot hec onera recusare si non hz vn sumat emolu meta. bonus tex. est ibi. et bal. i. l. fi. C. ad vell. post Cy. in. l. vxore. C. de ne. ge. et bar. in trac. de ali. ex q coclude eu no teneri ad traductionem dote prius no soluta: secus de debito coniugali. ¶ Vtru maritus duces vxorem sine do [sect. 10]te teneat ea alere de suo. Rn. q sic sz sta tum sue persone. vt no. et volut Jnno. et Ho. in. d. c. p vestras. et gl. i. d. §. sinaute. Facit tex. in. l. q si nulla. ff. de reli. ro sm Jnno. q psonam sua dedit pro dote vt in auten. qui. mo. natura. effi. le. §. pe. et ff. vt in pos. lega. l. pe. dicitur q vxorem. debet alere vt filiam. ¶ Que sunt puilegia dot. Rn. q multa [sect. 11]¶ Primu q oia bona viri sut tacite hypothecata p dote vt est tex. in. c. ex literis de pig. ¶ Scdm q non pdit ppter maleficium viri nec etiaz patris vt no. glo. d. c. ex literis. Fallit in vxore primi pilarij qui in eo officio deliquit vt. C. q. mo. pig. ta. contr. l. satis notum. et. C. de primipil. l. vtilitas. ¶ Tertium q preponitur omnibus creditoribus etia priori bus q habet psonales actiones vel tacitas hypothecas vt in. l. assiduis. C. q po. in pig. ha. secus habetibus expssas vt no. glo. in. d. l. assiduis. et Dy. in regu la qui prior est lib. vj. Sed tn dico cum Pa. in. d. c. ex literis q si consuetudo est aliqua illa seruabo. l. si de iterpretatione. ff. de le. cu si. Si vero no est dico qd fauore mulierum dz pferri etia haben tibus expressas hypothecas: q si muliervincit eu qui ad refectione rei dedit vt in aut. q iure posita sup. d. l. assiduis qui tn prefert anterioribus habentibus expressas hypothecas: vt. l. interdu. ff. q po. i pi. habe. ergo sivinco vicete te mul tomagis vinco tevt in. l. de accessionibus ff. de diuer. et tem. prescri. ad minus casus dubius et in facto dubio potior est conditio dotis vt in. c. fi. de re. iu. et no. i. ca. ex lris de pba. cu hac opi. est Pe. et Cy. et Jo. an. licet coiter doc. teneat cu gl. in. d. c. ex lris et istud priuilegiu vt preferat creditoribus trasit ad filios eius sm Alex. de imo. in. l. etia. ff. so. ma. et ibi est glo et alia. in. l. j. C. de priui. do. licet bar. dicat cotrariu. Sed pot itelligi opi. Bart. vt no loquatur de heredibus suis vt sunt filij sed extraneis qui no hnt hoc priuilegiu vt. l. vnica. C. de pri. do. ¶ Quartu q ecclesia pot se impedire de dote no so lu in fauore viduarum. vt in. c. nup. de do. inter vi. et vx. sz etia mariti petetis sibi dote promissam. vt in. c. per vestras. eo. ti. facit qd not. Jnnoc. in. c. lator. qui fil. sint leg. quis alij contrarium teneant nisi accessorie. ¶ Quintu q viro vergete ad inopia iu dice iubente pot dari pecunia dotalis mercatori cu pco. vt capitale sit saluu. et de lucro percipiat vir et vxor parte ho nesta copensato lucro cu dano sine vsu ra. vt. c. p vras. de do. inter vi. et vx. Jta tz Jo. an. et Car. in. d. c. p vestras. et Ful. in. l. cu duobus. ff. p so. §. ite si in facto et Bal. in quoda cosilio incipiete viso instro facto inter no. Host. i sum. de vsur. .§. an aliquo. Pa. i. c. nauigati de vsu. di cit se dubitare. Sed ego credo cotractu vsurariu nisi excuset sm q. j. dico. socie tas. j. §. vij. ¶ Sextu q fundus dotalis alienari non pot etia de cosensu mulie ris. vt no. in. l. iulianus. ff. de fun. do. et. C. ad vell. aut. siue auie. nec etia in hypo thecam dari. vt. l. vnica. §. cum lex. C. de rei vxo. ac. Qd veru est nisi iuramentu interueniat. vt in. c. cu cotingat de iure iu. et. c. lz de iureiu. lib. vj. Multa sunt et alia priuilegia in iure. de quibus vide si plz spe. eo. ti. hec omitto q nihil ad cofessore. tene tn q his puilegijs gaudet dumo mulier sit catholica alias non. vt C. de here. aut. ite priuilegium dotis. ¶ Vtru eade priuilegia habeat in do[sect. 12]natione propter nupt. q habet in dote mulier. Rn. Pa. post Jnno. in. d. c. ex lite ris. de pig. qd aut mulier agit ad dona tione propter nuptias taq specialiter sibi obligata pro dote et tuc habet priuilegiu dotis. q agit potius pro dote q pro donatione ppter nup. Si vero agit vt ea lucret sic no gaudet q cessant rationes priuilegij dotis sed bn hz tacita hypotheca. l. vbi. C. de iu. do. intelli ge coem no priuilegiara. vt preferatur alijs habentibus ea. Jn parafrenalibus autem habes. j. parafrenalia. §. ij. ¶ Ad que pertinebit dos solut. matri. [sect. 13]Rn. qd licet maritus de subtilitate iuris efficiat dns dotis sibi date. vt in. l. rebus. C. de iure. do. et. l. doce ancillam. C. de rei ve. tn ad eu no ptinet post morte vxoris nisi in duobus casibus. ¶ Primus qn inerat pcm de lucrada dote vel donatione ppter nup. vt dictu. s. in prece deti. ¶ Scds qn vxor intestata decedit deficientibus liberis et propinquis vir succedit et econtra vxor viro. l. vnica. C. vnde vi. et vxo. Sed pertinebit ad eum qui eam constituit si stipulatus est eaz sibi restitui siue sit extraneus vt in. l. vni ca. §. accedit. C. de rei vxo. ac. siue sit pater: si autem non sit stipulatus tuc si est extraneus qui ea constituit reddet vxo ri si superest vel heredibus eius. si autem est pater in duobus casibus erit fi lie Primus si ea emancipauit. Secundus si pater premoriat ante eam alias filia premoriete erit patris etiam si extant liberi ex filia vt dicit Vin. p. l. dos a patre. C. solu. mat. cum qua opi. communiter transeunt canoniste. vt dicit Pa. in. c. fina. de dona. inter vi. et vxore. et Bartolus in lege post dotem. ff. solu. matri. et glo. in. d. l. dos sed opi. contraria q vult qd restituatur liberis preualuit in vsu vt dicit. d. glo. sed filia super stite et patre et non emancipata. tunc patri et filie nec alteri sine consensu allerius reddet. l. ij. ff. sol. ma. Si vo est mu lier que sibi costituit dote. tuc reddetur sibi. d. l. vnica vel heredibus suis nisi rone adulterij perdiderit vt. j. dica. pdi cta limita vera nisi sint statuta que aliter disponant vt sunt communiter. ¶ Sz nuquid viro vergete ad inopiam [sect. 14]pot vxor petere dote costante matrimo nio. Rn. q sic fi mo ipa ea no sit cosumptura. de quo vide in. c. p vras. de. doa. inter vi. et vx. et in. l. vbi. C. de iure. do. ¶ Vtru vir ppter adulteriu vxoris lu[sect. 15]cret dote. Rn. qd sic si p sniam fit diuor tiu de do. iter. vi. et vx. c. pleruq. vel p ex ceptione. vt dictu est. s. adulteriu. §. iij. Qd limito dumodo ipse vxori fide non fregerit etia vxore iscia. q in coscia quo ad lucru dotis credo q illud heat locu paria delicta mutua copesatione tollu tur. vt dicit. l. viro. ff. so. mat. cu concor. ibi positis. et. ff. de do. in. l. si duo cu alijs co cor. vt in. c. intelleximus. de adul. cu alijs cocor. Jte lucrat si vxor intrauit balneu cu. viro alieno sm glo. lxxxj. di. no oportet. Similiter vxor donationez propter nup. si vir cu muliere alia alleg. l. vl. C. de repub. Fallit in istis duobus casibus qn mulier hz filios q tuc filij habebut dote quo ad pprietate et alia bona matris. sue scdm Jo. an. in. d. c. pleruq. Facit aut. sed hodie. C. de adulte. maritus autem vsumfructum habebit. ¶ Vtru amissa dote ppter adulteriu si [sect. 16]mulieri constet de impedi meto tali q no erat matrimoniu recuperet eam. Rn. qd no pp intetione cu ope subsecuto. ar. c. nup. et. c. vl. de big. hoc tenet Host. Gof. Lau. ber. et Jo. sed Tac. tz qd recuperet et plz magis ne pena excedat casu suu. ¶ Vtru heredes p exceptione de adul [sect. 17]terio possint retinere dote. Rn. diuersa fuit opi. sz mihi plz distictio dni Signo roli de homodeis qua recitat. d. Jo. an. de scto Geo. in. c. pleruq. vbi. s. aut ma ritus viues ignorauit adulteriu et sic pnt heredes excipere de adulterio cu mari tus no possit videri dissimulasset et remisisse: nec potuit remittere iiuria qua ignorabat. vt. l. nihil interest. §. si cu: filius. ff. de inof. te. et. l. mr. §. j. eod. ti. et. le gitima. ff. de pe. he. et. l. vtilitate. ff. de co fir. tu. et ide dico si dubitat an sciuit: q psumit ignorasse. l. j §. illud. ff. de li. ag. et. l. mariti. ff. de adul. et. l. verius. ff. de pro ba. si vero sciuit et no est coquestus: vt po tuit de iure nouissimo etia costate matrimonio. aut. sed nouo iure. C. deadul. sed vxore retinuit cu fuerit leno. l. si no metu. C. de adul. sic cu heredes tractet de lucro captado contra ipsos replicabit de lenocinio mariti. l. cu mulier. ff. solu. ma. et sic paria delicta mutua copesatio ne tollent. facit qd no. Jnn. in. d. c. itelleximus et Ja. de are. in. d. l. cu mulier. et in l. rei. §. j. ff. sol. ma. si vero post sciam vxo re no retinuit. et tuc si qrit de delicto pn cipaliter heredes no pnt coqueri imo accusatio dz fieri et iscri ptio cu modificatione tn qua facit glos. in aut. vt lice. ma. et auie. §. q vero. sed secudario sicvt repellat petitione dotis. vt in. l. filio. §. seia. ff. de adi. le. et sic cocordat opinioes secundum hanc distinctionem. ¶ Vtru vidua comittes stupru et petes [sect. 18]dote a fratre mariti vel herede eius possit repelli p exceptione de fornicatione Rn. d. Ja. an. vbi. s. q sic de rigore iuris et pdet dote. et sic remanebit apd fratre vel redes mariti ex offensa facta defun cto. p tex. cu gl. et p id qd no. Bar. i. l. pe. C. de adul. et. ff. d liti. l. fi. et. l. filio. §. si for te. ff. de iniu. ita determinat Pau. d ca. cosi. cxix. vide ibi multa pro et contra. [sect. 19]¶ Sed nuqd pr q dedit dote p filia pdet ea p adulterio filie. Rn. qd si no est stipulatus ea sibi reddi perdet et sibi imputet: vt tenet Jo. an. in. d. c. pleruq. et Accur. in. l. cosensu. C. de repu. et i. l. si do te. s. de iu. do. sed Dy. p. l. ij. §. ite si volu tate. ff. so. ma. dicit q si filia est in ptate pris no preiudicat pri quin possit age re p dote et ita silr dns Ant. in. d. c. pleru q per. l. fi. C. de repu. ¶ Vtru vir q expulit vxore ppter adul [sect. 20]teriu no notoriu propria autoritate teneat soluere mutuu qd accepitvxor pro alimetis. Rn. qd sic: q adulteriu no no toriu non priuat ipso iure alimetis nisi snia lata sit. ff. de dona. l. post cotractu cu sua materia. et ad illud qd dr q mulieri obstat exceptio adulterij veruz est quo ad futura. sed no quo ad alimenta que debent ante sniam lata. et de hoc in l. si instituta. ff. de inoff. testa. ¶ Vtru frater qui viuere pre de bonis [sect. 21]paternis dotauit filia teneat illa dote coferre mortuo pre vr q sic per. l. certu C. fa. her. et. l. fi. cu ibi no. Sz bal. in. l. fi. C. de do. pmis. dicit casum singulare vt no coputet: sed ego do tibi gl. in. l. dote qua dedit auus. ff. de coll. q dicit si tpe mortis patris constabat matrimoniu no esse coicanda ali. l. filiu de colla. bo. et. l. prima. §. fi. ff. de col. dotis. ¶ Vtru cofessio qua vir confitet se rece[sect. 22]pisse dote constate matrimonio valeat. Rn. qd no nisi appareat de numeratio ne. na videt donare bal. in. l. j. in. ij. col. C. de do. pro. et Ang. in. l. pe. ff. q res pi. ob. po. et bar. in. l. si diuortio. et ibi legiste. ff. de ver. ob. et alij. in. l. si volutate. C. de do. p. et psumit simulta costitutio vt dicit bar: in. l. j. C. de dona. ante nup. de hoc hr i. l. j. vbi tex. C. de do. cau. no nu. Et hoc veru nisi vir faciedo testm lega ret vxori dote expressa certa qtitate: q tuc oino vxor ea habebat etia si pbare tur qd nuq fuit soluta vt no. Ang. are. insti. de le. §. sz si vxori. q limito veru ni si vir esset no soluedo creditoribus suis. ¶ Qn dz restitui dos. Rn. q si consistit in [sect. 23]rebus imobilibus dz stati restitui sol. ma. si vero consistit in mobilibus rebus sic. j. annum. C. de re. vxo. ac. l. vnica. §. exactio. Jntellige tn in marito si pot q si dolo malo no est versatus no restituet nisi in qtu pot idem priuilegiu habebut filij eiusde matrimonij: cauebut tn ta maritus q filij de restitueda si ad pinguiore fortuna veniut. vt no. i. d. l. vnica. i. §. cu aut. et in. l. in condenatione. ff. de re. iu. et in. l. etia. in prin. ff. solu. ma. non tn trasit ad heredes extraneos istud prinilegiu. l. maritu. ff. sol. ma. de hoc vide gl. in. c. mulieres. et ibi per canonistas. de do. inter virum et vxore. ¶ Sed pone qn fuit data dos erat res [sect. 24]immobiles quas vedidit maritus et emit res mobiles ex earu precio. rndeo q no coputabunt immobiles sz mobiles. ca sus est in. l. cu in fundo. §. si fundus. ff. de iure do. et io limita dictu. s. q sint mobiles vel immobiles tpe mortis viri. et ita iudicabunt nec valebit q subrogatum sapiat natura et c. q no est veru hic: et io non statim restituerentur. ¶ Vtru maritus vel heredes expesas fa[sect. 25]ctas in dote possint defalcare. Rn. gl. i d. c. mulieres q necessarias sic ipo iure vtiles no minuut dote sed petunt act. madati vel negociorum gestoru volutarie etia cu cosensu vxoris facte solu pmittunt abradi si pnt sine lesione rei. C. de rei vx. ac. l. vnica §. sz nec. et. l. j. ff. de impe. in re. do. fac. Sz hoc no habet locu in expesis factis p exactione vel defen sione dotis. q maritus est dns fructuum dotis. et sic taq dns ipam tuet. vt not. ff. de impe. in re. do. fac. l. ij. et ideo non poterit repetere. vt tenet spe. ti. de dote post di. re. §. vl. ver. illud etia. et Jo. an. ¶ Vtru heredes teneant alere muliere [sect. 26]relicta infra annu. Rn. qd sic. Qd veru est si no habet aliude vnde alatur. non tn sm qtitate dotis q si fructus excederet no tenent nisi solu ad alimeta. Et si aliqd de dote restituut tenent i residuo alimentorum. ita no. glo. in. d. §. exactio. et ff. so. ma. l. diuortio. in prin. vn si pr psti tit alimeta filie poterit eaz repetere ab hrdibus viri. facit qd no. bar. j. d. l. diuortio. si vero hz vn alat tuc heredes non tenent. ita tenet gl. in. d. §. exactio. et pro [sect. 27]batur in. l. extraneo. ff. de ven. in po. mi. ¶ Sed nunqd tenet habitare cu heredibus mariti. Rn. bar. in. d. l. diuortio qd no: q no inuenit in iure expressum con trariu tn vr verius q infra annu dr mu lier qsi esse in matrimonio. C. d bo. ma. l. fi. et sic cosuluit. d. car. qd no poterit ali meta petere si cotra eorum volutate alibi sit demorata dumo honeste possit apd eos demorari. ¶ Vtru licite mulier possit pcipere cer[sect. 28]tu qd pro alimetis ab heredibus mariti donec dote sibi restiiuat. Rn. q sic de iu re coi in extra no. p Bart. post Cy. C. de bo. aut. iu. pos. aute. ei q. et. p Ange. in. l. titia. ff. so. ma. et pa. de ca. cosi. ccclxxxiiij. et pa. in. c. de prudetia. de do. post di. re. recitat Jo. de lig. in cle. ex graui. de vsu. et sequit dicente qd valet statutu vt hrs soluat certu quid pro centenario. Limitat tn ide pa. hoc in ea q no habetvnde aliunde viuat: sed no mihi plz ista limi tatio qn no accipit tale quid rone. lucri sed ratione interesse lucri cessantis: vt puta q potius vellet habere dote vt ea implicaret in possessionibus vel alijs negociatio ibus: de quibus verisimiliter tm vel plus haberet alias no liceret. et sic intelligo Jo. de imo. in. d. cle. ex graui. post Mat. de mat. qui tenet no licere sine vsura: puta quia solu accipit rone lucri. vt. j. vsura. j. §. ij. et. ix. ¶ Vtru vir licite accipiat possessionem pignus pro dote solueda. vide. j. vsura. [sect. 29]j. §. xxv. Dubium sm Jsy. li. ethi. est motus indifferens in vtraq par tem contradictionis. vel dic qd dubiuz est equalitas rationu cotrariaru scdm philosophum. De notatis in hoc. §. et qn dicat dubiu no. spe. in ti. de teste. §. vij. ver. not. et veru. iij. q recurrit ad arbitriu iudicis et dubitare errare et ignorare quid diffe rant no. gl. in rub. ff. de iur. et fac. igno. et in. l. de statu. ff. de testa. ¶ Jn dubijs vbi versatur periculu aie semper tutior pars est eligeda et in ipis [sect. 1]qd certius est tenendu. qd sine periculo explicari pot. ita dicit Pa. in. c. iuuenis. de sponsa. ¶ Vtru in dubio debeamus interpretari vt potius qs non sit irregularis. Rn. vt [sect. 2]colligo ex Pa. in. c. cu tu fili pposite. de testi. et in. c. ad audientia. de ho. Aut lo quimur in foro aie. et sic debemus interpretari irregularitate. et sic de alijs vbi dubitat de aliquo delicto vide gl. in. c. vnico. de scru. in or. fa. Similiter dicen dum in foro quasi pniali. vt puta q no agit ad pena pprie sed vt a ministerio abstineat aut ab alio in q subesset pcm sicut in cotractu matrimonij. Facit. c. ff gnificasti nobis. de ho. et. d. c. inuenis. aut loquimur in foro cotetioso. et sic debemus interpretari p no. maxime vbi agit de pena. puta q celebrauit q collatio no tenuit et huiusmodi: q i penis melior interpretatio est fienda. vt regu la in penis et regula odia. li. vj. et ide dic in excoicatione et similibus. ¶ Quo sunt iterpretada ab alijs facta [sect. 3]dubia proximoru. Rn. c. estote misericor des. de reg. iu. qd in meliore parte vide j. iudicium. §. xvij. ¶ Verba dubia sunt accipieda sm in[sect. 4]tetione pferetis. ff. de re. iu. in abiguis et vt res potius valeat q pereat. c. abbate. de ver. sig. alias sm coemvsum. c. di. contra mortem. vide. s. castitas. §. j. [sect. 5]¶ Jn quo differt dubiu ab opinione et fide et scientia vide. j. opinio. in princi. [sect. 6]¶ Jn re dubia fidei autoritas est requi renda romane ecclesie. xj. disti. palam. [sect. 7]¶ Jn rebus abiguis absolutu no debet ee iudiciu. xxxiij. di. c. habuisse. imo qn dubiu est in persona in facto vel in iure nullo mo snia est fereda. xxx. q. v. iudi cante. no dr iteratu qd dubitatur factu de presby. non bap. c. veniens. [sect. 8]¶ Dubio exnte i iure mrimonij. tutius est cotra statuta hominu dimittere copulatos q disiugere coiuctos cotra sta tuta dei. c. licet ex quadam de testi. Duellum est pugna duoru vt dicit i. c. monomachia. i. singu lare certame. ij. q. v. et fit ad probatione alicuius rei ita vt qui vicerit pbasse vi deatur qd est prohibitu sub pena mor talis peccati q cotra lege dei ibi no tetabis dnm deu tuu. Math. iiij. et dr i. d. c. et ideo no solu offeres sed acceptas cu dantibus auxiliu cosiliu vel fauorez et valetibus phibere et no prohibetibus peccat mortaliter. Ad ro. c. j. digni sunt morte q consentiunt et non excusant ex cosuetudine vel metu acceptates: nisi vt. j. dica q potius debet quis quelibet mala tolerare quam malo consentire decernat. xxxij. q. v. ita ne. nec obst. qd Dauid cu Golla exercuit: q autoritate spiritussancti facit. sicut et Sason vt dicit glo. in. d. c. monomachiam. xxiij. q. v. si non licet. De duello et quibus casibus pmittatur no. Bar. in. l. ex hoc iure. in princ. ff. diusti. et iu. Jac. rebuf. i. l. j. ver. an du ellum. C. de gladia li. xj. et in stylo parla. Par. j. ti. de duello. et i. iiij. parte arresto xl. et quid possit facere victor in victu p duellu. Bal. no. i. l. j. C. de dedi. li. et in. l. his penes. C. depo. vbi q no dicitur illicitum qd permisit consuetudo. ¶ Que pena est clerici in duello pugna [sect. 1]tis. Rn. q dz deponi et e irregularis tn eps pot dispesare dumodo mors vl me brorum diminutio no interuenerit. c. j. de cle. pu. in du. nec solu efficitur irregularis si ipse pugnat. sz etia si aliu p se pu gnare facit. vt in. c. ij. e. ti. et quicuq hoc madat cosulit aut defendit si modo ho micidiu sequat vl mutilatio. vt i. d. c. ij. dispesat tn eps cu clerico i bnficio etia hndo solu p sustetatioe vt in. d. c. ij. cuz ibi no. dumo no habeat cura aiarum. ¶ Sed nunqd ille q cogit a iudice tali [sect. 2]modo q suspedet q hz eu p couicto ni si duellu suscipiat possit suscipere cu sit innoces. Rn. diuersa fuit op. vt no. i. c. j. co. ti. sz mihi placet q talis coactus tali coactioe licite suscipiat et etia in causa ciuili qn no iminet pbabile piculu mor tis q sicut licet se defendere et res suas et alia facere que de se no sunt mala sic pugnare qn alio modo no pot euadere. facit. c. interfecisti. de homi. ¶ Vtru clerici q reliquias afferut pugi [sect. 3]libus ad pugnadu sint irregulares si sequat homicidiu. Rn. q si oino sine ipis erat pugnaturi no erut irregulares als sic intellige opiniones diuersas et concorda sm hanc distinctionem. ¶ Quod dictu est de duello. Jdem dic [sect. 4]de iudicio aque feruetis ferri cadentis. c. fi. de pur. vul. EBrietas est priuatio vsus intellectus facta ad aliqd tps ex immoderato potu vini vel cuiuscuq alte rius rei potabilis. Adde de his et q ebrius pro dilecto corporaliter non possit puniri. Barto. no. in. l. respiciendum. §. delinquunt. et ibi Alexan. post eum. ff. de pe. Salic. in l. j. C. de sicca. not. in. l. diuus. ff. de offic. presi. non tamen omnino excusatvt ibi quod est verum in nimia. non aute in parua. vt per Bal. in. l. data opera. C. q accu. no pos. facit. l. omne delictu. §. pe. de re. mili. ¶ Vtrum ebrietas sit peccatum morta [sect. 1]le. Rn. vt colligo ex Alexan. in scda scde et. glo. xxv. dist. §. alia ea demum. et doct. ibidem q aut raro contingit aut assidue. si raro sic distinguo quod aut in ebrians se cognoscit vini potentiam et suam coplexionem dispositam ad ebrie tatem. et tamen magis vult ebrietatem incurrere qua a potu abstinere et sic est peccatum mortale. Aut inebrians se nescit vini potentiam et ignorat q ex ta li potu possit inebriari vel non aduertit et sic est nullum peccatum vel venia le sm excessum in potu et negligentiaz in aduertedo. si vero assidua sit ebrietas sic est mortale pctm no propter iterationem actus quia multiplicatio actuum venialiu non auget in infinitum sed quia non potest esse q ho assidue inebrietur quin sciens et volens ebrietem incurrat. aut saltez no omittat diligentia q debet adhibere de necessitate ne inebrietur cu habeat tepus deliberatiois reprimendi motus veniales ne procedant in regnu peccati. Jlle vero q procurat vt qs inebrietur coiter mortaliter peccat siue sequat ebrietas siue no siue sit peccatuz mortale in co q inebriatur siue no quia cosentit in dam num notabile proximi. ¶ Vtru ppter sauitate liceat inebriari. [sect. 2]Rn. q no sine pcto mortali. tam in ope rate qua in patiete scienter: veru est q sm sctm Tho. ij. ij. q. cl. cibus vel potus q esset supflnus sano no erit supflnus infirmo: puta q datur ei causa medicine ad prouocanduz vomitum et sine peccato quando talis infirmitas id requirit sz non vsq ad ebrietatctu. ¶ Vtru ebrietas excuset a pcto. Rn. q [sect. 3]excuset a tato: sz no a toto. Jntellige q ad penam: sed quo ad culpa excusat a toto q fecit in ebrietate ex quo est sine vsu totali rationis. et facit q not. xv. q. j. in. c. sane. et. c. si quis insaniens. Quo vero ad penam Pa. in. c. quia diuersita tem. de coces. pben. tenet q no imputa tur nisi id quod ex culpa immediate procedit non quod mediate. et facit qd not. in tex. et in gl. xxiij. q. v. de occidendis. et in. c. licet. de testi. vnde dicit q lz quis excommunicetur propter sua culpam no tamen imputatur postea ei q beneficium no cotulit infra tempus debitum nisi fuerit in mora petede absolutionis q culpa no est ca immediata sed excomunicatio q est pena sic in pro posito lz sumptio potus superflui fuerit culpaet ca imediata priuatiois vsus ronis no tn est ca imediata homicidij vel alterius q facit. et ideo no erit irregularis sm ista opi. Ric. tn in. iiij. dist. xv. tz q erit irregularis: et q ei iputant ad penam omnia que sequuntur sed mihi placet magis opi. Pau. et p eo e tex. cu gl. in. c. de cetero. de homi. nisi volutarie iebriari voluisset. vt postea nescies occideret: q sic ei imputaretur sicut tenet gl. i. d. c. de cetero. etia quodcuq q secutu est quauis mediate processisset. ¶ Vtru ebrietas largo modo dicta qua [sect. 4]quis no totaliter priuat vsu ronis sz be ne alteratur: scit tn q facit silr sit pctm mortale: et excuset. Rn. absq dubio non excusat a malo q ppetrat ex q scit q fa cit: nec etiaz credo tale excusari a pcto mortali qui scienter tm biberet q talez grauedine incurreret. tu ppter piculu ebrietatis tu q sine notabili lesione ra tiois hoc fieri no pot. Jn eo autem cui hoc accidit inaduertenter siue raro siue etia frequeter no credo sit mortale pec catum q no facit a pposito et scienter: q no ita tenetur talem alteratione vitare sicut ebrietatem que priuat vsu ra tionis totaliter. ¶ Vtru teneat gesta per talem ebriuz. [sect. 5]Rn. q non qn pprie est ebrius sz quado non est proprie ebrius sed conforta tus: et scit qd facit tunc tenent licet in multis succurratur ei vt in iuramento et confessione et similibus per misericor diam iuris: vt. s. dixi Blasphemia. ECclesia sumitur multipliciter: vt. lxviij. dis. c. quorum vices. et. vij. q. j. sci re debes et ne prelati vices. c. vlti. de verbo. signi. c. causam. et. c. cum clerici in. gl. et ibi vide. De contentis in hoc. §. et quot modis dicatur ecclesia no. Bal. in sua mar ga. in versi. mortuus. versi. j. glo. ordi. in. c. cum clerici. de verbo. signi. et an q veniat appellatione pauperum. Bald. not. quod sic in. l. omnes. in princi. C. de epis. cle. et in. l. si quis ad declinandam col. v. eo. titu. ¶ Ecclesia vniuersalis q est collectio fi [sect. 1]deliu no pot errare in fide seu eius arti culo. neq in his q ad bonos mores necessarios ad salute pertinent. q christus p ea orauit vt no deficeret fides eius: et sic intellige. xxiiij. qo. j. a recta. Jn alijs aut bene pot errare: q sequitur opinio nem que pot falli. et sic intellige. c. a nobis. el. ij. de senten. excomu. ¶ Ecclesia romana ibi est vbi sunt bo[sect. 2]ni. vt dicit gl. i. c. quauis. xxj. di. et sic pa tet q tempore mortis christi remasit in sola virgine maria. ¶ Ecclesia an dicatur illa que no est co [sect. 3]secrata. Rn. Pa. i rubri. de cose. eccle. vel alta. q non pprie: sed basilica idest domus regis. alle. gl. cu tex. i. c. j. de re. do. et facit ad statuta. vt delictum comissuz in ecclesia no cosecrata no sit comissum in ecclesia lz improprie accipiatur vnu p altero. Jtez equiuoce dicitur ecclesia oratorium lz pprie oratorium sit locus aptus ad oranduz que quisq in domo sua edificare potest. ¶ Ecclesia matrix. aliquado est cathe[sect. 4]dralis: vt in. c. venerabile. de verb. sig. aliqn est baptismalis seu parochialis. vt in. c. ex trasmissa. de pscrip. et in. c. ad audientiam. el. j. de ecclesijs edifi. not. do. Cardi. in cle. ne romani. de elec. ¶ Ecclesia materialis cuius autorita[sect. 5]te dz fundari. Rn. q autoritate epi diocesani: vt i aut. de ec. ti. §. siquis aut. et de cose. di. j. c. nemo. el. j. et hoc verum in lo cis no exeptis. Jn exemptis vo nullus pot edificare sine licetia sedis apostolice: vt in. c. autoritate. de priuil. libr. vj. et sic intellige. c. de locorum. cum. c. seq. de conse. di. j. ¶ Vtrum debeat ecclesia edificari sine [sect. 6]dote. Rn. q ecclie mendicantiu sic. alie vo no nisi in monasterijs q habet redditus: vt no. i. c. j. de censi. et dos est mansus terre q multipliciter dicitur: vt no. gl. in. c. sm canonicam. xxiij. q. viij. et in d. c. j. no. Pa. q accipitur hic p dote necessaria p sustetatioe ministri qui man sus debet esse liber ab omni seruitute teporali: vt in dictis iuribus. et no. Jnno. et Host. et Jo. an. in. d. c. j. ¶ Quis tenet ad ecclesie reparatione. [sect. 7]Rn. Pau. i. c. j. de eccle. edi. q de iure te net platus dare quarta parte redditus si spales no sunt ad hoc deputati: vel si cosuetudo no trastulit onus fabrice in populo: nec valet co suetudo in contra riu: vt. c. cognouimus. xij. q. ij. et in. d. c. j. quod intellige quado superest aliqd detractis necessarijs sibi: als no tenet sm eude Pau. in. c. de his qui. de eccle. edifi. et qd dico de plato itelligo de omnibus bn ficiatis i ea. vt. d. c. j. et. c. de his. Si vero cosuetudo trastulit onus fabri ce in seculares tenent ipsi. ar. c. ad apo stolica. de simo. quod limito nisi ecclia habundaret et ipsi seculares in magna egestate essent. arg. c. aurum cum similibus. xij. q. ij. ¶ A quo debet cosecrari et de recocilia[sect. 8]tione eius vide. s. cosecratio ecclesie. de eius immunitaie: vide. j. immunitas. ¶ Vtru oblatioes q fiut capelle cedat [sect. 9]ecclie parrochiali ifra qua est sita. Rn. pa. et do. Ant. in. c. pastoralis. de his. q fi. a pla. q sic p locu a spali. in. c. ad audientia prio. de eccle. edifi. Jn fert etia do. Ant. ibide. q oblatio que fit imagini picte in muro alicuius parochie cedit ecclesie parochiali. facit gl. in. l. sta tue. ff. de vsufruc. et Ang. in sua disputa tioe que incipit. Jn refulgenti palatio. hoc limito veru quado fit intuitu eccle sie parochialis: als. no. de quo. j. votu. in. §. xxvj. Jde do. Anto. no. sup. Rn. de parrochijs. q oblatioes q fiut celebran ti in alterius ecclesia sunt rectoris illius ec clesie nisi sit episcopus in ppria diocesi vel archiepiscopus in tota puincia du visitat q tuc epo vel archiepiscopo cedut: q tota diocesis censet parrochia. de rapto. c. j. de parro. c. sup eo. et puincia est parrochia archiepi. c. romana. §. fi. de censi. lib. vj. ¶ Ecclesia no consecrrata an gaudeat eo [sect. 01]de priuilegio quo cosecrata. Rn. pa. i. c. fi. de cose. eccle. vel alta. q sic: qn autori tate epi est edificata: multa p hoc allegantur in gl. ibidem. ¶ Ecclesie parrochialis collatio ipo fa cto e nulla si fiat ei qui no attigit. xxv. [sect. 11]annu. Jte collata ei qui no est sacerdos si infra annu a tpe cocelsiois et adepte possessiois no fuerit sacerdos ordinatus vacat: licet altera coferri no possit nisi copleto anno trasacto. de quo dic vt. s. clericus. vij. §. v. ¶ Ecclesie parrochiali presentatus pot admitti quauis no sit in sacris. dumo [sect. 12]infra tempus debitum possit ordinari in sacerdote. c. si is. de testi. li. vj. sed sine presentatione institui non pot nisi dispensatiue sm Joa. an. in. c. preterea. de eta. et quali. or. ELectio est alicuius psone idonee ad dignitate vel fraterna societatem seruata forma caonice facta vocatio. hoc colligit ex. c. cu in cuctis. et. c. cu ecclesia vulterana. et. c. q ppter. de elec. et. c. cum olim. de arbi. De notatis in hoc. §. et quoties fieri possit electio no. Bar. in. l. eu q certaru. col. iij. de ver. ob. Jo. de por. i. l. si insula et in. l. quicquid astringede. eo. ti. q bis et no pluries. ide no. Jo. de pra. in. l. si is qui in fi. ff. de pcu. et in. l. hmoi. §. stichu de leg. j. ¶ Ad que pertinet electio. Rn. de iure [sect. 1] coi spectat ad collegiu. Na quelibet co gregatio debet sibi de iure coi eligere prelatu: nisi cosuetudo sit in cotrariuz. de ele. q. j. xvj. q. vl. congregatio. xviij. q. ij. abbate. et. c. seq. vn ad ea spectat etiaz si duo soluz vel tres fuerint. de ese. c. j. de cosue. c. cu dilectus. immo vt tenet gl. in c. ij. de postu. prela. Jnn. et Host. et coiter doc. Jus vniuersitatis pot remanere i vno solo oibus alijs mortuis vel priuatis suspesis vel excoicatis text. est in. l. sicut. §. sed et si vniuersitas. ff. qd cuius. vni. cum gl. et Bar. vnde in isto casu po testas eligendi pertinet etiam ad pau ciores qn maior pars est in habilis ad eligendu puta excoicati vel suspensi et sic minor pars representat totu collegium cu inhabiles no comprehendan tur in numero. facit. c. illa de elec. bona gl. in cle. quod circa. de elec. Jste tamen solus no posset se eligere quia notaret ambitiosus. c. p vestras de iure patro. pertinet etia aliqn ex cosuetudine vel priuilegio ad alios q de collegio. c. cumana. de elec. ¶ Vtru potestas eligedi deuoluat ad [sect. 2]alios de collegio qn alij sunt priuandi potestate eligendi p ea vice. Rn. gl. in d. c. ij. q non anteq priuentur. ¶ Quid si no vocetur alij qui sunt pri[sect. 3]uati vel inhabiles ad eligedu. Rn. pa. in. d. c. ij. q tenet electio et alia capitula ria. licet nundum sit discussum an sint priuati quia sufficit q postea possunt conuinci. ¶ Vtrum conuersi sint de capitulo et [sect. 4]habeant voce in electione prelati. Rn. Ludo. de ro. in suis notandis tz q no. allegat. c. ex. eo. de ele. li. vj. nisi antiqua cosuetudine hoc haberent sm Jnn. in c. ij. de insti. ide tenet Fe. consi. cvij. per tex. et si xps de iureiu. in ver. vos et conuersi quod esset frustratorium monasterij vestri. ¶ Vtrum elector possit vnum vel plu[sect. 5]res procuratores instituere ad eligendum. Rn. q sic. si ipse sit habes et iusto impedimento detinet. sed oportet q si plures procuratores instituit q quilibet sit insolidum aliter non admittetur. et simul concurrant potior erit conditio preoccupantis. Si vero nullus eorum preoccupat tunc caplm admittet que voluerit vel si maior pars capli no cocordat admittet q prior est institutus. Jte opz q pcurator sit de collegio et si nullus vellet esse no posset extraneum caplo nolete deputare. neq p lras votum suu exprimere. Jte tertio opz q pcurator institutus no eligat vnu suo nomine et alterum nomine pcuratorio. q ni hil valeret nisi dns speciale madatum dedisset de aliquo nominado: quia tuc illuz nomine dni et alterum suo noie pote rit nominare. c. si quis de elect. libr. vj. ¶ Vtru illi qui non sunt professi tacite [sect. 6]vel expsse in locis regularibus sint ad mittedi. Rn. q novt pz in. d. c. ex eo. nec illi q p eorum regula vel costitutioes phi bentur sicut minores. ¶ Vtru illi qui no sunt subdiaconi ha[sect. 7]beat voce in caplo in cathedralibus collegiatis secularibus vel regularibus eccle sijs. Rn. q no et si ab alijs libere conce datur cle. vt hi q de eta. et quali. Quida tn limitant quo ad illos qui nolut ordi nari laici. pfessi tame cu clericis admit ti debent de inre coi. vt i. c. messana. de elec. no laici conuersi nisi vbi habet co suetudo q admittantur. vt no. gl. i verbo electionibus. in. d. c. ex eo. vt i. d cle. vt hi. quia dictum. c. ex co excludit solu laicos conuersos. laici vero professione et habitu nullo modo etia ex cosuetudi ne possunt habere vocez. d. c. messanas eo. titu. ¶ Quis no pot eligere. Rn. sm Jnn. et [sect. 8]Pa. i. d. c. ij. de postu. mlti priuant pote state eligendi. ¶ Primo excomunicati maiori excoicatione. c. constitutus de appel. Secus de minori. de cle. exco. mi. c. vl. ¶ Scdo suspensi ab officio de con sue. c. cu dilectus. ¶ Tertio iterdicti. de elec. c. cu inter. Rn. Quarto quibus inter dictu e eligere sine supioris lnia de elec. c. fi. ¶ Quinto qui scieter celebrauerunt in loco interdicto nisi sup hoc sint priuilegiati de sen. ex. c. is q li. vj. ¶ Sexto illi qui in ea vacatioe elegerut scienter indignu. c. cu in cuctis. et. c. innotuit in fi de elec. Et ide si peccauerut i postulando. c. scriptu. eo. ti. q p ea vice sunt priuati potestate eligedi si facta nomi natioe secuta fuit postulatio vl electio. Secus si no sit secuta. q no sunt priua ti. c. perpetuo. e. li. vj. et. vij. ¶ Septimo pupili. c. ex eo. e. ti. li. vj. ¶ Octauo laici couersi. ¶ Nono non p fessi. ¶ Decimo no subdiaconi de quibus dic vt. s. dictu est. ¶ Vndecimo illi qui per laicale abusuz elegerunt eo. ti. c. quisquis. ¶ Duodecimo no eligetes intra tepus debitum. vt. j. dicam. ¶ Quado debet fieri electio. Rn. q i ca [sect. 9]thedralibus vel regularibus ecclesijs ifra tres meses alr deuoluit ad superiorem pximu qui superior si ifra prefatu terminu no elegerit duoluit ad aliu supio re. et sic vsq ad papa vt. c. ne p defectu de elec. nisi iusto ipedimeto fuerint im pediti. deinde tenent electores pntare electione electo et petere cosensuz eius j. octo dies postq comod potert alioqn sut supesi p tres anos ab oibus bnficijs ipsius ecclie. c. cupientes. §. ceterum. li. vj. e. ti. in alijs vero ecclesijs debet prouide ri. j. sex menses aliter ad proximu superiore deuoluit vt in. c. de multa de preben. et in. c. nulla de coces. preben. ¶ Vtru possit fieri electio ante sepultu [sect. 10]ra pdecessoris. tex. in. c. bone memorie el. ij. eo. ti. tenet q no si tamen fieretva leret. sm glo. ibidem. ¶ Jn q loco dz fieri electio. Rn. q pot [sect. 11]fieri in quocuq loco honesto maxie sz cosuetudine vt in. c. causis eode dumo no sit locus clandestinus q electioes q fiunt in cameris p occulta coueticula reprobant. lxxix. dis. c. ij. et. c. si transitus. ppterea electiones epo rum solent fieri in ecclesijs. c. q sicut eo. ti. ¶ Vtru i loco iterdicto facta valeat. rn. [sect. 12]Pau. in. c. j. de postu. pla. q licet archi. in. c. in. noie. xxiij. d. teneat qd nonvlz. Hug. vercel. et Jo. an. et coiter do. post eu tenet q vlz postulatio et electio q sunt quida cotractus. et pbat per tex. d. ca. j. fallit hoc in electione pape vt in. c. vbi periculuz de elec. li. vj. eo. ti. ¶ Qui sunt vocadi ad electione. Rn. q oes q sunt pntes ad qs pertinet eligere etia absentes sunt vocadi. sz q cosue tudo se hz. c. cora. e. ti. q lz de iure abse tes sint vocadi vt i. c. q pp. e. ti. tn consue tudo pot introducere vt no vocet et valeat electio vt no. pa. i. d. c. coram et in. c. cumana. eo. titu. ¶ Quo sut vocadi. Rn. q vl vbo vl scri [sect. 13]pto vl consueto signo capane et hmoi sm consuetudinem. ¶ Vtruz possit statui terminus minor [sect. 14]triu mesiu i q si no conueniat licite pcedat ad electione. Rn. sz Host. q si due ptes pntes sut et ca coartatiois assigne tur sic pot q tuc pot abns salte vni de collegio conmitterevices suas. c. q ppter e. ti. Si vo due ptes abntes sint vel no sit ca coartatiois sic no pot sz dz expectari vsq circa fine triu mesium. et sic in tellige doc. et cocor. in. c. cu inter vniuer sas et. c. cum nobis eo. tit. ¶ Vtru pulsata capana si minor pars [sect. 15]sit q couenit possit fieri electio Rn. pa. in. c. in causis eo. ti. q i negocus q possut expediri p pntes q est regulare iux ta no. p gl. i. c. ij. de testi. li. vj. sufficitvo catio p sonu capane dumo talis fit ca pana q ipsius sonus possit puenire ad in telligentia existetiu. in loco. Sz i nego cijs in quibus absentes sunt vocadi no sufficit vocatio per sonu campane sed abntes debet vocari p nunciu vel p literas vt in. d. c. cu inter et. c. q ppter. e. ti. et ita vr sentire Jnn. i. d. c. in causis. et in. c. ij. de no. ope. nuc. Sed q Bar. in. l. omnes populi. ff. de iusti. et iur. tenet q tucunq pulletur capana nisi conueni ant due partes vniuersitatis saltez no vlz q fit. l. nominatione. C. de decur. et i. l. nulli. ff. q cuius. vni. et. l. fi. C. de pre. decuri et sic comuniter transeunt legiste. Tu tame dicas q opi. legistaru est va qn capana pulsatur ab eo q no hz potestate. puta p alique de vniuersitate q minor pars de duobus vniuersitatis no hz autoritate couocadi vniuersitatem vel quado pulsando no intelligit puocatioe ad tale quid pagendu sz in differeter pulsat. secus qn pulsat p eu ad quem ptinet aduocare. et tali mo q oes sciunt se vocatos. Et sic intellige et limita. l. nominatione. et predicta. l. nul li. l. aut fi. predicta nihil ad ppositu q dicit qd decretu no dz ex tabella recita ri. Jntelligo ibi tabella. i. tabellione q istud no est delegabile. et sic non facit ad ppositu. lz bar. exponat tabella pro instrume to pulsatili. sz no bn et sic tene qd vz quando sunt pntes et quado pulsat p eum q pot vocare. et tali modo q intelligant se vocatos. et sic concorda dicta canonistaru. i. d. c ij. et. i. c. j. d ma. et obe. et in. d. c. i. causis. si tame cosuetudo essetvt nihil fieret nisi sint due ptes illam serua. de hoc vide. j. statutum. §. xij. et. xiij. ¶ Quid si aliquis sit in ciuitate vl mo [sect. 17]nasterio infirmus. Rn. sz Ho. q scrutato res debet ire ad eu et inquirere votum eius sicut vota pntiu. q pns est qui in ortis e. ff. d pcu. l. j. iucta. l. v. nec erit ne cesse ipz in collatioe. aut alijs q sequutur requirere. sz sufficit cosensus i scrutinio habitus et cocor. Jnn. Posset etia talis procuratore costituere vnuz d col legio cu isto impedimento detineatur vt. s. dicium est. ¶ Vtru vno electorum cotepto necvocato [sect. 18]sit irrita da electio. Rn. q sic si ipse vult pot etia rata habere si vult. c. sicut. e. ti. ¶ Vtrum elector possit renuciare voci [sect. 19]sue. Rn. q sic q qlibet pot renuciare iu ri suo. C. de pac. l. si quis in conscribedo. Sitame accedat admittendus est in oi bus que circa ipsam electione facieda restant. c. ecclia vestra eodem. j. Rn. ¶ Quis dz eligi. Rn. q melior no sim[sect. 20]plr. sz q melior erit tali prelatioi. Vnde Hiero. viij. q. j. licet q pstantior est ex oi populo q dotior. q sanctior qui etaz in omni virtute eminentior ille eligatur lxiij. di. c. metropolitano. dr optimus dz eligi itellige sm iudiciu conscie eligetis. [sect. 21]¶ Vtrum peccet mortaliter q no eligit meliore illi plationi sz iudiciu sue con scientie. Rn. Hcnri. d Gan. i. iiij. quol. xxx. dicit q si duo bona preponant vni si cetera sunt paria puta eque precepta eque facilia et hmoi tenet sub pcto mor tali eligere melius bonu. ro q eligendo minus bonu cotenit bonu vbi hz ratioe pfecti. s. maius. et sic prefert i sua electio ne defectu boni ipsi bono. ex quo duo sequuntur absurda. ¶ Primum quod statuit sibi in bono illo minori finem boni in eo q excludit maius seu q amplius est in maiori. cotra q dicit glo. sup illud. ad phil. No q iam acceperiz aut pfectus sim. Nemo inquit fideliu. et si multum profecerit dicat sufficit mihi qui enim hoc dicit exijt de via ante finem. ¶ Secundu absurduz est q contenendo illd bonu qd est amplius in maiori bono. cu non fit in eo nisi ro boni cotenit in eo bonu q bonu. quare cu ratio boni conteni no possit nisi contenendo primu et summu bonu. q omne bonu e aliqua ratio primi boni. ergo eligedo minus bo nu cotent primu bonum non solu indirecte sicut qlibet alius pctor qui vellet si esset possibile summu bonu et etia illd delectabile. Et ppterea ne delecta tione amittat contenit summu bonu. iste vero. no sic sed absolute no vult sibi illd bonu adesse. et ita neq bonu simplr q bonu: sed q hoc. et sic simplr contenit absolute bonu simplr nolens in bono proficere q est a bono deficere sz Ber. et sz gl. ad phli. iij. Ad ea vero que sunt priora extendes dicit adfutura merita. quibus si cessaret perderet et preterita. Secus si ex carnali affectioe q talis af fectio mutat rone contepus. quontaz iste a qui prefert mnus bonu sine affectioe no cotenit nisi bonu q bonum: q non vult et ita directe et ex malitia. Jlle vo q ex affectione prefert no cotenit bonum q bonu. q benevellet habere maius bo nu. tn propter affectione prefert minus bonum et contenit idirecte maius bonu et sic sz exigentia illius affectionis et li bidinis i ea poterit ee conteptus venialis hec ille. Ex hoc q collige q q eq facilr potest eligere meliore ad illaz platione seu officiu si solumo. ideo no elegit meliore q no vult q peccat mortaliter in quacunq electione si vo ideo no elegit meliore sz iudiciu sue coscientie ex aliqua affectioe puta q est sibi inimicus ille melior vel q minus idoneus e sibi et beniuolus et hmoi: et tuc distingue du est an electio sit d maiori dignitate pu ta papatu epatu: et ide de omnibus cura aiaru habetibus et sic peccat mortalit ar. c. nihil de elec. si vero fit de alijs electio nibus erit peccatu veniale. dumo sit dignus hoc est no habeat aliquod canonicuz impedimentu. his videtur concor dare Tho. vj. quol. q. vj. licet obscure q ibi dictis opz addere q dicit d acceptio ne psouaru nec ob. qd dicit in. c. cu oliz c. cu dilecti. et. c. cum inter canonicos. et ibi gl. e. ti. q sufficit sit dignus q. rn. Th. vbi. s. q ista intelligutur quo ad foruz cotentiosum in quo no reprobatur electio dumodo sit dignus. Si aut eligit in dignu in ecclesiasticis sic est mortale. Jn teporalibus vero non credo mortale nisi in maioribus dignitatibus puta dnio in alijs aut officijs no nisi sit talis q ele gitur q ex eius electioe sit secuturu ali quod notabile danduz in illis quibus habet exercere tale officium vt q tabellio qui nescit dictare instrumeta vel iu dex qui nescit dare sententiaz et hmoi. ¶ Vtru eligetes incognitu saluet con[sect. 22]scientia. Rn. pa. i. c. bone memorie el. ij. de posthu. pla. q no p tex. ibide q vult vt plena habeat notitiam. Limito hoc vel per se vel per eos cu quibus couersatus est. c. scriptum est eodem. ¶ Que sut canonica impedimeta. Rn. [sect. 23]reducunt ad. viij. ¶ Primum si est malus et male vite. vnde Dio. in epla ad demophilu monachum. Qui non est gratie illuminatus non est iste sacerdos. sed inimicus dolosus delusor sui ipsius et lupus con tra dominicu populu pelle ouina armatus hec ille. et ex hoc dicit Tho. vbi. s. q exns in peccato mortali est indignus ad prelatura ecclesiastica et officiu spirituale exequedu. ¶ Scdz si est excommunicatus maiori excomunicatioe. c. costitutis el. j. de app. ¶ Tertiu si est exco municatus minori excomunicatioe. c. fi. de cle. excomuni. ¶ Quartu si est suspe sus vel iterdictus aut iterdictu no serua uit. c. j. d posthu. pla. c. cu dilectus d consue. ¶ Quintu si no est legitime natus eta tis debite et literature couenietis vt in c. cu in cuctis eo. ti. vel habet aliquod de alijs impedimetis circa ordinaduz de quibus vide. j. ordo. iij. ¶ Sextuz si semel propter viciu persone fuit reprobatus. ca. super eo. eo. titu. Secus si cas sata fuit electio propter vitiosum processum. c. innotuit. eo. titu. ¶ Septimu si est eps q non potest eligi ad alia dignitate sz debet postulari. c. fi. de post. pl. ¶ Octauu in aliqua reli gione no pot eligi expresse no pfessus i ea. c. nullus. e. ti. li. vj. et cle. cu roni. e. ti. i epz tn pot eligi nouitius. d. c. nullus. ¶ Vtruz electio de tali habente aliqd [sect. 24]predictoru impedimetoru sit nulla ipo iure Rn. q sic excepto in habete primu ipedimentu et tertiu q est cassanda. vt patet in. d. c. fi. de cle. ex. mi. et electores sunt priuati ipsa vice electioe et suspesi triennio ab ecclesiasticis beneficijs ip so facto vt in. d. c. cum in cunctis. ¶ Quomodo dz fieri electio. Rn. q tres [sect. 25]sunt forme a iure nobis tradite. vt i. d. c. q pp. e. ti. et io electio q no fit sz vnaz ipsaru est nulla ipso iure. vt ibidem. ¶ Prima dr forma scrutini i qua requi [sect. 26]rut ista de necessitate. aliter esset nulla electio. ¶ Primu q oes q debet esse et volunt congregentur pnialiter simul. ¶ Scdz q ab ipsis assumantur tres de collegio et deputet ad seruadavota oiz d collegio. et no sint nec plures nec pau ciores sz comune opi. Posset tamen te neri opi. Vince. et Tacre. i. d. c. q ppter qn i collegio essent pauci qd sufficeret duo et quado no essent diuisi duo sufficeret vnus vocatis testibus sz Jnno. et plz Pau. in. d. c. q ppter tenet et aliq q si pdicti tres no essent decollegio eli gentiu no esset inualida electio: sz cois opi. tz q opz sint de collegio alr sit nul la et conuenit magis lre. ¶ Tertiu q isti tres exqrat vota singulorum i secreto. s. ab alijs de collegio q bn possent esse alij testes q no sut de collegio dumo no sint tales q posset timore icurrere eligetibus: q tuc posset refutari sicut et scrutatores si tales essent vl aliqs iporum. et esset iusta ca appelladi sz pa. i. d. c. q pp. ¶ Quar tu q ista iqsitio fiat sigillati no bini vl trini sunt vocadi. ¶ Quintu q vota oiz exqrant q si vnus conteneret no valeret. ¶ Sextu q scribat vel p seipos vl p tabellione vota oiz. ¶ Septimuz q mox postq fuerit inscriptis redactavota oiz publicet i coi ibi dicit gl. mox. s. i contineti nullo actu conrio itmisso post vota scru tata et scripta et vno contextu. ¶ Octauuz q facta publicatioe fiat collatio nueri ad numerum meriti et zeli ad meritu et zelu. ¶ Nonu q facta collatione fiat electio p vnu de caplo noie capli et p vba singularisnumeri. vt i. c. sicut. e. ti. li. vj. dicat sic. Ego. N. noie meo et oim vrz q mecu in ipz consensistis eligo. N. i epz et c. vel si ipse eligens no consensit dicat noie oiz vrz q in ipz et c. ¶ De cimu q electio fiat de eo in que maior et sanior ps totius capli consensit et sanior ps psumit sp ma ior ps. c. dudu. e. ti. et i. c. ecclia vra. e. ti. drvbi maiore numerus. zelus maior psumit. ¶ Vndecimuz q dicta electio sole niter et publice denuncietur. ¶ Duodecimu q suet ordo oiz pdictoru successiue sicutenumeraui. alr si ppo steret nihil valet. Adducut aliq multa alia q dicut fore de substatia huius for me. sz coiter no tenet nisi d supradictis. Ex qbus pz q difficilis est ista forma in qua multi et docti deficiut ignorantes practica. vt dicit gl. i. c. cu expediat lib. vj. e. ti. Dico et q est periculosa religiosis. et illis q viuut simul q cu intelligut aliquos non dedisse voces mo quo voluissent cocipiunt aliqui passiones et se pissime eligetes aliquo humano respectu no eligunt sz iudicium conscientie Vnde tex. in. c. vbi periculuz in. §. ceteru de elec. li. vj. dicit cum arbitrium vel in ordinatus captiuat affectus vel ad cer tuz aliquid obligationis cuiusq neces sitas adicit cessat electio dum libertas adimit eligedi hoc ibi. et ppterea e alia forma securior et expeditior q sequitur. ¶ Secuda forma dr forma conpromissivt [sect. 27]d. c. q propter. s. comittendo aliquibus iuris idoneis potestate eligendi. Jsta aut conmissio siue istud copromissum po test fieri dupliciter. ¶ Prio limitate. scz vt copromissarij teneatur eligere illuz in quez maior pars totius capli. scruta tis votis oiz de caplo sigillatim et secre te ab ipsis consenserit. et ista e forma de q in. c. cu dilecti. eo. ti. et in. c. cu expediat. eo. ti. li. vj. et ista est melior omnibus formis: q electores no abdicat a se ptate nominatiois. et ad istam forma non requi ritur denecessitate nisi pmo q conpro mittetes sint simul cogregati et omnes qui debet et volunt interesse. ¶ Secundu q conpromittat in vnu vel duos tres aut quot volut siue sint de collegio vel no dumo sint clerici non laici. c. cu con tingat. de arbi. ¶ Tertiuz q copromissarius vel copromissarij scrutent vota singulo ru secrete et sigillatim. ¶ Quartu q eligat illum in quem maior pars totius capli consensit dicendo. Ego. N. compromissarius de consensu et voluntate compromissariorum meorum si habet alios virtute compromissi in nos fcti eligo in epm. N. in quem maior pars totius capli consensit. Et si in prima scrutatione non cosensit maior pars totius capli replicare debet tam in ista quam in prima forma scrutinij donec consentiant in aliquem. ca. eum terra. eo. et si dubitaret aliq de fraude compromissarij possent eligetes quilibet ipsorum sigillatiz facere fieri tres vel duas cedulas in quaru qualibet esset scriptu nomen alicuius qui est in opinione eligendi. et ipsss acceptis a conpromissario ponat vnam de predictis cedulis in qua sit scriptuz nomen illius que vult noiare i aliq scatula q sit cora conpromissario quibus a quolibet sic posi tis tuc conpromissarius cora omibus extrahat oes dictas cedulas et postea eligat illu i que maior ps totius capli consen sit et sic copromissarius no poterit scire qs dedit voce isti vel illi nec fraude fa cere. Et ad seruada ista forma sicut et primu sufficit q maior ps totius capli co sentiat sm lapu que sequit Ge. in. d. c. cu expediat. q nulli fit piudiciu. cu qli bet noiet que vult fit scdo copromissuz simplr scz. vt copromissarij eligat que volut. et isto mo no pot fieri nisi oes cosentiat als vno condicete no valeret. q si oes cosentiut no reqrit nisi vt eligant sic. Ego. N. copromissarius de cosensu copromissariorum meorum vtute copromissi in nos facti eligo in epm. N. et si pdicti no eligerit vel maior pars iporum elegerit indignu scieter electio deuoluit ad capitulum q in eos compromisit. ¶ Tertia forma dicit forma cois i spi[sect. 28]ratiois ad ista forma reqrit prio q oes conueniat in vna psona q si vnus no conue niret no esset p inspiratione. ij. q fuerit facta sine vicio symonie vel alicuius tra ctatus spalis i quo noiet certa psona sz tractatus generalis p bono plato i gene re bene cocedit sm Jo. an. sed no spiritualis q sic esset psuasio no inspiratio. ¶ Vtru supradicte forme sint seruade [sect. 29]in oi electioe. Rn. Pau. in. d. c. q ppter q no. sz solu habet locu in electioibus eporum. et aliorum platorum eccliarum collegiata ru q habet gnale iurisdictione. qd pz p c. ne p defectu eo. vbi platos appellat cathedraliu et regulariu eccliarum in electioibus aut aliorum beneficiatorum a supradictis. sufficiut singulares cosensus illorum de caplo dumo pstent in capitulo nec e necesse seruare aliq forma istarum. sed electus simplr a maiori pte et saniori habebit ius. vt in glo. c. si cui. eo. li. vj. ¶ Vtru electus teneat consentire. Rn. ge. i [sect. 30]c. si electio. eo. li. vj. refert Arc. dicete q sic alias peccat mortaliter. si putat se di gnu ad prelaturam et illaz sibi oblataz no acceptat. viij. q. j. in scripturis quod credit verum Jo. an. quado no est eq. idoneus p que illi ecclie possit consuli. ego vo dico cu Ric. in. iiij. quol. q. xxj. q in tribus casibus tenet cosentire sub pena mortalis peccati. ¶ Primo quado a su periore p obiam cogeret de renu. c. nisi cu pde. ¶ Scdo quado sm iudiciu sue coscie videt sibi verisimiliter q no est q velit et possit salute aiarum pcurare qua ipse posset et hic videt pbabiliter ecclie imminere notabile dispediu et piculuz nisi assentiat. d. c. in scripturis. et. c. oliz eade ca. ij. q. Fallit hic in irreligioso q si consentiret electioi de se facte extra suu monasteriu sine lnia sui supioris petita et obteta ipo iure electio esset nulla: qua lniam solus platus sine cosensu capituli sui potest dare. c. si religiosus de ele. li. vj. Similiter fallit i predicatoribus minoribus et alijs medicatibus q etia de lnia suorum platorum electioi postulatio ni puisioi seu vocatioi extra administratione sui ordinis in discordia celebrate cosentire no possunt aliter est irri tu et inane. c. quoruda. eo. li. vj. ¶ Tertio peccat mortalr quado p via illicita refugit. puta abscindedo se. nisi ex spa li instictu spussancti. Si aut no cogit p obiam nec imminet pbabile periculu ecclesie si refugit ppter pigritiam per viam licitam peccat venialiter. Si vero per humilitatem reputans se indignum sic meretur. ¶ Jnfra quod tps tenetur cosentire ele [sect. 54]ctus. Rn. j. mensem a die presentationis electiois. aliter est nulla ipso iure. nisi supioris requiratur assensus. c. q sit de elec. lib. vj. Quid st electio tenuit de iu re naturali puta q iteruenit cosensus eligetiu sed no tenuit de iure q obmis sa fuerunt substantialia iuris. Rn. sm Jnn. que sequunt coiter doc. in. c. q sicut de elec. q electus si est confirmatus est verus platus et non tenetur resignare. Eleemosyna secundu sanctu Bona. in. iiij. di. xv. parte secunda articulo. j. que. iiij. accipitur communissime secundum quod comprehedit omne opus misericordie impesum siue proximo siue sibi iuxta illud eccliastici. xxx. Miserere aie tue comuniter secundum q importat oe pie tatis opus impesum pximo corpale siue spuale pprie vo sm q importat opus pietatis impesum pximo ad reuelada idigetia corpaleet dicit ab eleo q e vbu grecum quod idem est qd misereor cuius imperatiuus est eleyso. j. miserere a quo eleos. j. misericordia. et ideo debet dici eleemosyna. non elea vel elia. De notatis i hoc. §. et q valet i rede ptione pctorum no. Bart. i. l. j. in. iij. q. vj. q. principalis. C. de sac. san. eccle. et qbus fieri debeat no. iu. l. priuilegia eo. ti. et de quibus bonis no. Bar. i. l. fi. ff. re ru. amo. et flo. in. l. mulier. ff. ad. l. acqui. ¶ Vtru elemosyna cadat sub pcepto. [sect. 1]Rn. sz Ri. i. iiij. di. xv. ar. ij. q. ij. q sic sub pcepto legis nature pria Jo. ij. q habue rit substatia huius mudi et viderit fratre suu necessitate habere et clauserit visce ra sua ab eo quo charitas dei manet in eo. et legis diuie. Mat. xxv. Esuriui et no dedistis mihi maducare et legis canonice. lxxxvj. di. no satis et. vij. q. j. ois. sed q pceptu e affirmatiuu no obligat nisi p loco et tpe. et io considerada est facultas hntiset iopia idigetis. si emho hz aliqd qd no sit necessariu substetatioi sue nature nec illorum qbus tenet puidere sicut sunt vxor filij serui ancille pr et hmoi et sit tanta necessitas q immineat signa pbabilia extreme necessitatis i paupe tuc tenet de pcepto. Si vo hz aliqd sup fluu no solu substetatioi nature. sz etia conuenietie sui statutus tenet de illo facere eleemosyna etia si no iueniret tales q eent necessitate pstita. Et si plures occurret qbus oibus no posset subuenire tenet ceteris pibus illi q magis indiget. Si vo no hz vltra couetia sui status nec est q sit in extrema necessitate no tenetur de pcepto concor. Tho. ij. ij. q. xxxij. ¶ Quid dz pponi i eleemosyna. Rn. q [sect. 2]ipemet deide sui deide noti. demuboni deide extranei de quo vide textu pulchru in. c. no satis. lxxxvj. di. et tex. cum gl. in. c. quiescamus. xlj. di. q qde iura itellige ceteris pibus vt diciu e q posset esse extraneus i ta arta necessitate q deberet pponi noto et coiucto q no est i tali sed pater malus debet pponi cuicuq bono in equali necessitate ppter pceptu dei. ¶ Vtru deputatus executor ad distribue [sect. 3]du certa bona pauperibus possit distribuere iter suos consanguineos. Rn. Pa. in. c. j. de coha. cle. et mulie. q sic na cleri cus pot in pauperes cosanguineos de rebus ecclesie dare q est distributor. vt in d. c. j. et. xvj. q. j. c. si sic et platus. ar. in. l. si mandauero §. si tibi cetu. ff. madati. Si bi aut no pot distribuere. vt. in. d §. si ti bi centum. ¶ Vtru ei q pot laborare sit dada elee[sect. 4]mosyna. Rn. q non ar. §. j. lxxxij. di. ij. c. eps q verum itellige qn p labore sibi pot puidere. et sic limita. l. vnica. C. de men di. va. de quo. s. colonus. ¶ Vtru sit dada peccatoribus. Rn. qd sic [sect. 5]vt i. d. c. qescamus et. j. q. ij. q pio nisi qn ppter securitate cibi negligeret iusticia. q tuc subtrahedus est. v. q. v. no ois. ¶ Quis pot facere eleemosyna. Rn. q [sect. 6]qlibet q pot donare. de qbus dictu est. s. donatio prio. et etia q aliqd no pnt donare sicut monachi filij et hmoi q sut i ptate alterius vt serui. q in quatuor casi bus possunt facere eleemosina. ¶ Primus existeti in magna necessitate possunt facere eleemosyna quando no est tps vt possint habere recursum ad superiorem. vt no. Pa. in. c. si quis de furtis et not. glo. in. c. non dicatis. xij. q. j. ¶ Scds qn pdicti de licetia suorum supio ru pegrinant vel sunt i scholis q pnt facere eleemosynas qs alij honeste pe regrini et scholares coiter faciut. ar. l. vl. C. ad mace. et. l. silongius. ff. de iud. et. l. ij. ff. de iur. oim iudi. et. c. pterea de officio dele. Facit gl. i cle. ij. §. pe. de vita et ho. cle. ¶ Tertius quado videt alique in extrema necessitate etia con supiorum phibitione possunt ei eleemosyna dare. quia tuc oia sunt coia iure diuino imo tenet sz Ri. vbi. s. q. vj. et gl. xij. q. j. in. c. no di catis. ¶ Quartus possunt de volutate ex pressa vel presumpta vt puta q administrane a suis superioribus comissam: ar. si. de dona. l. filiusfamilias. §. j. ¶ Quid deyxore nuqd pot. Rn. q si ha [sect. 7] bet bona pafrenalia nulli dubiu est q pot q sua sunt de qbus dic vt. j. pafrena lia. Si vo nihil hz pter dotez no pot fa cere eleemosyna. xxxiij. q. v. q don. nisi i viij. casibus. primus. scds. tertius. et quar tus. sunt de quibus. s. in precedenti di xi. q filij possunt. ¶ Quintus si cosuetu do loci ita hz q vxores de pane et vino et hmoi faciant eleemosynas q cosuetu do dat iurisditione. et lz viri aliquando phibeant debet sibi formare coscientia sm Rodo. et Ja. de lau. i summa q ideo faciut ne nimis dent sz teperate. ¶ Se xtus quado vtiliter gerit negociu viri. puta q videt viru crudele et sceleratu. et vt deus suspendat ira vel eu illuminet dat moderatas eleemosynas occulte. sm Rod. Nam propter eleemosynas deus suspedit flagella. vt. xvj. q. j. reuer timini et ideo bn facit mulier dado eleemosynas occulte sine scandalo viri vt deus eu adiuuet. Facit. l. soluedo. ff. de ne ge. ge. cu si. et melius exeplu ebigail primi Re. xxv. q liberauit viru a morte pro pter panes datos dauid cotra volutate viri sui. ¶ Septimus si vir assignauit sibi certu qd p victu et ipa abstinet vt ide eleemosyna faciat quia suum videt. ¶ Octauus si mulier e lucrosa puta q ex hibita gubernatioe domus et familie lucrat et opibus suis. nec itelligo deducedas expesas victus q vir tenet ea alime tare ppter dote vt dictu est. s. Dos et et ppt obsequia ab vxore exhibita de hoc tn vide. j. Vxor. §. ij. et qd possit de lucro facere eleemosyna tz sctus Tho. et Ri. i iiij. di. xv. et coiter summiste sequuntur hoc cu theologis vt Ja. de lau. i summa Distingue tn sic qd aut lucru e necessariu sustetatioi sue et viri. et sic no pot facere eleemosyna: q magis tenet sibi et viro q alteri. Si vo lucru superhabun dat sic potest et idem dic de parafrenali bus. vide. j. Vxor. §. ij. ¶ De quibus dz vel potest fieri eleemo[sect. 8]syna. Rn. vt colligit ex canonistis. j. q. j. in. c. no est putanda. et. xiiij. q. v. in glo. et per theologos in. iiij. di. xv. quod potest fieri de omni re que est propria ipsius dantis et que no est obligata restitutioni alicui certe persone siue licite si acqsita siue turpiter. Quando aut sit restitutioni obligata. vide. j. resto primo et vsura et i multis alijs ti. Limita etia in rebus pprijs. sm Ri. s. q. v. dumodo no sint necessaria ad sustentatione nature sue et suorum q ordine charitatis magis dz se diligere q alium nisi esset talis psona de cuius morte immineret no tabile nocumentu reipuplice et pfectui aiaru q tuc esset perfectionis non necessitatis de tali dare eleemosynam. ¶ Quot sut gna eleemosynarum. Rn. tria [sect. 9]vt dr i. c. tria et. c. due. xlv. di. ¶ Primum corporale. et hoc consistit in opibus misericordie corpalis q sut pascere esurientez potare sitiete vestire nudu hospitem re colligere ifirmu visitare redimere captiuu mortuu sepelire. vn vsus visito. poto. cibo. redimo. tego. colligo. condo. ¶ Scdm et tertiu genus est spuale. s. remittere iniuria et corri gere delinquete vt i. d. c. tria. adunt alia qnq. s. cosulere dubitate. consolari triste supportare onerosos docere ignorates orare p oibus de qbus. j. Mia. §. j. Et q sint digniores. vide. Ri. vbi. s. q. iiij. et. q. Satisfactio §. ix. ¶ Aduerte q dare eleemosyna intetio [sect. 10]ne subleuadi necessitate pximi est opus mise ricordie. sed dare intetione recom pesandi p debito diuie offense sic e opus iustitie. et sic est satisfactoria pprie. et ptinet ad meritu dimissiois pene. sz primo modo pertinet ad meritum vite sm Jaco. de lau. in summa. ¶ Vtru paupibus copetat aliq actio co[sect. 11]tra diuites vt eis subueniant. Rn. Pa. i c. si qs de fur. q no sz bene pnt iplorare officiuz iudicis seu supioris vt eos cogat et ecclia pot eos cogere. vt no. gl. i. c. sicut hi. xlvij. di. et ar. in. c. nullus laicus. de iu. pat. q limita verum quado sunt in tali necessitate et diuites i tali habudatia q tenent eis facere eleemosyna de precepto alias non. ¶ Vtru qs possit furaui vt faciat elee[sect. 12]mosyna. Rn. q no q no sut facieda ma la vt veniant bona. xiiij. q. v. forte. EMancipatio est relaxa tio patrie potestatis cora iudice cope tete volutate pris et volutate filij cocurrete. et i vtriusq pntia dicta ex eo q extra manu. j. ptate pris ponit filius elicit hoc. ex. l. no nuda. C. de ema. li. quod ibi no. et insti. quibus modis ius pa. po. sol. §. preterea. De emacipatione et contetis in hoc. §. et de qbus fiat no. Bal. i. l. vt liberis. C. de colla. Bar. in. l. queda cu filiu q fit de fi lio no de extraneo. et i aut. de successioe. C. de suis et legi. vbi an tollat agnationem et in. l. j. §. diui. lo. ij. ff. ad sylle. ¶ Quis potest emancipari. Rn. infans [sect. 1]de speciali licentia principis. ¶ Vtru teneat pr emacipare filiu. Rn. [sect. 2]no regularit q pria ptas iextimabilis est. ff. de le. j. l. filiusfami. §. vt qs herede. Similiter nec filius pot conpelli vt emacipet a patre. limita nisi ex ca. sm Bar. i. l. quida cu filiu. ff. de ver. ob. lz aliter dicat glo. insti. q. mo. ius pa. po. sol. §. fi. na in his q sunt volutarie iurisditiois no potest quid fieri altero inuito. vt in aut. quibus mo. natura. effi. sui. §. si vero Fallit hoc primo sipater male afficit filiu verberibus con pietate. Jte si copellit eu peccare corpus suu. Jte si filius est arrogatus ipubes et pubes factus pbat non sibi expedire esse arrogatu. Jte si pater agnouit sibi relictu legatum vt emaciparet filiu q in istis casibus tenet pater eu emacipare. vt no. Azo in summa C. de emancipa. lib. ¶ Vtrum datum a patre filio pro pmio [sect. 3]ema cipationis sm cosuetudine vt. l. vt liberis. C. de col. bo. sit coicandum cum alijs fratribus. Rn. q sic sed cum alijs non computabitur in legitima nisi pater hoc dicat expresse vt. l. si quando. C. de inof. testa. Emphiteosis dicitur ab em. i. in et sitos. i. fides et thesis ld est positio: q res fidei accipietis comittit vel dr melioratiois conctus siue datio ad liuellu. et est medius conctus. inter locatione et venditione de quo vide gl. in c. potuit de locato. Vnde emphiteotica rius vel emphiteota est qui accipit rem immobile perpetuo et hercditario iure coleda. vel meliorada. vel ad tps puta scdam vel tertia generatione vt in aut. de non alie. §. emphiteosim. Et quomo cotrahit no. in. l. j. C. de iure emphiteo. De cotetis in hoc. §. et qd sit emphiteosis et vn dicatur not. Bal. in. l. liber. col. pe. C. de ope. liber. et in rub. C. de iure emphi. Bal. in. l. ij. C. de rescin. vedi. et in quo differt a locatioe no. in. l. j. et. ij. ff. si ager. vect. et in. l. si vt certo. §. si duobus. ff. commoda. ¶ Vtru conctus emphiteoticus differat a [sect. 1]conctu cesuali. Rn. q sic q p conctu emphiteoticu transit solu vtile dnium. vt in. l. j. §. qui in perpetuu. ff. si ager vecti. Sed per cesuale trasfert no solu vtile. sed et directu et fit qn dicit cocedo tibi tale rez et trasfero in te qcqd iuris habeo in ea et soluit annuatim certus cesus. tex. est singularis. in. c. costitutus iucta gl. de reli. do. et etia si dicat concedo tibi tale re in ephiteosim ppetua trasferedo in te qcqd iuris habeo in illa pro certa annua pesione erit conctus cesualis casus est singularis in. d. c. costitutus. et illa verba in emphiteosim impropriant vt i. l. si vno in prin. ff. locati. et in isto cotractu no ha bet locum pena. c. potuit de locato. et. l. ij. C. de iure emphi. ¶ Vtru accipies emphiteosim vsq ad [sect. 2]tertia generatione necdicit inclusiue vl alia eqpoletiali. vsq itelligat exclusiue Rn. q si vsq ponit a lege sup gradu. sic stat iclusiue. vt insti. de succe. agna. §. fi. no. C. vnde legitimi. l. certum. et in. c. no debet de cosan. et affi. Sed si ponitur ab homine in conctu obligatorio tuc ponit exclusiue. l. veteribus. ff. de pactis. Sz qda intelligut hoc in eo q augeret obligationem. sz in casu nro non auget. sed facit eam transmisibilem. et ideo includit sz Calde. et placet Bal. tame i. l. meminisse. ff. de offi. procosul. dicit in re ec clesie si dicatur vsq ad tertiam generationez stabit inclusiue. Si vero vsq ad quarta stabit exclusiue quia vltra tertia generatione no pot fieri iuestitura. vt in. d. §. emphyteosim sed de hoc vide Ang. de are. insti. de loca. §. adeo aute. ¶ Sed nunqd stipes coputabit. Rn. q [sect. 3]no q accipiens no est generatio suipsius et in gradibus stipes no coputat i numero. ff. de gradibus. l. iurisconsultus. sicut vnus no est numerus. sed principiu nume ri Bar. tenet qd coputatur nisi dicat sic vsq in ipsius tertiam generationem. ¶ Vtru emphyteosis q fit de generatio [sect. 4]ne in generatione assimilet inuestiture feudali. Rn. q sic. vt no. bar. in. l. si mihi et titio. ff. de ver. ob. et text. cu Bal. in. c. j. de vasallo decrepite etatis. ¶ Vtru ius emphyteoticu transeat ad [sect. 5]extraneos hr des. Rn. qd fuerut opi. sz mihi plz opi. Jo. de imo. i. c. fi. d locato. dicetis q sic et in re ecclesiastica dumo do sit data cu illa solenitate. c. j. de reb. eccl. no alie. li. vj. et. c. sine exceptioe. xij. q. ij. de q vides alienatio. §. ij. iij. et. iiij. ¶ Vtru pater q accepit emphyteosim p [sect. 6]se et suis filijs possit illa plegare vni filioru. Rn. bal. in. c. j. in ti. an agnatus in vj. col. tenet qd sic emphyteosim. sz no feudu. et multi alij Ang. vero cosi. xviij. tz qd no q ius est quesitu filijs nisi alte ri filiorum tantude de alijs bonis prelegasset allegat. l. j. §. asstgnare. ff. de assi. lib. iuncta. l. si cu dote. §. si pater. ff. solu. ma. vbi pater pt diminuere ius filie ex pria pmissioe qua. s. dote dedit marito et postea exegit insciuz filia dummodo tantude eide reliquat qtum diminuit et sic cocorda dicta ductorum. ¶ Vtrum veniat filie qn accepitp se et suis [sect. 7]filij. Rn. sm Jo. de imo. in. c. fi. de loca. q no p singulare dictu Arch. i. c. si qs suadente. xvij. q. iiij. vbi voluit qd in materia cotractuu masculinu no cocipiat fe mininu p. l. veteribus. ff. de pac. hoc. idez tz. Guil. de suza. q fuit doctor. Archi. i le gibus. et Ray. de forli. in. l. tres fratres. ff. de pac. et Lu. de ro. consi. xxxiiij. ¶ Vtrum emphyteota possit dimittere [sect. 8]re emphyteotica et se liberare qn vult. Rn. lz aliq distinxerut an sit obligatus rone rei. et sic possit an rone psone. et no possit vt dicit do. Odoar. Tn Ja. est cotra tenes qd nullo mo pot et ide Pa. i. c. iudicatu de immu. ec. q qd a principio est volutatis ex postfacto est necessitatis. l. sicut. C. de act. et ob. Jte q persona liter est obligatus ad pensione. l. j. et. ij. C. de iure cmphy. ergo tenet psonaliter cu oes actiones sint psonales instit. de ac. §. appellamus. et sic dimittedo re obligaretur ad pensione q psonales actiones sunt affixe ossibus nostris. l. qs ergo. ff. de pecu. ¶ Vtru possit aliu emphyteota facere [sect. 9]vel alteri locare. Rn. q sic insti. locati. §. adeo q no est pprie alienatio vera. con trariu tz Spe. ti. de lo. §. nuc v. cxxv. sed tu cocorda q si talr vult dare i ephyteo sim. q ipse sit liber a pstatione canonis no pot aliter sic locare tn etia ad longu tps potest scdm Spec. vbi. s. ver. cxxiij. ¶ Vtru emphyteota cuiuscunq etia ec clesie possit donare aut legare meliora[sect. 10]tiones qs fecit in re emphyteotica vel ipsam rem emphyieotica sine alia sole nitate. Rn. gl. in. c. fi. de lo. q sic et coiter sequunt doc. Bar. tenet veru in emphy teota fisci. sz no in emphyteota priuati in. l. fi. C. de iur. emphy. p le. ij. C. eo. Sed Bal. i. l. vsufructu. ff. sol. ma. reprehedit Bart. et dicit eu male intellexisse. di. l. j. quia loquit quando alienat proprietate et sic ius dnij. sed qn alienat donado vel legado saluo iure dnico semp tenet donatio vel legatum vnde dicit Pa. in d. c. fi. de locato. quod vbicuq prohibet veditio facta commemoratione de pre cio. vt in. d. c. fi. et. d. l. fi. non intelligit de alia alienationis specie. vt in. l. fi. C. de pred. curi. et decu. et per hoc infert quod etiam permutare pot et sic limita. l. statuliberi. §. quintus. ff. de sta. liber. et qd not. in. l. ij. C. de vsuca. pro empto. vbi te netur qd nomine emptionis et venditionis intelligitur ois contractus. Per que dominium rei transfertur. Tutius tame estvt no permutet sine cosensu do mini propter doctores multos q tenet qd non pot permutare. in. d. l. fina. et in d. c. potuit pignori tame obligare pot l. tutor. §. fi. ff. de pig. act. lz sit tutius facere cum cosensu domini secundu spec. ¶ Vtru possit vedere re emphyteotica ecclesie vel meliorationes predictas. Rn. pa. i. c. fi. de loca. q sic dumodo hac solenitatem seruet. ¶ Primo qd requirat prelatu vel rectorem ecclesie qui dr ecclesia. vt. vij. q. j. scire. ¶ Secundo denunciet preciu quod offertur vere. leg. fi. C. de iure emphit. ¶ Tertio qd ecclesia no rn dente labantur duo meses hec probant in. d. c. fi. ¶ Quarto qd no ven dat phibitis psonis qs ponit gl. ibide et sunt oes persone que no sunt faciles coueniri sicut capitanei et hmoi. ex quibus preiudicium posset pati ecclesiavt ff. qui satis. co. l. ij. ¶ Quinto qd no ven dat nisi vtile dniu sibi copetes et melioratioes quas in re fecit. ¶ Sexto q prius no ceciderit a iure suo puta no soluedo canone q in. l. nemo. ff. de regu. iur. dr. Nemo plus iuris in aliu trasferre pot quam habet. ¶ Vtru pdicta debeat obseruare super [sect. 12]ficiarius ecclesie qn vult vedere qui est dns superficiei qui super solo alicuius edificat domu donando sibi cesum par nu. Rn. Bar. in. l. j. §. pe. ff. de superfi. qd sic per. l. ij. C. ne rei diuine vel templorum. Sed do. Card. est cotra Ang. vero dicit ibide dictu Bar. equu. Sed iure no pro bari et ideo ante factu sequendum post factu Car. not. sm Bal. in aut. q res. C. de sac. san. eccle. qd qui cadit a solo cadit a superficie. arg. d. l. j. ¶ Vtru prefata solenitas sit seruanda [sect. 13]in emphiteota puati seu secularis. Rn. qd non nisi soluz vt requiratur dns an emere velit meliorationes et no vendat talibus personis quibus dns comode no possit habere ius suu vt potentioribus et huiusmodi alias caderet a iure suo. vt in. l. fi. C. de iure emphi. et not. gl. in. d. c. fi. de loca. ¶ Vtru frater fratri possit alienare sine [sect. 14]prefata solenitate. Rn. Bal. in. l. voluntas. C. de fideico. qd sic qn duo fratres habent emphyteosim paterna ecclesie etia qd vnus pot iura sua alienare alte ri sine cosensu ecclesie. ¶ Vtrum possit dari in dotem vide. s. [sect. 15]dos. §. vij. ¶ Vtru debeat fieri remissio canonis. i. [sect. 16]annue vel regularis solutiois propter guerra. Rn. qd lz sit diuersa opi. tu dic qd si quatitas canois est ita magna qd si res locaret de anno in annu no plus perciperet tuc pcedat opi. q fiat remis sio no solu ppter guerra. imo etia propter alia sterilitate vt dicit Bal. i. l. j. C. de iure emphy. et ita dicit Barto. qd no est pprie cotractus emphiteoticus. tuc qn datur tanta quatitas sicut p locatio ne. Si vero est modicus vt coiter fit tuc no fiet remissio ar. l. si merces. §. vis ma ior et. l. ex coducto §. j. et. l. si vno. ff. loca. nisi substatia rei penitus ledat vel nisi fundus captus ab hostibus desperaret posse rehaberi q tunc fiet remissio vide glo. in. d. c. fi. et. l. j. C. de iu. emphi. Et ide dic de augmeto rei qd no auget pesio in casu in quo no minuunt ppter eius lesione sm Bar. in. l. j. C. eo. titulo. [sect. 17]¶ Vtru fundo inudato a flumine liberet emphiteota a canone. Rn. pa. in. d. c. fi. qd sic q dr deperditus. l. iij. §. labeo. cu si. ff. de acqui. pos. Jte fundus muda tus et occupatus ab hostibus equipat l. cu vnus. §. fi. ff. de bo. aut. iudi. pos. Qd veru credo qn no est spes recuperationis. itellige si in totu partit vel vltra di midia. secus si sola medietas perijt: q no liberat. ar. l. etia partis. ff. devsufru. et. l. qua de tota. ff. de rei ve. licet alij velint qd. vij. partes perierint si dz libera ri. sed magis plz qd dixi q i dubio par tis appellatione intelligit dimidia dicta. l. etiam partis. ¶ Vtru destructa re emphiteotica ver[sect. 18]bi gra domo ex igne fortuito si reparet teneat emphiteota pseuerare. Rn. scdm Ric. de ma. in. l. j. C. de iu. em phy. qd no q illud dr nouu. facit qd dicit bar. in. l. dani. §. si is q. ff. de da. infec. vbi vult q siqs obligauit se alicui hnti domuz in villa dare de aqua receti i estate destructa domodestruit obligatio lz postea re ficiat. Facit etia qd voluit Bar. in. l. de pupillo. §. si quis riuos. ff. de no. oper. nun. vbi dicit qd q reficit de nouo facit lege. inter stipulantem. §. factam. ff. de ver. obl. Jte voluit Ang. in. l. j. §. si quis edificiu. ff. de no. ope. nun. et Bal. in. l. si vt pponis. C. de nup. vbi dicit. Dictat costitutio ecclesie qd nemo faciat fortili ciu nouum incosulto papa an filij possint reficere destructu castru propter re bellione pairis et dicit q no ita facit. l. cum alijs. C. de cura. furio. vbi si furiosns efficit sane metis expirat curatoris officiu nec reuiuiscit si postea redit in furia sed debet sibi dari nouus. Jte facit q no. doc. de. ecclesia reparata an sit eade vt no. in. c. de fabrica de cosec. di. j. in. c. proposuisti. et. c. ligneis. de conse. eccle. vel alta. et in. d. §. sacra. et sm istud limita omnia ista. ¶ Vtru emphyteota no solues canone [sect. 19]cadat a iure suo. Rn. qd si p trieniu no soluit a iure cadit si est puati. vt. l. ij. C. de iure emphy. si vo est ecclie p bieniu no solues cadit ipso facto nisi celeriter soluat vt i. d. c. fi. et no dr celeriter soluere. sm bal. in addi. spe. ti. de loca. si expectat libellu vel requisitione sm glo. no. in. d. c. fi. ista celeritas erit i arbitrio iudicis vt cosiderata paupertate et alijs iudicet qd est valde equu q cu illa mo re purgat opere celeritate predicta no habeat locu in emphyteota priuati sm Jo. de imo. in. l. insula. ff. de ver. obli. et Ang. sz solu ecclesie q mitius agit ppterea merito arbitriu boni viri magis est sequendum in hac celeritate. ¶ Vtru emphyteota no solues p bien[sect. 20]niu vel trieniu cadat a iure suo. si dns tenebat sibi intata qtitate vel maiori. Rn. Paul. in. c. bona fides de deposito q no q exceptio copensationis quo ad euitanda pena debetis soluere fit ipso iure vt est tex. no. iucta glo. in. l. si costat C. de compen. vbi doc. sic determinant. ¶ Vtru dns recipiendo canone ab em [sect. 21]phyteota q cecidit a iure suo ppter no solutione piudicet sibi. Rn. pa. in. c. fi. de loca. aut eu expulit prio et petit pesio ne pteriti tpis et sic no piudicat sibi aut no expulit et tuc aut recipit canone pro tpe post mora cotracta. et sic preiudicat sibi: q vr per actu contrariu renuciasse iuri suo. c. solicitudine d ap. aut recipit canone pro preterito cuz protestatione q no intedit sibi piudiciale et sic no pre iudicat aut no fecit ptestatio ne: sz simpliciter recepitet in hoc fuerut opi. Sed de subtilitate iuris dicendu q no piudicat. q in dubio non videt quis velle renuciare iuri suo. vt in. c. super hoc de renu. ff. de pbat. l. cu de indebito. Facit gl. in. l. cu quid. ff. si cer. pe. qui dicit q si trado magna qtitate pecunie dicendo tolle no psumit donatio simplr ex hoc sed mutuu vel depositu. nisi. aliud appareat respectu persone. Sic in proposito. et licet gl. dicat veru esse qd recipie do canone piudicat in priuato no in ec clesia que habet caplm: tn pau. vbi. s. dicit qd no dicit veru q solus prelatus in acquiredo preiudicare pot et deteriore facere vide gl. xvij. q. iiij. §. pe. setit Jn. in. c. ij. de dona. et doc. in. c. qm de deci. et io solus prelatus recipiedo canone sine cosensu capituli piudicat ecclie. Sz ad uerte hoc qd Pa. i. c. vt sup. de re. ec. no alie. limitat Fede. consi. clxxxiiij. qui te net q res emphyteotica reddita ad ecclesia ppter no solutione pensionis po test iteru dari ei qui cecidit a iure suo si ne aliqua solenitate et causis requisitis in alienatioe rei ecclesiastice a prelato ecclesie: sic dices hoc verum. vbi prima causa cocessionis duraret. puta q erat castru in feuduz qd propter custodiam erat potius danosum ecclesie et hmoi: q no est noua alienatio: sz executio ordinationis antiq. sed vbi prima causa co cessiois cessaret. puta q ager datus ad extollendu tractu teporis excultus reuertitur ad ecclesia tuc: dari no poterit in emphyteosim vel fendum sine debita solenitate et causis requisitis in alienatioe rei eccliastice. Et sm hoc videret vera opinio gl. pdicte. Sed q no possit dari de nouo ei qui cecidit a iure suo p pter no solutione pesionis qn cessat ca ppter qua fuit data i emphiteosim sine solenitatibus et causis reqsitis in alienatione rei ecclesiastici no credo Pau. qn fit ei qui cecidit vel eius heiedibus q videt tex. d. c. fi. cotra eu et cosuetudo sed bene esset veru qn alteri q ei q ceci dit vel eius heredibus vellet dari vel qn iam ecclesia per aliqd tepus pacificam habuit possessione talis rei. Et sic concorda opiniones. ¶ Queritur in quot casibus emphyteo ta cadit a iure suo. Rn. quod in quinq casibus. ¶ Primus qn negat pensione dno peteti [sect. 22]eam et negat se emphyteotaz illius sm pet. helie. in trac. de cotractu emphyteotico. Ro q magis debet operari contumacia expresta q tacita. l. si ita expssuz ff. de codi. et demo. sed emphyteota no soluete er trieniu canonem res cadit in comissum. vt. j. dicet: q tacite negat dominium recognoscere ergo multofortius vbi expresse negat. ¶ Scds casus est qn vendit sine dni vo [sect. 23]lutate rem emphiteotica sm eudez pe: vbi. s. Qd limita sm spec. in tit. de loc. et bar. i. l. sequit. §. ite labeo. ff. de vsuca. Jmo. et Cano. in. c. potuit de locaveru si res sit tradita q si no e tradita licet ve dita no cadit in comissuz etia si eet tra dita tn hac lege vt si dns vellet emere pro tmdem illi emptor restitueret eam: q sic no cadit vt not. Ange. in. l: volun tas. C. de fideicom. ¶ Quid si vedidit et tradidit fimplr sz [sect. 24]postea redemit. Rn. nihilominus cecidit a iure suo q p alienatione ius est quesitum dno et ideo sine facto suo non pot auferri ab eodem. ¶ Sz pone q sunt duo dni rei emphy[sect. 25]teotice et vedidit re de cosensu vnius tm et no alterius. Rn. q cadit solu p parte illius q no plus puniri debet q delique rit. l. heres. ff. de his qui. vt indig. ¶ Tertius casus est qn res emphyteoti[sect. 26]ca est data pro se et suis filijs nepotibus et heredibus. tuc si filius vel nepos refutat hereditate cadit q ea no pot habere vt no. bar. in. l. vt turisiuradi. §. si liberi. ff. de ope. lib. secus si no poneret verbum et heredibus q sic refutata hereditate no caderet q cofessio in primo casu requirit vtruq vt. s. fit filius vel nepos et heres vt in aut. de no ali. §. emphyteosi et ideo feuda q traseunt ad filios vt filios ita si heredes sint dicunt venire hereditatis petitione. vt in. l. ite videdum est. ff. de pet. here. ¶ Quartus casus est qn qs accepit em[sect. 27]phyteosim p se et suis filijs et morituru nec filijs legitimis relictis solu natura libus q reuertit ad dnm qd limito scdm Bar. in. l. ex facto. §. si quis rogatus. ff. ad tre. verum qn emphyteosis est data ab ecclesia: q presumendum est qd de illegitimis non cogitauit. sed qn data est a priuato emphyteosis sic veniet ad illegitimos in tali casu. Et sic intellige limita Specu. ¶ Quintus casus est qn emphyteota no [sect. 28]soluit canonem de quo dic. vt. s. §. xix. ¶ Quid si sunt plures heredes et oes pter vnu soluerut pesione. Rn. gl. in. d. [sect. 29]c. fi. q no cadut si soluerut tota. secus si non tota quia caderent omnes et ideo soluat totam et postea agant contra no soluentem. ¶ Vtru heres ignoras re emphyteoti[sect. 30]ca et no solues cadat. Rn. gl. in. l. ij. C. de iur. emphy. et bar. ibide et gl. et Dy. in. l. cu filius §. in hanc. ff. de ver. ob. qd cadit sed restituitur de equitate idem dic de minore q no soluit per. l. fi. C. in qui. cau. in integ. resti. non est neces. ¶ Quid si dns sit mortuus et hereditas [sect. 31]iacet per triennium in quo emphyteota non soluit. Rn. qd non poterit expelli neq cadit vt patet per predicta. Additio hoc tz Alb. in. l. iiij. ff. de da. in fe: et bal. in. l. ij. C. e. sm Jo. an. in addi. ad spe. vbi. s. cu ipso spe. tenet qd cadit nisi deponat in extra forma. l. ij. C. e. et. l. ac ceptam. C. de vsur. et hoc tutius. ¶ Vtrum filia priuetur emphyteosi qn instituta est in certa re heres et iussa est esse contentam qd non possit de bonis [sect. 32]suis plus petere. Rn. bar. in. d. §. si liberi qd non quia. d. verba debent intelligi q no possit peti plus iure hereditario sed non iure emphiteotico vel vt pa tronus et posito q pater ex dispositione sua posset filiaz priuare ab emphiteosi tame illa verba non important. Jde dic q per talia verba non priuatur qn possit petere dote materna sm eunde bar. etiam si bona sibi a patre relicta sint vl tra legitima q bona intelligunt dedu cto ere alieno et es alienum est dos et similiter res emphiteotica. ¶ Vtru tutor pupilli qui habet emphi [sect. 33]teosim ab eo non soluedo p quinquenniu cadat. Rn. q sic q iste tutor debuit exigere a seipso. l. si pupilli. ff. de nego. gest. sm petrum vbi. s. ¶ Vtrum laudemium sit soluendu qua [sect. 34]do res emphiteotica transit ad alium emphiteotam. Rn. q sic et non debet exercere quinquagesima partez precij rei emphiteotice. l. fi. C. de iure emphi. sed de consuetudine est. xxx. pars sm Host. qua seruanda est. Fallit hoc sz pet. vbi s. in quatuor casibus in quibus non debetur. ¶ Primus quando heres ratione here [sect. 35]ditatis emphiteosim adijt sm Pet. vbi s. quia dns propter labore habet laude mium quia laborat mittedo nouu emphiteotam in possessione sz in additione hereditatis non requirit talis labor cu heres possit adire propria autoritate vt in aut. de here. et fal. §. in omnibus. Quidaz tenet cotrarium p. l. fi. C. de iu. emphi. vbi pz q cu quis de nouo adipi scit possessione rei emphiteotice tenet ad laudemium sz in additione hereditatis e sic. l. cu hrdes. in prin. ff. de acq. possessione ergo debet. Jte pz q p alienatione debet laudemiu sz additio hrditatis e alienatio q p ea trasfert dniu ergo debet. Sed primu credo verius nisi consuetudo sit in contrarium. ¶ Sed qd si emphiteota donauit rem [sect. 36]emphiteotica. Rn. pe. qui. s. q debetur laudemiu q magis fauedu e illi qui re habuit titulo oneroso sicut q emit q q titulo lucratiuo. Et ideo sicut primus dz. sic et iste et q primus debeat hre in. l. fi. C. de iure. emphi. Jte q legatu et donatio equiparantur sed ex legato debet. l. his qui. ff. de leg. iij. ergo et donatarius nec obstat quod emphiteota. potest donare sine voluntate domini quia hoc conces so non sequitur q non debeatur laudemium. contrarium tenet Spec. ti. de locato. s. q non tenetur. ¶ Secundus casus est quando res em [sect. 37]phiteotica fuit vendita et tradita post retradita fuit ex antiqua causa secus si fuisset retradita ex noua quia isto retra ditio esset similis priori traditio in qua fuit vendita. Jtem ad multitudine traditionum sequitur multitudo laudemiorum. l. quicunq. C. de ser. fug. Jntellige ex noua causa. secus in antiqua q non videtur alia traditio sed prima. ¶ Tertius casus est quando plures ha [sect. 38]bentes rem emphiteoticam commune diuidunt eam inter se quia cum hoc possint facere domino irrequisito vt no. Bar. in. l. voluntas. C. de fideicom. Ratio quia causa propter quam prohibetur alienari in extraneum est quia extraneus non habet necesse recognoscere dominum vt no. in. d. l. fi. que causa cessat quando vendit alteri emphiteote socio suo. et ideo non debet laudemiu sm Guil. et bar. p. l. per diuersas. C. ma. quia ista est alienatio necessaria. Alij te nent q debetur quia ante diuisionem nullus est dominus istius partis magis q illius sed post diuisionem quilibet est dns partis sue. ff. de lega. ij. l. me uius. §. duorum ergo videtur alienatio sed tu tene primam opi. Bar. quam no. in. l. et ideo. ff. de condi. fur. nisi consuetudo fit in contrarium. ¶ Quartus casus qn qs vedit sed re inte [sect. 39]gra dicessum est a veditioe q dns non hz mittere nouu ephiteota in possessio ne. Sz tn pe. vbi. s. dt q debet. q p euz no stetit ideo pinde est ac si misisset. qd credo veru de rigote iuris. Secus de eq tate Additio adde. v. casum quado alie natio est necessaria vt puta quia pater dotat filiam no hns alia sm bar. in. l. et ideo. ff. de condi. fur. na solu soluit laudemium qn alienatio est voluntaria. ¶ Vtru emphiteota cades a iure suo p [sect. 40]dat meliorationes quas fecit in re. Rn. pau. in. d. c. fi. q sic. x. q. ij. hoc ius. et i. d. l. ij. C. de iure emphi. ¶ Vtru emphiteota cadat ex deteriora[sect. 41]tione rei facta ab ipso. Rn. pe. vbi. s. q sic per tex. aut. q re. C. de sac. san. ec. q ca fina. cessante cessat effectus. l. adigere. ff. de iure pat. §. quis sed ca finalis est melioratio vt. l. fi. C. de iu. emphi. io cadit q frangenti fide fides frangatur ei dez additio limitat Bal. hoc in. d. aut. veru si deterioratio sit notabilis qtitatis et. ij. q. sit ad perpetuam deterioratio nem fundi vt esset in vinea q no putat. vel quando arbores inciduntur. secus si solum ad deteriorationem fructuum vt si ager no collatur et. iij. q talis deterioratio procedat ex dolo vel lata culpa vel leui alias non. ¶ Vtru dns possit ppterea autoritate [sect. 42]expellere emphiteota. Rn. pa. in. d. c. fi. dicit Cy. post Accur. q non potest quia emphiteota hz ius in re vt in. l. j. ff. si ager. vecti. et ideo ppria autoritate non debet expelli facit. l. creditores. C. de pi gno. hec opi. est tutior. ¶ Vtrum res ecclesie possit dari in em[sect. 43]phiteosim. Rn. vt. s. alienatio in prin. Emptio et veditio est alienatio quedam que dnium et possessio rei vendite transfertur per traditionez ipsius domini vel si non est dominus vsucapiendi conditio in ementem pro ipsa soluto precio. De contentis in hoc. §. et in quo dif ferat emptio a permutatione not. Bar. in. l. j. et. ij. C. de rerum permuta. et quia requiritur merces et precium ad valeat pro vno nummo facta no. Bar. q sic in l. no ideo. C. de here. insti. et an vbicuq fit mentio precij vel estimationis presu matur emptio not. Bald. q sic in. l. ex co uentione. C. de pac. i. l. causa dote. C. de iure dot. qd est verum si constet. de verbo emit. vel vendit vt ibi. ¶ An autem veniat sub nomine vendi [sect. 1]tionis omnis alienatio Bal. in. l. volun tas. C. de fideic. tenet q no licet in principio iuris ciuilis veniret vt patet p. l. statuliberi. §. quintus. ff. de sta. li. vide q dixi. s. emphiteosim §. x. aduerte hic q emptio et veditio tribus modis pficit vt no. gl. insti. de emp. et ve. in pnc. ¶ Prio quo ad hoc vt no possit discedi ab altera partiu sit per couetionem etiam con ditionale. ¶ Secundo quatum ad peri culum qd transit ad emptorem fit pure vt. j. §. ix. ¶ Tertio quo ad translatione dominij vel vsucapiendi conditionem fit tradendo rem venditam. §. vendite. insti. de rerum diui. l. clauibus. ff. de co trahen. emptio. ¶ Emptio et veditio no aliter facit rem [sect. 2]emptoris nisi vt pcium solutu sit aut sa tis eo noie factu vel alr fide de pcio ha buerit venditor et tradat res vt. l. quod vendidit. ff. de conhen. emp. nec pot esse emptio sine precio. s. pecunie numerate vt insti. de emp. et ve. §. item preciu. vbi aliud p alio dat pmutatio est no veditio. ff. de contrahen. emp. l. j. ¶ Sed nunqd tradedo re venditor vi[sect. 3]deat fidem habere de pcio. Rn. gl. i. d. l. qd vendidi q sic nisi forte emptor dice bat pecunia habere ad manus cu no haberet et sic tradidit vt. ff. de pig. act. l. fi. qn. Similiter hz fidem de pcio si dedit diem solutionis emptori. ar. l. ad solutionem. C. de re iudi. ¶ Vtru qlibet qui pot vedere possit fi[sect. 4]de habere de pcio vt tradedo rem emptori trafferat in eum dnium. Rn. q no pcurator fisci ecclesie et minoris vt not. bar. in. l. a diuo pio. §. sz si emptor. ff. de re iudi. et Cy. i. l. in ciuile. C. de rei ven. et est tex. iuncta gl. in. l. si procurator fisci. ff. de iure fisci. not. Pau. in. c. cum olim el. j. de offic. delega. ¶ Vtrum vendes possessione vel domu [sect. 5]et hmoi et quia emptor non hz pciu tradit eam cum pacto q donec sibi soluerit precium vult sibi soluat pensionem debita de ea re sed precio soluto nihil amplius vult licite possit facere. Rn. q sic tex. et in. l. curabit. C. de ac. empt. et ve. et sm Azo. in gl. Bal. et Bar. ibidem. et Sa li. et Ang. in. l. iulianus. ff. de act. emp. et Jo. de anna. in. c. conquestus de vsur. lz etia de iure canonu. et factt gl. in. c. con questus. qua coiter sequunt doc. de vsur. nec ob. q loquit de eo q est i mora post terminum q sic in mora pot costitui a pncipio et lz aliqui theologi et legiste vt butri. i. d. l. curabit dicat vsurarium qn solu pcipit fructu q no soluit secus qn de pecunia sua lucratus fuisset vel ex ea aliquam vtilitate fecisset q tunc hz locuz prima opi. tn mihi vr q simplici ter prima opi. sit vera q nihil iniustuz facio si nolo tibi dare possessione meaz vt fructus tuos facias nisi dederis mi hi precium etiam si illud volebam seruare in capsa. ¶ Que non possunt vendi. Rn. multa. [sect. 6]¶ Primo spualia et de hoc vide. j. simo nia. ¶ Scdo liber homo dic vt. j. seruitus. §. primo. ¶ Tertio illa quorum vsus est solu malus vt. s. ars. ¶ Quarto res aliena de quo vide in gl. l. re aliena. ff. de conhe. emp. quo aut teneat q emit vi de. j. restitutio primo in verbo emens. ¶ Quinto res pupilli no pnt emi a tutore. l. cu ipse. C. de conhen. emp. et ve. hec no. l. si in emptione. ff. de cotrahe. emp. ¶ Quo pcio possunt vedi vel emi res. [sect. 7]Rn. q lz varie fuerint opi. tam legistaru in. l. j. C. de epis. audi. q cano. in. c. j. et. c. cum dilecti de emp. et vendi. tamen saluo meliori iudicio sm q colligo ex dictis Sco. in. iiij. di. xv. dico q res tan tum vendi. potest qtum emptorem inuenit ex ecotrario emi pot qtum vendi torem inuenit dummodo hec quatuor concurrant. ¶ Primu scientia. s. q nulla sit deceptio ex parte alterius sed quilibet ipsoru agnoscat re et eius qualitatem et valore. Facit gl. pe. i. l. mortis ca capli. ff. de dona. ca mor. ¶ Scdm liber tas volutatis. s. q no faciat ex tali neces sitate que excludat rone volutarij quo aut possit ppendi q no stat voluntarie considera si talis res ptinet ad necessitate vite sicut sunt granu medicine vinu vestes domus et hmoi sine qbus viuere qsq no pot. q talia no pnt vedi. ad libi tu sz iustu pciu dz taxari attedit etia q no fit libera volutate qn quis vendere vel emere vult tali pcio propter euitan du notabile et enorme danum. nam qn quis nisi vederet tali pretio vel emeret esset incursurus puta amissione maioris ptis. suoruz bonorum vel notabiliore certe ista necessitas et omnis timor q ca dit incostantez excludit libertatem vo lutatis sm no. in. c. cu locu despo. et in c. abbas qd me. ca. Secus in minori metu na dicit Saly. in aut. ad hec. C. de vsu. qd est cotra caritatem addere afflictionem afflicto. quod non licet. l. diuus. ff. de of. presi. ¶ Tertiu q sit prudes q magna mentis leuitas redderet cotra ctu illicitu. ¶ Quartum q ille qui vendit vel emit plus debito possit donare ar. c. ij. de dona. si vero hec quatuor non concurrunt tunc no licet emere vel ven dere nisi iusto pretio et scienter notabiliter plus vendens vel minus emens peccat mortaliter et tenetur ad restitutionem qd quidem ptium debet attendi sm coem estimatione vt dicit. l. pretia. ff. ad. l. fal. no. gl. in. c. hoc ius. x. q. ij. et eam sequunt coiter doc. Quo aut ista extimatio debet fieri qn non est coitas talis commertij dico q pensatis rarita te laboribus et piculis iudicio boni mer catoris determinabitur q alia regula no potest dari et hoc in re mobili. Jn im mobili vero extimatur sm fructus. sm gl. et Bar. in. l. ij. C. de rescin. ven. que se quuntur communiter doc. et tali pretio deberet vedi et emi de hoc vide. j. Extimatio. §. j. cu seq. Si tamen predicta co currat crede silr vt mobiles emi posse et vendi. et no. q quo ad valorem atte di debet tepus cotractus emptiois vt in d. c. cum dilecti. et. d. l. ij. C. de rescin. ve. nisi sit dubiuz an tpe solutionis sit plus valitura sm q dicam. j. vsura. j. §. xxxiij. aduerte tame predicta non habere locum quando plus venditur ratione te poris quia precium no soluitur q licet foret sciens et voles tamen non excusa ret vsura vt plenius. j. vsura. j. §. lviij. di cit vide etia qd dico. s. dolus. §. ix. Limita etia pdicta nisi in casu de quo. j. §. x ¶ Vtru veditor teneat dicere defectus [sect. 8]secretos emeti. Rn. vt colligo ex dictis p Ange. in leg. si quis cum aliter. ff. de ver. ob. et Pau. in. c. iniustu de rerum permu. cum distinctioe q aut si sciret. nullo modo emeret puta quia equus habet defectum tale q potius staret sine equo et tunc nullo modo licet celare. Si vero emeret licet no ita libenter tunc si nullu periculu immineat vel danu em ptori et res no vendatur vltra iustu pre ciu attento defectu la tete. et emptor sit industrius no tenet ei reuelare nec pec cat no reuelado quado solu facit vt iustu habeat preciu et qd dico de defectu intellige de mistura alterius rei vt pu ta vino liphato speciebus quibus immi scetur aliud q extimet si aut imminet periculu vel danu emptori seu alteri te net manifestare aliter teneret ad resti tutione dani si accideret ar. l. in rebus .§. ite qui scies. ff. como. et. l. iulianus. ff. de acti. emp. aduerte tame q si vendes intedit vendere vna re. et emens inten dit emere alia in substantia non valet venditio vt si vendens intendit vnum agrum vendere et emens aliu emere. l. in venditionibus. ff. de cotrahe. em. Jde dic in materia vt si vedat auricalcum pro auro. d. l. in venditioibus. Jde dic in qualitate substatiali puta in domo q est cobusta. l. qui tn. ff. de contrahen. emp. Secus in qualitate accidetali vt puta in agro sterili quem credit vbere. xxix. q. j. §. his ita respondet. Fraudas vo i qtitate puta in falsa mesuratioe vt faciunt tabernarij qui non implent mensuras vel in numeratione et huius modi lz teneat venditio tamen tenetur restituere nec consuetudo excusat eum. ¶ Vtru liceat vendere rem sm q ven[sect. 9]dens eam sibi existimat vtilem quis emens no libere emat. Rn. q sic si ex ta li venditione tale danu incurrat qtuz plus vendit vel quando talem affectio nem ad rem habet q potius vellet eaz sibi dimitti q tali precio emi nisi fit in tali habundantia q gratis teneat pro ximo subuenire concor. Tho. ij. ij. q. lxxvij. sed no liceret vendere tatu plus qtum erit vtilis emeti. q sic herba medicina lis valeret. c. ducatos sm scho. vbi. s. ¶ Vtru liceat carius vendere rem que [sect. 10]immutata vedit i eode loco qua sit em pta vide. j. negocium. §. iij. ¶ Ad que ptinet periculu rei vedite si [sect. 11]aliud in pacto specialiter non est dedu ctum Rn. vt colligo exazo. et gof. q aut veditio est coditionalis et tuc ante euetu coditiois periculu pereptiois pertinet adveditore sz deterioratiois ad em ptore vt in. l. necessario sciedu. §. si pendete. ff. de pic. et co. rei ve. similiter si ve ditio fit in scriptis q donec scriptura pficiat periculu est venditoris. l. cotra ctus. C. de fi. instr. limito hoc verum quan do couenerut vt no valeat anteq scriptura sit facta. secus si simpliciter sit fa ctus cotractus postea faciut scriptura Jde dic quado venditio fit in genere puta asini q genus no pot perire. l. i rone. §. verum e aut. ff. ad. l. fal. sz secus eet qn genus eet determinatu puta ad asinos quos habeo vbi gratia vedo tibi vnu de seruis meis vel asinis et hmoi. si ois pereut veditor est liberatus sicut in lega to. d. l. in rone. §. incerti. hosti. tamen vi det tenere q emptor poterit repetere pciu quasi sine ca sit apud venditore. se cus in legato q pciu rei legate no est le gatuet ideo si perijt res legata aliud no debet sz mihi videt q nec etia pciu po terit emptor repetere in casu isto nec ex cipere vt no soluat nisi veditor fuisset i mora q pciu no est nisi cu causa. s. emptionis et ide dico sicut quado aliquid alternatiue emit puta ticius aut Seius si ticius perijt peribit veditori et seius erit in obligatione soluz si vero ambo sic venditor liber erit et peribit seius em ptori q solus remanserat facit. l. si i em ptione. §. pe. ff. de cotrahen. em. aut veditio fit pure. i. sine coditioe et sine scriptis et de re certa siue in specie et tuc sz gl. in. l. j. ff. de peri. et co. re. ven. dic q in vino et ceteris q degustationem requirunt etiam ante degustationem periculum est emptoris. Si vero venditur no in specie sed ad mensuraz periculu est veditoris donec fit mensuratu et ibi multas diuersitates poteris videre sz istud sufficit tibi confessori. Similiter si non exigit degustatione periculu e em ptoris excepto casu publicatiois quia si publicet ante traditione vl post ppt maleficiu venditoris periculu erit ipsius veditoris. l. fundus. ff. loc. et ibi gl. simi liter per peccatu. Mora dolu vel culpa periculu est veditoris puta q pactum fuit vt teneret. Jtez si fuit i mora trade di re si vero ta emptor q venditor fuerunt i mora posterior mora pponderat prime et illi nocebit q ad periculu. Limita nisi posterioris more primus moro sus fuerit causa q sic no nocebit posteriori casus est iucta gl. i. l. si p emptorez in fi. de act. emp. et ven. qd no. ide dic si veditor fuit in dolo vel culpa lata seu leui pditiois rei vedite q periculum erit suu sicut in comodato et deposito. Et ide dic de deterioratione seu melio ratioe rei vendite qd pertinet ad eptore quando res est vendito in specie sm legistas sine numero sz logicos qd ide est secus in fructibus rei vedite qui pertinet ad veditore donet perfecta sit ve ditio nisi veditor sit in culpa. d. l. curabit nec ob. l. tructus post. et. l. pe. C. de ac. emp. et ven. quia loquutur in pfecta veditione quam voco perfectam quo ad hoc quando precium est solutum vt ha bita fides de precio vt not. in glo. l. j. C. de pi. et co rei ven. lz alias sit perfecta quando res est tradita. ff. de act. emp. et ven. l. si quis alienam rem. ¶ Vtrum emptu de aliena pecunia sit [sect. 12]emetis. Rn. q sic si noie suo emit. l. si ex ea. C. de rei ve. fallit in epto ex pecunia ecclesie. xij. q. iij. c. j. et. ij. et. q. v. fixuz. Qd adeo est verum q si clericus habes pe cunia de pbenda emerit predium amplius non poterit illu dare intuitu pie tatis lz pecuniam potuisset dare q sta tim prediu fit ecclessie siue emerit noie eccle siue suo siue alieno. ca. j. de pecu. cle. et c. inquiredum. Similiter dic i em pto de pecunia pupilli vel minoris a tutore vel procuratore q minor sibi ve dicare pot. l. ij. quado ex fact. tuto. Jde dic de epto expecunia militis. C. de rei ve. l. fi. vt pponis. Silr dic i epto a ma rito vl vxore de pecunia sibi ab altero eorum donata si efficiatur no soluedo qui donu accepit. l. vxor marito. ff. de dona. iter vi. et vx. hec limita qn pecunia non fuit alteri mixta q si fuisset mixta trasi ret i dominiu etia furis. l. si alieni numi. ff. de solutio. et sic non esset ecclesie vel prefatorum. ¶ Quo pot pr vendere filium et quo li[sect. 13]ber ho pot vedi vide. j. seruitus. §. j. ¶ Quid si res vedat duobus. Rn. q po[sect. 14]tior est secudus si res tradat sibi vlpri mus si pmo sibi detur et ide in donatio ne. l. quoties. C. de reivedi. nisi primus emisset nomine ecclesie speciale est in hoc vt dominiu acquiratur sine traditione ar. c. ex literis de consue. et expres se. C. de sa. san. eccle. l. vt inter diuinum publicuq etia si secudus emisset et ipse nomine ecclie quia preferretur pmus ff. de procu. l. in cause sed veditior tenet crimine falsi. vt patet. ff. ad. l. corne. de fal. l. q duobus. Si vero pmutauit aut al teri in solutu dederit vel aliter distraxerit postq eaz obligauerat tenetur cri mine stelionatus vt. l. ij. ff. de cri. stel. ¶ Vtru vedes vinu q nihil dixit de ex[sect. 15]peditioe vasorum possit illud euacuare i terra si emptor no euacuat. Rn. q sic si vindemia superueniat vel si veditor est mercator qui solet vedere et emere. ff. de pi. et co. re. ve. l. j. §. pe. sz. gofre. vnde tu dic sz host. q si indiget vasis et eo amo nito no vult potest coram testibus vinu mesurare et effundere. Quod limito nisi emptor sit in tali necessitate q veditor teneat ei subuenire ex debito. ¶ Vtru veditor teneat de euictioe em[sect. 16]ptori. Rn. sm gl. et Pau. in. c. si veditori de emp. et ve. q sic: nisi in tribus casibus. ¶ Primus si in principio litis vel ad mnus post litem contestatam non denunciauit venditori vt eum de fenderet vt. C. de euic. l. emptor fundi. et. l. auctore et. ff. eo. l. si rem. §. fi. ¶ Sed quid si sciebat lite motam venditor. Rn. bar. i. l. denuciasse. ff. d adul. videt sentire q etiaz teneatur denunciare. Ro sz eu q quando denunciatio requiritur ad aliquod faciendumvt in casu isto tunc no sufficit sibi scientia so la vt. d. l. denunciasse. Secus esset qua do denuciatio requiritur ad simplicez scientia habendam q vcz vt regula q certus est de reg. iur. li. vj. et. l. j. ff. de act. emp. et ve gl. tame et Cy. in. d. l. emptor et Dy. in dicta regula qui certus tenet q no tenetur denunciare et multi alij tame tutius est q denunciet p. l. si cotrouersia in ver. autori. hr diue eius enun cia. C. de eui. et sic denuciatio importat no simpliciter iudicare sz per officiale facere ei notuz sitem motam vt veniat ad defendendum. ¶ Secundus casus quando emptor ci [sect. 18]tatus cotumaciter abfuit tempore sentetie q vr codenatus ppter sua cotuma ciaz. d. l. eptor. et. ff. de euic. l. si ideo. j. resposo. Jde si venditore absente non ap pellauit a snia. l. herenius. ff. de euic. ¶ Tertius qn per iniuria sentetia lata [sect. 19]fuit contra emptorem. d. l. emptor q iniu ria q fit emptori non contingit venditore. l. si p imprudetia in prin. ff. d euic. Jdez dic si per vio entia extraiudiciali ter auferat. d. l. si per et. §. de euic. l. fi. et si notarius posuit q obligat se defendere de iure et de facto q illd de facto itelligitur si lis moueatur de facto non de iure sm panor. vbi. s. quiaviolentia extraiudicialis no venit sm naturam conctus de quo dic vt no. per Bar. in. l. sti pulatio ista. ff. de verb. ob. ¶ Addo quartu casuz qn eptor copro[sect. 20]misit et cotraria sententia reportauit. l. si dictu. §. si in arbitriu conpromisero. ff. d eui. itellige hoc verum si volutarie conpromisit q secus si coactus. s. vel a statuto q sic vult vt inter consanguineos conpro mittat et hoi denunciauit venditori sz bar. in. d. §. si in arbitrum. et bal. in. l. j. C. de peri. et co. rei. ven. ¶ Quintus casus qn emptor potuit vsucapere et non vsucepit. di. l. si dictum. §. si cum posset. ¶ Sextus casus si re alienam scienter emit nisi de euictione specialiter sibi ca uerit. l. si fundu. C. de euic. ¶ Septimus si aliquid casuale cotingat. C. eo. de leg. l. fi. de re. eccle. no alie. c. ad nostram. ¶ Octauus si vedidit no sua voluntate sz necessitate vt in gl. j. l. emptore de eui. vide alios casus p host. i sum. e. ti. ¶ Quid si fecit pactu veditor q novult [sect. 12]teneri de euictioe. Rn. nihilominus tene bitur ad preciu re euic. l. exempto. i fi. ff. de ac. emp. qd limitat Lud. d ro. i no. qn pactu fit i genere. s. a quocuq euin catur secus si specificat psona vel cavna: q tuc etia no tenebit ad pciu casus e. i l. q libertatis i pn. ff. d eui. et ibi gl. d hoc. ¶ Sed qtum tenet veditor emptori re empta euicta in casibus in quibus tenet d [sect. 22]euictioe. Rn. q in simpluz tm et si fuit i vendedo tenet etia ad interesse in foro tamen cotentioso in rebus preciosis ar bitrio iudicis cogitur duplum promit tere aliter codemnabitur in duplu precij coueti. ff. de euic. l. ij. et. l. emptori. ¶ Vtru venditor teneat ad oes expen[sect. 23]sas quas emptor fecit in iudicio q euz no defenditv editor postq sibi hoc denuciauit. Rn. pau vbi. s. q sic siue obtinuerit siue no vt i. l. j. C. d euic. et. l. veditores. ff. de v. ob. et vtrobiq per bar. secus si non denunciasset venditori litem motam. ¶ Vtru emens domu p centu in q post [sect. 24]ea inuenit thesauru valentem ducenta teneat. Rn. lud. d Ro. tenet q sic et dicit se cosuluisse et obtinuisse in curia q in hoc habet locu remediu. c. cu ca d ep. et ve. l. q rescidatur conctus vel restituatur plus sz contriu de iure e verius. s. q non te neat ro q thesaurus est res mobilis abscodita ab ignotis dnis tpe vetustiore vt. l. vnica. C. d thesauris. ergo dominus nullus erat ipsius vt casus e i. d. l. j. et. l. nuq. §. thesaurus. ff. d acq. re. do. Sic ergo remanebimus in dispone iuris conmunis vt fit dni soli si data opera vel a casu in uenit in suo vel si data opera in alieno solo erit dni soli si vo a casu erit medie tas dni soli alia iuetoris vt i. d. l. vnica cu ergo iste emptor sit dns soli erit suus de hoc casus est in. l. a tutore iucta glo. ff. rei ve. vbi pecunia inueta per modu thesauri cedit emptori. Secus si no eet per modu thesaurivt mutata ab aliquo in muro vt dicit tex. in. d. §. thesaurus q tuc no esset emptoris nec ob. q vedi tor no vendit thesauru q concedo: sed stamus in dispositioe iuris comunis vt cedat dno soli. et hoc habeo p indubita to si emptor nihil sciebat d thesauro sz si sciebat et propterea emit tuc videt du biu. Nicolaus tn de lira sup Mathei. xiij. i illa parabola de thesauro. et. s. th. scda secude. q. lxvj. ar. v. videtur tenere q licite ematur et de subtilitate iuris e verum q pot licite fieri sz de equitate videret q aliqua parte deberet dare veditori. vide de hoc si placet quod not. in. l. si quis cum aliter. ff. de. ver. ob. sed quo ad conscientiam ex quo sciebat vr inuenisse et si a casu sic medietas erit sua si vero a proposito sic totum cedet domino soli. vt. di. l. vnica. ¶ Cu hoc sit q iura no cogat rescinde [sect. 25]re cotractu emptionis vel supplere iu stu pciu: nisi qn deceptio est vltra vl citra dimidia iusti precijvt. s. dolus. §. ix. cui datur electio tuc. Rn. q qn est vltra dimidia electio eritveditoris sz Azo. p arg. a cotrario qn est citra dimidia tuc est emptoris vt no. Berna. in. c. cu dile cti. et. c. cu causa de em. et no. Pa. in. d. c. cu dilecti q si periret res empta minus dimidia periret emptori q cu duo sunt in obligatioe alter natiue vno perepto remanet aliud. l. pleruq. ff. de iure do. et l. stichu. ff. de ver. ob. Et ide dic quado est plus vedita q periret veditori p ea de ratione tn predicti non tenetur nisi ad restituedum id plus quo vedidit vl supplere illud minus quo emitvsq ad iustu preciu et poterit agere deceptus vsq ad. xxx. annos siue agat coditione ex. l. ij. C. de rei ve. q conditiones cu sint p sonales sut ppetue. Siue agat ex eo co tractu. s. ex vedito. vt no. Pano. et Jnn. i d. c. cu ca. Sivero ageret officio iudicis vt volunt aliq sic non posset agere nisi vsq ad quattuor anos q vsq ad illud tepus dat resto in integ. l. vl. C. d i iteg. resti. pa. tn vbi. s. vult q etia si agatur offo iudicis det vsq ad. xxx. an. ¶ Vtrum mercator q scit plures alios [sect. 26]post se venire teneatur minus vedere q sit comunis existimatio vel dicere q plures veniut. Rn. Tho. secunda secude. q. lxvij. q non nisi deperfectione. ¶ Quid de mercatoribus q inter se coue[sect. 27]niut et vnus solus vedat. Rn. q si hoc faciut in lesione reipublice sunt danadi perpetuo exilio et bonis spoliadi. vt. C. de mono. l. vnica. Secus si faceret propter alique fine honestu: q liceretd ista materia habes. s. dolus. §. ix. et. j. negociando et. s. arg. §. j. ¶ Vtru ille cui datu est aliqd ad veden [sect. 28]du p. x. et vedidit p. xij. teneat illa duo restttuere dno rei. rn. q no q si illa duo sunt vltra iustu preciu tenetur restitue re emeti sz ea q dixit. s. §. vij. sivero no excessit iustuz preciu sed sua ind ustria habuit sic sibi acquirit. nec ob. q datur ei certa merces p labore: q illa datur vt inueniat emptore p. x. et sic no tenet necessario restituere. secus si daret sibi simpliciter vt vederet: q tenet vedere meliori pcio q pot et totu dare domio ex quo mercedem habet pro labore. ¶ Quid de vendente possessionem vel [sect. 25]emente infra tales confines que est plus vel minus q sit dictum vide. s. donatio. §. xl. ¶ Querit de. q. qtidiana vtru valeat ve [sect. 30]ditio seu alius cotractus collatus in alterius arbitriu. Rn. q si e incerta psona cu ius arbitrio comittit no valet. l. si mer ces. §. j. ff. loc. nisi i casu qn simpliciter fuit comissuzi arbitriu boni viri. q tuc itelligitur i arbitriu iudicis. l. vir bonus ff. iudi. sol. et sic vr comissuz i certa psona. Si vo psona cui comittit est certa. tuc lz varia sit opi. in. l. vedetis et emetis. C. de cotrahe. ep. tn. hic sz do. Luca de grassis in. l. si qs arbitratu. ff. dever. ob. q siue substatialia cotractus vt puta preciu in veditio ne et similia. Siue accidetalia puta veditur seruussi rones reddiderit et hmoi comittantur in arbi trium certe psonevcz contractus si illevo luerit arbitrari na sicut substantialevl time volutatis pot ferri i arbitriu here dis. l. si sic. ff. de leg. j. ita i conctibus. l. si ser uuz filij. §. eu qui. ff. de lega. j. et pro hoc vr casus in. l. si libertus iurauerit. ff. de ope. lib. vbi vlz pmissio liberti facta de opibus ad arbitriu proni. et si male arbi tratus fuerit pot cogivt arbitret sicut bo nus vir sic i. pposito q si arbitrari nolue rit vel no pot sic no valebit. §. pcium in sti. d ep. et ve. si vero mortuus fuerit alter cotrahetium si fuit comissum sup contractu pficiendo non poterit arbitrari. Si vo sup cotractu pfecto sic non expirat eius arbitriuz. sed sicut contractus trasit ad herede. ita obligatio de stado arbitrio dicte psone sm Ber. i. d. l. si qs arbitratu. ¶ Quo aut cotractus e ptiois et vendi tionis rescindatur ppter doluz hes. s. dolus §. ix. vel propter minoritate pcij qn est citra dimidia iusti pcij: vel ppter alias causas vide Hosti. in sum. eo. ti. et Azo. in su. C. de rescin. ve. q paru ad co fessores. sed sufficit quod dictuz est. ¶ Emunitas vide ifra immunitas. ENormis iniuria quando dicatur. Rn. c. cu illoru de senten. exco. exeplifi cat si mebru mutiletur si effu sio sanguinis fit. Et itelligut doct. ibidem quando effusio est in abundatia: et de mebro de quo sanguis de facili no exijt. Jte si in epm aut in abbate vel platum seu superiore sit iniecta manus insti. de iniur. §. atrox dicitur si quis vulneretur. Jntellige si vulnus eget medicamine cyrugie vel emplastroruz seu alioru medicinalium secundum Mona. Jtez si quis fustibus ceditur si in theatro vel foro aut in conspectu iudicis verberetur. Jtem sm alios si in ec clesia vel cimiterio aut dormitorio verberetur arg. de sente. excom. c. cum pro causa. xvij. q. iiij. quisquis. et. §. qui aute Jtem si sacerdoti induto vestibus sacer dotalibus. C. de iniur. l. atrocez. Sz breuiter dic q iniuria dicitur enormis. ¶ Primo ex persona et in iure no habe mus expressuz nisi q dictuz est. in. d. c. cum illoru. et in. d. l. atroce et insti. de in iur. §. atrox. et. ff. eo. ti. l. pretor. §. atroce. vbi dicitur de magistratu parete et patrono: epo prelato. et sacerdoti induto. vt. s. dictu est. ¶ Secudo ex loco vt puta si in cospectu ptoris fiat seu prelati vt i. d. l. pretor et in theatro vel foro vt i d. §. atrox. et. l. sz est questionis in prin. ff. de iniur. ¶ Tertio ex tempore: et hoc est arbitrariuz. vt puta ludi vel magne festiuitatis. ¶ Quarto ex re puta exvul nere vnde dicit. l. vulneris magnitudo atrocitatem facit et no nuq locus vulneris: veluti oculo pcusso. hec ibi. ff. de iniur. ita incipit. ¶ Quinto ex modo. vn dicit pa. in ca. cum illorum. de sen. exco. q pcussio in ecclesia vel in platea et excessus notorius dicitur enormis. d. §. atrox. et quod episcopus non potest eum absoluere ex ta libus iniurijs notorijs factis ecclesiasticis personis. ¶ Sz qs habebit arbitrari an fit enor[sect. 1]mis iniuria. Rn. q ille q habet absolue re et ligare an sit sue iurisditiois: vt puta possit euz absoluere vel ne ar. c. sup lris de rescrip. et. l. si qs ex aliena. ff. de iud. Sed caueat vbi ius determinauit atroce ne ipse velit leue arbitrari q no absolueret sed deciperet. secus vbi ius non determinat. EPiscopus grecelatie spe culator inter petratur: vt dicitur. xxj. dist. c. cleros. et. viij. q. j. qui episco patu speculare enim debet mores et vi ta populi sibi subiecti et intedere ad eo ru salute vnde episcopus hec negliges est i peccato mortali et dicitur canis im pudicus. ij. q. vij. qui nec et debet lectioi et orationi vacare vt in. c. epi ibide. nec dz here familiaritate praui hominisvt i. c. puenit eade ca et qone imo psbhyte ros: diacones: clericos boni testimonij dz penes se habere vt in. d. c. epi et. c. cu pastoris et de conse. di. j. ca. epus deo. Adde de contetis in hoc. §. et q eps di cat pses ciuitatis no. i. l. illicitas. §. qui vniuersas. ff. de offi. pre. Bald. in. l. siue pars in fi. C. de dila. vbi dicit q dicitur maioribus magnatibus ciuitatis. et dicit psona illustris no. Bar. in. l. oes ppli in iiij. q. j. q. patri. ff. de iust. et iure. imo pot dici serenissimus vt no. gl. et Car. in cle men. in plerisq. de elect. ¶ Vtru pncipalius debeat itedere multi [sect. 1]plicatioi tpaliu. Rn. sm Tho. i quollibellis. q no. sz eius ppria et pcipua cura dz esse circa custodia gregis sibi conmissi orado: pdicado: sacra dispensando: et sua iuxta qd res extigit erogando. Pot tame intedere multiplicatioi tpalium ad vtilitate ecclie quado oportunitas adest: et fieri possit sine dano spualiu no tabili alias no. Alex. aut. ij. ij. ti. de aua ritia dicit q eps no pot congregare ad sui tuitione siue ecclesie sicut rex potest sz debet couertere res ecclesie in vsum ecclie qd facit pauperibus dando. Ro est q rex ad hoc costitutus est vt subdi tos in pace teneat et defendat ab aduer sarijs et ideo pot ad hoc cogregare. non sic episcopus sed vt faciat bonu ecclesie. qd facit dado pauperibus. facit. xij. q. ij. auruz. vn tz Tho. ij. ij. q. clxxxv. quod si bona ecclesiastica no dispensat in pios vsus. sed notabiliter deficit peccat mor talr. Secus si i modico deficiat. Addit tn q si necessitas no imminet pro pauperibus q potest reseruare in futurum vel emere possessioes vt tpe necessitatis puidere possit. Bona. vero patrimonialia potest tenere ad libitum. ¶ Vtru liceat appetere epatum. Rn. q [sect. 2]no. viij. q. j. q epatu ibi dicit locus supior sine quo ppls regi no pot. et si ita retineat atq administretur vt decet: tn indeceter appetit qua obrem otiu sanctu querit gratia vitatis negociu iustu suscipit necessitas caritatis qua sarcina si nullus iponit pcipiede atq intuende veritati vacadu est. Si aut imponit su scipieda est ppter caritatis necessitate Sz nec sic oio veritatis delectatio dese reda: sed subtrahatur illa suanitas: vt no opprimat iusta necessitas. hec Aug. ex quo post q appetit illicite: et quado sit mortale vide. s. ambitio prio et oblatus recusat cu pcto mortali si est dignus et eque dignus non est cui debeat dari Facit similiter ad hoc. c. i scripturis ea causa. et. q. vide. s. electio. §. xxx. ¶ Qua iurisditione habeat vide de off. [sect. 3]or. p totu q ad confessores no pertinet. ¶ Vtru eps possit cocedere autoritate [sect. 4]no epis qua ipse hz. Rn. Pa. in. c. accede tibus de exces. pla. q no ea que spectant ad ordine epalem sicut ordinare chrismare: cosecrare: et similia q no. in. c. quis. lxviij. di. et in. c. aqua. de cose. ecc. vel alta. Ea vero q spectat ad dignitate epalez bene pot sicut cognoscere de ca mrimoniali iniugere publicam pniaz cocedere indulgetiam iudicare de cleri cis et hmoi vt. xvj. q. ij. visis preter insignia vt vsus mitrie et potificalium que solus papa concedit arg. c. vt apostolice. de priui. li. vj. ea etiam q sunt iurisditio nis pot cocedere quis nudum sit cosecratus nec sacerdos sm eude Pa. vbi. s. post Jo. an. et. cal. vt ibi no. pa. ¶ Jn quibus pot eps dispesare. vide. s. [sect. 5]Dispensatio §. v. ¶ Vtru eps cadat in penam suspensio [sect. 6]nis aut iterdicti. Rn. q no ex nulla consti tutioe nisi in ipsade ipsis epali fiat spe cialis metio. Similr nec eoru superiores. vt i. c. q periculosum de sen. ex. lib. vj. Jdem dic de suspesioe a beneficio a iure posita vt in. c. si copromissarius §. hmoi de elec. li. vj. Secus de excoicatioe. vt no. in. d. c. quia periculosum. ¶ Vtru eps possit dispesare in plurali[sect. 7]tate bnficiorum. vide. s. bnficiu. §. xxxviij. ¶ Vtru executioe deuoluta ad epm p[sect. 8]pter negligetia executoris teneat eps seruare forma quaz tenebant executores. Rn. Bar. i. l. si puella. C. si. man. ita fu. ali. q sic et facit tex. i. cle. j. de supplt. negli. prela. et qd no. Jo. an. ab. in. c. publicato. de elec. ¶ Vtru mortuo epo expiret officiu vica [sect. 9]rij. Rn. Pa. in. c. j. ne se. va. q sic. vt not. glo. in cle. fi. de procura. Jdem videtur de officio prioris constituti ab abbate mortuo abbate. ar. ex no. in. d. cle. fi. secus si costitutus esset ab abbate cu capitulo ar. c. ij. de statu. regu. ¶ Eps in sinodo dz costituere aliquos [sect. 10]idoneos viros p tota diocesiz quos dz iurameto astringere ad denuciadu sibi vel p eu misso qcqd ppederint fieri cotra volutate dei et tota christianitate q ptineat ad iurisditione ecclesiastica vt habetur in. c. eps in sinodo. xxxv. q. vj. et tales appellantur testes sinodales. ¶ Eps pot cogere religiosos medican [sect. 11]tes vt vadat ad pcessioes. c. nimis pra ua. de exces. prela. Ex quo dicut doc. q ex quo prohibetur eis ne ex leui. causa copellant eos ire ad p cessiones sequit q ex magna et graui ca possut vt puta nouo itroitu epi vel legati vel immete peste aut alio flagello. vel in gnalibus lectanijs q sunt tres dies rogationum hoc no. Pa. i. c. dilectus de of. or. q est ve ru nisi speciale priuilegium habeant. ¶ Eps in ecclesijs baptismalibus dz or[sect. 12]dinare magistros qdoceat pueros in studijs lrarum liberaliuq artiu assidue vbi necessitas occurreret. xxxvij. di. de quibusdam. ¶ Eps singulis annis sinoduz teneat [sect. 13]ad monedo clericos constitutioes legedo et laicis pdicado. vt. j. q. j. placuit ite sin gulis annis si pot visitet oes ecclesias monasteria. et hospitalia sibi subiecta. ¶ Eps tenet deputare i ecclesijs cathe[sect. 14]dralibus et alijs couetualibus viros idoneos ad pdicadu et cofessioes audiendu aliter peccat mortalr. silr quado ipe no pot ppter amplitudine diocesis vel alia occupatioe tenet habere viros po tetes in ope et sermone q visitet qui doceat vice eorum plebes sibi comissaset eis prouideat de sustetatione. vt in. c. inter cetera. de offi. ordi. ¶ Eps dz quos vult ordinare inquire [sect. 15]re primo de etate debita ad illum ordi ne. dic vt. j. etas et de literatura. Naz or dinas subdiaconu vl diaconu q nescit officiu videt peccare mortalr q pbet et cam peccadi mortalr. Quatu vo ad illos quos pmouet ad cura aiaru habeat sciam necessaria de quo. s. confessio. iiij. §. iij. alias peccat mortaliter. Jte no pmittat q notarius petat salariu i scribe do ordinados. q phibitu est. j. q. ij. sicut epm. intellige sm gl. ibide quando est salariatus als pot accipe aliqd. dummodo eps no participet in lucro lz con trarium teneat glo. ibidem. ¶ Eps pot qrere de titulo beneficij sui [sect. 16]subditi si no cosensit in eu vt voluit Fe der. consilio. xcviij. et ide dic de quocuq alio cuius interest. ¶ Eps eccliastica officia no dz conmitte [sect. 17]re ppinquis nec administratione reru eccliasticarum. vt in. c. iudicatu est nobis lxxxix. di. cu. c. se sz iconomus dz esse cleri cus houeste vite vt pbat ea. di. p totu. ¶ Eps in cofereda beneficia dz attede [sect. 18]re vt det dignis aliter peccat mortaliter. sm Tho. et Alber. in. iiij. facit quod not. lxj. di. c. in sacerdotibus. ¶ Eps in publico dz lineis vti: nisi sit [sect. 19]religiosus super indumetis. vt in. c. cle rici officia de vi. et hone. cle. ¶ Eps tepore interdicti pot celebrare. [sect. 20]et celebrari facere vbicuq et audire diui na vt in. c. fi. de priui. li. vj. Qd limita. vt in. c. q nonullis. de priui. interdictis exclusis. submissa voce ianuis clausis. et campanis no pulsatis. et ipe spaliter non sit interdictus. vel no fuerit causa ipsius interdicti. ¶ Eps pot vbicuq cum altari portati[sect. 21]li celebrare et celebrari facere. d. c. fin. ¶ Eps no seruans canones vel no fa[sect. 22]ciens seruari est periurus. no. Pa. in. c. ego de iurein. allegat gl. i. c. sacerdotes. el. j. ij. q. vij. q dicit. q a plato no seruate canones potest recedi sicut ab excoicato receditur et pciso. Qd intelligit di ctus Pa. veru quado ex cotemptu non seruat nec seruari facit alias secus. ¶ Vtrum episcopus pro persecutione [sect. 23]sui corporis possit fugere. Rn. sm sanctuz Tho. ij. ij. q. clxxxv. ar. v. q vbi sub ditorum saluus exigit persone presentiaz non potest fugere propter aliquod damnum teporale vel corporale. immo tenet sicut bonus pastor aiaz ponere pro ouibus suisvbi vo sufficieter in absen tia p aliu posset saluti subditorum puide ri. tuc licite posset fugere: nec est merce narius tuc. Hoc ide pz i. c. scitaris. vij. q. j. vide Jnno. in. c. nisi de renu. et gl. in. §. hoc etia tuc obseruandu. vij. q. j. ¶ Epalis dignitas liberat a coditione [sect. 24]seruili et ascriptitia. liiij. di. si seruus scien te el. ij. et etia a curiali sm canones vt te net gl. in. d. c. si seruus. ¶ Eps si hz iurisdictione tpale in aliq [sect. 25]loco dz constituere iudice laicu q in ca pcipue criminali faciat iusticiaz et pot etia in spali sup aliq maleficio delegare vt faciat iusticia. et no efficit irregularis dumo p sua rnsione neq directe vel indirecte indicet iudici q debat penaz sanguinis irrogare. sz solu in genere q faciat iusticiam. et q si dubitat cosulat puos iudex aliter esset irregularis. c. li teris de exces. pla. Tenet tn Ro. q etiaz pot dicere q puniat reru sz q ius vult dummodo no exprimat de morte vel de mutilatione vt etiam no. Hug. di. iij. c. ois aut lex presens tame no dz esse vindicte sanguinis. vt in. d. c. ex literis. ¶ Vtru eps peccet mortaliter rndendo [sect. 26]in ordinatione sua cu interrogat vtruz sciat nouu et vetus testm. q scit. Rn. sm Ri. in quol. iij. q. xxiiij. q sic si e ita igna rus q nesciat in generali mandata dei articulos fidei virtutes: et vitia etiam sa crameta. q tuc metit pnitiose. Si vero no est ita ignarus qn sciat vetus et nouu testm qtu ad ea q necessariu est scire plato et sine quorum scia no pot conuenienter exeq offm suu tuc no credit q peccet mortaliter licet in alijs sit indoctus q videt q cosuetudo sic solum velit. ¶ Vtru religiosus pmotus in episcopu [sect. 27]teneat ad obseruatias regulares. Rn. qd sic. vide. j. monachus. §. vij. religiosus. §. xxxiij. ERrare est aliud p alio pu tare. Vn Aug. xxxviij. disti. in. c. quis inquit. Quisquis se extimat scire q nescit p vo qppe approbat falsum q erroris est ppriu. ad ide. xxij. q. ij. in quibus. Et ideo in. d. c. quis dicitur q non est consequens vt cotinuo erret quisquis aliquid nescit. ¶ Vtru error sit pctm. Rn. q in his que [sect. 1]non pertinent ad regnuz dei capescen. vel non: sic non est pctm aut si est mini mum est vt in. d. c. in quibus. ¶ Errantes no vident consentire. l. ni[sect. 2]hil consensui. ff. de reg. iu. ro hr. j. matri moniu. iij. impedimento. iiij. in prin. ¶ Error iuris an excuset a dolo et conse[sect. 3]queter a pena q debet ppter dolu. Rn. q sic vide. s. dolus. §. j. ¶ Error cois aliqn facit ius. ar. xcv. dis. [sect. 4]c. ecce ego quasi in fi. et in. l. barbarius. ff. de offic. preto. ¶ Errore suuz quilibet debet corrigere [sect. 5]xxxv. q. ix. §. q ergo. et. §. seq. ¶ Error qn dicat intollerabilis. Rn. qn [sect. 6]aliquid communiter vel in suo genere est peccatum vt in. c. venerabilibus. §. potest de sen. exc. lib. vj. Vel si cotineat aliquod impossibile vt in glo. c. p tuas de sen. excom. vel contra ius vel legem vel excommunicet quia bonu facit puta eleemosynam vide in. d. glo. Erubescentia de bono est peccatu et filia accidie et contingit quadrupliciter. ¶ Primo cu erubescit de defectu natura vt puta q est claudus et hmoi: et hec est peccatu si est nimia. lvj. di. nasci. et. c. nunq erubesca mus. ¶ Secundo cum erubescit dicere veritatem. vt predicare testificari: corrigere. Et hec aliquando est mortalis si non facit quando tenetur de precepto. ¶ Tertio cum erubescit cofiteri mortalia peccata et si omittit propter hoc mor talis est. ¶ Quarto cum erubescit ieiunare orare. et huiusmodi. ne dicaiur san ctus. et hoc est peccatum veniale quando omittit non necessaria secus quado necessaria. quia mortale. ETas determinata requiri tur in multis necessaria iure ita q non tenet gestum ante. Adde de his notatis et quotuplex sit etas gl. i. l. hereditatu. ff. ad. l. fal. Cy. et docto. in. l. si infanti. C. de iure deli. Flo. in. l. inuiti. ff. de te. et Bal. in. l. fi. §. si aut. C. de bo. q lib. et p que debeat pbari. no. gl. Bart. Bal. et alij in. l. si minore. C. de in integ. resti. ¶ Et. j. in sposalibus. vij. annorum copleto[sect. 1]ru. vt in. c. vnico. de despo. impu. li. vj. ¶ Jn matrimonio vo. vij. annorum in fe[sect. 2]mina. et. xiiij. i masculo: nisi malitia sup pleat etate. q tuc est qn sunt potetes ad coeundum simul. vt no. in. d. c. vnico. ¶ Jn voto religiois seu pfessioe fieda [sect. 3]reqrit. xij. in muliere. xiiij. in masculo co pletus vt hr d muliere i. c. cu virum de regu la. et in. c. puelle. xx. q. j. et in. c. puella. xx. q. ij. de masculo. i. c. significatu de regula. et in. c. j. de regula. li. vj. Fallit in. casu de quo. j. Nouicius. §. ij. ¶ Jn ordinibus capiedis pme tosure est [sect. 4]vij. annorum conpletorum vt in. c. in singulis. lxxvij. di. et etia triu minorum ordinu vt in d. c. in singulis. et quicuq coferret ante pdicta etate nisi religione itraret suspe sus est ipo facto p annu a collatioe eius de ordinis de te. or. c. nullus li. vj. Acollitatus post. xij. annu vt in. d. c. i singulis. Subdiaconatus e. xviij. annus inchoatus. Diaconatus vo. xx. Presbyteratus. xxv. vt in cle. gnale. d eta. et quali. or. Si tn ordi net. an dicta etate qs suscipit qde caractere ordinis: sz non executione vsq ad copletu tps. vt in. d. c. cle. generale. nec eps pot dispesare vt ibi no. in glo. ¶ Jn bnficijs regularibus in abbatissa. [sect. 5]xxx. anorum. copletorum. silr et i priorissa seu mre vlministra. que hz regere moasteriuvt i. c. idenetatibus de elec. li. vj. Jn ab bate. xxv. anorum iceptorum. p. c. cu i cuctis. l §. iferiora de elec. vbi. regulr ad qlibz dignitate obtineda reqrit illud tps lz no de abbate sit aliqd specialr expssuz. Jn prioratu collegiato. i. q heat sub se collegiu. xxv. annorum iceptorum ar. cle. ne i agro. §. ceterum de sta. regu. Jn poratu vo ne conuetuali si hz cura aiarum qua heat pse exercere reqrit. xxv. annorum. iceptoruz q opz sit sacerdos. Secus si no hz p se ex ercere suc sufficit etas. xx. annorum copletorum. d. §. ceterum. Jn prioratu aut q no hz cura aiaru reqrit etas. xiiij. annorum conpletorum. q opz sit pfessus. c. nullus. de elec. li. vj. Et ita tz Pa. i. c. sup in ordinata. de pb. lz Fed. dicat sufficere etate. vij. ano ru cui no credo. q opz sit pfessus i religione. vt dictu e in bnficijs secularibus q habet dignitate. in epo. xxx. annorum co pletorum. c. cu in cuctis. de elec. Jnferiora vo epatu requirut q attigerit. xxv. annu. d. c. cu in cuctis. §. inferiora. Et si eccle sia curata coferat ei q no attigit. xxv. annu ipso iure vacat nec eps pot dispe sare. c. lz. cano. de elec. lib. vj. Sz bn eps pot dispesare in digitatibus vel psonatibus cura aiarum no habetibus vt. xx. anno copleto habeat. c. pmittimus de eta. et ql. li. vj. Jn bnficijs vero simplicibus sunt opinioes sz mihi placet opi. Calde. qua sequit Pau. in. c. sup iordinata de pbe. q si bnficium sonat in nome rectorie vt puta q est ecclia vel capella p se stans hns ad regime clericum. tunc requirat etas. xiij. annoru conpletorum. vt in. c. ideco ru. de eta. et qualita. q q nescit se regere nec ecclesia. Si vo no sonat rectoria sz est beneficiu in ecclesia tuc si reqrit maturitate consilij vt in canonicatu ecclie cathedralis. Host. et Ar. tenet qd requiritur etas. xxiij. annoru q non pot iura sapientiu tractare sicut dicimus in milite volete testari ante illa etate. in. l. li cet. C. de test. mili. si vo no requirit maturitate cosilij. tuc. vij. annorum est etas. et ista sunt beneficia in multis ecclesijs pro clericis pueris. ¶ Jn electionibus monialiuz requirit [sect. 9]etas. xij. annorum completorum. aliter nulla admittit ad eligedu. vt in. c. indenitati bus de elec. li. vj. Jn iurameto et testimonio requirit pubertas. vt not. in. c. paruuli. xxij. q. v. et in. c. testes. iiij. q. iij. ¶ Jn testametis et multis alijs q omit[sect. 7]to: quia ad nos nihil requiritur pubertas: in electione sepulture requiritur q ad annos pubertatis perueniat. ar. c. lz de sepu l. lib. vj. ¶ Quo cognoscet qn requirit etas copleta quando de mete ignoratur statuentisvel disponetis. Respodit Bar. i. l. si cui. ff. de leg. j. qd qn etas profertur in genitiuo requirit q copleta sit in ablatiuo cu ppositione insufficit sit inchoata. sine prepositione requiritur copleta cle. j. de se. poss. Jn accusatiuo cu verbo significante rem perfecta vt prepositio per vel cu futuro coiunctiui requiritur completa. l. no putaba. et. l. si in annos. ff. de condi. et demo. sine tali verbo si de fauore agit. sufficit. ichoasset si de odio requiritur copletus. l. ad rempublica. ff. de mu. et hone. Jn accusatiuo cu prepositione ad sufficit inchoari. l. filiuz. ff. ad trebellianum. Euagatio metis est filia accidie: ppter tedium boni operis euagat varia cogitado vt ipsum tediu euitet et hec inducit ad multiloquiuz et vaniloquium et audiendu noua: et facit instabile in loco q tuc sunt mortalia cu sit pdicta cotra aliquod preceptu alias veniale. hec ex sancto Tho. ij. ij. q. xxxv. Jn oratione autem an sit peccatu. vide oratio. §. x. Euangelium legens sacerdos vtit si olla sicut diaconus. xxiij. di. ecclesiastica. Euangeliu no sedendo vl genu fiexo. sed stando audire debemus. de conse. di. j. apostolica. Denotatis in hoc versic. et an liber euangeliorum debeat manibus tagi per iurates. vide Bar. Bal. et doc. in aut. sacramenta puberum. C. si aduer. vendic. # [1] Eucharistia id est bona gra ab eo q est bonu et caris gra tia et sic noiatur sm qd cotinet realiter xpm qui est plenus gratia scdmvero qd est fignu rememoratiuuz passionis xpi que fuit sacramentu veru dr sacrificiuz sm aut qd est signu demonstratiuu vni tatis ecclesie cui hoies aggregant per ipsam dr coio prout vero est prefiguratiuuz diuine fruitiois que est in patria dicit viaticu q prebet nobis via perue niedi ad illa vel q dat traseuribus de hac vita ad ipsum xpm vnu tn est sacra mentu in quo sunt tria. s. spes visibilis corpus xpiveru et corpus xpi mysticu: scz ecclia et sm qd dicit Hug. ¶ Primuz est signu scdi et tertij. ¶ Scdm e res et signu et ca tertij. ¶ Tertiu est res secudi et veri tas primi. de quo de cele. miss. in. c. cum Marthe. §. distinguendum. est. De materia in hoc. §. et seq. vetilata nihil per legistas. ideo remissiones. ll. non requiras in eis. ¶ Que e materia debita huius sacri. Rn. [sect. 1]q pais triticeus et vinu vitis. vsusem huius sacri e refectio q ad sui itegritate cibu et potu reqrit. Significatio et eiuse duplex Vna passio xpi i qua sanguis fuit separatus corpe. Alia e cibatio corporis et aie et ppterea pp conuenietia vsus et signi ficationis duplex materia exigebatur. ¶ Vtru possit confici de pane fratris et [sect. 2]spelte vel silignis. Rn. lz aliqui dixerit qd sic. tu tn tene qd non pot confici nisi ex pane triticeo. l. frumeti scdm Sco. in iiij. di. xj. et coiter theo. ¶ Vtruz in pasta facta de tritico possit [sect. 3]confici. Rn. sm Sco. vbi. s. qd non. ¶ Vtru possit cofici in pane corrupto. [sect. 4]Rn. qd no qn tata e corruptio qdpanis species soluunt sicut qn cotinuitas sol uitur et sapor et coloret alia accedetia mu tant secus si esset aliqua disposstio solum ad corruptione qua declarat aliqua im mutato saporis q sic pot confici. ¶ Vtru in amido possit confici. Rn. sco. [sect. 5]vbi. s. multo probabilius est q non ideo peccat et iudicio meo grauiter q ex tali materia coficit scieter siue q pparat ille aut q coficit ignorater lz no cosecret tn no est idolatra sm Sc. vbi. s. nec idolas trare facit q qtu in se est materia esse idonea et ab alijs adoradam supponit. ¶ Vtru possit cofici in pane fermetato. [sect. 6]Rn. sm Sco. in. iiij. di. xj. q sic et tex. est i c. lras de ce. mis. et i. c. i sacro. de conse. di. j. sz grauiter peccat latinus si celebrat i fer metato et vt dicit Sc. forte et grecus grauiter peccat ppter multa q adducit. ibi de sz maxie q xps in azimo cosecrauit. ¶ Vtruz possit confici in pane facto de [sect. 7]aqua rosea vel endiuie et hmoi. Rn. qui dam theologi in. iiij. distin. xj. tenet qd non potcst confici de pane facto ex quo cuq alio liquore. sz oportet sit factus de aquavera alit vere panis no esset. Alij aut theologi tenet q potest cofici. quia aqua ipsa no requiritur vt maneati spe propria immo mutat in materiam alia sz ego. credo q no pot q tps cofecit in pane fcto ex aqua naturali. et sic serua. ¶ Vtru si grana alterius generis admi [sect. 8]sceantur cu tritico possit cofici. Rn. sm comuniter theologos in. iiij. di. xj. q si admixtio sit predominas vel equalis est virtus in vtroq misciliu q no pot con fici q mutatur spes et cognoscitur ex colore precipue et sapore. Accidetia em magna parte coferut ad cognoscendu qd quid est primo de aia secus si no est eq lis comixtio: quia cofisci potest. ¶ Circa materiam vini queritur vtru [sect. 9]possit cofisci de alio vino q de vino vitis. Rn. sm coiter doc. in. iiij. distin. xj. q no et ratio potissima quia sic xps instituit luce. xxij. ¶ Vtru possit cofici in aceto. Rn. Jnn. [sect. 10]de officio misse. dicit q sic: sed sm theo logos maxime. Ri. in. iiij. di. xj. dic q no pot q vinu et acetu et differut sm philo sophu. viij. methaphisice sicut vinum et mortuu. Jn vino tn sm Ri. vbi. s. et coiter alios quod accepit ad accedine ma nente tn adhuc forma substatiali vini potest confici. Jdem dic quando putre scit perfecta putrefactione que redire no potest ad coplexione vini q no pot confisci. si vero sit in via ad corruptionem pot cofici silr si vino sit cu sapore vinoso sapor aromaticus vel poticus vel accerbus ex minus pfecta digestione vi ni potest cofici. ¶ Vtru in agresto possit confici. Rn. q no [sect. 11]q nihil recipit spem nisi sit itermino sue generatiois. et ideo no est vinu. ¶ Vtru i musto possit cofici. Rn. q sic si [sect. 12]est expressum extra vna. sz no i eo quod adhuc cotinet in vna matura ar. de co se. di. ij. c. didicimus. et. c. seq. et hec estve rior opi. quia sic non est sub spe potabi li sed potius edibili. ¶ Vtru possit cofisci i pusca seu i aqua [sect. 13]vinata seu in aqua superfusa sup aceruos vuaru postq vinu est expressu aut in aqua rubea i qua lotus est panus vi no rubeo tinxtus. Rn. scdm coiter doc. qd no qn tollit virtute vini aqua addita fa cit de conse. di. ij. c. cu oe. et de cele. mis. c. pernitiosus. ¶ Quid si aqua equaliter misceat vi[sect. 14]no. Rn. Ri. vbi. s. qd aut fit sm qtitate equale molis: aut sm proportione equa lem virtutis. ¶ Primo modo no tollit spem vini q est magis actiuu q aqua nec tn vinu posset cito in sui naturam aqua couertere et ideo sola vini substatia trasubstantiaret in sanguine. ¶ Se cudo mo generat tertia natura ex duobus q nec est vinu nec aqua: sed no statiz q natura no operat in instati quis earu termini sint in instati. et ideota cito posset sacerdos coficere post tale appositlone qd illud qd fuit ibi vinu cum adhuc no esset trasmutatu ad copositio ne nature tertie couerteretur in sangui ne xpi. Si tn anteq proferret verba cosecrationis esset tertia naiura costituta no postet cofici sanguis xpi q spes coponentiu ex quibus per essentia costituit vnu in coposito no remanet sm essentias nisi sorte diminuere vel sm qd qd dico ppter opi. illorum q dicut eas ma nere incopletas. Aduerte qd licet vt di xi possit cofici in materia panis vel vini qn admixtio vel corruptio non tollit virtute ipsorum tn peccat q sine necessita te coficit preterq in pane triticeo puro et incorrupto silr i vino no acetoso et pu rificato propter irreuerentia sacrameti sm oes doc. in. iiij. di. xj. ¶ Vtru deat aqua admisceri i vino ca[sect. 15]licis. Rn. qd sic. c. lras de celeb. mis. et de cose. dist. ij. in. c. j. et. c. oe crimen et quare hoc vide ibide. et in. c. cu marthe. de celebra. missa. ¶ Sz nunqd sufficit qd fuerit apposita [sect. 16]in dolio. Rn. scus Bo. i. iiij. di. xj. q no sz tuc debet apponi qn sacramenta misteria inchoant etia si alias fuisset posita. ¶ Quid si omittat. Rn. q nihilominus co [sect. 17]ficit de conse. di. ij. scriptura sz peccat mor taliter qui scieter ea no apponit. arg. c. literas de cel. mis. quivero omittit ex ne gligetia ex hoc qd habuit diligentia se miplena peccat venialiter sed grauiter q qtu istud sacrametu precessit alia sa crameta et opa tm i quo magis q i alijs negocijs prepoderat negligetia sm san ctu Bo. iiij. di. xj. Si aut omisit ex negli getia eo qd nulla diligentia adhibuit mortaliter peccauit sm Alex. ¶ Que aqua debet apponi. Rn. qd sola [sect. 18]aqua naturalis. c. in quadam de celebr. missarum. ¶ Jn qta qtitate. Rn. qd licet aliq ca[sect. 19]noniste aliter dicat tu dic q modica aq dz apponi maxime si vinu est debile vt sic couertat in vinu sm pbabiliore opi nione qd ee no posset nisi esset modica appositio. alr si apponeret in tata qtitate q soluerentur spes vini non confi ceretur vt dictum est. ¶ Quid fiendu in illis partibus vbi vi [sect. 20]num haberi no pot. Rn. qd papa pot di spensarevt sine sanguine corpus xpi co fiecrent ne propter defectu sacramenti incurrerent maximu damnu cu corpus no sit sine sanguine in hostia. et ideo pa pam addeant. ¶ Circa forma huius sacramenti querit [sect. 21]q sit forma trasubstatiatiois panis. Rn. qd est ista. Hoc est em corpus meu facit. c. cu marthe. §. credimus de cel. missaru. ¶ Vtru hec coniuctio. em sit de substatia [sect. 22]forme. Rn. qd no sz ponit. ibi ad denota du ordine consecratiois ad vsuz materie cosecrate. q tn no est de necessitate sacrameti vn nec coiunctio silr. scieter tn omitti no dz vbi vsus ecclesie illius antiquus hz. Scdz vero Sco. in. iiij. di. viij. ly. em ibi ponit ad coiugedu ne. s. vba forme sine pcedetibus pferant. Jo credo mortaliter peccaret q scienter omitteret ta in cosecratioe panis q vini q ita ha bet vsus generalis ecclesie romane. ¶ Quid demostrat si hoc pronome de[sect. 23]mostratiuu. Rn. mihi plz opinio Ri. de scto victore li. de tri. qd ibi si demostratio mixta. s. ptim ad sensuz et ptim ad itellectu sub hoc sensu illud i q hoc tras labit est corpus meu: q sicut ista ppositio esset va et magis ppria si demostra do cibu diceret hoc est corpus meu. s. il lud in qd iste cibus est trasmutadus est corpus meu qnvirtute eius in platiois ter mino ille cibus fieret corpus meu. Sic i p posito. q ibi virtute verboru in coplemento et termino ipsius orationis panis sit veru corpus xpi alij tn aliter dnt vide in. iiij. sniarum di. viij. [sect. 24]¶ Vtru presbyter dices solumo prefata verba sup pane cosecret. Rn. scdm Sc. in. iiij. di. viij. qd no ratio q dicedo hoc est corpus meu no refert ad corpus xpi et ideo lz no sint alia verba de substatia forme q predicta tn de necessitate reqrit vt exprimant aliqua verba ex qbus prefata forma solumodo determinetur ad corpus xpi sic fit cu dr. fiat dilectissimi dni nostri iesu xpi qui pridie. et c. alr nihil fieret et hoc tenet quis quidam teneant cotrarium et male. ¶ Vtru sacerdos possit qtucuq mate[sect. 25]ria panis virtute pfatorum vborum trasub statiare i corpus xpi sm. Rn. Ale. i. iiij. tra ctatu de eucharistia q no sz solumo illa qtitate qua ronabilr pot summi a fide libus: q sicut intetio dni datis forma cu ficiedi fuit vt sumeret qd patet cu dicit accipite et comedite sic est itetio ecclie et debet esse cuiuslibet sacerdos coficiendi. vt sumat in vsum sacrameti iplicite vl explicite et io si itedere consecrare totu pane qui est in foro q no conformare intetione sna intetioi ecclie. sic no conficeret no ex defectu vtutis vborum q vna vice posset conficere tot hostias q sufficeret to ti mudo si eet necessitas ecclie sz ppter defectu intetionis illius q hoc sacrm istituit q no intedit i ludibrio vel stultitia fiat consecratio sz p vtilitate ecclie generalis vel particularis et sic patet q mlto ominus cosecrat q conficit ad irrisione beneficia et hmoi. et lz Tho. in. iiij. dist. xj. teneat qd imo. coficit no cures. sz tene. q. s. dixivt tenet. C. Bo. in. iiij. di. x. et pe. ea. di. et multi alij quis et opi. Tho. possit sustineri sm q etia Ri. ea. di. sustinet si intelligat q coficies ite dat pri mo coficere licet consequent ad veneficia: sed prima magisvidetur ronabilis et ideo tene eam. ¶ Vtru sacerdos virtute verborum prefa[sect. 26]toru possit vna parre ipsius hostie conse crare sine alia hostia cotinua remanen te. Rn. sm Ri. in. iiij. di. x. qd sic si intede ret determinate ad altera partez puta. dextera vel a tali signo citra. q verba no operat nisi sup illa materia ad qua pcise pfert intetio consecratis secus esset si intetio cosecratis no esset determina ta magis ad vna parte q ad alia sz in vago: q tuc si no intederet nisi medieta te cosecrare solu nulla pars esset consecra ta q reales operatioes no sunt circa sin gularia vaga. sz circa determinata et io oportet q intetio ad qua sequit realis determinatio aliqd determtnatu et determinate respiciat et ex pdictis soluit alia qstio de sacerdote. q hz. xx. hostias et ex illis no intedit cosecrare nisi. xviij. qd nulla cosecrat nisi intetio sua se determinet determinate ad qs vult. xviij. Secus si credens qd sint solu. xx. et sunt xxij. tn intedit cosecrare quicquid est an ipsum sic oes sunt consecrate. Jte patet qd hostie in altari ex obliuione reserua te et gutavini in pede calicis et hmoi no consecrant. qm ad eas non refert inten tio conficientis. ¶ Quid si sacerdos acceptis pluribus [sect. 27]hostijs cosecradis qn venit ad actu conse crationis no aduertit nisi ad ea qhz in manu. Rn. s. Fra. de May. in. iiij. di. xij. quida dicut qd no sunt alie cosecrate: sz tu dic cu Sc. q oes sunt cosecrate: q no requirit de necessitate intetio actualis: sed virtualis q fuit qn prefatas hostias accepit. vc eas consecraret. ¶ Circa forma vini cosecradi querit q [sect. 28]sit. Rn. qd hoc. s. Hic est em calix sanguinis mei noui et eterni testi q p vobis et p multis effundet in remissione pctorum hec quotiescuq feceritis in mei memoria facietis vt i. d. §. ex eo no. vn. S. Bo. in. iiij. di. viij. et multi doct. ibide tenent qd solu de substantia forme pdicte sunt ista vba. hic est calix sanguis mei. alia vo sequetia no sunt de substatia. sz ptinet ad ornatu et ad ondedu vsuvldigni tate ibi accipite et bibite et c. aut effectuz vt ibi noui et eterni et c. Alij tenet vt sanctus Tho. i. iij. q. lxviij. oia sunt de substatia forme vsq hec quotiescuq et c. sed Sc. ea. di. viij. dicit q cu no sit nobis tra ditup certo an ad forma substatiale pti neat aliqua vba post ly. sanguis mei io piculosum est asserere qd pcise sit in illis verbis ex quo sufficies autoritas no hz et ideo oia dic vsq ad hec quotiescuq et c. ac si essent de substantia forme lz coiter doc. concordet cum beato. Bo. ¶ Nota qd que dixi. s. in consecratione [sect. 29]panis debet silr dici de vini consecratioe. ¶ Silr deprolatione verborum aut corrupta. aut diminuta. aut addita. dic vt. s. [sect. 30]dictu est de baptismo Baptismus. ij. §. xv. cum duobus seq. ¶ Circa conuersione q fit in hoc sacrame to p virtute verborum prefatorum est firmi[sect. 31]ter tenedu qd substatia panis sm tota sua materia et forma existes actu transubstantiat in totu corpus xpi actu exi stes. ita q materia et forma in forma. s. corporea trasubstatiat solis accidetibus remanetibus sm. s. Bo. et Ri. et Pe. in. iiij. di. xj. et. S. Tho. i. iij. q. lxxv. Sz sz Sco. in. iiij. di. xj. ibi no est. couersio substatie in substatia qtu ad ee substatiale. simplr: sz qtu ad esse hic q corpori xpi no acquirit simplr esse sz esse hoc. s. sub spe panis. vn acqrit noua pntia no admittedo antiqua panis vero desinit ee ibi no acquiredo aliquam pntiaz alibi. vn lz illa decisio panis sm se cosiderata sit anihilatio ipsa tn couersio nullo mo est anihilatio q eius terminus no est nihil: sz noua pntia corporis xpi sub spe panis. hec Sco. et ide dico de substatia vini qd transubstantiat in sanguine xpi ita qd panis in corpus et vinu in sanguine pu rum virtute verborum transubstantiatur no in aliquid aliud. sed q corpus non est sine sanguine et ceteris humoribus suis: nec sanguis sine corpore et venis et neruis suis ideo in hostia est corpus xpi per trasubstatiatione et sanguis eius per permixtione permixtus em et diffusus est incorpore et ideo vbicunq est corpus xpi ibi est sanguis eius. Anima vero ibi ra tione coniunctionis cu corpore cui inseparabiliter est coniuncta. Quantitas aute et alia accidetia sunt ibi ratione in separationis a corpore Diuinitas vo ratione vnionis diuine cum humana natura. Similiter in calice vinum tran substantiatur in sanguinem solum vir tute transubstantiationis. sz quia sanguis no est ibi effusus. sz in venis ideo est ibi etia corpus xpi p cocomitantiam et cetera vt dictu est in corpore. et ad hoc facit. c. firmiter. §. vnam de sum. tri. et fi. ca. et. c. in qnadam de ce. mis. et hec oia fiunt in instati completa oratione verborum dei virtute assistete virtuti forme pfate est etia totu corpus xpi ita in to ta hostia q est etia i qualibet eius parte in qua saluat ro totius cu em sit totu hogeneu no e maior ratio q vna ps couer tat in vna pte q in alia ita tenet coiter est etia corpus xpi sub hostia qtu sz non mo quatitatiuo. quia licet sit ibi corpus qtu no tn coparat ad species vt qtum sicut quis sit ibi claru no tame vtitur claritate sua illuminado medtu ita qnis sit qtus no vtit qtitate sua occupa do locu. sicut deus pot facere vt hoc sit ignis no exercedo cobustiois actu. Est etia corpus xpi sub hoc sacrameto: seu sub spe no localiter proprie loquedo. q esse localiter proprie esse dimesiue siue comesuratiue est tame corpus xpi in lo co spei. Et ex hoc sequitur q corpus chri sti est in pluribus locis simul sm esse sacrametale. q vere et realiter cotinet sub diuersis spebus que sunt in diuersis al taribus. est etia in hoc sacro corpus xpi immobile localiter et per se loquedo lz sit mobile p accides. s. ad modu hostie sicut anima mouetur ad motu corporis vnde per accides mouetur ad motum hostie et quiescit ad quietate alie hostie. Jte mouerit sursum et deorsum simul et semel ad motum diuersaru hostiarum: hec ex Ric. in. iiij. distin. x. ¶ Sed nuuquid vertitur corpus chri[sect. 32]sti versa hostia sicut mota mouet. Rn. Ric. vbi. s. q non quia licet partes ordinem habeant in ipso corpore absolu te non tamen per comparationem ad speciem. Vnde non potest dici quod pe des habeat in vna parte hostie caput in alia et sic de ceteris membris. q omnes partes sunt simul sub qualibet par te hostie. ¶ Vtrum fracta hostia vel passa aliqd [sect. 33]corpus christi patiatur. sicut mota mouetur. Rn. q non q mutatio et passio in nouaret in christo aliquid absolutum sed motus localis nihil sm Pe. dist. x. ¶ Est etiaz corpus christi penitus in[sect. 34]uisibile oculo corporali sz Rs. et Sco. di. x. quia no pot videri nec p naturaz nec p gloriam. nec p miraculu oculo corporali. sicut nec existentia substantie spiri tualis in loco ad cuius instar corpus chri sti est sub sacrameto inqtum est ibi pre sens et p se ratione substatie qtitas no est ibi nisi per cocomitantiam. vnde sz Ri. vbi. s. si aliquando apparet ibi spe ties paruuli vel frustrum carnis no est corpus xpi. Maiores enim sunt dimensiones corporis christi q ille que ibi ap paret et si ibi vere apparet corpus chri sti no appet vt sub sacrameto. vnde dicit sic ibide q illa apparentia paruuli que aliquado ibi visa est. vel describit in imaginatioe vel in sensu communi videtis. vel etia si est realr extra no cre do q ille dimesiones fundetur in dime sioibus speciei panis. lz tuc appareatvn species sacrameti sub qua cotinet corpus xpi late sub illa figura q apparet: nulla imutatione facta circa ipsam. et co fundit tatu ipa spes qbusda accidetibus carnis vel pueri q no sut pprie accidetia corporis christi. vel liniameta. ¶ Est tn corpus xpi visibile sub sacrame [sect. 35]to sz Sco. vbi. s. p natnra oi intellectui no alligato sensibus i itelligedo. siue an geli siue aie sepate. Ri. tn vbi. s. tz q no p natura. sz tatu p gloria non solum in verbo. sed etiam in proprio genere. ¶ Est et corpus xpi sub hoc sacro in tagi [sect. 6]bile imediate ab alio. sicut nec substan tia spua lis tangit a logo. vn qtucuq aliqs specie penetrare xpi corpus tangere non posset. sm Rica. vbi. s. ¶ Sunt aut in hoc sacro accidetia sine [sect. 37]subiecto pmo. s. sine substatia vtute diuina. Jte sicut species sacrametales retinet esse q habebant prius ex virtute diuina sic et agere. Vnde possunt exteriosa corpora et sensus immutare no pos sunt tame alia no sacrm couertere q no fit sine vbo vnde aqua modica posita in sacro calicis lz sm aliquos conuerta tur in vinum et hoc virtute specieru illarum. no tame in vinum q sit vinu sm specie. sz est vinum sm materiam tatu sicut caro sm spem couertit in carne sz materia. vel dic q ibi forma substatialis aq no soluit sz alterat q mutat color sapor et odor et sensus pcipit proprie tates vini. et ideo qtum ad sensum con uertitur in vinu nunq tn in sacrm hoc ex sancto Bonauen. in. iiij. di. xij. ¶ Quid cu accidetia sub qbus est corpus xpi in sacro corrupant. Rn. q accidetia [sect. 38]illa. aliqn immutant ex pte qtitatis sicut cu diuidit panis vel vinu i multas partes et tuc si in ipsis ptibus no pot saluari natura panis vel vini desinit corpus xpi sub ipis esse. Silr dic de imuta tioe ex pte qlitatis vt cu ita imutat color sapor et odor et alie qlitates panis et vini q nllo mo pt conpati natura panis et vini. q no manet corpus xpi sub sacro secus si corruptio accidetium vel qualitatis. aut qtitatis non sufficit ad corruptionem panis et vini. q si non desinit esse ibi corpus xpi. vel sanguis sub sacrameto. Aduerte tn circa corruptionem que est respectu admixtionis alte rius liquoris q si est vinu et additur in maiori qtitate vel equali. sic soluit totaliter et tollit cotinuitate speciei cu ad oes eius dimensiones pueniat: et sic incipit quo ad actu esse aliud nouu vinu et sanguis ibi desinit esse sanguinis xpi credo tn q si additu no sit notabilr excedes ppter dubiu sit tutius vti toto illo liquore taq sacro. si vo additu si mino ris qtitatis sic non desinit esse ibi sanguis xpi nisi sub illis ptibus ad qs ptinetvinu additu q cu discerni no possint silr toto illo liquore debemus vti tanq sacro. et ide dic de alio liquore additio. ¶ Vtru desinete esse eucharistia sub il[sect. 39]lis accidetibus redeat substatia conposita. Rn. sz. Sco. i. iiij. di. xij. post reprobatio ne multorum modorum dictorum q sic reddit substatia conposita cui talia accidetia co ueniut qua et afficiut et hoc i istati corruptionis et imediate a deo. ¶ Pria ps huius snie pbat. q deus statuit illas spes manere sine subiecto tm in eucharistia ergo statuit q no state eucharistia non sut accidetia sine subiecto: et p conns i instatia illius corruptiois sit aliq substantia. ¶ Scda ps pbat. q si redijt aliqua substatia no e alia q illa q pot illis accidetibus affici. q alia substatia no esset eorum capax. ¶ Tertia ps. s. q no reddit nisi imediate a deo pz q nullum aliud ages hoc agere posset hec Scot. ¶ Vtru spes sacrametales possint nu[sect. 40]trire. Rn. vt pz ex supradictis sicui possunt couerti in cineres vel in vermes et hmoi sic per eandem rationem possunt conuerti in corpus humanum. # [2] Eucharistia Scdo circa ministrum querit qs pot coficere istud sacrm. Rn. q solus presbyter pot consecrare corpus et sanguinez domini nostri iesu xpi. xxv. di. plectis et de sum. tri. et fi. cat. firmiter. §. vna hoc sequutur Theo. in. iiij. di. xiij. ¶ Quid si qs credat se psbyteru esse cu [sect. 1]non celebret. Rn. gl. in. c. aplica. de psb. non bap. q conficit in vitate. Sz tu dic vt. s. baptismus. vij. §. vlti. ¶ Vtru qlibet psbyter possit hoc sacrm [sect. 2]coficere. Rn. sm Ri. in. c. iiij. di. xiij. q de iure no pot: nec irregularis nec interdi ctus aut suspesus ab excoicatione eoru q sut ordinis. nec simoniacus scismaticus. excoicatus aut degradatus siue depositus vel quilibet publicus et notorius peccator. sed de facto si supra debitam materiam proferat verba cu intetione debita vere coficit qtumcunq sit nepharius q caracter sup que fundatur pote stas conficiendi est indelebilis. lz mortaliter peccet conficiendo. ¶ Vtru plures psbyteri possint eade [sect. 3]hostia cosecrare. Rn. lz diuersa sit opi. in. iiij. di. xiij. ego teneo q no q q prius ptulit vba ille cosecrauit alij nihil faciut. Et io credo in ordinatione presbyteroru sit melius no dicere q dicere verba cosecrationis nisi dubitaret de epo q nollet consecrare. ¶ Vtrum corpore viciatus psbyter pos [sect. 4]sit conficere. Rn. vt. s. corpore viciatus per totum. ¶ Quid de psbytero q postq idutus est [sect. 5]recolit se de aliq mortali. Rn. q si tenet celebrare et habet copiam idonei cofessoris tenet cofiteri. si vo no hz coterat cu pposito cofitendi q sufficit nec pec cat si cu verecudia accedit. si vero no te net celebrare tunc no dz celebrare nisi prius coterat et confiteat q ad hec tenet sz sanctu Bo. in. iiij. di. xiij. in. q. circa lraz et gl. in. c. de homine de ce. mis. et alia gl. in. c. nihil. vij. q. j. arg. de sen. ex. c. de cetero. et. xxvj. q. vj. q recedut. et hoc idem tenet do. Ant. in. d. c. de hoie. Sz alij te nent conrium q sufficit cofiteat semel in anno. et pa. i. d. c. de homine dicit esse ve rius. lz primu tucius. Sz tu dic sm comune opi. theologorum q primum verius Tn Ri. in. iiij. dist. ix. distinguit q si no imminet scadalum vel persone aut populi aut non incepit missam si est sacer dos sumens corpus xpi qtucunq con tritus sed no cofessus dumodo habeat copia idonei cofessoris tps et loquelam ad cofitendu q peccat mortalr: et sic dz dici q non dz celebrare vel coicare. Si vo aliqd triu pdictoru iminet. s. vel scadalu psone vel populi nisi celebret vel q iam incepit missam. sic sufficit cotri tio. Et sic potest intelligi q tuc pot cele brare ar. c. de cetero et. c. a nobis el. ij. de sen. ex. et. c. qui recedunt. xxvj. q. vj. adde tamen sm Ric. in. iiij. di. xvij. q quauis habebat idoneu confessore: sed tamen expectat aliu cui deuotius et securius co fiteat: q tuc absq cofessione et sine peccato pot sumere eucharistia cum contri tioe sola qd limito dumodo sit confessus semel in anno. Jtem q tenet celebrare vel coicare als no credo si potest desiste re sine scadalo populi vel persone quia prius debet confiteri. ¶ Quid si celebrado recoleret se come [sect. 6]disset vel bibisset. Rn. q in difficultatibus semper accipiendum est q minus habet de periculo ma ius aut periculu est q con sacramenti ecclesie pfectionez. quia hoc est sacrilegium q q est pertinens ad qualitatem sumentis. Et ideo si psbyter post cosecratione incepta me minit se comedisse nihilominus dz pficere. sacrz. Jde si meminit se excoicatu. vel in mortali cu cotritione tn debita et sic no peccat. sed fructuose sumit. Et in hec cocor. coiter doc. Si vero meminit ante consecratione Tho. i. iij. q. lxxxiij. tenet q tutius est dimittere missam ince ptam: nisi scandalu graue immineret. Sed. S. Bona. in. iiij. di. xiij. tz q sine peccato pot inchoatam pficere cu proposito confitedi et cu contritioe totu supple tur nec videtur ibi esse contemptus. Jde dicit etiam. S. Bo. ibide de eo qui meminit se irregulare q phibitio propter irregularitate non extedit se ad eu qui accessit sine coscia irregularitatis et inchoauit missam. Vn ppter reneretia sa cri et scadalu ppli dicut q si doletet libe ter faceret q in se est a dno esset dispesatu p tuc. Jde dicere etia quado no in cepit si no pot desistere sine scadalo nec in hoc casu incurrit irregularitate ar. c. clerici. et. c. latores. et. c. fraternitati q reqrut temeritate d clerico. excoi. mini. p totum. Nec ob. c. apostolice. c. x. q ibi sunt in culpa no intelligedo q debet. Sz hic iste est i necessitate. Et hoc credo verum nisi foret scadalum phariseoru vel quis acciperet scadalu p aliqua ad miratione: q tunc no liceret sine nota irregularitatis. ¶ Quid de eo q incepta missa hz conscte [sect. 7]tia q no. sit presbyter. Rn. s. Bo. vbi. s. q ante consecratione debet dimittere missam infirmitatem fingendo aut coscientiam deponere. ¶ Sz quid lacit sacerdos qui ppendit [sect. 8] no esse aqua in calice. Rn. q si hoc aduertitate cosecratio ne ea apponat sed post cosecratione nullo mo q no est de necessitate sacri. vt. s. dictu est et de hac materia vide. j. missa. # 3 Eucharistia. iij. circa sumptionem eius quis tenet sumere. Rn. q prio quilibet sacerdos cuz celebrat. de cose. d. ij. relatu q sacramen tu in sumptioe coplemetu sue significa tionis accipit et si deficeret alius debet supplere pro eo qui sit ieiunus si ia ho stia salte consecrauerat. vij. q. j. nihil. si vero dubitat an copleuerit cosecratione hostie. tuc sm Jnno. in. c. psbyter de sa. iter. vel no. incipien. est ibi addedo. s. dns noster iesus xps pdie q et c. q no dicit reiteratu q nescitur factu. c. apostolica de psby. no bap. Si autem certu est q no inceperat verba consecrationis tuc no est necesse supplere si tamen quis vellet supplere posset. sz no deberet reincipere si iam signa super hostia fecerat sed prosequendum est vbi deficit sm ala. et plz als incipien. est a capi te. et si pluries celebrat in die semp debet sumere comissa purificatioe in pre cedentibus missis. ¶ Secur do tenetur quilibet xpianus cum ad annos discretionis peruenit vt in. c. omnis de pe. et re. de quo dic vt. j. §. xj. nisi ex rationabili causa de consi. proprij sacerdotis ad tempus duxerit abstinedum. ¶ Ter tio tenet quilibet i articulo mortis costitutus ppterea appellatur viaticum Vnde credo peccat mortaliter qui in ta li articulo cotemnit sumere corpus xpi ¶ Quarto rone statuti. ¶ Quinto ratione officij sicut sacerdos qui tenet ce lebrare salte in magnis festiuitatibus fit. j. missa. §. xliij. ¶ Quot modis sumitur. Rn. q tribus [sect. 1]modis aliquando sumitur solu spuali ter aliquando solu sacramentaliter ali quado. sacramentalr et spualiter simul. ¶ Quid est maducare spualiter. Rn. sz [sect. 2]s. bo. in. iiij. di. ix. q maducatio spuale. traslata e a corpalibus. et io sicut in maducatioe corpali sunt duo pncipalr. s. masticatio et incorporatio sic et in spuali sunt duo suo mo. s. spualis masticatio que est recogitatio p fidem. s. carnis xpi pro nobis exposite in preciu in cru ce ad redimedu et spuale incorporatio p caritatem. s. dum recogitans ei quez recogitat iungitur ardore caritatis. et ita incorporatur. ¶ Qn dicit quis solu maducare spuali [sect. 3]ter et no sacrametaliter. Rn. q tuc quado sacrz est in voto effectus eius percipit. q sicut qda anteq baptizent ex desiderio baptizari percipiut effectu ipsius. sic et in hoc sacrameto nec frustra indu citur postea sacrm q plenius inducit effectu ipa susceptio sacrale q solu desideriu sm. S. Tho. i. iij. p. q. lxix. vel me lius. S. Bo. in. ij. di. xl. q no esset vera voluntas nisi deduceretur in opus cu adest facultas. ¶ Quid est maducare sacralr solu. Rn. [sect. 4]sm. s. Bo. i. iiij. di. ix. q est maducare sacrm: vt sacr z. ad hoc aut vt maducet sa crz vt sacrz necessaria e itetio: et itetiois regulatio. Jntetio inq est necessaria q si quis iret ad mesam et intederet corpus reficere: et aliqs p pane coi sacrm sicut pane offerret et ipse oino intederet cibu sumere no dicere eu sacralr maducare. necessariu est etia vt hutus intetio dirigat sm fide q est in ipso vel in altero. q oportet credat q sub illa specie aliqd spuale lateat qd sumere intedat. vel opz q salte sumere intedat q alios credere existimat lz ipse no credat. et sic pz p qto qs dicat sa cralit maducare. q. s. q sacrm ve existat ibi et ipse q maducat illud vt sacrm sumere intedat siue q credit esse verum sacrametu. siue q existimat alios credere. hec. S. Bo. vbi s. adde qtuc solu sacrametaliter sumit quado ppter aliqd impedimentu q in ipso summete est vel mala eius dispositione caret effectu et fructu ipsiz sacri q est spualis maducatio hoc est spiritua liter incorporari corpori mistico per fidem et caritatem. vel magis incorporari per augmentum fidei et caritatis que manducatio non couenit indigne suscipiendus. ¶ Vtru vere in hoc sacrameto christus [sect. 5]maducet. Rn. sz Ric. in. iiij. distin. ix. q est in sumptione huius sacrameti queda maducatio carnalis. qua comestu masticatur et in stomacho trahit. et postea digeritur et vltimo in substatia mandu catis conuertit et sic vere manducat illa species sub qua realiter cotinet verum corpus xpi. Est et alia maducatio sacra metalis qua corpus xpiveru realiter sub illis speciebus panis contetum sumitur sz sic sumptu corporalr no masticat: et si species sic in ore masticent q p digestione ibi facta no corrupatur i eis forma ppria: sed descedant in forma propria in stomachu descedit et corpus chri sti in stomachu p descesum speciei sub qua cotinetur. et ta diu ibi manet corpus xpi q diu in eadez specie forma ppria specieru saluatur. si aut species panis tadiu in ore masticet q p digestione in ore facta corrupat forma ppria in eis et no descedat in stomachu tuc nec corpus xpi descedit in stomachu. et sic intelligit q illd de cose. di. ij. c. tribus in gl. i. c. fi. cu dicitur q cito species detibus at teritur taz cito in celu rapit corpus xpi. Adde tame scdm sanctu Bo. in. iiij. di. ix. q cu corpus xpi maneat sub illis speciebus qdiu illa species sit habilis ad refectione humana q ad hoc est statuta et ad hoc ordinat et ad hoc habeat cu est extra stomachu et i stomaco q ibi re ficit. et ta diu corpus xpi moret doec refectiois optio conpleatur. Jdeo si quis euo mat illas euomit corpus xpi. et si species possunt discerni ab alijs debet sumi cu reueretia et cremari: et cineres iuxta altare recudi. vt in. c. si per negligetia. de cose. di. ij. Si aut species ille traseat p stomacu idigeste pp aliqua infirmitatem. tuc sunt extra proprietate refectio nis. et io sivadat in secessum no e ibi cor pus dni. et hac opinione sanctus Bo. vbi. s. dicit probabile. et placet cu qua conuenit Ricar. vbi. s. ¶ Quis pot idonee suscipere sacrame [sect. 6]tu eucharistie. Rn. Pe. aur. in. iiij. d. ix. q. ij. q idoneus susceptor est homo via tor adultus. fidelis mete pditus. Jeiu nus deuotus apparitioe miraculosa no p hibitus sine coscietia peccati mortalis legitime cofessus in couersatioe crimine non notatus corpore mudus a ministro idoneo tpe debito. et recta intetioe sumptus. vbi. xv. notanda comemorat. ¶ Primo dicit ho. q sz angeli beati ma ducet xpz in specie in qtum eivniutur in fruitioe caritatis pfecte et visioe ma nifesta no tn cotingit eis spualiter ma ducare hoc sacrametum q est per fidez credere in christum cum voluntate sumendi hoc sacramentum. ¶ Vtru brutum possit sumere corpus [sect. 7]xpi sacraliter. Rn. vt. s. patuit q non. ¶ Sz nunqd si mus comedit illas spe [sect. 8]cies trasibit corpus xpi in eius vetre. Rn. sa. B. in. iiij. d. xiij. qda dixerut q sic p ratione supradicta. Sz alijs videtur q no. q xps no e sub illo sacro nisi eatenus quatenus e ordinabilis ad vsum humanu. s. ad manducatione: sz sicut q ci to muerodit. ita et ta cito inhabile facit et sacrm esse desinit. Et hoc e opi. comunior sz. S. Bo. et magis pia. et sic ptz qd solis hominibus debet dari non brutis. vl qbuscuq etia agelis: q illusio esset. ¶ Secudo dicit viator: q nulli mortuo [sect. 10]debet dari et si petunt illusio est. ¶ Tertio dicit adultus: quia licet greci antiquitus pueris darent vt de conse. distin. ij. paruulli tamen sacramentaliter sumere non possunt quia non vtuntur sacramento vt sacramentum. sed vt communi cibo propter carentia discretionis. ¶ Sz qn est etas debita. Rn. aureolus [sect. 11]vbi. s. q reliquedu e arbitrio boniviri. Et ideo dico q tuc est etas debita qua do pueri hnt vsu ronis q pnt concipere duotione hus sacri et discernere et dijudi care corpus xpi et reuereri ab alio cibo salte ex aliorum istructioe q pot ee i. x. vel salte in. xij. anno. vn si appareret in eis tunc signa discretiois et reueretie possunt sumere sz Tho. i. iiij. d. ix. imo. debet salte semel in ano sumere vn tenet ad hoc eos inducere q eorum habet cura. ¶ Quarto dicit fidelis. q nulli infideli [sect. 13]debet dari. imo nec infidelis pot sume re sacrlr et nisi habeat itetione sumedi ipm vt sacrm ecclesie. lz ipse no credat. ¶ Sed nunquid cathecuminis debeat [sect. 14]dari. Rn. aure. vbi. s. q non q no sunt de familia xpi per baptismum. ¶ Quinto dicit mete pditus. vn demo [sect. 15]niacis et ametibus no debet dari. distinguit tn aure. vbi. s. aut talis ames nun q habuit vsum ronis. et tali no dz dari aut aliqn habuit vsuz ronis. et tuc subdistinguit. q aut ostedit signa deuotio nis extra et sic pot comunicari aut no p tedit signa deuotionis. et tunc recurreduz est ad tepus preteritu q si ante in sania petijt etdeuotione ad ipsu habuit pot dari et debet in articulo mortis: si no timetur de periculo euomedi. vl alterius irreueretie vt habetur. in. c. his q xxvj. q. vj. si vo nulla deuotione ad ipm habuit tpe sanitatis nec eu petijtdbito tepore nullo mo eis dz dari. Jde dic. de moniacis sz pfata distinctione sz Th. in. iiij. di. ix. in. iij. p. q. lxxx. ametibus veroqui habet dilucida interualla potest dari tunc qn habet vsum rationis sm aure predictu vbi. s. Multo fortius pot dari illis q largo modo dicunt ametes s. q habet debile vsum rationis dummodo possint aliquam deuotione huius sacrameti concipere. ¶ Sexto dicit ieiunus nam quicuq ali[sect. 16]quod comestibile vl potabile post me dia nocte sumpsit nullo mo pot comunicare siue digesserit siue no de cose. d. ij. c. liquido. vij. q. j. nihil de cel. mis. ca. ex parte. Excipitur casus infirmitatis: quia si de eoru periculo mortis dubita tur etiam post cibum sunt communica di ne sine conmunione decedant de conse di. ij. presbyter nec ob. c. sacrameta de cosec. dj. j. quia obrogatum e et de hoc vide. infra missa. §. iij. q. v. vj. et. xiiij. cum tribus se. ¶ Septimo dicit deuotus. Na sicut qui [sect. 17]cibu corporale no pot digerere vel masticare no est aptus maducare ipsum sic qui deuotionem non habet non est di gnus comunicare de conse. di. ij. c. illo et. c. tribus gradibus. vn. S. Bo. in. j. d. xij. maiorez inquit efficatia recipit ho in vna missa vel ma ducare cu bona preparatione q in multis si se non preparet di ligenter. ¶ Octauo dicit apparitione miraculo[sect. 18]sa no phibitus. Nam si apparet i forma pueri vel hmoi no dz sumere sz pfatu Aureo. vbi. s. q no apparet sub specie couenieti humane refectioni dicit tn. s. Tho. in. iij. par. q. lxxxij. q consuledum esset presbytero q iterato corpus et sanguine dni consecraret et sumeret sz ego no credo q que fiunt miraculose non sunt sub legibus. l. na ad ea. ff. d le. et etia q visilr posset et in alia cosecratioe sic apparere. et sic esset pcessus i infinitu. ¶ Nono dicit sine conscietia pcti mortal. [sect. 19]Na suscipies cu coscientia peccati mor talis peccat mortalr sz Aureo. vbi. s. et coiter oes sz si conscietia non habet de mortali peccato no peccat mortalit sm Aure. vbi. s. nisi sit ignoratia crassa vl affectata q debitam diligetiam de comissis no adhibuit Landul. i. iiij. dist. ix. dicit q diligetia debita est quado fa cit illa que prudes facit de re quam vel let studiosissime examinare et Sc. i. iiij. di. dicit q tene tur qs se examinare sm diligetiam nre fragilitati possibilem. Addi tn Aur. q qn qs dolet d preteritis peccatis mortalibus cummissis. et habet propositum non peccandi deuotione ad sacramentum q potest psumere q non sit in mortali. ¶ Vtrum psbyter peccet mortaliter da [sect. 20]do ei que scit in pcto mortali costitutu. Rn. sz Ric. in. iiij. d. ix. q si talis no petit sibi dari sic peccat sibi dado. si vero petit et tuc distingue aut est notorius pec cator. et sic peccat si ei dat q hz contra ipsum legittima exceptionez. Aut no e notorius quis possit probari per duos testes vl tres et si petit inocculto debet ei denegare q hz legitima excep tione con eum et moneat ne petat in publicovt hr de conse. d. ij. ne prohibeat quod petit si vero petit publice tunc si est sacer dos extraneus no debet sibi dare q legitima habet cam de cose. di. ij. tribus si aut est sacerdos pprius parochialis sic dbet sibi dare q nullaz hz exceptione qua i publico possit obicere d of. iu. or. c. si sacerdos. Nec ob. q sit maius peccatum sumere cu peccato mortali q ifamari q sacerdoti ministrati corpus xpi peius est peccare mortaliter if ama do iniuste peccatore occultum q q ille mortaliter peccet q nullus dz mortale comittere vt aliu a mortali liberet. Pec cator tame occultus sm sctm Tho. iij. q. lxxx. potius dz eligere infamari q indigne ad mensam xpi accedere. Quod credo veru qn qs indigne accedit. s. cuz mala voluntate puta q no penitet de peccatis secus esset de indigne sumete q non est cofessus. de quo dic vt. s. eucharistia. ij. §. v. et. j. §. xxiiij. ¶ Sed nunquid esset minus malu dare [sect. 20]tali hostia no cosecrata vel no cosecrare et sic sumere. Rn. q no vt pz i. c. de ho mine de cele. mis. Jo drprorsus quidez falsa remedia sunt abicieda q sunt veris periculis grauiora ibidem. ¶ Quid si solu sit suspectus de crimine [sect. 21]mortali. Rn: q si suspitio sitvioleta et no toria dicedu est sicut de eo quez scio in mortali sm q. s. dictuz est als no elicitur. ij. q. j. c. ij. et. iij. in gl. et. xxxij. q. j. dixit dominus. ¶ Vtru exns in peccato mortali peccet [sect. 22]videdo corpus xpi. Rn. q no dumo cu hu militate et reueretia videat. Silr no pec cat tages ex necessitate puta q cecidit i terra et hmoi sz. S. Bon. et sctm Tho. in. iiij. di. ix. ¶ Quid de illo q lz no sit vere in pecca [sect. 23]to mortali tn sz con sciaz scrupulosam se existimat ee. Rn. q peccat mortaliter ni si eam deponat q qcquid fit con conscietia edificat ad gehenna. vn nisi sit ex pba bili coiectura debet deponi vt in. c. inq sitioi de sen. ex. q vt dicit in. c. no soluz de reg. lib. vj. decet et expedit vt coscientie puritati no desit iudicium rationis nedu spiritualis profectus querit salutis dispendium incurratur hec ibi. ¶ Decimo addit legitime confesius q qtumcuq doloret de peccato comissio no sufficeret vt digne sumat. sz opz legitime cofiteatur aliter peccat mortaliter nisi vt est dictu. s. eucharistia. ij. §. v. Tenet tn Aur. vbi. s. q sacerdos par rochialis qui no hz alium sacerdotem et religiosus in via cu socio no sacerdo te q possunt celebrare cu cotritione et cu proposito confitendi ex quo non ha bet cui cofiteatur q religiosus no pot extra suum ordine cofiteri in religione minoru. Quod limito tamen veruz qn sine aliorum admiratione desistere no po test aut q tenetur celebrare. Jde dicas de eo qui voles communicare coraz sacerdote celebrate recolit aliquod mortale no confessum legitime q pot communicare cum contritione et proposito confitedi qn sine admiratione et aliqli nota no posset desistere quin comunicaret nec habet aut tepus aut sacerdotem cum quo confiteri posiit. ¶ Vndecimo dicit in couersatione cri[sect. 25]mine no notatus. vnde histrionibus et hu iusmodi: no debet dari de conse. d. ij. p dilectioe dicitur putoneo maiestati di uine nec euagelice discipline congruere ta turpi et infami cotagione fedetur vnde sm gl. ibide nec talibus nec cuicuq infami notorie manifeste danda est eucharistia. Si tame reuertatur ad dnm eis coio et recociliatio no negatur vt ibide dr in. c. se. No est tame intelligendum sic vt statim debeat ei dari eucharistia sicut fit a multis et male sed propter reuerentiam sacramenti debet differri vsq post peractam peniten tiam quam publice debet facere nisi ar ticulus necessitatis vel pietatis aliqn in casu aliter fieri persuadeat. ¶ Vtru sit dada euchraristia suspende [sect. 26]dis vel decapitandis pro suis maleficijs. Rn. q sic si peniteant et pure confiteatur vel cupiant confiteri si possent q nec eucharistia nec sepultura est eis deneganda et missa pro eis potest celebrari et oblatioes offerri. xxvj. q. vij. ca. j. et vl. d. l. penitentes et. xiij. q. ij. p obetintibus immo hodie in cle. j. de pe. et re. precipitur offalibus q eis administra re permittant si petunt. ¶ Quid de excommunicatis iterdictis [sect. 27]scismaticis et hmoi. Rn. q nullo modo debet eis dari. Addit corpore mundus s. ab ea immundicia que toli potest alr no tolledo sz Aureo. vbi. s. peccat grauiter cuz tali immundicia sumedo eucharistiam. Sz immundicia q toli non potest puta lepra fluxus sanguinis vl seminis et alia infirmitas non impedit sumptionem eucharistie sed bene celebrationez misse sm q dictum est. s. cor pore viciatus. ¶ Vtrum nocturna polutio ipediat su [sect. 28]ptione huius sacrameti. Rn. vt colligo ex. s. Bo. in. iiij. di. xij. et Aureo. vbi. s. et est comunis opi. q aut polutio puenit ex ca peccati mortalis certa vel probabili puta ex crapula vel morosa cogita tione et huiusmodi et sic necessario tene tur abstinere aliterpeccaret mortaliter vt colligitur in. c. non est. vj. di. et est ar. in. c. quisqs. xiiij. q. j. quia licet ipsa pollutio sm se non possit esse peccatu mor tale habet tamen peccatuz mortale an nexum ratione sue cause. Jstud ego limito verum nisi priusq summat aut ce lebret conteratur de peccato et confitea tur quia si conteritur et confessus est de peccato et necessitas vel scandalum cogat ad celebrandum vel sumenduz no peccabit. Sine necessitate tamen non credo etiam confessus possit sine pecca to sumere vel celebrare sed bn sine mor tali peccato sm Jo. de saxo. im summa et Pe. de pal. in. iiij. Aut pollutio proue nit a causa que est peccatumveniale ta men probabiliter et sic non impedit ne cessario sed de congruo nisi portior ca vrgeat sz Ri. in. iiij. et sz Tho. in. iij. par te. q. lxxx. peccat venialiter si sine ca ne cessaria coicetvel celebret nisi in duobus casibus sm predictu Jo. ¶ Primus qua do est dies festus in quo est consuetuz communicare. ¶ Secudus quado immineret scandalum nisi celebraret puta quia alius non est vel est prelatus q consueuit celebrare et huiusmodi. Similiter dico de illa que prouenit ex illu sione diabolica et hec ppter duo. ¶ Pri mum propter immunditiam corporis. ¶ Secundum propter euagatione me tis siue ieptitudinem. Jdem dic quando prouenit ex causa que nullu est pec catum q de congruo debet abstinere. Jn hoc casu sanctus Bon. vbi. s. et bene distinguit dices q aut sentit inqui natione illa nomin asse mul tum aiaz et sic consuledu e q aut reueretia sacro et ab stineat. Si aut sentiat magis expedita natura. et vlterius denotio vel solenitas vel alid qd multu recopeset puta ca ritas alterius q cogeret celebrare in meo tali vel copassio aiarum et hmoi ad sumen duvel celebrandum trahat tuc arbitror dicit ipz sine remorsu conscie accedere posse. Aut pollutio puenit ex diabolica tetatione vt puta qn cu maiori deuotio ne disponit celebrare aut rone solenitatis et hmoi citius polluit sicut de illo le gitur in collationibus patru q sep hanc patiebat in festis qn erat coicaturus cui decretu fuit vt sp coicaret et sic cessauit talis illusio: et sic no dz abstinere. ¶ Sz p qtum tps dz abstinere. Rn. q [sect. 29]p. xxiiij. horas sz Albe. et sanctuz Tho. Sed Pe. de pal. limitat veru cum accidit citra media nocte sed si ante mediam nocte accideret abstinere no tenet nisi qn puenit ex ca mortalis peccati. ¶ Quid de coitu coiugali. Rn. credo di stinguendu forevt de pollutioe noctur [sect. 30]na nisi q potest esse q exiges peccaret mortaliter et tame reddes inuitus no pec caret et sic solu in exigete caderet prohi bitio no in reddete et. c. ois ho de cosec. d. ij. et. xxiij. q. iiij. sciatis debet intelligi de consilio in coitu in quo no est pecca tuz vel saltem solum veniale. Credo ta men q exiges non digne suscipiat sed per. xxiiij horas ad minus debet abstinere de bono consilio non de precepto vt no. in gl. in. d. c. omis. et sequitur pe. de pal. et tho. in. iij. parte. q. lxxx. ¶ Vtru mestruata vel mulier post par[sect. 31]tu immediate dz abstinere. Rn. q non de necessitate si tame ex reueretia absti net no peccat di. v. c. ad eius et de puri. post par. c. vno dumodo coicet sm insti tutione ecclesie i. c. omnis. de peni. et re. ¶ Vtru somniu homicidij vel alterius [sect. 32]pcti mortalis ipediat sumptione hmoi sacri. Rn. q hmoi somnia no inducunt pollutione corpis nec tata distractione metis sicut somniu fornicatiois ppter intetione delectationis et ideo no impe dit. Si tamen somniuz homicidij pueniat ex ca que est mortale peccatu impedit sumptione sacri rone sue cause sm sanctu Tho. in. iij. parte. q. lxxx. intellige nisi prius conterat et cofiteatur. ¶ Tertiodecio dicit a ministro idoneo. [sect. 3]s. ascer dote de conse. dist. ij. puenit. naz nullus tagere dz etia diaconus nisi in necessitate vt si casu caderet i terra vel aliquo alio casu. lxiij. di. diaconos. Verum est q diaconus cu psbyter est fessus. vel alias impotes et necessitas cogit de ius su psbyteri pot dispesare vel etiaz sine iussu qn iussus expectari no pot vt not. Hug. in. d. c. diaconos aliq etiam tenet vt no. Pa. in. c. qto de consue. q etiam laicus pot administrare tpe necessitatis articuli mortis quado nec sacerdos vel diaconus adest alle. §. verum. xxij. di. Jtem alij tenet q in tali necessitate mortis lz p se eucharistia assumere nec ob. ca. fi. xxiiij. q. j. q loquitur de hereticis a qbus non lz accipere sed tame Pa. tz conriu. s. q non lz nisi sacerdoti administrare et credo sit securior opi. q in tali necessita te costituto dicitur crede et maducasti. ¶ Sz an debeat a pprio sacerdote solu [sect. 34]sumi. Rn. q pot sumi a proprio epo et archipsbytero de offi. archi. c. iij. et a pprio sacerdote et ab habete licentia ab eis caueat religiosus q si mistrat excoi catione incurrit vt dicit. j. excommuni catio. v. casu. xij. ¶ Decimo quarto. dicit tpe debito: q q [sect. 35]ad celebratione misse reqrit dies et non nox. vt. j. missa. §. xlj. Quo vero ad alios coicare voletes non inueni quin possit oi hora recipi dumodo sint teiuni verum est q mane diei est congruentior hora. ¶ Jtem q no omittat qn sumat saltem [sect. 36]semel in anno i pascha q ad hoc tenet qlibet fidelis postq ad annos discretiois pueit nisi ex aliq ronabili ad tps de consilio pprij confessoris duxerit abstinedu vt in. d. c. ois alr peccat mortalr qd aut qda voluerut itelligere pcise de die pasce no bene senserut. vnde papa eugenius declarauit ad remouedas ambiguitates q sufficit q suscipiat in die iouis sancta et vlterius vsq ad dnica post pasca imediate sequete iclusiue quado magis sue deuotioni videbit expedire et sic satisfacit pcepto credo q magis ar tant quo ad pueros sub pena mortalis pcti habetes cura puerorum vt ad hoc sa crm eos inducant tpe pasce q ipse cuz ignoratia eos excuset salte vsq ad tpa. xviij. an. vel circa ite tpe debito. s. vt solu semel in die coicet sm sanctu Tho. i iiij. di. xij. ar. de conse. di. j. sufficit pluries aut no licet nisi vt dicit. j. de sacer. in ti. missa. §. xlv. Jtez dic tpe debito vt. s. no vadat statim ad sumendu postq cofes sus q i multis fuit pctis et magnis sed dz pluries cofiteri prius et orationibus et ie iunijs se odoriferu reddere ar. de pe. di. j. non sufficit. et. c. in actione. ¶ Sed nuqd vr ronabilis ca abstine[sect. 37]di cu qs dicit se odiu habere con alique. Rn. q no nec aliud pctm mortale q te netur desistere et coteri et coflteri excoica re aliter no coicas salte semel in anno excoicadus est de cose. di. ij. si qs intrat et. d. c. omnis. ¶ Vtru liceat quotidie sumere. Rn. sm sanctuz bo. in. iiij. di. xij. q qtum est ex [sect. 38]parte sacri cuius virtus est hoibus salutaris vtile est hoibus ipm quotidie su scipere facit. c. si quotiescuq de cose. di. ij. sed ex parte sumentis in quo requiri tur vt cu magna deuotioe et reuerentia ad hoc sacrm accedat aliquando expedit quotidie sumere et laudabilr quado quotidie se pparatu iuenitet hoc voluit dicere Aug. de cose. di. ij. c. no iste. sic vi ue iqt vt merearis quotidie accipe. Sz q multoties in pluribus hoibus huius deuotiois impedimeta occurrut ppter idispositione corpis vel anime non est vtile oibus ad hoc sacramentu quotidie accedere sed tatu quado se pparatu in uenit quia maiore efficaciaz recipit ho mo in vna missa vel maducatione cuz bona pparatioe q i multis si se no preparat diligeter. Et ideo si quis cognoscat experimetaliter q ex frequeti sum ptioe huius sacri feruor caritatis augea tur i eo et reueretia ad sacrz no minuit quotidie dz coicare vel salte frequeter. Si aut sentiat p multa frequetationez q reueretia minuit et feruor no crescit dz iterdu abstinere vt postea cum maiori reuerentia et deuotione accedat. ¶ Decimoquinto. dicit recta intetione [sect. 39]s. vt p ipz vniamur xpo p caritatis amo re et muniamur con diaboli tentationes. ¶ Vtru debeat dari ad accipiedu aliqd [sect. 40]experimetu. Rn. q no. ij. q. v. consuluisti et de pur. c. ex tuarum. Nec ob. c. sepe cotingit. ij. q. v. q illud abrogatum est vnde nec ppter purgatione infamie vel propter aliud temporale dz dari vel sumi. ¶ Addo. xvj. in sumptioe sm Duran. [sect. 41]vt. s. sumat discrete et leuiter detibus an terioribus terat et lingua moliatur ne aliqua pars eius dantibus inhereat. ¶ Addo et. xvij. sz cude Duran. s. vt no [sect. 42]statim post coione expuat ppter reuerentia sacri ne si aliqua ps sacri inhesisset detibus expui contingeret. Jte vt no statim vadant ad manducadu aliu cibu. Vn dz esse aliqua mora et tata q ille spes sint consumpte vel alterate ppter reueretia sacri. Vnde dz saltez aliquas oratioes priuatas dicere anteq alique cibu sumat no requiritur tame tale spacium sicut dicitur in. c. tribus de conse. di. ij. quia illud abrogatum est. ¶ Quid si euomat. Rn. q si p ebrietate [sect. 43]vel voracitate euomerit laicus. xl. dies dz penite. c. si quis p ebrietate de cose. di. ij. clerici vel religiosi p. lxx. epi vo p xc. si vero p infirmitate euomerit p. lxx. dies penitere dz. d. c. si quis p ebrietate. ¶ Vtru actus coniugalis sit phibitus post coione. Rn. q no quo ad reddete q tenet ad hoc sz quo ad exigete est phibitu eode die no tame peccat mortaliter si exigit sed soluz venialiter sm Alber. # 4 Eucharistia. iiij. circa efficacia sacramenti huius quero quis sit eius effectus. Rn. sm sctm Bo. i. iiij. di. xij. et coiter alios q prio cofert gratia cu virtute caritatis omnem em effectu que facit cibus et potus qtuz ad vita corporale facit hoc sacramentu ad vita spirituale Jo. vj. Caro mea ve re est cibus. Vnde reficit spiritualiter qd sine gratia esse no pot et confert gratia cum virtute caritatis quia iste panis non est simpliciter panis sz coiunctus cu diuinitate et ideo est sicut carbo igni vnitus et amor non est ociosus. Jdeo p hoc sacramentu qtu est de sui virtute no tantu habitus gre et virtutis cofertur sed etia excitat in actu Et ideo anima spualiter reficitur. Et hoc delectatur. et quodamodo inebriat a dulcedine bonitatis diuine. ¶ Secudo virtutes augent sicut p cibu corpus augmetatur. ¶ Tertio peccata venialia remittutur sicut p cibum corpus restaurat qd quo tidie deperdit. Vn remittuntur peccata venialia q minuut caritateet plura et pauciora sm q ho magis vel minus se disponit. ¶ Quarto remittit etiam mor tale quado existes i mortali no habet coscietia ipsius nec affectu. Vnde reue reter accedes quis ante de eo no fuerit cotritus cosequitur graz caritatis q contritione pficit et remissione peccati. imo nedu valet sumeti sed etia offerenti et illis p quibus offert ad remissionem pene debite suis peccatis sm deuotionem maiorem vel minorez. Aduerte ta me hic sm Pe. in. iiij. di. ix. q si quis fecit debita diligetia quis sit in mortali ignoras no peccet lz meretur et ei valet ad remissione peccatorum. si vero fecit diligetiam no debitam sed sm sua fragilitatem qtuz potuit sic no meret nec etiam peccat. si aut non adhibuit diligentia possibile humane fragilitati. sz fuit negliges in discutiendo: et sic peccat mortaliter sumendo si est in mortali quis ignorans qd limitat Ri. in. iiij. di. ix. qn si adhibusset diligentia sm hu mana fragilitatem peccati mortalis re cordatus fuisset. ¶ Quinto pseruat ho a pctis q spiritualit roborat. vn Jnn. inquit. Eucharistia liberat a malo conseruat in bono delet venialia et cauet mor talia huius etia virtute sacri vtutes augentur oim gratiaru fructus exuberat. ¶ Vtru in omnibus habeat efficaciam [sect. 1]sua. Rn. q non sed opz. ¶ Primo istum cibu ab alijs discernere p fide. ¶ Secudo hospitiuz pparare p sui probatione. ¶ Tertio in hospitio preparato recipe re cum honore et deuotione primu et secundu no. j. Corin. xj. non dijudicans et pbet aute. et q multi hoc non faciut io imbecilles infirmi et dormiut multi. ¶ Vtru incurrat culpa mortale qui no [sect. 2]recipit effectu huius sacramenti. Rn. san ctus Bo. in. iiij. d. xij. q lz vir iustus ex qdam corruptione vel distractione no pparando se debite nulla vel modica re portet efficatia no tamen incurrit culpam mortale secus autem de illo q non suscipit effectu huius sacramenti q in digne accedit. s. existes in mortali et huiusmodi q sic mortaliter peccat. ¶ Vtrum istud sacramentum habeat [sect. 3]efficaciam in aliquo qui est in peccato mortali. Rn. sanctus Bo. vbi. s. q lz non sit artanda dei largitas quin aliquado faciat et possit facere ois culpe remissio nem tame sm foru coe et generalem rationem institutionis huius sacri. q sic datu est i cibum illis q sunt de corpore mistico xpi et oes tales habet charitate ideo non habet efficatiam in eo qui est in peccato mortali sed in solis istis. ¶ Vtrum venialia peccata impediant [sect. 4]effectum huius sacrameti. Rn. sz Tho. in. iij. dist. q. lxxix. q non loquedo de ve nialibus put sut pterita. Sz put sunt in actu non impediut ex toto sed in parte. Nam sicut dictu est effectus huius sacrameti est non solu adeptio habitualis gratie et charitatis. sed etia quedam refectio actualis spiritualis dulcedinis que quidaz impedit si aliquis accedat ad hoc sacramentu mente distracta per peccata venialia. no aute totaliter aug mentu spualis gratie et charitatis. ¶ Vtrum habeat maiorem efficatiam [sect. 5]in sumptione plurium hostiaruz simul q in vna. Rn. sm Tho. vbi. s. q non q licet sacerdos in vna missa cosecret plu res hostias non tame multiplicatur effectus huius sacramenti quia non est nisi vnum nec est plus virtutis in mul tis hostijs cosecratis q in vna sub omnibus et vna sit totus xps. Jdeo sumes plures hostias simul non percipit maiorem effectuz in pluribus vero missis multiplicatur sacrificij oblatio q ideo multiplicat effectus sacramenti. Eunuchus an possit ordinari vide supra corpore viciatus. §. j. ¶ An debeat portare puluerem. Rn. qd [sect. 1]non. lv. distin. eunuchus. EXactio no est vbi qs spote soluit. vide glos. et Car. i cle. pnti d cesi. et ibi dicit paulus q exigere et extorqre dicit violetia vt. ff. de lega. iij. l. fideicomissa. §. si re sua dicit tn q si precessit extorsio licet sequat voluntaria solutio q satis e exactio facit simi le qd no. Hosti. in. c. pterea. el. ij. de iure pa. et de pe. c. costitutus. Exactio aliquan do dicitur talia de qua habes. j. talia. De notatis in hoc. §. et q exigere sit ab inuito extorquere in iudicio not. i. l. fideicomissa. §. si re. de leg. iij. et in. l. non solum. et ibi gl. ff. sol. ma. et in. l. falsus. C. de fur. licet etiam quandoq extra iudicialiter vt p glo. et doct. in. l. si plures. §. assidue. ff. de admi. tuto. Exaltatio filia superbie vide infra superbia. §. ij. Examinatio que debet fieri in ordi nadisvide. j. ordo. vij. et in cofirmadis vide. s. confirmatio. Excepta intelligit i generali sermo ne psona loques de iureiuran. capi. petitio. in glo. cu allegatis. Exceptio firmat regulam vide supra alienatio. # 1 Excommunicatio. j. quid e. Rn. sm Pa. sup Rubrica eiusde tituli excomunicatio e censura a canone vel a iudice ecclesiastica prolato priuans comunione sacra mentorum et quandoq hominu. Facit ad hoc. xj. q. iij. c. audi. Denotatis i hoc. §. et qd sit excoicatio no. Bal. in. l. j. in. j. q. C. de here. insti. q est separatio a gremio ecclesie nec est pena capitalis sed medicinalis. vt per Bar. in. l. fi. C. si a no cope. iudi. et Bal. i l. j. col. x. C. de here. insti. et trahit secum executione et per glo. Bar. et doct. in. d. l. fi. et in. l. si quis ticio. §. irritum. ff. de iniusti. rup. et irri. test. et quare et a quibus inferatur no. idem Bal. in prealleg. l. j. q. x. C. de hore. insti. ¶ Quotuplex est excomunicatio. Rn. q [sect. 1]duplex vna dr maior et hoc priuat a sacrametis et cosortio hoim et ab ingressu ecclie et multis alijs de qbus no. i. c. a no bis el. ij. et. c. si vere eo. ti. xj. q. iij. in multis. c. Et hec dicitur anathema vt. xj. q. iij. §. euideter. ¶ Alia dr minor et hec separat a sacris tm vt in. d. §. euidenter. Jntellige pcipiendis no ministrandis c. si celebrat de cle. exco. mi. et etia ab ele ctione passiua. vnde reddit ipsum exco municatu inhabile ad quodcuq bnficiu eccliasticu consequedu vt no. in. c. si ce lebrat de cle. exc. mi. vn dicit Jnn. ibide q nec dignitate aliqua conseq pot nisi prius absoluat: etia si eligetes hoc ignorant vt tz gl. ibidem et comuniter doc. ¶ Quot modis infligit excoicatio. Rn. [sect. 2]q ta maior q minor infligit duobus mo dis. ¶ Aliquado a iure coi seu municipali vel statuto et hec dicit excoicatio a iure de qua. j. excoicatio. v. et. vj. et. vij. ¶ Aliqn infligit a iudice potestate habete. et hec dr ab hoie vel a iudice de qui bus dicitur vt no. in. c. nuper. eo. titu. ¶ Quis pot excoicare. Rn. q excoicare [sect. 3]excoicatioe maiori pprie spectat ad officiu epale vt pz i. c. corripiant. xxiiij. q. iij. q. dr. Mucro epi in. c. visis. xvj. q. ij. Jte sm gl. in. c. nemo eps. ij. q. j. et i. c. cu in cunctis de elec. de iure. comuni possunt oes ecclesiaru plati vt in. c. cum ab ecclesiaru. de of. or. vbi de hoc plene no. et voco platum et iudice ordinarium super plebe suam hic quecunq secunduz glo. in. d. c. cum ab ecclesiaru qui prefici tur collegio vel vniuersitati ecclesiastice ab eo qui habet administratione cu iurisdictione vt puta ab episcopo vel qui est electus ad collegio. siue vniuersitate licz subsit alteri puta episcopo vt extra de elec. c. j. xciij. di. legimus hoc ve rum nisi epi prescripsissent ne possent excomunicare vel nisi vellent excomunicare cu illa solenitate de qua in. c. debent. xj. q. iij. s. cum. xij. sacerdotibus cir cunstantibus habetibus candelas accesas in manibus quia solum episcopi ta li modo excomunicare possunt etiam excoicare illi quibus ex cosuetndine. vel indulgentia copetit vt capituluz vt de rescrip. ex parte decani. Hosti. etia vult q in notorijs que no indiget indagine iudiciali: possunt excoicare etia sacerdo tes parochiales pmissa tn monitioe q posset tollerari vbi ex cosuetudine haberet vl epi phibitio no obstaret alias no nec. c. cum inhibitio. de clan. despo. q allegat Ho. probat hoc pot etiaz dici q qui pot facere statutum potest excom municare intelligo in ecclesiasticis et si no sit sacerdos. excoicatioe minori po test excomunicari quis siue simpliciter de pe. dis. j. in actioe siue ad tps. lxxxvj. di. tata et ab illis qui possunt excommu nicare maiori vt in. d. c. cum ab ecclesia rum no. ¶ Vtrum plati excomunicati interdicti [sect. 4]suspesi a iurisdictione intrusi. et huiusmodi possint excomunicare. Rn. q non xxiiij. q. j. audiuimus. c. q de coces. prebe. cu similibus et q non seruauit interdi ctum. c. fi. de coces. pbe. de quo tame dic vt. j. excoicatio. iij. §. ij. ¶ Vtru ille platus q tm hz tpale iurisdi[sect. 5]ctionem possit excoicare. Rn. q non ar. de offi. ordi. c. dilectus. ¶ Vtru sola cosuetudo reddat aliquem [sect. 6]excoicatu. Rn. sz Ho. q sic qn e approbata p papa vel per aliu platu quo ad suos subditos q perinde est ac si esset statutu alias no qtumcunq sit longa. ¶ Qui pnt excoicari. Rn. q vniuersitas [sect. 7]et collegiu phibent excoicari ne contingat innoxios ligari. c. romana. §. in vni uersitate. de sen. ex. li. vj. si tn excoicaret teneret snia vt ibide not. glo. ¶ Vtrum excomunicatus possit excoi[sect. 8]cari. Rn. qd sic pro eade causa et pro diuersiset ab eodem iudice et a diuersis. c. engeltruda. iij. q. iiij. c. excelletissimus. xj. q. iij. et de hoc vide glo. in. c. officij. e. tit. ¶ Vtru eps vel alius prelatus possit ex[sect. 9]coicare non suum subditu. Rn. secundu coiter doc. qd no dummodo ratione delicti vel cotractus seu rei de qua agitur no sit essectus de eius iurisditione. vt no. in. c. j. de priui. lib. vj. imo plus dico qd proprius prelatus no pot rata habere scdm Jnno. et alios in. c. prudentia. de offi. deleg. etia si sit lata in eius territorio quia qd nullu fuit no potest ratificari et excoicatio aut est nulla aut statiz ligat. vt no. in. c. pastoralis de ap. nisi feratur sub conditione. ¶ Qui ligant snijs excoicationis quo[sect. 10]rucunq prelatorum prolatis p modu statuti. Rn. vt colligo ex Pa. in. c. a nobis. el. j. de sen. exc. et Ge. in. d. c. vt animaru et distinguo sic q aut sit contra statutuz ab existetibus in territorio statuetis siue sint subditi siue forenses et sciunt statu tu et sic sunt excoicati. Limitat hoc Jnno. vt refert Pa. in. d. c. a nobis veru qn statutu est aptu copre hedere ta subditos q no subditos. Sivero sunt ignora tes sic no ligant nisi ignoratia sit crassa vel supina. Si vero fit contra statutu extra diocesim statuetis sic no ligant fo reses subditi vero statuetis ligantur in quatuor casibus. ¶ Primo si statutu agit originare causam in territorio pprio ex facto negatiuo comisso in limitibus alte rius territorij. Exeplu puta statuto caue tur q quicuq fecerit vbicuq furtu nisi infra mesem a die comissi criminis com pareat cora iudice delicti vl cora nobis sit excoicatus iste facies furtu ligat no rone furti no fiedi q est factu negatiuu in territorio alieno sz ex ea parte: q no coparuit qd coparere est factu affirmatiuu contrariu faciendu in limitibus ter ritorij statuetis. Ratio q per edictu ad hec potuit arrari. vt in. c. ex tue de cleri. no resi. facit qd no. de rap. c. j. et. c. romana. §. contrahetes. de foro compet. li. vj. ¶ Secudo ligant qn statutu principaliter cocernit rem subiecta statuentis. puta eps excoicat per statutu clericos no residetes ligant clerici etiam extra diocesim residetes ratione rei qua sub iecti sunt epo quesita est in eius diocesi de fo. cope. c. fi. etiaz si persona fit extra diocessimvt probat in. d. §. contrahetes et per hoc qd hic sequitur. ¶ Tertio vbi quis tenet ad aliqd faciedu et illud no facit factu videt vbi illud facere debebat. vt. ff. de re iu. l. non facit et de vsu. c. j. li. vj. et qd no. gl. magna in. c. j. vt li. no cote. ¶ Quarto ligant qn factu est prin cipatum in territorio licet fit completu alibi facit q not. Jo. and. in. c. j. de priuile. lib. vj. de sagitante in loco non exe pto cum ipse sit exemptus vt efficiatur subditus vtriusq iudicis et per hoc pa tet q religiosus facieus contra statutu qd excommnnicat quemcuq qui assentit prelationi extra ordinem nisi prius restitutis libris est excommunicatus si assentit quia originatio facti fit a subie ctione prelati statuentis licet efficiatur exemptus ab eo prestitum post cosensum et sic determinat dni de ro. per no. per Jnno. in. c. preterea requisiti fuimus de ap. et de illo qui excomunicauit si ele gerit et ideo limita tex. d. c. vt animaruz qd statuto no ligantur extra territoriu delinquetes qn delinqueset res circa q delinquit et etiam ipsum delictum sunt totaliter extra prouincia seu territoriu statuentis. ¶ Qui ligant qn snia profert no p via. [sect. 11]statuti snie hois. Rn. sm Pau. et Ge. vbi s. Aut profert generaliter pro pterita. culpa. et sic no ligat eu q ea conmisit extra territoriu sniantis sz bene ligat subditu qui eaz comisit in territorio quis sit extra territorium tpe snie. Sed eu q no est subditus seu de territorio lz ibi deliquerit: siue pferat generaliter siue speliter contra eu no ligat eu extra territoriu existete. nisi fuerit citatioe preuetus an teq recederet vel nisi ad requisitionez iudex proprius sub quo degit ipsum ci taret put tenet requisituu vt iret ad respondendu q si no faceret: posset excoi cari. Aut profert spaliter p pterita culpa et sic ligat subditu q delinquit extra territortu et ibi existente. Ratio q cu co ram vtroq ordinario possit coueniri de fo. co. c. fi. Ergo pot cogi per ordinariu ad coparendu et sino coparet excoicari pot et licet nucius exequat citatione extra territoriu propriu tn citatio decernitur facta in proprio territorio ipsius iudicis quo ad oes effectus nisi ante tale citatione alibi caperet domiciliu: quia tuc no posset citari nec cosequeter excoi cari: taq cotumax sm coem opi. lz Pa. in cle. pastora. de re iud. teneat qd etiaz subditis extra territoriu citari no possit. Aut snia profert generaliter vel spe cialiter p culpa futura. et sic eqpararet statuto quo ad subditos solummodo in hoc. vt no liget ignorates nec extra tertoriu delinquetes. Quo vero ad foreses postea delinquetes nullo modo coparat statutor nec ligant q cu sumat snia vires incotineti contra quos profert sic no pot coprehedere nisi subditos scdm coiter legistas in. l. cuctos pplos. C. de su. tri. Et aduerte qd ista snia p futuris culpis no pot ferri nisi mora in exhibe da satistactioe vel culpa seu offensa pre cesserit. aut alia ronabilis ca q in ipsis sentetijs exprimeda est. vt i. c. romana. .§. caueat. eo. tit. li. vj. si tn ferat tenet: lz sit iniusta vt ibiden tenet Ge. ¶ Vtru archieps i diocesi sui suffraga[sect. 12]nei delinques liget statuto epi excoicatis taliter delinquetes. et siliter eps q fe cit statutum si facit contra. Rn. q diuersa fuit opi. vt patet per Arch. et Ge. in. d. c. vt animarum tn mihi plz opi. Jo. de lig na. in trac. de cesura ecclesiastica q aut statutu dicit q qlibet exerces iurisditio ne in tali loco et tpe. vel celebras in potificalibus sit excoicatus. et tuc facientes contrariu no ligant q sic eps vt eps et archieps vt archieps faciut cotra et no pnt ligari. Et sic intelligit opi. dicetiu qd non ligant. Aut dicit statutu q facies furtu vl aliud maleficiu sit excoica tus et sic ligant: q no committut vt eps vel archieps sed vt priuatus. Et sic intellige dicentes qd ligant. Destruat er go statutu si non vult ligari absolui tn poterit a suo confessore. ¶ Quid si archieps participat i crimie [sect. 13]excoicati ab epo suo suffraganeo. Rn. q ligatur sententia iuris: et erit absoluendus ab epo suo suffraganeo. c. nuper de senten. excom. ¶ Vtru inferiores prelati. ab epis ha[sect. 14]beat territoriu. Rn. sm Jo. an. in. c. cum contingat de fo. cope. et sequit Ge. in. d. c. vt ammaru q non. Limita nisi essent exepti cu suis subditis scdm Jo. de san cto Georgio. ¶ Quo ligant subditi religiosorum ex[sect. 15]emptoru extra loca deliquetes. Rn. Ge. in. d. c. vt animaru q eo mo quo ligant subditi eporum extra diocesim: q subiecte ecclesie sunt eis p territorlo. vt sunt iudices personarum. et no loci simpliciter dic. vt. j. sententia. §. v. ¶ An loca exempta sint de territorio vi [sect. 16]de. j. statutum. §. ij. ¶ Vtru ignorates ligent statuto excoi[sect. 17]cate factu danatu. puta falsificante instravide. j. excoicatio. vij. casu vl. §. ij. ¶ Vtru excoicatio ex iniusta causa vel [sect. 18]falsa liget. Rn. qd no qtu ad deu. xj. q. iij. §. ex his sed quo ad ecclesia si est ab eo qui iurisdictione habet super euz sic ligat sed debet ea reuocare vel absolue re qn cognoscit errore suu vel iusticiaz. non obstate contradictione aduersarij: sed caueat iudex ne pretedat errore vel iniustitia in pteiudiciu alterius partis indebite. c. sacro. de sen. excom. Et propterea caueat ille qui se tenet excoicatum iniuste vel ex falsa ca ne excoicatio nem contemnat q contenendo ea peccaret mortaliter et posset excoicari. xi. q. iij. §. cu ergo: nisi in casibus de quibus. j. excommunicatio. iij. ¶ Vtru excoicas alique coditionaliter [sect. 19]puta si no soluerit titio hinc ad pascha liget eu si non soluit: q non potuit vide pena. §. xiij. ¶ Vtru snia excoicationis edita in fa[sect. 20]uore alicuius liget si ille cuius fauore agit consentit vt no faciat qd ei precipi tur puta mandat titio sub excoicationis late snie pena vt soluat sempronio centu infra pascha sempronius est con tentus prorogare terminu vsq ad penthecoste. erit ne excoicatus titius non solues infra pascha. Rn. qd no sm Pe. in. c. j. de loca. facit. c. preterea. de appel. Bar. in. l. j. §. et post operu. ff. de no. ope. nun. et Jo. an. in. c. quicuq. de sen. exc. li. vj. Ego addo notabile dictu bal. i. l. ma ximu vitiu. C. de libe. prete. vbi dicit sta tuto cauet qd frater excludat sororem a successione patris. Mortuus est pater. filius hz multos creditores qui vult ad mittere sorore sua ad successione. et sic re nuciauit statuto. an creditores. possint impedire renunciatione taq in fraude creditorum fiat et determinat q no. Et sic tenet etia de alijs penis. Jntellige tn si cosensus prestatur ante comissaz pena q post pena inflicta cosensus superueniens no tolleret ea. faciut not. p Bart. in. j. §. sed si filius. ff. de lega. iij. ¶ Sed pone q progato termino titius [sect. 21]no soluit etta in termino prorogato erit ne excoicatus. Rn. q no si progatio fit si ne autoritate iudicis. Secus si fieret cuz autoritate iudicis prorogatis madatu q erat vt solueret in pascha vtsoluat in pethecoste sub eade pena: q sic ligaret aliter no: q sm Bald. in. l. tale pactu. ff. de pac. excoicatio no potest nasci ex pa cto sed ex sententia. ¶ Quare debet qs excoicari. Rn. qd so[sect. 22]lum pro peccato mortali cui est annexa contumacia: puta q monitus no vult resipiscere. vt est tex. in. c. nemo episcoporu. xj. q. iij. Nec miru: quia nulla maior pena in ecclesia. vt in. c. corripiatur. xxiiij. q. iij. vnde dicit Pau. in. c. p venerabilem. qui filij sint legi. q vbicuq in iure ecclesiastico reperitur pena mortis pro excommunicatione debet exponi. vt in. d. c. per venerabilem probat. propterea dicit tex. in. c. cum medicinalis. de sen. excommunic. lib. vj. quod iudex in ea proferenda debet se ostedere prosequi. quod corrigentis est et medentis. hec ibi. # 2 Excommunicatio. ij. quomodo debet qs excommunicari. ¶ Vtrum requirat monitio precedens [sect. 1]Rn. q sic triplex: vel vna pro tribus cora psonis idoneis facta cu interuallo dieru nisi necessitas aliud suadeat. vt not. gl. in. c. statuimus. eo. ti. li. vj. Aliter excoi cans sine monitioe per mesem vnu est interdictus ab ingressu ecclesie ipso facto. vt in. c. sa. ro. eo. ti. nisi sit eps vel superior in. c. quia periculosum. e. ti. li. vj. Aduerte tn hic qd qn prelatus precipit sub excoicationis late snie pena subdito nec faciat tale crime. tuc no requirit alia monitio sed facies cotra statim excommunicatus est cu habet annexam cotumacia scdm Jo. de ligna. in tractatu. de censura. ¶ Vtru debeat pferri in scriptis. Rn. q [sect. 2]sic et causam excoicatiois expresse coscri bere propter qua profert. Et exemplum hmoi scripture requisitus tenet tradere infra mesez excoicator quilibet aliter per mesem vnu ab ingressu ecclesie et di uinis officijs est suspensus si est inferior epo. vt in. c. cum medicinalis. eo. ti. lib. vj. Similiter in snia suspensionis et interdicti est seruandum sub eade pena vt ibidem. ¶ Vtru in hac pena cadat prelati reli[sect. 3]giosorum si hoc no seruat. Rn. Lap. vt refert Ge. in. d. c. cu medicinalis qd no eo q cotinue habeant monere et corrigere subditos et sic oporteret semp habere ca lamu. Ego aut credo veru. ¶ Primo qn periculu esset in mora vt no posset seruare predicta. qd etia tenet Jo. an. ibidem et gloss. in versi. temerarius. ¶ Secundo quando statuta sui ordinis alia forma traderet et illa seruaret licet non ista q no. in. c. qnalis et qn el. ij. in fi. de ac. ordo iuris non seruat in regularious. ¶ Tertio credere excusari si ex ignoran tia cotrafaceret q facilr religiosi ignorat iura. vt in. c. vnies. de simo. als non credo excusari. et sic limita Jo. an. ibide qui tenet q ligantur ista pena si no seruant predicta. ¶ Vtru sit certa forma verborum determi [sect. 4]nata. Rn. qd no oportet tn q vtat talibus verbis q exprimat cosensum iudicis de presenti excoicatis sicut in simili dicit. de spo. c. si iter viru. et de spo. duo. c. j. ar. a cotrario sensu in. c. audi. q. iij. no aute de preteritovel futuro. Vnde si dicat de nunciamus tale excomunicatuz que tn prius no excoicauit no erit excoicatus. Similiter. si dicat volo sit excoicatus vnus de istis duobus neuter erit excoicatus. Et licet qda. dicat q si intetio sit excoicandi. qualitercunq loquat erit excoicatus no credo sed tene qd dixi q in ex coicatione requirit vltra intetione expressio certa qd etia tenet Hos. Et facit qd no. in. c. cu desideres. e. ti. et no. Jnn. in. c. cu olim el. j. de priui. Et ide dicendu de absolutione ex quibus collige q excoicadus. Primo debet moneri. Secudo dz subesse causa iusta. Tertio ani mus bonus iudicis. Quarto verba con grua. Et quinto q proferat in scriptis. Et sexto q exeplu in scripture si requiratur detur infra mensem. ¶ Vtru excoicatio maior possit ferri ad [sect. 5]tepus. Rn. qd sic. sm. d. Ant. et etia eius absolutio vt recitat Pau. i. c. venies el. ij. de resti. vbi dicit q pot absolui vt testimoniu. det. et postea se reincidat. sz su spendi no pot: sed oportet qd aut totaliter liget: aut totaliter tollat sm gloss. in. c. pnti. de sen. exco. li. vj. pot bn ferri coditionaliter et deficiete coditione no ligabit. sed absolutio no pot fieri coditionaliter. qd intellige de coditione ppria q suspedit actu: sed de conditione pterita q pprie no est coditio bn pot fie rl vt puta si fecisti: sic ego te absoluo sicut dicimus. Si tu no es baptizatus ego te baptizo. ¶ Quid si dicat habeo te p excoicato. [sect. 6]Rn. qd excoicatus erit. vt patet per ea q dixi. s. ciuis. §. j. ¶ Ex qbus verbis cognoscit quo excoica [sect. 7]tio sit late snievel ferede. Rn. sm pa. i. c. si diligeti de fo. cope. q qn profert snia in iure p participiu pteriti tpis vtputa excoicatus sit vel interdictus tuc ipso iure regulariter ligat. c. cupietes in. §. ceterum. et ibi tenet gl. in ver. suspesos. de elec. li. vj. faciat. c. ij. de testi. cog. et gl. hoc tenet in. c. quicuq. de her. li. vj. et gl. in. l. in cri minali. C. de iuri. om. iu. et hoc veru nisi alio iure appareat q sint ferede snie. vt no. in. c. ij. de fo. cope. inver. sit seqstratus. et. xxx. di. p totu vbi dr anathema sit. s. p sniam fereda. Si vero verba no sunt re spectu pteriti tpis tuc si sunt declaratoria sic ipso iure ligat vt si dicat decerni mus excoicationi subiacere et hmoi vel viribus carere pro hoc tex. cu gl. in. c. nouit. de his q fiut a prela. Si aute verba sunt dispositiua. tuc si sonat in futuruz vt priuet excoicet et hmoi sic est canon ferede snie nisi addat aliqd verbum qd ostendat q ipso facto. vide bona glo. in regula penis. lib. vj. Jte tenet coiter de hoc verbo subiacet q sit late snie lz sonet in futuru. Similiter verbu habeat vt no. in. c. vnico de iniur. li. vj. et probat in. c. si quis suadete. xvij. q. iiij. Et sic intellige qd dicitur in rubro. C. commina tiones vel epistolas. ¶ Vtrum cu dr siue a iure siue ab hoie [sect. 8]precipito sub pena excoicationis sit lata snia: ita qd contrafacies incidat ipso facto. Rn. qd no nisi aliud appareat ex coiecturis ita cocludit glo. notabilis q coiter tenet in. c. vnico. de saggita. et in c. ij. de simo. et in. c. ij. de matrimo. cotra interdi. eccle. cotra nec approbo distinctione Host. Hug. q volut qd si profert a iure sit late snie alleg. xx. di. p totu sed paru faciut. Si aut profert ab hoie tuc no sit late snie. seo primu tene. ¶ Vtrum vbicuq fit metio de excoicatioe [sect. 9]itelligat de maiori. Rn. q si pfert a iudi ce est certu q sic si aliud no exprimat p tex. i. c. pe. de sen. ex. Jde possz dici qn pfert a iure et ista est ro. q verba debent itelligi sz coem cosuetudine vt i. c. ex literis despon. et. l. labeo. ff. de sup. leg. vn de q comunis vsus habet vt accipiat pro maiori si faciendum est. # 3 Excomunicatio. iij. in quibus ca sibus excom municatio ab homine lata non tenet: nec est timenda. Rn. q in. xv. sm coiter doc. in. c. solet. et. c. presenti. eo. lib. vj. Ad hoc ppositu q excomunicatio a iudice incompetenti lata sit nulla. not. Bar. et Bald. in. l. j. C. si a no cope iudi. et Ang. in aut. de epis. et cle. §. nullu. colla. ix. et Bal. in. l. ij. C. de ord. cog. et in sua marg. in ver. possessio. et in Spe. in ti. de prescrip. ver. item verum. vbi no. q exco municandi ius potest vere quecuq cle ricum prescribi. ¶ Primus quado est a no suo iudice de [sect. 1]consue. c. ad nostram cu suis concor. in glo. et hoc verum nisi ex certa scietia qs consensisset in eum tanq in iudice pro prium. ff. de iuris. om. iudi. l. si per errore et. ff. de iudi. l. ij. ¶ Scds quado est a suo iudice: sz excoi[sect. 2]cato: et licet aliqui teneat q quado exco municatio est occulta p ratione publici officij tenet tu tamen tene q non valet vt est tex. in. c. audiuimus. et. c. aperte. xxiiij. q. j. et tenet glo. in. §. j. xxiiij. q. j. verum est q excomunicatus ab excoica to occulto dz in aperto celebrare vel im miscere se diuinis: quia si non posset p bare eum excoicatum scandalizaret po pulum. Pa. in. c. veritatis de dolo et con tu. tenet post factum istam opi. sed ante factum dicit. tenendum q valeat sed non credo nisi vt dixi quo ad hoc vt no celebret in publico. Nisi possit probare q sit excommunicatus. Jtem dic si est a suo iudice sed intruso. xij. q. ij. alienatio nes vel suspeso seu interdicto a iurisditione. de coces. preb. quia cum ibi no. ¶ Tertius casus qn ille platus q ea tu [sect. 3]lit violauit interdictum hois. c. tata de exces. pla. et hoc verum nisi fuisset absolutus a dicta violatione q tuc teneret snia ex coicatiois ab eo lata post absolutione. ¶ Quartus quando qs excoicat subdi[sect. 4]tum cotra priuilegij sui tenore de priui le. c. cum capella et. c. quanto. ¶ Quintus quado plati excoicat subdi[sect. 5]tos q nolut eos pcurare vltra euictiois psonarum numeru taxatu in. c. cu apostolus de censi. du co visitat vt in. c. cu ad quorundam de exces. prela. ¶ Sextus quado fertur a delegato impe [sect. 6]trato ab excoicato in casu no pmisso vt de rescrip. c. j. li. vj. Na solu pt ipetrare excoicatus rescriptu sup articulo excoicatiois vl appellatiois. als no vt ibide ¶ Septimus quado fert contra insinua[sect. 7]tes vel exponetes superioribus aut apostolice sedis legatis vel inqsitoribus sta tum ecclesiaru monasterioru. sed locorum suorum psonarum rerum ipsorum vt in. c. q pleriq de offi. or. lib. vj. ¶ Octauus qn delegatus excoicat cotra in [sect. 8]tentione delegantis de pben. c. vlti. ¶ Nonus qn excoicat qs post appellatio [sect. 9]ne legitima vt i. c. solet et i. c. venera bili bus. e. li. vj. et. c. p tuas. e. fallit hoc vt not. Pa. i. c. venerabili. de censi. qn prelatus pcedit extra iudicialiter vt pars ad coseruationem iurium suorum. quia sicut pot se defendere gladio materiali sic et spuali nec tenet admittere pbatioes in contrarium vel appellationem. vt in. c. dilecto. e. li. vj. q limito verum qn est in possessione. vel saltem no costat q non sit in possessione. Secus esset qn costaret eu no esse in possessione. vt puta q con stat monasteriu esse exeplu et constat epm no esse i possessioe ipz visitadi. q tuc si excoicaret pus appellatione no teneret. ¶ Vtru appellatio post excoicatione in [sect. 10]flicta ipsam suspedat. Rn. sm Pa. i. c. p tuas. e. ti. q no sed solum defert iurisdi ctionem ad superiore. vt patet in. c. pastoralis et q ibi no. de appel. ¶ Vtru allegas sentetia nulla. et no pe [sect. 11]tes absolutione ad cautela sit audi edus Rn. Pa. in. d. c. p tuas. q sic et licet in. d. c. per tuas. no ponantur. nisi duo casus in quibus dz qs audiri tn hoc itelligit gratia exempli et ppterea i oi casu in q quis dicit sniam nulla dz audiri i iudi cio voles hoc pbare quis no petat ab solutione sm communiter doct. in. d. c. per tuas. in. d. c. solet. Additio. sz i alijs qui in iudicio vt actor attentat debet euitari extra iudicium vero nullo modo dz euitari. d. c. solet. Secus de allega te sentetiam iniustam. quia non audit ante absolutionem. ¶ Decimo qn continet itollerabile errore [sect. 12]vt in. c. p tuas. c. et dictis. c. solet et venerabilibus. Et dr intollerabilis error qn aliquid sub vi pcepti continetur in sen tetia q coiter vel in suo genere est pctm veluti si excoicat. q eleemosyna paupe ri tribuit. vel q faciebat aliqd qd in se bonum est. aut q no operabatur illud q ex suo actu illicitum est et prauuz vt dr in. c. venerabilibus. Addit gl. in. d. c. per tuas q est intollerabilis error quado pcipit impossibile. Jte qn pnunciat expsse con ius scriptu vt puta q dicit pro nuncio excoicatione valere quis sit lata post legitima. appellatione. Sed hic aduerte q aliqn error e expressus et tuc clarum est q no ligat per tex. pdictos Aut no est expssus. et sic glo. in. d. c. per tuas. tenet q ligat. sed Pa. in. d. cum aplus. tenet veram gl. quando non constat no torie de errore: sz quado notorie constat vt puta q voluit eu procurare vltra nu meru debitum excoicat q no ligat cle. pastoralis. §. pisana. de re iudic. vt no. p Jnn. in. c. fraternitatis de frig. et ma. pla cet mihi ista opi. ¶ Quid si continet errore facti puta q [sect. 13]dicit excoico te q fecisti furtu cum non fecerit. Rn. gl. in. d. c. p tuas q ligat. sed ego credo glo. veram nisi notorie costaret de errore facti q sic non ligaret. ¶ Xj. quando sententia profertur gene[sect. 14]raliter con no facietes puta restitutionez vel no soluetes et aliquisjno facit quia no pot q sic no ligatur sm Fede. consi. xciij. Ro sm Pa. in. c. p. et. g. de offi. dele. q verba similia debent intelligi ciuili modo argu. l. fi. cui. ff. de serui. vide pena. §. xiij. ¶ Duodecimo quado snia excoicatiois [sect. 15]ponit vt aliquid faciat qs. in certo termino et terminus prorogatur ab illo cui debebat facere de quo vide. s. excommunicatio. j. §. xx. ¶ Xiij. qn iudex ferens sniam non inte[sect. 1]dit ligare q excoicatio assumit vires ab intetione excoicatotis sm pe. in. ca. ex parte el. j. de offi. or. facit qd not. glo. in. c. ij. de resti. cog. et in. c. P. et. G. de off. dele. et in capitu. j. de iudi. et ideo quando iudex generalis excoicat non reuela tes vel qui fecerunt aliquid si intendit aliquos eximere ab hoc non ligatur q no. additio. Similiter quado sit ad instantiam alterius solum no ligat vltra intetionem requirentis q officium iudicis requisitum no excedit intentione requiretis. c. bone memorie. el. j. de postu. prela. ¶ Xiiij. qn aliqs inferior a papa excoi[sect. 17]cat alique cu participatibus cum eo in casibus in quibus minor excoicatio in cur ritur. Na con tales participates ipso iure est nulla: nisi fuerint nominatiz mo niti tribus vicibus vel vna pro tribus cu ali quorum dierum interuallo ne cum tali excoi cato pticipet. c. statuimus iuncto. c. costitutione. eo. li. vj. etsine dicta monitioe excoicas est interdictus p mensem ipso facto ab ingressu ecclesie. c. sacro. eo. ti. et no. d. c. statuimus. Secus est de papa q potest excoicare alique cum pticipatibus: et sic ligarent eadem snia. et ab ipo solo essent absoluedi. c. quod in dubijs eo. similiter sm Jo. an. et Abb. et sequit pa. in. d. c. qd in dubijs. si quis iudex ex coicaret pdictos pticipantes cu aliquo excoicato ab alio no a se teneret excoica tio quis no essent moniti. Et sic i istis duobus casibus timenda esset als no. ¶ Xv. quado excoicatio fert sub condi[sect. 18]tione: et ante coditiois euentu morit ex coicator q sic expirat et non ligat post morte eius sm Pa. in. c. cu ad hoc de cle. no resi. et quelibet etiam alia sentenria expirat ex quo non habuit effectum in vita sententiatis. facit. l. fi. ff. de pe. additio. limit a nisi imponeret per via sta tuti sm eudem Pa. m. d. c. irrefragabili in. §. ceteru de offi. or. q sic ligaret et similiter dicit Ge. in. d. c. vt aiaru q subditus qui efficit fori alterius pendente conditione non ligatur sm Archi. sed sm Jo. an. ligatur nisi appellauerit de foro competenti. c. pe. de offic. delega. c. gratum et. c. relatu et ide Jnn. tz et verius. ¶ Jn oibus predictis casibus snia ex[sect. 19]communicatiois nullo modo est timeda nec quo ad deum. nec quo ad ecclesiam quando notorie costat de aliquo ipsorum. sz quado no costaret: tuc quo ad ecclesia esset timenda: et ipsam cotenes peccaret mortaliter. et posset excommunicari et sic intelligedum est capituluz primum. xj. q. iij. vbi dicitur sententia pastoris siue iusta siue iniusta fuerit ti menda est. ¶ Ex pdictis pz decisio notabilr et qti[sect. 20]diane qonis. Eps excoicat oes q sciunt quis accepit aliquid si non reuelat an teneant. Et dic q si alr no exprimit no tenent nisi sitietes et q pbare possunt vt s. denuciatio. §. xiij. Si aut exprimeret in snia q siue probare possit siue no. q teneant denuciare sic cotinet errorez in tollerabile et no valet nisi adderet q q non potest probare teneatur sibi dicere tanq patri et puisori vt secrete puidere possit et tuc tenerent ei dicere sm distin ctione quaz habes. s. denunciatio. §. x. Jte alterius qstionis. Eps excommuni cat oes no audietes missam in parochiali ecclesia festis q si aliud non addit solu erut excoicati q sine rationabi li causa ea non audiut aut in casu a iu re vel gnali consuetudine pmisso. Et io il li qui propter aliquam infirmitate non audiunt et huiusmodi non erut excommunicati. Similiter qui audiunt in ec clesia minorum et predicatoru. Si vero in lnia adderet siue ex rationabili ca di mittant siue non siue in casu permisso a iure vel a consuetudine siue non. sic continet intollerabile errorem et non li gat q sicut episcopus attentado con tus nihil facit. c. vides. x. dist. etquod no. i. l. non dubiu. C. de legi. Jta etiam atteta tum con consuetudine generale totius orbis est nullum vt i. c. his et. c. catholica. xj. d. qd esset si posset phibere ne audirent in ecclesijs minoru et pdicatorum et huiusmodi idem dic quando madat ne quis laboret in festis sm predictam di. Jtem quando precipit alicui vt soluat in tali termino titio centum sm pre fatam di. et faciunt ad predicta quod dicam. j. pena. §. xiij. vbi plene. videbis pre hac materia et similium questionem. # 4 Excoicatio. iiij. in quibus casibus incurritur minor excommunicatio ipso iure. Ad quod di cendum est q lz plures casus numeren tur in iure nihilominus oes reducutur ad istos duos. ¶ Quorum primus est pecca tum mortale. Nam quotiescunq quis peccat mortalr est excoicatus minori ex coicatione ipso facto vt patet i. c. audi. xl. q. iij. vn si celebrat vel recipit eccliastica sacra nisi prius coterat de pcto peccat mortalr. c. fi. de cle. exco. mi. Qd limi ta. vt. s. baptismus. v. §. x. et hec excomu nicatio minor est solum quo ad deuz si pctm est occultuz vt in. d. c. audi. Si ve ro est notorium sic excommunicatus est etia quo ad ecclesia vt in. c. vestra. de co ha. cle. et mu. de q dic. vt. s. clericus. viij. §. iiij. et ad istum casuz reducitur illud qd habetur. in. c. miror. xvij. q. iiij. et. in. c. ta ta de simo. et. in. c. si quis deinceps. xvij. q. vij. cum si. ¶ Secundus casus est cu quis participat cu excommunicato ma iori excommunicatioe: in locutioc: oratioe: salutatione: comestione et similibus de quibus dic vt. j. excommunicatio. viij. per totum. # 5 Excoicatio. v. de casibus in quibquis incurrit ipso facto excommunicationem maiorem et a qua non pot absolui nisi a sede apostolica. # 1 ¶ Primus casus est in. c. si quis suadete. xvij. q. iiij. iuncto. c. non dubiu et. c. veniens. et. c. ad eminentiam. et. c. cum illorum. et. c. de monialibus. eo. ti. cum. c. religioso. eo. tit. lib. vj. vbi excomunicatur quicunq suadente diabolo in clericum vel monachum vel monialem canonica aut cuiuslibet religionis conuersum vel conuersam aut nouiciu quelibet cuiuslibet religionis violentas manus iniecerint pro cuius casus declaratione queruntur. j. scripta. Facit. ad ea q in hoc. §. et prece. dicit et quod no. Spe. in ti. de poste. §. vij. ver si. quid si pono. etseq. et i ti. de noto. cri. §. iij. ver. fama Bal. no. in. l. per diuersas. q. xij. C. mand. et in aut. contra rogatus. C. ad trebel. ¶ Quado dicat inijcere suadete diabo [sect. 1]io. Rn. q qn dolose facit. na dolus reqrit vt excoicatio hoc incurrat vt no. Joan. an. in. c. qto i nouella de sen. exco. et est tex. apertus in. c. j. et in. c. cum volutate eo. ti. ex quo pz q percutiens clericum in. viij. casibus non excommunicatus. ¶ Primo si indeliberate sicut facit lu[sect. 2]dens percussus aliquado sine delibera tioe repercutit: vt in. d. c. j. sm Mon. q hec est coditio ludi. vt percussus graui ter repercutiat ne videatur inferiori ip so ludo. ¶ Scdo si ex ludo et ioco intellige leui[sect. 3]ter et in derisionem vt in. d. c. j. ¶ Tertio si causa correctionis vt in. d. [sect. 4]c. cum volutate. intellige de his quibus est pmissum sicut sunt plati q p seipos clericosvel religiosos vberare possunt exceptis epis quibus non licet alique percutere vt in. c. no liceat. lxxxvj. di. sz per alium faciant vt. v. q. v. illi q no tn per laicu si clericus est qui verberandus est vt in. c. vniuersitatis eo. ti. ¶ Quid si sit prelatus sz non illius cle [sect. 5]rici que verberat. Rn. q est excoicatus. q sm pa. in. c. vt fame eode opz sit suus prelatus. et secundo q ad eu spectat cor rectio quia non sufficit habeat autoritatem in ciuilibus. sicut rector vniuersitatis habet aliter istis duobus cocurrentibus erit excommunicatus. ¶ Vtrum verberantes ex mandato pre [sect. 6]latoru excusentur. Rn. q si est inferior episcopo prelatus debet ipe verberare nisi causa vrgeat aliter est excommuni catus tam precipiens q obediens si p aliu facit vt in. d. c. vniuersitatis. Si ve ro est episcopus vel si non est episcopus et ea vrgeat excusat verberas de eoru mandato vt in. c. ex tenore eode dumodo sit clericus monachus vel couersus si verberare vult clericu monachu vel co uersum quia licet per laicu possit capi clericus ex necessitate vel monachus vt couersus vt in. c. vt fame eodem tamen verberari no licet aliquo modo nisi ca subsistete. aliter excoicatus esset vt in. d. c. vniuersitatis et hoc capio laicu p seculari pprie vt i. d. c. vniuersitatis et sic co suetudo interpretat. d. c. vniuersitatis vt pro causa rationabili: et p conuersos seu laicos religiosos possit de madato prelatorum verberari. ¶ Vtru prelatus vel alius de eius mada[sect. 7]to detinens clericu sit excoicatus. Rn. q no nisi modu excedat. vtputa cu clericus quiete se capi et duci pmittit et capiens calce vel pugno impingit vt dicit Jo. an. in. c. si clericos eo. li. vj. vel nisi cleri cus fideiussorem de parendo daret. quia tunc non potest detineri nisi excessus enormitas vel alia rationabilis causa aliud suaderet vt in. d. c. si clericos. ¶ Vtrum prelatus verberas clericum [sect. 8]ex odio no causa correctiois sit excommunicatus. Rn. q sic ar. d. c. cu volutate. Sed not. secudum Mona. ti. excoica tio q no requirit q prelatus verberas cogitet de correctione. sz sufficit in per sona que habet autoritate a iure verbe randi et causa subsit ppter qua debeat puniri. vnde pcutere ex correctione est p cutere pro culpa digna correctione q snia et si sit benigna securius tn est sz eu dem vt saltem habitu cogitet de correctione quia licet tunc moueatur ex ira no erit excommunicatus. sed loge melius est vt differat donec ira quiescat. vt dicitur in. c. illa prepositoru et. c. ira. et. c. cu apud. xj. q. iij. ¶ Vtrum magister possit similiter cau [sect. 9]sa discipline verberare. Rn. q sic. c. j. et c. ex tenore et. c. cum voluntate. §. fin. eo. titu. nec distinguitur an clericus sit in sacris aut in minoribus sicut nec in prelato. in. d. c. ¶ Vtrum pater vel dns familie vel pro [sect. 10]pinquus similiter possit. Rn. q sic si sut in minoribus. clerici. d. c. cum voluntate. facit. l. si filius. C. de pa. pote. et. l. vnica. C. de emeda. ppi. xlv. dist. c. disciplina ad fi. Tenet tame Jo. de ligna. Pe. de pe. et Pau. qetia si paterfami. verberaret exi stetem in sacris ca correctionis no erit excomunicatus et plz post factum licet ante factu tenea cum pa. in. d. c. cuz vo luntate q incidat. nec ob. dicto pfatorum doctorum ro gl. in. d. c. cu voluntate q vt dicit Pa. ibide et in. c. constitutus. de in integ. resti sola dignitas epalis no sacer ordo liberat a pria potestate ar. c. p venerabilem qui fil. sint legi. ¶ Similiter pot psbyter vel qlibet alius [sect. 11]rone officij q hz i ecclesia q cui officiu comittit. et oia sine quibus offm exequi no pot ar. c. j. de offi. deleg. et si talis clericus pturbat officiu in ecclesia lz habens officiu non habeat magisterium super eum potest tamen eum expellere et verberare: vt no. Jnn. et Hosti. in. c. ve niens eodem ti. Pa. etiam ibidez dicit q etiam si non habet prelatione excusatur in tali casu pcutiendo. Similiter possunt facere senes clerici ca deuotio nis in pueros clericos et iuniores i minoribus ordinibus constitutos vt i. d. c. cum voluntate. §. fi. et hec intellige de leui percussione no graui qui tame om nes supradicti si excederent modu du modo no ex pposito no erunt excomunicati vt no. Ber. et Hosti. in. d. c. cuz vo luntate. ¶ Quarto ratione cohertionis pot de[sect. 12]tineri sine excommunicatione. puta co tinuat actum malu nec potest compesci aliter sz. Jnn. in. c. si vero el. j. eo. ti. q iudex potest eum capere et quilibet alius et ligare. dumodo q primu restituat pre lato suo: simili mo pot sz Pa. in. d. ca. si vero familia potestatis inuenies clericu de nocte q pot timere ne velit facere aliqd malu q est con eu presumptio. c. cosuluit de offi. deleg. Jte quando capi tur propter malum qd egit. vt ducatur ad prelatu suum vt puniatur et dubita tur de fugaleius sz pa. in. c. cum no ho mine de iudi. facit i ar. C. de decurio. l. generali ide dic si creditor timeret d fu ga clerici debitoris sz Jnn. et pa. in. ca. vt fame. e. ti. facit. l. ait pretor. ff. de his que infra. cre. Jtem potest si fecit aliqd delictum detineri per. xx. horas ad vocandum testes ne fit locus inficiationi facit. l. capite quinto. ff. de adulte. et in aute. vt. li. ma. et auie. §. is quoq. ¶ Quinto ratione defensionis taz sue [sect. 13]q suorum seu etia aliorum lz detinere euz et ad iudice ppriu ducere sz pa. in. d. c. cu no ab hoie et etia percutere mutilare et occidere cu moderamine inculpate tutele. immo dicit glo. in. §. j. xxiij. q. viij. q nec etia peccat sequitur pa. in. c. oliz el j. de resti. spo. nec solu pro defentioe psone: sz etia reru lz pcutere vt. d. c. olim et. c. dilecto de sen. ex. li. vj. et in. l. fure. ff. d sic. c. non tamen occiderevel mutilare licet quando ablatum est recuperabile per iudicem sz bar. in. l. furem. quia sic incurre ret excommunicationem secus si esset irrecuperabile ablatum vt in. d. c. olim. et in. d. c. dilectus. et no. in. d. l. fu rem et de hac materia vide. s. defensio. Jdem dic de auxiliatoribus talium ad uerte hoc q lz non sit excomunicatus faciens violentiam clerico pro recupe ratioe reru sibi ablatarum tn si hoc facit ex interuallo postq clericus peruenit ad locu destinatu et adeptus est pos sessione perfecta reru ablataru incidit in excomunicatione sz pe. de consu. eccle siasticis. qn dicatur ex interuallo vide s. defensio. ¶ Sed pone q excedat modu percuti[sect. 14]ens clicu ca defensionis. Rn. sz pa. i. d. c. olim q ppter hoc no erit excoicatus du modo ex proposito non faciat quia vt dixi requiretur dolus vt incidat in excommunicationem facit gl. in. c. significasti el. ij. de homi. et. l. si explagijs. §. tabernarius. ff. ad. l. aqui. vide bonaz gl. in. d. ca. cum volutate et in prin. xxiij. q. j. Secus si ex pposito et dicitur excedere qn no seruat moderamen iculpate tutele d quo habes. s. defesio. §. iiij. ¶ Sed pone q fugiedo potest euade[sect. 15]re sed no fugit et sic percutit inuasorem Rn. sm Bar. in. l. j. C. vn vi. et sequit pa. in. c. olim el. j. de resti. spo. q licite pot p cutere q fuga est queda iniuria. l. item apd la beone. ff. de iniur. et dicit Cy. i. d. .§. tabernarius q fuga reddit que viliore hoc limito verum qn esset talis q fuga eet et cofusio. cu ergo iniuria corporalis fit maior q iactura rerum. l. in seruorum ff. de penis et pro iactura reru liceat per cutere vt dictu est ergo a fortiori p iniuria corporali sed tamen non euitaret irregularitatem si occideret cle. si furio sus de homici. ¶ Sexto ratione turpis operatiois cu [sect. 16]vxore matre sorore vel filia a clerico facte. na sic cu talibus psonis inuenies eu sine excomunicatioe percutit nec di stinguo inter leue et atroce percussione cu ius no distinguat vt in. c. sivero el. j. eo. §. vl. cu etia lex pmittat occidere vt ff. de adul. l. q lex ait. §. q ait. Peccat tn graniter si mutilat vl occidit vt no. i. d. c. Si vero excoicatus vero non est licet aliqui dixerut q sic. Ego tame q difficile est iustu temperare dolore. vt. C. de adul. l. gracus tenerem q esset excommunicatus occidendo vel mutilando quando maturo consilio et pensato ani mo id faceret non ex calore ire subito quia tunc cessaret ratio qua canon excusat ab excommunicatione et lex ab occisione alias no fit excomunicatus. ¶ Quid si inuenit no cu predictis per [sect. 17]sonis aut aliqua earuz sed cum aliqua alia consanguinea. Rn. sz tex. d. c. si vero q erit excoicatus pcuties q pfata cocessio no extedit ad als psonas. Hosti. tame extendit filia ad nepte et vxore et ad sponsa vt i aut. vt lic. matri et auie. §. q vo et Jnn. matrem ad ascendentes et fi liam ad descendentes pma tamen opi nio tutior est vt no extedat ar. optimuz in. l. pure et q ibi no. ff. de adul. vbi nomine patris cui licet filia in adulterio occidere non veniunt ascendentes. ¶ Quid si non inuenit in actu coitus [sect. 18]cum predictis psonis sed i oculis amplexibus et hmoi signis ppinquis coltus vel expledi vl expleti. Rn. Mo. vbi. s. q si hmoi fiat i loco suspecto no erit excoicatus verberas eum. Secus si i pu blico. oscularetur sz morem patrie. ¶ Vtru post expletu opus nepharium [sect. 19]cu aliq prefatarum exinteruallo pcuties sit excoicatus. Rn. Di. li. iij. ti. ij. q sic nisi forte ter monuisset eu vt in aut. vt lice. ma. et auie. §. is qq et. C. de adul. aut. si qs ei vbi pz q si ter cora restibus monuit suspectu et postea inuenit confabulari cu vxore pot euz occidere credo tn q fit et excomunicatus si monuit ter dumo no iueniat eum in actu aut ppin qtatibus arg. d. c. si vero posset tn eu capere post talez monitione inuenies eu colloque tem et iudici pntare argumentum in. l. capite quinto. ff. de adul. ¶ Quid si pcurat vt clericus vocetur ab [sect. 20]vxore ad turpitudine et sic euverberat. Rn. Mona. vbi. s. qd excomunicatus est tam ipse q vxor q in dolo sunt. ¶ Vtru mulier petita de turpitudine a [sect. 21]clico licite eu percutiat. Rn. Mo. vbi. s. q sic si ea inuita tagebat vel vi corpale in ferebat dumodo faciat cuz moderamie inculpate tutele secus si eam non tangebat sed solum vbis eam impetebat q verum credo qn solu verbis potuit eu repellere als licite euz percutit nec et excoicata est si zelo castitatis acce sa modum excederet non ex proposito sed subito improuise ar. eorum que notan tur. in gl. in prin. xxiij. q. j. [sect. 22]¶ Septimo rone pditionis priuilegij clericalis q qde pditur multis mois ali qn rone ihonestatis de quo vide. s. cle ricus. ix. §. iij. cu sequentibus et clericus x. §. j. aliqn rone bigamie de quo. s. bigamia. §. x. cu sequetibus aliqn ppter qli tate psone sicut clerici coiugati si no de ferut habitu et tosura sine aliqua monitione oe puilegiu pdut sz Jo. an. mo. et arch. in. c. Joanes de cle. coiug. tex. est i c. vnico. de cle. coniu. li. vj. ¶ Sz nuqd si isti reassumut habituz et [sect. 23]tosura gaudeatpuilegio. Rn. Joa. mo. et arch. et Jo. d li. q sic p Cle. pma d vita et honestate cle. alij dicut q nuq sz pmo verius aduerte tn hic q est duplex pui legu sm Pau. in. c. j. de aposta. s. fori vt tm coueniant sub iudice ecclesiastico. Alid canonis si quis suadete de q hic. ¶ Primu. cu maiori difficultate pditur qua sz q nec ex sola dimissione habitus aut imixtione enormiu et hmoi pdit vt in. c. si iudex. eo. li. vj. sz bn qnq scdz vt dictum est. ¶ Aliqn ppter depositionevt puta q e [sect. 24]degradatus actualiter de quovide. s. d gradatio aliquado propter heresiz q hereticus pdit oe priuilegiu. c. excomu nicamus de here ita tz Jnn. in. c. si vere et sequitur Pa. in. c. cotingit el. j. e. ti. ali qn propter excomunicatione sm aliqs comunior tn opinio est q pcuties exco municatu clericuz est excomunicatus q no amittit priuilegium sz Jo. et Vicen. Go fr. Jnn. Jo. an. no. d hoc i. c. si qs dei ceps. xvij. q. iiij. et in. c. excomunicatoru xxiij. q. v. ¶ Septimo ratione ignoratiois puta [sect. 25]q coma nutriebat nec aliqdapparebat de clicatu et sic credebat laicu vt in. c. si vero el. ij. e. ti. vel si habebat habitu no eum videbat q de nocte erat q sz Ho. et Jnn. in. c. cu no ab hoie de iudi. et. d. c. sivero opz ergo intedat pcutere clericu vel intendere debeat vt sit excoicatus. ¶ Si voviderit ei tosura lz non crederet clericu esset excoicatus percutiens. q credere debebat. Jntelligesi ille erat clericus q aliter no esset excoicatus etia si clericu credidisset qui clericus no est per. di. ca. Si vero sm Ber. et Jnno. nec etiam irregularis est sm Feder. consi. xiij. si in tali dubio celebrasset vt sequi tur Pa. in. d. ca. si vero. ¶ Octauo rone qlificatiois facti. nam oz ad hoc vt qs icidat i excoicatione p[sect. 26]cutiedo clicu q peccet mortaliter quado ergo iiectio manuu e talr qlificata q peccatu mortale no e excoicatio no icurrit: sicut pbat i puero q no e doli ca pax q pcutiedo no icidit vt i. c. j. e. ti. pp q teneo cu Pe. de pusio q fugies iimicos si equu vl gladiu violeter de manu clici accipiat vt se defendat no icidat i excoicatione quis Ber. bri. et tacre. teneat conriu. Sz verius est dictu Petri p rone suam q dicit sic nullus sapies diceret huc peccasse mortaliter. Et cuz excoicatio no inferat nisi p mortali. xj. q. iij. Nemo eporum. ergo no erit excoicatus. q no. bn p multis. Jde dic si quis violeter includit clicu ne ab iimicts le dat q si sit violetia no tn iest dolus sm Jnn. i. d. c. nuper. duo ei reqrut. s. aius dolosus et opus sm no. Jo. an. i. c. ppetue de ele. li. vj. Silr socius quis turbatus clicu ipellit no ex deliberatioe sed ex su bito motu no erit excoicatus vt tz Ric. in. iiij. d. xviij. facit tex. i. ij §. notadu. ij. q. iij. in consultus calonia calunie vitio caret et ob hoc nulla pena erogari opz et ppterea dr. Si qs suadete dyabolo qd pprie no. dolu et mortale peccatum. ¶ Nuc restat videre quis dicat clericus: [sect. 27]vl monachus. Rn. q noie clerici hic co phediturois hns alique ordine et pma tosura solu vt de eta. et ql. c. cu contingat et no. di. Pe. d anc. i. c. j. de cle. coniuga. li. vj. noie monachorum vlmonialiu veniunt hic oes pfessi qcuq regula appproba ta et noie nouicio pueniut ingressi religioez approbatavt pbet si i ea manere debet noie vo couersorum et conuersaru hic veniut oes q mutato habitu se etsua ali cui de religionibus approbatis dedicauerutppetuo: siue sint masculi: siue sint femine et lz gl. i. c. qsqs. xvij. q. iiij. teneat q conuersi et penitetes gaudeat puile gio clicali et p hoc inferatur ab aliqbus q mulier iclusa vt totaliter vacet deo et heremite q contemptis modanis. vt deo vacet deserta loca inhabitat et conuersi ecclesiaru seculariu q se et sua dedicarut deo et incedunt tonsurati vel muta uerut habitum et intersunt comuniter horis diuinis et hmoi similes sicut sut fratres et sorores tertij ordinis scti Fra cisci qviuut in congregatione sicut ceteri religiosi q gaudet isto priuilegio ita q verberas eos sit excoicatus j. Hoc tn ego no teneo post factu sz bn an factu tu q no sunt religiosi pprie eo qd tria vota no promittut vni de religionibus approbatis: et cras possunt ee mere seculares si volut tn etia q nec sut conuersi religio nis approbate et tex. in. d. c. no dubiu et alibi no loqtur simpliciter de couersis. sz de conuersis religiois multominus here mite q ca qstus vt sunt coiter nri tpis sibi format habitu. et illi conuersi ecclesia ru q sibi pprietate suorum retinent et fres tertij ordinis pfati q in domibus pprijs cu vxoribus et filijs viuut gaudet isto pri uilegio ar. c. duo sut. xij. q. j. et q no. ho. et communiter doc. i. d. ca. non dubium et Car. in cle. j. de deci. ¶ Postremu sciendu est qd est inicere [sect. 28]manus violetas et dic q est ois violetia q fit psone. vn sm pa. i. c. nup. e. ti. cano d. c. si quis suadete ponderat potius effectu violetie q ipm modu inferedi violetia et hoc pz in. d. c. nup. vbi detines clericu i custodia publ. c. vel priuata vl in domo aliqua: quis manus no inici at est excoicatus ex q libere non potest ire. Jde iniuriosa manus iniectio absq violetia in clericu facta inducit hac excomunicatione. vt i. c. cotingit el. j. e. ti. Ex quo pz q no solu q eu pcutit etiam volutariu est excoicatus sz etia si cleri cus seipsuz pcurrit ex ira vel odio sicut faciut q tedio vite vel alia desperatio ne ducti seipsos interficiut vel mutilat vt tenet coiter doc. i. d. c. cotingit. Simi liter q spuit vel aqua aut alid effundit sup eu vel ponit custodes vt capiat eu si exierit de domo. Similiter visis fiat rebus sibi inherentibus vt puta equo cui insedet vel qd aliud q tenet eripit vio leter aut scindit siue fragiturvt tz Car. in cle. j. de penis. nisi sit res qua ppria autoritate capere pot q tuc no incidit. ¶ Sz quid si solo metu iducat. vt ei ali [sect. 9]quid det. Rn. dir. li. iij. ti. ij. q no e excoi catus. Silr q eu in aliqua domo obseruat solu vt ei verecudia aliqua faciat. nec etia q cu dormit vel no sentit furti ue zona vel bursaz vel qd simile aufert q in hmoi violetia psone no fit. vel rebus sibi coheretibus cocor. Car. in. cle. j. de pen. Jte nec est excomunicatus q lz habeat animu lededi. no tame eum tagit licet vibret ensem sup caput eius vel si tagit ei vim no infert nec lesione. q verba sunt cu effectu accipienda. c. relatu de cle. no resi. nec obest conatus sine effectu d spo. c. iuuenis. et. c. adolesces. ¶ Vtrum perseques clericu vt pcutiar [sect. 30]ipse fugies cadit et ledit sit excoicatus. Rn. Rod. q no nisi quasi coactus vt euadat se precipitet vel in aliud piculu se igerat sed ego credo q sit tutius dicere qd sit excomunicatus q satis manu im ponit et est securius hoc tenere. ¶ Mandans etia dicitur micere manus [sect. 31]q vt dicitur i. c. mulieres. e. ti. isvere co mittit cuius madato vel autoritate fit et ideo est excoicatus si madatarius cle ricu pcussit. vt in. d. c. mulieres. ¶ Quid si madatorio reuocauit mada [sect. 32]tu. sz anq veniret ad notitia mandata rij pcussit. Rn. lz Jnn. teneat no esse excoicatu sm Ber. et Ho. vt refert dir. vbi. s. nisi itegra reuocauerit madatariu. et eu certi ficauerit sup hoc erit excoicatus ar. l. si in madasie. ff. ma. de pcu. ex nisi nuatione de rescri. ex parte decani. hoc etia tz Jo. lxiij. d. tibi domino. ¶ Quid si post madatu mortuus est ma [sect. 33]dator re integra. Rn. sz dere. vbi. s. qd lz madatarius postea pcusserit no erit tn madator excoicatus. q supstes tm ligat. xxiiij. q. j. quodcuq. lz si notorium sit de madato et signa pnie no onderit no sit sepeliedus in sacro nec ecclesia orabit pro eo ratione pcti notorij vt tz Ho. et Ber. et Jnn. Pa. aute in. c. cu a nobis. el. ij. eo. ti. vr tenere q nisi madatarius habuerit notitiam de eius morte erit excoicatus etia si penituerit in morte et est tutius licet de rigore iuris non sit exco municatus. cum in veritate mandatum reuocatum fuerit morte vt notat idem Pau. in. d. c. mulieres. ¶ Quid si no madauit. sed dixit aliqua [sect. 34]verba dolose. vt iducat ad percutiendu Rn. q si talia sunt verba q cooperent madatovl cosilio. puta dicit faceret mi hi singulare consolatione. vl sep velle ei bonuz q pcuteret nulli dubiu q si seqt pcussio ex hoc erit excoicatus. vt. in. d. c. mulieres no. q no refert quid ex equi polentibus fiat. vnde vt refert Bar. in l. si qui mihi bona. §. iussuz. ff. de acqui. here. q dominus verberatus a quodam dixit coram famulis suis nisi aliud de tali audiero anteq domu reuertar ero male contentus. ppter q famulus interfecit percussorem fuit punitus ipse dominus de homicidio et ppterea dicit Pa. in. c. ex literis de exces. prela. q non refert an directe vel indirecte aliquid consulatur vt pbatur. in. d. c. ex literis in episcopo qui dixit omnes dicunt q maluz est si euaserit cui homicidiu im putatur et facit ad hoc. l. certuz. ff. si cer. pe. et. l. cum quid. eo. ti. facit q not. Bal. et Ang. Raph. et Jmo. in. l. quid ergo. §. pe. ff. dele. j. qui volunt q instigans et sollicitans aliquem vt percutiat sit excommunicatus si sequatur. percussio. Secus aut si no sunt talia verba quia non erit excommunicatus. ¶ Cooperans auxilio vel cosilio no so[sect. 35]lu excoicatus sz etia phibere vales si no obuiat ne verberet. c. qte. eo. ti. qd idubitatu est sm oes. in eo sub cuius ptate est verberas. in alijs aut q no habet ex officio si no phibet dolose. similiter est dubitatu q sunt excoicati. Si vo hoc no facit dolose. sz q no vult se immisce re rumoribus vel ex timore vel neglige tia no phibet tenet coiter doc. q no est excoicatus in. d. c. qte vbi Jo. an. in no uella dicit notabile verbum. in huc inquit vel alium canone nullus icidit nisi sit indolo. arg. ff. de adul. l. pe. ff. de sic. c. l. j. Jdem Jo. de ligna. ¶ Sz qd de clerico q volutarie subicit [sect. 36]se verberibus an ipe sit excoicatus. Rn. q no vt tz Pa. i. c. cotingit. el. j. nec obstat q no obuiat q no facit dolose. sed in sa tisfactione et vt maius forte malu euitet nec etia obstat q participat in crimine q sm Jo. an. in. c. delictu de reg. iu. lib. vj. in mercurialibus. talis verberas vno impetu plures ictus dat et est solu excoi catus vna excoicatioe. q pro vno facto habetur. hoc idem no. Bario. in. l. nuq ff. de priua. de lic. et q sit verior opinio patet in. d. c. contingit vbi dicit tex. excoicandum talem clericum. ¶ Ratu habes q aliqs noie suo iniecit [sect. 37]manus violetas in clericu est excoicatus q ratihabitio madato coparat. secus si no sit factu noie eius q lz ratum habeat non tamen est excoicatus quis peccet mortaliter de sente. ex. c. cu quis lib. vj. ¶ Querit vtru pfati inicietes manus in [sect. 8]eccliasticam psonam sit semper a sede aplica absoluedi. Rn. q distinguedu e iter iniuria leue mediocre et euorme vt p iniuria leui quilibet eps possit absol uere iure suo autoritate. c. puenit. eo. ti. p iniuria vo mediocri non pot eps ab soluere nisi puilegiatos. et qui sint not. i c. si vo el. j. eo. ti. et in. c. qm de vi. ho. cle. vbi hoc est priuilegium clericorum coiter viuetium et claustraliu. Jn iniuria aute enormi reglr nullus pot absoluere citra sede apostolica vt in. d. c. si quis suaden te. vel legatoru eius de quo vide legatus. §. iiij. nisi in casibus de qbus. j. §. xlviij. ¶ Sz nunquid inferior epo q hz quasi [sect. 39]epalem iurisdictione poterit absoluere sicut eps pot i iniuria leui vl mediocri. Rn. q coiter tenet q non q dictu. c. per uenit loquit de epo non de inferiori. q dicit fraternitati. na inferiores dicunt filij. vt i. c. q graui d cri. falsi. Fallit hoc in habetibus autoritate epale a papa quia possunt sicut episcopi quoscuq in foro pniali absoluere. Silr fallit in platis religiosorum quorucunq qui si sint sacerdotes pnt absoluere sibi subditos se adinuice pcutietes. dummodo iniuria no sit enormis. vt in. c. cu illorum. e. ti. et ex teditur istud priuilegium ad magistru et fratres hospitalis hierosolimitani vt in. c. canonica eo. tit. qui pnt absolut a suo priore si psbyter est. et dicitur ille platus qui non hz sup se maiore in coue tu. no aut ille prior triu vl quatuorq in stituit et amouet ad arbitriu superioru nisi sup hoc habeat puilegiu spale. pot tame eps comittere hac autoritate ab soluedi inferiori vt no. in. c. fi. de offi. ordi. et similiter prelati religiosoru cuz illud competat eis ex priuilegio rone di gnitatis vt in. c. eis quibus de offi. or. in tex. et in gl. et. c. fi. de offi. deleg. loquitur quado comissio fit rone psone qd bene no. pro limitatione. d. c. fi. ¶ Sz qd si platus pdictorum religiosorum [sect. 40]no est sacerdos vel e excomunicatus vel mortuus vel aliter impeditus. Rn. sz Ho. q in defectu ipsius semp est ad epm pro priu recurren. vt pz i. c. monachi. et. c. cu illorum et. c. canonica. eo. ti. et cocor. cu hoc fe. in quoda cosilio. et Ge. in. d. c. religio so ppter rone ne euagadi et c. Sed Pa. in. d. c. monachi tz conriu in religiosis exe ptis et dicit similiter in conriu facere nota. p Joa. an. in regula scieti de re. iu. in mercurialibus. Et hoc credo verius per c. pen. de offi. or. et tex. iuncta gl. notabi li. in cle. pe. de sen. ex. Jbunt ergo ad pa pam de quo vide. j. exemptus. §. vj. ¶ Quis absoluet abbate excoicatu pro [sect. 41]iniectione. Rn. Pa. i. c. vniuersitatis q eps vt i. c. monachi. nisi iniuria sit enor mis. vel nisi sit exemptus. ¶ Vtru si regularis pcutiat regularem [sect. 42]alterius claustri: platus pcutientis possit absoluere. Rn. sm pa. i. d. c. cu illorum cu ho. et ber. q dz aduocari platus pcussum no vt absoluat sed vt iniuria remittat. aliter absolui no dz et istud verius. lz do. Ant. teneat q ambo debet absoluere. vel committere vnus alteri vices suas. [sect. 43]¶ Vtru regulares extra claustru se per cutientes possint silr absolui. Rn. q lz. ho. dicat q no ego teneo cu pa. in. c. cuz illoru q eorum platus poterit eos absoluere q. d. c. cuz illorum. et. c. canonica lo quunt idistincte. nec repetut i claustro. [sect. 44]¶ Sz qd si regularis pcusserit clericuz seculare sue vel alterius diocesis. Rn. q pprius eps absoluet eu i eo casu in quo posset clericu suu si percussisset alium absoluere. vt in. c. religioso. eo. ti. li. vj. et no proprius prelatus suus nisi sit exeptus taliter etia rone delicti no possit conueniri nisi sub suo prelato quia absoluetur suo prelato de consensu episcopi. ¶ Querit qd tenedu sit demonialibus [sect. 45]q se inuice pcutiut. Rn. q absoluet a epo in cuius diocesi sunt earu monasteria. et hoc no solu no exepte sz et exepte ita tenet coiter doc. et gl. in. c. demonia libus. eo. ti. nisi aliud habeat priuilegiu. [sect. 46]¶ Quid de sororibus scte Clare. et sancti. Dnici. Rn. pa. in. d. c. de monialibus dubitat an possint absolui a suisplatis sz hodie clarum e p priuilegia iparum q pnt. ¶ Vtru nouicius q iniecit manus viole [sect. 47]tas ante nouiciatu possit absolui a suo plato. Rn. sm Jo. an. i. c. cu illoru extra de sen. exc. et Ge. i. d. c. religiosoq abbas no pot absoluere nouiciu tpe nouicia tus nisi sit expresse vel tacite pfessus. et lz Jnno. et Hosti. in. d. c. monachi. et Archi. in. d. c. religioso videant tenere cotrariu. s. q possit. tame eos limita qn pcussio fuit facta tempore nouiciatus no ante nisi sint priulegiati. ¶ Quid si nouitius pcuties in nouiciatuet absolutus egrediat. Rn. q si egredia [sect. 48]tur nisi se representet qprimu comode poterit ei q de iure eu absoluere poterat icidet i eade vt in. c. eos. eo. ti. li. vj. hec oia locu habet quado iiuria est leuis. vel quado est mediocris vel grauis no quado iniuria est enormis q a papa solu vel ab eius legato possunt absolui vt in. c. ad eminetia. eo. ti. iucto. c. cu illorum. eo. ti. quado aut iniuria dicit enormis vide. s. enormis qn vo grauis vel leuis aut mediocris relinquitur ar bitrio iudicis sm pa. in. c. puenit. eo. ti. [sect. 49]¶ Querit in qbus casibus expsse coceditur epis vt ab enormi vel graui in iu ria absoluant. Rn. q in. vij. casibus. ¶ Prio in articulo vel periculo mortis [sect. 50]costituto vt in. d. c. si qs suadente. et. d. c. no dubium. et. c. ea noscit. §. fi. et. c. q de his eo. ti. nec solu eps sz quilibet sacerdos sm modu de q. xvj. absolutio. iij. §. s. et quis dicatur in periculo. mortis. vide mors. §. vj. ¶ Scds i habete legitimu ipedimetu ppter qd no possit adire papa vel aliu [sect. 51]qui potestate habeat absoluedi vt i. c. de cetero et in. c. qd de his eo. et in. c. eos eo. lib. vj. et qd sit legitimu impedimen tu. Rn. q est oe qd arbitrio boni viri ro nabiliter impedit vt puta q hz capita les inimicitias. d. c. de cetero etia ex cul pa sua. l. nec timore. ff. qd me. ca. despo. venies vel est infirmus vt i. c. q de his eo. licet no sit piculu mortis vel est pau per no medicas qui viuit ex artificio q no pot in via exercere vel si medicans sibi vel vxori vel alteri subueniebat qd alibi non posset secus imedicante qui solu sibi hz puidere q si eundo et medi cando posset necessario iuenire no posset absolui vt no. Pa. in. c. ea noscit. e. vl est multu senex in. d. c. quis et hmoi im ponet tame eis vt cessante impedimen to se representet exceptis senibus q senectus nunq deficiet et lz videant fortes tame q periculu est absoluetur sm Jnno. et ho. in. d. c. quis de istis impeditis dic. vt. s. absolutio. iij. §. xvj. cum seq. ¶ Tertius in nobilibus magne potetie q [sect. 25]no pssunt terras suas relinquere prius tame anteq absoluant intimada e eoru coditio summo potifici et sm eius co silium absoluentur nisi sit periculuz in mora. c. mulieres. §. j. eo. titu. ¶ Quartus in mulieribus cuiuscunq co [sect. 53]ditionis sint. d. c. mulieres et qualitercu q percusserint etiam attrociter. ¶ Quitus in his q sui iuris no sunt sicut [sect. 45]sunt filij fa. serui et hmoi etiaz si filius hz et ipse familia. Et hoc itellige in iniuria mediocri simplr in enormi vero no possut absolui nisi fecerint in fraude vel ni si quado dns vel prfamilias no existes in culpa ex eoru absentia graues damnu incurreret q tuc possut etia ab enor mi absolui nisi sit scandalum. vt no. iin c. relatum. eo. titu. Nec disti nguo in filiusfamilias sm Pa. in. d. c. relatum et placet q sufficit q non sint sui iuris. ¶ Sed an hoc ide erit inviro q in frau[sect. 55]de vxoris fecit vel in liberto. Rn. gl. i. d. c. relatu q no q: cu hoc edictum sit prohibitoru no extenditur nisi ad expresse exceptos ar. c. cum illorum eo. ti. et not. Pan. in. c. relatum Hostie. tame ibidez tz q ide tz q ide erit iudiciu sicut de su pradictis quia tales persone non sunt sui iuris vt placet mihi. d. c. mulieres quando patronus vel vxor graue dam num pateretur: propter eoruz absentia ar. d. c. relatum Cum autem efficiuntur predicti sui iuris vel liberi tenentur se presentare apostolice sedi. ¶ Sextus in iuuenibus nec distinguo [sect. 56]an sint sui iuris vel no siue sint diuites vel non quia simpliciter non tenent ire q eoru itineratio periculosa est vt no. Pan. in. d. c. ea nascitur impedimento tn iuuentutis sublato tenentur se presentare pape vt no. in. d. c. quis. ¶ Septimus in hostiario vel officiali q [sect. 57]pretextu officij arcendo turbam percus sit clericum vt not. in. c. Si vero. j. eode ti. Hoc intellige veru in mediocri non aut in graui pcussione vt not. ibidez et hoc accipio grauem pro enormi medio cre pro graui nam sm Monal. iter enor me et leuem est media que grauis dicit que vt dixi arbitrio iudicis extimabit ex qualitatibus et circunstatijs. ff. de. v. ob. l. continuus et de voto. c. q super his aduerte etia hinc. q si officialis laicus aliter q arcendo turbam inijcit manu in Clericu q no potest absolui nisi a pa pa qualitercuq leuiter percusserit quia iniuria est grauis quia vsurpat sibi iurisdictione in clericum ita no. pa. in. d. c. si vero et ibi tex. apertus quod veruz in telligo quado hoc facit tanq officialis Secus si percusserit tanq persona pua ta q nisi esset iniuria grauis non esset mittendus ad papam. ¶ Octauus pueri ipuberes q doli capa [sect. 58]ces pcusserut vt in. c. j. eo. ti. siue an pubertatem petat absolutione siue post. c. fi. e. ti. nec tenent se pntare cessante pue ritia. d. c. fi. et. c. quis q nihil dicit de iu ramento et. c. quis excipit pueros vnde dicit pa. d. c. fi. q beneficiu semel indultum minori ex quo cepit habere locum no extinguit per superuenientiam etatis Quod no. # 2 Casus. ij. est in. c. querenti. de offi. deleg. contra in obedientem sen tentie delegati vltra annum de quo dic vt. s. absolutio scdo in princi. # 3 Casus. iij. est in. c. dura de crimie fal. vbi excoicati ex generali snia suorum diocesanorum habetes lras aplicas falsas nisi. j. xx. dies postq cognouerit se hre literas falsas illas destruxerint aut resignauerint illis no possunt absolui post lapsuz dictorum. xx. dierum nisi a sede aplica vel de eius speciali madato aliq tame tenet q isti. xx. dies incipiut currere a die notitie. s. q habet pdictas lras falsas vt ho. sz pa. in. c. ad falsario ru dura. tenet q incipiut currere a die excoicatiois plate p ordinarios contra tales ita q nisi illa pcesserit no erut excoicati. et hoc credo verius salte post fa ctu et hac etia snia ligant si excommunicatio pcesserit quis ipsis literis falsis non fuerint vsi. ¶ Quid de falsarijs lrarum aplicarum. Rn. [sect. 1]q oes ta clerici q laici q per se vel per aliu viciu falsitatis exercuer int cu fau toribus et defensoribus suis sunt excoicati ipso facto et hodie p pcessum annuale factu i die cene dni no possunt absolui citra sede aplica nec no falsarij suppli cationu gram vel iustitia cocernetiu p pontifice vel vice cazelariu aut regetez officium canzelarie signatarum. ¶ Vtru vtentes lris apostolicis falsis [sect. 2]sis sint excoicati ipso iure. Rn. q sic si sunt laici tame poterunt absolui a suis ordinarijs vt pz p. c. ad falsariorum de cri. fal. clerici vo non sunt excoicati sm pa. in. d. c. ad falsariorum quis Host. teneat contrarium. ¶ Vtru corrigetes literas pape sint ex[sect. 3]coicati. Rn. sm ho. vt recitat Pa. in. c. ex literis de fide instru. q sic etiaz si vna figura siue litera vt etia dimidia abraserint deleuerint aut cazelauerit addi derint vel diminuerit copleuerint vel mutauerint sine lnia illius. ad que spectat postq lra e bullata vel signata nec possut absolui citia sede aplica posset tame ipetras tota lraz lacerare seu bul la si illa no vult vti ex quo pz q et simplex notarius q lras aplicas scripsit non pot illas corrigere postq sunt bullate vel signate sine licetia officialis ad hoc deputati hoc tn et bn limitat Ric. i. iiij. di. x. ar. xij. q. iiij. verum si talis abrasio correctio seu mutatio faciat vt bulla q ante erat inualida efficiat valida vel si erat vtilis fit magis vtilis. ¶ Vtru impetrans literas domini pa[sect. 4]pe tacita veritate vel suggesta falsitate sit excoicatus. Rn. Ri. vbi. s. q. iij. q licet sit falsarius tame est falsarius literaru domini pape quia veras literas impetrat et ideo non est excommunicatus. ¶ Vtrum recipientes literas apostoli [sect. 5]cas existetes ipsi in curia de manu alte rius q pape vel officialiu ad hoc deputatoru sint excoicati. Rn. q sic si sunt laici vt in. d. c. dura. attame sm Jo. an. et Pe. de anchar. i. d. c. dura. quia quotidie fit contra non ligat. # 4 Casus. iiij. est in. c. significauit eo. ti. vbi excommunicantur clerici qui participant in diuinis officijs tam in ecclesia q alibi sponte et scieter cu ex comunicato a papa sentetialiter vel iu dicialiter sm communem lectura licet gj. ibidez aliter sentiat ex quo collige q quinq requiruntur vt ista excommuni catio incurratur. ¶ Primo q sint clerici. ¶ Secudo q scieter. ¶ Tertio q spo te. ¶ Quarto q in diuinis participent. ¶ Et quinto q ille cum quo participat sit excommunicatus a papa iudicialiter et isti no possunt absolui nisi a papa. vt in. d. c. significauit. # 5 Casus. v. est in. c. tua nos. eo. titu. vbi oes incendiarij proprie dicti postq fuerint publice excommunicati et denunciati non possunt absolui citra sedem apostolicam. # 6 Casus. vj. in. c. coquesti. eo. ti. vbi effractores cum spoliatione ecclesiarum postq fuerint denuciati non pot absolui nisi a sede aplica. Pro cuius casus et precedetis maiori euidetia est sciedum q incediarij et effractores eccle siarum cum spoliatione sunt excommu nicati ipso iure sed incendiarij alioruz locoru no nisi excommunicent vel per statuta vel alio modo. Ante tame denu ciatione no sunt mittedi ad sedem apo stolica. Sed si aliqui predicioru renun cientur excoicati publice tuc no pnt ab solui nisi a papa. Scdm coem et veram opi. in. d. c. tua nos. et. c. conquesti. ¶ Qui dnr incediarij proprievide. j. in[sect. 1]cendiarius in principio. ¶ Qui aut dicant effractores. Rn. q sut [sect. 2]illi qui dolo malo aut per iniuria viole ter pariete fodiut aut vitrea fenestram frangut seu sarratura vel hostia vel car dines seu vectes: du tenet hostia firmata aut ipsuz tectu ecclesie sm ar. alij aut qui faciut enormia in ecclesia vt rapiedo corpus xpi: et hmoi frangedo calices et similia no sunt effractores pprie nec excoicati ipo iure sm Ho. et Jo. de li. nec etiam si excoicarent: et denunciarentur essent mittedi ad papa sz possent ab illo qui eos excomunicauit absosui. opz ergo q spoliatio fiat cu effractioe. vnde sola effractio p se nec sola spoliatio facit alique incidere in huc casum vt denuciatus sit mittedus ad papa qd not. q pauci aduertut sed sic est vt in. d. c. co questi. ¶ Sed nunqd hic noie ecclesiarum veniat [sect. 3]monasteria: et loca pia. Rn. secundu Pa. in. d. c. tua nos q sic per text. liiij. dist. §. hac autoritate no. gl. in. c. gradi de sup. ne. prel. li. vj. et in. c. fi. de sen. ex. ratio est q ista excoicatio principaliter est in fa uore ecclesiaruz et ideo latissime accipit respectu ipsarum licet alias noveniant monasteria. neq pia loca noie ecclesie: q in iure ponunt vt diuersavt patet in c. sciat cucti. de ele. li. vj. et in. c. gradi. de suc. neg. prela. in glo. li. vj. Addit etiam Pa. in. c. fi. de ecclesijs edi. q ecclesie no consecrate et hospitalia veniut hic noie ecclesiaru. Jntellige si autoritate episco pi aut pape sunt edificata aliter no essent loca religiosa. vt no. in. c. ad hec. de relig. domi. ¶ Vtru effractor cu spoliatione domus [sect. 4]exstentis in spacio priuilegiato ecclesie sit excoicatus et post denunciatione ha beat ire ad papa. Rn. qd no q talis do mus non dicitur locus religiosus nisi sit ecclesie vel clericoru. vt in. c. quisqs. xvij. q. iiij. et effractores locorum no religio soru etia post denunciatione non sunt mittedi ad papam. vt patet in. d. c. conquesti. et allegatis ibi in glos. Jntelligo hic non qd sint ecclesie vel clericorum quo ad dominum sed tali modo quod dicantur loca religiosa. ¶ Sed qn dicunt tales publice denun[sect. 5]ciati. Rn. q quocuq publice denucient siue noiatim in genere puta denunciamus excoicatos oes qui fecerut tale in cendiu: vel effractione talis ecclesie: seu loci religiosi: et hmoi. vt patet in. d. c. tua nos. quod non distinguit aliter. ¶ Vtru incediarij sinr absoluendi etia [sect. 6]ante denunciatione anteq satissecerit danu passus. Rn. qd no vt no. in. c. pessi mam. xiij. q. vltima. Casus sequetes vsq ad casuz. xj. sunt in. vj. li. decretalium. # 7 Casus. vij. est i. c. fundameta de elec. vbi excoicantur. ¶ Primo oes cuiuscunq notabilis priminentie dtgnitatem potestatis vel excellentie sit quocuq noie ceseantur et frater filius vel nepos aliquoru predictorum qui sine licentia sedis apostolice noiationi electioni vel assumptioni in senatorem ca pitaneum patriciu aut rectore ad regimen vrbis rome assentiut vel se intromittut per se vel per aliu excipiuntur romani ex ipsa vrbe naturaliter oriudi vel ibi in cole seu cotinui habitatores qui licet sint predictoru fratres filij vel nepotes aut sub communitatus vel ba ronie nomine extra territorium vrbis iurisdittone perpetuam vel teporalem obtineant pnt tn in senatores. Romanos assumi ad vnum annuvel breuius tps dumodo no habeat extra territoriu tale potestate q possent euacuare ratio ne costitutionis predicte. ¶ Jte. ij. excoi cant quicuq alij a pdictis q asentiunt ad pdictu regime vltra annu sine snia sedis aplice. ¶ Jte. iij. excoicant intede tes vl obedietes eisde sic assuptis. ¶ Jte iiij. excoicat q ipos noiauerut elegerut vel assumpserunt. ¶ Jte. v. excoicantur dates auxiliu cosiliu vel fauorem publi ce vel occulte ta noiatoribus et assumptoribus: q noiatis et assumptis nec oes predicti possunt absolui nisi a papa. # 8 Casus. viij. est in. c. clericis de immu. eccle. sed q hodie non ligat p cle. vnica eo. ti. ideo pertranseo. # 9 Casus. ix. est in. c. felicis de pe. vbi ex coicant. ¶ Primo oes insecutores cardinaliu romane ecclesie hostiliter. ¶ Jtem. ij. percussores et captores. ¶ Jte. iij. socij talia facietiu vel madan tiu. ¶ Jte. iiij. qui factu ratu huerint vl cosiliu dederit aut fauore. ¶ Jte. v. q ta les postea receptauerint vel defensaue rint scieter. Jte. vj. excoicant pricipes: senatores: cosules potestates rectores si ue alij dni et eorum officiales qui. j. mesem a die noticie habite de predicto delicto no puniut predictos reos sm tenore. d. c. felicis nec pnt absolui nisi a papa exceptis istis vltimis. s. princeps et c. q po terut absolui a suis ordinarijs. Simili pena sunt plectedi qui predicta faciut clericis vel religiosis familie pape vel cardinaliu. Aduerte hic q insecutio su mitur in mala parte et capere intelligit cu effectu. q si no capiat sed fiat insultus ad domu vt ei fiat iniuria vel si obsideut vel claudut in domo non vt eos ibi custodiant sed vt eis inferut vcrecu dia non habebit locu pena ista. sm qd not. Jnno. in. c. nuper. eodem titu. # 10 Casus. x. est in. c. quicunq. eo. tit. vbi excommunicant oes dates li centia alicui occidedi capiedi seu alias in personis aut bonis suis vel suorum grauandi eos qui snias excoicationis vel interdicti tulerut contra quemcuq siue eos occasione quoruz sunt prolate vel obseruantes tales sententias seu ta liter excoicatis noletes coicare nisi licetiam ipsam si fuit ad personas grauan das reuocauerint anteq in aliquo sit processum vel si dicta licetia fuit ad bona eoru capieda. nisi. j. octo dierum spa tium restitutionem fecerint fieri vel satisfactionem et licentiam reuocauerint. ¶ Jtem. ij. excomunicantur omnes qui predicta licentia data vti ausi fuerint. ¶ Jtem. iij. qui aliquid premissoruz ad que committenda dari licentia prohibetur commiserint suo inotu nisi vt dictum est re integra si ad personas et si ad bona. j. viij. dieru spatiu restituerint vel satiffecerint. Jn qua excommunica tione omnes pdicti si per spaciu duoru mensiu manserint no nisi per sede apostolicam poterunt absolui. ¶ Querit idem archi. quid veniat noie [sect. 1]suoru. et Rn. qd veniut oes qui sunt sub potestate eoru. vt insti. de his qui sunt sui vel alie. iu. p totu. Jte qd veniut cosanguinei. vt in. c. sciat cucti. de elect. in vj. Jte domestici. vt. C. de his qui ad ec. confu. l. presenti. §. sane et qui dicant do mestici familiares vide familiaris. ¶ Jtem grauiter dicunt qui prohibent [sect. 2]ne eis coquatur molatur vendat et huiusmodi. Casus sequentes sunt in cle. vsq ad calum. xvij. # 11 Casus. xj. est in cle. multorum. de hereti. vbi excoicantur oes inquisito res heretice prauitatis inferiores epis qui odio gratia vel amore lucri aut comodi temporalis obtentu cotra iustitia et conscientiam suam omiserint contra quempia procedere vbi fuerat procede dum pro heresi. ¶ Jte. ij. excoicantur predicti si obtentu eode prauitate ipsam heresis: vel impe dimeti sui officij alicui imponedo presumpserint alique quo quomodo vexare non pnt absolui nisi a papa nisi in mortis articulo pmissa satisfactione in tellige si pot fieri aliter non valeret absolutiovnde aduerte sm Car. in cle. pre dicta q ad incurrenda ista pena oportet fiat contra iustitiam et conscientiam copulatiue. Jtem no. qd quo quomodo vexent aliquem siue incitationibus fideiussionibus et similibus incurrut ista penam. sm Pau. ¶ Quid stomittut ex timore vel ad eui [sect. 1]tandum scandalum. Rn. glo. quod non incidunt in hanc penam. # 12 Casus. xij. est in cle. religiosi de priui. vbi primo excommunicantur oes religiosi qui clericis aut laicis sacramentu vnctionis extreme vel eucha ristie ministrare psumut. vel solenizat matrimonia sine licetia speciali presby teri parochialis ite si predicti absoluut excoicatos a canoe preterq in casibus a iure expressisvel per priuilegia sedis apostolice cocessa eisde. vel si absoluut a sentetijs pmulgatis p statuta sinodalia vel puincialia seu a pena et a cul pa nec pnt absolui nisi a papa. ¶ Queritur an ligent oes religiosi. Rn. [sect. 1]sm Car. ibide q no sz solu religiosi reli gionis approbare. q alij no sunt pprie religiosi vt in. c. vno de voto. lib. vj. et lz quidam istud restringat ad religiosos exeptus vt pe. de sta. tn coiter tenet qd habeat locu etia in no exeptis et in religiosis pfectis ecclie parochiali. si alijs q suis parochianis ministrat sm gl. in cle. j. de deci. et Pau. ibidem. ¶ Quid si nouicius faciat aliqd predi[sect. 2]ctorum. Rn. sm Car. qd ligat. ar. c. religio so. de sen. exco. in. vj. ¶ Vtru religiosi couersi silr. Rn. Car. q [sect. 3]pet. de anc. tenet q no ligant sicut nec moniales ex quo ordine no hnt. sz zen. tenet qd ligant. et videtur verius. ¶ Vtru religiosi ministrates alijs reli[sect. 4]giosis sacrameta predicta ligentur pre fata pena. Rn. Cardi. q pe. de sta. dicit quenda cardinalem consuluisse qd no sed la. tenet qd verbum clericis intelligitur tam de regularibus q de secularibus sed verbu laicis etia coprehedit religiosos vel monachos laicos sz primum credoverius per ea que dixi. s. cle ricus primo. ¶ Vtru tpe mortis possintministrare eu[sect. 5]charistia licite. Rn. Car. pa. et la. qd non sed Jo. et ar. xxvj. q. vj. si presbyter. in. et ho. in. c. ois de pe. et re. tenet qd sic vt recitat dir. li. j. ti. xv. alias. lix. et hoc credo verum si alius sacerdos non pot haberi qui ministret. ¶ Vtru rector ecclesie q no est sacerdos [sect. 6]vel vicarius rectoris possit dare licetia dictis religiosis ministradi predicta sa cramenta. Rn. cardi. qd sic et sic serua li cet alij teneat cotra silr. pa. tenet q eps et archipresbyter ciuitatis possint predi cta licetia dare et zen. et ster. ide tenet de vicario epi in spiritualibus vel delega to aut eius penitetiario tutius est tn se cundum Pau. no recedere a litera non tn est necessarium. ¶ Quid e solen izare matrimoniu. Rn. [sect. 7]Car. in. d. cl. j. qd ze. dicit q coprehedit ois solenitas q obseruat iuxta ritum ec clesiarum regionis de spo. c. j. siue fiat bndictio solennis siue dicat missa spalis sup contrahetes et hmoi inducere aute fedus matrimonij vel pnuciare verba inter contrahentes no est eis phibitu sm zen. et Ste. ¶ Vtru verbu excoicatos a canoe intel[sect. 8]ligat soluz de maiori excoicatione. Rn. Car. vbi. s. q sic sm Lau. et no de miori facit. c. si que. et. c. nuper. de sen. exc. Jde tenet Lap. et facit. c. pmu de rescri. li. vj. Gemi. aut in. c. vnico de his que vi. lib. vj. dicit qd etia intelligit de minori: q lex penalis phibes absolutione ab excoicatione includit etia minoris absolutione pro hoc est gl. in cle. j. de priuil. Jte vbicuq fit metio de excoicatione et materia in qua profert est proportiona bilis etiaz minori de vtraq intelligit. vt no. gl. pe. in. c. presidetes. de here. in vj. et licet hec opinio sit tutior. tn prima [sect. 9]mihi videtur verior. ¶ Querit de quo canone itelligit. Rn. Card. vbi. s. Pa. et Lau. qd intelligit de quocuq a papa promulgato: q ille pprie per excelletia dr canon licet aliqn improprie accipiat p illo epi. vt. iij. di. §. porro. [sect. 10]¶ Quid si supradicti absoluut excoicatos per sniam hois etia pape. Rn. glo. Lau. Pa. et ze. ibide tenet q no ligant prefata pena q si voluisset intelligi expressisset ar. c. ad audientiam. de deci. ¶ Vtru noie snie hic veniat excoicatio [sect. 11]solu. Rn. gl. et Pa. ibide q et venit suspe sio et interdictu. sed Car. dicit q verius estq solu intelligitur de snia excoicatio nisq bn pbat lra p alternatiua q. s. di cit de his q absoluunt excoicatos a canone et postea subicit vel a sentetijs per statuta. et sic restringit verbu sententijs perverbu excoicatos. ar. de rescri. c. ij. re quiris. ¶ Quid de snijs latis per statuta lega [sect. 12]toru de quibus habes de officio le. c. fi. Rn. sm La. et seqt Car. qd ide e sicut de statutis sinodalibus vel prouincialibus. ¶ Vtru religiosi pdicti absoluetes a pe [sect. 13]na tm ligent pdicta cesura. Rn. sm ze. que seqt Car. qd no q lra loquit copula tiue a pena et a copula. c. ij. de rescrip. ¶ Quid si predicti religiosi absoluut a [sect. 14]pcto et no ab excoicatione q quis incur rit pro peccato. Rn. ze. et Car. tenet q no incidut in pena et placet ne fiat extesio. ¶ Vtru religiosus ignoras pena hac et [sect. 15]administras sacrametu eucharistie vel extreme vnctionis sine licetia rectoris parochialis no tn in conteptu ipsius incurrat hac pena. Rn. Car. se consuluisse p litera. d. cle. q dicit psumpserint qd not. dolu et temeritate ministratis qd no ligatur et plz mihi per ea que dixi. s. dolus. .§. v. et. j. excoicatio. vij. casu vlt. §. ij. ¶ Vtru recipietes prefata sacrameta a [sect. 16]dictis religiosis sine licetia suorum rectorum parochialiu sint excoicati. Rn. qd no. j. vice vt patebit. j. Excoicatio. viij. §. j. ¶ Vtru sit crededu diceti se habere lice[sect. 17]tiam. Rn. glo. qd sic et concor. Lau. Pa. et Ste. q nemo videtur immemor pprie salutis. j. q. vij. sancimus. ¶ Quid de mercenarijs scolaribus et [sect. 18]hmoi. Rn. gl. qd sufficit licetia sacerdotis parochialis in cuius parochia inhabi tant. nisi causa recreatiois vel alia tpali statiz reuersuri ad ppria aduenissent quia sic non sufficeret. # 13 Casus. xiij. est in cle. j. de pe. vbi excomunicant quilibet qui in iniuriose vel temere pcusserit ceperit aut banierit alique epm seu q predicta ma dauerit vel facta ab alijs rata habuerit vel socius fuerit in his faciedis aut cosiliu aut fauore dederit vel defensauerit. eosde nec pot absolui preterq in articu lo mortis nisi a papa et cu absoluendus fuerit in articulo mortis no valet absol ui nisi prius caueat idonee q parebit pe ne imponede et penitentia dno auxilia te faciet. Jte scdo excoicant oes officiales quocunq noie censeant q in aliquo predictorum fuerint culpabiles nec valet absolui nisi vt predictum est. ¶ Sed quid si episcopus nondum erat [sect. 1]consecratus. Rn. glo. quod non erit lot cus isti pene quia non est episcopus. de cele. mis. cle. ij. secus de eo qui renuncia uit episcopatus quia habebit locum in eo illa pena. ¶ An habebat locu pdicta pena in iclu [sect. 2]sione facta epo ad verecudia. Rn. Car. q no q hic capere accipit pro detinere sicut etin. c. felicis. de pe. li. vj. accipitur vt supradictum est. # 14 Casus. xiiij. est in cle. cupientes in. §. fi. de pe. vbi excoicant oes relgiosi et clerici seculares q inducunt ad vouendu iuradu et c. de eligeda sepultu ra apud ecclesias ipsorum de quo dic vt. j. sepultura §. xxxv. # 15 Casus. xv. est in cle. grauis. de sen. ex. vbi excoicant oes dni tpales etia si sunt epi qui in terris seu locis eo ru interdicto suppositis cogut quolibet diuina officia celebrare aut q voce preconia seu per capanaru pulsatione ad officiu eade audieda aliquospresertim excoicationis aut interdicti snia innodatos euocant. vel q excoicatis publice autinterdictis prohibet ne de ecclesijs exeat du missaru solenia agunt a celebrantibus moniti generaliter. vel spali ter vt exeant. Jte scdo si excoicati publi ce et interdicti ipsis sunt ecclesijs postq fuerint noiatim moniti a celebratibus vt exeat remanere psumpserint sniam excoicationis incurrut a qua solu a papa pnt absolui. Et sic collige q hec pena est cotra cogetes euocates phibetes et remanetes. Jte aduerte qd verbu quo libet coprehedit oem modu copulsiois reale vel psonale directu vel indirectu vt puta cosanguineos vel ipsos in psonis aut rebus grauado: vt no. gl. i. d. cle. ¶ Quid si euocarent non excomunica[sect. 1]tos vel no interdictos. Rn. Cardi. post Pau. ibide q incidut in predictam penam cum locus sit interdictus. et dictio presertim stat pro maxime. ¶ Vtru hec pena habeat locu in cessa[sect. 2]tione a diuinis posita in dictis terris. Rn. q sic q quado cessatio a diuinis e generalis habet valet interdicti vt in cle. j. eo. ti. §. in cessationibus secus si cessatio esset specialis. ¶ Quid intelligit hic noie diuina offi[sect. 3]cia. Rn. Car. post pa. ibide q restringit solu ad missas. et ideo si aduocarent ad alia officia preter missas no haberet lo cum hec pena. ¶ Quid si predicti precipiat no subdi[sect. 4]tis suis vel predicta no faciat in terris ipsorum sed in alienis. Rn. ibide Car. q non habet locum hec pena. ¶ Vtru pdicti aduocates secrete p nun [sect. 5]ciu ad diuina ligent prefata pena. Rn. Car. ibide post Pa. et ze. q no nisi voce preconia. vel voce tube. aut cornu vel p campanarum pulsationem aduocent. ¶ Quid si copellut interdictos in loco [sect. 9]no interdicto. Rn. Pa. ibidem q no hz locum hec pena. ¶ De quo interdicto intelligitur. Rn. [sect. 7]gl. ibide q. ta de interdicto a iure quaz ab homine. # 16 Casus. xvj. est i cle. cu ex eo. eo. ti. vbi excommunicant fratres minores recipietes tpe interdicti illos de tertio ordine ad diuina. Sz quia hodie vacat p priuilegiu domini Sixti quarti pertranseo quia non ligati. Casus. sequetes sunt per processum curie annualem factu die cerne domini vsq ad casum. xxxij. # 17 Casus. xvij. est cotra hereticos gaza ros patarinos. et alios quocunq nomine censeantur ac cotra omnes fautores receptatores. et defensores eorundem. # 18 Casus. xviij. est cotra pyratas cursarios. etlatruculos maritimos ac omnes receptatores eorundem cum dantibus eis auxilium consilium vel fauorem. Et dicit pyrata quicuq i ma ri depredatur nisi habeat bellum cotra eos quos depredatur q no. quia pauci aduertut credentes q nisi quis indife renter depredetur in mari. non sit pyra ta et non incidit in hanc penam sed fal sum est. # 19 Casus. xix. est con oes q in terris suis noua pedagia imponut. vel phibita exigut. sed a sponte soluetibus pedagia recipiesno incurrit excomuni cationem sm gl. et Pa. in cle. quonia de immu. ec. quia exigere est ab inuito extorquere. # 20 Casus. xx. est cotra oes falsarios bullarum aplicarum de quo dictu e. s. casus. iij. # 21 Casus. xxj. est con illos q equos arma: ferru: ligamina et alia phibita deferrut sarracenis: turciset alijs xpi nois inimicis qbus xpianos oppugnat p cuius itelligetia querunt infrascripta. ¶ Quid venit hic i noie armorum. Rn. gl. [sect. 1]in. c. ita quorada de iudeis q etiam fustes et lapides pro machinis ventut sz non lapides pro edificijs fiedis in. l. ij. C. q res expor. no de. dr q lorice scuta ar chus: sagite. spate: gladij: ettella noie ar moru veniut. Ego vero dico q llia que coiter sunt pro vsu offendedi vel defen dedi se et no p alio vsu veniut noie armorum. Jlla vo quibus possumus vti pro ar mis et p alio vsu puta p istrumeto dicunt arma ex intentione vtedi his pro armis defensiois vel offensiois als no vt no. in cle. ne i agro de stat. mona. Et ideo gladius ad incidendu panem no venit nomine armorum sm Pa. in. c. cleri ci. el. primo. de. vi. et ho. cle. ¶ Quid venit noie ferri hic. §. q accipit hic ferru pro ferro infecto. vel facto sub [sect. 2]quacuq for. vt in. l. ij. C. que res expor. no de. q tame limito p rone expressam in. d. l. ij. de ferro per q possent pugnare vel se munire. q brochete et similia non credo sint sub ipso comprehensa. ¶ Quid intelligit sub nominelignami num. Rn. q intelligit qdcunq lignu p q naues galeas aut alias machinas possent facere ad ipugnadu vel defendendu se a christianis secus de alijs iu guaminibus quibus non possunt vti ad offendendum vel defendendum. ¶ Quid itelligit nomine phibitorum. [sect. 4]Rn. q sunt omnia quibus possunt christiani impugnari vel ipsi infideles ne impugne tur a xpianis muniri que om ni tpe phibent. Silr quadocuq victua lia vel mercimonia tpe guerre cu eis ha bite ab aliqbus xpianis legitime. Tpe vo pacis mercimonia qcuq et victualia no sut: phibita eis deferri nisi in dispediu xpianorum fieret puta q timentes de guerro muniut se vel vt inuadat xpiaos. tz tn Jnn. et Ho. i. c. significauit de iudeis q p redimedis captiuis tepore guerre arma et sine pena excoicationis pnt deferri q an factu non tenere sz bn post factu de alijs vo mercimonijs no e dubiu iter doc. ppter pdictum. c. signifi cauit q p redemptione captiuoruz pnt deferri etiam tempore guerre. ¶ Quid si tpe pacis deferatur arma et [sect. 5]alia phibita no tn ea intetione vt ipugne tur xpiani. Rn. q nihilominus ligan tur si sut talia qbus pnt ipugnari sm gl. Jo. an. et do. An. ac. Pa. i. d. c. ita quorun da qda tn tenet q no ligat nisi ea inte tioe defera vt xpini impugnentur. vel ne possint infideles impugnari couenit satis hec opi. cu tex. i. d. c. qrunda lz pma opi. sit tutior maxime ante factu. ¶ Vtrum deferetes prohibita infideli[sect. 6]bus et penitetibus postea ea reportates et no dimittetes infidelibus ligantur. Rn. q no q verba cu effectuz sunt accipieda. Jte dic de deferetibus arma pro sui tuitioue ad terras infidelium q no ligatur nisi postea ea ipsis vederet q sic ligatur. Si aute statim vedita recuperaret nihilomus ligaretur. Jdez dic de permutatione. ¶ Quado dr tps guerre. Rn. q dicit qn [sect. 7]aliqs pnceps xpianus autoritate pncipis vel papa facit cu eis belluz quo ad illum dnm puta. Soldanu vel turchuz no quo ad alios dominos ifideles. nisi essent tali in subsidium. ¶ Aduerte hic q lz Nicolaus Bonifa [sect. 8]cius et Clemes multos ligauerint circa predictarnm tame quia hodie vacant pertraseo solumodo remanet excommu nicati vltra predictos exerces regimez in galeis aut nauibus infidelium in. c. ita quorudam. sed non est papalis sed ordinarius poterit absoluere veruz est q tam isti q supra scripti non debent absolui. nisi quicquid acquisierint ex ta li commerito danato expendant in sub sidium xpianorum et vltra tantumdem de suo si possunt. ¶ Quid de datibus corda vel anchora et [sect. 9]hmoi vt possint negociari cu infidelibus tpe pacis. Rn. q requiritur lnia ap lica q per talia possut xpiani impugnari. ¶ Vtru portates clauos puos et cultel[sect. 10]los p pane incidedo sint excoicati. Rn. q no q no coprehendunt suo noie armorum vel ferri vel alioru phibitorum. ¶ Vtru portantes fertu arma et alia p[sect. 11]hibita de vna terra sarracenorum. ad alia vel sarracenos cum armis suis. vt puta de marica in alexadria sint excoicanti. Rn. q no nisi hoc fiat in dispediu xpianoru sicut declarauit Gre. ix. in extraua ganti que incipit postulastis. # 22 Casus. xxij. est contra impedientes seu inuadetes victualia: vel alia ad vsum romane curie necessaria addu centes seu ne ad ipsam adducant vl de ferant impedientes aut perturbantes et contra defensores talia facientium. # 23 Casus. xxiij. est cotra oes q illos q ad sede aplicam veniunt et recedut ab eade temeritate propria capiut spoliat et detinet aut ex pposito deliberato verberare mutilare vel interficere psumunt et cotra omnes qui talia fieri faciunt vel mandat. # 24 Casus. xxiiij. est cotra illos q iurisditione ordinariam vel delegatam no habetes morates in eade curia temeritate ppria capiunt spoliat. et detinet aut ex pposito deliberato et vberare mutilare vel interficere psumunt et qui talis fieri faciunt seu mandant. # 25 Casus. xxv. est con oes illos qui per se vel p alium seu als quascunq personas seu lares vel ecclesiasticas ad romana curia sup eoru casus et negocijs recurretes illaq i ea psequetes aut pcuratesvel pcuratores ipsorum vel aduocatos seu iudices sup dictis causis deputatos occasioe causarum vl nego ciorum hmoi vberat mutilat vel occidut aut bonis spoliat et cotra dantes auxilium consiliuz vel fauore in predictis. # 26 Casus. xxvj. est con oes illos qui ne pa reat lris aut madatisaplicis et legatoru. et nuciorum et indiciu delegatorum eorude gram vel iusticiam co cernetiu decretisq sup eis et re iudicata seu pcessibus executorialibus non habito prius eorum beneplacito et assensu ne vel tabellioes et notarij snp hmoi lris et pcessibus executorialibus instru meta seu acta conficere aut cofecta pti cu ius interest tradere sub grauissimis pe nis prohibere. statuere. seu mandare presumunt. et contra dantes auxiliu cosilium. vel fauorem. # 27 Casus. xxvij. est con oes q se ab obedie tia romani pontificis pertinaciter subtrahere vel quolibet recede re psumut et cotra dantes auxiliu consi lium vel fauorem predictis. # 28 Casus. xxviij. est con oes q iurisdictione ad eccliasticas psonas pti nete vsurpat p se vel p aliu leu alios di recte vel indirecte aut in eisde consiliu auxiliu vel fauore pstare no verentur. # 29 Casus. xxix. est con oes mutilates vulnerates interficietes seu capietes et detinentes seu depredates ro mipetas et peregrinos ad vrbe ca pere grinatiois et deuotionis accedetes et in ea morates. vel recedetes ab ipsa cu oibus in his dantibus consiliu auxiliu. vel fauorem. # 30 Casus. xxx. est con oes illos qui per se vel p alium directe vel indirecte sub quocunq titulo vel colore occupant detinent vel hostiliter discurrunt seu inuadunt in totum seu in par tem almam vrbem aut alias ciuitates vel terras et loca et iura ad romanam ecclesiam spectantia cum adherentibus fautoribus et defensoribus eorum seu dantibus auxilium consilium vel fauo rem in eisdem. # 31 Casus. xxxj. est con qscuq psumentes absoluere quemlibet p dictu pcessum excoicatu nisi in articulo mor tis prestita prius stado sancte matris ecclesie mandatis satisfactioe vel sufficie ti cautione. etiam pretextu cuiuscunq priuilegij. vel cocessiois apostolice no facietis plena et expressaz de pdicta phibitioe metioneilnec absolutio aliter ipesa valet. Et lz Paulus secudus plures alios casus posuerit quos i nulla cocessione volebat intelligi nisi specialiter exprimerentur. Tame Sixtus quar tus solummodo ad predictos supra expressos se restrinxit. et io casus pauli in dicto processu omitto. ¶ Aduerte etia q pfatus Sixtus in ex[sect. 1]trauaganti. q incipit et dnici gre. excoicat oes absoluetes quacunq pdictaru excoicatoru pcessum factaru vel dispesantes i voto vltramarino sanctorum Pe tri. et Pauli sancti Jacobi et castitatis ex quacunq cocessione ab ipso Sixto habita: nisi de. d. extrauagati de verbo ad verbum in ipsa cocessione fiat mentio. Et bene aduertat confessores quo ad illos q cosessionalia habuerut ab ipso exceptis illis cofessionalibus que data fuerut tempore cruciate mihi commisse quia quo ad illa no valet dicta extra uagans sicut patet in bulla predicte crucitate. Et ego auribus proprijs ab ipso audiui. ¶ Sunt et alij casus p extrauagates in [sect. 2]qbus snia excoicatiois infligit ipso fa cto et no potimpedi absolutio nisi p sede apostolica et q multe sunt reuocate. aliq no sunt in vsu solumodo ponam q coiter habent in vsu. et sunt sequentes vsq ad excommunicatio. vj. # 32 Casus. xxxij. est sub Rica. de sepul. et est bonifacij. viij. vbi excoicatur oes exeterates vel ifrustra icidetes aut in acqs coquentes vt carne ab osst bus euellat corpa defunctoru vt alibitumulanda deferat vbi no. quod ab in currendam predictam penam oportet tumulada deferat vbi no. q ad incurre da predicta pena oportet tria concurrat. ¶ Primu q ille mortus circa cuius cadauer volut facere predicta sit mortuus in terra vbi viget cultus cusinus q si esset mortuus in terra infideiiu no cadarent in pena faciedo predicta. ¶ Scdm q p dicta faciant cadaueri mortuo. ¶ Tertium q faciant animo vt alibi tumuladum deferant quia si faceret ex odio vl ppter cyrugtam non inciderent in penam predictam. # 33 Casus. xxxiij. ponitur de regularibus vbi maritinus excoicatiomnes religiosos mendicantes euntes ad ordines seu monasteria non mendicantium vt ibi sint fratres etia sub pretextu cuisuis licetie etia apostolice genera lis. Jte secundo excomunicat ipsos recipientes. Sed hec pena extenditur ad euntes ad ordinem cartusien. # 34 Casus. xxxiiij. ponit de symonia vbi Paulus secundus excomuni cat omnes quacuq dignitate preditos qui quomodolibet dando vel recipiendo symoniam commiserint aut qui fue runt mediatores vt ipsa fiat in ordine vel beneficio. # 35 Casus. xxxv. est sub Ric. de sententia excoicatiois de quo Jo. an. in c. nemo de symo. facit metione con dantes aliqd p gra obtineda apd sede apli ca qua ptraseo q reuocata e p cle. v. vt dicit Jo. cal. et recitat Jo. de lig. ibidez. # 36 Casus. xxxvj. ponit sub Ricar. de pri uil. vbi excoicantur qui libellos famosos: aut cathileas vlrithimos faciut detinet vel publicam in infania status ordinum minorum predicatoru et est Alex. iiij. que incipit Ex alto. # 37 Casus. xxxvij. est dicta extrauaganti vbi excommunicantur predicantes docentes vel defensantes q pre fatorum ordinum fratres no sunt in sta tu perfectionis et q non licet eis de eleemosynis viuere. Aut q no possunt pre dicare: siue confessiones audire de lice tia romani pon. seu aliorum prelatoru ordinariorum sine consensu curatoru. # 38 Casus. xxxviij. est ibidem cotra facietes violentiam damnabilem in locis predictorum ordinum et ta isti quam dicti. in. xxxvj. et xxxvij. casu prece deti no possunt absolui nisi a sede apostolica aut a conseruatoribus dictorum ordinum preterq in articulo mortis. # 39 Casus. xxxix. est contra omnes intrates monasteria sancte Clare et ordinis predicatorum qui ipso facto sunt excommunicati si intrant preterq in casibus per eorum regulam et statuta concessis. # 6 Excommunicatio. vj. de casibus excommu nicatione qui reseruantur in iure episcopi solum qui sunt duo. ¶ Primus est in. c. peruenit. eo. tit. de quo dic vt. s. ex communicatio. v. casu. j. .§. xxxvij. ¶ Se cundus casus in cle. cum ex eo. titu. con tra fratres minores recipientes ad diuina tempore interdicti fratres tertij ordinis sed quia hodie vacat per priuilegiu domini Sixti quarti ideo pertranseo. # 7 Excommunicatio. vij. de casibus excommu nicationum reseruatis a iure alicui et a quibus potest absoluere qlibet ordinarius vt patet. s. absolutio. j. §. ij. Not. Bald. de cotentis i sua marg. in ver. absolutio ver. ix. Bart. i. l. q liber tis. §. hec verba. col. j. versi. per hac lege et ibi Pau. d cast. et Alex. col. iiij. v. extra gl. tetigit. ff. de vulg. et pupil. et in. l. si de cem de ver. obliga. # 1 Casus. primus est in. c. administratores. xxiij. q. v. vbi excommu nicatur omnes principes et officiales q tertio admoniti ab episcopis vel ecclesiasticis prelatis excusant eis facere iu stitiam super eorum causis. # [2] Casus. iij. est in. c. licet de elec. vbi excommunicatur ille qui electus a paucioribus q a duabus partibus cardinalium in summu pontificem assentit electioni de se facte. ¶ Secundo excommunicantur omnes qui talem recipiunt pro papa. # 3 Casus iij. est in. c. qm de of. or. con illu qui se ingerit in ecclesiam in qua est eps se pro epo gerens sine con sensu illius episcopi. # 4 Casus iiij. est in. c. j. de loca. vbi excomunicantur magistri: et scola res bononie coducentes hospitia domoru aliorum magistrorum et scolariu in le sione vel impedimentu inhabitatiuuz nisi prius tepus coductiois sit elapsum vel nisi de cosensu ipsorum magistrorum vel scolariu inquilinorumet no. q nomine magistroru veniut doctores sz nomine scolariu no veniut existetes in studijs pro scolaribus vt sunt chartharij et scriptores sm Joa. an. et Gofr. quis predicti gaudeat priuilegio scolariu vt no. i aut. habita. C. ne. fil. p pa. ethoc tenet q uis Jn. et la. teneat q etiam ligantur. ¶ Vtrum locatores ligent prefata pena. Rn. gl. i. d. c. j. tenet q no Bar. i. l. fi. C. de acceptil. et. in multis alijs locis et Ge. in. c. ij. de confes. li. vj. et in. c. cupietes de elec. li. vj. tz q ligatur. sed tu dic sm Pa. in. d. c. j. q vbi p se esset eade ro i cor relatiuis sic esset vera secuda opi. sz in casu nostro no est eade ro et ideo est verior opi. gl. q locator certat de dano vitado. sed coductor certat de lucro vl comodo et in odium aliorum aliquando facit. c. super eo. de vsu. vbi pena no exteditur ad mutuo accipiente q no est ea de ratio et cle. j. de cosan. et af. Jde dic in statuto q imponit pena vendenti frumentum q non extendatur ad ementem facit q dico. j. lex. §. vj. et. j. pena. §. v. posset tamen locator incurrere predicram penam ex participatione nam conductor ipsam incurrit tractando de conductione et ideo si post tractatum in alio tempore venit ad locationem erit locator excommunicatus per. ca. nuper. eo. ti. ¶ Vtru debeat pdicti expectare tps si nitu locationis. Rn. Jo. an. tenet q no [sect. 2]sed solum tempus coductionis fiende sed Pa. tenet q tutius est expectet et vi detur magis conuenire tex. d. c. primi. ¶ Vtrum ista excommunicatio sit tatu [sect. 3]localis. Rn. comuniter tenetur q sic sed Ho. tenet q sit generalis ad omnia stu dia que sunt sub dominio pape et gl. in l. ne cui. C. loc. et istud est tutius per plogum in verbo doctoribus et scholaribus Bononie comorantibus q coprehendutur etiam alibi existentes. # 5 Calus v. est in. c. non minus iuncto. c. aduersus de immu. ecclesi. vbi excommunicatur primo omnes officia les laici quorucuq locorum qui angarias et exactioes in debitas ecclesijs et ecclesiasticis personis imponunt. ¶ Secun do excomunicant predicti qui iurisditione prelatoru et autoritate q habet in suis hominibus euacuant. Nam tam isti q primi si moniti copetent no desistant ipso facto ta ipsi q fautores eoru sunt excommunicati nec debet absolui donec satisfecerint competenter. [sect. 1]¶ Tertio excomunicantur successores predictoru officialiu nisi. j. mensem excessum suoru predecessoru purgauerint et satisfecerint. ¶ Pro quoru intelligentia est aduertedu sm Pau. i. d. c. aduersus q successor no est excoicatus ipso facto nisi pde cossor dereliquerit ptextu officij ad comodu ipsius officij vel vniuersitatis secus si deliquit ad comodu ppriuvel ad libidine sua satisfacienda na tunc ipse reus solus tenet et ipse vel eius heres conue niri debet iuxta illud q legitur et no. in l. j. et. ij. ff. ad. l. iul. repe. in. c. j. de solu. ¶ Queritur an prefatns officialis te[sect. 2]neatur satisfacere de suo etiam si nihil habuit si comunitas in cuius vtilitate est versum extortum non vult satisfacere. Rn. sm Pa. in. d. c. aduersus qd sic per argumentum predicti: c. et per no. p Jnn. in. c. sicut dignu de homi. aduerie tamen sm Gof. q comunitas in cuius vtilitate est versum si est effecta locupletior tenetur satisfacerefacit. l. iulianus. ff. de ac. emptio. ¶ Sed pone q officialis seu rector non cosenfit sed restitit q tn posuit nuquid erit excoicatus si no dimisit offm. Rn. sm Jnno. in. c. nouerit. de sen. exco. Joa. au. in. di. c. aduersus. q sic et eum videntur sequi coiter doc. Additio Pau. aut in di. c. aduersus dicit q hec opinonie valde rigorosa et q forte cotrariu possz teneri q ego credo post factuz licet ante factum tenerem primam. ¶ Quid de successore q no negligit in [sect. 4]ducerevniuersitate vt satisfaciat sz eaz inducit pro posse et tn nihil facit. Rn. q tenetur dimittere officium vt si coitas cogatur ex necessitate officialis satisfa cere et hoc est tutius sz coiter doc. ¶ Vtruz dates cosiliu pdictis siue oes [sect. 5]cosiliarij talis vniuersitatis teneantur Rn. sm Pa. in. d. c. aduersus q si dederut cosilia ad hec grauamina ifereda et moniti no reuocauerint indubio sut ex comunicati vt in. d. c. aduersus et in. ca. nouerit. de sen. exc. et tenet qlibet iporum insolidu ad satisfaciendu sm Jnn. i. d. c. sicut dignu si vero tacuerut ita q no cosuiuerut nec pro nec cotra tunc dic q inuoluutur pena et pcto cu his. q expsse cosenserunt vt no. Jnn. in ca. j. d his que siunt a ma. par. c. de quo vide. s. co sentire. §. ij. Si aute expresse contradixerut. sed no dimiserunt officium an in uoluantur peccato et pena Jnno. in di. c. nouerit recitat opi. cotrarias. tamen ego tenerem q lz no dimiserint officiu no teneantur p no. p Jnn. in di. c. j. nisi essent tales q ex cessatioe consiliationis iduceret coitatem ad desistenduz. ¶ Vtrum predicta pena habeat locuz [sect. 6]in quocuq successore officialis excoica ti p qdcuq delictu. Rn. sz Jnn. q no sz solu habet locu i successore excoicati ex causis pdictis vel alr qualitercuq pro pter libertatem ecclesie violataz vel ni si sm hosti. successor foueret factum da natuz propter quod predecessor fuit ex communicatus puta quia tenet clericum positum in carcere a predecessore suo vel quid simile facit. ca. si concubine de sen. exc. ¶ Vtrum iudex secularis compellens [sect. 7]clericum vel etia secularem personam que alias est de foro ecclesiastico etia si ne districtione persone fit excoicatua. Rn. sm Pa. in. d. c. aduersus q si moni tus non desistat excoicatus est ipso facto. q turbat iurisditione ecclesiasticaz vt est tex. i. d. c. no minus et tenet Host. et Jo. an hodie aute p processum curie sunt excoicati excomunicatione papali. vt. s. excoicatio. v. casu. xxxiij. [sect. 8]¶ Sed q sut psone q no pnt iudicari a seculari indice. Rn. q sunt. ¶ Prio oes illi q gandet priuilegio canonis si qs suadete de quibus vixi. s. excoicatio. v. casu. i. excepti clericis coniugatis de q bus dic vt. s. clericus. vl §. pe. ¶ Secudo sunt persone oes astricte ppetuo ser uitio ecclesie vel predictis qui gaudet predicto priuilegio siquis suadente: vt no. pa. in. c. nullus de fo. cope. et Fe. fa cit. c. p exceptione de pui. li. vj. in ver. p petuo secus si no sunt ppetuo oblati et sic limita gl. i. c. clericu el. j. xj. q. j. Tertio sut oes de familia epi sm coez opi. no. Pau. in. d. c. nullus. ¶ Quarto vxor clerici q defert tonsura et habitu et non est bigamus tex. est in. l. fi. C. de incol mu neres inquit tex. honore maritoru cingimus et genere nobilitamus et foru ex eoru psona statuimus hec ibi. ¶ Quin to rectores hospitaliu prioru si sunt ppetuo obligati sz eunde pa. in. d. c. nul lus alias non. ¶ Sexto fratres tertij ordis sancti Fra cisci et sorores sm Bar. in. l. j. ff. de pe. et l. sp. ff. de iure imu. et do. ant. in. d. c. nul lus et hodie no e dubiu vt ptz ex puile glo dni. Sixti quarti qd d bulla aurea iesuate aut heremite sm coem opi. no pertinent ad forum ecclesiasticu: quia res possunt esse seculares. # 6 Casus vj. est in. c. no magno ne cle. vl mo. con qscuq religiosos tacite vel expresse pfessos. audientes leges phisicam nisi infra spacium duorum mensium ad claustrum redierint adde quod dicam. j. casu. xxvij. # 7 Casus vij. est in. c. fi. ne cl. vel mo. vbi excommunicatio contra religiosos de qua in precedenti casu exten ditur ad archi. decanos plebanos prepositos catores et alios clericos perso natuz habetes et oes sacerdotes nisi in fra spaciu duoru mensiu destiterit audire li. vel phisica p cuius casus et precedetis declaratione. ¶ Queritur quando incipiunt currere [sect. 1]predicti duo meses. Rn. sz pa. in. d. c. q q ad religiosos incipiut a die exitus mo nasterij. vt predictas scietias audiret. Jn decanis vero et alijs de quibus i. vij. casu incipiut sz pa. a die exitus propo ru larium cum effectu auditionis prefatarum scientiarum. ¶ Quid si no exeut proprios lares nec [sect. 2]religiosi monasteria sed in domibus p prijs aut monasterijs audiut scietias predictas. Rn. sz pa. i. d. c. fi. et est comunior opi. q no erut excomunic ati. et sic tene quis quida teneant q nihilominus sunt excomunicati. ¶ Vtru religiosi qui. exeunt monaste[sect. 3]ria ex aliqua alia rationabili ca: et sic au diut predictas scientias ligentur pena predicta. Rn. sz pa. in. d. c. fi. q no q vt ligentur dicta pena requiritur vt exeat monasteriu et secudo vt exeant ista iten tione. s. studedi in predictis scientijs. et tertio q stet per duos meses extra monasteriu: siue audiant siue non ex quo pz q si exiret extra moasteriu ex aliqua ratlonabili ca novt audiret pdictas sci entias: et extali ronabili ca pseueras ex tra monasteriu vltra duos menses. Jn terim audiret predictas scientias no es set excomunicatus. secus si solu staret et principaliter extra monasteriu vt au diret: quia tunc tps duoru mensium in ciperet a die cessatiois cae propter qua exiuit: et dispositionis standi extra vt audiat. ¶ Quid si religiosus exiuit vt audiret [sect. 4]pdictas scientias: postea mutato pposito audit theologa. Rn. Jnn. tz q ninihilo minus ligat. Sz pa. in. d. c. fi. tenet q no e necesse vt reuertatur ad mo nasterium nec incurrit pena: sed cautius est vt faciat q abbas significet ei q studeat theologie. et sic cesetur reuer sus ad claustru et hoc erit magis tutu. ¶ Vtru religiosus leges pdictas scientias i suo monasterio ligetur pdicta pe na. Rn. mihi plz opi. Pa. in. d. c. fi. q no ligatur nec. similiter decani et alij. d qbus in. vij. casu. ¶ Sed nunquid peccat pfati studetes in camera ppria vel in monasterio i le gibus. Rn. Pa. in. d. c. fi. q no. si hoc faciunt ad finem intelligendi melius canones. secus st pricipaliter studeret propter ipsam scietia ciuile. Jte dic de pdictis tenetibus libros pdicte scientie. # 8 Casus viij. est in. c. clericis ne cle. vel mo. vbi excomunicatur oms sacerdotes q post monitione officiu vicecomitis aut ppositi secularis habuerint et conmuniter doc. in. d. c. clericis dicut coprehedi nomine sacerdotum oes existetes in sacris. et sic tene. # 9 Casus ix. est i. c. j. de sci. vbi excomunicant oes imittentes ordina tionibus vel alienatioibus factis a scis maticis. de quo vide scisma. §. ij. et. iij. # 10 Casus x. est in ca. excoi. de rapto. vbi excoicant omes qui xpianos naufragiu patietes danata cupiditate spoliat rebus suis: nisi ablata restituat q p mu potert sz Pa. in. d. c. et vr et tenere sic gl. ibide et e tutius sz aut Joa. an. requiritur monitio vt restituant alr ante monitione no erunt excomunicati. sed non placet. # 11 Casus xj. est in. c. ad falsarioru de cri mine falsi de qno habes. s. ex communicatio. v. casu. iij. # 12 Casus xij. est i. c. nouerit fraternitas tua de sen. ex. vbi excomunicantur. ¶ Primo omnes illi qui statuta edita et consuetudines introductas contra ecclesie libertatem fecerint seruari. ¶ Secundo excomunicant oes q eade statuta no fecerint deleri q primu sciuerint q limito verum si habet potestate deledi. ¶ Tertio excomunicant statutarij predicti. ¶ Quarto scriptores pdi ctorum statutorum ¶ Quinto ptates consu les: rectores et cosiliarij locorum vbi pdicta statuta edita fuerint. ¶ Sexto qcuq iudicat sm predicta statuta. ¶ Septimo qui iudicata redigut in publica formam. ¶ Quid dr con eccliastica libertate. Rn. [sect. 1]sz Pa. in. d. c. nouerit q est omne illud q statuit con puilegiu datum vl ecclie a deo vt illud qdcuq ligaueris sup terra xxiiij. q. j. vel a papa vt puta q ad pias cas legata valeat cora duobus testibus et hmoi. vl ab iperatore vt vbi gra q nul lus iudicet clicos et ecclesiasticas psonas: nisi eorum platus et similia. secus si ta le statutu esset con puilegiu datuz alicui pticulari ecclie q no eent excoicati sm coiter doc. Adde tn sz Bar. i. auc. cassa. C. de sa. sa. ec. q statutu q clici efficeret timidiores et laici audatiores esset con libertatem ecclesiastica. vt vbi gratia si statueretur q qui percutit clicum soluat. x. q vo laicu. xx. ¶ Sed qd si ponat in fine statutorum q [sect. 2]si essent aliq conlibertate ecclesie habeat p no scriptis. Rn. sz pa. i. d. c. nouerit et bar. in. d. aut. cassa q no sufficit ad eui tanda excoicatione predictam. sed opz q deleri faciant. ¶ Vtru scietes statuta sz ignorates ee [sect. 3]con libertate ecclesie ligetur. Rn. Jnn. tz qd no ligant. Jo. de lig. tz q no sunt au diedi sz tu tene opi. Jnn. q est verior. ¶ Vtru consiliarius aut officialis q no con [sect. 4]sentit: sed condixit talibus statutis fiendis nec ea seruari fecit sit excomunicatus no dimisit officiu. Rn. sz Ho. in sum. ti. de sen. exco. q sic. Sed ego dico sz q. s. ca su. v §. v. in fi. ¶ Qn ligant. s. dicti. Rn. pa. in. d. c. no [sect. 5]uerit q statuetes dictates scribetes aut seruare facietes. statim ligant officiales vero et consiliarij tuc ligant quado ea scietes seruauerut: vel vt seruaret opera dederut aut cu possent ea deleri no fecerut aut officio no renunciauerut in tellige tn q dz dari eis aliquod tepus ad delendu vel renuciandu q no icotine ti post sciam tenent currere. ar. i. l. ratu. et. in. l. qd dicimus. ff. de sol. Casus sequetes vsq ad casum. xxxv. sunt in. vj. decretalium. # 13 Casus xiij. est i. c. vbi periculu de ele ctione vbi excommunicatur omnes. Primo q mittut scripturaz vel nuciu vel secrete loquit cardinalibus vel alicui eorum existentibus in conclaui p electione pape vbi no. q missio aut locutio opz q sic secreta sz Archi. et Ge. ibide aliter no esset excomunicatus ppter qd dicit Ge. q qn statutu enumerat plura phibita et vltimo phibito qli tate aliqua restrictiua adiugit illa qlitas restringes refertur ad oia nuerata. Jte secudo excoicant oes dni rectores alijq officiales cuiuscunq dignitatis aut coditiois existat q diligeter no obseruat: aut fraude circa ea comittut q si bi precipiutur obseruada in morte potificis morietis i eorum terra. vt hr in. d. c. vbi periculu qd intellige sm Ge. ibide veru nisi tales officiales impediret de iure vel de facto ad talia seruada: q sic non ligatentur. # 14 Casus xiiij. est in ca. sciant cuncti de elec. vbi excommunicantur oes qui p se vel p alios spoliando seu a lias iniuste pseq edo grauare presum pserint in bnficijs seu alijs bonis suis clericosvel quaslibet psonas eccliasticas aut eorum cosanguineos vel ecclesias moasteria seu loca cetera ex eo q tales psone ecclesia stice ad quos spectat electio noluerut vel nolut eligere euz pro q rogabant. et no. sz Arch. et sequit Ge. ibide q p vbum spoliando intelligit siue auferat latenter siue vastent quocuq mo: siue inuadat imobilia: siue ra piat immobilia per vim et publice: siue fraudent per dolum. ¶ Queritur an predicta pena habeat [sect. 1]locum si grauant affines. Rn. secundu Ge. ibidem q non. ¶ Vsq ad qua gradu intelligutur isti [sect. 2]consanguinei. Rn. sz Ge. ibide q vsq ad vij. gradum. ¶ Vtru hec pena heat locu in pntatio [sect. 3]ne postulatioe vel cofirmatioe. Rn. sm gl. i. d. c. q sic dumo habeat fieri a clericovl psona ecclesiastica. secus si patro nus esset laicus. ide dicit Ge. ibide in conferente et postulate. ex quo collige q constitutio penalis quatenus cocernit fauorem ecclie est extededa ad aliu casum q expressum dumodo casus ad quem fit extensio cocernat fauorem ecclesie facit quod. s. dixi excoicatio. v. ca su. vj. §. iij. ¶ Vtru madatarius sit excoicatus. Rn. sm [sect. 4]Pe. de anch. que sequit Ge. ibide q aut madatarius scit qualitatem facti q scit hoc fieri in coteptu eligere debentis et tuc est excommunicatus. Et sic limita et intellige gl. ibidem. Si vero ignorat qualitatem facti tunc q no facit in cotemptum canonis non erit excommunicatus. facit. c. si vero de sen. excom. et placet hec opi. Jo. de imo. sed punietur alia pena. # 15 Casus. xv. est in. c. gnalis. de ele. vbi excoicant primo illi qui rega lia. i. collectam que fit noie regis vel im peratoris seu vectigalia concessa eccle sijs a rege: aut custodia seu guardiam sicut in ecclesia pmensi vbi laici debet custodire donec ecclie sit prouisum vel aduocationis seu defen sionis titulum q ide q aduocatus dicit defensor in ecclesijs monasterijs. aut alijs pijs locis vacatibus de nouo vsurpado bona eccle staru monasteri oru aut locorum ipsoru occupare presumunt cuiuscunq sint di gnitatis vbi no. sm Ge. ibidem q duo requiruntur vt sint excoicati. ¶ Primu q predicta iura de nouo vsurpent. et di cunt de nono si a. xl. an. citra sm Gar. per. c. fi. de cosue. ¶ Scdm q virtute illius vsurpationis bona vacantiu predictorum occupent aliter non sunt excommunicati et addit Ga. q no soluz si supra noiata iura sed etiam quodcuq aliud per q occupet bona pdicta vsurpent incidunt in penam predictam secudo excommunicant clerici pdictaru ecclesiarum monachi monasteriorum et psone cetere locoru eorude qui pdicta fieri pcurat. itellige sz Jo. an. si pcurat ope consilio persuasione: aut cooperatione. # 16 Casus. xvj. est in. c. indemnitatibus de ele. vbi excommunicaijtur deputati vel vocati ad dirigendas mo niales in electionibus qui se non absti nent ab his per que inter eas super faciendis electioibus ipsis oriri posset discordia vel exorta nutriri vbi dicit Ge. quod non euocatus ad electionem vel vocatus ad alia quam ad dirigeda electionem non incurrit hanc penam sed nutrit discordiam et non solum ista pena habet locum in electionibus monialium sed etia in his q no renuciant proprijs sed viuut sicut canonici secula res in secularibus ecclesijs. # 17 Casus. xvij. est in. c. hac costitutione de offi. dele. vbi excoicat quilibet procurans. vt coseruator sibi datus se intromittat de alijs quam de manife stis iniurijs. de quo dic. vt. s. conseruator. §. j. ¶ Est et alius casus in. c. cuz gentes de offi. le. q. c. communiter non habetur: sed extrauagans de quo dic vt. j. legatus. .§. vltimo. # 18 Casus. xviij. est in. c. vnico de his que vi metusue causa fi. vbi excoi cant illi q absolutione vel reuocatione qua cunq a snia excoicatiois suspesionis vel interdicti extorsernit et vim aut metum q intellige sm gl. et arch. ibide si absolutio seu reuocatio sit facta q si iudex noluisset absoluere vel reuocare no haberet locu predicta pena et si via aut metus sit illatus. ¶ Quid si sententia erat iniusta. Rn. q [sect. 1]nihilominus ligabuntur predicta pena si per vim vel metum obtinuerunt reuocatione. ar. xj. q. iij. c. j. et siue faciat per se siue p alium. c. mulieres de senten. excom. ¶ Quid si obtineret talis absolutio. p [sect. 2]vanum metu de quo timere no debeat. Rn. sm Gar. ibidem et Arch. q no ligabunt quia proprie non appellatur metus talis timor. l. metum cum. l. seq. et. l. non timorem. ff. q me causa. ¶ Vtrum habeat locum predicta pena in absolutione a minori excommunica [sect. 3]tione sic obtenta. Rn. q non argu. c. si quem de sen. excom. # 19 Casus. xix. est i. c. mulieres de iu. vbi excoicatur q fingit caz vel fa cit fraudem vt iudex psonaliter vadat vel mittat ad mulierez pro testimonio ipsius capiedo vbi dicit gl. q iudex vt posset visitare domina faciebat ea nominare in teste si tame no iret ad ea lz fingat ca non incurreret ista pena sm Jo. an. ibidem. # 20 Casus. xx. est i. c. apostolice. de re. iu. q quia vacat omitto. # 21 Casus. xxj. est in. c. hoc consultissimo de re. ec. non alie. vbi communicantur omnes. compellentes cuiuscunq conditionis sint prelatos vel ecclesiasticas personas ad submittendu ecclesias: subijciendo bona immobilia vel supponendum iura ecclesiaruz laicis vel recognoscendum seu profitendum se tenere ab illis tanq a superioribus vel ad statuedu eos tanq patro nos vel aduocatos ecclesiaru seu bono rum ipsarum imperpetuuz seu ad non modicu tps sine capituli cosensu et lice tia speciali apostolice sedis. vbi no. sm gl. ibide q vt incurrat ista pena. requi ritur. ¶ Primo q sint bona immobilia vel iura que in immobilibus computantur. ¶ Secundo q supponantur taq sint sua vel recognoscatur ab eis. ¶ Tertio q non sit ad modicum tempus quia si fieret ad modicuz tempus ex aliqua iusta causa cum consensu capituli no incurreret hec pena. ¶ Quar to q fiat sine licentia capituli et pape. Secudo excommunicantur oes laici q ex licentia pape et cosensu capituli con tractus inierut de ecclesiasticis immobilibus vel inient in futuru si aliquid plusq importat na conctuz ipsorum vel pa ctu in eis factu vsuparut vel egerunt si moniti legitime no desistunt ab hmoi vsurpatione restituendo etiam taliter vsurpata vbi dicit Archi. q si est cotractus emphiteoticus accipiant qd est a iure permissum et no vltra et sic de alijs conctibus initis. Jte dicit q no sufficit ab stimere a tali vsurpatione ad euitadu penaz pdicta nisi vsurpata restituant. # 22 Casus. xxij. est i. c. vnico de relig. do. vbi excommunicantur nouu ordinem aut religionem inuenientes vel habitu noue religiois assumentes intellige. s. vt cum alijs simul viuant alijs seorsuz assumere non prohibetur. ¶ Secudo excommunicantur omnes fratres mendicantiu ordinum post cocilium lugdunese institutorum qui aliqd in proprio habere non possunt ex eoru regula si aliquem recipiunt ad pfessio nem siue si domos vel loca eorum alie nant sine licentia sedis apostolice speciali aut etiam sm Arch. si alienant bo na mobilia. Excipiunt ab ista pena fra tres minores et pdicatoreo et heremitarum sancti. Aug. et carmelitarum vt in d. c. concilium autem predictuz celebra tuz fuit ab Jnno. iij. anno. do. M. ccxv. # 23 Casus. xxiij. est in. c. qq de cen. vbi excoicant quicunq p se vel p alios suo noie vel alieno ab ecclesijs vel ecclesiasticis psonis exigunt pedagia vel guidagia p rebus suis pprijs quas deferut vel deferri faciunt no ca negociationis. Jntelire si sunt psone singulares q hoc faciut secus si esset vni nersitas vel collegium quia no excommunicant sed subijcitur ecclesiastico interdicto. Quid autem sit negociatio pprie vide. s. clericus. ix. §. ij. hodie tn papalis est vt. s. dictum est excommu nicatio. v. casu. xix. # 24 Casus. xxiiij. e i. c. clericis. de imu. ec. Sed q per cle. vnicam eo. tit. est reuocatus pertranseo. # 25 Casus. xxv. est in. c. quonia de immu. eccle. vbi excoicantur oes qui impetratores literarum apostolicaruz vel alios ad forum ecclesiasticu recurretes super causis que ad ide foru de iure vel antiqua cosuetudine pertinere noscun tur copellunt seu copelli peurat aut p se vel per alium impedimentum nec coram iudicibus ecclesiasticis delegatis seu ordinarijs possunt iusticia obtinere vel querela de dictis causis coraz eis proponere iudices ecclesiasticos vel impetrantes aut litigantes seu liti gare voletes aut ppinquos ipsoruz seu res illorum aut eccliarum suarum etia p captio nem modi sue alijs qbuscuq aggrauat cu dantibus cosiliu auxiliu vel fauorez ad predicta nec tales debet absolui nisi prius integre satisfecerint taz iudici cuius iurisdictione pturbarut q parti perturbate de iniuria danis expesis et interesse partim papalis est vt pz. s. excomunicatio. v. casu. xxv. # 26 Casus. xxvj. est in. c. eos in mu. ec. vbi excoicant oes seculare dnium hntes q suis subditis iterdicut ne platis aut clericis seu psonis eccliasticis q cunq vedat aut emat aliqd ab eisdem nec ipis bladu molat coquat pane aut alia obseqa exhibere psumat vbi no. sz Ge. ibide q pdicta pena locu hz solu in illis q habet dnium et non in alijs et qn pdicta interdicunt suis subditis secus si pdicta interdicunt no suis subditis. ¶ Quid si fiat tale pceptu vl statutu ne [sect. 1]qs possit vedere vl alienare no subditis vel illis q no portat onera cois. Rn. sm Ge. i. d. c. eos q no ligant pdicta pea q no est con libertate ecclesiastica ex qua no fit metio de ecclesijs vel eccliasticis pso nis nisi illd itelligeret de ipsis vn pot iudex eccliasticus ipos conpellere vt decla rent qd habet locuz quo ad laicos non quo ad ecclesiasticas personas. # 27 Casus. xxvij. est in. c. vt periculosa. ne cler. vel mo. li. vj. vbi excommunicantur tria genera personarum. ¶ Primo oes religiosi tacite vel expsse professi aliqua religionem approbataz temere habitu sue religionis dimitten tes vbi no. q ad incurrendum hanc pe nam duo requiruntur. ¶ Primu dimittat extra monasteriu egrediedo q si in telligeretur q essent excoicati dimitten do in monasterio existedo sequerentur duo incouenientia. ¶ Primo q tex. fuis set supfluus dicendo in scholis vel alibi suffecisset eniz dicere vbilibet q esse no debet vt dicit glo. in rub. ff. q me. cau. ¶ Secundo sequeret q religiosus dormies sine habitu esset excommunicatus quia temere dimittit con. c. vidua. xx. q. j. et con. c. sanctimonialis. xxiij. dist. ad hoc de vi. et ho. cle. c. fi. in fi. q iura volut q sem p habitu vti debet qd esset valde amarum verbu si ligaretur sine habitu dormiendo quod non est credendu sm Jo. an. in. d. c. vt periculosa in nouella. et io dic q oportet dimittant habitu et sint i scholisalibi extra monasteriu q sic euagadi habet materia vt vult ro. d. c. als quis dimittat in monasterio nec extra egrediuntur no credo ligetur: q cessat ro. l. s. materia euagadi. ¶ Scdz q requi rit vt incurrat hec pena est vt dimittat temere. s. sine ronabili causa seu licitare religiose q lz extra monasteriu appeat sine habitu et eu dimittant tn si hoc faciut lex ca licita religioso qua iplere no pnt comode cu habitu puta ppter balnea vel piscationem licite fienda no ligant ppter verbum tenere et no. in glo. ibidem et in. c. j. de sen. excom. lib. vj. ¶ Sed qd si religiosus deferat habitu [sect. 1]sz occulte puta sub vestibus laicalibus sine ronabili ca et extra monasteriu. Rn. Jo. an. in. c. deus q. de vi. et ho. cler. et gl. in cle. ij. e. tit. vident tenere q sit excoicatus. Pau. autem in. d. c. deus. tz q non et ego post factu silr teneo q constitutio pena lis no dz extedi ad casu no hnte oioda ronem vt no. Jo. an. in regula odia de reg. iu. i. vj. in mercurialibus lz an factu sit tenenda opi. Jo. an. et glo. ¶ Quid si assumit habitu alterius reli[sect. 2]gionis. Rn. q mihi placet op. Ge. ibide q no icurrit pdictam penam. Et ita co soluit Lap. allegatione. xxxiiij. nec ob. verbu sue religionis q vna est religio generaliter sumpta quo ad tria vota. ¶ Secudo excomunicatur omnes reli[sect. 3]giosi qui accedunt ad queuis studia literaru intellige extra claustrum nisi a suo prelato cum cosilio maioris partis sui couetus sibi eundi ad studium lnia primitus sit concessa. ¶ Nunqd ligabitur abbas sine pfata [sect. 4]lnia vadens. Rn. Ge. ibidem q non. ¶ Tertio excoicant oes doc. siue magri [sect. 5]qui religiosos habitu suo dimisso leges vel phisica docet vel in scholis suis pre sumunt retinere. # 28 Casus. xxviij. est in. c. quicunq de he re. vbi excomunicantur oes q presumpserint ecclesiastice sepulture tradere hereticos credentes receptatores defensores vel fautores eorum scieter nec debet absolui nisi pprijs manibus publice extumulent huiusmodi corpora danatorum. ¶ Quid e tradere ecclesiastica sepultu[sect. 1]re. Rn. sm Arch. q est taltu cadauera in cimiterio ecclesie tumulare vel etia alibi ad modu christianorum cum psal. et ora. ad sepultura deducere. xiij. q. ij. qui diuina et. c. quesi tum. ¶ Qui autem dicatur fautores recepta [sect. 2]tores et huiusmodi vide. j. hereticus. §. ij. cum. iiij. sequen. # 29 Casus. xxix. est in. c. vt inquisitiois de here. vbi excommunicant po testates domini teporales rectores vel eorum officiales seu baliui qui de crimi ne heresis cognoscunt vel indicant siue si captos p eode crimine absq eporum vel inquisitorum licentia a carcere libe rant vel executione pro huiusmodi crimine eis a diocesano vel inquisitoribus iniuctam non implent prout ad eorum spectat officium. Jtem si directe vel indirecte presumut sententiam diocesanorum vel inquisitoru aut processn impedire vel si diocesano vel inquisitoribus presumpserint se opponere in his que ad prefatum fidei negociu incumbut aut aliter impedire cu omnibus datibus eis in pdictis auxiliu cosilium vel fauore limitat tn Mat. ibidem verum si facit animo impediedi. Secus si impediret animo offendendi quia est inimicus suus quia sic non esset excommnni catus licet impediret. # 30 Casus. xxx. est in. c. vnico de scisma. et quia vacat hodie omitto. # 31 Casus. xxxj. est in. c. j. de homi. vbi excommunicatur omnes qui p assassinos aliquem interficiunt de quo dic vt. s. assassinus. §. j. # 32 Casus. xxxij. est in. c. j. de vsu. vbi excommunicantur omnes persone singulares ecclesiastice episcopis inferiores que vsurarijs alienigenis co cedunt domos ad fenus exercendum vel non expellunt de terris suis. j. tres menses de quo vide. j. vsura. ij. §. xiij. ¶ Quis dicitur oriudus. Rn. qd is qui [sect. 1]ortus est ibi vel in vico ciuitatis illius ff. ad muni. l. qui ex vico vel etiam si pa ter eius inde ordinem duxit. ff. eo. titu. l. assumptio. §. filius. ¶ Quid si vsurarius no sit de terra oriu [sect. 2]dus sed de dominio sub cuius est et re. Rn. sm Card. et fran. ibidem non habet locum hec pena. ¶ An predicta pena comprehendebat [sect. 3]conducentes iudeos. Rn. Cardi. in cle. j. de vsu. Ge. in. c. vsuraruz de vsu. in. vj. et Pa. et Bald. in quodam consilio qd incipit. Jnter iudeos et Lau. de Rod. in suo tractatu de contractibus tenent qd sic. Et sic tene: lz aliqui teneant contra rium vt. j. vsura. ij. §. xiiij. # 33 Casus. xxxiij. est i. c. vnico de iniuri. vbi excommunicatur concedentes represalias contra personas ec clesiasticas vel eorum bona vel si generaliter concessas pretextu cuiusuis con suetudinis ad easdem referunt seu extendunt nisi. j. mensem a die concessionis reuocet. intellige si sunt persone sin gulares. Jte not. sm Arch. ibidem q co cedere pertinet ad concedentes et extedere ad alios quibus tales represalie sunt concesse. ¶ Quid si ante mensem processerunt ad actuum. Rn. glo. et Ge. ibidem quod sunt excommunicati quia prohibent actum et precepit reuocationem infra mensem. # 34 Casus. xxxiiij. est in. c. felicis de pe. de quo habes. s. excommunicatio. v. casu. ix. Casus sequetes vsq ad casum. xlvj. sunt in clementinis. # 35 Casus. xxxv. est in cle. vnica de seque. pos. vbi excommunicant omnes qui sequestrationem que debet fie ri per ordinarium loci de beneficio non possesso pacifice p trieniu integru post sniam diffinitiua cotra possessore apd sede apostolica dutaxat in petitoriovel possessorio pmulgata impedire vel fru ctus sequestratos qui supersunt oneribus tenetis sequestratu beneficiu occupare presumpserit a qua no absoluant nisi vsurpata restituant et impedimentum remoueant. ¶ Quid si sequester couertit fructus in [sect. 1]vtilitate bn ficij. Rn. glo. Pau. et ze. q no potest propter verbum restituat. # 36 Casus. xxxvj. est in cle. j. de sepul. vbi excoicant oes q interdicti tpe in casibus no concessis a iure vel excoi catos publice. s. maiori excoicatione no minori sm Jnnoc. in. c. sacris. de sepul. aut nominatim interdictos intellige a diuinis et participatioe sacramentoru sm pa. q interdicti a iurisditione vl ab aliquo officio no priuant sepultura vel vsurarios manifestos scieter sepelire psumut in cimiterijs nec debent absolui nisi prius satisfecerint illis quibus est iniuria facta ad arbitrium diocesani. ¶ Vtru ad incurredu. predicta pena re [sect. 1]quirat q locus sit benedictus. Rn. scdm Car. ibide qd sic q no dr cimiteriu nisi per benedictione ar. c. nemo de cose. di. j. et hoc verius licet aliqui teneant contrarium quoru opin. potest esse vera qn locus diu haberet pro benedicto licet in veritate non esset. ¶ Quis dr publice excoicatus. Rn. sz gl. [sect. 2]in. c. exceptione de excep. q si agitur de pena incurreda respectu coicantiu ipsi excoicato intelligit si iudex tulit sniam i loco vbi publice iudicare cosueuit pn tibus officialibus suis et partibus vel alte ra abnte p cotumacia als secus sz glo. in d. cle. j. vult qd ex qlitate fori et ex multi tudine astatiu vel paucitate dicat publicu vl no publicu vn sm eade gl. sepe lies occulte excoicatu licet sciat no inci dit in pena Pa. in. d. c. exceptione limitat hoc veru qn no esset excoicatus sz mo du que dicit gl. in. d. c. exceptione aut si esset tn sepelies ignorabat et magis plz qd vero ad excoicatu dr publice excoica tus ex quo a iudice fuit excoicatus ipso pn te vel cotumaciter abnte lz no fuerit denunciatus sm Pa. in. d. c. excep. ¶ Quis dicat nominatim interdictus [sect. 3]vel excoicatus vide nominatim. ¶ Quid si vsurarius manifestus fecit cau[sect. 4]tione. Rn. car. i. d. cle. qd poterit sepeliri licite et ita tenet gl. et Math. ibidem. ¶ Vtru hec pena liget solu humo vl tu [sect. 5]mulo imponetes. an concomitates vel portates seu officiates. Rn. Pa. tenet q solu tumulo imponentes. Ste. tenet qd oes etia cocomitates gl. dicit casum du biu ego credo nisi fiat fraudulenter qd solu est excoicatus impones in cumulo cu madantibus et autoritate prestantibus simul cu prelatis dolose no prohibenti bus sed permittetibus sepelire et officia tibus sm morem sepulture. # 37 Casus. xxxvij. est in cle. j. de deci. vbi excoicant oes religiosi administratione vel bnficia no hntes qui no naliu aut als dcimas ecclesijs debitas et ad eos no spectates sibi appropriare presumut seu qui de aialibus familiarum aut pastoru suoru vel alioru etia aialiu immiscetiu eorum gregibus aut qui de aialibus q in fraude ecclesiaru emunt emptaq veditoribus vel alijs ab ipsis teneda tradut seu q de terris qs tradunt alijs excoledas decimas soluere no per mittut aut phibet si post reqsitione facta ab eis quorum interest non destitit. j. mesem vel si de his qui cotra premissa vsurpare vel retinere psumpsert. j. duos meses ecclesijs danificatis emedam no fecerint copetente nec debent absolui nisi an satisfactione codigna fecerint. ¶ Quid de decimis debitis priuato ex puilegio vel feudo. Rn. gl. ibide. no esse locum isti pene. ¶ Quid si predicti licet no prohibeant [sect. 2]alijs tn ipsi no soluut decias cu debeat Rn. gl. ibide Pa. et zen. q no erut excoicati aliter peroris essent coditiois q lai ci non soluentes decimas. # [38] Casus. xxxvij. est in clem. j. de sta. mo. vbi excomunicant duo genera personaru. ¶ Primo oes monachi et canonici regulares administrationem aliqua no hntes q sine licetia spali suo ru prelatoru se trasferut ad curias pnci pu vt danu aliqd suis prelatis aut mo nasterijs inferat. Vbi no. sm gl. et Car. ibide qd ad incurredu hac penam duo requirunt. ¶ Primo qd intrauerint curia: q ex solo exitu claustri ob hac cam no ligarent. ¶ Scdm qd requirit est vt causa danificadi monasteriu vel prela tu euria iutrauerint vnde licet danu no intulerint vt puta q penituit eos tn ex quo ppter hac causam curia intrauerut ligant sententiaz vero habere vel non habere non puto ponderandu vt dicit glo. ibidem. ¶ Quid est administratio. Rn. Car. in [sect. 1]d. cle. et Lau. qd p administratione debemus intelligere perceptione tp aliuz fructuu no aut spualiu officiorum. ¶ Jtez secudo excoicant monachi q sine licen tia obteta abbatu suorum tenet arma itra septa monasteriorum vbi dicit Car. qd septa est clausura monasterij q non licet egredi nisi de licentia. ¶ Quid si talis est abbas qui parit co[sect. 2]tumelia creatori vel iniugit monachis itollerabilia vel eos prosequit odio ca pitali poterut ne moachi sine licetia ar ma sumere. Si alijs remedijs non possunt sibi puidere. Rn. Car. ibide q sine pdicta pena possunt assumere. xj. q. iij. c. Julianus. ¶ Quid si tenet arma in aliquo mona[sect. 3]sterio no in suo. Rn. qd no erut excomunicati et no. qd nomine armoru intelliguntur ea que coiter sunt ad inuadendum vel defendendum. Si vero essent talia quibus possent vti vt armis vel vt instrumetis sicut baculus. lapis furcha et huiusmodi tunc talia summunt signi ficatum ab intentione deferentis. Jtez ho. qd prefati casus non habet locu in alijs monachis nisi in nigris. # 39 Casus. xxxix. est in cle. attendetes. de sta. mo. vbi excommunicant impedietes visitatores monialiu quarumcunq et etia canonicarum regulariu in his que pertinent ad officiu visitationis earude: vbi no. sm Car. ibidez q ad icurredu pdicta pena opz. ¶ Pri mo qd impedimentu effectualiter prestetur. ¶ Secudo qd admonitio vt desistant sit eis facta per visitante. ¶ Tertio qd monitio no precedat impedimetum. alias no ligarentur ista pena. et di cit sufficere vnicam monitionem etiam generaliter factam dummodo fiat a vi sitante. # 40 Casus. xl. est in cle. j. de rel. do. vbi excotcant oes statu biguinaru assumentes vel assumptum sectantes. ¶ Scdo excoicant religiosi q dictas biguinas fouent in eorum statu seu vt assumat dictu biguibatu dat eis cosiliu fauore vel auxiliuz directe vel indirecte. # 41 Casus. xlj. est in cle. vnica. de cosan. et af. vbi excoicant oes scienter cotrahetes matrimoniu in gradibus cosanguinitatis vel affinitatis phibitis. ite scdo cotrahetes cu monialibus. ite tertio religiosi vel moniales aut clerici in sacris costituti cotrahetes matrimoniu cum quibuscunq. ¶ Quid si ignorauit qn cotraxit sed po [sect. 1]stea soluit gradu phibitu. Rn. cu glo. et Car. in. d. cle. qd no ligat ista pena nisi cotrahat de nouo qtucunq cohabitet licet peccet mortaliter. ¶ Vtru cotrahes cu impubere sibi con[sect. 2]sanguineavel affine liget pdicta pena. Rn. Car. et Lau. ibide q no ligat q spo salia potius isti iuris iterpretatioe cotra hut q matrimoniu. c. vnico. de despon. impu. li. vj. et cotrahetes sposalia no ligant predicta pena vt tz gl. Ste. et Pa. ibide qd intellige nisi p copula carnalem efficiant matrimonium. ¶ Vtru contrahes cu furiosa. sibi affine [sect. 3]ligetur predicta pena. Rn. quod non. ¶ Quid si solu cotraxit p verba de pre[sect. 4]senti sed no cosumauit. Rn. gl. q nihilo minus ligatur. ¶ Quis dicat religiosus vt incidat in [sect. 5]ista pena. Rn. gl. q qlibet tacite vl exps se pfessus aliqua religione approbata. # 42 Casus. xlij. est in cle. noletes de heri. vbi excoicant oes inquisitores seu comissarij sup heresi deputati q pretextu officij inqsitiois quocuq mo illicito pecuniam extorquet ab aliqui bua Jtem. ij. si scieter predicti acceptent bona ecclesiaru. Jte. iij. si fisco etia eccle sie ob clericorum delictu applicet bona ec clesiaru vbi dicit Car. q hec pena non coprehedit epos et est verior opi. lz aliqui contradicat. Jte dicit q noie pecunie intelligit quodcuq extimabile facit. l. j. et. ij. C. de consti. pecu. et. j. q. iij. per totu. Jte dicit q solu habet locu ista pe na qn pretextu officij hoc faciut. Et aduerte qd predicti no pnt absolui pterq in mortis articulo nisi prius satisfecerint de pecunia sic extorta nec priuilegium aut pactu vel remissio valet contra hoc vt in. d. cle. # 43 Casus. xliij. est in cle. vnica. de vsur. vbi excoicant potestates capitanei rectores. consules iudices cosilia rij aut alij quiuis officiales quarucuq coitatu q faciunt statuta scribut vel dictant q vsure soluatur aut q solute no restituantur cu repetutur. Jtem. ij. qui scieter iudicare sm illa statuta presumpserit. Jte. iij. si pdicta statuta hactenus edita de libris coitatu ipsaru no deleuerint si hnt potestate sup hoc. j. tres men ses itellige ta de ptate iuris q facti. sm gl. et Car. ibide. Jte. iiij. quicuq pdicto ru presumetes obseruare predicta statuta seu cosuetudines effectu eorum habe tes quo quo. Sed alij a predictis seruates talia statuta no sunt excoicati scdm Car. ibide. Jte no. q is qui scribitvel di ctat vt incidat i pena prcdicta opz hec faciat taq officialis sm Pau. aliter no ligaretur. Similiter no ligatur scribes sniam conformem statuto. nisi poneret tenor statuti in sententia. ¶ Quid si faciut statutu propter vsura rios reprimedos vt no exigat nisi tan[sect. 1]tum. Rn. glo. et Car. quod no ligantur. ¶ Quid d dnis q cu iudeis vsuras exer cetibus pcta faciunt. Rn. Car. ibide qd [sect. 2]sic sunt excommunicati sm Lau. maxime si vsure exigatur a christianis sicut quado faciunt pacta cum xpianis vsurarijs. # 44 Casus. xliiij. est in cle. cupientes. de pe. vbi excoicant oes religiosi mendicates q loca de nouo accipiut ad habit andu. Jte. ij. pdicti q accepta loca hucusq mutat vel trasferut i alios quo uis titulo de quo dic. vt. j. loca. Aduerte tn q licet sit nouu q fuit et postea reficit vt no. xviij. q. ij. de monachis tn secudu Car. hic no prohibent loca destructa re ficere limitat Pau. verum nisi ipsa loca desierint esse de eoruz dnio et postea ex nouo iure acquirunt. [sect. 1]¶ An aut pdicti medicates possint augmetare loca ia capta. Rn. lap. cosilio. clxxxviij. qd sic sine pdicta pena facit. c. fi. de coces pbe. li. vj. et. c. cosuluit de iu. et cle. j. de sup. neg. prela. q aliud est de nouo capere aliud augmetare preterea hic no accipit locus vt in. l. locus. ff. dever. sig. sed capit pro alio loco diuerso pluraliter vn ppter augmetatione no dnr habere duo loca. Jte. iij. ibide excoicant oes religiosi q aliqua pferre psumut in sermonibus suis vel alibi ista intetioe vt a decimaru debitarum ecclesijs solutione retrahat audietes vn tria requirunt vt incidat in predicta pena. ¶ Primu qd dicat intetione retrahedi. ¶ Scdm qd decime a qbus retrahere intedut sint debite. ¶ Tertiu qd dicat psonis audieti bus q ex debito debeant soluere dictas decimas. Jte. iiij. ibide excoicant oes re ligiosi q predicare presumpserint negli getia no purgata de coscientia facieda circa decimas no soluentibus cofitenti bus vt soluat. Pro q est sciendu q in. d. cle. precipit sub interminatione maledictiois eterne q in prima dnica. quar ta et vltima quadragesime et in festis asce sionis dnice pethe. natiuitatis beati Joannis baptiste assumptionis et nati uitatis bte virginis Marie predicado populis si a prelatis ecclesiaru aut eoru vicarijs vel loca tenetibus eorudem fuerint requisiti audientes expresse de solutione decimaru informet. Jte. ij. pre cipit predictis religiosis q requisiti a predictis cosciam faciat illis quoru cofessiones audiut q decimas soluere no omittat q si post tale requisitione scieter post posuerint cofitentibus consciam facere de hmoi soluedis decimis tadiu ab officio pdicatiois ipo facto sut suspe si donec cofitetibus ipsis no fecerint coscientia si hoc ipm sibi dicedi comode sacultate huerint et io hoc non faciendo predicado interim sut excoicati ipso fa cto. debet ergo q coscietia faciat sibi co fitetibus si comode pnt anteq predicet aliter non euitant predictam penam. # 45 Casus. xlv. est in cle. j. de sent. ex. vbi excoicant omnes religiosi cuiuscuq ordinis et conditionis existetis qui interdictu impositu a sede apostoli ca vel a locoru ordinarijs q mater eccle sia seruat no seruauerint. Jde dic de ces sationbus genaralibus a diuinis et ligat hec pena etia si interdictu sit nullu. # 46 Casus. xlvj. q aliquando est papalis aliqn epalis aliqn no. no. in c. eos de sen. exco. li. vj. vbi illi q a snia canonis vel hois propter mortis periculu vel aliud impedimetu fuerut absoluti ab alio q ab eo a q de iure erant absoluedi si liberati a tali impedimeto q cito comode poterut contepserint se presentare illi qui legitime debebat eu absoluere et satisfacere put ab eode eis iniunget ipso facto sniam excoicatiois incurrut et ab eo solo poterunt absolui a quo a prima excoicatione erat absoluedi. idez dic de illis q cum absoluunt a papa vel legatis ipsius a quibuscunq snijs iniungit eis vtse ordinarijs aut alijs qbuscunq representet p susceptio ne pnie vel pro satisfactione impendeda his quibus iniuria fecerant si no fa ciut q primu comode poterut eade sen tentiam ipso farto incurrunt de quo vide. s. absolo. iij. §. xvj. Et aduerte hoc q Jo. an. dicit q istud habet locuz tam in lnia iuris p hominis et ita sequunt do mini de rota. # 47 Casus. xlvij. qui est aliqn papalis ali qn epalis aliqn no est in. c. nu per. et in. c. si concubine de sententia excommu. contra. participantes cum exco municatis de quo dic vt. j. excommuni catio. viij. §. j. # [48] Casus alius. est per extrauagantem pauli scdi posita sub Rubrica de re. ec. no ali. vbi excoicant alienates res ecclesiasticas siue facietes pcm per q ipsoru dnium trasferat ac oes concedetes ypothecates infeudates vel i em phyteosim cocedentes. aut locates nisi in casibus a iure concessis exceptis fru ctibus et bonis q seruando seruari non pnt. Jte. ij. excommunicantur qd taliter alienata recipiunt. ¶ Sunt et multi alij casus excoicationu [sect. 1]ta papales q per statuta ordinarioruz in eorum diocesibus promulgati quos omitto breuitatis causa et etia propter ea que inferam in sequenti questione. ¶ Pro de claratione oim predictoru casuum ta in isto. c. q in duobus precede tibus queruntur infrascripta. ¶ Vtru ignorates pdictas snias excoi[sect. 2]cationu ligent quo ad deu et coscientia faciedo vel omittedo id ppter qd snia excoicationis iponit. Rn. aut ignoratia est affectata crassa vel suppia et sic ligarent sm coiter doc. per tex. claru in. c. vt aiaru periculis de costi. li. vj. Aut igno ratia no est affectata nec crassa aut suppina. Et sic quo ad foru coscietie ex no. in. c. cognoscetes de costi. et i. c. a nobis. el. j. de sen. exco. et in. d. c. vt aiaru distin guo aut id q comittit vel omittit pp q excoicatio infligit no est phibitu vel co ceptu a lege diuina sed solu a iure posi tiuo vl p statutu et tuc talis ignoras no ligat snia excoicatiois q ad ea incurre da reqrit dolus verus vel psumptus sicut est lata clpa. l. q nerua. ff. depositi. hoc tenet Jo. an. i. c. qte. e. ti. i nouellavbi di cit notabile verbu no. q i huc vl quecu q canone nullus icidit nisi sit i dolo. hoc ide tenerevr Jnn. i. c. cu medicinalis. e. ti. li. vj. et facit q no. Bar. i. l. quicuq. C. de ser. fug. vbi dicit q vbicuq loqmur de pena capitali vel corporali subintelligit dolus. de hoc vid. j. pena. §. vi. ergo a fortiori subitelligit i excoicatoe q punit aiaz. Cu ergo talis no sit i dolovo. vtpz s. dolus. §. j. nec presumpto q no ignorat crasse nec suppine q est lata culpa ergo no ligabit snia excoicatiois. facit q no. Jnn. i. c. nouerit. e. ti. vbi dicit q facies statutu con eccliastica libertate ignoras fore con eccliastica libertate no ligat snia excoicatio. Jte hoc pz p ea q no. i. l. q con et in. l. si qs icesti. et in aut. incestas. C. de ince. et inuti. nup. vbi pz q ignoratia iu ris excusat a pena iposita veritatis nu ptias conheti. facit si adulteriu cu icestu. .§. j. ff. d adul. aut id qd conmittit vl omittit ppter qd excoicatio infligit est contra lege diuina et comittes scit fore contra lege dei. lz ignoret esse phibitu per coe vel p decretales aut statuta qcunq et in hoc est diuersitas inter doct. Nam gl. in. d. c. a nobis. et Bar. in. l. cuctos po pulos. C. d: sum. tri. et fi. ca. vr tenere q li gat q est in dolo faciedo re quaz scit sibi esse phibita p quibus facit. l. nec exeplu. C. ad. l. cor. de fal. et. c. cu illorum in. fi. eo. ti. huius opi. vr etia scho. i. iiij. dist. q. viij. conriu tz Jo. an. in. d. c. vt aiarum et quo ad excoicationem. d. Ant. et pa. in. d. c. a nobis et Ge. in. d. c. vt aiarum. Sed p concordia sic distigno aut loquimur de excoicatioibus q infligunt iure coi aut p extrauagates vel statuta quecuq super facto danato a lege diuina q communi ter in diocesibus publica it et sciunt vt est illa de no conhedo gradu phibito de no verberando clericum et similibus et sic ligat q e lata culpa ignorare q omnes sue conditiois sciut q si est homo bo ni sensus no ignoraret talia si faceret q coiter homines sue coditiois faciut. s. si iret ad ecclesias et ad pdicatioes et similia ipsa no ignoraret. Cu ergo talis no sit extra culpa ignoratie sic no euitabit pena. et sic intelligo et limito glo. et Bar. tenetes q ligant. aut loqmur de excoicationibus iuris comunis et extrauagatiuz vel statutorum quoruncuq sup facto damnato a lege diuina que coiter non publicant in diocesibus nec sciunt. Et sic cu talis ignoras sit extra oem culpa ignorantie no ligabit pena excomunicationis nisi sit psona cui et osficio igno rare sit phibitu. et sic intellige et limita Jo. an. et. d. Anto. cu ceteris qui tenet q no ligatur snia excomunicatiois ratio est quia qtitas pene debet proportionari qtitati culpe. c. felicis de pe. li. vj. Sed talis peccas. solu offendit legem diuinam cotra qua se scit facere no autem offendit coditore canonis cu ipsuz canone ignoret et sine omni culpa ergo solum debet puniri pena legis diuine qua puaricatur no pena excommunica tiois q no ligat nisi rone contetus reglr vt in. c. sacro eo. et. c. nemo eporum. xj. q. iij. cu sitibus qui contetus no est i casu nro quo ad canone vl statutu q ignorat q vbi dat ignoratia cessat conteptus sm. d. an. in. d. c. a nobis facit. c. fi. q mri. acci. po. ite q no. Jnn. et doc. i. c. si vero el. ij. eo. vbi pz q pcuties clericu ignoras clericum esse no est excoicatus lz faciat factu danatu l. diuina q no cotenit canone cu ignoret clericu esse et sic no ligat nec ob. q se pe in excoicationibus dr q sufficiat affixio in valuis. S. Petri rome q id dz in telligi quo ad psumptione fori contetiosi vel quo ad illos q sunt in culpa vt non possint publicari in eorum terris aliter se queret q quilibet teneret hre pcuratore in curia vel studere iuri canonico q est imposibile multis. ¶ Vtru madas fieri aliqd qd prohibet [sect. 4]aliqua pfatarum excomunicationu sit ipo facto excoicatus. Rn. sm distinctione de qua. j. madatum. §. j. ¶ Sz qd sit q madauit no habuit offi [sect. 5]ciu. Rn. q no est excoicatus in nullo casu pdictorum nisi solu in illo de quo. s. in ca su. xxxj. s. in. c. j. de homi. i alijs aut casibus vt incidat in excoicatione no sufficit q solum madauerit sz opz effectus madati sequat vt no. in. c. felicis de penis li. vj. per Gof. et alibi per doc. ¶ Vtrum ratum habens maleficiu qd [sect. 6]aliqua predsctarum excomunicationu prohibetur ligetur similiter cu faciete. Rn. q ligatur si tame interueniant que requirutur vt ratihabitio habeat locu que vide. s. cosentire. §. iiij. ¶ Vtru consuletes vel fauore dates indu [sect. 7]cetes alios ad aliqd pdictorum faciendu silr sint excoicati. Rn. q non nisi vbi ex primit etia q dates consiliu auxiliu vlfa uore excepto si darent cosilium auxiliu vel fauore ad factu danatuz postq ille cui dat consiliu auxiliu vel fauore iam est ligatus q sic ligaretur eade pena et ab eode essent absoluedi vt i. c. nup. de se. exco. et. j. excoicatio. viij. §. j. ¶ Quero de quo cosilio itelligit qn ex[sect. 8]cocoicatio infligitur cum dantibus co siliu. Rn. vt colligo ex Card. in cle. si qs de penis q intelligitur de fraudulento cosilio non de nudo q nihil addicit ad peccatu vt no. in. d. c. nup. in gl. ij. et i. c. sicut dignu de hoi. dicit Pa. q consiliu prestatur suadendo rogando mandan do instruendo vel vtilitatem idem secuturam ostededo vt no. i. c. ad audientiam de homi. item pau. q ex nudo con silio regulariter qs no tenet vt isti. ma dati. §. tua tm gratia. Et dr nudu consi lium vel simplex fauor illius q ad maleficium faciedu nihil addicit puta q sic oino faceret et cu tanto aio sed vbi qs magis efficacit inducit lz alias esset fa cturus tuc no est nudu consiliu nec simplex fauor vt elitio ex gl. in. d. c. felicis. Jtez no. sm Pau. in. d. c. selicis q ad incurre dam pena excoicationis oportet consiliu fanor vl auxiliu sint circa factu danatu per qd icurrit excoicatio q si esset circa alia non haberet locum. ¶ Quis dicatur defensor vel receptator [sect. 9]habes. j. Hereticus. §. xxiij. cu sequetibus et sm pdicta declaratione ligabutur in quocunq de ipsis fit mentio spalis. ¶ Quis dicatur socius. Rn. gl. Cardi. et [sect. 10]pau. in. d. c. felicis q est ille q aliqd quo operat ad actuz danatu vnde no. q qn sut plures ad delinquedu et nullus est pn cipalis tuc dnr agetes. Sz qn vnus e pn cipalis et alius cooperas tuc stricte dici tur socius in cesuris lz large socius crimi minis dicat tripliciter. s. concomitas fa nes et no corripiens vt. xvj. q. iiij. ita pla ne. lxxxvj. d. facietis et i. d. c. sicut dignu. .§. ij. et tales regulariter non puniatur eadem pena. ¶ Queritur quia in plerisq casibus ex [sect. 11]communicationum predictorum dicitur q non sunt absoluendi nisi prius sa tisfecerint vel aliud fecerint. Vtrum te neat absolutio ante satisfactionem et im pletionem illorum que mandantur in dictis casibus. Rn. et pro regula est tene dum q vbicunq ius vtitur isto verbo pot negatiue q tuc absolutio impensa cotra id qd sic imponit est nulla vt patet per glo. in regula prima de re. iu. li. vj. Jdem dic quado canon vtitur verbo non valeat et tales casus sunt. xj. et. xiij. et xvij. et oes casus sequentes vsq ad casum. xxxj. iclusiue. s. excoicatio. v. et. xvij. et. xiij. s. excoicatio. vij. vbi autem canon vtitur vbo. nullactenus. tunc sm zen. in cle. vnica de seque. non vz sz sm Cardi. ibidem valet. Sed ego dico q vbi als absolutio alicui pertinet de iure tuc tenet absolutio si omittatur q pcepit canon fiendum qtumcunq vtatur yerbo nullactenus aut verbo no mereatur vel no obsoluat sed vbi absolutio de iu re no copetit tali puta quia conditor ca nonis sibi vel alteri reseruauit et solum cocedit in aliquo casu vbi gra i articulo mortis et hmoi sub aliq forma fit sub quibuscunq verbis velit tuc non valet absolutio nisi seruata modificatioe seu forma in ipso canon expressa. facit glos. in cle. j. de iure pa. in verbo inhibetes. q no. bene. # 8 Excoicatio. viij. de participantibus cu excoicatis maiori excoicatione et q diuersimode participatur diuersas infera qones p qs itelligere qs poterit qn pticipado liga tur maiori excoicatioe vl minori aut qn licite et sine peccato participat. ¶ Vtrum pticipans cuz excomunicatis [sect. 1]in crimine incurrat aliquam censuram Rn. q aut excomunicatus cu quo partici pat ex excoicatus cu datibus ei auxiliu cosilium vel fauorem et tunc si pticipat in eodem delicto siue anteq sit excoica tus siue post. s. dando auxilium cosiliu vel fauorem ad ipsum faciendu vel cotinuadum sic ligatur eade sententia ex coicatiois et ab eode solo pot absolui a quo pot excoicatus cu quo sic pticipauit aut talis no est excoicatus cu dantibus ei auxilium cosiliu vel fauore et tuc si pticipat cu eo dado auxiliu cosiliu vel fauorem in facto danato anteq ille conmiserit factum ppter qd excoicatus est sic solum peccat mortaliter. si aut participat postq ille commiserit factum danatum. et est excoicatus sic ligatur eade excoicatione. et ab eodem poterit absol ui a quo potest excoicatus cum quo participauit. et sic intellige. c. nuper. et. c. si concubine. de sen. excom. ¶ Quid si participat non in eodem de [sect. 2]licto propter qd excoicatus est ille cum quo participat. sz in alio peccato mortali. Rn. q peccat mortaliter et solu est excoicatus minori excomunicatioe: nisi talis fuisset excoicatus a papa cuz par ticipatibus ei in casibus no cocessis: q sic ligaretur eade snia si aut esset excommunicatus cum participantibus ab inferioribus a papa dic vt. s. excom municatio. iij. §. xvij. ¶ Vtruz partic ipans in diuinis liget [sect. 3]eadem censura. Rn. q aut talis cu quo participat fuit excomunicatus sentetialiter. Et nominatiz a papa: et sic si sunt clerici. dic vt. s. excoicatio. v. casu. iiij. si vero no sunt clerici dic q peccat morta liter. et sunt excoicati solum excoicatione minori ar. c. significante eo. titu. sm communem opi. doc. in. c. sacris qd me. causa. Aut est excomunicatus a quocuq inferiori a papa et denuciatus: et sic clerici participantes in diuinis peccant mortaliter: et est eis iterdictus ingressus ecclesie. vt habes. j. suspensio. j. §. xxiiij. Laici vero solu peccat mortaliter. Aut est excoicatus generaliter a papa vel a quocunq alio prelato seu a canone vel per statutu. et sic ta clerici q alij no pec cant nec sunt excommunicati etiam mi nori excommunicatioe: nisi fit talis excommunicatus pro sacrilega iniectione manuu in personam ecclesiasticam: ita notorie q nulla possit tergiuersatio ne celari et hoc per extrauagante facta in consilio Constatiensi sub. Martino v. et vt dicit Archi. Flo. i summa sua habuit ipse a duobus notabilibus fide dignis q fuerunt pntes q fuit acceptata in. d. cosilio ab omnibus et est perpetua fuit etiam vt ego habui a fide dignis cofirmata et approbata in cosilio costatie. si cuius tenor talis est. Ad euitandu scadala et multa pericula q coscientus timoratis cotingere possunt christi fidelibus tenore presentium misericordi ter indulgemus quod nemo deinceps a comunione alicuius sacramentoru administratione vel receptione aut alijs qui buscunq diuinis intus et extra pre textu cuiuscunq censure aut sententie ecclesiastice a iure vel ab homine gnaliter pmulgate teneatur abstinere vel aliquem vitare aut interdictu ecclesiasticum obseruare: nisi snia vel censura huiusmodi fuerit illata contra personam collegium vniuersitatem ecclesiam communitatem vel locum certum a iudice publicata vel denunciata spiritualiter et expresse constitutionibus apostolicis et alijs in cotrariu facientibus no obstantibus quibuscuq: saluo si quem pro sacrilega manuu iniectione in clericum sententia latam a cano ne adeo notorie costiterit incidisse qd factum non possit aliqualiter tergiuersatione celari nec aliquo suffragio excusari. nam a communione illius: licet denunciatus non fuerit volumua abstinere iuxta canonicas sanctioes. hec. d. extrauagans. ¶ Vtrum participates cum predictis [sect. 4]excommunicatis nominatim denuciatis a quocuq prelato in alijs qua in cri minibus et diuinis peccent mortaliter Rn. Pau. in. d. c. sacris recitat diuersis opi. et dicit q communis opi. est qd solu peccat venialiter et est excommunicatus minori excommunicatione nisi in sex casibus. ¶ Quorum primus est qua do commununicat in cotemptu clauu. ¶ Secundus contra preceptum superioris. ar. c. ij. de maio. et obe. ¶ Tertius quando in diuinis. ¶ Quartus quando i crimine mortali. ¶ Quintus quado est excoicatus cu participantibus sibi. ¶ Sextus si coio sit nimis freques. Et licet predicta opi. sit satis ronabilis: tn magis mihi placet opi. scti Bo. in. iiij. di. xviij. q. pe. q tenet q solu peccat mor taliter in duobus casibus coicans in actu exteriori alijs a crimie et a diuinis. s. qn coicat in coteptu snie late. aut scdo qn credit pbabilr q ex tali coione snia ve nit in conteptu. Sz si pbabiliter extimat q snia no magis cotenet ex sua coione et cu timore hoc facit. ex quada affabili tate: aut pusillanimitate et hmoi: et sic so lu peccat venialiter et ligatur minori ex coicatione. cu qua snia concor. Tho. i. iiij. ea. di. q. ij. ar. iiij. et Pe. ea. di. Jntellige pdicta si coicat in phibitis q sunt vltra crime et diui na ista q cotinentur in isto versu. Os: orare: vale: coio: mesa ne gat. Os. i. locutio qua Guido et Hugo. i c. quoniaz multos. xj. q. iij. extedut etia ad literas recipiendas vel mittendas et nuncios et munera. Assurgere aut vel ei reuerentia facere aut inclinare se sa lutandi vel mouere labijs dummodo nihil dicat non inducunt minorem excoicatione sm Ro. cu pene sint restringede p regula odia. de re. iur. i. vj. Orare p hoc prohibetur no solu participatio in diuinis et sacramentis: sed et etia ne qs oret in ecclesia vel extra simul cu excoicato. Dicit tame Jnn. i. d. c. nuper. q si excoicatus sit in ecclesia vel in alio loco no ca orandi sed p alio negocio q non phibetur quis ibi orare cu in oratione sibi no comunicet: et placet mihi. lz Hosti. ibide teneat contrartu. vel per hec phibet salutatio quelibet fienda excoicato: sed loco eius dz dicere deus emedet vos: vel si scribit loco salutatio nis dicat spiritu sanioris consilij et hmoi. q sic no est ipsum salutare modo quo phibetur. Coio per hoc phibet ne qs facto coicet excoicato: puta cooperado in aliquo exercitio vel habitado in domo cum excoicato. dicit tame Jnno. in d. c. nulier. q si ego et excommunicatus sumus in aliqua domo: ego pro meis ne gocijs et ipse pro suis: q non dicor coicare ei: sed quado ego et ipse simul pro eode negocio cohabitamus. similiter dicit q si ego et ipse haberemus vna sola camera coem q liceret mihi in ea cuz eode excoicato iacere comedere et hmoi dumo no coicent ei in eade mesa: nec i eode lecto aut locutione vel oratione. Mesa per hoc phibet comestio vel po tatio cu excoicato. et de his oibus habe tur. xj. q. iij. c. sicut et in tribus. c. se. et no. in. d. c. nuper. ¶ Sunt multe psone que licite coicare [sect. 5]possunt cu excoicato. de qbus. xj. q. iij. c. qm multos q copr ehendunt his vsibus Vtile lex: humile: res ignorata necesse hoc anathea qde faciut ne possit obee. ¶ Vtile. s. cu qs pticipat p sua vtilitate [sect. 6]puta petedo ab eo debitu quo ei tenet extra. e. c. si ve. et etia in iudicio ppter hoc pot eu couenire. Jte ppter vtilitate aie excoicati: valet eu corrigendo vel inducendo ad pniam. licet etia iterponat alia vba vt magis efficaciter possit eu inducere. c. cu excoicato. xj. q. iij. facit c. cu volutate. eo. ti. pterea ad pdicatione admittunt. de cose. di. j. c. eps. facit. c. rnso nro. e. ti. excusantur etia propter hoc qui. causa predicatiois vel cofessio nis habitat iter eos et eleemosynas recipiut ab eis quado alias id facere bo no mo no possunt eis no cohabitado. d. c. volutate. Jte licite possunt participare cu excoicato p salute aie mee et pro vtilitate teporali: puta queredo ab eo consiliu: cu alios peritos habere non possum. Dicit tamen Ray. q in hoc no sunt multum laxande habene: sz discre te et cu intentione solum vtilitatis predicte cosequende et non alio modo. Et tandiu possunt participare pro salute aiarum ipsorum excoicatoru quandiu spem de eorum correctione pbabiliter habet et non plus. ¶ Lex. s. matrimonij propterea vxor co [sect. 7]habitado viro et obediedo quis sit excoicatus no peccat nisi excoicatio esset inflicta propter tale matrimonium. ¶ Sz nuquid licitu sic sit viro coicare [sect. 8]cu vxore excomunicata. Rn. quidam d cut q non. sed iu tene q silr licite communicare pot q ad iparia no iudicat vir. et vxor. c. gaudemus de diuor. veru est q si vir cu debeat esse caput mulieris xxxiij. q. v. hec imago no inducit vxorez ad peteda absolutione sm q debet et tenet peccat mortalit. ij. q. vij. c. neglige re. et eet excoicatus miori excoicatioe. secus qn no pot caz cogere et suscepit necessaria ab ea vel efficeretur peior. ¶ Sed qd si vir vocat ad mesam exco[sect. 9]municatu: nuquid mulier poterit licite cu eis come dere. Rn. q no sed comedat in alia mensa diuersa ab illa. ¶ Huile sub hoc excusantur filij sui et [sect. 10]acille. Rod. tn intelligit d filijs q sut in patria ptate. secus de emacipatis q te netur euitare eum nisi ipsi comensales eius essent: et ab eo necessaria haberet q sic excusaretur. Jde dicit. Hu. de patre respectu filij q tenet vitare filiu excomunicatu nisi ab eo recipiat alimeta et ide te net Jnno. q limitandum puto quado non facile potest aliunde neces saria habere. ¶ Excusantur etia serui: ancille: rustici [sect. 11]seruietes et oes alij subditi de familia excomunicati q no adeo curiales sunt vt eorum cosilio scelera ppetrent: tales ei psone ex quo erat an sniam lata ad familiare obsequiu exhibendu astricti excusantur coicado et post sniaz. c. iter alia eo. ti. Jde intelligas de nutricibus et illis qui cotraxerut societate vel alio modo per alique contractum eis erant obligati. Qd limitat Hosti. et Ber. quado sine eoru incomodo no possunt abstinere similiter conductor mer cenarij facere potest quis postea excommunicetur. Jdem dic de vasallibus et haben tibus emphyteosim ab eis q possunt eis reddere pensiones. et alia ad que obligantur secundum veriorem opinionem. ¶ Sed quid dicemus de illo q vel ex co [sect. 12]tractu vel ex iurameto tenetur aliquid soluere vel dare alicui incerto termino q postea excoicatur. Rn q sup hoc fuit diuersa opi. iter doc. sz mihi placet opi. Host. q si talis obligatus pot desistere a tali solutione vl datioe sine suo icomo do vel dano q no tenet: nec dz. cu excoi cato pticipare dadovl soluedo qd pmiserat q i oi iurameto vl obligatioe sub itelligit ista cla. s. si talis pmaserit cui liceat coicare ar. xxij. q. ij. ne qs. nec pec cat no adipledo qd pmiserat si facit ex zelo ecclesiastice discipline. secus si face ret solu ex cupiditate auaricie. q si pec [sect. 13]caret q ad deu. ¶ Quid si qs conhat cu ex coicato: nu qd excusabit pticipado postea. Rn. q si hoc facit ex magna sua ne cessitate: puta q no pot alr viuere bono mo sic excusat p. c. si vere. e. ti. si aute no fuit conpulsus a tali necessitate sic no excusabit pticipando cu eo si mo conxit scies eu excoicatum. hec eliciuntur ex dictis doc. in. c. nos sanctoruz. xv. q. vj. et in ca. veritatis de do. et contu. in. di. ca. si vere. [sect. 14]¶ Res ignorata. s. qnignorado eu excoi catu pticipat. qd itellige verum nisi ignoratia sit crassa vl affectata et sic no excu [sect. 15]saret. ¶ Sz qd si audiuit d aliq q sit ex cofcatus nuqd tenet euvitare. Rn. q aut pbabiliter credit. eu excoicatu puta q hoc huit apsonis grauibus et fidedignis et sic tenet. si at no credit pbabiliter ex comun icatu no debet euvitare. sz depo nat conscietia. s. q no sit excoicatus q mul ti multa loquut et q cito credit leuis est corde qd si no pot ea deponere tenet eu vitare ar. c. inquisitioni eo. titu. [sect. 16]¶ Vtru semel excoicatus sit sep vitadus. Rn. q sic nisi costet d absolutioe p regu la semel malus. de reg. iur i. vi. et e bonus tex. p hoc i. c. pposuit de cle. exc. mi. q limito q ad coscietia verum nisi esset talis psona de qua pbabiliter posset cre di dicto suo affirmati se esse solutu. ar. c. ex parte de offi. ordi. [sect. 17]¶ Necesse ppter necessitatem commu nicas excomunicato excusatur. vnde si necessi tas est absoluta q dicitur vis sic claru est q excusat per eo. sacris. deihis que vi. vel me. [sect. 18]¶ Sz qd de necessitate conditionata q est metus. Rn. q aut metus est talis q caderet in costante virum. et sic ex tali me tn participas etia i diuinis no peccat nec minore excomunicatione incurrit nisi participet in crimine: vel nisi causa excoi cationis esset p fide defensanda. ratio q ex quo quis no tenet obedi re plato preci pieti q se exponat morti vel cruciatui et hmoi nisi p fide et comu ni salute. qn als no pot defensarivt ptz s. caritas. §. v. et. j. religiosus. §. xxx. Sic nullus tenet euitare excomunicatos qn id facere no pot sine tali periculo: q pceptuz de excomuni catis vitandis cu sit iuris positiui no pot ad hoc lig are alique. si aute metus no sit talis sic pti cipas ex tali metu no euitat minorem excomunicatione. et sm hoc intellige. d. c. sacris. du dicit q p nullo metu dz qs pctm mortale icurrere. q presupponit tale facere cotra pceptum. quod seruare tenetur. vl dic q loquit de participa tioe i crimine vel de metu q no caderet in costante et sm pdicta distinctionem cocordat doc. q suntvarij. in. d. c. sacris. q ad eam no aduertunt. ¶ Qui de necessitate victus. et hmoi nu [sect. 16]qd talia possint peti ab excoicato. Rn. q sic sz comuniter doc. in. d. c. si vere et in. c. iter alia. e. ti. vn breuiter cocludedo dico q qn coico excomunicato no in eius fauore aut conmodu: sed p euitado dano mei patrimonij vel subleuanda mea necessitate no icido i minore exco municacione dumo no participe in cri mine. aut in diuinis extra casum iusti metus. ar. eorum que no. in. d. c. nos pdecessoru. et. c. veritatis. ¶ Quomodo debeo euitare excoicatuz [sect. 20]Rn. q aut e occultus et sic debeo eu eui tare i occulto puta exeudo ecclesia fingedo alia cam et hmoi. et taliter q non proda eu ar. c. si tm. vj. q. ij. et. c. cum non ab hoie. e. ti. Et voco hic occultu excoinicatu illu q coiter habetur prono excoi cato. lz aliq pauci sciet: et nisi sit eius platus q cu eo coicat: q talis platus te netur eu monere vt ecclesiam exeat et si novult si pot pbare dzeu publice incre pare. Si vero est publice excoicatus: puta q coiter scitur: sic opz eu publice eui tare vnde si intrat ecclesiam ca orandi vel audiendi diuina debet eum publi ce monerevt exeat q si noluerit pot ad prece ptum sacerdotis violenter eici si modo non immineat periculum effusionis sanguinis vel saltem debent de ecclesia ipsi exire. ¶ Quid faciet sacerdos si icepta missa [sect. 21]perpedit ibi excoicatu esse. Rn. q si est occultus no dz dimittere offm. ij. q. j. nihil limita nisi sit platus suus et possit hoc pbare q tuc faciet vt dictu est i. §. pcedeti si vero est publice excoicatus. Sic publice moneat euvt exeat. q si no vult exire et sacerdos nodu ichoauit ca none dz dimittere missa ar. c. ois. xxiiij. q. j. et hic noie cononis intelligo a Te. igit et vltra sz ar. i. c. de hymnis de conlc. d. ij. quauis do. Alex. Vin. i. c. cum marte. de cele. mis. recitet Host. Jnn. et Pa. tenere q cano imcipit a verbis cosecra tionis. si vero ichoauit prosequat vsq ad sumptione sacrameti qua facta iterum moneat eum vt exeat q si non vult exi re dimittat post communionem et in sa cristia eam dicat. ¶ Vtru pticipas cu excoicato etiaz ab [sect. 22]iferiori suo vl a se liget minori excoica tioe. Rn. sz Pan. i. c. cu desideres. eo. ti. q sic si est iferior a papa et addit q et si vellet euz habere pro absoluto nihilominus ligaretur q no potest eum tali modo absoluere. ¶ Vtru excoicati transeat in tertia pso [sect. 23]naz. Rn. q no nisi qn participates liga tur etia maiori excomunicatione. # [9] Excommunicatio. vltimo de ma lis que inducit maior exco municatio vt ostendatur quantuz est timeda. Vbi sciendum q xxj. malum inducit. Ad propositu eorum q in hoc. §. dnr et q excoicatio cotra pplm afficiat et posteros no. Dy. Bar. et Ang. in. l. si grege de leg. j. Bar. i. l. iter stipulate. §. sacraz ff. dev. obl. doc. et Pe. d su. i. l. pponebat de iudi. et bar. i. l. qd i reru. §. j. dlega. ij. et an psumat excoicatio. no. Bar. in aut. si dicatur. C. de testi. q no nisi in eo qui asserit se absolutu de quo per eunde in l. decem. de verb. obli. ¶ Primo priuat pticipatione aliorum. na [sect. 1]excoicatus tenet euitare alios sz Pa. i. c. nulli d sen. ex. et cotenedo euit are alios toties peccat mortali ter. facit. c. illud d cle. exco. mi. et. c. sicut. ij. q. vij. vnde licet excoicato possint causa huanitatis i sub stetatione actionevite etia no expectata extrema necessitate necessaria vite ministrari vt alimeta vestes et hospitiuz sz gl. in. c. quonia. xj. q. iij. tn vtensilia et alia instrumenta sine quibus viuere pot no sunt ei ministranda. Solu modo er go in casu in quo ho expcepto caritatis tenet coicari cu eo pot sm Tho. ¶ Secudo excludit homine a sacris ec [sect. 2]clesie. iij. q. iiij. engeltrudam. ¶ Tertio priuat suffragio ecclesie quod [sect. 3]suffragiu sz theo. in. iiij. d. xxij. valet ad quatuor vz ad augmentu gratie quam habet ad merenda gram quam no habet ad ptectione dei habeda et ad defe sione ab hostibus pmeredam. et ppterea dr tradi sathane i. c. audi. xj. q. iij. vnde sacerdos excoi catus no pot dicere. Dns vobiscu in officio. ar. c. nihil. xj. q. iij. ¶ Quarto no pot iteresse diuinis offi [sect. 4]cijs aut cu alijs orare i ecclesia: als pec cat mortaliter nec dzextra ita prope sta re q audiat. de peni. et remis. c. qd in te. posset tn solus in ecclesia orare. ¶ Quinto excludit a regno celoruz. xx[sect. 5]iiij. q. j. quodcuq. et. xj. q. iij. c. nichil. ¶ Sexto si ingerit se diuinis existens i aliquo ordine irregularis efficitur. vt [sect. 6]j. irregularitas. j. §. xl. cum sequen. ¶ Septimo. efficitur infamis. vj. q. j. in fames. Bal. tame hoc refert ad excomu [sect. 7]nicationem notoriam. ¶ Octauo nullu bn ficiu ecclesiasticum [sect. 8]potest acquirere. c. postulasti de cle. ex. mi. et in. c. bene in fi. de eta et qualit. ¶ Nono no pot eligere de appel. consti. [sect. 9]¶ Decimo si sit excomunicatus recipit bn ficiu lz absoluatur postea et ei conceda [sect. 10]tur fructus ateriores restituere tenet. ca. sacro. e. ti. et. c. pastoralis in fi. de appel. ¶ Vndecimo ab officio et beneficio est [sect. 11]suspensus. d. c. pastoralis in fi. ¶ Duodecimo obligati ei ex debito fi[sect. 12]delitatis sicut suntvasalli no tenetur ei quadiu durat excomunicatio sz Pau. i d. c. veritatis. ¶ Terciodecimo non potest contrahe [sect. 13]re matr imoniu sine peccato mortali licet teneat. [sect. 14]¶ Quartodecimo non valent litere im petrate a papa per eu super alio articu lo. c. ipso iure de rescrip. lib. vj. ¶ Quintodecimo nullus potest pro eo [sect. 15]orare intellige solenniter. ¶ Sextodecimo no pot constitui pcu[sect. 16]rator: de pba. post cessione nec pcurato rem costituere. ca. fin. de pcur. q limita veru vt actor. secus vt reus ad defende dum se. c. intelleximus. de iudi. ¶ Decimoseptimo q stas excomunica [sect. 17]tus p annu pot priuari oibus beneficijs si q hz. xj. q. iij. rursus. et. c. quicuq quod limitat gl. in. c. cu contumacia. de here. li. vj. et Jnn. in. d. c. cu bone. do. Ant. in. c. j. de iudi. veru si excomunicatus fuit p cau sa criminali: secus si p ciuili: q si stetil set per mille annos non posset priuari glo. est singularis in. c. contingit. de do lo et contumacia. ¶ Decimooctauo q debet soluere p sin gulo dievnu grossuzanteq absoluatur [sect. 18]sm statutum aliquorum eporum quod quidem licet videatur simonia cum per. c. ad nostraz. et. c. nemo desimo. tn Host. et Jo. and. in. c. ad aures desimo. determinant contrariu et q licitum est: q intelligo verum si sit in penam et vt citius querat absolutionem. ¶ Decimonono no valent contractus fa cit p excoicatu ratione publici officij si [sect. 16]erat publice excoicatus actus vn publici et ciuiles no tenent puta q tutor existes i ter ponit autoritatez alienadi seu susce pit pcuratoris officiu vel administratione bonorum ecclesie: aut istrumeta con ficit siue vt arbit laudu ptulit: q tales sunt actus publici. Si vero promissum fuit in eum vt in arbitratore ita q arbitrametu accipiat effectum ex cosensu partiu vt est qn reducit partes ad concordia bn tenet no exvi sue snie: sed co sensus partiu. Gesta aut p occulte erco municatu i tpalibus rone publici officij bn tenet si mo offm est publicu autoritate et vtilitate. secus si fuisset publicu au toritate: sed vtilitate priuatu sz Pa. in c. post cessione de proba. q si erat excoi catus tpe assumptionis officij non va let gnaliter vt puta q fuit costitutus pcu rator q erat excoicatus secus si post consti tutione fuit excoicatus. q tenet nisi exci piat sm Pa. in. d. c. post cessione quo ta me ad actus spuales si sunt tales in qbus iprimit caracter sic tenet vt collatio ordinu et hmoi. lz indigeat dispesatione talr ordiatus. vt. j. irregularitas. j. §. iij. alij. aut actus spuales in qbus no imprimit caracter. vt collatio bnficij et hmoi tenet qn no e publice excoicatus rone pu blici officij. l. barbarius. ff. d offi pto. sunt tn retractadi si is i cuius fauore sut facti sciebat eu excoicatu: sz dubitat de ex coi catione an teneat rone pulici officij lata ab excoicato occulto Pa. in. d. c. vitatis de do. et contu. tenet post factu ad pena irregularitatis euitadam q no valeat: et placet. Electio et lz vide at q ad caplz ptinere ad offm publicu: tn q ad singlares no e offm publicu: sz est qda frnitas et io n tz facta ab excoicato etia occulto. Alij at cotractus sup tpalibus ini ti no rone publici sz priuati vt emptio veditio. et c. coiter tenet q tenet vt no. pa. i. c. sivere. e. ti. et i. d. c. veritatis quis multi doc. teneat fore nullos conctus. ¶ Vigesimo no pot testamentu facere [sect. 20]sz aliquos coius tn tenet q pot testari. vt not. Albri. in. l. j. C. de here. insti. et Car. in. c. qq. de vsu. li. vj. et Pau. in. c. ad probandum. de re iudi. q equipara tur relegato. ¶ Vltimo priuat ecclesiastica sepultura. quia cui no coicamus viuo nec mor tuo coicare debemus. c. sacris. d sepul. qd limita nisi absoluatur. vide multa alia si placet. in dicto capitulo ad probandum et in cap. veritatis. et in. ca. si vere notata. a doc. Excusatur. quis a peccato ex decez. ¶ Primo ex alienatione mentis illicitum agens quam alienatione adducit qnq facti qualitas si cut Loth. qn voluit filias prostituerevt liberaret quos susceperat. vt dicit Au. in. c. qd ait. xiiij. di. Aliquado furor siue insania. Aliqn ebrietas. Vn qn ex toto qs est extra seipsum excusatur a toto vt ptz in. c. aliquos scimus. et. c. illa cauen da. xv. q. j. et in. c. iebriauerut. ibide patet q est puniedus p ebrietate sz no p conmissio in ipsa. et sic videtur tenere gl. ibide de q vide. s. ebrietas. §. iij. ¶ Secudo ex coactione. Jntellige absoluta. facit. c. no e. xv. q. j. et. 50. di. c. psbyteros. ¶ Tertio ex ignoratia siue errore. Jntellige vt dicam. j. ignorantia. §. iij. facit pro hoc. xv. q. vj. si a sacerdotibus xxxiiij. q. ij. in lectum. ¶ Quarto excusat consuetudo. d q. s. Cosuetudo. §. ix. ¶ Quito necessitas. de co tra. dist. v. disciplos. ¶ Sexto pietas. vt pz. c. conqstus. de fer. ¶ Septio locatioet ludus. vt i. c. j. de sen. ex. et. xv. q. j. illd relatu. dumo no sit noxius q. ff. ad. l. acq. l. na lu dus noxtus i culpa. e. ¶ Viij. qn fecit diligetia dbita vt i. c. Joa. et. i. c. qde vt asse ris. de homi. ¶ Nono ideliberatio metis. xxiij. q. iiij. nabuchodonfor. ¶ Deci mo ex obedietia superioris. xiiij. q. v. c. dicit dns. xj. q. iij. qd ergo. xxiij. q. j. qd culpat. Jntellige si no sunt contra lege su perioris vt. xj. q. iij. si dns. et. c. fequeti. ¶ Vtru clericus cui eps pcipitvt vadat roma possit se excusare q alij sut melio res et magis apti. Rn. gl. in. d. c. quid og et. xxiij. q. j. c. fi. q no q in legationibus ordo no est seruandus. ff. de. legatis. l. sciedu. §. pe. Jte quia Jo. vlt. respondit dominus Petro: qd ad te: tu me sequere. Executor pprie dr qui rez iudicata ducit ad effectum. vt dicit glo. in capitulo super questionum de offi. delega. de quo habetur secunda. q. vj. ca. ei q appellat. v. ab executore. et in c. nouit d ap. et multis alijslocis q aliqn dicitur merus executor. qn ca est cogni ta a superiore et mera executio sibi madatur vnde ab isto appellari no pot ta de iure can onico qua ciuili. vt de re iu dicata. c. qd ad cosultatione. et dicto. v. ab executore. et. C. quorum appel. no re. l. ab executioe nisi executor snie modu excedat. vt dicit textus i. d. l. Aut nisi male interpretetur sniam et huiusmodi de quibus per gl. in. d. c. qd ad cosultatione. Aliquado vo dicit mixtus et est quado aliqd a superiore madat exequedu simplr. Vnde talis dz admittere ronabiles exceptiones c. ex pte el secudo de offi. delegati. et. c. ea te decet de etate et qualita. et in. c. cu a deo. de rescri. Et hoc verum nisi costet q superior ex certa scien tia sic velit. vt no. gl. in. d. c. ex parte. Et ab isto executore mixto pot appellari si aggrauat vel iniuriat. vt. C. de ap. l. si quis procuratione. Ad ppositum eorum q hic dicutur de executore snie vide Bal. in. l. si ptor in prin. de iud. et i. l. executore de exe. rei iu di. et Bar. in. l. a diuo pio. ff. de re iudica ta. et in. l. pcuratote. ff. de pcura. vbi no. q executor snie no pot de eius iniquitate cognoscere de executoribus aut testa metoru qui et a quibus costituant et ad qd no. Bal. i. l. id qd pauperibus. C. de episco. et cle. et i. l. captatorias in. ij. q. C. de testa. mili. ¶ Quis pot ee executor in causis eccle [sect. 1]siasticis. Rn. merus executor pot ee quilibet clericus Mixtus vero no nisi in digni tate costitutus aut psonatum habens. Vel canonicus ecclie cathedralis si co missio sit ei: autoritate literaruz aposto licarum vel legatorum: aut delegatoru apostolicorum. Secus si ab alijs quia tunc quilibet clericus pot esse. vt patet per not. in capitulo statutum. de rescri ptis. li. vj. ¶ Executores testametorum: siue fidei [sect. 2]commissarij q possunt dari. Rn. q siue testator sit clericus. siue laicus pot deputare executores ta laicos q clericos seculares. et etia religiosos quoscunq du modo religiosi a suis supioribus obtineat licetia exequedi exceptis fratribus minoribus quibus est p hibitu in cle. exiui. in. §. pinde vir sanctus de vbo. si gni. fallit hoc scdm Bart. in minori ca. li. iij. c. j. qn distributio dz fieri in fratres ipos vel moniales sancte clare sub iectas cure ipsoru herede volutarie sol uente quia sic frater minor pot esse exe cutor. et quod taz clericus religiosus qua laicus possit esse executor not. in. cap. religiosus de testa. li. vj. et per docto. in capiiu. tua nobis et ibi Pau. in. c. Joan nes. de testa. etiam si sit minor. xxv. an. secundum glo. in. d. c. religiosus et hoc de consuetudine. Et sequitur Albri. in l. nulli. licere. C. de epis. et cle. dummodo adultus sit. Jtez non admittit seruus: nec surdus multus pdigus furiosus q uis aliquid tenuerint q etia seruus et pupillus possit esse. vt ibi not. Albri. sz est verius q non. ¶ Vtrum femina possit deputari glos. [sect. 3]Jo. an. i. d. c. religiosus tz q cosuetudo q est optima iterpres legu hz q sic. pa. in. d. c. tua nobis dicit q alias fuit con sultum q non pot. Sed Bal. tz cu Jo. an. et placet q mulier non comparet vt procuratrix. sed intetat actionem noie proprio. de quo per eudem Bald. in. l. id quod pauperibus. et in. l. si quis ad declinandam. C. de epis. et cle. et sic non ob. l. neq scietia. ff. de procur. et. l. alienam. C. eo. et. l. ij. ff. de reg. iur. et. iij. q. vij. .§. tria. quia vt dixi non vt procuratrix comparet. ¶ Vtrum possit deputari mixtim. s. se[sect. 4]cularis et religiosus simul vel clericus. Rn. q sic sz Joan. an. in. d. c. Joannes. ¶ Vtru cum simplr deputant tres vel [sect. 5]qtuor executores. vno mortuo alij possint procedere. Rn. q sic vel etia si viue ret et nollet exequi possent ipsi exequi nisi testator aliud expresserit. vt est tex. in. d. c. religiosus. ¶ Quid si vnus executoru viuit: sz est i re motis. Rn. q nihilominus ceteri exe quetur vt. in. d. c. religiosus. immo sm gl. ibide no est necesse vocet tunc sicut et i electioe vt in. c. q ppter. et i. c. cu iter vniuersas de elec. secus si no multum di staret: q tuc vocandus esset. et si in termino assignato no venerit pcedet cete ri. et hoc intellige quado simplr sunt de putati. Secus si cu aliqua limitatione. puta q vnus sine alio no possit et hmoi. q tuc seruandu est qd testator statuit. vt in. d. c. religiosus. ¶ Vtru officiu pfati executoris traseat [sect. 7]in heredibus. Rn. gl. i. d. c. religiosus. q no nisi testator expsserit. Et hoc tene p dictu tex. lz aliqui tenuerit q traseat p l. cu vnus et. l. a filio in pn. et. l. alimeta in pn. ff. de ali. et ci. le. alij vo q re integra no trasibit: sed no integra sic. vt de ele. c. in causis. et. l. mandatum. C. manda. ¶ Quid si sit deputatus executor abbas [sect. 8]sancti pculi an eo mortuo successor eius exequetur. Rn. gl. in. d. c. religiosus q si abbas mortuus erat ppinquus testatori no trasibit ad successore. q videtur electa psona ex affectioe. siue nome eius fuerit expressuz vel no facit ad hoc. xij. q. iij. pontifices. de test. reqsisti si aut no erat ppinquus tuc si nome erat expssu no transibit. si vero no erat expressum transibit de off. del. quoniaz requisisti. ¶ Querit an teneat deputatus executor [sect. 9]acceptare. Rn. Pa. in. d. c. ioanes qd no nisi tacite acceptasset vel expresse q no posset renuciare et dicit tacite acceptare quado aliqd fecit q ptinet ad hoc et hmoi. Jte si scieter recepit literas qbus sibi officiu deferebat. ar. l. j. §. j. ff. de pcu. aut si ipse cosensit quado testator ad illud officiu eu deputabat ad hoc. l. vxo ri §. j. ff. ad. l. cor. de fal. facit. l. ex snia. ff. de te. tu. Posset tame eps in legatis ad pias causas citra acceptione co pellere si no vt executore salte vt delegatumisicut in qualibet alia delegatione vt. C. q pro sua iurisd. l. vnica et. c. pastoralis. de of. deleg. ¶ Qn tenent executores exeq. Rn. Pa. [sect. 10]in. c. nos qde. de test. q aut testator pui dit sibi de tpe et illud serua vnu tamen sem p no. q lz testator mandet aliquid fieri. j. certu tps coputadu a die mortis intelligit et supplet a die scientie et adi te hereditatis vt pbat tex. i. l. statulibe ros. §. si qs heredi. ff. de statuli. facit iuncta gl. in. l. fi. §. si aut dubius. C. de iu. deli. Si vero testator no puidit sibi de te pore tuc Pa. dicit in. c. si heredes de testa. q si res legata est in patrimonio te statoris potest solui sine mora. Na dominium illico adita hereditate transit in legatariu vt i. l. si tibi homo. §. cu ser uus et q ibi no. ff. dele. j. et. l. cu res in pri. ibidem dicitur q si non nec soluatur si ne mora heredes codenant ad prestan dum vsura et oem vtilitatem. Jde etiaz si esset pecunia legata vt in. l. si domus .§. i pecunia. ff. de le. j. vbi dicit q ad solutione tps modicu dandum est. sz gl. ibide illud breue tps dicit fore. x. dies a pcepto iudicis vel saltem arbitrariu pesata qualitate et qtitate hereditatis et si no habet debet reperire vndecuq. l. si pecunia. ff. de le. ij. Et hoc tene q ad obligationem quo aut ad penam. s. vt cogantur soluere cu omni emolumeto et interesse dic q in legatis ad pias cau sas est tps. vj. mensiuz vt in aut. de ecc. tit. §. si aut legatum. Jde dicere in legatis ad no pias causas p arg. a maiori i d. §. si aut legatum et hoc a die insinuationis testiu et q si p annu a die monitiois p iudice sibi facte no implet. quecunq relicta priuatur tota hereditate et veniet ad substitutos vel si no sunt ve niet ordine seruato coheredibus abeuti bus vel generali fidei comissario et ceteris sm q hr in aut. amplius. C. de fidei co. licet posset iudex cogere etiaz ante prefatum tempus executores vel heredes alio remedio. ¶ Vtrum executore non exequente de[sect. 11]uoluat ad epm executio. Rn. pa. in. d. c. nos quide q si pcessit duplex monitio post negligetiam debetis exequi statiz in legatis ad pias causas deuoluitur nec requiritur aliud tps vt videt innuere tex. in aut. de ecc. ti. §. si aut. q hoc iussi sunt. Et sic intelligere no. p Bart. d. aut. amplius Si sola vnica monitio precessit expectatur annus anteq deuoluatur ad episcopum: sed aduerte q hodie episcopi per statuta disponut vt currat annus a die mortis admonedo generalr quoscuq et sic post annu deuoluet itelligedo a die mortis et scie et adite hrditatis vt. s. dixi. limitat Ric. in. iiij. di. xlv. hoc veru si hz bona iprom ptu de quibus possit infra annuz legata implere alias no deuoluitur ad episco pum quod no. ¶ Querit quida reliqt cetu paupibus [sect. 12]declaradis p semproniu an elapso anno declaratione no facto eps possit eligere paupes vigore statuti pfati in pce deti. q. Rn. bar. in. l. cu quida ita. ff. d le. ij. et sequit Pa. in. d. c. nos qda q non q statutu loquit de executore et in eo habe ret locu vt no posset amplius se intromittere. ar. c. literas de sup. ne. pla. sz ha bes declarare no est executor sicut dicimus differetia iter iudice qui declarat et executor. C. de exe. re. iud. l. executorez q no. q pbat q frater minor qui no po test esse executor bn pot esse declarator et similiter cosultor cu nullo iure prohibeatur de quo dic vt. j. §. xxvj. ¶ Vtru pfata deuolutio habeat locu ta [sect. 13]in legatis ad pias causas q non pias. Rn. pa. in. c. si heredes de test. q in lega tis ad pias causas no e dubiu. Jn alijs aut est diuersitas iter doc. sz ipse Pau. sic concordat q aut eps vult se impedire anteq heres sit priuatus hereditate. s. an lapsum anni et sic pot se impedire et compellete. Silr si heres incidit i pena priuatiois sz de facto ea possidet q ne mo eam petit na tuc cessat ratio. d. aut. amplius que vult hereditas cu onere exequedi traseat ad aliu et habebit locu d. c. si heredes q loquit generaliter nec ob. q non dz eps ipedere officiu suu no imploratu ad vtilitate priuatu con determinata i. c. bone memorie el. j. de postu. pla. q p quo impedit e miserabilis per sona et ideo potest: vt ibi no. quia defun ctus est destitutus oi auxilio et ideo me rito etia no imploratus pot iudex impe dere officiu suum. Aut vult se impedire poq puenit ad alios hereditas ppter priuatione primorumet sic no pot respectu executiois sz bn respectu copulsionis fiende heredi nouo vt exequatur q tuc habebit locum. d. aut. amplius et sic cocord. d. c. si heredes cu. d. aut amplius. ¶ Quid si testator expresse phibuit ne [sect. 14]eps impediat. Rn. Pa. i. c. tua nobis. de testa. q quo ad compulsionem executorum non valet quia sicut ipse si viueret no posset se eximere a foro episcopi. ita nec executores subtrahere potuit vt pa tet. in. d. c. tua nobis. Quo vero ad deuolutionem executionis dicit idez pa. ibidem quod si testator prouiditde alio executore in casu negligentie primi ille exequitur non eps ar. in. l. nulli et in l. si quis ad declinanda. C. de epis. et cle. aut solu phibuit epis exe. qui non pui so sibi de alio executore tunc in legatis ad pias causas nihilominus exequet non obstante prohibitione. tex. bonus e in aut. de ec. §. si quis autem pro redemptione cum duobus. §. se. et in. d. c. tua no bis. in alijs autem non. ¶ Vtrum executor habeat actione con[sect. 15]tra herede. Rn. Pa. in. c. Joannes de re sti. q aut est purus executor et sic nec de iure ciuili nec canonico habet. sed pot implorare officium iudicis contra deti netes bona defuncti ar. in. l. hereditas in fi. ff. de peti. he. et in. l. quintus. ff. de an. le. et hoc voluit Dy. in. l. lutius §. meuia duos. ff. ad treb. et Bar. in. l. siquis titio ff. de le. ij. glo. in. d. §. meuia limitant ve rum nisi in legatis ad pias causas q tunc dicit habere actionem contra heredes allegat. l. nulli. C. de episco. et cle. Jde tenet glo. in. d. l. titio. Si vero non est purus executor: sz legatarius sicut qn verba dispositionis conferuntur in eu tacite vel expresse exeplum dicit testor reliquo titio cetu et volo vt illa restituat seio tunc poterit agere contra detinente bona tanq legatarius et est vtile q si deficeret fidei commissaria accresceret sibi et non heredi. vt in. d. l. si quis titio. Jde erit vbi tacite confertur in eum de positio puta quia est particeps illius delicti sm glo. in. d. §. meuia et in glos. d. l. si quis titio. et ibi vide. ¶ Vtrum executor possit vedere bona [sect. 16]defuncti pro executione vltime volutatis. Rn. Pa. in. d. c. Joannes q si est exe cutor vlis puta. quia oia sunt distribue da pauperibus sic poterit. l. d. si qs ad declinadam. Si vero est pticularis no potest nisi testator expsse cocesserit vt i l. alio herede. ff. de ali. et ci. le. sicut comuniter hodie est in testis dat libera vede di autoritas ipsis pro executioe vltime volutatis et quid portet dicta verba vide bar. in. d. l. alio et cautela est q adda tur sic das eis generale madatum cu li bera administratione agedi exigedi di strahendi et c. ¶ Vtru cu testator relinqt. c. p restitue[sect. 17]dis male ablatis et non reperiutur male ablata vsq ad illam summa residuu sit distribuedum. Rn. Pa. in. d. c. tua no bis Jac. de are. in trac. executionis vt re fert et sequitur Bal. in. d. l. si quis ad de clinandam distinguit q aut testator phibuit in alium vsum conuerti. et sic cedet heredi residuum queadmodu quado deficit aliud legatum vt. d. l. si quis ticio. et expssio cause limitat legatuz. vt in. l. fi. ff. de au. et arg. le. aut simpliciter disposuit. et tunc debet dictum residuu dari pauperibus. vt in. l. legatum. ff. de vsu. et vsufru. le. quia sicut destinatuz in vnum pium vsum si no potest debet co nerti in alium pium. vt in. c. nos quide de testa. et facit in ar. d. l. legatum. sit et hic et hoc puto verissimum. q tenet etia Joan. an. in addi. spe. in titu. de instru. edi. §. nunc vero aliqua. ver. et scias et ma xime sm Pau. vbi. s. quia ex quo expres sit certam qtitatem presumendum est illam deberi licet no appareant credito res. Et idem dicit fore seruadu in cautione quam factum vsurarij vt etia no. in. c. qq. de vsu. li. vj. Cosulo tame hoc fiedum de consilio episcopi vel heredis et istud sequedu i coscietia. quis alij di stinguat si executor est nudus minister et sic reddet heredi. d. l. si qs titio et. l. codicillis in princ. e. ti. si vero no est nudus executor tuc residuum erit ipsius executoris posset hec opi. in conscietia proce dere quado legasset dicto executori cuz expressioe creditorum sm q in libro suo inueniet et huiusmodi. quia tuc residuu summe videretur voluisse legare executori vt. l. pater. §. tusculanus. et. dele. iij. et. l. filio. §. matri. ff. de adi. lega. ¶ Vtrum executor cui testator dedit ali [sect. 18]quid ad distribuedu ibi ei videbitur et placuerit teneat illud distribuere in pi os vsus. Rn. q sic aliud no apparet de mete testatoris facit. c. cu tibi. d test. Sz melius verbu videbitur et verbum placuerit q refertur ad arbitrium boni viri. ff. de fideico. li. l. thais. §. sorore sua. et l. fideicommis. libertas. la. ij. Bonus aute vir arbitrabitur magis ad salutem ani me testatoris dispesandum q alias. de foro compe. c. coquestus et ad salute ma gis facit vt inter pauperes dispesetur. l. id qd pauperibus et. l. nulli et. l. si qs ad declinadam. C. de epis. et cle. nec impedi tur dispositio testatoris. licet no sint expresse psone quibus debeat fierivt in dictis legibus. Jte q debemus iterpreta ri voluntatem testatoris in meliorez et fauorabiliore causam ppter regulaz q in testametis sit melior interpretatio. c. cu dilecti de do. ff. de re. iu. l. in testis. ff. de vi. tri. oleoq le. l. iij. cu ergo nulla sit melior q vt in pauperes christi dispese tur. ita fiet aliter si no fiet eps reuocare poterit et debet executione. Pe. tame de peru. trac. d can. por. episcopi. c. ix. tenet q medietas dz dari pauperibus et medietas pijs locis. nihil tame allegat. et e satis equa. ¶ Vtrum executor etiam cum consensu [sect. 19]episcopi possit immutare vsum destina tum per testatorem meliore vide. j. lega tum. ij. §. xj. ¶ Vtru religiosus exeptus deputatus exe [sect. 20]cutor si in exequedo deliqt possit puniri ab ordinario. Rn. q sic. tex. e incle. vni ca dicit. est vbi etia eis religiose iponit vt reddat ratione de executioe ordinarijs et similiter ordinarijs vt exigat limitat ri. in. iiij. di. xlv. ar. v. q. ij. veru in religiosis qui habet exceptione comune qui tame possent coueniri ratioe cotra ctus vel delicti seu rei vt in. c. j. de puil. li. vj. Secus i alijs q etia ex pdictis coueniri non possunt q no postunt tales puniri ab ordinarijs. et placet. ¶ Vtru prelatus religiosi qui dedit le[sect. 21]gitimam acceptadi executione religioso possit ea reuocare re etia no integra. Rn. glo. in. d. c. cl. vnica. q sic cu religiosus non habeat velle nec nolle et executio fit per collega aut si alius deputatus non est per episcopum. ¶ Vtru executor possit distribuere in fi [sect. 22]lios vel consanguineos proprios vide s. eleemosyna §. iij. ¶ Vtru dilatio executioni pie preiudi[sect. 23]cet aie testatoris. Rn. sm ri. vbi. s. q. iiij. qd sic cuius ratio est duplex. ¶ Prima q ecclesia et pauperes no excitant ad oradum sicut faceret si eis daret legatu ac celeratio aut feruetiu orationu pro aia defuncti multu vz ad eius alleuiatione et celeriorem expeditionem. ¶ Secunda ratio q sicut anima in cha ritate decedes et aliquid purgabile secum portans in hac vita meruit vt elemosyne si pro ea dentur prosint non ad augumentum gratie sed ad alleuiationem et breuiatione pene et ideo qto citius impletur tanto citius alleuiatur et ecouerso. qto tardius impletur tato tardius liberat non tn propter hoc si nunq implerent perpetuo staret in penis: sed solu multo tardius liberaret. Ex quo patet qd grauissime peccat et magnam proditione faciut qui q citius possunt non exequunt. vnde vocant necatores egentium in. c. qui oblationes. el. j. cum duobus. c. se. xxiij. q. ij. et in. c. q oblationes el. ij. et dicuntur venire ad exinanitionez fidei et qd habedi sunt sicut q no credunt iudicium dei. Jdem dicendum de restitutione quam statuerut fieri vn de in cronicis minorum legitur qd qui dam impediebatur intrare paradisum quousq facta fuit restitutio quia nisi fiet luet in penis facit ad hoc. c. in literis. de rap. ¶ Sed nunqd excusant prefati execu[sect. 24]tores si propterea tardat vt res defuncti melius vedant. Rn. sm sctm Tho. in quol. q mora modici tpis no videt esse magnu periculu. Vn si executor p modicu tps differat vt rebus defuncti me lius veditis ampliores elemosynas facere possit licite facit. Quod intelligove rum qn tm est augmetu qd pualet tarditati puta q eleemosyna illa qua habuisset de illis rebus cito veditis et tps tardationis in quo pena sustinuit non iudicant tm satisfactoria qtu est eleemosyna q elicit ex tardatione als non liceret q no est fiendu malu mihi p bo no alterius. Et hoc patet ex eo qd subiungit. Si vero inquit sctus Tho. per multu tps differat. vt i modico ampliores eleemosynas faciat no excusatur a culpa q forte defunctus a purgatorio liberatur interim et sic frustrat remedio quo multuz indigebat. Faciat ergo qd magis rationabiliter videtur expedire anime defuncti. [sect. 25]¶ Quid si qs deputauit execurorem cu ista coditione. vt exequat cu consilio ta lis. Rn. qd aut dixit cu cosilio et sic execu tor licet teneatur petere cosiliu tn non tenet sequi. Si vero dixit qd exequatur sm consiliu sic tenet sequi ipm vt tenet Albe. in. l. nulli. Cde epi. et cle. vide. s. co silium. §. iiij. ¶ Quid si sit frater minor ille cuius co [sect. 26]silio exeq debet. Rn. qd diuersa est opi. inter doc. Sed tu dic q frater: minor licet no possit esse executor pot tn esse cosultor q executor oportet q sit cotracta tor pecuniaru et veditor reru et huiusmo di que nullo modo coueniut fratri minori sed dare consiliu in nullo derogat sue professioni. Et sic per hoc euacuat ratio Ge. in. c. fi. de te. li. vj. qui tenet qd no pot esse cosiliarius tali modo q aliter no possit fieri dispesatio nisi sm suu cosiliu. Et sic sm predicta limita naz si testator reliquit citada pauperibus de declaradis per fratrem minore hoc no derogat sue pro fessioni et licet de hoc p Bar. expresse in trac. minoricarum. Exemptus dicitur qui non subest iurisditioni ordinarij. vt patet et notat in capitulo cum perso ne. de priuilegijs libro sexto. solus ergo papa vel legatus de latere pt cogno scere de cais cotra exeptum vt no in ca. qd traslattone de offi. leg. Secus in alijs legatisvt sibi vn eximere pprie est apo stolice sedis. xvj. q. j. fr. vj. q. iij. nuc. vo. not. Jo. an. in gl. d. c. j. de priuil. li. vj. Ad proposstu eorumq hic dicunt et an exepti delinquetes in loco no exepto puniant et per que not. Bal. in. l. C. vbi sena. vel cla. et i stilo parla. Pari. iij. arresto. lxiij. et non veniunt in generali sermone. vt per Bal. in. l. j. colu. pe. C. de fur. per. l. legatorum §. si plures. ff. de leg. ij. et an exemptus a iurisditione ordina rij censeat exeptus quo ad delictu. not. Bar. qd no nec quo ad cotractu in. l. beneficium. de costi. patri. et an debeat citatus coparere ostesurus priuilegium exeptionis Bal. q non in. l. generaliter col. ij. C. de epis. et cle. et Ro. idem in. l. ex quacuq. ff. si quis in ius voc. non ierit. ¶ Quot modis dat exeptio. Rn. vt not. [sect. 1]Pa. i. c. tuarum. de priuil. q duobus modis. ¶ Primo rone loci. puta monasterij vel ecclesie et hmoi et in istis habet locum. c. j. de priuil. li. vj. qd ratione delicti commissi extra locu exemptu vel ratione co tractus alibi initi vel rone rei alibi site pnt coram ordinario conueniri et ab eo puniri et exepta ecclesia vel monasteriu intelligent exepti etia ipsius monachi vel canonici clerici etia et couersi perpe tuoq oblati no aut eiusde ecclesie presbyter q parochianoru cura habet quo ad ea que ad eande cura pertinent nec ipsi parochiani. vt in. c. per exeptionaz. de priui. li. vj. Eximit etia exempto mo nasterio sm glo. in. d. c. ecclesia et ipsius cimiteriu et domus et theatru cu ortis et areis q sunt iuxta ecclesia. ar. xij. q. j. necessaria. et. c. nulla. xvij. q. iiij. diffiniuit. Jde dic in dormitorio et domibus clericorum que sunt iuxta ecclesiam cum eo rum ortis arg. d. c. necessaria et diffinit. ¶ Secundo datur exeptio ratione persone et non loci. vt in priuilegio concesso capellanis et familiaribus pape et de talibus no habet locum. d. c. j. quia nec etiarone delicti pnt puniri ab ordinarijs aliter eorum priuilegiu esset inutile q esse no debet. vt in. c. si papa. de pri ui. li. vj. ex quibus omnibus coclude q exeptus rone alicuius loci vel rei no ce setur exeptus rone alterius rei vel loci. Vnde priuilegiu cocessum personis respectu certi loci non extedit. vltra locuz vnde censet priuilegiu potius reale q personale. vt no. Pa. in. c. cu capella. de priuile. Secusin exemptione respectu persone. vt patet aduerte q si canonici alicuius ecclesie eximatur ipsi soli sunt exempti no autem ecclesia vel alij eius clerici. Si autem clerici cuiusuis ecclesie eximantur tunc tam canonici q alij clerici sunt exempti. non autem ecclesia nisi aliud exprimatur vt in. d. c. per exeptionem nec etia conuersi vel oblati vt dicit glo. ibidem. ¶ Quibus verbis probat exeptio. Rn. qd multipliciter vt probat in. d. c. si papa [sect. 2]puta si dicat i priuilegio a papa vel sen tentiando ecclesia iuris beati Petri exi stere siue ad ius et proprietate romane ecclesie pertinere. vel ad romana ecclesiam specialiter aut sine medio et simpli citer pertinere vel si dicat q ecclesia sit libera seu q potiat romane ecclie liber tate siue q eps non audeat illic cathedra collocare seu aliqd imperiu exercere vel potestatem aut qd eximit a ptate epi. Jte si recipiatur in proprios subiectos per hmoi et similia cognoscitur exe ptio. vt ibi patet secus si reperient sub defensioevt in. c. ex parte. el. ij. de priui. vel in proprios filios q non essent exepti vt ibi dr et ibi vide et qd ibi not. ¶ Vtru exeptus teneat citatus ab ordi [sect. 3]nario coparere. Rn. Pa. i. c. cu ordine de rescrip. q aut est notorie exemptus et ta diu tolleratus priuilegio exeptionis sicut sunt medicates et sic no tenetur nec valebit snia super principali q est a no suo iudice neq tanq cotra cotumacez. Ad hoc tex. in. l. non videt la. j. ff. de iur. et bonus text. in cle. pastoralis. §. pisana. et ibi bona glo. ff. de re iud. et glo. in. c. veniens de accu. et. ij. q. iij. si eps et p Jnno. in. c. ij. de dila. et Bar. in. l. ij. ff. si qs i ius vo. non ie. licet in alijs terminis. Si ve ro no costat ita notorie tuc tenetur coparere et allegare priuilegium. et in loco cogruo et securo infra terminu competentem ordinario ostedere sm qd dr in c. cum persone de priuil. lib. vj. ¶ Vtru pedete lite sup validitate pri[sect. 4]uilegij seu an fuerit cocessumvel no debeat quis priuari vel interdici vsu pos sessionis vel quasi etiam si possessio sit cotra ius. Rn. Pau. in. c. j. vt li. pen. inn. q no. tex. est in. d. c. cu persone in. §. q si tales. cu §. se. et hoc ide tenet ibi doc. vbi dicit Jo. mo. vt ibi no. Ge. q pedente li te non est turbandus in possessione sua etia si possideat cotra ius coe dumodo ex aliqua probatione licet no sufficieti ad finale intetu ipse iustificet possessione et ita videt sonare ibi tex. vnde Joa. an. in gl. vlt. ibide dicit no. qtus fauor priuilegio debet est enim ex se priuilegiu fauorabile sz prescriptio odiosa de deci. c. ex parte. et. c. tua de reg. iur. odia. hec Joan. andree. ¶ Quid si exeptus litigat coram ordi[sect. 5]nario. et no allegat exceptione an perdat eaz. p hoc. Rn. Pa. in. c. j. de sen. et re iu. q no nec tenet snia. Nec ob. taciturnitas q etiam si voluisset non potuisset in illum consentire vt in iudicem. de arbi. cum tempore et hoc tenet Jo. an. in regula. scienti lib. vj. in mercurialibus facit qd no. in. l. j. C. vbi de cri. agi oportet. Ratio est sm Pa. in. d. c. cum tempo re. quia exemptus non potest renuncia re exceptioni quia tangitur. nedum fauor exepti sed etia superioris qui ipsuz exemit vt in. c. ad apostolica de regula. et in. l. si quis in coscribendo. C. de episc. et cleri. albri. tn in. d. l. si quis tenet quod exeptus pot renunciare priuilegio exce ptionis per. d. l. si quis. Et ad leges con trarias respondit quod loquuntur de priuilegio iuris communis introducto in fauorem ordinis clericalis cui renuciari non pot sed suo priuilegio speciali bene potest et verius credo quado ipse impetrauit. Et prima opin. est vera qn superior proprio motu aliquem exemit quod not. bene. ¶ Vtrum exem ptus possit absolui ab [sect. 6]episcopo ab excommunicatioe inflicta a canone quam sibi conditor canonis non reseruanit. Rn. Pa. in. c. significasti de fo. compe. Fed. cosi. xiiij. et Jo. de lig. in cle. ne in agro de sta. regul. tenentqd sic. sed Jo. an. in regula scienti prealle. dicit quod non Pau. hic sequitur quia non est sue iurisdictionis nec potest se submittere sine licetia pape ratione dicta in precedenti. q. in fi. excipere tn videtur Joan. an. in. c. religioso de sente. excommunica. lib. vj. excommunicatos pro iniectione manuu violenta per ratione tex. ibide. s. ne detur materia euagandi cum tn cotrarium teneat in cle. cum ex eo. de sen. ex. in glo. fina. Et propterea teneo quod nec in illo casu. c. religioso nec in alio exemptus possit absolui ab epo nisi vbi specialiter ei committitur a papa. et. d. c. religioso loquit de non exeptis quos antea no poterat absoluere propter. c. cum illoruz de sen. excoi. et hoc tene q si de exeptis intellexisset sic dixisset sicut dicit. in. d. cle. cuz ex eo in fine. ¶ Quid pot exercere archiepiscopus vel [sect. 7]episcopus in loco exepto vide. s. archiepiscopus. §. iij. ¶ Vtrum exemptus ratione loci si deli[sect. 8]querit alibi vel cotrahat aut res ipsa co sistat possit in loco domicilij conueniri aut puniri per ordinariu. Rn. qd no nec habet potestatem remittendi eum si coueniat. vt in. d. c. j. de priui. li. vj. Simili ter si delictu vel contractus vel res ipsa litigiosa sit in loco exepto no poterit se impedire intelligitur ergo. d. c. j. qd ratione delicti vel contractus pnt per ordinarios coueniri. s. si iueniant extra lo cum exemptu vel remittent vt no. in. d. c. j. Sunt tn quida exempti ratione loco rum et persone qui etiam ratione delicti aut contractus vel rei nullo modo pnt coueniri vt fratres minores predicatores et cistercien. et multi alij. ¶ Vtru delinques in loco exepto. liget [sect. 9]statuto epi. vide. j. statutum. §. ij. ¶ Vtru cu statuto epi cauetur ne quis [sect. 10]accedat ad qlibet monasteria monialiu sub pena excoicationis quam incurrat ipo facto sint excoicati q accedut ad mo nasteria et cepta monaliu. Rn. qd sic. si sine snia illius ad que ptinet accedunt. Ratio q sine pfata licetia accessus est prohibitus. vt in. c. periculoso de sta. mo. lib. vj. Et ideo si epi vt compescat tales accessus addut pena licite faciutet ideo ligant nec dicedu qd delictu committa tur in loco exepto solu sed etiam in no exepto vcz cu accedunt anteq peruene rint. Jte patet per hoc qd not. Bar. in. l. relegatorum. ff. de interdic. qui dicit quod ciuitas propter comodum ciuitatis vel odium eoru ad quos non vult vadat: p hibere pot ciuibus suis nevadat ad ta lem terram. hic not. Pa. in. c. postulasti. de fo. compe. ergo similiter in casu predicto. Et hoc tz do. Phi. de peru. in. c. vt animaru. de consti. li. vj. secus si prohiberent ne quoquo modo sine eorum licentia quis accederet quia nisi presidetes monasterijs essent culpabiles in admit tendo non valeret eorum statutum cuz essent contra ius coe. vt in. d. c. periculo so contra q eps non pot statuere nisiex iuxta causa vt tz Bal. in. l. oes populi. ff. de iust. et iu. et do. Anto. in. c. vestra. de loca. pnt imo obligat pmates archiepi et epi vniuersi sub pena eterne maledictionis in propria diocesi monasteria exepta q immediate subsunt romane ec clesie autoritate apostolica cogerevt ser uet clausuram. vt in. d. c. periculose simi liter debent ea visitare eade autoritate singulis annis. vt in cle. attendetes. de sta. re. et hoc de pcepto scdm glo. ibidem propter ver. debeant quod est pceptiuu vt in. c. oblate. de app. et in. c. vt fame. de sen. ex. lz in. c. j. de despon. impu. sapiat honestatem. ¶ Vtrum exepti possint originalia vel [sect. 11]capellas in locis non exeptis edificare. Rn. qd no nec in sic costructis celebrare vel celebrari facere nisi de legitima diocesani loci. vt in. c. autoritate de priui. lib. vj. Jntellige nisi ex licetia pape hoc fa ceret aliter diocesani eos copesce re possunt. vt in. d. c. autoritate. Et intellige de oratorijs publicis quia in priua tis possunt. vt no. glo. ibide. Hec intelligo in publicis factis oratorijs qd non possunt celebrare verum qn episcopi prohibitione fecissent ne in eis celebra retur alias quando communiter in eis celebraretur si fiat de cosensu illius qui curam eorum habet sufficit sine alia licentia episcopi. ¶ Vtrum in locis exeptis pdicta in pre [sect. 12]cedenti. q. facere possint. Rn. qd no nisi licentiamvel priuilegiu sedi apostolice habeant speciale. vt in. d. c. autoriate. §. inhibemus. ¶ Vtru causas et lites suorum hoim ac li[sect. 13]berorum seu censualiu possint exepti assu mere. Rn. q no vt in. d. c. aucontate. §. cas. Exemplum malum dantes precipue prelati. et q habet alios regere mortaliter peccant et vt di citur. xj. q. iij. precipue tot mortibusdigni sunt quot perditionis exepla ad alios trasmittunt ar. lxxxj. di. nemo. xciij. dist. peruenit ad nos in fi. ij. q. vij. paulus. et. c. cu pastoris. xvij. q. j. q bona. de hac materia no. j. scandalum. Exequie Pompatice curatio funeris conditio sepulture potius sunt viuorum solatia q mortuoru subsidia. xiij. qo. ij. c. anime. §. curato. Hic tex. in. c. no extimemus ea. q dicit corpori humano quicquid impendit no est pre sidiu salutis sed humanitatis officium sm affectuz qui nemo carne suam odio hz. Vn dz vt qdiu potest pro carne pro ximi curam gerat cum ille inde recesserit qui gerebat hec ibi. Et de hocvide. j. sepultura. Exheredatio filioru hodie no potest fieri nisi pater ha beat iustam causam quam debet descri bere in testamento. vt. C. de inoffi. testa. aut. sed hodie. Not. de hic positis Bart. in. l. si pater. et ibi Bal. q. vj. C. de institu. et substi. Bar. in. l. liberi. de inoffi. testa. et in aut. non licet. et ibi docto. C. de liber. prete. et in corpe. et an exheredatus compute tur in numero filiorum in ratione legitime computande. Bal. q non in. l. pater filium. ad fi. C. de inof. test. ¶ Sed que sunt iuste cause. Rn. xiij. que [sect. 1]ponut in aut. vt cuz de ap. co. §. causas. ¶ Prima si filius paretibus manus in tulerit. ¶ Scda si graue iniuria eis fecerit. ¶ Tertia si eos criminaliter accu sauerit de causa q no sit aduersus principe vel republicam. ¶ Quarta si cu ma leficijs conuertatur. ¶ Quinta si maleficus efficiat. ¶ Sexta si vite paretum insidiatur. ¶ Septima si cum nouerca sua aut concubina patris se immiscuerit. ¶ Octaua si pro psona ipsius vel debito eius incarcerati inquatu pot fideiubere noluerit. Et hec octaua causa intelligitur soluz de masculis. ¶ Nona si prohibuerit eos facere testm. ¶ Decima si cotra paretum voluntate iter arenarios et mimos perseuerauerit cum pater illius pfessionis no fuerit. ¶ De decima si filia vitam luxuriosam elege rit cum paretes ea vellent p posse nubere et dotare nisi neglexerint ea nube re vsq ad. xxv. annu. ¶ Duodecia si paretibus furiosis debitam cura non impederit. ¶ Tertiadecima si de carcere paretes deducere neglexerit. ¶ Adde. xiiij. si voluntate vltima executioni demadare noluerit vt. s. executor. §. x. et. j. testamentum. §. xij. ¶ Et. xv. si filius est hereticus cu pater sit catholicus vt. d. .§. causas. ¶ Silr filius potest patre exheredare. [sect. 2]¶ Primo si de crimine eum accusauerit excepto crimine lese maiestatis. ¶ Secudo si vite filij insidiatus fuerit. ¶ Ter tio si vxor sue vel cocubine se comiscue rit. ¶ Quarto si testari i quo poterat phibuit. ¶ Quinto si no egit curam eius cuz esset furiosus. ¶ Sexto si captus a sarracenis no redemit et si moritur inte status ibi no succedet sed ecclesia et dabu tur bona eius pro redeptione captiuorum vt in. d. aut. cum de ap. eo. ¶ Vtru in istis casibus i quibus pot exhe[sect. 3]redare possit alimeta similiter denegare. Rn. Joan. an. et Pa. sequitur in. c. qutauallis de iureiu. vbi etiam in glo. po nuntur predicti casus q et idem tenet Barto. in. l. diuus adrianus. ff. de parici. per. l. si quis a liberis. ff. de lib. ag. et idem tz Pa. in. c. ex literaru de eo q du. in ma. quam po. per adul. de patre igra to contra filiu que limita nisi ipsos peniteat. pro quo facit gl. i. l. fi. C. de epis. et cle. et tex. in. c. non liceat. xix. q. iij. vbi dicitur q per religionis ingressuz purgatur omnis igratitudo et q no. Spec. in titu. qui fi. sunt le. ver. quid si filia et sequit Pa. vbi. s. qui dicit q si filia fornicatrix vult penitere de peccato pater tenetur eam alere ar. c. seruuz. l. d. et per consequens dicit Pa. vbi. s. q etiam tenetur eam dotare: quia eam dotis non minus est fauorabilis q causa alimen toru vt no. Cy. in. l. non omni. C. de admi. tu. Bar. i aut. ex complexu. C. de ince. inuti. nup. ¶ Vtru liceat exheredare filium vt he[sect. 4]rede faciat ecclesiam. Rn. Aug. in. c. qui cuq. xvij. q. iiij. quicuq exheredato filio herede vult facere ecclesia querat aliuz qui suscipiat non augustinum. ¶ Vtrum frater exheredet a fratre. Rn. [sect. 5]q sic in tribus casibus. ¶ Primus si insidiatus est vice ipsius. ¶ Scds si de crimi ne inscripsit cotra eum. ¶ Tertius si in bonis eius notabiliter le sit. Et hoc etia habet locum quando morit ab intestato frater vt non succedat ei frater vt in aut. de nup. §. ingratitudinem. Additio q limita verum si ignorauit quia si sciuisset ingratitudinem videretur remisisse non deter minando q no succedat vt in. l. fi. in fi. C. de reuo. dona. iuncta. l. conficiunt. in prin. ff. de tu. eod. ¶ Vtrum vir vxorem et econtra vxor vi[sect. 6]rum possit exheredare. Rn. q sic vt not. in. d. §. causas. Exorbitantia a iure communi non debent trahi ad sequelam de reg. iur. lib. vj. que a iure comuni exorbitant nequaq ad conscientiam sunt trahenda. Exorciste ex greco in latinu adiura tes siue increpates vocan tur dicit tex. i. c. clericos circa fi. xxj. dist. Spe. aliter in ti. de his qui alie. no. in iudi. iter. Jtem dr incontator vt not. i l. j. §. medicus. ff. de var. cog. ¶ Quid ptinet ad eoru officiu. Rn. tex. [sect. 1]i. c. perlectis. xxv. di. ad exorcistam perti net exorcismos memoriter tenere manusq sup energuminos. s. lunaticos et obsessos a demonibus et cathecuminos i exorcizando imponere hec ibi. ¶ Cu ordinat dz accipe de manu epi li [sect. 2]bellum in quo exorcismi sunt scripti cu istis verbis accipe et comeda memorie et c. vt in. c. exorcista. xxiij. di. Exorcismus est adiuratio contra dia bolum vt de conse. di. iiij. in. c. ante. xx. dies. ¶ Quid vz exorcismus ante baptismu. [sect. 1]Rn. Ri. in. iiij. di. vj. ar. vlt. q. j. per ipsuz virtute diuina artatur potestas diaboli ne possit de cetero tantum qtum ceteris paribus posset si non esset exorcisza tus et maxime ipediendo ne baptismuz suscipiat. facit ad hoc. c. sicut nostris de conse. di. iiij. ¶ Quid si aliqs baptizetur sine exorcis [sect. 2]mo. Rn. Ri. vbi. s. q dz post baptismuz exorcizari. facit. d. c. sicut nostris. Ro q licet im baptizato paruulo no sit pecca tu in eo remanet actualr fomes peccati. Et ideo etia post baptismi habet effi caciam reprimendi diabolum. ¶ Per quem debet quis exorcizari. Rn. [sect. 3]q per sacerdotem de conse. di. iiij. sacerdotes. et de hoc vide. s. Cathecismus. q idem est. Expense tam in cibarijs q i vestibus debet fieri sm dignitatem illius cui sunt prestande et facultates illius qui dz prestare. hoc colligit in. l. habitatio. ff. de ven. in pos. mis. et in. l. sz et si quidem. §. j. in ver. vestiri. ff. de vsufru. Et ppterea dicit Bal in. d. §. j. q ab bas debet melius vestiri q monachus magr i theologia q alij fratres. doctor q scholaris. Et ide dic de cibarijs p ele gantem. doc. bal. in. l. j. C. de epi. audi. De notatis in hoc §. et de expesis in rem et in psona et qualiter illorum pbatio fiat no. Bar. in. l. non ignorat. C. de fru. et lit. expen. et in. l. cum seruus. de verb. obl. Bart. et Sali. in. l. in restituenda. C. de per. her. [sect. 1]¶ Vtru ille qui aliu vulnerauit teneatur ad expesas. Rn. q sic ad oes quas p curatioe fecit vt. ff. si qua. pau. fe. di. l. ex hac. et. ff. de his qui dele. vel effu. l. vltima vide glo. in. c. si qs mebrorum. xxiij. q. vlti. et in. c. j. de iniurijs. ¶ Vtrum in extimandis facultatibus sit [sect. 2]habeda ro expensaru. Rn. q sic. vt not. glo. in. c. qm. de vi. et ho. cle. vnde illi fru ctus extimandi sunt qui super sunt deductis expesis. C. de fruc. et lit. ex. ex. l. j. ¶ Vtru expese facte in re aliena sint attendende. Rn. q aut erat possessor ma[sect. 3]le fidei et sic de rigore iuris non poterit hre nisi solum necessarias vt puta illas quas facit gratia fructuu queredo congre gandorum aut coseruandorum et hmoi necessarias que etiam a malefidei possessore deducutur. vt. in. l. si a dno vel a patre. §. fructus. ff. de peti. here. et. l. plane. in fi. ibide. et i. d. l. j. als si qs fecit amittit. vt. l. ex argento. ff. de codi. et insti. de re. di. §. ex diuerso. Additio vtiles vo et volutarias solu poterit auferre. quado sine lesione prioris status rei id fieri pot. l. do mu. C. de rei vendi. Sed in foro conscietie sm Mo. ti. Vsura. v. poterit etiam repetere eas quas fecit ad conseruationem rei vt pascedo equu et hmoi vel ad opor tunam meliorationem. vt curando aial morbosum nutriendo porcum et hmoi et placet p ratione dictarum. ll. Similiter dic de eo q scripsit vel pinxit i te aliena seu edificauit q i conscia poterit petere et ille in cuius re expesas fecit tenetur et non inquantu expensa vz sed solum inquatum sibi dicta res est plus vtilis arbitrio boni vir. Si autem erat possessor bone fidei sic poterit oes expensas quas fecit tollere si sine lesione rei potest fieri. l. iulianus. la. iij. ff. de rei ve. vel si no possunt tolli: dominus rei soluet eas. l. i fundo. eo. ti. aut vedere ei re in qua expensasfecit q. ff. de pet. he. l. si qd possessor .§. sicut an dicitur q qs no debet culpa ri de administratioe rei. que tz vt suam bonafide. Jde dic quado fecit credens vtiliter gerere negociu pximi sui. ff. de ne. ge. per totum. ¶ Expese no veniut noie damnoru vel [sect. 4]interesse: q expesa est qua qs facit eun do redeudo vel maiore familia. tenedo aut aduocatus soluedo. et hmoi damna vero vel interesse sunt in re vel circa re. et ideo qui remittit vnu no videt remittere aliud vt de iniurijs. c. in nostra in tex. et in glo. ¶ Expense dicunt necessarie q si facte [sect. 5]no fuissent pisset: aut facte fuissent dete riores circa qua sunt facte: vtiles sunt q re meliore faciut et deteriore fieri no si nut. Volutarie vo si q re tatu ornant. sz fructu no auget. l. ipesas. ff. de. ver. si. Quo aut debeantur qn sunt facte in re aliena: scieter et bona fide. vt puta in re locata. habes. j. locatio. §. xxj. et. s. comodatuz. §. xiij. et. s. Dos. §. xv. et. j. Peculiu. .§. xxij. et edificans in prin. Experientia facit artem. Jn experientia casuz. i. metaphisice. vnde in. c. q sit. de elec. li. vj. in prin. dicitur magistra reru et. ff. de le. iij. l. legatis. §. ornatricibus dicit q prebet cuilibet artificio nutrimentu et in. c. vt costituerent. l. di. dicitur cogunt enim multas inuenire medicinas multorum ex perimenta morborum. Expositio sacre scripture et canonu ex causa psona. loco. et tepore debet fieri vt. xxix. di. c. sciendum. et. c. se quoru modi. q medulitus no indagantur in erroris laberintum nonnulli intrudendo impinguntur cu ante iudicant q intelligat ante inculpat q iterado lecta perquirat hec Jsi. et habetur in. d. c. sciendum. Ego dixi de notatis in hoc. §. j. i ver si. interpretatio. ¶ Vtrum liceat varijs modis sacra scri[sect. 1]ptura vel iura exponere. Rn. gl. in. c. qd hoc. est. l. distin. q aduocatus potest va rijs modis iura exponere. Quod limita verum qn eade ro legi hec requirit. aliter no excusant q vt dicit in. c. itelligetia de versi. intelligetia dictorum excusis est assummenda dicedi. q no sermoni res: sed rei dz sermo esse subiectus. et. i. c. in his. eo. ti. dicitur. verba intentioni debent deseruire. cu suis cocor. ibi not. in gl. Jde dic de sacra scriptura q exponit iiij. modis. ¶ Primo hz historia. historia est rei geste narratio. ab histrion. q est videre vel cognoscere. q apud vete res nemo scribebat historiaz nisi inter fuisset. ¶ Secudo allegorice a leon qd est aliud et gore qd est dicere vel locutio et est quando per vnum factum datur intelligi aliquod quod est credendum. ¶ Tertio. anagorice ab ana. quod est sursum. et goge quod est ductio. et est qn per vnum factum datur intelligi desideradum. scilicet gloria. ¶ Quarto tro pologice. a tropos quod est conuersio et logos quod est sermo et est quando p vnum sactum datur intelligi facieduz. Et propterea dicit Hie. in. c. si heresis. lxxiiij. q. iij. qui aliter scriptura intelligit q sensus spiritus sancti flagitata quo scriptura est licet ab ecclesia ante recesserit tamen hereticus potest appel lari. et de carnis operibus omne eliges que peiora sunt. hec ille. facit ad hoc. c. relatum. xxvij. distin. Quod bene not. Expositus filius infans a patre siue ab alio eo sciente vel ratum habente eo ipso liberatur a patria potestate. Jdem in seruo et liber to expositis qui liberantur a dominica potestate. Jdem in languidis cuiuscuquam etatis sint expositis. vel si alimenta negari contingerit im pie. vt in c. vnico. de infa. expo. si vero eo ignorante vel inuito sit expositus poterit eum repetere. sed retinet expensas. j. x. dies post epistolam contestationis factam. vt ibidem nota. et in. c. final. lxxxvij. di. Ad propositum eoru q in hoc. §. dicuntur et q expositi ad hospitale sunt de foro vbi est hospitale Ang. not. in. l. heres absens. §. i. ff. de iudi. et no. in. l. j. ff. ad munici. et illis succedit hospitale et vltio fiscus. Bal. no. i. l. si qua illustris. C. ad orfi. sed expones partium in loco vt moriatur. l. corne. de sicca. Bar. not. in. l. necare. ff. de li. agno. ¶ Vtru recoliges talez expo situ acqui[sect. 1]rat aliquod ius in eo. Rn. q non. vt in dictis iuribus. ¶ Vtru expesas factas possit repetere [sect. 2]Rn. q si sunt alimeta vel causa alimetoru facte no repetet. nisi in duobus casi bus sm gl. in. d. c. fi. ¶ Primus si prote status est q volebat repetere. vt. ff. de ne. ge. l. nesenius. Hoc limito nisi esset persona q ad hoc teneretur. sicut ecclia que tenetur alere pauperes quia quali tercuq protestatur no repetet. v. c. sacro ru. xij. q. ij. et. l. alimeta. C. de ne. ge. et qd ibi no. Limito scdo q in coscietia pote rit repetere psona que ad hoc no tenebatur licet no fecerit ptestatione qn a principio habuit aim repetedi. ar. eoru q no. j. Lex. §. iiij. ¶ Scds casus est qn expositus et collectus no vult ducere filiaz collectoris in vxore. C. de nu. l. patrem. Si vero sunt alia ab alimentis que expendit puta in erudiendo puero in ali qua arte et hmoi repetere poterit. C. de infa. ex. l. j. ¶ Sed nunqd excusentur predicti ex[sect. 3]ponentes si ex necessitate. puta q eos alere no poterat exposuerut. Rn. gl. in d. c. fi. q no. q debuit eu mittere i xenone. s. hospitale. vt. C. de ca. tol. l. vnica. §. sz scimus. q si talis locus no erat tuc videtur gl. dicere q excusat de filio sz de seruo no p. d. l. vnica. et in ant. de nupt. §. et multo potius. sz ego credo verum quo ad pena pdicta in. §. j. sed no quo ad deu q qtu i ipso est occidit nisi forte expositio tali modo fieret q nullum periculum exposito immineret. Expressio qnq nocet. vn. l. no nuq. ff. de codi. et de. dicit. No nunq cotingit vt queda nominatim expressa officiat quis omissa tacite intelligi potuissent nec essent obfutura. inde dictu est expressa nocent. no expssa. non nocent. hec ibi. facit ad hoc. l. si qs. ff. de here. insti. et gl. in. c. cosulti. de proc. ff. de re. iu. expressa. Extimatio rei qn debeat fieri. Rn: q tpe conctus. vt. in. c. cu di lecti de emp. et ve. i. l. ij. C. de rescin. ve. Ad hoc ppositu p que debeat eligi estimatores. Bar. no. in. l. hac edictali. .§. his illud. C. de secu. nup. q p partes Jte a iudice sup valore rei cu iurametoet timedo cu qlitate fructuu. s. ptibus discordatibus no aliter vt p Bal. in. l. pe. col. ij. C. de rescin. ve. et debet oe ad minus duo vt in aut. de no alie. §. qd aut. ¶ Quatu fieri debeat. Rn. gl. in aut. de [sect. 1]ali. et emphi. §. sanctissimas q dz fieri sm redditus quos res extimada affert. facit tex. ibidem. et in aut. de ecc. tit. §. si autez annale. et tex. in. l. si quos. C. de rescin. ven. ¶ Qualr fiet sm redditus. Rn. q tm dz [sect. 2]valere res quot fructus pducit in annis xx. vt in aut de no alie. §. q vero leonis vel si est res q debet ecclie i. xxxv. annis vt in. d. §. si aut annale. vbi est text. de xxxv. annis. et ibi nota. ¶ Quid si res est non fructuosa. Rn. q extimabit sz q coiter appreciat. l. pcia [sect. 3]i prin. ff. ad leg. fal. et hoc hz locu hodie coiter in oibus rebus et q dicitur res tm valet quatuvendi pot p. l. j. §. si heres. ff. ad treb. et. l. querebatur. ff. ad leg. fal. et. l. si qs vxori. §. vlt. ff. de fur. dz intelligl verum non habito respectu affectio nem singularium personarum sed com munium vt in. d. l. precia nisi affectio es set rationabilis respectu extimantis. de quo dic vt. s. emptio. §. vij. et. ix. ¶ Vtrum extimatio faciat venditione. [sect. 4]Rn. q sic in duobus casibus. ¶ Primus cum eo animo fit extimatio vt ipsa pste tur. secus si fiat vt appareat qti res sit facta deterior vt. l. si inter viru. C. de iu. do. quod tunc apparet quado in pacto est vt transacto certo tempore res q extimata data est reddat. q tunc no facit veditione. vt. d. l. si iter. ¶ Scds casus e qn res simpliciter dat extimata in contra ctu de cuius natura est vt trasferat dniu vt i. l. quoties et. l. pleruq. ff. de iure do. et. l. extimatio. ff. so. ma. Exemplum mu lier dedit re extimata. c. viro suo censebitur vir emisse. fallit hoc quado natura cotractus repugnatvt faciat veditio ne. vt in. l. seruos. ff. fa. her. Exemplum ego et tu sumus heredes et facimus extimatione de hereditate tunc non facit venditionem. ¶ Vtru extimatio faciat transire peri[sect. 5]culu in accipiete vide. s. casus. §. vj. Extrema vnctio. vide. j. vnctio extrema. FAbule ociosevl seculariu negociorum no de bent recitari in conuiuio cle ricorum aut religiosoruz. vt in. c. couiuia et in. c. pro reuerentia. xliiij. di. nec fabularum oblecta meta excitantium metem ad incentiua libidinum. c. ideo. xxxvij. di. Facilitas venie incentiuum prebet delinquedi. xxiij. q. iiij. est iniusta de vj. et ho. cle. c. vt clericorum. vnde Stephanus papa dicit. Ecclesia stici vigoris ordo cofunditur si aut temere illicita presumantur aut non co cessa impugne tentetur proinde si negligeter ea que male vsur pantur omit timus excessus viaz proculdubio alijs aperimus. Facultas dicitur quando sine difficultate pot quis facere vt no. Jnno. in. ca. in presentia. et in. c. romana de sen. exco. lib. vj. Factum legitime rectractari non de bet lz casus postea eueniat a quo non potuit inchoari. de reg. iur. li. vj. Pa. in. c. discretione. de eo qui co. consan. vxo. sue dicit veram regulam quando factum iam est perfectum puta matrimonium: lz superueniat affini tas non retractatur et. l. si a me fuit. ff. de iudi. cum alijs quevidentur contraria intelliguntur qn factum non erat perfectum sed solum inchoatum. quia tunc retractatur. ¶ Vtru sit. dicedum factum qd no du[sect. 1]rat. Rn. glo. in. c. ad nostram. de regula q quando ex facto volumus iudicare animu. tunc est veru q non dicitur factuz. s. aio faci endi qd non durat. et ibi ponit multas cocor. Adde tex. in. c. na et ego de verb. sig. cu cocor. in glo. ¶ Vtruz factu illegitime censeat fctm [sect. 2]Rn. q no. vt i. c. venies de psbi. no bap. sicut inutile et nullu paria iudicatur. c. inter corporalia. de trasla. prela. sic etia dr no esse q minus idoneus e vt in. l. j. ff. qd cuiusq. vni. facit tex. cu gl. j. c. frater nitatis de fri. et male. Vnde bar. p. d. l. j. dicit q si pcurator no facit fide de madato. perinde est ac si no coparuisset et dns taq cotumax debet puniri. itez ex cipere et no probare idem est sicut non excipere. c. cu sup d coces. p. et paria sut quo ad iuris effectu no ee. et no appare re. l. duo sunt ticij. ff. de te. tu. Jte no fieri et tarde fieri vel eo mo q fieri non dz ar. c. auditis. de pcu. ff. qui satisda. cog. l. quotiens et ibi glo. ¶ Vtru plus sit fcto consentire q vbo. Rn. q sic gl. est. in. c. i. causis. de ele. vide gl. [sect. 3]in. c. dilecti filij. el. ij. d ap. vbiplus fctis loquimur. Factu alienuz promittens quo teneat. vide. j. sposalia. §. xiiij. Factu vbi pmittit venit quod interest in obligatione. ff. si quis in ius. vocan. no ie. l. cum quis. ¶ Falcidia vide infra le gitimam. Falsarius dr quis diuersimode: vt not. in cap. in memoriam xix. di. et. in ca. quisquis. xj. q. iij. et de cri. fal. per to. De contetis in hoc. §. et q falsarius no debeat absolui accusatore no pbate ni si purget se. l. vbi. C. d fal. qd est veru et si p scrz. vt p pet. Cy. ang. et do. ibi et an possit falsarius ee testis contra falsariu no. Jnno. q no in. c. j. de litiscot. et bal. i sua marga. in vsi. cofessio. versi. ij. ¶ Vtrum sit falsarius qui absentium [sect. 1]noia in instro ponit vel qui sigilluz fur tiue surripit Rn. q sic. vt no. i. c. qto. et c. ea. de his que fiunt a prela. Jtem sm bal. in. l. presbyteri de epi. et cleri. falsitas non solum committitur in dicendo falsum sed etiam in tacendo verum ¶ Vtru aperies lram alterius vt legat sit falsarius. Rn. gl. in. c. cu oliz. el. ij. de off. dele. tz q dz puniri tanq falsarius al legat. c. oliz de rescrip. et. c. ad audietia de cri. fal. Jnn. vo tz q iste minus peccat q si falsificasset sigillum apponedo adulteriu tn falsarius est ppter quod dicit Pe. d anca. qsolu debet puniri pena extraordiatoria. c. de causis. de off. dele. et cocurrut coiter doc. et. c. allegata p gl. loquutur de falsario. q facit rasura viciado lraz. vt in. d. c. oliz vl a ponedo sigillu adulterinu vt. d. c. ad a udietia. Bar. dicit. q si aperit ostedendo aduer sario mittetes: pot puniri vt falsarius. ar. bonu i. l. j. §. is q. ff. ad. l. cor. de fal. v. is qui deposita instrumeta ostedit aduersario. Jncidit in crime falsi. Quod no. cotra notarios et aduocatos q ostedut iura patris aduersario. Sivero ap perit. sz no ostedit aduersario sic no pu nitur crimine falsi. et vr tex. i. d. c. cu oli et. ff. de cri. stelli. p totum. et ad. l. q testm. ff. de fal. dic. q est speciale in eo q apperuit testamentu clausum vt puniat pe. falsi. ex quo collige q peccat mortaliter aperiens lras alterius vt legat nisi spez habeat in ratihabitione quod intelligo qn aduertenter et studiose facit cuveniat puniendus crimine stelliona tus. Quod limito veru nisi haberentur pro derelictis: puta eas proiecit vel lacerauit et huiusmodi q si tales legit p aliquo bono fine licz alias curiositas est non tn mortalis de se. ¶ Vtru laceras vl coburesvl celas scripturas publicasvl priuatas q ad aliu spectat ita q aplius noappareat sit fal sarius. Rn. q sic vt e casus et ibi bar. i. l. paulus. ff. d fal. vbi dicit tex. legis cor. pena oes teneri q et extra testameta cetera falsa signassent. sz et ceteros q i rationibus tabul. lris publicis aliaue qua re sine assignatioe falsumfecerint. vel vt veru non appareat quid celerauerint surripuerint deleuerint subiecerit et resignauerint eadem pena affici sole re dubium no est hic ibi gl. in. v. surripuerint. dicit sic vt no esset coburedo. et sic pz quid dicedum de falsantibus libros mercatorum coburetibus vel occul tantibus vel als scripturas. et vltra dicta pena tenetur ad restitutioez totius in teresse. tex. est in. l. q tabulas. ff. de fur. d q vide. j. restitutio. j. in vbo scripturas. ¶ Vtru falsificas moneta sit falsarius et [sect. 4]peccet mortalr. Rn. q sic sz ho. Joa. an: pa. et Jo. d imo. i. c. qto de iureiu. et patz per tex. ibide. vbi dicit q seruans falsam moneta agit iniq. ergo fortius falsans. pz etia p extraua. Jo. xxij. q excomunicat oes tales in regno fracie et te netur restituere omne danu datum illi psone. comunicati vel pplo danificato. vt no. pfati doc. vbi. s. vel si nescitur specialis psona salte pauperibus ar eoru q no. in. c. cu tu. de vsuris. et in regula peccatu. de re. iu. lib. vj. et vide Ho. in sum ti. de cesi. §. ex quibus. v. qd si mone ta. ide dic sz Gir. obdo. d illo q recipit falsa ignorater qua postea sciens expe dit pro bona. qd limito in pecunia alicuius importatie. secus i denario vsua li. sicut dico de furto. j. furto. §. xxxiiij. [sect. 5]¶ Quot modis falsatur moneta. Rn. q tribus modis sz coiter do. in. d. c. quato. Primo in forma. s. qn imponitur signu illius q eaz cudi no facitvt in. l. falsi no minis et in. l. q nomine. ff. de fal. et in. d. c. qto. Secundo ex materia methalica s. quado fit de ere. vel de stagno. vel no de debita liga. vt in. l. paulus. ff. de solu. sm bar. vel cu talis materia imiscet vbi non debet. vt in. l. quicuq numos. et in. l. lege corne. ff. de fal. la. j. ¶ Tertio ex pondere. nam ista tria requiruntur de substantia monete. vt in. l. j. §. j. ff. de cotrahen. empt. [sect. 6]¶ Sed quero qd podus debet habere Rn. sz glo. et do. i. d. l. j. etbar. i. l. ij. §. j. ff. si cer. pe. q de iure tatus debet esse valor comate et tm podus qtuz erat prius in materia no deductis expesis nec labore que de iure debent fieri de publico. Sed sm Jnn. que communiter sequut doc. et seruatur ex cosuetudine tantum debet esse in pondere qtu erat in matertia dductis expesiset labore. q nemo suis expensis tenetur eaz facere. ff. q. ex ea ma. l. j. et. c. qui sentit de reg. iur. li. vj. Jmmo pluscredit. Jnn. q si priceps in diget poterit inde sentire aliqd lucru et sic minuere a pdicto podere. Sz Pa. in. d. c. quato. de iureiu. limitat verum: nisi spargatur extra regnu. q cu damno non subditoru suorum non pot. quam credo verissima. credit Jnn. etiaz q pn ceps cu consensu populi possit minuere hoc est q sit minoris poderis q debeberet. et tamen expendatur ac si esset iusti poderis. Ratio q quilibet potest renuciare iuri suo. vij. q. j. q periculosu et dicit sufficere cosensum maioris ptis magnatu regni: q negocium regni reputatur negociu vniuersitatis ar. i. l. ij. §. sancimus. C. de iureiur. propter calu. Sz pa. vbi. s. dubitat de hoc. cum tractetur de preiudicio singulorn eorum. ar. eoru q no. in. c. cum omnes de costi. et c. C. q sit lo. consue. in. Rub. Et ego credo requiri consensum singuloru nisi quado ex alia causa propter hoc alleuiaret puta ab angarijs et hmoi per ea q not. in dictis iuribus. Dicit tame Jnno. no sufficere cosensum populi vt expendatur extra regnum. ¶ Vtru princeps fraudet moneta qua do reprobat valetem et minus valetem [sect. 7]acceptat vt de probata habeat bonum foru et illa coflari faciat et cudi. Rn. Ho. vt recitat pa. s. q sic facit tex. in. l. ele. gater. §. q reprobos. ff. de pi. ac. ¶ Vtrum radentes vel tondentes sint falsarij vel subtilius ex aq. particula au [sect. 8]ri vel argeti tolledo ita q cognosci no potest. Rn. q sic vt in glo. di. ca. qto et tenentur ad restitutionem dannificatis. vel si ipos ignorant pauperibus de necessitate ca. fi. de iniurijs. ¶ Vtru illi qui singulos denarios poderant et grauiores letinent et conflari [sect. 9]taciut sint falsarij. Rn. vt colligoex hos. Jo. an. pe. de an. et imo. vbi. s. si illi q cu dut pecunia q aliq denarij sunt quandoq minus propterea dimittut alios plus in podere. q non possunt equalit omnes sculpe tuc tales sunt falsarij et tenetur ad restitutione comunitatis: q corpuspecunie danificauerut. si aut omnes denarij sunt iusti poderis: sed aliqui sunt amplioris et illos radut: du modo remaneat iusti poderis seu con flant no credo falsarios licet male faciat et nullo modo sit eis cosulendu. qd si nolunt abstinere non credo eos fore extra statum salutis propter hoc. ¶ Quid de falsario lrarum aplicarum vi [sect. 10]de. s. Excommunicatio. v. casu. iij. ¶ Vtrum falsificans mesuras. et pode [sect. 11]ra: teneatur. Rn. q vltra mortale. tenetur ad restitutionem totius danni dati. vt pz ex. c. ij. de emp. et ven. et deberet. xxx. diebus in pae et aqua penitere. vt ibi licet sit arbitraria hodie. Jdem dic de vtete scienter falsis. Et falsans mesuras tenetur lege cor. de fal. ff. de exco. cri. l. annona circa fi. qui est pena publicationis omnium bonorum cu deportatioe si liber est. si seruus vltimum supplicium. vt. l. j. in fi. ff. de fal. Vtens vero falsis potest puniri in duplum et [sect. 12]relegari in insulam. vt. ff. de fal. l. pe. ¶ Vtru instrumeta cofecta per falsum notariu sint nulla. rn. vt colligit pa. i. c. fraternitatis de here. p Jnn. ibide aut loquimur de instris cofectis post falsitatem commissam vel etia ante tamen nudum dannatum sed tolleratum in officio et sic valent pretextu officij licet postea damnetur facit. l. barbarius. ff. de of. pre. Aut loquimur de instrumen tis confectus post damnationez notarij. et sic non valent vt. l. si aliquid. C. de susce. ppo. et archa. facit tex. in. l. si quis ex argentarijs. §. fi. ff. de eden. Bar. ta men in. l. j. ff. ad. l. iu. repe. limitat veru quando notarius fuit danatus ppter falsitate commissam in officio tabellio natus. et sic loquitur. di. l. si aliquid. secus si als fuisset damnatus de falso co misso ex alia causa extra officiu tabellionatus: sicut i quoda cosilio ipe bar. cosuluit pro quodam notario danato: q extraxerat duas chartas de libro co munitatis valebat eius instrumenta: lz sit i famis effectus. Et hoc veru dum illud officiu no habeat in se dignitate vt q est notarius pricipis. l. j. C. de ma. pn. vel salarium de publico: vt quia est notarius in bacho: quia tunc non vale rent alias sic. ¶ Vtrum instrumentum factnm a no[sect. 21]tario no damnato quod habet diuersa capla sit falsum si falsitate habet i vno caplo. Rn. Pau. vbi. s. q aut falsitas p uenit exvicio notarij. et tuc aut cocernit substatialia instrumeti puta q in indi ctione aut die. et tuc totu corruit. vt no. in. c. inter de fi. instru. et i auc. vt prepo. no. im pera. circa prin. Aut cocernit sub statialia negocij: tuc distingue aut capla sunt conexa: et tuc totum reprobat Aut no sunt connexa sed separata. et sic solu illud caplz falsum reprobatur. Et sic limitat bar. i. l. si ex falsis. C. d trasac. qui tenet q qn venit ex vicio notarij to tum corruit qd Jnno. etiaz tenet. Si ve ro falsitas est circa extrinseca vt q scripsit cotrahentes esse consanguineos: vel aliquod aliud quod no facit ad negocium lz hoc sit falsum non reprobat propter hoc instrumetu. q hoc non est viltium notarij. Et idem dic in teste. Et idez voluit Jnno. in. d. c. fraternitas. vi de glo. in. d. l. si ex falsis. Fama est illese dignitatis status legibus et moribus comprobatus. l. cognitionez. §. extimatio. ff. d. va. et extraor. co. et i gl. c. vestra. de cocha. cle. et muli. De notatis in. §. scilicet de fama et an sit sufficies iudiciuz ad tortura no. Bar. et Alex. et communiter omnes in. l. deminori. §. tormeta et in. l. fi. et in. l. j. §. item cornelio. ff. de quest. not. omnino Hyppo. de marsil. sing. suo. xcvij. incip. famam sola et qualiter probatur fama et per quos testes. no. Bar. in. l. zenodo rus. ibi in contrarium est veritas. C. ad mac. et Roma. et Alex. in. le. j. ff. de no. ope. nun. ¶ Vtrum fama sit defendenda. Rn. sm [sect. 1]gl. in. c. senti. xj. q. iij. q aut sumus iter ta les qui parati sunt imitari. et sic peccat mortaliter qui eam no defendit p posse. Et sic intellige. c. no sunt audiedi. c. q. et. c. nolo. xij. q. j. et de cose. d. l. iubemus Aut sumus inter tales: qui solu parati sunt reprehedere non imitari. et sic sufficit nobis coscientia nostra et non tenemur defendere. et sic intellige capitu. quid obest homini. cu. v. seque. xj. q. iij. ¶ Quod modis leditur fama. Et quo[sect. 2]mo sit restitueda. vide supra detractio. ¶ Aquibus est abstinendum propter [sect. 3]famam coferandam. vide. j. Scandalum. §. iij. ¶ Fama propire est qn tota ciuitas vl [sect. 4]vicinavl maior pars acclamat aliquid Vel dic q est communis locutio exveri similibus coniecturis surges vt collgi tur ex no. in. c. si duo. xxxv. q. vj. et in. ca. sup eo. de eo qui co. cosan. vxo. sue. et in d. c. vestra. Vnde primo oportet q sit ex verisimilibus coniecturis. quia alias pprie no est fama quo ad iuris effectu sed sunt vane voces populi de quo per Bar. in. l. de minore. §. tormeta. ff. de qstio. per gl. et doc. in. c. inquisitiois. et in c. cu oporteat. de accu. et no sunt audien de vt in. c. ij. de dilectio. et tex. in. l. decurionu filij. C. de penis. l. diuo marcho. C. d ma. te. et. l. si puatus. ff. q et a qui. vnde dicit Pau. in. c. venies el. j. de testi. q te stis depones de fama reddere ronem seu cam sufficiete sui testimonij. ¶ Secundo reqrit q sit salte maior ps q vt dicit pau. i. c. cu in tua de spo. q di cta paucorum no infamat. Et propterea differt fama a rumore q rumor est qn aliq ps vicinie aliqd asserit sed fama qn maior ps. vn se hz i plus vt dicit gl. in. d. c. sup eo. Pro quo no. q nomie ptis fiet media ps. vt i. c. j. §. j. de deci. li. vj. et. i. l. nome filiarum. §. portiois. ff. d. v. sig. Sz qn addit aliq tuc verificat i qli bet minima pticula. q dictioaliq restrigit. Attn lz reqrat maior ps ad fama fa cieda tn ad pbadu sufficiut duo testes vtno. gl. ij. q. j. §. qn el. ij. et i. l. iij. ff. d testi. et no. Bar. in. d. §. tormeta. Et contra pba tione fame admittit conria pbatio. et si se cuda est clarior offuscat effectus pme. Et ideo eo casu quo infamia sufficeret Et ideo eo casu quo infamia sufficeret ad tortura si pbaret p alia parte bona fama tolleret psumptio prima. et sic pbat tex. in. d. c. cu in tua et qd no. Bar. in l. fi. C. de questio. Familia quid coprehedat. Rn. Arc. de priui. lz. li. vj. dicit q triplex est familia qda ppetua et religiosa vt religiosi. clerici et consimiles et tales gaudet priuilegio couetus vel collegij de sta. mo. recolletes. C. loca. l. milites. Aliter tenerent duplici iure. cotra. c. co gnouimus cu si. xij. q. ij. et de hac loquit c. cuz olim de arbi. est et alia. s. q non ecclesiasticos tatu coprehedit sz etia laicos sicut sunt vxor filij nepotes serui fa muli q in eius domo eius sumptibus viuut cotinue. de q intelligit. ff. de publ. l. j. §. familie. C. ad. l. cor. de sic. l. si forte q ponitur de pe. di. j. et de here. c. filij. li. vj. in fi. et de testi. c. in literis vbi de hoc. et. iij. q. v. c. j. Et de tali intelligit qd dicit in d. c. licet de quo vide. j. interdictum. vj. .§. iiij. est et alia familia que nec est perpetua nec mercenaria. sicut clerici et religiosi et alij ecclesiastici dicuntur de fa milia ecclesie. de quibus. xvj. q. vj. de la psis. est et alia de qua in. l. fi. C. de verb. sig. vbi nomen familia comprehendit parentes. liberos omnes. i. ppinquos et substantiam et libertos etiam et patro nos. nec non et seruos. et hec significatio habet locum in fideicomissis vt ibi pz. Ad propositum eorum que hic dicuntur et quid veniat appellatione familie. no. Bolo. in apostil. ad tex. in. l. j. .§. familie. in ver. tex §. familie. ff. de pu bli. verum. s. commis. Bart. post glo. in c. cum ita. §. fin. ff. de leg. ij. et in. l. is qui. de leg. iij. ¶ Ad qd tenet pfa. Rn. q ad duo tenet [sect. 1]de pcepto. s. ad administratione necessariorum ad vita. et ad disciplina tam ver bo q exeplo morum vt colligitur. j. ad thimo. v. et ad ephe. iij. et not. in. §. nece. xlvij. di. alr est pctm mortale de sui natura nisi excuset aliqua circustatia. puta necessitas huiusmodi. vel nisi sit famulus de quo in se. iij §. dicam. vel sit cir ca ea que non sunt necessaria ad salute omissio correctionis. Et sic intellige xxiij. q. iiij. duo ista. et. q. v. non putes. ¶ Sz nunqd infirmanti teneatur sub[sect. 2]uenire qui ex mercede locauerat opas suas. Rn. quo ad expesas sm Bar. i. l. si cu dotem §. sui aut. ff. so. ma. et in. l. in re bus. ff. como. q ad magnas expensas no tenet qd limito verum rone famulatus. Secus si tenet vt pauperi. quo vo ad salarium Jo. an. d. Ant. Jo. de imo. et pa. i c. j. de cle. egro. et comuniter doc. tenet q non q casus cotinges in psona qloca uit operas liberat conductore a prestatione mercedis. l. si vno. §. ite cu quidaz et qd ibi not. ff. loca. et qd no. in. l. in rebus ff. como. et in gl. l. fi. §. idem iuris. el. ij. ff. ad. l. Ro. de iac. hoc tame limita pa. vbi s. quando salariu debetur solu rone psone. secus si daretur rone aliorum etia vnde potestas qui hz famulos et iudices quibus hz soluere. licet ifirmet vel moriatur. tenet nihilominus heres et io ipse potest petere. et debitores debet ei soluere tex. est i. l. pecuniam in prin. ff. de condi. ob cam. facit qd no. in. l. diem functo. ff. de of. asse. Jnn. vr tenere q de beatur salarium in. c. propter sterilitatem de loca. facit. c. j. de cle. non re. libr. vj. et ibi. Ge. per illum text. dicit doctori vel famulo non debet subtrahi salariu propter infirmitatem allegat quod habetur in spe. de cle. non re. §. postq ver. quid sit mercenarius. et istud tenet Sali. in. l. lz. C. loca. et pulchre. Aug. i dispu tatione. Exorta guerra. facit. l. quesitu. ff. de re iudi. Et hoc procedit indubita ter vbi consuetudo sic est. quia tunc de betur. quia illud videtur actum qd est consuetum. l. quod si nolit. §. qui assidua. ff. de edi. edic. Sed vbi consuetudo non est tene quod no debetur nisivt dictuz est et in casu speciali. vt. C. de aduo. di. iudicioru. l. post duos. vbi aduocato debetur salarium ex publico costi tutum. licet moriatur infra annuz. secus esset de salario promisso a parte q non debet nisi p rata temporis scdm Bar. in. d. l. die functo. similr in. l. cu habens .§. sticus. ff. de sta. li. vbi qn p seruu no stat quin seruiat. nihilominus libertate legataz ppter hoc cosequit de quo dic vt. j. locatio. §. xv. vbi pulchre. tagit hec materia. ¶ Vtru cu dns no pot corrigere sua fa[sect. 3]milia vel alique iporum teneat ipz expellere. Rn. q si nec vba nec vbera emendat sz subtractio necessariorum seu expul sio corrigeret tenet expellere. ar. eorum q no. in. c. no omnis. v. q. v. si vero licetius peccaret expelledo faciat qtu pot et licet ille non se corrigat excusatur vt patet in. c. qtulibet et. c. se. xlvij. distin. ¶ Vtru possit causa correctionis verbe[sect. 4]rare clericos vide. s. excommunicatio. v. casu. in. §. iiij. ¶ Vtru paterfa. teneat de furto fami[sect. 5]lie vide. s. dominus. §. iiij. et. j. obligatio. .§. pe. et vlti. ¶ Vtrum familia epi gaudeat priuile[sect. 6]gio fori. Rn. Pa. in. c. nullus de foro co pe. communiter tenetur q sic. ¶ Vtrum familia vel aliquis eorum te [sect. 7]neatur reuelare delictu dni sui requisitus per obedietia superioris. Rn. q no si criminaliter vult pcedere vt. iiij. q. iij. c. l. iulia. cl. ij. Si aut ciuiliter sic credo teneatur quia nulla. l. repellit vt no. gl. iij. q. v. c. j. quod credo veru quado nullu malu sibi immineret ex hoc alias se cus q no teneor cu malo meo facere bo num proximi temporale. ¶ Vtru dno familie qui fecit iurare fa[sect. 8]miliaz de veritate diceda sit parendu. Rn. sm Dura. aut iste dns eu truculen tus et probabiliter habetur ferus et sic no tenet q illicitum fuit iurametum. Si vero est masuetus et pbabiliter credi tur q non procedet nisi rationabiliter tuc distingue q aut res puta asportate erat ad custodiam suam deputate et sic sicut potest psequi asportante sic et dno reuelare. Si vero non erant deputate ad eius custodiam tunc si potest proba re tenetur dicere veritatem si vero non debet reuelare nisi tali q possit pdesse et non obesse et si alio modo iurauit non fuit licitu iurametum nec obligatoriuz Jdem dicit Hug. de testibus sinodalibus q no tenetur denuciare epo lz iurauit nisi crimina que possunt pbare. xxiij. q. iiij. quisquis alias esset pditio. ij. q. j. peccauerit nisi hoc faciat secrete illi q habet corrigere paternaliter. ar. xxij. q. v. hoc videtur. de hoc vide. s. denunciatio. §. x. ¶ Vtru obligatus pcurare aliq fami[sect. 9]lia vel fratres alicuius domus teneat excresce te familia vel fratribus in nume ro. Rn. sm pau. q si familia vel fratres habeant numeru determinatu tuc non tenetur si aut indeterminatum vt sunt fratres minores alicuius couetus sic tenetur. facit. c. qto de cesi. si tame nimis grauaretur p iudicis officium sibi pui debitur et sic patet q quo ad coscietiam non tenetur. ¶ Quid si famulus cu domino no con[sect. 10]uenit de salario. Rn. q si famulus consueuit locare operas suas et dominus conducere operas ministrorum q tene tur domino soluere vsq ad summam que alios fuisset conducturus ar. l. si no sortem. §. libertus. ff. de condi. inde. no. arch. j. q. j. sunt nonulli q si fuit con dictus sub mercede taxanda ad arbitriu domini sic iudicio boni viri taxabitur vt pz. s. arbiter. §. x. quasi in fine. Familiaris. quis dicat. Rn. sm glo. iij. q. v. in summa q lar ge dicuntur omnes qui cohabitant cu aliquo vt in. c. in literis de testi. et. c. insinuante de of. de. gl. in. d. c. in literis dicit familiares appellantur consanguinei colonus ascripticius mercenarius filius in potestate libertus. seruus et. omnes habitantes in domo. Domestici ve ro sunt quibus ratione patrie potestatis vel dominice imperari potest vide gl. in. l. presenti. §. sane. C. de his qui ad ecclesias confu. quando enim dicitur familiares domestici intelligutur omnes qui in expesis alicuius commensa les continue existunt etiam si aliquan do abesse pro eius negocijs gerendis contingat vt no. in. c. fi. de verbo. sign. libr. vj. Famliaris quis dicatur et i quo dif ferat addmestico Bal. no. i. l. ij. C. de testi. spe. in ti. de testi. §. j. ver. item excipit q est domesticus. Familiaritas cum mulieribus pro hibetur ecclesiasticis xxxij. di. iterdixit et duobus. c. se. xxxiiij. di. quorudam. lxxxj. di. clericus. xviij. q. ij. cognouimus de coha. cle. et mu. per totum vide. s. clericus. v. immo vt dicit Hiero. in. c. hospitiolum tuum. xxxij. di. non potest digne cum deo habitare q feminarum accessibus delectatur. Familiaritas nimia parit contemptuz de iudeis et. c. si indeos. Fatum qui credit mortaliter peccat. xxvj. q. vij. non obseruetis. Fauere peruersis idem est ac si ipse faceret. xj. q. iij. qui consentit. lxxxiij. dis. nemo et. c. seq. xxiij. q. iiij. si qs. Fautor quis dicatur vide. j. hereticus. .§. xxiiij. Femina non debet tonsurari etia ca religionis. c. vxoratus in fi. de conue. coniu. Et intelligitur non solum de tonsura que dicitur clerica. sed etiam de rasura que fit per abscissione capillorum vsq ad aures facit. xxx. dis. quecunq mulier et. xx. q. ij. c. j. et cle. attedentes de sta. regula. glo. tame in. d. cle. videtur tenere q consuetudo contraria excusat. et. q. c. quecunq mulier intelligitur de illa que vult remanere in secu lo nolens religioni deseruire sed mundialiterviuere et placet peccat ergo mor taliter talis tonsurans se cum in. d. c. quecunq mulier sit excomunicada qd etiam intellige nisi ex necessitate hoc faceret. Femine apellatione quis veniat in stituto an hermofrodia? Bal. q non in l. omnes populi. col. xj. C. d iust. et iur. licet Ang. teneat contrarium et male insti. de ac §. j. et Alex. in. l. ij. in princ. ff. de verbo. obligatio. aut veniat appellatio ne virorum. Bald. not. q non in. l. scripturas. ad fi. C. qui po. in pig. ha. et Bar to. in. l. j. ff. deleg. ¶ Quare femina cicius pubescit. Rn. gl. [sect. 1]in. l. ij. C. de his qui ve. eta. i pe. q mala herba cito crescit sz est alia ro qua reddut doc. i. c. literas de despo. ipu. s. quia sexus mulieris e debilior et citius deficit et ideo citius pficit sicut in alijs videmus. ¶ Que sunt illa q mulier. no pot exerce re. Rn. multa no pot pdicare nec docere publice. xxxij. di. mulier. nec confessiones audire nec alijs benedicere vt i. c. noua de pe. et re. Jtem nec tangere sacra vasa xxiij. di. sacratas nec sacratas pallas co tingere nec incesum circa altaria defer re. vt i. d. c. sacratas. ite nec actu alicuius ordinis exercere vt. i. d. c. noua et in. c. ta ta de ex. p. et no. i. c. dilecta de ma. et obe. item nec iudicis nec magistratus gere tur officiu nisi in casibus de qbus in glos. xv. q. iij. §. j. nec postulare nec procurare nisi i ppria ca et suorum vt not. i. l. femine. ff. de re. iu. et. iij. q. vij. §. tria. xv. q. iij. §. j. Jte nec testis esse de q dic vt. j. testis. §. v. nec personaliter posset trahi ad iudiciu causa feredi testimoniu aut alia qli bet causa q iure no exprimit cotra eius voluntate et si est religiosa no pot etia si vult trahi ad iudiciuz ex quauis causa psonaliter. c. mulieres de iu. li. vj. Jtem nec viri habitu vti sub pea anathematis. xxx. di. si qua mulier ite nec accusare nisi in certis casibus de qbus. xv. q. iij. §. j. in tex. et i gl. ite no pot se obligare seu p pria substatia p debito viri nisi creditu sit conuersum in sua vtilitatem. vt in aut. vt nul. iu. §. et illud no. Jte non debet incarcerari vel detrudi pro aliquo debito vt ibidem. Fenus est vsura sed differt in hoc ab vsura quia vsura est lucruz de capitali acceptum. fenus vero est lucru de vsura vnde grascimus. est vsura suos cum quis tradit mihi nummos. Spe. lucri fenus duplex vsura vocatur quod quide fenus improbum exercetes sunt infames. l. improbum. C. ex qui. cau. ifa. ix. De quo dic vt. j. Vsura quia comuniter vnuz pro altera accipitur vt in. d. l. improbum. Ferie dicuntur quia prestant vacatio nem ad his que fiunt in foro iu diciali et operibus seruilibus quaru alique sunt ob reueretia dei itroducte vt in. c. coquestus de ferijs et. C. e. ti. l. dies festos. Alie sunt ob reueretia principis vel ciuitatis vt dies natiuitatis suevel dies pncipij de imperio. C. eo. ti. l. oes. alie sunt ad requiem laboris vt tepus messium et vindemiarum de quibus in d. c. conquestus. et. ff. eo. ti. l. j. De multiplicibus ferijs Bal. no. in l. ij. §. fi. C. de tempo. appel. et quibus possit per partes renunciari. no. Bal. in. l. a qui. de verb. sig. melius in. l. j. versi. se cundo quero ibi ferijs renunciari. et ibi Saly. in ver. querit gl. ibi ob necessitatem hominum. C. de fer. ¶ Vtrum partes possint renunciare di [sect. 1]ctts ferijs. Rn. q pmis et secudis no ter tijs sic. vt i. d. c. coquestus. et. xv. q. iiij. in summa. ¶ Vtru nullo modo possit qs compelli [sect. 2]ad iudiciu in pfatis ferijs. Rn. q no ni si in casibus de qbus. ff. eo. ti. l. j. et de quo i c. vl. de iu. et nisi necessitas vrgeat puta quia res. erat peritura vt exepla habes in. l. j. ij. et. iij. ff. eo. et. l. j. ff. de da. infe. aut pietas puta causa debilium vel misera bilium psonarum. d. c. coquestus q in ope ribus misericordie no est habeda disti ctio dierum ar. lxxvj. di. vtinam. de conse. di. v. nunq et summa ratio est q pro reli gione facit. ff. de relig. et sum. fu. l. sunt persone. ¶ Festu seu ferie solenes q in honorez [sect. 3]dei sunt introducte et in quibus. abstine du est ab opibus seruilibus q sunt. Rn. sunt infrascripta posita in. c. coquestus de ferijs Natiuitas dni. S. Stephani. S. Jo. euangeliste sanctorum innocetiu. S. Siluestri circucisiodomini. Epipha nia domini. Septe dies dominice passionis resurrectio domini cu. vij. diebus se. Pethecostes cu duobus se. Natiuitas beati Jo. baptiste sanctoru. xij. apo stolorum. s. Lauretij purificatio marievir. Annunciatio eius Assumptio eiusde et Natiuitas ipsius dedicatio. s. Michaelis archageli festu oim sanctoruz dies dominici. Oes alij dies quos epi i suis diocesibus cu clero et populo duxerint ce lebrados. Jn. c. pnunciandu de conse. di. xiij. vbi pfate solenitates ponunt. adduntur etia tres dies rogationu de dicatio cuiuscuq oratorij festu. s. Martini potificis et cofessoris. Jn. c. crucis. d. nostri de conse. di. iij. ponitur festum Jnuentionis sancte crucis in cle. si do minum de reli. et ve. san. ponitur festuz corporis xpi. Adde sm Jo. an. quem sequitur. d. Anto. et etia Pa. in. d. c. coquestus cum no reprobet festa quatuor do ctorum ecclesie sed in istis et omnibus alijs predictis standum est consuetudi ni sm Ho. et Pa. in. d. c. conquestus. similiter de festo. S. Bartholomei quo ad diem. Jn quo fiat. c. Consiliuz de ob ser. ieiu. vnde hodie dies passionis et se ptimana resurrectiois et dedicationis oratorij et quatuor doctorum et euangelistarum no seruant. Sz limita vt vz intel ligamus q consuetudo deroget pfatis fe stiuitatibus dummodo no sit dominicus dies vel eo maior sicut est festu natiui tatis dni resurrectiois ascesiois pethe. et epiphanie vt in. c. licet de ferijs dicit in gl. quam sequunt doc. vbi addit Jo. an. assumptione vginis gloriose ar. c. fi. de sen. ex. li. vj. quia non credo valere cosuetudine in conriu cu videant. quasi iuris diuini vt patet in. d. c. licet. ¶ Vtru consuetudo possit alias a prefa[sect. 4]tis festiuitates itroducere ita q de pce pto teneamur ad illa. Rn. q sic sicut pt facere alia lege et qn fit. vide supra con suetudo. §. ij. ¶ Vtru eps cu clero solu possit. indice[sect. 5]re festu. Rn. q no sz opz q faciat cu po pulo vt. s. patet. ¶ Festu imaculate coceptiois gloriose [sect. 6]vginis matris dei Marie licet ecclesia romana antiquitus non celebrauerit vt patet p Tho. in. iij. pte. q. xxvij. et p. S. Bo. in. iij. di. iij. et per glo. de cose. di. iij. in. c. pnuciandum q eius puritas nudum erat reuelata tame hodie de ipsa conceptione solene officium et festum cum largitione indulgentiaruz que in festo corporis christi sunt date illis qui intersunt diuinis et hoc ppter multa mi racula per q manifestu est q sine pecca to originali fuit concepta. Et ideo hodie ad euitada scadala precipit sub pena excoicationis late snie a qua no possint absolui nisi a romano potifice preterq in mortis articulo oibus cuiuscuq status gradus ordinis et coditionis fuerit ne de cetero ausu temerario psumat in sermoibus ad populu seu alias quolibet affirmare q tenetes virgine esse preser uata a peccato originali i sua coceptio ne poluat labe heresisvel mortalis pec cati vel festu eiusde coceptiois celebra tes neq tenere libros vel legere aut ha bere proverbis hoc cotinentes similiq pena etia ligant qui ausi fuerint assere re q cotraria opinione tenetes. s. qd sit cocepta i peccato originali incurrat heresim per mortale peccatum. hec haben tur in extraua. Sixti quarti que incipit graue nimis. ¶ Quid de istis festis scti Antonij san [sect. 7]cti Nicolai sancte katherine et hmoi q ex cosuetudine celebrant ignorat tn an ex tali cosuetudine sint introducta q ha beat vim legis pceptiue. Rn. q no credo peccare mortaliter no seruates nisi essent scadalu ratio q no introducta vt de precepto sed ex deuotione vbi autez esset scandalu sic ibi est cosuetudo obli gatoria ex quo tandiu est q est prescripta et reputatur obligatoria. ¶ Quando incipit dies festus vide. s. [sect. 8]dies. in prin. ¶ A quibus est abstinen. diebus festiuis [sect. 9]predictis. Rn. q ab oi ope seruili no solu peccati sed et mechanicis vt agricul tura vt dr in. c. lz de ferijs. ¶ Pro cuius in telligetia est notan. sm Ric. in. iij. dist. xxxvij. ar. iij. q. iiij. qd opus seruile dicit tripliciter aliqn materialr solu sed formaliter liberuz vt verbi gratia scribere no ppter tpale lucru sed ad edificationem animaru propter diuinum cultuz et hmoi et isiud no prohibet imo concedit vt pz in. d. c. coquestus vbi causa pietatis q alias prohibent permittunt facit. l diuus. ff. de ferijs vbi ea q faciut ad disciplina militare pnt agi diebus feria tis. ¶ Scdo dr opus seruile formaliter aut solu materialiter aut liberuz est vt puta cu aduocatus cogitat de his q die crastina dz proponere propter lucrum tpale rusticus de aratione terre et ordinatione bonu et lz ab isto abstinere debeamus in diebus festis no tn astringtmur de pcepto vnde no peccat mortalr talia facies nisi p hoc opus excludat il lavacatio qua dz cultui diuino ex neces sitate qua explicabo in se. q. q fit. ¶ Ter tio dr opus seruile materialiteret forma liter seu finaliter de hoc est omne opus corporale ordinatu sicut ad propriu et p ximu fine ad bonum corporis tpale seu ad lucru et istud est illud qd prohibetur de precepto diebus festiuis vnde semper peccat mortaliter ipsum facies nisi excuset ppter istorum. iiij. vnu sm F. de ma. in tracta. de. x. preceptis. ¶ Primu operis modicitas seu paucitas que no impedit spuslibertate. ¶ Scdz necessitas operis q no possit pueniri comode nec differri vt decoctu ciborum pro illo dievel necessitas coactionis qua faciut dni ali ter eorum bona prescriberent. facit. c. lz de ferijs. ¶ Tertiu cordis pietas. vt in. c. conqstus de fer. vt. s. dictu est. ¶ Quartum publica vtilitas. vt pote pro pace et concordia p ponte et hmoi q etia sunt pia. quodlibet em istorum excusat q no sit mortale salte laborare in diebus festiuis. Ex quibus patet quid tenendum sit de multis questionibus que reducunt ad infrascriptas questiones. xxiiij. ¶ Pria de mulieribus que aliq pucta po [sect. 10]nut vel scopat domu vel de illo q vedit vna sola re vel q putat ramu facit coqna itinerat modicu et hmoi q no peccat mortalr ppter modicitate opis. ro q sz S. Bo. in. iij. dist. xxxvij. sup litera et coiter theolo. ro phibitiois operu est vtva cemus deo et q ista modica no ipediut vacatione pdicta lz aliqualr minuant ideo no est pctm mortale talia facere: ni si quis talibus per notabile tps occuparetur vel vsq ad vltimam defatigatione qd quide arbitrio boniviri relinquedu est vt attedat si ro legis euacuat vel no: sed solu minuat. faciut ad hec q no. in. c. intelligetia. de ver. sig. ¶ Secuda de carnificibus qui p nota[sect. 11]bile tepus occupantur q si faciut propter necessitate quaz nec preuenire pnt puta q estas est vel sunt plura festa excusantur alias non. ¶ Tertia de taber narijs q si faciut pro [sect. 12]pter necessttate excusant secus si ad ebrietate ad ludum et huiusmodi et idem dic de hospitibus. ¶ Quarta de his qui pane herbas fru [sect. 13]ctus et huiusmodi vendunt q si faciut pro necessitate diei festi excusant alias non sicut q vendunt multa q sunt soluz ad gulositate nisi essent modicitas detractionis sicut est in his qui vendunt candelas et canistria inzucherata et huiusmodi in quibus no opz facere pcia sed quilibet scit q tantu hz soluere et sic sol uit et accipit pro quo soluit sine alio strepitu quia in modico distrahitur. ¶ Quinta de medicis minutoribus aro[sect. 14]matarijs et huiusmodi de quo dic qd lz quia medicinalia sunt necessaria. ¶ Sexta de cursoribus et mulionibus [sect. 15]qui sine necessitate magna differre no possunt et alijs viatoribus et coductoribus rerum et dic q excusantur. Jtineratio tamen non sic stricte prohibetur q pot quis etiam itinerando intendere deo et ideo nisi sit vsq ad vltimam fatigatione non credo sit prohibita vel cuz omissione diuinorum. ¶ Septima de ferratoribus equorum dic q [sect. 16]excusant q sicut illi necesse habet ambulare sic istis lz principaliter ppter ne cessitatem eoru quibus seruiunt quis lucrum habeant. ¶ Octaua de facietibus vitros simili[sect. 17]ter de tinctoribus et coctoribus laterum qui dicunt fornasarij et huiusmodi qui sine magno dano desistere no possunt dic quod licet. ¶ Nona de moledinis siue cu iumetis [sect. 18]sine ad aqua vel ad vetu dic q si faciut propter necessitate illorum quibus iseruiut excusant quis etia posset dici q moledina ad aqua et vetu no sint phibita la borare cu ex modico ope hois exerceri possit non vident euacuare ratione hu ius precepti melius tn est abstinere et securius nisi necessitas requirat. ¶ Decima de rusticis q compelluntur [sect. 19]a dnis laborare dic qd si iusto metu faciunt est necessitas q excusat alias no. Jde dic de famlis filijsfa. vxore et hmoi. ¶ Vndecima de conducetibus labora[sect. 20]tores in festis et exigut debita a suis de bitoribus. Dic qd si alijs diebus no inueniut excusant duminodo diuina non dimittant. ¶ Duodecima de euntibus ad mercata [sect. 21]vel nundinas dic q si auditis diuinis ppter necessitate faciut puta q no alio loco vel tpe talia possent vedere vl eme re p bono coitatis aut vt ex lucro prouideat sibi et sue familie vel vt det pauperibus sm Pe. de pa. in. iiij. ex quo prelati sciut et tollerat excusant a mortali nisi forte a prelatis locorum esset iterdicta intelligo veru in festis minoribus dnica q talis tolleratia prelatorum videt derogare illi festo. secus in maioribus q no credo liceat nisi pro necessitate vel pietate so lu q uis plati no interdicat q tuc locu hz illud multa p patietia tollerant et c. Fide ma. in tractatu. x. pceptorum tz q so lu est pcim mortale. Primo si dimittat missam. Secudo si eps precepit ne fiat. Addo et tertiu qn sosum fit ex lucri cupiditate. c. j. de ferijs. ¶ Tertiadecima de bellatoribus dic q [sect. 22]propter necessitatem licet. ¶ Quartadecima de habentibus sege[sect. 23]tes vel fenu in agro propter inudantia aquarum et hmoi dic qd licet colligere. ¶ Quintadecia de hnte domu q ruina [sect. 24]minat dic q pp necessitate reparare lz. ¶ Sextadecima de doct. q vt expediat [sect. 25]illu q de loge venit facit consiliu dic q lz. ¶ Decimaseptima de venatoribus. Rn. [sect. 26]q non licet q si no licet in quadragesima et diebus ieiuniorum sm gl. in. c. q venatoribus. lxxxv. dist. qtominus in die festo no credo tn peccet mortaliter qui diebus festiuis ipsis itedut nisi id faciut causa lucri principaliter vel dimissis di uinis. ¶ Decim aoctaua de citharistis et alijs [sect. 27]senatoribus. Rn. si ad laude dei et sanctorum pulsant vel propter recreationem alicuius et hmoi pia vel necessaria excu santur si principaliter ppter hoc faciut licet secudario propter lucru secus si p pter causam no piam vel necessariavel propter lucru principaliter q no excusantur nisi sicut alij ex quatuor pdictis. ¶ Decimanona de laboratibus agros [sect. 28]pauperu vel reficietibus domos eorum vel laboratibus circa edificatione ecclesiarum aut monasteriorum et hmoi dic lz si fiat ppter pietate et deu no propter carnalez amore vel spe remuneratiois future q opera pietatis et misericordie no debet cessare diebus festiuis. d. c. conquestus. ¶ Vigesimo de studetibus dic q si stu[sect. 29]diu fit pricipaliter ad illuminatione pprij intellectus et aliorum licet connr veniat lucru no erit pctm vt iz pa. in. c. j. de fe. ar. c. cu ex eo. de elec. li. vj. q studiu tale est ppter publicaz vtilitate maxime in theologia et iure canonico studere aute principaliter propter lucrum non licet. ¶ Vigesimaprima de scolaribus legenti [sect. 30]bus in diebus festiuis potius vt doceant q doceat et assuefaciat se. dic q lz scdm pa. vbi. s. dumodo principaliter no faciant propter lucru sed si in cosequetia no nocet ar. l. j. ff. de aut. tu. et i. l. rogasti .§. j. ff. si cer. pe. et in. c. qd pderit. lxj. dist. ¶ Vigesimasecuda de scriptioibus. Rn. [sect. 31]qd scolaribus lectioes seu recollectas no tare scribere. vel sermones aut legendo libros corrigere no est illicitu dumodo no nimis intendat hmoi sicut de quinterno ad quinternu scribut vel non faciat causa lucri habedi et de pictoribus q diebus festiuis vt addiscat stat in eccle sijs ad designandu scribere tn spualia et ppter spualem causam no est illicitu etia in qtitate. d. c. conquestus. ¶ Vigesimatertia de laboratibus circa [sect. 32]potes reficiedos viam aptanda portus reparados dic q lz dumo no ppter lucru pricipaliter q publica vtilitas sub nomine pietatis comprehenditur. ¶ Vigesimaquarta de facientibus ser[sect. 33]ta et alias vanitates dic q no licet eo q nulla publica vtilitas inest. ¶ Sed si qras p qta necessitate predi[sect. 34]cta liceant. Rn. q lz quida in. c. lz de fe. dixerint licere p necessitate vite substetande solu tn hoc no credo veru cu pfatu. c. lz. qd loquit de allectibus q no sunt necessaria ad vita q sine ipsis viuere possumus sit cotra eos. et xps in Mat. xij. c. cuius vestru bos vel asinus cadat in so uea no extrahet illu et c. ppterea ddz sm Tho. scda scde. q no solu p necessitate puisionis q ptinet ad coseruandu psona sua vel aliorum et reru sed etia ad qdcu q danu vitandu et satis confirmat hoc dictu per. l. j. ij. et. iij. ff. de ferijs et melius. xv. q. iiij. in summa et qd no. in. d. c. conquestus. Jte etia necessitas excusat qua laborat pro acquiredo aliqua vtili qd alio tpe nullo modo haberi posset sicut patet in. d. c. licet vbi piscari allectia co ceditur q alio tpe non possent haberi. Et ide de quocuq simili. Ratio est quia no est ta arcta obseruatio dnice quo ad opera sicut fuit sabbati et lz ille q laborat habeat lucru tn si principalr fuit p pter necessitate illorum p qbus laborat excusat sicut si illi laborarent excusarent. ¶ No. tn q ad hoc vt necessitas vl pie[sect. 35]tas excusent pfatos oes oportet q non dimittat diuina illa qbus necessario est insistedu diebus festiuis nisi forte eet tata necessitas q arbitrio boni viri excusarent. itez scdo qn inest necessitas pro acquiredo aliquo vtili requirit dispen satio si pot haberi commode et ab epo si pot vel a pprio sacerdote si epm comode adire no pot. ite tertio q si prouenit aliqd lucrum ex conntia lz principaliter fiat propter necessitate aliorum q faciat aliqs eleemosynas in recopesatione hoc not. in. d. c. lz quis no creda istu secun dum esse necessartu securum tamen est. ¶ Vtrum opus mortalis pcti sit conistud pce [sect. 36]ptu sabbata sanctifices. Rn. sm Nic. de lira sup exo. xx. q sic cu sit opus totaliter seruile vn e.ut duo pcta mortalia. scz q fornicatus est et q opus seruile fecit in fe stis et hoc veru sm alex. in. iij. par. super tra. de isto pcepto rone reatus sed rone actus no erit nisi vnu solu et sic erit circunstantia cades sub speciali phibitio ne et ideo necessario confiteda pcm aut veniale no rupit festu sm. S. Tho. vbi s. arti. iiij. ¶ Vtru citatio facta ad die feriata tene [sect. 37]at. Rn. gl. i. c. vl. xv. q. iiij. q si citat vt rn deat die feriato est nulla ipso iure. ff. de ferijs. l. j. et siocu liqat q est nulla no tenet coparere secus si eet dubiu an teneat citatio vel ne. q dz ire ad allegadu priuilegiu ferie. iij. q. ij. si eps et ibi gl. si aut citet no ad rndedu sz vt copareat die fe riato bn tz citatio. vt. ff. de ad. l. mi. §. lx. ¶ Vtru causa agitata in die feriato te[sect. 38]neat. Rn. qd no etia si de cosensu partiu processerit intelligo de ferijs ob reueretia dei statutis propterea ois pcessus iudictalis dz cessare de precepto vt in c. j. de fer. nisi necessitas vel pietas alid reqrat vt not. xv. q. iiij. in summa. et in d. c. conquestus. ¶ Vtru actus q pertinet ad voluntaria [sect. 39]iurisdictione vt emacipare conctus inire iusticia facere scribere instra coficere et hmoi valeat i diebus pdictis. Rn. pa. i. d. c. conqstus qd sic vt videt expssum in. l. actus. C. de ferijs lz peccet mortaliter facietes nisi excusent propter aliquod de quatuor de quibus. s. dictum est. §. lx. ¶ Quibus est insistendu in prefatis fe [sect. 40]stinitatibus. Rn. dicit tex. in. c. ieiunia. de cose. di. iij. die aut dnica nihil aliud age du est nisi deo vocandu nulla opationi die illa sancta agat nisi tm hymnis et psalmis et canticis spiritualibus dies illa transigat hoc ibi. Et licet talibus sit insistendum tn non de precepto nisi. v. ¶ Primuz vt conterat vel salte atterat [sect. 41]de peccato mortali comisso in quo iteru est et hoc probatur quia de precepto tenemur vacare deo i aliqua hora diei fe sti sm oessed hoc facere no pot q est in mortali nisi de eo conteratur vel atteratur ppterea dicit leui. xxiij. sabbatu re qetionis est affligetisq aias vestras et iteru aia q no fuerit afflicta die hac peribit q hoc fit de pcepto in eo q se ee in pcto mortali recognoscit heo p indu bitato p ea q dixi. s. cotritio §. v. sz de eo q no aduertit nec recogitat e magis du biu sed credo potius eu teneri salte generaliter in asiqua hora dolere et ee ma le contetu de pctis oibus salte i genere aliter non video quo excuset a mortali ppterea in missa pmittit cofessio vt sit admonitio ad hoc faciut q dica. j. Mora. §. j. et obligatio. §. viij. ¶ Scdm vt audiat missam integra de [sect. 42]conse. dist. j. oes fideles et. c. missas dicit tn Ric. in quolibet. j. q. xix. qd si ex vero conteptu omittat vl interpetratiuo est mortale. Et vocat conteptu interpreta tiuum qn sine aliqua legitima ca ad no audienduz missam in festis assuefacit. Voco ego legitima causaz corporale in firmitatem habere pueros tenellos vel infirmos consuetudine patrie q habet vt mortuo aliquo no egrediant per tps silr ne puelle nobiles ducat ad missam dumodo no ducant correas et spectacu la alias no excusant castellani et siles vel timor inimicorum vel aliqd aliud qd sm rectu iudiciu legitima excusatio de beat appellari si aute omittit ex aliqua passione animi vel pigritia vel no causa rationabili si tn ad hoc no est assuetus est veniale pctm si vero ex legitima ca erit nullu pcm. Et q dico de tota dic de parte notabili secus de modica puta introitu et hmoi q tex. vult vt totavsq ad bndictione inclusiue audiat in. d. c. mis sas ite dicit Arch. in. d. c. oes fideles sm Hug. q istud pceptu no remouet quin causa necessitatis vel honestatis seu ex causa minus iusta no possit ante fine mis se qs discedere sine hac pena qd limita nisi ducat in cosuetudine. Jde dic si no audit sacerdote ea dicente q excusant qn comodeaudire no possunt dumodo existat ibi presentialiter. Jde dic q excusant seculares q nesciut discernere in ter missam de officio vel vonuam si audiunt votiua in die festo sed non sacer dotes publice eas dicentes et etiam seculares qui hoc sciut discernere nisi au diat illa de officio de q habes. j. missa. .§. xxxiij. Si aut audit in parochia vel alibi an sufficiat vide. j. missa. §. lix. ¶ Tertiu est vt in orone psistat. Na cu [sect. 43]oro sit de pcepto vt. j. Oratio vr q dies festus sit tepus determinatuz et hoc est indubitatu q ho tenet in aliqua hora orare vn si stat ad missam illud sufficit nisi volutarie alijs intendat quia tunc no sufficeret cu sit vacandu deo in aliqua hora salte de necessitate sm oes. ¶ Quartu est vt audiat pdicationem si [sect. 44]qui pdicet qd veru intelligo de illis q nesciunt necessaria ad salute et sm distinctione qua supra posui de missa. §. xlij. alios aut no credo teneri nisi rone scadali. Et. c. sacerdotes. d conse. di. j. itelligo d eo q egredit ex conteptu vl cu scada lo aliorum q tunc peccat mortalr et venit excomunicandus vt ibi dicit alias no. ¶ Sz qro qd magis est peligedu in fe[sect. 45]sto an auditio misse an pdicationis cu vtruq no pot audiri. Rn. q auditio pdicationis q ratio legis in hoc magis militat vt pz intueti iura de consecratioe dist. j. in. c. oes fideles et. c. sacerdote et. c. eps nullu q magis rone audiedi scripturas scas et vbu dei pcipiut missam audiri. q alia rone facit ad hoc. j. q. j. c. interrogo vos. ¶ Vtru audies missaz dicedo suas ora [sect. 46]tiones satisfaciat. Rn. q no lz no creda q peccet mortalr qn ex deuotione facit sz melius esset omittere nisi qn sacerdos dicit secretas. aduerte tame q no excusare a mortali illuz q diceret aliqua ad que tenet puta officiu qn dr missa et est de pcepto vt audiat. arg. c. ex literris de proba. cu ibi no. in ver. vices duoru secus si missa esset de cosilio audienda. ¶ Quintu ad qd tenentur oes sm ali[sect. 47]quos in diebus festiis est oblatio quaqlibet tenet facere in predictis festis de quo dic vt. j. oblatio. §. j. ¶ Sunt et alie ferie q canonice dicutur [sect. 48]s. ij. iiij. et. vj. de quibus in. c. de illis. vj. q. iij. in quibus carnes no debemus comedere sz hodie cosilium est sm Hosti. et Jnno. nisi. vj. feria vt in. c. ieiunia. de cose. di. iij. et addit dies sabbati de quo in. c. j. sabbato de conse. di. iij. et dist. v. in. c. q dies. dicit in sabbato debet a carnibus abstinere qui pticeps religionis xpiane desiderat esse nisi festu. s. natiuitatis vel infirmitas ipediat hec ibi. Sz hoc est pceptu vbi cosuetudo est vt in. c. cosilium de obserua. ie. Vbi autem cosuetudo no est q no comedatur carnes in sabbato consiliu est scdm glo. in. d. c. q dies. de conse conse. distin. v. ¶ Sed si natiuitas dni veniat in. vj. fe [sect. 49]ria vel sabbato nuqd carnibus vti possu mus. Rn. q sic nisi qs se vota vel regula ri obseruatia astrinxit ad no comendedum vt in. c. fi. de obseruan. ieiu. Feudum est beneficiu quod ex beni uolentia conceditur alicui ita q proprietas rei immobilis benefi ciare penes dantem remaneat. Vsufructus autem illius rei ita ad recipientez transeat vt ad eum heredesq suos masculos et feminas si de hoc nominatim est dictum in perpetuum pertineat ad hoc vt ille siue sui heredes fideliter do mino seruiant siue illud seruitium sit nominatim expressum quale debeat ee siue non tex. est in. c. j. §. fi. sub Rubri. in qui. cau. feu. amit. in lib. de consue. feu. Vnde no. q si feudu dat vt ex eo pstat seruitium reale non est proprie feuduz sed conctus innominatus sm Cy. in aut. igressi. C. de sa san. ec. et exeplificat bal. in pfato li. in Rubrica de pace constan. in ver. libelloru. vbi dicit q in quibusdam partibus lombardie pro feudis ecclesie soluitur par caponum vel spatula porci et hmoi sm cu equiparat emphiteosi. Similiter si esset emptu no habet naturaz feudi sm bal. vbi. s. de feu. da. c. j. et in. l. qui se. C. vnde li. Sz qn ponit onus personale vt ire ad parlametum Regis vel exercitiu vel caualcata et huiusmodi tunc proprie est feuduz et regu latur lege feudorum. De notitia de q i hoc. §. et. q reqrat qtuor. s. natura aptitudine actu et consue tudine no. Bal. i. l. qties. C. d suis et legi. et est de gratia ideo faciliciter reuocat: vt p Bal. in plu. feu. et Alex. in. l. si mihi et titio. ff. de verbo. obli. ¶ Quotuplex est feudu. Rn. bal. in plo[sect. 1]go pfati li. sup prin. q multiplex. Aliud regale. Aliud no regale. Jte aliud simplex. aliud coditionatu. i. no sub condi tione datu sed sub qualificatione: vt cu cocedit feudu habitationis. Jte aliud antiquu seu paternu. s. qd fuit illius qui fuit cois pares agnationis. Aliud nouum. Jte alid prnu cuius natura aspicit tm masculos descedetes vsq ad quartu gradu et no plus sz si addit et antiquu extedit vltra vt no. bal. de suc. feu. §. hoc quoq in fi. Aliud maternu: cuius natura aspicit prio masculos. deinde feminas. Jtez aliud habes ppria natura feudi. Aliud impropria. Jte aliud reale quod transit ad herede. Aliud psonale qd solu ad vita alicuius cocedit. Jtem aliud ligiuz vbi iurat fidelitas con oem hoiez. Aliud no ligiu i quo prior dns excipit. Jte aliud francum. s. a seruitijs et operi bus exhibedis. Aliud naz francu. Jtez aliud annale et est feudu guardie et Castaldi et pro mercede alicuius rei. castaldus est is cui res dni gubernanda madatur. vt in. l. iubemus. C. de sa. san. ecc. Aliud non annale. Jtez aliud nobile q nobilitat possessorem Aliud burgese. s. qd no nobilitat. Jtem aliud ecclesiasticu. et hoc triplex. ¶ Primuz quod datur ecclesie. ¶ Scdm qd recipitur ab eade. ¶ Tertium qd datur vel recipitur a cle rico Aliud sacramentale. Et qn quis in uestitur de ducatu dicitur dux. de comitatu comes. de marchionatu marchio. qui autem est a principe inuestitus vel a ptate: de aliqua plebe dicitur capitaneus. Qui autez a capitaneis antiquo iure dr valuasor. Qui autem a maioribus valuasoribus sunt inuestiti dicuntur valuasini. s. minores valuasores hec dicit bal. in. ca. quis dicatur dux: marchio in princ. in lib. de consue. feu. ¶ Quis pot feudu dare. Rn. bal. de his [sect. 2]qui feu. da. pos. §. abbatissa. q quilibet tam masculus qua femina ta nobilis q rusticus: dumodo habeat legitima suorum bonorum administrationez. vt in. c. j. §. noui per quos fi. inue. Host. tz q etiam pot minor. xiiij. an. si feudum sit vetus si vero sit nouum oportet q sit pubes et iurauerit non contrauenire. ¶ Vtru platus possit re ecclie i feudare si [sect. 3]sine alia solenitate vel licetia. Rn. q sic antiquu. quis sit reuersum ad eccliam etia no obstate iurameto qd faciut plati de no alienado cum modificatioe tn de qua. s. emphiteosis. §. xxj. d nouo au tem non potest. vt in. c. fi. de feu. ¶ Quis pot inuestiri. Rn. sm Ho. q qli [sect. 4]bet etia seruus. dumodo sciente domino faciat. Et tam p se qua per procuratorem potest quilibet inuestiri. ¶ Quot modis reqrit feudu. Rn ho. q [sect. 5]quatuor modis. ¶ Prio per inuestitura dado sibi possessione corpale. ¶ Secun do per aliqd equalens inuestiture sicut cu dns dicit. vade in possessionez talis fundi et tene p feudo. ¶ Tertio p pscriptione. vt si. xxx. annis tenuit feudum et dno seruiuit: licet inuestitus no fuerit. ¶ Quarto per successionem. ¶ Quis succedet i feudo. Rn. bal. d his [sect. 6]q feu. da. pos §. et q q hec rapit tale captm. Fideli absq liberis ex se desceden tibus et in feudu succedetibus si qde feu du fuit cois paretis fratres defuncti cu filijs pmortuorum fratru i stirpe succedat his vo no extatibus ad agnatos pximio res id volumus ptinere et si qde in pari gradu sut piter admittunt si vo ex vno e vnus: et ex alio ples no i stirpe sz i capita succedere debere ordinamus hic ibi. ¶ Vtru femina succedat. Rn. bal. in. d. [sect. 7].§. et quia dicit gl. hic q non nisi in tribus casibus. ¶ Primo quado nominata est inuestitura. ¶ Secundo quando feudu redemit a dno. ¶ Tertio quando domi nus ei dedit ppter seruitium patris in qbus casibus ab aliquo ex paretibus non est iquietada. vt in. c. si qs sine filio ma sculo quead. feud. ad fi. p. ¶ Adde quar tu si feudu sit datu ad nullu seruitiu: q no extantibus masculis succedet semina sm bald. in. d. §. et q. ¶ Quintum qn feudu erat quesitu iure emptionis sm Odo. in sum. sua potius ex natura cotractus q feudi. ¶ Vtru concesso feudo ticio p se et descen [sect. 8]detibus filijs masculis et feminis filiabus filia simul cu masculo supstite admitta tur. Rn. bald. in Rubr. epm vel ab. aut feu. da. no pos. §. cu etia q no sz masculus solu: q natura feudi e vt pferat mascu lus. Et si postea filius decedit sine filio no admitteret femina soror premortui fratris q semel exclusa fuit p masculu. et io reuertit ad dnm. Qd veru est i feudo simplici et recto. Secus in feudo cocesso ad certu seruitium qd femina posset ex plicare p se vel p aliu q tunc admittet cu masculo simul. ff. de vsufr. accre. l. si qs ticio. et. l. si mulier. sm Ja. de bel. q di cit q fuit in facto in regno apulie. Ex q infert Bal. q statutu excludes femina extate masculo semel exclusam non amplius succedere nisi vt fratri hz succe dere. no vt patri mortuo sine masculo. ¶ Vtru clericus succedat in feudo. Rn. vt [sect. 9]colligo ex diuersitate opi. p cocordia q aut feudu erat sibi apertu. et tunc si pro moueat ad sacros ordines sic renuciare vr: q trasit ad statu incopatibile facit. c. d mlta. de pbe. et cle. gra d rescrip. Nec poterit isto casu seruire p substitu tu. nisi esset feudu ex quo pstaret soluz seruitiu reale. qd no est pprie fendu vel feudu ex q pstaret seruitiuqd no repugnat eius ordini: q tuc succedet eo q p clericatu no perdunt iura successionis xij. q. iij. c. j. cu si. Si vo pmouet solum ad minores ordines succedet q potest seruire p substitutu vt vult gl. in. c. j. de bene. fe. Aut feudu no erat sibi apertu: puta q erat tres fratres et primogenitus possidebat feudu et ipe erat vltimus q effectus e cardinalis. Postea mortui sut alij fratres sine herede: et tuc succedit. q no pot dici: q habuerit aim renucia di. nec etia facultate. et tuc de equitate iuris admittet q possit seruire p substi tutu: lz secus de iurisrigore nisi tale esset seruitiu qd de sui natura posset p quelibet explicari: q tuc etia de iuris rigore succedit. ar. l. cotinuus. §. si ab eo. ff. de ver bo. ob. Et hec est determinatio Bal. in l. quisquis. C. de epis. et cle. ¶ Quid si efficit religiosus qs succedet [sect. 10]Rn. Odo. et Old. i aut. igressi. C. de sac. san. ecc. q trasit ad monasteriu eo modo quo erat penes ingressum. l. si quis presbyter. C. de epis. et cle. Jnno. in. c. in pn tia de pba. limitat verum si seruitium ad qd tenet pot pstari ab ecclia als ad dnm reuertet. C. de ca. tol. l. vnica. §. ne aut. Albri. in. d. aut. tz q sm ius consuetu dinis feudorum reuertit ad dnm idistincte. vt est casus. si de feu. cotro. fue. c. q clericus. et de va. mil. qui be. ar. de. c. j. ¶ Sz qd si pater obtinuit pro se et suis [sect. 11]heredibus et successoribus quibuscunq trasibit ne ad extraneu vel legatariuz: vel clericu. Rn. Bal. in. l. j. ff. dere. di. et se quitur Ludo. de roma. in. l. id tempus. .§. j. ff. de vsuca. q sic sz ipse Bal. in. c. j. §. donare tit. qualiter olim feu. po. ali. corrigit se et dicit q dictio quibuscuq intelligitur de succedetibus ab itestato. ar. l. si quado. C. de inoffi. testa. Vnde dic q no veniet extraneus. Ratio quia res no dz regulari sm natura contractus sz cotractus ipe sm naturam rei de ducte in eo. vt. l. stipulatio ista. §. qsitu. ff. de vb. oblig. vbi lz stipulatio sit trasmissibilis in herede de sui natura. vt i l. veteris. C. de cotrahe. stipu. tame non transmittitur quando res in ea deducta no e transmissibilis. vt est videre in feudo nec legatarius et veniet nec clericus. Et sic dictio quibuscunq restringitur p no. in. l. j. C. de sa. san. ec. et p Jo. de are. in. l. j. §. ite nuciatio. ff. de no. op. nun. limita tame de clerico secundum q dixi. s. in. q. ix. ¶ Sz nuquid succedet frater vel filius [sect. 12]fratris qn qs fuit de nouo bnficio iuestitus si decedit sine liberis. Rn. q no sz ad dnm reuertet. vt in ti. de natura suc. feu. Et qd dictum est. s. q deficietibus filijs veniunt agnati itelligitur de feu do acquisito ab antiquo. i. ab eo q fuit communis pares totius cognationis. ¶ Vtru vasallus possit vni ex filijs pre[sect. 13]legare totum ius feudi. Rn. bal. i. tit. de prohi. feu. alie. q no vllo modo nisi de volutate et cosensu filiorum: q lex feudorum dictat q ad oes equaliter perueniat. vt in ti. qui. feu. da. pos. §. sz cum hoc. Limitat nisi sit ducatus vel marchionatus et hmoi qui debent primo genito soluz. Jo. an. lotharius tz q illud. c. j. de suc. feu. vbi dr q vltima volutas vasalli nihil vz in feudis: limitat ad ea dispositione q est vltima voluntas. secus in stipulatione quia incoheretibus persone pater potest stipulari vni cohereduz. vt. ff. de pac. l. auus. Et sic posset assignare in to tum. arti. l. filio. §. fi. ff. de ritu nup. cum multis alijs. ¶ Vtrum feudum possit dari in dotem [sect. 14]Rn. glos. in. c. fi. de feu. q sic ad tempus vite feudatarij et non plus. ¶ Vtru vasallus valeat grauare filium [sect. 15]heredez vt de vino qd educit de vinea feudali det oi anno p aia sua. Rn. bal. i ti. de suc. feu. i. j. q sic. q testatur de fructibus no de feudo qui fructus sunt res pprie heredis. vnde no dicitur alienatio feudi quando alienantur fructus se parati. ff. de dona. l. i edibus. §. ex rebus. ¶ Ad quid obligatur vasallus dno. Rn. [sect. 16]q ad. vj. q no. de vsi. feu. in. c. de for. fi. et xxij. q. v. de forma. et de iureiur. ego. ¶ Primu ne fit ei in aliqd danu corporis sui et q impediat pro posse. ¶ Secudum ne danu in tpalibus faciat vel vtilitate impediat. ¶ Tertiu ne reddat ei difficile vel impossibile qd facere eum velle videt. ¶ Quartu ne reuelet eius secreta per que vel minus tutus vel noceri ei possit. ¶ Quintu ne sit con eius iustitia vel honestate. s. maculado vxore vel filia eius vel fama dicto facto vel consensu. ¶ Sextu vt fideliter ei prebeat cosiliu: auxiliu et fauore. ¶ Adde septimu qd te net iurare fidelitate nisi ex pacto sit remissum formam aute iuramenti ponit Ho. sic ego ad iuro sup scta deo euagelia q ab hac hora in antea vsq ad vltimum diem vite mee ero fidelis tibi. C. dno meo con quecuq: excepto imperatore vel rege. intellige in ca iusta: et etiam dz excipere si habet aliu dnm antiquio rem. ¶ Adde. viij. q tenetur sm q conuentu est vel natura feudi regionis ipsius consuetudo requirit. ¶ Sed qd si dns moriens reliquit plu[sect. 17]res filios vtru iurabit oibus. Rn. q sic si oes equaliter succedunt. Host. tamen tz q no solu vni: similiter iurabunt oes filij seu heredes vasalli si feudu indiui sum habent. Si vero ad vnum peruenit: ille solus iurabit. ¶ Vtrum vasallus possit per aliu serui [sect. 18]re. Rn. Bal. in. c. mutus. epm. ab. vel abba. feu. da. non pos. q si seruitiuz debet fieri principi: vel non pot fieri per substitutum nisi de volutate principis. vt C. de murile. l. si quis ex corpore. Et io si incurritur talis infirmitas q seruitiu exhibere no pot perdet feudu nisi esset a casu fortuito sine culpa precedente. vt puta quia a latronibus cecatus: q tuc no perdet ne detur afflictio afflicto. ar. C. de fur. aut. neui. et. C. de epis. au. l. tam dementis. ¶ Quo amittit feudum. Rn. q. xij. mo[sect. 19]dis. ¶ Primus si vasallus efficit clericus vel religiosus de quo dic vt. s. in. q. ix. et facit. xxiij. q. viij. §. j. q arma no portat. ¶ Secudus si heres vasalli steterit per annu et die q no petierit a dno inuestitura feudi. Jntellige hic in sequeti si e maior. xiiij. annis. vel puella. xij. vt no. i c. veritatis de iureiur. p Pa. Tertius si vasallus mortuo dno ab eius heredibus in fra tps predictu inuestituram no petierit. de quibus duobus hr in ti. in qui. cau. feu. amit. c. j. Sed predicta limita qn iu rauit psone solu. vt cum dicit iuro tibi. Secus si iurasset sibi et successoribus. vel sub noie dignitatis: q no tenet amplius iurare successoribus nisi magna longinquitate piret memoria vt no. Pau. in. d. c. veritatis. Jte nisi esset miles quia hz annu. et mesez. Jte nisi iusta causam euz ipedierit. vt hr de phi. feu. ali. p lothariu. c. qm iter dnm. ¶ Quartus cu vasallus tribus vicibus reqsitus cora paribus et hmoi fidelitate iurare noluerit: quis dominus sit paratus facere inuestituram. ¶ Quintus si vasallus interficit ppriu germanu suu vel filiu germani sui vel alid conmiserit q parricida nucupari pos set vt tota hereditate haberet. ¶ Sextus si vasallus dimittit dominu in plio no mortuu vel ad morte vulneratuin. ¶ Septimus ppter multas cas ingra titu dis q enumerat. qui. mo. feu. amit. c. j. et. ij. et de feu. si. cul. no amit. c. j. et. ij. puta cocubuit cuvxore filia. vel sorore et hmoi. Octauus si scieter negauerit feu du vl parte aut coditione eius secus si igno: ater. ¶ Nonus si infeudauerit feu du alia lege q ea qua hz ipse vel in tale vasallu qui feudu seruare no pot. ¶ Decimus si dnz accusauerit aut testimoniu contra eu tulerit i ca criminali. et qdda dicut et i ca ciuili. ¶ Vndecimus si vocatus a dno q secu va dat iexpeditioe publica. puta vocatus ab ipatore vt secu vadat p corda suscipieda et hmoi no venerit nec aliu acceptu dno. miseritvl stipedia militie no dede. rit. ¶ Duodecimus si feudu alienauerit Jsti casus hnt i sum. Ho. ti. eo. ¶ Sz qrit an alienas feudu sine consesu [sect. 20]dni ipo fcto cadat. Rn. Pa. i. c. vl. d feu. q sic. et pot sine alia snia expelli et alteri coferri et si alienado dixerat. Saluo iu re dni sz bal. q sit ca bn amit. c. j. q factu seques e conriu. ar. c. ea te. de iureiu. et qd no. ibi secus si dixisset. Et alr vel alio mo no intedo q operat vt dno condice te novideat facta alienatio. et hoc veru nisi aliqua captio dno posset interueni re: puta daret castellu tali que dominus expellere postea no posset. ¶ Quid si no alienat nisi partem. Rn [sect. 21]Joa. an. que sequit Pa. vbi. s. q solu pdit illa parte que alienauit: etsi eet ma ior pars d phi. feu. alie. imperiale. §. j. ¶ An possit alienare p aia. Rn. q no ne [sect. 22]q legare neq disponere p aia. vt. in. c. j. qualiter feu. ali. lz nec et de iure cano nico sz Host. in sum. de immu. ec. Additio quod intellige in feudo te porali. q si seudu est perpe petuum pot alienari et ecclesie donari eundem Host. et sequitur Pau. vbi. s. ¶ Quid si alienat suas comoditates ad tempus longissimu. Rn. Bal. in. ti. de pace consta. iu. fir. in. viij. charta q no cadit. dumo actu sit q dniu vtile no tran seat allegat gl. singulare i. l. codicillus. §. instituto. ff. de. le. ij. Jte dicit in emphi teota. Jde tenet bar. in. di. §. instituto. vbi dicit q vedes fructus domus ad cetu anos no videt alienare. sz no plz. sz si vult alienare faciat sic. vedo vl cocedo fructus vel ipaz perceptione fructu. cuz hoc si dno placuerit vl dns no reuocauerit. Et sic saluo et saluato honore et iu risdictioe et consensu dni: et sic d iure possu nec alr: nec alio mo. Si at dno no placu erit. vel no consenserit vel reuocauerit vl de iure no possum res si inempta vel veditio vel alienatio sit irrita. et ipso iu re nulla et sic erit tutissima cautela nisi sit captio domim. vt dixi. ¶ Vtrum possit pignori dare. Rn. Pa. vbi s. q no: q q phibentur alienari generalria lege vel p testatore aut a iudice. vel p pactu cotrahentiu phiben tur pi gnori dari. l. fi. C. de re. ali. non alie. et p bar. in. l. in quorum. ff. de pig. Ro q p consti tutione pignoris de facili puenitur ad distractione rei. ff. de distra. pign. l. ij. et iij. C. de iure do. impe. l. ij. Et propterea vno phibito phibetur oe per qd puenitur ad illd. l. oro. ff. despo. cu concor. ibi in glo. positis. Additio secus est quando qs phibetur emere q potest in pi gnus accipere nisi fieret in fraude pro tanta quantitate q uon est verisimile dominum luituru ar. l. qui habebat. in pn. ff. de le. iij. sz bar. in. d. l. in quoruz. ¶ Ad que reuertet feudu vasallo pua[sect. 25]to. rn. bal. q. mo. feu. amit. §. at si libellario q si puat ex dolo conmissio i pso. dni ad dnz reuertit vt q sit pria ca ami. bn. ca. j. §. deniq qn vo deliquitur ex psona. tunc veniut agnati et no dns. qn ve ro ex ca alienationis tunc sunt opi. sed bal. ibide dicit q si fecit i fraude agnatorum tuc ipi agna veniunt non dns. Si vero no i fraude fecit. tunc reuertitur ad dnz tn filijvl agnati imo et filia ma sculis no existetibus debet redimere a domino et cogitur dominus eos inuestre vt de his q feu. da. pos. §. cu vo. qd intellige si feudum no erat nouum sm Ja. de belui. bar. tnvt recitat Pa. vbi. s. i. l. eu. ff. de iter. et releg. et in. l. vt iureiur. §. si liberi. ff. de oper. li. dicit q si pa ter comisit delictu ppter qd directe ve nit puadus feudo: puta q alienauit et hmoi vel conmisit aliqd cotra tenore iurameti tuc no cet filio etia si pcessisset ab anteriori gnatione. arti. in. l. j. ff. qs ali. te pro. et in. l. cu ro. §. fi. ff. de bo. pscri. vbi ptz q si qs prohibuerit alique testari: vel interfecit consanguineu cui d bebat succedere ab intestato fiscus occupat hereditate nec veniut aliq cosan guinei qui sunt phibeti vel occidenti gradus inferioris. vt ibi. pz cuz no. Si vero dilictu no est ppter q d irecte sit puadus: sed p quada conntia. puta q da natur ppter aliqd maleficiu: ita q eius bona veniut publicada: tuc pcedat distinctio Dy. in regula no dz li. vj. q distinguit et tenet q si feudu a patris pso na habuit origine noceat filio. secus si e a genere vlteriori. q tuc no nocet. Cu qua distinctioe transit Jo. an. et. d. Ant. in. di. c. fi. de feu. Distinctio tame Bal. mihi videtur eqor quo ad laicos. Additio sed in prelato ecclesiastico tenet cum Ange. de are. in sti. q. mo fini. tute. §. item finitur: q lz veniat priuadus feudo no tn nocet suc cessioni: q eo mortuo reuerteturad suu successore. et hoc sequitur etia gl i. c. j. §. fi. in ti. de caplis corradi. ¶ Vtrum vno feudatario deficiente ac crescat feudu alteri. Rn. Pau. vbi. s. q [sect. 26]no nisi fuisset expressum. vide Bar. in l. si mihi. ff. de verbo. obli. ¶ Vtrum vasallus vassalli mei sit meus vassallus. Rn. q non sicut nec liber [sect. 27]tus liberti mei est meus libertus. ff. p sol. l. nam socij. ¶ Vtru filius repudiata hereditate pris possit feudu tenere. Rn. sz Ho. q no. sz [sect. 28]aut totu debet retinere. aut totu repudiare. nisi dns de nouo bnficio iuestiat agnatis cosentietibus. Agnati vero bn pnt feudu retinere repudiata heredita tie. vt i costi. Fe. an agna. vl fi. defu. re. he pos. seu. re. c. si contingeret. [sect. 92]¶ Vtru vasallus inuito dno possit re su tare feudu. Rn. Joa. de imol. in. c. j. de feu. q no allegat gl. singulare i. c. fi. de capi. q cu. ve. et pau. in. di. c. j. ide tenet gl. in. c. q i ecclesiaru de costi. bar. vero in. l. is. cu q. ff. d a qua plu. ar. et Dy. consi. xliiij. et Ja de belui. i. d. c. fi. sic cocludut q si est datu ad certu suitiu no pot. Si vero ad seruitiu incertu tuc pot anteq illd seru itiu sit idiciu q nudu est puri ficata obligatio: fac it in sili gl. in. l. incola. ff. ad muici. nisi iurasset specifice no posse refutare sm bal. in preludijs feu. Fallit si dns esset in prelio: et tuc vel let refutare. q dns tuc no posset sibi pnidere de equali vasallo. ar. l. filie mee. ff. solu. ma. Nam cedere feud. est quide diuortium et nonvalet nisi possit consu li idennitati dni Host. in. c. vno. de va. qui cotra consti. lo. feu. alie. tz q pot. sz tu ten opi. bar. [sect. 30]¶ Vtru dns teneat vice repedere vasallo fidei. Rn. q sic als cesebit malefidus vt i li. feu. do. for. fi. c. j. in fi. facit. xxij. q. v. de forma. xcv. dist. esto subsectus et dz puari feudo p superiore si pfide se hz cotra vasallum suum. [sect. 3]¶ Vtru ecclesia possit sine vsura recipe re in pignus feudu et facere sructus suos Rn. sz. c. j. de feu. q sic dumo interi no recipiat seruitiu a vasallo. et istud hz lo cum etia in feudo laicali sz coiter doc. et. lz gl. ibi sit cotraria no curabis de ea. dicit tame Car. ibide que sequit. d. An. et coiter alij q si feudu esset liberuz no posset retinere fructus. q prefatu. ca. j. intelligit qn no est liberum. Sed iudi cio meo no habuit respectu ad seruitiu q coiter seruitiu no tm valet quantuz fructus feuditalr no esset bnficiu feudu Et io mi hi vr saluo meliori iudicio q tex. fundauerit se sup naturam feudi: q est vt dnium rectu remaneat apd dnm et vti le penes vasallu: sz cu obligatioe salte fidelitatis: licet nullu seruitium sit debitu. et ideo dimissa obligatione de cosensu ipsius vasalli cosolidat ipsuz dominiu vtile cudirecto no ex alienare sed ppa et sic no oportet attedere an sit liberu vel ne. sz q nullo mo retineat eu obligatu ad aliqd. et sic declaret q iteri est absolutus ab oibus rone feudi dbitis. ¶ Quid si dns recipit iteriz seruitiu a [sect. 32]vasallo. Rn. q si vasallus facit tanq ex d bito: tuc fructus teneret restituere nisi protestet. ar. i. l. ij. C. d iure dnico ipetr. et in. c. cu. M. de consti. Secus esset si ex li beralitate scies se non teneri vasallus exhibet cosueta seruitia. ¶ Vtru idem sit i emphiteosi et locatio [sect. 33]ne. Rn. q sic vn dicit spe. in ti. d se. §. qn ver. xl. q feudu et contractus emphiteoticus et libellarius sunt eiusde nature. et dicit Bal. in prefata. viij. char. in ti. de pa. costan. verum in feudis in quibus no de bet seruitiu sed certa quatitas pecunie vini et hmoi: alias no. Sed quo ad hoc no video quin liceat recipere fructus liberando a seruitio ratione ia dicta. lz Joa. et host. et alij dixerint idigere decla ratioe papali sz no placet. et dico q vbi cuq lex feudalis no est cotra iuris ci uilis aut naturalis ratione habet locu in emphiteosi. als no. vt tenet bar. in. l. si mihi et titio. ff. de ver. ob. et Bal. i. c. j. de inue. de re alie. fac. Aduerte etia in conscietia q melioratioes q coiter i conctu emphiteotico fiunt no posset rone mutui tenere ideo prefata omnia limito ta in hoc dubio quam ante precedeti de feudo et emphiteosi vbi melioratio no e facta q tuc lz. Jte quado est a causa li bera q si exbursasset quatitate pecunie vel quid alid dno pro ipso habedo sic no liceret quado fructus disproportio naretur a seruitio siue a fictu quodbn nota. q pauci aduertut. ¶ Vtru idez sit in vsufructuario obli[sect. 34]gate proprietario. Rn. sz Ho. in sum. q sic si habet a ca libera a proprietario alias non. vbi fructus disproportionantur a seruitio. Fictio vide. j. simulatio. et quomodo fictio iuris valet. et quado vide. s. consensus. §. iiij. Fideicommissum et mortis ca do natio legatoru appellatione continentur. ff. de. le. iij. l. et fideicommissum. sed sideicomissum ideo factum est q fideicomissa olim pe tebantur ex fide heredu. sed hodie fere exequata sunt fideicommissa et legata habent tn aliquas drias de qbus vide in gl. d. l. et si fideicomissum. et quod ibi no. et est tex. in. l. j. ff. dele. j. De contentis in hoc versi. et an fideicomissuz. vniuersale coprehedat ea q heres no habuit iudicio testatoris et quid sit fideicomissum vniuersale. not. Bar. in. l. si quis. seruu. §. fi. ff. de leg. ij. et no trahitur ad pticularia et e tex. sin. sm Dy. i. l. cogi. §. gnaliter. ff. ad trebel. et ange. in. l. j. §. j. ff. de heredi. insti. Fideiussor est qui pro alienis debi tis intercedit et differt a mandatore q mandator interuenit a principio: fideiussor vero potest accede re tam ante factum q post vt habet in auc. pnte. C. de fideius. propterea ta in ff. quam in. C. eo. tit. additur et manda toribus. [sect. 1]¶ Fideiussio non tenet quando est accessoria ei quod no tenet gl. i. c. grauis de censi. cu concor. ibi. positis. [sect. 2]¶ Quis pot fideiubere. Rn. q qlibet q hz libera admistratione suorum bonorum. [sect. 3]¶ Vtrum mulier possit fideiubere pvi ro. Rn. q no. et si fecit no tenetur ipo iure. l. ij. in gl. ff. dad se. consul. vellei. ¶ Vtrum mulier possit fideiubere p al [sect. 4]tero. Rn. q non sz qd no. in. l. quis ff. ad velleia. Et sm q ibi distinguitur ponuntur sex casus in quibus mulier potest fideiubere. ¶ Primus quando fideiubet pro pcio dando vt quis manumittat seruum. ¶ Secundus quando pro dotealicuius mulieris. ¶ Tertius quando renu ciauit beneneficio velleiano certiorata de eo. ¶ Quartus quando accepit p cium pro fideiubedo vel aliquid loco precij. ¶ Quintus quando in fraude si deiussit vt deciperet. ¶ Sextus quado pignus vel fideiussorez pro alio dedit. et post bienniu a dicta cautioe numera du iteru ad ide se obligauit vel pignus vel fideiussore dedit. Secus si infra bienium consensit: quia no valetet. ¶ Vtru clericus possit esset fideiussor. [sect. 5]Rn. q p laico nullo mo pot: et si facit est abijciedus. vt i. c. j. de fideiuss. Sz aliq limitat in frequentia fideiussionis pro pter verbu inseruies. in. d. c. positum q no. frequetia. i. valde seruiens sicut et ponit i. l. gallus. §. ille casus indifficil. i. valde difficil. ff. d. li. et post. sz mihi vide tur q nullo mo debeat fideiussor esse p laicis. vt. xj. q. j. c. quide in tex. et in gl. ni si in casu necessitatis in q sicut obligat subuenire indigeti. vt. xij. q. j. videntes sic et fideiubere. et hoc tenet gl. in. d. c. te quide. et gl. in. c. pe. eo. ti. sz p ecclesia vl p alioclerico bn pot fideiubere. vt in. c. ij. eo. ti. et in. d. gl. d. c. te quidem ¶ Sed nunqd obligatur si fideiusserit [sect. 6]Rn. q sic. vt. in. c. peruenit et in. c. costitutus. eo. ti. limitat tn Host. q solu tene tur de patrimonio suo vel de redditibus beneficij quos facit suos. no aut in pre iudiciu ecclesie. archi. in. c. statutum de rescrip. li. vj. tenet q nec etiam de fructibus beneficij. Sz cois opi. est in con trariu et cum opi. Ho. et sic tene. ¶ Vtrum religiosus possit fideiubere. [sect. 7]Rn. q non. vt in ca. pe. eo. ti. nec etiam si esset abbas nisi hoc fiat de maioris partis conuentus capli et abbatis lice tia. vt ibidem. ¶ Vtrum heres fideiussoris obligetur [sect. 8]sicut fideiussor. Rn. q sic. l. potest accipi. ff. de fideius. ¶ Vtru fideiussor q promiserat alique [sect. 9]pntare liberetur si talia p quo fideiussit post fideiussione conmisit capitale cri me propter qd fuit codenatus ad morte vel bannitus et fugit. Rn. q sic. vt e casus in. l. sed et si quis rei. ff. si quis cau. in pn. et no. in. l. si decesserit. ff. q satisd. cog. et ibi dicit q. d. Albri. cu fideiussisset p quoda scholari bononie accusato d quoda maleficio d eo presentado sub pena mille libraru postq fideiussionez accusatus fuit pfatus scholaris ab alio: de alio maleficio q fugit et no copares citatus fuit banitus et diffidatus sz co suetudine bononie et codemnatus ad morte post q condemnationem obtinuit q no erat obligatus sue fideiussio ni et hoc veru nisi fideiussor esset in do lo vel lata culpa respectu maleficij postea perpetrati: q in coscientia tenere tur ad ratione dani pximi. alias no ¶ Vtruz fideiussor rei decapitadi cui [sect. 10]dictus reus fuerat assignatus et fugit sit ipse decapitandus. Rn. Cy. in. l. ad cometariensem. C. de custo. re. et bar. et ibi tex. in. l. si quis reum. ff. de custo. re. q no. sz pecuniarit punietur. Ro q nemo potest se obligare ex cotractu ad pe na capitale. q nemo est dominus mebro ru suorum. xxiij. q. v. si no lz et in. l. liber ho ff. ad. l. aql. Si tamen fuerit in dolo punietur pena arbitraria. vt no. in dictis locis. et in gl. c. cu ho. xxiij. q. v. Nec ob. di. l ad comentariensem. q loquitur de illo qui habet ex officio custodia q punitur eade pena qua erat puniendus incarceratus si est in dolo fuge vel in ne gligentia nimia. vt ibi no. ¶ Vtru possit quis interponere fide[sect. 11]iussore in ca criminali. Rn. Pau. i Ru. de fideius. q si no venit imponeda corporalis pena pot: als no. et sic intellige. c. si clericos de sen. excom. li. vj. facit. d. l. si quis seruu iuncta. l. diuus pius. ff. de custo. re. est bonus tex. i. d. c. cu homo et ibi etiam gl. Fallit in muliere. de quo dic in aut. vt nulli in. §. necessariu. ¶ Vtru cu plures isolidu sut fideiusso [sect. 12]res debeat diuidi dbitu inter eos. Rn. pau. in. c. puenit. e. ti. q sic si sunt oms pntes et soluedo et hoc postulet ante li. cotestatam. ff. de fideius. l. si dubitet. §. j. et istud est beneficiu diui adriani po situ. C. de consti. pecu. l. diui Adriani. et habens in effectu. insti. eo. tit. §. si plures. et hoc verum nisi huic beneficio re nunciassent. [sect. 13]¶ Vtru pnte debitore pncipali et idiscusso possit coueniri fideius. Rn. q non vt aut. presente. C. eo. ti. etia sm pau. in d. c. puenit si costituerit se pncipalem debitore: vt fit coiter hodie. et hoc veruz est nisi renuciauerit huic beneficio. C. de duo. re. sti. aut. hoc ita. et nisi debitor notorie sit no soluedo: vel no possit coueniri vt in. d. aut. presente. ¶ Vtru creditor teneat cedere actioes [sect. 14]suas fideiussori. Rn. q sic. Jntellige qs hz con eu p quo fideiussit aliter pot ei de negare solutione debiti vt. l. modestinus. ff. de solu. et. l. fideiussoribus. ff. eo. ¶ Vtru debitor teneat satisfacere fide[sect. 15]iussori de oi dano. Rn. q sic. Jntellige. q ei euenit ex sua culpa ppter fideiussione. c. ij. et. iij. eo. tit. de fo. cope. c. fi. q officiu suu nulli dz esse danosum. ff. de fur. l. si seruus communis. §. qd vero. ff. ad velle. l. ij. §. j. ff. quemad. test. appe. l. sed si qs. ff. qui. ex cau. ma. l. videlicet: iiij. q. iij. §. venturus et in glo. d. c. ij. ¶ Vtru repetere possit vsuras quas sol [sect. 16]uit fideiussor p creditore. Rn. Jo. an. in regula danu li. vj. in mercu. et sequitur pa. in. d. c. ij. q aut simplr erat solu obli gatus ad debitu soluedu. et sic no repetet sz sibi iputet si soluit: q no erat obliga tus facit. l. centu. ff. de eo qd cer. lo. nisi soluisset vsuras vt interesse. Et hoc veru quado fideiussor obligasset se no solu simplr: sz etia in oem casum veniete ex debitopncipali: q teneret de augme to debiti vt. d. l. cetu. et. l. qro. §. j. ff. loca. et. l. mora. ff. de vb. ob. als simplr fideiu bes no tenet ad iteresse nec ad augme tu debiti. vt no. glo. in. d. c. iij. et sequunt doc. et io sibi imputabit si soluet iure fo ri lz iure poli debitor teneat si ipe erat obligatus in vo ad interesse seu augme tu creditori. als no aut obligauerat se fideiussor ad vsuras soluendas. Et sic sm legistas et canonistas distinguit q si soluit spote no repetet sm gl. in. d. c. ij. q indebite erat vt in. c. debitores de iureiurado. Si vo soluit coacte sed no opposuit exceptione no repetet. si aut opposuit sz per iniquitate iudicis fuit coactus soluere et sic no posset repetere nec debitor tenet p. l. exceptione. ff. eo. ti. ff. de euic. l. si p iprudetia. Sz in conriu sm theologos et in conscia tene firmiter q ta in isto casu qn soluit coacte q etia qn sponte soluit eo q sic pmisit eas soluere q possit repetere et q debitor sibi teneat q sic itelligit madasse vt soluat debitu vt. l. si pcurator. ff. de codi. inde. et sic sibi imputet debitor q eu fideiube re fecit p vsuris nisi soluerit in fraude vt faueret vsurario quia sic no repetet: aut no solu fideiussit soluere vsuras sz etia iurauit et sic repe. sm oes q lz pos set petere absolutione a iurameto non tame tenet sm Gof. q licet teneat fide iussor excipere vt no. in gl. d. c. ij. p mul ta iura non tamen tenetur agere. ¶ Vtru fideiussor remaneat obligatus [sect. 17]progato termino a creditore. Rn. scdm Pau. in. c. costitutus. eo. ti. coiter tenet q aut fideiussor erat obligatus ad tps solu puta vsq ad annu et sic non tenet post annum progato termino per. l. ite queritur. §. qui impleto. ff. loca. vbi pzq si locaui tibi domum vsq ad annu dato fideiussore: si coducis postea tacite ad aliud tps fideiussor no tenetur nisi de nouo promittat. Aut obligatio erat pura. s. solutio dilatata sit ad tps et sic lz solutio sit progata no tame liberat. Ro q nulla facta progatione termini tenetur fideiussor etiam post terminuz sicut et reus pricipalis. ar. c. cum dilecti de dolo. et. l. celsus. ff. de arbit. ¶ Vtru fideiussor ante tps possit agere con debitore vt liberet. Rn. q sic intribus [sect. 18]casibus. Primus si diu in debiti solutione stetit. ¶ Scds si dissipare bona sua debitor incepit. ¶ Tertius si codemna tus fuit sup fideiussioe de qbus habes in. c. fi. eo. ti. et vide quod ibi nota. ¶ Vtru fideiussor p alienatioe rei dota lis vel donatiois ppter nuptias costa [sect. 19]te matrimonio teneat de euictioe. Rn. Pa. in. c. cu cotingat de iureiur. Bar. in l. cum lex. ff. eo. tit. Joan. an. post multas opi. vident cocludere quod si mulier vendit no tenetur nec ipse nec ipa mulier. d. l. cum lex. sed si vendit maritus vel alius tenentur vedes et fideiussor vel ad re tradedam vel ad interesse sm q no. in. l. rem aliena. ff. de cotrahe. emp. ar. l. et si is. C. de pre. mi. Ratio q lex no resistit veditioni et actioni personali sz alienationi. i. traslatioi dnij vnde vxor no obligat q teneret ad trasla tione dnij. l. exepto in prin. ff. de actio. em. et ve. nec fideiussor quia haberet re gressum con muliere. Et hoc verum nisi mu lier iurasset: q si iurasset teneret ta ipa q fideiussor. Et hec opinio placet omis sis alijs multis in. d. c. cu cotingat per Jo. et. d. Anto. tactis. ¶ Vtru fideiussor possit aliquid recipe [sect. 20]re sine vsura a debitore. quidam tenet q no q eet vsura. ro q videt q fideiussor sit quodda mutuu interptatu. Sed ego credo q no sit vsura aliqd accipere. dumodo fraus neq dolus iterueniat puta q couenit cu aliquo ne credat de bitori nisi fideiubeat vt sic lucrari possit q tuc no liceret alias sic q hoc non est mutuu verum neq etia interpretatu. sed si rone facti aliqd accipe bene esset iniustitia et contra charitate quado nullu periculu hz vel labore in fideiubedo sz quado aliqd accipit rone periculu cui se exponit vel forte laboru et ceterorum q faciliter incurrunt in talibus fideiussio nibus esset oino licitu aliquid accipere moderate tame et sic est cotractus innominatus. non mutui. Fides dicit duplr. s. pactiois et cosen sus vt i. c. j. de spo. duo. omnis pactio qtucuq simplex dicit fides. Vn venies cotra pmissione dicit venire co tra fide pstita. Et sic capitur in. l. j. ff. de pact. et. ff. de costi. pecu. l. j. Vnde dicitur fides quasi fiet et hec respectu pmissionis de futuro. alia est que est cosensus de presenti et hec facit matrimoniuz vt no. in. d. c. j. de hoc habes etiam. iuramentum. §. v. De notatis i hoc. §. et q sit seruada sicut iurametu alias periuriu comittit no. Bal. in. l. pactu qd dotale. ibi: fides no scripta. C. de pa. vt in hoste vt a quo Bar. no. in. l. couetionu. ff. de pac. et in. l. fin. ad. l. iul. maie. vbi etiam q est seruanda bannito. no. idez iu. l. quid ergo .§. si seruus. et ibi Ang. de leg. i. et Bal. in l. j. C. quando li. sine iudi. se vindi. ¶ Vtru fides sit frangeti seruada. vide [sect. 1]l. iuramentum. v. §. xvij. ¶ Est et alia fides q dicit substatia spe [sect. 2]radarum rerum argumetu no apparetiu ad hebre. xj. c. Et de ista intellige que. j. dicam in toto isto capitulo. ¶ Jn quo differt fides ab opinioe. Rn. [sect. 3]vt. j. opinio. ¶ Que ptinet ad fide. Rn. Tho. ij. ij. q. [sect. 4]xj. ar. ij. q directe et pncipaliter articuli fidei. Jndirecte vero et secudario ea ex qbus si no crederent sequeret alicuius articuli corruptio et circa vtraq pot esse heresis eo modo quo et fides. ¶ Quot sunt articuli fidei. Rn. coiter [sect. 5]dicit q sunt. xij. q qlibet aplorum q fuerut. xij. suu posuit. et oes insimul oes articulos approbauerut. Szverius dicedu e q sunt. xiiij. septe ptines ad diuinitate. vij. ad huanitate xpi q oes ponunt i simbolo minori q sut ifrascripti. ¶ Pri musque posuit petrus e. credo i deu prez oipotete creatore celi et terre. i q tria cotinent. Primu vnitas deitatis ibi credo i deu no deos. Scdz distictio psone pris ibi patre oipotete. Et vt dicit Ri. i iij. sen. hic oipotetia includit oem sciaz summa bonitate puidetia respectu oiz et oem pfectione. ¶ Tertiu creatio oim ibi creatore celi et terre. i. visibiliu p ter ra et iuisibiliu p celu significas. ¶ Secudus articulus que posuit beatus Andreas est et in iesuz xpm filiu eius vnicu dnm nrm. eius dicit. i. patris et vnicu q solus vnus est filius. et dnm nrm. s. iure creatiois gubernatiois et redeptionis. ¶ Tertius articulus que posuit Joannes est. Qui coceptus est de spuscto natus ex Maria virgine. ¶ Quartus que posuit. Jacobus maior est. Passus sub pontio pilato crucifixus mortuus et sepultus. Quintus articulus quem posuit Tho mas est. Descedit ad inferos tertia die resurrexit a mortuis. in quo continent duo articuli. ¶ Primus descedit ad infe ros. s. sm animam. ¶ Secudus resurre xit a mortuis. s. gloriosus et imortalis: Sextus articulus que posuit. Jacobus minor est. Ascedit ad celos sedet ad dextera dei pris. Ascedit em no solu sup oes celos. i. sup oem creatura corporale sed etia sup oem spuale q ppter dignitate vnionis oes excellit ephe. j. ppterea ad dit sedet ad dextera dei pris. i. in potio ribus bonis patris. ¶ Septimus articulus quem posuit philippus est. Jnde veturus est iudicare viuos et mortuos. i. eos q in eius aduetu viui reperient et i mometo morientur et postea resurgent cu eis q primo erat mortui. ¶ Octauus articulus que posuit Bartholomeus est. Credo in spm sctm q. s. est tertia psona i trinitate. ¶ Nonus articulus que posuit Mattheus est. Sanctam ecclesia catholica. i. cogregatione fideliu. ¶ Decimus articulus que posuit Simo cananeus e. sctorum coione. remissione pctorum. Et iste articulus cu illo que posuit beatus Matheus est vnus articulus et ad vnu et eudez articulu ptinet q est de opatioe dei per qua dat nobis esse gre. et est sensus credo in spmsctm faciete sctam ecclesia ca tholica. i. vlem in qua est coio sctoru et remissio pctorum. et ideo no dz dici. Jn san cta. sz scta vel est sensuscredo catholica ecclesiaz esse sctaz. s. p operatione dei ec clesia in qua habete coionem sanctoruz et remissione peccatorum tn ad huc articu lu reducit fides de sacrametis q in eis comunicat fideles. et sunt instra sanctificadi. et ex consequeti peccata remittedi. ¶ Vndecimus articulus que posuit Ju das tadeus est carnis resurrectionem. ¶ Duodecimus articulus est que posuit Mathias. vitam eternaz. Et est sensus istorum duorum. Credo q deus resuscitabit nos et dabit nobis vita eterna. s. bonis et ex cosequeti sequit q dabit malis penam eterna hec ex Ri. in. iij. dis. xxv. ¶ Vtru simplices q i subtilitatibus fidei [sect. 6]errat peccet. Rn. Tho. ij. ij. q. ij. ar. vj. q no si no ptinaciter puerse doctrine inherent in pticulari con vnuiuersalis ecclie fide. spe. vo ti. de hereti. et aluarus. vt re fert Jo. de li. tenet q peccat mortaliter et sunt heretici. specu. allegat. xxiiij. q. j. schisma. C. de hereti. l. ij. et de i ius voca do. l. venia. xxxvij. dis. c. fi. aluarus vero allegat. vj. q. j. qro. xvj. q. j. si cupis. xxij. q. ij. in ipsarum. sed ego credo vera opi. san. Tho. immo plus dico q aliquado talis error posset esse meritorius. vtputa aliquis audit aliquem predicatorem famosum vel epm predicasse alique errorem et simplex credit animo obediedi fidei paratus tamen corrigi. na ex intetione opera iudicatur. c. cu volutate de sen. ex. aliqn cu pcto veniali. vtputa ve tula credit trinitate ee vna femina. et q credit ecclesia sic tenere sic credit. et tn no est heretica q coditionaliter credit si ecclesia sic tenet et credit. aliquado est cu mortali vt est quado ho scienter credit aliquid qd est cotra articulos fidei vel determinationem ecclesie et hoc patet ex. c. danamus in fi. de sum. trinita. ad iura q adducit spe. l. ij. cu sua glo. est contra ipsum. l. venia. nihil facit ad ma teria. c. schisma loquit de hereticis paratis se non corrigere. ad iura aluari q videntur velle q ignorantia non excuset. loquunt de ignorantia iuris naturalis q non excusat. Et hoc tene. sicut tz etia Jnn. in Rub. de sum. tri. et car. i cle. vnica de sum. trini. vide etiam q infra dicam. Hereticus in prin. ¶ Vtru oes teneant habere fide expli[sect. 7]cita. Rn. sm. s. Bo. in. iij. di. xxv. ar. j. et co uenit cu eo. Ri. ibide q credere explicite et distincte est fidei prouecte et no est necessariu nisi illis qui fide necessario alijs habet maifestare. s. officiu docedi et predicadi sumsperunt. credere vero implicite est fidei diminute. et no sufficit habeti vsum rationis: q cu quedam sint notorie diuulgata no posset quis il la ignorare sine conteptu et totali negli gentia sua salutis. credere vero partim implicite. s. quosda articulos et quosdaz alios explicite est necessariu ad salutez tenentur em etia simplices ad illos articulos explicite credendos quos eis manifestat no tantu predicatio sz et ecclesiastica cosuetudo. vte de vnitate et trinitate quam ex signatioe noscere pnt cu dicut. Jn noie patris et filij et c. Jtem de natiuitate passioe et resurrectioe q fe sta predicat et remissione pctorum qua ex actu psbyterorum noscere pnt. Jo ab igno ratia taliu nullus excusat vtens rone. q no pot esse sine negligetia et coteptu. ni si sz Ri. vbi. s. illi qbus xps nec p se nec p alium. nec p inspiratione interiorem locutus est: q talis no tenet credere ex plicite nisi id qd credebat in lege natu re. Tenet etia alexa. de ale. scda scde. titulo de pplexitate coscietie q puer i car cere sarracenorum iclusus ab infantia sz aug. de qonibus noui et veteris testis. si no fuerit a q deciderit ne eum rumor doctrine fidei puenerit imunis erit. et cu no habeat ipotetia oio crededi dicit alex. q si faciet qd in se est deus illuminabit eu vel p occulta inspirationem vel per angelum aut per hominem. ¶ Vtru sit necessariu ad salute cofiteri [sect. 8]ea q sunt fidei. Rn. q sic p loco et tpe sz Tho. ij. ij. q. iij. ar. ij. puta qn si aliqs iter rogaret de fide et taceret et ex hoc crede ret vel q no haberet fide vel q no esset vera: vel alij p eius taciturnitate a fide auerterent et hmoi in casibus in quibus honor debitus deo et vtilitas pximis im pededa subtrahit nisi cofessio fiat: e necessaria de pcepto. Jn alijs aut casibus no est necessaria de pcepto sed de cosilio si mo vtilitas fidei sperat. Vitupera bilis est cofessio fidei qn solu est ad per turbatione infideliu. dicente dno Mat. vij. Nolite sctm dare canibus. facit. c. in mandatis. xliij. distin. ¶ Quid de illo q lz interius credat: tn p [sect. 9]pter timore facit alique actu ifidelitatis puta exhibet reueretia idolo. portat aliqua veste designata ad aliqd determinatu signu ifidelitatis et hmoi. Rn. q peccat mortaliter: q sm aug. xxxij. q. iiij. sicut sanctius est mori q vti idolati co. hec ille. Se cus esset si no designaret determinata infidelitate sicut legimus in bto Sebastiano q vtebatur clamide militari ex bono zelo: vt lucraretur ani mas christo: et huiusmodi. ¶ Vtru liceat pce vel pcio alique addu [sect. 10]cere ad fide: vide. j. iudeus. §. xxxiij. [sect. 11]¶ Vtrum liceat disputare de fide. vide s. disputatio. de hac materia. vide. j. in fidelitas. Filius qda dr spurius et pprie est natus ex mre nobili et pre ignobili. vel pre icerto et mre vidua. Sed in iure spurius dr ois natus ex illicito coitu preterq de cocubina in domo reteta ab eo q no e coniugatus. vt no. in. c. tata. q fi. sint le. et no. bar. i. l. si gener. ff. de his q. vt idi. quis natus de adulterio pprio noie vocet mazer. deutro. xxiij. et in. c. nisi cuz pride. §. psone de renu. Et ois talis spurius i nihilo succedit patri vel coniuctis p linea prna q no dr agnatus de q text. i c. dicat aliqs. xxiij. q. iiij. et gl. in. c. p vene rabile q fi. sint le. et q no. i aut. ex conplexu. C. de ice. et inuti. nup. et insti. de suc. cog. §. vulgo. et insti. ad orphi. C. nouissime. imo nec pr pot tale istituere heredem. aut. lz. C. de na. li. et. d. c. dicat aliqs. Vn dicit pa. i. d. c. p venerabile. q bastardi nobiliu no dnr de paretela parentu. q sordes non coputant inter pcipuos. C. ad orphi. l. si qua illustris. nec arma parentu portare pnt. et est snia bal. in. l. cu legitime nuptie. ff. de sta. ho. et sequit. d. Ant. in. d. c. per venerabilem. Ad ppositu eorum q hic dnr et qlr pbet qs esse filius. vide gl. i. l. lucius. in vsi. nullus. ibi p coniecturas et ibi Bar. i vsi. filiatio no pot pene pbare. ff. de condi. et de. Bal. not. i. l. neq natales. v. filiatio. C. de pba. et Sali. in. l. si vicinus. v. quero. nuc qualiter filiatio habet. C. de nup. ¶ An talessuccedat mri. distigue q aut [sect. 1]e vulgo qsitus et ppe solu spurius et sic suc cedit cu legitis filijsnisi mr sit illustris femina. vt i. d. l. si q illustris. et ibi p gl. et Bar. et isti. de succes. cogna. §. vulgo qsitus. Jde dic de notis aut sunt et mazeres sicut nati de ea q no poterat esse legitima vxor siue q alteri nupta vel ipe siue q consanguineus vl affinis. et sic in ni hilo succedut vt in. d. aut. ex complexu. pot tn heredes eos istituere sm Mat. et Mo. et videt tenere glo. in. d. c. tanta. ¶ Querit an paretes succedant pfatis [sect. 2] spurijs. Rn. pa in. d. c. tata q no in eo ca su quo ipsi no succedut paretibus. Et hoc veru de quibuscuq filijs illegitimis. ¶ Quero an prefati spurij possint insti [sect. 3]tui heredes ab alijs extraneis. Rn. pa. i c. cu haberet de eo qui du. i ma. qua po. per adul. q sic. q no prohibent nisi pa retes vt no. glo. in aut. qui mo. na. effi. sui. §. vltimo. Additio. Et sm bar. in. l. si is qui ex bonis. ff. de vulga. et pupil subst. no prohibet succedere fratri suo pupillo etia ex iudicio patris. facit glo. in aut. q. mo. na. effi. sui i fi. q dicit q licet pater no possit talem vulgariter substituere pot tn pupillariter qsi pupilli sit heres. ¶ Vtru parentes possint pfatis spurijs [sect. 4]aliquid relinqre rone alimetoru. Rn. q sic vt no. bar. in. d. aut. ex coplexu immo tenent de eqtate canonica eos alere sz facultates eoru: et ta pater q mater tuz q tales no sunt in ptate nec patris nec matris. insti. de nup. §. sunt et alie psone et. l. vulgo concepti. ff. de sta. ho. tum quia alimeta debetur istinctu nature que sic matre obligat sicut patre vt no. Jnno. i c. ij. de regula. et pa. in. d. c. cu haberet se cus de iure ciuili vt in. d. auc. ex conplexu. Vnde dicit bal. in. l. fi. §. si a socero. ff. de his que in frau. cre. q de equitate cano nica pot pr donare spurio. vt habeat p alimetis et silr legare pro alimetis not. bar. in. l. fi. ff. de his q vt indi. et Cy. in. l. no oititulo. C. de admi. tutorum. dicit q et spuria dz dotari. vt no. Jmola. in. l. lucius la. ij. §. j. ff. dele. ij. Limita predicta nisi esset in nimia quatitate in fraude legata. et conclude q prefati cotra predicta a patre recipiendo de eius bonis tenetur restituere etiam in conscientia. ¶ Filius alius dicitur nothus. vt not. [sect. 5]in. d. §. snnt et alie psone. qui aliqn dicitur naturalis tantum: q uis spurij et sut naturales tm et talis est ille q e natus ex coitu neq danatoneq approbato de iure ciuili. vt est filius cocubine solute in domo retente a soluto que posset esse eius vxor legitima: puta q non est co sanguinea nec affinis. vt in. l. in concu binatu. ff. de concubi. et iste succedit patri ab intestato in duabus vncijs totius here ditatis dumo no existant filij legitimi vel vxor legitima. vt i auc. liceat pri. C. d na. li. q filijs legitimis existetibus vel ne potibus no pot nisivna vncia relinqre ei et mri et no vltra vt. l. mre. C. de na. li. Sz si nihil reliqrit ei i nullo succedet sz tamen debet alimetari a legitimis. ¶ Sed nuqd si no hz filios legitimos [sect. 6]poterit tales heredes istituere. Rn. q sic etia in totu legitima tn reseruata pare tibus si hz vt no. in d. aut. liceat pri. et lz Goffre. teneat q no succedat cuz hodie talis coitus sit reprobatus vt in aut. de leno. col. iij. et in aut. scenicas. colla. v. et C. de cocubi. l. vnica tn ego teneo cu gl. in. d. c. tanta et in. c. nisi cu pde de renu. q succedunt etia de iure canonico q ex quo ius canonicum non statuit oppm no debemus in hereditatibus recedere a dispositione iuris ciutlis. facit. c. per venerabile q fi. sint le. et sequitur Pa. in d. c. tanta. ¶ Filius alius dr legitimus tm et iste est [sect. 7]adoptatus vel arrogatus. Et dnr legitimi tm q no natura sz legis institutioe sut filij vt de cog. le. i rubro et nigro. Et isti si no sunt legitime emacipatia pre ado ptate succedut patri legitimo simul cu filijs legitimis naturalibus: vt no. C. de ado. l. fi. et institu. de here. que ab intest. def. §. item adoptiuos. et in. l. si pater. ff. de adop. vide. s. ado. §. j. et. ij. ¶ Filius alius dr spualis et legitimus si [sect. 8]cui est susceptus de baptismo vel crisma te. Et iste in nihilo succedit quia cu sit spiritualis no extedit se ad tpalia. ¶ Filius alius dicitur spiritualis tan[sect. 9]tum sicut sunt omnes christiani pape et de diocesi epi et de parochia presbyteri vt in. c. oes. xxx. q. j. et isti similiter i nihi lo succedunt paretibus suis isto modo. ¶ Filius alius naturalis et legitimus. [sect. 10]naturalis dicitur quia naturaliter e ge neratus legitimus quia ex legitima pa rentu coniunctione approbata p leges isti succedut ab intestato paretibus oibalijs exclusis. vt in aut. de here. q ab inte. limita nisi in casu in quo aliqui specialiter admittunt vt dictu est in filijs adoptiuis et sunt quasi dni viuetibus pa rentibus soluz eisde est administratio. vt insti. de here. q. et dif. §. sed sui. Vn ex consuetudine lege iuuata filij comitu appellant comites vt filij regu reges etia in vita paretu. vt. xxiiij. q. j. c. fi. et p bar. in. l. fi. C. de dig. ¶ Vtru filius naturalis tantuz efficiat [sect. 11]legitimus per seques matrimoniu inter patre et matre eius. Rn. pa. in. d. c. tata qd sic quicuq sit filius naturalis sit tpe quo genitus fuit poterat esse legitime vir et vxor in matrimonio paretes eius. et licet Bar. in. l. pe. ff. de concu. velit solu hoc esse veru in cocubina i donio reteta postea p vxore capta tn canoniste coiter tenet cotrariu et hoc teneas. secus esset si tepore generatiois no potuisset esse matrimoniu inter paretes q lz p dispensatione vel alio modo sit postea cotractu matri moniu no tm erut legitimi sm Joa. an. i quada apostilla bal. li. feu. ti. si de feu. cotro. fue. vult q nisi interueniat instru mentu dotale vt volut iura isti. de nup. .§. aliqn insti. de here. q ab intest. defe. post prin. et in aut. q. mo. na. effi. sui. §. fi. quis sequat matrimoniu no legitimat sed ego teneo contrariu sicut tenet moderniores canoniste coiter et in pratica sequunt legiste imo plus dico q lz tpe coceptus non potuisset essevxor eius si tn tpe partus cotrahit legitime cu ea filius erit legitimus sm coem opi. in. d. c. tanta. silr no nocebit filius natis ex concubina quin sint legitimi licet pater inter medio tpe habuitvxorem alia et ea mortua post ea accepit cocubina in vxore scdm Bar. in. l. cu mihi dece. de solu. et bal. in l. pe. ff. soluto matrimo. ¶ Vtru filij nati ex clandestino matri[sect. 12]monio sint legitimi. Rn. glo. in. c. qd no bis qui fi. sint leg. q si nullu est impedi mentu post approbatione matrimonij erut legitimi siue sint nati ante approbatione matrimonij siue post et hoc sequunt oes et probat i. c. ij. de cla. despo. Na approbatio retrotrahit et perinde est ac si a principio fuisset cotractu in fa cie ecclesie imo plus dicit Alanus q lz cladestine contrahetes no presumatur coniuges. vt dicit glo. in. c. lator qui fi. sint le. tn hoc procedit respectu nubetiu sed respectu filiorum presumuntur coniu ges qd est notadum. ex quo infert Pa. in. d. c. lator qd natus ex viro et muliere si mul cohabita tibus presumitur legitimus q fauore legitimationis presumi tur inter eos matrimoniu. pro quo facit l. in libere mulieris. ff. de ri. nup. et maxi me procedit si vocabat se coniuges. vt no. Jnn. in. c. ex parte de resti. spol. dicit etia host. q si multo tepore simul tanq coiuges cohabitarut presumedum est esse matrimoniu facit qd not. ipse in. c. illud. de presum. si aut erat impedimetum tunc sunt opi. Jo. an. et. d. Anto. tenent q post approbatione legitimant lz postea separent. glos. tenet qd hoc est verum in natis post approbatione. sed non ante natis. Joan. cal. tenet q nullo modo legitimant et hoc putat pa. veru de rigore iuris. facit. c. fi. i. §. si qs de cla. despo. Et hac teneo propter prefatu. c. fi. vbi est tex. apertus vide de hoc. s. cla destinu qn dicatur. in prin. ¶ Vtru natus de sponsa de futuro sit le [sect. 13]gitimus. Rn. pa. in. c. p tuas q fi. sint le. q sic si nullu sit impedimetu alias secus secundu q dictum est in precedenti. q. ¶ Vtru filius q coiter reputat filius vi [sect. 14]ri et vxoris teneatcredere vxori diceti eu ille gitimum. vide. s. adulterium. §. v. ¶ Vtru ex tractatu parentu quis consti [sect. 15]tuatur filius. Rn. Pa. vbi. s. qd ex nomi natione filij et tractatu vt filij constituit quis in possessione filiationis etia si sit natus extra domu. Vnde ibide dicit. d. Anto. que sequit Pa. vbi. s. et no. Bart. in. l. quida. ff. de pba. qd tractatus parentu puta q illi tractabat eum vt filiu et ipse eos vt parentes probat alique filium alterius imo plus vult gloss. in. c. trasmisse. q fi. sint leg. qd probatio huius tractatus prefertur negatioi parentu. Jte do. Anto. in. d. c. vult qd etia sola fa ma pbet filiu si nihil pbet in cotrariu. ¶ Quid si probet q vxor. eo tpe comisit [sect. 16]adulteriu quo talis conceptus est. Rn. pa. in. d. c. trasmisse. et. c. p tuas. eo. ti. qd si pater seu maritus cohabitabat eo tpe cu vxore reputabitur legitimus. q cum possit esse filius vtriusq debemus fauo re filioru presumere qd sit filius mariti potiusq adulteri pro hoc est tex. i. l. mi les. §. defuncto. ff. de adul. facit. l. q semper. ff. de in ius vo. Jte dic de filio nato de cocubina reteta in domo. vt semper presumat filius concubinarij. vt habes gl. singulare in. c. michael. de fi. presby. secus si fuisset absens tanto tpe q no po tuisset euz generare. vt. ff. de his q sunt sui vel alie. iu. l. filium. ¶ Vtru filius natus ex illis qui post ma [sect. 17]trimoniu contractu de coi cosensu fecerunt votu vel qn alter intrauit religione et repertus fuit sit legitimus. vide. j. ma trimo. iij. Jmpedimentu. v. §. v. ¶ Vtru appellatione filiorum veniat na[sect. 18]turales tm. Rn. Paul. in. c. in pntia. de pba. q aut apparet de tacitavoluntate disponentis siue ex verbis positis i dispositione siue q est eade ratio de legitimo sicut de naturali. et tuc veniut etia naturales siue tractet de pena siue de comodo siue in legibus: siue in statutis vel testamentis et hmoi. si vero no apparet de mete tuc si tractat de comodo veniut etia naturales. xxxv. q. vij. c. vni co et hoc ex benigna interpretatione po tiusq ex significatione propria: q ex ppria significatione noie liberorum vel filiorum veniunt solummodo naturales le gitimi non adoptiui vel naturales tatum vt in. l. si ita qs §. fi. ff. de leg. ij. no veniut etia vbi tractat de comodo spu[sect. 19]rij ex coitu damnato nati. ¶ Vtru filius denoiet a patre. Rn. qd sic de iure. vt in. c. ij. de couer. infi. et instit. de le. ag. tu. §. j. et hoc q sequit familiaz et agnatione patris nec ob. c. Raynu. de testa. q scdm Jo. an. illud erat p superbia: q mater erat nobilior. vnde filius se quit priuilegiu patris in tribus. ¶ Primo quo ad honores. ¶ Scdo quo ad cu riale coditione. C. de decu. l. eos. l. exem plo. et. l. nullus. ¶ Tertio quo ad origine ff. ad munic. l. j. vide gl. in. c. dicat. xxxij. q. iiij. et gl. in. l. cu legitime. ff. de sta. ho. de illegitimis dic vt in. §. seq. ¶ Vtru illegitimus filius sequat coditio [sect. 20]ne silr patris. Rn. q no de iure. sed matris sm gl. qua sequunt coiter doc. in. c. j. de coniu. ser. q vult q partus ancille erit penes dnm ancille. l. et seruorum. i prin. ff. de sta. ho. p quo facit tex. in. l. partu. C. de rei ve. et no. in. c. vnico de na. ex li. ve. et in. c. fi. de ser. no or. et insti. de iu. pso §. fi. nec ob. c. lib. xxxij. q. iiij. vbi dr sempex qui nascit deteriore parte sumit. sed expone deteriore. s. matris q fragilior est hoc tn limitat pa. in. c. lz de coniu. ser. verum nisi consuetudo vel statutu habeat aliud sicut hodie est q natus ex ancilla non est seruus si pater est liber. Quod no. ¶ Vtrum pr et mr teneat alere filios. Rn. q sic de q vid. s. alimeta. §. j. nisi i. v. casi bus qs no. pa. i. c. cu heret d eo q du. i ma. qua po. p adu. ¶ Primus si filius eu accusauitvt. l. si qs a liberis §. iteiuder. ff. de li. agno. ¶ Scds si pr eget ipe. q n tene tur vltra q pt. d. l. si qs §. sz si filius. Tertius si filius comisit crime ingratitudis cotra patre in gl. l. cu parte. C. de ale. li. ¶ Quartus si filius hz arte vel aliud vn viuat. d. §. sz si filius et. §. alimeta ibide lita tn hoc sz bar. in tractatu alimetoru nisi sit filius nobilis q eu dedeceat in tali arte opari. ¶ Quintus sunt oes cau se ex quibus pater pot exheredare filiu: ita et denegare alimeta. d qbus vide. s. exheredatio. et infra igratitudo. §. iij. ¶ Sz si diuortiu fiat apd que dz ali et q bus expesis. Rn. q extimabit iudex pesatis circustatijs. puta q minor trienio apd matre et hmoi: vt no. i. l. vnica. C. d diuor. fac. apud que li. edu. et i aut. si pa ter ibi d posita vbi dr q si pr fuit causa diuortij nutriet apud mrem expesis pris si mo mr no couolauit ad scdasnu ptias si vo mr dedit causaz apd patre expesis mris locupletis nisi pr minus ideoneus sit q tuc apd matrem locuple tem nisi alter eorum esset infidelis quia apud fidele sunt aledi. vt patet per ea que dixi supra batismus. vj. §. xj. ¶ Vtru filius magis teneat subuenire [sect. 23]pri q extraneo. Rn. pri et ifideli q exneo fideli ceteris pibus. vt no. gl. xxx. di. c. j. et. xlij. di. qescamus. et. lxxxvj. di. no satis. ¶ Est filius q no hz nisi vnu pane et hz [sect. 24]patre q fame pit et filiu silr cui dz subuenire. Rn. Cy. i. l. ij. C de pa. q fi. di. q potius pri q posset eu vedere. ego addo q ius diuinu sic eu obligat qd dt. Honora patre et c. et qn dicit q amor magis descendit q ascendat. l. isti quidem. .§. fi. ff. qd me. ca. l. liberorum. ff. de ver. sig. et. l. liberi. et ibi gl. ff. de ioffi. test. Rn. Ja. ibide q verum e quo ad ordine dilectioisr no tn quo ad effectu obligatiois na per natiuitate filioru no dz coditio aut fieri deterior q ia hz filiu obligatu. Sed in cotrariu facit qd no. bar. in. l. si qs ali beris in §. si vel parens. ff. de li. agno. vbi dicit post gl. q pr tenet alere filiuz de iure naturali et filius tenet alere patre de iure getiu et sic videt fortius vinculu quo tenet pr filio q quo tenet filius pri. cotrariu tn determinat in. l. j. in fi. ff. de iu. etiure facit et cotra qd no. bar. in. l. no queadmodu. ff. de li. ag. vbi vult q si quis hz patre et filiu diuites etidiget ali mentis q potius debet petere a patre suo q a filio ratione pdicta. ¶ Vtru filius possit nubere sine licentia [sect. 25]patris. Rn. q sic tam masculus q femi na quis non expediat vide. s. Dos. Et quomodo tenet eaz dotare que nupsit sine scitu patris. in. §. iiij. ¶ Vtrum possit vouere vide. j. votu. ij. §. v. [sect. 26]¶ Filiulfa. viuete patre emancipatus [sect. 27]acquirit vsumfructu i mrnis bois pvi rili. i. pro media parte si e vnus filius. et pr pro alia post morte mris. casus est. C. de bo ma. l. siviua mre. Jde dic d nepotibus et p nepotibus. Jdem dic si sunt plures filij q p virili parte simul cu patre: sed si aliqui sunt emacipati aliq i patria po testate pro virilibus partibus venient oes sed vsusfructus emancipatoru remanebit apud patre vt in. d. l. si viua. ¶ Sed nuquid idez erit in alijs bonis [sect. 28]aduenticijs. Rn. q no sed solum in maternis vt no. glo. in. d. l. viua. ¶ Vtru filius possit agere cotra patrem. [sect. 29]Rn. pa. in. c. no est. de spo. q sic ratione pcti als no est admittedus vt no. gl. in c. si ecclesia. xxiij. q. iiij. Sz glo. in. c. que ritur. ij. q. vij. tz. q pot sm canones con queri taz in ciuili q in criminali nego cio sz sm leges no pot nisi in castrensi causa ciuiliter no i alia. ff. de iu. l. is nul la. et et in quasi castresi vt. ff. d fur. l. si qs vxori primo rnso. no tn de furto sz actio ne in factu. C. de dolo ma. l. superstite. et hoc no existens emacipatus sz emancipatus bn potest agere petita venia et impetrata. C. de in ius vo. l. vlt. sed i cri minali causa no audit. ij. q. j. prohibent nisi iniuriam in ipsum conmiserit. vt. C. d pa. pote. l. cogruetius. ¶ Ad quid tenet filij paretibus. Rn. vt [sect. 30]colligo ex Alex. de ales i. iij. par. sum. in tractatu de. iiij. pcepto q ad tria de pre cepto. ¶ Primum est q tenent eos dili gere. Ratio q cu filius sit obligatus aie pa tris et matris ex cuius operatiois virtu te generatus est tenet ei repedere qd no pot in alio nisi amando q sic cosolatur eos cu hoc perpendut et hoc est qd dicit Hie. li. d hono. parentu. redde amorisvi cem et Jo. xiiij. Vt cognoscat mudus et c. q. d. exeplu capiedo q diligo patre et no sufficit q cossstat in corde: sed opz ostedatur in signo. nec dz ee amor quo obli gamur oes diligere. sed specialis et pre cipuus. et propterea no excuio a mortali filios qui nunq signa amoris ondut paretibus. immo semp loquunt dure et videntur eos habere exosos. ¶ Scdm ad qd tenet est obedire in his q ptinet ad dispositione rei familiaris et multo magis i necessarijs ad salute. vt sunt ea q ptinent ad bonos mores. Jn his scie ter cotenes obedire mortaliter peccat. Secus si ex inaduertetia vel raro sine coteptu: q vrveniale. Ad alia aute obe dire est de cosilio solu. ¶ Tertiuz est q debent eis i necessarijs subuenire siue sint infirmi vel i alia necessitate. vnde mortaliter peccant qui cuz possint eorum necessitatibus non subueniunt nisi for te esset quid minimum. ¶ Vtruz malitia pris noceat filijs. Rn. [sect. 31]q sic quantu ad pena tpalem. vt pz. C. ad. l. iul. ma. l. qsquis. et in. c. cu scdm. de here. li. vj. et i. c. nisi cu pride. §. j. de renu ci. lvj. di. nunq. et. c. nasci. Jte etiam ad pena eternam ppter malu exemplum vel mala curam. vt de Heli. j. Rn. j. facit. c. si ges. lvj. di. Similiter malitia filij inducit psumptionem cotra patrem. vj. q. j. qui crime. xxxvij. dis. legant. ¶ Vtru possit filius intrare relig ione: et [sect. 32]an teneat ad eius ministratione igressus. vide. j. religiosus. §. xj. et. §. xxxj. ¶ De filijs illegitimis ordinadis. vide [sect. 33]j. ordo. iij. §. xiiij. ¶ Quomo filij acquirut sibi et non alijs [sect. 34]fratribus. vide. j. peculium. Finis aliquado inspiciedus est aliqn medium aliquando principiu. vide multas allegationes. j. c. scientes de censi. et est que stio brocardica. Adde de hoc et q finis declarat qua lis sit res cesenda. l. sz et si qs. §. interdu et ibi Flor. ff. de vsuf. et Spe. in ti. de fru. et interesse. §. j. v. sed qd si debitor. et in epi. Quid Exitus acta pbat: careat successibus opto. Quisquis ab euentu facta notanda puta. Fiscus est bursa cesaris vel pricipis. xvj. q. vij. maiores. vel potest dici q fiscus hodie est saccus sine conscietia qui imbursat omnia quesita ma le. ff. de calu. l. in herede. et. ff. de inof. te. l. papi. meminisse. De fisco et quid sit et an ciuitas habeat hodie fiscum si superiore no recognoscat. et an ipm coe superiore no recognosces. Bal. no. in. l. ite veniunt. §. ait senatus. ff. de peti. here. et melius per Bal. in. l. j. C. de here. vel act. vendi. ¶ Vtrum fiscus pferatur alijs credito[sect. 1]ribus. vide. j. restitutio. ij. §. xvj. ¶ Fiscus turpia lucra etia ab heredi[sect. 2]bus extorquet: licet crimina sint extincta. d. l. in heredem. in principio. Flagella quo sut satisfactoria. vide. j. satisfactio. §. viij. Fletus de mortis iprobatur. xiij. q. ij. q preposterum. Fomes est langor nature qui carnis concupiscentia appellat. xv. q. j. §. vt itaq. Qui quidem non est peccatum: sed pena peccati ibibem. §. j. Forma est que dat esse rei sm Jnno. in Rubrica de conse. ec. vl al. ¶ Quid si omittat forma in sacrametis. Rn. q nihil fit. j. q. j. q pfectione. in glo. Fornicatio est omnis illicitus coitus vt. xxxij. q. ij. §. qui ergo. et in. c. meretrices ea causa. q. iiij. Sed pprie fornicatio est inordinatus concubi tus naturalis quo solutus solutam naturali vsu cognoscit. Et intelligit solutus quolibet vinculo. s. coniugij: consanguinitatis. affinitatis: ordinis: religionis seu voti. etia dr naturalis ad differetia illius vsus q dicit cotra natura vt no. in d. c. meretrices. et sic est ppria species lu xurie. vide. j. luxuria. §. ij. De no. in hoc. §. et inter quos fiat for nicatio et an sit crimen ecclesiasticum. no. Alexan in. l. si adulterium cum ince stu. ff. de adul. q sic. et q fit inter solutos. et quelibet excepta concubinaria punitur et de iure ciuili. no. Bar. in. l. j. de concubi. et Alexand. vbi. s §. j. et an p eam contrahatur affinitas no. glo. q sic in. l. j. §. pe. de concu. et in. l. non facile. §. affines. de gradi. ¶ Quid de clerico fornicatore. vide. s. [sect. 1]clericus. v. et. viij. §. iiij. ¶ Vtru accedetes ad meretrices excu[sect. 2]sent ppter ignoratia nescietesesse phi bitu. Rn. q no. imo peccat mortalr accededo. et toties qties. q ignoratia iuris naturalis et diuini in tali casu claro nemine excusat. j. q. iiij. per totum. Jtez peccat mortaliter si quis iduxit alique ad eas qui hoc non intendebat. de pe. di. j. noli. et. ij. q. j. notum. ¶ Que dria est iter fornicatione pprie [sect. 3]incestum stupru et c. vide. j. luxuria. §. ij. Fortitudo vera est per quam quis mediocriter timet et audet ad hoc inclinatus ex habitu propter bonum finem q est conseruatio boni cois in periculis mortis vt elicit a philosopho. iij. ethi. est aut fortitudo vt ibide dicit circa timores et audacias quasi cohibitiua timorum: et moderatiua audaciaru et quidez circa timores periculoru mortis est fortitudo simplr. circa vo alia est fortitudo sm qd Actus em fortitudinis principalior est sustine re. i. immobiliter sistere in periculis q aggredi: quia. iij. ethi. in sustinendo tristia maxime dicuntur aliqui fortes. ¶ Vtrum homo teneat sustinere mor[sect. 1]tem. vide. s. Charitas. §. v. Forus est exercendarum litium locus a fando dictus. c. forus. de ver bo. signi. De notatis in hoc vsi. vide Bar. i. l. in cotractibus. §. in oibus. C. de no nu. pec. et Alex. in. l. heres absens. §. si quis tutelam. ff. de iudi. ¶ Quomodo sortit qs foru. Rn. gl. in. c. [sect. 1]j. iij. q. vj. p istos vsus. Cotractus crime reus res religioq. Vir io similis vel puocat atq recusat. Excedit iussus vel co sentit vterq. et ibi vide expositionem cum alleg. Fratres quomodo diuidunt acquisi ta per alique ipsorum. vide j. peculium. Fraus non pot esse sine dolo sed bene dolus sine fraude. Jo fraudi inest dolus sicut species generi. ita dicit Pa. in. c. ex tenore. de rescrip. ¶ Fraus et dolus nemini dz patrocinari [sect. 1]tex. est in. d. c. ex tenore. facit. xvj. q. vj. c. j. xx. q. iij. constituit. xxx. q. j. dictu est. ¶ Fraus legi fit aliqn de psona ad pso[sect. 2]na sicut qn mulier vult donare viro ecouerso cu no possit. vt de donati. iter vi. et vxo. c. vl. supponit ia psona: puta q soluat eius creditori vt. ff. de do. inter vi. et vxo. l. hec ratio. §. vl. Silr tutor qui non pot emere re pupilli interponit alia psona que emat. Aliqn fit rei ad rez sicut cum quis dat frumetum filiofa. vel simile vt vedat p eo q pecuniaz mutuo dare no pot. l. iiij. §. j. ff. ad mace. q idez est ac si mutuaret ar. xiiij. q. iij. pleriq. j. q. j. sut nonulli. Aliqn fit vnus conctus ad aliu conctu conriu: vt cu vxor vedit viro qd donare intedit. l. si sposus. ff. de do. iter vj. et vxo. ar. xvj. q. iij. si sacerdotes. Aliquado fit vnus conctus ad aliu conctum si mile: vt cu mulier q fideiubere non pot facit se principalez debitrice. l. quis. §. si cu essez. ff. ad vell. et. l. se. Et oes tales preuaricant lege et in conspectu dei no excusant. facit qd no. in. c. intelligentia de vbo. signi. et in. c. quanto. de priui. et in. c. constitutus. de conces. preben. ¶ Fraudare nemo videt eos qui sciunt [sect. 3]et consentiunt. ff. de reg. iur. l. nemo. ¶ Fraudem videt facere etia is q non [sect. 4]facit q debet facere. ff. de his q in frau. credi. l. in fraudem. Frigiditas quo impediat matrimonium vide. j. matrimonium. iij. impedimento. xvj. Fructus sm Bar. in. l. ex diuerso. ff. d rei ven. Quidam sunt natu rales vt poma et hmoi que natura pdu cit et sicut pducit vtimur. Alij sunt par tim naturales partim industriales. vt lac. lana segetes: vinum et hmoi. q natu rales sunt inquatum a natura. et industriales inquatu in alia spem ex industria ipsis vtimur in. d. l. ex diuerso. et. l. certu. C. de rei. ve. coiter dr q relinqtur arbitrio boni viri an sint naturales vel industriales vt si plus vsat de industria hoim dicant industriales: vt de vino: caseo et hmoi. ar. l. querit. ff. de sta. hoim. et. iiij. q. iij. hermafroditus. Si vo magis de natura dicantur naturales Alij solum sunt industriales: sicut fructus q acquirunt ex artificio vel negociatione et hmoi: q alio modo dnr ciuiles eo q no pueniat ex re sz ex prouisione hois pcipiunt propter re. vt est pensio domus et hmoi. vt in. l. si naues. ff. de rei ven. et. l. domu. C. eo. ti. et istoru quida sunt hone ste perceptoru quida inhoneste. vt si lo cauit domu ad exercendum questu inhonestum. l. ancillarum. ff. de pe. he. [sect. 1]¶ Vtru bonefidei possessor faciat fructus rei qua bonafide possidet suos. Rn. vt colligo ex. c. grauis d res. spo. et. d. l. ex diuerso cu ibi no. q longa est distictio doc. quo ad forum cotetiosum ea omitto et solu dico quo ad obligatione restitutio nis in coscia q oes fructus naturales qua idustriales: siue possideat cu titulo: siue sine titulo tenet restituere si extat. si vero cosumpsit tenet solu restitue re iquatu factus est locupletior puta q in ea re expedit. in qua oportuisset expedere tm vel aliq emit. ex qbus ampliauit primoniuz suu. facit. d. l. certu. et. l. si me et titiu. ff. cer. si pe. Verutn diminuet de fructibus industrialibus rei lucrose qtu industria sua est extimada i dicto negocio exercitata in vtilitate seu augmetu dictorum fructuu accipiedoruz: q nemo militat stipedijs suis. d lucro au te facto ex re q de se non est lucrosa. dic vt. j. restitutio primo in v. possessor. §. j. Si vo no est factus locupletior no tenet cosumptis. ff. de pe. he. l. vtru. ex quo do lo non sit possidere. ¶ Vtru pfati bonefidei possessores pos [sect. 2]sint vsuca pere fructus pdictos. Rn. pa. in. d. c. grauis. q fructus naturales indu bitabilr vsucapiut p trieniu vt no. i. l. sequit. §. j. ff. de vsuca. facit. l. i bello. §. si qs seruu. ff. de capti. Alios aut cu fece rit suos no pot vsucapere. q qd meu e vsucape no possum. d. l. i bello. et vr tex. in. d. l. sequit. §. lana. Sz bene vsucapit aduersus iudicis officiu p qd tenebat restituere: q possum pscribere re meaz aduersus actione qua potera cogi ad restitutione eius. vt est tex. in. d. §. si quis seruu. et hoc voluerunt gl. et Bar. in. d. l. sequit in §. fructus. Et sic pz q in coscia post trieniu bona fide trasactu erut sui omnes qualitercunq: nec tenetur resti tuere. De possessore malefidei quomodo teneatur. vide. j. restitutio. j. in ver. possessor. ¶ Sz no. q fructus sunt illi q supsunt de [sect. 3]dnctis expesis q fiut gra fructuu qrendorum cogregadorum et coseruadoru. ff. de peti. here. l. si a dno vel pre. §. fructus. et l. plane. in fi. et. C. de fruc. et. li. expen. l. j. vbi dicitur hoc fructuu noie continet qd iustis sumptibus deductis supest. Na nullus casus interuenire pot q hoc genus deductiois ipedire possit. ff. fami. her. l. fundus qui. j. rnso. ff. sol. mat. l. fructus. Vnde fructus intelligit deductis necessarijs impensis. ff. de ope. ser. l. fru ctus. ff. de vsur. l. quod in fructus. et. ff. man. l. qui mutuam. in fi. et in glo. d. c. grauis. et vide. s. expese. §. iij. Vnde dicit tex. in. d. §. fructus intelliguntur deductis expesis que queredorum colocandorum et coseruadoru eorum gratia fiunt. et no solu in bonefidei possessoribus naturalis ratio expostulat. verum etia in predonibus: hec ille. Fugere an possit prelatus p persecutione. vide. s. eps. §. xxiij. De hic notatis et an fuga costituit in malafide no. Bar. in. l. impuberibus .§. preterea. ff. de suspe. tuto. in v. nota q per fugam et quotuplex est fuga. not. Bal. q triplex. i. l. j. C. de edil. act. s. volu taria. causaria et ignominiosa. ¶ Vtrum incarceratus pro delicto suo [sect. 1]possit fugere. Rn. si tenet iniuste. est cla ru q sic. si vero tenet legitime. tuc distiguo q aut tenetur non propter mortez inferedam vel aliqd membrum abscie dedum: sed propter aliud puta ad punitionem et hmoi. et sic no licet: facit ad qd no. gl. in. c. iusgentium di. j. si vo tenetur ad mortem vel abscissione membri: tuc sm. d. Ant. si pactum est manifestum peccat fugiedo: si fugit vt i pec cato perseueret. Si vero vt peniteat no tame si fugit non tenetur se restituere secus si occultu quis potest fugere. naz nullo iure cauetur q debeam expectare morte nisi violetia alicui fieret in fu giedo: q tunc haberet iniustum bellu. Jde dico de concordantibus cu eo vel auxiliantibus. dummodo fiat sine vio letia alicuius: et animo copassionis no aio fouedi tales in peccatis et sine scandalo alicuius maxime custodis. nec disti guo vtrum sentetia vel non quia quali tercunq sit credo fugere possit si bono modo vt dixi potest facere. facit gl. in. c. iter cetera. §. sed cum hijs. xxij. q. iiij. in fi. que dicit q licet reo corrumpere alique p vita conseruada. facit. ij. q. iij. §. no tandum in fi. facit. l. j. ff. de bon. eorum qui mor. sibi consci. vbi dicit tex. Jgnoscendum censuerunt ei qui sanguinem suum qualitercunq redemptum voluit. et sanctus Thom. ij. ij. q. lxix. dicit q si quis esset damnatus vt fame peri ret posset cibum sumere. immo videtur tenere q tenetur si potest ipsum sumere. Similiter dic de fuga: sed q teneat non credo neq comedere vltra codemnatione vel fugere. sz posset patienter ferre pro peccati sui satisfactione. ¶ Quid de eo qui queritur vt capiatur [sect. 2]an possit fugere. Rn. q siue sentetia cotra eum data sit vel non potest fugere non tamen cum violentia officialium qui vellent eum capere. quia ipsi habent iustum bellum contra eum. iij. q. v. non putes. xj. q. iij. qui resistit et sic eos impugnando mortaliter peccaret: similiter auxiliantes. Funus debet fieri in sumptibus secudum dignitatem vel faculta tez defuncti. l. si quis sepulchru. §. sum ptus. ff. de reli. et sum. fu. ¶ Funeris impensa semper ex heredi[sect. 1]tate deducitur: que etiam omne creditum solet precedere cum bona soluendo non sunt. l. funeris. cum duabus. ll. se. ff. de reli. et sum. fu. hoc limita in sum ptibus necessarijs no ad pompam vel statum: quia non liceret ex alijs debito in conscientia. ¶ De suo expedit mortuum funerari: [sect. 2]ideo mulier de dote quasi de pprio pa trimonio funeretur. l. in eum. ff. de reli. et sum. fu. Furiosus an possit in aliquo casu se obligare. Rn. in. c. sicut tenor de regula. q non cum non consentiat. vnde nota. q etia bene faciendo no presumitur sane me tis. Ex quo infero q licet faciat testamentum tanq quilibet mentis copos non valet. Jdem videtur si daret bona sua pro anima. facit. cap. si de succes. ab intesta. Dicitur autez furiosus voce carere ex quo cu loquit no intelligit quid lo quit sicut dormiens. l. sancimus in patre. C. ad trebel. et cui competit de reliquis in hoc. §. cotetis no. gl. in. l. j. et ibi Nic. de neapo. de cura. fu. ¶ Vtru possit baptisari. vide. s. baptis [sect. 1]mus. vj. §. x. ¶ Vtru debeat ei dare corpus xpi. vide [sect. 2]s. eucharistia. iij. §. xiiij. ¶ Vtru iputet sibi illud qd facit ad pe [sect. 3]na vel culpa. Rn. q no. facit cle. si furio sus de homici. na satis suo furore puni tur. ff. ad. l. po. de pari. l. pe. i fi. ff. de offi. presi. l. diuus. j. rnso. Pati etia potest in iuriam sed non facere. ff. de iiur. l. illud relatus. que lex ponitur. in. c. illud. xv. q. j. vnde quod facit perinde est ac si sine facto persone accidisset. ff. de admi. tu. l. vl. in fi. Furtum proprie est conctio rei aliene mobilis corpalis: fraudulo sa iuito dno facta aio lucradi: siue ipsius rei siue vsus rei siue possessiois. ff. e. l. j. Adde q hic dr q e conctio rei aliene quasi voles inferre q no fiat sine cotra ctioe vt ibi. et isti. de obli. q ex delic. nas. .§. furtu. et doc. et Alex. i. l. iij. §. si re. ff. de acquire. pos. qd est veru in gl. et Alexan. ibi nisi quado aliqs prestat ope vel co siliuz furti et est delictum iure naturali prohibitum: insti. vbi. s. et Bal. in rub. C. de ser. fugi. et est triplex. Bar. i. l. si ti. C. de infa. et est minus q derobatio vel rapina q fit per vim. l. si cum exceptioe. .§. qui vim ff. quod metus causa. ¶ Jn quo differt fur a latrone. Rn. pa. [sect. 1]in. c. ij. de fur. q fur proprie dicitur qui de nocte furatur. Latro autem qui de die. facit. d. l. j. que dicit q fur dicitur a furno. i. nigro eo q obscure et de nocte pleruq fit. Bart. vero in aut. sed nouo iure. C. de ser. fu. dicit q fur dicitur qui furatur clam sine aggressura. Latro ve ro cum aggressura: siue cum armis. siue sinevt in. d. aut. sed nouo. capiuntur tamen sepe equiuoce. vt in. c. tua de ho micidijs. ¶ Vtru sola volutas constituat alique fu [sect. 2]re. Rn. q. no q ad hoies. vt pz in. d. l. j. §. j. et io opz q sit cotractio: secus q ad deu de pe. d. j. vulgaris. et. c. si ppterea xiiij. q. vl. c. vl. q cotra preceptu. Non concupi sces rem pximi tui et est mortale pecca tn cu limitatione secundu q. j. dico fur tu mortale esse. §. xxxiiij. ¶ Vtru in re ppria possit ee furtu. Rn. [sect. 3]q no nisi alius haberet in ea aliqd ius puta q impignorata vel comodata et hmoi vt. ff. e. l. cu es pignori. §. j. et. l. si is q re. la prima i fi. propterea dr rei aliene. Sz quo ad peccatu bn comittitur p pter consciam erronea qua credit aliena. Jde dic si credebat sua lz no esset q no comitit furtu institu. vibo. rap. §. q tn. ¶ Vtru in re imobili: puta in agro et hu [sect. 4]iusmodi: vel no corporali vt sut actioes et suitutes conmittat furtu. Rn. q no. ff. eo. l. veru. la. prima. j. rnso propterea dr mobile corporale. ¶ Vtru sine aio furadi comittat furtu. [sect. 5]Rn. q no. vt. l. furtu. ff. de vsuca. in pri. et insti. de ob q ex quasi delic. nas. §. fur tu aut fit. xiiij. q. vj. c. vl. et. d. §. q tn pro pterea dicitur frandulosa. ¶ Sed qd si credebat propria autorita [sect. 6]tatere sua posse accipere. rn. q furtu no comittit sz pdit ius qd hebat i re. d. §. quia tamen et. §. se. et hoc de iure fori. secus de iure poli. ¶ Quid si credit dn z pmissurum. rn. q no [sect. 7]comittit furtu. ff. eo. l. si is q re. la. ij. intellige si suberat ca. ltia crededials no. ¶ Quid si dns videt et no condicit. Rn. [sect. 8]q si no cotradicit ex timore vel verecudia: perinde est ac. si cotradiceret. l. pe. ff. e. als vr cosentire. lxxxiij. d. error fallit hoc i isto casu: q hic expressus cosen sus exigitur. vt. ff. e. l. q vas. §. vetare et i casu. l. si qs seruo. C. de fur. vbi psuades seruo vt tollat re a dno. licet seruus ea tollat dno sciete: tamen talis tenetur furti et serui corrupti. ¶ Vtru rapies ancilla aio fornicandi [sect. 9]sit fur. Rn. q no. l. verum la. ij. als incipit certu. ff. e. ppterea dicit aio lucrandi. ¶ Vtru ille q solu vsuz vel possessione vsurpat sit fur. Rn. q sic. 50. di. q factu ff. eo. l. q iumeta. sicut vtes re deposita [sect. 10]vlre comodata ad aliu vsu et hmoi et te net ad restone extiatiois ipsius vsus. ¶ Quot sunt spes furti. Rn. q multe. [sect. 11]¶ Prima dr sacrilegiu. vt. j. sacrilegiu. ¶ Secuda dr peculatus. s. de religiosa: vel publica. ff. ad. l. iul. pec. l. j. xxiij. q. iiij. qd ergo. ¶ Tertia abigeatus. s. dispergedo grege et inde furado. ff. de abi ge. l. j. §. j. ¶ Quarta dr plagiatus. s. ho minis liberi vediti vel empti scieter. ff. de plagia. l. j. et. iiij. Et eode mo si seruu ali enuz sollicitauerit. vel asportauerit vel ad aliam regionem furtiue duxerit. C. de plagia. l. j. ¶ Nota etia q furtum aliquado dicit [sect. 12]manifestum. s. cum fur deprehendit cu repriusq veniat ad locu destinatu: siue depreheditur ab eo cuius est res siue ab alio. ff. e. l. iij. Aliqn dicit no manifestu. s. cu no dephendit cu re furtiua: vel si deprehedit cu re furtiua iaz delata ad locu destinatu erat. l. siue igit. ff. eo. ¶ Ouot modis participat qs in furto [sect. 13]et tenet ad restitutione pricipalis si no restituit. Rn. x. modis. ¶ Prio coopera tioe sicut faciens ferramina pro furtis faciedis vel scalas vel faciens scortaz vel alio modo prestans opem vel cosiliu nam tales tenentur furti. Jnsti. de obli. que ex quasi delict. nas. §. interdu. et. ff. eo. l. is qui ope. et. ff. de sicca. l. nihil interest. et tenet insolidu. et si nihil habuit qn sine sua cooperatioe no fuisiet furatu: als no nisi de peccato mortali. ¶ Vtru dates signu: puta fumi q parati ad furtu vel rapina vadat tenean [sect. 14]tur. Rn. sz. Jnn. et Ho. q sic similiter illi qui verbis aiatiuis aut instrumetis bellicis: vt sunt tibicines. Jte qui igne ponut i vna domo vt illuc alij curretes als domos pdetur et cosiles sz eosde et isolidu restituere tenet si als no fuissz factu sine eorum opere q si factu fuisset si ne ipsis etia tenentur sm q magis vel minus fuerut efficaces in hoc. ¶ Vtru illi q cu raptoribus vel furibus et hmoi vadut vt ipsos defendant ab il[sect. 15]lis qs danificare volut idebite teneat Rn. Jnno. et Hosti. in ca. sicut dignum de homici. q sic siue associauerint eos vt retraheret a rapina siue non: dumo raptores siue fures no iuisset si ipi eos no associassent. vn sm predictos tenet restituere i coscientia id qd predicti ra puerut. vel q eorum auxilio rapta fuerut: puta q cui rapiebat se defendissent si ipsi non fuissent vel q tales non iuissent si eos non associassent vel no tatu rapuissent. Similiter tenetur qui paci ficadi aio cu eis vadunt tame aduersarijs timore incutiut quo res suas no audet defendere nisi eisde hoc significent quia dant causam efficacem concor. Di. ti. restit. ¶ Vtrum si multi concurrunt ad fura [sect. 19]dum vel rapiendu nec habet aliquem capitaneum seu dnz super se. nec vnus magis aiauit aliu q alius ipsuz tenea tur quilibet i solidu. rn. Jnn. i. d. c. sicut dignu. et sequitur ibide. Pa. distinguit sic aut vnus fuit in culpa in subtractioe facta p aliu aut no. Si sic aut dedit cosiliu. et sic tenet insolidu in conscietia: si ue principalis inueniatur siue no: siue danum passus cotra principale velit a gere siue no. Si tame principalis esset absolutus a danum passo tuc etia libe ratur qui dedit cosiliu nisi ad eu aliqd puenisset q id tenetur restituere. Ecotrario tame si absoluatur cosultor non liberatur pricipalis per regula accessoru conuenit sequi naturam principa lis sui. de reg. iur. li. vj. Aut no dedit co siliu sed auxiliu: puta q associauit et hmoi: et sic tenetur inquatu danum est plus datu ex auxilio suo. Et si in totu puta q res erat poderosa et vnus sine alio portare non poterat vel vnus sine a lio non iuisset: vel nisi eu associasset tenetur in totu. ff. de fur. l. sed si quis. sur ripiat. §. si duo. Et ratio diuersitatis est inter dante consiliu et auxiliu q cosiliu vagat sup totu furtu auxiliu vero non: sed ad id sup quo pstatur. aut no fuit i culpa subtractiois rei alterius. et sic no tenet restituere nisi inquatu ipe asportauit Ho. tn indisticte tz q oes tenetur isolidu et quis vnus p se potuisset allegat. l. ita vulneratus. §. fi. ff. ad. l. acq. et l. si plures. ff. ar. fur. ce. et. l. j. §. fi. ff. si qs te. li. ee ius fue. Sz iste leges loquutur quo ad pena q oes tenent insolidu vt no. gl. in. d. l. si plures. Sz in coscientia tene cu Jnno. et Pa. vbi no habet locu pena nisi post codenatione q solu tene tur ad restitutione. vt dictu est. Aduerte tamen q qn plures dolo malo dederut damnu alicui si vnus restituat alij li berati sut. l. si plures. ff. de dolo nec cre do inconscientia etia de necessilate teneantur primo satisfacienti. q ob. sibi turpitudo sua nisi iste fuisset ca sine q no iduxisset eu ad tale quid faciendu. sed de bono consilio debet dari pauperibus si qd habuit. ¶ Secudo participat iussione seu ma [sect. 17]dato et tenetur insolidum ad restitutio nem deomni damno etiam si nihil habuit vtilitatis et similiter exeques. ar. c. iulianus. xj. q. iij. [sect. 18]¶ Tertio consilio de q dic vt. s. consi. §. j. ¶ Quarto cosensu. Jntellige. vt tenea[sect. 19]tur ad restitutione si cosensit expresso cosensu sm Ri. in. iiij. d. xv. sine quo fur tu no fuisset factu. als cosentiens. solu mortaliter peccatur: sed restituere non tenetur et sic intellige et limita. ij. q. j. no tum. c. cu notatis in gl. q volut vt cosentiens ligetur eadem pena de hoc. vide. s. consensus. §. ij. [sect. 20]¶ Vtru ille q audies alique suo nomine itulisset banu pximo hz ratu teneat ad rone. Rn. Mo. ti. d testi. q sic isolidu xj. q. iij. qui consentit cu duobus ca. se. et de resti. spo. c. cu ad sede. q sm. S. ta lis e cosensus iterpetratus. Limitat tn Mo. verum quado ex tali ratihabitione danificati impediutur recuperare dana credo ego etia q tenet quis no im pedirentur recuperare dummodo tale danu non fuisset datu si no presumpsis set talis danificans eu ratum habere. V. palpado. s. adulado eu vel laudado [sect. 21]eu subtile strenuu et hmoi et tenet isolidu sz Ri. vbi. s. si pbabiliter credit q ex hac adulatioe sut moti ad danifican du pximu: q talis adulatio e qda consen sus. lxxxvj. d. c. facietis et. ff. de ser. cor. l. j. §. persuadere. quis mo. vbi. s. teneat hoc veru in particulari adulatore non in generali: tn tu tene idem secundum q Ri. dicit. idem de detractore qui est ca sine qua non. ¶ Sexto recursu. s. qn danificates ha[sect. 22]bet ad eum recursum sicut ad patroci niu prestates sm Ric. vbi. s. xj. q. iij. q consentit peccantibus. ¶ Septimo receptatione. Nam scieter [sect. 23]receptas re furtiua et fure tenet furti. vt e tex. in. l. eos. et ibi bal. C. d fur. no tn punietur ac si furtu fecisset: sz sicut qui furto opera pstitit. et ita intelligit bar. i l. furtu. ff. de fur. d. l. eos. s. quo ad resti tutione tenet sz Jnn. et ho. in. c. sicut di gnu de hoi. de oi dano qd ex receptatio ne aut defensione factu est qd factu no fuisset. Receptatioe vero reru furatarum tenetur si ex sua receptatioe res q fura ta est habita no est a vero dno. d. l. eos. ar. l. quivas. §. ij. ff. de fur. et hoc si scieter fecit. l. quo naufragiu. ff. de incen. ru. et nau. §. no tm. Secus si ignoranter: vel vt re adderet dno q tuc no teneretur. vt in. d. §. no tantum. ¶ Sed quid si taz receptauit an teneat eas res restituere dno. Rn. mo. restit. v. q sic nisi imineat periculu in restituen do: ves latroni vel alteri persone. ¶ Octauo participatione. s. rei furtiue [sect. 25]comededo vel alio mo scieter recipiendo nisi in casu extreme necessitatis. ette net ad restone iquatu pticipauit. et hoc veru nisi res furata trasisset in dniu fu ris puta q pecunia et e mixta cu alia: vel granu vel vinu: et e cu alio mixtu ta lit q nullo mo pot discerni ab illo cu q mixtu q tuc trasit i dniu furis. l. si alieni nu mi. ff. de sol. et. l. na et si fur. ff. si cer. pe. et in. l. st frumentu in pn. ff. de rei ve. et recipies no tenet restituere nec peccat si fur. est soluedo. als sic secus si igno ratis et in bona fide consumpsisset nec fa ctus eet locupletior: als si extat vel factus e locupletior postq scit tenet rstituere: nisi sz q dixi. s. fru. §. j. et. ij. ¶ Nono no obuiado sz Ri. vbi. s. s. qui clamado vl alio modo posset prohibe[sect. 26]re ne furtu fiat et no facit. intelligo q te netur qn dolose no prohibet qn no hz ex officio. ar. eorum q no. i. c. quate de sen. ex. et sic limita Ri. vbi. s. secus qn no phibet ex negligetia vel q no vult se im miscere rumoribus vel alteri piculo et sic itelligo. et limito gl. i. c. no ifereda. xxiij. q. iij. et in. c. dilecto de sen. ex. li. vj. vel qn hz ex offo vt sunt prelati officiales tuto res et hmoi q tenet ar. c. facietis. lxxxvj. d. cu si. et qd no. i. d. c. sicut dignu. et tenet bal. i. l. qm iudices. C. de ap. et dy. i. l. qm mlta facinora. C. ad. l. iul. d vi. pu. et bal. in. l. macipia in prin. C. d ser. fu. q plus dicit q no facies restituere cum possit ex negligetia iudex tenet ipse. et Sco. si militer dicit q no facies restituere cuz possit ex offo et debeat q tenet insolidu et hoc. Jntellige sz eunde Scot. qn hoc faciedo no vergit piculu reipublice seu malu euidesvl pprie i psone q si sic no peccaret: nec teneret ad restitutione no faciedo dumodo proponeret his cessatibus obuiare. ¶ Decimo no manifestas. s. reqsitus i iu [sect. 27]dicio vel extra tali mo q res restitueret si diceretveritate qua sine piculo pprie psone pot dicere et et alterius psone: q te net insolidu. Vn si in iudicio reqsitus ta cet vel non vult respodere et dicere veritatez quam scit sz bal. i. l. psbyteri. C. de epis. et cleri. efficitur testis falsus: et tenet ad restitutione insolidu facit qd no. Pa. i. c. q cu fure. de fur. et bar. in. l. ci uile est. C. eo. fallit hoc si sciret in cofessione. c. dilectus. de exces. prela. ¶ Sz qrovtru teneat silr reuelare fure. [sect. 28]gl. in. d. c. q cu fure. q d iure ciuili no te net: q pot aliqd accipere vt idicet. ff. d pscrip. v. l. solet. ff. de condi. ob tur. cau. l. iiij. §. vl. sz de iure canonico sic. Sz mi hi videt dicendu sm Jnno. in. d. c. dilectus: et i. di. c. qui cum fure. et desimo. ca. nemo et bart. ange. Raph. in. di. l. ciuile est q tam de iure canonico q ciuili ad instantia partis non tenetur nisi reuelare furtu non furem ad pena sz iudex vel ex officio i plorado vel duz procedit per inquisitione generale pot conpellere ad iudicadum furem ar. l. iij. congruut ff. de off. presi. et sic recte epi pnt ad monere et excoicare no iudicantes no solu furtum. sz etia fures: q superiores tenetur expurgare puinciam malis hominibus Limito hoc qn no iminet periculu mortis in fure sm Hosti. et multo magis sibi. Et etia limito sz ea q dicam. j. Jnquisitio. §. j. et. ij. et. s denuciatio. §. xij Nec ob. pdictis si dicat q ad instan. ptis tenetur qs phibere testimo niu contra furem ar. l. nullu. C. de testi. q aliud e idicare: aliud phibere testimonu q quado qs testificatur iam fur est detectus p accusatione: szno sicqn indi cat. et io no tenetur ad instatia partis. ¶ Vtru in uenies rem aliena comittat [sect. 9]furtu accipiedo ca. Rn. pa. i. c. ex literis e. ti. q aut habebat p derelicta et sic no comittit. aut no habebat p de relicta: et sic comittit. l. falsus. §. q alienu. ff. eo. ti. xiiij. q. v. c. si quid inuenistiet. c. multi. ni si acciperet aio reddedi dnovt no. gl. in d. c. si quid. Fallit hoc i thesauro occul to. de q dic vt no. gl. in. d. c. si quid et vi de. s. eptio. §. xxiiij. et. j. Jnueta p totu. ¶ Quid si no iuenitur dns cuius erat [sect. 30]Rn. Pa. vbi. s. dabitur pauperibus ar. c. cum tu de vsur. et in auten. omnes peregrini. C. eo. de suc. ¶ Vtru inuenies aial dans sibi danu [sect. 31]in sua possessione q ipsuz accipit et ducit ad domu suam comittat furtu. Rn. vr q sic vt in. l. iij. ff. eo. Sed dic q si aio celadi eu dno furtu comittit. Si vo no animo celadi. Sed q ignorat cuius sit includit donec sciat. lz. vt no. i. l. qntus als icipit quis. ff. ad. l. aql. na no licet in eo agere aliquid malised dnz admonere vt suu recipiat. et de dano satisfaciat vt ibidem. ¶ Vtru emes re furata teneat restitue re. vide. j. Restitutio prio in ver. emes. ¶ Vtru quis possit vsucapere in re fur[sect. 33]tiua vel vi ablata cotra dnm rei. Rn. q no ta q ad fure q q ad eius heredes et etia quo ad eu qui emit quatucuq bona fide emerit seu q ad quecuq quocu qtitulo habuerit insti. d vsuc. §. qd autem dictum est. de quo tamen dic. vt. j. Prescriptio. §. ix. ¶ Vtruz furtu sit peccatu mortale. Rn. [sect. 34]q sic: q cotra preceptu. Exo. xx. No fur tu facies. in quo pcepto no solu prohibetur furtu pprie acceptu. vt. s. diffinituz est. sed etia omnis illicitavsurpatio rei aliene. xiiij. q. v. penale. xxxij. q. iij. meretrices. et quantucunq modica vt xiiij. q. vlti. c. vlti. et instit. de re. d. §. gallinaru vbi dicit gl. q etiam in vno ono qd limita q ad peccatu mortale quando. s. volutas etiam maiora subtraheret vel qn intedit dare notabile nocumetu pximo als minima accipere non erit pctm mortale facit. et. c. si qones d si mo. vbi no comittit simonia in modico et in. l. elegater. §. vlt. et ff. de dolo dr. Na nisi ex magna re eteuidenti callidi tate no debet actio dari d dolo et ibi gl. dicit magna. i. vltra duos aureos: qd li mito verum circa magnum dnm secus circa coes psonas q vr magnu facit ad hoc de cose. d. ij. c. reuera in prin. vbi dr q oes in deserto mortui sunt cu tn Caleph. et iosue superuixerint. ¶ Vtruz vxor q habes viru pdiguz ce[sect. 35]lat de bonis eius cotra eius phibitione vt sibi et viro puideat tpe necessario co mittat furtu. Rn. Rod. q no nec peccat nec tenetur obedire viro precipienti si bi q ei omnia tradat quia sic esset dare gladium furiosum. ¶ Vtru furas exnecessitate peccat mor taliter. Rn. pau. in. c. quonia de simo. q [sect. 36]qda sunt mala in se vt adulterare piurare et hmoi et illa ptextu paupertatis no sunt comitteda: vnde in ipsis hz locu illd. c. ita ne. xxxij. q. v. et. ca. sacris de his q vi. me. ca. fi. q potius dz qs quelibet mala tolerare q malo consentire nec ignoscitur ptextu. paupertatis si talia comittant. l. pala. §. no est. ff. de ri. nup. vbi dr. No est ignoscedu eiq obte tu paupertatis turpissimam vita egit qda sut malo q tn necessitas excusatvt furtu. q tpe necessitatis omia sut coia. xlvij. d. sicut hi. Et io no conmittit furtu: nec peccat morta. q tpe extreme necessitatis cibu vel vestitum et hmoi furatur vt no pereat eo q no cotractat re inuito dno. facit. c. discipulos de conse. di. v. Si vo no est necessitas extrema. sz magna excusat a tanto sz no a toto. Et sic intellige. c. si quis eo. ti. Posset etia excusari a toto quando ille a quo accepit abundat. vt dicam in se. §. ¶ Sed nunqd tenet restituere talis si [sect. 37]venerit ad pinguiore fortuna. Rn. q si necessitas fuit magna solu sic no tenet pcise restituere sz vl restituere si pot co mode sine magna inedia vel qn no excusat a toto penitere tres hebdomadas vt i. d. c. si qs. Et ista extimatio relinqui tur arbitrio boni viri qn debeat dici magna vel no. si vo est extrema non tenet restituere q de iure suu factum est. Posset etia dici q lz aliqs no sit in extrema necessitate q sine peccato et obligatioe ad restituedu pot occulteet bono modo accipere re alterius qn. s. ille ita abudat et iste taliter necessitat q de pre cepto sibi tenet subuenire qd qn sit vide. s. eleemosyna. §. j. Qd no. Et qd dixi licere exuti in extrema necessitate dic etia licere alteri pro eo facieti qui alio modo puidere no pot sm sctm Tho. li mita tame ista vera nisi ille cui furatus est esse in equali necessitate q sic no liceret et restituere tenet si abstulit. d quo vide. j. restitutio. iij. §. iij. ¶ Vtru comittat furtu et peccet q xpia[sect. 39]nos captos ab infidelibus furatur et libe rat. Rn. q no q nullo modo poterant eos habere captiuos. C. ne xpi materia ha. vel pa. in rubro et nigro. Et ideo cu iniuriose eos teneat no peccat q eos liberat. Silr dicedum esset de eo qui libe rat detentum iniusto a xpiano facit q no. xxiij. q. ij. dominus. ¶ Sz nunqd liceat res ifideliu capere. [sect. 39]Rn. q si esset indictu bellu con eos liceret d. c. dominus als no: sicutnec a xpiano. ¶ Vtru ille q no pot habere sibi debitu [sect. 40]possit furtiue sibi satisfacere. Rn. q sic. l. si no sorte in prin. ff. de condi. ide. arg. de or. cog. c. cu dilectus. immo dolus cum dolo compesari debet. l. si duo. ff. de dolo. et paria delicta mutua compensatioe tollunt. c. intelleximus. de adul. cu cocor. suis. Et hoc verum credo si nullu isto ru. iiij. concurrit. ¶ Primuq possit iudice sniante suu rehabere: q nemo dz sibi ius dicere. ¶ Scdm scadalu sui vel pxi mi inocetis cuius forte custodie erat res comedata. ¶ Tertiu periculum mortis corporalis vel alterius lesiois magne. ¶ Quartu piculumortalis pcti. s. piurij et hmoi q aliquo istorum iterueniete no licet immo si accepit et imminet piculu aliqd istoru triu postremo dictorum tenet restituere. ar. c. cu ex iniucto. §. sup qq de no. op. nu ci. cocordat Pa. i. c. olim. el. j. de resti. spo. vbi addit sm Jnn. q qua do. quis non habet copiam superioris potest propria autoritate sibi ius dicere. arg. c. p venerabile. qui fi. sint legiti. et bona glo. in §. ius gentiu dist. j. ¶ Sz qd si eps vel alius prelatus pci[sect. 41]pit sub pena excoicatiois q qui habuit aliquid de rebus talis teneat restituere et c. Nuquid talis qui sibi furtiue satisfecit teneat. Rn. q no. q ex quo licite pot sibi in recopensatione detinere iaz suum est factu nec amplius est alterius. nec etia si diceret i snia q etia q aio recopesandi vel qualitercuq: q tuc snia cotinet expsse itollerabile errore. Et io no tz nec silr ligat q no reuelat qn scit tale restituere aio recopesandi certus de debito qd talis dz habere. secus si non sit certus q talis debeat habere: q lz ipe dicat: no credo excusaret no reuelando quia multe fraudes aliter possent fieri. quo teneat reuelare et quado vide. s. de nunciatio. §. xij. ¶ Vtru liceat accipere rem mea apud [sect. 42]aliu deposita. Rn. q no. l. si qs. C. de po. nec etia si esset comodata. l. pretextu. C. como. in coscia tamen licet si comodatario vel depositario nullu danuz pot euenire sm Vldericu et host. allegat. l. bona fides. §. j. ff. deposi. ¶ Vtru liceat furari vt faciat eleemo[sect. 43]synas. Rn. q non. xiiij. q. v. c. forte aliqs cogitat immo tenetur restituere si fecit et quis sit vsurarius cui furatur: tame no licet nisi faceret pro existeti in neces sitate sm q dictum est. s. §. xxxvij. ¶ Vtru si res furata peat liberet fur a [sect. 44]restitutioe. Rn. q no: q fur sicut et quilibet alius malefidei possessor semp e i mo ra. vn si deteriorat etia tenet sm ea extimatione in qua melius valuisset apud dnz a tpe postq ea accepit. facit. c. gra uis. et qd ibi no. in gl. de resti. spo. et. l. in re furtiua. ff. d condi. fur. et i. l. nauis. §. ge neraliter. ff. de rei ve. excipit casus qn rem dno loco et tpe obtulit: et ipe recipe re recusauit: q purgauit moram. d. l. in re furtiua. nec tenet si perierit vel dete riorata fuerit. l. vl. C. de condi. fur. ¶ Vtru teneatur fur ad restitutionem [sect. 45]fructuu rei. Rn. q sic no solu pceptos sz etia pcipiedos a vero dno seu quos pcepisset. d. c. grauis. et. d. l. in re furtiua .§. si ex causa. ¶ Vtru fur possit repetere seu retinere [sect. 46]expesas quas fecit in re furtiua. Rn. q non nisi vt dictum est. s. expense. §. iij. ¶ Vtrum filiusfa. vel vxor religiosus et [sect. 47]hmoi possint con volutatem patrisfa. vel mariti et hmoi restituere rem furata ab eis. Rn. q si res extat apud eos q tenetur. l. in ciuile re. C. de fur. Qd intellige sm q dictu est. s. §. xxiiij. si sine periculo fieri pot si vo no extat sed est cosumpta vel alienata: tuc si pciu vel res e ver sum inutilitate dni vel mariti pot bono modo de bonis dni vel mariti restituere etia eo condicete. Et voco hic vtilitate dni etia si se vestituit vel calciauit sm couemetia sui status et hmoi. Si vero expedit inutiliter. vt puta in vanitatibus et hmoi no pot con volutate dni restituere nisi habeat vltra dote vel peculiu castrese vel quasi. cocor. monal. resto. ij. ¶ Sed si quid maritus ipse furatus est vel [sect. 48]pater poterit ne vxor vel filius restituere cotra sua volutate. Rn. q sic si res est in eius potestate. d. l. in ciuile re: sed si est in potestate patris vel mariti non: si tn facerent bona fide no peccarent morta liter quia no comittunt furtuz cu no sit fraudulosa nec animo lucrandi. cocor. ro. et Jo. xiiij. q. v. c. vl. ¶ Vtru actio furti det con quecuq furez. [sect. 49]Rn. q sic. facit. l. impubere. ff. eo. intellige si est doli capax. Jtem non solum cotra furem sed contra eum qui dedit ope vel consilium. l. is qui rem pignori. §. si tu. ff. eo. fallit in patre contra filium et econtrario et in vxorem contra maritum et econtrario constante matrimonio: sed datur eis actio reruz ammotarum. l. si quis vxor. ff. eo. et. l. fin. C. eo. tit. ¶ Que pena furis. Rn. q si agat criali [sect. 50]ter pena est vt fustigetur vel vt exulet vel alio mo puniat arbitrio iudicis no tn vt occidat vel demebret. C. de ser. fu gi. aut sed nouo iure. Et hoc veru si est simplex latro: secus si cu armis siue vio lenter aggredit in domibus: vel i itinere vel in mari vel si palasurripit q tuc su speditur. l. capitaliu. §. crassatores. et. §. famosos. ff. de penis. Sed quid de cosuetudine qua suspedunt oes latrones qtucunq simplices si vltra certa summa furati fue rut. Ray. tenet q necessitas pacis cois et freques icorrigibilitas huius malitie hoim facit ronabilez dicta cosuetudine. Si vero agat ciuiliter tuc si est manifestu pena quadrupli. Si vero no est manifestu pena dupli vt insti. de obli. q ex delic. na. §. pena. et. §. fi. Et potest hec pena poni etia post annu et iperpetuu isti. de ppe. et tpa. ac. §. furti et lz primo egerit criminaliter poterit iterum agere ciuiliter et ecotrario. C. quado ciui. ac. preiu. cri. l. vnica et. l. fi. ff. e. ti. an autem hec pena in coscientia sit sol uenda dic q non. vide. j. lex. §. iiij. ¶ Vtrum fur possit occidia priuato. vi [sect. 51]de homicidium. j. §. v. ¶ Vtru fur sit excoicatus q furatu cali[sect. 52]ces parameta et hmoi sacra. Rn. Pa. i. c. exliteris. eo. ti. q no nisi cu furtosimul fregerit hostia ecclesie vel armaria vel fenestras et hmoi. facit. c. conquestus de foro conpe. et. c. coqsti. de sen. exc. et qd ibi no. vide. Excoicatio. v. casus. vj. ¶ Vtru fur q suspedit sit sepeliedus i ci[sect. 53]miterio. Rn. pa. i. c. ij. eo. titu. q sic et oes alij q ppter sua delicta vita priuat et et oia alia sacra ministrada si peniteat de peccato vt est tex. in. c. fi. xiij. q. ij. nec va let consuetudo in cotrarium cle. j. de pe. et re. gl. tame in. d. c. fi. dicit verum quo ad se pultura dumo fiat de autoritate princi pis allegat. ff. de cadaue. puni. l. j. et bene nec cle. loquit nisi de sacrametis reprobans contrariam consuetudinem. GEneralis clausula cotinet oia nisi cotraria mens appareat testatoris. ff. de penu. lega. l. qui penu legat. et. ff. de pecul. l. peculij. C. de inoffi. test. l. si qn in gl. no enim vide tur quis gnalr cocedere qd spaliter no est cocessurus. C. que res pig. obli. po. l. j. in gl. nec etiam maiora expressis nisi specialiter comittant. ff. de procu. l. poponius in prin. et. l. mandato. De cotentis in hoc. §. scz de clausu la generali et quid cotineat et ad q referatur dixi. s. in ver. clausula. vbi vide. et gl. i. l. j. i fi. ff. si qs in ius voca. no ierit. et in. l. sed et si quis. §. quesitum. vbi per archi. eo. tit. ¶ Generali per speciale pculdubio de [sect. 1]rogatur de rescrip. pastoralis. ¶ Jn generali madato multa sunt que [sect. 2]non intelliguntur nisi exprimantur de offi. lega. c. j. in glo. ¶ Jn generali locutioe psona loquens [sect. 3]intelligitur excepta. c. petitio i gl. de iu reiu. cu cocor. ibi positis: vnde si promi si tibi dare aliqd cotra oem hoiem non teneor dare contra me. Gladius non est reddendus furioso effecto etiam si iurasset. xxij. q. ij. ne quis arbitretur. Et facit ad probandum q ex iuramento vel voto non tenetur homo quando venit ad eu casum in quo nullo modo iurasset vel iurare non potuisset. Gloria vana. vide vana gloria. Gratia accipitur multipliciter. aliquando pro amore. et sic accipitur in. c. j. commo. aliquando pro con cessione beneficu: seu alicuiusindulge tie vel autoritatis sicut in cle. gratie de rescript. et quod habetur in regula qd ob gratia li. vj. et intellige quando ad il lud beneficiu faciedu non est obligatus. q qui facit id ad quod est obligatus rone naturali no facit gr az. vt dicit in. l. in. c. j. §. hec sacramenta de pace. iur. fir. in vbo p gratia ecclesie. et facit tex. predictus p eo. et. l. ticius. ff. de obsequi. pa tro. Aliquado accipit p dono spussancti. j. q. j. gratia. et in clemen. i. de magistris in gl. et p magistru in secundo sen. Et hec est duplex. s. gratia gratis data. et hec stat cu peccato mortali. et est oe bo nu additu naturalibus nostris: sicut gra tia predicandi pphetadi: faciedi miracula et hmoi. Alia dicit gratu facies. et hec sm Ri. in. ij. di. xxvj. ar. j. q. j. no differt a charitate sm aliquid absolutu. et ideo ide est realiter q charitas sz Fra. de may. i. ij. di. xxix. q q no possunt separari sunt ide realiter. Sz per rationes formales respectiuas differunt: q habent habitudines diuersas habentes distictos terminos. Charitas enim dr ad obiectu. s. essentiam diuina: sed nul lus est in gratia essentie diuine: sed vo luntatis. et ita differut formaliter et pla cet: lz alij teneat alr. hec nuq potest esse cum peccato mortali et sine hac nullus saluabitur. De quovide per theologos in. ij. di. xxvij. et. xxviij. De cotentis in hoc. §. et an gratia p verbu fiat pbatu a papavl principe an q fiat scriptura an dicat facta. no. bal. in. l. ij. C. de co. ser. ma. et i. l. fi. col. pe. C. sen. rescin. non posse. et an prosit no scripta. not. ide Bal. in. l. hum anu. in. fi. C. de le. et an possit absenti fieri. Bar. q sic i. l. abseti. de do. et i. l. labeo. ff. de iureiu. ¶ Vtrum bannitus ppter aliquod de lictu cuius bona sunt cofiscata si a dno recipiat ad gratia eo ipso sit restitutus ad boa et remissa sibi culpa. Rn. qda te net q sic ppter tex. in. l. j. §. fi. ff. de qsti. vbi dicit bar. q bannitus quadocuq recipit ad gram principis vr restitui. Jtem videtur etiaz sensisse in. l. fi. ff. de sentetia pa. Sed Sal. in. d. l. fi. damnat dictuz bar. et dicit cum cy. ibidem q no restituitur. et magis placet per tex. i tit. de pace costa. in pri. i ver. plen itudine gratie nostre receptus. et ibi dicit bal. q qn qs recipit ad plenitudine gre q remittuntur culpe et restituitur ad fauores. Ergo qn solu simplr ad gram recipit no restituit et merito. facit etiam q rescripta fisco danosa in dubio sunt re stringenda ad minus piudiciu ar. l. si quado. C. de ope. publi. et restitutio pncipis no trahitur retro cotra ius quesitu alteri. vt tenet Ang. et imolo in. l. gal lus. ff. de li. et post. et bar. intelligendus est quado facies gram mandat senten tia vel bannu canzelari in suu preiudicium solu. q adducit. §. fi. predictu. qd no. vide. s. damnatus. §. ij. ¶ Vtru gra scdo modo accepta cocessa [sect. 2]alicui p papa expiret p morte eius. Rn. q dam doc. tenet q si gratia concessa hz annexa iurisdictione: et sit concessa sine li teris q expirat. Si vero no habet anne xam iurisdictione: sic no expirat etia si sit cocessa solo verbo. sz Jo. an. in prolo go sup. vj. li. i nouella tenet simplicit er q no expirat etia solo vbo cocessa. Jtez tenet archi. ibide. et est verius p cle. dudum de sepulturis. Additio Jde dic qn papa concedit alicui vt dispenset cu tali: licet no dispensauerit ante mortem cocedentis sm Fede. cosi. lxxviij. Parifor miter dic de illo cum quo dispesatu est sup aliquo faciedo: qd lz no fecerit ante mortem dispesantis: nihilominus po terit post morte facere: puta contrahere vel ordinari. c. si cui. de prebe. li. vj. et. c. si sup. de of. dele. li. vj. Similiter sz Jo. an. et sequitur do. An. in. c. ex tua. de fil. presby. ppetuatur autoritas dispensan di cocessa alicui generaliter a papa per viam gratie per vnam dispesatione factam in vita cocedetis. Secus si fuisset facta per viam comissionis: quia nisi fe cerit actum coem dispesatiois: puta edi ctum comune vel simile sic expirat quo ad alios cu qbus no dispesauit. plus etiaz dico vz q quado gratia concessa reuocat: no expirat ante certificatione de reuocatione nisi quado papa expresse vellet statim no valere sm Ge. in. c. j. de conces. preben. lib. vj. ¶ Quid de gratia cocessa ab inferiori[sect. 3]bus Pape. ¶ Vtrum expiret morte. vide indulgen [sect. 4]tia. §. vij. Gradus consanguinitatis et affinitatis quomodo computantur. vide. j. matrimonium. iij. impedimento. vj. et. xv. Guerra quomodo et quando sit licita. vide. s. bellum. Gula est inordinatus appetitus sm Ang. ¶ Quot sunt eius species. Rn. gre. ex li. [sect. 1]mora. et ponitur de conse. dist. v. quinq modis sunt quinq. ¶ Prima species e quado hora preuenit debita. de quo ha bes de cose. di. j. c. solent. ¶ Scda qn cibos lautiores querit q conueniat eius qualitati de quo. xlj. d. c. j. ij. et. iij. ¶ Ter tia qn nimis studiose et accurate cibos preparat. de quo dic vt. xlj. distin. c. iij. ¶ Quarta qn nimis comedit vel bibit q mesura refectionis exigat. ¶ Quinta quado cum nimio desiderio affectatur de quo di. xlj. c. j. vnde versus. Propere laute nimis ardenter et studiose. ¶ Vtrum gula sit peccatum mortale. [sect. 2]Rn. alex. de ales in compendio suo qd appetitus comedendi vel bibendi pot esse. v. modis. ¶ Primo cibum vel potu solumodo appetendo. et hoc nullum est peccatu: quia naturale est. ¶ Scdo qua do tali appetitui adiungit delectatio in cibo vel potu. et sic est veniale pctm. ¶ Tertio qn tali appetitui adiungitur transgressio alicuius precepti. puta q fragit ieiuniu de pcepto ad qd obligatur sic est mortale pctm. ¶ Quarto qn tali appetitui finali affectu inheret pu ta paratus facere quecunq vt eu conse quat: sic est mortale et grauis. sicut fecit Esau. ¶ Quinto qn ppter tale delectationem appetitus ducit totam vita sua hmoi deleciactionibus deputare sicut di ues q epulabat quotidie. et hoc est mul tu vicinum mortali. ¶ Addo. vj. pro cla riori itelligetia: qn tali cibo vel puta seu tanto scienter et aduertenter vti vult qd notabile nocumentum proprie psone pstat puta tm bibit vel comedit aduertenter q pdit vsum rationis. quia tunc peccat mortaliter. Simlr si comedit ali quid scieter quo notabilem infirmitate vel malu incurreret esset mortale quia cotra preceptu. Math. xxj. diliges proxi mum tuum sicut teipsum: secus si inaduertenter nisi ita esset freques q tenere tur aduertere sicut dicimus de ebrieta te. xxv. d §. alias ea demum. vel etiam secus si modicu nocumetum et tali cibo incurrat: aut verisimiliter credat incurrere: sicut infirmus q potius vult pati augmentum febris q sitim et hmoi q tuc est veniale. ¶ De ieiunio et hora comededi et cibis [sect. 3]qbus vesci licet vide. j. ieiuniu. ¶ Quot sut filie gule. Rn. q sut sex. Pri [sect. 4]ma ebrietas. scda hebetudo metis Ter tia inepta leticia. Quarta multiloquiu. Quinta scurrilitas. Sexta immuditia. de quibus in suis capitulis. Habitus aliquando dicitur quedaz qualitas animi acqsita ex frequentibus actibus vel ex vno multuve hemeti quo anima faciliter disponitad aliquid faciedu qui differt a dispositio ne. q illa d facili mobil. sed habitus de difficili sm Ari. i pdicameto qualitatis aliqn dicit vestis seu tegumetu quo ho mo tegitur. de quo in. c. pcipimus. xxj. q. iiij. de vi. et ho. cle. c. deus qui. De contentis in hoc. §. et q habitus vt vulgariter dicit no faciat monachu not. in auten. de mona §. j. sed bene facit presumi aliquem qualis est qui eum gestat. l. ij. et ibi Bart. C. si ser. expor. vene. et Alex. in. l. item. §. si quis virginem. ff. de iniur. et in quo consistat clericalis ha bitus. Bal. no. in. l. si qua p calunia. C. de epi. et cle. q in vestibus et tonsura simul. ¶ Quo aut sit peccatum investimento[sect. 1]rum ornatu. vide ornatus. Quali habitu debet vti clerici. Rn. gl. [sect. 2]in sum. xxj. q. iiij. q pnt vti panis etia p ciosis sm cosuetudine regionis vt confor ment se moribus eorum inter quos vi uunt et ne vilescat clericalis dignitas. vt. lxxx. di. epi. de quo vide. s. clericus iiij. et. j. ornatus. ¶ Qualis debet esse habitus religiosi. [sect. 3]Rn. similiter sm statuta sue regule. ita. tn q coueniat religioni et penitetie. vt xx. q. c. vidua. ¶ Quo tpe dz vti habitu religiois. Rn. [sect. 4]q oi tpe seu lectlo qesces seu. l. quocuq loco cosistes. vt dicit in. d. c. vidua. ¶ Vtru peccet mortaliter religiosus di[sect. 5]mittes habitu. Rn. q sic sine causa roa bili. et est excoicatus. de quo vide. s. excomunicatio. vij. casu. xxvij. ¶ Vtrum liceat ta clerico qua religioso ex [sect. 6]ca ronabili ocultare habitu sen trasfor mare. Rn. q sic. vt in. d. c. clerici officia. ¶ Vtru vir possit vti veste mulieris vel [sect. 7]econtrario. Rn. q no immo videt pecca tu mortale si pposito malo vel sine ro nabili causa fit q potest excomunicari vt. xxx. di. si qua mulier. et sm aliquos sunt excoicati. sed no credo. ¶ Quid de vtete habitu monachali vl [sect. 8]alio religioso causa ludibrij. Rn. gl. i. c. cum decore de vi. et ho. cle. q phibitu est et sic videt mortale peccatu. et grauiter puniedus. vt in aut. de san. epi. §. vo. C. de epi. audi. l. minime. Hebetudo metis est grossities itel lectus qua homo non potest pertingere ad cognitionem rei nisi per multa ei sit exposita nec tunc etiam perfecte potest cosiderare omnia q ptinet ad rone rei. et dicit hebes eo q acuto opponit: acutum em est penetra tiuu ita hebes siue obtussum est qd no pot penetrare. vn inquatu iportat debi litate mentis circa spiritualia considerada sic opponitur dono intellectus quod subtiliter penetrat et differt a cecitate mentis: quia ista importat oimoda priuationem cognitionis spiritualis sed hebetudo non q non totaliter priuat cognitione. [sect. 1]¶ Vtru hebetudo sit pctm. Rn. q in tatum quatu hz rone volutarij sicut et ce citas metis. vt patet in eo qui est affectus circa carnalia et d spiritualibus sub tiliter discutere fastidit vl negligit hec oia ex scto Tho. ij. ij. q. xv. arti. ij. Ex quo patet q no est mortale nisi qn volutarie ita implicat se terrenis q omittit illam discutionem que de necessitate salutis est. sicut in confitedo peccata vel in cognoscedo necessaria ad salute. et est filia gule sm Grego. xxxj. moraliu. Edificans in solo alieno de suo de iure efficitur edificiuz domini soli. insti. de re. diui §. et ex diuerso. Secus si in littore maris vt pisca tioni intendat casam edificauerit: q qdiu casa durauerit sua est vt in. l. in tm. ff. de re. diui. Fallit hoc q edificiuz no efficitur domini fundi qn hedificatu est de rebus eccle. q solu cedit edificatio. xij. q. ij. apostolicos sm Jo. ibide. et in. c. inuestiganduz de pecul. cle. et est speciale in ecclesia sm Ber. intellige ta men q ecclesia saluet preciu soli. Addo q melius scribit sine aspiratione: q edificare venit et orit ab edibus qd p ae dipthongon no per h scribi debet Authore Jo. tortellio. Additio Similiter dic q quando edificas habet tus vel cau sam i re a dno. vt emphiteota feudatarius comodatarius aut inquilinus dns qui edificauit vt pleniore vsum haberet in re tali: tamen dominus tenetur ei: vt in casu predicto: licet edificauerit in alieno scienter. vt no. in. §. ex diuerso. insti. de re. di. Similiter quando qs edificat in alieno solo bona fide credens edificare in suo edificat in alieno: in conscientia tenetur dominus soli vel ad vendendu fundu vel satisfaciendu pro edificio arbitrio boni viri. Si vero quis edificat de alieno in suo solo: tunc edificiu est suu. l. adeo qdem .§. cu i suo. ff. de acqui. re. do. sz restituet extimatione de iure si fuerit codenatus in duplu. d. §. cu in suo. l. gema. ff. ad ex hiben. et si destrueretur edificium posset petere suu: puta trabem si modo du plu no fuerit consecutus isti. de re. di. §. cuz in suo et. d. §. cu in suo sed in conscia si non fuerit condenatus sufficit restituat extimationem solum. ¶ Vtru edificas cu dano vicini sui te[sect. 1]neatur ad restitutione. Rn. q no si non facit aio nocedi proximo sz sibi consuledi l. j. §. deniq. ff. de aqua plu. arc. Na vsq ad celu pot quis eleuare suuz edificiu si est sibi vtile et seruitute no habet. le. altius. ff. si ser. ven. Et tenet gl. i. c. cu ec clesia de elec in ver. iniuriaru. Secus si aio iniuriandi proximo hoc faceret na tuc siue denunciatio noui opis sit facta vel no in conscietia tenet. d. §. deniq. ¶ Vtru teneat edificas demoliri edi[sect. 2]ficiu suis suptibus aliqn. Rn. q sic qn post denunciatione noui operis siue iu re siue iniuria edificauit. ff. de opi. no. nuncia. l. pretor ait. §. j. extra. eo. titu. per totum. [sect. 3]¶ Qn qs possit edificare castru vel noua edificia. vide. s. ephiteo. §. xviij. [sect. 4]¶ Vtrum quis possit in alieno aliquid facere inuito dno. Rn. An. de are. isti. de lege suffia. cani. tollen. q sic qn facienti prodest et dno non nocet vt ibid ez et in l. j. §. fi. ff. de aqua plu. arce. Secus si lederet. C. de serui. et aqua. l. aquam. et. ff. si facit aio nocendi tenetur de dolo. d. l. j. .§. deniq. et. ff. de da. in fec. l. proculus. Hereditas vocaturas. i. podus. xij. vnciaruz et diuiditur in xij. partes que vocantur. xij. vncie que vocant diuersis noibus. i. secux. vncia. s. vna. Alia sextas. i. sexta pars hereditatis que sunt due vncie. Quadrans. i. tres vncie q sunt quarta pars Tries. i. quatuor vncie q sunt tertia pars. Quin cux. i. quinq vncie. Semis. i. sex vncie. Septux. i. septevncie. Bes. i. octovncie. Dodrans. i. nouevncie. Dextas. j. dece vncie. Decux. i. vndeciz vncie. Appella tio. vero assis. xij. vncie continetur vt in sti. de here. insti. §. hereditas. sm Jnno. etiam in. c. ex literis de iurepa. Heredi tas est quoddaz ius vniuersale: et ea ve dita vel data transit ius patronatus et oia iura et ideo hereditas est successio i vniuersum ius quod defunctus habuit tem pore mortis. le. nihil. ff. de verb. sig. ¶ Ad qs dz hereditas deuenire defun [sect. 1]cto aliud no disponete vel iualide. Rn. q in laicis de iure coi. ¶ Primoveniut legiti descendetes si sunt oibus alijs exclusi et si sunt primi gradus multi equaliter succedut. Si vero sunt nepotes et vulteriores solu succedunt in stirpes. i. in eam parte qua pater eoru si viueret haberet: nec distiguitur an sint mascu li vel femine etia adoptiui no emancipati q indistincte oes admittuntur. vt C. de suis. et. le. here. aut. in successione. Si vero descedentes non sunt tunc veniunt ascedentes puta pater auus aba nus et c. cu fratribus et sororibus ex vtro q parente coiuctis defuncto vel eoru fi lij quos frartes vel sorores seu filios si non habet succedunt ascendetes salua semper prerogatiua gradus. s. q pater prefertur auo et sic eu excludit et sic de ce teris. Et sic solu venit de ascendentibus qui est proximior defuncto cu fratribus si sunt in capita sed cu filijs fratru i stir pes exclusis fratribus ex vno parete tm. Si aute dicti ascendetes sunt in equali gradu puta ex parte patrisin primovel secundo et ex parte matris similiter in primo vel secundo et hmoi: sic equaliter paterni pro dimidia et materni pro alia dimidia succedut quis sint plures per sone ex parte vna q alia. puta auus et auia ex vna parte et ex alia solum auus vel auia vt in aut. de here. ab inte. §. j. et ij. in aute. defuncto posita. C. ad tertu. et quod ibi no. in glo. Aliter qui est in proximiori gradu defuncto siue paternus siue maternus sit admittitur: vt in d. aucte. defuncto q si nec ascendentes sint veniut: collaterales. Et primo fratres et filij alicuius fratris premortui q s. erant coiuncti ex vtroq parente defuncto de cuius hereditate agitur non tamen in capita sed in stirpes quo ad filios fratru pmortuoru ipsi fratres bn succedut in capita: et isti pferunt fratribus qui sunt vno parete solu vt. C. de legi. here. aut. cessante. Dicit tame bar. in. l. oes. C. communia d succe. q quan do parentes veniunt ad successionem in bonis quesitis ex linea materna pre feruntur paretesex linea materna: et in bonis paternis paretes ex linea pater na. l. iij. C. de bo. mater. similiter quado sunt duo filij ex diuerso matrimonio pferutur in lucro matrimonij illi qui sut nati ex illo matrimo. alijsnatis ex alio: sed si ex dispositioe testatoris vel legis aut statuti diceretur q succedant agna ti prout sunt in gradu proximiores tuc in tali casu veniut filij fratru pmortuo rum cu patruis iuxta aut. cessate. C. de legi. here. no. glo. coiter approbata in. l. cum ita. §. in fideicomisso. ff. de lega. ij. ¶ Sed nunquid cum fratribus prefa[sect. 2]tis veniat filij alterius fratris. Rn. sm Gu. q non. ff. quod cu eo qui in alie. po. l. sz si ex parte. ¶ Vtrum filij filiorum prefatorum fra[sect. 3]trum preferatur fratribus ex vno pare te solu. Rn. q sic. ¶ Vtrum filij fratrum soli sine patruis [sect. 4]et amitis superstites admittutur in ca pita. Rn. Azo. et Hosti. q sic quauis sint filij diuersorum fratrum sed non nepo tes. s. nati ex eis. ¶ Secudo non existentibus predictis [sect. 5]vel aliquo eoru veniunt fratres ex vno latere tm coniuncti et eoru filij qui preferuntur patruis defuncti. ¶ Tertio prefatis non existentibus pre[sect. 6]feruntur qui gradu sunt proximiores defuncto. et si pares sunt pariter admituntur vt. C. de leg. here. aut. post fratres: et extenditur hec computatio vsq ad decimum gradum et vltra etiavt ha bet. xxxv. q. v. c. ad sedem. licet imperator solu dixerit de decimo gradu expres se. Et prefata successione tam ascendetium qua descendentium seu collateraliuz cessat omnis differentia tam sexus q emancipationis: hoc tamen attento vt cum agitur de successione patris solo consanguineos admittas: de rebus vero maternis vterinos. filij vero naturales tamen vel spurij sm ange lum in aut. qui. mo. natura. effi. sui §. fi. fi sunt ex eode patre no ex eade matre non succedunt adinuicem vnus alteri. Si vero sunt ex eade matre tunc vnus succedit alteri ab intestato q cognoscu tur adinuice. l. ij. ff. vnde cogna. Si vo vnus spurius decederet relicto fratre spurio et alio legitio ex ead mre tucvenit le gitimus et excluditur illegitimus q qn de successioe tractat ille frater pfer t q plu ribus nexibus est coiunctus. vt dictuz est. De successioe vero fratru ad inuice serua qd dictu est excepto q frater legi timus no succedit fratri suo illegitimo ex parte patris nec ecotrario q no est illi agnatus nec ille ipsi et durat in infi nitu quousq memoria possit haberi de cognatione. insti. de gra. cogna. p totu. ¶ Prefatis aut oibus ascendentibus de [sect. 7]scendetibus et collateralibus deficienti bus veniet vir ad successionez vxoris et vxor viri. vt. C. vn vir et vxor. l. vnica qd si no est veniet fiscus. vt. C. de bo. vaca. l. j. si vero vxor esset sine dote et paup et maritus no habet nec descedentes nec ascedetes sed solum agnatosvel cogna tos tunc succedet viro ab itestato in qr ta parte hereditatis. vt in aut. de exhi. re §. qm vero. et ide dic de viro paupere circa bona vxoris et alie tres partes he reditatis erut agnatoru vel cognatoru. si vero esset pactum vel statutu an consuetudo cotra oia vel aliquod predicto ru illud serua si tale est quodiuri comu ni possit derogare. ¶ Si vero loquimur in clericis ab ite[sect. 8]stato morietibus distinguit aut sint boa ppria clerici de qbus libere poterat disponere. De quibus dictu est. s. clericus. xiij. Et in talibus succedut agnati sm q dictu est. s. Si vero no habet succedet ecclesia cui seruiebat te pore mortis vel altare si solu seruiebat altari quod habebat bona distincta ab ecclesia ipsi al tari deputata vt no. xij. q. vl. c. vl. in aut. de ecclesia. titu. §. si quis episcopus. Fal lit hoc in psbyteris ex seruitute pmotis ad sacerdotium cum consensu duorum quia de eorum bonis si ab intestato de cedunt fiunt quatuor partes quarum vna episcopo altera ecclesie tertia pauperibus et quarta paretibus assignetur et si no sint idonei vt puta heretici. xxiiij. q. ij. sane et huiusmodi episcopus i vsum ecclesie distribuat vt i. c. ij. de succes. ab in te. nec est abrogatu vt ibi doc. communiter tenent licet gl. voluerit q sic si vo sunt bona ecclesie: de quibus disponere clerici no possunt succedit ecclesia vt in c. j. de succe. ab inte. et. c. j. et. c. relatuz el. ij. et. c. requisiti de test. ¶ Quid de successione in feudis vide [sect. 9]s. feudu. §. vj. cu sequetibus et emphiteo sis vide emphiteosis. §. v. cu duobus se. ¶ Quid de seruis manumissis decede[sect. 10]tibus ab intestato. Rn. q succedet descedentes vel ascedentes vel collaterales sm q dictum est excepto q patronus ve dicat parte non tamen totuz: vt insti. de suc. lib. §. sed nostra constitutio et ibi vide de eoru successione. bar. in. l. defuncto. C. si i frau. patro. dicit q sivnus patro nus viuit prefertur filio alterius patro ni et filius patroni prefertur nepoti alterius patroni. ¶ Vtru clerici laicis succedat sm q di ctum est et eo ordine. Rn. q sic indubita ter. quia iura preallegata non excipiut eos immo etia religiosi. Jntellige q pos sunt habere proprium in comuni etiaz si dum laici erant commiserunt vicium igratitudinis vt. xix. q. vl. c. fi. fallit hoc in feudis de quo. s. feudum. §. ix. ¶ Vtru filius aliqn excludatur ab he[sect. 11]reditare patris vel alius de predictis. Rn. q sic i. v. casibus. ¶ Primo si pater fuit hereticus quia ipso iure bona hereticorum sunt confiscata de here. c. cuz secundum lib. vj. ¶ Secundo si pater comisit crimen le[sect. 12]se maiestatis. l. quisqs. C. ad le. iul. ma. et. vj. q. j. c. si quis. hoc aduerte tamen q pena icapacitatis no extedit ad filios nisi qn crime est comissum in eu qui no recognoscit superiore: secus si est commissum in eu qui recognoscit superiore q licet sit crime lese maiestatis vt. l. j. ff. ad. l. iul. ma. no tamen quo ad in capaci tatem quo ad filios sm. Sali. d. l. quisquis. Et etia aduerte q crime lese maie statis committitur a subdito tatuz cle. pastoralis de re iudi. ¶ Tertio si pater erat patronus vel habebat aliquod ius seu feudu in ecclesia quod deberet trasire ad filios et ipse interfecit vel mutilauit rectore vel clericu illius ecclesie q ipso iure perdit omne ius et dignitate et ad filios no perueniet. de penis. c. i qui busda q talia deuoluutur ad ecclesiam cui iniuria facta est imo filij taliu vsq ad quarta generatione in clericorum collegio nullatenus debet admitti: nec in aliq religione possunt esse plati nisi fue rit cu eis dispesatu. vt in. d. c. in quibusdam. eps tamen dispensare pot. ex quo coditor canonis non sibi reseruat. ar. c. nuper. de sen. excom. ¶ Quarto si filius vel alius qui potest succedere furioso debitam cura no impederit sed succedet il le qui eu in sua domo proprijs sumptibus vsq ad finem vite procurauit euacuata etia institutione illius qui neglexit. si modo talis iscriptis ammonuerit eos vt cura heberent. vt in aut. vt cu de app. cog. §. causas. vbi etia dicit gl. q lz nullus extraneus eu procurauerit tamen hereditas ab agnatis aufertur. vt. ff. de his q. vt indi. lz vbi institutus indignus iudicatus est successioe qui p negligen tiaz sua et culpa id egit vt mulier aqua institutus fuerat moreretur vbi dicit gl. s. no adhibendo medicum vel malum. ¶ Quinto si in captiuitate eos quibus succedere deberet mori per suam negli gentiaz permisit. vt in. d. §. causas: et sic succedet ecclesia ciuitatis ex qua oritur vt ibidem. et etia in casibus in quibus po test exheredari vt. s. exheredatio. §. j. ¶ Vtru filius possit exheredari per pa[sect. 13]trem. Rn. vt. s. exheredatio. et frater fratrem et vir vxorem ibidem. ¶ Vtru dns q de consuetudine totu acci[sect. 14]pit qd erat illius q sine filijs mortuus est teneat. Rn. sm Hosti. si talis cosuetu do prescripta est excusat q potest allegare q hoc pactum ab initio fuerit q terra sua erat. ¶ Quo succedet filij illegitimi. vide. s. [sect. 15]Filius. in prin. cu se. veru est q Azo. tz q naturales tantum succedunt adinuice. de succe. cog. §. vulgo. sed hoc contradicit in aut. qui. mo. na. eff. sui. §. siliu sed tu dic vt. s §. vj. ¶ Quis succedet danatis ex aliquo de[sect. 16]licto ad morte. Rn. q descendentes vel ascedetes sm q dictu est. s. sz collaterales no nisi vsq ad tertiu gradu vxores vero taliu solu habebut dotem et dona. ante nup. Si vo dote no habuerint accipiet parte legibus diffinita. Glos. di cit qtu ex tenore luctarent siue habebant filios siue no et si nemine pdictorum heant fisco applicat vt. C. de bo. da. au. bona. ¶ Vtru bona igredietis religione ab i[sect. 17]testato pueniat monasterio. Rn. pa. i. c. j. pntia de pba. q quo ad fratres minores no quo at ad pdicatores et alios me dicates sic no tn vt immobilia aut iura perpetua sibi retineat sz vt vendant et imploratioe officij iudicis. Jte dic in oi bus alijs relictis preterq p religionis ingressum et i fratribus minoribus. s. q pe tet iploratioe officij iudicij et vt vendat quo aut ad alios religiosos. no medica tes indubitanter succedit monasteriu. ¶ Sed quero qd monasteriuz succedet [sect. 18]cu maducates nullu habeant et aliqui trasferant ad placitu prelatorum. Rn. pa. vbi. s. q no proueniut in predictis monasteriu particulari sz erut i ptate illius qui preest vt puideat put sibi videbit. ¶ Vtrum nouitio morienti ab intesta[sect. 19]to succedat monasterium. vide. j. nouitius. §. xj. ¶ Quid si ingrediens erat vsufructua[sect. 20]rius solu. Rn. pa. vbi. s. q transibit i mo nasterium vsufructus sed solu durabit in vita ingredientis et non plus. ¶ Quid de collatis tali ingredieti ea le [sect. 21]ge vt no alienent. Rn. Jo. an. tz q succe det monasterium per ar. le. j. ff. de fun. dotali. et. l. pater. §. iulius agripa. ff. d leg. iij. et in eo quod not. de iure patro. ex literis. pa. vbi. s. contrariu tz qdaz alij per ar. l. peto lucij titij. §. fi. ff. de leg. ij. facit quod legitur et no. in. l. si ita quis. §. ea. l. ff. de verb. ob. Ego vero sic concordo sic distinguendo. si prohibita est alienatio vt in familia remaneat sic est vera opinio Jo. an. per. d. l. peto. §. fi. a conrio sensu. Si vo vt ad extraneu perueniat pro hibitu est sic no succedet monasteriuz. ¶ Sed quero quando accipiet qd sibi [sect. 22]debet aliqs ex hereditate ingredietis siue fecerit testametum vel no. Rn. pa. vbi. s. bar. dicit q quado mors ista ciui lis operat oem effectu que mors naturalis sicut est in ingredietibus ordinem minorum q nihil in coi vel pticulari possunt habere: tuc statim habebit post in gressum cu effectu. i. pfessionem expres sam arg. l. deo nobis. C. de epis. et cle. sed quado no operatur oem effectu in hoc que mors naturalis: puta q habet salte in coi tuc dz expectare morte natura le ipsius ingredietis et iterim dispositio si fecit erit in suspeso. Et cu hac opinio ne trasit. Cy. et do. Anto. et pa. in. d. c. in psentia. limitat tame nisi in testameto aliter de tempore determinasset q illd erit seruandu. Jte limita vera predicta nisi quo ad filios legitimos: q legitima habebut ex equitate stati post ingressuz. no aut alimeta sm pdictos doc. qd verum credo qn legitima eis sufficit. aliter no salte in coscia sz vel monasteriu dabit eis statim qd debent habere ex bonis igressi vel statim alimeta pstabit. donec eis talia bona dederit. facit ad hic. d. l. deo nobis. §. na et maritus. et qd no. ibi glo. ¶ Hereditas quo diuidit iter fratres q habent peculium castrense vel quasi [sect. 23]aut aduetitiu. vide peculium per totu. Heres aliqn pximu. i. primu signifi cat no vlteriore. vt. ff. de verb. fig. l. scien. sz regulariter nome heredis p multas successioes accipit. vt. d. l. scie du. et. l. vl. C. d here. isti. vbi heres hrdis testatoris dicit heres. vide gl. i. ex trasmissa. de fi. psby. Aliquado. tame desce detes post primu herede vocant phere des. vt tenet glo. in. c. fin. de pecu. cleri. quis alias pheres dicat qui se putat heredem cu no sit. ff. de pe. here. in. l. p herede et ist. de iterdi. §. adipiscede. Ali qn quilibet descedens cui relinquitur. aliquid dicit pheres. vt i. d. l. gl. Noie vero suorum heredu no veniut extranei he redes. de quo per Bar. et alios in. l. gallus. ff. de libe. et posthu. Qd limita veru in his que non transeunt ad heredes extraneos. Additio. Et extraneus heres dr q nil attinet quis pprie in statutis heres extraneus dicat qlibet q tpe mortis no est in potestate morietis etia si sit filius emacipatus sm Ang. are. isti. de here. qua li. et. di. §. ceterum. Heres dr pprijssime is q est heres reet noie no qui est heres ex re certa. no. Bal. in. l. si no speciali. col. pe. C. de test. nec is qui agi et coueniri no pot vt heres. Jde Bal. in. l. quoties. in prin. C. de here. insti. et no. in. l. cu a matre. C. de rei vedi. et an veniat bonoru possessor. no. q sic in. l. j. §. bonoru. et ibi Bar. Ludo. et doc. ff. ad trebel. ¶ Vtru deus istituerit q aliqs sit heres. [sect. 1]Rn. q sic vt patet in. c. no ois. xxxij. q. ij. et. q. iiij. dicit ibi eijce ancilla et c. Non enim erit heres filius et c. ad gal. iiij. c. ¶ Vtru heres istitutus solu in certa re q [sect. 2]pprie no dicit heres sz legatarius vt in l. quoties. C. de here. insti. possit in foro aie no dato alio herede adire tota here ditate sm q vult. l. j. in. §. si ex fundo. ff. de here. insti. Rn. pa. in. c. q ingredieti bus de testa. q Fe. consi. cxxvj. et multi alij doc. in sacra pagina cosuluerunt q sic q ius humanu no cotrariu diuino dz seruari in foro aie. Ergo licite poterit limitant tn dummodo dolose no sit inductus testator ad instituendu eu in certa re: vt puta: q persuasit q no posset habere regressum ad alia bona. ¶ Quid si ita sit istitutus in certa parte [sect. 3]hoc addito. et volo q de bonis meis plus no possit petere sz sit conteus et c. et insti tuitur alius heres vniuersalis qui no vult adire hereditate: an supra scriptus possit ipe ea adire. Rn. vr q sic. arg. d. §. si ex fundo. et. d. l. quoties. Sz cotrariu est veru q non pot. vt in. l. quoties. §. sz si duo. ff. de her. inst. vbi patet q. §. pre dictus si ex fundo. et predicta. l. quotiens habet locum quando volutas te statoris est simplex. et no restricta expres se: vt in casu isto. Et io veniet succeden tes ab intestato: q testm non reperitur habere herede et no pot qs p pte decedere intestatus et p parte testatus. l. ius nostru. ff. de re. iur. Si dicis quo potest phibere q non plus peteret. Rn. per. l. domus. §. fi. ff. de vsufr. vbi testator prohibet ius accrescendi. et casus est in. l. j. ff. de iniusto. ru. test. ¶ Vtruz heres teneat ex delicto vel qsi [sect. 4]delicto defuncti. Rn. vt colligo ex bar. i l. j. ff. de puatis delictis. q aut actio e pe nalis ex vtraq pte. vtputa qn petit pena que est applicada parti. Nam tam ex pte rei q actoris e penalis. Et sic no tenetur aliquo iure. Si vero actio est pe nalis ex pte rei et prosecutoria rei ex pte actoris: vtputa q ago pro satisfactione damni mei et sic de iure ciuili si delictu fuit commissum circa cotra ctu qui quidem contractus tenuit sic tenet heres q no fundat intentio actoris immediate ex delicto sz de conctu: puta q agit actioe comodati vel dopositi et hmoi et non ex dolo vel delicto. Casus est i. l. ex depositi. ff. de ac. et obl. et ex conctibus ibide e bonus tex. in. l. si hoiem. §. dat actio. ff. depositi si vero fuit commissum delictu circa cotractu qui no tenuit vtputa q dolus dedit cam contractui q no tz vt in. c. dilecti. de emp. et ve. sic no tenetur q cum agere no possit ex cotractu cu no sit oporteret agere ex delicto con heredem et crimina morte extingutur. xxiij. di. quaruda. et nullus post morte pot accusari. xxiiij. q. ij. c. j. ff. de bo. eo. qui an. sen. mor. si cosci. l. vl. xxxiij. q. ij. admonere. nisi in casi bus heresis. xxiiij. q. ij. sane vel si hereti cos instituit heredes de here. c. si quis eps. vel si i crimine notorio decessit. vt no. i gl. d. c. quoruda. et. xxiiij. q. ij. in sum ma. vel dic gnalr qncuq comissit defun ctus crimen propter qd ipso facto pena sit inflicta a lege sicut in heresi et crimine lese maiestatis: q tuc accusat et agit cotra herede no vt puniat ex illo delicto sed vt bona auferatur ab eo que in com missum ceciderunt. Fa cit. l. comissa. ff. de publi. et tex. bonus in. c. ij. de pscrip. li. vj. alias no tenetur heres p quocuq de licto comisso a defuncto siue in contractu nullo siue extra omnem cotractu nisi in duobus casibus. ¶ Primus si lis fuit contestata cum defuncto vt. l. vnica. C. ex deli. defun. Ratio q in iudicio qnasi contrahimus vt in. l. iij §. ide scribit. ff. de peculio. Et ideo videtur initus contractus cu defuncto p cotestationem litis. ¶ Scds si aliquid peruenit ad he redem ex delicto defuncti q intantum tenetur et non plus vt in. d. l. vnica fallit in coditioe furtiua q in. l. si pro fur. ff. de codi. fur. dicit tex. furti actio pena petit legitima coditio re ipsam et sequitur coditio rei furtiue: q rei habet psecutionez heredem quoq furis obligat: nec tm si viuat seruus furtituus sz et si de cesserit. s. viuo fure vel mortuo de iure aut canonico tz bar. indistincte teneri qn quis agit p satisfactione dani con herede et hoc sequunt coiter doc. et sic intel ligende sunt gl. in. c. ex psentiu de pi. de sol. c. j. de rapto i literis de vsu. tua nos. Jntellige inquatum hereditas se exten dit. Et placet in coscia licet pa. i. c. fi. de sepul. solum admittat verum qn defun ctu penituit q iura canonica loquunt q tenetur qn defunctu penituit. vt not. gl. singularis in. c. a nobis el. ij. de sen. ex. q tuc agitur ex quasi conctu no ex deli cto. Si vero no penituit no tenet sm eu dez. pa. et gl. d. c. a nobis nisi quatenus de iure ciuili tenetur. ¶ Vtru heres teneat soluere legata i te [sect. 5]stameto minus soleni facta. Rn. q in foro iudiciali. no de quo dicedu vt in. l. si ve ritas. et. l. fi. C. de fideico. s. sed in foro aie pendet hec questio ex alia scilicet vtru ex voluntate defuncti oriatur obligatio naturalis. et coiter vltramotani tenent q no. cismotani q sic. De quo vide p ca nonistas in. c. fi. de sol. et p Bald. et legistas in. l. cu quis. C. de iuris et facti igno rantia. et ibi dicit Albricus q opinio cismontanorum est communis opinio: et sic tene eam quia verior ex qua opinione. d. Ant. motus dicit se consuluisse in facto in quo tatu vnus testis fuerit ad hibitus tenebatur heres i foro anime. pau. aut in. c. q pleriq de immu. ecclia ruz distinguit q aut defunctus no egit solenniter relinquere sed totuz comisit fidei heredis. et sic tenet ciuiliter et natu raliter. Et sic in vtroq foro casus est no tabilis sz vna lectura qua sequit Bar. in. d. l. fi. Aut no comisit fidei heredis sz simpliciter relicta fecit sine solennitate debita et indistincte tenet heres i foro aie si ei de hoc costet. Ro q solenitates fuerunt inducte ad falsitate tollendaz vbi ergo constat q nulla falsitas interuenit debet cessare et dispositio legis et seruari equitas et obligatio naturalis q oritur ex dispositione defuncti. l. eu am plius. §. is natura debet. ff. de reg. iur. et pro hac opinione facit quod no. Jnno. de elec. in. c. q sicut. et. l. testameto. C. de fideicommis. ego dico q si erat legans doctus et non erat necessitas que excluderet solennitatem debitam et sic non valeat quia videtur voluisse potius illudere si vero erat ignorans vel forte non potuit solennitatem obseruare sic valeat in conscientia alio non constante de mete. vide de hoc. j. testamentum. .§. ix. et. x. et legatum. ij. §. viij. ¶ Vtruz heres teneatur satisfacere ex [sect. 6]cotractu vel quasi defuncti in quo ipse defunctus erat obligatus vltra vires he reditarias. Rn. q si fecit inuetariu nul lo modo tenetur si vero no fecit inueta riu in foro anime no tenetur sm Joan. an. et do. Ant. et Pa. in. d. c. pleriq. Jn fo ro vero cotentioso sic vt in. l. fi. C. de iu. deli. Fed. tame consilio. xxj. dicit q etia teneatur in coscietia vltra vires: sz pri ma opinio videtur equior quo ad conscientiam. ¶ Vtruz hereditate exausta per legata [sect. 7]possitheres aliquid de ipsis legatis de trahere. Rn. q aliqn detrahit falcidia aliqn trebellianica aliqn legitima. de q dic vt. j. legitima. similiter an oia dedu cere pot expesas funeris et alias necessarias quas fecit ca hereditatis vt i testo et iuctario et hmoi q sic dz esse immunis a grauamine sicut est a lucro in. l. scimus .§. et si prefatam cum quinq. §. sequenti bus. C. de iure delibe. ¶ Vtru heres scieter solues legata. nec [sect. 8]retines sibi falcidia possit repetere vel si ignoranter vide solutio. §. xxj. ¶ Quid si plures sunt heredes an qli[sect. 9]bet teneat insolidu ad oia debita vel le gata. Rn. q regulr quilibet tenet soluz pro parte hereditaria. C. de act. here. l. p hereditarijs. Fallit hoc in. vij. casibus. ¶ Primus qn defunctus aliter disposuit. ff. de le. ij. cu ab vno. ¶ Scds si obligatio sit ppter impesas funeris vxoris q no solu obligant heredes. sed et vir sm portione qua habet: puta si vir hz cetu et heredes. cc. tuc vir tenetur p tertia et heredes solu p duabus. ¶ Tertius si bo na defuncti erat expresse vel tacite hypothecata debitoribus quia vno existete non soluendo tamen alij obligantur. ¶ Quartus in alimetis legatis quando sic per iudice est diffinitu vel defunctu l. iij. in pn. §. j. ff. de alime. lega. ¶ Quin tus quando res legata possidetur ab vno insoliduz. d. l. pro hereditarijs. et. ff. como. l. sed mihi. §. heres. ¶ Sextus qn obligatio consistit i ipledo pollicitatione facta a defuncto ad honore dei vel san ctorum vel reipub. ff. de polli. l. j. §. si qs et l. ex pollicitatioe. ¶ Septimus qn obli gatio est indiuidua. ff. de verb. oblig. l. in executionibus. §. serua. et de hoc habes in glo. d. l. pro hereditarijs. ¶ Quid si heres est pupillus nunquid [sect. 10]differetur solutio debitorum vel legato rum. Rn. q non. vt. l. sub pretextu. C. de act. here. ¶ Vtrum dilatio restitutionis facta ab [sect. 11]herede pro longe statutum in purgatorio defuncti et quomodo episcopus potest compellere heredes non exequentes vel alios executores et multa alia. ad hoc vide supra. Executor. ¶ Vtrum herres rogatus restituere he [sect. 12]reditatem possit alienare aliquid de ea Rn. q no. C. communia de le. l. fi. nisi in casibus positis in aut. res que ibidem posita qui sunt isti. scz causa dotis et donatiois propter nuptias. et loquitur in liberis no in extraneis. Additio. Jtem dic sm Barto. in di. auc. q potest alienare pro ponedo filiam in monasterio. Similit pro causa alimetoru quando non pot substetari aliunde et idem pro redimen do filio capto ab hostibus: potest tamen retinere sibi quarta trebelliaica vt i ca. Raynutius et. c. Raynal. de testametis. Si vero rogatus e restituere quicquid supererit de hereditate tuc ad minus quarta parte seruabit substituto. vt. C. ad treb. aut. cotra rogatus et vide de hoc in gl. j. d. c. in presentia. Aduerte sz gl. in. d. c. in presentia q lz quis ex liberis testatoris sit pure rogatus restituere hereditate nulla facta metione de filijs: si tame postea habuerit filios vel nepotes substitutio euanescit. C. de fideicomis. l. cu acutissimi. C. d insti. et substi. l. generaliter. ff. de codi. et de. l. cu auus vide. j. substitutio. §. xiij. ¶ Vtruz bona ingredientis religione [sect. 13]no capace vt sunt mendicates q nec in coi debet habere sint propinquorum. Rn. cois opinio est q ad succedetes ab itestato veniat per autentica. ca. bona. C. de bo. pscrip. Sz hoc limita nisi pdicta bona fuerit ei relicta sub coditione si decesserit sine liberis restituen. q tunc debet erogari ad pias cas. Casus e sin gularis in aut. de san. epi. §. sed et hoc pnti i fi. Et hoc sequitur ange. in dispu tatione que incipit. nobilis quida gne hec oia limita vera nisi imploratione officij iudicis ea vellent vedere et pciu in suas necessitates conuertere. q succederet. vt. s. hereditas. §. xvij. dictu est. ¶ Vtrn heres dedicans se monasterio [sect. 14]excludat substitutu. Rn. gl. i. d. c. pntia q sic si est priuatus et etiam cum rogatus est restituere priuato. Secus si sub stitutus vel cui rogatus est restituere esset ecclesia vel locus religiosus vel alia pia causa quia no excluderet vt in d. §. sed et hoc pnti. vnde sumpta est aut. nisi rogati. C. ad treb. ¶ Sed qd si non ingreditur monaste[sect. 15]riu sz efficit clericus. Rn. gl. in prefate c. in pntia. q no euanescit substitutio nisi duo cocurrant. ¶ Primu vt perpetuo maneat in ecclesia. ¶ Secundu vt redditus expedatur in pias causas vt in prefata aut. dicitur. Sed Pa. ibide restringit ad clericu conuersum alicui monasterio: sz magis placet vt simpliciter intelligatur sicut gl. intelligit. ¶ Vtruz conuersio seu dedicatio sui ip [sect. 16]sius et suaru reru ecclesie seculari euacuet substitutione. Rn. gl. i. d. c. in psen tia q aut sit clericus et dic. vt. §. precede ti. Aut no fit clericus. Et sic no expirat lz alij dicant q etia expirat. sed primu verius. Secundu equius. ¶ Quid si quisingreditur religione in [sect. 17]fraude substituti. Rn. Pa. in. d. c. in pre sentia. abbas tenet q no euacuat. substitutione q dolus et fraus nemini patrocinatur. c. sedes de rescrip. et placet comuniter doc. facit. xx. q. iij. §. fi. vbi in ductio facta ca bonorum impedit acquisitione ergo fortius qn fraus interuenit. ¶ Vtru heres institutus cu conditioe si [sect. 18]ne liberis ex se legitime descedentibus vel ex corpore suo nascetibus si igrediat monasteriuz euanescat substitutio. Rn. pa. in. di. c. in pntia. post diuersas opi. recitatas cocludendo cum bar. et Cy. in l. si ita qs. ff. de leg. ij. q euanescit. et credo sit verior. concor. Archi. et Joan. xix. questio. vlt. c. si qua. ¶ Sed quid si non intrauit sz instituit [sect. 16]monasterium heredem. Rn. Archi. di. ca. si qua. q non euanescit substitutio secundum Go. ¶ Vtru heres teneat soluere legatum [sect. 22]ca dotis tactu si illa ingrediatur mona steriu. Rn. Pau. i. d. c. i presentia q sic et idem si esset ei relictum causa donatio nis propter nuptias. ¶ Vtrum substitutio expiret facta sub [sect. 21]ista coditione si ingredit monasteriuz vel si nupserit vel no nupserit. Rn. pa. i d. c. i pntia q non q coiter tenet q habet coditio p no adiecta i substitutioe q ipedit religiois igressuz sicut illa q in pedit matrimoniu carnale. l. cu tale. ff. de codi. et. demon. l. ij. C. de indic. vidui. Et ideo mulier no tenet restituere relictum sibi cu onere restituedi si nupserit. l. quoties. ff. de condi. et demon. vbi legatu factu si no nupserit tz quis faci ant cotrariu. l. filie. ff. de codi. et demon. Jde dicit Albri. i. l. deo nobis. C. d epis. et cle. q puella cui relinquutur centum si nupserit. Si vo religionem itrauerit 50. q nihilominus si intrauerit habebit cetu q i casu pdicto ois coditio dilatio et grauame remissa intelligutur cu pre dicta institutio succedat loco debiti bo noru subsidijvt est expressuz. C. de inof. testa. l. qm in poribus et hoc dicit verum in filia cui bonoru subsidiu debet sz in extranea no sed solu si coditio exiet et etia no haberet filia qn legitima eet silegata et istd eet vltra bonoru subsidiu. Et de hoc vide eundez ibidem diffuse. et in. d. l. qm in prioribus. Ri. malu disputauit et tz q si relinquat alicui centu si nupserit. et. 50. si ingrediatur religione q nihilominus ingrediedo habebit ce tum nec distinguit an sit filia vel extranea et est veruz et sic tene. ¶ Statuto cauet q filie extantibus ma[sect. 22]sculis filijs no succedat sed debeant de bonis paternis dotari et ee cotente. qritur si patre mortuo q reliquit filiu et filia et anteq frater sorore dotaret mortuus est relicta filia sua dicta amita de beat habere solu dotem vel tanq hes. Rn. albri. i. l. publico. C. ad. l. iul. dadul. qda tenet q sic. q neptis no succedi. vt masculus sed verius vr sz Hugolinu de la fotana q succedet neptis no amita. Ratio: q ex morte pris iam ius fuit qsitu filio et illud transmitit filie vt. C. de ca. tol. §. in nouissimo. q in hoc repsentat psona pris sui. ar. C. de he. vl ac. ve. l. empta. et sufficit semel ius fuisse qsitu. vt. ff. qd me. ca. l. videamus de quovi de. s. feudu. §. viij. sed si filius premortuus fuisset an patre relicta filiavera es set opinio prima q tale statutu est factuz qper masculos conseruatur agna tio vt. ff. de ve. inspi. l. j. §. pe. Ergo non debet porrigi ad sexum femineu vt in d. l. publicovide. s. excomunicatio. j §. xx. Quo frater potest admittere sororez infraudem creditorum. ¶ Vtru hes teneatur seruare ordine in [sect. 23]soluedo creditoribus vel legatarijs. Rn. q sic q creditoribus prius satisfacere dz siue ex cotractu vel quasi aut dilecto vl quasi sint postea legatarijs. si tn prius soluat sine dolo legatarijs prius venietibus no poterit iquietari acreditoribus si ni hil ei remasit de hereditate sz habebut regressum cotra legatarios. quis antez in creditoribus sit preponendus vide. j. restitutio. ij. §. xvj. ¶ Quis pot hes institui. Rn. q ois qui [sect. 24]no phibetur a iure. ar. de spon. cu apud et quis phibeatur. Rn. q. xiij. ¶ Primo hereticus aut paganus de he. c. si quis episcopo. ¶ Secundo credentes receptatores et defensores hereticorum. de he. c. excoicamus el. j. §. credetes. ¶ Tertio apostata. ¶ Quarto collegiu illicitu. ¶ Quito de portatus. C. de he. insti. l. j. ¶ Sexto dana tus ob crime famosum. ¶ Septimo. ise cutor cardinaliu de penis. c. felicis lib. vj. ¶ Octauo excoicatus: na q tempore institutionis vel mortis vel aditionis hereditatis erat excoicatus no valet in stitutio secus si post institutione fuit excoicatus sed ante morte absolutus vel post mortem fuit excoicatus et an aditionem absolutus tenet institutio. ff. de he. insti. l. sed si i coditione. §. solemus. et. l. si alienum. §. in extraneis. ¶ Nono spurij nati ex danato coitu. de qbus. s. filius in principio. ¶ Decimo icestuosi cum monacha. xxvij. q. j. si qs solicitauerit in gl. ¶ Vndecimo crime lese maiestatis comittetes d pe. di. j. c. si qstn in militibus. ¶ Duodecimo simoniaci sz aliquos q danificantur ledentibus maiestatem. ¶ Tertiodecimo illi qui no possunt ha bere nec in proprio nec in communi. vt sunt fratres minores cle. exiui. §. cupietes de verb. significatioibus. de materia heredis. vide supra. Hereditas. et infra legatum et testamentum. Heremita dicitur qui vere et pura solitariam eligit vitam xvj. q. j. qui vere. ¶ Vtru possit habere propriu. Rn. gl. i [sect. 1]d. c. q vere. q sic et est tex. xix. q. iij. §. econ. ¶ Que est strictior vita an heremitaru [sect. 2]an religiosoru. Rn. gl. vbi. s. dicit q mo nachorum. Jn tellige in heremitis. qui non sunt religiosi. ¶ Vtruz heremita gaudeat priuilegio [sect. 3]clericali. Rn. gl. vbi. s. q sic. et dicit pba ri p. d. c. q vere sz iudicio meo nihil pbat nisi q sunt digni honore. Et ppter ea dico cu Jo. de ligna. i cle. p literas de prebe. q sicut laici nati sunt ita laici pseuerat et sub iurisditioe iperatoris cu eis non adueniat aliqd eripies eos ab ipsius iurisditioe. qd duplex evalz receptio ordinis vl couersio ad aliq re ligione approbata. i. c. fi. de rel. do. xvij. q. iiij. si qs suadete. d sen. exc. no dubiu cu similibus. et sequit pa. in. c. nullus de fo. cope. lz sit equu dicere q sunt ecclesiastice persoe et deforo ecclesiastico p. c. nulla rone. xciij. d. et. c. si at. xj. q. iij. ¶ Vtruz religiosi possint vita heremi[sect. 4]tica eligere. Rn. q sic de lnia suorum platorum et cellas siue habitacula in heremo siue locis vbi no sit hoim habitatio de ppinquo cape et murare possunt etiam religiosi medicantes. vt. i. c. cu ex eo. de excessu pla. li. vj. Sed plati nemini debet dare lniam nisi ia in societate pfectis cu sit piculosissimu solitarie habi tare i pfecto cui dr. Ve soli: q cu cecide rit no hz subleuate. ideo sctus tho. scda secude. q. clxxxviij. dicit q vita socialis necessaria est ad exercitiu perfectiois q mutuo se instruut verbo exemplo. et correctione que ad pfectione perducut Solitudo aut copetit ia pfectis q alio ruz regimine non indigent. Et ideo si absq exercitio precedeti talis vita assumat periculosissima nisi suppleatur p diuina gratiam. hec ille. Hereticus est sm Archi. i. c. quicun q de here. li. vj. primo q tenet contra quatuor cocilia. Jtem qui aliter sentit de sacramentis. s. corpore xpi. baptismate. cofessione. et alijs q sa crosancta predicat et obseruat ecclesia et. c. ad abolenda de here. Jte q conat auferre priuilegiu ecclesie romane sibi a xpo traditu. vt i. c. oes. xxij. d. qd est vt sit caput oim eccliaru. Jte dubius in fi de. c. dubius de here. Jte ois scismaticus xxiiij. q. iij. inter heresim. Jte omnis simoniacus. j. q. j. quisquis. Jte ois precisus ab ecclesia. iiij. q. j. in. c. ij. Jte ois in terpretas male sacra scriptura. xxiiij. q. iij. heresis grece. Jte q noua opinione iuenit. xxiiij. q. iij. hereticus est. Jte qui trasgreditur precepta aplice sedis. xix. di. nulli. Jte q no tenet articulos fidei. Sz loquedo de heretico pprie. vt sit excomunicatus Et subiaceat alijs penis cotra hereticos statutis. Dic q tria requirunt sz Alexa. de ales secunda secu de ti. de heresi. ¶ Primum falsa credulitas in rationabili. j. sm gl. xxiiij. q. iij. §. q vero sermo q erret in articulos fidei et eius sacramentisvt in. ca. ad abolenda de hereti. Addit Pau. in cle. vnica de vsu q etia ille qui falsam et extorta expositionem in diuinis scripturis ponit contra id quod tenet ecclesia. Jntelligo. s. pro articulo fidei est hereticus. glo. tamen in cle. j. §. sane. de vsu. dicit indistincte de tenente aut gignente peruersum dogma vel falsas opiniones q hereticus est Card. in. d. cle. et voluit hoc extendere ad tenete contra canones. et mlti doc. ibide. sed ego dico clarius. q falsa credulitas contra fidem est dupliciter. Primo directe et principaliter et hoc est oe quod est cotra articulos fidei. Scdo indirecte et secudario sicut ea ex quibus sequitur corruptio alicuius articuli sicut dicere aliquid falsum in scriptura diuina contentum quia est corruptio illius articuli de spiritu sancto qui locutus est per prophetas. Similiter dicere q ecclesia male determinauit in aliquo circa fidem est contra illud san ctam ecclesiam catholicam et huiusmodi. ¶ Secundum quod requiritur vt quis sit herericus est peruersa voluntas et in concupiscibili. ¶ Tertium impugnatiois ptinacitas ex parte irascibilis. s. q pertinaciter hoc teneat. q lz quis erret in fide et alijs predictis. Si tn paratus est corrigi no est hereticus tex. est. xxiiij. q. iij. dicit aplus et. c. q i ecclia et gl. ibide et gl. in. c. nec licuit. xvij. d. et tex. pla. i. c. hec estfides. xxiiij. q. j. et i c. danamus de sum. tri. in verbo ptinaci ter. ppterea dicit lau. q q errore no defendit immo paratus est intelligere ratione no est putandus hereticus. Simi liter ille q dubitat ex animi infirmitate no tn ptinaciter insistit. Et ad abole dam de hereti. intelligatur quado in dubio ptinaciter insistit. De cotetis i hoc. §. et an hericus sit is q est dubius in fide et anis q in dubijs ar ticulis et vbi est disceptatio iter maiores eligit vna pte q sibi magis plz no. Bal. q no in. ij. C. de testa. mili. secutus Jnn. in. c. ne innitaris. de consti. et q e infamis no. ide Bal. et bar. i. l. j. C. de sum. tri. et Bar. i. l. cassius. de sena. nec potest eligi in papaz aut epm ide Bal. i. trac. scis. col. xiij. et si est condenatus ab inqsito re hetice prauitatis et traditus iudici sclari puniedus pot puniri sine nouo processu. no. Bart. in. l. magistratibus. ff. de iur. om. iud. ¶ Qua pena puniunt heretici proprie. [sect. 1]Rn. vt colligo ex diuersis iuribus q vltra mortale pctm. xiiij. penis. Prima q ipo fcto sut excoicati d q. s. excoicatio. v. casu. xvij. Nec du hereticus excoicat sz etia suspectus d heresi nisi ad arbitriu epi se purgauerit. ca. ad abolenda. §. laicus de heticis et de sen. ex vt fame. et si excoica tione p anu sustinuerit aio idurato tuc velut hereticus condenabit. c. excoicamus. §. j. de hereti. cu cotumatia d hered. li. vj. reqrit tame vt specifice sit vocatus vt de fide respondeat sm Jo. an. ibidem et se de tali suspitione purget. ¶ Szqd si sit occultus oino puta q tenet heresim in corde solu an erit excoicatus. Rn. gl. i. §. j. xxiiij. q. j. q sic ide tenet ray. et Gof. et Jo. de anco. in suis sumis. e. ti. et gl. i cle. j. d here. qua sequit Car. q alle gat. multa iura ad hoc Arch. aut i. c. cu qs de here. li. vj. Allegat multa p et con. et finaliter relinquit disputationi. Sz sal uo meliori iudicio mihi vr dicedu qd si heresis sit solu i corde nec aliqd ostendatur signo vel opere q no est excoicatus et hoc tz pe. de palu. in. iiij. et Ho. in c. mulieres de sen. ex. et. sequitur gl. i. c. cu qs de sen. ex. li. vj. loquedo de eo q. ra ta hz verberatione clerici solu in corde q no est excoicatus q ad eccliam nec ob. iura q allegat gl. i. d. cle. j. q cocedo q si aliquid precipit ecclesia in opere faciedu extravel no facien. cu tali intetio ne vel aio q facies cotra ligatur etiam quo ad ecclesia licet ecclesia non iudicet ex quo occultu est. Et ita loquunt iura per. d. gl. allegatam nam in. d. cle. ij. inquisitor obmittes procedere cotra coscientia ligat ecce qd precipit fiedu cle. j. de sta. mona. loqt de actu exteriori q qs ad curias pncipu vad it eo aio vt offedat. Ecce pcipit abstinedu ab acces su tali aio. Et oia alia sp hnt opus annexu faciedu vl no faciedu si bn atten dat. Et io qtucuq sit occltu tale opus fa ctu tali aio vel no erit legatus. Secus vbi cogitatioi cordis nihil addit opis. q solu deu hnt vltore. C. de iureiur. l. iureiuradi. xxxiij. dist. habuisse. et 50. de. §. sz illd. v. qrum. Si vero altqd ondat i signo s. vbis factis et hmoi sic erit ligatus qtucuq sit occultus. Et sic pz q ecclia ligat oino occulta et tn no ligat ea q solu consistut i corde sine aliquo opere adiucto fa cto vl omisso et sic cocord. doc. in hoc. [sect. 3]¶ Quid de illo q osculat sepulcru ma chometi vl aliqd facit ad eius veneratio ne sicut alij ifideles. Rn. ale. d ale. scda scde ti. de apostasia q si faciut q ita cre dut et io pfitet sic sut apostate hetici. et excoicati. Si vo hoc faciut solu vbo vl pp metu no in corde sic peccat mortali ter no tn sut hetici nec excomunicati. ¶ Scda pena e q nemo cu hereticis dz habere nego ciatione neq in domo vel terra sua eos tenere vl fauere. facit. c. si cut ait eo. ti. et sm pa. ibide exteditur. d. c. ad omnes hereticos licet loquatur d tolosanis et no. q lz cu nullo excoicato sit parti cipadu tame cu he reticis mul tominus: vnde lz no excoicent oes pticipantes cu eis eade excoicatioe tamen credetes fautores receptatores defensores hereticorum bene ligant vt pz. s. ex coicatio. v. casu. xvij. posset tame aliqs sine peccato participare cu eis i his q spectat ad eoru salute. Similiter et filij vxor et hmoi q iudicio boni viri aliter comode facere no possunt nec inest periculu puersiois et etia ceteri in casibus i qbus lz pticipare cu excoicatis de qbus habes supra excommunicatio. viij. ¶ Tertia pena est q bona iporum ipo fa [sect. 5]cto q crime incurrut heresis applicant fisco i terris. s. imperij si sunt seculares iudicis secularis in terris vero ecclesie vel si sunt clerici applicanturfisco eccle sie nisi clericorum bona essent ecclesie vel ipsi haberent stipedum ab ecclesia q applicabunt ecclesie a qua stipediu habebat vel cuius erant vt in. c. vergetis eo. ti. hic in. c. cu sm. e. ti. li. vj. Verutame executio ipsius cofiscationis vel oc cupatio dictorum bonorum non fiet donec per aliquam psonaz ecclesiasticam fuerit sententiatu super prefato crimine heresis cotra ipm hereticu in. d. c. cu scdm de quo vide. j. Pena. §. iij. ¶ Sed qd si in vita ipsorum hereticorum [sect. 6]no fuit sniatu contra ipos hereticos. Rn. pa. in. c. fi. q si post morte ipsoru senten tiatu fuerit sup eorum crimine nihilominus applicabunt fisco. vt in. c. ij. de rescrip. li. vj. q cofiscatio fuit facta in vita ipsorum eo ipso q inciderut in heresim Et de hoc est tex. in. c. accusatus. eo. ti. li. vj. in. §. in eo vero casu. ¶ Quid si hz filios catholicos. Rn. sm [sect. 7]glo. in summa. xxiij. q. vij. et in. c. vergentis. eo. ti. q nihilominus cofiscantur et sic nihil habebunt de bonis paretu filij nec etiam agnati. Vnde per. d. c. vergentis corrigit aut. de nestorianis. C. de hereti. que volebat. vt denoluerentur ad filios vel agnatos catholicosbo na hereticorum quod et sequitur archi. in prin. xxiij. q. vij. et Cy. in. l. quisquis. C. ad. l. iul. maiestatis. gofr. dicit hoc ve ru i terris ecclie sz no i alijs et istud vlti mu e magis piu quis primu sit verius. ¶ Quarta pena est q heretici credetes receptatores defensores et fautores ipo ruq filij vsq ad scdam gnatione nullu eccliasticu beneficiu vel officiu publicu adipisci possunt vt in. c. ij. e. ti. li. vj. hoc intelllige de secuda generatioe p li nea patris q est filius et nepos sz p linea materna no nisi ad primu graduz. s. filia extedit vt i. c. statutu el. ij. eo. ti. li. vj. et etiam nisi emedati tales heretici fau tores receptatores et alij essent et re incorporati ecclesie parati ad penitetiam pagendam fuissent vt in. d. l. statutuz. [sect. 9]¶ Quinta pena est q si qs vir eccliasti cus ad pces heretici fautoris receptatoris et aliorum similiu pestiletiu dignita tes personatus et qcuq alia ecclesiastica beneficia scieter est adeptus ipsis est pri uatus ipo facto et ihabilis ad similia. Si vero ignoranter solummodo sit habitus est priuatus vt. d. c. quincunq libr. vj. [sect. 10]¶ Sexta pena est q filij hereticorum ipso facto quo sniatu est cotra eorum parentes de heresi efficiunt sui iuris et effecti intelligunt a die comissi criminis. vnde emacipatio facta no valet post conmissuz crimen vt in. d. c. quicunq. [sect. 11]¶ Septima pena est q vxores q cotraxerut matrimoniu cu illis quossciebat hereticos amittut dotes ipso facto secus si ignorabant iz postea scierint. vt in. c. decreuit eo. ti. li. vj. [sect. 12]¶ Octaua q appellare no pnt heretici credetes receptatores fautores et defen sores eorum vt in. c. vt inquisitionis ne gocium eo. ti. li. vij. [sect. 13]¶ Nona est q contra hereticos credetes et alios pdictos admittunt excoica ti et participes vel socij criminis ad testimonium vt in. c. in fidei fauorem eo. ti. li. vj. et officiales licet sint excommunicati possunt contra eosdem suum exercere officium si requisiti fuerint ab ipsis vel inquisitoribus vel eorum dele gatis et licite possunt eos requirere vt in. c. presidetes. eo. tit. li. vj. ¶ Decima q hereticis siue sint coniucti [sect. 14]siue extranei nihil e relinquedu seu no pnt istitui heredesvt i. c. si qs eps cu. c. sequeti et qd ibi no. de her. secus facietes si sunt epi vel clerici sunt excoicadi et post morte vt in dictis caplis notatur. ¶ Vndecima q vasalli hereticorum et qcu [sect. 15]q alij q hereticis aliq obligatioe erat astricti vt famuli liberti et hmoi ipo fa cto liberant vt dicit et notat in. c. fi. e. ti. Propterea si aliqs pmisisset eis hereticis soluere sub pena vel iurameto cer to die no tenet vt no. gl. ibide et hoc intellige si est manifestu ipm hereticu in cidisse perfidia. Et dicit phil. ide etia si sit occultus dumo pbari posset sz Jo. an. limitat dictu suu verum si ad pbatione pcessum est: q tuc pbatio facit delictu manifestuz vt in. c. cu olim de vbo. sig. Secus si no est pcessuz ad pbatio ne. Pan. vo ibide vult q a die comissi criminis sunt liberi quis no possit allegari pdicta absolutio nisi in ca mani festatiois p sniam. ego teneocu text. q eo ipso q est manifestu in heresim inci disse tales absoluti sunt quatuncumq snia no feratur cotra eos q p exceptionem eorum petitionem elident. ¶ Duodecima pena est q danati pnti [sect. 16]bus secularibus potestatibus aut eorum bay liuis relinquant aiaduersioe puniedi clericis prius a suis ordinibus degrada tis vt i. c. excoicamus el. j. e. ti. et ista aiaduersio e pena ignis de consuetudie lz de iure sit pena mortis vt i. l. arriani. C. de her. iucta. l. vltimu suppliciu. ff. penis. ¶ Sz qro qd si hereticus danatus per ec[sect. 17]clesiaz velit redire nuqd ei parcet. Rn. Jo. an. i qda apostilla i. d. c. excoicamus. tenet q sic. et ide gl. singularis i. c. excoi camus el. ij. eo. ti sed lz istud sit humanu tame ego credo de iure conriu. Na vt acceptet opz q cotinuo post deprehesione erroris ad fidei catholice vnitatem spote recurrat et errore suu ad arbitriuz psidetis publice abiuret et satisfactione condigna exhibeat vt i. c. ad aboleda eo. ti. qd no facit q expectat codenatione et dictu. c. excoicamus el. ij. qd videt conriu lo quit de dephenso no condenato Arch. ta me i. c. vt comissi eo. ti. li. vj. dicit q rela psis dutaxat no parcitur semel tame la psis parcedu est ex quo volunt ad fide redire: et vt dixi hoc est mitius. ¶ Vtru redies spote ad veritate fidei et [sect. 18]recociliatus recupet bona. Rn. q no sz so lu modo euitat pena mortis. Et q oliz debebat detrudi in perpetuu carcerez ad ageda pniam hodie p inquisitores vna cu psidete pot comutari vt in. c. vt comissi eo. ti. li. vj. Et similiter recuperabit bona si ex mia ei concedant aliter no vt in. d. c. vergentis. ¶ Tertiadecima pena q nullus clericus [sect. 19]dz ei pbere eccliastica sacramenta neq tradere eccliastice sepulture: neq eleemosynas aut oblatioes eoru recipere aliter clericus priuadus est suo officio regularis sua priuilegia i illa diocesi vbi confecerit no ei seruent vt i. c. excoicamus el. j. eo. ti. Hodie tn qcuq tradiderit ec clesiastice sepulture est excoicatus ipo fa cto p. c. qcuq eo. ti. li. vj. de quo. s. excoi catio. vij. casu. xxviij. Sz hec oia limita nisi peniteat et signa manifesta penite tie i eis appeat q tuc eccliastica sacrameta possunt et debet dari etia si forent relapsi vt in. c. super eo. de here. lib. vj. ¶ Quartadecima q nullus tabellio pu [sect. 20]blica instra vel scripta p hereticis credentibus et fautoribus et ceteris facere pot nec aduocatus in aliqua ca vel facto pot eis prociniu pstare nec litigatibus sub eorum examine aliter ipso facto sunt suspensi ab officio et ppetuo infames vt i c. si aduersus. eo. titu. Jntellige sm pa. ibide nisi reuertant ad fidem q tunc possunt predicta pro eis impendi. [sect. 21]¶ Qua pena puniutur credetes fauto res receptatores et defensores heretico ru. Rn. q. xviij. penis. prima q sunt excoicati ipso facto de quo supra excoicatio. v. casu. xvij. Scda q si post excoicatione infra annum satisfacere contempserint ex tunc ipo iure sunt infames vt neq ad publica officia seu consilia seu ad eligedos ad hmoi aliquos neq ad testimonium admittunt: sunt intestabiles etia nec ad successione admittutur nullus eis cogat rndere sup aliq negocio. sed bn ipsi alijs si sunt iudices et dat sniam nulla est nec aliqs pot cam agitare sub eis. Si aduocati sunt non sut admittedi ad patrociniu si tabellio nes instra p eos cofecta nihil valet sed cu autore suo danant. Si vo clericus fue rit ab oi officio et bnficio deponat. Hec hnr in. c. excoicamus el. j. e. ti. Ex quibus collige. xij. penas contra pfatos. Adde qrta qnta octaua nona tertiadecimam et quartadecima in pcedentibus. §. dictas. ¶ Quis dicat credes hereticis. Rn. ar[sect. 22]chi. in. d. c. qcunq eo. ti. lj. vj. q ille q ore pprio dicit se velle mori in fide talis he retici vel q dicit se credere erroribus eoru ad hoc de peni. di. j. c. potest. silr q ado rauerit reuerentia suo more exhibuerit cosolationem vel comunione in morte seu in ifirmitate ab hereticis receperit vel similia ppetrat q ad ritum eorum p tinet credetes dicunt q plus factis q vbis loqmur. ar. de appel. dilecti el. ij. et loquor de his factis in quibus error ex primit q i alijs factis vtvisitare eos vl alimonia pbere no est credere sz potius fauere. credetes tame eorum erroribus here tici sunt. c. excomunicamus el. ij. eo. ¶ Quis dr receptator. Rn. archi. vbi. s. [sect. 23]q ille q scieter recepit hereticos et si no frequeter q lz sm gramaticu sit verbu frequetatiuu tame i iure p simplici ver bo ponit vt pbat. ff. de recepta. l. fi. i iu re ciuili receptator dr q lateter recipit et celat vt conseruatus manus iudicis euadat vt. l. j. ff. de recepta. et. l. congruit. ff. de officio psidis et. l. vlt. C. de his q la. occul. et sic accipit etia de iure canonico nisi solum in casu isto hereticorum ratio quia specialiter omnis receptio prohibetur vt in. c. sicut ait eo. ¶ Qui dicutur fautores. Rn. archi. vbi [sect. 24]s. q si sunt persone q publica potestate fungantur ex sola omissione dicuntur fautores. puta si ab ecclesia condemna tos no fugant vel no puniunt sicut debent et precipitur in. c. ad abolenda eo. et in. c. excommunicamus el. j. eo. hoc pbatur. xxiij. q. iij. qui potest et. q. v. qui vi cijs. et. q. viij. pterea et. xvij. q. iiij. §. q aut. Jte dicit ide archi. q si prelati non faciunt carceres ad custodia hereticoruz vel silia q ad eorum offm ptinent ex auaricia no dicunt fautores q id in fauore hereticorum no faciunt. Secus si propter eos no faciunt. Si sunt priuate psone lz no capiant hereticis ex omissione so la no dicuntur fautores sed si celat eos postq iurauerut idicare pnt dici fauto res cu peccet mortaliter in hoc celado veritate. xj. q. iij. qsquis. Jdez dic de pri uatis astrictis p iurametu ad indicadu et celat in casu i quo tenent idicare quod quado fit vide. j. iquisitio. §. xj. secus in alijs priuatis no astrictis q nisi omittat dolose no dnr fautores ex conmis sioe vero oes dicunt fautores quia vel vbis excusat eos vel laudat et hmoi. vn si pdicta verba puocant simplices ad amorem hereticorum et deuotione qua habent ad ecclesiam habeat minuere et talia no dicant ex lubrico lingue quia lubricu lingue ad pena no debet trahi ff. ad. l. sul. maie. l. famosi. tuc fautores dicunt. xj. q. iij. no solu. ij. q. j. c. fi. Multo magis fautores sunt q facto eis fauent puta alimonia ministrado ipsos liberando vel per q liberari possunt dado et silia ad hoc. xxiij. q. iiij. est iiusta. ff. de furtis. l. si pignore. Et ide dicit in eo q pcibus eos liberat. ar. xiiij. q. vj. eod. ti. ¶ Qui dicant defensores. Rn. qui. s. ar [sect. 25]chi. q quicuq defendetes errore hereti corum et tales dicunt heresiarche item dicunt defensores illi q psonas ipsorum defendunt resistendo viribus vel potentia ne ad manus iudicis veniat puniedi vel examinadi et de hoc. xxj. q. v. p totum. xxvij. q. j. si custos. vel ne fiat execu tio vt in. c. ex lris de officio delega. not. tn q defendens hereticu ne ledat a pri nata vel q in iudicio eide procinat credes eu habere iusta cam non dr defensor vel fautor etia si postea appareat q no erat iusta ca q hec est iusta defensio que talibus reseruat. Secus si cotra co scientiaz ei patrocinatur quia desensor est. ita no. Car. in cleme. j. de penis. ¶ Quo heretici fautores credentes. de [sect. 26]fensores receptatores eoruz et etia infa mati de heresi recipiant ad pniam. Rn. q ad arbitriu epi prius debet abiurare er rore et premittere p scriptura q tenebut firmiter fide catholica et hoc publice vl priuate sicut crime e publicu vel priuatum. j. q. vij. quoties. de cofe. di. ij. ego be regarius et. d. c. ad aboleda. postea dz absolui sz ecclie forma de qua hr. xj. q. iij. cu alijs desen. exc. cu desideres. et postea imponi qd talibus solet iniungi vt i dictis. c. qties et ego. si tn tps no adest et signa pnie in extremo demostret possunt absolui sine solenitate pfata sm Host. et Jnno. in. ca nobis el. ij. de sente. excom. Hermafroditus dicitur ille q habet vtruq sexuz. scilicet virilem et femineum. De cotetis in hoc. §. et q hermafroditus incalens magis in sexu masculino q femineo dz imponi in baptismo nome masculi. et ecotra. vt no. Bal. in. l. quoties. in fi. C. de suis et legi. et Ang. in l. de qbus. ff. de legi. iudicat em sm sexuz in quo magis incalet. l. qsitu et ibi doct. et Alex. ff. de li. et post. et icidit i pena. l. si qs in tanta sm Bar. et Bal. ibi. C. vnde vi. et dz semel confiteri in anno sicut ho masculus et femina. Joa. de por. i. l. ij. in pn. de vb. obl. et Ant. de bu. in. c. omnis vtriusq. de pe. et re. et succedit i feudu sz Bal. in. l. quotiens. et in. l. j. C. q sit long. consue. vbi q gratis no precio potest i eo vnum ex fratribus preeligere. ¶ Vtru possit esse testis in testo. Rn. gl. [sect. 1]iiij. q. iij. ide idonei. v. hermafrodita qd no sicut nec mulier isti. de testa. §. testes i iudicio. tn sic eo modo quo mulier. Et hoc itelligo qn magis hz de femina q de viro. Secus esset si sexus virilis magis incalesceret si vero parilitas gl. pdicta no determinat sed dicere no admitti ni si quatenus mulier admittitur. ¶ Vtru possit ordinari. Rn. q no q est [sect. 2]monstruosus. ar. xxxvj. di. illiteratos. et xlix. di. c. vlti. Si tame ordinat et sexus vi rilis magis incalescit recipit caractere alias no etia si equaliter incalesceret s_e cundum Rodo. ¶ Vtruz possit contrahere et an debeat [sect. 3]cotrahere cu viro vel cu muliere. Rn. gl. predicta q sexus magis incalesces debet attendi et sic determinari. Hironia est mendaciu in verbis vel factis dictum vt quis minus extimetur q seipsum existimet vt puta cum aliquis asserit de se aliqd vile qd in se no recognoscit. aut negat aliquod magnu qd tame extimat in se esse et est aliquado peccatu veniale quado id qd dicit vel ostedit in se esse vel no esse no est scadalu nec pprie fame vel alterius. Aliqn est mortale quado esset in scadalu ppriu vel aliorum vel quado hoc fieret ex inordinata ambitioe vt pficeret alicui prelature spuali: puta q vadit male vestitus et despectus ppter hoc solu vt pficiat et deliberate et intellige si est indignus vel si ppter honore soluz et hmoi sm q dixi ambitione esse mortale de q vide. s. ambitio. et de tali dr ecclia. Qui nequit se huiliat iteriora aut eius plena sunt dolo als esset veniale pctm talis ambitio cu tali hironia et sic intellige et dictu aug. in. c. cum humilitatis. xxij. q. ij. minora tame de se dicere salua vitate et maiora abscodere ppter humilitatate no est hironia nec pctm sm genus suu sed sm sctm Tho. ij. ij. q. cxiij. Histrio quis dicat. Rn. q ille qui de persona sua ludu facit. De contentis in hoc. §. et q ordinari no possit. vt in. ver. fi. not. gl. in. l. ij. §. fi. ff. de infa. et no pot illi donari imo dona tio illi facta reuocat. no. in. l. affectiois. ff. de dona. titu. generali. ¶ Vtru sit pctm. Rn. sctus Tho. ij. ij. q. [sect. 1]cxlviij. q no si fiat moderate et loco et tpe psonis cogruis et gestibus vel vbis ho nestis vt p subleuatione alicuius vnde licite tales recipiunt aliquid p mer cede et sic non intelligitur de istis. capi. donare. et. c. qui veneratorbus. lxxxvj. di. nec. c. p dilectione. de conse. di. ij. alias autem ludum facere de persona cu gestibus inhonestis aut turpibus seu i loco aut tepore phibito est mortale peccatu vt patet p. d. c. pro dilectioe in quo denegatur ci corpus christi et talibus do nare est peccatuz mortale si fiat pro eorum ludo exercendo. secus si fiat ppter necessitate ad natura sustetandavl ne ab eis infamaretur. sm Ro. ¶ Vtru tales hystriones phibiti pos[sect. 2]sint ordinari. Rn. sm gl. i. d. c. donare q no vt in. c. maritus. xxxiij. di. q infames sut. iiij. q. j. c. j. et de his qui no. infa. l. ij. .§. vlt. limitat tame pa. i. c. cu decore de vi. et ho. cle. veru quado bis exercuit ar te illa in publico. facit. l. palam. ff. de ri. nup. xxv. q. ij. ita nos. Jnno. vero i. d. c. cu decore. vult vt sit infamis q habeat hoc officiu in curia vel q assuescat se in illo actu alias no sit infamis et e opinio magis pia et mihi placet. Homagium est quado quis facit promissionem alteri genibus flexis et manibus intra manus illius positas ita q efficitur homo illius nullius alterius fidelitate salua et talis ap pellat homoligius et fit solu imperatori vel regi et huiusmodi qui no habet sup se superiore et talis homoligius differt a vasalitico in quo reseruat salte impe ratoris fidelitas vel autoritas nec potest qs homoligius vnius et vasallus al terius vel pluriu de quo homagio no. in gl. cle. pastoralis in. §. rursus. ver. ho ligius de re iudi. ¶ Vtru sit simonia p re spuali puta be [sect. 1]neficio ecclesiastico homagiuz exigere. Rn. q. sic vt est tex. in. c. ex diligeti de simo: et in. c. fi. de re. iur. ratio q homagium est seu cotinet temporale comodum illius cui prestatur quia efficitur eius subditus et obligatur sibi ad certa seruitia fidelitatis aut iurametu bene pot exigi sine simonia q tm obligat vt sibi fit fidelis et pstatur potius dignitati q persone et hoc verum quado est in tali diguitate cui dbet fidelitas talis alias etia esset simonia sm vna lectura in. d. c. ex diligenti. # 1 Homicidium. j. dicitur: voluntarium quod animo et intentione occidendi hominez perpe tratur cu effectu. vnde dicit homicidiu hominis ab homine facto occiso et istd comittitur facto pcepto cosilio defensio ne et dissuasione cooperatioe aiatione et auxiliatione. Pro quoru declaratione multa dubia subinferunt. De cotentis hic et q triplex sit homi cidium no. de peni. di. j. homicidioru et q primu homicidiu fuit comissum per Cain in psona abel fratris sui glo. no. in. l. si quis homicidij. C. de accu. et punitur tractatus homicidij put no. bart. in. l. et si amici. de adul. per. c. j. de homi. li. vj. et plus punit reces q antiquuu gl. in. l. si diutino. ff. de pe. et. facit q homici da tanq psona vilis repellat a testimonio in ca graui nisi cu tortura no. Bal: in aut. si dicat. C. de testi. ¶ Vtrum homicidiu voluntarium ab [sect. 1]homine factum vt est homo sit peccatu mortale. Rn. q sic semp q cotra pceptu no occides exo. xx. immo terribile pecca tuz vt patet. 50. dis. c. si qs volutarievbi vult tex. q iponat ei pnia vt semp. s. ho ris statutis iaceat ad ianua ecclie et coio ne in exitu vtte sue no recipiat dicit gl. si no fecerit predictam pniaz et notant dixi esse mortale peccatuz homicidium voluntarium ab homine vt homo est. No aut ab homine vt a lege siue vt est legis minister q no est peccatum dum modo non desijt ipsius ordo iusta causai ustus animus deest. iusta causa qua do aliquis sine demerito occidit. iustus animus cum exliuore vindicte occidit. iu stus ordo cum occidit ille cui lex no comittit vel cum occidit no eo ordine que lex statuit de quo. xxij. q. v. in. c. reos et p totam. q. ¶ Vtrum liceat alicui occidere seipsuz [sect. 2]aut mutilare. Rn. q no sine mortali pec cato. q nemo membroruz suorum est dns xxiij. q. v. si no lz et in. l. lber. homo la. j. ff. ad. l. aquil. ppterea dicit Aug. in. d. c. si non licet. His ergo exceptis quosvl lex iusta generalitervl ipse fons iustitie de is specialiter iubet occidit quis qs homi ne vel seipsum vel quemlibet occiderit homicidij crimine tenetur hec ille. Fal lit hoc in mutilatione que fit causa me dicaminis que licet. Et de hoc. lv. di. ca. si quis el. ij. et. iij. ¶ Vtru liceat alicui occidere seipsu ne [sect. 3]aliquis cogat eu ad pctm. Rn. q no vt i d. c. si no licet. et. xxiij. q. iiij. displicet. Vn hiero. in. c. non est nostru. xxiij. q. v. dicit vnde et in persecutioibus no lz mihi ppria manu perire absq eo vbi castitas periclitatur hec ille. Et lz aliqui ex hoc dicto dixerint q vbi castitas impugna tur lz se occidere hoc est falsum vt pz in preallegatis. c. Et ideo hec dictio absq poitur inclusiue sicut ibi. Pulchre sunt gene tue absq eo. qd intrinsecus latet. Sic et dictio vsq etia inclusiue ponirur ff. de pigno. ac. l. j. xiij. q. ij. ebro. Et qd le gitur de sanson qui se interfecit et idem de aliquo alio dicedu q hoc fuit ex spe ciali reuelatioe dei vt dr in. d. c. si no lz. ¶ Quid si iudex occidat malefactorem [sect. 4]ordine iustitie no seruato. Rn. q peccat mortaliter sicut et qn ex animo vindicte vel ex cupiditate occidit q iuste qd iustum est exequeris dicit tex. in deutero. et no. in. d. c. reos qd credo veruz nisi ex aliqua vrgenti causa hoc faceretet noto rie costaret occisum dignu morte. Et p hoc facit. c. d occidedis. et. c. officia sz me lius. c. no frustra. iij. q. v. ¶ Vtru liceat occidere fure. Rn. gl. i. ca. [sect. 5]cum homo. xxiij. q. v. q latrone insidias in itineribus et nocturnu de populatorem agrorum licet cuilibet occidere. C. quando liceat vni sine iudi. l. j. et. ij. latro nem seu fure nocturnum similiter licet diurnu vero non nisi armis se defedat vt in. c. si perfodiens de homi. Limitat tamen pa. in. c. j. de homicidio et predicta gl. verum quando aliter non potest comprehendi. Facit. l. fure. ff. de sicca. et. c. ij. de homi. Limitant etia scdo dice tes q qn fur nocturnus vel diurnus co gnoscit et res possunt rehaberi p iudice q no lz occidere. et facit qd no. bar. i. vj. l. fure. aliter sic et non solu p eum cui fu rat sz et p quelibet irregularis tn erit ta iste occides q et iudex de quo i pcedeti dubio dctm e et si suaret ordine iustitie. ¶ Vtrum vxor a viro filia a pre conmittedo [sect. 6]adulteriu simul cu adultero possit occi di. Rn. q pr in ipso actu in domo ppria vel in domo generi pot iterficere vtruq ff. de adul. l. nec in eo. et. l. se marito etia ignoscit si occidat adulterum quo ad miti gatione pene. C. d adul. l. gracchus. si mo cu adulterum dephedat i domo sua cum adultera vt. l. marito. ff. de adul. als no d iure antiquo sz de iure nouo pot post tres dnuciatoes fctas vbiq occidere vt i aut. vt liceat matri et auie. §. pe et vlti. dicit tn gl. i. ca. inter hec. xxxiij. q. ij. q lz tales et similes excusent a pea ciuili no tn excusant a clpa seu a pcto homicidij vn in. c. qcuq pcutit. xxiij. q. vl. dr. q sine aliqua publica administratoe maleficum fure sacrilegu. adulteru piuru vel quelibet criminosum iterfecerittrucida [sect. 30]uerit aut mebris debilitauerit velut ho micida iudicabit et tato grauius qto no sibi a deo concessaz ptate vsurpare no timuit. Aduerte tn q aliud est qn lex aliquid pmittit no puniedo vt in occidedo adulterum. Et sic no lz sine mortall pec cato alid e qn lex cocedit sicut qn diffidat alique vt i. c. p huani de homici. li. vj. et similibus q tuc si aliqs tale occidit no aio vindicte sm zelu iustitie sic non peccat sm Jo. an. i addi ad spe. q facit vt minister legis q lz. xxiij. q. v. no e crudelis et sic concordat istudqd hic dicitur cum eo quod dicitur in dubio precedeti ille autem qui aliquem occidit defen dendo se vel proximu no proprie dicitur homicida. ¶ Vtru sit homicida q pcutit muliere [sect. 7]pregnate. Rn. q si partus erat ia forma tuset ex pcussioe iterijt homicida est. secus si no erat formatus. hoc pbat. ff. d pe nis. l. si qs aliqd. §. qui abortionis. ¶ Vtrum letaliter alique pcuttes qui per [sect. 8]cussus postea ab alijs occisus est sit ho micida. Rn. q sic vt e tex. in. c. significasti el. ij. eo. titu. silr si no appareat an le taliter pcusserit vel ne tn homicida e. Jte homicida est si animu occidedi ha buit et percussit quamuis non letaliter si postea ab alijs percussus interijt vt in d. c. significasti. ¶ Madato seu precepto comissum ho[sect. 9]micidiu iputat no solu mandatario sz etia madanti q vt dr in. c. mulieres de sen. ex. Js vere comittit cuius madato delictu comitti pbat et io sic peccat mor taliter aut excusat sicut si ipse faceret et perinde determinadu est de madatori bus quo ad irregularitate sicut de madate pcuti clericu q ad excomunicationem vt. s. excommuicatio. v. casu. j. §. xxxj. et tribus se. ¶ Vtru platus hns iurisditione tepora [sect. 10]lem q iniugit suo officialiq sup tali ma leficio inqrat et iustitia exequat sit irregularis et homicida si officialis madatu exequens alique occidi faciat. Rn. q no: q dicit tex. in. c. epsne cle. vel mo. li. vj. q licet clericis no liceat cas sanguinis agitare eos tn cu iurisditoez habet teporale debet et possunt metu irregularitatis cessante alijs d legare hoc ibi. ¶ Cosilio etia efficitur quis homicidia [sect. 11]qn ex cosilio seqt homicidiu nec solu qn cosiliuz est directe de morte alicuius sed etia qn consulit in causa propinq ad mor tem. s. aliqd ex quo sequit mors. vt not. pa. in. c. ad audietia. e. ti. et hoc intellige quo ad causaz ppinqua sm Jnno. ibid vbi consulit res illicita ex qua mors seqtur sz vbi consulit res licita puta consuluit vt maleficus capiat vel vt exponat se p patria vel fide xpiana q lz homicidiu sequit no imputat ei. facit. xxiij. q. viij. omni timore et melius. c. hortatu. et precibus adriani et sic no est homicida sm eu. sed con est qd no. ho. in. c. ex literis. de exces. pla. et p pan. in. c. j. de furtis et est tex. in. c. si qs vidua 50. di. et in. c. sicut di gnu eo. ti. et ibi determinat q clericus vel alius interrogatus de pena delicti si rn det q est mors est homicida si casus in minet de pnti p dicta iura. Sz ego con cordado dico q dicit veru Jnno. quo ad pctm: sed quo ad irregularitatem dicit veru Jnno. qn e i consuledo re licita et no homicidiu: et qn homicidium posset no accipe lz verisilr debeat euenire. Sicut dictu est. s. Bellu q lz platis dicit pugnate virilr et hmoi. Et dictu Host. et Pa. itelligit quo ad irregularitate: non quo ad pctm in eo q cosuluit sup morte q infalibiliter exequet q dicut q si no i minet casus de pnti q lz clericus consulet q est pena mortis puniedus malefator no propterea est homicidia. s. quo ad re gularitate. nec etiam quo ad pctm. nisi malo aio hoc faciat. vt. j. irregularitas primo. §. iiij. ¶ Vtru cosules alicui vt aliu interfice[sect. 12]ret: qui voles interficere interfectus e sit homicida. Rn. q quo ad pctm mortale e idubitatu. quo aut ad homicidiu qui da. vt Jnno. et hos. in. d. c. ad audietia re ferut q si verisile erat q no poterat interfici ab illo no erit homicida nec cosequeter irregularis. Si voverisile fuit q poterat iterfici. sic erit homicida. Sz Jo. an. i. c. fi. e. ti. li. vi. et pa. i. d. ca. ad au dietia tenet indistincte tale cosultorem homicida ceseri quo ad pena irregularitatis. Et in istud magis assentit etia Jnno. et est verius. ¶ Quid de eo qui consulit in genere q [sect. 13]adulteri sunt occidedi vel alij qui tn de iure no sunt occidedi. Rn. sz Ro. si repu tabat iuris peritus et errauit no in api cibus iuris. Sz in iure claro et certo. sic est irregularis si cosultus ex suo cosilio cofisus alique occiderit. Si vero non erat reputatus pitus sz simplex vel idio ta aut errauit i subtilitate aliq in q sut opi. diuerse. sic no erit irregularis dumo casus no imineret d pnti. vt. s. dcm c. ¶ Vtru cosules alicui vt alique inters[sect. 14]cere quis ille cui dedit cosiliu p multu tps steterit anteq in terfecerit sit homi cida. Rn. sm Jnno. vj. Pa. recitat et seq tur in. d. ca. audietia. q sic quia debebat reuocare consilium. Et si putabat amicum non desistere debebat hoc inimico intimare vt caueret alias no eua dit quis voluerit de consilio no credo tame q debebat reuelare specifice illu cui dedit cosiliuz sed bono modo serua ta eius fama auiset inimicum. et sufficit ex quo cosiliu reuocauit. ¶ Quid de consulete alicui. vt se exponat [sect. 15]pro patria vel iure suo. Rn. Jnno. i. d. c. ad audientia. q no est homicida nec ir regularis etia si interficiat. xxiij. q. iij. p mebris. et. q. viij. hortatu. Si tn sciret eu ibi morituru sic videt homicidia et irregularis sm Jnno. et Host. ibide quos li in ita. qn cosuluit piure proprio ita se exponere. sz secus esset si cosuluisset q p xpo morte sustineret vel p ecclesia etia pro patria. quia licet sciat morituru no est homicida. nec irregularis. Et sic in tellige Jnno. et Host. vbi. s. ¶ Defensioe conmittit homicidiu. puta [sect. 16]associado homicida ad factu homicidij vt eu si oporteat defendat et talis quis et ei homicidiu dissuadeat tn sm Ho. homicida erit. Facit. c. henricus de cle. pu. in due. Nec i hoc distinguit an als esset facturus vel ne quo ad irregulari tatem sed quo ad restitutione bn est distinguedu. quia si alias erat facturus non tenetur. ¶ Permissione etia. comitit homicidi[sect. 17]um no prohibedo cu pot. vt ptz in. c. no ifereda. et. c. sequeti. et. c. fi. xxiij. q. iij. Sz licet gl. in. d. c. no infereda hoc referat solu ad prelatos tu tn dic q cu iura loquatur vniuersaliter. Jo est distinguen duz in illis qui no sunt plati nec hnt ex officio an dolose omittant phibere et sic credo homicidas si aliquis occiditur. Si vero non dolose hoc no prohibet. sz ex negligetia vel pusilanimitate. aut q nolunt se imiscere rumoribus vel nolunt aliu hmoi rumoribus immisceri sicut mr filiu vxor viru et hmoi no credo esse homicidas. Et ad hec faciut notata i. c. q te de sen. ex. p. Jo. an. et sequetes lz pec cent et forte mortaliter qn sine periculo omni pnt obuiare per iura preallegata non in sunt irregulares no obuiates ni si dolose vt occideret desisteret. ¶ Vtru cu qs vult alique iterficere iniu [sect. 18]ste nisi ego de sibi aliqua certa pecunia mea tenear. Rn. gl. i pn. lxxxij. di q qda dicut sic qda no ipa vr tenere q n nisi sit platus sed ego credo q siue sit platus siue no q tenet aliter pctm mortale no euadit si mo hz vltra necessitate sue vi te et illorum qbus tenet puidere q sicut tenetur existeti in extrema necessitate sub uenire sic et tali ex quo alio modo no po test eu a morte liberare. ¶ Vtrum no reuelas tractatu hoicidij sit [sect. 19]homicida si sequit. Rn. pa. i. c. petrus. e. ti. Aliq dicut q no sufficit q prohibuerit. Jo. an. distinguit q aut dolose no re uelat et erit homicida aut no dolose no reuelat et no erit homicida et hoc placet Pa. ibide. Ego credo q si no reuelat illis q possunt pdesse et no obesse q erit homicida qtucuq prohibuerit. Et de hoc vid Jnno. in. d. c. petrus. ¶ Vtru iniuriatus ab aliquo audiens [sect. 20]amicos suos vel paretes velle vindica re sit homicida si no phibeat expresse. Rn. sm gl. i. d. c. petrus q si homicidiu se quit erit homicida nisi expresse condicat: q tractantibus talia si no condicit videt cos entire. Similis casus est. j. q. iiij. q prelatus. ¶ Cooperatioe et comittit homicidiu [sect. 21]vn i. c. sicut dignu. §. j. e. ti. dr qd illi q ad capiedu ipz aio feriedi aut occidendi accesserit sz manus i eo no iposuerint tn ex quo mors secuta e homicide sunt fa cit etia. c. studeat. 50. di. vbi pcuties ali que q iterijt ex pcussioe siue directe. pu taqvulnus letale fuit siue occasioalit: pu ta ex pcussione de equo cecidit vel de alio loco ex q casu iterijt homicida est. Et sic intellige de coopatioe simili in q cuq homicidio. vt puta q multi vulne rauerut de quo et. xxiij. q. vlti. c fi. [sect. 22]¶ Vtru exhibes pntia sua i bello iniu sto animado consuledo vel inimicis timo re incutiedo sit homicida si aliquis ibi occidit. Rn. pa. in. c. significasti. eo. ti. q sic secus esset in bello iusto. vt. s. belluz et in. c. petitio tua. in. gl. e. titu. [sect. 23]¶ Vtru exhibes pntia suam vbi fit homicidium sit homicida et irregularis. Rn. q sic si est prelatus ibi habens iuris ditione e homicida et irregularis d ex. prela. c. ex literis. Alij vero no vbi ex so la curiositate siant ad videndu: peccat tame grauiter clerici. ¶ Vtru inqsitor hereticoru sciens q cu [sect. 24]pronuciauerit tale hereticum occideret efficiat irregularis pnuciado. Rn. sm Host. d. c. ad audietia de ho. q no. xxiij. q. viij. legi. et. q. v. si audieris. ¶ Aiatioe incurrit homicidiu vt pz in. d. c. sicut di gnu. limitat tame pa. ibide veru quando icitatio seu inaiatio e ad homicidiu spaliter q tunc tenet secus esset si esset incitatio ad odiu in genere q no teneret de delicto postmodu inde secuto. ide dic quado aiatio e ad factu licitu lz homicidiu sequat: sicut cu prelatus hortat in bello iusto vt viriliter pugnet de hocvide. s. bellum. §. iiij. ¶ Auxiliatioe et comittit homicidium [sect. 25]vt in. d. c. sicut dignu. vnde dicit pa. i. d. c. q pstans quodcuq auxiliu quatucuq modicu in delicto comittedo tenetur etia custodiedo vestimeta sz distingue si vis bene itelligere q aut auxiliu ppa ratur ad perpetrandum factum legitimum et iustu: ex quo tamen facto sequit homicidiu. Et sic no tenetur de tali homicidio talis auxiliator quo ad pctm sz quo ad irregularitatem. Si auxiliatus fuit directe homicidio bene tenet secus si idirecte sicut dictu e de auxiliante pu gnates in bello iusto et hmoi. Aut prestatur auxiliu sup facto illicito ex quo sequitur hmicidiu. Et sic homicida reputatur quatucuq auxiliu sit idirectu et sic loquitur. d. c. sicut dignuz. Similiter si auxiliu prestat sup homicidio per petrando siue iuste siue iniuste incurri tur irregularitas: si homicidiu factu e. ¶ Vtru clericus accomodans arma al[sect. 26]teri sit irregularis si ille iterficit. Rn. q si in bello iusto vel vt se defendat cotra iniuriate no erit. Secus si in bello iniu sto. c. fi. de homi. de materia homicidij quo ad irregularitate: vide. j. irregulari tas. j. §. j. cum multis sequentibus. # 2 Homicidium. ij. casuale dicitur: q preter voluntatez euenit: et ex casu fortuito. de quo. l. di. §. ecotra. cu multis capitulis sequetibus. Ad propositum eorum que hic dicu tur qualiter puniatur homicidiu si vnus ex pluribus proiecit saxu vel cultellum et ho mortuus est ex illo ictu: et ignorat quis eorum piecerit no. Spe. in ti. de homi. vsi. pone qtuor. et an homicidiu comissum p ebrietate sit casuale et an puniatur pena mortis. no. Abb. in. c. sicut. de test. q no: et si comittat in psona affinis vel amici psumat casuale no dolosum. glo. et doc. i. l. j. C. de sicca. et Bal. in l. fi. in. xx. oppo. C. de here. institu. ¶ Vtru sit homicida quo ad culpa vel [sect. 1]penaz qui a casu hoiem occidit. Rn. vt colligo ex gl. ber. i. c. sicut. de homicidio q aut dabat opera rei licite et adhibuit oem diligetia qua debuit. Et sic excusa tur ac si no fecisset. c. ex lris el. j. et. c. dilectus. eo. ti. et. l. dist. si duo. Si vo no adhibuit dbita diligetia iputaret ei quo ad culpa et pena. s. irregularitatis. l. di. clerico faciete pot dispesari cu eo vt i ordi ne suscepto ministret sm Joa. in. d. c. de clerico. l. distin. Si vero dabat operam rei illicite: siue adhibuit diligentia vel no imputatur ei vt in. c. quantum. l. dis. Ex quo patet quid tenendum de multis questionibus. ¶ Quid de clerico qui rixa facies super [sect. 2]uententibus eius amicis occiderut eu cu quo rixabatur. Ad qua respodendu est: q est homicida et irregularis ita no. pa. in. c. Petrus. eo. ti. et doc. ibidem. et fa cit tex. ibidem limitat tamen pa. si rixa illicite exercebat als non q si fuit sine culpa: factum aliorum no dz sibi impu tari. c. significasti el. ij. eo. tit. limita hoc etiam sm ho. in. d. c. ad audientiam. ve rum si non prohibuit quatu potuit. Si militer non esset homicida nec irregularis: si inimici illius cu quo rixa facie bat supuenissent et occidissent quanis rixa fuisset illicita: q non intuitu clerici eum occiderunt: sed propter inimicitia qua habebant cotra. eum ita not. doc. in. d. c. significasti el. ij. ¶ Quid de eo qui percussit latrone qui [sect. 3]asportabat res suas ex qua percussione fugere non potuit. ex quo ab alijs postea occisus e. Rn. q est homicida et irregularis sm comuniter doc. i. c. significasti. el. ij. eo. ti. et i. c. de cetero. ibide q dedit opera rei illicite. Sz si tenemus q et clericus licite p defensioe rerum possit pcutere no erit irregularis dumodo letaliter no pcusserit: nec aio occidedi fecerit et magis placet q opinio doc. q dictu. c. de cetero loquit de ca ppinqua homici dij vt sit irregularis. Secus in ca remota. vt e i casu isto ex quo casu no habuit aim occidedi. Et p hoc facit. d. c. signifi casti. et. c. exhibita. e. ti. ff. loca. l. q domuz i fi. et vr sesisse gl. i. d. c. d cetero. et i. c. tua de homi. nisi forte dicas q lz daret opera rei licite: tn debuit cogitare q si vulneraret eu no vales fugere q occideret. ex quo erat verisimile. et sic erit irregularis. Sz mihi no placet. Na vt hr i. d. c. tua clericus vulneras grauiter fure ingressum sua domu: lz fur postea captus sit ducius ad officiale: q officialis mittes clerico pdicto: vt exponeret si qua sciret de pdicto fure itersignia: sed nucijs tribuens cultellu et sotulares quos a fure abstulerat si i nullo alio se impediuit li cet talis fur occidatur no est irregularis ergo nec a fortiori predictus. ¶ Quid de eo q vides latronem clama[sect. 4]uit: ex quo clamore captus fuit et occisus latro. Rn. q est homicida et irrregularis vt tz Jnn. et Host. et sequit Pa. in. d. c. significasti el. ij. etia si no habuit aim ad morte: q debuit cogitare de homicidio qd coiter sequit i tali clamore et hoc credo verum sm pa. ibide si coiter sequit als no ex quo aim no habuit vt occideretur similiter no est irregularis qn clamauit p sua liberatione q ille volebat eu iter ficere. Secus si pro rebus vel alijs vt. j. dicetur homicidium. ¶ Quid de ludete cu pgnate q dispgit. [sect. 5]Rn. sm Jo. an. et sequit Pa. i. c. sicut ex li terarum. e. ti. si coditio ludi erat gracilis et ludus fuit licitus rone psone vt q maritus frater vel alia psona coiuncta non erit irregularis q no est in culpa aliq eo qd ludus leuis no est phibitus i pre gnate dumodo psone coueniat ludenti cum ea alias sic. ¶ Quid de clerico vel quocunq alio q [sect. 6]implorat officium iudicis p recuperan dis suis rebus licet sciat p certo q sine sanguinis effusioe no poterit recupera re. Rn. q no est irregularis sm Jo. an. et est tex. in. c. ij. eo. ti. li. vj. dummodo premittat ptestationem q no intendit ad vindictam sanguinis et hoc tene lz vin centius tenuerit cotrariu q ita declara tum est in. d. c. ij. et credo verum qn alio mo no pot recuperare. et sic intellige pfatuz c. ij. quando mortem non intedebat sed recuperatione suam q si intentio erat maculata erit irregularis si mors vel mutilatio est secuta sz Host. et sic intelli ge. c. ex lris. de exce. prela. et. xxiij. q. v. c. ij. et de pe. di. j. c. piculose. Jde tene etiaz si furem capiat et iudici tradat sm limi tationem predictam. ¶ Quid si post suspesione seu occisione [sect. 7]letetur et habeat gratu. Rn. q no erit irregularis quia lex promotionis attedit factum. xv. q. j. c. fi. ¶ Quid de sacerdote qui p edificatio[sect. 8]ne ecclesie vl domus aduocauit alique in adiutoriu qui casu interijt. Rn. q no est irregularis si nihil de contingentibus omisit. c. fi. eo. ti. ¶ Quid de ludente cu alio q a casu oc[sect. 9]cidit sociu. Rn. q si ludebat cuz psonis cu qbus erat licitu et ludo licito et verisilr ex coditioe ludi talis casus euenire no debebat no est irregularis vt pz in. c. la tor. eo. ti. vbi clericus ludes cu clerico qd lz et nihilominus vnus ipsorum alterum acci pies et psternens ad terra cultellu sibi ifixit mortuus est et tn pstratus no est irregularis q coditio ludi no erat psternedi. et io no fuit i culpa sz psternens. Si vo no considerauit coditione ludi ex qua tale qd euenire poterat erit irregularis vt i. c. cotinebat. eo. ti. vbi voles equita re sup sociu q hebat falce in latere occisus est et socius est irrrgularis q coditio ludi erat vt q tetigisset baculu alterius sup euz eqtaret et io debebat deponere falce ex q ludi ista erat coditio si tn phi buisset ne eu eqtaret tz. pa. i. d. c. q no es set irregularis. Hos. tn et lij tenet q etia ppter ludi coditione q potuit euenire. sz pa. opinio magis plz pot tn eps dispesare i casu: quo efficit irregularis vt i subdiaconatus officio ministret si subdiaconus erat vt in. d. c. cotinebat. ¶ Quid de eo q dat poculu amatoriu [sect. 10]ex q seqt homicidiu quis no intederet. Rn. q homicida e et irregnlaris vt no. pa. i. c. si aliqs. e. ti. facit. l. si qs aliqd §. q abortiois. ff. de penis. ro q dat opera rei illicite secus si no sequit homicidiu puta q fetus nodu erat formatus q lz pec cet mortalr qcuq dat aliqd ad potan. vel ex libidine vel odio et hmoi vt non possit gnare aut cocipere vel nasci soboles concepta vt pz in. d. c. si aliqs. tn irregularis est vt ibi glo. ¶ Quid de eo q iseques aliu q ex fuga [sect. 11]cecidit et mortuus est. Rn. q e homicida si fugies timebat de graui malo sibi in fligedo nisi fugeret secus si de leui et ca ludi. vnde pan. i. c. exhibita eo. dicit q si qs pijcit lapide vt aliu pcutiat dumo pcussio no possit esse grauis et alius ne pcutiat fugies cadat et occidat non erit irregularis vel si pijceret lapide a remotis et alius times fugeret et corrues interiret silr no est irregularis. secus si vt grauiter pcuteret vel iactus potuisset graue pcussione facere nisi alius fugisset q tuc tenet de homicidio q tuc noxius esset ludus etiam in pueris. ¶ Quid de illo puero q vesica porci in [sect. 12]flata violeter frages ex terremotu mulier grauida expauefacta fugies dispsa est. Rn. q no est homicida nec irregularis per doctrina Pa. in. d. c. exhibita. quis Jnn Abbas et Vice. videant sen tire q ta i isto q i pcedeti iputet ei homicidiu. Sz mihi vr duru nec tex. i. d. c. videt velle vnde no qlibet ca dz attedi sz ppinqua ad hoc vt sit irregularis. fa cit. ff. ad. l. cor. de siccar. l. nihil iterest in gl. No em q faber facit cultellu est homicida si tame aio nocedi facit et mino re diligetia adhibuit tuc considerat ca re mota sz Ber. i. c. de cetero. et. c. psbytero ru de homi. vnde qcuq pcutit aliu vul nere no mortifero tn ex imperitia medici vel incuria vel expositioe ad labores et sudores ille morit no est irregularis sm Ber. in. c. exhibita de homici. ¶ Quid de clerico q venado vel se exer [sect. 13]cedo iaculu piecit et aliu a casu interfe cit. Rn. q tenet de homicidioet e irregularis siue adhibuerit diligentia vel ne q dabat opera rei sibi illicite. c. hij qui arborem. §. si vero. 50. distinctione. ¶ Quid de custodietibus ifirmos q ad [sect. 14]eorum petitione dederut eis vinu vel ali qd hmoi. Rn. q si certu e eos mortuos ppter hoc et ipsi hec potuerut puidere q irregulares sunt no debet tame face re sibi hanc consciam q ppter hoc sint mortui sm Rodo. quado bono aio id fe cerut nisi sit euides culpa vel dissoluta negligetia. Et si habet cosciam debent deponere ad consiliu boni viri nisi con pce ptu medici expsse dedissent q no excusarent vt no. in. d. c. tua nos de homici. ide dic de vertetibus infirmos vnde vel apostema frangit vel anelitus obtura tur et suffocatur. ¶ Quid de pentibus q a casu pprios fi[sect. 15]lios occiderut. Rn. si ex culpa graui vl leui tenet de homicidio vt pz ingl. c. fi. de his q ppri. fi. occi. Na dat eis p cul pa graui penitetia. vij. vel. v. annorum p leui triu. Si aut nulla culpa pcessit no tenent. No. tame sz Host. et Pa. et alios doc. in. d. c. fi. q si culpa sit occulta siue grauis vel leuis no dz dari pnia publi ca con qd faciut multi q iponut publica pniam de qua in. c. 50. dist. et male q fieri no dz talis pnia nisi crimen adeo fuerit graue q tota conmouerit vrbe vt. i d. c. in capite. collocare tame apud se filios tenellos parentes no debet aliter sunt i culpa. ij. q. v. consuluisti. eteis iputat homicidiu si sequit nisi forte ita paupe res essent q no possent eos panis foue re con frigora q tuc tenedo apud se in le cto si debita faciunt diligetia in reliqs no tenent aliqua culpa q duobus ma lis concurretibus minus eligit. xiij. dist. ner ni. et ideo si est minus periculu colloca re penes se q aliter tenere excusantur. ¶ Quid de tenetibus aialia puta vrsu vel leonem que alique interfecerunt Rn. si no fuerut in aliqua culpa no tenent de homicidio als sic. puta q erat ferocia et no tenuerut ligata et hmoi. ar. c. hi q arbore et. c. sepe. 50. di. et qd no. i. c. de occidendis. xxiij. q. v. Et hoc rene lz hos. in. c. ad audietia de hoi. videat tenere q nullo modo sit irregularis. nisi fuerit in malitia vel lata culpa. ar. l. j. et fi. ff. si quadru. pau. feci. di. ¶ Quid de illo q vocat milites ad defe [sect. 17]sione sui iuris si aliqs ibi occidat. Rn. no dicunt de homicidio. vt i. d. c. de occidedis. et. q. iij. eade ca. c. maximianus. ¶ Quid de medico cui pter volutate in [sect. 18]firmus mortuus est in manibus seu sub cura. Rn. si ista quatuor concurrat no hz cul pa. Primu q istud officiu sibi coueniebat q no erat ei phibitu exercere sicut e clericis et religiosis cirurgia i. c. sniaz et. c. no magno ne cle. vel mo. ¶ Scdm si erat peritus i arte. ¶ Tertiu si exhibuit oem diligetia sm arte. ¶ Quartu si in formauit de his q sunt conria egritudini infirmi. Na istis seruatis no iputat ei homicidiu. ita no. pa. i. c. ita vos. eo. ti. alias tenet de eta. et qualit. c. ad aures. ¶ Quid de eo q ipellit in aliu et ille mo [sect. 19]rit vel de eo q declinas eu q volebat pcutere pcussus est alius ex tali declinatione et occisus. Rn. sm Hug. in. c. sepe. 50. di. no est irregularis: nec homicida nisi in fraudem fecerit. ¶ Quid de eo q madauit alique vbera [sect. 20]ri ihibedo ne iterficiat vel mutilet. Rn. si madatarius iterficit vel mutilat seu in terficit vel mutilat ppter tale pcussione facieda homicida iudicat madator q madado in culpa fuit. c. is q. eo. ti. l. vj. qm verisilr hoc posse euenire debuit cogitare ibide. Jde dic de eo q mandat alique capi qn verisilr mors poterat co tingere et hoc q ad eu q iuste et ex officio madat. Secus in alijs: q qualitercunq mors sequatur irregulares sunt quam uis verisimiliter no debebat euenire. ¶ Quid de illo q voleti fugere inimi[sect. 21]cos propter timore mortis consuluit vt remaneret et pace pcuraret ppter q re masit et occisus est. Rn. no tenet quado bono animo fecit habes pbabile cam crededi q ex remasioe no imineret peri culu: puta q inimici erat eius colanguinei vel tales amici q eos poterat cohibere: secus esset si no habuit pbabile caz crededi vel si habuit no tame fecit qua tu potuit. q sic imputaretur ei homici dium. vt in. c. tua nos eo. ¶ Quid d eo q misit pueru ad adaqua [sect. 22]du equu mones vt caueret a flumine q submersus est. Rn. si ronabiliter poterat dubitari est irregularis aliter non. ¶ Quid de illo q cu corrigia que habe[sect. 23]bat gladiu verberans famulu interfecit. Rn. q est irregularis. q pbabiliter debebat credere occasionem non remo uendo gladium. ¶ Quid de illo qui interrogatus de ma[sect. 24]lefactore ipsum eis oste dit. Rn. si pbabiliter potuit cogitare q ad mortez eu quererent est irregularis alias non. de hoc etia habes. j. irregularitas in prin cipio Et ibi vide multos casus. # 3 Homicidium. iij. comittitur neces sitate. s. defensio nis que quado et quomodo liceat vide s. defensio. ¶ Quid si violentia infert rebus solum [sect. 1]Vtru occides p ipsis saluadis excuset. Rn. pa. in. c. significasti el. ij. eo. q no cle ricus nec etia p ipsis recuperadis vt in. c. suscepimus eo. Si vo est laicus de iure ciuli est claru q pot impune occidere. si aliter saluare no poterat eas vt in. l. fure. ff. de sicca. et in. l. itaq. ff. ad. l. aq. et hoc habebit locu in omni foro co tetioso seculari. Sz quo ad irregularitate tam clericus q laicus occides vel mutilas pro ipsis saluadis erit irregularis. vt pz in. c. suscepimus eo. No. gl. xxiij. q. iij. in principio. An autez peccet mortaliter occidedo pro rebus saluandis dic vt. s. defensio. §. iij. et. v. ¶ Quid si violetia infert psone solum [sect. 2]vel psone et rebus simul. Rn. pa. in. d. c. si gnificasti q aut pot euitare fugiendo aggressore et sic clericus tenet fugere p. d. c. suscepimus in laico. no. Bar. in. l. j. C. vnde vi. videt tenere q no tenet fugere quia fuga est iniuria vt. l. ite apud labeone. ff. de iniur. et dicit Cyn. in. l. si ex plagijs. §. taber narius. ff. ad. l. aq. q fuga reddit fugietem vilior e. Ergo sicut lz p iactura reru multo magis p iniuria corporali que est maior iniuria. l. in seruorum. ff. de penis. Tu dic q siue in cle rico siue in laico si potest fugere no licet occidere vel mutilare aliter incidit i pena irregularitatis sm Ray. et Ber. Go. tn tenet q post peractaz penitetia poterit in susceptis ordinibus ministrare sine dispesatione sed non ascendere ad maiores et ita intelligit. c. de his cle ricis. Si vero aliter no pot fugere nec euadere nisi mutilet vel occidat sic lici te ta clericus q laicus occidit vel mutilat et sine oi pena irregularitatisvt in cle. vnica. eo. et sine oi peccato ita q statim presbyter posset celebrare sz Jo. de ligna. tractatu de iusto bello. Facit. ca. olim el. j. de restitu. spoliato dummodo non faciat. animo. vlciscendi facit pro hoc. ca. ij. eo. ¶ Quid si interficit p defensione perso [sect. 3]ne alterius qua aliter no poterat salua re. Rn. q licet hoc possit sine oi peccato quado volebat iniuste tale persona in terimere tn irregularis efficit vt no. in d. cle. vnica eo. vide. s. clericus. ix. §. vlti. # 4 Homicidiu. iiij. s. spirituale comittitur in anima solum multis modis. ¶ Primo prelatus non arguens. xliij. di. ephesis. ¶ Secundo aducens subditos in desperatione pro pter austeritatem. xlv. di. recedite. ¶ Tertio quicuq defraudet res ecclesie. xij. q. ij. qui christi et. c. quiabstulerit. ¶ Quarto no solues legata defunctoru. xiij. q. ij. q oblatioes cu duobus. c. se. et dicutur mebra diaboli. xij. q. ij. cuz de notisima. Quito d rebus alienis facies elemosynas. xiiij. q. v. imolans. xvj. q. j. decime. ¶ Sexto alios ad maluz pronocas de cose. dist. iiij. qris de pe. di. j. noli. ¶ Septimo decimas debitas no soluedo. c. fidelissie. ¶ Octauo prouocas ad iuramentu quem scit false iura turu an. questi. v. ille. ¶ Nono odium alteri geredo de pe. di. j. homicidiorum j. Jo. iij. Decio alteri d trahedo. d. c. homicidiorum et. vj. q. j. summa iiqtas. ¶ Vn decimo morieti penitetia negado. xvj. q. vj. agnouimus. ¶ Duodecimo d se ma lu suspitione dando. xj. q. iij. non sunt audiedi. ¶ Tertiodecimo oppressioez vel iniustitia aut iniquitate exercendo de pe. d. j. ois. Quartodecimo causa libidinis explede vel odij meditatione ho mini vel mulieri aliquid faciedo vl ad potanduz dado vt no possit gnare aut cocipere vt in. c. si aliqui de homicidio. # 5 Homicidium. v. quo ad penam. s. irregularitatis et als de iure canonico. Vtru ois homicida sit irregularis. Rn. q sic quilibet qui occidit post baptismu per industria et per insidias vt no. Pa. in. c. j. de homicidio et ibi patet ex tex. et etia est irregularis ois homicida volutarie occidens siue ex iustitia siue legis aut canonis permissione siue ex vindicta siue sine peccato siue cu peccato solumodo excipit ille q occidit no valens aliter euadere et hoc intelligo si habet occidesvsuz ra tiois q ois furiosus infans et dormies si occidut no sut irregulares cle. vnica eo. ti. vnde iudex quatucuq ex iustitia procedit est irregularis. lj. dist. aliquantos et accusator aut testis vel etiam notarius sententiam scribes vel proferes aut attestationem scribens vellegens dum publicantur. Aduocatus intellige contrarium vel etiaz pro reo si mors infligatur accusatori. assessor et quilibet alius officialis in causa mortis vel mu tilationis membri irregularis est. vt not. in. di. ca. aliquantos et per totum extra ne cle. vel mo. sententiam et in gl. in summa lib. di. Et non solum quando quis interficit vel mutilat per se is sed etiaz exmandato consilio defensio ne. permissione. cooperatione. animatione. auxiliatione secundum q. s. in. j. ca. huius tituli declaratum est fore ho micidas solum excipio quo ad irregularitate eum q non obuiat cum possit q lz sit homicida sz q dixi. s. no tame credo erit irregularis nisi sz q. s. dixj. Homicidiu. j. §. xvij. q lex promotiois factu requirit. xv. qo. i. si quis no iratus. Et pro his oibus facit. c. sicut dignu e. ti. etia si occisus vel mutilatus sit paganus. 50. di. clericu. homicida vo casualis in casu in quo ei imputatur simi liter irregularis est alias non. Et qui sunt dictu est in. ij. c. huius tituli homi cida. silr ex necessitate no excusatur ni si p euasione sue psone. vt dictu e. c. iij. huius ti. homicida vo spiritualis nul lo modo irregularis efficitur p baptismu etiam tollitur irregularitas homicidij an commissi vt. s. baptismus. vij. .§. iij. De cotentis in hoc. §. et signater in versi. seq. et q homicida pot per papaz ad epatu pmoueriet dr eps donec remoueatur sed si scienter est pmotus dr cu eo dispesatu vt no. Jnn. in. c. cu nostris de conce. preben. et. Bar. in. l. barbarius col. x. ff. de offi. preto. ¶ Vtru cu homicida voluntario solus [sect. 1]papa possit dispesare. Rn. sz conmuniter doc. in. c. sicut dignu. e. ti. q sic quis gl. tenuerit q nec etia papa possit. Sz tu tene coiter cu do. q pot immo dicit pa. in. c. ego de iureiur. q clici possunt vti armis etia offensibilibus de lnia pape q solu est phibitu de iure positiuo. sz eo iferior nemo pot dispesare qtucuq et sit occultus. c. vl. de tepo. ordi. vincentius tn tenet. q si omino occultu est et egit penitetia q no idiget dispesatioe. q ecclesie no est obnoxius q peccatuz occultu. xxxij. q. v xpiana. nec de eo pro pter penitentia q ei satisfecit et io celebrare pot et vti ordinibus sine alia dispesatioe. Lau. vo. et Jo. cocordat cu Vi ce. si no dispesatio epi interuenit pa. vo in. c. ex tenore. de tep. or. tenet q si e om nino occultu put occultu distinguitur cotra pbabile sic respiciendo lege pro motionis publica sic non indiget sz si aspiciamus ad lege coscientie informa ta ex lege positiua sic idiget dispesatio ne qd intelligo de dispesatione no papali. sed epali vt satisfaciat coscientie. et ad. c. fi. de tepo. or. quod vr cotrariu. Re spodetur q loquit de dispensatioe no papali sed epi q e necessaria vt tz lau. et Jo. et sequit archi. l. di. de his et videt tenere et Pa. ne qs costituat se iudice i ca ppria existimado oino occultu quod forte no est qd no. q facit ad multa. [sect. 2]¶ Vtru cu homicida casuali q est in cul pa iferior a papa possit dispesare. Rn. pa. in. c. cotinebat. e. ti. q eps pot dispe sare in minoribus solu vt in. c. ad audie tia eo. ti. archieps vo vt conmissarius pa pe pot in subdiaconatu tm in diacona tu verovel presbyteratu solus papa dis pesat vt in. d. c. continebatur. ¶ Vtru mutilatio mebrorum extra casum [sect. 3]infirmitatis parificetur quo ad peccatum mortale et quo. ad irregularitate et eius dispensationem homicidio. Rn. gl. singularis in cle. vnica. e. ti. q sic facit c. aliquatos lj. dist. cu multis alijsibide. et. c. clericis ne cle. vel mo. et. c. in archiepatu de rapto. c. is qui. de homici. lib. vj. et alijs allegatis in dicta glo. ¶ Vtrum eps possit dispensare cuz ho [sect. 4]micida circa beneficium. Rn. sm Host. q circa simplex potest. sed circa curatu non sed solus papa ar. c. fi. de fili. psby. No. Pa. in. c. fi. de pug. in due. ¶ Quid si no mutilat sed debilitat an [sect. 5]sit irregularis. Rn. pa. in. c. de diacono. qui cle. vel vo. q non. arg. j. q. j. sicut vrgeri. quia licet membrum debilitatum sit quasi inutile quo ad operationem. tamenvalet saltem ad decorem. et in pe nis facienda est mitior interpretatio. concor. Gaspar. in. d. c. diacono. Jn con trarium tamen facit qd no. Cy. i. aut. sz nouo. C. de seruis fug. Vnde bar. i. l. ij. ff. de publi. iudi. in fi. dicit q mutilatio pprie est qn mebruz ledit ita q no pot exercere suu offm. Hoc pbatur in. l. ide ophilius in prin. ff. de edil. edic. Trunca tio vo est qn ex toto abscindit mebrum d. cle. vnica. No dicit trucat sz mutilat. Et io intellige q no est irregularis qn qs no debilitat ex toto sz qn ex toto ita q nihil pot facere sic teneo q sit irregularis p. d. cie. vnica. et. c. q pcutit. xxx. q. vl. ¶ Vtruz truncatio vel mutilatio digiti [sect. 6]inducat irregularitate. rn. do. Car. i cle. predicta q no. sz cu fit in principalibus mebris sz Lau. all. c. j. d cle. pug. i due. quod loquitur d mebro. Pro quo no. q mebru proprie sumptu et stricte est sm bar. et Jo. de imo. in. l. ij. circa fi. ff. de pu bli. iudi. pars corporis habes officium separatu et distictu. sicut manus ad pal pan. et pes ad ambulan. facit ca. singula. lxxxix. d. iuncta glo. Facit tex. i. d. c. sicut vrgeri videor. et in aut. pdicta sed nouo iure. Digitus autez no est pprie mebru. sz ps mebri. seu offm mebri. vt i l. non sut liberi. ff. de statu ho. et. d. l. ide ophilius. Et io optime tenendum no esse irregularem tale truncatorem vel mutilatorem. ¶ Qua pena punit pr qui occidit filiu [sect. 7]vel filius q occidit patre. Rn. pa. in. c. j. d his qui fi. pro. occi. sm leges ponatur in sacco de corio cu cane simia vipe ra et gallo. et sic pijciatur in flumie. Si no hr portatur in insula a feris duora dus. l. vnica. C. de his q pa. vl fi. occi. et l. j. ff. ad. l. po. de paricidijs. ¶ Qua pena puniuntur alij homicide [sect. 8]clericus dz exponi et sine alia incorrigi bilitate tradi curie seculari hoc intelli ge qn volutarie occidit. Si vero a casu tuc gl. in. c. fi. de illis q fi occi. dicit q si a casu nulla culpa pcedete sic nulla pe nitetia imponit nisi forte ad cautelam q bonarum mentiu est culpa agnoscere vbi culpa no est. c. cosiliu. §. ij. de obserua. ieiu. xxv. di. ad eius et de pe. et re. ca. quesitu si vero culpa precedete. dic vt s. homicidu. ij. §. xv. ¶ Ad qd tenet homicide. vide. j. Resti[sect. 9]tutio primo in ver. homicida. Homo constituitur ex aia et corpore altero istorum deficiente no est homo. vt ptz ex. c. cuz christus de he re. et in ca. in quadam de cele. mis. et in c. sicut de homicid. De cotentis in hoc. §. et an appella tione hominis in statuto veniat ho no du natus Bal. q non in. l. cu in veteres. C. de fideico. liber. Saly. et Jacob. butri. aliter dicut in. l. pe. C. de sicc. et Bal. i. l. qd dicitur. de liber. et posthu. nec etiam homo mortuus. Bar. no. i. l. promissor. la. ij. de consti. peccu. ¶ Vtru liber ho possit dari in pignus [sect. 1]et in subsidiu aliarumreru deficientiu. rn. q no. Facit. c. lator de pigno. imo pdit recipies eu in pignus debitu. et tantude de suo dare tenet deteto vel eius pentibus vt no. gl. in. c. ex rescripto de iureiur. et. C. de ac. et obli. aut. oino. Vbi dicitur q quadruplu restituat. ro q illa q non sunt in nostro conmertio obligari no pnt l. j. §. ea re. ff. q res pigno. Sz liber homo no est dns mebroru suorum. l. liber ho la prima. ff. ad. l. aquil. Et io pulchre dixit bal. in. l. ij. C. de patribus. q fi. distra. q illa. l. ij. habuit ortu a legibus antiquis secundu quas pr poterat occidere filios. l. in suis in fi. ff. de libe. et post. que hodie est correcta. Et ideo solu permittitur veditio causa paupertatis seu egestatis victus q filius sic veditus potest se redimere preciu offeredo ipse vel alius pro eo vel mancipiu: vt in. d. l. ij. ¶ Vtru liber ho possit dari in obsidez. [sect. 2]Rn. qd de iure non pot. nisi papam et imperatore. vt no. i. l. obsides. ff. d testa. et. l. diuus. ff. de iure fisci. et p euz qui no recegnoscit superiore. vt no. Bar. in. l. fame. ff. d pub. iudi. et in. l. hostes. ff. de cap. et in. l. j. §. de q. ff. d postul. Tn d co suetudine vsurpatu est conriu sz glo. i. l. ij. C. de patribus q fi. distra. Et sic facto seruatur vt etia ciuitas q recognoscit superiore det obsides et alij similes et hz talis cosuetudo vim legis: de quibus. ff. de legi. immo videtur licere d iure coi dare obsides p pace seruada secudum gl. in. c. vt pride. xxiij. q. viij. sed no pro pecunia vt in. di. c. ex rescripto. et. d. l. ex rescripto. et. d. l. j. quia liber ho non potest obligari. pro pignore no potest ha beri i eo ius pignoris. sed tantu ius re tentionis. Honestas requiritur in omni nego cio q evnu pceptu iuris instit. d iusti. et iur. §. iuris pcepta sunt. hec honesteviuere et c. Jn matrimonijs. ff. de ritu nup. l. sp in coiunctionibus no solu q liceat cosiderandu est. sed et qd honestu sit hec ibi. Jn lege dist. iiij. erit aut in voto ca. magne de voto. Jn iurameto. xxij. q. v. d forma. nec fisco re qua vendit retractare permittit ppter honestate. l. vlt. C. ne fiscus rem quam ve. em. li. x. Nec actio furti daturviro contra vxore. nec patri contra filium vel econtrario ppter honestate. ff. d furtis. l. si quis vxori in pri. et. §. j. C. de fur. l. fi. nec arrogato. l. nec ea. §. pe. ff. de ado. ppterea dicit tex. in. l. ex dani infecti i prin. ff. de dano infe. honestus modus serua dus est et no immoderata cuiusq luxu ria sequeda est ppterea dicitur i. l. filius qui. ff. de codi. insti. na que facta ledut pietate extimamus verecudiam nostra et vt generaliter dixerim que contra bo nos mores fiut. nec nos facere posse credendum est: hec ibi. De no. hic. et que sunt honeste persone no. Bar. in. l. j §. si quis ipsi ppri. et ibi do. de ope. no. nu. et Spe. in ti. de pri mo et secudo. decre. §. iam de primo effectu et. §. si quid. Honor est maximu exterioruz bono rum vnde potentatus et diui tie ppter honores desiderabilia sunt. iiij. Ethi. ¶ Cui debetur honor. Rn. q solum vir [sect. 1]tuti. sm Philo. iiij. ethi. ¶ An sit honor preferedus vtilitati. Rn. [sect. 2]q sic. ar. i. l. Juli. ff. si quis ob. ca te. ¶ Vtrum possit appeti honor sine pec[sect. 3]cato. Rn. q non. Vnde phi. iij. ethi. dicit q non sunt vere fortes qui propter honores faciut fortia. Nec ob. q honor est premium virtutis. iiij. ethi. et propter ea sit appetib ilis. quia illud est veruz q est premium virtutis ex parte alioru qui scilicet non habent magis quod re tribuat propter ea dicit idem Philo. ibidem q honor est propter virtutem non virtus propter honorem. nec ob. quod idem philosophus dicit q hono rum amator priusq oportet vel vnde non oportet vituperabilis est. Ergo sine peccato aliquando potest appeti q concedo quando non propter seipsum appetitur. Sed ad gloriam et laudem dei vel salutem animarum alias semper peccatum est. [sect. 4]¶ Vtrum sit mortale peccatum inordinatus appetitus honoris. Rn. q sic secudum q ambitio est mortale peccatu de quo vide ambitio alias non. ¶ Vtru oblatus honor sit suscipiedus [sect. 5]Rn. q non nisi lecundum q dicitur. j. q. j. non est in fi. Quisquis igitur sacerdotium non ad elationis popam sed ad vtilitatem adipisci desiderat prius vires suas cum eo q est subitutus honore metiatur: vt si est impar abstineat et ad id cum mctu etiam cui sufficere existimat accedat. hec Grege. [sect. 6]¶ Vtrum quereti sit dandus. Rn. q no immo auferedus. vt prima questio scx ta capitulo sicut his. Fugienti vero est dandus. ibidez et octaua questione pri ma in scripturis. ¶ Vtrum doctor qui in docendo prin[sect. 7]cipaliter querit suum honorem peccet mortaliter. Rn. Henricus de gandauo primo quolibet. questioe. xxxiiij. q qui vtitur aliquo principaliter ad quod no ordinantur in quo deum cotemnit pec cat mortaliter. et sic concludit q doctor qui principaliter querit honorem suuz in docendo. et. sic prefert honorem suuz honori diuino peccat mortaliter. quia vt dicit Augustinus libro primo de doctrina christiana. ad fidem spem et caritatem totaz militat diuina scriptu ra que principaliter ordinatur ad honorem dei. Jn quo deus contenitur si principaliter ad alterius honorem ordinetur. Sed sane intellige et limita ve rum quando legit aliquid quod est principaliter ordinatum ad honorem dei. vt cum predicat et huiusmodi. q secus credo quado legit aliquid quod non est principaliter ad honorem dei. vt sunt leges et multe scientie que ad pacem hominum et vtilitatem principaliter ordinantur. quia tunc non co temnitur deus. Et sic non erit mortale peccatuz. Et de hoc vide. Vana gloria. Hora canonica put hic accipio e officium diuinum certa hora diei naturalis deo psoluendum ab ecclesiasticis personis. ¶ Quot sunt hore canonice. Rn. sm gl. [sect. 1]in cle. j. de cel. mis. q sunt. vij. s. matutinum prima. tertia: sexta. nona. vespere et completorium. ¶ Aquibus debent dici. Rn. q ab oi[sect. 2]bus eccliasticis psonis. facit. c. fi. xcij. di. ¶ Vtru oes eccliastici teneant de pce[sect. 3]pto ad oes horas canonicas dicedas. Rn. sm gl. in. d. c. ij. q sic. et ea videt seq Jnn. in. c. j. de cel. mis. sed doc. coiter in d. c. j. dicut q no omnes tenentur. Sed solu triplex genus ecclesiasticoru. ¶ Pri mu genus est illorum qui sunt beneficiati. hoc patet per. d. c. fin. vbi dicit. ecclesie deputati. s. per beneficium. et sic soluit opinio gl. predicti. c. fi. Facit. c. cu scde de prebe. ¶ Scdm genus sunt existentes in sacris: lz no sint beneficiati. pbat p. d. c. primu. et in. c. doletes. eo. ti. et qd ibi Jnn. Et quis pa. i. d. c. j. dicat esse cuius q etiam existentes in minoribus quis no sint beneficiati teneantur ex quo in parte dni sunt assumpti tame ego non credo nisi de bono cosilio. ¶ Tertiu ge nus est illorum q per pfessione vel votum ad id faciendum se obligauerut. c. licet de voto. ¶ Vtru clericus beneficiatus existens in [sect. 4]minoribus cu est absens ex ca legitima et deseruit ecclesie p vicariu teneat ad horas canonicas. Rn. sm Pa. i. d. c. j. q sic. et hoc est de mete Jnno. in. d. c. j. Jo. an. et est tutius lz abbas et quidam alij dicat q no tenet quos credo dicere verum. si nulla vtilitate in absentia reciperet ab ecclesia no est vera opinio. cu no solu beneficium detur vt seruiat ecclesie. sed etia vt oret p his qui beneficium constituerunt. cocor. cum hoc car. in. d. clemen. prima. ¶ Vtru clericus excoicatus teneatur ad [sect. 5]horas. Rn. q si e minori excoicatioe innodatus pot et debet dicere etiaz cu alijs scdm q. j. dicam. Si vero est excoicatus matori excoicatioe. sic solus tenetur dice re sine Dominus vobiscum. et etiam de gradatus si est in sacris vel si non est in sacris si tamen tenet beneficiu. Facit q legitur et no. in. c. legi. xvj. q. j. in prima glo. et concor. coiter doct. in hoc. ¶ Vtru papa possit dispesare vt prefa[sect. 6]ti non teneantur ad horas canonicas. Rn. sm Pa. in. d. c. j. q no qn septies in die teneant laudare deu. Jn modo aut dicendi dispensare potest. ¶ Vtru dimittes officiu ex infirmitate [sect. 7]excuset. Rn. sm Jnn. in. d. c. j. q sic. si est talis infirmitas in q directevel occasio nalr sibi obesset vel obesse timeret si ce lebratiom intenderet. Dicit tame Pa. in. d. c. j. q si nocumetu esset leue vt i fe bre quartana vel longa vel modica no excusaretur. si non dice ret. ¶ Quid si ex obliuione aliqua hora di [sect. 8]misit. Rn. no credo sit mortale peccatu dz tn supplere dz omisis et doleat de ne gligetia sua. Jnn. aut i. d. c. j. videt sen tire q cofessor posset ei imponere aliaz penitentiam etiam si voluntarie dimi sit licet cosulat vt imponat q suppleat que omisit nisi quando videret no pro ficere. sed hoc tenere de bono consilio. et quod cofessor possit ei imponere aliud quod sit ad laudem dei. puta. vij. psalmos et huiusmodi tenet Tho. in quoli. et petrus de pal. in. iiij. dist. xv. etiam si dimisit voluntarie. ¶ Vtrum non habens libru vel carens visu. et hmoi excuset si non dicat horas. [sect. 9]Rn. q sic. ar. cle. fi. de vita et hone. cle. du tamen suppleat per psalmos vel pater noster et huiusmodi. ¶ Vtru prelati obligati ad horas pec[sect. 10]cent mortaliter ipsas omittendo ex negligetia. Rn. Heri. de ganda. i quolib. tenet q peccat mortalr omittendo. nisi rone infirmitatis vel alterius cause legitime impediat Ricar. vero anglicus i qlib. dicit q si dimittat ex negligetia: no auderem dicere q mortalr peccaret si vero ex fastidio diuini cultus vel con temptu. sic mortalr peccat. Credo etia q consuetudo in hmoi dimissione sit mortale peccatu. Hec Ricar. q opinio e humanior et subdit sm Juristas binus actus consuetudinem inducit. ¶ Vtru clericus beneficiatus no dices offi [sect. 11]ciu teneat restituere fructus. quos interim recipit ab ecclia. Rn. Jo. cal. in. d. c. j. dicit q sic: q ppter officiu dat benefi ciu. vt. in. c. diuer sis. de cle. coniuga. Et io cu aliqd dat pp cam: ca no fecuta repetit. ff. et. C. de codi. ca da. ca. no se. p totu. dns Card. tz conriu et Pa. dicit q prima est nimis rigida. sz ego credo q lz sit ri gida tame est va: et io sequeda. Et rnsio Pa. ad motiua Calde. no e valida: q lz dentur redditus vt dicit. c. diaconi sunt. xciij. di. et. c. ij. de pbe. no qde tn simplici ter. sz vt viuat secudu cultu dei. et facit p hoc. c. clericus victu. xcj. di. arguendo a maiori et hoc tz etia Laudunus in clericis q no implet officia sua. sz voluptati bus vacant q tenent fructus restituere. ¶ Quid debeat dici p hora. Rn. card. i [sect. 12]cle. j. de cele. mis. laudunus dicit q si est constitutio vl consuetudo illa seruet. xij. di. nouit q nec hoc vel illd dicere est i pre cepto: cu diuer si diuersa dicat. de conse. di. v. in die resurrectiois. Verum est qd cle rici seculares debet dicere scdm ordine romane ecclie. d. c. i die vel sm ecclesiaz metropolitana. xij. di. c. fi. nec reprobat vsus alicuius ecclie antiquus sm laudunu vbi. s. Vbi clerici sunt coteti tribus psalmis lz ecclia romana vel metropolitana hoc no seruet. Secus esset si priua ta psona hoc sibi faceret. Aduerte etiaz q dicit directorum li. j. ti. viij. q clerici ordinati ad titulum sui patrimonij possunt dicere quodcuq officiu volunt: q no obligant ad istam vel illa ecclesiaz. Jn regularibus vero dicit seruanda eorum regulam vel statutuz in hoc. xij. di. c. fi. Et hoc verum nisi sint priuilegati vt cleri ci et religiosi q sunt commesales domestici alicuius cardinalis seu episcopi gra tiam et communionez sedis apostolice habetis qui licite se eis conformare de bent vt in cle. fi. de cele. mis. ¶ Quid de eo qui ex dispesatioe est be[sect. 13]neficiatus in duabus ecclesijs. Rn. q dz dicere officiu sm illa in qua tenet face re residetia: q si ad nullius residetia tenet. tuc credo q pot se conformare illi ecclesie in qua se reperit officia celebrare. Si vero dicit per se tuc sm Tho. i quolibet. vr q debeat dicere sz ordine illius ecclesie in qua hz maiorez dignitatem: quis forte in alia habeat pinguius beneficiu. qd credo de bene esse. no de necessitate fore verum: cum possit dicere quod vult vt satis pz per not. in. c. j. de cele. mis. per Jnno. et alios docto. ¶ Vtru peccet mortaliter qui ad libitu [sect. 14]suu mutat officiu cosuetu. Rn. credo q sic in clerico pbedato et religioso. Secus in alio ordinato ad suu patrimonium. ¶ Vtru monachus ppositus ecclesie se[sect. 15]culari teneat dicere officiu monachale. Rn. q si ppetuo est assumptus. et sic trasla tus sic. cum nihil habeat comune cum monasterio. xvj. q. j. ne p cuilibet no di cet monachale. sz illius ecclesie ad quaz traslatus est. et placet Jo. xvj. q. j. c. iij. et Gof. i summa de statu mo. et Ho. i sum. eo. ti. Secus esset si no esset trauslatus nisi ad tempus. q dz dicere monachale. et hoc videt sentire glo. in cle. fi. de cele. mis. et facit tex. ibidem in argumetum. ¶ Quid si dicedo officium in choro cu [sect. 16]alijs ex aliq necessitate intermisit psal mum vel lectione. Rn. sm Jnno. in. c. do lentes de cele. mis. q non tenetur illud reassumere lz si cautius reassumat. dummodo no subtrahat voce sua ab officio chori. immo plus dico q etia si aliquid omisit ex negligetia sua. q no dz supplere subtrahedo vocem ab officio cho ri. sed postea suppleat si aliquid notabi le omisit. Si vo esset vsus vel quid minimum suppleat per alique psalmum vel pater noster. Jdem dic sm Heri. de ga. in quolibet. q si quis no ex malitia. sz cu causa legitima non intersit in pncipio officij vel sint q no opz a capite re incipere vel fine pficere ppter pfectione charitatis qua vnu corpus reputat. et q vnus dixit extimat alter dixisse. Et hoc verum nisi chorus multu i pncipio pcesisset vel multum de fine restraret: hec ille. ¶ Vtru teneat qs dicere id qd sm con[sect. 17]suetudine chori aliqs solus dicit vel asso ciatus. quado dicit officiu in choro. Rn. q no sm Pe. de palu. in. iiij. di. xv. q id qd dicit vnus reputat dici ab oibus qua do ex aliqua rationabili causa ita est co suetu vt solus tale quid dicat. ¶ Vtru dices officiu si ptermiitat vnaz [sect. 18]hora ex obliuione vel qd simile. puta le ctione vel psalmu teneat iteru reiterare totum. Rn. vt colligo ex doctrina Jnn. vbi. s. sequit Laud. q no: sz sufficit sup plere qd omissum e vnde q dimisit hym num vel psalmu primi nocturni cu aduertit. et est i. iij. nocturno. no opz vt reincipiat disturbando officiu: vel q dixit tertia et aduertit no dixisse. primam non opz dicat iteru tertia. sed post officium suppleat omissum et doleat de negligetia. dicit pe. de pal. vbi. s. q q notabilit male dixit officiu. si vult euadere morta le dz redicere totu. Sed simodicu dimi sit. puta psalmum vel versum vel dictio nem tenetur illud repetere post officiu vel aliquid loco eius dicere. si vult euadere peccatum veniale. ¶ Vtru debeat dicere pr nr post horas. [sect. 19]Rn. q sic post vesperas et matutinu de conse. di. v. c. id semp et de consuetudine dr i fine oim horarum: q matutinum accipit p oi officio vsq ad nona. et p vespere oe aliud qd restat. vt patet i. d. c. id semper et. c conuenit ibidem. ¶ Qua hora sunt dicede hore canonice. [sect. 20]Rn. debet dici tpe suo. s. matutinum innocte prima i ortu solis et sic de ceteris: nisi ex necessitate. vt hic. j. dicam. ¶ Sed nunqd in sero poterit qs dicere [sect. 21]matutinu sine pcto. Rn. vt ex predictis patet q sic: si ex ronabili causa facit. q sm Tho. in quol. Melius est si deo debitas laudes pueniedo reddamus et alia honesta officia postea faciamus q si p vnu aliud impediat. Secus esset si face ret no ex ronabili causa: q sic esset peccatum. ar. c. clericus el. j. xcj. distin. ¶ Vtrum sit mortale peccatu no dicere [sect. 22]horis debitis sine causa ronabili. Rn. q non nisi quis facere in contemptuz dei vel ecclesie: cum nulluz ius precipiat q dicatur horis debitis nisi cle. j. de cele. mis. que videtur preceptiua ppter verbum sancimus. s. q officium horis debi tis in cathedralibus regularibus et col legiatis ecclesijs deuote psallatur. et io credo q peccarent mortaliter prelati: si in prefatis ecclesijs horis debitis non faceret dicere. et etia illi qui vel sunt beneficiati in prefatis ecclesijs vel subditi platorum regulariu. cu imponit eis a platis. si non diceret. Nec accipias hora debita ita ad punctuz sed grosso modo et largo: sicut dicere matutiuu in aurora vel quasi ceseatur in media nocte et hu iusmodi. als aute a pticularibus psonis vel in alijs ecclesijs a predictis no dice re horis debitis erit peccatu veniale sine rationabili causa. Ex causa vel ratio nabili etia in pdictis ecclesijs liceret: vtputa: q precessio est fienda vel predi catio et hmoi. Et propterea preueniunt tempus debitum. ¶ Vtru matutinum sit dicendu anteq [sect. 23]missa dicatur. vide. j. Missa. §. xlij. ¶ Vtrum ide sit de prima. vide ibide. [sect. 24]¶ Vbi debent dici hore canonice. Rn. [sect. 25]q in ecclesia vt no. gl. xcij. di. in. c. fi. sed hoc intelligo quo ad clericos qui in ipsa sunt beneficiati propter verbum positum in. d. c. si. ecclesie deputatus. ergo videtur clericus beneficiatus q peccet mortaliter sine rationabili causa ibi no dicens officium quia dicit ibi tex. in. d. c. fi. q qui no conuenerit deponat a clero. Et quo ad ecclesias collegiatas vel regulares. clarum est q est de precepto. vt ibi dicatur. vt pz in cle. j. de cele. mis. not. Jnn. in. c. j. de cele. mis. quo ad als non credo. ¶ Sed nunquid peccet toties mortalr [sect. 26]quoties no couenit. clericus beneficiatus vel religiosus ad chorum sine rationabili ca. Rn. q no credo q materia no vr ita poderosa: sz qn duceret in cosuetudine vel qn offm ecclesie pateretur iacturam in celebratione tuc no excusarem a mor tali. Et sic limito et itelligo. d. c. fi. Ex ali qua tame ronabili ca lz platis et alijs se absentare. dumodo officiuz dicat eundo vel stado in domo sua. Nec ob. c. epi scopus. de cose. di. iij. Qd videt innuere sufficere epo si die dn ico ad ecclesia coueniat. q illud. c. no dat licentia absentie. sed no vult vt pro alia causa q infir mitatis et similis absit diebus festiuis Et q alijs diebus debeat interesse facit. c. p uenit ad nos. vij. q. j. et. c. episcopus ville. xlj. di. cessante itellige impedimeto. ¶ Quo ad attetione seu deuotione que [sect. 27]ritur vtrum peccent mortaliter non dicentes officium deuote et studiose. Rn. glos. in clem. j. in verbo fructus. de cele. mis. tenet q sufficit dicere ore. licet non corde. Sed cum ea concurrunt multi ca noniste in. c. dolentes. de cele. mis. Alij autem tenet q est de precepto vt dicat deuote et studiose per. d. c. doletes: vt sic deuotio denotet attentionem. et studiositas modu dicendi. Sed tu dic sm Pe. de palu. in. iiij. di. xv. q attentio ad officium sicut ad quolibet bonum opus po test requiri duplex. ¶ Primu vt officiu ab intentione pce[sect. 28]dat. et isto modo attetio requirit ad offi ciuz no solu ppter meritu. sz etia ad eui tandum pctm. q nullu opus est merito rium nisi ex intetione pcedat aliter no esset humanu. cu homo sit ho p ratione et voluntate. Similiter ad euitadu tran gressioes pcepti. q preceptu dat hominibus. Et ideo opz q no pcedat ex sola imaginatioe que comunis est nobis et brutis sed ex deliberatione que requirit attentionem. ¶ Scdo modo vt totu officium attentio concomitetur actuali ter. et hoc non requirit nec in officio: nec in alijs bonis orationibus vel operibus quia est impossibilis humane fragilitati requiritur tn q oras scienter non distrahat mente ab officio. quia hoc no posset esse sine mortali pcto vel veniali: nam euagatio que est pter intentionez et ppter pcedetem occupatione licitam no est peccatum. Sed si ppter illicitaz: sed euagatio q est aduertetis et solu sm actu interiore. licet sit temeraria et grauis forte. no tamen est mortale nisi propter contemptu quia ecclesia no habet iudicare de interioribus actibus mere: propter quod minister ecclesie licet dicendo officium aliud cogitet non videtur trasgressor precepti ex natura facti. si autem euagatio metis sit ex hoc q ali quis scienter se occupat in actn exteriori qui non secum patitur attentionem. sic videtur esse mortale peccatu et directe contra preceptum. c. dolentes. de cele. mis. vbi precipit vt studiose pariter et deuote dicatur. hoc non obseruant qui occupantes se in actu exteriori scienter sibi attentionem subtrahut. Jde Tho. in. iiij. dis. xv. dicit q quado aliquis me tem ex proposito distrahit ad alia i orado sine culpa no est et pcipue si in alijs spote se occupat que mente distrahut: sicut sunt exteriora opera et si mes ad co trariu euagetur erit culpa mortalis. Si autem sine hoc q percipiamus mens ad alia euagetur vel culpa caret vel mi nima erit nisi pcedens cogitatio ex qua contingit euagatio talis esse dicatur i cul pa. hec ille. Et hoc teneas limitando ta me dictum Thome verum quo ad oratione que est de pcepto sicut est officiuz et huiusmodi. non autem quo ad oratio nem que ex deuotione est et volutate solu. Aduerte tame sm Tho. ij. ij. q. lxxxij. ar. j. q deuotio nihil aliud esse videtur: q voluntas quedam prompte se trade di ad ea que pertinent ad dei famulatum. similiter attede sm Tho. in. iiij. di. xv. q requiritur q attetio remaneat in oratione no per essentia actus. nec suffi cit q sit in habitu solum. sed q sit scdm virtutem que est mediu quid inter predicta duo. Et tunc videtur manere scdz virtutem quado accedit ad orationem cum intentione aliquid impetradi vel deo debitum obsequium reddedi etia si in prosecutione mes ad alia rapiat. nisi tata sit euagatio q omnino depereat vis prime intetionis. Et ideo opor tet q sepius homo cor reuocet ad seipz. Et ex his patet quid tene dum de cofabulantibus et alias dissolutioes facien tibus in officio aut ipsum dicentibus faciedo aliquod exercitiu manuale qd bene no. Et sm pdicta intellige et limita. d. c. dolentes et doc. ibidem. ¶ Vtru clericus catans in ecclesia offm diuinu vt placeat populo peccet. Rn. pa. in. c. vt qsquis de vita et ho. cle. q sic grauiter. Vnde dicit. Jsido. deu moribus stimulat qui populum vocibus mulcet. facit qd dicitur et no. xcij. di. c. j. et. ij. de quo tn vtru sit mortale vel veniale vel nullu. Dic. vt. j. placere. Horror future vite est filia luxurie inquatum reputat bonum eternu vt bonu arduu. q pp delectatio nes veneras no appetit. imo fastidit bo na eterna ac si no essent ardua et suma. Hospitale quod alio vocabulo dr si nodochiu. alid dr religio sum. Aliud no religiosum. hospitale re ligiosum dicit qn autoritate epi edificatum est. c. ad hec de religi do. et tunc p tinet ad ipsum episcopu non vt disponat de redditibus ad libitu. Sz vt ordi net vt dispensent ad vsum destinatuz. ar. cleri. q contingit de reli. domi. Hospitale qd no est religiosum e illud qd sine autoritate epi constructum est. nec eps pot se de eo intromittere. sed patro nus qui edificauit ad libitu disponetvt in. c. iter dilectos. et ibi per Jnno. de dona. Et quamuis eps exercuerit ibi vnu ius epale no pot tn per hoc alia exercere sm Fede. consi. xxv. q de possessione vnius articuli no est inferedu ad alios arti. vt in. c. cum contingat d deci. Nec ob. c. primum de reli. do. q locus de quo loquitur necessario debebat esse subiectus alicui episcopo: et ideo presumitur p eo qui exercuit vnum ius in eo. Simile ifert Jo. an. i regulaqd alicui li. vj. i mercurialibus. q patronus qui exercuit ius pntandi alio no apparete psumit ur patronus ex quo ius patronatus ad aliqe dz pertinere et alius no appareat. nisi iste qui exercuit actuspatroni: no sic i casu nostro q hospitale necessario no est religiosu vt pz Limita tn hoc veru. q epsnon pot se intromittere qn non est religiosum sm pa. i. c. j. et. c. de sinodochijs de relig. verum nisi patronus qui ipsum edificauit esset mortuus q tuc ad cura episcopi pertineret vt volu tas defuncti pia madaretur executioni vt videtur tex. in aut. de ecclesia. titu. §. si quis edificatione. et. §. seq. Vnde licet talis locus non teneatur epo respodere in epalibus tn eps cura habere potest ex quo pius locus est. Quod veru est nisi testator q ipsum edificauit aliter expsse disposuisset q illud seruandu: vt in d §. si qs. Ex quo patet q quilibet pt ho spitale edificare etia cum oratorio sm ho. et pa. in. d. c. ad hoc. sine alia autoritate. Sz in oratorio no potest celebrari sine licentia episcopi de cons. di. j. c. vni cuiq. et. d. c. inter dilectos. De hospitali quod alio nomine dicitur synodochiu melius dixisset zenodochium vt in. l. orphanotrophos. C. de episco. et cleri. et q teneatur acceptare pauperes no. bal. in. l. sancimus. §. sz et si quis. C. de lati. liber. tol. et q ad illd co fugiens est tutus sicut cofugies ad ecclesiam vt in eo. capi. non possit no. bal. in. l. si quis. §. in o mnibus. colu. xv. de episc. et cle. et gaudet bona hospitalis eo iure quo bona ecclesie. Bar. no. in. l. om nia per istum tex. eo. ti. et Alexa. in. l. sem per. §. fi. de iure immu. quod est veru si sit constructu cu autoritate epi. vt not. Bal. in auten. quas actio. C. de sac. san. ecclesi. ¶ Quis pot prefici p rectore hospita[sect. 1]lis. Rn. pa. i. d. c. de sinodochijs q religiosi non possunt deputari nisi talia ho spitalia habeant cura animaru vel nisi hospitale esset subiectum monasterio et monachus deputaretur per abbate tanq obedientiarius sm Fede. cosilio. clv. Clerici seculares possunt esse rectores. sed no possunt haberet in tituluz bene ficij. vt in cle. quia cotingit de reli. do. et cleri. per litteras. de prebe. Laici oes possunt costitui rectores. dumo sintviri idonei et prouidi et boni testimonij. qui sciant velint et possint loca ipsa et iura eorum vtiliter regere vt in clemen. predicta quia cotingit. ¶ Quid debet facere predicti rectores. [sect. 2]Rn. q debet admodu curatoru et tutoru iuramentu pstare ac inuetarium facere de bonis ipsoru locoru et anuatiz red dere ratione ordinarijs sub quibus sunt vel ab eis deputatis alioqn collatio puisio. et ordinatio taliu est nulla ipso iu re vt in. d. cle. q contingit. Veru q non extendit hoc ad hospitalia militariu or dinu aut alioru religiosorum: Precipit tamen oibus rectoribus sub ostetatioe diuini iudicij et per obedietia vt redditus in vsus pauperu conuertat et no in alios: Rectores tn militariu et religiosoru hospitaliu sufficit puideant sm eorum ordinum instituta et antiquas obseruatias paupibus. Qd est limitadu qn qd supest exponunt p fide vel pie als no excusan tur si male expendunt in no pios vsus quia negari non potest quin tales redditus sint instituti propter pios vsus. ¶ Quid de administratione sacramen [sect. 3]torum et celebratioe in ipsis hospitalibus paupibus ibide. Rn. q dz seruari atiqua cosuetudo q ad exerceda et ministrada spiritualia supradicta vt in. d. cle. quia contingit. ¶ Precipit oibus ad quos de iure vel co suetudine vel statuto vel priuilegio ptinei cura hospitalium q bona depdita alienata indebite: in statu debitu redu cant et reformet vt rectores iuxta facultates prouentu u insistat substetationi receptioni miserabiliu personaru. i quo si negligentes fuerut ordinarij iniugit vt ipsi si no sunt exempta autoritate p pria sivero exmpta sunt autoritate apo stolica compellant ad predicta facienda per censuram ecclesiasticam compescendo tam eosdem q quoscunq contradictores cuz dantibus auxiliu consilium vel fauorem non obstantibus qui buscuq priuilegijs quo ad hoc. di. cle. quia contingit. Hospitalis quomodo debet esse clericus vide. s. Clericus. iij. Hostiarius dicitur idem quod ianitor. Nam in veteri testamelo primi paralippo. v. Hostia rij electi sunt ad custodia templi vt no ingrederetur in illud immundus spiri tus in. omni re. vnde hostiarij dicti sut eo q presint hostijs templi. ipsi eniz te netes claues omnia intus extraqcusto diunt atq inter bonos et malos haben tes. iudicium fideles recipiunt. et infide les abijciunt. xxj. dist. cleros in fi. et. xxv. di. perlectis. Hosti seruada est fides pmissa. xxiij. questioe. j. noli. et. xxij. q. iiij. Jn nocens. Quod limita. vt. j. iuramentuz v. §. xvij. De hic dictis posui. s. in versicu. fides et q capitaneo belli hostem dicipere non licet priuato vero sic. not. Barto. in. l. j. §. non fuit. per illum text. ff. de do lo. et potest hostis furari et predari stosti bus. l. ij. et ibi Bal. C. de commer. et mer ca. non tame facit suas res alienas hostibus predatas et si vendat oportet do mino restituat. l. latrones. ff. de capt. et in. l. hostes per bal. C. eo. titu. et ad quid teneantur hostibus reddere no. Bald. in. l. j. C. de lati. libe. tol. et Alex. in. d. l. hostes. Humilitas vera requirit tria. Pri mum sui ipsius nihilationem. hoc est q reputet se omnibus viliorem. Et licet cognoscat se habere aliqua dona dei que alij non habent tanto magis debet in sevisesce re cogitans q si deus talia alijs dedissz gratiores deo essent q ipse. Et sic cu ve ritate potest se extimare viliore oibus et magis ingratu. et hoc est quod voluit di cit Beda in omel. sabbati tertie dnice q dragesime. Cu aliu inquit peccante co spicimus mox animu deorsum inclinemus et q abiecti ex nostra fragilitate sumus si nos diuina pietas non sustetet humiliter inspiciamus. Hec ille. ex Joan. xiij. cum feceritis hec omnia dicite: quia serui inutiles estis. q. d. ex consideratione humili obligationis quam habemus: quia cum augentur dona ra tiones etia crescunt donoru. ¶ Secundum prompta aliorum obteperatione. vu de renun. c. nisi cu pride. tunc veram hu militate ostedis cu per ea locum sublimen effugies. et tame per obedientiam non dimites na vera humilitas facitvt quisq magis alijs de se credat q sibijp si: quia dicit Gre. si se meliorem alijs no crederet nequaq alioru cosilia sue deli berationi postponeret. Et hoc veruz in omni dubio q potius dz alijs credere q sue opinioni secus in alijs. ¶ Tertium q requirit humilitas est. vt dona dei q in se habet abscondat et se solum vilem ab extra demonstret nisi inquantu honor dei et bonu proximi aliud requirit. nam no esset humilitas quando p salute proximi et ad edificatione animarum posset ostendere et predicare dona dei que habet si eaioccultaret: q dicitur Matth. v. luceat lux vestra et c. Non tamen debet magis vilescere in apparen tia q importet conditio sua et qualitas respectu eorum cum quibus viuit quia sic potius esset superstitio q humilitas xlj. d. c. quisquis rebus in prin. IActantia prope importat q ho verbis se extollat sz Th. ij. ij. q. cxxij. ar. j. Et pz. ex. c. imitare. vj. q. j. Et pcedit sm Gre. i li. xxiij. moraliu. Alqn ex supbia sicut a ca interius motiua. q ex hoc q quis per arrogantia interius supra se eleuatur. pleruq exterius maiora quedam de se iactat et propterea po nitur a Gre. ibide. Tertia species superbie. licet non sit ide quod superbia. sed est tanq a causa impellete. Aliquado vero procedit ab inani gloria sicut a causa finali inquantum scilicet iacta tor intendit q per suam iactantiam glo riam consequetur. Et ideo ponitur etia a Greg. filia inanis glorie ratione finis vt not. alexand. de ales. xxij. titulo. eodem. ¶ Vtrum iactantia sit pctm mortale. Rn. [sect. 1]vt colligo ex alex. et tho. vbi. s. q sic qdru pliciter. ¶ Primi duo modi sunt inqtu considerat ex se. ¶ Secundi duo inqtum cosiderat ex ca vel sine. ¶ Primo e mortale pctm qn iactator profert quod est cotra gloria dei. sicut ille de quo eze chi. xxviij. Eleuatu est cor tuuz et dixisti deus ego sum. talessunt qui iactat se suis meritis habere aliqua dona dei: vl a se habere: vl illi q de pctis mortalibus q fe cerut. vl no iactat se vt strenuivideant: vl et laudat alios et iactat de pctis mor talibus q fecerut. vt no. gl. i. c. Sut plurimi. vj. q. j. Secus eet de veniali q no e co tra deu. ¶ Scdo e pctm mortale qn iactatia est con charitate pximi sicut cu qs iactado se prupit i contumelia pximi. sicut phariseus Lu. xviij. no suz sicut ceteri velut. et hic publicanus: als aut iactare se de eo qd no e con gloria dei vel charitate pximi ex se e veniale. ¶ Tertio est mortale pctm qn pcedit ex tali supbia vel vana gloria q sit mortale pctm. Si vo no erit mortale pctm talis supbiavl vana glia. sic nec iactatia ex eis pcedes. Quo aut supbia vel vana gloria sit mor tale vide supbia et. vana gloria. ¶ Quar to est inortale qn pcedit p appetitum lucri in danu pximi notabile. sicut cuz quis se iactat magnu medicu. aduocatu peritu. multas sanctitates facere sicut certani et hmoi q false i nocumetuz pximi se iactat secus si no esset in nocu metu pximi q eet veniale pctm. itellige et si sit nocumetu alicuius portatie. q id q minimu est ro aphedit quasi nihil. ij. ph. nisi itenderet etia nocere in multo. si posset. ¶ Vtrum iactatia possit esse i factis sicut i dictis. Rn. q pprie nosz equaleter sic sicut cu qs i vestibus i eqs i domibus i conuiuijs i familia. i pulchritudine et hmoi. vt appareat diues d magna domo et no bili psapia et hmoi et sic erit mortale pec catu sicut iactatia i dictis si pdicta que facit sint cotra gloria deiet charitate pximi. vel ex supbia et vana gloria mortali vel in decpteione pximi. Economus dicitur cui res ecclesiastica gubernanda mandatur. vt. lxxxix. dist. quia in quibusdaz. et ide est economus q sindicus et debet esse clericus non laicus vt patet in. d. c. et. c. indicatum ibidem. et in. c. quoniam in quibusdam. xvj. questione vij. de quo dic vt. j. latius. §. j. Sed aduer te q est differetia iter actore pcuratore et sindicum seu economu sm glo. in ca. erga episcopum. ij. q. vij. quia actor con stituitur a no dno et autoritate iudicis. et ad presentes lites tantum procurator vere semper a vero dno constituitur siue ad vna litem siue plures siue psentes siue futuras. Sindicus aute siue ecoconomus ab vniuersitate constuit seu a collegio et ad vna causam et plures et presentes et futuras. et autoritate epi d iura. cal. c. imperatoru in fi. cano tn oes administratores ecclesie vocat procura tores. j. q. iij. saluator. vide glo. ibide. et i d. c. imperatoru cu suis allegationibus. tz tame pa. in. d. c. imperatorum q si ad vna certa cam solu costituit q pot fieri sine autoritate suporis. alias no. De notatis in hoc versi. et q economus dicitur proprie in rebus canonico rum sed vicedns in rebus episcopi tan tum Bal. no. in addi ad spe. in ti. de his qui alie. no. in iudi. inter. versi. economus et in. l. iubemus. §. economus. etibi Bar. in patre. C. de sac. san. eccle. et quomodo constituatur no. idem Bal. in. l. oes. C. de epis. et cle. etan differant economus sindicus et vicedominus et quomodo Specul. vbi. s. etin vsi. prece. Dulia est quedam reuerentia siue adoratio. de qua. s. adoratio per totum. Jeiunium secudu. S. Bo. in. iiij. disti. xv. parte. ij. ar. j. q. iiij. dicitur communissime pro abstinentia ab oi mortali. Jsaie. l. viij. none hoc est ieiuniuz quod elegi. dissolue colligatio nes colli tui dicitur etia coiter ois affli etio q consistit in vigilijs flagellis et disci plinis. Proprie aute dr ieiuniu afflictio carnis p substratione cibi et potus fcta sm istitutione ecclesie. Et sic diffinit ie iunium secundum Gof. est substractio prandij. et post cenam cuiuslibet cibi priuatio vsq in diem sequentem. et abstinentia a carnibus et trahentibus semensinam originem ab ipsis. vt a lacte caseo et ouis. elicitur hec diffinito. iiij. di. c. deniq. et ponitur a pa. in Rubri ca de obseruantia ieiunioru pro cuius de claratione qrunt dubia infrascripta. ¶ Vtrum sit aliqua hora determinata [sect. 1]in qua diebus ieiunioru sit comendendum. videtur q sit cena ibi post cenam ergo vsq ad cenaz est abstinen. sed breuiter notan. est q in iure nulla hora est determinata pro commestione in die ie iunij nisi solum hora vesperorum tempore quadragesimali. vt in. c. solent de conse. di. j. q io deputata est. vt sicut cele bratis vesperis no restat aliud officiuz diurnu. sic fictione iuris videamur. xl. dies ieiunare: de quo p archi. in. d. c. solentet p pa. in Rub. d obser. ieiu. Et ideo seruanda est consuetudo circa hora comestionis que communiter est in hora none vel circa sm Archid. in. d. c. solet. ¶ Sed nuquid fragit ieiuniu qui ante [sect. 2]prefata hora maducat. Rn. vr q sic. i. xl. per tex. in. d. c. solet q dicit. q non sunt credendi ieiunare qui anteq vespertinum celebretur offm maducat in. xl. sz no credo etia in xl. frangat ieiuniu qui ante statuta hora comedit etia si p notabile spaciuz preueniat nisi faceret in fraude ieiunij: q si quis attedat ad ver ba prefati. c. solent potius loquit de pfectione q de necessitate. et licet gl. i. xxv. di. §. alias ea demum teneat q sit pctm mortale ante hora comedere: tn. c. j. de conse. di. iiij. quod allegat pro sua opinione nihil facit pro ea. Melius forte faceret pro ea. c. vt vtinaz omni tempo re. lxxvj. di. quod innuit consuetudinez patrie estimandam legem. quod quidem admitterem quando talis consue tudo esset itroducta ea metevt frageret ieiuniu q an dicta horaz comederet qd quidem no credo nisi vt dixi quado in fraude ieiunij fieret. Et ideo concludo cu Au. i. d. §. als ea demu. q quoties quis corpe sanus alijs ieiunatibus prandere voluerit. s. ante hora q est pctm veniale. et sic tene. Si vo ex ca ronabili nullu pctm erit qd quide tz etia Jnno. in pre fata Rub. Et sic dicit debere itelligi. di c. solent aduerte tame sm doctrina scti Tho. in. iiij. di. xv. q vbi ora comededi in die qn no ieiunat esset hora tertie. in die ieiunij hora comededi esset sexta vnde dicit q q ieiunium ecclesie debet esse penale et satisfactoriu. Jo supra tps coiter comededi aliquid additur no au tem tantu q penitus humor cibi assum pti exsiccet aut virtus naturalis debili tetur vnde paruo residuo tpe. s. a sexta vbi coiter sumit cibus nona occurrit in qua cibus sm institutionem ecclesie su mendus est in diebus ieiunij. hec ille. Ex q pz q si esset tertia veniret. vj. q bn no. ¶ Vtru plusq sel comedere sit fragere [sect. 3]ieiunium. Rn. q varia fuit doc. opinio. Gof. et coiter theologi in qrto sen. tenet q sic si comedat p modu cibi. Et io indiffinitiue dr cuiuslibet cibi puatio. Se cus sm eos si aliqd sumeret p modum medicine sicut sunt electuaria et hmoi. Et sm Jnno. in Rub. de obser. ieiu. solu licet p remoueda infirmitate vel fugie da. Sz p conseruada sanitate vbi non est signu ifirmitatis no lz nisi qtenus lz vti alijs cibis. alij tenet q nullo iure cauet q solu semel i die ieiunij comedamus. Et ppterea dicunt licere pluries in die comeder sine fractioe ieiunij dumo fiat ex ronabili ca et sm consuetudine illorum in ter qs viuit. Et huius opiniois vr fuisse pa. i pfata Rub. Ro sm eu q cu non ha beamus ius specificu recurredu e ad consue tudine loci. Facit. c. vtina. xxxix. di. et ad dictu Ho. in. c. ij. eo. ti. q dicit q cosuetu do i ieiunijs indictis ab ecclia nihil po test facere. Dicit veru qn cosuetudo ex toto aufert ieiuniu. et no hz ronabilem causam in se. sz fuit inducta vt hoies se vetri dedicet ppter tpalia gaudia. als secus. vt no. gl. in. d. c. ij. Et ppterea dicit. Jde pa. putarez q aliquid comedere p collatione de sero magis ad sustentationem naturale q ad delitias no sit peccatu nec frangere ieiuniu: dumodo fiat sm cosuetudine loci et teperate hec ille. facit p hoc qd not. Jnno. in. d. Rubrica q prandere pluries in die ieiunij est co tra cosuetudine approbata ecclesie. et sic videt sentire q non sit de iure specifico. Jtem Jnno. dicit ibidem q cistercieses fecerunt statutu vt seruientes alijs aliquid sumant in die ieiunij et licite. item q seruientes dominis qui faciunt credentia no frangunt ieinnium. mihi ve to vr q opinto que tenet q soluz semel debeamus comedere sit verior. si no ver ba. sz mente legis volumus amplec. c. quadragesima. de conse. di. v. Et ideo con cludo q comedens plus q semel in die aliquid eorum q comuniter in cibum so lent sumi: vt pane fructus et herbas: q etia sancti herbis vsi sut p cibo fragat ieiuniu nisi comestio ordinet potius ad medicinam q ad cibu respectu intetio nis comedetis et principaliter ex modo et qtitate sumptu ad id ordinetur. lz co sequeter aliqualiter nutriat. vt puta q indiges potu et times ne dilauet stomachu et noceat aliquid sumit siue sit clecruariu siue etiam panis vel fructus et hmoi p euitado nocumento potus no ad sustentatione q no frangat ieiuniu nec restringo me solum ad electuaria vt qda sz vt dixi ad pane fructus et quodcuq aliud qd sumit per modu medicine. ar. c. ad eius. v. di. et hoc etia videtur tenere pe. de palu. in quarto. Conenietius tn est a pane abstinere cu sit pncipalior cibus in vsu. nisi sit alteratus et nisi sit ca retia alterius rei: nec ob. q talia nutriat q sm Tho. in. iiij. di. xv. ecclesia no attedit in statuedo id qd quocunq modo nutrire potest sed id qd pricipaliter ad nutriendu ordinatum est hec ille. Et sic tene: quia finis legis no frustrat ex huiusmodi sumptione. ¶ Vtru pluries bibere vinu vel aquaz [sect. 4]fragat ieiunium. Rn. Jnno. in predicta Rubrica q no siue ante pastu siue post: posset tn sm Ri. i. iiij. di. xv. ar. iij. q. vij. frangit ieiuniu: quado vz quis in mane biberet vnum vel ceruisia no ad extinguendu sitim sz fame. Similr etiam no fragit ieiuniu q etia an pastu come dit ficus aut poleta aut aliqd hmoi per modu medicine ne deficiat in die ieiunij sm Pe. de palu. in quarto. ¶ Quibus cibis fragitur ieiuniu. Rn. [sect. 5]sm Ri. vbi. s. q p esum carniu. et sic traseut coiter doc. i pfata. Rub. Arch. i. c. ro gatioes de cose. di. iij. Facit. d. c. deniq. et. c. cosiliu eo. ti. de ouis vero et caseo et alijs lacticinijs Goffr. i pfata diffinitio ne vr tenere q silr fragat. Jnn. in pfata Rub. dicit q pt statui vt ppter penuria pisciu vtamur istis lacticinijs i alijs ieiunijs pter quadragesima. Tu dic q cu no habemus tex. expssum q oua. et lacticinia phibet nisi solu. in. xl. vt. in. d. c. de niq. q cosuetudo seruada e in alijs ieiunijs extra quadragesima. sm Ru. vbi s. q. v. et Pa. i. d. Rub. Facit. d. c. vtina. et e cois opinio. Et io pnt comedivbi consue tudo est in oibus ieiunijs pter quadragesime ieiunia. als no lz. No tn dicere frangere ieiuniu q etia comederet. oua et lacticinia extra qdragesima vbi consuetudo no est. qn no p gulositate sz ex aliq ronabili ca faceret. no. et sz Ho. i sum. e. ti. q cuicuq cocedit vsus ouorum et casei i telligit cocessuz q etia pot vti sagimie. i. lardo. ar. c. psbyter. lxxxij. di. et ibi glo. ¶ Vtru ieiuniuz cadat sub pcepto. Rn. [sect. 6]sm Ri. in. iiij. di. xv. ar. iij. q. ii. iij. et. iiij. q ieiuniu aliquado accipit largissime put est actus nature. et sic quilibet ieiunat anteq comeddat et isto modo nec e actus virtutis: nec de precepto. ¶ Scdo mo accipit large put est actus vtutis abstinetie. s. frenare delectationes gustus p coparatione ad cibu sm regula ronis siue semel comedat in die siue pluries. Et sic cadit gnaliter oibus sub pcepto: no itelligas tn q sp mortalr peccet qn exce dit. sz solu qn ro vtutis totaliter extinguit. et hoc e in casibus qn gula e mortalis de q vide. s. gula. ¶ Tertio mo accipit pprie put abstinemus etia ab illis q bus vti possemus saluo actu vtutis. et sic accipit i diffinitioe pmissa et oibus superioribus et sm coez itelligetia vocabuli: et isto mo cadit sub pcepto iduobus casibus s. qn ex iurameto qs vel ex voto se obligauit. ¶ Scdo qn ex pcepto ei indicitur ab ecclia vel ab alio plato. Facit. d. c. vtinam. et de cose. dist. v. c. ieiunia. ¶ Sz qro qn et qbus diebus ieiuniu idicit [sect. 7]ab ecclia. Rn. q in infrascriptis tpibus. ¶ Prio qdragesima tot exceptis diebus dnicis. vt i. c. quadragesima. de conse. dis. v. vbi dr q summa obseruatioe est obseruada. et icipit in qrta feria q precedit pma dnica qdragesime q ad seculares. vt i. d. c. qdragesima q aute ad clericos icipit scda feria post dnica qnqgesime. vt i. c. deniq. iiij. di. Sz coiter tenet q e consiliu no pceptu sz solu i qrta feria pdicta. ¶ Scdo qtuor tpa vt in. c. statuimus di. lxxvj. Statuimus iqt vt qtuor tpa ani ab oibus hoibus cu ieiunio obseruentur ¶ Pria tpa cadut i qdragesima. s. qtuor. feria et. vj. et sabbato post pma dnica qdragesime. ¶ Scda cadut. iiij. et. vj. feria et sabbato post pe. ¶ Tertia cadut. iiij. et. vj. feria et sabbato post exaltationem scte crucis. ¶ Vltima cadut. iiij. et. vj. feria et sabbato post festu scte Lucie vt pz in. c. de ieiunio. lxxvj. di. et p totu. ¶ Ter tio oes vigilie duodecim aplorum sunt in obseruatioe ieiunij celebrade pter vigi lias aploruz Philippi et Jacobi et beati Joanis euageliste vt dicit tex. in. c. cosiliu nostru eo. ti. et sunt he. s. vigilia sancti Mathie Petri et pauli Jacobi Bartholomei Matthei Simonis et Jude Andree et Thome. ¶ Quarta vigilia as sumptiois dni. vt i. c. j. e. ti. ¶ Quito vigilia natiuitatis dni nri i. d. caplo. c. j. ¶ Sexto vigilia oim sctoru et scti Joannis baptiste et scti Lauretij sm Jnno. vbi. s. et coiter doc. nullo tn iure inueni tur expssum. sz rone consuetudinis hoc dicunt: q dicit Ric. i. iiij. di. xv. ar. iij. q. viij. si i aliq regioe e aliqd ieiuniu consuetu qd tn no est pceptu p ius scriptu nihilominus obseruandu est ab extatibus ibide. Facit p hoc. c. consuetudo di. j. et. c. in his rebus. xj. di. sz dico ego verum qn cosuetudo hz oia reqsita de qbus. s. consuetu do. ¶ Septimo vigilia pentecostes. vt lxxvj. di. c. de ieiunio. et lz Gratianus de de consilio i. §. necessario ea. di. Tn verius vr q sit de pcepto sm gl. Jo. ibide in. d. .§. Et patet euideter in. d. c. de ieiunio. ¶ Quid si vigilia aliquarum prefata[sect. 8]rum solennitatu veniat in dnica. Rn. q in sabbato pcedeti ieiunanda est. vt in c. j. et. ij. de obserua. ieiu. ¶ Quado dz celebrari vigilia scti Ma [sect. 9]thie tempore bisexti. vide. s. bisextus. ¶ Sunt et alie vigilie seu ieiunia idicta [sect. 10]ab ecclesia sz no de pcepto. vt coiter tenet. s. aduetus dni. De quo i. d. c. cosiliu et rogatioes de qbus in. c. rogatioes de cose. di. iij. item. iiij. et. vj. feria. vt in. c. ieiu nia ea. di. et sabbata omnia vt in. c. sabbato ea. di. ¶ Vtru ieiunia indicta de precepto ab [sect. 11]ecclesia possint transferri de die in die. Rn. sm Jnn. i pfata Rub. q sic sicut dr fieri i fracia vbi sunt ecclie scti. Quinti ni vbi vigilia oim sctorum ieiunat tertio die pcedeti. limitat hoc Pano. in. d. Ru brica. dumodo fiat autoritate epi. ar. c. ij. de obser. ieiu. in fi. et bene. ¶ Vtru pfata ieiunia de pcepto ab ec[sect. 12]clesia possint redimi vel in aliud comutari. Rn. Jnn. vbi. s. q no nisi ca vel necessitas in ieiunate subsit. qd intelligo ab iferiore a papa. Secus est de ieiunio voti vel pnie. de q. s. confessio. vj. §. iiij. et. j. Votum. iiij. §. ij. ¶ Vtru oes teneant ad ieiunia idicta [sect. 13]ab ecclesia de precepto. Rn. Jnn. vbi. s. q. sic oes q sunt sane metis doli capaces et potetes ad ieiunadu cu peccare possint et peccata deflere. vt in. c. j. de de lic. pue. ¶ Vtru semp peccent mortalr pfati qn [sect. 14]soluut ieiunia ecclie q sunt de pcepto. Rn. gl. i. §. als aut ea demu. xxv. di. et coi ter doc. tenet q sic. si sine ronabili ca qs ea soluat. d. Car. in. c. ij. de obser. ieiu. tz q no nisi ex conteptu vel inobedietia hoc faciat. vt puta q non vult se subijcere pcepto sup ioris. Et dicit hic tenere ar. in. d. §. als. Sz Arch. ibide recitat Joa. de fantu. hoc tenete. Sz ego distinguo sm q. j. dicam Jnobedientia in prin. ¶ Que sunt ronabiles cae excusantes [sect. 15]a ieiunio. Rn. vt colligo ex rica. vbi. s. arg. iij. q. iiij. cu q cocurrut coiter doc. q sunt. v. ¶ Pria etas vt sunt pueri q sm aliqs vsqad pubertate excusant a ieiu nio. ar. c. lris. de despo. ipu. vel sz alios vsq ad plena pubertate q est in. xvi. in muliere. et i. xviij. anno i masculo. aut sz alios vsq ad. xxv. annu. ar. gl. si qs aliqd. C. de his q ve. eta. ipe. Hos. i. c. ij. de obser. ie. et coiter theologi tenet q vsq ad vigesimu: alij vigesimu pmu annu excusant. ar. c. cu vigesimu de officio de le. Jntelligeq no tenent ad oia ieiunia sz bene ad aliq eis conmesurada sm augmetu et ppinqtate ad dictu vigesimu pmu annu sz Tho. i. iiij. di. xv. Propter ea dico hoc remittedu arbitrio boni vi ri vt pensata qlitate etatis ita iudicet. ar. c. de causis de of. del. et ide dico de senibus lz qda dicat eos no teneri post an nos. lv. ar. l. ij. §. fi. ff. de decurio. i tex. et i gl. ibide. vbi excusant muneribus psona libus post. lv. annu excepto a tutela et cura qbus solu excusant post. lxx. annu. C. q eta. l. vnica. ¶ Scda ifirmitas q in eis natura debilis est et cibu necessariu in vna vice si sumeret noceret et ide dico d debilibus eade rone. ¶ Tertia laboriosi tas. sicut i illis q laborado victu acqrut seu rone ittineris vel alio mo no possut simul cu labore sufferre ieiuniu. aduer te tn q intetio maioris lucri no excusat sz aste. silr no excusant qnolut conducere opariosnisi ieiuniu soluat nisi ca sit ne cessaria sm aste. q festinantia requirit. ¶ Quarta mendicitas qn cibu necessariu i vna vice hre no pnt. Quita qlitas mulieris pgnatis aut nutrietis ex appetitu extraneo aut nutrimeto fetus no pnt ieiunare sine piculo vl earum vel fetus seu pueri. no solu excusant. imo tenent soluere ieiuniu sz Rodo. vn dicit sctus Tho. i. iiij. di. xv. q subtractio cibi p ieiuniu si ipediret ea q necessario sut age da cu qbus couiuit ex societate vl offo te net: no esset licita sed diceret rapina. ¶ Sed nuqd seruietes mesis nobiliuz [sect. 16]aut legetes ad mesam religiosorum q aliqd plibat ne deficiat in legedo vel seruiedo soiuut ieiuniu. Rn. Rodo. q no si hec faciut positis mesis vel paru ante: ita q propter continuationem temporis dici debeat totuz vna mensa. idem dicendum de illis qui iam incepto pra dio portat encenium ad vicinu. vel ali quid aliud faciunt. et postea redeut ad comestionem perficiendam. ¶ Vtru vxores ppter phibitione viro[sect. 17]ru excusent. Rn. sm Jnn. i Rub. de obser. ieiu. q no a ieiunijs indictis ab ec clesia. sz a volutarijs. sic. xxxiij. q. vl. ma nifestu. credo tame q psbyter pprius ppter scadalu viri cui aliquo mo no pot obuiari posset dispesare cu eis. ar. c. vt costitueret in fi. l. di. q pceptu iuris po sitiui no obligat que cu scadalo ar. ij. c. de no. op. nu. et. c. nihil de pscr. cu silibus. ¶ Vtru peregrinates ex deuotioe excu [sect. 18]sent. Rn. q sic si talis peregrinatio non pot differri et simul cu ea ieiunare non possunt. Nec ob. q preceptu dz pponi consilio: q sm Aste. intetio dantis hmoi pcepta no est excludere alias pias cas et magis necessarias: secus e de pceptis legis nature q phibet hoc qd sm se est malu. ide. S. Tho. vbi. s. et addit q dz fieri cu dispensatioe superioris. ide dic de quacuq alia operatione bona: puta obedientia prelati predicatione auditione cofessionu et huiusmodi ar. c. non mediocriter. de cons. dis. v. ¶ Queritsi alte cause a pdictis possint [sect. 19]assignari q excusent a ieiunio indicto ab ecclia. Rn. q sic multe. Et io ta i pfatis causis q in alijs est notadu q si ca sit euides ex q no pot ex toto ieiunare. licite homo p seipm pot fragere ieiunu. psertim cosuetudine interueniente vel qn recursus de facili no pot haberi ad superiore. ar. prefati. c. consilium. Si vero sit dubia vel no ex toto tollit facultate ieiunandi. sz solu in parte vt puta debilitas vl pegrinatio aut labor et hu iusmodi dz ad supiore recurri q ptatez habet in talibus dispesandi sm Aste. ¶ Quis e supior q possit in hoc dispen [sect. 20]sare. Rn. Host. in. c. consilium. de obser. ieiu. q est episcopus nec sufficit licentia simplicis presbyteri etia ex iusta ca nisi summa necessitas immineat. ita q ad epm no possit haberi recursus sine periculo. Rod. autem dicit arbitrio boni viri limitandum pro quanta necessi tate sit frangendum potiusq p doctrina generalem. et sic cum proprius sacer dos sit ordinarius iudex conscietie. videtur q ipse possit. Ego vero credo q si loquamur de dispensatione que est queda relaxatio iuris. q tunc pertinet ad episcopum solum qui causa subsiste te in ieiunare debete potest dispensare et in aliud bonu conmutare talia ieiunia. Et ca legitima est debilitas psone siue pueniat ex defectu nature siue laboris ar. dicti. c. cosilium in fi. Si vero loquamur de declaratioe. s. vtru sit causa legi tima. vel no sic credo sufficiat illa cofes soris pprij qui est bonus vir et etia cosi liu medici. sz medicus peccat si sine ronabili ca vt frangat cosulit. ar. c. quid culpatur. xxiij. q. j. Et sic intellige Rod. ¶ Vtrum non ieiunas vno die teneat [sect. 21]altero die ieiunare. Rn. q lz text. c. j. de obserua. ieiu. videatur velle q sic quasi sit obligatus ad duo. s. ad ieiunadum. et illo die. Facit etiam ad hoc in ar. c. cu dilecti cu notatis in gl. in. ver. duo sub hac forma de dolo. et contuma. Tamen pe. c. ij. de obserua. ieiu. ego teneo q no tenetur quia ibi non imponitur frangentibus. vt alio die ieiunent. facit ad hoc quod not. Jnno. in. c. j. de cele. mis. de illo qui dimisit officiu q no tenetur illud reassumere quasi sit seruitus cuiuscunq diei et varietur ex tepore. Naz si teneor prestare operas certo tempore et impedior no sum obligatus alio tempore q non sunt eedem ope sed va riantur ex tpe. vt est tex. no. i l. si no sortem. §. libertus. ff. de cod. inde. Jte si relinquit mihi vsusfructus p bienniu futu ru et impedior no possum petere vsumfructum alterius bieunij q no est idez vsusfructus. l. si vsussructus mihi. ff. de vsu et vsufruc. leg. et tex. c. j. debet intelligi de translatione fienda ex causa propter solennitatem. ¶ Sz nuqd toties peccat mortalr quo ties comedit i die ieiunij fracti sine ca. [sect. 22]Rn. Jo. de neapo. in quol. tz q sic: q vi det reduci ad pceptu negatiuu: sz magis plz opi. duradii. iiij. q no nisi sel. ni si comedes nouo copteptu metis pluries comederet: q tuc toties peccaret mortaliter. Et hec e coior opin. alr obli garet ad ipossibile. q ex q sel ieiuniuz fregit ia illd no pot aplius facere illo dei Et io pceptu e sibi factu ipossibile. Se cus esset d ieiunio quadragesime: q lz fregerit vno die: pot tn ieiunare et tenet altero die. et sic quot dies omittit i quadragesima tot peccata mortalia committit. ¶ Vtru liceat ieiunare i dnica et alijs fe [sect. 23]stis solenibus rn. q sic nisi qs faceret qsi voles deuiare a consuetudine ppli xpia ni: q turpis e ois ps q suo toti no con gruit. pot et ee illicitu sz Th. vbi. s. si a deo ptinaciter ieiuniu teneret q no cre deret p deuotione festi vtilitate ieiunij conpesari posse. Jde dic qn ex alia supstitione hoc faceret. ¶ Vtru ieiuniu factu in peccato morta [sect. 24]li psit. rn. q sic quatu ad obedietia ma dati si e pceptu ab ecclia vel ex voto et hmoi. ¶ Scdo valet ad macerationez. ¶ Tertio ad oia aliavlz ad q valet opa [sect. 25]fcta ex caritate d qbus. j. satisfactio. §. vj. ¶ Diuersis itetionibus ieiunat vn vsus abstiet eger. eges cupidus gula. simiavir tus. eger vel q no pot comedere vel ppter medicina. eges q no hz cupidus ne expedat. Gula vt postea auidius comedat Simia. i. hipocrita vt laudetur. vir tus. i. virtuosus vt mereatur. Jgnorantia Alia bona qua quis ignorat ea q ei essent occasio peccati. vt i. c. quis dist. xxxviij. Alia neq mala neq boa q quis ignorat quia no expedit scire alia mala qua quis ignorat q scire expedit et hec multiplex est. Alia iuris: alia facti ignoran tia iuris alia iuris diuini alia iuris na turalis: alia iuris canonici et ciuilis: et d istis scribitur. xxxviij. di. in summa. et. j. q. iiij. §. vl. in. tex. in glo. hic autem non intendo tractare de ignoratia facti: q hec excusat vt in regula ignorantia li. vj. sz de ignorantia iuris pro cuius declaratione queruntur plura. De cotentis in hoc. §. et an ignoras dicatur peccare no. bal. q no in. l. ij. C. ne sac. bap. reite. bar. et bal. in. l. qcuq in fi. C. de ser. fug. vbi q no punitur q vxo re aliena ignoras detinetvel desposat. l. ex maleficijs. §. loge. d act. et obli. et an differat ignoras a dubitate. gl. no. in. l. de statu. ff. de testa. et bal. in. l. falsas. i. j. q. C. de fur. et in. l. manifestissimi eo. ti. et q ignorans no pot eligere bal. ibi. et dicitur ignorans speculari sicut distans a longe not. bal. in. l. precibus. C. de impu. et alijs susti. [sect. 1]¶ Vtru ignorantia mala sit pctm. Rn. q aut ignoratia dicit priuatione cogni tiois necessarie ad salute. et sic sm. S. Bona. in. ij. di. xxij. q. pe. potest esse dupliciter. ¶ Prio ita qd est in nobis sed no a nobis. et hoc mo culpa no est et cuz no simus eius principiu in ipsa nec meremur nec demeremur. ¶ Secudo ita qd est i nobis. Et ex nobis. et hec igno ratia est culpa. et hec fit tripliciter. Prio mo cu sumus in via veritatis voluntarie ab ea recedimus in via erroris nos pcipitates. Et hec e ignoratia erronea vt in hereticis. scdo mo cu ad via possumus ptingere veritatis cupimus i tenebris ee. Et hec e ignoratia affectata. Tertio mo cu ex quada pigritia et neglia no cu ramus veritate addiscere. Et hec dr crasfa et supia Sz pma maior culpa q scda et scda q tertia. Et de hac dr i. c. ignora tia. xxxviij. di. et. in. d. §. fi. Si vo ignora tia dicit puatione cognitiois eorum q no sut necessaria ad salute: sic no est pecca tu vt. xxij. q. et. c. in quibus rebus. ¶ Sz q sut necessaria ad salutescire. rn. [sect. 2]sz Th. j. scde. q. lxxvij. q oes tenet scire coit ea q sut fidei etvlia iuris pcepta. Si gli at ea q ad eorum stastutu seu offm spe [sect. 3]ctat. ¶ Vtru ignoratia excuset alique a peccato. Rn. sz. S. Bo. vbi. s. q. vlti. q si tata sit q priuet ronevoluntarij et rone contentus excusat a toto. sicut est igno rantia inuincibilis q priuat fimplicit cognitioe iuris sicut in furioso in ifa te nisi in tale ignoratia venisset ex culpa sua q tuc no excusata toto sz a tan to. de quo dic. vt. s. Ebrietas. §. iij. Jtez dic sm Tho. in quol. de eo qui hz suficies impedimentu ppter qd scire non potuit puta fuit in carcere vel in terris ad quas costitutio pape no peruenit et hmoi. q non peccat faciens contra costitutione. Sivero igmorantia oino no priuat rone volutarij et ratione contentus sic distinguo sz Ric. eade di. et li. q aut e ignoratia comissionis qua quis no vult scire vt liberius peccet. j. dr affectata. Et sic nec excusat nec alleuiat peccatu Aut est rone omissiois: qua qs negligit scire q tenet q satis facilit po tuisset scire. Et hec dicitur crassa et supi na. et hec excusat a tato. s. q non est tam graue peccatu. sz no excusat qn sit mor tale si est circa ea q sunt precepti diuini aut nature. xxiiij. q. j. si qs dederit. et xxxviij. dis. c. qui ea. Si at fit circa ea q sunt precepti iuris positiui. sic credo q aliqn excuset a mortali scdz eam distin ctione. de qua dica. j. inobedientia. Et scdz predicta intellige qd dicit. vj. q. j. q ro. et. xxiiij. q. j. ca. schisma. et. xxxij. q. vij. queadmodum. xxviij. q. j. §. ex his. ¶ Ex predictis et adeuitan. confusione [sect. 4]multorum que circa ignorantiam scributur aduerte q si ex ignorantia quis facit aliquid quod non est contra lege dei nec nature credens non fore prohi bitum aliqua lege. cum tamen sit prohibitum et talis ignorantia non est affectata nec crassa. vel supina puta q laborat pro viribus scire sibi necessaria. puta si est mulier vel rusticus mercator et hmoi. vadit libenter ad predicatioes et alia loca vbi declarantur talia. et facit q coiter faciunt alij de sua qualitate et conuenit facere. Si est religiosus studet libenter interrogat et hmoi q talis ignoratia excusat eu ab oi pena etia ex coicatiois in iure posita quo ad foruz aie et ab oi culpa p tex. clarum in. c. fi. q matri. accusa. pos. et p ronez. c. cognosce tes de consti. Absurdum. n. esset ad pena obligari ignorantem. Facit. l. fi. ff. de decre. ab or. facie. Jura vero q viden tur innuere cotrariu fundat se sup pre sumptione: vt euideter colligit gl. in. l. j. C. de iterdict. matri. approbata p do. ibi. et in. l. fi. ff. de ritu nup. et in. l. q cotra. C. de ice. et inuti. nu. Et magis apte cot ligitur ex his que notatur i. d. c. cognoscentes vbi determinat q voles proba re ignorantia ad euitada penam sit au diedus. Hec non intelligo de prelatis officialibus medicis artificibus et hmoi q exercere habet aliqua officia: ex qbus danu notabile posset iferri proximo ex ignoratia. q non debet officia talia as sumere. nisi sint sufficieter instructi ad ea exerceda aliter eis iputat. Si autez ignoratia sit effectata no euitat pena: q i dolo est. Si vero sit crassa vel supina. puta q nescit qd coiter oes sue coditiois sciut puta. q predicatur. sz ip se pdicatione nuq vult audire vel non curat iteresse. vbi talia publice d clarat cu tn comode possit no euitat pena. vt i c. vt animaru de costi. li. vj. De istis dicitur. xxxviij. dist. c. fi. Qui em rebelliter viuit et discere atq agere bona recusat magis diaboli q xpi mebru esse ostedi tur et potius infidelis q fidelis ee mostratur Sivero id cotra qd facit ex igno ratia e cotra lege dei tuc distinguo aut expressum est et explicitu in lege dei vl nature. Et sic ignorantia no excusat: a mortalipeccato. xvj. q. j. si cupis nec etia cosequeter excusat a pen a iuris diuini nec positiui. sz Sc. in. iiij. dist. vj. q. viij. facit qd no. gl. i cle. eos de cosan. et affini. Facit. l. venia. C. de in ius voca. et. §. fi. j. q. iiij. Quod limita quo ad penam iuris positiui scdz q supra dixi. Excoicatio. vij. casu vlt. §. ij. Si aut non est ex plicitu sed reducibile maxime cuz sub tilitate sic credo excusari a culpa et ape na illos qui non sunt ignorantes igno rantia affectata crassa aut supina: et em duru esset dicere q peccet mortaliter qui facit secundum subtilitatem contractum illicitum credens licitum et hu iusmodi. Facit pro hoc. xv. q. j. merito. et c. fi. xxxvij. distinctione. ¶ Vtru ignoratia iuris tollat bona fi[sect. 5]de quo ad faciendu fructus suos. Rn. q no tex. est in. l. sed et si. lege. §. scire. ff. de peti. heredita. Quod limito. nisi sit affectata vel crassa. ¶ Que differentia est iter ingnoratia [sect. 6]nescietia et errore. Rn. q ignoratia e ne scir q scire tenet. et dz. xxxvij. d. c. fi. nesci entia est ignorare quod scire no tenet. Error est vnu p alio putare. xxij. q. ij. in quibus. et. xxxviij. d. c. quauis. Sed melius sz Fra. in. ij. Nescietia simpliciu ne gatione scientie iportat ignoratia vero scientie priuatione vnde ignoratia nihil aliud est nisi carere scietia qua quis natus est habere. Hoc em est de ratioe cuiuslibet priuatiois qnq aut ignoratia est aliquid scietie cotrariu que dicit ignoratia peruerse dispositionis. puta cu aliquis hz habitu falsum principio ru et falsaru opinionu. ex quibus impe ditur a scientia veritatis. Error autem est approbare vera p falsis. Vnde addit actu quedam super ignorantia: q potest qs ignoras ee sine hoc q sniam ferat super ignotis. et tuc est ignoras et no errans sed qn iam falsam sententia fert de his que nescit tuc proprie dicit errare. Et q peccatum in actu cosistit error habet rone peccati q sine psum ptione esse no pot q quis sniam ferat de his que ignorat maxime in quibus pe riculu consistit. Nescientia vero de se nec ratione culpe vel pene habet. Vnde q aliquis nesciat que no est aptus natus scire no est neq culpa neq pena q est etiam in beatis. vt dicit Dionysius in. v. c. ecclesiastice ierarchie. Jllegitimus filius quis sit et quomodo succeditet quot sunt differentie. et quomodo legitimatur vide filius et legitimatio. Jmagines factoruz quare depinguntur. Rn. Gre. in. c. p latum de cose. di. iij. sic inquiens. qd legetibus scripturas hoc et idiotis pstat picturacernetibus q in ipsa ignoratesvi det quod sequi debeat in ipsa legut q literas nesciut vnde precipue gentibus pro electione pictura est. hec ibi. De notatis i hoc. §. et q imago rei no repsentat ppriu ee rei. l. ij. et ibi bal. C. de iure aureorum anul. sunt tn veneran de sanctorum imagines pp eos no adora de vel. j. vsi. j. drvn Ouid. in li. de poto. Felices illi q no simulachra sed ipsos. Vultus quiq deu corpa va videt. Sic hoies nouere deos qs arduus ether oc culit et collit p ioue forma iouis. Et ad de q si imago falsarij vel pditoris in publico si destruatur pena comittit de qua in. l. si qs id qd. §. j. et ibi. Bar. ff. de iuris. omnium iudi. ¶ Vtrum imagines sanctorum sint ado[sect. 1]rade. Rn. gl. in. c. venerabiles de conse. d. iij. q sic adoratioe dulie q solu reuerentia exhibet no latrie. et ideo no sunt vio lade de conse. d. iij. perlatum cum duobus c. sequentibus. ¶ Vtrum imago xpi sit pingeda sub for[sect. 2]ma agni. Rn. q no sz in forma humana vt in. c. sexta sccdm sinodu de conse. di. iij. Dicit tn glo. q no est phibitu pingere christum in specie humana et sub ipso agnum sed solupingere ipsum inagno prohibetur. ¶ Vtruz liceat imagines sanctoruz in [sect. 3]aggrauatione cessatiois aut excoicatio nis in terra prosternere lapidibus aut spinis supponere et hmoi. Rn. q no q id fieri districte prohibetur in. c. si cano nici. de officio ordina. lib. vj. ¶ Vtruz liceat sculpere signu crucis in solo vel silice aut marmore humi iposi[sect. 4]tis. Rn. q non. C. nemini. lice. sig. sal. l. vnica. etvr ee preceptu: qvult grauissi ma pena puniri. vbi dicit gl. forte mor tis. ex quo valde rephensibiles sunt q s. sepulturas humi positas cruces imprimunt. Jmmisericordie est filia auaritie que non subuenit indigentibus. vide auaritia. §. iij. Jmmunditia est filia gule qua qs prouocat se ad vomitum vt sepius comedere possit. Vel tm comedit q necesse habet euomere coiter est veniale pctm Aliqn tn morta le sicut qn comedit itendens euomere ppter delectatione gule nulla alia cau sa boa adductus ad hoc. vlqn ex hoc gna tur sibi notabile nocumetu in corpore nec propterea vult desistere hoc aduer tedo aut qn hoc facit vt habeat polutionem in nocte dormiedo et hmoi Jmmunitas est quasi sine muneri bus data libertas ab in quod est sine vel immunitas quasi punitas: inde dicitur qs imunis a peccato de pur. ca. fi. Dicit etiam emmuni tas quod idez est quod libertas quasi extra munia. i. munera data libertas ab eo. quod est extra. De hic notatis et q immunitas no extedatur ad bona futura no. Flo. in. l. si seruitus i prin. ff. de ser. vrb. pre. p. l. no em. de consti. pec. et in cle. lras. de re scrip. de quo p Bar. in. l. si ex toto. ff. de leg. j. et an cocessa ex ca infirmitatis per petue cesset si infirmitas cesset. bar. Ale xan. et docto. q no in. l. si cuz dotem. §. si maritus. et ibi Pau. de ca. ff. so. matri. et an possit illi renuciari. Bar. q sic. in. l. vniuersi. C. de legato. li. x. Alexan. in. l. ij. ff. de iure immu. ¶ Ad quid se extedit imunitas ecclesie et cimiterij. Rn. q ad. xxviij. Primo q se [sect. 1]cularia placita no sunt in ecclia vel cimiterio tractada ecclesiastica tn pnt. vt in. c. j. de immu. eccle. et. c. cu ecclia et sen tetia iudicis secularis data in ea e nul la ipo iure. et maxime snia sanguis que sub anathemate pbet ibi ferri in. di. c. cu ecclia. Limita nisi sit data alia a san guine p via volutarie iurisditionis: q sic tenet sm Pa. in. d. c. cum in ecclesia. de causis ecclesiasticis auct. bene tenet ar. c. qua fronte de appel. ¶ Vtrum qs possit doctorari in ecclia. Rn. Jo. an. in. c. decet. e. ti. lib. vj. q sic. [sect. 2]et placet. Pa. in. d. c. cu ecclesia. ¶ Vtruz cotractus facti in ecclia tene ant. Rn. Pa. in. d. c. cu ecclesia sz gl. i. d. [sect. 3]c. decet q sic. q illd. c. decet cuz sit pena le et loquatur solu de strepitu iudiciorum no debet extedi ad cotractus. Ex quo aduerte q dispositio odiosa cocepta su per quasi cotractu non extenditur ad cotractu puru. Na in iudicio quasi co trahimus. l. iij. §. ide scribit. ff. de pecu: Jde dic de cocepta supra cotractu puro no extendi ad quasi contractu. ita dicit Bartolus in. l. more. ff. de acqui. here. vbi vult q si statutu phibet muliere co trahere sine certa solenitate q pot nihilominus adire hereditate. q tuc no vere cotrahit: sz quasi cotrahit cu debi toribus hereditarijs. ad qdvide qd legitur in. l. apud iulia. ff. qui ex ca. in pos. eatur. §. pe. et fin. ¶ Secudo no debet in ecclesia vl cimi [sect. 4]tertio fieri coclamatioes. seditioes im petusvniuersitatu. concitationes et publi ca parlamenta negociationes nundinarum et fori vt in. ca. decet de immu. ec. eo. tit. lib. vj. Jo. an. tz q parlamenta et societates p actu pietatis aut spi ritualitatis possunt fieri. vt refert pa. in. d. c. cum ecclesia. [sect. 5]¶ Sz nuquid peccat mortaliter q aliqd pdictorum in eis facit. Rn. q. no. vn di cit tex. i. d. c. decet. ordinarij locorum hoc faciat obseruari suadeda suadeant in terdicta copescat. Ex quo cocludo q illa q totalr ipediret orone tepore debito sint phibita sub pcto mortali. alis no nisi ex se sint mala. vl qs ex coteptu faceret. et sic itellige. c. pe. et fi. xlij. di. ¶ Tertio q in ecclesia no debet sepeli [sect. 6]ri si episcopi vel abbates vel digni pre sbyteri aut fideles laici. xiij. q. ij. nullus Et intelligut quidam de laico fideli q miracula facit avirtute fidei. Alij d quo libet fideli cuius boitas fuit manifesta ho. vero intelligit de quolibet fideli in dignitate costituto vt comitte rege im peratore. Sed hoc hodie non seruatur et male: quia de iure ciuili nullus dz in ecclesia sepeliri. vt no. Albri in lege ne mo. apostoloru. C. de sa. san. ec. et etiam Azo. ibidem in summa. ¶ Quarto non debet ecclesia incastellari nec in propugnacula edificari vt inde fiat guerravl et ibi reperiatur qui guerram faciut nisi iusta necessitate et autoritate epi. de custodia eucha. c. relinq. s. vt boni viri defendant a mal. et hec coiter tenetdo. sz pa. i. d. c. cu ecclia. ¶ Quito itra ecclia vl cimiteriu no de[sect. 8]bet supplectilia poni vl hospitari i ea nisi p necessitate. als vr mortale in isto et i precedeti. vt in dicto caplo relinqui. ¶ Vtru veditio cadelarum q fit i ecclia sit [sect. 9]phibita. Rn. q vr sit tollerabil. nec ob. q dns eiecit vedetes in teplo: q ibi fiebat pacta et multa pturbatia cultu diuinu. Sz i veditioe cadelarum nullus fit strepitus. Et io no phibet. secus esset de alia negociatioe. quia illa est phibita. ¶ Sexto q in ecclia vel cimiterio no dz [sect. 10]vlla violetia fieri vel aliqd violeter extrahi aut eius cofinia fragi. vt in. c. sicut antiqtus. xvij. q. iiij. nec ea q in. ea posita sunt p vim aut furtu auferri aliter sacrilegiu comittut. c. qsqs inuetus. xvij. q. iiij. Et sic peccat mortaliter. vt in d. c. quisquis patet. ¶ Vtru excoicatus cofugies ad ecclesia [sect. 11]gaudeat pfata immunitate. Rn. q sic: quia cum lex non excipiat. nec nos. ¶ Vtru seruus fugies ad eccliam possit [sect. 12]violeter extrahi. Rn. q aut venit sine ar mis. s. vt domino se subtrahat: et sic red detur domino pstito tame prius ei iurameto de ipunitate. c. iter alia. eo. ti. Aut venit cu armis. Et sic cotinuo extrahit. l. si seruus. C. de his qui ad ecclesia cofu. intellige promissa impunitate. ¶ Vtru iudeus cofugies ad ecclia gau[sect. 13]deat isto puilegio. Rn. sm gl. i. l. j. C. de his q ad eccl. confu. q no. Et dicit pa. i. c. iter alia. eo. ti. q est verior q opi. gl. d. c. iter: q lex pdicta iducit psumptione iu ris. et de iure con qua no admittitur pba tio. l. dist. verum q cofugit no ppter zeluz fidei. sz pp euasione debitorum vel criminu. Jnn. tame est cu gl. pfati. c. iter. Ego dicere q si venit ad eccclesia et petit ba ptismu qd gaudebit. alias no q videtur venisse vt effugiat non causa fidei. ¶ Vtru clericiet religiosi confugietes gaudeat ista imunitate. Rn. Pa. in. d. c. in[sect. 14]ter alia q no quin a platis suis no possint extrahi et flagellari et hmoi du modo non faciant ex odio sed causa discipline. vide per eum diffuse si placet. ¶ Vtrum cofugies ppter debitu gau[sect. 15]deat isto priuilegio. Rn. Pa. i. d. c. inter alia q legiste in. l. pnti. C. de his. q ad. ec. cofu. distingut. aut est debitu ppter tributu. s. debitu pnci. Et sic extahit. vt in aut. de ma. pn. §. publicorum vo tributorum. et ibi no. in gl. Sz Pe. vt refert Cy. tz q no extrahetur. sz ibi citabit. et si se defendet bene qde: sinaut pcedetur ad missione in possessioe bonorum. et ita itelligit dicta aut. et placet pa. Si vo debitu e pp alid tuc no extrahet iuitus scdm oes. d. l. pnti. Sz i mo pcededi sunt opi nioes. Mihi plz opinio. Jacobi de raue. q dabit sibi securitas standi et exu di extra ecclia p. xxx. dies ifra qs rndebit aduocatus ad iudiciu et iudex si dabit sniam cotra eu codenabit q aut redeat ad ecclesia aut pereat snie: et cum hac opinione transit Cy. ¶ Vtru conmittes maleficiu et vades ad [sect. 16]ecclia gaudeat isto priuilegio. Rn. Pa. i. d. c. iter. alia q sic quo ad duo pncipa liter. ¶ Primu vt no possit ide. violeter extrahi. ¶ Scdm vt no possit amplius de illo danari ad morte vel ad alia pena corpale seu corpis afflictiua. Pot tn pecunialiter danari vel alia pena extra corpus et cogi ad pniam ageda et alia satisfactione. ita tn quod violeter no ex trahat sm coiore opinione. Et aduerte q lz egrediat de ecclesia ex quo semel cofugit ad ea no pot amplius de illo corporaliter danari. et hoc dicit gl. i. c. reu. xvij. q. iiij. Et fuit sententia Hug. vt fir mat. et sequitur Archi. ibidem. ¶ Excipiut ab ista imunitate dicta. s. [sect. 17].§. x. quatuor gna hoim. ¶ Primum latronum publicoru q pala et publice fu rant. vt sunt pyrate. vel illi q publice stat in stratis vt depredent oes traseu tes. ¶ Secundum est nocturnu depopulatore agrorum. et differt istud genus a primo sm Jnn. q istud in nocte sege tes destruit. duz ibi se abscondit vel iacet. vel quia vltra homicidia et depreda tioes quas faciunt in strata publica co burunt agros illorum qui eis non seruiunt vel sunt conrij. coueniut tame ista duo gna: q quodlibet depdat i stratis. ¶ Tertiu genus est illorum q aliqd malefi ciu enorme comittut i vna ecclia vt defendant ab alia. Secus si comitteret extra ecclia vel cimiteriu sub spevt defen derent ab ea: q gaudet. vt in. c. fi. eo. ti. et lz loquat de homicidio vel mutilatio ne: tame etiam hz locu in alijs delictis grauibus sm pa. ibide ppter ideptitate ronis Secus eet i no enormibus ibide comissis q gaudet. Sz qd si comisit maleficiu in ecclia: sz no sub spe vt defendat ab ecclia. Pa. in. d. c. fi. vult vt non defendat: alij con. et magis placet p. d. c. fi. ¶ Quartu genus sm pe. de anc. est raptorum virginu homicidaru et adulterorum p aut. de ma. prin. §. qd si delinquetes. Sed coiter tenet et veriusq est correcta illa aut. per ius canonicu et q gaudet hac immunitate. ¶ Vtru confugietes ad ecclesia tempore [sect. 18]belli sint capiedi. Rn. q no si ipsas no incastellauerut aut inde pugnauerut. ar. c. fi. eo. tit. nec res eorum ibi reposite ni si essent ad pugnadu: vt in. c. sicut auti quitus. xvij. q. iiij. ¶ Vtru detetus sub iurameto redeun [sect. 19]di dimissus confugies ad ecclesia sit edu cendus. Rn. Joa. an. i addi. ad Spe. ti. de iureiu. q si iniuste detinebat no reddi bit. maxie si imminet periculu mortis vel mutilatiois. sed petet absolutione a iurameto. Secus si iuste detinebat. q tuc copelledus e redire vt voluit Bar. in l. relegati. ff. de penis. No tn dz pati ec clesia vt iuitus abstrahat nisi pstita cau tioe de ipunitate mortis vl trucatiois. ¶ Vtru violeter abstrahes aliquem de [sect. 20]ecclesia nisi in casu pmisso teneat illu restituere. Rn. Pa. in. d. c. iter alia cum Bar. i. l. pnti. C. de his. q ad ecc. confu. q d iure potest peti se restitui. cum de facto sit priuatus. cocor. Old. cosilio. liij. et ecclesia potest agere: cu sit spoliata libertate. vt i. c. miror. xvij. q. iiij. Et ideo no liberantur nisi restituat etiam si domi nus prestaret iurametum vel cautione de seruo extracto. Et facit ad qonez. an captus in territorio alieno possit peti. et q sic per. d. c. miror. et firmat Barto. in l. si cui. ff. de accu. ¶ Qua pena punitur de iure ciuili qui [sect. 21]tales violenter extrahit costringit aut requiem aut vestes vel victum negat. Rn. q crimen lese maiestatis incurrit et vltimo supplicio feriendus. d. l. presen ti. De iure canonico debet excommuni cari et condemnari pecunialiter. et imponi sibi publica penitentia nec restitui communioni. nisi restituat que vio lenter extraxit vt in. d. c. miror. iuncto c. si quis cotumax. et. c. quisquis. et quod ibi not. xvij. q. iiij. et sic patet q peccat mortaliter talis et no. q nedum in eccle sia vel cimiterio habet istud priuilegiu sed etia per. xl. passus si est ecclesia ma ior. s. matrix. vel per. xxx. si est minor vt capella. xvij. q. iiij. sicut antiquitus. c. frater. c. miror. Capelle tamen que sunt in tra ambitum murorum ciuitatis vel ca stri seu ville no ponunt in. xxx. passuuz obsernatione sm Host. xvij. q. iiij. quisquis. et no sm Jsid. q passus est mensu ra quinq pedum pes vero. xxv. digitorum. vide gl. in. d. c. sicut antiquitus. vbi hoc dicit. Limita istud spaciu quando vadit ad requisita nature. Secus si iret vt accederet ad alias domos. vt. in. d. c. diffiniuit. xvij. q. iiij. qpossent tuc capi. j. dictum spacium. ¶ Quis faciet expensas cofugienti ad [sect. 22]ecclesia. Rn. pa. in. d. c. inter alia q ipse si habet de suo vel laborabit si pot vt vi uat: q si no pot vel no hz de suo. ecclesia sibi puidebit scdm Archi. post Hug. in c. diffiniuit. xvij. q. iiij. ¶ Vtru existes i ecclesia et vulneras exi [sect. 23]stente extra violet immunitate. Rn. pa. in. c. fi. eo. ti. q sic quia delictuz fuit ibi principiatu et habebit locum. c. fi. eo. ti. vt scilicet non defendatur. ¶ Vtru mandas fieri delictum existes [sect. 24]in ecclia violet immunitate. Rn. Bart. in. l. si vt proponit. ff. de fideius. et latius per eum in. l. non solum. §. si madato. ff. de iniu. tex. in cle. pastoralis in versicu lo deciperet igitur de senten. et re iudica. vbi innuit q citatio facta extra terri toriu ciuitatis non valet. ergo vr q debeamus attedere locu vbi madatu exeq tur. no vbi mandat. sz ego dico q etiaz attribuet factuz in locu vbi madat qn exequens exequit necessitate iuris. Ad qd facit qd infra dica madatum. §. j. ¶ Vtru ecclia no consecrata gaudeai pre[sect. 25]fata imunitate. Rn. fuerut opinioes sz mihi placet opinio gl. Host. qua sequit Pa. in. c. ecclesia eo. q sic. et ibi videt tex. etiam mouet se q palatium epi gaudet hac immunitate. vt. xvij. q. iiij. c. id costi tuimus. Ergo multo fortius ecclesia. Jte facit quia omnia puilegia cocessa eccle sijs extedunt ab hospitalia in. l. omnia priuilegia. C. de epis. et cle. Jte qd de pximo faciedum est habet pro iam facto vt. l. no tm. i prin. ff. de excusa. tuto. et in l. pe. ff. de test. mili. Hac tenet Card. i. d. c. ecclesia. et Jo. de ligna. post Lau. i cle. j. de pe. et re. Jntellige si autoritate episcopi vel pape edificata est. ¶ Vtru hospitale et priuata oratoria si[sect. 26]militer gaudeant. Rn. Gof. q sic si autoritate episcopi sunt fundata. Et facit q ipse no. i. c. fi. de ec. edi. et tenet Laud. in. d. cle. j. et placet Pa. i. d. c. ecclesia per d. l. omnia alias non. ¶ Vtru ecclesia iterdicta similiter gau[sect. 27]deat. Rn. Gof. et Vin. q sic. ar. pfati. c. ecclesia. et sequuntur communiter doc. ¶ Vtru cofugiens ad corpus christi si[sect. 28]militer sit defensandus. Rn. Host. q sic lz hoc in iure no exprimat. q vbi maior e ratio et ibi maius ius et mulier tangens fimbriaz christi saluata est Matthei. ix. ¶ Septimo ecclesia hz immunitate q [sect. 29]eius rustici no pnt eius rura deserere et alias se transferre. vt in. c. iij. eo. intellige scdm gl. ibide de illis qui glebe sunt astricti et qui sint. vide. s. Colonus. ¶ Octauo quilibet pot regulariter rem [sect. 30]suam ecclesie relinquere. l. generali. et. l. iubemus. C. de sa. san. ecc. et etia donare inter viuos sine insinuatione infinituz l. illud ibide. et in aut. de non alie. re. ec. .§. si minus. quauis glos. in. d. §. teneat contrarium. sed primu verius vt. s. donatio. §. xx. ¶ Nono transfertur dominiu rei in ec[sect. 31]clesias solo pacto. i. sola nuda promissio ne. l. vt sint inter diuinuz. C. de sac. san. ec. in glo. et hanc sequitur. Albri. ibidez. et idem est sm Rodo. quando datur aliquid ecclesiastice persone intuitu eccle sie. Jn emptione tamen requiritur solu tio pretij vl fides de pretio aliter domi nium no acquiret sm glo. predictam. ¶ Decimo qcqd fuerit emptu de pecu[sect. 32]nia ecclesie reuerti dz ad ea. xij. q. apostolicos. in gl. ij. et. q. v. fixum. et hoc siue emptum noie ecclesie vel non de pecu. cle. c. j. et. c. inquirendum. ¶ Vndecio q no tenet ad munera me [sect. 33]re psonalia et dicunt munera mere personalia q animi puisioe et corporali labore sine aliq geretis detrimento ppetrantur vt in. l. fi. in prin. ff. de mu. et ho. Quorum numerum mere personaliu queda sunt sordida vt cloache mudade calces coquede. arene fodiende: fossati vel sta buli mudadi et hmoi de qbus in. l. maximarum. C. de excus. mu. Et ad hec no tenet ecclesie nec earum macipia. aut clerici vel eorum vxores aut familie et coloni. vt. xvj. q. j. c. gnaliter. §. nouarum. et. §. placet. ij. C. de epis. et cle. l. ij. et. l. neminem. C. de sac. san. ecc. que vult q in aduetu principis teneantur no valet quo ad clericos ecclesias atq seruos qui sunt dnio ecclia ru subiecti: q iure diuino sunt exempti vt in. c. si imperator. xcvj. di. et no. Jnno. in. c. ij. de maio. et obe. Facit. l. rescripto. et quod ibi notat Barto. ff. de mu. et ho. et hoc intelligo de familia perpetua eccle siarum et earum seruis. sz bene valet q ad colonos liberos qui seruiut pro mer cede. cu sint sub imperatore. iuxta not. i c. iudicatu. lxxxviij. di. et ab ipo a multis exempti. vt i. l. j. et. ij. C. de epis. et cle. et io potuit eorum imunitate limitare. vt i simi li no. glo. cu sz leges. de here. li. vj. Na tales tenent ad gabellas et alia onera de parte eis cotingente sm Fede. consi lio. iij. Sut et queda alia munera personalia que no sunt sordida sz habent an nexum honore vt sunt officia secularia sic no tenent clerici p. c. sacerdotibus. et c. sed nec pcurationes ne cle. vel mo. vn de in. l. placet. C. de epis. et cle. dicit. Pla cet nostre clemetie vt clericis nihil com mune cu publicis actioibus vel ad curia ptinetibus cuius corpori no sunt annexi habeat. hec ibi. Ex quo pz q no sunt de vniuersitate nec in eam voce pnt hre vt tz Jnn. in. c. dilecta ppe fine de exce. p. Sut etia queda alia munera psonalia q no habet nec honore nec vituperium annexu. vt legatario tutela vel cura et hmoi lz em ab istis sint exepti vt. in. l. generaliter. C. de epis. et cle. posita. in. c. generaliter. xvj. q. j. tn sm gl. iuncto tex. in. c. peruenit. lxxxvj. di. possunt si volut legitima tutela clerici accipere no dati ua aut testametaria. sed epi et monachi no. lxxxviij. dist. eps. et. xvj. q. j. monachi. Tutela autem miserabiliu psonarum oes cleriei et monachi possunt suscipere q officiu piu est. vt in. d. c. puenit. Et in oi bus pdictis muneribus psonalibus quo ad ecclesias et clericos habent locu predicta tam in ordinarijs q extraordinarijs muneribus seu indictis vel supindi ctis. vt in. l. placet. s. de sa. san. ec. et aut. Jtem nulla comunitas. C. de epis. et cle. et. c. qq de censi. lib. vj. Et que dicantur ordinaria vel extraordinaria indicta et superindicta vide. j. Munus. ¶ Vtrum clerici teneantur custodire ci [sect. 34]uitate sed oppidu. Rn. pa. i. c. peruenit. e. ti. q no nisi maxia necessitas subesset vt no. gl. xvj. q. j. §. placet. que quide per laicum no debet discerni. sm ho. in sum ma sed per epm et p eum copellantur. vt in. c. ecclesia scte Marie. de consti. pu ta q aliter no pot defendi sine eis. Na tuc tenent. ar. l. nullus penitus. C. de cursu pu. et in. d. c. peruenit. Nam quilibet de bet suam patriam defendere. Facit tex. in. c. pe. de homici. Vbi tepore inuasionis possunt clerici vna cuz laicis arma sumere et pugnare nec sunt irregulares licet multi sut occisi dummodo pprijs manibus nullum occiderint quamuis vulnerauerint. ¶ Vtru teneant ire ad bellum vbi vo[sect. 35]lunt alios impugnare. Rn. pa. in. d. c. peruenit. q non etia si ageretur de recuperatione terre sancte quia clericatus reddit eos inhabiles ad pugnandum etiam cum sarracenis vt probatur in. c. ex multa. in. §. fi. de voto. ¶ Duodecimo ecclesia non tenetur ad [sect. 36]munera patrimonialia seu realia et dicuntur patrimonioru munera que sum ptibus patrimonij et damnis administrantis expediuntur. vt in. l. fi. §. patrimoniorum. ff. de mu. et ho. Et hec mune ra sunt duplicia queda sunt mere patri monialia. Et hec tripliciter indicutur. ¶ Primo rei de eo qd fiendu est de ipsa re. vt q nauis ecclesie vel equus vel cur rus vadat ad seruitiu reipublice. ¶ Se cundo imponunt sup eo qd percipit ex ipsa. vt. j. detur certa pars fructuum. et de his habes in. d. §. patrimoniorum. ¶ Tertio imponunt ipsi rei de eo quod no percipit ex ipsa re nec est in ipsa re. vt prestare certa quatitate pecunie annuatim de quo habes in. l. hactenus. §. j: ff. de vsufru in. c. j. de censi. An aut eccle sia teneat ad ista. Rn. sz pa. i. c. fi. de vi. et ho. cle. q si tales res qbus imponunt talia munera habebat onus tale perpe tuum annexum et inuariabile ac certuz siue ex dispositione publica puta pricipis. siue dispositioe puata. vt. c. qto de censi: et anteq venirent ad ecclesiam. sicut pz exemplu de tributo. vt in. l. impe ratores. ff. de publi. et. c. j. in fi. de cesi. vbi innuit q quelibet possessio ab antiquo est onerata onere soluendi tributa et sic ecclesia de talibus rebus tenet quia res trasit cum onere suo. de dec. pastoralis. et de pign. ex literis. Fateor tame q italia tanq pnceps puinciaru no obligatur hodie ad talia tributa. vt no. i. l. j. ff. de censi. Si vero no erant onerate tali onere certo et inuariabili quado peruenerut ad ecclesia si non tenetur ecclesia quis essent onerate onere icerto et varia bili vt sunt iste descriptioes que fiut ho die q estimant bona cuiuscuq vt soluat plus vel minus sm ipositione collecte. et hanc opinione tenet Jnno. in. c. no minus. e. ti. Et recitat pa. ibide. Jo. d li gna. in. cle. pnti. d cesi. et Jo. an. post Ar chi. i. c. j. e. ti. li. vj. et placet licet aliq teneant q si possessiones prius erat ascri pte vt tantu soluat p solido vel libra q tuc teneat ecclesia sz prima tutior lz ista no sit confidenda. sunt tame aliqua one ra que rone naturali succubut ipsis rebus vt reficere an domu viam: et sic eccle sia tenetur vt no. bar. in. l. ad instructio nes. C. de sa. san. ec. Jte in purgatioe pu tei necessarij tote vicinie i qua est eccle sia vt no. Spe. ti. de censi. Jte soluere ad porta vel pote pro plaustro p ipsius potis vel porte conseruatioe q destruut via vt no. in. d. l. ad instructiones. et no. bal. de pace constan. Et ide de similibus. Ma fus vo ecclesie q est dos ecclie sm coem opinione doti. dz ee liber ab omi mune re ateq cosecret vt in. c. j. de cesi. et dbet esse tata quatitas terre ex qua vnus ru sticus cu sua familia viuere possit vt di cit gl. xxiij. q. viiij. sm canonica. Sunt et queda munera patrimoialia mixta. et dnr mixta q hnt onus cu sumptu. ff. de mu. et ho. l. fi. §. mixta. participant. n. de onere personali quatenus hnt onus annexum et cum patrimoniali quatenus sunt cum sumptu et hec dupliciter inducuntur. ¶ Primo psone habito respectu ad rez seu bona patrimonij et hoc differt a tertio mo imponedi onera in rebus mere pa trimonialibus q ibi qlibet res tenet pro munere qd ea respicit et no vltra. d. l. im peratores. hic vero est psona obligata. et per conns oes res patrimoij. l. aufert. .§. fiscus. ff. de iure fisci. et ad ista no tenet ecclesia nec etia laici no subditi licet ha beat patrimoniu i loco. l. rescripto. §. fi. et ibi p bar. ff. de mu. et ho. nisi aliud ha beat consuetudoquo ad laicos. vt no. bar. in. l. vnica. C. de capitatioe ciuiu no quo ad ecclesia q cosuetudo non valet. aut. cassa. C. de sa. san. ec. iuncta aut. Jte nul la coitas. C. de episc. et cleri. et isto modo potest intelligi text. c. non minus. e. tit. et. c. fi. de vi. et ho. cle. et. c. qq de cen. lib. vj. Secundo mo imponutur psone nulla facta metione de re. et sic dicitur capi tio q imponit p capita no habitorespe ctu ad bona patrimonijet i. d. l. vna. et ad ista similr no tenet ecclesia nec clerici quia no sut subditi iperatori. d. c. qq. imo nec laici ciuiles sz tm rustici vt in d. l. vna no. bar. et hec oia pcedunt regu lariter. ¶ Sed dubitat de concernetibus pietatez [sect. 37]vt instructio pontiu et viaru. Rn. Jnno. dicit q ecclesia tenetur p. d. l. ad instructione et per. c. j. eo. titu. similiter in edificatione muroru ciuitatis vel ville. Si militer glo. in. d. c. no minus. Jde Vin. et ho. et. d. Car. et philip. et Petrus de an cha. et Albri. in dicta. l. ad instructione. Addes q ide putat de fontibus et puteo coi. ar. ff. ne qd i lo. pu. l. ij. §. viarum. et dicit huius opiniois ee Dy. et Old. Sz in conriu est cois opinio canonistarum i. c. fi. de vi. et ho. cle. et in. cle. pnti de cesi. et p Jo. de ligna. et p bar. i. l. rescripto. ff. de mu. et ho. et. d. l. plz. et glo. xvj. q. j. §. nouarum Jo. an. et pa. i. d. c. non minus p multa motiua. Et io dic q. d. l. ad istructione et similes no valet q lz. c. j. cu similibus de no. ope. nu. dicat stadu legibus ex quo i canonibus no reperitur contrariu: tame hoc no est veruz quado lex impialis est danosa ecclesijs seu ecclesiasticis psonis q tuc no tenet nisi specifice approbetur ab ecclesiavt e cois opinio doc. i. c. fi. de solu. et i. c. eccle sia sante Marie de costit. et ca. fi. de re. ec. no. alie. x. di. si i adiutoriu. distinguo tame sic sm Pa. i. d. c. non minus. q aut necessitas vel pietas immines concernit vtilitate ecclesiaru a remotis per quan dam cosequetia et tuc est tex aptus i. di. c. no minus q no tenetur nisi spote velit approbate episcopo cu clero et prius co sulto romano potifice per. ca. aduersus eo. ti. aduerte tn q si tanta esset necessitas vel pietas q non posset sine scada lo et periculo haberi prius romani pon tificis recursus q tunc sufficeret delibe ratio cleri cu episcopo. facit. ca. fi. de ec. edi. et quod ibi no. aut necessitasvl pie tas cocernit de directo et principalr vti litate ecclesiaru et laicoru vt puta q pra na societas territoriu ciuitatis incedij deuastat pdia in quo ecclesia multas possessioes hz et tuc ecclesia. dz contribue re no tn ad deliberatione soluz populi sz opz q clericus et populus principalr co ueniat et deliberet q qd oes tangit dz ab omnibus approbari in cle. j. et. ij. de cesi. et. c. ad hoc de offi. archi. fatet tame Pa. vbi. s. in. d. c. no minus q si clerus nollet sine legitima ea consentire q pos sent laici implorare auxiliu superioris ecclesiastici vt copellat eos vt i. c. nullus de iure pa. in argu. et in hoc casu no hz locum dispo. d. c. aduersus d consultatioe romani potificis quia hec impesa non fit propter publicavtilitate sed propter priuatam ecclesiam et sic sumus extra casum prefati. c. aduersus facit cleme. prima. et secunda de cesi. ¶ Tertiodecimo hz imunitate q eccle [sect. 38]sie vel clerici non tenent ad gabellas q hodie iponunt i vinoet silibus sm pa. in d. c. no minus i fi. p. d. aut. Jte nulla coitas tenet bal. i. d. l. placet. C. de. sa. sanc. ec. nisi gabella fuisset imposita p oneri bus ad q tenet ecclesia q tuc succedit loco onerum vt voluit Butriga. in. d. l. ad instructiones. ¶ Vtru ecclia teneat ad gabellas si ali [sect. 39]quid donat vel legat ei: sm statuta quo runda. Rn. q no. xxiij. q. viij. §. quis cuz duobus sequentibus ide si donatur cle rico ar. c. fi. de vi. et ho. cleri. et. ibi pa. etqd no. in. c. similiter. xvj. q. j. ¶ Quid si clericus trasferat res ecclesie [sect. 40]ad alium locu negotiatiois causa. Rn. pa. in. c. fi. q no potest exigi pedagium vel gabella q delictu clerici non potest nocere ecclesie. vide Fede. consi. cc. secus si sunt sue no ecclesie. ¶ Vtru clerici debeat soluere gabellaz [sect. 41]provino vel frumeto quod vendunt ex prebenda sua habito. Rn. bal. et pe. et cy. in. l. omnis. C. de epis. et cleri. q non nec etiam ad portam ide bar. in. d. l. placet nec etiam sm pa. in. di. ca. fi. de patrimonio debet soluere gabella vel pedagia facit cle. presenti de censi. et ca. qq eo. titu. lib. vj. ¶ Quid de gabella q ponitur sup car[sect. 42]nibus vino et hmoi qua ecclesie soluunt indirecte cu emant carius ab illis q ve dut ppter tale gabella. Rn. sm Ricar. i quolibet. q si cosules ponunt talem gabella ppter abusum et excessum eorum sic no licet sz soluat de suo pprio. Sivo po nut ppter coem vtilitate ta clericoruq laicoru sic licet eis. Si vo ppter vtilita te laicoru principaliter idirectevo cleri coru et a remotis puta q psperitas ciuiu redudat in vtilitate ecclesie et personarum ecclesiasticaru: tuc distinguo aut faciut animo extorquedi pecunias ab ecclesia sticis quas alio mo no pnt et sic no licet aut no aio extorquedi ab ecclesiasticis hoc faciut q etia si no essent ecclesiasti ce psone q emeret tale gabella poneret tunc licet eis habita autoritate dni tem poralis et habita mode ratoe ponat ma gis sup his q sepius emunt a clericis aut ab extraneis aut a paupibus q ab alijs ciuibus et sic clerici no possunt coqueri cum pnt alibi emere licet no ita comode. hec probantur. ff. de no. op. nu. ¶ Que pena collectantiuz ecclesias vel [sect. 43]clericos. Rn. sm pa. in. c. aduersus. d im mu. ec. d. an. in suis reportationibus vo luit q postq fuerit excomunicati seu inciderut excoicatione post monitione p. c. no minus siue tolleretur siue ignore tur: no teneat snie. aut statuta taliu ipo iure. siue sint edita contra ecclesia. siue co tra: qcuq psona etia laica alij volut q subdito ex quo cu effectu collectauerut ipso iure sint nulle. et huius opi. videt pa. et mihi placet. q ex verbis proemij colligitur mens disponentis. vt. l. fi. ff. d here. insti. et per bar. in. l. ambitiosa. ff. d decre. ab ord. fa. ex quibus patet q. d. c. aduersus voluit aliquid addere ad ius antiquum. q patet in verbo addicimus ibidem. de alia aute pena vide. s. excomunicatio. v. casu. xxviij. et excomunica tio. vij. casu. v. tenetur etia vltra peccatu mortale comissum. ad restitutionem omnium ablatorum. xiiij. q. vj. c. si res cu similibus. ¶ Quartodecimo hz immunitatem q [sect. 44] nec ecclesia nec monasteria vel hospita lia tenentur ad lucratiua descriptione vt in. §. sancimus. xxiij. q. viij. et no. q lu cratiua descriptio e quarta pars bonoru q curialibus relinquebant. q fiscus ve dicat exceptis relictis curialibus et eorum coniuctis. de quo hes. C. q et a quibus quarta pars. li. j. et. ij. C. de ipo. lucra. descrip. l. vnica. ¶ Quintodecimo q laicoru statuta no [sect. 45]habet locu sup rebus ecclesie. c. fi. d re. ec. no alie. vide. j. statutum. §. vij. predi ctuz priuilegiu limitat quida veru nisi papa approbaret tale statutu vt in gl. c. ecclesia scte Marie de costi. Quodverum credo sm bal. ibide qn ex psse et nomia tim approbatur a papa secus si gnaliter approbaret statuta q no valerent contra ecclesia p tale approbatione cum sit cotra libertatem ecclesiasticam et sic tene et vide eundem Bal. in capitulo primo per quos fiet inuestitura. ¶ Sed qd de statutis laicorum impedien [sect. 46]tibus quoquomo libera facultate dona di ecclesijs aut p aia. Rn. pa. i. c. relatuz el. j. de testa. q non valent vt not. in. l. j. C. de sa. san. eccle. facit quod not. Jo. an. in. c. fi. de immu. ec. li. vj. vbi dicit q no obstate statuto quo qs phibet donare foresibus seu no suppositis iurisdictioi q poterit donari ecclesie q no pnt infe riores tollere priuilegiu supioris et hac opinione fouet apte bal. in. l. generali. C. de sa. san. ec. et ide in aut. cassa eo. tit. ponit aliam. q. notabilem statuto caue tur q testm insinuet p heredes infra sex menses aliter sit irrituz ipso iure cle ricus est heres et no insinuat nunquid sit nullum testm et respondet q no quia statutum non astringit clericum nec for tius ecclesiam quando fuisset heres instituta et ex his infert pa. i. d. c. relatum q quamuis statuto caueatur q mulier no possit donare ecclesie seu ad piam causam seu testari et se obligare ecclievl ad pias cas sine pntia. duoru agnatorum suorum tn pot donare testari et se obligare ecclie vel ad pia caz sine hac solennita te q relicta vl donata ecclie vl ad pias cas dnt determinari sm canones et no scdm leges vl statuta q sut pars iuris ciuilis. l. oes ppli. ff. de iusti. et iure ide tz dns Anto. in. d. c. relatu. et p bar. i. l. j. C. de sum. tri. Sz bal. i. c. ec. san. Marie. et. c. q in ecclesiarum de costi. tz valere si di sponat statutu de re imobili. Sz con euz est casus in. c. fi. de rebus ec. no alie. et ibi Jmo. et bene. ¶ Vtru laici possint statuere sup mor[sect. 47]tuarijs. Rn. Jo. de imo. i. d. c. fi. q sic qua tenus disponit i his qui no applicatur ecclie. addit Pa. ibide aut concernut diui nu cultuvel refrigeriu aie q cu hec sint anexa iuri spuali novaleret. vtputa. qd no detur nisi tot cerei vel no iuitetur ni si tot clerici et hmoi igit solu valet in co cernetibus popas mudanas q sunt po tius consolatioes viuorum q suffragia mor tuorum nec ecclesia talia approbat. vt i. c. q preposteru. xiij. q. ij. Et sic transeunt coiter do. i. d. c. fi. et q dicit Bal. in. le. j. C. de lati. lib. tolle. per istu tex. q equi et arma ducti ad sepultura militis. et cerei debent remanere apud clericos vel fra tressepelientes qua si sequela cadaueris. ar. l. medico §. fi. ff. de au. e ar. leg. io no valeret statutu laicoru. [sect. 48]¶ Vtru istud priuilegiu. d. c. fi. de re. ec. no alie. de quo. s. in. §. xlv. extedatur ad res patrimoniales clericorum. Rn. gl. in. c. ecclesia sancte marie de consti. q sic et in. c. fi. de vi. et ho. cler. et in. c. ex literis de pigno. et. lvj. q. j. in. c. silr. est etia glo. singu laris apud legistas sm Fra. tigri. in. l. fi. §. patrimoniorum inverbo pontifex. ff. de mu. et ho. hes. l. decernimus. C de epi scopa. audi. in contrariu faciunt q dico. j. prescriptio. §. xxxviij. et credo verius. ¶ Sextodecimo q nec etia prelati aut [sect. 49]psone ecclesiastice possunt ecclesijs nouos cesus imponere aut veteres auge re aut alio modo grauare vid hoc. s. cesus. §. j. ¶ Vtru archiepi aut epi possint aliqd [sect. 50]exigere ab ecclesijs vel clericis. Rn. pa. i. c. cu apostolus de cesi. q du visitant pnt exigere obuetione q eis concedit. i. d. c. cu apls aliud non de quo vide. j. Visitatio. §. iij. talias aut et exactioes eis face re no pnt sz ad charitatiua subuentionem possunt copellere si rationabilis et manifesta sit causa. puta vult ire roma pro communi vtilitate vel necessitate. et hmoi. et nullo modo potest pscribi istud susidium charitatiuu. Ab oratorijs aut et alijs locis no religiosis etiam ratione visitationis no possunt exigere pcurationem. c. vlti. de censi. et ibi pa. ¶ Vtru rector ecclie possit re ecclie pro [sect. 51]sua necessitate obligare puta. q erat in firmusvel egebat indumetis. vel p necessitate ecclesie. Rn. Jo. an. in. c. ex psen tium. de pigno q sic. et sucessor tenebit et cu eo transeut comuniter doct. sz ego limito sic. q aut ecclesia bn abundabat fructibus et sic no tenebit successor: quia fructus futuri tpis reseruant successori vt de ipsis viuat. p. c. psenti. §. porro. de offi. or. li. vj. Aut fructus no sufficiebat ad necessitate. et sic est vera opinio. Jo. an. distingnit etiapa. i. d. c. ex presentiu. et bene q si ecclesia erat impotes a pncipio qn ea impetrauit. et sic sibi iputet nec poterit obligare nisi pro sua vita sz tenetur viuere de industria aut fortius ex primonio no aut vendere vel obliga re rem ecclesie. tex. est not. cuz glo. xxj. q. j. c. j. facit. c. clericus victu. xcj. di. si vero est facta impotes postq ea accepit etia in isto casu no pot ea obligare sz dz age re con parochianos vt pstent sibi necessaria ex quo seruit eis i diuinis et est ca licita subtrahedi parochianis diuina. vide bonam glo. de conse. dist. j. homo christianus. ¶ Vtru debeat fieri conpesatio cu pditis [sect. 52]ex negligentia administratoris ecclesie cu acqsitis ex eius diligetia. Rn. pe. d an. in. c. consensus d re. ec. no alie. q sic. alle. l. cu queritur. ff. de admi. tu. et. l. gaius et ibi bal. eu sequitur. ff. de vsur. sed cotra eos facit q no. pa. in. c. ex presentiu. de pig. vbi tenetq si rector ecclesie potuit acqui rere aliquid ecclesie et no fecit q tenet ipsi ecclesie. et pro hoc habes tex. cuz gl. xij. q. iiij. c. fi. ad istar tutoris qui ad hoc tenetur vt in. l. quicquid. C. arbi. tute. et sic patet q etia tenetur de leui culpavt patet i. d. l. quicquid si no laborat vt ac quirat ecclesie et in. d. c. fi. sz hoc no intelligas q teneatur laborare psonalitervl ex doctrina aut artificio vt acquirat sz soluz cu solicitudine in rebus ecclesie et ex tali solicitudine acquisitum est ec clesie et ideo no potest dari in recopesa tionem sed. d. pe. intelligit de acquisito per exercitiu corporale vel alio modo i quo acquirit sibi de quo habes. s. clericus. xiij. de quo bn potest recopensare et sic intellige. l. per ipm alle. ¶ Vtru prelatus ecclesie possit de rebus [sect. 53]ecclesie dare remunera di causa. Rn. gl. i d. c. consensus. q sic. facit. c. si quos. et. c. cum redeptoris. xij. q. ij. et dicit gl. i. d. c. si pater. §. j. et in. l. filiusfamil. in pnci. ff. de do. et tex. in. l. etia. §. ex preterito. ff. d ma. vindi. facit. l. cu plures. ff. de admi. tuto. et quod no. bal. in. l. j. C. mada. Vnde dicit idem bal. in. l. iubemus. C. de sac. sanc. eccle. q pretextu beneficij colorati non potest prelatus remunerare amicum suum et ideo vera merita debent es se. facit glo. in. d. c. si quos. ex quo aduer te q remuneratio no est restricta ad regulas iuris. glo. est singularis in. l. aqlius regulus. ff. de dona. et facit. d. §. j. adeoq qlibet administrator donare potest remuneradi causa. l. tutor sz digni tatem. §. fi. ff. de admi. tu. et est glo. cap. eps qui macipiu. xij. q. ij. simul tuctis ad dit etia. d. Ant. et Pa. in. c. ceteruz de do na. q etia potest dare ex causa alia: puta. vt ecclesia habeat amicos pro sua de fensione et huiusmodi. Limitant tame in isto casu et causa remunerandi veruz dummodo resque donatur sit mobilis et minima. vel de fructibus quia immo bilia et etiam mobilia magna no potest nisi cum debita solennitate et causis de quibus supra. Alienatio. §. fecundo et iij. et iiij. ¶ Decimoseptimo se extendit immuni [sect. 54]tas ecclesie ita q ecclesia si caret pprio prelato no currit sibi pscriptio lz platus superior possit pro ea agere sm Jnno. i ca. olim el. j. de resti. spo. tex. est in capi. j. de re. ecc. no alie. li. vj. licet bar. in. l. ij. ff. de aqua plu. ar. dubitauerit. ¶ Decimooctauo q res ecclesie no pos[sect. 55]sunt alienari sine certa solenitate vide s. Alienatio. ¶ Decimonono q vnam ecclesia nemo [sect. 56]potest ledere quin videat oes ledere q pticulares ecclesie sunt membra vniuer salis ecclie facit. c. loquit. xxiiij. q. j. sicut in simili dr q tagit aure totu hoiem tetigisse dicat. c. vulgarius. de pe. dist. j. ¶ Vigesimo q de psonis ecclesiasticis [sect. 57]nemo pot iudicare nisi iudex eccliasticus de foro cop. p totu. et que sint iste persone habes excoicatio. vij. casu. v. §. vij. ¶ Vigesimoprimo q de rebus ecclesia[sect. 58]sticis et etia patrimonialibus clericoru: aut: de causis spiritualibus iudex secula ris iudicare non potest. Et de istis vide s. excommunicatio. vij. casu. v. ¶ Vigesimo scdo q loca pia sut sub iu[sect. 59]risdictione ecclesie. c. ad hec de reli. do. et in cle. q cotingit de reli. do. sm pa. in. c. cum sit genera. de fo. copet. et ideo ledetes ea sunt sacrilegi cesendi. d. c. cum sit generale. sed ledes in bonis clericorum siue violetia psone no comittit sacrilegiu licet super ipsa sit iurisditio iudicis ecclesiastici. vt in. c. si clericus. de fo. cop. ¶ Vigesimotertio q relicta in testame[sect. 60]to minus soleni facta ecclesijs et pijs locis valet. c. cu esses. c. relatu. c. indicate. de testa. de quo. j. legatum. j. et. ij. ¶ Vigesimoquarto q ecclesia vel eius [sect. 61]possessiones no possunt pro alienis debitis obligari et obligans est suspesus ab administratione temporaliu et spiritualium de solu. c. ij. que tame suspesio potest per epm relaxari. consulto indenitati ecclesie primo. c. ex parte el. j. de verbo. signi. no comprehedit tame hec suspensio episcopos. c. q periculosum. de sen. excom. lib. vj. ¶ Vigesimoquinto qd excoicatur vsur[sect. 62]pantes regalia custodia et hmoi de qbus s. excomunicati. vij. casu. j. ¶ Vigesimosexto. q clericus qui eccle[sect. 63]sia ex collatioe laici tenet si no resignauerit suspededus est ab officio et benefi cio laicus excoicandus. de iure pa. c. pterea. et. c. relatu iuncto. c. si aute vobis. xj. q. iij. et. c. cu non ab homine de iu. ¶ Vigesimoseptimo q in choro no de[sect. 64]bent laici cum clericis stare. de vi. et ho. cle. c. j. de conse. di. ij. sacerdotum. ¶ Vigesimooctauo q ecclesia et ecclesia [sect. 65]stica ornemeta no debet in vsum secula rium couerti. de conse. di. j. ligna et quin q. c. se. de re. do. c. ad hec. ¶ Vigesimonono. q ludi theatrales cu [sect. 66]laruis et silibus i honestis no pnt fieri i ecclia. c. cu decore. de vi. et ho. cle. secus de honestis q ducut ad deuotione. ar. d co secr. di. ij. semel et di. iiij. qris quasi in fi. ¶ Trigesimo q ecclesia vtit iure mino [sect. 67]ris et iure reipublice. ita q oia priuilegia scocessa reipublice videntur conces sa ecclesijs sm gl. in. c. auditis. et ibi pa. de resti. in integru. et glo. in. c. j. eo. Jtem pot vt iure imperij ita q priuilegia attributa imperio intelliguntur attributa ecclesijs. vt ibi alleg. ¶ Qua pena puniant violantes ecclia [sect. 68]stica imunitate. Rn. q diuersa sm q di uersimode violat. na si q violant q ad primu puniunt nullitate snie vt dixi. s. Si cotra sm erit solu mortale pctm. Si contra tertiu: nec mortale pctm est ppter contraria consuetudine. si contra quartu vltra mortale no adiuuant ab ecclia. Si contra qntu vr mortale. Si cotra sext u peccat mortaliter et alia pena de qua dixi. Si con septimu copellunt. si con octauum credo teneat ad restitutione de dano dato vl tra mortale q comittut. ide dic si con. ix. x. xjij. x. et. xiij. et puniunt pena vt ibi dixi. Si con. xiiij. ide dic. silr si contra. xv. dicit Al bri. in aut. cassa. C. de sa. san. ec. q facie tes statuta contra libertatem ecclesiasticam puniuntur pena priuationis iu risditionis et mille marcarum. rectores statuarij scriptores iudicates scdm talia statuta sunt ipo iure infames et eorum sentetie nulle et alij actus legitimi nihil valet vt pz i corpe. vnde hec aut. sumitur in originali qd multi habent post libru feudorum: et est constitutio fede rici iunioris. et etia sunt excoicati. vt. s. excoicatio. vij. casu. xxij. Si con. xvj. vbi di xi. si con. xvij. xviij. et. xix. peccat mortalit. Silr si con. xx. xxj. xxij. si contra. xxiij. vltra mortale tenet ad restitutione si con. xxiiij. xxv. et. xxvj. pz ibi. Si contra. xxvij. male faciut si conmittut contra. xxviij. est nullitas alienatiois et peccat mortaliter. Silr si cotra. xxx. mortale peccatum est. Jmpedimetum vide. j. matrimonium. iij. Jmperiu meru est habere gladij po testatem ad aiaduerteduz in facinorosos hoies qd et potestas appellat. Mixtum vero imperiu in dada possessioe cosistit. vt in. l. imperiu. ff. de iur. omnium iudicum. et vide ibi glo. De notatis in hoc v. et an et quo pre scribat iperiu meru et mixtu no. Bar. in l. j. C. de ema. li. et i rub. C. q sit log. cosue. et i. l. j. col. iij. C. de here. vl act. ve. et Alex. in. l. imperium. ff. de iur. om. iu. q cosue tudine. vbi quid sit meru imperium. et quid mixtum. et quibus competat. Jmpossibile dr aliqn illud qd non comode possumus facere et sic sumitur in. c. chatanesis ecclesie. lxj. dist. ff. de vb. sig. l. nepos proculo ipossibile dr qd non est honestum vt de codi. insti. l. filius impossibile dicitur q non iuste potest fieri. xxiiij. q. ij. sane. el primo. et est in. ar. q illud possumus qd de iure possumus. Jmpubes dr masculus donec cople nerit. xiiij. annu femina aut. xij. q in ista etate hoies incipiunt pubescere. l. fi. C. qn tutor vl cura. et isti. qui. mo. fi. tu. in pn. et hec veru q ad tute lam. sz quo ad matrimoniu conhendu tadiu est impubes masculus vel femina qdiu non est potens ad generandu vt in. c. puberes. de despon. ipub. in text. et in glo. De notatis i hoc. §. et signater. j. v. j. dic conriu q impubes doli capax pot in culpari de oi delicto preterq de delicto carnis. c. j. et ibi Sicu. de deli. pue. de q in. l. j. §. interdu. ff. ad sil. Jte de delictis in omittendo. l. excipiuntur eo. titu. ¶ Jmpubes vel furiosus capitale frau [sect. 1]dem. i. pena ppter qua capite puniedus est coiter non pot. ff. de edi. edic. l. cu au tem. §. j. facit. C. de fal. mo. l. j. in fi. ¶ Jmpuberes torqueri non debent ter [sect. 2]reri tamen solent et habena vel ferula ce di. ff. ad senatus cosul. sil lanianum. l. j. .§. impubere autem. Jncatatio vide sortilegium. Super stitio et. s. diuinatio. Jncarceratio vide. s. carcer. Jncendiarius qs dicat pprie. RnHost. et Gof. q ille q ciuitate vel castru domuz segete et silia aliena incendit malo studio vt odio vel vindicta vel aio iniuriadi vt i. c. pessima. xxiij. q. viij. xij. q. ij. c. cu deuotissima de iniur. si qs domu. secus si incederet ex negligetia vel casu vel iusto bello q ta lis no pprie dr incediarius. ite incediarius pprie dr qui malo studio ignez fecit apponi aut consiliu dederit aut auxilium: scienter. vt in. d. c. premissam. ¶ Vtrum tales incendiarij proprie sint [sect. 1]excoicati ipso iure. Rn. vt. s. excommuni catio. v. casu. v. ¶ Qua pena puniunt incendiarij. Rn. [sect. 2]q de iure ciuili dicit tex. i. l. qui edes. ff. de incendi. qui edes aceruu vefrumeti iuxta domum positu cobusserit couictus verberatus igni necari iubet si modo sciens prudesq id commiserit si vero casu. i. negligetia aut noxa sarcire iu bet aut si minus idoneus sit leuius casti gat hec ibi. ex quo patet illud q no pot soluere inere luat in corpore. ff. de iuris. om. iudi. l. si quid id. §. in seruos et. ff. de in ius vocan. l. fi. et. ff. de penis. l. j. in fi. Quo vo ad ius canonicu vltra mortale si scieter et volutarie fecit vel ex lata cul pa tenet ad restitutionem totius dani dati. c. si egressus cum. c. se. de iniurijs et ibi coiter doc. Facit. l. si fortuitu. ff. de icedi. Si vo fuit in leui vel leuissima cul pa. sic silr tenet ad restitutione si modo tenebat de leui vel leuissima. culpa non credo tn peccauerit mortalr. Si autem nihil omisit de contingentibus no tenet Qn aut quis teneatur de leui vel leuissima culpa habes. s. culpa. §. iiij. et. v. et aduerte q tales incendiarij culpabiles no solu tenentur de damno incedij sed etiam de rebus perditis pro incen dio ar. c. fi. de iniur. ¶ Vtru rapies res illorum patiunt q ince [sect. 3]diu teneat ad restitutione. Rn. q sic. c. si qs domu de iiur. nisi haberent p de relictis puta q ignis tatu inualuit q nullus sine periculo vite potest eis suc currere. et dominus dimittebat eos pro derelictis: tuc si qs eas caperet no teneret restituere de necessitate. argu. l. si quis merces. ff. pro derelicto. ¶ Vtru destrues domuvicini timore in [sect. 4]cedij ne sua coburat teneat ad restone. Rn. din. ti. de ice diarijs q no si erat iustus metus puta q iam ignis puenerat ad domu vicini vel pbabilr dubitat q tps erat ventosum et hmoi. l. ij. §. qd ait ptor. ff. de ince. rui. et nau. vnde dicit tex. in. l. si alius fecerit. §. est et alia exceptio. ff. qd vi. aur cla. nulla iniuria aut danu dare videt. q perituris edibus. facit. l. si qs fumo. §. qd dicit. ff. ad. l. aq. si aut no fuit iustus metus tunc tenetur ad simplum damnum sm Ho. addit ta men ho. q si a vicinitate domus alicuius est dirupta iusto metu incendij q iudex ex officio et summa equitate debet facere q vicini ei satisfaciant quilibet pro parte sua. ar. l. j. §. equissimum. ff. ad. l. rho. de iactu. et. l. interdictu. ff. q po. in pigno. ha. Jncertorum restitutio. vide infra restiuttio. ij. §. xj. et se. Jncestus est cosanguinearum vel affiniu abusus: vnde icestuo si dicunt q cosanguineis vel affinibus abutuntur. xxxvj. q. j. §. cum ergo. De notatis in hoc. §. et ad ampliadu hic dicta dic q incestus dicitur coi tus carnalis iter affines et collaterales. insti. de nup §. sz et si aduersus. per gl. et in aut. de incest. nup. p gl. qd est veru siue cum marito siue sine. l. si adulteriu de adul. et punitur sicut adulterium. l. si adulterium cum incestu. et ibi. glo. ff. de adul. vide gl. i aut. de icest. nup. in pn. et in auten. incestas. C. eo. ti. ¶ Vtrum incestus sit grauius adulte[sect. 1]rio. Rn. q sic. xxxij. q. vij. §. sunt enim. et c. seq. vincitur tamen a peccato contra naturam vt in. d. c. quod incipit adulte rij malum. ¶ Vtrum accedens ad monialem com [sect. 2]mittat incestu. Rn. q sic. xxvij. q. j. virgi nibus q sposa dei est qui est pater nr. xij. q. ij. qui abstulerit nec solum incestu sed et adulteriu q sponsam alterius cor rumpit et etiam sacrilegium vt in. d. c. virginibus sed tame no sunt tria peccata sed vnuz solu sm Hugo. lz sortiat diuersa nomina. [sect. 3]¶ Vtru icestuosus possit conhere. matrimoniu. Rn. pa. cu. c. j. de eo qui cogn. co san. vxoris sue q non sed nec etia exige re potest debitum a propria vrore qq prius habuit anq incestu comisit. xxvij. q. ij. qui dormierit. nisi dispensetur cum eo. et si exigit peccat mortaliter sm Vin cen. q facit cotra preceptum canonis. arg. c. ij. et de maio. et obe. sed tu tene vt j. matrimoniu. iij. ipedimeto. ix. i prin. ¶ Sed qd si contrahit de facto. Rn. pa. [sect. 4]in. c. transmisse de eo qui cogno. cosan. vxo. sue. q tenet matrimonium et redde re tenetur debitum: exigere autem non poterit sine peccato mortali nisi dispen setur cu eo. Pa. tame in. c. literis de pre sumptionibus. videtur velle q ista pena. s. q no possit contrahere vel exigere incestuosus solum locum habeat quado constat de incestu qualltercunq ar. d. c. literis. et. xxvij. q. j. Si quis sponsaz et placet mihi. ¶ Quis poterit dispensare vt talis con [sect. 5]trahat vel post contractum exigat. Rn. pa. in. d. c. j. q si incestus est vere comis sus vt puta quia cognouit consanguineam vxoris sue cu qua iam cosumma uit matrimonium vel cu cosanguincis proprijs quod est vere incestus vt in. d. .§. cum ergo tuc episcopus non poterit dispesare nisi ex causa. Puta ratione in uetutis et huiusmodi: quo casu bene po terit. c. si duo. xxxv. q. vj. Jdem tenet et dicit communiter tenere doc. in. c. trasmisse de eo qui cogn. consan. vt etia exi gere possit. Si vero incestus no est vere commissusvt puta quia cognouit co sanguineam sponse nodum cognite sic episcopus poterit dispesare etiam sine causa vt contrahat non tamen cu spon sa illa de futuro si commixtus est in va se et ibi consu mauit cum eius cosangui nea sed cum alia que sibi no sit affinis poterit etia sine dispesatione vt est gl. in. c. quida. xxvij. q. ij. cu tex. Quida pre dicta intelligunt de eo solu qui commi sit incestu cu consanguinea vxoris sue sed de alio incestuoso no habent locuz ita q potest et cotrahere sine dispensatione et exigere debitu post cotractu. sz cotra videtur text. c. si duo. viri. xxxv. q. vj. et. q. iij. c. de incestuosis vbi tex. clarus. et. c. nec eam et. xxij. q. vij. si quis viduaz. Et ideo dic q generaliter omnis incestuosus prohibetur cotrahere. Nec obstat q titulus de eo qui cog. consan. vxo. sue solum loquitur de incestu cu cosan guinea vxor: quia vnu ius suppletur p reliquum. et de hac materia vide matrimoniu. iij. impedimento. ix. in princip. Jnconsideratio est qn inter diuer sa q occurrut non bene iudicatur et determinat quid est facien. et ideo inconsideratio est ex defectu circa actu iudicij sicut consideratio pertinet ad iudicium rectu. Quod quide rectu iudiciu in hoc cosistit quando vis cognoscitiua apprehedit re aliqua scdm q in se est q prouenit ex recta dispositioe virtutis apprehesiue sicut pz in speculo quod sit bene dispositu apparet imagines recte. Si vero sit male dispositum apparent torte vel obscure. Quod aut virtus cognoscitiua sit bene disposita ad recipienduz res put sunt contingit radicaliter. ex natura cosum matiue ex exercitio et munere gratie et directe quidem ex virtute cognoscitiua ex eo q non est imbuta prauis opinionibus sed veris et rectis: indirecte vero ex bona dispositione virtutis appetitiue ex qua sequitur q bene iudicat de appetibilibus. defectus autem recti iudicij ad vitium incosideratiois pertinet ex eo q contenit vel negligit attendere ea ex quibus rectu iudiciuz pcedit et sic incircuspectus est ad no intuedu circunstantias negocij loci tpis persone et hmoi et pericula q possunt co tingere. Et q hoc maxime sacit luxuria propterea ponitur filia eius. Jnconstantia similiter est filia luxurie que est quado quis non stat constans in bono propo sito sz sine causa rationabili ex aliqua passione precipue ex amore concubine facit contrarium illius quod delibera uerat: ideo sicut precipitatio est ex defe ctu circa actum consilij et incosideratio circa actu iudicij. ita instatia circa actu pcepti defecit: q defecit in precipiedo que sunt consiliata et iudicata et lz ira et in uidia q impediut ratione ad aliud cau sent inconstantiam tamen luxuria eaz extinguit hec ex sancto Tho. ij. ij. q. liiij. Jndicium quid est. Rn. Bal. in. l. ea quidem. C. de accu. indicium plenum est diuinatio rei p signa sufficietia per q animus in aliquo tanq vero quiescit et plus inuestigare no cur rat vt. C. de rei ve. l. j. indicia. Semiplenum vero indicium est psumptio fortiter mouens animum ad aliquod crede dum vel dicendum de quo in. l. cu probatio. ff. de proba. De notatis in hoc. §. et q est in arbi trio iudicis que indicia sufficiat ad tor turam no. Alex. post Bart. in. l. fi. de qo. p. l. milites. §. oportet. eo. ti. et. l. de mino re. §. tormenta. eo. ti. ¶ Qualiter pbatur indiciu. Rn. q ad [sect. 1]minus per duos testes vt est gl. singularis et ibi doc. i. l. fi. C. fami. her. et Bar. in. l. fi. de qo. et vt preiudicent reo opz ci tetur et iuret testes alias no preiudicat vt no. in. l. si quis. ff. de adul. ¶ Vtru vnu iudiciu sufficiat. Rn. q et re [sect. 2]gulariter no sed opz sint plura vt not. gl. et Bar. in. l. j. §. occisoru. ff. ad silleia. et Bal. i. l. congruit. ff. de of. psi. teneret tn p cessus si no opponeret quis plura no pcessissent indicia sz tn danari no posset et si in tormetis est confessus et post ratificauit vt est tex. cu gl. et ibi bar. i. l. pe. de qsti. secus si spote et sine tortura est cofessus sz pe. de an. in cle. j. de homi. suf ficere tn aliqn vnu indiciu puta vnus testis integer et bone fame q testificat q vidit conmittere tale maleficiu tuc potest poni ad tortura ad inquiredu. no. gl. et doc. in. l. si quis. C. ad. l. iul. maie. et bar. in. l. j. §. ij. et. l. maritus et. l. pe. ff. de qsti. ite confessio extraiudicialis rei si est ho ma le vite et coditionis sufficit vt dicit bar. in. l. fi. ff. d qsti. ite iuuenis iuenit exire d domo pulchre mulieris vel inuentus est cu ea in locis secretis et aptis ad for nicaduvt no. i. c. lris de presum. et hmoi et ita vr relinquedum arbitrio iudicis quando vnum sufficit. ¶ Vtru sufficiat idicia si reo no det co[sect. 3]pia et aduocato suo. Rn. q no vt. l. custo dias et ibi gl. et bar. ang. et imo. ff. de pu. iud. limitat ang. in. l. si vacatia. C. d bo nis vaca. nisi qn iudex pcedit ex mero officio et no ad querela vt no. do. anto. in. c. qualiter et qn el. ij. de accu. ¶ Vtru fama sit sufficiesindiciu. Rn. q [sect. 4]no vt tz bar. in. l. j. §. ide cornelio. ff. d q stio. nisi iungat cu alijs indicijs: fama tn cu vno teste in ciuilibus facit plena p batione vt in. c. venies el. prio de testi. secus in criminalibus. ¶ Vtru pticeps crimis iterrogatus vl [sect. 5]spote dicedo faciat indiciu contra sociu. Rn. q no vt no. bar. i. l. j. §. si seruus. ff. d qsti. facit qd no. gl. i. l. si filiu. C. de. li. ca silr nec pr vl filius aut alij commesales de qbus i. l. paretes et liberi. C. d tes. faciut idicu. vt no. bar. i. d. §. ide cornelio et hec pcedut qn nulla alia indicta vrgetia p cedut et io socius de socio no e iterrogadus l. fi. C. de accu. fallit i assasinis vt no. gl. i. l. no io minus. C. d acc. et i delictis i offesaz gn alitatis vt no. Bart. i. l. reperi. ff. de questi. sicut sut latrones et hmoi. Jndignatio est filia ire que non va let videre vel audire eu cui irascit coit e veniale pctm nisi p accides. s. rone scadali vl q denegat lo[sect. 1]q vel respodere i casu in q tenet de precepto de quo vide. s. diligere. .§. iij. Jndulgentia sm Archi. et sequit Ge. in. c. indulgentia de pe. et re. li. vj. qnq dicit remissione pene. ij. q. iij. in fi. qnq concessione gra tie: vt lit. pe. c. fi. de priui. dudu qnq di spesatione. lxxvij. d. c. fi. in. fi. de elec. du du el. ij. qnq ius coe. xxxiij. q. ij. interfectores et. xxxv. q. vj. de incestuosis. qnq accipit p vacare seu opera dare vn dr indulgere gule noli q verris amica est. Sz hic accipio indulgetia pro indulgetijs que dantur in ecclesijs et hmoi que sic diffinitur. indulgentia est quedam remissio pene debite p peccato post cotrictionez habita de eo. hoc colligitur ex no. in. c. qd aut de pe. et. remis. De hic notatis et q indulgentia dz stricte interpretari. no. Jnn. et Ho. in. c. lz extra. de trasac. Bal. in sua marga. l ver. idulgetia. et in. l. humanitatis. C. de impu. et alijs substi. ¶ Qualis est ista pena q per indulgen[sect. 1]tias remittit. Rn. glo. in. di. ca. quod at recitat quinq et ego addam duas et sic fuerunt. vij. opiniones. prima tenet q solummodo remittitur alia pena qua deus pro supplemento statuit impone dam in alia vita illis qui solummodo fecerut pniam sz q canones imponut sz illa qua canones iponunt facienda nullo mo remittit sz hec opinio e falsa tu q contra tex. apertu in. c. cu ex eo de pe. et re. vbi dicitur q per indulgetias penitetialis satisfactio eneruatur tuz etia quia presupponit q canones penitetiales necessario sint exeque di con tra tex. in. c. deus qui eode titulo. q vult q penitetia hodie per arbitriu discreti sacerdotis sit moderada et sic est arbitraria facit ad hoc capitulu mensura de peniten. distin. j. Secunda tenet q solum remittit penam taxatam a iure seu a canone penitentiali: sed non eam qua diuina iustitia statuit imponedaz et hec e falsa: tu q presupponit vnu fal suz contra euageliu q ecclia no possit ab soluere q ad pena cu et absoluat q ad culpam per virtute sacri sm Scot. in iiij. d. xiiij. etia quo ad deu cum dicatur Math. xvj. xxiiij. q. j. quodcuq ligaueris sup terra et c. tu etia q sic indulgetie essent nociue q absoluendo eos a pena huius mundi transmitteret tales ad grauiora tormeta in purgatorio. ter tia opinio tenet q remitt ut pena debi ta pcto et q ad deu et quo ad ecclesia sz cocedens onerat se ad satisfaciendu p illo cui dedit et hoc similiter falsa tu q aliquado sunt ta modica merita cocedentis q no sufficiunt sibi. tu etiam q nullus cocedes ab hoc se obligare in te dit et nemo obligatur nisi q animu obli gadihabuit. l. obligationu. ff. d ac. et obli ga. ¶ Quarta opinio tenet q remittitur solu illa pena debita peccato p quo no satisfecit ex neglia siue q ad eccliaz siue q ad deu no at illa qua cotemp sit facere seu noluit et hoc est falsa tu q re munerare vult negligentia cotra. l. no ff. ex qbus ca. ma. no em negligentibus sub uenitur sz necessitate reru impeditus hoc ibi tu etia q presupponit q qs pos sit continuare penitentia et esse capax indulgetie cu talis in peccato mortali sit qd falsuz est. Quinta opinio tenet q re mittitur et pena infernali all. tex. de pe nite. d. iij. c. vlt. vbi ptz q bona facta in peccato mortali valet ad tollerabilius iudicium subeunduz sed hoc similiter est falsa tum quia illud. c. non intelligi tur q talia bona minuant pena inferni debita peccatis sed q malu non comittedo et faciendo bonu non augetur tum etiam quia expresse tenet cotra. c. tres sunt de pe. d. j. et de cons. di. iiij. ois vbi ptz q pena eterna nullo mo pot re miti nisi per contritione propriam loque do de eo qui peccauit actualiter. s. de adulte. facit. c. maiores d baptismo. i. §. hic vero dicimus. Sexta opinio tenet q per indulgentias remittitur pena taxata deo et etiam a sacerdote imposita si modo ipse sacerdos qui eam imposuit hoc sibi concesserit vt eam per tales remissiones vel in partem vel in totu possit redimere et hoc silr no vrve ra lz gl. in. d. c. qd at et multi canoniste ea tenuerint tu q videtur artare ptate superioris quasi no possit remittere pe nam imposita ab inferiori sue cotra id quod legit et no. in. c. qd sup his. §. rur sus de voto tu etia q vr cotra tex. pfati. c. cu ex eo inverbo eneruat. Septimo opinio tenet q prefate indulgetie valet sm fran. de may. in tractatu de potestate clauiu primo quo ad augmetu gratie na sm aug. caritas meretur augeri sz p opera meritoria facta ab existete in gratia meret augmetu gratie ergo et c. q no dat nisi facientibus opera de sui natura meritoria. Secudo q ad augmetu glorie q cuz nullus possit lu crari indulgentia nisi per fide et fides sit virtus cui promittitur visio dei ergo et c. Tertio valet quo ad pena debita in purgatorio q qn alicui aliquod debitu est remissum ab eo q hz potesta tem perinde est ac si solutu esset sed sicut ecclesia imponedo penitetia remilit pena purgatoria ergo remittedo p indulgentia absolui ab ea. Quarto va let quo ad penam imposita a sacerdote sz parte vl totum prout sonat et hec est vera opi. qua sequutur Gof. Jo. an. pa. in. d. c. quod at et coiter alij canoniste et theo. in. iiij. sen. di. xx. ex quo pz q ille cui imposuit sacerdos pniam. vij. annorum ieiunadoruz accipiendo indulgetia. vij. annorum absolutusest tenet me lius sit eam facere et hanc propurgato rio reseruare pro residuo si imposita no fuisse condigna. ¶ Querit quantu remittitur per indulgentia de prefata pena vel debita pena in purgatorio vel in hac vita p pec catis conmissis. Rn. q diuersa fuit opinio inter. doc. canonistas et theo. na qde dicut q valent sm interna suscipietis de uotione et no plus et huius opinionis videtur fuisse ray. sz hec est falsa q sequeretur q sine exteriori operatioe valeret quod est cotra comuniter theo. in iiij. d. xx. vbi volut q nisi quis faciat illud pro quo dat indulgentia nullo mo do ipsam cosequatur quantucuq habeat bonaz voluntatem licet cosequat meritum bone volutatis. Secuda opi nio tenet q valet sz deuotionis quatitate et dati seu laboris magnitudinevn licet dicat qui porrexit manus adiutrices tali ecclie habeat de indulgetia. xl. dies tn si vnus dat plus alterovel de ma gis loginquo venit ad visitandu eccle siam in qua est idulgetia. vij. anorum par ticipabit magis qua ille q dat minus vel venit de ppe. sz hec opinio implicat cotradictione eo q no esset indulgetia sz comutatio aut opz dicere q ec clesia pdicaret falsuz si no abo haberet. xl. dies vel. vij. annos et io est tertia opinio q tz q tm valet quatu valeret ei penitetia tot dierum vl tot anorum ab eo fa cta in hacvita p quot datur indulgetia hoc est q tm minus puniet in purgatorio quatu si fecissent pniaz ptot dies vel anos quot sonat indulgetia. ex quo concludut q sicut penitetia facta cu maiori feruore et austeritate p anu plusva let ceteris paribus q facta cu minori sic illi q plus dat et plus laborat correspodet annus efficatioris penitetie q alij et io plus habebit de remissione quis abo remissione tot anorum habeat. et hec opinio non placet mihi q vr derogare verbis indulgetie cu dicatur q dat indulgetia tot annorum et debeat intelligi de annis vere et optime penitetie fien de q verba i potiori significato sunt in telligeda et latissime in beneficio principis de ver. sig. c. olim tibi. quarta opi nio tenet q quo ad remissionem extensionis pene tantum valent his qui et prope cu modica eleemosyna sicut qui de longe et cuz multa eleemosyna sz q continetur in forma sed q ad remissionem pene intensiue et quo ad dipositio nem sui ad recipiendum augmentum gratie sunt impares: q qui plus dat et magis laborat ceteris paribus plus habebit. hec autez opinio nisi velit dicere quod dicit tertia opinio implicat cotra dicitonez nisi quo ad illaz dispositioez augmeti gratie q illud est verissimum ro q si no debeo ferre nisi pniaz vij. an no. si dimittat mihi extesiue silr intesiue remittetur. Quinta opinio est q tatuz valet quantu sonat et tantu multuz dat quantum parum vel modicum la boranti qtu multum q indulgetia e queda liberalitas que non respicit me rita sed largitate concedetis: et hec qua uis sit magis comunis opinio non mi hi placet cu videatur irratioabilis nec illd Math. xx. quo dicitur. An non licet mihi facere quod volo an oculus tuus ne q est cotra me quia loquitur ille tex. de dato ex suo proprio no exalieno. s. sexta opinio est q no plus remittunt de pena nisi quatum meretur ille labor vl il la operatio etia si talis indulgetia no esset aliter videretur ecclesia inducere christianos ad dimittedum opera alia satisfactoria et solu intedere huiusmodi indulgentijs quod esset absurdu di cere et io dicunt q soluz quo ad nomen dat indulgentiam vt christianos potius inducat ad talia facienda. et adducut dictu Jnno. q dicit q propter indulgetias generales no minus tenet penitetia agere homo in hac vita. Sed hec opinio est falsissima tu quia presupponit ecclesiam predicare falsum: et facere ma lu sub specie boni qd nullo modo licet etiam pro vita alterius saluada. c. sup. eo. de vsur. tuz etam q fundat se super falso intellectu. ad Jnn. q est intellige dus Jnn. de penitentia prout est extin ctiua inclinattois ad malu et preseruatiua non prout delet penam pro pecca to preterito. et ideo est septima opinio quam puto verissimaz vcz q indulgetia qtum ad augmentum gratie et glo rie tantum valet quantum est interna deuotio suscipientis et non plus qtuz vero ad remissione pene debite in pur gatorio vel imposite a sacerdote in penitentia dico q indulgentia tantum dimittit quantum sonat dummodo secundum. s. Bo. et. s. Tho. in. iiij. di. xx. ho mo faciat quod sibi imponitur secundum q eum decet facere. vnde si pauper dat vnu denarium sm q ei conuenit dare sic habebit indulgetiam q da tur porrigetibus manus adiutrices sicut diues qui datvnu ducatum sz non ecotrario q si diues vellet dare vnum denariuz non censebitur porrexisse ma nus adiutrices et sic no habebit tantu de indulgetia sicut nec rex diceretur au xiliu dedisse alicui dado obolu sz sz q couenit regi datu. Similiter si propter honoradam ecclesiaz datur indulgetia visitantibus eque habebit eaz qui de p pe sicut qui de loge venit dumodo visi tet sicut ei couenit. s. no furti no sine so cietate magna si e dns et huiusmodi ali ter no tantu habebit et hec opinio saluat ecclesiaz vt no predicet falsa q vera dat indulgentia vt sonat concludit rationabilitate vt intelligatur q id qd imponitur debet fieri sz q conuenit fa cieti et excludit dissipationem thesauri du presupponit rationabile largitate in dispesatore addit tame. S. Bon. vbi s. q lz homo no faciat quod iiungitur iudulgetia sz qd eu decet q propterea no debet dimittere quin faciat illd sm q sibi placet q lz no habeat tatum de illa indulgetia tn plus habebit de remissione pene pro tali facto q no haberet p alio simili ceteris paribus fcto vbi non datur talis indulgentia. Jnn. et ho. tame tenent q dumo quis faciat quod imponit ea habebit sed magis placet opinio sancti Bo. nec per hoc se quitur q ho debeat dimittere alia ope ra meliora vel satisfactoria ethmoi solu intendere: q licet iste plus dimitat de pena alie tn suntmagis meritorie pmij essentialis q est melius et preseruatiue a recidiuo et sub iugatiue carnis dnio ronis. aduerte hic q aliqn dicitur damus indulgentia oim peccatorum vel centu annorum de penitetia sibi iniucta q tuc solum remittitur penitentia imposita a cofessore et ideo si moreretur no stat im euolaret q no imponitur eq coiter. aliqn dicit damus idulgentia om niu peccatoruzde quibus contriti et ore confessi sunt et sic oblita non remittun tur vel ignorata. aliquado simpliciter dat remissio oim pctorum tuc si nullum post conmiserit stati euolaret ad gloria si moreret intellige etqopi. s. bo. predicta no intelligit qn indulgetia dat sic. damus indulgetia cuicuq diceti dece pat nr vl dati vnu ducatu tali loco et hmoi in talibus no requirit codecentia psone vel status sed effectus operis impositi. sz intelligit. s. Bo. qn iponit aliquid generaliter q tuc intelligit q illud dz iplere sm q facieti conuenit not. et q isti annivel dies indulgetie no sunt ani ce li vel purgatorij sz anni huius vite qd e dicere q tm dimittut de pena qtu si p anu vel per tot dies fecisset pniam ¶ Sz qrovtru dies istivl ani idulgetie [sect. 3]sint vtiles vel cotinui. Rn. ho. i. c. cu ex eo d pe. etre. et seqt pa. ibide q dies erut vtiles anus vo continuus. vult dicere. q si sacerdos imposuit alicui vt ieiunet. xl. dies siue continue siue interpolate accipiedo idulgetia. xl. dierum erit absolutus. Si vo dz agere pniam p annu qliscuq sit illa pnia puta ieiunadi p annu qlibet septimana bisvl ter q ista solumo tollit p indulgetia ani ita q idulgetia no diuidit p dies sz valet respectu ani itegri put pnia e anis. sz ego hoc vlti mu credo veru qn indulget anus de in iiuctis penitetijs put aliqn dr vt i. d. c. cu ex eo. Secus aut credo qn simpliciter dat anus idulgentie q credo sit vtilis et sic dimittit de pena debita pcto in foro aie siue sit i posita a sacerdote siue a iu re siue a diuina iustitia. ccclxv. dierum si e plearia stati euolat si i tali statu moritur nec purgatorium sentit sm ho. ¶ Quomo intelliget indulgetia. Rn. q [sect. 4]certa doctrina no pot dari sed inspiciatur eius verba et sic sm q sonant intellige. ar. de priuile. c. cu et plantare. sub intelliguntur tamen aliqua semper scilicet q dans habeat potestatem et suscipies sit debito modo dispositus de qui bus infra dicetur et tertio q faciat qd in ipsis cotinetur sm q ei conuenit fa cere. Jtez aduerte q quando datur indulgetia sic puta a primis vesperis vsq ad secudas vel vsq ad octo dies sic solu semel habetur. etiam si intrat de cies secus si diceret q toties quoties qs visitauerit vel quado est ppetua sz san ctu Tho. in. iiij. di. xx. et cal. q allegat. c. pmu de filijs psby. li. vj. et. c. no pot. Rn. lj. de pbe. li. vj. et sequit Jo. an. et Ge. i. d. c. idulgetia. Math. tn vt recitat Car. in cle. j. de puile. tz q etia habebit toties quoties visitat etia quando est tpalis et sequit ipe Car. et in cle. ij. de pe. et re. et credo verius. ¶ Quis pot dare idulgetias. Rn. q so[sect. 15]lus papa pot dare plenarias et in toto orbe q ipe solus est assumptus i plenitudi ne ptatis. d. c. cu ex eo. et. xxiiij. q. j. quod cuq. Jte legati dni pape possut de iure ppetuas idulgetias in terminis sue legatiois sicut et ppetua statuta de offi. le ga. c. vltimo in tex. et i gl. ite archiepi in sua puincia et epi in sua diocesi dumodo no excedat summa dierum. xl. siue sit p anniuersario ecclie siue p qcuq alia ca in dedicatioe vo basilice possunt cocedere vsq ad summa vnius anni et no plus siue dedicet ab vno epo aut archiepo siue a pluribus vt i. d. c. cu ex eo. et. c. nro eode ti. hoc no. cardi. in. d. cle. ij. q si excedat huc nuerum no valet. vt i. c. idulgetia de pe. et re. li. vj. qd itellige sm gl. ibi de quo ad excessum no quo ad numeru concessum alij aut plati iferiores siue seculares siue regulares vt abbateset hu iusmodi no possunt facere aut dare indulgetias vt no. gl. i. d. c. nro nisi ex spa li cocessioe aut priuilegio vel alia ca legitima: puta pscriptioe et hmoi id ei copetat vt in. c. accedetibus de excess. pre la. possunt tu coicare bona sui collegij. item sacerdotes in foro pniali possunt dare indulgetia illis quos possunt absoluere ita refert dominus Car. in cle. religiosi de priuile. aluariu hoc tenete argumeto. c. deus q de penite. et remis. sz tu vide gl. i. c. mesura de penite. distin. j. que hoc tenet. hoc ide tz Pa. in. c. sicut dignum de homici. allegat. capitulum que penitet de pe. di. j. hoc idem tenent Jnnoc. et ber. in. d. c. quod autem sed de quanto non determinatur nisi quod al uarius dicit qd pot dare indulgentiaz annorum vel dierum sicut ei videbitur dumodo discrete faciat. hoc ide tz Jnn. vt refert et sequit Arch. i. d. c. indulgentie. ad iura q vident cotraria. Rn. arch. q est verum de generalibus aut pu blicis remissionibus q facere non possunt vel debet intelligi de pnia iniucta a superiore puta epo qua remittere no potest. xxj. di. inferior. Qd limita sm quod dixi s. confessio. vj. §. iiij. ¶ Quid si pfati plati no sunt sacerdo[sect. 6]tes. Rn. lau. in cle. si dni in fi. de reli. et vene. sanctoru. q nihilominus pnt dare. ar. d. c. qd aut de elec. trasmissaz lz Hos. dicat q non debent nisi sint psbyteri. ¶ Vtru durent post morte cocedentiu. [sect. 7]Rn. q sic sm Jnn. in. c. q translationez de offic. le. et est dictu solene facit quod no. lapus in. c. fi. de rescrip. li. vj. et sequi tur. Ge. ibidem facit qd no. gl. et doctores in. c. cu ad hoc de clericis non residetibus. et laudumus in cle. fi. de electio. et facit ad literas q saluuscoductus no ex pirat morte cocedentis. vide gl. singulare. in. c. cu eo. de ele. in. vj. nec ob. l. fi. ff. de penis q loquit in penalibus qd bene not. pa. vo. in. c. fi. de offi. lega. ide tenet quo ad indulgentiam de qua hic loquor sed de indulgetia seu lnia vt pu ta eligendi confessorem vel non reside di in bnficio no sz tz q expirat morte cocedetis vel finito eius officio nisi sit facta cu cae cognitioe et consensu sui capi tuli q est in piudiciu ecclie: et sic tene q in concessioe piudicatiua cocessa per infe riores pape sine cae cognitioe expirat: secus esset si cocederet a papa vel no eet alteri preiudicatiua sic concordat doc. ¶ Quid si tales dates sint in peccato [sect. 8]mortali. Rn. sm Hu. q nihilominus valent ppter officiu qdiu tollerant ab ec clesia Facit. c. dictum est. j. q. j. ¶ Vn assumuntur iste indulgetie. Rn. cois opinio doc. ta theologorum. in. iiij. q [sect. 9]canonicoru in. d. c. indulgetie et cle. vni ca. de reli. et ve. sanctorum et in. d. c. qd aut est. q sunt ex abundantia meritorum que vltra mensuram demeritorum suorum sancti substinerut et xpi. Sz ego teneo cum Fra. de may. in tractatu de indulgetijs q cum merita sanctorum sint vltra codignu remunerata a deo et sic exhau sta q solu dant ex merito xpi et passionis eius cuius minima gutta sanguinis vel sudoris sufficeret ad expiatione oiz peccatorum q vnq fuerut ppetrata aut p petrabut q eius respectu nihil sunt oia vt i. c. danamus circa fi. de sum. tri. q vere dolores nros ipse portauit de cele. mis. c. cu Marthe. cuius dispesatio tradi ta est sup terra illi q cura hz mistici cor poris et claue totius ecclesie militatis de trasla. c. quato. et. xxiiij. q. j. c. quodcuq. ¶ Sub qua forma sunt cocedende que [sect. 10]storibus. Rn. q secundum forma q scribitur in. d. c. cum ex eo. ¶ Vtru pfati prelati possint concedere in [sect. 11]dulgetias no suis subditis. Rn. q non nisi in duobus casibus. Primus est in. c. nro. de pe. et re. vbi archiepi concedunt simpliciter p tota puinciam lz no sint eius subditi nisi in casibus a iure expressis intellige tame q no valent nisi existetibus de puincia no aduenietibus q ibi no habet domiciliu. Scds casus est quando illi q volut eas accipere ha bet licentia a pprio epo sm aliquos vt no. Jnn. i. c. qd aut de pe. et remi. alij vo dicut q etia de licetia pprij sacerdotis parrochialis possunt ipsas accipere et cu hoc tra sit ho. Guil. vero i Spe. dicit q tutius est q habeat consensus epi et sm eude sufficit etia consensus metropolita ni sui. d. c. nro. Addit etia Guil. ibide q ex ca. iusta pot eps statues i diocesi sua cocedere vt idulgetie sue psint venieti bus de diocesi aliena. facit. d. c. qd aute no tame posset cocedere q idulgetie ab alijs epis i eius diocesi cocesse valeat. ex q pz q illi q habet lras diuersorum eporum dates idulgetias facietibus eis eleemosynas no valet nisi quo ad indulgetia pprij epi vel nisi habeat licetia a proprio epo vel sacerdote vt tales indulgetie ei prosint de fo. compe. significasti. ¶ Sed quid si eps cocedit indulgetia [sect. 12]et archieps silr tale qd facietibus. Rn. q oes subditi epi habebut vtraq alij vo habebut soluz archiepi sm Host. in d. c. cum ex eo. ¶ Pro quibus causis indulgetie sunt fie [sect. 13]de. Rn. scdm coiter doc. q p dei laude et gloria q pcipue relucet i sanctis eius: san cti vo honorant in costructioe ecclesiaru et comemoratioe virtutu et ideo recte datibus celebrantibus eorum festa existen tibus predicationibus visitantibus eorum ecclesias et hmoi. ite scdo pro coi vtilita te et defensione fidei terre sancte pmotione studij et huiusmodi. ¶ Vtru possint dari pro teporalibus ta [sect. 14]tu. Rn. q no simpliciter sed bene pro te poralibus ad spiritualia ordinatis sm. S. Bo. vbi. s. et sic non est simonia. ¶ Vtru pro spualibus tantu. Rn. q sic [sect. 15]sicut Jnn. iiij. dedit indulgetiam. x. die rum orantibus pro rege fracie et predicantibus crucem. ¶ Vtru pro remissione iniurie. Rn. S. [sect. 16]Bo. q non q in datioe indulgetie debet attedi. illud q sit mere voluntatis no necessitas sit etia quid taxabile sit etiam aliquo modo penale si recte datur quoru primum deficit in proposito. ¶ Quibus psunt indulgetie. Rn. vt col[sect. 17]ligo ex Jnn. et Host. i. c. quod autem de pe. et re. et etia a Tho. in. iiij. di. xx. q vt valeant requirunt secudu aliquos. vij. ¶ Primum q sit cotritus et confessus: videt tame satis rationabile q hoc intelligatur sm ecclesie interpretationez vnde ille q fuit cofessus in pasca et post cecidit in mortale peccatu si coteratur de eo et deliberet confiteri in quadragesima futura censebitur confessus et con tritus et sic habebit indulgentiam et lz hec sit pia opinio quam pa. in. c. omnis vtriusq. de pe. et remis. tagit et Jo. an. in d. c. q autem. et in gl. in cle. vnica de reli. et ve. sanctorum et Card. ibidem tenet tn tutius est q confiteatnr maxime cu vix sciat seculares vere conteri si confiteri non pot comode conteratur et credo eaz habebit: non autem existens in mortali. s. non contritus. ¶ Scdm q habeant deuotionem fidei [sect. 18]qua credat tata potestate esse apud ecclesia quia lz no habeamus manifesta testimonia ante tps gregorij: tn credendu est q etia ante faciebat lz no ita frequeter q ante sua tepora raro poterant fieri ita solenes et catholici quia erant magis perfecti non ita indigebat. ¶ Tertium q sit subditus eius qui fa[sect. 19]cit sm q dictum est. s. ¶ Quartu qd faciat illud p quo dat in [sect. 20]dulgetia alias non valet quis habeat bona voluntate na sm Tho. in. iiij. xx. di. no instate coditione no pot qs consequi qd sub coditione cocedit nec ob. q deus respicit bona volutatez. xiiij. q. v. si qd. q veru qtu ad augmetum gre et glie sz no q ad accidetalia cuiusmodi e remissio pene vz tn p accides talis bona volutas q inquatu augmetat gratia p conns et contritionem auget et ita operatur ad remissionem pene. ¶ Sed qd si aliqs facit p eo. Rn. q si in [sect. 21]dulgetia concedes exprimit valebit. als no valebit si hoc exprimit etia si illi pro quo facit si mortuus no p modu indulgentie sz suffragij. et hec est cois opinio theolorum et etiaz tenet Jnno. in. d. c. q aut. nec ob. q dicas papa no habere au toritatem sup mortuos: q hoc est veruz per se directe. sic no valent mortuis indulgentie sed p modu suffragij bn valent. alij aut tenet vt refert Card. in. d. cle. ij. q quado est a papa taliter data q etia p mortuis possit fieri id quod imponitur q valet sm Tho. in. iiij. et pe. et aug. de ancho. in lib. de potestate pape. et ad illud qd dicitur Matthe. xvj. quod cunq ligaueris sup terra et c. Rn. referri ad papa existente sup terra q cu mortuus fuerit amplius ligare vel soluere non pot: reqrit tame si dz valere p alio q ta ille qui accipit q ille pro. quo accipitur sint in statu gratie aliter no valeret neq per modum indulgentie neq per modum suffragij. Et placet mihi. ¶ Vtru religiosus possit facere id pro[sect. 22]q dat indulgetia vt ea habeat. Rn. q lz no habeat ppriuz nec pro sua volutate possit exire claustru supior tn no pot ei dare licetia aliquid dadi vt visitadi loca sancta et sic ea habebit sicut alij no tn debet dimittere religionis obseruatiaz ppter ipsas q plus meretur quo ad pmiu essentiale religionem seruando q indulgentias capiendo licet minus quo ad dimissione pene. ¶ Vtru ille qui dedit indulgentia si fa[sect. 23]cit illa p quo dedit habeat ea. Rn. vin. i d. c. cu ex eo. Et Guil. in spe. et Archi. i. d. c. indulgetie q no. l. vnica. C. ne qs in. c. su. et. l. inqsitio. C. de solu. theologi. i. iiij. di. xx. dicut q lz pricipaliter non possit prelatus sibi dare indulgetia tame data alijs etia sub eadem forma potest ea vti et sic tene q valet vt tenet Gaspar in d. c. nostro. et sequit ge. in. d. c. indulgentie de pe. et re. lib. vj. ¶ Quintum q tm det p quanto nollet [sect. 24]sustinere pena sibi iniuncta: vn quantu daret ne haberet ieiunare tot diebus tm dicunt debet dare si vult eam habere: sed hec coiter no tenetur a doctoribus vt tenet pa. in. d. c. q autem sed sufficit faciat sm q ei conuenit vt dixi. s. ¶ Sextum q ille qui eam vult accipere [sect. 25]non possit facere debita penitentiaz vt petm suum requirit: q si posset facere et non faceret non valeret indulgentia: sz hoc falsum est vt. s. patuit et ideo no requirit necessario ista duo. ¶ Septimu q subsit necessitas in ca p [sect. 26]qua datur sed hoc similiter non est verum q etia sine necessitate potest dari vt. s. patuit: et sic patet q quatuor tantumodo sunt necessaria. ¶ De pena religiosorum pronunciantiuz [sect. 27]vel predicatiu indulgetias indiscretas habet in cleme. religiosi de priuile. vbi patet q peccat mortaliter q prohibet eis virtute sancte obedientie sub pena maledictiois eterne et dicutur predicare indulgentias indiscretas sm glo. qn pnuciant indulgetias no concessas. s. qs no hnt Car. in. d. cle. religiosi dicit q et si sunt concesse eis dumo sint indiscrete adeo q eis no potuert concedi dnr idiscre te sm Pau. q dicit q dnr indiscrete qn concedes excedit quatitate. d. c. cu ex eo. Jde et dicit zeze. q idiscrete dnr qn pba ri no pnt. ar. de pba. qm et. c. post cessio ne et de fide instru. c. ij. sed quo peccent mortaliter tene q solum est qn pnuciat indulgetias no veras aut no validas. Jnepta leticia est filia gule que qn sit peccatu vide ludus. §. ij. Jnfamia est lese maiestatis qualitas reprobata qtum ad vitaz et mores per. arg. a contrario sensu sicut fama est illese dignitatis status. vita. et moribus. coprobatus et in nullo diminu tus. l. cognitionu numerus. §. extimatio. ff. de vari. et extraor. cogni. et io infamis dr cuius status vita et moribus est reproba tus ficut colligit. ff. de in ius vo. l. sed et si hac lege. §. pretor. in gl. et. ff. de obseq. a lib. l. honori. et. l. licet. De his notatis et an et q infamia re moueat a dignitate no. in. l. infamia. p Bar. Bald. et Jaco. rebuffi. C. de decu. li. x. et in. l. j. i pn. p Jac. rebuffi. ibi ab honoribus et dignitate. C. de infa. eo. lib. et Bal. in. l. j. col. x. C. de here. insti. et non pot excep. infamie opponi p infamen. vt no. idem Bal. in. l. cum mulier. ff. solu. ma. et opponit inepte si no exprimat causa vel si no dr q habeatur p ifame. no. ide Bal. in. l. j. q. ij. C. de testa. et Bar. in. l. cum lege. ff. eodem. ¶ Quotuplex est infamia. Rn. triplex. s. [sect. 1]facti hoc puenit ex coi hoim locutione de qua per bar. in. l. de minore. §. tormeta. ff. de questionibus. ¶ Secunda iuris. ¶ Tertia canonica. ¶ Quo incurrit ifamia facti. Rn. q ali[sect. 2]qn incurrit a crimine ita q crime est p pria ca infamie et hec repellit a testimonio i causis grauioribus et i ca criminali sz in alijs admittunt sz q plus et minus sunt infamati aliqn causat ifamia facti ab alio: puta q fuit incarceratus vel fuit ppter crime repulsus a testimonio. vt i c. testimoniu de testibus vel cu pr p vba turpia istituit filiu herede dicedo filiu meu p ditore neq et hmoi istituo herede vel ei lego vt. C. ex. q. cau. infa. irro. l. ea que pater. Jtez causat p vba iudicis dicetis alicui postulanti caluniaris vel bene faceres si ad frugem melioris vite conuerteres et hmoi. vt in. l. verbu. et in. l. interlocutio. C. e. ti. Multis et alijs modis incurrit vn qn apd bonos et gra ues viros ifamat ex aliq facto sic icurrit ifamia facti. d. l. lz. et. vj. q. j. sut plurimi. vt no. i. c. lz ex quada de testi. Jnfamia em no faciut dicta paucorum nec mul taru leuiu psonarum dumo apud graues et bonos non sit opinio lesa. et not. q hic graues dnr q no sut leues puta e ho bo ne fame et opinionis antiquus sicut bn meritus dr. q no demeruit. ff. d leg. ij. l. cu pr. §. rogo. et. l. cu qda. in pnc. de scruti. c. vno. Vn et senibus maior fides adhibet. ff. de fide instru. l. vlt. et ar. ff. fami. herci. l. si q sut. vbi heres in maiori pte prepo nit illi qui in minori parte est heres. ¶ Que effectu operat hec infamia q hz [sect. 3]ortu a crie. Rn. q prio repellit a dignita tibus. c. inter dilectos. de excessi pla. q vi libus et idignis porte dignitatis patere no debet et de reg. iur. infamibus lib. vj. Jte repellit a testimonio. Jntellige i ca criminali no aut i ciuili nisi sm qd dixi de infamia q hz ortu a crie. Secus si esset ifamatus q fuit incarceratus et hmoi vel a testimonio als repulsusfuit q no repel lit. Jta no. Jo. an. et Pa. i. c. testimoniu d testi. et i. c. inqsitiois. §. pe. de accu. Rica. tn i. iiij. di. xxv. tz q ifamia facti ipo iure no iterdicit actus legitimos. Alle. c. si qs psbyter de purga. ca. sz sunt talibus iterdiceda donec purgatione canonica fece rit. c. ex tuarum de pur. c. Jte repellit a pro motioe ordinu de accu. Ops deus. lxxxj. di. tatis daniel. et suspedit ia pmotu sz q crime ipedit sz Jnn. de postula. pla. c. fi. de elec. c. sup eo. de renu. c. nisi cu pde. Jte idicit qrela iofficio si testi con testa mentu fratris si infamis heres a fratre fuerit istitutus et rupit. C. de ioffi. te. l. fra tres. Jte purgatione iducit si iudici videbit. de accu. venietes et ibi ho. de hoc et in gl. in. l. nulla. C. ex q. ca. ifa. ali. irro. ¶ Quo tollitur hec infamia facti. Rn. [sect. 4]pa. in. c. ex diligenti. de simo. q tollitur per cotrarium factum. vt not. Jo. vj. q. j. c. oes. in glo. pot etiam princeps disponere vt talis infamia non habeat effectum. vt not. Pa. in. ca. cum te de sen. et re iudica. ¶ Quo incurritur infamia iuris. Rn. q [sect. 5]per sniam et regulare est q no incurrat ifamia iuris in criminibus publicis nisi p sniaz. l. j. ff. de his q no. ifa. no. Dy. i di. regula infamibus et pa. i. c. testimoniu de testibus. et q sint publica crimina hristi de pu. iudi. p totum. De quo vide. s. Crime §. vij. Jte incurrit infamia iuris ipso facto in casibus i qbus iure cauet q in currat ipo fcto vt cu impator militi aufert isignia vl mittit alique in exiliu. l. q ait. §. ignominlosa. ff. de his q no. ifa. ite q exercent iprobu fenus exigetesvsu ras vsurarum. iij. qo. vij §. porro et ibi vide bonu tex. cu gl. ite cu aliqs dephedit in adulterio. l. pala. §. q i adulterio. ff. d rit. nu. vel conhit sil cu duabus vel sil hz duas sposas. l. qd igit. ff. de his qui no. infa. d bigamis nup a nobis ite qui lenociniu exercuit vel filias vel nepotes pstituerit. l. athletas. §. ait pretor. ff. eode. et ibi de multis. Jte qui pugnauit cu fera. ff. de postu. l. j. §. bestias et multis alijs de quibus vide in. d. §. porro. et ad. d. l. athle tas. Et no. q regulariter omnes ifames sm leges sunt etia ifames sm canones. probat hic rex. notatus in. c. omnes vo vj. q. j. not. Jnno. i. c. qualr et qn el. ij. de ac. silr oes qui ex culpis suis ad ordies no pnt promoueri vt in. d. c. omnes. est text. et ibi vide bonam glo. de hoc. et. d. .§. porro. ¶ Vtru cofessio delicti in iudicio reddat aliquem infame infamia iuris. Rn. bar. i. l. ifamez. ff. de publicis iudici. pa. in. c. at si clerici. de iud. q no q iudiciu ptorum vr reqrere ad hoc vt sit ifamis q sit condemnatus de crimine. l. j. ff. de his qui no. ifa. eti ca criminis cofessus no hr pro codemnato. vt. l. si cofessus. ff. de custo. et exhi. re. et ideo bar. i. l. furti. ff. de hisqui no. ifa. dat cautelam vt soluat qn requiritur snia ad ifamiam icurren daz codemnatione an sentetia et sic euadet. ar. l. si reus. ff. de procura. silr not. aliam cautela. s. q talis no litiget p se sed p p curatore q lz ipse codenetur et pcurator procuratorio noie tn in hoc casu nec dominus nec procurator efficietur infamis vt pbatur in. d. l. furti. §. si quis alieno per text. et gloss. et ibi Bart. hic nota. et doct. et nota q loquitur quando quis conuenitur vt condemnetur actione famosa vel ex crimine ex quo se quitur infamia. prima tamen cautela non valeret vbi infamia irrogatur ipso iure vt. in capitu. testimonium de te stibus quia per solutionem videretur reus confiteri crimen. l. ad solutionem. C. de re iud. et. l. quoniam. ff. de his qui not. infa. ¶ Vtrum prelatus efficiatur infamis [sect. 7]si remoueatur propter doluz. Rn. Pan. in. c. licet heli. de simo. et ibi glo. q sic sicut iura volunt in tutore. ¶ Vtrum ifamia iuris tollat executio[sect. 8]nem ordinum. Rn. Panor. vbi. s. q sic et etiam exercitiuz cuiuscunq dignitatis et adimit honorem quesitum et querendum. vt dicit tex. in. l. infamia. C. de decur. et ideo prelatus non expectet sententiam sed resign et sponte a pncipio. et sic euitabit infamiam. ¶ Sed nunquid talis infamia priuat [sect. 9]titulo beneficij et alijs dignitatibus ipso facto. Rn. pano. in capitulo querelam de iureiurando. puto q sic in dignitati bus et honoribus circa titulos beneficiales. probatur ex textu. l. ij. §. miles. et ff. de his qui notan. infamia. vbi gl. dicit quod sicut ifamia priuat ipso facto militem militiavt ibi sic pari ratioe pri uat militia celesti in alijs dignit atibus et honoribus. Jtem videtur velle glos. in. l. frustra. C. de re mili. Jn beneficiali bus autem non inuenio tex. dicitpano. in. d. c. querelam hoc dicentem vnde no debemns imponere hanc penam spiri tuale in ipsis ex quo iure canonico non cauetur expresse vt in simili dicit gl. in c. fi. de iure pa. Fatetur bene idem pan. q collatio facta infami ipso iure e nulla regula infamibus de re. iur. lib. vj. et l. ij. C. de dignita. Facit cap. inter dilectos de excep. prela. ¶ Vtru condenatus de falso comisso in [sect. 10]officio testificadi officiat infamis. Rn. i c. cu dilectus in fi. de or. cogni. q sic si di recte fuit condenatus secus si directe non fuit actum contra eum sed vt repelleret a testimonio. arg. d. c. cum dilectus et. l. lucius. ff. de his qui no. infa. ¶ Vtru snia arbitri infamet. Rn. q non [sect. 11]sz oportet q sit iudicis ordinarij. l. qd er go. §. ex copromisso. ff. de his q no. infa. ¶ Quis potest tollere ifamia iuris. Rn. [sect. 12]pa. in. d. c. cu te. dicit q p solu principe tollitur quo ad eos qui sibi sut subiecti sz no quo ad subiectos pape. sed p ipm papa solu vt in. l. j. ff. de postu. et in. c. cu te de seu et re iudi. et hoc directe sz indirecte pot aliqn eps vt cu dispesat in casi bus sibi a iure pmissis. vt puta codena tus de adulterio efficitur infamis et tamen eps potest dispesare sup adulterio et sic consequeter in infamia sed no pri cipaliter seu directe. et de hoc vide bar. i. d. l. j. et. l. infame in. fi. ff. de publi. iudi. ¶ Vtru papa possit restituere laicu no [sect. 13]subditum sue iurisditioi. Rn. q no. ij. q. iij. §. hinc colligitur. Nisi forte esset si bi necessarius inclinatu et tunc ipse ta tum posset et no alius illos aut de patri monio suo restituere pot et illos qui iuri aliorum no subsunt et oes clericos. vt in c. per venerabilem qui filij sint legitimi notant Bar. Jnno. et Hosti. in. d. c. cu re. ¶ Silr tenent doctores q etia collegiu cardinaliu pot sicut et pa. sz Pa. in. d. c. cu te. tenet contrariu scilicet q non pot. ¶ Vtrum reges possint tollere infamia iu [sect. 14]ris. Rn. q no illi qui subsunt imperato ri sm Jnno. sed bn illi qui no recogno scunt superiorem secundum dnm Anto nium in. d. ca. cum testa mento. ¶ Vtru restitutus p impatorem. idigeat [sect. 15]alia dispesatioe vt promoueat. Rn. sm Pa. in. d. c. cu te. q no dumodo egerit pe nitetiam vel dic q episcopus poterit di spesare respectu crimis quod fuit noto rium vt pmoucat ex quo restitutus est p imperatore vel regem qui non subest imperatori. ¶ Quo incurrit ifamia canoica. Rn. q [sect. 16]ex quolibet pcto mortali. vt. vj. q. j. infa mes. et i gl. i suma. ibid et ista durat doec sublatu sit crime. vt i. d. c. ifames et gl. in c. illi. vj. q. et io post pniam cessat talis i famia. hec no. Pa. i. c. ex diligeti. d stmo. Jnfidelitas vtrum sit peccatum. Rn. Asten. q infidelitas dupliciter potest sumi primo negatiue pure et hec est i illis qui nihilvnq audierut d fide xpiet isto mo no hz rone culpe sz pene q talisignoratia diuinorum est secuta pp pctm primorum paretu: et sic tales infideles no danat pp ifidelitate sz pp alia pcta q sine fide no pnt remitti. et p hoc facit. Jo. xij. si no venissez et lo cutus eis no fuissez pctm no haberet. scz infidelitatis i xpm sm au. scdo mo sum mit infidelitas contrarie. s. inquatu contra riant et contenut credereq audiut sm illd Jsaie. l. dne qs credidit auditui nro et i hoc pprie ro ifidelitatis coplet et sic est mortale pctm et grauissimu iquatu magis elogat a deo no tm q ad affectionez sz et cognitione et io magis puniet qlibet ifidelis p isto pcto q quicuq alius p quocuq alio ceteris paribus. De notatis i hoc. §. et an ifideles sint hostes xpianorum. no. bal. q sic in. l. fi. C. d cap. et postli. reuer. et pnt. c. i ec. no. Ol. co si. liiij. et expellit p supiores de eorum terris. no. ide Oldr. consi. lxxvij. et an subsint pape no. Car. Cle. j. i. ij. op. de testi. et. j. in ver. iudeus. [sect. 1]¶ Vtru oe qd facit ifidelis sit pctm. Rn. Aste. gl. sup illd ad ro. c. xiiij. et. xxviij. q. j. .§. ex his. Oe qd no e ex fide pctm e. dicit q no ois vita ifideliu pctm est sz qn solu faciut aliqd opus ex ifidelitatevel re latu ad ipam vt qn saracenus ieiunat vt lege machometi seruet hoc madante: vl iudeus sabbatizat et hmoi. et sic mor taliter peccat. als secus. quia pnt facere multa q sunt de genere bonorum in quibus no est pctm: an aut vedetes eis vel alio titulo concedetes aliqua quibus vtunt ad eorum ritu peccet mortaliter. dico saluo me liori iudicio q si quis hoc eis venderet vt tales ritus faceret sic peccaret mortali ter q cooparet eoru pcto. sed vedes eis simpliciter aliqs res sz si illi talibus vta tur sm ritus eorum no credo peccet morraliter aliter ecclesia q eos tollerat et pmittit habitare iter xpianos videretur ponete laqueu danatiois xpianus cuz sciat q quasi oia vtatur sm aliq condttio ne suarum sectarum sic iudeus carnes palinas cedros et silia vtitur sm suam lege. ¶ Quot sut species ifidelitatis. Rn. aste. [sect. 2]q si ifidelitas attedat sz cooperatione ad fide sic sunt tres. Na pctm ifidelitatis consistit in remittedo fidei. etsic aut no du suscepte vt in getilibus siue paganis et sic est pma species. Aut fidei suscepte. et isto mo vel i suscepte i figura vt in iudeis. et sic est scda species: vel suscepte in manifestatioe veritatis. vt in hereticis et sic tertia species si vero attedat ifidelitas sm errores ad diuersos articulos fidei sic no sut determinate species infidelitatis cu possint multiplicari in infinitum. ¶ Que est peior infidelitas. Rn. aste. q [sect. 3]illa hereticoru est pessima. vn se pe. so. Melius eis erat no cognoscere via veri tatis q post cognita retrorsum couerti. ¶ Vtrum infideles sint ad fidem coge[sect. 4]di vide quod dixi. s. Baptismus. vj. §. xij. et. s. Fides. §. ix. ¶ Vtru sint in eorum ritibus tolleradi. Rn. [sect. 5]Aste. q lz infideles peccet in eorum ritibus tamen pnt tolerari sine pcto ppter duo vel propter bonu qd puenit ex eis. sicut in rebus iudeorum hoc bonu habemus q fides nostra habet ab eis testimoniu i ta libus ritibus in quibus figurabat. vl so pnt tollerari sine pcto pp malu vitadu vel scandalu aut dissidiu: qd prouenire posset vel impedimetu salutis eorum qui sic tollerati paulatim conuertunt ad fide et propter primu sunt tollerandi iudei. propter secudu solu alij in fideles alias non. ¶ Vtru fideles possint cu infidelibus co [sect. 6]uersari. Rn. aste. q si i aliquo cau ecclia interdiceret ppter aliqd pctm eorum indi recte puniedu sic no liceret. Si aut eccle sia no interdiceret tuc distigue. aut fide les sunt firmi et sic no phibetur conuersari cuz eis maxie si necessitas subest. aut sunt debiles i fide et simplices de quorum subuersione pbabiliter potest timeri. et sic phibendi sunt maxime ne magnaz familiaritatem habeat. neq sine necessitate conuersentur. ¶ Vtru infideles qui no recognoscunt [sect. 7]dnm ecclesie licite possint rebus suis spo liari. Rn. Host in. c. qd sup his devoto. qd sic p illd Mat. vl. data est nihil ois potestas in celo et i terra. quaqua quide trastulit in vicariu suu secus si recogno scut dnium ecclesie nec sunt infesti xpianis. p hoc habes text cu gl. xxiij. q. vij. si de rebus. Jnno. i. d. c. qd sup his tz qd no possunt nisi sint ifesti xpianis vel aliter dliquut i. l. nature et facit p. e. tex. c. disp. xxxiiij. q. viij. Sz mihi magis placet opi nio Host. et maxie i infidelibus occupatibus puicia. Jherosolimitana q cu sit co secrata sanguine xpi et multorum martirum no debet esse sub dnio ifideliu. et hoc in tellige qd possunt spoliari auctoritate domini pape no a priuatapersona. ¶ Vtru infidelibus sit credendu in piu [sect. 8]diciu aliorum. Rn. pa. iteri de here. qd no. ar. d. c. pmi ex quo sunt ifideles deo no presumutur fideles hominibus et ideo testes no admittutur contra christianos ij. q. vij. no potest et. c. pagani. ¶ Vtrum liceat assumere habitu ifideliu. [sect. 9]sic se simulare ifidele. Rn. Ro. qd si fiat ex ronabili ca: lz sicut fecit sctus Sebastianus dumo in tali vestimeto no sit ali qd signu vel aliqs caracter pncipalr co stitutus ad discernedu confessores alicuius ifidelitatis: q sic no liceret q per tale signu metiretur cotra fidei professione. si ne causa vo rationabili nullo mo lz. ¶ Vtru dubitare de fide it pctm morta [sect. 10]le. Rn. qd sic q q dr dubius i fide ifidelis e. c. j. de here. sz tuc dubitat cu no magis dcliat ad vna pte q ad alia secus si titu bat vel vacillat sz tn no firmat se nisi su p fide vera de hoc vide. s. hereticus in prin. et vtru sit disputandum de fide vi de. s. disputatio. Jnfideles an possint pretio induci ad fidem. vide. j. iudeus .§. xxxiij. Jnfirmus famulus an debeat haber salariu vid. s. fa. §. ij. Jngratitudo ¶ Vtrum sit peccatuz. Rn. pe. aureo. in iiij. d. xxij. q. j. in fi. q ingratitudo pot cadere dupliciter: aut tanq circustantia actus sicut est qn aliqs peccans ex aliquo alio fine hz tn ingratitudinem tanq circustatia vt est qlibet qui lz rece perit multa bnficia a deo tn voluntate ductus consentit fornicatioi. et isto mo no est pctm p se sed circustantia peccatum aggrauas. Alio mo considerat ingratitu do per se. sicut qn no est alius finis mouens ad tale faciendum nisi quia despi cit bnficia. vel paruipendit. vel non recogitat. et sic est pecatu speciale. De notatis in hoc. §. et q purgat in gratitudo: per superuenientez gratitudinevt filius no possit exheredari. l. fra tres. C. de in off. testa. et Bar. i. l. liberi. e. ti. cu als sit iusta causa exheredationis vt in autenti. vt cu de appel. cog. §. cete[sect. 38]rum. et in auten. lz. C. de lib. prete. et purgatur etia per ingressuz religionis no. Guil. de cun. et Salyc. in. l. deo nobis. v. qro quis ante ingressuz. C. de epi. et cle. et Bar. i aut. de mona i prin. ibi. omnem maculam. ¶ Vtruz sit mortale pctm. Rn. sz. Tho. [sect. 1]xxij. q si ea q pretermittit facere sunt ne cessitas sic est mortale aut ea q comittit sunt cotra id qdnecessario dz cauere et sic silr est mortale. vel qn ex coteptu pre termittit recognitione beneficij vel recompensatione alias est veniale. ¶ Vtrum ppter ingratitudinem reuo[sect. 2]cetur donatio vide. s. donatio primo .§. xlij. ¶ Vtrum ppter rone ingratitudinis filij [sect. 3]puta quia eu accusauit: et ex omni ca ex qua pot eu exheredare possit alimenta ei denegare. vide. s. exheredatio. §. iij. ¶ Quot modis conmittitur ingratitudo [sect. 4]Rn. sz. S. Tho. xxij. q. cvij. q tribus mo dis. ¶ Primo no recognoscedo bnficia dei et hoim vt dz propterea dicit sen. q ingratissimus est qui obliuiscitur bnfi cium. ¶ Scdo qn no laudat seu non re gratiatur bnfactore. ¶ Tertio quando no recompesat bnficio recepto. s. facien do honorevl seruitiu bnfactori tpe suo. Adde. iij. qn in mete sua cotemnit bnfi cium receptu vel ipsum bnfactore qua si ei iniuriam fecerit dado beneficium. Quinto quando murmurat de benefactore vel bnficio eius eu vilificans. Sex to qn facit iiuria vel aliqd i conteptu illius bnfactoris reddes malu p bono. ¶ Vtru ingratis sint bnficia subtrahe[sect. 5]da. Rn. q aut ex bnficio psumitur q attrahetur ad gratitudinem vel minus malum. etsic non sunt subtrahenda: aut iducunt ex beneficijs ad peiora vel ad perserueran. i maluz. et sic subtrahi de bent. ita no. in. c. no omnis. v. q. v. Jniuria quid est. Rn. quod quadru pliciter accipit. ¶ Primo generaliter. et sic est omne q no fit iure. Facit. c. quid dica. xxiiij. q. iiij. ¶ Secun do accipitur specialiteret sic est iniqtas vel iniustitia iudicatis. q si ius iniquuz et iniustu. ¶ Tertio iniuria dicitur cul pa. vt in. l. aquilia. ¶ Quarto accipitur singulariter et proprie et sic fit. aliquado re. qn manus violeter iferutur. ff. eo. l. j. .§. iniuria. xvij. q. iiij. si qs suadente. ali quado fit verbis couitiado vel cotume liaz dicedo. facit. c. olim extra. e. ti. Fit et tertio modo. s. literis cuz vcz librum vel chartamvel historia ad infamia alicuius pertinente conscripsit coposuit. vel edidit vl dolo malo fecit vt aliquid horum fieret puta dimisit scriptura cadere in platea ar. ff. de ver. signi. l. late. nec distiguitur vtru nomine suo vel alterius ediderit. vel vtru nome expresserit illius qua intendebat infamare vel no dumodo ali ter per circustatias cognosci possit. eod modo tenetur si sine scriptura in notaz vel signu aliqd istorum pdidit puta veste lugubri vtitur in iniuria alicuius. vl cor nua posuit in porta et hmoi. ff. de iiuri. l. item apud labeonem. §. ait pretor no quid infamadi causa fiat. et. v. q. prima capitu. quidam maligni spiritus. et de ista quarto modo. d. hic loquor. De notatis. in hoc §. et q iniuria sit quicquid non iure fit. Jtez contumelia item damnum. l. j. in princi. ff. de iuiu. et q iuiuria illata a paretibus contra filios et descendentes vsq ad. vij. gradu no psumit illata aio iniuriadi ideo non est punibilis. no. Bar. in. l. vt vim. col. ij. de iusti. et iure. et gl. in. l. veste. ff. de inur. ¶ Quid de illo q dicit alicui latro fur [sect. 1]homicida et hmoi cu dicat veru. Rn. sm Ho. q si facit aio accusandi vel denunciadi ad puniedu delictu et probauerit no punit nec tenet iniuria. ff. eo. titu. l. eu qui. in prin. vbi dr pcta em nocetiuz nota esse et expedire et oportere. et. C. eo. ti. l. si quide et ide si faciat excipiedo vt eu repellat a testimonio de testi. c. ex pte. vel ab ordine aut beneficio de accusa. c. sup. his. q hec a iure cocedit. et nemo facit iniuria qui vtitur iure suo. de elec. c. cu ecclesia vulterana. si vero dicit ad ifaman. tm q psumit quado non hz causam iusta dicedi tuc iniuriam fa cit et codemnandus est. d. l. si quide. et. l. iij. C. eo. vj. q. j. ex merito. et. c. deteriores. et no. ho. et ber. in. c. si culpa. eo. ti. ¶ Quis pot facere iniuriam. Rn. q ille [sect. 2]tm qui et pati eam pot. Fallit hoc in furioso et puero qui non est doli capax cui iniuria fieri pot. ipsi tn alijs no possunt facere et ide de dormiete. aduerte tame q nemo iniuria pot facere nec tenet de iniuria. nisi q scit se iniuriaz facere vel scire debeat etia si ille cui fit nesciat q si quis p iocu pcutiat aut du certat. no tenet iniuriaru. hec habent. ff. e. l. illud ibi etia dicit naq hi pati iniuria possunt no facere cum iniuria affectu facie tis constat. xv. q. j. §. illud. ¶ Cui dat actio iiuriarum. Rn. q illi q ea [sect. 3]patit. et no. q neduz iniuria fit in psona propria alicuius sed etiaz ei dr fieri si fit in filio vel ei que hz in potestate. instit. eo. §. patit. du tn iniuria sciat eum filiu familias lz ignoret cuius dat etia actio filiofamilias in noie suo. l. filiusfa. ff. de ac. et et ob. item in sposam vel vxore. et sic datur actio viro et mulieri et si sit filiafamalias etia patri. l. j. §. v. ti. ff. eo. non ta men eam que fit viro iniuriam patitur sponsa vel vxor. quia vxores a viris no viri defenduntur ab vxore. i. ij. ff. eo. de sponsa. dicitur in. l. Jtem apud labeonem. §. sponsum Jtem datur heredi ob iniuriam factam cadaueri defuncti cuius est heres. Jdem si fama defuncti sit lacessita. d. l. j. §. sz si forte cadaueri. Jte dat dno ob atroce facta seruo. d. l. Jtez apud labeone. §. pretor ait. ij. et. §. seq. et insti. eo. §. seruus Jtem dat epo pro iniuria facta clericis et abbati in suis mo nachis vt no. in. c. parochianos. de sen. excommu. ¶ Nunqd matrone in veste meretrica[sect. 4]li deprehese fiat iniuria si intentet. Rn. q no facit. c. in audie. de sen. ex. no iniu riat matrimonio sm ho. et ber. q ipsum ignorauit. C. de adul. l. si ea. sicut nec mi litie q milite ignorat. ff. lo. l. si ignorans secus si in habitu honesto. ¶ Vtru iniuria qs possit repellere. Rn. [sect. 5]q defendendo solu sz pcutiedo fuit diuersa opinio hug. in. §. si vero. 50. di. tenuit q no licet. ber. vero et Lau. in. c. suscepimus. de homi. restringit hoc ad clericos. Sed ego dico scdm doctrina Ale. in. iij. pte summe q etia pcutiendo licet necessitate cogete si iniuria aliter vitari non pot et nedu laicis sed etia clericis de quo vide. s. clericus. x. et homicidiu. iij. et defensio. §. iij. ¶ Vtru iniuriatus teneat ea remittere [sect. 6]Rn. gl. i. c. si qs cotristatus. xc. di. q non q ad actione. s. vt satisfactione heat. xxiij. q. iiij. si illic. imo dicit q bn facit agedo vt satisfaciat. xlv. di. et q emendat. xxiij. q. v. de occidedis. q iniuriator tenet ne dum petere venia sz etiam satisfacere de dano dato ex iniuria si potest aliter no pot absolui nisi iniuriatus remisisset actione iniurie liberaliter quo ad conscietia. Sz racore cordis etia iiuriate no sa tisfaciedo tenet iniuriatus dimittere vt de peni. di. v. c. vlt. imo nuq dz admittere eo q no licet alique odio habere. xxiij. q. iiij. cu in. l. xj. q. iij. c. inter verba. ¶ Quo dimittit seu tollit actio iiuria[sect. 7]ru. Rn. q tribus modis. ¶ Primo remissioe vt per supplicationem aut preces. xxiij. q. iiij. si illic aut per pactum. ff. de pac. l. si tibi decem. §. j. ¶ Secundo ramittit dissimulatioe. ff. de iniur. l. no solu. §. j. et insti. eo. §. vlt. Vn si iniuria illata et p annu vtile si est p metu aut cotinuu si alio mo est illata no agit abolet l. si cu exceptioe. §. i cae. ff. qd me. ca et. C. de iniur. et qd no. i gl. l. si no couitij posset tame idirecte agere etia post annuz p via exceptiois: puta si esset excoicatus iniuriator ne absolueret sm Ho. et Pa. i c. ea noscit. de sen. exco. ¶ Jte tertio remittit actio iniuriaru salutatioe deosculatioe comestioe et hmoi signis. Na hmoi signa sut recociliatiois sicut subtractio e signu iimicitie. vt no. gl. i. c. cu Adrianus. lxiij. di. et i. c. cu sup abbatia de officio dele. Qd intelligo veru nisi a pn cipio puocasset aduersariu citare eu fa ciedo q tuc p osculu et pdicta signa no tolleretur nisi expresse renuncietur vel trasigatur. et sic intellige predicta. l. non solu. §. j. No credo etia q tollatur actio iniuriaru si ho exhibet signa que neces sario tenet exhibere inimicis q per illa non dr quis reconciliatus. et p hoc facit q no. Bart. in. d. l. si tibi dece q infirmus sacerdoti dicedo q remittit iniuria sibi illata intelligit remisisse odiu et non satisfactione iniurie qd not. Jtez tollitur actio iniuriaru quotienscuq qs incitat iudice vt torqueat iniuriante eo ipso q ipsum torquet aut condenat ad vindictam remittitur iniuria. Vnde aliam sa tisfactione p iniuria petere non poterit vt est bonus tex. et ibi Bar. in. l. sed et si vnus. §. si ante iudice. ff. de iniur. nisi p testeris q ex hoc no vis tibi piudicari quin pro tuo iteresse possis agere actio ne iniuriaru vt. l. fi. ff. de iniur. Jtem remittit per morte q iniuriaru actio non transit ad heredem ante litis contesta tione mortete iniuriato vt. l. iniuriaruz in principio. ff. de iniur. et hoc oia limita sm Pa. in. c. olim. de iniur. quo ad actio nem iniuriarum vera sz no quo ad dana et expensas q p hoc tollitur quin agere possit ad restitutione. ar. c. j. d iniurijs et sic serua in coscientia et etia si iniuriatus no ageret tenetur ad interesse et danuz qd intulit nisi ipse remittere velit vt in d. c. j. no. sm Hosti. in sum. ti. de pe. q si iniuriatus nollet coponere cu iniurian te vel nimis grauaret eum tuc iniuriator in coscientia posset tenere arbitriuz iudicis penitentie. ar. c. veniens. de iureiura. et. c. ij. de arbitris. ¶ Aduerte etia q si qs soluat pecunia [sect. 8]p remissioe iniurie obtineda ifamis efficit nisi pactu fiat autoritate iudicis. ff. de his qui no. in fa. l. furti. §. pactus. no. Jo. in. d. c. si illic. Silr esset ifamis si eet condenatus p iudice siue ciuiliter siue cri minalr agat. ff. de his q. no. ifa. l. athletas. §. vltimo. et io cu agit conalique costi tuat pcuratore vel faciat copromissum vt. s. dictum est. Jnfamia. §. vj. ¶ Quado aut iniuria dicatur enormis [sect. 9]vel atrox. vide enormis. Jniustitia vtrum sit pctm mortale. Rn. sm sctm Tho. ij. ij. q. lxx. q iniustitia e duplex vna illegalis opposita iustitie legali. et hec sz essentia est vitiu speciale inquatu respicit obiectu speciale. s. bonu coe qd contenit: sed quo ad occasione est vitiuz generale q p contemptu boni comunis pot ho ad oia peccata deduci sic etia oia vitia inquantu sunt con bonu coe ratione habet iniustitie quasi ab iniustitia. Alia iniu stitia dicitur secundu inequalitate qua dam ad alterum prout. s. homo vult ha bere plus de bonis. s. diuitijs honoribus et minus de malis. s. laboribus expensis et sic habet materiam specialem et est vitium speciale oppositu particulari iusti tie de qua ifra. Justitia facere aut iniu stu ex genere suo peccatu mortale est q ifert nocumetu pximo qd e cotra charitate. excusat aut vt no sit mortale pctm vel ratioe ignoratie sz philo. v. ethicorum. Jte rone paruitatis vt si qs auferat do mu alicui q deficit a rone pfecta eius qd est iniustu facere inquatu reputari pot no esse omnino cotra volutatem eius qui hoc patitur et hoc probabiliter. Ad propositum eorum que hic dicuntur et qd iniustitia snie non agruat nullitate. l. cu putare. ff. fa. hercis. nec psumit. l. herenius. §. canina. ff. de euic. Jnobedientia vtrum sit pecatum mortale. Rn. distin guedo aut est circa pcepta diuina et scie ter vel ex ignoratia q no excusat de q supra ignoratia. §. iiij. sic semp est mortale. facit. xij. di. §. porro. et. lxxxj. di. c. si q psbyteri sut. vbi dicit idolatria. et. xiiij. q. j. qsqs. si vo fiat cotra ex ignoratia q excusat sic no peccat mortaliter. aut ino bedietia est circa precepta iuris positiui et tunc distinguo q aut talis lex seu pceptu p longa tepora no fuit receptu papa sciete et trasgressores no puniete et sic no est mortale pctm imo excusant. facit qd no. pau. in. c. cu oli de cle. coning. vbi declarat grecos no peccare lz accipiant vxores clerici eorum ex quo not. q quando lex generalis recipit in vsum a certo genere psonaru et alio no: q no obseruantes no peccant salte post longa tpa. §. leges. iiij. di. et qd no. doc. in. c. j. de treu. et pa. nec obstat q ibi tz Host. q loquit qn talis preuaricatio est peccatu de sua natura q tuc no excusat no receptio secus esset si essent eiusde generis et maior pars acceptasset q lz superior no puniret tame minor pars no ex cusaret sz haberet locu multa p patien tia tollerant et c. c. cu ia duduz de pben. Jdem dico si talis lex fuit recepta sz p cosuetudinem abrogata q no peccant iobedietes vt. s. dixi. Consuetudo. §. ix. et. x. aut talis lex no est abrogata ne per conria cosuetudine neq p no acceptatione: et tuc fuit diuersa opinio inter doc. qda dicut vt Collectarius i. c. j. de costi. et multi alij: q talis inobedietia no e mor tale pctm nisi fiat ex cotemptu: et hmoi opinionis vr fuisse beatus Ber. li. xj. de pcepto et dispe. vbi dicit no qualiscuq madati pteritio criminale inobedietia facit sz repugnare et nolle obedire Jde in li. viij. dicit si verbu loco vel tpe siletij p obliuione surreptu fuerit con preceptu venia facillime ipetrabit: q etiam vix peccatu reputabit. Jde in li. xij. ibi de dicit si iubete seniore mihi siletium vbu elabit reu me esse fateor sz venialiter. Si vo ex coteptu scies deliberans spote in verba prumpo puaricatorem me costituo et criminaliter: hec ille Alij tenet q pdicta opinio est vera nisi fiat ex cosuetudine cotra lege: q sic etia esset mortale. et huius opinionis videtur Ric. de media villa in quol. j. q. xix. alij vo dicut cosideranda verba legis: q si precipit per verba coia. vt puta statuimus ordinamus: et similia. sic veruz est q no est mortalis inobedientia: nisi sit ex coteptu et qd sit contemptus vide. s. Contemptus. Si vero lex loquitur per vba preceptiua seu eqpollentia. sic est mortalis inobedientia quis no fiat ex cotemptu: dummodo scienter et sine ca ronabili: et p hoc facit. c. ij. de ma. et obe. et. c. qd precipitur. xiiij. q. j. et huius opi nionis videt Pa. in Rub. de obserua. ie iu. alij vero tenent vt sanctus Tho. in iiij. di. xv. ar. iij. q. j q precepta iuris po sitiui magis obligat ex intetione legislatoris q ex ipsis verbis: et ideo transgressor talis magis est reputadus qui obuiat intetioni legislatoris q qui de uiat in aliquo a legis ordinatione. Jntentioni autem legislatoris obuiat qui ex cotemptu vel sine aliqua rationabili causa preceptum non seruat. secus in casu in quo probabiliter credi potest si legislator adesset eum obligare no vel let talis non est reputandus precepti trasgressor nec peccat mortaliter. et hec videtur concludere cum opinioe Rub. que magis mihi videturequa. et ideo se queda. qua etiam sequitur archi. lxxvj. distinc. in c. vtinam. et Ge. in. c. generali. de elec. lib. vj. Facit pro hac opinione gl. in. c. quisquis. iiij. q. v. et. c. honora tus. lxxxiiij. dist. c. j. et. x. dist. quis autez. et quod no. Pa. i cle. j. de eta. et quali. na duru valde videtur quod platus inten dat semper inijcere laqueum mortalis peccati in suis pceptis: et io soluz credo sit in coteptoribus et illisqui preuarica tione et inobedietiam ducunt in cosuetudinem: que est quidam contemptus intemperatus: et quia sic ex toto frustra tur finis legis: sed inobedietia que no ex cotemptu neq ex consuetudine procedit credo q sit veniale peccatu: cum hec no ex toto frustret finem legis: nec sit totaliter cotra intetione eius. Simi liter dicendum de inobedietia prelato rum aut superiorum. Multo magis ex cusatur a mortali qui facit contra ex igno rantia non affectata crassa vel supina. Si vero inobedietia sit cotra consilia: aut lex consilij est perfectionis: vt mat. Vade et vende omnia. et sic no est pecca tum. Et sic intellige gl. in. d. c. generali de elec. li. vj. et iura que allegat. Si aut lex est consilij reueretie: quod est quando subditus deberet facere: tame superior no vult precipere sed potius cosulere vt abstineat: vt not. glo. in. c. ad au res de tempo. ordina. sic peccat veniali ter: vt nota. Archidia. in capitulo testa mentum. vt distin. et. xxv. dic. §. alias ea demum. Ad hoc propositum et q inobedies dicatur qui vnica citatione requisitus non compareat no. Bar. et doc. l. j. §. j. ff. si quis ius di. non obtem. ¶ Vtrum inobedietia statuti penalis [sect. 1]sit peccatu. Rn. Henric. de gan. in quolibet. iij. q. xxij. q aliquando in statuto sunt duo pcepta puta cum dicit. Statuimus ne quis faciat tale quid et qui fecerit soluat talem penam: et tunc obli gat ad culpam et penaz. Et sic intellige gl. et He. in. c. vt animaruz periculis de consti. li. vj. et Jnn. in. c. quod super his de voto. et Joan. an. in. c. relatuz. ne cle. vel mo. et Ge. in. c. perpetue. de elec. lib. vj. qui dicunt q statutum penale prece ptiuum: licet cotineat aliam pena corporalem obligat ad mortale. Aliquado vero est vnum solum preceptum. puta cum dicitur. Statuimus q si quis fece rit tale quid soluat tale pena et sic obligat solum ad pena ex forma statuti. Ex intentione vero statuentis obligat ad culpaz si passim temerarie aut causa le ui preuaricet. Aduerte etiam q in conscientia neq in primo casu neq in secundo tenetur ad penam nisi post condemnationem secundum glo. c. fraternitas in fi. xij. q. ij. et q licet statutu non sit preceptiuum ex forma tame obligat ad mortale quando imponit pena mu tilationis vel mortis corporalis. Jnquietudo mentis est filia auaritie que communiter est veniale peccatum nisi per eam omit tatur necessaria ad salutem. Jnquisitio est alicuius criminis ma nifesti salte p famam ex bono et equo iudicis competentis canonice facta inuestigatio sm Ho. De notatis in hoc. §. et q inquisitio no tollitur nec impediatur formari per transactione partiu super crimine nec etia per pacez inter eos facta. Bar. no. in. l. transigere. et ibi Saly. C. de trasa. et in. l. si maritus §. si negauerit. de adul. et an et quando sit permissa. no. Spec. in ti. de inquisi. §. j. et Bar. in. l. congruit. ff. de offi. preto. ¶ Quotuplex est inquisitio. Rn. vt col[sect. 1]ligo ex Pa. in. c. qualiter et quado el. ij. de accu. q triplex est. queda generalissi ma qua inquiritur super statu totius puincie vel diocesis et in hac no est opus q infamia pcedat nec habet locu dicta diffinitio: q prelatus tenetur ea facere quolibet anno. c. cu venerabilis de cen si. et. c. romana de censi. lib. vj. Quidam est generalis qua inquirit sup statutu alicuius ciuitatis castri vel alicuius loci: et de hac no loquitur prefata diffinitio q no requiritur infamia vt i. c. j. de offi. or. l. cogruit. ff. de offi. psi. Tertia est inquisitio specialis que fit contra certa persona. et hoc pot fieri dupliciter. Primo no ad imponendam penaz: sed ad peccatum euitandu ex debito officij vt puta q matrimoniu non contrahatur propter impedimentu de diuor. c. porro. xxxv. q. vj. si duo. Et ide dic quando vult inquirere de aliquo canonico impedimento eade ratione sm ho. Jtem ibi agit de restitutioe vsurarum et debito res propter iuramentum impediuntur petere. Jte generaliter quado vult inquirere de aliquo crimine no ad priuatum comodum sed tantu ad penitetiaz peccati. et tunc non requiritur infamia precedes sz Jnn. et sequitur pa. in. d. c. qualiter et qn facit. c. cu dilectus et. c. nihil cu si. de elec. et. c. fi. de cla. d spo. et qd no. p Jnno. in. c. j. de excessibus pla. Secudo pot fieri inquisitio specialis ad penam imponeda: et tuc si fit ad denuciatione publici officialis. sic no opz pcedat infamia. l. ea quide. C. de acc. c. preterea d testi. coge. sed opz sit notoriu als no cre dit ei de q tn dic. vt. iiij. q. iiij. §. vlti. als et no precedete ifamia pcedere no pot i inquisitioe ad pena imponeda vf in d. c. qualiter et qn et no. Pa. in. c. ad nraz el. ij. de iureiu. ¶ Sed qritur qlis infamia dz precede [sect. 2]re. Rn. Pa. i. d. c. qualiter et qn. q si fit in qsitio cotra platu seculare opz sit talis et tata q si ne scadalo vel periculo dissi mulari no possit. vt i. d. c. qualiter et qua do. Si vero cotra prelatu regulare puta abbate vel priore conuentualem sic debet seruari dispositio prefati. c. quali ter. Si contra regulares inferiores. sic puto q no requirat tata infamia sz solu fama plublica cu indicijs vt suspitionibus aliquibus aliter in ca criminali no credo iudexpossit pcedere adalique actuvel capture: aut attestatiois persone tormentoru: aut inquisitionis infamationis vt no. Jnn. et Jo. an. in. c. qua liter et quado et. d. An. ibidem similiter Ang. in. l. si vacantia. C. de bo. vacan. et bart. in. l. de minore. §. tormenta. et. l. fi. ff. de questi. Jn alijs aut a predictis. s. a cap tura: aut restitutioe et ceteris predi ctis si no seruatur ordo ad vnguem no obest. Pa. tamen tenet in. c. pe. de accu sa. q etiam sine infamia cotra claustrales potest fieri inquisitio. Quod veruz credo vbi tractaretur de modico preiudicio. Secus si procederetur ad depositionem ab ordine aut incarceratione et huiusmodi secundum pa. in. d. c. qua liter et quando. Si vero inquisitio specialis ad penam fiat contra alios a pre dictis claustralibus sic non potest fieri nisi fama publica precedente et talis fama debet deferri iudici sedenti p tri bunali ad bancuz alias in secreto non valet: ita no. Ange. in. d. l. si vaca tia: et cu alijs idicijs seu suspitioibus. aliter no pot pceder iudex adalique actu vt dixi. ¶ Quomodo pcedet platus in inquisi [sect. 3]tioe. Rn. q pmo dz descendere ad locu vbi conuersatur persona contra qua vult inquirere. q ibi veritas melius inquiri tur. vt i. c. postq. et q no. in gl. de cle. Et hoc intellige si pot comode: als no tenetur. Secudo si inquisitio est generalis dabit iuramentu clericis si est cotra ecclesiam sup his que sciut vel credunt in sua ecclesia reformada taz in capite q in mebris: exceptis criminibus occul tis de mera veritate diceda vt in. c. qlit et quado el. ix. in fi. de acc. Nec iurametu vel interdictum seu excomunicatio lata ab abbate vel alio cotra subditos ne reuelet inquisitori valet neq ligat eos de offi. or. c. pleriq li. vj. Si vero est specialis citabit illu cotra que vult inquirere. di. c. qualiter el. ij. §. dz et. v. q. ij. si primates. Tertio pcedet ad receptio ne dictorum eorum clericorum quos inquirit vel testiu si qui producut ab aliquo presentibus tame eis cotra quos inqrit nisi per cotumacia se absentent. et ea q eis obijciutur et nomina testiu sunt eis ex ponenda. Fallit hoc in casu de quo j. Jn quisitio. §. xj. Quarto exceptiones tam contra testes q alios et replicationes legitimas admittet vt deponendi falsum audatia prohibeat vt in dictis. §. dz. et. c. si. primates. ¶ Vtru ille cotra que sit iquisitio pos[sect. 4]sit negare infamia pcesiisse. Rn. q sic. et sic oportebitq prio iudex hec cognoscat. vn si infamatus no inuenitur non poterit iudex pcedere. als sic. c. cu opor teat. de accu. et. d. c. qualiter el. ij. et lz accusator pbet eu ifamatum: nihilominus reus poterit probareq sit bone fame. ar. de pur. cu in iuuentute. et potetius est priuilegiu bone fame q infamie ar. c. lcz in fi. de accusatio. et no. ber. in di. ca. qualiter el. secundo. ¶ Vtrum ille con que iquiritur possit recusa [sect. 5]re iudice si hz illu suspectu. Rn. q. fic. c. cum speciali de appella. vt puta quis ex odij fomite procedit. vel q est crimi nosusar. iij. q. vij. iudicet ista tn quo ad omnia no sunt seruanda ininquisitioe regulariu. q facilius et liberius possut a suis administratioibus ammoueri. di. ca. qualiter el. ij. Quod limitat nisi in graui preiudicio infligendo. ar. di. ca. qualiter el. ij. in fi. in verbo facilius et liberius. ¶ Vtru inquisitores generales possint [sect. 6]procedere ad inquiredu de veritate cri minu etia no receptis testibus sup ifa mia. Rn. Pa. in. c. cu dilecti de accu. q sic satis est q eis constet de ifamia ppter frequete clamore: secus est i delegato ad vna cam tm vt in. c. cu oporteat de acc. Quis pot inquire. Rn. q qlibet prela[sect. 7]tus cotra suu subditu imo tenet ne san guis subditorum exquirat in die iudicij d eorum manibus d of. or. c. irrefragabili. d regula. c. vl. Facit. c. lz hely. d simo. xxxvij. di. ligant. et. d. c. qualiter el. ij. ¶ Vtru moachi et religiosi possint dpu [sect. 8]tari generales inquisitores a sede apo stolica. Rn. Pa. in di. c. cu dilecti. q no: nisi sint in dignitate vt in. c. statutu de rescrip. li. vj. no. q dicit Pa. in. c. causaz el. j. de iudi q appellatioe fratrum in statutis et odiosis noveniut moachi. Jde dic in monialibus vt no veniat appel latioe sororum et dnr pprie fratres mendicantes similiter et sorores non mendicates vero et habitates solitarie mona chi vel moniales appellantur. ¶ Vtruz eps possit dispensare in crimi [sect. 9]nibus ne platus amoueatur ab offo. Rn. pa. i di. ca. qualiter et quando el. ij. q sic qn procedit per via inquisitionis et facit. c. inquisitois de acu. circa pricipuz. vbi dicit q pot superior pena moderare nisi tale sit crimen q impediat ordinis executionem et bnficij retentionem etiam post peractam pniaz. ergo vbicu q ista cessantqtucunq graue sit crime etiam matus adulterio porerit nedum eps: sed quilibet superior dispensarevt si re moueatur ab administratioe. Secus quando procedit p viam accusatio nis: et ita itellige. c. at si clerici: de iudi. ¶ Vtrum de iuribus singularium psonaru sit precededu inquiredo vl extra [sect. 10]ordine sine instatia patris. Rn. Pa. i. c. ad nostra el. ij. de iureiu. q non sed libello oblato et seruato ordie iuris qd et sequit Jo. an. in. c. fi. d fo. cope. li. vj. etia si factu allegatur notorium. facit. l. ad peremptoriu. ff. de iudic. et. l. properanduz. C. eo. et aut. qui semel. C. quomodo et quado iudexvbi patet q iudex no de bet citare absente nisi parte petente: et si aliter citat no valet citatio. vt nota. in. c. j. de iudi. Quod limitat sm Bar. i. l. iiij. §. hoc aute iudiciu. ff. de dam. in fe. nisi sit causa miserabiliu personaru que se iuuare non possunt. ¶ Quid si testes interrogentur sup oc[sect. 11]cultis criminibus. Rn. q no debent respondere si inquisitio sit generalis nisi de crimine de quo infamia precessit. d. c. qualiter et quando. el. ij. multo minus si inquisitio sit specialis cotra aliquez. Si vero infamia precessit cotra alique: tuc testes dicet sup omnibus que sciut de eo quod inquiritur veritate etiam si illud quod sciut sit occultu. vt si de for nicatioe agitur etvocatur aliquis qui si mul cu eo fuit debet dicere secretas circunstantias: etiam eas quas secreto no uit dumodo sit ifamatus de crimine su per quo fit iquisitio: puta cum tali muliere commisit fornicatione: sz si tantuz de fornicatione esset infamatus no expressa aliqua tuc non debet testis reuelare fornicatrice occulta. hec no. Jnno. et Host. in. c. qualiter el. j. Joan. et Archi. ij. q. v. habet hoc. ¶ Vtrum ille contra quem fit inquisi[sect. 12]tio teneatur dicere veritatem super cer to crimine interrogatus. Rn. q sic si fa ma sit contra eum de quo vide. s. Confessio delicti. in prin. ¶ Quid est indiciu et quomodo per idi [sect. 13]cia potest procedi cotra aliquem ad in quisitionem. vide. s. indicium. Jn quisitor hereticoruz minor epo esse no potest nisi quadragesimum etatis sue annum attigerit. cle. dolentes de hereticis. De notatis hic et q debeat seruare ordine iudicioru sm Jnnoce. in. c. exhi bita. clerici de qua gl. institu. de pub. iu di in prin. et q inquisitor heretice prauitatis pot punire hereticum et ex sola metis cogitatione lz signa heresis non dum ostederit. Bal. no. in. l. si quis non dica. ij. et. vij. col. C. de epi. et cle. et. pot ipe inqsitor criminaliter punire. Jde Bal. in. l. seueriter. C. de excu. tu. ¶ A quibus possint tales iqsitores isti [sect. 1]tui. Rn. gl. in. d. cle. dolentes. q p mini stros vel prouinciales illorum ordinu qbus a sepe aplica est conmissu. Jte ab epis vel caplis sede vacate. vt in. d. glo. ¶ Vtru pfati iqsitores possint alijs co[sect. 2]mittere vices suas. Rn. gl. d. cle. q sic. et comissa rios quos dat vocamus vicacarios vel substitutos cle. j. §. porro. §. notarij de hereti. ¶ Vtrum inquisitores pfati possint se ipe [sect. 3]dire de diuinatioibus aut sortilegijs aut vsuris. Rn. q de diuinationibus et sortilegijs si manifesta sapiut heresiz possut se intromittere: vt puta q faciut ma nifestas inuocatioes demonu attribue do demonibus aliqd diuinu. Secus si so lum inuocat ad exercendu opera q naturaliter possunt: q tuc talis iuocatio no sapit heresim sm Oldra. alias non possunt et si sapiunt heresim sz no ma nifeste. similiter nec de vsuris tex. est in c. acccusaius. §. sane de here. lib. vj. ¶ Sed nuquid inquisitores poterunt [sect. 4]ipsi cognoscere an sapiat heresizvl ne. Rn. q no q iurisditio est sibi attributa existete coditione vt no. gl. in. d. c. ac cusatus. et gl. in. c. j. de offi. dele. li. vj. qvi det cotraria intelligeda e vera q iquisi tor pot cogno scere an sapiat maifeste heresiz quando certum est q sapit here sim sed dubitatur an sit manifesta: vel non: q tuc pot recipere pbationes an sit manifesta. et intelligo manifesta sz glo. eade qn illa que notoria sunt. et ita patentia. q nulla tergiuersatione celari possut. de. vb. sig. ex parte. de coha. cle. et muli. c. fi. ¶ Que phibent pfatis inquisitoribus [sect. 5]Rn. q no extorqueat pecunia pretextu officij inquisitionis qbusuis modis il licitis. Jte q nec scieter acceptet bona bona ecclesiarum ob delictu clericoru aut fisco applicet: q si cotra fecerint: ta ipi q eorum comissarij. et et eporu aut capitu loru sedevacate sunt excoicati ipo fcto: nec poterut absolui an satisfactione pe cunie sic extorte: nisi i mortis articulo. cle. doletes de here. Jte districtius inhibet eis ne abutant quolibet portatione armorum. Jte q no habeat nisi officia les necessarios. d. cle. doletes. Jte preci pit ta epis q alijs inquisitoribus q no imponat malitiose aut frauduleter cri me heresis alicui: aut q ipediat executione officij iquisitiois false. ite q odio gra vel amore lucri: aut comodi tpalis obtetu cotra iustitia con coscietia no omi tat pcedere vbi est pcededu: als eps p trienniu suspesus est ab officio et eius superior hoc faciens. Jnferiores vero epis sunt excoicati excoicatioe papali. Cle. multorum de here. Qd bn no. cotra istos inquisitores q citat aliquos p he reticis q tn no sunt: q sunt excoicati ip so fcto. Jte q no pnt de crimine heresis inquirere con epos nisi in lris aplicis expresse vt possint hec facere cotineatur. vt in. c. inqsitores. d hereti. vj. Jte inqsitores ordis minorum no pnt se itromittere de ordine pdicatorum Nec in quisitores de ordine pdicatorum de ordi ne minorum pretextu cuiuscuq heresis: vt in priuilegijs eorum aliter sunt excoicati ipso facto: et est papalis p extra uagante Pau. secundi. ¶ Vtru inqsitores hereticoruz possint [sect. 6]pcedere cotra illosxpianos qui ad ritu traseut iudeorum. Rn. q sic. dumo metu mortis absolute seu pcise no fuerit ba ptisati. c. contra xpianos. d here. li. vj. [sect. 7]¶ Vtru officiu inquisitiois eis ab apo stolica sede comissum expiret p morte romani potificis concedetis. Rn. q no vt in. c. ne aliqui. de here. li. vj. ¶ Vtu inqsitores possint indicere silen [sect. 8]tiu omnibus predicatoribus. Rn. q no ni si solum qstruarijs qn cotinget cogega tione fieri p negotio fidei vel dictoru questuariorum predicatio eidem nego cio impedimentum afferret. c. vt offm inquisitionis de he. li. vj. ¶ Vtrum inqsitores pfati possit conuocare [sect. 9]clerum et pplz ciuitatuvl castrorum aut alio ru locorum. Rn. q sic put negocio fidei vi derit expedire. Silr concedit eis vt aduo cat peritos qslibet vt in sentetijs hmoi pferedis consiliu pbeat: et q tales pitos aduocatos vt eis obediat i pfatis consilijs dadis i vtute obedietie possint co gere. c. vt conmissi. de here. li. vj. Ex q aduerte q no pnt pcipere sub obedietia et minus sub excoicatioe clero et pplovt va dat ad eorum pdicatioes con qd sepius faciut dicti iqsitores et no vz. ¶ Vtrum iqsito [sect. 10]res pfatipossit pceder con aliqs sine epo. rn. qcitare capere ac tute custodire ma cipare: nec no i viculis ac manicis ferreis ponere et iqrere con illos qs iustitia p hmoi crimine concedi pot: sed tradere carceri: ita atroci q magis ead pena q custodia: aut exponere tormetis. aut ad sniaz con illos no pot eps sine iqsitorevel iqsitor sine epo aut delegato capli sede vacate si sui adinuice copia valeat. here. j. viij. dierum spaciu postq se reqsierit. et si secus psuptu fuerit irritu est ipo iure cle. j. de here. et ibi ponitur de carcere: et clauibus et officialibus. et dic vt ibi. ¶ Quo pcedet iqsitores pfaticon alique. [sect. 11]Rn. q si per via accusatiois seruent ordine suu. Si p inquisitione. faciut q supra dixi d indicijs et iquisitioe. Excipit tame q accusatores vel testes seu depo netes qn propter potetia personaru co tra quas deponut aut accusant graue periculu imineret eis si noia eorum pu blicarent: tuc no publice sz secrete cora diocesano vel eo absente vicario ip stus qn inquisitores pcedut vl eps aut eius vicarius cora iqsitore si comode pot et aliqbus alijs psonis puidis et honestis iurisq pitis totu pcessuz sup q deliberandu e manifesta. et d ipsorum cosilio ad sniam vel codenatione pcedere pnt et plena fid es talibus testibus adhibet: lz eorum noia no fuerit pmulgata: et possunt precipere inquisitores pfatis honestis personis sub pena excoicatiois qua in currat ipso facto ne reuelent predicta noia eps tn no pot pcipere iquisitori: nec inquisitor epo. Sz papa pcipit in virtute obedietie vt teueat secreta. Ces sate tn tali piculo debet accusatorum et te stiu noia publicari. ite pnt pcedere sim pliciter de plano et absq aduocationu et iudiciorum strepitu et figura. vt in. c. fi. de here. li. vj. Jte q pcedendo per viaz inquisitiois excoicati et participes: vel socij criminis admittut ad testimoniu contra hereticos receptatores. defesores fautores. et credetes eoru si ex circustatijs vera dicere presumatur. c. in fide d here. li. vj. Secus si procedatur p viam accusatiois vel exceptionis. q tales no admittunt sm Jo. an. ibide. Jtem religiosi oes qui ante religiois ingressum erat notarij qtucuq sint in sacris libe re istud officiu tabellionis possunt exercere quo ad oia que ad offm iquisitio nis pertinet no obstante aliquo statuto cotrario. d. c. vtofficium. [sect. 12]¶ Jte nota q statutu loci p qd offm iqsitiois directe vel indirecte impediret vl quo libet retardaret ipso iure est nul lius roboris: et per censura ecclesiastica possut cogi rectores illorum locorum ipa re uocarevel moderare vt no impediant. c. statutu de here. li. vj. et etia possut ad uocare brachiuseculare p censura eccle siastica cotra hereticos vt i. d. c. offm. ¶ Jte statutu d duabus dietis. i. c. nonul [sect. 13]li de rescrip. no ipedit iqsitiois offmvt i d. c. statutu. ite sz io. an. pnt pcedere co tra hereticu licet alibi comiserit crime si in sua inquisitione inuenitur. Jnsignia. Vtrum possit qs sibi assu mere. Rn. Pa. i. c. dilecta d exce. pl. coit tenetq sic. et arma sicut et nome assumit ad placitu vt agnoscat ab alio. Jnsti. dele. §. si qs i noie. et. l. ad recognoscendu. C. de ingenu. et manu. De h notatis et q isignia doctoratus vl militie no pt ferr q noe do. vlmiles no. bar. i. tra. d isig. et armis col. j. et ibi col. ij. vsi. sz qrovnus q vnus n possit ferr isignia alterius. et eligunt ad placitu sicut noia dumodo aliena no depiguat. gl. et doc. in. l. ij. C. vt ne. li. si. iu. auten. impo. ¶ Vtru isignia alterius possit qs assume [sect. 1]re. Rn. pa. i. d. c. dilecta q sic sicut et nome q limitat verum nisi illi cuius sut ptede ret aliqd danu vt puta facinorosus assumes arma alterius posset ille offedi lo co facinorosi. et talis iplorare pot officiu iudicis. etiudex pt phibere q ad eu spe ctat quies populoruz. l. j. §. quies. ff. de off. prefec. vr. Jde dic vbi interest reipu blice sicut si aliqs accipit insignia boni artificis qui non est ita bonus et ita d cipiunt populi. de hoc habes p Bar. in tractatu de insignijs et armis. ¶ Vtru qs possit assummere isignia di [sect. 2]gnitatis. Rn. q no si no hz illa dignita tem als est falsarius. l. eos. et q ibi not. ff. de falsa. Facit. c. j. de clerici. no or. mi. Jnscriptio scdm aliquos est qn accusator pfitet vera q in bello sunt. vel sm alios cu pfitet se velle pseq vsq ad fine. Sz sm alios et verius iscriptio est quado accusator se obli gat ad pena taliois. s. simile q talio pprie ide est q representatio ad consimile. et hac tenet Jo. an. et gl. i. c. super his de accu. et probatur i. c. tue. de pcu. et sequi tur Pa. in. d. c. super his. et de istis opinionibus dicitur in. l. si cui. in prin. ff. de accusa. l. in causis. C. de accusa. ¶ Vtru accusanti sit necessaria inscri[sect. 1]ptio. Rn. gl. et doc. in. c. sup his. q sic nisi in. viij. casibus et ibi vide. Et lz inscri ptio no fiat. tame deficies dz puniri pe na talionis sm Accursiu in. l. ij. C. de fi. instrumen. et. Bar. in. l. sicut predicta. Jnstitutio seu instituere sz host. est ecclesie vel ecclesiastici beneficij collatio. De notatis in hoc. §. et q institutio canonica sola dat iusta cam possidedi et iustu titulu in prelatura. vt not. Bal. in. l. iij. C. de emanci. li. ¶ Quis pot instituere. Rn. de iure com [sect. 1]muni episcopus. Jte capitulu sede vacante. de insti. et si capitulu li. vj. Jte ille qui habet ex delegatione epi. de insti. ex frequentibus. Jte qui habet hoc de cosuetudine. c. cu venissent. de insti. dumodo sit clericus talis tame ab isto insti tutus no dz administrare nec possessio ne ecclesie adipisci nisi de cosensu diocesani. et eius autoritate. d. c. ex frequetibus. Jtem abbates in ecclesijs sibi sub iectis pleno iure possunt cura conmitere sine psentatioe epo facta. ar. a cotrario. de pben. c. in lateranensi. de capel. mo. c. presbyterilib. vj. xvj. q. ij. visis. Jntentio accipit dupliciter vel put est motus. vel motiuu. vo luntatis. vel put dicit finem intentuz. et isto secundo modo. hic accipio. ¶ Vtrum intentio habitualis sufficiat [sect. 1]ad meritu bone actionis. Rn. S. Bo. in ij. di. xlj. que. vl. primi ar. i fi. q si loqua mur de intentione habituali qua quis refert ad deuz in generali oia opa diei vel anni sic talis no sufficit ad meritu. Sed si loquamur de intentione habituali qua quis refert aliqd opus ad deu in primordio illius operatiois vel alte rius ad qua illa consequenter se hz: ita q opus sequens directaz habet ad opus primum ordinationem vel cosequetia. sic talis sufficit ad meritu. Vnde si aliquis intedit pro deo dare. c. marchas et incipit hodie dare vnam cogitando de deo actualiter. postea dat alij: et nihil de deo cogitat tamen actiones ille sunt ei omnes meritorie et fructuose et per huc modu est i viris religiosis q in principio et charitate deuouerut portare religionis pondus. quicquid. enim faciut quod ad sue religionis obseruantiam spectat ex prima intetione est eis meri torium ad salutem: nisi q absit contraria intetio superueniat. Si autem opus alterius generis inciperet oporteret q intetio renouare tur vt illud opus esset meritorium. vnde si religiosus ad ea q ad religionem non spectant vult se exer cere opz q intetione renouet: q illa ha bitualis ad illam no se extedit. et io non est pue securitatiset vtilitatis religione itrare. dicit etia ide. S. Bo. ibideq inte tio habitualis quis de deo no cogitet actualitet tn si ex sola boni opis coside ratioe charitas pmpta vel aliq alia vir tus charitate iformata ad ipz bonu opus iclinat ipm est meritoria. sicut vir obedies meretur obediedo plato pcipieti sibi etia si nihil cogitet de deo sed solu consideret q est bonum obedire. ¶ Vtru opus ab itetioe recipiat qtitate [sect. 2]siue boni quo ad bona. siue mali q ad mala. Rn. s. Bo. di. xl. ar. j. q. ij. q qtitas bonitatis et malitie corrndet qtitati in tetiois scdm qd qtitas intetiois attedit qtu ad actu itededi sz iquatu attedit ex pte inteti no semp corrndet. Vn gl. sup illud Math. xij. bonus ho et c. di cit quantu bonu intedis tm facit. dicit ide. S. Bo. q similiter tatu et qtu sunt aduerbia sic dicut quatitate actus inte dendi. et veru est generaliter siue respectu malorum vel bonorum: q quatu actus intendedi est magis intesus in bonitate vel malitia tatu opatio exterior est bona vel mala: oe em meritu vel demeritu ad actu volutatis reducit. lz circunstatie exteriores aliquo modo faciat advo lutatis deprauatione. Si vero ly. tantu et qtu sunt noia. tuc dicut qtitatem ex parte inteti: et sic no verum generaliter: q no semp operi exterius facto mesurat intetio: q frequeter homo itedit magnu bonu et no facit. et minimu bonu ex humilitate: et facit magnum. ¶ Vtru opus ab intetioe recipiat quali[sect. 3]tate. s. bona vel mala. Rn. S. Bo. vbi. s. q. j. q intetio bonavel mala dicit dupli citer. ¶ Primo modo bona dicit in qua est pfecta et bona ordinatio operis ad fine. et hoc modo no tame respicit boni tate finis: sed etia rectu ordinez eius q est ad finez. Et hoc est qd dicit Ber. ad Eugeniu expones illud. si oculus tuus simplex: q ad hoc q oculus sit simplex requirunt duo necessario. s. q veritas sit in electioe: et charitas in intetioe: qd est dicere q amat qd est amadu. et eligit qd est eligedu. mala dicit in qua est ordinatio indirecta: et sic est veru generaliter sm intentionem qualificat opus exterius. ¶ Secundo modo dicitur intetio bona. q qd finaliter intedit est bo nu et isto modo no qualificat: q si qsfu rat vt faciat eleemosyna vl metit vt co uertat alique. no dicit bnfacere. sz quo ad malitia no hz instatiam: q malitie intetiois iputat oe opus factu qlecunq sit. q deus cor interrogat principaliter. et de istis itelligit magis cordis inspector est domins q operis. xv. q. vj. c. j. et illud. rea lingua no facit nisi rea mes. xxij. q. j. c. hoies. et. c. se. et minister legis volutarie occides malefactore homici da reputat. xxiij. q. v. c. cu homo. et. illud qd no. xlj. di. qsqs. et. xxj. q. iiij. c. omnis iactantia. Non obstat q non sit in bono. q plura requirunt ad costructione q ad destructionem. ¶ Viru intentio bona absq operibus [sect. 4]valeat ad meritu. Rn. S. Bo. vbi. s. q si ille hz facultate bn operadi et opportunitate operadi: sic no sufficit intetio: q nec bona voluntas debet dici sed semi plena. Si vo facultas non adest tunc bona intentio et bona voluntas sufficit ad meritum vite eterne. ¶ Vtru opa exteriora addat aliquid su [sect. 5]pra meritu bone volutatis. Rn. S. Bo. vbi. s. ar. ij. q. j. q aut lo qmur d premio substatiali. et sic de codigno nihil addit opus extrinsecu: q quatitas meriti pesatur ex quantitate radicis. De congruo tame absq dubio opus priuilegiatum addit. s. bonam intentionez et vo luntatem pro eo q volutas in illo ope re pparatet disponit ad susceptione ma ioris gratie p quadigna est maiori retributioe. Si aut loquimur de premio accidetali: sic opus extrinsecu addit su pra bona volutatem sicut priuilegiatu et alia etia q dispositiue addut ad rone meriti: q excitat actu volutatis ad bonu: et radicatione et conseruatione gre. et il lud martini. pa lmam tame et c. itelligit no de palma q est aureola. sz de palma q est respectu pmij eentialis q dr aurea. ¶ Vtrum euentus seques addat ad bo [sect. 6]nitatem et malitiam actus exterioris. Rn. Tho. j. ij. q. xx. ar. v. q aut est precogitatus. et sic addit. Aut non est precogitatus: et tunc aut p se sequit vt in pluri bus. et sic addit. Costat em actu ex gne sola esse meliore ex quo seq possut plura bona. et peiore ex q plura mala. aut se quit p accides. et vt i paucioribus et tunc no addit. no em iudicat de re aliqua qd est p accides sed tantu qd est per se. ¶ Vtru qs p intentione possit opa sua [sect. 7]vel aliorum alteri applicare. Rn. sm Aste. q sic. et fit tripliciter. ¶ Primo mo in sin gulari. vt cu p alio determinare satisfa cit. et sic qlibet pot alteri bona sua coica re. ¶ Scdo mo in speciali. vt cu qs orat p congregatioe sua et suis familiaribus et bnfactoribus et ad hoc etia ordinat opera sua satisfactoria. et sic ille q preest reli gioni pot illa opa coicare alij applican do intetione eorum q sunt de sua congretioe ad huc determinate. ¶ Tertio mo in generali. et sic qui pest ecclesie generaliter pot opa illa coicare applicando sua intetione ad huc vel ad illu. et ideo q preest ecclie generali pot coicare ea q sunt congregationis et huius hois. sed non ecotrario. pma coicatio et scda no dr indulgetia sz tm tertia ppter duo. ¶ Primo q p excoicationes illas primas lz absoluat ho a reatu pene quatu ad deu no absoluit tame qtu ad satisfactione ad qua est obligatus ex pcepto ecclesie vel cofessoris sz p tertia sic vt. s. pz iudulgetia. ¶ Scdo q in vna cogregatio ne no est sufficientia meritorum vt sibi et alijs valere possint sicut est i ecclia romana pcipue ppter meritu xpi: et ille so lus q ipsi pest pot p intentione sua applicare opa aliorum alijs q dicunt idulgetie. alij aut habet ex eius cofessione. ¶ Vtru actio pcedes a volutate delibe [sect. 8]ratiua si p itetione ad deu no ordinata sit mala seu pctm. Rn. vt colligo et. S. Bo. i. ij. dist. xlj. q. j. ar. iij. q aut hoc pue nit p inordinata affectione siue couersione ad creatura et sic est mala ex conuersione. Aut puenit ppter operatis negli gentia. et sic e mala ex omissione. Aut p pter operatis ifirmitate et miseria et hoc neutro mo est mala sz indifferes: deus em decreuit ppter suam pietatem et ppter nram infirmitate multas operationes no imputare nobis neq ad meritum neq ad demeritum. et cosequent tales operationes respectu nostri non vident bone moraliter nec male vt cuz quis loquit alicui ex naturali pietate vel alium salutat ex vrbanitate. vel facit ex necessitate nature puta comedit vt reficiat ambulat vt recreet: nec tame hec refert in deu tales em actioes non sunt meritorie. q ad deu no referunt di cere q essent demeritorie duru videret cu no fiat ppter inordinata couersione ad creatura. nec omittunt ad deum referri agetis negligetia sed tm propter quada infirmitatez que est in nobis ex corpore corruptibili aggrauate anima. Nec obstat his Gre. sup illud Matthe. xiij. de oi vbo ocioso et c. vbi dicit q vbu ociosum est qd caret ratione iuste neces sitatis vel pie vtilitatis. q vt dicit Ric. in. ij. di. xl. non semper oportet q actus explicite ad finem q est deus referatur: vt no sit ociosus. sed q referat ad bonu fine vel ciuile vel corporis necessitatem aut honesta recreationem. Soluz ergo ille dicit ociosus q no refert ad aliquez bonu sine. Meritorius autem vite eterne solus est actus qui ordinatur p inte tionem ad deum aut merito condigni si fiat ex charitate: demeritorius. vero si no referatur in deum ex inordinata couersione vel omissione. ¶ Vtrum bonitas actualis voluntatis [sect. 9]addat aliqua bonitate super bonitatez ipsius habitus gratie. Rn. sm. Ri. vbi. s. q actualis volutas elicita a voluntate potetie per gratiam addit habitui gra tie bonitate aliqua a deo denumerabilem qtum ad premiu substa tiale ita q premiu substantiale habitui gratie et actibus interioribus voluntatis p gra tie habitu elicitis correspodet. vnde ppter tales actus plus habebit de pmio substantiali qua si sine ipsis a corpore decessisset. Jnterdictum dicitur ab interdico interdicis quod ide est qd phibeo. et sic ptinet ad interdictuz iuris canonici ex quo iterdicit administratio aliquorum sacrorum. et celebratio diuinorum vel executio aliquorum spualiuz sm Jnn. et sic. est eccliastica cesura. aliqn dr inter dictu. i. iter duos datu vel inter duo dicta vt isti. de iterdi. i pn. et isto mo accipit in iterdictis a lege ciuili siue a ptore. et qda sunt publica et ista sut. ix. q da sut priuata et hec sunt. xxviij. de qbus vide gl. et doc. i. c. pastoralis. d ca posses. et ppri. et in. c. ite cu quis. de resti. spo. et de istis hic no intedo tractare. sed vide si placet in speculo. e. ti. Sz de iterdicto primo mo dicto nec etia intendo dicere de iterdicto quo aliqd pticulare spuale interdicitur: puta cuz qs interdicit ab officio vel a bnficio et hmoi. q de hoc di co. j. suspesio. sz hic intedo solu tractare de interdicto ex quo in aliqua terra vel ecclia vel alique psone iterdicunt a celebratione diuinorum pceptione secrame toru aliquorum pulsatione campanaru et ceteris. de quibus. j. dica interdictum. v. De notatis i hoc §. et q iterdictu ecclesiasticu de q hic no sit pprie snia no. Bal. i addi. ad Spe. in ti. de sen. §. l. v. x. et ibi Spe. §. j. et Bald. in. l. j. C. de postu. vbi ponit q iterdictu legati vel gubernatoris puincie no est ppetuu sz expirat cu officio. de materia aut interdicto rum ecclesiasticoruz nihil per legistas. ¶ Quot sunt spes interdicti. Rn. q due [sect. 1]vna hoim alia locorum. Jnterdictu hoim aliud gnale. aliud spale. aliud singulare generale interdictu hoim est cu iterdicit pplis regni castri. vel ville aut ciuitatis. et sic aduerte q qn interdicitur ppls vel vniuersitas vel coe. q tuc nec locus nec clerus est interdictus. Jtez sm cal. nec psone eccliastice q ex toto sunt traslate i ecclesia: q de pplo no sut. xij. q. j. duo sicut qn iterdicit clerus tm. no e iterdictus ppls nec vniuersitas vel coe. q sunt diuersa clerus et ppls. de sen. exc. si snia lib. vj. Vn clerici possut celebrare sicut prius sm Jo. an. in. d. c. si snia. s. al ta voce pulsatis capanis: iterdictis tn exclusis. q phibitio. c. qd in te. de pe. et re. et. c. no est vobis. de spo. et moderatio. c. alma. de sen. exc. lib. vj. Jntelligit qua do locus est interdictus et non expresso loco in snia iterdicti no hz locu cessatio diuinorum et alia quauis sit gnale. Cal. ta men q dz seruari moderatio. d. c. alma. Sed no credo ei. dic ergo q possunt clerici alta voce celebrare sicut prius et in ec clesijs suis alta voce. et q i isto casu pos sunt admitti oes q no sunt de pplo illo et no sunt ca interdicti. tz Archi. i. d. c. si snia. et Federi. cosilio. lxx. Silr sm Cal. illi possunt admitti q de illo erat pplo sed domiciliu trastulerut. Aste. tame li. vij. ti. xvj. tz q no nisi absoluant ex quo semel fuerut interdicti sz dictu Cal. est verius et sequit Ge. in. d. c. si sententia. et etiam absentes excusant donec sciant c. apostolice. de cle. exco. mi. postq sciut tenentur seruare. # [1] ¶ Vtru populus no interdictus si fiat [sect. 2]de populo taliter iterdicto efficiatur in terdictus. Rn. sm Cal. q sic. ¶ Vtru banitus q est de pplo interdicto [sect. 3]sit amplius iterdictus. Rn. q sic si ad tepus e banitus. q adhuc ciuis est et de pplo. l. relegati. ff. de interdic. et relegatis. ¶ Sed nuqd habitates in ciuitate qui [sect. 4]no sunt neq ciues neq de populo illius ligetur interdicto. Rn. q no. d. c. si sente tia. sed ligatur illi qui sunt facti ciues ex gratia licet ibi non habitent. ¶ Vtrum impuberes populi interdicti [sect. 5]sint similit. Rn. Jo. de deo q si no sut do li capaces non sunt interdicti. Secus si sunt doli capaces. ¶ Quid de mulieribus q viris condicut et [sect. 6]alijs hoibus q p posse resistut. Rn. Joa. de deo. q nihilominus ex quo sunt de illo populo q sunt interdicte. ¶ Speciale interdictu hoim est cuz in[sect. 7]terdicit aliqd collegiu vel vniuersitas i pplo inclusa puta studiu papie et hmoi vel caplm. Na interdicto caplo vel collegio vel vniuersitate singule psone de ipsa sunt interdicte sm Jo. an. et Ge. in d. c. si sententia. et istud comprehedit ta clericos q laicos qui sunt de illo collegio vel vniuersitate. ¶ Sed quid si interdicatur familia ali[sect. 8]cuius nunqd clerici de eius familia erut iterdicti. Rn. Rodo. q sic nisi specialiter eximant. Vn aduerte hoc sm Arch. et se qt Ge. i. d. c. si snia q iterdicto collegio vel vniuersitate clici q no sut de illo col legio vl vniuersitate potert ianuis aptis et pulsatis capanis alta voce celebrare excoicatis et interdictis exclu. Se cus vbi esset interdictus locus quia no possunt nisi sm q. j. dicam. ¶ Vtrum si iterdicant doctores oes alicu [sect. 9]ius ciuitatis itelligant iterdicti clerici q sunt doctores. Rn. q n p gl. i. d. c. si snia. Silr si iterdicunt clerici no veniut reli giosi no hntes dignitate. et de hocvide. s. clericus. e. Ge. tn i. d. c. si snia. dicit q cle ro iterdicto veniut clerici seculares regulares conuersi et conuerse: q ita sunt ad ec clesia traslati q pprie de pplo dici non pnt de quo dicto ego valde dubito et po tius credo contrariu nisi aliud constet de mete. p ea que. s. dixi. Clericus primo. ¶ Quid si vnus de pplo iterdicto igredit [sect. 10]monasteriu an possi diuis iteresse sine relaxatioe iterdicti gnal vl spalis. Rn. Federi. et fequit Ge. i. di. ca. si snia q sic q desinit esse de populo ergo purgatur eius lepra sine alia relaxatione. ¶ Singulare iterdictu hoim dr cu aliq [sect. 11]certa psona interdicit vl et icerta. vt cu dr. q fecerit sic sit iterdictus ipo fcto. etisti q cuq vadut sunt sp iterdicti. nisi absol uant si iterdictu no e ad tps. Vn aduer te et no. bn q tales iterdicti siue gnalr si ue spalit vl singularit no pnt exercere alique actu cocessorum tpe interdicti de q bus. j. dicet q pertineat ad ordines aut ad celebratione diuinorum aliter essent ir regulares vel suspensi scdm q infligitur pena violantibus interdictu. vt. j. dicetur et de tali interdicto non loquitur. c. alma. ¶ Vtrum iterdicti gnalr specialr vl singu [sect. 12]lariter sint vitadi ab alijs. Rn. sm Hos. Jnno. et Ber. q sic i diuis officijs qn ppo noie seu alia certa locutoe p sniaz sut de signati alij aut n sutvitadi nisi a iudice specificent: nisi eorum offensa p qua sut in terdicti esset multu notoria ita q nulla tergiuersatoe posset celari. c. tua nos. d coha. cle. et muli. Sed tu dicvt. s. excom municatio. viij. §. iij. # [2] Jnterdictum. i. locoru aliud generale vt cum in terdicit regnuz vel puincia vel diocesis. Aliud speciale. vt cu interdicit ciui tas aliqua castru vel villa. Aliud singu lare vt cu interdicit certa ecclia vel capella vel certe ecclie. et sic iterdicto loco aut generaliter vl specialiter aut singu lariter no sunt interdicti hoies vel cleri ci talis loci. Vn extra illa loca pnt audi re diuina et sepeliri si ibi elegerut sepul tura vel ibi mortui fuerit: q no sunt in terdicti nisi fuerint i culpa iterdicti po nedi. tex. in. d. c. si sentetia no. Pa. d. ca. qd in te. et. d. c. no est vobis Aduerte tn q id quod statuit in interdicto genera li locorum hz locu i interdicto specialis lo ci. et hoc ideo q interdicta ciuitate vel villa intelligit tota interdicta generali ter et ideo habentes priuilegium q tpe gnalis interdicti possint celebrare sub missa voce intelligit generale interdictu. quado etiam aliqua terra est inter dicta quo ad illa terra. vt dicitur et not. in. c. cum partibus. de ver. sig. Jnno. tamen et Hosti. tenent q interdicta eccle sia aliqua in pena populi licet multi ex eis non deliquerint sed solu vel dns vel vniuersitas q talis populus etiam qui no est i culpa no poterit alibi eligere se pulturam apud ecclesia no interdictaz nisi ex puilegio speciali hoc habuerit. Sed hoc non credo veru q. c. quod alle gat scilicet vt priuilegia de priuil. loqui tur quado populus est interdictus. ¶ Quid si iudex dicat interdico regnu [sect. 1]francie. R. q interdictuz extenditur ad totam terram que adheret ei tepore la te snie siue rone dnij siue rone feudi. de postu. prela. c. j. vel sm glo. in. d. c. exten ditur etiam ad terras que adherebant ei prestando auxilium Tempore interdicti: prolati si vero dicat inte rdico terras regis francie tunc se cundum Rodo. non extenditur ad feuda. quia pene sunt restringende. Sed contra eu est tex. d. c. j. in verbo terraru ipsius. et io dic silr esse interdicta q in feudis habet vtile dnium. et etia includunt ter re in quibus solu hzvsufructu sm Jo. an. et sequit Ge. in. d. l. si snia. Si vero aliq terra haberet i pignus no esset interdi cta q no est ipssus quo ad dniuz. secus si diceret q interdicit omne terra quaz tenet q sic esset interdicta. c. cu Bertol. d re iudi. qs creditor habet possessione veram pignoris. ff. de vsuca. l. serui. ¶ Sed quid si hz terra coem cuz altero [sect. 2]Rn. Ge. in. d. c. snia. q si est indiuisa no comprehedet ne iustus patiat. Secus si est diuisa q pars sua subiacebit. ¶ Vtru interdicta ciuitate veniat eius [sect. 3]suburbia. Rn. q. sic et etia continetia edificia. Et ide dic de interdicto castri vel ville. lz pprie no habeat suburbia. vt in. c. si ciuitas. de sen. excom. li. vj. ¶ Sed qro qd dr suburblu aut cotines [sect. 4]edificium. Jo. de deo dicit q suburbia intelligut illa q sunt. j. vltima portaz et faciunt cu ciuitate publicas functioe s et vocant ad concilia et cotiones. vel dic sz Ge. q dnr burgi extra et prope ciuitatez in quibus domus sunt cotigue. Vel dic q suburbia dnr domus p qu as est iter rectu eudi ad ciuitate vel locu et cotine tia edificia sunt. pulchre domus circa ciuitate no intra suburbia vbi no sunt burgi directe introducetesad ciuitate. Glo. in. d. capitu. si ciuitas dicit q arbi trio iudicis est relinquedu q dicant continetia edificia: q non dicit tex. contiguis sed continetibus. legiste vero i. l. ij. et. l. edifi cia et. l. q incoti netibus. ff. de verb. sig. quasi in idem coincidunt. Ego vo quo ad hoc attendere ad rone legis expressam et dicerem omnia illa dici cotinen tia edificia que ita sunt ppe ciuitatem q in illis celebrando coteneret ecclesia stica censura: puta q quasi ita comode eo conuenire possunt sicut si non esset interdictum. sed vbi non contemnitur propter hoc: puta distat per miliare et est valde laboriosum illuc ire nec passim populus potest eo conuenire: tunc non acciperetur sub hac significatioe. ¶ Vtrum dno ve dete terra interdictuz [sect. 5]siue generaliter siue specialiter aut sin gulariter alicui dno qui no est in culpa esset interdictu. Rn. q no sm Ge. in. d. c. si snia. quia secu portat onus suu. ¶ Vtru dno emete terra post lataz sen[sect. 6]tentiam interdicti contra omne sua ter ram sit illa terra interdicta. Rn. sm Ge. i. d. c. si sententia. q non nisi lator inter dicti expressisset nedum terra habitam sed habendam. ¶ Vtru interdicta ecclesia sit interdictu [sect. 7]cimiteriu vel eius capella. Rn. q sic si capella velcimiterium sunt cotigua ec clesie alias noet ideo in no contiguis posset celebrari. d. c. si ciuitas. §. fi. # 3 Jnterdictum. iij. tam personarum q locorum quis potest ponere. Rn. q oes illi qui possunt excoicare vel suspendere ratione iurusditiois ordinarie vel delegare qua habet super illos quos volut inter dicere. deverb. sig. quereti. de offic delega. c. q potificali li. vj. et quis pot excoi care habes. s. coicatio. j. §. iij. [sect. 1]¶ Vtru epi possint interdicere psonas singulares eccliasticas vl seculares aut eoru loca vel terras que hnt priuilegiu ne possint iterdici. Rn. q sic et etia exco municare: nisi talia priuilegia sint con cessa regibus vel reginis aut eorum filijs vel religiosis: no ratione persone sed or dinuzvel locorum vt i. c. ne aliqd. de priui. lj. vj. nec etia pnt interdicere exeptos et indirecte puta interdicendo ne eisven dant aut coicent. et contrafacientes sunt puniedi. c. quato de priuile. rone tamen delicti et contractus posset vt. s. exemptus. §. viij. ¶ Vtrum canonici ecclesie cathedralis [sect. 2]possint ponere i aliquo loco vel ecclesia interdictu. Rn. q no sine assensu epi. c. que sunt. de his que fi. a ma. par. c. ¶ Pro qua causa potest poni iterdictu. [sect. 3]Rn. q pro subsidio pecuniariovel dbito pecunie vel alterius quantitatis. laicus aliquis no potest iterdici nisi ex specia li auctoritate sed is apostolice et expressa alias non tenet si ponat per extraua gantem Bonifacij. viij. q incipit. Proui de attendetes. Ponedum est igit p cul pa aut dni aut ppli et huiusmodi non singularis alicuius psone q offm non ha bet generale vt pz in. c. sane. de offic. de le. et in. c. non est nobis de spon. ¶ Quo dz poni. Rn. q pcedete monitio [sect. 4]ne et in scriptis q scriptura cotineat cau sam sicutet de excommunicatione dictu est. s. Excommunicatio. ij. §. j. et. ij. ¶ Vtru sit aliqua forma verborum suan. [sect. 5]da. Rn. q no necessario sed sufficit dice re nos ppter tale cam regnu vel castru vel ecclesia tale suppoimus iterdicto et huiusmodi. vt no. i. d. c. sane. et. c. no est nobis. # 4 Jnterdictum. iiij. Jn quibus ca sibus incurritur interdictu. Rn. q generale interdictum et speciale locoru in noue casibus incurrit ipso iure. ¶ Primus qn ciuitas in qua morit summus potifex no seruat dispositione. c. vbi piculu de elec. li. lib. vj. q tuc ipo facto e iterdicta vt ibidez. ¶ Secudus qn ciuitas dat auxiliu con siliu vel fauore in secutoribus cardinaliu aut captoribus: aut percussoribus vel mandatoribus pdictorum aut socij talia fa cientiu vel si infra mesem salte tales de linquetes no punierit si potest ipso facto est iterdicta. de penis. c. felicis li. vi. excipit Roma. ¶ Tertius qn collegiuz vel vniuersitas ab ecclesijs vel ab eccle siasticis psonis exigit pedagia guidagia vel alia per se vel per aliu de rebus suis quas no causa negociadi defe rut aut ad huiusmodi solueda conpellit tuc ipso facto ois ciuitas castrum vel villa aut alius locus dicte vniuersitatis vl col legij subiacet interdicto. d cesi. c. qq li. vj. ¶ Quartus qn collegiu vel vniuersi tas aut archiepivel epiet alij tam superiores q iferiores ecclesiastici sustinent penam qua incurrerut in conducedo aut locado domos vsurarijs alienigenis q eis imponit in. c. j. de vsuris li. vj. p me sem. de qua habes. Vsura. ij. §. xiij. nam post mesem terre oes ipsoru sunt interdicte quadiu ide vsurarij in eis comorantur. vt in. d. c. j. ¶ Quintus quando clerici vel religiosi inducut aliquez ad vouedu aut promittedu de sepultura si in eorum ecclesiavel cimiterio eu sepeliat tunc si. j. decendu ecclesie vbi de iureve nit sepeliedus o ia q occasione sepultu re habuerut no restituet: etia si no peta tur et cadauer si petatur ipso facto eo ruz ecclesie et cimiteria sunt interdicta. c. animarum piculis de sepul. li. vj. etta diu durat donec plene satisfeceritvt ibi dem. ¶ Sextus qn ciuitas conmittit aliquid in epm suu vt capiat pcutiat ban niet ipso facto est interdicta cle. si quis suadete de penis. Sptimus quilibet locus vel loca in quibus eps detinet iuitus sut interdicta ipso iure. di. cle. si qs suadete. ¶ Octauus quado religiosi exepti ecclesias et decimas recipiut a laicis sine cosensu diocesanorum vel excoicatos admittunt ad diuina seu interdictos nominatim aut instituut vel desti tuut inconsultis epis in ecclesijs no sibi pleno iure subiectis vel quado hospitalarij et templarij plusq semel in an no celebrant in ecclesia posita in loco interdicto vel defendunt ne cofratres exemptoru seu ipsoruz oblati qui in to tum no se trastulerunt possint iudicari a locoru ordinarijs tunc ecclesie eorum ipso facto sunt interdicte sm glo. in. c. j. de iureiur. lib. vj. et archi. in. c. eporum de priuile. lib. vj. et sequitur. Pa nor. in .c. cum et plantare de priuile. etfacit. c. si quis suadete. xvij. q. iiij. quis. glo. i di. c. cum et plantare et coiter doct. ibide teneant q no sint ipo iure. Sz pria opi. mihi videtur verior. ¶ Nonus ecclesia dicitur iterdicta qn est poluta humano sanguine vel semine d quo dic vt. s. Cosecratio ecclesie. §. viij. ¶ Decimo incur ritur interdictu regni castri vel loci qn dns eorum ipedit ne legatus aut nuncius pape possit exequi suum officium et tan diu donec persisterit in tali contumacia. capitulo super gentes de offi. le. li. vj. ex trauagans est. Aduerte tamen hic q lz in supradictis casibus aliqua terra vel ciuitas vel ecclesia ipso iure subiciatur interdicto no tame tenet quis illud ser uare an declaratione per iudice fienda: ita q in ea celebras ante dicta declara tione non incidit in penas statutas co tra no seruates interdictu. de quibus in fra dicetur. Jnterdictu. vij. et hoc ppter constitutione constan. concilij. de qua s. excomunicatio. viij. §. ij. ¶ Jn quibus casibus incurritur inter[sect. 1]dictum generale vel speciale personarum ipso iure. Rn. q i quatuor casibus. ¶ Pri mus qn eps coitas velvniuersitas iponit: exigit: vel recipit collectas ab eccle siasticis et c. de quibus in. c. clericis. de im mu. eccle. li. vj. seu qn bona deposita ecclesijs arestauerit occupauerit vel arre stari aut occupari fecerit. seu dederit in his auxiltu consiliu vel fauorem scieter ipso facto est interdicta nec absoluitur nisi de speciali mandato sedis apostoli ce. no obstantibus quibuscunq priuile gijs. vt. d. c. clericis que tame vacat per cle. vnica eode titu. ¶ Secudus qn vni uersitas vel collegium permittit in ter ris suisvsurarios alienigenas conduce re domosvel eis locat ad exercedu fenus ipso facto est interdicta. c. j. de vsuris li. vj. ¶ Tertius qn psona ecclesiastica re gularis aut secularis qtucuq exepta et euiuscuq ordinis aut status existat scie ter celebrat vel celebrari facit in locis iterdictis nisi sm pmissione iuris vel ex communicatos publice vel interdictos ad diuina officia vel sacramenta aut se pultura admittit. tuc ipso facto est iter dicta ab ingressu ecclesie. et tadiu donec satisfecerit ad arbitriu eius cuius sentetiam contepserut. ca. eporum. de priuile. li. vj. Hodie tu sepelientes excoicatos pu blice aut noiatim iterdictos sunt excoi cati ipo fcto. cle. eos d sepultu. ¶ Quar tus qn vniuersitas concedit repsalias aut cocessas extedit ad psonas eccliasticas vel eorum bona nisi. j. inesez reuocet ipo fa cto est interdicta. c. et si pignoratioes de iniu. lib. vj. Sunt alij casus iterdicti de quibus. j. suspesio primo qui potius suspensiones nominantur q interdictuz cum etiam casu tertio precedenti. # 5 Jnterdictum. v. que prohibentur tepore interdicti vel in loco interdicto exerceri. Rn. q oe spirituale. qd reducit ad sex. vt clarius intelligat sm q colligo ex Jnno. et Pa. et coiter doc. in. d. c. no est vobis. et ca. fi. de exce. prela. et. c. q in te. de pe. et re. et. c. fi. de senten. excom. li. vj. Vn aduerte et not. bene q quicquid pertinet ad aliqd se. infra positorum intelligitur semper prohibitum tempore interdicti. nisi vbi inuenitur in iure specialiter cocessum. ¶ Et primo phibet ome exercitium de [sect. 1]putatu certo ordini eccliastico. Et hoc pcedit siue sint clerici presbyteri siue i feriores. vt no. Pa. i. c. ij. de cle. exco. mi. Et dr exercere offm deputatu certo ordi ni: puta qn dt epistola: vt subdiaconus euageliu vt diaconus. vel offeredo calice vrceos et hmoi vt lector vel exorcista et hmoi. vl dice do matutinu et alid officium vt hedom adarius et silia q coue niut alicui ordini. Facit. c. si qs eps. el. ij. xj. q. iij. vn talia exercetes sut irregulares ipso fcto. Secus eet si exerceret aliqd qd no e deputatu certo ordini eccliastico si cut catas rnsoria vl pos no officiando pncipalr sz taq qlibz alius laicus. Jte nec auditio diuinorumptinet ad certu ordine et talia exercetes tpe interdicti no erut irregulares nisi auctorizado audirent diuina: puta q platus facit celebrare q sic eet irregularis secudum glo. in cle. Archiepi. de priuil. ¶ Vtrum bndictio solenis epi sit phibita tali tpe. Rn. q sic q ea facit rone ordis xcv. di. c. ecce ego. nisi ifestiuitatibus de q bus infra no aut simplex phibet. nec bn dictio pe vl baculi pegriorum. q no perti net ad ordine. et ide pot dici d bndictio ne vestimetorum illorum q volut intrare mo nasteriu vel tertiu ordine bti Francisci q licite pt fieri. ¶ Scdo phibet mistratio scrametorum ex ceptis eo mo q cocedut d iure de q vid. j. i. c. se. ¶ Tertio phibet celebratio diuinorum. vt in. c. resposo. de sen. ex. de cle. exco. mini. c. ij. et. iij. Sed quid venit hic nomine diuini officij. dic solummodo ordinatum in breuiario vel missali. vt j. patet in. c. se. §. j. cum sequentibus. ¶ Quarto phibetur collatio ordinum [sect. 5]nisi vt. j. dicam in. c. seq. ¶ Quinto prohibetur sepultura eccle[sect. 6]siastica: tame extra cimiteriu et ecclesia lz sine officio cu officio no aliter clericus incurreret penas positas contra tales de quibus. j. dicetur. in capitulo seq. ¶ Sexto pulsatio campanarum ar. d. [sect. 7]c. alma. Si tame laici pulsaret sine eorum cosensu clerici excusant sm Jo. de deo. Hoc intelligo de pulsatioe pro horisca nonicis: q Aue maria vel campane de festo vel p alio signo q p horis no cre do sint prohibite. Septimo apertio ianue ecclesie tepore celebrationis officij: nisi prout infra dicitur in. c. se. ¶ Vtru pfata ita phibeant in ecclesijs [sect. 8]exeptis. sicut i alijs. Rn. q sic. vt i. c. autoritate. de priuile. li. vj. et ita seruabut si sicut faciut alie ecclie celebrado scdz modificatione. c. alma. de sen. exc. li. vj. # 6 Jnterdictum. vj. Que conceduntur tpe interdicti generalis locorum vel specialis vel singularis. Rn. q vndecim. ¶ Primu celebratio officiorum diuinoruz [sect. 1]et missaru i ecclesijs et monasterijs sicut fiebat ante interdictu cu ista modificatioe. tn. s. submissa voce. Januis clausis capanis no pulsatis excoicatis et iterdi ctis exclusis in. d. c. alma. §. addicimus. aduerte hic q istud. c. alma loquitur de gnali et spali interdicto tam hominum q locorum no de singulari iterdicto alicu ius ecclie sm gl. i. d. §. addicimus. et io ibi non posset celebrari. Quod nota be quia pauci aduertunt. ¶ Sed qro a qbus celebrari debet pfa[sect. 2]ta diuina. Rn. Arc. in. d. c. alma q a pro prijs clericis eccliarum vel monasterioru monachis: nisi et ipsi essent interdicti. vt supra interdictum. j. §. xj. ¶ Qui pnt admitti ad ista diuina. Rn. [sect. 3]q nullus nisi clerici aut monachi illarum eccliarum i qbus celebrant. vnde aliarum ecclesiaru clerici vel monasteriorum mona chi no possunt admitti sm Ar. i. d. c. al ma. Cal. tame. vt refert Ge. i. d. c. alma tz q post factu no eent irregulares: sz an factu no auderet cosulere q qs admitte ret religiososvel clericos extraneos. Fe de. consilio. lxxxvij. dicit q videt absurdu tales no admittere. et Jo. an. dicit q est nimis durum tenere q no admittant. Et credo q sit verius q pnt admitti oes clerici aut religiosi aliarum ecclesiarum et vbu canonici q clerici eccliarum restringit distributione no auditione seu celebratio ne qua pmittit sicut prius poterat iteres se et nuc silr. Facit ad hoc. d. c. q i te. Se culares aut de terris no interdictis nul lo modo pnt admitti. vt i. d. c. lz. ar. c. qm epi de priuilegi. li. vj. q qd p priuilegiu vni cocedit alteri denegatu coprobat. ¶ Vtru cu alicui singulari psone coce[sect. 4]dit vt mo premisso. s. ianuis clausis et c. possit celebrare vel audire diuina tpe iterdicti eius familiares q no dederunt cam et domestici possint admitti ad audiedu et celebradu sibi officiu diuinuz. Rn. q sic. vt in. d. c. lz vobis. §. concedit. Et qd coprehedat sub istis vide. s. Familia. nisi ob ista causaz in fraude sint assumpti. c. vlt. de verbo. signifi. lib. vj. ¶ Quid si no sit singularis psona sz co [sect. 5]uetus aut collegiu cui cocedit auditio di uinorum tpe interdicti nuqd eius familia res domestici similiter sint admittedi. Rn. q no vt i. d. ca. lz vobis. §. no sic nisi super hoc habeant priuilegium. vt ibi. ¶ Quid si in conuetu vel collegio no sunt [sect. 6]nisi tres quorum duo sunt ifirmi nuqd ter tius poterit celebrare cu familiari. Rn. Host. i. c. q nonullis. de priuile. q sic ne priuilegiu sit inutile sicut cocedit singulari psone. vt in. d. c. lz dumo no dede rit cam iterdicto. vt in. d. c. lz. Arch. dubitat sed ego credo veru dictum Hosti. ¶ Quo dz intelligi priuilegium quo co [sect. 7]cedit aliquibus religiosis q tpe iterdi cti possint recipe ad diuina confratres suos. Rn. q dz intelligi de illis cofratri bus q lz in seculo remanet tame eorum ordini sunt oblati mutato habitu seculari. vel etia q inter viuos bona sua dederunt eis retento vsufructu i vita sua. vt i. c. vt priuilegia. §. j. de priuil. et i. c. cu et platare. §. de cofraternitatibus ibidez. ¶ Quid si puilegiati vt admittant tpe [sect. 8]iterdicti dederut cam iterdicto vel eorum culpa: dolovl fraude fuit iterdicta snia plata: vl ad ppetradu delictu cuius occa lioe iterdictu latu extitit auxiliu: vel fa uore. Rn. q no obstate priuilegio nullo modo admitti pnt: vt in. d. c. licet. §. fi. ¶ Que missa pot celebrari. Rn. Ge. i. d. [sect. 9]c. alma. recitat et sequit Jo. an. et Cal. q etia peculiaris lz Jo. mo. tenuerit q solum couentualis poterat celebrari. ¶ Cocedit aliqbus vt tpe generalis vl [sect. 10]spalis iterdicti locorum possint celebrare in suis festis ianuis aptis sicut minori bus et pdicatoribus: nuqd poterut tales alios admittere ad celebradu. Rn. Jnn. et Ho. i. c. vt puilegia. d pui. q si puilegiu sit eis datu psonaliter no possunt: et tuc psonaliter concedit cu dr: concedimus vobis vt possitis celebrare. Si vo psonaliter no esset datu sicut cu dr. concedimus vobis vti vris ecclijs celebret: tuc pnt admittere alios ad celebradu: et sic est priuile giu fratru minorum et predicatorum. ¶ Vtruz seculares et qcunq alij possint [sect. 11]extra eccliaz pdicta diuia officia auscultare. Rn. Ho. q excoicatis et iterdictis no lz audire diuina. neq lz clericis ita alte dicere q audiantur de foris. Jntellige studiose pnt: em ita alte dicere q se audiat in choro adinuicem etia si sic dice do audirent ab extra. ar. d. c. alma. Silr non est eis aperienda fenestra vel hostiu vt videat eleuationez corporis xpi et hmoi: nec pax extra potanda: nec ad offertorium post euagelium admittedi. Ad pdicationem tame possunt admitti libere: nec distinguit an dederint cam vel non vel sint excoicati vel no: vt in. c. resposo. de senten. excom. iuncto. c. episcopus nullum. de conse. dist. j. ¶ Vtru dicetes officiu p via vel extra ec [sect. 12]clesia tpe iterdicti generalis vel spalis locorum frangant interdictu. Rn. q si hoc faciat studiose vt seculares audiant: sic violat interdictu: vt pbat. ar. c. fi. de pri ui. li. vj. vbi pz q etia celebratio diuino ru extra eccliam phibetur tali tpe. Secus aute si sic dicendo a casu seculares traseuntes audiant: tuc q qd modicuz est ro apprehedit quasi nihil. ij. phisi. tu q non contra rationem legis. ¶ Vtru liceat clericis vel laicis in loco [sect. 13]interdicto legere euageliu vel psalmos et hmoi. Rn. q sic sicut et predicare sicut ante dictum est. ¶ Vtru tpe generalis vel spalis iterdi [sect. 14]cti locorum possunt seculares et alij orare in ecclesia oratione puata. Rn. Mona. q sic. q talis actus no cotinet sub aliquo phibitorum: vt pz. s. Jte tz Rod. q etiaz si sint ipsi orates interdicti vel illa ecclia possunt orare oratione priuata. ¶ Vtru itroductio post ptu et bndictio [sect. 15]nuptialis possit celebrari tempore interdicti. Rn. Host. tenuit q non licet. ¶ Scdm qd concedit est celebratio diui[sect. 16]norum officiorum et missaru alta voce et soleniter. ianuis aptis pulsatis campanis et oibus interdictis admissis solummo excoicatis exclusis. Et hoc solu cocedit in festiuitatibus Natalis dni Pasche et Petecostes: et Assuptiois virgis gliose. Jta tn q illi quorum ca interdictu est latu altari no oppropinquet: vt i. d. c. alma. Extedit hoc. c. ad festu corpis xpi et eius octaua p Martinu. v. et Eugeniu. iiij. in extraua. q incidit. Excellentissimi. Sed aduerte q ista celebratio si fieret ab interdictis psonis essent irregulares vt. s. pz. Silr si eccla eet spaliter iterdicta. q d. c. alma intelligitur qn interdictu est generale loci vel spale sm glo. ibidem. ¶ Vtru habetes priuilegiavt in suis fe [sect. 17]stiuitatibus eclebrare possint vel in suo iocudo aduetu vt de teplarijs dr in. c. vt puilegia. de priui. possint celebrare no seruata moderatioe huius. c. alma. Rn. Jo. an. et Archi. in. d. c. alma q non: quia eorum priuilegia per istud. c. reuocantur quo ad hoc. Secus si priuilegia obtinue runt post istud. c. alma. ¶ Quero qua hora dies ichoabit. Rn. [sect. 18]Joan. not. in. d. c. alma. q qn dies icipit lucescere q dies dicitur a diez. quod e clarum: et mane et vespera coprehendit. iuxta illud. Factu e vespe et mane dies vnus. de offi. del. c. cosuluit. i aut. de iudi. §. sedebut. Jo. an. ibide dicit q icipit i vigilia festi ad vesperas quo ad celebratione officiorum. de feri. c. ij. et q continuare poterut vsq ad vesperas crastine dicit in cle. siue. Sz copletoriu et reliq post vesperas catare no poterut sm for ma pdicta. c. alma. p iura allegata Archi. vo concordat cu Joa. an. sed addit q i vespis copletoriu continet. xj. q. iij. siqs eps. el. ij. et. xcij. di. c. vl. vbi Laur. Hug. et Joan. hoc no. et hoc dicit pbari per. d. c. ij. vbi Alex. dicit q sicut magnitudo diei exigit tardius terminari et c. Jtem pbat. q pdicta cocessio. c. alma. est gra tiosa et fauorabilis et sic est larga interpretatio fieda. c. quis de prebe. li. vj. et hoc sequit. Ge. in. d. c. alma. et sic hz con suetudo. et sic tene. Vn Fede. cosilio. cxj. dicit q sicut gnaliter permittit celebratio diuinoru officioru sic intelligenda est pmissio generaliter. de quo de coiugi. lepor. c. ij. de priuileg. q circa maxime cu hec sit fauorabile. et p cosequens ampliandu. et sit priuilegiu principis. et sit late interptadu. et ideo in istis festi utatibus poteps altaria et virgines co secrare et vela benedicere. et illa imponere monialibus: et calices. et parameta bndicere et silia vt est benedictio abbatisse et abbatis: q sub diuinoru est ista veniut q sacra no sunt cu sint tatu. vij. hec Fede. Similiter pot sacerdos bene dicere sponsas. aqua hmoi et aspersione facere. cadelas et oliuas similiter be nedicere. Jntellige tamen q fiat a psonis no interdictis: q ptinet ad ordine. vt de aqua. de cose. di. iij. c. aqua. De be nedictioe parametorum pz de cose. di. j. c. vestimenta. et. c. cosulto de sacra vnctione. c. vnico in fi. de consecratioe ecclesie vel alta. c. pen. aliter essent irregulares vt patet. Secus esset de alijs que rone or dinu no coueniut vt benedictio mense. graru actio post mesaz et silia. Limitare tame bndictione mese et grarum actiones licere. dumodo no fieret i forma officij. An aut alijs tpibus a dictis festiuitatibus hec possit. Rn. Fede. ibide q sic sm moderatione. d. c. alma. et sm q diui na officia possunt celebrari. alias non. ¶ Tertiu qdconcedit est pnia quorucuq [sect. 19]ta ifirmorum q sanorum dumodo excoicati no fuerint. Jntellige si fuerut excoicati ppter delictu ppter q iterdictu est posi tum. no de excoicatis ex alia ca: q si sic sunt excoicati no pnt absolui preterq in articulo mortis et exceptis illis quoru culpa latu est iterdictu: vel dederut auxiliu cosiliu vel fanore delicto ppter qd latu est interdictu: nisi pus satisfecerint si possunt: vel de satisfaciedo pstite rint idonea cautione: aut si hec no pos sunt nisi iurauerint q cu poterut satisfaciet. et ad satisfactione facieda p illos q possunt et tenent dabut auxiliu consiliu et fauorem ac iuxta possessum laborabunt ad hoc fideliter. vt in. d. c. alma. ¶ Vtru absolutio generalis possit fieri tpe interdicti. Rn. Jo. cal. q sic. q no est officiu diuinu sed hec no est bona ro q bene ptinet ad ordine. vnde si satisfacies absolutione generale esset interdi ctus efficeret irregularis: sed io lz q sicut penitetia oibus coceditur. ita et absolutio. sine generalis. siue pticularis. ¶ Quartu qd cocedit est sacrm eucharistie qd morietibus tatu permittitur. c. permittimus de sen. exco. et etia damna tis ad morte cle. j. de pe. et re. sed nunqd debeat eis deferri cum capanella. Rn. cal. quod sic sm morem consuetum. ¶ Vtru sanis possit dari. Rn. q no et si [sect. 20]sint sacerdotes no celebrates: q qd no est cocessuz intelligit phibitu i pfatis. ij. q. v. cosuluisti. nec obstat. c. qd i te. de pe. et re. vbi dicit cocedi viaticu cui con ceditur pnia: q verum est et pprie tuc dici tur viaticum quado dat mortetibus sed quando datur sanis no proprie dicitur viaticum sed eucharistia. et ideo sanis siue clericis: vel laicis denegatur. Jntellige in clericis nisi quando celebrat: quia tunc communicare tenentur Jo. cald. vt refert Ge. i. d. c. arma. dicit q est durum dicere q etiaz clericis sit interdictum corpus christi. Vnde. Ge. ibide dicit q clericis illius ecclesie potest con cedi corpus xpi q no e eis phibita par ticipatio sacrametorum nec officiorum diuinorum. vt i. d. c. pz. q possunt secrete celebrare. et sic sumere corpus christi et hoc magis placet. et tene quia verius est. ¶ Vtru salte debeat dari corpus xpi illis [sect. 23]secularibus qbus concedit audire diuina p c. alma. vt dictu est. Rn. Arch. i. d. c. q lz aliq dixerint q sic tn verius est q no. q i c. si snia de sen. ex. li. vj. ponunt vt diuer sa auditio diuinorum et pceptio sacramen torum. Et ideo tene q non potest dari. ¶ Vtru mulieribus pgnatibus ppinqs [sect. 24]partui. Rn. Pa. i. d. c. qd in te. fuit diuer sa opinio. sz sibi placet vt cosideret condi tio mulieris et si iminet piculu mortis pbabiliter tunc poterit eis ministrari viaticu. et placet ibide in intratibus mare et obsessis sm predicta distinctionez. ¶ Vtru cocedatextrema vnctio. Rn. q [sect. 25]no vt dicit Pa. i. c. rnso. de sen. exc. dns An. de butrio. i. c. no e nobis post alios de spo. nec etia clericis sz Jo. an. et Cal. ¶ Sz nunquid officiu recomedatiois [sect. 26]anime cocedatur. Rn. Cal. q sic quia vi detur annexum sacrameto penitentie. ¶ Quin tu qd cocedit est sacrametu ba [sect. 27]ptismi nedu paruulorum sz etia adultoru. vt i. c. qm de sen. exco. li. vj. Et cathecismus. et totu officiu baptismi taq accessoriu concedit. et tz Cal. q si et qs baptisa ret in ecclesia interdicta specialiter no incurreret irregularitate quis si hone ste alibi possit fieri non liceat. ¶ Sextu cofectio chrismatis in die io[sect. 28]uis sancta. d. c. qm. Jntelligit tn Archi. ibide q no pot confici alta voce neq cam panis pulsatis sed cu moderatione. c. alma. i. ianuis clausis et c. ¶ Septimu q concedit est sacrametu [sect. 29]confirmatiois quod etiam adultis pot exhiberi dicto capitulo quoniam. ¶ Octauu quod cocedit est sacrm ma[sect. 30]trimonij qd legitime pot tali tpe conhi. sed benedictio nuptialis sz Host. phibetur. Pa. in. c. no est nobis vbi de hoc no. de spon. dubitat. sz mihi videtur q cocesso principali cocedat et accessoriu. c. accessoriu. de re. iur. li. vj. Attamen se curius est abstinere nisi in diebus in qui bus licet celebrare publice. ¶ Nonu qd cocedit est sepultura eccle [sect. 31]siastica q solu clericis concedit q seruaue rut iterdictu sine pulsatioe capanarum tn cuz solenitate et siletio. d. c. qd in te. sed hodie etia credo possint sepeliri cu offi cio sine nota dicto. p ar. c. cui lz. de reg. iur. li. vj. Scdm moderatione tame. c. al ma. sm Fede. cosilio. lxx. etia cu campanis et alijs cosuetis in diebus in. quibus potest publice celebrari. ¶ Sz qd si ecclia e spalr interdicta nu qd ibi sepelient. Rn. Jnn. et Host. i. c. ta [sect. 32]ta de exce. pla. q scdm quosdaz no pnt ibi sepeliri. Host. tn tz q sic: q qd facit iterdictu gnale gnalr facit spale spa liter. l. si duo. i fi. ff. de admi. tu. Pa. i. c. qd i te tz q clerici ecclie spalr iterdicte possunt ibi sepeliri. Alij vo q non sunt clerici talis ecclie spaliter iterdicte debet in ecclia alia no interdicta sepeliri. ¶ Vtru penitetes et absoluti sint tumu [sect. 33]landi in ecclesia vel cimiterio similiter sicut clerici. Rn. doc. q no si tn de facto sepelirent no sunt exhumandi. Sed si alibi sepeliantur cessante iterdicto tuc sunt ad eclesias deferendi. ¶ Vtru confratres q ex priuilegio reli[sect. 34]giosorum quorum sunt confrates admittun tur ad diuina possint sepeliri i ecclesia interdicta. Rn. q non. licet in alijs libere possint eligere sepeliri. d. c. vt pri uilegia. ¶ Vtru sepultura eccliastica concedat [sect. 35]oibus in diebus lz celebrare soleniter. vt dictu est. Rn. Cal. tenet q sic: nisi specia liter sint iterdicti vel caz dederint iterdicto. et plz mihi sua opinio lz Jo. an. et Jo. de ligna. et Ge. i. d. c. alma teneat conriu quo ad laicos. Fede. etia tz cosilio cxj. q clerici officiado istis festiuitatibus circa sepultura no efficiut irregulares. ¶ Vtru priuilegiatus tpe interdicti sup [sect. 36]admissione ad diuina et receptione ad sacrameta possit sepeliri in cimiterio Rn. cal. q sic. et ide vr etiam si solu esset priuilegiatus sup auditioe diuinoru soium no facta mentione sacrametorum p regula cui coicamus viuo et et mortuo. ¶ Vtrum mortuaria et alie oblationes [sect. 37]possint recipi p defunctis tepore inter dicti vel ab ipsis interdictis. Rn. q sic. si mortui sunt penitetes: et peis oradu est. xj. q. iij. quicuq intra. ¶ Decimu qd concedit e ordinu collatio [sect. 8]vt no. Jnn. in. d. c. noest nobis. Videtur tn velle q solu clericis possint dari: sed no laicis. sed Pa. in. d. c. et in. c. quod in te dicit q posset attetari q ex necessita te poterut etia laici ordinari i loco iterdicto: sicut dictu est de crismate cu non fiat baptismus sine eo. di. c. qm q ex q coceduntur aliqua q non nisi per cleri cos possunt coferri consequenter pmit tutur: et ea sine quibus. ar. c. qm de sen. ex co. lib. vj. Sed sine necessitate nec laici nec clerici possuntordinari i loco inter dicto sed alibi ordinetur si ipsi no sunt interdicti q possunt. ¶ Vndecimu quod conce ditur sed est [sect. 39]speciale epis et alijs superioribus vtvbili bet possit cu altari portali celebrare et celebrari facere et audire diuina quis sit interdicta terra ciuitas vel castrum seruato tn qd dictu e. s. Januis clausis capanis no pulsatis interdictis exclusis vt i. c. fi. de priuile. li. vj. habet et no. simile priuilegiu habet fratres minores et pdicatores. c. q in his de priuile. et no. in. d. c. fi. in gl. Secus si esset inter dicta ecclia vel aliquis locus singularis: q nec eps nec fratres predicti possent ibi celebrare vt not. Jo. an. in ca. quesiuit. de cle. no resi. et seqtur ibi Pa. ¶ Duodecimum quod conceditur im[sect. 40]mo precipitur omnibus obligatis ad dicendum officium: vt illud quotidie et integre dicant lz ipi specialiter et singu lariter sint interdicti sigillatim tamen debent dicere sicut dictum est de excoi catis. s. hore. §. v. # 7 Jnterdictum vij. violantes incurrunt pena. vij. ¶ Prima est irregularitas. hanc incur [sect. 1]rit ois clericus q lz no sit ipe interdictus tn exercet aliqd de putatucerto ordini i loco itdicto: nisi sz qd pmittit a iure. vt s. dictu e. Jntelligit hoc fede. consilio. vij. veru qn publice et pala more solito cele brat sicut dicimus de excoicatovl interdi cto sicut prius celebrate. in cle. pe. de sen. ex. Silr existes interdictus simplr si exer cet aliqd deputatu certo ordini vbicuq e irregularis. c. is q. et. c. is cui de se. ex. li. vj. et. c. cu eterni. d snia et re iudi. li. vj. [sect. 4]¶ Scda q supradictus e itelligibilis ita q no pot eligere nec eligi. d. c. is qui. ¶ Tertia q supradictus sit ipostulabilis ita q no pot postulari. c. j. d postu. pla. [sect. 3]¶ Quartaq talia e bn ficijs eccliasticis spoliadus: et si moachus vl moniale. dz re [sect. 4]trudi in arciori monasterio ad agendu penitentiaz. c. postulatis. de cle. ex. mi. ¶ Quid si talis celebrat no i loco itdicto nec ipe iterdictus sz tn psonis inter[sect. 5]dictis. rn. q io e irregularis est tn inter dictus ei ingressus ecclesie donec satis faciat ad arbitriu illius cuius sniaz contem psit. c. eporum de puile. li. vj. Silr sz Fed. vbi. s. Qd admittut laici aliundevenie tes ad dinu in ecclia no interdicta existete iloco iterdicto gnalitervls paliter. ¶ Sz qd si tales clerici exercet ea que no sunt deputata certo ordini. vt puta [sect. 6]catare i choro legere psalmos. vl eplam sicut faciut alij laici. Rn. sz Jnn. in. di. c. tata. et sequitur Pa. in. c. ij. de cle. exco. mini. q no incidut in prefatas penas. iurisditionalia: tame exercere possunt vn et excoicare et absoluere pnt si ipsi no sut interdicti. dicit Pa. in. d. c. ij. q no d bet absoluere cu illa solenitate. c. a nobis el. ij. de sente. excom. sed ei no credo quo ad absolutionem: q absolutio ab excomunicatione siue cum illa solennitate siue sine ea no pot ipendi ab interdicto. sz ille q impedit no sit interdictus tuc absoluere pot etia cu illa sole nitate: q cu absolutio pmittitergo et so lenitas cosueta. Jnno. tame et Hosti. et Laudu. concordat cu Pa. et addut q efficeretur irregularis q absolueret cu pfa ta sole nitate. sed eis non credo ratione pdicta. Jtem sz Guiliel. duradi silr est irregularis clicus qui soleniter in cimiterio sepelit hominez interdictu. ar. ca. j. de postu. prela. sed ego dico similiter si homine no interdictu sepelit in loco in terdicto soleniter. s. cu officio. solito. ro q istud conpetit certo ordini sz q comuniter seruat. no. etia aliam pena in cle. eos de sepult. de qua. s. excomunicatio vij. casu. xxxvj. ¶ Quinta pena est clericus q non ser[sect. 7]uat interdictu loci est suspesus ab offo et bnficio. d. c. tata. de exce. prela. in tex. et in gl. et sequuntur coiter doc. ¶ Sexta pena est cotra religiosos qscu [sect. 8]q. s. excoicatiois q no seruat interdictu cu matrice eccliaz loci seruare sciut: qd intelligo de gnali interdicto imposito a sede aplica vel a locorum ordinarijs: q si esset ab eorum legatis sine speciali eorum madato no haberet locu hec pena. Similiter q singulariter ecclesia matrix esset iterdicta no hz locu i cle. ex freque tibus de sen. ex. si vero matrix ecclesia no suaret pdictu interdictu gnale solu in curreret penas et clerici incurrut. de qbus in isto capi. dicitur. ¶ Vtru laici non seruates interdictuz [sect. 9]incurrat aliq pena. Rn. q nulla inuenit i iure ipsis iposita peccaret tn mortaliter si hoc faceret in contemptu ecclie als no nisi in quatuor casibus positis in cle. j. de sepul. et cle. grauis de sen. ex. de qbus habes. s. excoicatio. v. casu. xv. et excoicatio. vij. casu. xxxvj. ¶ Sed nuqd laicitenent de ecclesia exi [sect. 10]re si sacerdos recipit interdictu ad diuina. Rn. Monal. q no neq peccat an diendo sed solus sacerdos. ¶ Vtru clericus simplex qui hz tm pri [sect. 11]ma tonsura incidat in penas pdictas sicut alij clici. Rn. ho. q sic si in officio suo cantet. s. tanq psal. vt in cap. psalmista. xxiij. di. ¶ Vltima q clericus decedes iterdictus [sect. 12]puat ecclesiastica sepultura. d. c. is cui. # 8 Jnterdictum viij. quomod orelaxa tur. Rn. q aut interdictum fertur ad tempus sicut cu qs in terdicitur vsq ad annu vel donec satis fecerit. vtalis ibi moretur. et tuc no requiritur absolutio aliqua post tale qd: q anno transacto vel satisfactovel recededo talit interdictu est amotu ipso fa cto et licite post hoc celebrat qs. ita no. pa. ic. no e vobis de spo. nec distinguo an fit a iudice vel a iure q in vtroq hz locu qd dixi. et idez dic de quacuq alia suspesione ta iurisq hois. Secus d sentetia excommunicationis ad tempus: q requiritur absolutio. ita no. do. in. c. fi. de matri cotracto. contra inter. ecclesie et ibi reddut ratione esse q excommunicatio requirit certa forma in absolutione: sed interdicto vel suspensioe suf ficit costet de mete iudicis. et licet alqui dubitet de excomunicatione lata a papa ad tepus: tame tene q requirit absolutio: nisi aperte costet papa velle eu absolutu esse sm do. Anio. et sequitur pa. in. d. c. fi. si vero interdictu vel suspe sio no est lata ad tepus sed simpliciter tuc requiritur absolutio. et si est a iure potest absoluere ordinarius vel legatus sedis apostolice: nisi cu conditor iuris sibi vel alteri reseruauit. ar. c. nuper. §. in scda de sen. ex. Si aut sit a iudice sic ille qui tulit pot absoluere vel eius superior tm et no alius. aut de madato eius qui eam tulit. xxiiij. q. j. si petrus. ¶ Vtrum sit seruada aliqua forma in [sect. 1]eius absolutione. Rn. Host. q sic dicedo reuoco: vel remoueo: vl absoluo et similia verba debet etiam iniungi eis vt sa tisfaciant secunduz quod dicitur de ex communicationis absolutione. quia in hoc ambulat pari passu. vide. s. absolutio. iij. §. j. ¶ Vtruz interdictum possit ad caute[sect. 2]lam relaxari. Rn. qd generale interdictu no potest. c. presenti de sen. ex. li. vj. sz si interdictu sit singulare cotra psona sic pot relaxari ad cautela. ar. a con trario sensu. d. c. presenti. ro q speciali ter interdicto omnia sacrameta negan tur donec absoluatur. et sic ide est quod et de excomunicatione a qua quis absoluitur sub coditione. vt in. ca. solet. de sen exco li. vj. hec tz Jo. an. et Bar. i. d. c. psenti. Limita hoc si penitet als no q sic relaxatio daret causam peccadi nisi forte i casu sicut cu absoluit iuitus ab ex comunicatioe d q. s. absolutio. iij. §. vij. ¶ Vtru epavl alius possit suuz interdi [sect. 3]ctu suspedere. Rn. lau. tacre. et vince. q sic. vt no. i. c. ad hec el. iij. et. c. directe. et. c. preterea de appel. ¶ Vtru per appellatione sequete suspe [sect. 4]dat iterdictu latu. Rn. q no nisi eius effectus sit suspesus ad tps: q sic pot appellari a snia suspesa sicut a coditiona li. d. c. pterea. et hoc intellige de interdicto vel suspesione. Secus in snia excoicatiois cuius effectus nuq pot relaxari ni si in toto absoluat. c. cu desideres dsen. exc. hoc no. Ho. in. d. c. adhec. hoc intelli ge de interdicto a diuinis et sacris et alijs spualibus secus esset in interdicto a tpalibus vt puta q non ingrediatur possessi oez tale. ff. de appel. l. costitutio nis vn Jo. an. in. d. c. is cui restrigit solu in mere spiritualibus p q ligatur aia et ideo p appellatione suspeditur inter dictu a beneficio et suspesio. de quo vide. j. suspensio. ij. §. j. ¶ Vtru priuilegiu cocessum a legato a [sect. 5]latere q interdicti tpe valeat celebrare interdictis et excoicatis exclusis valeat qtu ad snias suas et suoru successorum ordinariorum. Rn. sz Laudu. q sic nisi specialiter a successore reuocet. et tenet ide q etia valet quo ad snias pape. ar. d. c. dilectus el. ij. de rescri. ¶ Vtru papa dante licentia celebradi [sect. 6]in ecclesia specialiter interdicta relaxet eo ipso interdictu. Rn. sz ho. in. c. vt pri uilegia q non. ¶ Vtrum de autoritate epi possit quis [sect. 7]celebrare in ecclesia interdicta. Rn. sm ho. in. d. c. ad hec qm q no. q istud pti net ad solu papa de priuile. c. cu et plata re. Secus esset in cessatioe a diuinis. q posset eps excipere quos vult et subijce re et tps et modu determinare sm Jnn. in. d. c. vt priuilegia et ide tz in ecclia p eu interdicta. allegat. di. c. dilectus. sed no pot cocedere vt psona interdicta vl suspesa celebret nisi p delicto alterius sit suspensa ab eo. # [9] Jnterdictum. viij. qn non indiget relaxatione: quia ip so iure non tenetur quis seruare. Rn. q in duobus casibus. ¶ Prio qn fert con pticipates cu excoica[sect. 1]tis i casu q minore incurrut excoicatio ne sine canonica monitioe pmissa: tuc nullu est ipo iure sicut et suspesio qlibet. itellige si ferat ab iferiora si papa. c. statutu de sen. ex. li. vj. et dr. canonica monitio et legitima qn noiati admonet alias no. vt in. c. constitutione. e. tit. et li. con alios vo licet debeat pcedere monitio qn fert p contumacia. sz inn. i. d. c. ad hec qm tn tz. similiter si pferatsine scriptis quis iudex incurrat pena de q i. c. j. de sen. ex. li. vj. et. s. excoicatio. ij. §. ij. sz magis breuit dic q i illis casibus iqbus se. exc. no tz sic nec interdictu. de q vide. s. Ex coicatio. iij. p totu. Scdo qn interdictu e latu pp aliqs et ipi no seruat eu. tex. e in. c. petisti de priui. Sz aduerte sz hosti. ibide q si ciuitas vel ecclia est inter dicta pp alique. j. pp eorum delictu tuc lz ipsi violet alij tn suare tenent. si aut sit positu p eorum qrela ad eorum vtilitate tuc si ipsi non seruant nec alij seruare tene tur. et sic efficitur nullum. di. c. petisti. et sic eum intellige. ¶ Vtrum quando interdictum est nul [sect. 2]lum tamen matrix ecclesia suat teneatur religiosi illud suare. Rn. q sic aliter incurrunt penam excom. cle. ex freque tibus de sen. ex. in gl. Jnteresse sz bar. i. l. vnica. C. de sen. que pro eo q iter. profer. pprie et stricte est extimatio alicuius vti litatis no habite pp alicuius factu iniu stu vl concessione iiusta et e duplex aliud lucri cessantis. et hoc e qn ho ipedita lu cro qd fecisset si talis pecunia sibi resti tuta fuissz vl si talis lesio sibi no fuisset illata et hmoi. aliud est interesse dani emergetis et hoc duplex. alid in re alid extra re. Jnteresse dani emergentis in revel circa re qd et dr intrinsecu sz bar. vbi. s. et istud est ipa res seu eius extima tio. vl id qd puenit imediate ex ipa re. vt fructus et partus. et hmoi ponitur exemplum. vendisti mihi vinu qd valebat xx. et tibi tradidi pretiu nec dedisti nuc valet. xl. si traditufuisset lm habiturus era. et de hoc. ff. d acti. emp. et ven. l. si sterilis. §. cu p venditore. Jnteresse extra re vel extrinsecu est qd prouenit no ex ipa re sz pp ipaz re. exeplu. vedidisti vi nu nec tradidisti sz si trandidisses ex eo potuissem negociari et lucrari. vedidisti granu et q no tradidisti serui mei fame perierut et istud qn petat in cotra ctibus hes in. l. Julia. §. j. ff. de ac. emp. et ve. l. eu veditore. C. de ac. emp. et vend. et ff. de ver. ob. l. si insula. et qn teneat i co scia hesvsura. j. §. xxx. iteresse qn hz cer ta qtitate vel spem duplu excedere no pot. et qn excedit duplu hes in. d. l. vnica. in tex. et in gl. sed q ad coscientia ha bes infra vsura. j. §. xxx. De notatis in hoc. §. et q est triplex interesse. s. comune particulare et singu lare. vt no. gl. Bar. et doc. i. l. j. et ibi Bal. post princ. vsi. quero quottuplex sit interesse. et de sen. q p eo qd interest pfe. et gl. in. l. j. ff. de ac. emp. et an sit ide iteres se et preciu rei no. ide Bal. i. l. j. in prin. vsi. no. hic expssum. C. de his qui a non do. manu. Jnterpretatio Legis ad que per tinet. Rn. q interpretatio legis dine vel canonice pertinet ad papa. c. p venerabile q filij sint legitimi sz iterptatio legis ciuilis iqtu cocernit clericos similiter ptinet ad papa. vt. c. j. de iura. calu. Jnquatu aut cocernit laicos ptinet ad imperatore. l. fi. C. de le. q est eius interpretari cuius est cocedere. de re. iur. li. vj. Et hoc itellige verum generaliter sz qtu ad vna causam pot iudex etia interpretari. vt no. ino. i c. cu speciali. de po. pla. facit. l. vni. C. de pfesso. q in vrbe nisi esset ita arduu q firmus intellectus dari no possit: q tunc recurrendu est ad principem. l. pe. et fi. C. de le. hec Pa. in. c. j. de iu. ca. De hic notatis et q no est facienda interpretatio quado verba stipulationis sunt clara. l. si mihi et tibi §. fi. ff. de verb. ob. et an possit variari. Alex. no. q no in. l. qui ex pluribus. ff. de ver. ob. per tex. sing. in. l. quicquid restringede. et ibi doc. eo. ti. et spectat interpretatio priuilegij. ad principe no. ibide. Alex. i. l. ab executore d appel. et Bal. i. l. ij. C. de sen. ex. per reci. [sect. 1]¶ Vtru iterpretatio priuilegij ptineat ad principe solu. Rn. pa. i. c. cu venisset de iudicijs. q aut dubiu est sup potesta te. l. si potuit dare. et sic nulli inferiori a pricipe licet. vt in. c. j. de trasla pla. xvij. q. iiij. §. qui aute. ix. q. iij. cuncta p muduz aut dubiu est super validitate vel surreptione: et sic pot inferior iudex sm comuniter doc. aut dubitatio est circa verba solu. et tunc si casus est clarus et decisibilis de facili. sic pot inferior cognoscere ad preiudiciu partium sz comuniter doc. Ratio q inferior interpre tatur legem superioris in preiudiciuz partiu vt no. Jnno. di. c. cum speciali fa cit. c. inter alia. de sen. ex. et. d. l. fi. Si vo casus est dubius sic pertinet ad pricipe si eius prensentia de facili pot haberi ar. d. c. cu venissent. et. d. c. inter alia. et in l. ex facto. §. j. ff. d vul. et pu. substi. q si d facili. no potest adiri princeps propter longa distantiam. sic poterit interpretari per ratione naturalem et verisimi lem que pot notari per expresia verba. p hoc est casus in. di. l. ex facto. §. ij. vbi iuriscosultus interpetrat lege ex naturali ratione. Jtem q no. Jnno. in. c. cuz speciali facit tex. in. c. cu persone de pri ui. li. vj. Aut dubiu versatur circa intetionem principis: et non potest decidi sine magno dubio: et sic interpetratio e solius principis ad predicta facit text. in. c. venerabile d ele. dicit etiam Spe. in ti. de leg §. tunc ostendendumq epi scopus potest interpretari iurium alle gationes de pigno. significante: et. d. c. venerabilem procedit in arduo negocio vt dictum est. ¶ Vtru i conctibus sit interpretatio facie[sect. 2]da vt res potius valeat q pereat. Rn. q sic de fide instru. c. inter dilectos in gl. et. ff. de fi. du. l. quoties i actioibus. de v. sig. c. abbate. §. cotra q fuit. Si vo res valeret sm intellectu vtriusq: tuc accipiendu est illud q est magis verisimile. ff. de re. du. l. cu in testame to. et. ff. de verb. ob. l. eu qui. et q consueuit. xxviij. di. de siracusane. et q magis conuenit iuri de cosue. cu dilectus. §. fi. vbi interpretatio sit cotra eu qui lege potuit apertius dicere ff. de pac. l. veteribus de preui. c. q in gl. Jnterpretatio in contractibus sit plena. Jn testamentis plenior in bene ficijs quoq plenissima. de do. c. cum dilecti. Jnterpretatio locutionum dz fieri sm personas qui loquuntur vel quibus loquitur. xxvj. di. deinde in glo. Jnterrogationes in confessione vtru sint faciede a cofessore. Rn. q sic p tex. clarum. Aug. de pe. di. vj. c. j. vbi dicit. Diliges inquisitor et subtilis inuesti gator sapienter et quasi astute interroget a peccatore qd forsan ignorat vel pre verecundia velit occultare hec ille. et no. q cofessor tenet sub pena mortalis peccati eas interrogatioes facere quas cognoscit necessarias cofitenti p validitate cofessionis habes pbabile opinione q cofitens ex obliuioe vel ignoratia seu negligentia omittit. ar. c. sit rector. xliij. di. secus esset quado habes pbabile opinione q co fi tes talia scit et aduertit q sic pot crede re eu vel no comisisse vel alias cofessum fuisse et sic no tenet interrogare nisi for te videret q ex verecudia no auderet dicere. dimittere aut interrogare ex in aduertetia aut obliuione credo sit peccatu ex negligentia vero dimittere interrogatioes quas pbabilr coscientia sibi dictat faciedas de necessitate videt mortale peccatu p ea q dica. j. negligetia. §. j. multo magis videt mortale qua do scieter et sine oi ronabili ca volutarie dimittit tenet em cofessor circa cofiten te facere ex pcepto charitatis ea q vellet sibi fieret ronabiliier ptinetia ad ne cessitate salutis sicut est integre cofite ri et in via salutis dirigere aliter preua ricatur illud preceptu. Diliges pximu sicut teipsum. No tame debet confessor esse nimis scrupulosus in interrogando oia q possibile est comiserit peccator sed solu circa ea dz interrogare que pro babiliter credit commisisse. ¶ Quid debet attedere confessor circa in [sect. 1]terrogationes. Rn. sm astensem q tria. ¶ Primu q iterroget de pctis no de fa bulis vel alijs mudanis. ¶ Scdz q no interroget nisi de peccatis cosuetis et q coiter sut nota explicite: qrere em d pec catis consuetis et enormibus nisi in gnali et a loge et p qda circunlocutio ne nocet cofiteti q sepe dicit qd nescit ppterea dicit puer. xj. q inuestigator est malorum opprimet ab eis. et i. l. §. qui qone. ff. de qo. phibet fieri qo spalis in preiudiciu alterius. ¶ Tertium est qd non descen dat nimis ad particulares circustatias peccatorum carnaliuz q vt dicit Phi. iij. ethi. Delectabilia qto magis cosidera tur tatomagis sunt apta mouere et no cet talis interrogatio et cofessori. et cofiteti: sufficit em habere vltima spez pcti in hmoi et circustatias q cadut spali phibitioe et a longe et cu vbis honestis: vnde nulo modo descedat ad alia spaliter: puta mulier confitet q fuit cognita extra vas debitu non qrat postea in q loco vel que et hmoi sicut faciut qda q potius sunt cotaminatores q cofessores q sepissime peccat mortalr delectado se de hmoi interrogatioibus et ppter delectationem faciendo eas. ¶ Scdo de qbus sunt interrogatioes fa[sect. 2]ciende. Rn. q sunt faciede de peccatis coibus sicut est trasgressio dece pceptorum: comissio septe peccatoru capitaliu abu sio quinq sensuum et de circustatijs q mutat spem et aliquando q aggrauant notabiliter no oes de oibus sed de illis que coiter cotingunt in tali statu: q de risio esset querere a. femina de militia et c. vn vt cofessor simplex habeat forma interrogadi hic annotabo talez ordine qui erit quasi vna tabula totius istius angelice summe circa ea que pertinet ad conscientiam. ¶ Attende ergo cofessor qui salutifere [sect. 3]vis cofessiones audire ad infrascripta. pntato tibi penitete debes primo iierrogare eu de quo loco vel terra est si ali ter eu no agnoscis vt ex hoc itelligere possissi habes autoritate ad eu confiten. q si es sacerdos pochialis non habes ptatem nisi sup illos q sunt de pochia tua sm q habes. s. cofessio. iij. §. iij. et. §. ix. et sex sequetibus. Jde dic similr de illo cui comtssa e audietia cofessionu a parochiali sacerdote. Si vero est tibi com missa ab epo talis autoritas vel ab eius vicario generali i spualibus vel ab alio habete iurisditione qsi epale tuc si es frater minor vel frater de ordine pdicatorum aut eremitaruz et hmoi: et tale autoritate habes p pntatione facta sm forma cle. dudu de sepul. de quo habes s. cofessio. iij. §. xvj. vel es admissus ac si esset seruata talis forma sic potest au dire et oes de illa diocesi vel iurisditione illius et in illa diocesi solu et noextra illa: si vo no es psentatus sm forma dicte cle. nec admissus ac si esset seruata sz solu tibi concessii lniam audiedi cofessio nes sic potes vbiq eius subditos audire de quo vide in. d. §. xvj. et seque. Et si inueneris q habes autoritate eu cofitedi interroga. ij. de coditione si aliter eu no agnoscis vt perpendere possis si erit capax absolutiois vel ne. na si inue neris eu in tali officio in tali arte quaz exercere no pot sine mortali tuc indica ei a pncipio ne forte eu audiedo et post ea voles eu absoluere scadalizet de te. posses tame q hz aliquid qd no vult di mittere sz q tenet admonere q si vult cofiteri libeter audies eu sz absoluere no posses nisi dimittat q exercere non pot sine mortali et quo lz eu no absoluas talis cofessio valet ei ad multa bo na psertim vt deus citius illuminet eu ad pniam sm q dicit in. c. qd quidam de pe. et re. et his dictis si voluerit cofiteri poteris eu audire et monita salutis dare et aliq pniam sz nullo mo absolutione q sic peccares mortalr de quo habes. s. cofessio. j. §. xiiij. et confessio. vj. §. ij. et. iij. iterroga. iij. qtu est qd no fuit confes sus et qn cofessus fuit et si debita bona volutate fuit confessus si fecit pniam et si aliqd retinuit scieter q no fuit confessus vt ex istis possis scire de qto tpe hz co fiteri et si confessioes facte sint reiterade et quado hoc sit habes. s. confessio. j. §. viij. cu multis se. iterrog. iiij. si adhibuit diligetiam vt suorum peccatorum habeat me moria et si inueniresqd no puta q opz reiterare cofessioes de multo tpe et ipse penitens hoc no cogitabat et ppterea nulla posuit diligetia sup peccatis cofessis tuc admonedus est vt vadat. et conet reducere ad memoria sua pcta discurredo p status quos habuit p officia q exercuit p societates quas tenuit p loca in qbus habitauit p exercitia q ope ratus est vt sic integre confiteri valeat. et qta diligetia debeat ponere habes. s. cofes. j. §. xij. Predictis factis et sueto q facta diligetia sm posse suu est disposs tus a digne cofitedu debes eude peni tete inducere vt genu flexo dicat humi liter confiteor deo et c. vsq mea culpa si scit ea dicere et q stet facie versa lateri cofessoris si e mulier vel iuuenis et no pmittas q aspiciat i facie tua q mul ti pp hoc corruerut et postea bonis verbis et psuasionibus induci eum vt dicat pcta sua. Et si scit ordinate dicere noli eu impedire sz solu vade suppledo vbi ipe deficit in exprimedo circustantias vel declarando quo est mortale et tenet abstinere vel ad restitutione vel est excoicatus et hmoi. si vides q ipe penitens hoc no itelligit vel no ppedit vel si nescit ordinate dicere fac vt cofiteat salte grauiora q magis grauat eius cosciaz vt ex illis possis scire de qbus debeas eu in terrogare: et dictis aliquibus de grauioribus si vides q nescit ordinate dicere. Jncipe tu interrogare eu sicut i ifrascri ptis videbis no tame oes de oibus vt di xi sz tatu de his q verisimilr psumitur comisisse vel rone status vel exercitij aut coditiois psone et caue ne eu exasperes ppter aliqd peccatu donec tota coplerit cofessione ne forte pre verecudia no integre cofiteatur: sed completa confes sione tuc eum deprehende et argue sm q videris ei expedire. ¶ Ordo autem interrogandi sit iste cir[sect. 4]ca peccata cognoscenda et dicenda primo circa decem precepta. Circa primu preceptuz decalogi qd est non habebis deos alienos et c. exo. xx. q quidem quo intelligat habes pceptuz. §. iij. ex cuius expositioe sic facies inter rogationes. Si adorauit aliqua creatura vel cu pri mo appet fecit aliqua oratione et hmoi. Si adorauit diabolum etiam sub ange lo lucis apparete quia mortalia sunt. vi de adoratio. s. x. Si inuocauit demones vel fecit aliqd pactum cum eis. vide sors. §. iij. Si vsus est nigromantia aromantia et huiusmodi vide ibidem. Si vsus est sortibus vel incatatioibus ad scien. occultavl furtaet hmoi vide ibide. Si voluit scire futura per vanam inspectionem creature. ibidem. Si qn obuiauit lepori vel alteri aiali credidit psagiu alicuius futuri. ibide. Si qn mulier pgnas petit igne et hmoi vtitur ad scien. futura. vide ibidem. Si vsus e lris puctis astrolabio aptioe libri hmoi ad scien. futura. ibidem. Si obleruauit omnia vt idiuinaret. ibi dem. §. v. Si voluit colere deum sm ritum iudeo rum vide superstitio. §. j. Si vsus fuit ligaminibus aut caracteribus p sauitate dada. vide supstitio. §. j. Si fecit anullu quando legitur passio christi vel caracter in tali die et huiusmodi. vide ibidem. §. ij. Si vsus fuit arte notoria vel ea didicit vide ibidem §. iij. Si vsus est herbis cotra demones. vide ibidem. §. vj. Si vsus est breuibus ligadis ad colluz vel portandis. ibidem. §. vij. Si incatauit animalia. ibidem. §. viij. Si carminauit infirmos. ibidem. §. ix. Si dixit vel fecit dici missas vel psalmos vt quis moreretur. ibidem. §. x. Si colligendo herbas obseruauit aliq vana. ibidem. §. xj. Si aliquid fecit vt sciret infortuniu ali cuus. ibidem. §. xij. Si per maleficium destruxit aliud malum. ibidem. §. xiij. Si credidit feminas ire de nocte. vel co uerti in catas et hmoi. ibide. xiiij. Si hz libros de pdictis sortilegijs vel supstitioibus tenet eos coburere als no est absoluedus vt. s. Curiositas. §. j. Si obseruauit diesegyptiacos. vide re stitutio. §. vltimo. Si dedit poculuz vt amaret ab aliq vr mortale q oino supstitioe vtitur. Si credidit q ex constellatione cogat qs ad bonu vel ad malu. vide sors. §. iij. Si vsus e sacris vel sacr alibus p danda sanitate et hmoi. vide sacrm. §. vl. Si acceptauit duellu vel obtulit vl fuit causa vt fieret. vide duellum. Si accepit ferru cades vel dedit p manifestada vitate. vtde purgatio. i prin. Si est hereticus vel fautor hereticorum. vide hereticus in prin. et per totum. Si fuit dubius in fide vide Hereticus in principio. et Jnfidelitas. §. x. Si apostatauit a fidevidapostata. i pn. Si fecit actum ifidelitatis timore mortis ibidem. §. penul. Si portauit vestes infidelium. ibidem. §. vlti. Si nimiam practicam habet cu iudeis. vide iudeus. §. j. Si balneum intrauit cum iudeis. vide balneum. §. iij. ¶ Circa sm pceptu. No assumes nome [sect. 5]et c. quomodo intelligatur habes preceptu. §. iiij. ex cuius expositione sic formabis interrogationes. Si vota facta no impleuit vel deliberauit no implere cum posset et teneretur peccauit mortaliter. et qn teneat vel no vide Votum primo per totum et votum iij. per totum. Si assentit impedimento non impledi votum. vide votum. ij. §. xij. Si facta vota sine determinatione tem poris. nimis tardauit. Votu. iij. §. ij. Si in casu quado obligat ad vota pare tum non ea impleuit. et quando sit vide votum. iij. §. viij. Si impetrauit dispesationez voti sine causa legitima. vide Votum. iiij. §. decimo et vndecimo. Si fecit votum scies q vouere no poterat. vide votuz. ij. §. ix. et qui no possunt. habes ibidem. Si fecit votu de re mala fienda que sit mortale pctm peccauit mortaliter voue do. et tenet facere cotrariu. secus esset de re peti venial. et quo non obligat. vide votum. j. §. v. et facit ad hoc quod not. in c. periurium. §. j. Si fecit votu de re bona sed ppter malum finem. vide votum. j. §. iij. Si apostatauit ab aliqua religioe vl or dine. vide Apostasia. §. ij. et per totum. Si blasphemauit deu vel sanctos. vide blasphemia. et quot modis blaspheme tur ibidem: Si maledixit deum vel sanctos. vide. Maledictio. §. j. ¶ Si nominauit deum vel sanctos opprobriose vel per mebra verecunda aduerteter peccauit mortaliter etia si fecit ex loco quia contra preceptum predictu directe. Si sacrametis ecclesie fecit aliqd enorme puta conculcando vel hmoi q mortale est cotra preceptum predictum. Si sacra recepit vel administrauit in pcto mortali. mortale pctm est nisi in ca su de quo baptismus. v. §. x. Si iurauit falsum quod credebat veru. vide periurium. in princi. Si iurauit verum cu tame crederet diceret falsum ibidem. Si iuraret falsum sciens mendaciu iurauit ibidem. Si iurauit aliqd malu se facturum ibide. .§. j. et iuramentum. iij. §. vij. Si iurauit in coi sermone sine debita discretioe. ibide. §. ij. et iuramentu. §. x. Si iurameto affirmauit id de quo dubitabat. vide periurium. §. iij. Si iurauit per verbu credo quod tame non credebat. ibidem. §. iiij. Si credidit cotrauenire iurameto cum tame no cotrafaceret. ibidem. §. v. Si iurauit ex metu falsum. ibide. §. vij. Si iduxit alique ad iuradu que sciebat false iuraturu. vide iurametu. iij §. xj. Si iurauit vituperose per deu vel sanctos. ibidem. §. xij. Si iurauit no sm intetione datis iura mentu. vide iuramentu. iiij. in princi. Si no copleuerit qd sub iurameto pmi sit in casu quo tenebat. et qn hoc sit habes iuramentu. v. per totu et quo e mortale peccatum no implere qd iuramento promisit. habes periurium. §. j. Si fecit se absolui a iurameto sine causa legitima. vide iuramentum. vj. p totu. et de causa legitima que sit et qs pot absoluere a iuramento. Si quando tenebatur orare volutarie se occupauit in his que distrahunt metem. vide Hore. §. xxvij. Si simulauit sanctitate qua non habe bat. vide simulatio. §. vltimo. Si adiurauit hoies vl demoes aut als creaturas. vide adiuratio. per totum. ¶ Circa tertium preceptum. Sabbata [sect. 6]sanctisices eius expositionem habes. j. Preceptum. §. v. ex cuius declaratioe sic sunt formande interrogationes. Si existes corpe sanus et no occupatus in spualibus bonis si erit occiosus. nec aliqd opat tpe no festiuo vnde viuat. vel vnde tribuat egetibus: quia magnus excessus ociositatis vr mortale peccatum de quo vide preceptum. §. v. Si i diebus festiuis de pcepto no habuit attritione de pctis mortalibus conmissis de quibus no fuit cotritus. vide ferie. §. xlj. Si vacauit ludis aut choreis. de q vide chorea per totum. et ludus. per totum. Si no vacauit deo in dictis festis salte in aliqua hora. q mortale vt ferie. §. ix. Si fecit hastiludia q sunt phibita qui buscuq diebus sicut torneamenta sm Ricar. in. iij. dist. xxxvij. ex cosimili rone. vt in. c. j. de tornea. Si fecit opus manuale vl fecit fieri in pdictis festis in casibus no concessis. vide. Feria q opa licent et q no et que sint festa precepta et quado est mortale opus seruile in die festo et quado incipit festu vide ibidem per totum. Si audiuit missam integram in predictis diebus. vide ibid. §. xlij. Si exns i missa occupauit se i vanis vi de hora. §. xxvij. et ferie. §. xliij. Si audiens missam in predictis diebus dixit orationes quas. tenebatur dicere ex voto vel penitentia aut roe ordinis. vide ferie. §. xlvj. Si audire predicationem cotepsit in fe stis. vide ibidez. §. xliiij. Si no fecit oblatione in missa ad quaz tenebatur. vide oblatio. §. j. Si in diebus festiuis de prececonto com misit aliqua peccata mortalia. vide. j. p ceptum. §. v. et ferie. §. xxxvj. Et q diffici le est scire dicere que peccata commisit in festis. et interrogare in quolibet pcto si illud commisit in festo est difficile po test sine alio scrupulo peccatorez inter rogare. sic peccasti mortaliter in festis et sic dicit q sic interroga secudo i quot festiuitatibus. Et si nescit interroga eu si quasi in omnibusvel in maiori parte ipsarum vel in minori. Et tertio interroga si in eodem festo aliquando bis vel septies et sepius. et sic sufficit quo ad ista circunstantia absq hoc q exprimat spe ciem peccati q comisit vel absq hoc q in quolibet peccato quod confitetur in terroges si fecit in festo quod bene no. ¶ Circa. iiij. preceptu. honora patre et c. [sect. 7]cuius expositio habetur preceptum. §. viij. et ex qua interroga. vt infra. Si non dilexit patrem vel matrem vide filius. §. xxx. Si non ostedit eis signa dilectiois sed dure se habet cum eis ibidem. Si dixit eis verba in iuriosa vel verberauit quia videtur mortale per dicta in d. §. xxx. Si no obediuit eis. vide ibide. Si no subuenit eis indigetibus. ibide. Si no seruiuit in infirmitatibus eoruz vel fecit seruiri ibide. Si maledixit eis vide maledictio. §. j. Si no fuit executus eoru volutates seu legata facta post eoru morte. vide executor. §. xxiij. et. xxiiij. et heres. §. v. vsq ad. §. xij. et legatu. j. et. ij. p totu. ¶ Circa. v. preceptu. no occides. vide p[sect. 8]ceptu. §. ix. ex quo sic iterroga. Si habuit animu offendendi proximu in persona vulnerando. murilado occi dendo: et hmoi. vide in. d. §. ix. Si vulnerauit vel occidit aliquez. vide ibidem. Si conmisit homicidiu spuale. s. iducedo alique ad pctm mortale vl alijs modis de qbus habes homicidiu. iiij. p totu Si procurauit aborsum alicuius mulie ris. vide aborsum per totu. Si incarcerari fecit alique indebite vi de carcer. §. j. ij. et. iij. Si pueros tenelos tenuit iuxta se in le cto et infocauit dormiendo. vide huiusmodi. ij. §. xv. De multis modis qbus sit homicidiu et cu pcto mortali habes hoi. j. ij. et. iij. ptotu. Si aspexit spectacula i qbus iminebat piculu pbabile mortis vel mutilatiois mebroru vt tormeta hastiludia et hmoi peccauit mortaliter in duobus casibus. primo qn tali animo aspexit q etia si p ciperetur ei ne staret ad videdum nihilominus non desisteret. scdo qn eius a spectio est causavt fiatsine q no fieret. Alias eveniale pctm de se: nisi forte roe scandali. vt in clericis religiosis et huiusmodi. ¶ Circa. vj. pceptu. non mechaberis vi [sect. 9]de preceptu. §. x. ex cuius expositione sic forma interrogationes. Si fecit fornicatione. vid ibide i. d. §. x. Si comisit adulteriu. ibide. Si stupru ppetrauit. ibide. Si sacrilegiu operatus est ibide. Si incestuosus fuit ibide. Si fuit sodomita ibide. Si alio modo per se posuit qualitercuq. vide luxuria. §. ij. Si volutarie cogitauit de hmoi peccatis ppter declaratione ibide. Si volutarie desiderauit aliqd ipsoru conmittere ibide. vn hic aduerte q toties peccat mortaliter quoties hoc delibera te appetit ppetrare ex diuersis iterual lis tpis vel bsonarum. puta q nuc dtside rat vna personaz ad malefaciendu postea occupatus in aliquo alio alia cogi tat demu postea iteruz recordat de illa persona et iteru ea concupiscit. silr qn nuc vna psona et postea alia desiderat: quia i istis casibus sunt diuerse auer sioes: ali que ratione tpis alie rone materie. vn q in hoc pcto carnis magis sunt iuolu ti hoies coiter q in alio. et multu imora ri in interrogatione de hmoi est periculosum et cofessori et cofiteti. vt dictu est. Jdeo vt expedire possis q sunt necessaria ptransire tale modu tenebis. Si illa psona q cofitet est psona spualis vel mulier aut aliqs verecundus et q no est coniugatus. presertiz puella interroga bis ea primo si comisit aliqd pctm i ho nestatis vel luxurie ope. vel voluntate. Si nihil dicet et tn tibi videbit q sit iuo luta in aliquo. Tuc interrogabis ea de cogitatioibus. Si delectatus est cogitare de hmoi carnalibus et inueto q sic declara ei quo est pctm mortale vt habes. s. cogitatio. §. ij. ¶ Postea procede et inter roga si delectata est audire loqui de hu iusmodi: velvidere: vel tagere se vl alia psona ppter hmoi delectatione: et quoties et si in diebus festis magisq in alijs. Et si inueneris q talia commisit potes postea interrogare si habuit aliq polu tione ppter talia p se vel cuz alia psona vt sic caute inducas ea ad cofitendu q ex verecudia forte taceret. Si vero psona q cofitet interrogata primo genera liter si aliqd pctm luxurie comisit et rndet q sic: interroga si fuit cu feminavel femina cu masculo. et inuetoq sic interroga si erat soluti vel no si affines velco sanguinei. si religiosusvl religiosaet hu iusmodi vt scias si fuit fornicatio vel adulteriu et hmoi. et inueto q hmoi est i uolutus: tunc non oportet interrogare de cogitationibus morosis quia communiter sunt in talibus deliberate in malum si possibilitas adesset. ideo circa tales interrogabis primo de cogitationibus deliberatis in malum istud. et quia numerum difficile est et varietate psonaru exprimere. sufficit tibi quo ad necessitatem confessionis. vt interroges quantu perseuerauit in talibus cogi tationibus puta a tpe quo alias confes sus est qd est anus vel plus. scdo inter roga qsepe tales cogitationes habuit: puta bis i dievl in hebdomada: aut plus oibus coputatis: vel si forte maiore par tem teporis in hmoi occupauit. Tertio interroga si sic in diebus festiuis sicut i alijs circa pdictavacauit: vel forte plus in festis. ¶ Quarto interroga si in eccle sijs vel locis sacris eas habuit. ¶ Quito interroga si sic desiderauit coiugatos religiosos consanguineos et hmoi sicut alios indifferenter. ¶ Sexto interroga si sepius variauit metem de vna psona ad aliam. sm q occurrebat memorie vl magis stetit i desiderio cu vna psona. Et sic sufficit q ad cogitatioes licet alio modo numeru vel tepus aut locu expri mere nesciat. Et ide seruandu est in oibus peccatis q sepissime comissa sut psertim quo ad qtuor pma. ¶ Postea in terrogabis eu si vt suu posset consequi desideriu malu dedit opam inducendo choreas in dado munera. i faciedo matutinas catado. sonado. puocado. loqn do: ambasiatasmittedo lras scribendo et hmoi et qtu se occupauit i festiuis et a qto tpe et si diebus pcipue festis vel i ec clesijs aut locis religiosis. Vel si fuit psona cui pdicta fiebat interroga si consen sit vt talia fieret vel exibuit se cospectui talis vel recepit lras aut munera et qtu tps pseuerauit et si in festis vel in eccle sijs. na facietes et cosentientes in hmoi oes mortaliter peccat. Et si munera sut que inducat ad amore carnale cogeda est vt pauperibus eroget. Si vero talia non sunt no est cogeda nisi de bono consi lio si ille donare potuit de q habes donatio primo p totum. ¶ Postea habes eu iterrogare. de opere luxurie. Et si di cit q peccauit cu femina masculus siue femina cu masculo non habes querere nisi tm primo si erat soluti vel coiugati affines vel religiosi et huiusmodi vt sci as que species sit luxurie de quo habes luxuria. §. ij. secundo interroga si stetit naturaliter in vase debito si dicit q no. Noli qrere quo vel in quo loco cor poris cognouit eaz quia non expedit: sufficit dicat q non in vase deb ito sed extra polutus est siue inceperit in vase siue non. Tertio interroga si sic peccado cu tali qsiuit euitare generationem vel stetit tali modo q non posset fieri. Quarto quotiensvel q tu pseuerauerit et si in festis vt in plus vel in ecclesia et sufficit. Si dicit q peccauit per se solue do seipsum volutarie no oportet quere re de modo sed solu quotiens vel quan tu pseuerauit vt supradictu est de cogi tatioibus. Et secu do si desiderauit facere malu cu alia psonaqn talibus dabat operam et q sint ille psone. s. si soluti vel affines et hmoi. Si dicit q peccauit cuz alio masculo poluedo se cuz eo no opz querere de loco corporis sz de quoties. Festis vel loco sacro aut si psona erat si sibi consanguinea vel religiosa et huius modi et si cu diuersis psonis. et si consensit propter lucrum vel munera consulat vt det pauperibus taliter acqusita. Si confitet q peccauit cu brutis no opz q rere de noie bruti vel loco corporis sed de quotiens et si in festo vel in ecclesia. Et sic pertrasireqd bn notabis. Si fuit mediator pctorum carnaliu na ta les grauissime deu offendutvt ptz in. c. noli de pe. di. j. et tenet quatu pnt taliter iuductos reducere ad bonu et sunt inducendi ad restituendu qcqd ppter hoc lucrati sunt. Si seduxit virgine pmittedo ea accipe invxore et hmoivide stupru per totu. Si habuit polutione dormiedo vide po lutio per totum. Si contraxit cum aliqua clandestinevi de clandestinu. ¶ Circa. vij. preceptum. non furtuz fa[sect. 10]cies cuius expositio habetur preceptu. .§. xj. vnde sic interroga. Si fecit furtum proprie dictum et quid sitvide furtu in prin. et quando sit mortale ibidem. §. xxxiiij. Si comisit rapi na q est qn violeter accepit alienu maius pctm comisit q furas vt in. c. penale est. xiiij. q. v. Si res naufragantiu accepit vide nau fragium per totum. Si pedagia iniusta vel a quibus no de buit exegit. vide pedagiu per totu. Si exactiones vel talias exegit vide ta lia per totum. Si bellum iniustuz fecit vel in eo fuit. vide bellu per totum. Si participauit in dado danu pximo operando mandando cosulendo cosen tiendo adulado receptado defensando comededo emedo no obuiado ratu habendo no manifestadoet huiusmodi. de quibus habes furtum in multis. §. et restitutio primo per totum. Si iuenit aliquid quod no restituit. vide inuenta per totum. Si aliqua pscripsit mala fide. vide prescriptio. Si commisit. vsurazvide Vsura primo per totum. Si mutuauit pecunia vel granu vinu et hmoi vt aliquid lucret. vide ibide in prin. Si mutuauit super aliqd pignusvt eius fructus habeat donec pecunia sibi tra datur vide pignus §. xiij. Si emit aliqd p minori q valeret pp p uentione solutionis. vsura. j. §. lxiij. Si vedidit p precio cariori ppter dila tione solutionis ibide. §. lviij. Si fecit cabia sicca et hmoi illicita. ibide .§. lj. cu pluribus seq. §. Si dedit pecunia i societate noles scire aliqd de periculo. vide societas. §. vij. Si dedit aialia i socida voles habere capitale saluu. vide societas. ij. p totuz. Si accepit sub vsuris sine necessitate vel ab eo qui no erat paratus. videvsu ra. ij. §. ij. Si accepit in dono aliqd ab eo q dona re no poterat. vide donatio. j. §. xxxviij. Si accepit a personis ecclessasticis ali qua boa eccsesiaruvid alienatio. §. xiiij. et clericus. xiij. §. ij. Si incedit ecclesias vel fregit loca religiosavide excommunicatio. v. casu. v. et. vj. vel alio modo fuit incediarius. vi de incendiarius. Si fecit conclusionem comminando ni si mihi dederis et c. vide cocussio per to tum. Si vt haberet aliquid cosensit in aliqd opus pcti mortalis vide auaritia. §. ij. Si per simonia aliquid acquisiuit vide sim onia p totum et dica circa status. ¶ Circa. viij. preceptum non dices fal[sect. 11]suz testimonium et c. cuius expositio ha beret preceptu. §. xij. ex qua potes sic in terrogare. Si dixif mendatiu in iudicio vl extra contra doctrinam christiane religionis vel in damnum proximi. vide medaciu .§. ij. et. iij. et testis. §. xxx. Si noluit testimoniuz dicere productus in testem vide testis. §. xxvj. et. xxvij. Si vsus fuit astucia vide astucia. §. j. Si accepit pecuniam vt non diceret ve ritatem vide testis. §. xxxviij. ¶ Circa. ix. preceptuz. non concupisces [sect. 12]domum proximi. et c. et. x. no desiderabis vxorem eius qualiter intelligantur ha bes preceptum. §. xiij. Ex quibus potes sic interrogare. Si voluit habere res proximi sui quali tercunq siue cum iniustitia vel cum in iustitia et deliberate quia peccatu mortale est contra istud preceptum. secus es set si optaret habere salua iustitia quia sic vel nulluz vel veniale esset peccatu. vide auaritia. §. j. Si fuit contentus habere amatoresvl amatrices huiusmodi de quibus dicvt s. cogitatio. Si posuit se ad fenestras vt videret dic vt. s. hic circa preceptum non mechaberis. ¶ Circa. vij. peccata mortalia primo in [sect. 13]terroga de superbia et sic forma interrogationes. Si propter inordinatum amorem excellentie egit aliquid contra diuina prece pta. vide superbia in prin. et. §. j. Si extimauit habere bonum quod habet a se non a deo vide su perbia. §. ij. Si bona que habuit credidit a deo sibi data propter sua merita ibide. Si se iactauit habere bona qua no ha bebat ibidem. Si despectis alijs singulariter appetit videri habere quod non habet ibidem. Circa filias superbie interroga prio de ambitioe vide ambitio quid sit in prin. Si desiderauit bnficia ecclesiastica pri cipaliter propter honore vel bonu tepo rale vide ambitio. §. j. Si appetiuit dignitate sciens se indignum ibidem. Si quesiuit dignitates p vias illicitas ibidem. Si emit officia vide officium §. j. Si mutuauit super ipis officijs ibide. .§. iij. Si p partialitatez qsiuit officia vt oi modo adiuuet p partez mortaliter pec cauit ppter inordinatione voluntatis. De. ij. filia que dr presumptio qd sit vid presumptio secundo in prin. Si posuit se ad faciedu que erat supra facultatez sua. vide presumptio. Si exercuit officiu qd nesciebat in peri culu pximi. vide ibide. Si exposuit se periculis peccatorum mor taliuz probabiliter mortaliter peccauit si aduertebat de periculo vt patet p ea que notaui cogitatio. Si nimis presu mpsit de dei misericordia. vite presumptio. De. iij. filia que dr curiositas. vid curiositas quid sit inpncipio. Si stetit ad au diendum peccata que aliquis cofiteba tur. vide cofessio. vltimo. §. xvj. Si voluit adiscere vel videre aut audi re que fieri no possunt sine mortali pec cato puta fornicationes et incantatioes et huiusmodi. vide curiositas. §. j. Si voluit adiscere a quibus no debuit vt demonibus ibidem. Si voluit experiri que non licet vt si in cantationes habet effectum mortaliter peccauit ididem. Si attendes curiosis dimittit adiscere vel intendere necessarijs ad salutez est mortale peccatu. ibide. De. iiij. filia que est ingratitudo. Si despexit beneficia dei aut alterius. vi de ingratitudo. §. iiij. Si non retribuit benefactori. ibidem. Si benefactori iniuriatus est. ibidem. De. v. filia q nuncupat iudiciu temerarium quid sit. vide iudicium. §. xvij. Si iudicauit in malum determinati fa ctum alterius. vide presumptio. j. Si vsurpauit iudicium no habes officiu. vide iudiciu. §. xvij. quomodo multipliciter dicitur temerarium. De. vj. filia q dicitur adulatio. Si fuit adulator alicuius de peccato ppetrato. vide adulatio. §. j. et. §. v. Si adulando prouocanti alique ad superbiam. vide ibidem. De. vij. filia superbie q dicit irrisio et qd sit. vide derisio in principio. Si derisit proximum. vide derisio. §. j. Si derisit sacramenta vel volentes seruire deo. ibidem. De. viij. filia que est tentare deu et quid sit. vide tentare deum. Si exposuit periculo pbabili mortis si ne necessitate. vide intimiditas tentare deum. De. ix. filia q est pertinacia et quid sit. vi de pertinax. Si fuit nimis pertinax in suo sensu. vide ibidem. De vltima filia que est arrogatia. vide arrogantia quid sit. ¶ Circa vanam gloriam que quo aliqn [sect. 14]est capitale peccatum. aliquando filia superbie. vide vana gloria. Si voluit laudari de eo quod est cotra deum. vide ibidem. §. j. Si pretulit gloriam suam deo ibidem. Si ordinata ad nostra salutem retulit ad gloriam propria ibidem. Si costituit fine i laude hominu ibide. Circa filias vaneglorie put est capitale vitiu interroga primo de ornatu idebito et quando sit indebitus habes. Ornatus per totum. et sic interroga. Si mala intentione ornauit se ibidem. Si inhoneste. ibidem. Si nimis superflue. ibidem. Si nouas inue tioes adinuenit. ibide. De inobedientia que est. ij. filia. vide. in obedientia. per totum. De inobedietia circa precepta ecclesie sic interroga. Si obseruauit festa precepta ab ecclia et que sint habes Ferie. §. iij. Si ieiunauit i. vigilijs preceptis. vide ieiunium. §. vij. que sunt precepta. Si confessus est semel in anno. Vide co fessio. ij. §. ij. et. iij. Si suscepit sacrm corporis xpi semel in anno. vide eucharistia. iij. in princi. et per totum. Si audiuit missam in festis preceptis. vide ferie. §. xlij. Si fecit torneameta seu cosensit vt fierent. vide torneamentum per totum. Si cotraxit matrimonium clandestine. vide clandestinum. per totum. Si fecit aliquod eorum quod prohibet sub pena excoicationis late sentetie. de quo vide excoicatio. v. et. vj. et. vij. Si fuit excomunicatus ab aliquo. Si participauit cu excomunincatis. vi de excomunicatio. viij. per totum. De inobedientia certarum personaruz habes Jnfra circa status. Si fuit inobedies suis platis vel dnis. vide obedietia et vide inobedientia. Si fecit con coscietia. vide coscientia. §. j. De iactantia que est tertia filia. vide ia ctantia in principio. Si iactauit se de aliquo peccato morta li facto. vide ibidem. §. j. Si iactauit se in vituperiuz aliorum. vi de ibidem vel in deceptionem alicuius. ibidem. De pertinacia que ponitur ab aliquibus filia superbie habes. s. §. xiij. De hypocrisi. vide simulatio. §. iiij. Si simulauit santitate i deceptione po puli vel vt assequeretur platioes ibide. De discordia que est. vj. filia vane glorie. vide discordia. Si noluit concordare cu alijs in his q erat bona ppter eletionem sua. ibide. De contentione que est. vij. filia. vide contentio. Si habuit cotetionem ppter emulatio nem alicuius. ibidem. Si cotedit disputado con veritate ibide. Si cotendit in iudicio coniustitia ibide. Si contendit ita in ordinate q scadalu facit aliquibus ibidem. Si subornauit aliquos in electioe vl te stimonio et hmoi. vide subornatio. Si nimis vilipendit se. vide ironia. De astutia si vsus est simulatioe. vide astutia. ¶ Circa auaritia que est capitale pecca [sect. 15]tum. vide auaritia. in prin. quid sit. Et q consistit in retinendo acquiredo et appetendo sic interroga. Si retinuit qui restituere tenebat. vide restitutio. iij. per totum et quis tenetur habes restitutio. j. Si non soluit creditoribus in termino cum posset. vide solutio. §. xxij. Si retinuit superflua et no fecit eleemo syuas. vide auaritia. §. iij. Si non fecit eleemosyna de arte sua pu ta medicus pauperi ifirmo aduocatus clie tulo pauperi. de quo vide aduocatus. §. x. et. Medicus. §. v. De auaritia in acquire. vide auaritia. §. ij. et satis patet. s. in. vij. precepto. De auaritia in appetendo habes auaritia. §. j. Si appetiuit illicitevel illicitavel multu animo suffocato vide ibidem. Circa filias auaritie prima est pditio. Si prodidit castru vel terram inimicis vltra mortale tenetur de omni dano. Si prodidit res proximi volentibus eas auferre iuiuste vltra mortale similiter tenetur ad restitutionem. Si hita sub sigillo secreto vel cofessiois reuelauit. hes cofessio. vl. §. j. et. §. xxiij. Si aperuit literas alterius sigillatas. vide falsarius. §. ij. Si secreta domini sui reu elauit in eius danu. vltramortale tenetur ad restitutione. vide feudum. §. xvj. De fraude q est. ij. filia habes fraus. Si fecit fraudem legi ibidem. §. ij. Si fraudauit iustas gabellas vide pedagium. §. vj. Si vedidit vna rem pro alia puta vinu limphatum pro puro: corrupta p sanis: pecus pro castrato et huiusmodi habes emptio. §. viij. Si aliqua fraudem fecit in deceptione proximi. vide dolus. §. ix. De fallatia q est tertia filia. habes falsarius. Si falsificauit aliquod istrumetu bullam vel libru vide excoicatio. v. casu. iij. et falsarius. §. j. cu sequentibus. Si destruxit instrumeta vel scripturas. vide falsarius. §. iij. Si occultauit scripturas. vid restitutio primo in litera scripturas. Si falsificauit sigilla prelatorum vide falsarius. §. ij. Si falsificauit mensuras ibidem. §. xj. Si monetam ibidem. §. iiij. cum sequetibus. Si ex falsa causa obtinuit aliqd beneficiu ecclesiasticu vltra mortale tenet renunciare si alias non obtinuisset. vide rescriptum. §. iij. De inqetudine metis qua quis nimis sollicitus est circa tpalia. et tunc est mor tale pctm qn p eam quis omittit necessaria ad salute. alias est veniale peccatum. vide inquietudo. De violetia que e. v. filia satis ptz i. vij. precepto et in titulo rapina. De imisericordia que est. vj. filia q non subuenit quis idigeti. habes auaritia. §. iij. et eleemosyna. §. j. De acceptione personaru que est. vij. filia habes acceptio personarum. Si in iudicio accepit psona vel i distribuendis officijs vel beneficijs vel eleemosynis. vide ibidem per totum. Si in electioibus non eligit magis dignu. vide electio. §. xxj. De turpi lucro qd est. viij. filia. videtur per lucru et tale est peccatu quale illud propter quod acqnirit. De ludo qui puenit aliqn ex auaritia. vide ludus per totum. Si lusit ad pilam vel aliu ludu in quo versat et industria. vide Ludus. §. ij. qn licet. Si ludit ad ludu in quo versatur fortu na. ibidem. §. iiij. Gi stetit ad inspiciedum ludentes. vide. ibidem. §. vj. Prodigalitas est cotraria auaritie sz ta men peccatum. vide prodigalitas. Si supflue expedit res in popis equis et hmoi. notabile excessus videt mortalis vt pz ornatus. §. vj. et. ibi vide. ¶ Circa luxuria q est capitale vitiu vi[sect. 16]de luxuria et de hoc habes. s. vj. pcepto. Circa vo filias luxurie quaru pria est. cecitas metis. de q cecitas metis. i pn. Si ita occupatus fuit i mudanis mente q nescit aliqd de deo intelligere vel ne cessaria ad salutem. vide ibidem §. j. De precipitatione que est. ij. filia. vide Precipitatio. Si fuit preceps in operibus suis conte nenus considerare vel in periculum. vide ibidem. De inconsideratione que est. iij. filia lu xurie. vide inconsideratio. Si fuit incautus maxime vbi iminebat periculu vel vbi tenebat de leui vel leuissima culpa q licet excuset aliquado a mortali no tame ab obligatione resti tutionis vt habes culpa. §. v. et. vj. De amore sui quo quis querit delitias et quietem. vide amor sui. De amore seculi q est. v. filia luxurie ha bes diligere. §. iij. Si voluit perpetuo stare in mundo. vi de ibidem. Si dilexit mundum constituens ibi finem vel ad voluptatem. vide ibidem. De horrore futuri seculi ex quo ho vellet nunq mori. vide diligere. §. iij. De inconstatia que est. vij. filia habes. Jnconstantia. De odio dei quod est octaua filia luxu tie. habes odium dei. De stultiloquio aut scurilitate q sunt fi lie luxurie. dic si vsus est vbis libidino sis aut in honestis aut gestibus vel ad prouocandum alios. vel vnde probabi liter habent prouocari ad luxuriaz est mortale peccatum. Jdem dic de turpiloquio. vide Scurilitas. ¶ Circa gulam que est aliud capitale [sect. 17]peccatum sunt formande interrogatio nes circa eius species. Si preuenit horam in comedendo. Si nimis laute comedit. Si nimium studium apponit. Si nimis comedit. Si cum nimio ardore seu appetitu et quando gula sit mortale peccatum in predictis habes gula. De eius filiabus: quarum prima est ebrie tas. vide ebrietas quando est mortale peccatum. De hebetudine mentis que est. ij. filia. vide hebetudo. De inepta leticia. scias q non est mortale peccatu nisi per ipsam dissolueret quis in ea que sunt mortalis peccati. vt chorizando in casu prohibito et huiusmodi alias est veniale peccatum. De multiloquio que est. iiij. filia habes Multiloquiuz per totum. De scurilitate que est. v. filia habes. Scurilitas. Si fecit actus ita scuriles q ad puocan du ad luxuria sut efficaces vr mortale. De immundicia que est. vj. filia gule: vide Jmmundicia. Si comedit vl bibit vt possit luxuriari q est mortale: secus est si satisfaceret vxo ri in redditioe debiti: q sic nullu pctm: vel veniale qn hoc fecit vt magis delectaretur cum vxore. ¶ Circa inuidiam que est aliud capita [sect. 18]le peccatu. vide inuidia et quomodo est mortale peccatum. De eius filiabus quaru prima est odiu pximi. de q vide odiu dei et sic iterroga. Si desiderauit malu pximi et qto tpe p seuerauit et si sepe i hmoi occupauit me tem q quoties deliberate desiderauit malum proximi toties mortaliter peccauit si erat notabile malum et p diuersa tempora. similiter quado in eade co gitatione trasibat nuc de desiderio ma li in rebus ad desideriuz mali in perso na vel in filijs: quia sicut sunt diuersa subiecta ita videntur diuersa mortalia peccata. De tristitia in prosperis que e. ij. filia. si tristatus est de bono notabili proximi deliberate ppter inuidiam est mortale peccatu vt platus de maiori prelatio ne. doctor de maiori concursu scholaris de maiori ingenio. Ciuis de maiori hono re. mercator vel artifex de maiori credi tu. spiritualis de maiori fama et hmoi. vide inuidia. De letitia in aduersis pximi. Jde dic. vt. s. et vide ibidem. De susuratione. vide susuratio. Si quesiuit seminare discordias repor tando malum alteri de altero. ibidem. De detractatioe. vide detractatio per totum quomodo est mortale peccatum et quomodo tenetur per totum. Si dixi malu de proximo false ibidem. Si vero dixit sed qbus no debuit. ibide. Si augmentauit malum ibidem. Si audiuit libeter detractioes. ibide. ¶ Circa iraz que est aliud capitale pec [sect. 19]catum. de quo habes Jra. Si appetiuit vindicta de proximo ibi. Si noluit loqui cum pximo nec reconciliari. vide diligere deum. §. ij. De filiabus eius quarum prima est tu mor metis. dic vt. s. in prima filia inuidie. §. xviij. et infra timor. et de implicatioe in hmoi cogitationibus. de vindicta fienda sz regula supradicta. ibide. De secunda filia: scz indignatioe. habes indignatio. De. iij. filia que est clamor. vide clamor. De. iiij. filia q est contumelia seu couitiuz habes. Cotumelia et Couitiu: aduerte hic q lz quis no dicat couitiu vel cotumelia vt ei auferat honore. sed ca correctionis sed tamen dicit talia que de se notabiliter ledunt. puta mulieri q est putana et hmoi et audietes scadalizant de tali cui dicitur q sic credut esse non excusaretur a mortali peccato. De. v. silia que est rixa. habes Rixa. De maledictioe que est. vj. filia habes. Maledictio. De plasphemia dictum est. s. §. v. De bello similiter. §. x. De seditioe q e. vj. filia habes seditio. Si tenet partialitate vel ea sequit paratus qualitercunq pro parte est in sta tu damnatiois nec potest absolui: nisi disponat dimittere. De murmuratione hes murmuratio. Si murmurauit cotra deu deliberate tenens eum iniustum quia mortale. Si cotra prelatos ipsos temerarie iudi cando mortale est. ¶ Circa accidia q est vltimu capitale [sect. 20]peccatum. vide accidia. Si dimisit necessaria pp accidia. ibi. §. j. Si penituit se bene fecisse. ibidem. Si incurrit infirmitatem notabile pro pter tediu est mortale qn pot se iuuare. vide accidia. §. j. De filiabus eius quarum prima est desperatio. vide desperatio. De scd a q est malitia q est peccatuz in spiritu sanctu qd hz sex species. ¶ Pria dicit psumptio d mia dei sine: meritis. ¶ Scda desperatio qua despat de mia dei. ¶ Tertia ipugnatio vitatis agni te vt liberius possit peccare. ¶ Quarta inuidetia fraterne gratie. ex qua vellet oes essent mali et nullus bonus ne esset sibi cofusio male viuere. ¶ Quinta obstinatio. ¶ Sexta ipnia. vide pctm. §. iij. De. iij. filia q est pusillauimitas. vide. Pusillanimitas. Si desijt bona facere. ad q tenebat ex pusillanimitate. vtputa corrigere fratre. vide correctio fraterna. §. j. et silia. Si vero dimisit non necessariam est ve niale peccatum. De. iiij. q est ociositas dictu est. s. in. iij. precepto. et habes in titu. Ociositas. De. v. filia que est pigritia seu torpor. vide torpor. De. vj. q est euagatio metis in illicita. habes euagatio mentis. De. vij. q e negligetia. vide negligetia. Si fuit negliges i adiscedo necessaria ad salute: in confitendo in suscipiendo sacrameta. in operibus mie exercedis q qn sit mortale peccatu plz negligentia. §. j. aduerte hic q si qs ex negligen tia omittit implere vnu preceptu. puta de cofitedo semel in anno solu est vnuz pctm mortale. sed si deliberauit sepius nolle confiteri tot sunt peccata mortalia quot sunt deliberatioes facte per iterualla temporis. Quod no. ¶ Circa opa mie spiritualia que sunt [sect. 21]consule. castiga. dimitte. solare. fer ora. Si noluit dare consiliu peteti in his que pertinet ad salute vel in re. vnde notabile danu pot euenire proximo cum tn posset mortale evel qnhabebat ex offo. Si no correxit qs debuit et tenebat ha bes correctio platorum et Correctio frna. Si dimifit rancorez contra proximum dictum est. s. §. xviij. Si no fuit cosolatus tribulatos posset esse mortale in prelato qn subditi ex ta li omissione inducutur in desperatione vel aliud malu. et ipse bono modo posset salua disciplina. Si no orauit pro omnibus posset esse graue in illis quiviuut de eleemosinis magna negligentia. ¶ Circa opa mie corporalia que sut vi[sect. 22]sito. cibo. poto. redimo. tego. colligo. co do. q tuc cu puaricant sunt mortale pec catu qn ex eorum omissione notabilr ledi tur pximus. et ho pot bono mo facere pu ta si platus visitaret ifirmu que visitare posset no desparet sz confiteret. Eget ciboet potuet hes. vltra condecetia tui status. Et est in captiuitate et redimere posses de supfluitat ibus tuis. Est nudus et tu cau da ducis. Et sine domo et hes ampla palatia. ex dictis. s. auaricia et eleemosina potes colligere quando homo tenetur de precepto. ¶ Circa qnq sensus q sut vsus gustus [sect. 23]auditus. odoratus. et tactus. in quibus sepius pot esse mortale vt si voluit videre que sut mortalis pcti in eo q facit vel indu ctiua ad mortale. d quo hes Curiositas Jde dic de auditu. Gustus aut et odoratus coiter sunt venialia. Tactus qnq mortale cu causa luxurie vel morose de lectationis. vt. s. cogitatio. ¶ Circa precepta ecclesie que gnaliter. [sect. 24]tangut omnes dictu est. s. in. ij. filia in snis glorie. §. xiiij. ¶ Nuc de statibus aliqua particularia [sect. 25]sunt poneda in quibus sunt interrogadi vltra ea q. s. posita sunt contra prece pta et in peccatis capitalibus. et primo. ¶ Circa pueros doli capaces sut inter rogandi de iniectione manuumviolen tarum in persona ecclesiastica. ex qua possent esse excoicati. d quo hes. s. excoicatio. v. §. j. cu multis se postea de cofessio ne et comunione si fecerunt de pnia de obedietia de medatijs de inhonestate. auditioe misse de furtis et similibus in quibus communiter illa etas solet peccare. ¶ Circa christianos in comuni. si susce [sect. 26]pit sacrameta necessitatis. et que sint. Vide sacramentu. §. vj. Si portauit habitu infideliuvide Apostasia. §. vl. Si nimia familiaritate habet cum iu[sect. 27]deis vel cu infidelibus. vide Judeus. §. j. Si fecit cotra consciam. vide conscia. §. j. Si habuit ratu aliquod malu factum nomine suo vide cosensus. §. iiij. Si alicui consuluit aliquod peccatuz vel malum vide consilium. §. j. Si contempsit aliqua exhortatione superioris. vide contemptus. §. j. Si qn tenebatur habuit contritionem de pctis vide contritio §. iiij. et. v. Si correxit quos sciuit velle delinque re vide correctio fraterna. §. j. Si denunciauit prelatis peccata que sciuit vide denuncatio. §. j. Si in dubijs tutiorem partem elegit. vide dubium. §. j. et. ij. Si existens excommunicatus. vel interdictus et monitus a celebrantibus vt exiret ecclesiam noluit exire. vide ex communccatio. v. casu. xv. Si famaz sua neglexit. vide fama. §. j. Si icarceratus fugit. vide fugere. §. j. et. ij Si vsus est habitu femineo. Vir existes vel econtrario aut religionis. vide habitus. §. vij. et. viij. Si fuit histrionus. vide histrio. §. j. Si impressit in terra vel in lapide humi posito signu crucis. vide imagines §. iiij. Si fecit aliquod enorme in ecclesia vi de immunitas per totum. Si sciuit necessaria ad salutem. vide scientia. §. ij. Si fuit excommunicatus ab aliquo iu dice. vide absolutio. ij. et excommunicatio prima per totum. Si iniecit manus violentas in personam ecclesiasticam. vide excommunicatio. v. §. j. cum multis sequenti. Si nominatim interdictos excommunicatos vel vsurarios sepeliret. vide ex communicatio. vij. casu. xxxvj. Si contraxerunt matrimonium in casibus consanguinitatisvel affinitatis prohibitis vide excoicatio. vj. casu. xlj. ¶ Circa ambasiatores dominioru vel [sect. 27]communitatum. Si steterunt absentes sine causa vel pro factis suis in expensis dominorum vel communitatum vide absens .§. j. ¶ Circa tutores vel curatores aut ad[sect. 28]ministratores rerum alienarum. Si infideliter se habuit in commissis fraudando vel dilapidando: aut non bene ministrando vide administratio. Rn. j. Si exegit vsuras pro pupillis: aut alio mo fecit pro eis cotractus illicitos. vide restitutio. j. in litera vsurarius. ¶ Circa coniugatos.[sect. 29] Si contraxit clandestine. vide clandestinum. vel in gradu phibito. vide ma trimonium. iij. per totum. Si consu mauit ante benedictionez vi de debitum. §. j. Si negauit debitum petenti vel reddi dit se impotentem. ibidem. §. vj. Si cognouit causa satiade libidis ibidem. §. xxiij. Si cognouit habens intentionem ad alteram ibidem. §. xxj. Si vsus est matrimonio extra vas vel modo indebito ibidem. §. xxv. Si tempore menstrui. ibidem. §. xxij. Si in diebus festiuis vel i ecclesia ibi dem. §. xxviij. et. §. vltimo. Si pregnationis tepore ibide. §. xxxiij. Si per tactus habuit polutionem extra vas. ibidem §. xxvj. Si exegit vel reddidit debitum adultero vel adultere. ibidem. §. viij. Si cotraxit excoicatus vel in pcto mor tali existes q peccauit mortaliter contrahedo per verba de presenti. vide ma trimonium. ij. §. vlt. Si non cotraxit ea intentioe q debuit vide matrimonium. ij. §. vltimo. ¶ Circa vxores. Si fuit litigiosa in do [sect. 30]mo: et de reliqs. de quibus. s. §. xix. Si habuit dotem de vsuris. vide restitutio primo sub litera vsurarius. Si fuit inobediens viro vide obedien tia et inobedientia. per totum. Si pcurauit sterilitate vel vsa est supstitiosis. vt haberet filios. vide matrimonium. ij. §. xxiij. cum duobus. seq. Si dedit bonaviri cotra eius volutate. vide eleemosyna. §. vij. et vide furtuz. §. xxxiiij. xxxv. et. xlvij. Si habuit bona cura de filiabus maxime et si docuit eas vanitates et hmoi in qbus sunt multa mortalia: non duxit ad missas predicationes: sed choreas pz p supradicta quando est mortale. Si vsa est ornatu inde bito. vide ornatus per totum. Si violauit fidem viro vide adulteriu in principio. ¶ Circa viros si stetit nimis in remo[sect. 31]tis causa cupiditatis cotra voluntatez vxoris vide debitum. §. vj. Si no seruauit fide vel hz concubinaz q no est absoluedus: nisi a se eiciat vide concubinarius. §. j. ¶ Circa premfamilias. Si alimeta de [sect. 32]dit qbus tenebat. vide alimeta p totu Si soluit decimas debitas. vide decima. §. j. et. ij. Si fecit eleemosinas. vide eleemo. §. j. Si ministrauit necessaria familie tam corport q anime docedo et huiusmodi vide familia. §. j. et. filius. §. xxj. Si no dotauit seu maritauit filias tepore debito. vide dos. §. iiij. Quomodo tenetur ex facto familie. ha bes domus. §. vltimo. Si prouocauit familiam suam nimis ex asperado et furiose et ceteris. vi. j. irar et. s. §. xix. Si no pcurauit vt confiteret semel i ano et comunicaret vr mortale peccatum: ¶ Circa filiosfamilias si furatus e res [sect. 33]patris sui vt expederet in superfluis vel ludis aut alijs malis: q e mortale. Secus si accepisset pro faciendis sibi ve stimentis aut calciamentis. aut alijs necessarijs. q sic liceret. ex q pr no pro uidit vt tenetur et de reliquijs. vt. s. §. vij. ¶ Circa doctores et magistros.[sect. 34] ¶ Si quesiuit magisterium seu doctoratum propter honorem principaliter. vide honor. §. iiij. et vij. Si fecit se promoueri ad doctoratu exi stes ineptus et ignorans videtur mortale per. c. j. et. c. quato de magistris. Si legit principaliter propter honore vide honor. §. vij. Si legit scietias prohibitas vel personis prohibitis vide. Magister. et q sunt persone prohibite. vide excommunica tio. vij. casu. vj. et. vij. Si ex pacto receptus est in canonicum vt scholas regatvide magister. §. x. Si exegit existens salariatus a scholaribus aliqd vide ibide. §. xj. et. xij. et. xiij. Si exegit aliquid pro licetia docedi da da. ibidem. §. xv. Si admisit ignorantes ad doctoratuz mortaliter peccauit: q ex tali facto dicit mendacium pern itiosuz Si no exegit iuramentu adoctorado q non expendet plusqua debet in doctoratione. ibidem. §. vl. Si exna in mortali notorie docuit publice in theologia q mortaliter peccauit sz Petru. vide Predicare. §. vij. Si seruauit iurameta vniuersitatis vide iurameta. vj. §. ij. et. iij. Si iactauit se de doctrina alios vitupe rado aliquado et in pluribus potest ee mortale. vide. s. §. xiiij. et. xviij. Si notabiliter fuit negliges circa profectum scholarium videtur mortale. vide negligentia. Si verberauit alique crudeliter videt mortale q solu leuis castigatio eis per missa e. c. cu volutate. de snia excoicatio nis. et si erat clerici esset excoicatus vide excoicatio. v. casu. j. §. x. et. xj. Si iniusto modo puta detrahendo vel sectas subtraxit scholares alterius do. ctoris quia vltra mortale tenetur ad restitutionem si iam intrauerant sm: Jo. de ligna. secus si nodu intrauerat. Si iped iuit pp odiu vl ptialitate doctorandum. vel in collegio recipieduz idoneum: quia vltra mortale tenetur ad restitutionem damni. ¶ Circa scholares si seruauit iurameta [sect. 35]vniuersitatis vid iurametu. vj. §. ij. et. iij. Si fecit sectas pro rectore fiendo multa mortalia ibi adueniunt. Si elegit rectore insufficiente vr mortale sm aliquos sed hoc no determino in vniuersitatibus scholariuz. Si studet in phibitis scientijs. vide magister et. s. exco. vij. casu. vj. et. vij. Si sepe contedit contra veritate ne suc cubere videat vide. s. §. xiiij. i. vij. filia. Si studet pp malu fine q tale pctm qlis finis. vl pp honorevide honor. §. vij. Si studuit curiosa dimittedo necessaria ad salutem est mortale pctm. vide curiositas. Si tractauit cu alq ciue bononiensi de coductione hospitij alterius scholaris vide excoicatio. vj. casu. iiij. Circa medicos. si existesignoras mes detur. vide medicus in prin. et. §. j. [sect. 36]Si in mededo no fuit secutus traditio nes medicine. sed voluit facere experimeta ex capite suo in periculu notabi le proximi ibidem. Si prolongauit infirmitatem ibidem. Si cosuluit aliquid contra salute anime pro sanitate corporis. ibide. §. vij. Si non admonuit infirmu efficaciter vt cofiteretur in principio infirmitatis ibidem. §. viij. Si pregnanti aliquid dedit vt filius moreretur peccauit mortaliter q non sunt facieda mala. vt bona eueniant. Si dedit medicina de qua dubitabat an noceret. ibidem. §. ij. Si no annunciauit mortem infirmo. ibidem. §. xij. Si no debito modo visitauit infirmos posset aliquando esse mortale. Si pauperibus noluit mederi gratis. ibidem. §. v. Si habuit parte cum aromatorio et ppter hoc grauat infirmos emere ab eo cuz eorum dano q sic teneretur eis ad restitutionez ex quo ei so luerunt se cus si ex hoc nullu habent damnum. ¶ Circa aromatorios. si in coponedis [sect. 37]medicinis no posuit qmedicus ordina uit sed vnu pro alio vel corrupta et que virtute no habebant ex vetustate p bo nis et hmoi ex quibus sequit vel prologatio ifirmitatis vl aliud malu pximo infirmo q vltra mortale tenetur ei ad restitutionem. Si vedidit venena vel q faciut aborsu et hmoi illis de quibus sciebat no debe re vti ad bonum vide ars. §. ij. Si sophisticauit aromata pones i speciebus vnu pro alio vl in sirupis aut in cadelis et hmoi vide emptio. §. viij. Si vedit diminuto pondere aut falso et hmoi vide falsarius. §. ij. ¶ Circa mercatores si portauit prohi[sect. 38]bita infidelibus vide. excommunicatio. v. casu. xxj. Si negociatur propter malum finem vide negocium. §. ij. Si in loco sacro tenuit mercatuz vide immunitas. §. j. et negocium. §. ij. Si cariusvedidit q emit i eodez loco. vide emp §. x. et. j. negociu. §. iij. Si vendes p alijs aliqua vedit. p. xij. et solu. x. dat dnis reru ibide. §. vl. Si vediditvnum pro alio vel corrupta pro bonis vide idem. §. viij. Si vsus est falsis mesuris et huiusmodi vide falsarius. §. xj. Si vediditre plus iusto pcio aut ppter tps solutionis et hmoi vide emp. §. vij. Si fecit cabia vide vsurar. j. §. ij. cu seq. Si aliquos cotractus vsurarios. vide vsura. j. per totum. Si coposuit cu alijs vt vedant vno pre cio in danu reipublice qvltra mortale tenet danificatis vide negociu. §. ij. Si expedit falsas monetas scienter est mortale et tenetur ad restitutione licet ipse etia fuerit deceptus ab alio. Si bonas monetas radit. vide falsarius §. iiij. cum sequentibus. Si emitres raptas vel furatas. vide re stitutio in litera emens. Si i fidelr se habuit i societate quaz hz cu aliquo vide societas. j. et. ij. per totu. Si vedit i festis vl cu medatijs piurijs et alijs illicitis vide negociu. §. ij. [sect. 39]¶ Circa prosonetas. si mediator fuit co tractuu vsurariorum vide restitutio. j. in litera vsurarius. Si male cosuluit scienter in aliquo cotractu qvltra mortale tenetur de dano dato vide dolus §. ix. Si decepit i precio das intelligerevni q vult tantu et alteri q no pot habere nisi tmvide emptio. §. fvlt. ¶ Circa artifices siecit artem cuius [sect. 40]opus est ad malum vt taxillos et hmoi. vide ars. §. ij. Si accepit insignia alterius mgrivid si. de fraude in arte in mensuris et hmoi. [sect. 71]¶ Circa lanifices si vedit panum vnius lane p alia vl tincture vide ep. §. viij. Si soluit laboratoribus de pano aut ve dedo vltra iustu preciu et emendo pro viliori vide vsura. j. §. lviij. Si filatoribus dedit. xiiij. vncias pro li bra tenetur ad restitutionem nisi sic a princi. conuenisset. Si pannu nimis traxit vide ep. §. viij. Si non soluit laboratoribus vide solu. §. xxv. [sect. 42]¶ Circa tabernarios. si vedidit. vinuz limphatu p puro. vide emp. §. viij. Si miscuit in vino nociua ibidem. Si tenuit meretrices vel lusores omnia peccata ei imputabuntur. Si scieter administrauit ad ebrietatez alterius vide ebrietas. §. j. Si ex culpa sua perdidit sibi tradita i custodia vide custos in princi. et nauta in principio. [sect. 43]¶ Circa macellarios. sivendidit carne co rrupta p sana de pecude pro castrato et hmoi vide emptio. §. viij. ¶ Circa pistores si fecit panem nimis ponderosuz vel immiscuit alia farina et huiusmodi vide emptio. §. viij. ¶ Circa sutores. si fecit vestes impudi [sect. 45]cas q no possunt deferri sine pcto mortali. vide arg. §. ij. et hoc quado sit. vide ornatus per totum. Si male incidit ex culpa sua. vide culpa. §. v. et. vj. Si furatur de pano serico et hmoi. vide furtum per totum. ¶ Circa aurifices. si vedidit aurum alchi [sect. 46]micum pro vero. vide emptio. §. viij. Si cudit moneta sine licetia principis. vide falsarius. §. iiij. cum seq. Si radit eam vel facit aqua vn aliquid imminueret ibidem. Si emit lapide pciosum p vili ab illo q ignorabat. vide emptio. §. vij. ¶ Circa alchimicos. si laborauit i dicta [sect. 47]arte. vide alchimia. ¶ Circa datiaros. si exegit datia iiusta. [sect. 48]vide pedagium. §. j. cum sequen. Si exegit a personis eccliasticis ibide. §. iiij. Si iputauit fraude datij vbi no erat vl tra mortale tenet ad restone totius dani. Si fraudauit socios vltra mortale tene tur ad restitutionem. ¶ Circa musicoset histrioes si pulsauit [sect. 49]his q ex libidine chorizabant vel illici te. vide chorea. Si gestus ipudicos puocates ad peccatum mortale fecit. vide histrio. ¶ Circa laboratores et rusticos. si no la [sect. 50]borauit fideliter in notabili excessu esset mortale peccatum. Si permissit bestias nocere in agris et hmoi tenet ad restone si fuit in culpa. Si fraudauit dnm in parte sibi danda tenetur ad restone nisi dns in alio gra uasset eum vide furtum. §. xl. Si non seminauit possessionies vel co luit quas tenebat sicut debuit. vide cul pa. §. v. et. vj. ¶ Circa venatores. si in diebus festis p[sect. 51]dita missa vel p tota die se occupauit. vide ferie. §. ix. Si deditdanu in agris q tenetur siest notabile ad restitutionem. ¶ Circa locatores. si scient locauit equu [sect. 52]periculosum aut vas vitiosum. vide lo catio. §. xxiij. Si coductor fuit in culpa pditionis rei locate ibidem. xxiiij. §. Si petijt mercedem qua no debuit vel soluit minus q debuit. ibidem. §. xxij. et. §. xv. ¶ Circa laborates in filado lana vel [sect. 53]tingedo seta et hmoi q tenent prio si fu rant scdo si male laborat vel destruut. de quo vide locatio. §. xxiij. ¶ Circa reueditores rerum. si finxerunt q [sect. 54]no poterat vedi nisi pro tato et tamevel erat qui emerunt vt p plus vel ipsi pro modico emerunt vt pro pluris vederet tenentur ad restitutionem quia p frau dem acquisierunt. Jtem si vendiderut pro plus q tribuant domino. vide em ptio. §. xxviij. ¶ Circa iudices. si habuit iurisditio[sect. 55]nem ab aliquo non vero dno. vide dns in principio. Si dedit iniqua sniam scienter vel per ignoratiam aut negligetia. vide iudex .§. xxj. cum sequen. Si existens ignorans non eligit bonu assessorem. ibidem. §. xxij. Si elegit assessore i fraude cum no indigeret. vide iudex. §. xvj. Si accepit pecunia vt iudicaret vel no iudicaret aut vt inique contra iustitia. vide iudex. §. viij. cu multis sequetibus. et suspensio j §. xx. Si no seruauit ordine iuris vr mortale nisi aliqua ca vrgens ad hoc ipelleret. Si reo dedit dilatioes indebitas. q vltra mortale tenet parti lese ad restone. Si reo fecit interrogatoes ad quas no tenebatur respodere. vide confessio. de licti per totum. Si posuit ad torturaz sine legitimis in ditijs. vide tortura. §. j. Si alle gatioes friuolas admisit: q vltra mortale tenet leso ad restitutionez. Si appellatione legitima non admisit vel friuola admisit q vltra mortale tenet pti lese. sm q dico appellatio. §. xv. Si pauperibus noprouidit de aduoca to. vide aduocatus. §. x. Si penaz relaxauit vel auxit scdo. vide penam. §. xviij. Si arestauit aliquem vel bona eius de scripsit vel officiales misit. vt sic pecunia extorqueret cotra iustitia vel aliqd aliud iuenit ex quo pecunias haberet quia tenetur ad restitutionem. Si in snia apposuit clam obscura vt il le con que dabat se posset defendere contra iustitiam. q vltra mortale tenetur ad restitutionem de damno dato parti. Si partem no codemnauit in expensis cum deberet et peterent q vltra mortale tenetur ad restitutionem parti. Si vt extorqueret pecunias mo suo fecit q id qd iure ordinario debebat expedire faceret iure delegato. Si purgauit puinciaz malis hoibus. vide iudex. §. vij. Si iudicauit sm allegata cotra vitate quaz sciebat vide iudicare. §. vij. Si sententia alicuius cesure ecclesiasti ce ptulit sine monitione et scriptis. vide suspensio. j. §. xvj. Si iudicare presumpsit non sibi subdi tos nec rone rei vel delicti. vide iudica re. §. xvij. Si ptraxit sniaz i logu vt pecunias ex torqret. mortaliter peccauit et tenet ad restitutione no solum pecunie accepte aperte q iustitiam habebat sed et ad oe datum quod habuit ex tali dilatione. Si interposuit autoritate in aliquo co tractu mulieris vel minoris in eoru da nu ppter pecunia vel amicitiam. q vl tra mortale tenet ad restitutione leso. ¶ Circa officiales dominorum et comu [sect. 56]nitatum. Si conminatus est alicui nisi ei daret et c. vide concussio. Si exegit iniusta grauamina de mada to sui superioris: q vltra mortale tenet ad restone totius exacti: si ille non vult restituere in cuius vtilitate est exactu. Si executus est iniqua sniam. vide iudicare. §. vij. Si no obuiauit malis qtu potuit bono modo vide consentire. §. ij. Si fuit pditor terre vel castri. habes. s. Aua ritia. §. xv. in prima filia. Si fuit officialis tyranni aut iniusti do mini. vide domus in prin. Si no accusauit quos tenebatur ex offi cio q si ex iurameto tenebat erit mortale peccatum: alias non semper. Si emit officia vel sup ipsa mutuauit. vide officium. Si habens soluere de pecunia domini vel coitatis alijs extorsit tatu pro duca to existes ipse salariatus quia restituere teneiur. Si quos iuenit de nocte dimisit ppter pecunia con statuta q videtur mortale. Si seruauit statuta que iurauit in prin cipio officij. ¶ Circa cosiliarios dominorum vel co[sect. 57]municatum. Si existes in consilio consensit alicui malo. vide consensus. §. ij. et consilium. §. j. Si dedit fraudulentum cosiliu ibide. Si pposuit aliqua in cosilio in damnu aliquorum q vltra mortale tenetur adre stitutionem damni totius quando sine eo non fuisset. Si cosensit ad aliqua statuta fieda que erant iniusta aut cotra libertate ecclesie. vide ibide et excoicatio. vij. casu. xij. et casu. xiiij. Si rescoitatis pmisit dilapidari vel ex inutilibus comissionibus aut qualitercunq. vide administratio. ¶ Circa arbitros vel arbitratores. [sect. 58]Si iniq dedit sniam scieti: vel ex igno ratia. vide iudex. §. xxj. cu sequetibus. Si pmisit expirare copromissum. vide arbiter. §. j. Si p spuali dedit tpale in recopesatione. vide ibide. §. vij. Si pro pace abstulit ab vnoet dedit alte ri. vide ibidem. §. vj. ¶ Circa accusatores. si accusauit ali[sect. 59]que mala intetioe. vide accusatio. §. vj. Si accusauit aliquem calumniofe. vide ibidem. §. viij. Si iurauit no accusare ibide. §. vj. Si accepit pciu vt no accusaret ibidez. Si accusatus respodit calumniofe ibidem §. xiij. Si accusatus tacuit veritatem. ibidem. .§. xxij. ¶ Circa aduocatos. Si inhibitus a iu [sect. 60]re aduocare aduocauit. vide aduocatus. .§. j. cummultis sequentibus. Si defendit iniusta cam. ibide §. xiij. Si amisit causam iusta per sua ignoratiam vel negligentiam. ibide. §. xij. Si immoderatum salarium extorsit. ibi dem. §. xiiij. Si non aduocauit pro pauperibus. ibidem. §. x. Si fecit pactum cum clietulo de quota litis. ibidem. §. xiiij. Si reuelauit aduersario secreta clientu li. vide falsarius. §. ij. Si causam vsuraria defendit quia vltra mortale tenetur ad restitutionem. Si frustratorias dilationes quesiuit q tenetur ad restitutionem parti lese. Si falsas leges vel instra pduxit vel istruxit clientulu de falsitate diceda. Si qualitercunq fuit ca alicuius dani in hmoi aduocatione: q vltra mortale tenetur de damno parti lese. Si solummodo attedit ad ordine iudiciarium et non ad merita cause sicut ho die comuniter faciunt aduocati. et tame no excusant a mortali. et ab obligatioe restitutionis damni si defendunt cam iniusta quo ad merita quatucunq quo ad modum procedendi sit inordinata: quia ordo non est inuentus nisi ppter deceptiones euitandas. ¶ Circa pcuratoros. Si defendit cau[sect. 61]sam iniusta mortale est. et tenetur ad re stitutionem leso. Si infideliter vel negligeter se habuit. vide locatio. §. xxiij. Si in positionibus ponedis vel respodedis periurauit vel fuit causa periurij: mortaliter peccauit. ¶ Circa notarios. si ex ignoratia dicta [sect. 62]uit male instra vel testameta ppter qd proximi danificati sunt. vide culpa. §. v. et. vj. et. j. tabellio. §. vj. Si instra q recepit no posuit in protho collis suis: ex magna negligetia vr mor tale pctm in instris ex quibus ex earum perditioe pximi possent notabilr ledi. Si malitiose occultauit vel destruxit in strumeta. vide falsarius. §. iij. Si falsauit instrumenta addendo aliquid qd non fuit expressuz vel alio mo. vide falsarius. in principio. Si no bn iformauit in renuciatione ali cuius iuris poneda in instrumeto par te q erat ignara q tenetur ei de dano eo q est causa deceptionis proximi. Si fecit instrumenta in fraude vsuraru. vide restitutio. i. in litera vsurarius. Si petijt indebitu salariu ienetur resti tuere. facit q dico emptio. §. vij. Si notarius epi petit ab ordinandis sa larium non sm instrumentu sed sm qli tate ordinis quia est simoniacus quatumcunq non sit salariatus. vide simo nia. iij. §. xxij. Si recepit instrumenta pro testamento renunciatione donatione vel alia obligatione illius qui non erat sane mentis: q vltra mortale tenetur ad restitutionem leso. Si scripsit dictauit: vel redegit in publi ca forma statuta cotra ecclesiasticam libertatem vel in fauorem vsurarum. vide excoicatio. vij. casu. xij. et casu. xliij. Si rogatus p pauperibus noluit gratis facere q tenetur sm q dico de aduo cato. aduocatus. §. x. ¶ Circa litigates. si calumniose accusa [sect. 63]uit aliquem. vide accusatio. §. viij. Si mala intentione. ibidem. §. iiij. Si accusatus dedit pecunia accusatori vt desisteret. ibidem. §. xj. Si caluniose se defendit. ibidde. §. xiij. Si non respodit veritate interrogatus quado tenebatur. vide cofessio delicti. in principio. Si litigauit sciens iniusta causam habere. vide litigiosa. §. ij. Si hns iusta cam litigauit no p media iusta sz indebita vt puta cu mendacijs periurijs et hmoi mortalr peccauit sm Tho. ij. ij. q. lxix. no tame tenet ad restitutionem si aliquid obtinuit p iniusta sniam. vide snia. §. vij. Si appellauit causa afferende more. vide appellatio. §. xv. Si ratione studij vel artis frauduleter couenit aduersarium cora aliquo iudice. vide argumentatio. §. iij. Si hns conseruatorez pcurauit vt intromitteret se de notorijs. vide conseruator. §. j. ¶ Circa testes. si requisitus i iudicio no[sect. 64]luit dicere veritate. vide testis. §. xxvj. Si fasum testimoniu dixit. ibide. §. xxx. Si dubium pro certo pposuit. vide per iurium. §. iij. Si pecuniam accepit pro testimonio fe rendo. vide testis. §. xxviij. ¶ Circa tntores vel curatores. si bn ad[sect. 65]ministrauit in vtilitatibus pupilorum. vi de administratio per totum. Si consumauit boa iporum vl sibi appropa uit q tenet ad restitutione vl pz ibide. ¶ Circa executioes testamentorum vt vl[sect. 66]timarum voluntatum. Si alienauit relictum. vide dos. §. xxvj Si soluit debita defuncti. vide heres. v. et. vj. Si legata impleuit vel nimis distulit. vide executio. §. xxiij. et. xxiiij. ¶ Circa curiales. Si fuit adulator vt [sect. 67]obtineret beneficia et hmoi. vide adula tio per totum. Si pposuit dnis aliq. vn possent extorqre pecunias indebite. vide consiliu. §. j. Si bona confiscata inique sibi fecit dona ri quia tenetur restituere Si fuit leno pro dno mortalia multa in hoc sepe committutur. Si totum tempus expendit in occiosita te. vide preceptum. §. v. Si reportauit mala de alio vt eum poneret i inimicitia dni. vide susurratio. Si delectatus fuit dicere mala de alijs vel audire. vide detractio. ¶ Circa principes et dnos seculares.[sect. 68] Si habet dominiuz ex iusto titulo. vide dominus. in principio. Si neglexit facere iustitiam petetibus quia vltra mortale tenetur eis ad restitutionem damni qd passi fuerut ex hoc. facit q habes iudex. §. xxj. Si fecit iustitia alicui multo magis tenetur. ibidem. Si quesiuit ponere diuisione in populis vt posset regnare quia mortale est. vide susurratio. Si imposuit collectas indebitas subdi tis suis. vide talia. in prin. et. §. j. Si exigi fecit pedagia iniusta. vide pedagium per totum. Si fuit ambitiosus ad maius dnium ppterea pcurauit bella vel aliud iniustum q vltra mortale tenetur de omni dano. vide ambitio. §. j. Si fecit confederatione cu aliq de defede do se iuste vel iniuste mortalr peccauit. Si habuit bellu iniustu et qn sit iniustu habes bellu. §. iiij. et quo tenet. ibidem. j. §. v. et. x. xj. Si posuit officiales malos. vide dominus. §. iiij. et administratio. §. ij. mi vendidit officia. vide officium. Si ea que erat coitatis sibi oppropriauit tenet restituere. vide talia. §. ij. et. x. mi incarcerari fecit alique indebite. vi de carcer. §. ij. et. iij. mi banniuit alique indebite. vide ban num. §. j. Ai non permisit testari aliquos. vide ta lia. §. x. Si coegit nubere filia alicuus alteri vt ei succedat pot ee mortale sm qlitate rei. Si fecit fieri torneameta vl hastiludia. vl spectacula inhonesta. vide ludus. §. vj. Si iustitia vedidit. vid iudex. §. xix. et. xx Si fecit statuta vel leges iniquas. vide lex. §. xxij. et excoicatio. vij. casu. xij. et casu xliij. Si vasallos indebite grauauit vel spoliauit. vide talia per totum. Si ipse vasallus existes fuit infidelis domino suo. vide feudum. §. xvj. Si tolerauit vsurarios propter lucrum suum. vide vsura. ij. §. xiiij. Si non purgauit prouinciam malis ho minibus. vide iudex. §. vij. Si ppter auaritia comutauit pena cor porale in pecunia. q vltra mortale tenetur lesis si ppter hoc aliqua scelera facilius perpetrantur. Si no teuit vias securas. vid rapia. §. j. Si pupillos et miserabiles psonas non voluit audtre no dado publicas aliqn audientias q vltra mortale tenet de damno qd eis infert. vide culpa. §. v. Si angariauit rusticos i laboribus: et ma xime in festis. vide Talia p totuet ferie. mi tenuit nimias pompas aut expesas vide ornatus. Si nimis occupauit se i ludis et venatio nibus. vide ludus et venatio per totuz. Si redit danum in agris propter venationes. vide venatio. §. ij. Si non correxit familia sz paru curauit cos conpescere a pctis. vide correctio. j. et ij. per totu. et quo ten et. vide dns. §. j. Si fuit excoicatus vel a iudice vel propter aliqd infrascriptoru. Si inici fecit manus violentas i psonas ecclesiasticas. vide excomunica. v. casu j. per totu. Si fecit incendi vel frangi ecclesiasvl loca religiosa. ibide casu. v. et. vj. Si fuit insecutor alicuius cardinalis vl de familia pape aut cardialisvl alicuius epi. vide excomuicatio. v. casu. ix. et casu xiiij. Si fecit fieri aliqua iiuria illis q tulert aliquas snias excoicationis vel interdi cti vel q fuerut causa vt ponerent vl ob seruarent. vide ibide casu. x. Si fuit fautor hereticorum eorum vel impediuit officiu inquisitoris. vide hereticus per totu. et excoicatio. v. casu. xvij. et exco municatio. vij. casu. xxviij. et xxxi. Ai coegit celebrare tepore interdicti. vi de excomunicatio. v. casu. xv. Si fuit receptator pyratarumvel cu eis participauit. vide ibide casu. xviij. Si imposuit noua pedagiavel exegit p hibita ibide casu. xix. Si permissit deferri prohibita infidelibus ibide casu. xxj. Si impediuit victualia ne ad curia por Srentur. ibide casu. xij. i volentes ire roma vl redeutes cepit pcussit et hmoi ibid casu. xxiij. et. xxiiij. et xxv. Si ipediuit ne obediretur litteris apo stolicis. ibide casu. xxvj. Si vsurpauit iuriditionem ecclsiasticam ibide casu. xxviij. excommunicatio vij. casu. v. Si romipetas detinuit vel spoliauit ibi dem casu. xxix. Si inuasit terras ecclesie ibid. casu. xxx. Si substraxit ab obedietia romani po tificis. ibide casu. xxvij. Si corpus alicuius defucti fecit incidivt alibi sepeliretur ibidem casu. xxxij. Si tertio admonitus ab epis noluit eis facere iustitia excoicatio. vij. casu. j. Si exigi vel exigit fecit pedagia a per sonis eccliasticis vl alia onera ibidem casu. v. Si christianos naufragiu patietes spo liauit bonis ibide casu. x. Si grauauit psonas eccliasticasvl eorum consanguineos q noluerut eligereque volebat ibide. casu. xiiij. Si regalia vl custodia et hmoi sibi vsur pauit in ecclijs vacatibus ibide casu. xv. Si extorsit absolutione ab aliqua cesura p metu ibide casu. xvij. Si compulit prelatos ecclesiasticos ad submitendum ei bona ecclesiarum ibidem casu. xxxj. Si interdixit suis subditis ne coquant molat et hmoi psonis ecclesiasticis. ibi dem casu. xxvj. Si procurauit aliquem occidi facere p assassinos ibide casu. xxj. Si concessit represalias contra ecclesiasti cas personas ibide casu. xxxiiij. Si impediuit visitationes monaiiu ibi dem casu. xxxix. Si immunitatem ecclesiastica violauit capiendo homines in ecclesia. vide im munitas per totum. Si pntauit indignos exns patronus alicuius ecclie. vide iuspatronatus. §. xviij. Si fecit promoueri indignos et si pro pe cunia quia vltra mortale est simoniacus. vide simonia. iij. §. j. Si voluit q primo beneficia ab ipso pe tantur q a papa mortale est nisi aliqua rationabili ca faceret puta ne indignis darentur et huiusmodi. Si fide suauit pmissa vid pactu. §. iiij. Si soluit seruitoribus suis et creditoribus. vide solutio. §. xxv. ¶ Circa ecclesiasticas personas et pmo circa clericos in communi. Si est irregularis et qn vel quo incurrit habes irregularitas primo per totum. Si est suspensus et i qbus casibus icurrat ea vide suspesio pmo per totu. Si recepit ordines simoniace vl a simo niaco vide simonia. vj. §. ix. Si recepit ordines in peccato mortali. vide ordo. ij. Si executus est ea q sunt ordines i pecca to mortali vid clericus. viij. et eucharistia ij. §. v. et eucharistia. iij. §. xv. et. xxiiij. Si existens excommunicatus vel inter dictus aut supesus ministrauit vide ir regularitas primo. Si no portauit tosura vel hitu vid apo stata. §. j. et. ij. et clericus. iiij. §. j. ij. et. iij. Si immiscuit se negotijs secularibus vid clericus. ix. §. iij. cum sequen. Si exercuit ihonesta clericatui vide cle ricus. x. per totum. Si est debite literatus vide clericus. ij. per totu et eps. §. xxvj. Si fuit ordinatus ante etate debita. vi de etas per totum. Si dimisit horas canonicas dicere. vid hora. §. iij. cu. viij. §. sequentibus. Si dicendo voluntarie se occupauit in aliquo alio ibide. s. xxvj. Si no bndixit mesaz nec grasreddidit post cibu. vide clericus. xij. Si exercuit officiu ordinis siue debitis parametis vel mo vide missa. §. xxxv. Si celebrauit i ecclesia poluta vide con secratio ecclesie. §. vij. Si celebrauit tempore iterdicti. vide in terdictum. vij. p totu. Si celebrauit ad faciendu maleficia vi de missa. §. liij. Si celebrauit non ieiunus. ibide. §. iij. cum duobus sequentibus. Si in alteri execratovide altare. §. ij. Si plusq semel in die vide Missa. §. iiij. Si cu hostia vel vino corruptis vide eucharistia. j §. j. cu. seq. Si cu euagatioe metis. vid missa. §. xij. Si nimis raro celebrauit ibid. §. xxxiij. Si ante die vid eucharistia. iij. §. xxxvj. et missa. §. xl. Si existens in aliquo notario delictovi de clericus. viij. §. iiij. Si habita polutioe celebrauit eade die vide eucharistia. Si promisit alicui dicere missas et non dixit vide missa. §. v. cu seque. Si existens bigamus portat tonsuram vide bigamia. §. xij Si nimia hz conuersatione cu mulieribus. vid Clericus. v. §. ij. et alijs seque. Si pticipauit cu excoicatis i diuis vid excoicatio. v. casu. iiij. et excomunicatio. viij. §. iij. Si fuit falsarius literatu apostolicaru vide excoicatio. v. casu. iij. Si sepeliuit iterdictos excomunicatos vel vsurarios vid excommunicatio. vij. casu. xxviij. et. xxxvj. Si vsurarijs mai festis alie nigenis do mos concessit ad fenus exercenduz ibi dem casu. xxiij. ¶ Circa beneficiatos vltra predicta in terroget de in frascriptis. Si obtinuit bnfictu per simonia vel p pces carnales aut alid turpe vid adula tio. §. ij. simonia. iij. et. v. vj. p totu. Si e idignus ppter literarum ignorantiaz vl alid canonicu ipedimetu: puta q in famis irregularis corpe viciatus ethmoi q sic tenet resignare i manibus valetis accipe re signatione. de quo vide beneficium §. xliij. et nisi fuerit cu eo dispesatum vel in casu. vide corpore viciatus. §. iiij. Si obtinuit bn ficiu no itendes clerica ri vide clericus. vij. §. v. et. vj. Si permutauit beneficia vide pmutatio §. iiij. Si renunciauit beneficio simoniacevide renunciatio §. ix. et. x. §. Si facit residentiam bnficio suo vide clericus. vij. in multis. Si habet plura beneficia quorum vnu fuf ficeret vide beneficiu. §. xxxiij. Si fecit quatuor partes de fructibus beneficijs vide clericus. iij. §. j. Si habes patrimoniu seruauit vtviue ret de ecclesia ibide. §. ij. Si expedit fructus beneficij invsus in honestos ibidem. §. iiij. Si male tractauit ecclesiam et eius edificia vide cleri cus. iij. §. j. Si vasa et paramenta ad diuinu cultuz tenet imunda. vite vasa sacra. Si alienauit bona ecclastica q suado seruari poterat sine legitima ca et cu de bita solenitate. vide alienatio. per totu. Si locauit sub anuo cesuvices suas alteri. vide simonia. et. §. xxv. cu. ij. sequen. Si induxit advoueduvel iuradu de eligenda sepultura i sua ecclesia. vid exco municatio. v. casu. xiiij. Si leges vel phisicam audiuit. vide ex comunicatio. vij. casu. vij. Si habentes eligere no eligerut melio rem. vide electio. §. xxj. Si appetunt epatum aut prelatione su Speriore. vide eps. §. ij. Si male administrauit boa ecclesiasti ca. vide administratio. ¶ Circa prelatos habentes iurisdictio nem maxime epos vltra pdicta. Si electus se fecit cofirmari. vide confirmatio prelatoru per totu. Si no correxit publicos criminosos vi de correctio. j. §. iij. eteps i pric. et. §. x. Si posuit idignos i offo vel bnficiovide eps §. xviij. et admistratio. §. ij. Si fuit nimis pomposus i ornatu ethuiusmodi. vide ornatus. p totu. Si indebite dispensauit i votis. habes votu. iiij. per totu. Si alijs. vide dispensatio in prin. cum multis. §. Si aliquid exigit p licetia ministradi vel docedi. vid magister. §. xv. Si cotulit ordines idebite quibus no de bebat vel quado vel no mo quo debebat vide ordo. j. ij. iij. iiij. v. vj. et. vij. Si non examinauit ordinandos sed ordinauit indignos vide ordo. iij. §. xxiij. Si sacrametu cofirmationis no tenuit notabilis negligentia videt mortalevi de confirmatioe sacramentu. §. j. Si crisma et oleu sctm no consecrauit i cene dni omi anno. vide oleu. p totu. Si no fecit consecrationes ecclesiaruz altariu et vestimetoru quibus debuit est graue peccatu. Si non habuit testes sinodales. de qui bus vide eps. §. x. Si novisitauit singulis annis diocesiz ibidem. §. xij. Si no dputauit in ecclesijs cathedrali bus et conuetualibus viros ad predicadas et audiendas confessioes. vid. §. xiiij. Si ordinauit i diaconu vel subdiaconu q nescit offm. vide ibide. §. xv. Si non est vsus lineis si no erat religio sus ibidem. Si no seruauit nec fecit seruari canones. vide eps. §. xxij. Si contulit beneficia simoniace. vid simonia. vj. per totu. Si plura cotulit vni. vide beneficiu. §. xxiiij. et. xxvij. Si ratione cosanguinitatis. vide acce ptio personarum. §. iiij. et. §. x. Si non puidit de beneficio illis quos ordinauit. vide beneficiu. §. x. Si visitado accepit munera ipsevel ali quis de suis. vide visitationez. §. iij. Si posuit indebitas collectas. vide taliu in prin. et. §. j. Si vsurpauit bona vacantiu ecclesiarum vide beneficiu. §. xxxix. et. xl. Si non soluit debita iuste contracta a suo predccessore. vide dignitas. §. j. Si questuarios pro lucro permisit i dis creta predicare. q tenetur ipsi reddere ronem dno de oi malo et satisfacere sub ditis de omni damno dato propter hoc c. finali. de miurijs. et vide simonia. iij. .§. viij. Si incerta sibi appropriatvide restitutio et. §. xiiij. et. xv. Si testamentaet legata non fecit imple re. vide executor. §. xj. Si non tenuit bonum vicarium cuz ip se non attendat tenetur de omni dano Si iniustam sententiam dedit et alia su pradicta de iudicibus. Si excoicando non seruauit debitam forma. vide excoicato. ij. per totu. Si in diebus festiuis no iterfuit diuinis. vide hora. §. xxv. Si exeptos molestauit indebite morta liter peccauit: si i aliq notabili hoc fecit Si consecrauit corruptum scieter pmo niali. vide consecratio virginu. Si visitauit monasteria monialiu. et fe cit vt seruet clausuram. vide supra exceptio. §. x. Si hospitalariosvisitauit et fecitvt face rent debitu. vid Hospitale. §. ij. et vltio. Si dedit malum exempluz subditis. vi de exemplum. Si magistrum tenuit i ecclia. et facit in alijs teneri p paupibuset clericis. vide Magister. §. vij. et. s. eps. §. xij. ¶ Circa confessores. Si audinit confessioes [sect. 72]no hns autoritatem. et si vis scire si habes autoritate vid confessor. iij. per totu. Si absoluit a qbus non potuit. vid qd potest confessio. iij. et. v. et casus et a quibus excommunicationibus habes. Absolutio. j. §. j. et. iij. iiij. et. v. et absolutio. ij. in pri. et per totu. et de modo absoluedi absolutio. iij. per totu. Si absouit manifestos vsurarios. vide vsura. et. §. viij. Si dispesauit sine autoritate: quia pec cauit mortaliter. Si nimis festinanter iterrogauit vl no interrogauit. vide hic in prin. Si iterrogauit q non debuit ex delectatione. vide. s. §. j. Si reuelauit cofessione. vide confessio vltima per totu. Si existens in mortali audiuit cofessio ne. vide clericus. viij. §. j. mi audiuit cofessioes principaliter ppter lucru. vide simonia primo p totuz et simonia. ij. §. vj. Si habet scientiam debitam. vide confessio. iiij §. xxxij. ¶ Circa predicatores[sect. 73] Si predicauit i mortali peccato: existes vide predicare §. vij. Si hz scientia debita. ibide. §. vj. Si predicauit mendacia. vide medaciu .§. iiij. Si predicauit propter honore. vide honor. §. vij. Si ppter lucru. vide Simonia p totu. et simonia. ij. §. vj. et simonia. iij. §. ix. Si predicauit sine licentia quia morta liter peccauit totiens. Si predicauit indulgetias indiseretas vide religiosus. §. lxv. ¶ Circa inquisitores hereticorum. [sect. 74]Si extorsit pecuias. vide inqsitor. §. v. Si bona eccliaru applicauit fisco. ibide Si abusi sunt armorum multitudine. ibidem. Si malitiose imposuerunt crime vel im pedimentu sui officij alicui. ibidem. Si omiserunt procedere cotra conscientiam ex amore lucro et hmoi. ibide. Si inqsitor vnius ordinis processit con tra fratre alterius ordinis. ibide. Si impediuit se de diuinationibus. vi de ibidez. §. iiij. ¶ Circareligiosos in coi. [sect. 75]¶ Si itrauit per simonia. vide simonia iiij. per totu. Si intrauit latiorehabens votu strictio ria. vide religiosus. §. xxxiiij. Si n fuit obediens. vid religiosus. §. xxix. Si proprietarius fuit. ibide. Si contra votum castitatis. ibidem. Si officiu dixit. vide hora. per totu. Si seruauit alia precepta regule vel co stitutionu obligatia ad mortale: vid re ligiosus §. xxviij. Si eligit meliores. vide electio. §. ij. Si infamauit alias religiones. vide de tractio per totum. Si voluit consentire electioni. ibidem. §. xxxvj. Si secrata sui ordis reuelauit in scadalum ipsius peccauit mortalr. q pditore. Si in visitatione non reuelauit que de bebat. vide denunciatio. §. x. Si fecit aliquid contro ea que generali ter phibet religiosis. vid religiosus. §. vl. Si recessit a monasterio sine licetia pla ti. vide apostata. §. iiij. Si frequentauit monasteria monialiu. vide monasterium. §. viij. ¶ Circa monachos. si seruauit q sibi p[sect. 76]cipiutur. et que sint vltra regula habes. j. monachus. §. x. ¶ Circa abbates si habuit cura sibi co[sect. 77]missorum. eos vita et doctrina instruendo. vide abbas. §. xxiij. Si dispensauit cum eis sine causa legitima. vide dispensatio. §. vij. Si iposuit monasterijs aut prioratibus nouas pesiones vl auxit veteres vl applicauit sue mese. vide abbas. §. xxvj. Si seruauit regulam et sibi precepta. vt j. monachus. Si requisiuit apostatas. vide abbas. .§. xviij. ¶ Circa abatissam. si fecit se benedici [sect. 78]vbi est cosuetudo. vide abbatissa. §. ij. Si fecit seruari clausuram. vide monia lis. §. iij. ¶ Circa hospitalarios si fecit inuenta[sect. 79]rium. vide hospitale. §. iij. et. iiij. Si tenuit hospitalitate. ibide. §. vlti. Si bona hospitalis conertit ad alium vsum. vide legatum. ij. §. xj. Si perierunt ex negligentia sua. vide administratio. ¶ Aduerte q pfatas iterrogatioes so[sect. 80]lum posui q circa pdicta coiter est mor tale pctm. lz aliqn no ppter iperfectione actus et dimisit multas interrogationes circa ea que sunt comuniter peccata venialia et quia non sunt necessario confitenda talia peccata nisi quando dubitat an sint mortalia. item secundo ratione statuti obligatis ad peccata ve nialia cofitenda: tame tuc sufficeret cofiteri in genere. ite tertio videt q tenea tur venialia. quado esset piculu ne traheret ad mortale. Na cu tuc teneat de ipsis penitere multofortius cofiteri ppter enitan. mortale ad q indicunt qn hoc aduertit. addit ab aliquibus quar tus casus in quo tenet quis confiteri venialia. s. qn nullum habet mortale. et in pascha teneat cofiteri q tuc cofiteatur venialia. sz q vt dixi qualitercuq quis teneat confiteri venialia sufficit confiteatur illa in genere nisi in casu quado dubitat an sit mortale: ideo pertranseo et sufficit quo ad venialia confiteat sic. peccaui multis modis cogitatione. delectatioe omissione dissolutioe. locutio ne. visu. tactu. gustu. odoratu. et multis alijs modis de quibus omnibus ta mortalibus q venialibus dico mea culpa. Jtem no omittat cofiteri oblita et ignorata sic. Jtem dico meaz culpa de omni bus peccatis meis mortalibus que igno ro aut oblitus sum nec vnq legitime cofessus forte ex mea ignoratia vel negligentia quia valet talis cofessio vt remit tantur vel reducantur ad cognitione et no teneatur reiterare confessiones. qua uis multa fuerit tuc oblitus cofiteri si modo diligetia scdm suam coditionez fecit. quibus omnibus completis faciat terminare peccatore suam cofessionem sic dicendo. Jdeo precor beatissimam et gloriosam virginem maria omnes san ctos et te pater orare p me. Quibus peractis confessor icrepet corrigat et dulciter admoneat peccatore abstinere a societatibus et causis peccatorum. No tame exigat iuramentu vel promissionem de aliquo. nisi solu de his in quibus iura sic voluerut vt in excommunicatione et hmoi. postea imponat ei penitetia tale uam statim possit complere. ant. residiuatione p sacrali. et postea alia qua videat q peccator verisimilr faciet. vn caueat ne imponat pniam tale qua ve risimilr no iplebit: q esset potius illuz illaqueare q soluere. Esset bene bonuz illi notificare quaz pniam meret: vt sic magis timeat postea cocedere ei illa idulgentiam qua potest: de quo vide in dulgetia. §. v. deinde absolue eu sic. mi sereacur sui omnipotes et c. Jndulgetia et absolutionez et c. dominus noster Jesus christus te absoluat et ego autorita te ipsius absoluo tea vinculo excomunicatiois maioris vel minoris iquatu possuz et restituo te sacrametis ecclesie iterum absoluo ab omnibus peccatis tuis mortalibus et venialibus cofessis oblitis ignoratis et a circustantijs eoru. Jn nomine patris et filij et spiritussancti ame. Postea imponat ei sic taliter et q itelligat. Oia bona q facies. et mala q patieter substinebis ipono tibi remissionem tuorum pctorum vade in pace. Et si haberet casum vel excoicatione a qua no posses absoluere inpone ei q vadat ad eu qui eu pot absoluere: nec igerat se sacrametis donec d eo sit absolutus: nisi rone scadali euitandi si excoicatio est occulta. Jntestatus quis dr decedere qtuor modis primo si nullum tesim fecit. Scdo si fecit sz no iure. Ter tio si fecit iure tn postea ruptu est post humi natiuitate vel irritu factu est capitis diminutione testatoris. Quarto si nulli sunt heredes ex eo testo vt in aut. de here. ab itestato. i pn. pnt addi et dno alij modi ex post facto. primus. s. p qrelaz expugnato testameto. scds p bonorum pos sessionem contra tabulas. vide Azo. in summa. C. de suis et legiti. here. Adde de hic notatis Bar. i. l. j. et ibi doc. ff. de suis et legi. Sali. l. cu antiquio ribus. §. si em ipse vsi. no omitto tn legi vnu cosi. bar. et ibi Pan. de ca. q. vij. C. de iure deli. et insti. de here. q ab intest. defe. in prin. et an qui mortuus est intestabi lis Bal. q non proprie in aut. preterea. C. vnde vir et vxor. Jntimiditas vnde causat. Rn. sm sanctum Tho. ij. ij. q. lxvj. q aliqn ex defectu amoris proprij: vt cu quis minus debito amat vita ppria et ea q ordinant ad eam. Aliqn cau satur ex elatioe animi de se presumetis et alios cotenentis. Aliqn aut causat ex stoliditate seu stultitia. ¶ Vtru sit peccatu. Rn. q sic vndecuq [sect. 1]caulet nisi stoliditas sit iuincibilis. et e ro. iij. ethi. Jntimiditas est con fortitudine p defectu no timedi vbi esset timendu. sicut timor con fortitudine p excessum timendo vbi non timendum est. ¶ Qn est peccatu mortale. Rn. illa que [sect. 2]catur ex defectu amoris et elationis tuc est mortale pctm quado sine necessitate exponit se piculo pbabili notabili lesio ni corporis: et multo magis aie: vel non curat de eius notabili lesioe omittedo puisione debita facere. Tertia vo que catur ex stoliditate coiter est a veniali: nisi pueniat ex lata culpa in qbus imi net periculu probabile notabilis nocu menti. ppterea omittit debita puisione nisi vbi stoliditas est inuincibilis. Jntrusus dr qui no canonice sz per violetiam occupat honores vel bnficia eccliastica. vn fur e et latro et est i pcto mortali et tenet restituere oia q inde recipit. c. grauis. de re. spo. De not. hic et q itrusus no dr tolera ri in possessione not. Bal. in. l. pe. C. de pig. act. et qualiter coueniatur et quo cotra euz formet libellus no. Spe. ti. de ele. .§. j. vsi. con itrusum. et i ti. de eta. et q. i pn. Jnuenta an sint restitueda. Rn. q q da sunt q fuerunt in dnio alicuius et talia inuenies tenet restitue re. imo furtu comittit qui ea aio no resti tuendi accepit. l. falsus. §. qui alienum. et. §. se. ff. de furtis. et. q. v. c. si quid inuenisti. siue talia amiserit dns ipsaru ex ruina vel incendio vel naufragio. vt. ff. de incen. rui. na. per totum. Jdem dico de iactatis in mari causa nauis alleuia de. ff. ad. l. rho. de iac. l. q alleuiande. Et ibi not. in glo. vel qualitercunq amisit et hoc verum nisi haberentur pro derelictis et tunc credit Fed. consilio. xvij. q habeatur pro derelictis si dominus tacet: nec per se: nec p alios semp querit: quia. d. l. q alleuiade vr statim impone re necessitate perquiredi res amissas et sic ista negligetia no querendi tollit pma psumptione qua facit lex. j. q no ha beant p derelictis nisi alr costet p qua litate: et actus de volutate dni: cu nemo psumatur iactare res suas. d. l. falsus. §. si iactantium. et. d. l. qui leuiande quod no. p limitatione eorum que dico infra naufragium. §. iij. nec talia inuenta qn non. habentur p derelictis possunt vsu capi: quia in eis deficit titulus pro derelicto. vt in. l. si quis merces. ff. p derelicto. Vnde cosuetudo aliquorum q iactata in mari vel a fluminibus portata occupat vr expresse reprobata p dicta. l. q alleuiande. et ibi gl. no. et licet loquit de iactatis in mari: tame idez est de abtatis a flumine vt sunt ligna et huiusmodi cu paru differant ab illis vt dicit tex. instit. de re. diuisioe. §. vlt. facit aut. nauigia. C. de furtis. Quedam sunt q nunq fuerunt in dominio alicuius: vt lapilli i littore maris fere syluestres: et hmoi et talia fiunt occupantis siue bestie capiant i fundo pprio: siue in alie no: dummodo no fuerit phibitus intrare a domino fundi. Siue fuerint ante a vulnerate ab aliquo: dummodo eas no psequeret. isti. de re. diui. in multis. §. et. ff. de acqui. re. do. l. iij. et. l. naturale nisi secus sit de cosuetudine: q tuc stabit cosuetudini. l. q si nolit. §. q assidua. ff. de edilitio. edic. sm gl. i. d. l. naturale. §. illud. Similiter si essent capte in rethe alieno no credo sint accipietis: sm gl. i l. laqueu. ff. de acqui. re. do. et insti. de re. di. §. singulorum. lz rigor iuris videatur velle q sint capietis ibide. fere vero syluestres sed domestice fecit sicut pauones: colube: apes. in alueo et hmoi tandiu sunt possidetis qdiu habet aim re uertendi domu sed si his ausit: nec horis debitis non impedite reuertuntur fiunt capientis: q cosuetudo inducit p binum actuz. l. iij. C. de epali audi. et sic non dicuntur habere animu reuertendi. animalia vero naturaliter domestica vt galine: et hmoi: semper sunt dni. et capies ea tenet restituere cu fructibus: puta ouis et hmoi. §. galinarum isti. de re. diui. et. ff. de acqui. re. do. l. naturalez. §. patronum. De notatis in hoc. §. et q iuetor rei vel pecunie non potest retinere salua conscientia sed debet facere proclama. dixi. j. thesaurus. et tenetur furti nisi re stituat. l. falsus. §. qui alienam. de fur. pot tame monere dnm. vt recipiat eam. no. Bal. i. l. ij. C. de ser. su. et in. l. quintus. in fine. C. ad. l. aql. nec pot petere preciuz a dno rei perdite vt per Bar. in. d. .§. qui alienam. ¶ Vtru muenies thesaurum teneat re [sect. 1]stituere. Rn. q si in suo solo innenit sic suu erit si vo in alieno solo et a casu sic medietas erit sua et alia meditas erit dni soli. Si vero data opera totum erit dni fundi. Jnst. de re. diui. §. thesauros et. C. de thesau. l. vnica li. vj. nec est veru quod dicit glo. in. c. si quid. xiiij. q. v. q inuetus in loco sacro vel religioso sit in uentoris sed erit sm distinctionem pre dictam vt expresse tenent docto. in. d. §. thesauros. Additio q hodie ecclie et loca religiosa sunt prelatoru. Jde dic si iuenit i loco publico et sic itellige. l. iij. ff de iure fisci. et aduerte hic q i suo no dicit subuenire vsufructuarius nec ille q hz bona hz hypothecata nec ma ritus si inuenit in fundo dotali. nisi so lu q ad maritu vt teneat in vita vxoris sed dissoluto matrimonio restituere tenetur. vide Bart. in. l. si is qui. §. fi. ff. de acquire. re. do. emphyteota vero qui ha bet vtile dominiuz diuidet cu domino qui hz directum dominiu. vide Bar. in l. in cause in fi. ff. de procurato. ¶ Quid de terra per alluuionem addi [sect. 2]ta terre alterius. Rn. distinguedo q in sula nata in mari est occupatis in medio vero fluminis est communis habe tibus predia iuxta flume ex vtraq pte. si vero est in medio est illius cuius est proximior. ager vero a flumine diuisus circudatus remanet cuius erat. Et si flume mutat alueu: primus alueus efficit eorum qui predia circa eum habent. et secundus alueus est publicus et si reuertitur ad primu secundus alueus erit eo rum qui habet predia circa eum. Simi liter ager inundatus aqua ipsa recede te remanet eius cuius erat hec. habentur instit. de re. diui. §. insula. et sic serua nisi consuetudo sit in contrarium vel statutum. ¶ Sz quomodo tenet restituere ille q [sect. 3]nescit cuius sit. Rn. q si res no habebat pro derelicta. tenetur facere denunciare publice et si post no comparet cuius sit errogabit in pauperes secundu ho. vel si ipse est pauper retinebit autorita te episcopi vel sui confessoris secundu Ray. et orabit pro illo cuius erat. Si vo probabiliter pot psumere quia dominus eaz habebat p derelicta sic poterit vsu capere. l. idem quod. ff. pro dereli. Jnuestitura pprie est possessionis rei traditio: improprie aut est alicuius corpei loco possessiois in manibus positio. vnde quado dominus dat vasallo hastaz. vel aliqd simile dices se facere inuestitura. vt in ti. qd est inuestitura inuestire dicitur. De hic notatis. et qua forma sit petenda no. Bal. in. c. j. §. fi. et ibi gl. in tit. per quos fiat inuesti. in vsi. feu. et quid operetur facta per anulu de re vendita vel donata absenti. Bal. in. c. j. quid sit inuesti. et in rub. C. de cotrahen. emp. q. xvij. dicit q si fiat in loco vbi pot fieri va traditio q trasfert possessione. et ide si fiat vnde res ad oculu possunt vi deri et ostedi. et hoc de verbali per reale autem trasfertur possessio sm Bal. in. l. j. col. ij. C. communia delega. ¶ Vtru sit fienda cora testibus. Rn. q sic [sect. 1]no q no valeat sine testibus et instro: sed vt vitas pbari possit: et qde si fiet de be ne ficio nouo tuc si pares. i. vasallos hz cora tribus vel salte duobus ex eis tenet facere. si vo pares. i. alios vasallos non hz faciat cora alijs idoneis testibus. Si aut inuestiat de veteri bnficio pot fieri cora qbuscuq idoneis testibus vt i tit. q testes sunt necessarij: et etia si est clericus q inuestitura facit de rebus pprijs de re bus vero ecclesie admittuntur oes testes idonei sm Host. Jnuidia sm da. li. ij. est dolor de alie nis bonis. sz aduerte q cu obiectu tristitie sit malu ppriu io de bo no alterius pot esse tristitia put apprehedit vt malu ppriu. et sm hoc quadru pliciter. primo modo iqtu ex eo nobis aliqd periculu imminet. s. ne ab ea leda mur et hec tristitia no sz est inuidia. s. effectus timoris: vt dicit Phi. ij. retho. et pot esse sine pcto vt dicit Gre. ij. mor. Alio modo apprehenditur inquantum est diminutiuum proprie glorie vel excellentie et hec tristitia est proprie inuidia sm Philo. vbi. s. et ex gne suo est pec catum mortale Job. v. paruulum occidit iuidia. cu sit con charitate. Sut tn pri mi motus inuidie quadoq etia in pfectis ex surreptioe. qui sunt venialia pec cata et est simile de inuidia paruuloruz in quibus no vere est vsus rationis et de motu iuidie sm q est passio sensualitatis. tertio mo apprehenditur bonu alterius inquatu deest nobis qd alius habet et sic tristat. et hec tristitia non est inuidia sz pprie dicit zelus sm Phi. vbi s. Et si est de bonis honestis e laudabi lis sm illud. j. cor. xij. Emulamini caris mata meliora. Si autem sit de bonis te poralibus aut de bonis ihonestis pot esse peccatu: et sine peccato et aliquando cu mortali. puta cu talia sut cotra deu. quarto modo apprehedit bonu alterius prout pot cedere in danu multorum iiuste et sic no est iuidia sm Gre. nec pctm puta cu qs tristat de psperitate alicuius tyrani q videt q magis tyrannizabit. ¶ Quot sunt eius filie. Rn. sm Gre. xxxj. [sect. 1]mor. v. s. Odiuz susurratio. detractio de qbus hes in locis suis: exultatio i aduer sis: et afflictio in prosperis pximi iqtu eueniut pximo con conatu inuidetis: sed quado tristatur de prosperis sm q habet qda gloria sic e iuidia no eius filia. Emulatio vero et inuidia ide sunt generaliter: lz pprie inuidia attendatur in actu interiori. emulatio vero in actu exteriori. vt dicit glo. super illud. gal. v. emulationes inuidie. Hypocrisis vide simulati. o Hypotheca qd sit et de ea vide pignus per totum. Jra est queda passio appetitus sensitiui pprie q dicitur vis irascibilis qua quis vindicta appetit. que quidez passio intantum est bona inquantu re gulatur a ratione. Si vero ordinem rationis excludit est mala. ordo aute ratiois in ira pot attrendi qtum ad duo. primo qtum ad appetibile in quod te dit qd est vidicta vnde si quis appetit q sm ordinem ratiois vindicta fiat sic dicitur zelus et est laudabile. Si autem appetat q fiat vidicta qlitercuq etiaz cotra ordinem rationis sic est ira ex ge nere suo peccatu mortale: q contraria tur charitati et iusticie. posset tame esse peccatu veniale ppter imper fectionez actus et hocvel ex parte appetetis vt cu appetitus preuenit iudiciu ratiois nec sequit cosensus ad eu: vel ex parte appetibilis vt cu appetit in modico vindicare. qd si inferat no erit mortale vt trahere pueru p capillos. et hmoi. scdo attedit ordo ronis in ira qtu ad modu ira scedi vt. s. motus ire no immoderate feruescat interius vel exterius q ordo si pretermitat no erit sine peccato: etia si iustam appeteret vindictam: sed non erit mortale ex gne suo sz posset ee mor tale pctm puta si exvehemetia ire excedat a dilectione dei vel proximi. De notatis in hoc. §. et q ira vel ira cudia facit contractuz non valere. l. qd calore. ff. de reg. iur. l. iij. ff. de reg. iur. ni si ad pias causas not. Alexa. in. l. quicquid supra alleg. p tex. c. sunt qui opes. xvij. q. iiij. et impedit cofessione no. ide Alexa. in. d. l. qd calore et an vinculu iu ramenti. no. q sic. l. ij. C. ad lege iu. ma. nec purificatu per iuramentum doc. in c. sicut el. de iureiuran. ¶ Quomodo progredit. Rn. q tres. ha [sect. 1]bet modos. s. prio in corde vindicta ap petendo. de quo Mat. v. q irascitur fri suo. s. per ira mortale. scdo in signis ma nifestatur. et ideo subiungit. qui dixerit fratri suo racha. qd est interiectio irascetis. tertio in facto nocumetu iferendo liuore vindicte. si primus gradus est mortalis: multo magis scds est grauior tertius grauissimus si deterius noceat. ¶ Quot sut eius filie. Rn. Greg. xxx. mor. [sect. 2]q vj. s. Rixa tumor metis contumelia clamor. indignatio et blasphemia. Adde vij. s. bellu. et. viij. s. maledictio. et. ix. s. seditio de quibus in locis suis. Jrregularitas est impedimentuz seu repulsio executionis diuini officij seu sacramenti ex canonica seu constitutione prouenies ar. de depo. or. c. vlti. et dicitur stricte irregularitas quasi extra regularitas: qsi extra regulas aliorum q ad ordinatioem q requiritur dispesatio dicit etia magis large irregularis q no pot ministra re i susceptis: nec ascedere ad maiores: hec introducta est a iure positiuo. vt. ij. q. vij. §. ite daniel. lz in veteri testo fuerit pordinata i psona daniel. de cose. d. j. c. j. De notatis in hoc. §. et qd sit irregularitas no. Bal. in addi. ad spec. i ti. de dispesa. §. iiij. et ibi Spec. vbi etia ex quibus causis cotrahat: et an ex causali homicidio. no. Bar. q no in. l. illicitas. Si sicuti. ff. de offi. presi. et Spec. vbi. s. §. iuxta. versi facto autem. ¶ Jrregularitas in quibus casibus incur [sect. 1]ritur ipso iure. Rn. q aliqnado ex delicto aliquado ex dfectu corporis. aliqua de ex de fectu sacrameti. de qbus hes p doc. in. c. nisi cu. §. personevero. de renu. sed p clariori intelligetia casus ex qui bus aliquis efficitur irregularis. Hoc e q non pot promoueri. vel si pmotus no potest exercere suum officium explicabo inferius que reducuntur ad viginti tria. ¶ Primo ex homicidio. vel truncatioe [sect. 2]aut mutilatione membrorum. vt supra homicidium. v. ¶ Sed quid si fuit in leuissima culpa homicidij dando operam rei licite. Responde quod non est irregularis. facit textus in capitulo quesitum. de pe. et re. in verbo verum si per incuriam. et ibi not. pa. et per hoc limita et intellige quod dico supra homicidium. et. §. j. et. j. §. xvij. ¶ Vtrum clericus respondens iudici si [sect. 4]p tali crimine debetur pena mortis sit irregularis. Respondet. Panor. in capitulo ex literis. de except. prelatorum sic distingnedo sm Hosti. q aut crime imminet puniedum de presenti. et sic si ex consilio suo gnali vel speciali sequat homicidiu est irregularis in. c. si qs vidna. l. d. Si vo ex sua rn sione no seqtur homicidin: q omnino iudex erat dispositus illu occidere et iste interrogatus fuit a quoda alio et hmoi. sic no est irregularis. Silr no est irregularis: qn cri me no iminet puniedum de pnti quis respodeat q meretur morte. Et sic intellige glo. in. d. c. ex literis. ¶ Vtru existes i bello si aliquis ibi oc[sect. 5]cidat sit irregularis lz ipe noocciderit. Rn. q si bellu est iniustu oes irregulares sunt q fuerut ex parte iniuriantiu si illuc iuerut vt bellatibus prestaret au xiliu cosiliu. vel fauore. multo magis si vt aduersarios lederet sm Jnn. et Ho. in. c. petitio de homi. secus si ca pacificadivl ca iusta iuerut. ar. a. cotrario sen su in. c. qtu. l. d. et. c. psbyteru de hoi. tamen veru est sm Ray. et ro. et guil. q ab epo poterit cu predictis dispensari. ¶ Vtru exntes ex parte se defendetiuz [sect. 6]in bello iusto sint irregulares. Rn. q sic oms q occidut nisi sit talis necessitas q als propria vita euadere no possint. Alij aut qui no occidut nec mutilat no sunt irregulares. lz ibi multi occidatur immo licet clericis hortari ad belluz si sit contra republica: aut fide cat holica: no tame arma summerevi de. s. bellu. §. iiij. vnde pa. i. c. peuul. et vlt de cle. pcu. refert. et sequitur Host. tenetez: q clericus qui prestat ope oppressis vl obses sis iniuste et adiuuat repelletes iniuria proijciendo lapides. et huiusmodi duz modo neminem ipse occiderit q non est irregularis. ¶ Vtru prelati et alij qui intersunt vin [sect. 7]dicte sanguinis sint irreglares. Rn. q no sz Aste. nisi ad hoc dederit auxiliu: cosiliu vel fauore: vel nisi intersint tan q autoritate prestates. vt hr i. c. ex lris de exce. prela. Pa. tn in. di. c. literis. tz q tales plati si habet iurisditione tem poralem ibi: q efficiutur irregulares: exhibedo psentia vbi vindicta sit sanguinis si mors vel mutilatio sequitur: quia videtur prestare opem l. distin. si quisvidua. secus de prelatis qui no ha bet iurisditione teporalez in loco gra uiter tn peccat q contra. c. sniaz. ne cle. vel mo. faciunt. ¶ Quid de prelato qui non liberat ho[sect. 8]mine ab iniusta morte cum pot: vl non pascit fame moriete cu possit. Rn. Aste. q licet mortalissime peccet no tame est irregularis q lex promotiois factu requirit. xv. q. j. si quis no iratus. sed ego credo potius cotrarium. s. q sit irregularis quado scieter et voluntarie pmittit eum mori: si tame moriatur. ar. c. petrus de homi. et. c. Mattheus d simo. q in isto casu non solum est omissio sed etiam commissio sicut et in dictis iuribus patet. ¶ Vtru verberans alique causa correctiois si ex vulnere mortuus sit efficiat [sect. 9]irregularis. rn. q sic dumo ex illo vulne re sit mortuus secus si decessisset alia in firmitate ex vulnere no secuta. c. presby terum. et. c. de cetero. et. c. ad audietiam de homici. ¶ Quid si postq coualuit recidinauit. [sect. 10]Rn. q nihilominus irregularis est: q se per causa subfuit d pe. d. iij. si q semel. et d. c. ad audietia no. ber. i. d. c. presbiterum quodcredo qn recidiuu fuit sine culpa alia. ar. c. preterea de cle. percusio. ¶ Quid de illis qui simul proijciut lapides et lapis vnius alique iterficit. Rn. [sect. 11]q omnes si ignorat a quo prosectus sit debet abstinere ab offo. ar. c. significasti. el. ij. sz Gof. facit. c. cotinetia de cle. pcusso. alij cotradicut dicedo. neminez in dubio repelle. ar. d. c. cotinetia et. ca. petitio. de hoi. debet intelligi quado co scietia eum remordet. Vnde nemo eorum est repelledus nisi se repellat. arg. c. presentiu d cle. percusso. host. tenet q relinquedi sunt conscietie sue: et ideo si aliquibus ex eis videtur: q ipsi neminez interfecerunt no erut irregulares. Si vero coscietia eis dictat q sic: sic ab stineat. d. c. significasti. et hoc tene i pro ijcientibus in isto bello. secus crederez si causa ludi. et non adhibita debita di ligentia. ¶ Quid de clericis qui cu alijs trahut ad maganellos. vnde aliquisoecisus e [sect. 12]aut pbabiliter creditur. Rn. q irregula res sunt. c. sicut dignu. de homini. Alij aut dicut q licet clericis tnrru vl muru impetere: et machinis impugnare et suf sodere licet non liceat eis personaliter pugnare vnde si homicidiu ex hoc facto preter eorum intentionez euenerit no imputabitur eis sed qd sint irregulares videtur tutius etiaz in bello iusto. ¶ Quid de illo qui dicit ducetibus la[sect. 13]trone: claudite os ne clamet vel videte ne tales liberet euz. Rn. q irregularis est si mors probabiliter fuisset impedi ta. alias non. ¶ Quid de iterrogato si tale vidit et idi [sect. 14]cat. vel si no potest ire nisi per duas vi as dicit q per istam no iuit. et illi eu in sequetes occidunt. Rn. q sisciuitvel sci re debuit q persona talis querebatur ad mortem vel mutilationem irregularis est: secus si probabiliter credidit ppter aliam causam et eius intetio no tuit corrupta sm Rod. et Guil. duran. ¶ Vtruz clericus qui pugnantibus ar [sect. 15]ma ministrauit sit irregularis. Rn. q sic si aliquis occidatur. ar. c. sicut dignum de homi. Et appellatioe armorumveniut etia fustes et lapides. ff. de vb. sig. l. ar moruz. sm tamen Jnn. et Ho. in. c. sniaz ne. cle. vel mo. no est irregularis clericus si in bello iusto ministret balistam alicui tantuz vt se defendat et sua. nec credit illuz aliquem velle occidere: sed tantu se defendere et sua. similiter si laceam vel ensem ministret tantum vt se defendat et tame ille occidit. sic videtur dicedum etiam vt in primo casu sz tutius est dicenduz sm Host. vbi. s. q in vtroq casu sit irregularis: q no lz cleri co ministeriu ita immediatum in mor tem alicuius prebere de penis ca. q in dubijs. ¶ Vtru clericus qui cu socio latronem [sect. 16]capit: et ligat et postea clerico inscio socius latronem ne fugiat occidit. Rn. q irregularis est: quia fines licite defensionis excessit. c. suscepimus in glo. de homi. ¶ Quid de illo qui vades ad spatiatu [sect. 17]super equum qui ex pctulantia fractis habenis occidit pneru. Rn. q no est ir regularis: q nec volutate nec facto occidit nec rei illicite dabat opera. Facit c. dilectus de homi. dicit tame ibi Ber. q si de facili frenu potuit frangi: erit ir regularis. ar. ca. significasti. el. j. de homi. vl si propter eius imperitia equis lasciuiuit. vt Jnsti. ad. l. aquil. §. ipetu quoq vel propter eius impotetiam similiter si que debuit preuidere et facere no preuidit nec fecit. d. §. ipetu quoq. ¶ Vtruz portantes ligna propter zelu [sect. 18]fidei ad cremadu hereticos sint irregu lares. Rn. sm Rod. q si ligna q portauerut sint cooperata ad morte sunt irregulares: et a papa solum dispesandi. Si aute nihil cooperauerunt. puta q ia erat mortuus anteq fuissent accesa sic no sunt irregulares vel saltem episcopus potest cu eis dispensare si autem dubitant sic sine dispensatione pa pe no debent ministrare: nec promoue antur. c. hi. qui. l. disti. ca. ad audientia de homi. ¶ Vtrum clericus benedices aqua fer [sect. 19]uentem vel ferru cadens vel pugiles sit irregularis: Rn. Ray. q sic si mors se quatur et Rod. dicit hoc esse tutius tenere. vide supra etiam de hoc homicidium. j. et. ij. ¶ Sed pro maiori intelligetia omniu predictoru no. aliquas regulas. ¶ Pri[sect. 20]ma est q nec iudex aliquis vel magister seu doctor in dubio debet aliquem iudicare irregularem. ar. de pe. di. j. §. pene. ¶ Secuda q in dubioiquilibet debet se reputare irregulare. vt in. d. c. ad au dietiam. et ideo in foro anime: maxime quado quis non est de hoc in famatus est relinquedus conscientie sue. vt i. c. ex literis. de homi. has duas ponit ho. in. d. c. ad audientia. ¶ Tertia est q ad hoc vt quis incurrat irregularitate ex homicidio est necesse q interueniat vl cosiliu vel preceptu: vel factu: vel defesio. vel cooperatio occidentis. hac ponit Jnn. in. d. c. ad audientiaz. ¶ Quar tae q oportet q causa homicidij vt sit irregularis sit ppiqua. ff. ad. l. cor. de sic ca. l. nihil interest. secus est de remota ca tur ab epo excommunicato q executioe seu occasione. No eniz ideo quia faber cultellu facit homicida est. c. tua d homi. j. Rn. et. d. c. exhibita. Et hoc veru sz Ber. de causa remota: nisi animu noce di habuerit aut minore diligentaz habuit q deberet habere vl no cogitauit que cogitare debebat. ca. presbyterum in fi. de homi. ¶ Quinta regula q ifans occidens no [sect. 21]est irregularis: nisi sit doli capax cle. fu riosus de homi. not. pa. in. c. j. de delic. pue. et Jo. an. ibide vbi ponit exemplu Grego. de puero. v. annorum blasphematore rapto a diabolo. Similiter dic de furioso. facitpro hoc. l. j. C. de fal. mo ne. ¶ Sexta regula q existes solum in culpa leuissima homicidij dando operam rei licite non est irregularis vt. s. in. §. iij. dictum est. ¶ Vtruz prelatus qui subditum suum [sect. 12]qtucumq deliquerit incarcerat cu tali afflictioe q in paucis diebus morit sit irregularis. Rn. Joan. de lig. i. cle. ij. de pe. et re. q sic. et io dicit qcarcer no de bet esse nimis crudelis. nec debet tatu coru vita attenuari q in paucis diebus verisimiliter moriatur: sz pane et aqua sustentari sicut vult. ca. nouimus de. v. si. sequitur pa. in. c. cum non ab homine de iudi. ¶ Secundo contrahitur irregularitas [sect. 22]accipiedo ordines in excomunicatioe maiori existendo. vt in. ca. j. de eo qui fur. et in. c. cu illorum de senten. excom. Et licet inferior a papa tale possit aliquado absoluere ab excommunicatione in qua erat: no tamen poterit dispesare secu in tali irregularitate nisi de madato pape. siue scieter in excommu nicatioe existens ordines accepit: siue ignorater. s. facti memoriam non habes aut ex ignorantia iuris: hoc no cre des sibi esse prohibitum. vt in. di. c. cuz illorum. Si ta men efficiatur talis religiosus post laudabile conuersationem per aliquot tempus in religioe potest episcopus cu eo dispensare autoritate apostolica. vt in. ca. fi. de eo qui fur. or Dispesat etiam abbas cuz monachis sm quod dictu est supra Abbas. et qd dixi de excommunicato habet locum sm Rayn. in suspeso vel interdicto vel simpliciter vel a talibus ordinibus si ipsos recipit sic suspensus. ¶ Tertio cotrahitur irregularitas qua [sect. 23]do aliquis minores ordines et subdiaconatu vno die suscipit. c. cum. h. de eo qui fur. vel cu duos simul sacros ordines recipit. c. fi. de eo q fur. or. siue hoc faciat vno die vero vel fictitio: sicut cuz quis continuat ieiuniu vsq ad dominicam quia est vnus dies fictitius de te po. or. c. literas. Sed cu istis potest episcopus dispensare vt in ordinibus susceptis no furtiue possint ministrare: dummodo eis non fuerit prohibitu sic ordinari sub excommunicatiois late se tetie penajquia tuc non posset nisi sm quod dixi de excommunicato ordines accipiente. Sed in ordine sic furtiue re cepto vel ad maiores non potest nisi so lus papa dispensare secundum Joan. an. et videtur sequi pa. in. cap. j. de eo qui fur. or. et facit tex. prefati. c. in fi. iucto. ca. se. et. di. c. literas pro hoc intellige nisi religionem iniuerit: quia potest episcopus autoritate pape dispensare vt dicto capitulo fi. et etiam abbas capitulo secundo de cle. qui fur. or. su. ¶ Quarto contrahitur irregularitas [sect. 24]per iterationem sacramentorum illorum in quibus imprimitur caracter scienter factam: siue quo ad administrantem siue quo ad suscipientem articulo. xlviij. distinctione capitulo primo et de consecra. distinctio. v. dictum. Et licet quidam teneant hoc generaliter de omnibus sacramentis in quibus imprimitur caracter tamen Scotus in quarta distinctione quarta que stione vlti. tenet et bene q pro iteratione solum baptismi cotrahitur sed non pro iteratione aliorum sacrorum: cu irregularitas sit pena q non debet imponi nisi vbi inuenit de iure expssum: et io cu no inueniat nisi de baptismo vt i. c. ij. de apo. io dic q scieter rebaptisas scdz Host. si clericus est sm canones deponedus est. ar. c. qbus. et. c. eos de cons. di. iiij. si laicus excoicadus. nec potest ordina ri. Vn etia Acolitus q ministeriu prebuit scieter psbytero rebaptisati si publicu sit: no dz ad ordines pmoueri ni si religione intret: q tuc pot p epm secu dispesari. Si vero sit occultum post pniam poterit pmoueri. d. c. ij. lz qda et male sm Pa. ibide itelligut illud. c. intelligere q iste acolitus rebaptisauerit vel fuerit rebaptisatus. si vo rebaptisat qs ignoranter ignorantia facti exhibi ta prius diligetia debita oino excusat. sz ex ignorantia iuris non excusat. q sm Sco. in. iiij. di. vj. est con ius diuinu: rebaptisatus vo scieter est irregularis. ignoranter vo si postq sciuit et ratu habuit similiter irregularis est. 50. dist. confirman. et. j. q. vij. q in qualibet. Si aut no ratu habuit: sz tame ignorater est reba ptisatus ignoratia facti sm Host. non est irregularis. sed pot pmoueri. sm vo Gof. indiget dispensatioe epi. cui non credo. ar. c. placuit. j. q. iiij. nec ob. dictu c. q bis. et qd ibi no. q sm Scotu istud c. cuz accipiat ex pniali Theodori epi canturien. infligere non potest irregularitatem nisi forte dicatur q omnia. c. a Gratiano in decreto posita: sunt a pa pa confirmata Sed hoc no est manifestum. Addo etiam ego q confirmatio simplex nihil addit. xij. di. preceptis. de confir. vti. vel inuti. cum dilecta cum. c. sequentibus. et de priui. c. quia intetionis. ideo etiam si forent confirmata no inducerent irregularitatem. Et si dicatur q licet ille episcopus non potuerit ius codere tamen potuit indicare ius conditium. sicut facit ibi cu dicit sm ca nones. Rn. Sco. q glosator debuit huc canone allegare. et ideo. concludit Sco. q sicut ignoratia pbabilis excludit co feretem ab irregularitate. sic et suscipie te. ignoratia vero iuris rebaptisati no excusantur a pena irregularitatis. ¶ Sed quid si quis dubitat aut sit baptisatus vel confirmatus. vel ordinatus. Rn. q pot iterari q no dicit iteratu qd nescit esse factu de. cose. di. j. solennitates. et di. iiij. si nulla. et de psbytero non ba. venies. intellige si debita diligetia prius fecit. de cose. di. iiij. cu itaq. tn baptisatus his verbis vtit. Si tu no es ba ptisatus ego te baptiso et c. vt. s. baptismus. vij. §. x. ¶ Quid si coacte fuit rebaptisatus. Rn. q si coactio fuit absoluta sic excusat. si [sect. 26]vero fuit coditionalis sic no euadit irregularitate. vt nota. in. d. c. eos de conse. distinct. iiij. ¶ Quinto cotrahit irregularitas apostatado a fide catholica sicut fecit Ju[sect. 27]lianus apostata. Vt in. c. Julianus. xj. que. iij. verum est quod si apostatauerunt propter iustum timorem si erant sacerdotes solus papa dispen sabit: Si vero diaconi vel iferioris gradus aut laici: episcopus poterit dispensare. Si autem apostatauerunt sine aliquo timore: sed voluntarie: sic nullus nisi pa pa dispensat cum eis. vt. in. c. presbyteros. 50. distinctioe. immo. Jnn. i. c. j. de aposta. et Host. dicit qd oes tales apostate hodie sunt vere heretici. et i ipsis habent locum omnia iura de hereticis et pene contra eos statute. de irregularitate apostatarum a religione. vide. su pra apostasia. §. vj. ¶ Sed nunqd idem erit de fideli facto heretico. Rn. q si clericus erat poterit [sect. 28]post penitentiam et abiurationem in ordine suscepto ministrare sed in susci piendis tam clerici q laici sunt irregu lares vt. j. q. vij. saluberimum. idem dic de eo qui in contemptum ecclesie ab hereticis se fecit ordinari cum quibus solus papa dispensat. j. q. vij. conuenientibus. ¶ Sexto incurritur irregularitas cum [sect. 29]quis incurrit infamiam iuris vel facti de quo. s. Jnfamia exeplu habes ifra sortes. §. iiij. in sortilegio manifesto. ¶ Septimo incurrit cum quis ordina[sect. 30]coferre non potest qui eaz non hz. in. q. j. gratia. et. c. statuimus. et. q. vij. diabertu. Si tame hoc fecit ignorater sic eps dispesare potest ta in susceptis q in susci piendis. si vero scienter. solus papa de epo qui resi. epi. c. ij. Jdem dico. de ordinatis schismaticis. vt de schisma. fraternitati. sm Ber. ibide. Vn not. q licet heretici excommunicati. simoniaci in ordinevel beneficio. schismatici. deposi ti. suspesi iterdicti. et degradati. verum cor pus christi coficiat et ordines dent vaciter. si vera formam seruet ecclesie. xix. di. sm. et. j. q. j. dominus. et. c. q quidam. et de cose. di. iiij. ostenditur. Tame a talibus ordinati executionez no habet et sic dicuntur irrite tales ordinationes de schima. c. j. sm tame distictione pmis sam dicunt etiam. Go. et Hosti. q coacti vt a talibus reciperent ordine ex metu qui potest cadere in costantem virum no indiget dispensatione et magis placet vel episcopus poterit dispesare: hodie tame ista habet magnam modificatio nem ex costitutione concilij costatiesis. vt. s. excomunicatio. viij. §. iij. et ideo no incurritur hec iregularitas nisi quo ad illos quos tenemur euitare p dicta costitutionem: non quo ad alios. ¶ Octauo incurrit cu quis recipit ordi [sect. 31]nes ab eo qui renunciauit episcopatui sic distinguedo: quia si resignauit solu loco et no dignitati. q sic remanet eps. si de licentia pprij epi quis ab eo recepit ordines no est irregularis. Si vero sine licetia pprij prelati sic irregularis est. de or. ab epo qui resi. c. j. Si vo talis eps resignauit no solu loco. sed etia di gnitati: tuc ordinatus a tali cu licetia sui epi in minoribus ordinibus no est irregularis: sed si sine licentia sui prelati vel maiores ordines a tali susceperit scieter vel ex ignoratia crassa sic irregularis est et solus papa dispensat. Si autem ex ignorantia probabili sic etia irregularis est sed eps potest dispensa re. vt in. d. c. j. Et ex hoc patet q epatus est ordo in quo imprimitur caracter q vere confert ordines et caractere ipsorum: quia non reordinant sed dispensatur vt ministrent. ¶ Nono incurritur cuz quis recipit or [sect. 32]dines ab alieno episcopo sine licentia sui prelati sm aliquos. et ordinator est suspensus per annum a collatione omnium ordi num. de tempo. or. c. eos. lib. vj. intellige si ordinatus erat clericus aliter non incurritur Jtem intellige de anno continuo et integro. c. pronida. de electio li. vj. sed sm gl. in. d. c. eos. ergo. licet ordinator sit suspensus ordinati tamen sic non sunt ipso iure irregulares: sed sunt suspendendi per. c. q traslationem et ibi. Jdem tenet do. Ant. de tempo. or. et si celebrent anteq suspendantur non efficiuntur irregulares. et hoc sequitur Hos. Gual. Guil. et magis placet: lz grauiter peccet celebrando an teq eorum plati habeant ratam talem ordinationem. vt no. in. d. c. eos. Fallit hoc quado prelati sunt suspesi manifeste ppter alienorum ordinationem: q qdiu sic sunt suspensi eius subditi pnt de eoru licentia ab alienis vicinis episcopis ordinari vt i. d. c. eos qui. Et ma nifesti sunt vel per iuris euidentia q couicti vel confessi sunt in iudicio: aut quia manifeste ordinauer sit alienum: et non solum predicta locu habet in epi scopis. sed in abbatibus et quibuscuq or dines coferentibus. Sed quo ad vltra montanos ab epo cismontano ordines suscipienies sine licentia episcopi de cuius diocesi traxerunt originez vel in cuius diocesi beneficiati sunt q constet per patentes literas causam rationabilem continentes quare ipsos nolit vel no possit ordinare. tene q sunt suspensi ipso iure tali suspensione: q si celebrant efficiuntur irregulares: nec poterunt a tali suspensione absolui nisi a papa. vt in. c. j. de tempo. ord. li. vj. sed hec pena habet locu in quibuscunq ordinibus receptis ab episco italico ab vltramonta no quocuq sm commune opinionem. in. d. c. j. sed non habebit locum in itali eo ordinato ab vltramotano episcopo. vt ibi tenet gl. Similiter non habebit locum in existetibus intra montes si or dinetur ab italico epo. vt ibi no. ¶ Quero quis potest dare pdictam lice[sect. 33]tiam accipiedi ordines ab alieno episcopo. Rn. q eps de cuius diocesi est oriu dus ordinadus vel eps in cuius diocesi beneficium habet ecclesiasticum vel domiciliu: licet no sit oriundus ibi. Jte episcopo agente in remotis potest eum dare eius vicarius generalis in spuali bus. Sed vero vacate: capitulum. Alij aut officiales episcoporum et etia archidia coni no possunt. c. signi ficasti. de offi. ar chi. nec quicuq alij inferiores plati religiosi. vel alij nisi sint per papa priuilegiati: vel sm Jo. an. nisi habeant hoc ex prescripta consuetudine. Religiosi ta men in prioratibus non exemptis. per suos prelatos deputati priores et eoruz socij possunt dum ibi morantur a locorum ordinarijs ordinari. licet non sint ibidem oriundi. c. cum nullus. de tempo. or. lib. vj. ¶ Vtrum possit absoluere et dispensare [sect. 34]cu istis de licetia missis eps cui mittutur sicut posset suus proprius prelatus. Rn. q sic quia omia videntur concessa sine quibus ordinatio non potest expediri. c. preterea. de offi. delega. ¶ Decimo incurrit cu qs ordines reci[sect. 35]pit extra tepora statuta. di. lxxv. c. vlt. de tempo. or. c. ij. et. c. cu quida et. c. consulta tioni Jnno. tn credit et Host. q no sunt ipo iure suspesi ab ordine suscepto: sed debet suspedi. arg. c. literas in fi. de tep. or. et sic exponut dictu. c. cu quida ibi de bes expertes reddere. s. p sententia. do. Anto. in. c. lras. de tepo. or. tenet q ordi natus est suspesus ipso iure. sz ordinan tes sunt suspededi. et hoc est verius. vt pz in. c. ij. de tepo. ord. Cocedit tn epis dispesatio in susceptis vt ministrent. d. c. cosultationis. sz sm Rod. no poterit di spesare in suscipiedis cu ibi non dicat nisi de susceptis. No tame ille eps q or dinauit poterit dispensare sed eius suc cessor sm do. Anto. in. d. c. cosultationi. ¶ Vndecimo icurritur cu quis p saltuz [sect. 36]pmotus administrat in ordine supiori sm Host. in summa et solus papa dispe sabit sz Archi. i. c. sollicitudo. iij. di. tz q talis no est suspensus nisi sicut ille qui est in mortali: sed est suspendedus. et io si celebrat anteq suppleat omissuz pec cat mortaliter: sed non efficitur irregularis. et est verius. vt in. d. c. pater. ¶ Sed nuquid suscipit caractere ordi[sect. 37]nis superioris talis. Rn. q sic sm coiter theo. et est verius. Fallit hoc in epo q nisi sit sacerdos no suspicit caracterem epale sm Ray. sed verius credo q suscipiat caractere: sz no executione si no est sacerdos. c. ex lris de exce. prela. sz si est sacerdos lz no habuerit alique alioruz ordinu etia suscipit executionez q pot coferre oes ordines preter illu que non habet. j. q. j. gra. et. q. vij. diabertum. licet peccet mortaliter. Etsi daret illu ordine quem non habet incideret in pena de qua in sequenti. §. dicitur. Et ille non es set ordinatus. ¶ Duodecimo incurritur cuz qs admi [sect. 38]nistrat in ordine que no habet. vt in. c. j. et. ij. de cle. non or. mi. Et no. q pdicta pena locu habet si exercet aliqd deputatum certo ordini taq i officio costitu tus: puta diaconus legit euangeliu: vt diaconus. Subdiaconus eplam vt sub diaconus et hmoi: secus si legeret no ta q i tali offo: sicut si monialis legit euageliu i matutino. xxvij. q. j. diaconissaz in gl. et clericus deficiete subdiacono in solenitatibus indutus sine manipulo catat epistolam. Vt no. in. c. vt qsq pres byter. de vi. et ho. cle. q no est irregularis sm ho. et Jnn. ibide pa. vero in. c. vt quisq. de vi. et honesta. cle. tenet q no ef fugit irregularitatem: si cum vestibus sa cris cantat epistolam vel euangelium. Secus si sine vestibus cantat epistola quia licet facit qd no. xcij. dist. no liceat et magis placet et hec opi. est verissima si sic indutus administrat calicem diaco no vel presbytero quod est proprium of ficiu subdiaconi. et principalis actus ordinis talis: et opinio Host. et Jnn. debet intelligi quado solum cantat epistolaz etiam cum dalmatica sed sine manipulo. et sine oblatione calicis diacono: sed vt simplex clericus. Et cum talibus sic administrantibus in ordinibus no susceptis vt dictum est non licere. No dis pensat nisi papa sm Hosti. Gof. vt ad maiores ascendat. Sed in susceptis po terit episcopus dispensare. Ber. vero in c. ex literis. de cle. non ordi. mi. tenet qd episcopus potest dipensare etia vt maiores ascendat. Sed tene primum scdm Pa. in. c. quanto. de consue. et in. d. cap. ij. limita etiam predicta vera in exercentibus actum deputatum ordini sacro quia scdm Tho. in. iiij. distin. xxiiij. Officia quatuor ordinum minorum exerceri licite possunt a non ordinatis. Jtem q tale quid exerceat non ex ludo: seu ioco: quia licet peccet mortaliter no tamen erit irregularis. xv. q. j. illa in fi. quia voluntas et propositum maleficia distinguunt. c. cum voluntate de sen. ex com. hoc sequitur Hostien. Jtem q non sit mere laicus: quia secundum decretu lib. iij. titu. viij. non incurreret irregularitatem mere laicus administraus in aliquo ordine. et placet quis Cal. in. c. ij. de cle. excom. mi. teneat contrarium. Jtem quod non faciat ignoranter: quia si probabil iter credebat se ordinatu no erit irregularis. ¶ Sed pone q quis in ordinatioe sua [sect. 39]omisit aliquid quod certum est no esse de substantia sed tamen debet suppleri. Nunquid si antequam suppleatur administrat in tali ordine erit irregularis. Rn. q non. Nam licet non debeat ministrare donec fuerit suppletum qd est omissum. vt in. c. j. de sa. non it. Tamen quia ista suspensio non est propter delictum suum. ideo peccat mortaliter ante supplectionem ministrando: sed non est irregularis. Facit q not. Pa. in c. si celebrat. de cle. excom. mi. de viciato corpore ministrante qui non efficit irregularis sm eum. Quidam tamen tenent q est irregularis: sed non credo ve rum. quia nullo iure probatur. ¶ Tertiodecimo incurritur irregulari[sect. 40]tas quando excommunicatus interdictus. vel suspensus quis existens celebrat: vel facit aliquid attributum certo ordini ecclesiastico etiam minori. pu ta acolitatus exorciste et huiusmodi secundum communem opinionez. vt no. Hosti. et Joan. and. et Pa. i. c. de cle. exco. mi. et dispensatur solum per papam. vt in. capi. j. de re iudi. lib. vj. et in capi. j. de senten. excom. lib. vj. Secus si attentat aliquid exercibile etiam per laicos vt quia cantat requiem eternam vel versum psalmi. et huiusmodi quia licet gra uiter peccet non euitando communionem sibi interdictam: tamen non effici tur irregularis. vt in. c. tanta. de exce. pla. nisi quis audiret diuina autorizando. Vt quia episcopus facit corum celebrari. quia tunc irregularis efficit. Secus si audiret non autorizando vt vult glos. in cle. ij. de priui. et pa. in. d. e. illud de cle. exco. mi. Et intelligit Joan. and. qui dicit quod celebrans et cocelebras exponit. scilicet autorizando q efficitur irregularis. ¶ Sed quid si ignorat se excommuni[sect. 41]catum interdictum vel suspensum. Rn. Rodo. q si est ignoratia probabilis facti puta quia miserat procuratorez qui tamen procurator non comparuit: et sic fuit excommunicatus: sic excusatur nec efficitur irregularis celebrando an tequam sciat secus si ignorauit crasse: puta: quia citatus noluit comparere: et sic fuit excommunicatus quia no excusatur ab irregularitate. et sic intellige capitu. apostolice. de cle. exco. mi. Jdem Rod. dicit de eo qui probabiliter dubitat de excomunicatione: puta quia coscius de culpa qua fecit existimat se fuisse excommunicatum: quia si fuit et celebrauit irregularis est. Jtem dicit Pa. in. d. capit. illud. q habens notitia excommunicationis per solam fama nisi non abstinet irregularis est si modo ve rum comperit postea. Sed aduerte secundum glo. in. d. capitu. illud. quod di cta paucorum non faciunt fama de accu. ca. inquisitionis. nec tenetur credere. licet dicatur ei ab aliquibus. xj. q. iij. non solum ille quod veruz est nisi ex co scientia culpe: vel dictus pluriuz insur geret notabile dubium: quia sic non ef fugeret irregularitatem non abstinendo. ¶ Sed quid si iudex dicat suspendo te [sect. 42]ab officio. vel beneficio. Rn. Pan. in ca. latores de cleri. excom. mi. Got. in capi. quanto de magistris dicit nonvalere ta lem sententia ratione icertitudinis. l. iij. C. d sententijs que si. cer. qua. do. An to. dicit aut constat intentione et sic seruat: aut non costat et sic tutius est abstinere ab vtroq tame si non abstinet no efficitur irregularis. Et hoc tenet. Pan. ibidem dicens. Nam licet sententia in iusta liget: tamen hoc debet intelligive rum quando de ea apparet: sed hic no apparet an ab officio vel a beneficiovo luerit suspendere. Et ideo non efficitur irregularis ipsam non ser uans. ¶ Vtrum excommunicatus minori ex[sect. 43]communicatione sit ir. egularis si celebrat. Rn. Pa. i. c. si celebrat d cleri. exco. mi. q no quia potest exercere que sunt iurisditionis: et conferre sacramenta. et collatio tenet et habet suum effectum tamen peccat mortaliter scienter hoc fa ciendo et sine necessitate. Ratio autem quare no efficitur irregularis. est quia excommunicatio minor non induclt su spensionem ordinum vel officij. sed tan tum priuat participatione sacramento rum. vt in. d. c. si celebrat. ¶ Vtrum ois suspensus celebrans sit irre[sect. 44]gularis: vide. j. suspensio. ¶ Xiiij. incurritur irregularitas ratione criminisvt. xxv. dist. cap. primum. et lxxxiiij. di. c. quoniam et. j. qoe. vij. si qs omnem. sed distingue vt no. in ca. ex te nore de tempo. ordi. et supra dixi crimen .§. iiij. ¶ Quis autem potest dispensare i hac [sect. 46]irregularitate. vide. supra dispensatio .§. v. ¶ Xv. incurritur irregularitas ex biga[sect. 47]mia vt extra de bigamis per totuz et de hoc et quis potest dispensare. vide. s. bigamia. §. viij. cum sequen. [sect. 48]¶ Xvj. incurritur cum quis i sacris existens cotrahit matrimonium. dic vt. s. bigamia. §. ix. [sect. 49]¶ Xvij. incurritur per solennem penitentiam factam. l. distin. ex penitetibus. potest tame episcopus dispesare in minoribus ordinibus propter necessitate ecclesie. l. distinctio. placuit. Jn maiori bus autem solus papa. l. distinctio. qui in aliquo. dicit tamen Jnno. et Hostie. q hoc non seruat curia. et sic videtur q hodie non habeat locum hec irregularitas. [sect. 50]¶ Xviij. incurritur cum quis celebrat i loco interdicto: vt in capitulo is qui de sententia. excommunicatio. libr. vj. et a solo papa dispensatur. de quo supra in terdictum. vij. §. j. [sect. 51]¶ Xix. incurrit vitio adueniente in cor pore siue a proposito siue a casu. d quo dic vt. s. corpore viciatus. [sect. 52]¶ Xx. incurritur ratione legitimitatis. vt in capitulo primo d filijs. presbyte. et in capitulo is quis eode titulo libro sex to. verum est q in minoribus ordinibus potest episcopus dispensare. sed ad sacros ordines non potest cum eis dispe sare nisi papavt i dicto capituloprimo. Sz si efficiantur religiosi possunt promoueri de iure communi ad omnes or dines etiam sacros vt in dicto capitulo primo. ¶ Quid si illegitimatio sit secreta: ita [sect. 53]q solu ipse illegitimus eam scit. Rn. se cundum dic. titu. de filij presby. quod peccauit mortaliter si se ordinari fecit. capitulo fina. de tempo. or. nec credo d beat vti susceptis sine dispensatione. ¶ Quomodo quis dicatur illegitimus [sect. 54]vide. s. filius per totum. ¶ Xxj. incurritur cum quis adultus vs [sect. 55]q ad egritudinem differt baptismum accipere. lvij. distinctio. capitulo si quis. et hoc verum nisi postea eius studium et fides probabilis fuerit aut hominum raritas exegerit: alias non potest ordinari sine dispesatioe pape. ar. pfati. ca. nec per baptismu tollit hec irregularit as vt dicit glo. ibide: q idez non potest parere obligatione et libera tione. ff. de sol. l. q hoiem. §. vl. et hoc e q ecclia psumit qd no ex volutate sz ex ne cessitate baptiz atur. vt in. d. c. si quis. ¶ Xxij. incurrit si religiosus claustrum [sect. 56]egredit ad audiedu leges vel phisica si an duos meses no fuerit reuersus et solus papa dispesat i hac. c. vl. ne cle. vl mo. ¶ Xxiij. incurrit irregularitate quilibet [sect. 57]eps presbyter aut diaconus q pretextu iniuste excoicatiois hz recursum ad ipe ratore. et a solo papa dispesabitur. xxj. q. vlti. ca. pe. et in. c. si quis eps. xxiij. q. vlt. ampliatur ad oes q sunt sub ecclesiasti ca regula predca irregularitas: sed no ipso iure sicut in predictis. de hac mate ria vide infra ordo. iij. per totu. Jrregularitas. quo tollatur. Rn. q tribus modis primo per baptismum delet ois irregulari tas contracta ante baptismu cum pcto sm Arch. xxvj. di. c. dinde. et Pa. i. c. gaudemus de diuor. et etia illa q venit ex se quela pcti sicut est infamia. Jte ois irregularitas homicidij siue fuerit cu peccato siue no. Facit p hoc. c. si qs. vidua. l. dist. et. §. j. et. c. si qs post. lj. dist. Jrregularitas vo bigamie ppter defectu sacri no tollitur. xxvj. di. acutius et. c. deinde et hec est comunior opinio: lz alij tenuerit q nulla irregularitas deleat per baptis muvt dicit Ricar. d media. i. ij. qlibet. q. ij. Alij vo tenet q illa irregularitas q p uenit i homicidio sine pcto no delet. vt no. pa. i. di. c. gaudemus: sed tu tene quod dixi supra baptismus. vij. §. iij. quia veri or estvt patet i dictis. iuribus. ¶ Scdo tollit p religiois ingressum vt [sect. 1]no. gl. in. c. ij. de apost. sz no ois sm predicta gl. sed ea solu no puenit ex delicto pprio vt in. c. j. de fi. presbytero. Jta q potest pmoueri ad ordines sine dispe satioe: sed no ad dignit atez vl prelatio nem sine dispesatione. vt. c. fi. de fi. psby. et Host. in. c. ij. de apost. et. si dicit itelligedu auc. de mo. in prin. vbi dr quo re ligionis ingressus omne tollit irregularitatem. sed tu dic sm Pa. in. d. c. ij. q non tollit nisi tm illa de qua est in iure expssum qtollat. Jnducit bn faciliorez dispensationem. ¶ Tertio tollit per dispensatione pape vn in omni irregularitate. pot dispesare cu ois irregularitas sit de iure positi uo. ij. q. vij. Jte daniel et tz Jnnoc. de renu. c. nisi in verbo irregularitas. et hoc coiter tnr. Epi aut quo possunt dispen sare dictu est et habes. s. dispesatio. §. v. Jrrisio vide. s. Jnterrogatio in filia bus superbie. et. s. derisio. Jronia Vide ironia per. h. Jstrio Vide histrio per. h. Judeus dicitur ille qui ad literam legem mosaycam sequitur tenedo circucidedo. et alia legalia facie do ad litera io xpiani q nimis adheret litere iudicare dicuntur de sacra. vn. c. vnica. §. pe. qd facere no debet. v. di. §. j. et. vj. §. vlt. de cel. mis. c. cum matthe. §. ceteruz de consti. translatio. Ad propositu eoru que in hoc. §. dicuntur et q iudeu esse est: delictu non ta men punibile per christianu. sicut in he retico. gl. et doc. in. l. multu. et ibi Alexa. ff. de verbo. obl. et Bar. i. l. apud iulianu .§. j. ff. de leg. j. et no potest esse iudex nec notarius vt in aut. iusiurandum quod petatur ab his in prin. nec aduocatus. l. fi. et ibi Bar. C. de postu. licet bene arbi ter. l. iudei. in. fi. C. de iudeis. et debent iu dei contrahere matrimoniu sm ius no stru alias filij eoru no succedent sm Cy. in. l. in celebrandis. C. de emp. et in. l. ne mo. potest. et ibi doc. C. de iude. et contra hes cu christiano obligatur si interueniat iuramentu vt no. Alexa. post Bar. in prima const. fforum. ¶ Que sunt que prohibetur iude is in [sect. 1]directe ab ecclesia q christiani no debet tollerare. Rn. xvij. Primo ne habeat co munione assiduat christianorum maxime simpliciu vn christiani no dbet come de re cuz eis nec habitare: nec eos ad sua couiusa recipe. xxiiij. q. j. nullus et c. oes dicit tn vgo in. d. c. oes q si cibos no di scernut licet comedere cu eis. sed vbi ci bos discernunt nullo modo licet eorum quoq azima xpianis est phibitu come dere. q est cibus discretus ab eis qui inhibet. d. c. oes. Et clericus cotrariu facies dz deponi et laicus excoicari. d. c. nullus. Rodo. tn tenet qd i necessitate liceret co medere. qd veru credo no vt azima sed vt pane. et no. q coio in mercimonijs cu iudeis no phibet nisi aliqn in penam vt in. c. post miserabile. de vsu sz solu ni mia familiaritas. vt in. d. c. nullus. et. c. ad hoc de iude. cu similibus. vnde admunitus nolles abstinere ab eorum ni mia familiaritate peccaret mortaliter. ¶ Sz querit vtru liceat xpianis eis ser [sect. 2]uire. Rn. pa. i. d. c. c. ad hoc. Host. voluit q sic extra domu sz in domo no. c. iudei eode sz pa. et melius dicit q nec extra do mum assidue cu tex. ibi no faciat metio nem de domo. et lo prohibet assidua familiaritas et cotinua conuersatio ta in do mo qua extra domu ppterea xpiani i fa miliari seu assiduo seruitio iudeorum esse non debet. Jntellige qn psone iudeoru intersunt secus eet si edificiu edificent ad vtilitate iudeorum mercede constituta et huiusmodi vel laborent agros. facit. d. c. nullus. ¶ Vtru xpianuspossit habere seruum iudeu. Rn. q sic. vt in. c. et si iudeos. e. ti. [sect. 3]xxiij. q. viij. c. dispar. non tn debet cu eo morari ita q eum habeat familiarem. xxviij. q. j. sepe. et. c. nullus. et. c. oes. ¶ Vtrum liceat mulieribus xpianis nutri [sect. 4]re filios iudeorum. Rn. pa. i. d. c. ad hoc ex glo. et Jo. an. et. d. Anto. tenet q no neq in domo neq extra domu. Sz. d. Car. di cit q solu phibent in domo ppter text. prefati. c. ad hoc qui dicit i domo sz ego dico etiam extra domu no licere qn nimia familiaritas et conuersatio ex hoc co trahitur. alias extra domum non est phibitum. argu. d. ca. nullus iuncto isto c. ad hec. ¶ Sz none eps poterit dispesare vt et i [sect. 5]domo nutriat. Rn. pa. i. d. c. ad hoc q no et ira con suluit dns cardinalis q ita p hibitio est in honorem fidei. ¶ Vtrum iudeus possit habere xpianum [sect. 9]ascripticiu vl originariu. Rn. qsicvt i. c. multorum. e. ti. sz seruu nullo movt ibide. ¶ Scdo no debet mederi xpianis. vn i d. c. nullus. et. c. oes phibet xpianis ne i [sect. 7]suis infirmitatibus iudeos aduocet ne q medicinas ab eis recipiat dicit tn gl. in. d. c. nullus qd medicinalia pnt xpia ni a iudeis emere et postea pparate ea. sz non medicinas preparatas. ¶ Tertio phibet ne cu xpianis balne [sect. 8]ent in vno balneo sil. d. c. nullus supradi ctam oia prohibent laicis sub excoicatiois pena clericis vo sub pena deposi tionis. et sic peccant mortaliter cotra fa cientes limitare tame de medico veruz nisi in casu necessitatis qn aliu habere noposset. q necessitas facit licitu quod alias no est. c. consiltu in. fi. de obser. iesu hoc ide tenet Hug. et silr est dicendu qn licet habeat aliu medicum sz non sufficientem. ¶ Quarto ne iudei ex testamento chri[sect. 9]stiani aliquid capiant. C. de iudeis. l. j. Jtem non potest aliquis. christianus aliquid congregatioi iudeoru vel iudeo aut pagano in testimonio relinquere. et si fe cerit etia post niorte anathema iudicabitur. xxiiij. q. ij. sane el. ij. nisi legaret in tellige extreme necessitati alicuius. ¶ Quito ne pcedat in publico sine ha [sect. 10]bitu distincto. vel sine quo discernant a xpianis vt i. c. i nonullis eo. li. et hoc veru ta i masculis q i feminis et debet esse parens signu non suppliciavel ma tello sm doc. i. d. c. i nonnullis. ¶ Sexto phibet eis ne nouas sinago[sect. 11]gas erigat. vt in. c. consuluit eo. ti. possunt tm anti quas reedificare. vel rumosas resarcire ita tame q noua edificatio no perdat antiq forma q vbicuq mutat prestina forma vt puta q fit preciosius vel magis amplum tunc dicitur nouuz edificium et cadit sub prohibitione no ui edificij vt probat ex tex. istius. c. con suluit. Facit quod in similiter no. i gl. i c. ad monere. xxxiij. q. ij. et i. c. presbyter. lxxij. di. que vult q sanguine lz vti illis diebus quibus vtitur ouis et caseo licet no liceat vti carnibus quasi sit mutata forma: et p coseques rei substantia. et et facit quod no. in. c. causam. de testi. i vbo in tempore et in glo. in. l. iulianus. §. sed et si quis. ff. ad exhiben. ¶ Sed quid si antiqua sinagoga ex to[sect. 12]to corruit et funditus. R. pa. in. d. ca. cosuluit q no poterunt reedificare: q eet nouu facere ex quo funditus est destructa. Facit ad hoc qd legit et no. in. l. iter stipulate. §. sacra. ff. de vb. ob. vid bona gl. in sili i. c. iij. de iure pa. Et no. q si no uas sinagogas erigere psupserit. l. lib. auri sut puniedi. C. d iud. l. hacvictura. ¶ Septio no possunt prefici alicui pu[sect. 13]blico officio iter xpianos. nec ad aliq di gnitatevel ministeriu. vt in. c. cu sit. et. c. pe. eode. et. xvij. q. iiij. costituit et. d. c. nul lus. vn in. l. fin. C. de iude. dr q nullu ho norez: nulla dignitate nullam preeminentia iter xpianos possunt habere. in tellige de nouo. secus etiaz in antiqua. quia tolleratur et per ista. l. infert Bar. q no possut doctorari cu sit dignitas et preheminetia doctoratus. nec obstat. l. generaliter. §. fi. ff. de decurio. q pmittit iudeo promoueri ad dignitates q intelligitur inter seipsos iudeos no inter xpianos. vn infert pa. in. c. ex specialieo dem ti. q etia omne comertiu p qd xpianis aliqd grauame posset ingeri est phibitu iudeis et paganis. et io lz vedat eis redditus regalis et possint illud eme re. vt i. d. c. ex speciali. tn collectio no po terit p ipsos fieri sz p xpianos. q sic col ligedo posset iudeus comittere fraudes. et tenetur dare pauperibus quicquid lucratus est ex tali officio. vt in. di. c. cu sit. et hoc scdm pronidentiam episcopi. ¶ Octauo phibet ne in triduo an pas[sect. 14]cha et maxie i die veneris scta hostia vel fenestras apta teneat aut i publicu exeant ex eode ti. c. q super his. et i. c. non nullis. ¶ Nono ne decimas pdiales retineat. [sect. 15]sed vt ecclesijs soluat de deci. c. de terris. ¶ Decio ne testimoniu dicat con xpianu. [sect. 16]de testi. iu. imo repellunt ab oibus actibus legitimis. ij. q. vij. alieni. et hocverum nisi i casu heresis si qs ad eos reuerteret tuc pro testibus admittuntur. vt in ca. cotra christianos. de here. lib. vj. sed bene coguntur christianum cotra eos testimoniuz dicente admittere: vt i. d. c. iudei. ¶ Vndecimo non pnt couenire xpianu [sect. 17]apd iudeu: sz bn apd iudices xpianos: arbitriu. in ca ciuili tn put eligere iudeuvt. C. d iudeis. l. iudei. snia tn dzexe qui p ordinariu xpianu iudice. vt ibi. ¶ Duodecimo ne emat seruu xpianuvl [sect. 18]no xpianu si mo vult baptisari. c. j. et. ca. vl. eode. ti. vn si iudeus emit xpianu ser uum vel qualitercuq acqrat statim effi citur liber nullo pcio dato. xxv. di. maci pia si vero seruu no xpianu emit p sibi seruiedo. tuc volutate patefacta qvult effici xpianus statim vedicat sibi liber tate nullo dato pcio. c. fraternitate liij. di. si aut tale no xpianu emit no p sibi seruiedo. sz causa mercimonij: tuc si fuit expositus ad vedendu infra tres meses q incipiut currere a die emptois sm Ho. in. d. c. fi. vl sm Jo. an. et Pa. i. c. j. eodem die quo petijt xpianitate tuc no liberat ab eius seruitute. nisi debet iudeo. xij. solidi p quolibet bono suo q solidi dnt esse aurei sm. Vin. Go. et Pa. quorum. lxxij. faciut vna libra auri. C. de susce. ppo. et archa. l. quotiescuq certa suma solidoru. et videt sentire glos. in. l. qcunq. C. de seruis fugi. et p ista opintone facit gl. C. de fal. mo. l. si qs numos sz sz Ber. et ho. in. d. c. fi. dabunt de moneta q est invsu in illo loco. ar. ff. d lega. iij. l. nimis. et. ff. de leg. j. l. si seruus pluriu §. si numerus et magis placet. et aduerte q dicit p seruo bono ergo defalcabitur si ille no est ita bonus: q ibi bonus accipit pro optimo sm pa. in. d. c. j. si vero non exposuit venalem infra dictos tres menses tunc statim liberatur nullo precio dato. d. c. fina. ¶ Vtrum vernaculus. i. natus ex ancil [sect. 19]la iudei si vult effici christianus libere tur similiter. Rn. q sic nullo dato precio l. deo nobis. C. de episcop. et clericis. §. vltimo. ¶ Sed quid si aliquis tale emat q cau[sect. 20]sa mercimonij fuerat emptus a iudeo. Rn. q no efficiet eius seruus sz restituet eiptiu. xij. solidorum. et erit oino a seruitute libertatis insti. de nox. ac. §. dominus. ¶ Sed pone q no hz preciu. Rn. q si sit [sect. 21]i manu iudei. puta q nemo est xpianus q velit eu emere: tuc nihilominus libera bit. et hostiatim qreret pciu. ff. de manu mis. l. iiij. §. suis aute. vel si nullo mo pt habere seruiat sibi p quiqueniu vt no. gl. xxxvj. q. j. de raptoribus. si vero sit i ma nu xpiani. tuc si alio mo hre non potest pciu seruiet ei tantu q seruitiu copenset cu pcio: et sic liberat. ff. de ca. i. l. bello hoc verum nisi preciu fuisset datum p aia et no animo repetedi. ar. ff. de nego. ge. l. nensenius. et. ff. de reli. et sump. fu. l. et si quis. §. idem labeo ait. ¶ Tertiodecimo ne vsuras exigant sed [sect. 22]exactas restituat. vt in. c. post miserabile. de vsuris pnt conpelli ad hoc p principes et debet. vt in. d. c. qd si non faciunt debent copelli p iudice ecclesiasticu cesura ecclesiastica vt dicit Host. et Jo. an. in nouella in. d. c. post miserabile. Facit c. postulasti. de iudeis. et qd ibi no. vnde principes terraru peccat mortaliter non cogendo eos ad restituendu vsuras. et similiter xpiani si ipsis non restituentibus mouerent ne cu eis haberet comertiu si post monitione eis facta co mertiu cu eis haberent. vt in. d. c. post miserabile. et. c. quato. de vsuris. ¶ Quartodecimo ne intetet con catholi[sect. 23]cam fidem quicq detestabile. sicut est q nutrices xpiane proijciant lac i latrinas postq susceperunt corpus xpi. vt i c. et si iudeos eodem et hmoi. ¶ Quintodecimo ne queq q no est sue [sect. 24]nationis aut secte psumat circuncidere etia si sit eorumseruus. vt. l. vnica. C. ne xpia nu ma. et ibi est eis pena capitalis. i. ppetui exilij qui dr capitalis. vt. ff. de penis. l. rei capitalis. aliquando dr mors naturalis vt ibidem in princi. ¶ Sextodecimo ne iudeus xpianam in [sect. 25]vxorem accipiat. l. ne quis. C. de iudeis quod si fecerit crimine adulterij punietur vt ibidem. ¶ Decimoseptio ne fide catholica ipu [sect. 26]gnet puerso dogmate alit pena sanguinis punit. vt i. d. l. hac victura i oe euu. ¶ Vtru ecclia possit punire iudeos et [sect. 27]paganos si delinquut. Rn. q sic si delinquut con naturale q illaz oes recipiunt. Jte iudeos si agut con. l. veteris testameti sm Aug. deam. in lib. de ptate pape. ¶ Jte no. sz eudem q iudei per papa et [sect. 28]alios pncipes qbus subdunt debet cogi ad laboradu manibus pprijs: alias fiut pticipes turpis lucriet pctorum q faciunt: nec obstat. c. sicut de iudeis. vbi dicitur q nullus exigat coacta seruitia ab ipsis nisi cosueta q illud intelligit de seruitijs. ad vtilitatem dominorum solum. ¶ Jtem no. q puniunt pena ignis qua do aliquem ex suis qui vult christianus [sect. 29]esse satis aut alio furoris genere inten tant. vt. l. iudeis. C. de iudeis. ¶ Que phibent xpiani facere cotra iudeos. Rn. q noue. ¶ Prio q violeter no [sect. 30]debet cogi ad fide. vt i. c. sicut de iudeis de q dic. vt. s. baptismus. vj. §. xij. ¶ Secu do q no offendant neq in psonis neq in bonis sine iudicio terrene ptatis. d. c. sicut iudei. ¶ Tertio q non ipediant obseruare suas cosuetudines i suis festi uitatibus dumo nihil faciant in oppro brium xpianorum. xlv. di. q sincera. et. d. ca. sicut iudei. et. l. iudeis. C. de iudeis. ¶ Quarto q no exigant coacta seruitia ab eis que no sunt consueti facere. d. c. sicut. de quo dic. vt. s. baptismus. vj. §. xij. ¶ Quinto q no fodiatur eorum sepulchra siue corpora humata obtetu pecunie nec eorum cimiteria quisq mutilet vt inuadat. d. c. sicut. et contra facientes christiani sunt priuandi officio et beneficio si sunt clerici: si laici excommunicandi vt in. d. c. sicut. ¶ Sexto q non de bent in sabbatis eorum ad iudiciu trahi. C. de iudeis. l. die sabbati. et. d. ca. sicut. ¶ Septimo ne impediant sua put melius poterunt vendere sicut nec christiani. C. de iudeis. l. nemo. ¶ Octauo q si conuertantur ad fidem non spolie tur bonis iuste acquisitis. Neq debita successioe. et si ablata fuerint precipitur ptatibus eorum locoru sub pena excoicationis q ea faciat restituere. c. iudei. el. ij. eo. ti. ex quo infert Pa. q no perdunt agnatione sua. vnde debent succedere attinetibus suis et multominus bona legitime acquisita cuius contrariu existimat vulgares qd extraneum est. ¶ Nono q no prohibeantur couerti ad fidem et ba ptismu suscipere etia si sunt serui xpianorum. arg. c. due sunt. xix. q. ij. remanebit tame seruus si prius erat seruus ali cuius xpiani: cu seruitus sit approbata de iure diuino ciuili et canonico. xij. q. ij. et si quos vsq ad. c. ecclesiaru dulcius tn tractandus est q alij serui qui no sunt xpiani. ar. de ma. et obe. per tuas. ¶ Vtrum eorum filij sint baptisandi ipsis [sect. 31]inuitis. vide. s. baptismus. vj. §. xj. ¶ Vtru ecclesia peccet permittendo iu[sect. 32]deos ritus suos obseruare. Rn. q no q no approbat sed pmittit qd aut pmitti mus nolentes pcipimus. c. concedimus. q malorum hoim volutatem ad plenu non possumus phibere. xxxj. q. j. hac rone. ¶ Vtrum pecunia et alijs blandimetis [sect. 33]possemus allicere iudeos et alios ifidedeies ad fidez. Rn. gl. i. c. debet ho. xxiij. q. iiij. q sic. allegat. c. qd aute. xxiij. q. vij. et. c. qui sinceram. xlv. di. Similiter sub tali conditione potest xpianus aliqua ducere invxore vt fiat xpiana. viij. q. j. ca ue. et sic i spualibus licite fit pactu. vbi agi tur de couersioe alicuius ad fide. et sic no obstat. j. q. ij. qpio. q aliud evedere donu dei vel aliud spuale. Aliud propter temporalia inducere ad spiritualia: q primum illicitum. de simo. per totum. sed non secundum vt iuribus preallegatis. vn Siluester dona promisit conuertentibus. vt no. in. d. c. qpio. et capitulum qpio. loquitur de dono religionis. qd pecunia minime debet vendi. de quo vide simonia. iij. §. vj. ¶ Vtru bona vsurariorum iudeorum pos [sect. 34]sint ab aliquo vel dono vel exactioe vel rone pene vl quocuq alio titulo iucrati uo vel oneroso acceptari. Rn. q sic dum modo nihil con iustitia fiat: sz retineri an possint distingue: q si sunt non soluedo restituenda sunt non ipsis sed quibus debet ipsi: si vero sunt soluedo. dic vt. j. Restitutio. j. in v. vsurarius. §. xij. Judex quis pot esse. Rn. q qlibet q no phibet. ar. c. cum apud. de sponsa. et. l. mutus. ff. de procura. ¶ Sz qui sunt qui phibent. Rn. q sur[sect. 1]dus mutus et ppetuo furiosus impubes femine seruus excoicatus. Jte cosanguinei rei et inimici actoris vel alia causa suspecti. Jtem imperiti seu illiterati de quibus omitto breuitatis causa. ¶ Vtrum iudex vel prelatus malus pec[sect. 2]cet iudicado subditos. Rn. sm Alexa. i iij. q sic mortaliter de quo dic vt supra Correctio. j. §. iiij. ¶ Vtru iudex possit iudicare sine acto[sect. 3]re. Rn. q ordinarie pcededo no facit. c. si legitimus. de accu. extra ordinarie aut sic. vt in inquisitione. et denunciatione. vt. s. Jnquisitio et denunciatio. ¶ Vtrum iudex possit compellere par[sect. 4]tes ad faciendum compositionem. Rn. q si causa est ciuilis q non: nec etia pnceps ex potestate ordinaria. l. j. ff. de noui ope. nunc. tamen si lis est longa et intricata multum. ita q de facili non pot decidi iudex potest compellere partes adcocordia. tex. videt iudicio meo. in. c. placuit. xc. di. dicit etia Pa. in Rub. detreuga. et pa. qd ad pacem bene potest et dz reducere partes: et etia copellere tam iudex secularis q ecclesiasticus respectu subditorumsuorum. xc. di. si qs cotristatus. c. placuit tenet etiam Bar. in. l. cogruit ff. de officio. presidis. ¶ Vtru iudex possit compellere ne po[sect. 5]tentiores viri cotumelijs afficiat viliores. Rn. q sic et tenet. l. illicitas. §. ne po tetiores. ff. de officio presi. ¶ Vtrum iudex teneatur et possit copel[sect. 6]lere aduersariu ad prestan. cautionem de no offendedo nec actorem nec suos quado talis verisimiliter timens iplorat eius officiu. Rn. q sic. vt in. d. §. ne po tentiores et ibi p bar. et bonus tex. i. l. de nunciamus. C. de his q ad ec. cofu. et ibi Cyn. facit tex. in. c. de benedicto. xxxij. q. j. et. iij. c. literas in fi. de re. spo. ¶ Vtru iudex teneatur ex necessitate of [sect. 7]ficij purgare prouinciam malis hominibus. Rn. q sic. text. est in. l. iij. et. l. congruit. ff. de offi. presi. propter quod dicit Bal. in. l. gallus. ff. de libe. et postu. et Raphael et Jmo. q licet statutu ciuitatis dicat q potest punire: q si vbu pot: im portat necessitatem. d. l. gallus in prin. Et ideo si non facit tenetur de neglige tia. Facit quod no. Bal. et Ang. in. l. ma cipia. C. de seruis fugi. debet ergo iudex delicta iquirere aliter tenebitur in syndicatuet hoc verum in iudice qui ha bet merum imperium. l. imperium. in prin. et quod ibi no. Bart. et in. l. iubere cauere. ff. de iur. om. iud. et i. l. j. ff. de offi cio eius cui manda. est iu. ¶ Vtrum iudex possit aliqd petere p labo [sect. 8]re i iudicado. Rn. qde iure canonico iu dex ordinarius vel delegatus ecclesiasticus nihil pot petere. vt i. c. cu ab oi. de vi. et ho. cle. et. c. statutum. de rescrip. li. vj. et lz loquat de delegato tn ide tenet in. d. c. cu ab oi p Pa. et Jo. an. et ceteros de ordi nario. e etia gl. i. c. no lz. xj. q. iij. de iure vo ciuili ordinarius secularis petit sportulas solu: nec aliud pot petere. iij. q. iij. differatur quia sportule sunt munera a lege no diffinita. vt in aut. generalr. C. de epis. et cle. Delegatus vero etia a prin cipe no habet nisi duos aureos in pnci pio et duos in fine quado causa excedit cetu aureos qd si non excedit nihil ha bebit. in aut. de iudi. §. ne autem labor no. gl. in. d. c. cu ab oi. Excipiunt escule ta et poculenta. i. comestibilia et potabi lia si sunt talis qualitatis q in paucis diebus possint cosumi sm. Arch. et glo. in. d. c. statutum. et sint ex mera liberali tate oblata: q sic possunt ab omnibus rectpi. Alia aut oia etiam si sit vnus denarius phibentur omnes iudices acci pere. vt. ff. de officio presi. l. plebiscito et l. solent. ff. de offi. pcon. no. gl. in. l. iij. C. de condi. ob tur. caz facit. l. j. C. de pe. iud. q ma. iudi. etia si recipiant vt expediat causam. et recipiunt alia pter predicta esculenta et poculeta tenentur restituere de necessitate ar. d. c. statutuz. et. c. exi ges de cesi. li. vj. imo si sit iudex delega tus ecclesiasticus qui talia recipit non potest liberari ex remissione sibi facta a date talia nisi restituat et si restitueret in fraude vt postea ille sibi donaret no valeret secundu glos. in. d. c. statutum. Secus autem si sine fraude restitueret et ille postea liberaliter iteru donaret se cundu glo. predictam. sed ego vern cre do si post iudicium finitum sine fraude dat liberaliter aliter non. ¶ Vtrum officiales inferiores et nuntij [sect. 9]et huiusmodi possint aliquid exigere a litigatibus et huiusmodi. Rn. secundum Alex. de ales. in. iij. parte sum. q sic secu dum consuetudinem terre. sed per vim vel immoderatam improbitate recipere non possunt. et hoc quando no habet redditus deputatos. Hos. tamen in sum. tenet q etiam si habent redditus depu tatos possunt aliquid paruum recipere dummodo non per vim vel improbita tem immoderatam. Assessor vero no po test si habet salarium deputatuz aliter tenetur restituere. ar. c. cum ab omni. ¶ Sed quid si iudex secularis habet p [sect. 10]ficisci extra domiciliu. Rn. q siue sit iudex ordinarius secularis: siue eius dele gatus potest petere expensas. d. c. statu tum. sicut et testis cum proficiscitur extra domicilium. iiij. que. iij. §. venturus q nemo cogitur militare suis sumptibus: ea tame moderatione partes enor me damnum patiantur. argu. x. que. iij. illud et si pauperes litigantes sint tunc debet abstinere etiam a sumptibus iudex delegatus. vt in. d. c. statutum. et or dinarius etiam secularis non debet ha bere sportulas. in aut. de man. princi. §. si tibi quoq. ¶ Sed nunquid delegatus ordinarij [sect. 11]Ecclesiastici sic habebit expensas cum proficiscitur extra domicilium sicut delegatus principis vel ordinarij secularis. Rn. quod sic taz pro victualibus q pro vecturis equorum et similium nisi esset delegatus ad vniuersitatem causa rum vel ad vnam et maliciose quia tunc ordinarius hz puidere de suo. ar. cap. inter cetera de offi. or. et gl. i. d. c. statutu. sed glo. in. d. c. cu ab oi. tz indistincte q no pot delegatus ordinarij. sed ordinarius debet sibi facere expesas. sed opinio prima videtur magis equa. ¶ Vtru ordinarius eccliasticus silr possit [sect. 12]petere expesas qn pficiscitur extra domu. Rn. q no nisi cu pficiscitur pro cosecratioe ecclesie vt in. c. cu sit romana de simo. Et cu visitat prouincia sua. de censi. c. cu apostolus. et. c. exigit eo. li. vj. ¶ Vtru iudex ordinarius aut delegatus q [sect. 13]recipere possunt expesas teneant com putare illas. qs domi fecissent. Rn. gl. te net qd sic i. d. c. cu ab oi. sed Pa. in. d. c. cu ab oi. tenet q non. et magis est benigna quamuis prima sit tutior. ¶ Quid si delegatus eccliasticus no hz [sect. 14]redditus vel beneficiu eccliasticu sufficies vnde viuat. Rn. pa. i. d. c. cu ab oi. q poterit petere id qd pot petere iudex delegatus pncipis secularis vt dixi. s. p ar. a conrio sensu: sz magis mihi placet conria opinio q no possit nisi forte ppter tale cam occuparet ab aliquo honesto exercitio de quo viuit tunc tenere opinionem Pa. veram. ¶ Vtru consuetudo excuset seu valeat q [sect. 15]dant sportule ordinario et delegato ecclesiastico. Rn. d. Car. in cle. statutu de elec. distinguit q aut pcessit exactio. et sic no valet nec excusat talis consuetudo. aut cosuetudo non habuit ortu ab exactioe et sic pnt ptes copelli ad obseruadum laudabilem cosuetudine. c. ad apostolica. de simo. Sz hec distinctio q ad primu est vera q qn pcessit exactio e con honestate et mete istius. c. cu ab oi. et facit. c. ex multis. j. q. iij. sz quo ad sz no credo vera: q si no pcessit exactio sic cu sit ex mera liberalitate donatum no in ducitur consuetndo: sz qlibet donatio ha buit effectu suu iuxta ea q not. in glo. et Bar. in. l. cu de in re verso. ff. de vsuris. Facit. l. si certis annis. C. de pac. nec va let. d. c. ad apostolica. q loquitur qn ali qd fuit datu in pia cam: q tuc vident voluisse laici iducere consuetudine: et to dico cu gl. in. d. cle. statutu de ele. et Jo. an. Pa. et coiter doc. in. d. c. cum ab oi. q no valet talis cosuetudo et lz cardinalis dicat vbi. s. q no peccat mortalr recipiendo dumodo no immoderate qn est cosuetudo q hz p se doctores famosos p hoc iuxta no. ff. de re iudi. l. cu pre latis et de postu. prela. c. vnico li. vj. hoc no credo verum nisi in eo qui nescit discernere q sit verior opinio ei quis habeat validiores rones: nec etiam credo istuz excusari a restitutione fienda. ¶ Vtru iudex ordinarius vel dlegatus ec[sect. 16]clesiasticus possit a partibus petere salariu pro assessore. Rn. sm coiter doc. i. d. c. cu ab omni. q no ordinarius q dz sci re canones de qbus versat cora se. Et ideo si nescit et idiget assessore puideat de suo. Delegatus tame licite petit dum modo frauduleter no faciat: vt puta: q dicit se indigere cum non indigeat. d. c. statutu. §. assessore. vel pticipare vult in lucro cu assessore. q sic cu faciat frau de legi peccaret mortaliteret teneret ad restitutionem partibus. ¶ Vtru salariu possit petere pre nota[sect. 17]rio. Rn. delegatus pot. dumo no partici pet ipse cu eo. vt in. d. c. statutum. sed de ordinario dubitat. q videtur q de suo debeat prouidere suis officialibus sed ego credo q possit petere. ¶ Vtru datu iudici nisi in casu pmisso [sect. 18]possit repeti. Rn. q si dedit vt corruperet iudice sic no pot repetere. et sm gl. i c. qui recte iudicat. xj. q. iij. coiter sic pre sumitur. ideo multi tenet q no repetit sz si dedit vt iusta daret sniaz q als no lebat dare vl vt no daxet iiusta et sic no liberatur iudex dado pauperibus q repetere pot in coscientia: vbi non stamus presumptioi sed veritati. j. q. j. iubemus de simo. nemo. xj. q. iij. no lz. Si aut dedit simpliciter vt iudicet amittit princi palem causam. vt. ff. de codi. ob. causaz. l. iij. in prin. et sic no repetet sicut quando dat vt pro se iudicaret. facit gl. in. d. c. qui recte quod limito verum nisi quado aliter nolet iudicare. nisi daret q pos set repetere et sibi teneretur restituere ¶ Vtru comittat simonia dado pecu[sect. 26]niam p snia. Rn. gl. j. q. iij. vedentes. q no q in pphanis no conmittit simonia lz grauiter peccet: nisi in casu qn iudex aliter no vult dare iustam sniaz q tuc nec peccat cu redimat vexatione sua sz pot dici sz pa. i. d. c. cu ab oi. q si do pe cunia vt habea sniaz p me qvolo conseq spiritualevel annexu sibi: q tuc sit simo nia. Sz ego no admitto hoc in casu pre dicto. s. cu iudex no vult sine pecunia iu sta dare sniam: q cu redima vexatione mea no credoqsit simonia si mo habeo iam ius in tali re. secus si p sniaz de no uo acquirere q sic esset vera opi. Pa. ¶ Vtru snia lata intercedete pecunia [sect. 20]sit nulla ipo iure. Rn. gl. in. d. c. cu ab oi et sequit Pa. q sic. j. q. vj. §. venales. C. qn puo. no est ne. l. veniales. in tex. et in gl. snia tn arbitri tz: lz ages ex ea repellat exceptione doli. C. de arbi. l. iij. et in glo. predicta secus si per gratia datur q tuc non est nulla ipso iure sz datur restitutio. vt in. di. glo. ¶ Vtrum iudex teneat ad restone ptis si [sect. 21]eius negligetia aliqd danu incurrit. rn. gl. i. c. qm con. d pba. i vbo negligetia q sic et ea sequutur do. pa. aut. i. d. c. qm co tra ait q i foro aie vera opinio si fuit i dolo vel lata culpa. alias no. sed de hoc dico latius. s. culpa. §. v. et. vj. ¶ Sz qn dr conmittere negligetia. rn. h. [sect. 22]q tuc qn negligit terminare caz vel ha bere tabellionevl aduertere qd scribat vl no puidet d aduocatovt tenet. vt. s. dictu e. Aduocatus. §. x. vel no curauit re uoluere libros et hmoi q suo offo incumbut multo magis tenetur si ex dolo dat danu. vn si iniq sniaz dedit vel aliqd alid fecit cotra consciam et cotra iustitia i grauame alterius ptis vltra restitutione ad iteree ad qua tenet vt. C. d pena iudi. q ma. iu. l. nouo iure. xj. q. iij. quatuor. xxiij. q. ij. dns deus. et. q. v. administratores si e eccliasticus iudex ordinarius vl delegatus si con consci am et con iustitia hoc fecitipo facto e suspesus p annu ab exe cutione officij vt i. c. cu eterni. de re iudi. li. vj. si vero danificau it parte p im prudentia sic tenet silr adrestitutione: in culpa. n. fuit cu se isufficiete sciuitvl scire dbuit. et tn caz iudicare psumpsit. et hoc veru i ordinario: delegatus aut q d necessitate obedietie iudicat. et bona fi de et de cosilio peritorum: lz iniuste iudicet no tenet ad restone. nec peccat sed eius assessor tenebit. l. ij. ff. q qsq iur. si mo eu elegit q habebatur p docto et bo ne opiniois et ita credidit eu doctu ad hoc als no excusaretur si vellet pcedere sm caput suu vel imperitu vel malu scienter eligere assessore sm Rod. ¶ Vtru iudex incidat in pena statuti [sect. 23]imponetis pena no terminati sniaz in fra certu die si no terminat. Rn. pa. i. c. lz de pba. q sic si fuit requisitus q no te netur impedere offm suu ad vtilitatez priuata nisi reqrat. vt i. l. iiij. §. hoc aut ff. de da. infec. et ibi Bart. ¶ Vtru iudex secularis teneat prestare [sect. 24]brachriu suu iudici ecclesiastico. Rn. q si eius subditus resistit sibi de iure vt puta. precepit ei aliqd appellauit ad superiore. eps dicit q no pot etpetit brachiu seculare cotra eu. tuc dico q non tenet. ita no. pa. i. c. j. de off. or. secus si resistit ei de facto vt ibi no. Jde dic in exepto qui allegat exeptione qua epus no ad mittit appellat no tenetur iudex secularis epm iuuare. ¶ Vtru iudex post lata sniam diffiniti [sect. 25]ua possit ea interpretari seu declarare. Rn. q no inferiores nec arbiter. maiores aut bene pnt declarare sed no mutare aut corrigere. vide in. c. j. de postulando in glo. et quod ibi no. et pa. ibide inter locutoriam vero sniam potest cor rigere et reuocare de accusa. c. qualiter et quando el. j. ¶ Viru iudex possit penam minuere [sect. 26]vel augere. vide. j pena. §. xviij. ¶ Vtru no codenans parte aduersam in expen. teneatur ipe de suo restituere [sect. 27]alteri parti Rn. q sic. l. sancimus. C. d iud. quod limitat gl. in. c. fi. de rescrip. veru si fuit petitum alias non. Judicare. Vtrum liceat ex suspitio ne vide. j. presumptio. ¶ Quid e iudicare simpliciter et pure. [sect. 1]Rn. non est remouere ordine iuris sed tantu subtilitate pernitiosam q predi ctaverba importat ex suo proprio signi ficato ide q sine malitia et sine plica et inuolutioe. ad hoc gl. in cle. sepe de vb. sig. in verbo simpliciter et ordo iudicia rius no est inuetus ad inuoluendu vt i c. dilecti filij de iud. et ideo no remouebit sm Pau. in. d. c. dilecti. ¶ Quid si dicatur pcedas sine solenni [sect. 2]tate iuris. Rn. pa. in. c. dilecti q cesetur sublata solenitas iuris ciuilis et canoni ci sed no diuini et iurisgentiu. et io duo testes sufficerent lz forte plures requireretur. et similiter etia si sunt infames: q ifamia est de iure positiuoi. c. p tuas de si. no tamen recipiunt no citata par te q citatio est species defensiois que est de iuregentium nec pot tolli cle. pa storalis. de re iudicata. ¶ Quid si dicat iudices put volueris. [sect. 3]Rn. pa. vbi. s. q itelligit solu dolus exclusus ar. in. l. creditor. §. lucius. ff. ma. et io no pot tollere ius alterius sine cau sa. sicut nec comittetes q nemo plus iu ris in aliu transfert q ipse habeat de dote post diuor. resti. c. nuper et ppterea dicit Bar. in extrauag. ad repri. q il le cui committitur vt faciat q vult vel sicut libuerit: lz non teneatur sequi regulas iuris ciuilis remanet tn ligatus regulis iuris naturalis gentiu. seu na turalis equitatis. quod ide estvt in cle. pastoralis de re. iu. vbi imperator inualide egit. q excessit regulas iur is naturalis. ¶ Quid si dicatur iudices scdz verita[sect. 4]te et eqtate. Rn. pa. i. c. literas d iur. col. qd debet seruari solenitates etia rigorose iuris positiui. do. an. dicit qd rigorosas no tenet seruare et placet mihi. ¶ Quid si dicat iudices put tibi vide [sect. 5]bitur. Rn. pa. in. c. j. de iu. qd dz iudicare iudicio intellectus cui cogruit hoc verbu videbitur. ita no. Bar. i. l. qd tn. §. si arbiter. ff. de arbit. etide cu dr reliu q vel comitto arbitrio tuo vel prudetie tue vl iudicio tuo tuc denotat arbitriu boni viri rone regulati sicut cu dicit: vt visum tibi fuerit vel tibi videbitur. ita no. Pa. i. c. j. de seq. pos. similiter hec ver ba si extimaueris si arbitratus fueris. si tibi placuerit. vt probatur in. l. fideicomissa. §. qq. ff. de leg. iij. et i. l. thays. §. sorore. ff. de fideico. li. vbi tex. not. vide tex. cu gl. i. c. ij. de cor. vicia et p Bar. in extrauagati ad repri. et pa. i. c. j. de costi. Et io tenetur seq oes regulas iuris ciuilis sm Bar. i. d. extrauag. alleg. l. j. ff. de arbi. et ppterea aduerte q oia vba exceptis istis volo libet arbitriu plenu vel liberu vt ibidez no. Bar. iportat ar [sect. 6]bitrium boni viri. ¶ Quid si dicat sine strepitu et figura iudicij simplr et d plano. Rn. cle. sepe d vb. sig. et ibivideas qnomodo pot omittere omnia que no sunt de iure gentiu vel naturali. ¶ Vtru iudicaduz sit sm allegata et p[sect. 7]bata an smq iudex cognoscitveritate. Rn. q diuersorum fuit diuersa opini. Jo. et Arch. lij. q. vij. iudicet Ber. et hos. de of fic. or. c. j. Jnn. de cesi. c. venerabilis. ho sti. de post. p. c. bone el. j. tenet q si agatur i forma iudicij sic iudicabit sz alle gata et pbata potius q sm veritate. ff. de of. psi. l. illicitas. §. j. di. c. iudicet. ij. q. iij. summope. vj. q. ij. si tm et. c. placuit. q aliud facit vt iudex alid vt ho. vt in d. c. ij. d of. or. xxiij. q. iiij. si ecclia. et io iu dicabit sz coscientia qua habet vt iudex no qua hz vt ho. i. d. c. ij. et de of. de leg. pastoralis. §. q vo facit. c. si oia vin dicada. vj. q. j. hosti. tn et Archi. dicut q si iminet periculu aie vel leditur publi ca vtilitas q tuc iure et de facto supple re pot et dz p periculo aie. qd possit facit de elec. cu vobis. §. his igitur. de excep. exceptione p vtilitate publica. ar. C. de pcu. l. lite. ff. de post. l. qs phibet. Hugo. tz q nullo mo dz iudicare cotra veritate sz debet delegare causam. ff. d iuris. om. iu. l. ptor. Rod. dicit q si inno cente condenet ad morte vel mutilatione mebrorum aut condenandu exponat et ad preceptu superioris q peccat mortaliter. Secus aut esset in alijs penis pecupecuniarijs vel causis ciuilibus gl. in. c. pastoralis. de offi. ordi. et i. c. j. de offi. or. li. vj. et Ric. in quol. iij. q. xxv. et Tho. se cuda scde tenet cu prima opi. sz saluo meliori iudicio ego dico q aut iudex p cedit in iudicio aut extra iudiciu. Si i iudicio sit tene q nullo mo pot iudica re cotra veritate qua p certo scit nisi cu pcto mortali siue simus in criminalibus siue in ciuilibus. tu prio q est cotra p ceptu diuinu. Exo. xxiij. no suscipiesvo ce medaci et. j. neq i iudicio plurimorum acquiesces snie vt a veritate deuies et post inocenteet iustu no occides: tu etia q dicitur in. ca. qui scandalizauerit de regu. iu. vtilius scadalu nasci pmittit q veritas deferatur. Hec ibi et in. c. postu latus do. iij. q. vij. dr p no ante iudicadu est q coscietia nostra reuertamur et qd placeat deo siue displiceat debemus dirimere et in. c. tuc. xj. q. iij. dr tuc vera est absolutio presidetis cu interni se qtur arbitriu iudicis. og a cotrario nec absolutio et multominus condenatio. Jte l. c. sumope ibide dicitur q sz q in. l. di uina et humana constitutu e dz iudicare. et post no ex corde nro: sz pcepto diuino condenatiois sniam pferamus et i. c. cu eter ni d se. et re iud. li. vj. ibi dr inferendis ffiijs p oculis habeat solu deu illius imi tates exemplu q querelas ppli tabernaculu ingressus ad dnm referebat: vt sz eius imperiu iudicaret. hoc ibi. Ergo no sm falsas allegationes ite tex. clarus est in. d. ca. cu eterni si qs inquit Jnn. iiij. aut iudex ecciesiasticus ordinarius aut delegatus fame sue prodigus et proprij persecutor honoris cotra con scientiam et contra iustitiam in graua me alterius partis in iudicio quicq fece rit per gratia vel per sordes ab executioe officij per annu nouerit se suspensum ad extimatione litis parti qua leserit nihilominus condenandus hoc ibi ec ce q no dicit cotra allegata sz cotra coscientia et per sordes falsorum. Jtem et alia ratione credo q no excuset a mortali q officiu ius dicentis latissimum e dicit. l. j. ff. de iur. om. iu. Vnde iudex potest vt in pluribus indicare prout sue coscientie rationali videt vt pz in. l. ap pellari. ff. quis et aquo appellatur ibi et q optimu est statuere facit. ff. de arbi. l. quale vbi dicitur omni modo dicat qd sibi videtur ite in. c. ad nostra de co sue. dicitur postq tibi de meritis costi terit sententia pferre vl alias sicut ordo postulat ratiois autoritate presentiu non obstante consuetudine cocedi mus facultatem facit. l. rem nouam. C. de iud. q iudices iurent omnimodo se cum veritate et legu obseruatione iudiciu disposituros. Jtem. C. de iudi. l. placuit in omnibus rebus precipuam es se iustitie equitate q stricti iuris ratio ne hec ibi facit ad idem. c. fi. de trasac. Et ideo sepe quando volut sciunt inue nire colores p iniustitia defesanda ita in isto casu tenentur vt cotra veritatez no iudicet diligentissime facere q fal sitas detegatur vt. ij. q. j. deus omnipotes et si nullo modo detegere possut tuc potius debet officiu resignare q cotra iustitia sententiare. Facit pro hoc qd no. gl. in. c. pastoralis de offi. dele. Vbi dicit merus executor si scit sentetia lata autoritate literarum falsaru vel per falsa instrumeta vel per dolu aduersarij q non debet exequi eam. Sed remittere superiorem vt i. c. decetero de re iudi. et c. si quando de offi. dele. C. si ex falsis in strumentis. l. iudicati. ff. de iu. l. si pretor. §. marcellus et ad tex. ibidem qui di cit et si sciat illa sententiam iniustam: quod tenetur exequi si non potest aliter absolui a mandato. Rn. d. glo. q intelligit de iniustitia solennitatis iuris et ita exponit iniustitia. i. contra ius li tigantis. Secus si esset iniqua et dicitur iniqua quando est contra veritate q sic non tenetur obedire vt ibidem allegat. Sed si non habet superiorem cum nulli subsit nisi deo multominus debet contra certam scientiam condenare innocentem pro quocunq testimonio. propterea dicit. l. absentem. ff. de pe. sanctius est nocentem impunitu relinquere q innocentem dannare: de quo nullo mo pot se intromittere et sic cocludo q codemnare alique nullo mo lz iudici contraveritate. d q ipe cer tus e absoluere aut bn pot si pbatioes no sut legitime: quis iudex sciat p cer to eu culpabile: q iura illud volut expossevt nemo publicet pctm alterius qd no pot probare. vt in. c. si sacerdos d of. ordi. l. illicitas. §. neq licitas si d offi. p si et. ff. d ferijs. iucta. gl. l. eade orone. i fi. et. c. si tm eps. vj. q. ij. et. c. quoties et i. ca. mena. ij. q. v. ab soluit infamatus ex q d fecerut accusatores i pbado. et hac opi nione vr tenere Nico. d li. sup exo. xxiij. nec obstat. c. iudicet. iij. q. vij. q no dicit sm allegata. sed dicit iuxta leges et iura pnunciet qd e dicere iuxta qd sta tuerut leges et iura procedat in pcede do et discutiedo: et det sniam. q quidez volut vt vnicuiq reddat qd debetur. l. j. ff. de iusti. et iu. nec etia ob. c. eorum q. et c. seq. xj. q. iij. q loquutur quo i examinatione testiu dz pars citari. et ordo iu ris seruari in eorum discussione no enim dicit q det snia sm eorum dictu. imo innuit conriu si bn attedat. nec etia obst. c. nos inqua. ij. q. j. cu deus omnipotens ibide et aliquibus alijs. q licet dicat ne mine codenadu nisi conuictu. no tn seqt q ois couictus sit codenadus ex quo iudex est certus de falsitate. immo. c. iudicante. iij. q. vlt. demostrat oppositu vbi dicitur tadiu actioventiletur quousq ad rei veritatem perueniat frequenter etia interrogare opz nec aliquid forte pretermissum remaneat quod annecti conueniat hec ibi. Et ideo dicam cu de bona fide agitur no est de apicibus iuris disputadum. ff. man. l. fideiussor. §. quidem actio nec similiter ob. d. l. illici tas. q ibi dicit preses prouincie id sequatur no simpliciter sed addit q eum conuenit sequi ex fide eorum que probabuntur et breuiter nunq inuenient ius q dicat. q iudex teneatur iudicare sm allegata et probata sed bene sm ordinez iuris. Et sic intellige ordiez. s. in pcededo et examinado et et sentetiado Sed ius no vult q in sententiado aliquis puniatur qui est innoces et cotra veritate vt. s. pz. ergo no debet iudicare cotra veritate qua pro certo scit. Ad id quod dicut de scadalo ia ptz solu. p c. qui scadalizauerit. ibi vtilius scadalu et c. vt. s. Similiter. non ob. q iudicat no vt ho sedvt iudex. q illud veru est si essemus extra ea q sunt cotra lege dei q no sunt peccata sed in preuaricatioe preceptoru dei no hz locum illa distin ctio q no iudex punietur sedho quanuis fecerit vt iudex. si vo loquamur qn iudex pcedit extra iudiciu vt i officijs dadis et alijs q eius arbitrio conmittut sic no hz dubiu qn tenet seq ppa consciam no alleg. vt. ff. d iuris. om. iud. l. j. et. ij. in dispesationibus vt. j. q. vij. exigut in criminibus etia extra ordiarijs ex ca q sibi vr pot penas teperare. ff. de pe. l. aut fa cta. et. l. capitaliu. l. d. vt constitueretur. [sect. 8]¶ Quid d officialibus qbus madat execu tio snie iiuste. rn. Alex. d al. i. iij. pte su. pe. qnto pceptoet Ric. i. ql. iij. q. xxv. q si snia cotinet itollerabile errore vl iiusti cia manifesta no debet obedire. als no peccat exequedo. qd ego limito qn no sunt certi de innocetia codenati. q in dubio excusantur. sed quando sunt cer ti de iniustitia sic credo peccant morta liter obediendo: vt in precedenti. §. di ctum est. ¶ Vtru iudex secularis possit iudicare [sect. 9]de his q sut pcta vt vsura et hmoi. Rn. pa. in. c. cu sit gnale d fo. conpe. q sic dum mo no disputet vtrum sit pctm prici palr vt ptz. ff. et. C. d condi. ideb. p totu etq me. ca. et vi bo. rap. et de fur. et silibus. et hec e cois opi. et hoc est verum q coram eo pot obijci de iuramento si no vertit dubiu de eius validitate. vt in ca. tex. debet xxiij. q. v. Sed si dubitatur vtru sit vsu ra vel ne pactu vel ne tuc iudex secula ris non potest sed ad ecclesiam est recurrenduz. c. per venerabilem q fi. sint leg. et in cle. vnica de vsuris. Et ideo ex dictis ptz q pot iudex secularis copellere ad restitutionem vsuraruz q etia de iure ciuili reprobantur hodie sm coem opi. Fallit hoc in crimie heresia nisi exequedo. Excipiunt multi alij ca sus i gl. et p doc. i. d. c. cu sit gnale. Sz tu dic sm pa. nullu aliu esse nisi vt dictu est cu agit de dubio. s. vtru valeat iura mentu vel ne et hmoi. q tuc no pot et sic tene et vide glo. xxxij. q. v. c. xpiana religio. et ibi per. Archi. ¶ Vtru iudex teneat iudicare sm statu [sect. 10]ta seu consuetudines loci iter illos quoru vnus e sibi subditus alter no. Rn. pa. i. c. q clericis de fo. cope. q aut statutu cocer nit solenitate actus exhibedi tpe conctus et tuc siue sit statutu laici siue clerici no valebit actus nisi illa solenitas fuerit ob seruata q subditus no potuit conhere cuz no subdito etia spreta lege sui supioris immo peccauit. c. ij. de maio. et obe. et. c. reqsisti. de testat. et nulla fuit concta obli gatio lege sibi resissete et inhabilitate cosensum suu. l. cu lex. ff. de fideius. et q no. in. c. si diligeti de fo. cope. et in. c. cuz cotingat de iureiu. et sic conctus no tenuit cum debeat esse vtriusq obligatorius. l. labeo. ff. de ver. sig. sicut videmus q do natio facta etiam no subdito vltra qngentos aureos sine insinuatioe no vlz. l. sancimus. C. de dona. Et io iudicabit sm hoc statutu i vtroq foro iter clericu et laicu. Facit q determinat Fed. consi. lxxvij. q cessio actiois con plebeuz facta nobili ab ecclesia no valet ex quo statu to phibetur ne nobilis ea possit recipe re. ro q statutu disponit i casu licito et iter subditos et no ifraude libertatis ec clesiastice. ex quo patet q laicus tenet in testado seruare oes solennitates legis sue. alias no valebit qtucuq instituat clericu nisi hoc fecerit p aia sua: q i ta libus sufficit seruare disponem iurisgentiu. c. relatu el. j. de testa. et. l. j. C. de sacr. san. ec. Aut statutu concernit re. exemplu statuto cauet ne res dotalis sine certa solenitate possit alienari no vz aliena tio ipsa no seruata etiam facta clerico. Nec per hoc dico q statutu laicorum li get clericos sz tm subditu et ipedit obli gatione oriri. l. no dubiuz. C. de legi. Et io si clericus vult illaz obligare faciat q seruet seruada. Aut statutu cocernit psonam vt puta q debeat aliqd facere post conctum perfectum vt apprehende re possessione infra certu tps aut pbare per tot testes et hmoi: et tunc clericus non arctatur re spectu statuti laici etia litigans in foro seculari nec laicus respectu statuti episcopalis ipsius clerici nec forensis. Additio q limita verum qn aliqd est explicadu p pte extra iudi ciu q dz iudex ecclesiasticus etia litiga tes sz sua lege iudicare. facit q not. in l. ij. C. de costi. pe. Secus vbi aliqd est explicadu in iudicio q no pot iudex ecclesiasticus arctari statuto laicorum. vn si eorumstatuto cauet q no possit pbari mu tuu p testes si laicus litigat con clericu in ioro ecclesiastico no astrigitur laicus illi statuto. ad hoc q no. i. c. ij. de arbi. li. vj. faciut no. p Bar. in. l. cuctos populos. C. de sum. tri. vbi dicit q etia si tale sta tutu cocerne s psona idirecte tagit bona q no ligant. Exeplu statuto cauet q primogenitus succedat certe forensis no ligat etia si habeat ibi bona. secus si cocernet pncipalr bona: vt si diceret q bona deferant ad priogenitu facit. l. j. ff. de tuto. et cu. da. vbi lz pses puincie possit dare tutore no tn eu qno e eiusde puicie: vel hz ibi domciliu et sic fuit dis putatu per do. Lau. in. q. facti cauetur statuto mutie q si res possessa ab aliq euincatur ab eo q possessor no teneat eam sibi restituere nisi dato sibi pretio quo emit. Bononiensis litigat mutine con mutinesez obtinet sniaz nuqd dabit sibi ptiu. certe no q illud statutu non porrigit vires ad foreses lz ibi litiget. Facit ad hoc q no. Pet. de anch. i. c. canonum de constit. Ex quo ifert pa. vbi. s. quod quauis statuto caueatur quod vsurarius no teneat restituere pignus etia si probet quis se esse dominuz nisi restituto precio p quo est pignoratum q no extendet ad rem clerici vel. foren sis impignorata domino inscio: quia si res est clerici no subijcitur iurisdictioi laicorum. c. fin. de vita et hone. cle. Si vero laici extranei: et ibi sit delata furti ne et volutate dni no pot dici de iurisdictioe statuetis sicut diximus de re mo bili q no est pmasura in loco. vt no. i. c. fi. de fo. cope. facit. l. heres absens. §. nu quid. ff. de iud. aut statutum dat modu dicedi cam et tuc si prefigit lege iudici. iudex tenet et sub eo pot allegari. Exeplu. statuto cauet q iudex sequatur libros mercatorum et tuc in foro seculari fa cit fide in piudiciciu subditoru no aute clericorum vel extraneorum si tn vult reci pere libru p se vigore statutorum tenet re cipere con se. ar. c. cum olim de cest. cu ibi no. Si vo no pfigit lege iudici sed loq tur gnaliter adhibeat fides libris mer catoru tunc vbiq potest allegari contra subditum statuetis nisi in casu qn non vult suscipere contra se. ¶ Vtru iudex ecclesiasticus possit iudi [sect. 11]care laicu subditu principis laici vel etiam principes laicos. Rn. q sic rone spualitatis. puta si ca est spualis vt de dictis matrimonijs et hmoi vel ratione peccati cuiuscuq mortalis vt not. in. c. ij. et. c. nouit de iudi. alias non. ¶ Vtru laicus possit iudicare i aliquo ca [sect. 12]su clericu. Rn. q siue causa sit spualis. vt de decimis matrimonijs siue criminalis. vt de heresi vel vsuris et hmoi siue tpalis no pot vt. in. d. c. ij. posset tn autoritate sibi delegata ab epo in causa temporali mere de clerico iudicare. alias non vt. in. d. c. ij. fallit etia quado clericus est degradatus et traditus cu rie seculari quia tunc potest. Judicium est duplex vnum ordina rium. sm lege dei aliud temerarium. primum est duplex. s. iudi cium discretionis de quo in. l. cum pre tor. ff. de iudi. iij. q. vij §. tua Vnde dici tur furiosus caret iudicio et istud conce ditur oibus in manifestis et certis: aliud est cohertiois et hoc conceditur aliqua do presatis et aliquado alijs et istud ali qn dicit extraordinarium. i. delegatuz vt no. Ber. Jnn. et Host. i. c. qm et ibi i gl. de pba. Jte extraordinariu dicit qn no pcedit in figura iudicij sed iudex procedit ex officio suo in modu inqsitiois vel denuciatioisvt de accusa. c. sup hic. et. c. qliter el. ij. Jte i causis electiois postulatiois aut pmissiois sup dignitati bus psonatibus officijs canonicatibus pbedis seu qbuscu q alijs bnficijs ecclesiasticis aut supdecimis mrimonijs et vsuris i qbus pcededu est simplr et de plano dr extraordinariu de qbus no. i. c. oli de accusatio. p Jnn. et Ho. et i. c. statu ta de here. li. vj. et Jo. mo. et Jo. an. Jtem pot dici extraordinariu qn iudex eccle siasticus cognoscit de tpalibus rebus laicoruz rone peccati anirexi de iudi. nouit. De notatis in hoc. §. et quot modis dicat iudiciu no. isti. qbus no e pmis. fa. testa. §. j. i gl. et. ff. de dolo. l. j. §. j. i gl. et gl. i. c. forus de v. sig. et habuit ortu in paradiso. et ta nouo q veteri testo pbatur et eius ordo. et vsus vt no. Spec. in proe. ver. ceteru. et sed. q magis assimulant iudicia conctibus q vltimis volutatibus. no. Bal. i. l. j. ad fi. C. de fal. ca adie. le. et i. l. oem. de iudi. et costat regularitas exactore reo et iudice. insti. de iterdi. §. retimende. et. §. plura. [sect. 1]¶ Quot modis iu diciu reddit nulluz. Rn. q triplr. prio rone iudicis incopete tis puta q no hz ptate sup eu que iudi cat vt de tu. c. at si clerici cu suis conco. ¶ Vtru qlibet laicus possit se subijcere cnilibet iudici q pest. Rn. q sic si vult. l. j. ff. de iudi. et. l. j. C. de iur. om. iud. et itelligit velle et cosentire quado scit eu no esse suu iudice et tame litigat sub eo vt in. l. ij. ff. de iudi. Limita sm gl. i. c. si di ligeti. de fo. cope. verum in ca ciuili secus in ca criminali. vide pa. ibi. sz qd si illi cui vult se subijcere no hz iurisditionez in actu. vide. s. confessio. iij §. iiij. ¶ Vtru similiter clericus. Rn. q non sub [sect. 3]iudice laico etia ppter tpalia bona sua c. si diligeti de fo. cope. nisi agedo con lai cu sub iudice laico coueniretur etia de crimine ciuiliter tame: q tunc tenet respondere: vt in glos. de iudi. c. at si clerici. Sed pa. ibide tenet q etia sunt solennes doc. qui tenet q no pot coueniri vide p eu ibidez sed aduerte q in ca spuali seu annexa non habet locum re couetio cora seculari iudice. arg. c. tua. de or. cog. et. c. lator. qui fil. sint leg. et sic tenent comuniter doc. in. d. c. at si clerici. sed in tpali credo q sic. ¶ Vtru laicus laicu sup re ciuili possit [sect. 4]couenire sub papa. Rn. sm gl. xj. q. j. in sum. et pa. in. c. lz ex suscepto. de fo. cope. q no nisi in. xvj. casibus. ¶ Primus qn hoc habet cosuetudo vt in. c. si clericus. de fo. compe. ¶ Scds qua do sumus in terris subiectis ecclesie quo ad teporale iurisditione. vt in. c. not. ¶ Tertius quado causa sup qua addit spectat ad ecclesiasticu de iure: vt in. c. tuam. de or. cog. et. c. cu sit generale. de for. compet. ¶ Quartus quado vacat imperium et aditur papa in causa spectante ad imperatore vt in. d. c. lz. ¶ Quintus quado dat negligetia principis in iustitia administranda. vt in. d. c. lz et. d. c. cum sit. ¶ Sextus qn impetrat a psona miserabi li et oppressa. vt in. ca. ex parte. B. de fo. cope. ¶ Septimus quado iudex secula ris qui no hz in puincia superiore alle gat suspectus vel no vult facere iustitia. vt no. in aut. vt dif. iudi. §. j. et. ij. ¶ Octauo in causa recouetionis. iij. q. viij. §. cu ius. in agendo. ¶ Nono sm hosti. i cau sis mortuarioru a defunctis derelictoru in aut. de eccl. ti. §. si aute. ¶ Decimo quado secularis iudex inuocat auxiliu ecclesie. xxiij. q. v. administratores sm Jnno. puta q subditi sunt sibi inobedietes. ¶ Xj. rone administrationis assumpte a laicis q intellige vt not. in. c. iudicatum. lxxxix. di. ¶ Xij. si ecclesiaru serui vel homines seruietes indebite a laicis collectat. c. ecclesiarum seruos. xij. q. ij. et in an. item nulla coitas. C. de epi. et cle. ¶ Xiij. quado i puincia no est iudex aut superior laico tuc pot adiri eps vt e casus. in aut. vt dif. iudi. §. si vero contige rit. ¶ Xiiij. quado aliquid est ambiguu et vt difficile iter iudices variat vt in. c. per venerabilem qui fi. sint leg. ¶ Xv. quado agit per viam denuciatiois euagelice. vt i. c. nouit. de iud. ¶ Xvj. quado causa prophana est annexa seu coniuncta cu causa spectate pricipaliter ad ecclesiam. Exemplum ponit glos. de. dote. vt in. c. de prudentia. de dote post diuor. re. et hoc quando no agitur principaliter de dote sz ex consequentia. et cir ca predicta vide predictu pa. in. d. c. licet. cum multis declarationibus. ¶ Secundo redditur nullum iudiciuz [sect. 5]ratione persone agentis puta q est mi nor et agit sine autoritate curatorum. C. de iudi. l. pperandu in fi. et. C. q de leg. pso. in iud. habeant. l. j. Similiter si est seruus vel monachus et hmoi item excomunicatus similes enim no possunt agere nisi in casibus expressis a iure. ¶ Tertio redditur nullu ex defectu rei [sect. 6]vtputa q no potest tractari sub tali iudice sicut iuspatronatus. de iud. c. qto. vel res eccliastica. c. decernimus. de iudi. ¶ Qui sunt qui non possunt vocari ad [sect. 7]iudiciu. Rn. q multi de quibus. ff. de in ius voc. l. ij. et. iij. et sunt consul prefectus pretor magistratus qui habet imperiu merum vel mixtum nec episcopus duz sacra agit nec ille qui vxorem ducit nec tlla que ducitur in vxore: nec qui funus familiare prosequitur vel iuxta mortuu facientem obsequia. nec qui ppter religionez loci se mouere no pot vt regula ris vel inclusa Ponutur alibi alij vt sut infames et furiosi. ff. de condi. fur. l. ij. et hoc veru p se. sed bene per tutores et curatores. Jtem nec seruus dominu. nec libertus patronum infamosis actionibus. nisi venia impetrata in ius vocare potest. de quibus not. in dictis. ll. de in ius voc. et seq. ¶ Quid si pupillus vocat in iudiciuz [sect. 8]et nullus eu defendit. Rn. nullu erit iudicium. ff. de re. iudica. l. contumacia. ¶ Vtrum mulier possit vocari i iudiciu [sect. 9]Rn. q no psonaliter nisi in casibus expressis a iure: et hoc intellige contra eius voluntate. Secus si vellet vt in. c. mulieres. d iud. li. vj. Et sut isti casus exps si a iure i qbus vocat. ¶ Primus in causa criali. ff. de pub. iud. l. pe. §. ad crimen. ¶ Scds i feredo testimoio i. ca criali qn pot admitti de q vide. j. test. §. v. ¶ Tertius qn est nutrix filiorum si no vult autore costituere. Jnsti. de cura. §. vlt. Vtru aute mulieres religiose possint si ipse volunt similiter euocari ad iudiciu. Rn. q non pro nulla causa personaliter intellige. vt in. d. c. mulieres. ¶ Quid si citent de facto aliq mulieres [sect. 10]con pmissa. Rn. q irritu est ipso iure. vt in d. c. mulieres. imo est excoicatus fingens causam vt iudex vadat ad muliere pro ferendo testimonio. sed ex causa vera si earum testimonium est necessarium dz iudex ad eas ire. vel si no decet aliu mit tere. vt in. d. c. mulieres. ¶ Qualiter puertit iudiciuz. Rn. qtuor [sect. 11]modis. Timore. Cupiditate Odio. et amore. xj. q. iij. quatuor modis. ¶ Qua hora pot iudiciu exerceri. Rn. q [sect. 12]de nocte no est honestu. de offi. dele. cosuluit tn iudex pcedit de nocte cu lumi ne cadele ad litis conte. vel snie platione vz qd agit. lz facere no debeat. dummo aliud no ipediat. q mlta phibent q tn facta tenet de regula. ad apostolica. de iureiu. queadmodu. §. qd si post. de hoc no. in aut. de iudicibus. §. sedebunt. ¶ Vtrum tempore vel hora feriata pos [sect. 13]sit. Rn. q no. vide. s. ferie. in prin. cum duobus. §. sequen. ¶ Vtru iudex possit iudicare vltia die [sect. 14]sui officij. Rn. q no. vt i. l. eu q. ff. de. iur. om. iud. tz tn si iudicat vt i. l. meminisse ff. de offi. pcosulis. et hoc itellige i ordinario. q delegatus etia vltima die iudicat. vt i. c. cosuluit. de offi. dele. Bar. tn i l. eu q limitat verum post aduetu successo ris. qm. an licite iudicat. d. l. meminisse. ¶ Quo loco. Rn. q i loco sue iurisditio[sect. 15]nis nisi de cosensu partiu et iudicis territorij. ix. q. j. epm cum duobus sequen. c. vide gl. in. c. vt litigates. de offi. or. li. vj. Fallit etia hoc in epo expulso. Sz q sunt voluntarie iurisditionis possunt vbiq exerceri. l. ij. ff. de offi. procon. et. c. nouit. de offic. leg. et ibi glo. ¶ Quo debet iudicare. Rn. q sedere de[sect. 16]bet vt no. in. d. §. sedebunt. ¶ Temerariu iudiciu q vniuersaliter [sect. 17]phibet dicit sex modis. Primo ex parte iudicatis per vsurpationem officij sibi non impositi. Scdo propter indignata te. Ro. xiiij. tu quis es qui iudicas. Ter tio propter ignorantiam ex parte vero rei est. Quarto quado iudicatur psona qtum ad euentu futuru q nemo despe randus est de pe. di. vij. nemo. Quinto quado iudicatur intetio incerta. Sexto quado iudicat factu occultu q de icertis et occultis temerariu est iudicare sz glo. sup illud Mat. vij. et prime ad cor. iiij. et de reg. iur. c. estote et i pdictis modis comuniter est peccatum mortale q contra preceptum christi Matth. vij. no lite iudicare vide preceptum. §. xvij. et. j. Presumptio primo. # 1 Juramentum Primo est assertio vel negatio de aliquo licito ppli et honesto sacre rei attestatione firmata sm Gof. Ho. Archi. et in aut. de ma. pn. §. sed neq. et no. xxij. q. j. §. j. vnde dr iurare q quasi p iure introductu est vt qd sub inuocatione diui ni testimonij dr pro vero habeatur. Adde hic dictis et q iuramentu est obligatio anime alicuius ad aliqd asse rendum vel seruandum deo in teste vo cato. vt p car. cle. j. §. nos. q. j. de iureiu. et bal. post Cy. i aut. sacrameta puberu. C. aduersus vedi. et hz tres comites scz iustitiam veritatem: et iudicium gl. no. in aut. qd eis. C. de nup. ¶ Quot mogit iurat. Rn. q duobus modis. primo solo. sermone sicut in veteri [sect. 1]lege dicebant viuit dns viuit aia mea hoc addat mihi dns. j. Rn. xij. xxij. q. j. et iurabut in primitiua ecclesia. testis est mihi deus. deu inuoco in teste vitate di co in xpo et no metior. testis est mihi co scietia. xxij. q. j. si peccatuz. et sic deus te adiuuet. xxxv. q. vj. de paretela. Jte per euangelium christi. per cruce per ordinem sacrum per sanctos. vt not. in. c. si aliqua. xxij. q. j. ¶ Sed vtru liceat iurare p creaturas. [sect. 2]Rn. sm scdm Bo. i. iij. di. xxxix. ar. ij. q. ij. q iurare p creaturas aliquado fit p in precatione: vt cu dr. ita viuat filius meus. et. isto modo inuocat creatura testificadum sz pignorat ipa creatura creatori. sm q dicit Aug. et lz iurare sic q lz ois creatura sit creatoris tn solatiu eius nobis a deo concessuz est. et io tanq nostru deo oppignorare possumus. Aliqn iurat per creaturas et inuocant in teste sz se et sic no lz iurare. q sic esset credere in eis ee aliqd numinis rone cuius vitas posset dici et cofirmari. Et sic intelligit istud mathe. v. nolite iurare neq. p celu et c. et istud. xxij. q. j. si quis p capillu. et. c. cosidera. Aliquando inuocat creatura i testem inquantuz relucet in ea diuine ve ritatis vestigium et sic iurare e iurare p deum qui relucet in ea. et sic lz iurare. et de hoc habes p Host. Gof. et Ber. in. c. et si christus de iureiura. ¶ Quid de acceptantibus iurametum [sect. 3]idolatraru vel cogetibus eos iurare per deos suos. Rn. S. Bona. vbi. s. ar. iij. q in iurameto facto p idolu est duo considerare aut idoliveneratione et sic non licz nec recipe nec exigere. Aut cosideratur vbi confirmatio soluz et sic licite exigit maxime pro bono coi. sicut fecit Jacob ad labam. xxij. q. j. mouet te. ¶ Vtrum sit iuramentu dicere in veritate [sect. 4]dico vobis. Rn. Pa. i. d. c. et si christus. q sic quia interponit deu qui est veritas ad cofirmatione actus. c. in quadam de celeb. mis. hoc limit o veru qn homines sic habent illud pro iuramento. et ille q iurat sic intendit iurare alias no credo. de quo dic vt. j. piuriu in prin. ¶ Vtrum sit necesse dicere iuro. Rn. Pa. in [sect. 5]d. c. si xps. q no. sed sufficit q ad confirmatione veritatis quis interponat deu implicite vel explicite. ¶ Vtrum omnis fidei prestatio sit iurame [sect. 6]tu. Rn. pa. in. c. qrelam de iureiur. q sic sed no econtrario q non omne iurame tum est fidei prestatio q tuc dicit quis prestare fidem quando promittit aliquid per fidem meam. vel sic deus meadiuuet et hmoi. et sic fidei pstatio no in cludit nisi iuramentu promissoriu et no assertoriu vel sm alios differt a iurame to q sit p librum vel re sacraz. fidei aut pstatio no fit cu interuetu rei sacre sed melius dic q fidei pstatio e cu aliqd pro mittt p fide sine vbo iuro iurametu vo est cu dicit iuro p deu vl p aliqd: vn lz quo ad pctm mortale non sit dria: quia sm Arch. in. c. j. de sepul. li. vj. et Jnno. et coiter doc. i. c. et si xps de iureiu. sicut iu rametum est dicere iuro tibi p fide mea vel euangeliu sic etia iurametu est dice re pmitto tibi p fide mea siue sub fide mea verum est q quo ad penam piurij puta depositiois in clerico. vt i. c. qrela de iureiu. no incidit qs nisi expsseritvbu iuro sm aliquos vt ifra piuriu. §. xj. et sic itellige iura q ponut. vt. diuersa iu rametu. et fidei pstatione vt in. c. puenit de fideius. et in. c. qrela. ne pla. vices suas. c. ij. de spon. simplex vero pmissio di citur que nec iuramento nec fidei pstatione firmatur. ¶ Scdo modo iurat cu internentu ali[sect. 7]cuius sacre rei: sicut cum iurat in manu epi vel sacerdotis aut super euange lia vel corpus christi aut cruce et huiusmodi. vt. lxiij. di. tibi domino. # 2 Juramentum ij. Quotuplex est. Rn. q duplex: aliud iudiciale: aliud extraiudiciale. Judiciale est q defert in iudicio. et istud aliqn dr iurametu de calunia quo quis iu rat se bona fide no aio caluniandi cam mouisse vl rndere seu aliqd aliud pponere: vt. C. de iur. cal. l. ij. §. j. ff. fa. her. l. iter coheredes §. q fa. her. Et no q calu nia est falsa petitio vel iniusta repulsio facta scienter. ar. eorum que no. ff. ad tur. l. j. §. caluniari. ij. q. iij. §. notandu. et istud iurametum no tm dz esse de pterito. sz etia de futuro. d. §. qui fa. her. Aliqn so lu dr iudiciale et dr iurare in litez ex eo q propter lite siue rem in lite. in iudicio petita prestat. vn aliqn dat a iudice qn deficientibus pbationibus hns vnum testevl fama p aliquo compellit eu iurare sup quo est fama et dr necessarium q pars cui defert no potest sine causa recusare. vt. in. c. fi. de iureiu. in pri. iuncta supscriptioe. et in. l. gnalr. C. de non nu. pe. apppellat et decisoru. q pstatur ad litis decisionez. vn dr q maiore hz autoritatez q res iudicata vt i. l. ij. ff. d iureiuran. et istud producit acti. de iurci uili. l. actori. C. de iureiu. aliqn etia istd iudiciale dat apte pti et istud bene pot recusari. vt in. d. c. fi. Extra iudiciale vo iurametu appellat volutariu: q volun tate et ex conuetioe partiu suspicitet istud aliqn dr assertoriu qn asserit aliquid sic esse vel non esse. vt. i. c. si vero. de iureiu. aliqn dr obligatiois introductoriuvl p missoriu: sicut qn pmitto tibi dare vel facere aliqd vt i. c. cu contingat. d iureiu. aliqn dr confirmatoriu sicut cu filia renuciauit bonis paternis et iuramentu iter pouit tali renuciationi. vt in. c. j. d pac. lib. vj. et in aut. sacramenta puberuz. C. si aduersus venditionem. # 3 Juramentum. iij. de his que con siderat sunt in omni iuramento. vn scias sm Host. et Gof. q septe sunt attendenda. et primo. De hic notatis. et an iurametu sar racenoruz. per machometu valeat Ber. post gl. no. qno in. l. ait pretor. §. iurari ff. d iureiu. et xxij. q. ij. quis etia si xpianus iuret sz bal. in. d. c. §. iurari et Alexan. i. ij. §. j. ff. de iureiu. Et qualiter iuret iudeus Bar. in. l. iusiuradu. §. ait p to. ff. de iure. q p lege moysi vel p deuz. vel sup dece precepta legis vl p deu pa trem sabaoth vel p veruz patre adonai vel per deu heloi vt not. in. l. fi q. C. d iu de. q probat in. c. mouet. xxij. q. j. ¶ Quis potest iurare et dico q ois qui [sect. 1]est doli capax. vn nec pueri q no sut do li capaces obligant ex iuramento. xxij. q. v. c. paruuli. nec furiosus. xv. q. prima merito nec etia admittunt ad iuraduz d. c. paruuli. ¶ Scdm cui fiendu est iurametu. Rn. [sect. 2]q i iudicio iudici competeti: extra iudi cium potest fieri cuicunq. ¶ Vtrum clerici pnt iurare. Rn. q non [sect. 3]cuicuq laico sup euagelia xxij. q. v. nullus est hic intellge nisi de lnia plati sui vt. i. c. j. de iur. cal. hoc veru si iurat taq supiori: et sic intellige dictu. c. nullus. alr sic et sine lnia. vt i. c. ex rescriptoet. c. pue nit de iureiu. ite nopot iurare d calunia nisi lnia sui supioris nisi ille cora quo li tigat sit eius supior: sz habita lnia pot et in manu laici iudici. xxij. q. vij. c. nos ite prohibet iurare in actu testificadi sine lnia supioris. vt in. c. qq. xiiij. q. ij. et itellige in manu laici exceptis ergo tribus casibus pdictis pot iurare licite etia i manu laici et sine lnia alia. vt i. d. c. ex re scripto. et peruenit no. pa. i. c. j. de iure. calum. ¶ Tertiu qd pt iurari. p qua re. Rn. q [sect. 4]p omi re licita iusta et honesta. na p re turpi illicita vl iiusta factu iurametu n tz. ar. c. vl. de pac. et clarius. j. patebit. ¶ Quartum per quod potest iurari di[sect. 5]ctum est. s. iuramentum primo. ¶ Quintu ad qd seu cur. s. p fine bono [sect. 6]et licito q cuius finis bonus e ipsuz quo q bonu est ar. viij. q. ij. c. artaldus. nam si pro causa mala illicitu est. vt sunt con iurationes conspirationes et huiusmodi. ar. d. c. vlti. de pac. de re iudi. c. j. ¶ Vtrum iuras sine causa legitima peccet [sect. 7]mortaliter Rn. q si iuret quis sine causa necessaria vt ista necessitas coprehedat vtilitate no solu proxime sz etia ppria q aliter no credit ei sic no peccat morta liter. Facit. d. §. alias ea demu. et. c. floretinu. lxxxv. di. i gl. quis sit periculosuz vt patet in. c. ita ergo. xxij. q. j. in tex. etin gl. Si vero iuret p causa illegitima vel inhonesta aut illicita coiter est peccatu mortale. xxij. q. iiij §. illicitu q assuptio est nois dei in vanu et probat in. c. sicut nostris de iureiu. et ibi sentit gl. et Jnno. et Pa. Facit. c. qui sacrameto. xxij. q. iiij. Hoc intellige qn aduertit et de causa il licita et de iurameto sm q dico periuri um mortale. j. periurium. ¶ Sextu quo sit iura du. Rn. q tres de [sect. 8]bet habere coitates. s. vitate iudiciu et iusticia. Hyer. iiij. de iureiur. et si xps. §. iacobus. xxij. q. ij. aiaduertendu. Ratio est sm sctm Bo. vbi. s. i litera q iurame tum comparat ad tria. s. ad re de qua sit et sic debet veritas que e adequatio rei ad sermone ad iurante. scdo coparatur a quo procedit et sic debetur iudic iuz. s. discretionts tertio comparat ad cam p q sit et sic debet iustitia. s. vt ca sit iusta. ¶ Vtrum semp sit peccatu mortale qn pre dicta dficiut. Rn. pa. i. d. c. et si christus qd no semp sed aliqn veniale sm qtitate culpevt no. archi. i. d. c. animaduertendum quod melius patebit. j. piurium in prin. cum quinq. §. seq. ¶ Vtru iurans sine iudicio discretiois [sect. 10]peccet mortaliter sicut faciunt illi qui i quolibet verbo iurat. Rn. q cu iurametum prohibeat no quia sit malu sed ppter piculu piurij. Jdeo si talis iurat fal sum no excusatur a mortali p ea que di cam. j. periuriu in prin. et sm illam distinctionem. Si vero iurat veru sic non erit mortale peccatu. veru est q tenetur abstinere sicut a mortali ppter piculuz quia de tali dicit ecclesiastici. xxxiij. vir multuz iurans implebitur iniquitate. ¶ Vtru induces aliu ad iurandu quez scit false iuraturum ve. no seruaturu iura [sect. 11]mentu peccet mortaliter. Rn. sz Ric. in iij. di. xxxix. q aut facitvt psona publica ad instantia partis et ex ordine iuris et sic no peccat si vero facit vt psona publica. tn contra ordine suis aut vt psona priuata. sic peccat graniter sz dns Car. in cle. vnica de iureiu. dicit q talis vicit homicida. xxij. qo. v. si quis conuictus et. c. seq. et sic patet q est mortale. et ex hoc co cludit Pa. i. c. cle. de coha. cleri. et mul. q nuq e deferedu iuramtu illi con que e ve hemes suspitio d trasgressioe et deferes peccat intelllge mortaliter sm distin. di cta all. c. ille. xxij. q. v. et facit optime tex. d. c. clericis. vbi no vult clericos cogi iu rare dimitte concubinas qd no. con da es secularibus iurameta et silibus q no seruat et io ponat potius pena. et hoc q tale iuramentu est coniusticia no credo tn mor taliter peccare illu qui dat iurametu et vt psona puata illi que scit falsum iura turu qn ille est ia dispositus iurare puta q obtulit se iurare qn hoc facit ex aliqua ronabili ca et de isto no loquitur c. ille sz de eo qui inducit no dispositu iurare. ¶ Vtrum iuras vituperose p mebra inhonesta peccet mortalr. Rn. q tales prope [sect. 12]sunt blasphemi vt ptz in ca. si quis p ca pillu ibi alio modo blaphemia et c. xxij. q. j. et io sic peccat mortaliter sicut dictu est de blaphemia. s. in pri. na vbu alius facit positione eiusde qualitatis regula ritatis lz habeat exceptione aliqnvt in iohane. et alij duo latroes et no. pa i. c. ac cedens de pbe et io hoc alio mo psuppo nit blaphemia. secus si iurarat p aliqd mebru honestu et cu reueretia vt puta p sanctu caput dei et raro no consuetudi narie sm Rodo. sic esset veniale. ¶ Septimo attedendu est in iuramen [sect. 13]to qn tps no reddit iuramentu illicitu vt qn iurat i iudicio diebus feriatis nisi p pace et alijs pijs causis vt de ferijs. c. conquestus quod aut fiat a ieiunijs est de honestate. xxij. q. v. honestum. # 4 Juramentum iiij. quo iuramentu interpetrandum est Rn. inno. in. c. veniens de iureiur. q in iuramento determinato super aliquo singulari sic interpetrat in foro aie sm intentione iuratis. facit. c. humane au res. xxij. q. v. sed hoc ego limito veru qn ille q dat iurametu seu exigit dolose et iniqua facit sicut cu vir pstat iurametu vxori sup adulterio. na cu talis iniq a tali confessione exigat poterit iurare sm suam intentione q est veru lz secundu intellectum audientis sit falsum secun dum Rodo. que sequit asten. lib. j. titu. xviij. ar. vij. Facit q not. ihe. in. iij. dist. xxxviij. vbi circa littera dicit Ric. quod obstetrices nu peccassent lz non rn dissent ad itentionem pharaonis. q non fuit ei data autoritas ad aliqd agendu contra deu. Silr qn quis ex iuramento exigit ab aliquo q ipse no pot sine pcto implere. potest habere intentione cum iurat illud facere. s. qtu poterit sine pec cato. sicut si mulier q habet impedime tum excoicata q no pot pbare in mortis articulo cu oporteat ea iurare de sta do cum viro dz intelligere sic. s. qtu po terit sine peccato et non periurat vt no. i. c. literas de resti. spo. Si aute ille qui prestat iuramentu est in bona fide et in casu licito prestat tunc habet locum. c. quacunq ar. xxij. q. v. quia scienter non iurat sm intetioe in pstatis peccat mor taliter et est piurus et etia credo q tenea tur sicut ille itellexit implere ar. d. c. qua cuq. nec obstat q sicut votu dolosu no obligat sic nec iurametu q votu sit deo proprie: sed iuramentum fit homini et obligatio contrahit aliter invoto: quia per intetione: aliter in iuramento q p deliberata verboru attestatione. Si aut vterq fuit in simplicitate. Sedvnus vno modo intelligebat alter alio mo sic iter ptat sm intetione iurantis in foro aie. vt no. in. §. ex his oibus colligit. xxij. qo. v. in foro aut contentioso stabit verbis vt in. c. ex literis de spon. Si vero verba habet duplice intellectu in stipulatioi bus et alijs contractibus cotra stipulante et vendetez interpretabunt. l. inter stipulante. §. j. ff. deverb. ob. et. l. labeo. la. j. ff. de contrahe. emp. Jn iudicijs. in prin. iterpretat pro actore in medio p vtroq in fine p reo extra de pba. ex literis. vt ecclesia. bnfi. c. vt nostru. in delictis aut contra delinquete nisi aliud appareat de presum. c. j. si vero loquamur de iura mento generaliter prestito pro obedietia prestanda madatis sic dicit Jnno. i d. c. veniens. q interpretet vt no exteda tur nisi ad ea de quibus cogitatu estvl debuit cogitare: vt i. c. quintauallis. de iure iu. de deci. ex multiplici. d rest. spo. audita. xxij. q. ij. nequis. Alij dicunt q i terpretet generaliter nisi sit cotra prius iurametu: vt in. d. c. venies. vl contra ius vt in. d. c. quintauallis vel conpsumptionem comune q si hoc madari credidis set nunq iurasset. ar. c. petitio d iureiu. ego credo q in foro anime interpretabi tur secundum intentionez iuratis nisi fuerit dolosa. Ad propositu eorum que in hoc. §. no tantur. s. d interpretatioe iuramenti. et q impleat et restingitur sm ius vt no. Joan. an. in. d. c. veniens. d iureiu. i nouel. et Bal. in. l. fi. C. de no. iniu. pec. vbi etiam q tacite continet generale intellectum et comune presumptione hoimet ita per Jnno. in. c. venies. de iureiura. ¶ Vtrum iuramentu prestituz in materia iuris restrigat ad limites iuris. Rn. pa. in. c. tua nos. de ecclesijs edificadis q sic. Jta q recipit oes limitatioes etrestri ctiones quas recipit ius illd. Facit tex. in. l. C. de condi. inde. et in. l. fi. C. qui satis. co. et no. per Jnno. et glo. in. c. per tuas d arbi. vbi dicit q cu quis iurat stare sen tentie arbitri sub pena q no obligat ni si vel parere sentetie vel soluere penam et ideo si soluit penaz sufficit. Similiter si iurauit no sub pena q tenet vel seruare sententia vel ad interesse. ff. de ar bi. l. diem. §. fi. quia itelligit ista clausula. Ego parebo sentetie vel solua pena quia iste intellectus est sibi datus a iu re. Pa. in. c. quintauallis de iureiu. dicit verum in sentetia arbitri. secus i sentetia arbitratoris q in tali snia non e talis datus intellectus. Jte pro hoc facit di ctu Jnno. in. c. cu oes de costi. qui dicit q platus. q iurauit no alienare bona ecclesie q potest nihilominus alienare i ca necessaria: vt in. c. fi. de ec. edi. et etia vti li cu in hoc casu necessitas et vtilitas eq parentur a iure. xij. q. ij. sine exceptioe et sic iurametum intelligit de alienatioe illicita solum. facit. c. petitio de iureiur. vbi iuratus no esse contra alique intelligit illicite secus legitime etia pro ppria vti litate. facit etia. c. ex parte tua de cle. no resi. vbi iurans residere in ecclesia pot iuramento no ob. se absetare pro neces sitate vel vtilitate ecclesie. Jtem facit q no. in. c. prout nobis de dol. vbi ille q iu rauit parere mandatis ecclesie vel iudi ci si se grauatur potest appellare q iuramentu no se exte dit ad hec qn est generaliter latu et q no. in. c. ex tenore de sen. exco. vbi tenet ide Pa. hoc ibi not. dicit. dictum tamen est veru p ea q notantur in. d. ca. venies. et in. d. capi. quin tauallis. q etiam ex causa noua superueniente vel si erat prius erat oculta poterit ille qui iurauit rndere cora aliquo iudice non obstante iuramento generali illum recusare. nec ob. predictis quod iuramentum habet clausulam seuvim clausule. Si non valetquod ago vt ago valeat quantum potest vt. c. qto. et. c. ad nostra el. iij. de iureiur. no. i. l. cu pr. §. filius matre. ff. de leg. ij. et p bar. i. l. si qs p eo. ff. de fideius. et i. l. sciedu. ff. de ver. ob. Et io dz aliqd opari q non faceret si pdicta essent va q aliqd opat: tn q adijcit viculu et ligat strictius ipm iurate et qnq accumulat foru foro vt i. c. fi. de fo. conpe. li. vj. Jn casu aut vbi nihil oparet vel parum tuc bn veru est qd hz vim illius cle sz hoc no est in casibus pdictis q strictius stringit et ideo sufficit Facit etia p pdictis q no. d. Ant. in. c. ex literis el. ij. de spo. et sequit ibide pa. q sicut eqtas ptoria facit vt in stipulationibus ptorijs pmittedo simplr factu alie nu i dubio itepretet pmisisse se facturum et curatnrum qtu i eo e vt i. l. quoties ff. de vb. obli. Jta e qtas iuris canonici hoc inducit i materia canonica vt pz i d. c. ex lris. et i gl. ibide vbi paretes q p filijs iurat sposalia no peccat lz non sequant no ex eorum defectu q illud iurm intelligit qtu i eis est se facturos. Jtez facit qd no. pan. in. c. cu clerici. de v. sig. vbi dicit q iurametu generalr pstitum dz restringi qtu pot vt minus obliget iu rante. q vbi tractat de obligatione est facieda stricta iterpretatio. all. c. ad nostra el. iij. de iureiu. et. c. primu eo. ti. lib. vj. et. l. qcquid astringede. ff. de vb. obli. Jte i. c. queadmodu dicit ide pa. q iura metum in aliq conctu recipit oes conditiones et limitatioes et subauditiones qs hz ille conctus. et silr si apponit i alia dispositioe vl obligatione q regulat ab illa facit p hoc. l. fi. C. de no nu. pe. et no. per Bar. in. l. si societate. §. arbitrorum. ff. pro soc. qd bn no. q faciut ad multa i mate ria iuramenti et voti vide ad hoc q. j. d. .§. v. et. vj. Jtem si iuro alicui dare cras pecunia itelligit nisi fuero ab eo absolutus. q pot prorogare terminu et absoluere vt i. c. j. d iureiu. Jte si iurauit pecu nia tibi reddere ad certu tps spe future numerationis intelligit si pecuniaz mihi mutuaueris. C. de no nu. pe. l. idubitati. ite si iuro tibi dare dote itelligit si nuptie subsequute fuerit. ff. de iu. do. l. stipulatione. Jtez si iuro tibi reddere bladu vl vinu itelligit eiusde boitatis. ff. si cer. pe. l. cu qd. ite si qs iurauit fcta pace cu aliquo de no eu offendedo subcerta pena talis pmissio refert et restringitur ad offesam roe inimicitie pterite no ad noua ex post fco isurgete ex noua ca sm bar. i. l. aut facta. §. ca. ff. de pe. sequit pa. ibi nihil scribit. sz in hoc tz. d. Anto. et Jo. et imo. pa. i. c. cu inter. de renu. Jte si aliqs renunciauit cu iurameto iuri qd hz vel habere sperat in aliq re aut habere pot no itelligitur ad ius superueniens ex noua ca vel noua spe vt dicit Pa. in. d. c. cum inter. ¶ Sz qd si platus iurauit no alienare bo [sect. 2]na ecclie sine lnia pape aut superioris. Rn. Pa. i. d. tua nos. q iterpretat vt no possit alienare sine lnia: q designatio huius vbi lnia est q dz prio peti etia i ca su licito qsi platus reseruet i se cognitione. vtru casus sit licitus vl no. p hoc fa cit i sili. c. lz. de regula. Jte q si itelligeret de illicita solu sic iurm nihil valeret q nec cu lnia supioris pt fieri: ergo opz intelligat de oi licita. cocor. Jo. an. post Host. i. c. de his q fiut a platis sz bn no obstate iuro iminete necessitate vrgeti posset alienare si superior no posset adi ri. ar. optimu in. l. tutor q reptoriu. ff. de admi. tuto. vbi ex ca necessitatis pot totor inuetario no facto administrare bo na pupilli q als necessitate cessante no pot. Facit ad hoc no. Joa. xij. q. ij. c. sine exceptioe et. c. placuit. Hug. et Arch. in. c. abbatibus. eade. ca et. q. et Jo. de fantu. in cle. j. de rebus ec. no alie. vbi dicit in casu illius cle. alienatione posse fieri ipune si necessitas no capit tanta dilatione et te nuit Pau. i disputatioe q incipit condem natus. Sequit. hoc Car. i. d. cle. prima. et Pa. c. fi. de eccle. edi. q no. p religiosis habetibus prelatos in remotis. ¶ Vtru iurametu illius qui iurauit ali[sect. 3]qua accipere sit interpretadu vt possit intrare religione. Rn. in. c. commissum de spon. sm vnam lec. que sibi placet q sic. et ideo interptat q eam accipiet et ni si ingrediatur religionem nec ob. q vt conhat ibi cosulit. et postea ingrediat q istud fit ppter vulgi opinione ne appa reat periurus cu in veritate non sit. Si vero diceres quo inueniat ista interpre tatio. Rn. q subintelligit nisi moriatur et c. vel dic q habetur in. c. puenit. el. ij. de iureiura. vbi dr pmissum no infringit qui in melius commutat. ¶ Vtru iurametu iterpretabit vt heat [sect. 4]locu in casu ficro. Rn. pa. i. c. ex pte el. ij. de cle. no re. q si iurm no tedit i aliquaz lesione illius q iurauit et facit ad bonu illius cui pstitu est tuc sube ca large iterpetradi. vt in. c. ex pte. vbi ille q iurauit residere si se abntat p necessitate ecclie hr p residete. Si vo iurameti obseruan tia tedit i danu illius cui fit lz respiciat vtilitate alterius tm: tuc no verificat i ca su ficto. pbat istud sm coem lectura i. c. ad nostraz. el. j. de iureiu. vbi dr q iurametu dz seruari i casu specifico et no i ca sn ficto Na ibi tenet Jnno. et Jo. an. q debitor q iurauerat no molestare credi lote sup pignore donec soluisset sibi debitu q no sufficit q creditori sit satisfactu ex fructibus pignoris sed opz prio q fiat realis solutio debiti lz ficte soluerit ex quo pcepit debitu ex fructibus pigno ris. Facit. l. lutius. ff. de codi. et demo. vbi no. q conditio dz fieri in forma specifica. bar. tn i. l. amplius. ff. re ra. ha. dterminat conriu i isto casu: q iussus dare seu soluere implet conditione compesando. l. si pecuiu. §. j. ff. de test. lib. Jte ipeditus iusta de ca facere q pmisit: no est periurus. l. fi. ff. q satis. cog. et. c. signicate. de pignora. Sz si tibi no soluo q tu mihi no soluis facto tuo ipedior: ego no ero piurus. Et hec opinio mihi vr verior d iure nec est con casum. d. c. ad nostram. q iste debi tor certat de dano vitado: et creditor nul lum danu hz. et io habebit locu fictus intellectus in tali casu. et sic pcedit opinio Bar. et dictu. c. ad nostra no pbat cotrarium q sm Jo. an. ibi ex forma iurame ti requirebatur numeratio pecunie. ¶ Vtru i oi iurameto debeat subaudi[sect. 5]ri multe coditioes. Rn. gl. i. c. queadmo du. de iureiur. q in iurameto assertorio nulla coditio subintelligiturt: i iurameto vo pmissorio bene multe subintelligunt vt si deo placuerit. xxj. q. ij. beatus. §. j. Jte si placet pape. vt in. c. venietes. de iureiu. et alie de qbus i. d. gl. que melius patebut in seq. c. Et no. sm predicta gl. q ppter hoc iurametu no est coditionale et etia sm Pa. ibidem si exprimant. vt in. c. significasti. et qd ibi not. de elec. et. i. l. iij. ff. de leg. j. et. l. aliqn. ff. de coditio. et demo. Sed tu dic vt. s. Patrimoniu. iij. impedimeto. iij. §. j. ¶ Et hec oia que de interpretatione iu [sect. 6]ramenti dixi: itellige qn ille q iurat non hz expsse et specifice aimu obligadi se sup aliquo determinato con iterpretatione: q tuc no valeret iterpretatio. vt no. in. c. veniens per pa. de iureiur. et facit c. iuramen. xxij. q. v. in ar. ¶ Quid si iurat sup re no subiecta pa[sect. 7]pe. Rn. Pa. in. c. constitutus. de rescrip. q in rebus vel iuribus no subiectis sibi no subintelligit illa cla. d. c. venietes. io pa pa no pot absoluere a iurameto pstito sup rebus non spectantibus ad eu fine ca ronabili. vt no. gl. in. c. quato. de iureiu. et Jnno. in. c. cum inter. p. de renun. # 5 Juramentum. v. de obligatioe iu ramenti pmissorij. vtru semp sit obligatoriu. Rn. vt colligo ex Arch. i. c. si aliqd. xxij. q. iiij. et canonistis in. c. si vo. de iureiur. et theo. in iij. di. xxxix. q sic. vt. j. periurium. §. j. Fal lit hoc in. xxvij. casibus sequen. Adde hic que hic dicunt et q iuramentum metu vel minis exo rtu no ob. in. c. ite sacrameta. i pn. de pa. iura. fir. et no. in aut. item sacra. C. si aduersus ve. ligat ad obseruatiaz conctus inobe. bal. di. nec obligat latum contra publicam vtilitatem Ba. no. et doc. in. l. si quis p eo. de fideius. nec si via fraudibus. ape rit bar. in. l. illud. C. de sacrosan. et an ligor in alia qui pmisit impunitatem de linquenti si exeat locum sacruz. et quod ibi eum restituet. bal. q non in aut. itez sacramenta. C. de pac. per tex. in aut. de man. prin. §. sed neq. ¶ Primus qn iuratur aliquid quod est [sect. 1]pctm mortale: q istud vergit in interitu salutis eterne q pena eterna punit. c. vnu orariu. xxv. di. vn q iurauit spolia diuidere non tenet q dz reddere. c. ea te. de iureiur. vel spoliare pximu no te net sm Jo. an. i. d. c. ea te. et illud qd dr xxij. q. iiij. §. ecce. refert ad coscientiam erronea qua se credebat teneri ppterea non seruando mortaliter peccat. ¶ Scds qn qd iurat est pctm veniale i [sect. 2]se. ar. c. ij. de pac. li. vj. q silr vgit in dispediu pprie salutis: q p ipsam ipedit ho vt no cito pueniat ad salute eterna. c. qlis. xxv. di. et. c. ij. de pac. li. vj. hugo. tz q si seruat tale iurametu peccat mor talr. q facit con istud. c. i malis. xxij. q. iiij. Sz Rodo. tz q solu venialr qd verum est quado simplr comittit veniale. sz si io comitteret q iurauit dic q mortaliter peccaret q nome dei assumit in malu. ¶ Tertius qn iurat aliqd qd est con cosi [sect. 3]lia euagelica: puta q no efficiet eps re ligiosus et hmoi. nec obstat. c. floretinu. lxxxv. di. q no dicit q teneat votu sed peccat mortalr iurado con scdaz pte iusti cie: q e facere bonu sicut si iurasset con pri mam partem que est declinare a malo. ¶ Quartus qn iurametu excludit opus [sect. 4]pia itetioe faciedo p deo. vt cu iurat q nihil dabit p deo vel cosulet pximo vel no consolabit tale. vel nunq erit fideiussor vel nuq mutuabit pecunia et hmoi. q deus no acceptat talia iurameta cu dicat conriufaciedu ex charitate fraterna ibi: qcuq vultis vt vobis faciant homi nes: et vos eadem facite illis. ¶ Quintus qn iurat aliqd qd ex se est in [sect. 5]differes: tn melius esset facere conriu q no facere: vel no sacere q facere. sicut qua do qs iurat q no tenebit tale in suo ser uitio vel no loquet cu tali de tali re. vel no ibit ad domu sua. vel no coquet ad furnu suu: qd tame melius esset facere cotrariu Jntellige istu casum verum qua do quis solum ex se iurat: q secus esset si couenisset cu pximo ad tale faciendu et aliquo bono respectu: et ita iurasset ei: quia bene esset obligatus. ¶ Sextus est qn iurametu est con bonuz [sect. 6]publicum sicut qn qs iurauit q subtra het se ab onere publico. istud no. Pa. i c. puenit el. j. de iureiur. Facit. c. si diligenti. de. fo. competen. ¶ Septimus quado iuramentu vergit i [sect. 6]dispediu pprie salutis corpalis quead modu no tenet sit vergeret in dispediu salutis alterius. xxij. q. iiij. c. j. cu. iiij. c. se. ita nec in ppria. c. si no lz. xxiij. q. v. xxij. q. iiij. §. illicitu. gl. i. d. c. si vo. restringit hoc verum quado directe secus si occasiona liter: et ponit exemplu de illo q iurauit stare rome de mese augusti: q lz ibi mo riant multi no tame semp. et io tenetur stare. Sed Joa. an. restringit dictu glo. verum nisi ex immineti infirmitate vel co plexioe iudicaret sic iuras ex tali mora moriturus. Ex quo colligo q qn verisilr ex qualitatibus psumit de morte hz locu q no obligat. Et ppterea Pa. increpat cartusieses et reputat eos no in bono sta tu i. d. c. si vo. lz male iudicet: q sunt in bono statu et deo seruietes nec exponut se piculo mortis corpalis: sz carne abdicant vt a vitijs aius sit liber. Multa alia possent adduci ad pbadu q sunt in bono statu sz breuitatis ca omitto. ide dic q iurametu no obligat qn cedit in mutilatioe: q nemo membroru suoru est dns. l. liber homo la. j. in prin. ff. ad. l. aqui. limita istd. vij. verum nisi mors vel mutilatio esset infligeda ex iustitia q tuc non posset con iuramentu fugere. [sect. 7]vt. s. carcer. §. iiij. et supra Fugere. §. j. ¶ Octauus no obligat iuramentuz qn quis iurat ex calore iracudie. sm Joan. an. i. c. sicut ex literis de iureiura. sicut in simili dicit gl. singularis in. c. ex lite ris. de diuor. q cofessio facta ex calore iracudie non valet q limitat. d. An. verum quando calor iracudie fuit tatus q deliberate istud iuramentu no fecisset. Quia hec voluntas no est discreta. Facit gl. in. c. duduz de conuersi. coniu ga. que dicit q calor iracundie no obli gat. et idem dico quado iuratur abrupte. facit q no. Jnno. in. c. literatura de voto. et Ricar. di. xxxix. argu. iij. q. ij. sup iij. sententiarum. ¶ Nonus quado iuramentum est me [sect. 8] tu extortu. itellige si aiz obligadi se no habuit alias bene tenet sm coiter doc. sz si no habuit aim obligadi se q non obliget. pz ex ia dictis. et facit gl. i. c. au toritate. xv. q. vj. an aut peccauit sic iurado cu tali aio. dicit Pa. in. c. si vo. eo. ti. q si est ho pfectus peccauit venialiter als no. sz ego dico q nec pfectus nec imp fectus peccauerit et venialr. Et p hoc fa cit q i sili dr i. c. ne qs. xxij. q. ij. itellige hoc vt colligit ex. d. c. ne qs qn iurado habuit aim solu iducedi iurametu ad reueretia dei no ad obligatione sua et in mete habuit aliq circustatia debita q verum iurabat. puta pmitto q dabo tibi cetu cu ista subauditione. s. si sum ti bi obligatus ex debito et no aliter lz hoc no exprimat et hmoi q sic vtit simulatioe licita q lz. vt in. c. vtile. xxij. q. ij. Se cus esset si iurado credebat se obligatum ex iurameto. et tantu non intende bat obseruare q sic esset peccatuz mor tale vt i. c. qrela. de iureiura. facit. c. ille. xxij. q. v. et q no. gl. in. d. c. autoritatem. ¶ Sed qd si sumus in dubio an habuit [sect. 9]aim obligadi se vel no. Rn. Pa. i. d. c. si vero. q est presumendu q non habuit aim obligadi. ar. c. sup eo de renun. et. l. cum de indebito. §. j. ff. de proba. ¶ Quero quare magis ecclia obligat [sect. 10]i iuramento etia metu extorto: q i voto cu iurametu et votu ambulet pari passu. Rn. pa. in. d. c. si vo q ex hoc: q iura metu frequentius accidit: et ne det mate ria deieradi. tame qtu ad vitate obligatiois pari passu obligatiois vadut votu et iurametu. vt in. c. debitores no. i. c. j. de iureiu. et i. c. lz. et in. c. magne de voto. Ex q ifert Pa. in. c. verum. de iureiu. cu gl. ibi. q no seruates iurametu metu extortu no sunt puniendi tanq pro directo periurio. Alij tenet in. d. c. verum. vt refert Pa. in. d. c. si vero. q no peccat mortaliter tale iurametu no seruans. sz venialiter. facit tex. in. d. c. veru. qui dicit. q pro mortali crimine non sunt pu niedi. et no. q loquit i eo qiurauit aio obligadi se: q si aim no habuisset non esset dubium. Coclude ergo sic: q si ha buit animum obligadi se quado iura uit q tenetur seruare: nisi vergat in dispendium proprie salutis: aut alterius coditiois de supradictis: sed no de pce pto ita q mortaliter peccet. Si vero no habuit animum obligadi vel sumus in dubio. sic non obligatur ad seruandu. vt est text. i. c. j. quod metus causa. et qd dicit i. c. si vero. dz intelligi ad timore: ne passim qs cotraueniat sed cu bona maturitate et licetia supioris. Silr. c. lz de iureiu. li. vj. Facit p hoc q ibi dicit no vi vel metu extortu. et ibi tz Archi. et multi i. c. cu cotingat eo. tit. verum q non tenet iurametu metu extortu in casu a lege phibito. Facit aut. sacrameta puberu. C. si aduer. ve. sed si no est in casu a lege phibito. sic tenet iurametum sz Vin. et sequit Pa. in. d. c. cu cotingat quis metu extortu sm tn q dixi. s. sub pcto veniali. Et hec intellige i iurame to pmissorio ex metu qui pot cadere in costante extorto. et cotra iustitia. quia si esset iurametum assertoriu non excusaretur ppter metu si medaciu iuraret a pcto mortali. xxxij. q. v. ita et de his q vi vel me. c. sacris. not. gl. in. d. c. autoritate. nec silr in iuramento pmissorio excu sat leuis metus: nisi vt dictu est qn no habuit animum obligandi se. ¶ Decimus no obligat iurametu qn res [sect. 11]sup qua est iurametu factu no pdurat i eode statu: sed venit ad tale statu q temerariu esset tuc taliter iurare: puta qs iurauit q no efficiet miles vel negotia tor. vel no recipiet feudu a tali domino postea venit ad paupertate. ita q non pot viuere nisi efficiat miles vel negotiator et hmoi. ro q si a principio fuisset iste casus et iurasset iuramentu fuisset temeraiu. et ideo pot ppria autorita re cotrauenire. sm Arch. in. c. aiaduertendu. xxij. q. ij. Facit p hoc. xxij. q. ij. ne quis. et dicit gl. in. d. c. quemadmodum semp subintelligi in iurameto. s. si res i eode statu permanebit. Jde de illo q iurauerat reddere gladiu homini sane mentis que non reddet effecto furioso. xxij. q. ij. ne qs. Jte cu quis iurauit aliq accipere et illa cotraxit p vba de pre senti cu alio. Silr qn qs cu abudaret p misit tenere obstagia: nuc non pot nisi medicet. et eu no conuenit medicare non tnr. ar. c. qrela. et. ca. breui. e. ti. Secus sm Host. si eu no ddecet medicare vl si tpe iurameti hec conditio ierat. s. q oportebat medicare q tnr. Jte qn qs iurauit no mutare sepultura vl testm. q pot ex noua ca. j. Sepultura. Facit q no. Pa. i. c. vitate. diureiur. vbi dicit q si iurauit respectu dignitatis. vl alterus qlitatis exntis i iuratevl in illo cui iurat q illa deficiete no tnr. puta iuraui tibi qn eras eps obedire: nuc cu sis depositus no teneor. c. venerabile. de elec. vl iura ui taq canonicus vel scholaris ar. d. ca. venerabile et ca. cu inter. p. et qd ibi no. de renu. et tz fede. cosi. clviij. sz istud dictu suu limitat Pa. qn iurauit no simplr sz vt talis secus simplr: q sp obligat si verba iuramenti iportant. ar. xxxij. q. viij. c. vnico nisi vt dictu est veniret ad talem statu in quo si vellet iurare esset temerariu quod no. bene. ¶ Vndecimus qn est con bonos mores na [sect. 12]turales vtputa q pbet occasione deliquedi vt i. c. queadmodu pdicto et i regla no e obligatoriud reg. iu. li. vj. Ex e plum vir iurat no agere con vxore reruz amotaru: q no vzvt. ff. de pac. do. l. conue nire ro q tale iurametu pberet occasio ne mulieribus furadi. silr q iurauit non denuciare alique no tnr q est con bonu aie deliqntis et caritatis. ij. q. j. si peccaue rit et de iudi. c. nouit facit. l. si vnus. §. pa cta. ff. d pa. litat tn istd exeplu Host. in d. c. queadmodu verum q non tenetur ni si qn vellet denunciare solu propter co modu ppriu q sic no liceret facit. c. ad nram el. j. de iureiu. sz oz denuciet vel agat pp bonu coe principaliter et si secundario propter bonum proprium. ¶ Sed quid de accusatione vt. s. accu[sect. 13]satio §. vj. ¶ Duodecimus qn iurametu e con votuvl [sect. 14]iurametu vl pmissione prius facta vt in c. sicut ex lris d spo. et. c. quato d iureiu. et i. c. itellecto. e. ti. Jntellige si pmissio etia fuit simplex sz Ho. pa. et Jn. i. d. c. si cut quis postea inn. teneat conriu i. c. ve niens de iureiu. sz non e verum per. c. iuramenti. xxij. q. v. ¶ Sed querovtru actus gestus con primu [sect. 15]iurametu sit ipo iure nullus. Rn. pa. in d. c. intellecto q si actus depedet a mera volu tate iuratis puta q nullo iure phibetur sic tz. Vn dicit Jnn. i. c. dilecto de prebe. q si qs iurauit no alienare li bru et tn alienauit tz alienatio lz sit piurus. Facit. c. vltima volutas. xiij. q. ij. i gl. vbi tangit q q iurauit no mutare te stm si mutat tz sz lz sit periurius nisi in casu d q. s §. xij. Host. in. c. cu marthe d celebra. mis. tz q novz scdm testm. Sed Jo. an. i regula q semel placuit li. vj. tz q valeat: q nullo iure cauet q sit nullu factu p qd sit cotra iurametu qd veru e quado actus depedet a mera facul tate iuratis. Si aut dispositio actus non depedet a mera volutate iuratis puta q interdicit a lege fauore ipsius iuratis exeplu in muliere et minore q non possut alienare vel aliu contractu face re sine certa solenitate et tuc actus iuratus con pmu iurametu novalet ipo iure. et sic itellige gl. c. lz de iureiu. li. vj. ro q actus sine iurameto erat ipso iure nullus ob state prohibitione legis rone aut iura menti substineri non potest quia iam obligauerat se deo p primu iuramentu et sic sm iuramentum fuit illicitum et ide dic quando actus prohibetur ra tioe publice vtilitatis etiste est casus. d. c. intellecto. Dic ergo q sic lex seu statu tu no resistit actui iurato q si fiat cotra riu no est ipo iure nullus secus si resistit ita tz Arch. in. c. si a sede de pbe. li. vj. Gaspar. de calde. in. c. cu contingat de iu reiu. et Spe. de ep. et ve qd no. p cautela mulieru q timet ne inducat ad aliq fa cieda in eorum preiudiciu q iuret prius inmanu alicuius cora testibus se nolle ta les alienatioes vel renuciationes facere dumo qn contrariu faciunt inten dat no facere contra iuramentu primu s. no effectualiter renunciare sz soluver baliter q sic no erut periure in cosciaz eo q primu iuramentum intellexerut effectualiter no verbaliter solum. ¶ Decimatertia non est obligatorium [sect. 17]ametu qn ille cui est pstitu fragit fi de iutati sz no. sm pa. in. c. puenit el. ij. de iureiur. q qnq due obligatioes respiciut se adinuicem puta promisi tibi equu propter q alius pto misit mihi ce tu et sic si ego no seruo promisium nec ille tenebitur mihi de centu et sic intellige illd. Fraget i fide fides frangatur eide. ff. p socio. l. si couenerit i. fi. xxviij. q. ij. si infidelis. ff. de. offi. testa. l. institu ta. C. de pac. l. cu pponas la. ij. et sic intelligit dictu. c. peruenit. et. c. costitutus de penis ide dico qn coditionaliter pmisi puta iuraui ire roma si dederis ce tu si non duas no teneor q promissio mea no purificat nisi a tepore existetis coditionis. l. cedere die. ff. deverb. sign. Jnsti. d verb. ob. §. ex coditioali. j. qua doq aut obligatioes no referutur ad inuice sed ad diuersa. Exeplu promisi tibi simpliciter cetu et no ex hoc sz simpliciter promisisti mihi aliqd facere tuc licet ego no implea pmissum tame ali ter tenetur q no promisisti mihi ratio ne promissiois mee sed simpliciter et de specie ad specie non fit compensatio vt no. in. c. ij. de deposito hoc tenuit Cy. i d. l. cu proponas et sic intellige. c. noli. xxij. q. j. vbi dicitur q hosti seruanda e fides nec obstat. c. q deo patri xxxiij. q. v. de voto viri et mulieris vbi lz alter non tenetur seruare q ibi simpliciter quilibet eoru vouit deo non conditionaliter. et ei est obligatus. Additio. Secus si conditionaliter saltem tacite puta quia si de hoc cogitasset no vouisset q sic no tenetur per ea q dixi. s. iuramentu. iiij. in prin. et Jura. vj. §. j. in fine. ¶ Sz qd si ille cui iuraui no implet p [sect. 18]missum ex necessitatealiqua puta quia no pot. Rn. q nihilominus ego non te neor ad iuramentu saciut propter illd: q videtur tacite sub tali conditione iu rasse et hoc tenec doc. An. et Pa. in. c. sicut el. iij. d iureiu. et placet lz alij teneat hoc veru solu non teneri qn ex neglige tia alius non attendit vel ex volutate. ¶ Vtrum ille qui iurauerat seruire sub [sect. 19]certa mercede solueda quolibet mense non potuit iplere seruitiu propter defectu solutiois puta q no potuit stare in loco nunquid poterit agere pro interesse suo ex quo per eu non stetit. Rn. Albri. in. l. ediles. ff. de edil. edic. q sic. pro hoc bonus tex. in. l. si in lege. §. colonus. et in. l. qui operas. ff. loca. secus si non impleuit seruitiu cum posset quia non habebit salariu p predicta. l. ediles. §. j. et per. l. Julianus. §. offerri. ff. de ac. emp. et ven. ¶ Vtru iuras vel pmittens no expelle [sect. 20]re inquilinu possit expellere si nosoluit pesione. Rn. q sic sz Pa. in. c. tua nos d iureiura. Facit. l. qro. §. inter locatore ff. locati. vbi pz q si conductor preterit id q tenetur ex natura cotractus non tene ri ei locatore ex promissione locatiois. Jde dico in pre q pmisit no exheredare filiu. Jntelligit nisi crime ingratitudi conmiserit. l. qda cu filiu. ff. d vbo. vbl. et gnali ter sm Bar. in. d §. inter locato re Hic. §. facit ad oes cotractus in quibus aliqd vltra citroq pmittit vt quilibet non teneatur seruare q pmisit si p ad uersam parte no seruat id ppter q sut pmissa. d. §. offerri Silrsivir iurauit no dimittere vxore. Jntelligit nisi faciat cotra lege coniugij. vel si pmisit dote pot dimitte si no soluit. iuxta no. i. c. vras d dote post diuor. res. ite si iuraui teno of fendere intelligit. nisi cam offensionis conmiserit. l. q serun. ff. de vb. ob. Facit q notat in. l. cu pr. §. libertis. ff. d lega. ij. et q no. in. d. c. queadmodu in gl. ¶ Decimaquarta. Qn mandatu legis [sect. 12]vl superiorisvult conriu iuramento que iuraui tibi dare. x. Judex precipit ne ti bi dare debeaz ex aliqua ltia causa no teneor. ca. significauit de censi. l. fi. ff. qui satisda. c. vel de lege puta fuisti ex communicatus post iuramentum tibi factu de aliquo tibi dado no teneor ni si absoluaris de q tn dic vt. s. Excoicatio viij. §. xij. Jdeo in oi iurameto. sub intelligitur. Saluo iure superioris vel alterius sm Joan. an. in. d. c. queadmo duz facit. c. veniens. eo. ti. ¶ Decimaquinta. Qn iurametum est [sect. 22]in preiudiciu alterius puta canonici iu rat q si aliqs eorum efficiatur eps suabit qda in piudiciu epalis dignitatis. Na talis factus eps no tnr vt i. c. sicut e nris d iureiu. Jde dic si cardinales iurasset i piudiciu sedis aplice q assuptus i papa no teneret. Silr cu vir iurauit non stare cu ppriavxore. Jntellige pp odiu q no tnr et etia pp continetia. Sz tuc ad requisitione vxoris tnr reddere sed no exigere q illud e solu i preiudiciu suu vide q no. in. c. tua nos de iureiu. in gl. hocvr tenere Host. ta cre. Gof. et Jo. an. Jde cu qs pmisit tenere secretu q qn e alteri nociuu non tnr quin possit et de beat reuelare illis cui pnt pdesse et no obesse. xxij. q. v. hocvr sentire gl. i. c. ego de iureiu. silr intelligit q no tnr reuelare nisi pducat i teste: q sz Jnn. in. c. qualiter. et qn. el. j. de accu. tnr dicere et si cogitasset de hoc qn iurauit. Facit. c. q pleriq d of. or. li. vj. et. c. costitutis el. j. de testi. et. c. oliz de accu. Jte cu qs exi git iurametu ab aliquo de veritate diceda. Si talis e ho ferus de quo psumitur verisilr q pcedet no seruato ordine iustitie sic no tenet reuelare q scit et si posset pbare silr et quauis non sit crudelis sz q pcedet ordine debito no dz reuelare eiq no pot pbare ar. c. si pec cauerit. ij. q. j. et. ij. q. vij. pleruq hec Ro. illis tm q pnt prod esse sz no obesse teneret si iurauit ar. xxij. q. v. hoc vr. idez dic de eo q iurauit no pstare auxiliu ta li. intelligit. s. iniuste sz Joa. an. alleg. c. petitio d iureiu. et. c. primu d his q fi. a maio. par. ca. et. c. graue de excessibus p la. et si iurasset d iusto auxilo no dado no obligat q iuramtu no ligat ad illi cita et cotra ius. d. c. quato. eo. ti. ide dic de illo q positus i dignitate et alienas bo na iurat no reuocare q no tenet vt i. c. itellecto. eo. ti. q e piudiciu alterius. s. di gnitatis. c. cu contingat i fi. e. ti. c. ij. d pa. li. vj. Et hoc tene et si no iurasset pus no alienare lz gl. sentiat oppesitu i. d. c. in tellecto p pdicta et hoc itelligo in nota bili alienatioe p qua lediur dignitas notabiliter. Secus esset in re modica q ppriu e principiu donare. c. j. de dona. et in iurameto facto a pla. de no aliena do nisi cosulto papa non dz referri ad modica alienatione q iurametu no ex teditur adverisilrno cogitata. c. venies eo. setit Fed. consi. cc. iij. io iurametu filio ru fa. et minorum et vxoru et seruorum non valet in preiudiciu illorum q eorum cu ra hnt et ideo pnt ea irritare sicut et vota sm Nic. de ly. sup. ca. xxx. nu. Secus in alijs: puta voto castitatis sicut devo [sect. 23]to habes. j. votu. ij. ¶ Decimasexta. Qn iurametu est cotra lege positiua vl statutu et lz fuerit mul te opinioes vt recitat Pa. in. c. cu cotingat de iureiu. tn istud mihi vr verius dicendu circa istud qd aut lex positiua seu statutu aliqd phibet pp bonos mo res conseruados et cotra novalet iurame tu vt in regula no est obligatoriu de reg. iur. li. vj. Exemplu in muliere q viuete viro dedit fidez adultero de cotra hedo post morte sui viri cu eo no valet Et intelligo de bonis moribus naturali bus q sic lex est indispesabilis et inuariabilis. v. di. in prin. et. viij. dis. q cotra bonos. Secus in bonis moribus ciuilibus q iurametu cotra ipsos vz. c. significa te de pig. vbi valet iurametu cotra pactu legis comissorie aut lex seu statutu fudatur sup bono publico pricipaliter sic no tenet iurametu factu cotra. q pa ctis vel iurametis priuatorum ius publi cu remitti no potest ad hoc. l. ius publi cu. ff. de pac. Aut lex seu statutu no est fudatu in bonis moribus naturalibus nec sup bono publico principaliter. sed in odiu aliquorum et sic tenet iuramentum qn pot sine dispedio salutis implere. lz no sine dispendio rerum teporaliu vt i. d. c. significate et in. c. debitores de iureiur ide scdm qn lex principaliter est sunda ta sup fauore puato lz connter et secudario sup publica vtilitate q iurametu li gat et iste stasus pprie. c. ij. d pac. li. vj. et hoc qn no cotinet aliqua turpitudine con bonos mores nales: nec ex pte iuratis nec ex pte mae sr q pstat: nec con bonu publicu pncipalr. et ro qre teneat iu ramtu i istis duobus casibus est q iurado no peccauit q talis lex potiuse puilegia tiua q pceptiua. et io eius conriu no e i dispediu salutis etne: sz solu rerum tepora liu. aut si peccauit trasgrediedo. tn pot suare sine pcto. et io tz iuramentu. c. et si xps d iureiu. iucto. §. illicitu. xxij. q. iiij. secus aut eet qn est con bonos mores natu rales vel con ius publicum principaliter quia sine pcto seruari non pot. ¶ Vtrum tal conctus factus con lege vl statutuz [sect. 24]pnciplr fudatu sup fauore vt odio pua to. ita firmet iuramto qe heds obliget rn. sz pa. i. d. c. cu contigat q cois opi. e q sic iurametu coseruatoriu validat a ctu iualidu et ex eo orit actio vt i aut. sacra puberum. C. si aduersus ve. limita nisi dolo vivl metu sit iurametu extortu vt i ca. contigit. e. ti. et. c. lz. e. li. vj. et. i. c. ij. d pac. li. vj. et. d. anto. scra puberum. secus eet i iurameto itroductorio obligatiois. puta. iu ro tibi dare cetu nulla ca pcedente. q iste no e modus iducede obligatiois nisi i liberto vt i. l. vt iureiu. i pn. ff. d ope. li. et. l. fi. ff. dli. ca. et ibi Guil. d cu. et bar. i. l. iusiuradu la. ij. ff. d iureiu. et io no li garet hedes d iure. ciuili sz d iure canoi co si fuit inculpa no ipledi. et iurametu erat simplex. puta iurauit dare. x. et penituit d pctis suis credo q teneat p id quod dixi. s. heres §. v. ¶ Sz qd si i pdicta. l. vl statuto fudatoi sup boo puato vl odio dicat no valere contractu nuqd valebit si iurametu iterponat. Rn. q sic facit qd no. Jnn. i. c. ij. de regula vbi dicit q i istis spualibus ius naturale prefertur iuri positiuo. ¶ Quid si addat statuto q si suatu no fuit solenitasdbita psumit doluvl alia illicita caz. Rn. q si constat contractu eeverum et no fictitiu aut dolosu q ad ipz mino re et hmoi p q fit sic iurametu ligat ta i foro aie vbi credit p se et con se. vt i. c. signifi casti el. j. de homi. et no. i cle. j. d pe nis. q et i foro contetioso q cesiat ro statuti. Sivo fuerit dolus vl fraus tuc si sta tuto suberat ca presumendi dolu. vt q coiter i loco dcipiebat dolose minores tuc saluabit opi. bal. et bar. et aliorum q tenet iurametu no valere q no tollit psu ptione statuti legitime inducta setus esset si statuto no suber at causa psume di fraude. q tunc ligat iurametum. ¶ Sed quero eps statuit q qlibet cleri [sect. 27]cus absens reuertatur. j. certu die sub pena excoicationis clerieus de licentia epi iuerat ad studiu. et iurauerat credi tori suo no recedere an eius solutione qritur an obliget iurametu vel pceptuz plati seu legis. et vr q iurametu sit nul lu q cotra obedientia superioris non pot seruari sine interitu salutis. d. c. cu cotingat. et. c. ij. de pac. li. vj. sed Pa. i. c. venietes. d iureiu. dicit. et est dictu Joa. an. in mercurialibus in regula i malis pmissis li. vj. q ex quo cu licentia epi fuit i studio et p necessitate studij cotra xit debitu vedet se obligasse cu licetia epi. q vno cocesso cocedunt oia sine qbus illud no habet effectu. c preterea et c. prudentiam. de offic. dele. et. l. ad rem mobile. et. l. ad legatum. ff. de procura. et sic non debet recedere sed seruare iura mentum secus si sine licentia episcopi vel no pro necessitate studij. sed pro la sciuia q tuc iuramentum non valet co tra obedientiam superioris. Jdem dico in patre reuocate filiu qui predicto mo iurauerat. et ide de quolibet subdito. et facit p mercatoribus qui cotra phibitione suorum dnorum vadut ad certa lo ca phibita sz q p hibere pnt. vt i. l. fi. et q ibi no. ff. de decre. ab or. faci. et. l. mercatores. C. de comer. et mer. et. l. relegato ru. ff. de interdi. et re. et q ibi notatur q non poterunt se obligare ad ibi standum. nisi superiores tacite vel expresse consentiantr ¶ Decimus septimus. No obligat iu[sect. 28]ramentu quado iuramentu ponit sup cotractu simulato sz distingue secudu Pa. i. d. c. cu contingat q aut simulatio e d consensu vtriusq ptis ta sup conctu q su p iurameto et tuc si ex iusta causa puta iusto timore: vel q idigebat mutuo conce pit pignus i forma veditiois vt creditor lucraret fructus et sic no obligat iurame tu. q defuit cosensus. et fuit iusta ca simuladi ad hoc. c. j. qd metus ca. et. l. fi. C. no nu. pecu. Si vo iiusta ca fit. puta ca fraudadi gabellas vel aliter ad deceptione pximi simulauit vnu conctu esse aliu. etiurauit singula cotenta in instro vera. tuc eo ipo est periurus q simulatio intetatiois ex iniusta ca no excusat. vt no. in. c. iterrogasti. xxvij. di. sicut ille q pce vel ptio deposuit falsum. c. j. de cri. fal. et voles conuenire no debet audiri sz si iurasset solu no conuenire illi conctui que simulabat in deceptione pximi. lz grauiter peccauerit iurado i danu pximi. tn no obligat. q defuit consensus. vn respectu dei no exigitur absolutio a iura meto. ar. c. tua de spon. sed in foro coten tio so copellit obseruare. nec audit voles allegare turpitudine sua. et hoc veru inquatu est solu in preiuditiu suu et no iminet piculu aie. Aut simulatio solu erat super cotractu ex pte vtriusq sz iurametu iteruenit ne agat cotra tacite vel expresse. et ne cotractus feneratitius detegeretur. Additio Exeplu pignorauit resqs et tamen simulauit vendere vt mutuans faciat fructus suos iurauit non detegere pignoratitium cotra tractursz seruare: et tunc iurametu obli gat: et perinde est ac si iurasset soluere vsuras. facit qd no. Cy. i. l. si ex cautioe. C. de no nume. pe. vbi cocludit q iuras no opponere exceptione de non nu. pe. obligat lz simplex renuntiatio no vale ret: in foro tn aie si no habuit intentione obligandi se no tenet. vt dixi. s. Aut simulatio est de vno cotractu ad alium cotractu qui no pot seruari sine pcto vt cotractus simoniacus: lz cocipiatur sub alio cotractu: q tuc iuras scienter pec cat mortalr et tenet non seruare. xxij. q. iiij. per totu. Aut simulatio fuit pte iuratis tatu sup conctu solu ab eo simulato. vt q aliud gerebat i corde: aliud in verbis vel vsus est vbis duplicibus cal lide iurado et tuc sm pa. i. d. c. cu cotingat. itelligit sm intetione recipietis. et sic deus vr recipe. xxij. q v. quacuq. et. §. ex his oibus. et sic ligat iurametu sm distinctione de q. s. iurametu. iiij. in pn. ¶ Sz q remediu erit qn iurametu iter [sect. 29]uenit ne in conctu simulato vsure petant ex q iurauit no agere con tacite vel expsse. Rn. qd ad vba iurameti est recurredu q si vba excludut actu et exceptione tacite vel expsse tuc denunciet ecclesie q poterit eu absoluere. d. c. quemadmo du q si iurauit no denuciare non valet iurametu vt dictu est. intelligo quado pncipaliter facit ex zelo salutis pximi lz scdario ppter sua vtilitate. q si prin cipaliter faceret ppter sua vtilitate no credo tutus sit in conscia ex quo iurauit no denuciare: et sic intelligo et limito. c. primum. et. c. debitores de iureiuran. ¶ Decimooctauo no obligat iurametu [sect. 30]rone ipossibilitatis vl necessitatis aut magne difficultatis post venietis. Na de ipossibilita te dr ipossibiliu nulla e obligatio. ff. de reg. iur. de necessitate et magna difficultate dicut doc. i. c. qrela. de iureiura. et i. c. breui eo. q excusat a piurio. ro. q deus respicit aiz no manu. xiij. q. v. si qd iuenisti. et facit. l. fi. ff. q satisd. coga. vnde dicit Jnn. in. c. venerabile. de elec. q vrgete necessitate pot qs ppria autoritate frangere iurametu si no pot haberi superior a quo petatur ablolutio. xj. q. iij. intercessor. ¶ Sed qd si tpe iurameati credebat se [sect. 31]non posse iplere vel no habeat pbabile cam crededi q posset facere. Rn. hos. q peccauit mortalr iurando: q defuit in primo veritas in secudo iudicium. et sic est periurus secus si pbabiliter cre didit posse facere. ¶ Xix. no est obligatoriu iurametu qn [sect. 32]quis no habuit aim obligandi se cu iu rauit. puta quis ex dolo iductus iurauit q oino no iurasset nisi dolus fuisset: etia si dolus venit reipsa. q no tenet: facit. l. tres fratres. ff. de pac. et. l. si soror. C. de de colla. et Fede. consili. cxcv. vbi determinat filiam minorem seducta a fratri bus q renuciauit bonis paternis: credes q no valeat multo plusq dos sua. q no valet qn multo plus valet: q vbi dolus est ibi excludit volutas. l. j. ff. de dolo tenet. S. Bo. vbi. s. iij. ar. j. q vniuersaliter no obligat iurametu si aim obligadi no habuit: debet tame ideni tati pximi satisfacere si dolose decepit eu sm Ric. eade di. ar. j. q. ij. et an peccet mortaliter iurado. dic vt. s. §. ix. facit. c. veniens eo. et. c. quintauallis ibidem. ¶ Xx. Non obligat qn iurametu com[sect. 33]mutat in melius. vt in. c. puenit el. ij. de iureiu. sz hoc hz duas limitatioes. prima q hoc est verum qn vtruq no pot impleri sm. do. Anto. in. d. c. peruenit. Na tuc qn iurametu e ipeditiuu vel turba tiuu maioris boni licet sit tutu habere lniam a supiore tame no est necessaria q pot conuenire iurameto. allegat. c. comissum. de spo. et. c. lz de regula. allego. c. scripture. de voto. vbi hoc tz. Jnn. ap te facit gl. i. c. moachu. xx. q. iiij. et. xxxiij. q. v. noluit. secus esset si bonu iuratum non esset impeditiuu maioris boni. sz vtruq posset fieri q sine autoritate superioris no posset conuenire iurameto lz eps posset dispensare vt conue niat rone maioris boni sm Jnno. in. c. debitores eo. ti. similiter dic si esset dubiu an esset maius bonuz necessario requiri dispe satione epi. ar. c. j. devoto. scda limitatio est q vera est dicta regula qn iuramen tum no cocernit ppria vtilitate alicuius q si cocerneret no esset vera etiam si vnu sit totaliter impeditiuu alterius nec pdest in hoc autoritas superioris. Facit q no. in. c. qto eo. ti. et in. c. cu iter p. de renu. et Jo. an. in mercurialibus i re gula i malis. de reg. iur. li. vj. Na debitor q iurauit vna rez dare no potest da re meliorem aliam p illa iuuito creditore. l. ij. §. j. ff. si cer. pe. et insti. q. mo. tol. oblig. i pn. nisi velit in ppria religiois obseruantiaz commutare et vnu est im peditiuum alterius et hoc placet fauore religionis: et etiam sequitur pa. d. c. peruenit. ¶ Xxj. Non obligat iurametu sm ali[sect. 34]quos qn id qd iurat cosistit in facto vt teneat pcise ad factu. ro q sm aliqs de iure ciuili obligatus ad factu sufficit si soluat iteresse vt in. i. stipulatioes non diuidunt. ff. de vbo. obl. et in. l. si qs ab alio in fi. ff. de re iud. q sm coiter doc. tenet vel ad factu vel ad interesse et no precise ad factu. vt not. Bart. in. d. l. sti pulationes sz ego dico conriu. s. q pcise teneat ad factu de iure diuino et canonico et hoc intellige si pot impleri et no sit cotra bonos mores et aliqd pdictoru in quo no obligat iuramentum. et pbat hoc p. c. primum. et. c. qualiter de pac. et c. iurameti. xxij. q. v. Facit. c. licet. de vo to. et. c. ex lris. ij. de spo. et. c. nouit. de iudi. et dictu. c. si xps. et hoc videt sensisse Bar. vbi. s. qui vult q vbi obligatio de scedit a lege copellit qs pcise ad factu. ar. i. l. q liberos. ff. de ritu nup. cum si. Jde dicit si a testatore: nisi iducat spes seruitutis psone vt i. l. titio. §. titio et. ff. de codi. et demo. hec regula esset va qn qs pmisit factu alienu q no tenet nisi facere quatum in ipso est bona fide de spon. ex lris. nec obstat qd dictu est. s. Jurametu. iiij. §. j. q ibi no tenebat pci se stare snie sz vel parere vel pstare pena. et hoc etia no haberet lecum qn pmittes pcise intedebat se obligare ad paredu snie. vel pot dici q verum e q sufficit psestare interesse sine periurio qn factu esset inutile parti si prestaret vel est factu impossibile q tuc non obliga ret iuramenium sup tali facto pstituz. ¶ Xxij. Non obligat quado qs iurauit [sect. 35]seruare qd no e: puta iuraui seruare sta tuta intelligit de factis et si addidit q p ide iurametu pstitu obseruabit etia q fiet no obligat ad illa que fient ratio ne iurameti ita q sit periurus sz bn rone pmissionis obligabit. vt in. c. clericus eo. ti. sed iste casus non est rone eius qd no est sed q seruare futura non iurauit sed pmisit solum p iurameiu prius prestitum no tame tunc factum: et ideo si iuraret seruare etiam facieda tenere tur aliter esset periurus. ¶ Xxiij. Non obligat iuramentu psti[sect. 36]tuz circa ea q subdunt potestati alterius puta vxor q iurauit peregrinatione vel abstinentia. similiter seruus monachus et hmoi et ideo no pnt implere cu eis condicit a vero dno vel abbate et de hoc dic vt. j. votu. ij. facit qd. s. dixi. §. xxij. ¶ Xxiiij. no obligat iuramentu qn aio [sect. 37]euadedi solu qs aliqd iurat qd me. ca p latu. xxxj. q. ij. Lotharius in fi. vn q iurauit redire ad carceres si carcer est iniuriosus no tenet redire qd me. ca. c. j. secus esset si no esset iniuriosus q tenet etia si imineret periculu mortis sm gl. i cle. pastoralis. de re iudi. et Bar. in. l. relega ti. ff. de penis. Et io istud est veru quado vult euadere illud qd indebite sustinet et sic vt euadat iurat no intedens se obligare: secus esset si intedebat se obligare qn iurauit q tuc dic vt. s. §. ix. ¶ Xxv. no obligat iurametu quado iu[sect. 38]rametu e coditionale vel ppter cam: q nisi conditio extet vel ca non obligat. de condi. appo. c. verum. de iureiu. c. puenit el ij. et hoc itellige qn tota obligatio pone bat in conditionis euetu. vel pter causaz alias teneret. vnde iurans ire ad sctm Jacobu vt fratre suu videat et peccata sua redimat. lz frater suus decesserit tenet nihilominus ire ppter alia causam. ¶ Xxvj. No obligat qn singulares fir[sect. 39]mat statuta collegij cu iurameto dictis statutis sublatis p ipsam vniuersitate vt dicit Joa. an. in. c. j. de his q fi. a ma. par. c. q no obligat nisi remanetibus sta tutis vnde eis sublatis p vniuersitate tollit iurameti vinculu quasi iuramentu liget singulos vbi singulares cotraueniut. secus si conueniunt collegialiter tolledo statutu. Pa. vero in. c. dilecto. de pbe. distiguit et bene q aut singulares de collegio iurat vt singulares. et sic est va opinio. Jo. an. exeplu statuto cauet q nullus det voce matriculatus. Jurauerunt singuli seruare statutu. Similiter q nullus vadat de nocte statutu: iurat seruare statutum: certe q hoc cocernit obseruatia singulorum. ideo si collegium tollat statutu no peccabut cotrauenien tes q iurametu erat statuto accessoriu: et remoto principali remouetur et accessorium. Si vero iuramentum astringit eos ad obseruantiaz vt collegialiter sic sine periurio no possunt cotrauenire et collegialiter causa ronabili non subsistente. exemplu. vt in. d. c. dilecto. Nam canonici iurantes vt etia collegialiter no recipiat: q non est dubiu q vt singu li no possunt eligere canonicos. Paulus vero in cle. j. de regula. dicit si iurat statutum seruare q si collegialiter contra ueniunt no sunt periurij: q tollunt statutu: et per conns iuramentu. Si vero iurant seruare coteta in statutis specialiter: puta no ibo de nocte et hmoi no habito respectu ad statutu sic sunt periuri si cotraueniut qualitercuq Aduerte ta men q in casu in quo no possunt cotrauenire collegialiter dz intelligi nisi per causam cocernente fauore publicuz q sic possent cotrauenire no obstante iuramento q istud intelligit exceptuz vt no. Pa. in. d. c. dilecto et sm pdicta intellige glo. in. c. in his. xj. distin. ¶ Vtru successores in aliq collegio vel [sect. 40]vniuersitate in q predecessores fecerat statuta et iurauerat ea seruare teneant sub pena periurij talia statuta seruare. Rn. q no. q obligatio iurameti est pso nalis ex parte iuratis: nec extendit ad successores qtu ad piuriu: lz teneantur ipsum seruare. de solu. c. j. de vsuris. ca. tua. de iureiur. c. veritatis. sz ex pte eius cui iuratur trasgreditur persona: vnde pmittens obedientia prelato et successoribus eius non tenet iteru promittere successori: q est ei obligatus sicut anteces sori cui pmisit. Fallit i liberto q tenet et dz pfessione facere ifra annu nouo patrono. xij. q. ij. longinquitate. et. c. sepe fit no. Jnno. et Ber. in. d. c. veritatis. ¶ Vigesimusseptimus. Qn qs iurat i cau [sect. 41]te et hoc pp aliqua necessitate iplere no pt. xxv. dist. §. als ea demu. exeplu pone de matre que iurauit filiu verberare et hmoi minima q vr veniale tale periuriu pmissoriu q no vr deus acceptare cum maiori obligatione qua natura eo rum importet vt ibi patet. ¶ Vtru in depedetibus ab aio alicuius [sect. 42]vel coscia sit stadu eius iurameto. Rn. pa. in. c. vidua. de regula. q sic vt extra de sen. excom. c. si vero. el. ij. de homi. significasti. et. c. vidua. predicto q videt contrarium. q intelligit quando certa presumptio extrinseca coniecturat animum q tunc non statur in preiudicio alterius alias sic. # 6 Juramentum. vj. quo absolutione quis pot absoluere a iuramento licito tam ex parte iuratis q recipietis. Rn. pa. i. c. quanto de iureiu. aut iurametu fuit pstitum in materia spectate principalr ad papaz. vtputa cu canonici iurauerut no recipe vltra tale numeru alique in canonicu et hmoi et sic papa pot etia sine ca absoluere: q in tali iurameto intelligit excepta autoritas pape. vt in. c. venietes. e. ti. et hoc voluit Host. in. d. c. quato. Aut fuit prestitu i alia materia: et tuc aut est ad honorez dei pncipaliter. et sic sine ca nullus pot absoluere nisi solus deus et sic intellige. Joa. an. post vin. in. c. ij. de spo. Na papa no pot remittere sine ca obligatione deo qsita. ij. q. iiij. si manet. xxiij. q. iiij. si his q. Ex quo ifert q sicut papa no pot aliu absoluere i hoc casu: sic multominus seipm. c. fi. de insti. et. c. p vras. de iurepa. Aut sub est iusta ca sic ta papa pot q eps: et q eps possit sic no. Jnno. in. c. debitos. de iureiu. Et io subsistete iusta causa poterit eps comutare et interpretari sm do. Anto. in. d. c. quato. et Spe. in tit. de legato quado. s. dubitat de eius validate et alijs dubijs. et etia absoluere sm Jnno. quem sequit Pa. in. c. cu contingat eo. ti. sed est dria in ter papa et epm. q eps no potest nisi re spectu sue diocesis. papa vero respectu totius orbis vel respectu magnaru per sonarum aut magni dubij est requiren dus: et sic potest intelligi. c. venerabile. de elec. ar. c. si vero cu si. e. tit. Alius aut citra epm. vel q no hz epale iurisditionem no potest absoluere in iuramento sicut nec in voto dispensare. vt no. in. c. j. de voto. Sz que est causa legitima ab soluendi a iuramento pstito in materia spectate ad honorez dei. Rn. q propter scadalum euitandu. vt no. in gl. in. d. c. quato. et Jnnoc. in. d. c. venerabilem vel maior vtilitas. vt no. Jnno. in. d. c. debi tores. et est tex. in. c. peruenit. el. ij. eo. vel fubest alia iusta causa. de quibus. xv. q. vj. nos sanctorum. et. c. autoritatez. et credo q hoc sit relinquendum arbitrio ipsorum vt ex pdictis colligat quomodo in alijs debeant iudicare. Si vero materia in qua est pstitum no ptinet ad papa nec ad honorem dei. Sed comodum hominis: sic papa pot ex causa absoluere: vt in. c. quato. de iureiu. et in. c. ij. de voto. alias non: respectu laicorum sibi in teporalibus no subditorum. vt in cle. pastoralis. de re iudi. et qd no. in. c. q in ecclesiaru. oe consti. et in. l. fi. C. si con ius vel vti. pu. Facit qd no. j. Obedientia. §. ij. Similiter dic q potest eps ex causa legitima absoluere a iurameto licito. et di cit causa legitima quado inest turpitu do ex pte recipientis. vnde dicit pa. i. c. j. de iureiu. q si notorie constat de turpi receptioe poterit eps absq hoc q citet vel cogat suscipientem relaxare et absol uere: puta cogat eu qs ex metu exegit iu ramentu sup eo de q alias etia de iure tenetur vt exemplificat idem Pa. in. c. ad nostram. el. iij. eo. titu. Additio q iniuria sibi irrogat illa quado cu iurameto ad iuris obseruatia p metu et ideo ppter piculu periurij pot petere absolutionez. et sic extede. c. si vero eo. ti. Adde a ppositu eorum q in hoc. §. di cunt. s. de absolutioe a iurameto an qn et p que et quo petat et an possit peti per pcuratore et an requirat speciale mada tum. ego dixi de hoc. s. inver. absolutio. ¶ Vtru in omnibus pdictis in quibus [sect. 1]dixi iurametum no obligare possit qs propria autoritate conuenire. Rn. vt colli go ex Jnno. in. c. cu quidam. de iureiur. q quado est dubiuz an sit obligatoriu: tunc nemo preter autoritatem superioris potest cotrauenire: nec iudex secula ris in casu in quo est dubiuz inter doc. an sit obligatoriuvel ne pot se intromittere sed remittere a d iudice ecclesiasticum ita not. Pa. i. d. c. cu contingat. Quado vero no est dubiu de iuramenti obli gatioe tuc si pot seruari absq dispedio salutis dz absolutio peti ppter reueretiam sacrameti. Si vero sit in dispediu salutis: tuc pot ho ppria autoritate cotrauenire. et no. hoc q i dispediu salutis dr oe illdqd charitari dei derogatvl eius perfectio i vel disponetibus ad ea. Videt tn Pa. i. c. cu quide de iureiu. tenere no ee necessaria absolutione supioris etia quando potest seruari sine interitu salutis nisi solum ne notet de trasgressio ne iuramenti hoc est dicere propter sca datum et sie credo quado. s. est claruz q non obliget iuramentu quod no. ¶ Vtrum iuramentu qd concernit fauore iu [sect. 2]ratiu tm sit remisibile p eos q iurarut. Rn. Jo. an. i. c. ij. de spo. et Jo. de ligna. i cle. j. devsuris sic et facit. d. c. ij. Secus si cocerneret cultu deivel religionevl pie tatem puta iurarut duo sibi inuicez q religione intrabut q dicet duo psalteria vel q de lucro eorum dabut certa par tem pauperibus et hmoi: q no pnt sibi re mittere. Silr no pnt si sibi iurauerut id ad qd tenebant: puta q no furtu faciet q mercatores no falsificabut merces et hmoi. Silr etia no pnt remittere qn in rat sup aliquo faciedovl no faciedo qd no ptinet ad eu cui iurat sz simplrputa iuro tibi qd no negociabor vl no facia tale arte si tn tale iurametu respiceret in conmodu alterius puta coitatis aut alio ru no valeret vt dictu est. Silr no tenetur qn iurado de aliquo faciedo vl no faciedo intedebat si ille cui iurabat similiter faceret q sic si ille no seruat nec iste tenet facit qd no. ho. Jnno. et Ber. i c. puenit el. ij. et facit. c. sicut el. iij. de iuiuran. ¶ Vtrum vniuersitas q iurat aliqd serua [sect. 3]re vel non facere teneat qn maior pars facit. Rn. con. Rod. q qn iurarut habebat aliq conditione in mete sm illa debent seruare: puta si alijs oes vel maior pars seruabit et ego. si vero nulla coditio ne habebat sed dubitat an fuerit simplex vel sub aliqua conditioe tuc si iurametuz spectet tatu ad comodu iurantiu et me dietas vl maior pars seruat et hoc vergat in danu seruatium et lucrum no ser uantiu benigne interpretadu est q ali quibus no seruantibus alij no tenentur seruare. Si vero nullu icomodu partiu tur seruates no est tutu contrauenire sed denuciet plato vt vl cogat seruare vl si bi inuice remittere. Si vero cocerneret conmodu aliorum a iurantibus non posset nec sibi remittere nec alijs no seruanti bus non seruare sine periurio si simpli citer iuraret vel sub conditione dimittant incertu scilicet non seruando et ser uent quod est certum ¶ Vtru licite quis possit petere absolu[sect. 4]tionem a iurameto in casibus vbi tz. Rn. sm pa. in. c. cu contingat eo. ti. q aut iura metu cotinet tur pitudine ex parte suscipietis et maxime concurrete materia turpi sup qua prestatur sed ex partc iu rantis nullum imminet peccatu sic po test peti absolutio non obstante condi tione aduersarij casus est in. d. c. dbito res. ex quo patet q filiusfami. qui cu iu ramento renuciauit macedoniano po test petere absolutione in terris vbi comuniter hodie filij no inducunt ad tatum malum et hoc est tutius sm do. An. in. d. c. cum cotingat et placet Pa. quis posset de subtilitate iuris dici q non te net iuramentum si bene ponderetur. l. j. ff. ad mace. quia emanauit ad compes cendum libidinem peccantium. et sic p pter bonu publicu corporis et anime co tra quod iurametum nullu est ca. si diligenti de fo. compe. et. c. contingit. el. j. d sen. excom. Jte quia iuramentu no solu est nullu qn continet in se pctm sz etia qn pot pbere occasione peccadi. c. cu ab om ni de vita et hone. cle. et. et. c. nam concupicentiam de consti. et. ca. sicut ex literis de iure u. Additio Aut iuramentum nullam turpitudinem aliam habet nisi: quia est contra legem prestitum et in hoc distigue. Aut ei lex resistit propter fauorem reipublice principalr et no est necessaria absolutio q iurame tuz no valuit. d. c. si diligeti. Aut resistit pricipalr ppter fauore iuratis lz scda rio in fauore publicu vt in muliere minore. et hmoi et tuc si potest seruari sine dispedio salutis absolutio no pot peti c. si vo cu si. e. ti. qd intellige verum qn sine dolo. vi. vel metu sz spote et scieter est iu ratu. Si vero iurametu sit in conctu et dat enormis lesio lz iurauerit no contraueni re tame poterit absolutione petere q p sumit dolus. l. oes. §. lucius. ff. de his q i frau. cre. l. q testiu. ff. de proba. et nihil interest vtrum interueniat dolus a pro posito vl re ipa. l. si qs cu alr. ff. de ver. ob. et vba iurameti debet intellige ciui li mo. s. q no conueniat nulla roe vl ca ex ceptis grauibus lesioibus ar. l. creditor. §. lucius. ff. mad. Jntelligenisi scieter iuras. set q cessat dolus et re ipsa et ex pposito Et io no poterit. Sic etia no intellexit enormen lesione lz dixerit non conuenire neq magne neq parue: vt ponut no tarij no propterea prohibet qui possit petere absolutione de hoc vide. s. arbi ter §. x. Jurisditio secundu Azo. dicit a ditione quod est potestas et iuris quasi iusta et legitima ptas. De notatis in hoc etquotuplex sit iu risditio no. in aut. de defen. ciui. §. opor tet. bal. in. l. j. in prin. C. d ema. lj. Bar. et doc. in. l. iiij. ff. de iurisdi. oim iud. et q iu risditiois appellatioe venit ordinaria et delegata sm Alex. in ru. ff. de iur. om. iud. post glo. ibi. Et qd si vtruq. et. ij. l. j. eo. ti. notat quid sit iurisditio q est potestas de iure publico introducta cu ne cessitate ius dicedi et eqtatis statuedo. ¶ Jurisdictio sine cohertione no valet [sect. 1]de officio dele. ca. pastoralis. vnd dicit tex. in. l. fi. ff. de officio eius cui man. est iurisditio. sine modica cohertione nulla est iurisdictio. ¶ Jurisditione commissa omnia sine [sect. 2]quibus explicari non posset intelligun tur commissa similiter. ff. de iuris. om. iu di. l. ij. Jus est ars boni et equi. ff. de iustitia et iu. l. j. ius constare non potest nisi sit aliquis iurisperitus p quez possit quotidie in melius perduci. ff. de orig. iur. necessariu ius diuidit i ius na turale getiuz ciuile et publicum de hoc vide distin. j. p totum. et. ff. de iustitia et iure. p totum. Vtrum facta cotra ius va leant vide. j. lex. §. xviij. Juspatronatus est ius honorificum onerosum et vtile alicui copetes in ecclesia pro eo q de diocesani consensu eam construxit fundauit vel donauit ipse vel is a quo causam habuit se cundu ioan. an. et pa. in Rub. de iurepa. et. dr honorificu q ha bet honore presentandi rectore quia si ne eius presentatione si eps vel alius p latus instituit ipo iure est nulla p. c. de cernimus. xvj. q. vij. tz io. and. in. c. ij. de officio vic. li. vj. nisi qn patronus fuisset negliges in pntado q elapso tempore bn istituit papavo posset sine pu tatioe patroni et similr legatus de latere si pa tronus sit ecclesiasticus no tn posset pdictus legatus si esset secularis vid gl. in cle. p literas de preben. et iste est casus c. cu dilectus de iurepa. onerosum dr q patronus tnr defendere ecclesia ne bona idebite dilapident. xvj. qo. vij. filijs vnde pntatus reddere ratione d admi nistratione patrono itellige si patronus est ecclesiasticus no secularis vt no. i. c. cum et plantare de priui. et pa. in. c. ex li teris et. c. cu ppter. e. ti. no tn valde stricte dicedo qd expedat quotidie sz in ge nere ita no. pa. i. c. ex literis d iure pro. vtile dr etia q si veniret ad inopia tnr ecclesia ex redditibus vltra nec essaria remanetibus alimetare patronu pinguius q alios paupes. c. quicunq el. ij. ea. causa. et. c. nobis in fi. de iure pa. et no. q ius patronatus hns aliqn dicit patronus aliquado aduocatus et vicedomus custos guardiam habens eius alias presentationis vel processionis secundum Host. in capitulo preterea eodem titulo. et in capitulo in singulis in fine. de statu mo. et ideo supponunt pro eodem. Adde pro notatis in hoc §. et q ius patronatus potest gnaliter alienari: scz cu bonis vel cu castro. not. Pau. de cast. in. l. j. in fi. ff. de offi. eius cui ma. e iuris. arg. l. queda. ff. de acqui reru do. et Bar. in. l. hanc lege. ff. de cotrahe. emp. et Ro. sing. suo. l. inci. si vendo. no tn venit in gnali cofiscatioe bonoru facta p iudice laicu: vt p Colle. c. fi. ver. qd si patronus codenetur. de iurepa. et feli. c. qto. col. j. versi. vtru sentetia de iu. ¶ Quibus modis acquirit iuspatrona [sect. 1]tus. Rn. q ex tribus. ¶ Primu q fuda uit ecclesia. i. fundu a d edificanduz de dit. d. c. nobis et. c. abbate. xviij. q. ij. ¶ Scdm est ex costitutioe ecclesie cap. [sect. 2]monasteriu. xvj. qo. vij. et hoc intelligesi facit de cosensu epi cu alio modo eccle sia fieri non debeat de conse. di. j. Nemo de iure primo quonia et capitulo nobis fuit. xvj. q. vij. filijs. ¶ Sed qd si ad refectione dedit. Rn. q [sect. 3]non acqutrit iuspro. sm Lau. arg. ff. ne quid in loco pu. l. ij. §. vicinales qd verum est qn no est oino destructa. Secus si fun ditus erat destructa et de cosensu reparauit q pinde eet ac si de nouo fecisset de iude. consuluit et aut vt nullus fab. oratorij domi. §. j. sz primus qui edifica uerat amittat iuspatro. si non dederat fundu vel sm gl. in. c. qm eo. dote etia si de eade materia sit reparata. ¶ Tertiu est ex dotatione. d. c. filijs. et. c. [sect. 4]quicuq ibide et hoc itellige de dote data an consecratione q post consecratione no induceret q nulla seruitus. rei sacre pot imponi. ff. de serui. l. seruitutes. l. ij. .§. vlti. et quod humani iuris desinit ee seruitute non recipit. ff. coia predio. l. ca ueri. Tame Jnno et Host. tenet q si no habet dote et sibi det post consecratione q acquirit iuspatronatus q sine substa tia reru no posset ecclesie deseruiri. j. q. iij. si qs obie cerit et magis placet et no. q nisi det p dote vl rone dotis non ha bebit iuspronatus sz erit bnfactor sz pa. in. d. c. qm. Limitat et hoc ibid pa. q ex dotatione post consecratione efficttur patronus. Veru qn fundator no pot copelli ad ipsam dotanda sicut fit i istis capellis qd no. ¶ Vtrum possint esse plures in dote consti[sect. 5]tueda. Rn. Jnno. q sic et qlibet erit pro nus. vult et gl. lxiij. di. in summa et sic li mita gl. in. d. c. quicunq. q vult q das modicam dote no sit patronus q veru est qn vnus solus dat secus si plures sil dant sufficiente. Jde dic in fundatioe et edificatione et sic patet q multi essent patroni puta quia vnus dedit fundu alter edificauit alter dotauit vel plures edificauerut vel dotauerut. ¶ Vtrum ius pronatus transeat ad here[sect. 6]des. Rn. pa. i. c. j. de iurepa. qd sic etia ex traneos ita qd si pater insti tuit filiu in certa re et extraneu herede vniuersalez iuspatronatus trasibit in extraneu no in filiu et si plures sunt heredes in omnes trasit vt in. d. c. j. et. cle. fi. e. ti. et no solum trasit ad masculos sed etia ad feminas heredes. Facit cle. fi. d concessi. pbe. sentit gl. in. c. qm inuestitura. xvj. q. vij. et ideo filius q repudiauit hereditate prnano erit patronus sm Fede. consilio. cj. Et hodie dterminatu e p. d. cle. fi. q succedut no p capita sz p stirpes. vn si plures suc cedutvni ex duobus pronis et oes hntur loco vnius et lz vnus habeat plus de here ditate q alius dumodo non sit heres in certare constitutus equaliter erit pronus. ¶ Vtrum iuspatronatus possit diuidi inter [sect. 7]heredes. Rn. pa. i. d. c. j. qd no qualitercunq intelligat ista diuisio cu ipsum ius sit in corporale pnt bn couenire pa troni vt alternatis vicibus pntent. d. cle me. fi. Silr si hnt plures ecclesiaspnt co uenire vt presentet vnus in vna alter in altera: quia sicut diuisio permittit in tempore ita et respectu locoru et ista no est diuisio q phibet in. di. c. j. de iure patrona. ¶ Vtrum iuspatronatus possit adiudica ri vni ex heredibus. Rn. pa. i. c. querimo nia eo. ti. q no q si equalr diuidut no apparet quare hoc. Si iequalr diuidut et tuc si dat p restauratioe illi q minus hz illicitu est et simonia cu. c. pterea eo. ti. ¶ Vtrum ius patronatus traseat cu vniuer [sect. 9]sitate bonorum. Rn. q sic. xvj. q. vij. nemini et. e. t. c. ex lrs. et. c. cu seculuz de iurep. ¶ Vtrum transeat donatioe. Rn. q sic. c. ex [sect. 10]insinuatioe et. c. cosultationibus eo. ita tn q si est laicus no pot donare cuicun q laico aut clerico recipieti noie pprio sine licetia epi vt in. c. nullus. et in. c. pte rea eo. ti. sicut fit aliqd aliud ius spuale. Si vo donaret ecclie aut loco religio so tuc sm coiter doc. pot sine licetia epi vt no. in. d. c. nullus. et. c. ex insinuatioe. et ca. illud. et. c. vitico eo. ti. li. vj. ¶ Vtrum possit dari in feudu. Rn. q sic [sect. 11]cum vniuersitate. c. cum seculum eode ti. sed specialiter no. ¶ Vtrum veditioe transferat. Rn. q si spe [sect. 12]cialr vedat est simonia si emit intetioe vt possit presentare que velit vel priua re et dzspoliare ille q emit et ecclia dz ee libera sz Jnn. Si vo emeret cu vniu er sitate tpaliu cu qbus trasit etia iuspatronatus no est simonia sm Hos. et cal. vt pz ex. c. ex literis eo. ti. quod verum credo cuz no emit principaliter talia bona tpalia propter iuspatronatus conndum q si pn cipaliter propter hoc emeret esset simo nia. ita no. pa. in. c. q clerici eo. ti. Jte sz Jo. an. c. vnico. e. li. vj. si dicat vedo tibi villam et iuspatronatus qd habeo in ea non valet veditio secus si simpliciterve dit villam vt in cle. pastoralis de re iu. Et ideo emptor vel feudatarius cu acquirant directu vel vtile dniu reru simi liter acquirunt iuspatronatus licite sicut alios fructus habent. ff. de contrahen. emp. l. in lege. §. dolia. ¶ Vtrrum vendes oia iura q hz in talivil la q no est sua intelligat vendere iuspa [sect. 13]tronatus qd ibi hz. Rn. q non q ad hoc vt traseat opz q res q vedit talis sit q etia sine expssione vniuersitatevel iuspatronatus no contineat sicut se villa vel castru qd in se continet honore iurisdi tione districtu et iuspatronatus. ff. de v. sig. l. pupillus. §. territoriu. sz qn dicit ve do tibi oia iura resoluit hecvniuersalis in singulares. i. vedo tibi hoc et illud cu iuspatronatus sic no possitvedi sic in tali vniuersali no coprehedit Sz si sit aliqd vniuersale q multa iura in se cotineat vt est hereditas bene transit cu illo ius patronatus. ff. de pe. he. l. item videdu. .§. fi. et duobus sequentibus. ¶ Quid sivendat qs palati uvbi habet [sect. 14]capella q forte hz multa priuilegia et multos redditus transiet iuspa. cu palatio. Rn. q sic. ar. l. si mercede. §. si eum fundu. ff. de ac. emp. q ad capella no e nisi p palatiu cotrariu: no. Host. et Jnno. in. c. ex literis eo ti. ¶ Vtru possit pignori obligari. Rn. ve [sect. 15]rior opi. e Jnno. q no etia cu vniuersitate q cu creditor no possit vti pignore sivacaret ecclia nemo posset pntare. ¶ Sz infra qtu tps dz pronus pntare Rn. q si est laicus hz quatuor meses si clericus sex a tpe vacatiois. c. ea te decet eo. ti. et est tex. in. ca. vnico eo. li. vj. [sect. 17]¶ Sz nuquidpoterutvariare. Rn. q sic si est laicus anteq eps confirmet vt in ca. quod aut et. c. cu aut. et. ca. pastoralis eo. ti. si est ecclesiasticus patronus non po test variare postq presentauit. d. ca. pa storalis cu. c. predictis eo. ti. [sect. 18]¶ Vtrum pntans indignu priuet iure pn tandi. Rn q si est clericus q pntat indignu priuat ea vice. tex. est in. c. sicut in fi. de sup. negli pla. et. c. iij. de ecc. edifi. Si vo e laicus no puatvt elicit subtiliter d of. or. c. cuvos. hoc tz Jnn. et Ho. et ber. i. d. c. cu vos. et Arch. in. c. suscepti de pre ben. li. vj. peccat tamen mortaliter scie ter presentado indignuz q infideliter agit in officio sibi commisso vide admi nistratio. ¶ Vtrum qs possit pntare sei psuz. Rn. q [sect. 19]no sed bn filiu dumo sit idoneus. facit. c. p vestras. eo. ti. et ibi no. ber. Host. et pa. ponit in. c. consulit. e. ti. Similiter possut psentare vnu ex seipsis. Facit. l. vbi ad sunt. ff. de tuto. tz glo. in. d. c. consuluit. ¶ Vtrum pntatus a maiori parte pro noru sit amittendus. Rn. pa. in. ca. quoniaz. e. ti. q aut presentatio fit ab istis sicut a collegio et tunc requiritur maior ps respectu totius capituli secudu Jo. an. et vr tex. i. c. ec. el. j. de ele. aut psentatio fit ab istis vt a singularibus. vt coiter fit a laicis et tuc admittit q psentat a pluribus. verbi gratia sunt sex patroni. tres psen tant admittitur q presentat a tribus vt a pluribus presentatus qd bene nota q facit ad multa. ¶ Vtru oporteat q sint simul qn volut [sect. 21]psentare. Rn. pa. in. §. c. qm. q si agut vt collegium oportet oes vocare. aliter po terut cotenti annullare psentatione. Si vero agunt vt singuli Fede. cosi. xcvij. tenet q no. Sed bar. in. l. oes ppli. ff. de iusti. et iure. tz q siue a collegio vt collegium est. siue a pluribus vt singulares cosensus est explicandus dumo maior pars preiudicet minori semp debent si mul esse. p. l. iurisgetiu. ff. de pac. et hoc e verius quo ad vocationez: quia forte si fuissent psentes induxissent ad consensum alterius. et pro hoc facit. c. ij. et quod ibi notatur. de arbi. lib. vj. ¶ Sed qd si duo tm sunt patroni et du[sect. 22]os psentat. Rn. Jo. an. i. c. cu aute eo. ti. q eps poterit que voluerit eorum instituere et est bona glos. in. c. si plures. xvj. q. vij. hoc tenet Jnn. i. c. j. eo. et cal. et car. in. d. c. cum autem. et pa. in. c. eam te. eo. ti. et placet. licet alij. cotrarium teneant. ¶ Vtrum patronus possit aliqd exigere [sect. 23]puta aliquos cereos in cognitioe iurispatronatus. Rn. pa. in. c. preterea. eo. ti. q no nisi tpe fundationis a diocesano istud fuisset sibi reseruatuz. nec valet si ipe patronus fundado sibi aliqd seruitiu reseruet nisi eps autoritatez prestiterit: vnde si eps autoritate pstitisset posset tale ius vedere titulo remanente apud eu. et hoc credo verum si dedit dote pin guem et abundante: secus si solu necessaria ad substetatione ministrorum. quia tuc nullu seruitiu poteris sibi retinere. ita no. pa. i. c. j. de ce. fallit hoc quado lo cus religiosus pprijs expensis ecclesia edificauit q tunc talis locus hz i ea oia teporalia sicut eps spualia vt de pri uile. c. cu et platare. et etia ius presentan di. de supplen. negli. prela. c. sicut. ¶ Vtru liceat clerico suscipere ecclesiaz [sect. 24]de manu laici patroni. Rn. pa. in. c. pre terea. el. j. eo. titu. q no. et si facit peccat mortalr. et lz no sit suspesus et ipso iure. tamen dz coione priuari. Ex quo infert pa. q si talis impetrat a papa: no expres so q prius habuit a laico non valet. ex quo dz coione priuari. vt in. d. c. pterea. et. c. postulasti. de rescrip. ¶ Vtru laicus edificas capella in ecclia [sect. 25]et ea dotas acqrat solu sibi iuspa. an ecclesie simul. Rn. pa. i. c. ad audietiaz de ec. ed. q ecclesie simul. q non potest negari quin ecclesia ponat fundu ex qua dotatione iuspatronatus acquirit. ca. pie mentis. xvj. q. vij. et ideo simul cocurret cu laico in presentatione. Silr si clericus edificat ex bonis ecclesie capella no ip se vel paretes eius acquirunt iuspatronatus sed solum ecclesia ex cuius bonis est edificata. ¶ Vtru ex delicto patris publicatis oi[sect. 26]bus bonis eius priuet filius iure patronatus qd habebat ptz. Rn. q si publicatio fit ab imperatore vel iudice seculari no priuat iure patronatus nec p aliquo crimine etia lese maiestatis pot iperator priuare laicu ipo q hz istd a papa. Jta no. gl. et Archi. i c. filius. xvj. q. vij. itellige hoc veru qn no est in aliqua vniuersitate seculari. q si esset ex priuatioe illius vniuersitatis secularis transiret. et vide bo. gl. i. c. latis puersuz. lvj. di. q di cit q licet pr comiserit crime lese maiestatis. Ex quo filij efficiunt infames. l. qsquis. C. ad. l. iul. maie. vj. q. j. si qs cuz militibus. Filij tn clerici no efficunt infames. et no pdut bnficia. et sic nec iuspa tronatus etia filij qui no sunt clerici ni si cum vniuersitate. ¶ Quid si laicus hz iuspatronatus cum [sect. 27]ecclia simul habebit nec sex menses ad pntadu. Rn. sz Jo. an. et Arch. i. d. c. vui co. e. ti. lib. vj. q sic ita q ratioe coionis priuilegiu ecclesie trasibit ad laicuz ad instar eius qd dicit de eo q hz rem coem cu pupillo q no pot vsucapi vel pscribi pupillum. vt in. l. si coem. ff. quemadm. ser. amit. ita ecclesiaz cosequit qd per se coseq no posse de coce. pben. c. pe. idem dic qn clericus et laicus hnt pntare q hz tps sex mensiu sm pa. in. c. ea te. eo. ti. q maios dignu trahit ad se minus dignu c. q i dubijs. de cose. ec. vel alta. et hoc tz Jo. an. lz host. aliter. Et itellige de prono eccliastico q hz ius patronatus rone ecclie: q si haberet rone patrimonij eet idem p oia sicut in laico sic et in clerico c. cu dilectus eode. et gl. in cle. fi. e. ti. not. Pa. i. d. c. ea re. et i. d. c. cu aut qd not. Justitia sm q est habitus virtutis pot accipi quatuor modis sm Ri. in. iij. di. xxxiij. arti. v. q. iij. ¶ Pri mo coissime. s. p qlibet rectitudine animi et sic qlibet virtus est iustitia queda. et sic diffinit ab Ansel. lib. de vitate. c. xij. Justitia est rectitudo volutatis pro pter se seruata. ¶ Scdo p rectitudine p qua ho iustificat i cospectu dei. s. p cha ritate. et sic diffinit ab Aug. li. lxxxiij. q. lxj. iustitia q p cetera diffundit est dilectio dei et pximi. ¶ Tertio p qlibet vtu te ordinata p iustitia legale ad bonum coe et sic est ide cu qualibet vtute differens tn sm ronem. ¶ Quarto p habitu determinate voluntate ad firmiter volendu seruare rectitudine debitam in operatioibus q sut ad alteru et hoc dupli citer: aut ad alteru vt est psona singula ris. et sic est iustitia particularis distincta p essentia ab alijs virtutibus q sic pt diffiniri. iustitia est costas et ppetua volutas ius suu vnicuiq tribues. ff. de iustitia et iur. l. iustitia. Alio mo ad alterum: qd e coitas et sic e iustitia legalis. et hec est oi vtuti gnalis inquatu pcipit oia exteriora cuiuslibet vtutis ad bonu coe referri. sus q vult philo. v. ethi. ix. Est tn vna virtus spalis distincta in essentia ab alijs vtutibus: vnde no est generalis alijs p pdicationem. sed per virtutem. ¶ Que sunt ptes eius subiectiue. Rn. sz [sect. 1]Philo. v. ethi. due. s. comutatiua q dirigit vna puata psona ad alia i his q consi stut mutuo iter duas psonas adinuice. Alia distributiua q e ordo eius qd e coe ad singulas psonas qua dirigit iustitia distributiua cotu sm pportionalitate. Justificatio imperij quatuor requirit. primum motum liberi arbitrij: contritione animi: infusione gratie. et remissionem culpe. LAicus dr a laos grece et latine populus sm Jsi. vij. ethi. et sunt illi q pnt hre vxorem. possidere pprium de quibus. xij. q. j. duo. De notatis i hoc. §. et q laicus offendes clericu sit fori eccliastici no. in aut. ite nulla. C. de epis. et cle. et Bar. in. l. cun ctos populos. q. viij. C. de sum. tri. et no pot esse rector vniuersitatis clericorum. et quid si in ea sunt laici. bar. omnino i. l. fi. de colle. illici. q laicus etia maximus est minor clerico etiam modico vt not. Spe. in ti. de rescrip. psenta. §. ix. versic. quid si quis nomina. ¶ Vtruz laicus possit esse pcurator: vel [sect. 1]syndicus rerum eccliasticarum. Rn. Pa. in. c. decernimus. de iudi. Colectarius dicit qd generalis administrator esse no potest loco plati absentis illius qui reputatur absens vt est minor. vt in. c. ij. de eta. et qualita. or. Sed si prelatus p sit spualibus. bene pot committi cura temporalium laicis maxime vbi clericus no reperitur idoneus. allegat no. per inno. Additio q dicit q laicis gnalis administratio comitti no po test vt sup oes dominent. sz spalis qua ruda rerum administratio comitti pot ita vt superior administratori respondeat. et placet pa. q allegat gl. in. c. iudicatu. lxxxix. di. Et ideo dictu. c. decernimus. loquit q no pot esse economus. i. hre generale administratione oim bonorum eccle siasticorum tam teporalium q spiritua liu et sic psit oibus. sed bene pot esse economus ecclesie in teporalibus. c. in noua xvj. q. vij. hoc idez tenet Gaspar. de cal. et Host. et Jo. an. in. c. vnico. de sindico. ¶ Vtru possit esse pcurator clerici laicus [sect. 2]ad eligendum. Rn. q non. vt not. doc. in. d. c. decernimus. q vbi habet exerce re actum spualem. iudicio suo non pot costitui laicus. vt no. Jo. an. in regula. qd alicui suo non licet. de reg. iur. li. vj. et sic limita. c. primum. de procura. li. vj. vt solum habeat locuz in iudicialibus vbi etia i causis spiritualibus admittit ad agendum et defendendum. ¶ Vtrum possit laicus esse vicarius epis [sect. 3]copi. Rn. sm doc. q no vt no. i. d. c. i noua. et in. d. c. cotingit de arbi. et in. c. vno de syndico. Facit gl. in. d. c. decernimus. q dicit q cause spirituales no possunt committi laicis etiam tanq delegatis per episcopum. Et hoc intelligo q non potest esse vicarius episcopi in spiritualibus: secus si episcopus habet iurisditionem temporalem in loco: quia bene potest laicum suum vicarium facere: vt in. c. fi. ne cle. vel mo. libr. vj. sed in spiritualibus tenent doc. q nec etia clericus coniugatus. Joannes de cle. coniuga. et in. c. vnico. de cle. coiu. li. vj. ¶ Vtru laicus possit predicare. Rn. pa. i [sect. 4]d. c. decernimus q sic. si committatur ei ab episcopo. vide bonam gl. xcvj. d. c. bene quidem. facit. c. cum ex iniucto. de here. vide glo. in. c. addicimus. xvj. quest. j. sed non teneas dum dicit etiaz mulierem. Latria grece idem est q religio latine secundum aug. x. de ciuitate dei. c. iiij. vnde dicit ibidem q cul tus deo debitus quatuor nominibus nominatur duobus apud grecos. scilicet Latria et theulebia idest cultus diuinus vel bonus. et duobus apud latinos. scilicet religio et pietas qui correspondent prefatis duobus. Differt tame latria proprie a theusebia: q hec re spicit cultum dei interiorem qui proprie pertinet ad virtutes theologicas: sed latria respicit seruitutem exteriore que pertinet ad iustitiam vt elicitur a sancto. Bo. in. iij. di. ix. q. ij. ar. iij. etsic est virtus cardinalis proprie. et quando aliqui docto. dicunt q est virtus theologica intelligitur secundum quod est theusebia. ¶ Qui sunt actus latrie. Rn. q sunt due [sect. 1]spes actuu latrie. ¶ Prie species actus suat illi quos pducit mediatibus virtutibus quibus impetrat ordinas eos in dei reuerentiam: et sic religiois actus per modu imperij ponitur Jaco. primo esse visitare infirmos. qui est actus elici tus a mia et immaculatu se custodire: q elicitur a temperantia. ¶ Secude sunt illi quos producit per se et immediate per quos homo ordinatur tantum ad deum. et inter hos habet aliquos interiores tanq principales. et per se: vt est deuotio et oratio. Aliquos vero exterio res quasi secudarios et ordinatos ad in teriores quibus ipsa vtitur quasi signis ad excitandum metem ad actus spuales: et in aliquibus horum exteriorum cor pus ad veneradum deo exhibet vt in adoratioe. Jn aliquibus vero deo de re bus exterioribus offertur et hec vel promittedo: vt in votis: vel in dado. vt in sacrificijs: oblationibus: primitijs: deci mis: et huiusmodi. ¶ Vtru sacrificium sit latrie. Rn. q triplex est sacrificiu. ¶ Primu bone opera tionis. et istud est oim virtutu ¶ Scdm orationis. et istud virtutu theologicarum est. ¶ Tertium est immolatiois et istud est latrie spirituale. Latro in quo differt a fure. Rn. q la tro furatur de die: sed fur de nocte. Jura tamen sepius vnum pro al tero accipiunt. vt patet in capitulo pri mo de homici. Adde hic dictis q latro dicitur qui per viz furatur sed fur qui clam aufert. Barto. et docto. in aut. sed nouo iudice. C. de fer. fug. per text. in aut. vt nulli iu dicium. §. succes. et possunt latrones etiam tempore feriato puniri. l. prouiu ciarum. C. de ser. et debet latro famosus furca suspendi. l. capitalium. §. famosos. ff. de pe. ¶ Quis dicatur puplicus latro vel de [sect. 1]populator agrorum. vide infra immunitas. §. xvij. Laudemium est quedam solutio quinquagesime par tis vel estimationis rei fienda domino ab eo qui de nouo acquirit emphyteosim de quo dic vt infra emphyteosis. §. xxxiiij. Dicitur et alio noie laudemium. vt p Bar. in. l. et ideo in prin. ff. de condi. fur. Lectoris officium est lectiones pronunciare et ea que prophe te pronunciauerunt populis predicare. xxv. distinctio. perlectis. et. xxj. distin. cleros. ¶ Quomodo debet ordinari habetur. [sect. 1]xxiiij. distin. c. lector. sed melius in pastorali episcopum. # [1] Legatum quid est. Rn. q est donatio quedam a testatore re licta sed ab herede prestanda quia debetur post morte testatoris et post aditam hereditatez ab herede colligitur. Jnsti. de leg. §. s. et hodie fideicomissuz et legatum fere ide sunt et fere ad equata sunt et qcqd iuris est in vno est etiaz in alio. ff. de leg. j. l. j. sed fideicomissum dictu est quia olim fideicommissa pendebant ex fide heredum et ideo fideico missarij dicuntur quibus legata solueda fideicommittutur: dicuntur etiaz te stamentorum executores. De notatis in hoc magno. §. et q le gatum differat a fideicomisso. no. glo. insti. de leg. §. sed no vsq. gl. in. l. j. et ibi Cy. in. ij. oppo. et in. l. ij. in. iij. opposi. C. communia. de leg. Bar. in. l. j. post pn. versi. oppo. sede. ff. de leg. j. et an dicant legata onera heriditaria. no. gl. et Bal. q sic in. l. j. et. ij. C. ad trebel. et in. l. hereditarium. C. de act. et obliga. ¶ Quis pot legare. Rn. q solum illi q [sect. 1]possunt testari. ff. de le. j. l. ij. et q pnt testari vide. j. testametu. §. j. Legatu eniz relinq no pot nisi in testo vel codicillo. Vn testari codicillari et legare ad hec eqpolent vt q pot vnu possit et reliquu. ff. de inre codicil. l. diui. §. codicillos is demu fallit hoc in legatis ad pias cau sas. vt. j. legatum. ij. §. vij. ¶ Cui pot legari. Rn. q regulariter il[sect. 2]li soli q pot heres institui et q pot institui vide. s. heres. §. xxv. et q sit persona certa aliter non valet. l. vulgo. ff. de sta. homi. fallit tamen hoc in aliquibus ca sibus de quibus in. §. sequentibus et le gatum. ij. §. ij. ¶ Sz nuqd pr possit legare filijs spu[sect. 3]rijs rone alimentorum vel relinquere dotes filiabus spurijs cu dos succedat loco alimetorum q tn spurij no possunt institui heredes. Rn. q sic sm Bar. i aut ex complexu. C. de ice. nup. vide. s. filius. .§. iiij. ¶ Vtru fratribus minoribus possit lega[sect. 4]ri. Rn. q sic cle. exiui. de ver. sig. §. cupie tes. dumo no sit valor hereditatis vel tata eius pars q presumat fieri in mo et forma legati trauduleter p successioe hereditatis de qua non sunt capaces. ¶ Vtrum cu legat fratribus mendica [sect. 5]tibus anniuersariuz perpetuum liceat eis recipe. Rn. sm Pe. de pal. i epla ad magistru or. pdicatorum q sic recipiendo gratis et petedo extra iudiciu: q hoc no est habere redditus sed in iudicio pete re ea tanq redditus sibi debitos est co tra pfessione eorum. Jdem dicit de cesibus annuis ac etia de redditibus fratru ad vitaz. Farinerius ordinis minorum generalis in costi. dicit q no lz fratribus idu cere alique ad talia legata facieda q si facta fuerint in iudico no petat quasi tacite innuat qd dicit petrus q extra iudiciu peti possut p modu eleemosyne. Nec ob. q dicut aliq no licere qn das sciret no teneri se ad talia dada et tame ex sua liberalitate dat q licet in coscietia ille teneat sm q. j. dico et propterea det nihilominus fratres ea petere pnt extra iudiciu p modu eleemosyne sicut liceret petere eleemosyna ab illo q hz vltra necessitate sui status: q quis ipse teneatur facere eleemosyna non tame p hoc sequit quod frater minor no pos sit ab eo petere. Aduerte tn qd annuos redditus ad modicu tps. s. decem annorum legatos pnt petere medicates in iudicio exceptis fratribus minoribus q lz de talibus sint capaces no tn possunt in iudicio. talia p se petere. vt in. d. cle. exi ui. §. verum de vb. sig. Similiter sunt capaces annui redditus etia imppetuu qn est ad certu vsum diuini cultus. puta vinu p missis frumetu p hostijs fiedis et hmoi. sm. d. Car. i. d. §. et Fede. de senis. secus pro victu vel vestitu. ¶ Vtrum quis possit legare ecclesie co[sect. 6]struedo. Rn. pa. in. c. nos quide d testa. q sic sed non donare q no valet dona tio facta loco costruendo. c. abbate sane de re. iur. li. vj. Ro diuersitatis poni tur a bar. in. l. seruos ad custodia. ff. de ali. et ciba. le. q doatio requirit psona et scietia ideo absenti lz possit donari no tame fit dns anteq sciat. l. absenti. ff. d dona. c. sit tibi absenti de prebe. li. vj. sz absenti et etia incerte persone pot lega ri dumo ex euetu possit certificari. l. cu pater. §. surdo. ff. de leg. ij. secus si certificari no posset euentu: q no posset ei legari vt no. gl. in. d. c. nos. ¶ Vtruz legatu factu ecclesie scte Ma[sect. 7]rie cu plures sint sit nullu. Rn. pa. i. c. iudicate de testa. q no sz dabitur ecclesie parochiali si sic nominatur vel pau periori que tale hz nome Pa. dicit q si nulla ecclesia sancte Marie sit i loco da bitur ecclesie cathedrali facit. l. q conditio ff. de codi. et demo. vbi si testator mada uit aliquid fieri in foro et no dixit i quo intellig itur d foro illius municipij vbi habitat et hoc de autoritate epi et executoris. Similiter quado legat ecclie fiede et no dr de loco eps et executor puidebut de loco vbi debeat fieri et hoc fauore pie cause nisi aliter constet de me te testatoris. ¶ Quid si legatarius moritur ante coditiois euentu. Rn. Pa. in. d. c. nos qde [sect. 8]q aut legatu est factu perso ne intuitu seu conteplatione aie puta q alij psone fuisset relicturus tuc deficiente illa psona debet conuerti relictu ad aliu piu vsum vt voluntas defuucti vel effectu impleatur sicut dicimus in legato facto ad aliquid faciendum in ciuitate pro. pter perpetua memoriam defuncti qd alibi fiet si i loco vbi ordinauerat fieri uo possit vt. l. legatu. ff. de vsufr. leg. Si vero relicrum fuit coteplatione psone vel colligij certi no habito respectu ad piam causam tunc deficiente legatario expirat legatu et remanet apud gra uatu vt in. l. pater. §. tusculanus. ff. de lega. iij. C. de cadu. tol. l. vnica. §. si aute aliqd sub conditione. si autem dubitat an habuerit respectu ad animamvl ad personem tunc i dubio fauore religionis debemus psumere q ad piam cau sam reliqrit ar. l. sunt persone. ff. de reli. et sumpti fune. et hoc no. etsequitur bar. in. d. §. tusculanus. Et hec deputatio ad aliu vsum pium debet fieri de consensu episcopi et heredis sil. di. l. legatum et no. in. cle. quia contingit de reli. doc. et facit ad questionem legati facti puel le pro ea maritanda que moritur an sit dandum alteri quia si factum est intui tu persone puta: quia seruiuit et huiusmodi non dabitur alteri. Si vero intuitu anime sic dabitur alteri et similiter de quocunque legato quod no potest consequi suum effectum quod nota. ¶ Vtrum legatu factum duobus re co [sect. 9]iunctis si vnus repudiat vel moriatur viuo testatore vel deportetur et hmoi accrescat alteri. Rn. Pe. de perusio i tra ctatu de canonica portioe episcopi q sic. l. re coiuncti. ff. de lega. iij. et. l. vnica. §. his ita. C. de cadu. tol. non autem ac crescit coiuctis cognatione legali. l. mu lieri et titio. ff. de conditio. et demonstratio. et dicutur verbis et re coniuncti puta quando stichus legatur pe. et Marti no re tantum cu diuisim puta lego petro stichu meum. Jte lego martino stichum meu vt insti. de le. §. si eadem res in tex. et in glo. Jtem verbis et no re qua do titio et seio legato fundu equis portionibus et prefertur coiunctis verbis et re alijs coiunctis re tantum. Sed an coniunctus verbis tantu preferat con iunctus re tatum est opinio diuersa sz dic sm gl. i. l. j. §. interdum. ff. de vsufr. accre. q equaliter veniut vt no. i. d. l. re coniunctis. Additio Vnde dicit Ang. are. isti. d pupil. substi. §. singulis q quado testator reliquid sic. lego filiabus ineis cetu p qualibet: qd lz sint coniucte coiunctione verbali cu q qlibet ad sua cetum et sic ad diuersam rem vocantur no est inter eas ius accrescedi casus est et ibi Bar. in. l. hmoi. §. j. ff. de le. j. ¶ Quid delegato fcto ab aliquo alicui [sect. 10]ecclesie sub coditioe. s. si ibi sepeliat q legans morit excoicatus: vel se interfi cit et hmoi pp q no dz se pel iri in ecclia et no sepelitur ibi. Rn. Bar. post Dy. in l. miles. §. rea. ff. de adul. q nihilominus soluetur legatu ecclesie cufacto legatis et eius culpa acci derit et sequit Bal. in l. si quis ad declinandu. C. de episco. et cle. et. l. j. C. d his q pene no. facit tex. no. in. l. nulli. C. de epis. et cle. Ro q in lega to ad pias cas atteditur duplex fauor i. legat is et cui legat lz og i notorio pec catore cesset fauor aie eius no tn cessat fauor ecclesie cui reliqt. Jte q illa con ditio est ipossibilis et io no vitiat legatu. l. obtinuit. ff. de codi. et demon ¶ Quid si legat alicui aliqd sub codi [sect. 11]tioe si habuerit liberos vtru si ingredi tur religione debeat habere dic q sic vt. s. dixi heres. §. xiiij. cu sequen. ¶ Si titio pecunia legata fuerit et eius fi [sect. 12]dei comissum sit vt alienu seruu manu mitteret nec dns euvendere velit nihilominus legatu capiet q per eum non stat quo minus fideicomissuz prestet. Na et si seruus mortus esset a legato no submoueretur. l. si. titio. ff. de leg. j. ¶ Si insingulos anos aliquid alicui [sect. 13]legatu sit plura sunt legata et primi an ni erit puru sequentium coditionale. s. si viuat et io eo mortuo no transmittetur ad herede. l. si in singulos. ff. de an nuis legatis. ¶ Quida testametu facieslegauit filie [sect. 14]sue nupte dece ducatos pro quolz ano provestimetis vt induat se que fflia ste tit per. iiij. annos q non induit se nec a fratribus pecunia ipam petijt querit an possit petere pecuniam preteritorum annorum. Rn. q non ar. l. qdampredia. ff. de vsufruc. leg. ¶ Quid si legatarius morit anlegate. rn. [sect. 15]q deficit legatu et remanebit heredibus legatis secus si moreret post morte testa tis sed anq heres adiuisset hereditate q tuc debet heredibus legatarij. l. vni ca. §. sz vt manifestet. C. de cad. tol. ¶ Vtru legatu factum epo presumetur [sect. 16]factu comtemplationeecclesie. Rn. Pa. c. requisisti de testa. q in dubio ad coiecturas est recurrendu: vt si est factu et a psona coiuncta no psumatur quauis dixerit relinquo hoc epo. silr si diceret relinquo dno Joanni no expresso epo et sic erit suu et succedut ppinqui ab in testato. c. q nos de testa. Si vero ab extraneo legetur si psumitur factu contemplatioe ecclesie. Jde dic p oia de quocu q habete administrationem seu prela tionem in ecclesia. Additio. Et no. q verbum admini stratio hic verificatur in eo qui hz aliqua dignitate seu ministeriu in ecclesia separatu a congregatione. Jte platio hic sumitur large vt comprehedat etia habentes eccliam curata et sm Jnn. in. d. c. requisisti qui pot absol uere dr habere. administratione. Jtem no. q extraneus hic accipitur q no e ei coiunctus in quarto gradu affinitatis vel cosanguinitatis vt est tex. in aut. li cetia. C. de epis. et cle. et i aut. de ecclesia. ti. §. interdicimus. Jde gl. xij. q. iij. c. j. et e co munis opi. quis aliq aliter teneant vt. s. clericus. xiij. §. v. ¶ Cuius contemplatioe presumitur lega tu factu non habeti administrationez [sect. 17]in ecclesia qui tame e ecclesiasticus. Rn. pa. in. d. c. reqsistiq i dubio presumetur factum intuitu persone si talis pot ha bere proprium. Si vo no pot habere p priu puta quia religiosus sic psumitur factum intuitu monasterij seu ecclesie. Facit. l. deo nobis. C. de episc. et cle. ca. vnico. xviij. q. j. Et sic quando factum est intuitu ecclesie non poterit dispone re nisi sicut de alijs rebus ecclesie quod nota. ¶ Vtru legatu factuz filiofamilias in [sect. 18]dubio presumatur factu intuitu pris. Rn. pa. i. c. Raynutius de test. bar. in. l. cu aliquis C. de iur. delibera. dicit q si fit p ista vba lego filio martini no intelligitur contemplatioe patris maxime si ex primatur nome filij puta titiofilio mar tini et nominatio patris intelligitur fa cta causa demonstrationis nec ob. d. l. cu aliquis q loquitur in seruo q expmitur qualitas q si esset vera de iure ac quireret dno legatu et sic vr co teplatio ne dni factu sed secus in filios q filia tio no facit relictu acqri patri q posset esse emacipatus et maxime hodie cu in aduetitijs acquiratur filijs proprietas sed si fieret de patre metio et de patria potestate ide esset sicut de seruo. sed de hoc dubitat pa. q filiatois qualitas no impedit proprietatem acquiri filio. et ideo videtur quod solum vsu sfructus acquiratur patri. ¶ Vtrum legatu factu canonicis omnibus [sect. 19]talis ecclie et si exprimat noia psuma tur ecclie coteplatioe fctm. Rn. dns pe. vbi. s. q sic p. l. ciuibus. ff. d re. du. vbi di cit tex. ciuibus ciuitatis legatu vel fidei comissu datu ciuitati relictu vr qd verum est sz gl. nisi sit datu vt singulis q no acqrit ciuitati sz ipis ciuibus facit. l. annua. §. a titia. ff. de annuis lega. secus si vni no habeti administratione vl platione q est simplex canonicus q sibi acq ret no ecclie vt dixi. et hoc veru nisi pbaret q ituitu ecclie legatu fuit vl nisi legatarius fraude adhibuit. j. d. c. reqsi sti in fi. facit. l. nonuq. ff. ad trebel. ¶ Vtru cu legatarius no pot vti lega[sect. 20]to nisi respectu ecclesie puta. legat qs iter p fundu suu clerico q vadat ad ec clesia itelligat conte platioe eccliei dubio Rn. Pe. vbi. con. q sic et sic acqrit ecclie et ita intelligit q no. glo. i. l. no plures. C. de sac. san. ec. ne legatu sit inutile. vide q notat doc. in. l. j. C. de sac. san. ec. ¶ Quid si quis leget sic lego petro et fi [sect. 21]lijs eius possessione vel alid. Rn. q Petrus habebit medietate etfilij eius alia medietate cosequeter. ff. de vsufruc. accre. l. si qs titio et de testa. c. Raynaldus in glo. vnde non refer in hoc casu siue legetur. titio et meuio: vel titio cu me [sect. 22]uio vt in. d. l. si quis titio quod no. ¶ Quid pot legari. Rn. qres testatoris et res heredis nec refert. An sciuerit vl ignorauerit esse suavel heredisvt insti [sect. 23]tu. de lega. §. si quis rem suam. ¶ Sz nuqd res aliena a testatore possit legari. Rn. q sic si sciebat testator ee aliena et heres tenet ea emere et pstare vel extimatione soluere si talis sit q extimari possit vt institu. d leg. §. no solu. ex. §. qd aut cu tali distinctioe q aut res q legat erat testatori pignorata vel in ea hz ius solu et tuc no presumitur nisi lega tu illd ius esse q in ea habebat et sic no dabitur extimatio vt in. l serui electione. ff. de le. j. Additio Et sic si legauit fundu que conduxerat p qnquenium heres soluet pesione et ille cui legauit habebit vsuz fudi sine aliqua solutioe. l. q concubina. §. q hortos. ff. d leg. iij. et ibi bar. aut res legata erat res testoricois simul et alteri et sic intelligit solu legasse parte sua nisi dixisset tota tale re: q sic extimatio debet vt no. bar. in. l. cum aliena. C. de leg. Aut res oino e aliena et tuc si est heredis debet res oino tex. e in. l. vnu et familia. §. si re. ff. d leg. ij. Si vero no est heredis sz alterius et si scieter legauit debetur extimatio vel res. d. l. cu aliena dumo sit talis cuius comertiu haberi possit alias eet inutile legatuz: puta si legat res sacra vel principis. l. apud iulianu. ff. de le. j. Si vo legatur ignorater aut extraneo et no valet aut coiuncte psone cui als fuissz rlicturus ta tude si sc iuisset ee et aliena debet exti matio. d. l. cu aliena et bal. in. l. j. C. d sa. san. ec. tz ecclesia ee coniucta psona cu sit mr oim fideliu. xij. q. ij. q abstulerit. Sz pa. in. c. filius nr de testa. non tz q ecc. hic habeat p coniucta psona sz solu coniuctus ex sanguine vt in. c. nonulli de rescrip. et q debeat coiucte p sone intelligit qn erat gnalr sed quado erat ex ca speci fica: puta: q credebat sua exemptione facta a pupillo q non valebat tunc vitiatur legatum in totum etiam factuz coniuncte persone vt no. in. di. l. cum alienam. ¶ Sz nunquid q predictu est i questio ne precedeti habebit locu in foro cano nico et aie. Rn. pa. i. c. filius de tes. dicit q comunis opi. tz q sic sz ipe credit q no habeat locu in coscientia: ratio q in d. c. silius noster dr q lege dei viuimus no legibus videtur annuere hoc esse co tra lege dei et io nullus subiectus obedire iuri canonicopoterit hac dispositionez legis obseruare et etia in repetitioe. ca. cu esses de testa. ita tz ro q dispositio q libet dz attendi sm ratione certa. c. intelligentia de vb. sig. et ideo ptz per. d. c. filius q est differetia in hoc iter ius ciuile et canonicu et q dispositio. c. filius astringit oes quos astringit ius canonicu. Ego admittere dictum suuz qua do heres nimis grauaret q sic novide retur fuisse de mete defuncti sed ee errore deceptu. sed qn constaret de mete defuncti puta q sciebat dispositionez iuris ciuilis: sic credo etia in coscia ha heat locum quia perinde est ac si legas set rem illam si emi posset vel saltem extimationem. ¶ Vtru legata domo debeat ortus. Rn. [sect. 25]pa. i. c. Raynu. d testa. q si hortus coheret domui sic debet. ff. si serui. ved. l. testatrix. et. ff. de ac. emp. et ve. l. si creditor in fi. q limito verum qn eade ianua claudit domu et hortu secus si sic no coheret: q no debetur. Et sic intellige glo. in. c. fi. xij. q. ij. et Pa. vbi. s. in. d. c. Raynutius. ¶ Vtrum legatis aliqbus rebus et postea vedi [sect. 26]tis p testatore tenet heres. Rn. q sic ni sivededo testator habuerit aiuz adime di legatu. insti. de leg. §. si re suaz et in dubio pbabit hes salte per quatuor te stes voluntate defuncti mutata vt in gl d. §. si rem sua ide dicsi re legata pignoritradidit q nisi habuerit aiuz. adi medi legatu tenet heres eam luere. et legatario traderevt insti. deleg. §. sz et si re in tex. et in gl. in coscientia credo veru quando testator i morte noluit mutare testamentu secus si morte puentus no potuit invltimo aliquid disponere. q tunc presumerem q animo adimendi legatum alienauerit. ¶ Vtru legatuz quo mihi liceatcedere [sect. 27]lapides in solo testatoris transeat ad meos heredes. Rn. quod no tex. est in l. apud iulianum. §. si quis. ff. de leg. j. ratio sm glo. quia est eius personale. ¶ Vtrum possit legari q nodum est in [sect. 28]rerum natura. Rn. q sic dumo sit furturu vt fructus futuri in tali fundo. aut qd nascetur ex acilla et hmoi Jnsti. de leg. §. ea quoq res. ¶ Vtru iura act. et seruitutes et hmoi in [sect. 29]corporalia possint legare. Rn. q sic nisi viues testator debitu exegerit vel rem serit et in dubio presumitur legatu voluisse adimere exigedo vel remittendo insti. de leg. §. cu aut. in tex. et in glos. ¶ Vtru debitori possit sua liberatio le [sect. 30]gari. Rn. q sic. Jnsti. de leg. §. si qs debi tori nisi testator viuus exegerit. institu. ibidem. §. causam. ¶ Sz quero an in dubio psumet lega [sect. 31]tu factu creditori fuisse factu aio recopesadi. Rn. Bar. i. l. si cu dote. §. si pr. ff. solu. ma. et coiter moderni in c. officij d testametis distingut q aut relictu fit p debitore necessariu q ex necessitate iuris tenetur ad debitu: et sic presumitur animo recopesandi factu vt i. d. §. si pa ter. vbi dr q si pater q tenebat dote da re filie sue legat eide aliqd in testo q fi lia no poterit petere legatu et dotem q vr legasse aio copesandi cu dote debita. Aut legatu fit per debitore voluntarium puta q ex sua volutate obligauit se ad debitu. et sic in dubio non presu mit factu aiorecopesandi nisi sit expret sum vt probatur in. l. vnica. §. sciendu. C. d rei vxo. ac. vbi habet q maritus q te net restituere dote vxori post morte legauit aliqd simplr vxori poterit vxor vtruq petere Silr dic d legato fcto cui cu q creditori a dbitore. ad hoc. C. d he red. insti. l. si copesandi. ff. de leg. j. l. lucius. in pn. et. ff. de leg. ij. l. vlti. §. penulti. ¶ Vtrum p suggestione solicitudinevl in [sect. 32]portunitate facies adimere legatu factu alicui: et facies sibi relinqui teneatur. Rn. dns Bar. capola in suis cautelis q tenet actione d dolovl i factu sub sidiaria ei cui adeptu e: vl cui no e reli ctu ex solicitudine eius. ff. de doli exce. l. j. no. Ang. i. l. fi. C. si qs aliquem testa. p hi. Facit. l. j. et ibi no. C. de pe. bo. sub ta li libro. x. Sz melius dic vt ifra. Restitutio primo in verbo impediens. ¶ Quid valet vxori legatu quo legat ei [sect. 33]dos sua. Rn. q valet q plenior est actio ex legato q ex dote. insti. de leg. §. sed si vxori. q sicut ibi dicit gl. legatu statim debet dos vo si cosistat in mobilibus de bet post annu solu. Jte valet q no habebit pbare dote talis quatitatis si ex primatur alias. sic. C. de fal. cau. l. iij. ¶ Quero qd debeat qn legatu sit in ge [sect. 34]nere. Rn. q si illud genus est generalissi mu sic nullu est legatu. Exeplu si diceret lego substatia vel re. Si vo genus est subalternu vt lego aial corpus et hmoi. sic similiter nullu e q dado musca libe raret. Si vo genus est inferius puta q est spes specialissima tuc aut res eius gnis hz certos fines a natura designatos vt bos equus et hmoi: aut hz fines ex sola distinctioe hois vt fundus vt. ff. delega. j. l. qd in reru. §. si qs aut. facto hois vt domus vel fundus. qd p factu hois de duobus sit vnu diruedo pariete et hmoi vt. ff. coia pdio. l. si qs duas. §. j. Si loqtur de primo sic fuit varia opinio. Sed placet mihi opinio Jo. quaz sequit accur. in. l. legato generaliter. ff. de lega. j. l. q aut testator quos reliqt seruos vel boues incertos et de incertis sunt i suo patrimonio et tuc eligit legatarius vt insti. de leg. §. si generaliter du tamen no eligat optimum. d. l. legato. Aut no sunt in suo patrimonioet sic electio erit heredis vt. ff. de tritico. leg. l. iij. in pnc. et. l. iiij. Similiter vbi testator de certis seruis sensit incertu puta quia legauit vnu de seruis suis sic electio erit legatarij. l. q duos. ff. de leg. j. Si vo loqmur de scdo sic no valet q videt derisorium q heres pstado fundu vniusdigiti vel vnguis liberaret. d. l. qd in rerum. §. si qs aut. Si vo lo qmur de. iiij. tucaui legas domu in genere reliqt domos aliquas aut no: si sic electio erit legatarij. Si no legatu erit derisoriu. ff. de le. j. l. si domus in prin. Aduerte tame q quado electio dat heredi in rebus legatis in genere et illud genus est talis qualitatis q in ipo sunt qda que nihil valet et magis expe dit no habere q habere tuc no pot talia dare sed debet dare mediocre vt i. d. l. legato et. C. de dona. l. si qs argentum. .§. j. et. C. coia de leg. l. fi. §. j. Si vo sumus extra talia tuc poterit heres dare mini mu in tali genere. l. si ita scriptuz sit in fi. et. l. apud iulianum. §. seio. ff. de leg. j. ff. de reg. iur. l. semper in obscuris. ff. de verb. ob. l. si ita stipulatus. Fallit hoc in legatis ad pias causas q debet id qd est melius fauore pie cause vel salte mediocre puta legatu est vas dabit argeteu iter auru et auricalcu: seu eneum ita habet et no. in. l. titia. §. seya. ff. de au. et arge. lega. ex qua Bar. ibide dicit q si legat calix intelligit argeteus si plane ta intelligi tur de serico et similibus. ¶ Quid si qs legauit quatuor lagenas [sect. 35]ole que sunt in tali vase q no sunt nisi due vel de pecunia que est in tali capsa legat vni. xxx. alij. xx. alij. x. et no sunt ni si. xxx. Rn. q solu debet qd inuenit. l. si quis testo. ff. de leg. j. et vnicuiq p rata defalcabuntur: puta ille cui. xxx. legauerat non habebit nisi. xv. et cui. xx. x. et cui. x. v. debebunt vt ibi dicit. Facit. l. cum certus numerus. ff. d tritico. vi. et ole. le. et de agenis est casus in. l. si quis seruum. §. si quis. ff. de leg. ij. ¶ Quid si testator erat in noie. Rn. q [sect. 36]non officit dumodo costet de quo sensit. l. si in nomine. C. de testa. Facit. ff. de leg. j. l. iiij. Jnsti. de le. §. si quis in noie Similiter falsa demonstratio no officit puta. cum. dicit lego seruum meu quem emi a titio cu tame sit emptus a diuo. dumodo constet de seruo. Jnsti. de leg. §. huic pxi. Silr falsa causa non viciat le gatum vt si dicit lego tale quid petro q fecit mihi tale seruitiu cu tame. non fecerit Jnstit. de le. §. longe secus si coditionaliter vt ibidem. ¶ Vtru legas ancilla Bertam et postea [sect. 37]vendens eam emit aliam cui nomen berte imponit an debeatur ista secuda Rn. q sic. ff. de coditio. et demostra. l. filie sue. §. titia vxor. ¶ Vtru legas mihi oia sua mobilia in[sect. 38]telligant oes fructus etia. Rn. q sic oes qui tpe mortis testatoris erat a solo separat. ff. de re. ve. l. fructus. Sed no habebo ex tali legato noia debitoru suoru nisi aliter constet de metc. q nomina debitoru nec sunt mobilia nec imobilia sed in. iij. spe. ff. de re iudi. l. a diuo pio. §. in venditioe. Jte q no est no stru qd nobis debet sz tatu illud quod possumus vedicare. ff. de au. et ar. le. l. ij. Sz tu de hoc dic vt. s. alienatio. §. viij. et idem dic de lignis et lapidibus ad edificiuz pparatis qd non veniut ar. ff. de le. iij. l. ligni appelatio. §. fi. Jde in le cto legato venit ornamentu eius vt in d. l. librorum. §. fi. ff. de leg. iij. ¶ Vtru legatis vestibus vxori veniat [sect. 39]aurea vel argetea ornameta dictarum vestium. vr q no q acessoria pciosiora suo principali no accedut. Lud. de ro. i no. tenet q veniat etia pciosiora et acce dat principali vt. l. et si no sunt. §. perue niamus. ff. de au. et ar. le. et Bar. in. l. cum aurum. ff. de au. et ar. le. et dicit gl. falsaz in l. ij. ff. de pecu. le. qui vult q accessioes precisiones non extinguantur destructo principali. ¶ Quid si legat cetu titio si voluerit. [sect. 40]Rn. q no trasibit ad herede titij: si titius no expresserit se velle. l. si ita legatu sit. .§. illi si volent. ff. de leg. j. ¶ Quid si habes lancem maxima mi[sect. 41]nore et minima legat lace minorez. Rn. qd debet medie magnitudinis si alid no appareat. ff. de an. et ar. le. l. q lancez. ¶ Jte si legat cirographu intelligitur [sect. 42]legasse actioes in eo cotetas. l. qui cirographum. ff. de leg. iij. ¶ Vtru testator q legauit vni fundum [sect. 43]alij vsumfructum fundi debeat itelligi legasse vnicuiq ipsorum dimidiu vsufru ctus dicti fundi. Rn. Lud. de ro. i no. qd sic. l. si alij. ff. de vsufru. leg. secus in iudicis snia. l. et puto. §. j. ff. fami. her. q verum est si aliud de mete non costet. ¶ Vtru si legas sic dicit. lego cetu titio [sect. 44]et si illos pderet iteru relinquo ei alios cetu. vtrum heres teneat plusq semel restituere. Rn. q no nisi semel. ff. de le. iij. l. fideicommissa. §. si quis decem. ¶ Si legat alicui vsufructus sub certo [sect. 45]tpe puta vsq quo talis peruenerit ad xx. annos quis talis moriatur nihilominus vsufructus durat vsq ad tps. xx. annoru. secus si moriat vsufructuarius ante. xx. annos q expirat: si vero legat sub icerta coditioe puta donec ta lis fuerit furiosus vel remaserit et huiusmodi quoru euetus incertus est si codi tio euenerit expirat. Si aut moriat in furore nihilominus durabit vsq ad vita vsufructuarij. l. ambiguitatem. C. de vsufru. ¶ Quid habebit ille cui relinquit vi[sect. 46]ctus et vestitus siue alimeta q ide e. Rn. dz habere cibu potu vestsmeta lectum habitatione et ea sine qbus viuere non posset. ff. de ali. et ciba. leg. l. legatus. ff. de ver. sig. l. victus no tn ea q ad disciplina pertinent. d. l. legetis. ¶ Quid si dicit reliquo q vxor mea sit [sect. 47]dna et vsufructuaria oiz bonorum meorum. Rn. q p hoc q dicit dnam habebit gu bernatione domus et familie et cuius cura p hoc q dicit vsufructuaria habebitvi ctu et vestitum. Similiter si diceretur re linquo ea dnam et dominatrice bonorum meorum. intelligit q scdm qualitatem patrimonij honorifice habebat sua ne cessaria et sic gubernatrix domus et sic sa pietes et cois vsus interpretat vt not. gl. in aut. hoc locu habet. C. si secundo nup. Et sic fecit dauid cu dicit de eo. co stituit eum dominu domus sue. i. rectore et sic ponit in greco q est. ff. ma. l. creditor. §. lucius dns. tamen Barto. cepola in tractatu suo de se ruitutibus dicit verum sola alimeta fore relicta p illa ver ba domina et vsufructuaria si filij sunt instituti secus si extraneivt est gl. in. d. aut. hoc locum et ibi per omnes et Bar. in. l. titia cu testameto. §. fi. ff. de le. ij. et Bal. in. l. vnica. C. de indi. vi. q itellige superstatibus filijs secus si morerent filij viua matre q tuc efficeretur pprie taria vt no. singulariter Bar. p tex. i. l. sicut i annos. ff. qbus modis vusfr. amit. Additio hic aduerte q quis vir li beret ea a redditioe ronis de administratoe. Nihilominus tenebit de dolo et lata culpa. l. creditor. §. lutius. ff. manda. et reddet rationem aliqualez non tamen scrupulosam. l. si quis ratio nes. et ibi Bar. ff. de liber. lega. ¶ Quid si dicit lego vsumfructu oiz bo [sect. 48]norum meorum vxori mee vel relinq vxorem mea vsufructuria. Rn. qd insolidu habebit vsumfructu oim bonorum. ita qn po terit facere de illis quicqd placuerit et si essent vltra quatitate alimetorum. ff. de vsu. lega. l. vxori mee: nisi filios haberet in quo casu filij haberet salte legitima parte in vsufructu sm dnz Odofr. sicut ipe notat. in aut. nouissima. C. de i offi. testa. q limitat. d. l. vxori. quo ad filios. sed non quo ad extraneos. ¶ Vtrum legas vxori sue habitatione [sect. 49]seu vsumfructum habitationis domus sue: qd ide est. l. cu antiquitas. C. de vsu fructu. Et in eode testameto legado dictam domu alteri ademeri dictum lega tu vxoris. Rn. q no tex. est in. l. sempronio. in pn. ff. de vsufr. legato. vbi proba tur q legato generali vsufructus vel habitationis no derogatur per legatum speciale ipsius rei. Et ibi bar. dicit q no est alibi tex. pro hoc. ¶ Quid si dicit relinquo titio fundum [sect. 50]ad vsufructuandu. Rn. dns Bar. vbi. s. q est relicta. pprietas. Similiter qn dicit relinquo funduz ad gaudimentum p. l. procusus. ff. de vsufru. et ibi dominus Flo. q tn distinguit verum. si extranei sunt instituti. secus si filij dilecti: et placet in coscia: lz alij indistincte velint q proprietas sit relicta non vsufructus. ¶ Quo pot fieri legatu. Rn. q pot fieri [sect. 51]qbuscuq verbis aptis tn et idoneis. vt si dicat lego: do: dare: iubeo: volo: rogo: posco. opto: vt des. l. ij. C. coia de le. Jtez pot fieri pure: vt cuz dr: lego tali. c. et in diem. vt lego tali vsq ad pascha. Et die vt lego tali a pascate i antea: et sub conditioe p si. vt lego. tibi. c. si filia mea acceperis: vel p cu lego tibi centu cu fueris. xiiij. annorum. tuc inest coditio hec du copletus fuerit. xiiij. annus et no aliter. C. de leg. l. fi. Fallit tame in libertate vt vi deatur potius esse relicta in die. puta si dicit seruu liberu iubeo cum filius meus erit. xxv. annorum. C. de fideico. li. l. fideicommissaria. Et vt scias differentia in ter legatum quado fit pure. et quado fit sub conditioe. vel in die no. q qn legatu fit pure statiz mortuo testatore cedit legatario. vt. j. e. §. lvj. Qn vo fit sub co ditione. ante coditionis euentu no cedit legatario. et io si moriet ipse legatarius anteq conditio impleatur remanebit apud grauatu: et no transmittet ad suos heredes Limita hoc i legatis: ad pias causas. vt. s. §. viij. Quado vero le gatu fit in die: tunc si dies est incertus oino: sic legatu est conditionale. l. dies. ff. de condi. et demon. et. l. stipulatio ista. §. inter certa. ff. de verb. obli. et. l. si dies. ff. qn dies leg. ce. et gl. no. i. l. seius saturni nus. ff. ad treb. Si vero dies est certus oi certitudine. vtputa cu legatur titio i pascha futuro. vel qn curret. Mccccxc. hmoi. vel dies est certus ad minus in se lz sit incertus in proprio subiecto: puta cu relinquitur talis possessio titio quado erit. xxv. annorum. q istud tepus e cer tum in se: q suo cursu perire no potest quin veniat illud tps. sed in pprio sub iecto et sub tali qualificatioe bene est in certu: q talis pot mori anq sit. xxv. ano rum. Et tunc legatu factum tali tpe vel die cedit legatario statim a die mortis testatoris q ad trasmissione. q si legata rius moreret post morte testatoris: et ante illu die vel tps nihilominus legatu debebitur eius heredibus. vt ptz. in. l. vnica. §. cum igitur. C. de cadu. tol. Additio Jdem dic quado legantur fructus q nascent ex tali fun do. q licet moriatur legatartus tamen transmittit ad heredes suos: vt no. gl. in. l. ite quia. ff. de pactis. Jntellige nisi aliud impediat. l. si ea qo. C. de his qui vt indi. hoc patet in. l. si cum heres. ff. quado dies le. ce. et. l. heres. in princ. ff. de condi. et demo. vt vbi pz q quado qs legat Titio possessione cum morietur licet sit incertum quando morietur: tn quia certum est q moriet. et ideo legatu est ad die certu. et sic debebit eius here dibus secus si legaret sic. heres dato pos sessione titio cum morieris: q sic est coditionale: q est in die incertuz: eo quia ignorat quis prius sit moriturus an heres vel titius. Et ideo si titius premoriet legatum remanebit apud herede grauatum. Jte aduerte q dictio si no semp facit coditione. na qn apponit tepori p terito vel psenti. no facit coditione proprie. l. institutio talis. in fi. ff. de condi. insti. et. l. eas in princ. et. l. si ita stipulatus fuero hac summam. ff. de verb. ob. Nec ob. l. si sic. ff. deleg. j. q iproprie loquit. qn vero sic respicit euetu futuri teporis cuius euentus. est certus oi certitudine: sic no facit coditione. sm Bar. in. l. j. ff. de codi. et demon. Jde dic qn conditio est ipossibilis. l. j. ff. de condi. insti. Sed qua do euetus no: sz qn incertus vt mors sic facit coditione sm Bar. vbi. s. et glo. in l. oibus obligationibus. ff. de reg. iur. si militer facit coditione quado euentus est oino incertus. Jde dictio si aliquan do ponit p q. l. videamus. in princ. ff. de in lite. iura. l. titiu et meuiu. ff. de admi. tu. aliqn ponit p quis. l. fi. C. de liber. et eoru liber. aliqn ponit simul cu dictioe et sic. s. et si stat pro quis. l. j. §. nunciatio ff. de no. ope. nu. et diffuse vide Bar. vbi s. Dictio vero cu aliqn hz vim copule l. illi cu illo. ff. de vsufru. le. et sic no facit conditione nisi antea appareat voluntas disponetis. l. si ita fuerit. §. fi. ff. de test. ma. et. l. si ancilla. ff. de leg. j. Aliquando vero cu est coiunctio videlicet quando apponit verbo pteritivel psentis tepo ris: et sic no facit coditione: sz ponit cau satiue cu pro qvel aduersatiue p qnis l. demonstratio. §. j. ff. de codi. et demo. et ibi Bar. Aliquado reperitur aduerbiu. s. cum p qn: qd est qn apponit vbo futuri tpis: et sic videt q tuc no sit differe tia iter si et cu: et q vtruq faciat coditione. l. qui promisit. ff. de condi. inde. cum multis alijs in glo. d. l. demonstratio. sz q multe leges vident cotrarie. Bar. ibi de dicit. q est triplex differetia pria q si principaliter denotat conditionem se cundario vero tempus: quia nulla est conditio que in se non habeat tempus futurum. Cum vero denotat principaliter tempus: quia non est aduerbium temporis. secundario conditionem pro batur in. l. si titio. ff. quando dies le. ce. Et ideo quando ponitur circa substantiam obligationis: vel circa volutatem que exprimitur per verbuz futuri subiuctiui si ponitur per si novalet sz bene per cum: verbi gratia. Stipulatio que fit sic: promitto tibi centum si volueris: non valet. secus si dicat promitto tibi cetum cum volueris. l. centesimus. §. fi. ff. de verb. obli. quia in primo conditio est expressa p si in scdo est tacita p cum et expssa nocent. l. no nunq. ff. de codi. et demo. ¶ Scda differetia est q si legas mihi dece cu petiero no facit coditione l. si decem cum petiero. ff. de verbo. obl. et. l. titia. ff. de condi. et demon. sz bene si lego dece si petiero. vt no. in. di. l. si dece: q per si est conditio expressa per cuz tempus principaliter et ideo cu talis te poris expressio sapiat exactione de pnti siue executione: nullam suspesionem inducit et ideo licet moriat ateq petat no deficit conditio. l. liber homo. §. dece. ff. de verb. obli. ¶ Tertia dria est quia si siue apponat circa dispositionez: siue circa executione facit dispositione conditionale. l. quibus diebus. §. quida ti tio. ff. de condi. et demo. Sed cum facit dispositione coditionale in vltimis volu tatibus vt. d. §. quida titio. et ibi no. secus in cotractibus. sz bene facit dispositione resoluendam sub coditione vt ff. de in. di. adiec. l. ij. et ibi boa gl. limita tame q cu facit dispositionem in vltimis volutatibus conditionalem. veru qn addicit dispositioi vltime que cocer nit volutate disponedi siue dispositione. l. si. cui legetur. ff. de lega. j. nisi qua do relinquit coiuncte persone. q tunc in dubio facit. die. d. l. seius saturninus. ff. ad tre. sed secus quado dispositio cocernit preceptum soluedi siue excutione: et tepus certu saltem in se sicut est te pus certe etatis: q tuc non facit coditione sz dilatione q de natura cu est fa cere tepus. l. exhis vbis. et ibi bal. C. qn di. le. ce. Aduerte et q lz dicat lego tibi cetu ea coditioe vt facias tale qd q tale legatu no est coditionale: sed moda le. l. meuia. ff. de ma. test. et. l. ij. ff. de dona. et sic verbu ea coditioe accipitur im proprie sm Bar. in. d. l. quibus diebus. ¶ Vtru relictu in die debeat cum fru[sect. 52]ctibus intermedij teporis. Rn. q si gra legatarij fuit appositus dies puta quia pueri sic debetur. Si vo dies fuit appo situs gratia heredis sic no debentur. et sic cocorda. l. in fideicomissaria. ff. an tre bell. et. l. in fideicomissi. §. cu polidius. ff. devsuris. et. l. eum. ff. de annu. le. et est gl. in. d. l. ex hijs verbis. ¶ Sed pone q legatu coditionale non [sect. 53]impletur no ex defectu legatarij: sz alio modo. Rn. q aut coditio respicit factuz eius cui relinquitur solu. vt puta si ma numiserit seruum suum et tunc si condi tio deficit per casum: q moritur seruus morte naturali: sic cosequeretur legatu l. q sub coditione. §. quoties. ff. de codi. insti. nisi fuerit in mora. l. penu. ff. de co di. et demo. Si vo deficit per aliu puta quia fuit interfectus: tuc aget cotra in terfectore. l. aquil. l. inde neratius. §. idez iulianus. ff. ad. l. aql. Et si occisor e no soluedo de equitate debet admitti ad legatu. l. titio §. fi. ff. de codi. et demon. et. l. fi. ff. de eo. per que fa. erit. Sivero co sistat in facto eius cui relictu est et alte rius etia: tunc si per casuz fortuitu eue nit ne impleat amittet legatum nisi fa uore alimentoru. l. annua. ff. de annu. leg. Si vero no per casum sed per factu alterius: sic no amittet sed ipm habebit. hec distinctio pbatur i. l. i testame to. ff. de codi. et demo. et in glo. j. C. de in sti. et substi. et est equissima: nisi aliud di cas. Jn aliquo casu fauore libertatis. l. cum ita legatur. ff. de condi. et demon. Limita etiam illud qd dr qn conditio no impletur per factu eius: verum q le gatum deficit nisi coditio esset inhone sta quia sic habetur pro non adiecta. d. l. cum ita legatu sit. ff. de codi. et demo. ¶ Vtru legatu factuz sub coditione: si [sect. 54]nupserit sempronio expiret si no ei nupserit. Rn. q sic si honeste possit einube re: sz si sit indignus eius nuptijs tenet legatu licet ei no nubat q conditio q per petua viduitate inducit remittit sz no q tpale et qd vni pmittit alteri phibetr et qd in vno phibet i ceteris pmittitur. hec habetur ex. l. cu ita legatu sit et in. l. cum tale legatum. §. meuie. ff. de codi. et de. Jdem si legatum sit vt nubat sm ar bitrium sempronij quia perinde est ac si no sit adiecta. l. filie sue. ff. de condi. et demon. ¶ Qua actioe petut legata. Rn. q no so [sect. 55]lu p actiones personales sed etia per in re et hypothecariam in res mortui et ide dic in fideicomissis vt institu. de le ga. §. nostra. et. C. comunia de leg. l. j. ¶ Qn possunt peti legata. Rn. q no pos [sect. 59]sunt peti nisi adita hereditate nisi i le gatis ad pias causas de quo. j. legatuz ij. §. ix. vnde scias q dominiu rei legate postq addita est hereditas ipo iure trasit ab eo q legauit ad legatarium re cta via. ff. de fur. l. a titio no. gl. i. c. Ray naldus de testa. Et io ex tuc pertinent ad legatariuz fructus rei legate. no. gl. in. l. i legatis. C. de vsuris. l. a ticio. ff. de fur. l. legatu la. ij. ff. de le. ij. et. l. si tibi ho mo §. cum seruus. ff. de leg. j. Fallit hoc quado legatur res aliena. l. cuz aliena. C. de fe. et. l. non dubiu. ff. de leg. iij. Jte in legato relicto in genere. l. apud offi dium. ff. de op. lega. Jdem in legato alternatiue. l. huiusmodi. §. stichum. ff. de leg. j. et. l. statu liberum. §. stichum. ff. d lega. ij. Jtem in legato facto in diem q nisi adueniente die no trasit. l. sempronius. ff. de vsufru. le. Jtem quando aggrauat heredem ad vendendum rez. l. vxorem. ff. de lega. iij. ¶ Quo ordine capient legatarij. Rn. q [sect. 57]nullum ordinem obseruamus sz simul omnes equaliter tenemur. dicit tex. in legeis cui. §. si plures. ff. vt in possessio. lega. ¶ Quibus modis efficitur caducu lega [sect. 58]tu. Rn. q tribus modis. Primo qn qd le gatur in testameto hre p non scripto. et hoc contingit tripliciter. Aut q decessit le gatarius que testator viuere credidit. Aut q qd legatur no est in reru natura nec potest esse: vt equus mortuus que testator viuere credidit: aut quia rei le gate nullum est commertiu: vel q alienare prohibent et vt dicit Azo q etia si sit comertiu. sed cu grandi difficultate: vt in predijs necessarij cesaris non valet legatu nec estimatio etiam dabitvt isti deleg. §. sed si talis res nisivolutas testatorls appareret velle estimatione dari qn estimari pnt. ff. de le. j. l. si qs in quilinos axcipit sm eude casus qn qs redimit hoiem liberu ab hostibus q po test liberari a conignore qd tacite habeo in eo donec solueris preciu vel seruierit per quinquenniu. l. senatus. ff. d lega. j. Jte aduerte q si comertiu rei legate sit in conmuni. sed no heredi sic danato ad da ndum. tn valebit legatu et prestabit talis heres. Si vero comertiu non sit ei cui prestari dz aut ppter eius delictuz puta: q hereticus. aut ppter secta. puta q iudeus qui no potest habere macipiu xpianu: tuc nec res nec extimatio debet aut propter conditione status. vt q e ser uus cui militia non debet: aut pptervi ciuz corporis: q est claudus et legat sti pendiu cursoris: et sic si sciebat testator dabit existimatio: alias no. vt no. gl. in l. sed si res. ff. de le. j. Jte ea q sunt coniu cta edibus nevrbs deformet no sunt in comertio. ff. dele. j. l. cetera. Jtez nec res sacre. ¶ Scdo dr legatu caducu in casu caduco tripliciter. aut q legatarius pmoritqtestor. aut efficit seruus pene: aut q testm improbe inofficiosum dicit. ff. de inoffi. test. l. papinianus. §. meminis se. aut etia ppter graues inimicitias ex ortas inter legante. et legatariu si tame redeat ad amicitia reintegrat legatuz sed propter leues inimicitias no efficit caducu. vt. ff. de adi. le. l. iij. i fi. et. ff. d his qui. vt indi. l. si inimicitie. ¶ Tertio dr pprie caducuqdpotest morte testatoris deficit quacuq rone. vt si legatarius spnat vel conditio sub qua legatum e de ficiat de cadu. tol. l. vnica. ¶ Vtrum factu legatu sub conditioe puta si fecerit ponte in tali locoreddat caducu si ille cui iponit prius fecerat. Rn. q sic p l. condictionu. ff. de cod. et demo. Sz tu dic q quo ad actione conse queda no sufficit aliqd fieri fcto. q no vr obteperare: qui facto facit. vt in. d. l. in fi. sed q ad pena euitada no refert qualitercuq fiat. l. ea quide. C. si ma. ita fue. alie. Et sic ptz q no debet legatu pdictu. Et q si fieret ex coicatio con no ipletes legata. talis non ligeretur. silr. nec alia pena incurreret si essent apposita. Facit qd no. Ludo. d ro. et Bar. in. l. cu seruus. p. de verb. ob. et. l. forma. §. si cu ego. ff. de censi. # 2 Legatum ij. ad pias causas e oe qd relinquit pro aia vt sentit gl. et clarius Bart. in. l. si qs titio. ff. dele. ij. Jte qn relinquit aliqd miserabilibus p sonis vt pupillus viduis pegrinis pau peribus et hmoi auxilio pprio destitutis sm. d. Pe. de pu. tractatu de canoni ca portioe epi all. lxxxvij. di. c. j. he. n. pso ne in iudicio et extra quada progatiua letant. C. qn ipera. inter pu. et vi. per totum et in. l. si qs ad declinada. C. de epi. et cle. et in aut. de ecclia. ti. §. fi. de veb. fi. ca. super quibusda i fi. et hoe verum de pu pillis et viduis miseris paupibus no diuitibus. c. ex tenore d fo. cope. c. significa tibus de offi. deleg. Jte qn relinquit ecclesie vel alijs pijs locis. ca. fi. de test. et pia loca sunt hospitalia. moasteria et q libet loca alia in quibus senes pauperes et laguide psone aluntur et alia charitatis opa exercentur. dic. l. si quis ad declinada. et. l. orphanotrophos ibide et. d. §. fi. et de reli. do. c. de xenedochijs. Jte sm quosda qn relinquitur ad custo diam ciuitatis vel alioru locorum coium seu publicoruz. ar. c. ij. de imu. ec. C. de dona. l. penulti. §. ij. sed clare. l. illud. C. de sac. san. ec. et qui ibi no. Jtem quando relinquitur ad refectione ponitum et viaru. vt dicit glo. in. l. j. §. ad munici piu. ff. ad. l. fal. silr murorum et fossatorum ci uitatu vel castrorum et siliuz et hoc si neces sitas imineat: alias no. ar. l. ad istructio nes. C. de sac. san. ec. et. l. oes puinciarum. et l. ad portus. C. de opibus publi. et. l. vnica. C. de qbus mune. et. l. penul. C. de puil. do mus au. et. c. ij. et. c. no minus. c. aduersus de imu. ec. et. C. ad. l. falci. aut. silr. Jte qn legat i ornametis ecclie p luminaribus p fabrica ecc. vl libris aut alijs ad diui nu cultu pertinetibus. siue sit ad tpalem vl ppetuu cultu. c. fi. de testa. Facit gl. in. d. aut. silr. Jte qn relinquit p redime dis captiuis. l. nulli. C. de epi. et cleri. in aut. de ec. ti. §. si qs. Jte qn relinquit p puellis maritadis sm Bar. in. l. j. ff. so. ma. et in. l. si ego in pn. ff. de iure do. et in l. ij §. fi. ff. de dona. ar. c. fi. d ferijs. vbi di cut doc. q dos est pia causa et ideo relictu p dote e ad pia causam. Jte qn reli quit p alimetis. Jntellige egetiu. xij. q. ij. auru. Jte gnaiiter qd deo relinqt pro aia reliq ceset. d. §. ad municipiu. Et io dic q pprie dr relictu ad pias cas qn re linqt p honore dei vel sctorum vel p salu te ale: siue id relinquatur ecclesijs: siue pauperibus siue locis publicis q piu e q sit ppter cultu diuinu: secus si fieret p honore mundi vel p ppetua fama: q no dr piu verutn in dubio presumet qcqd relictu fuerit supradictis fuisse re lictu p deo et pro aie salute et sic legatu ad pia causam. Adde ad ppositu eorum q hic dicunt et q legatu piu ad certu vsum factu si i illu couerti potest no potest i aliu vsuz couerti nisi p papa als p iferiores. no. Jaco. rebuffi in. l. hac lege. C. de aqductu. li. xj. Bart. i. l. pater filiu. §. tusculanus. de leg. iij. Bal. in. l. supuacua. i. fi. ibi. ad aliu piu vsum. C. de his q pene no. et Ro. singu. cccclxxvij. ici. legatu factu ad pias causas. ¶ Sed quero vtrum quando relinqui[sect. 1]tur p male ablatis incertis. dicat ad pi as causas. Rn. Jo. an. i addi. ad spe. ti. d istru. edic. q sic si relinquat paupibus vl ecclesijs et similibus: alias no. vn dicit q potius consideratur cui legat q quare le gat. l. illud. C. de sa. san. ecc. vbi dicit gl. q qn legatur diuiti p aia no est ad pias causas secus si no diuiti. d. l. si quis titio quod veru est quo ad presumptio nem secus quo ad veritate que principaliter respicit intentionem. ¶ Quid si qs legat centu no expssa cau [sect. 2]sa ppter qua legat: necpsona cui legat. Rn. Jo. an. vbi. s. q illud est legatu ad pias causas vt no. Albri. in. l. ad instru ctione. C. de sa. san. eccl. legatu incertu etia relictu ad piu vel publicu vsum vt viarum et potiu refectio valet vt. s. de leg. ij. l. quidam in testamento. ¶ Vtru relictu consanguineo pauperi sit [sect. 3]ad pia cam. Rn. Bal. in. l. j. C. de sa. san. eccle. q no nisi dicat p aia et p deo hec facere. et facit p hoc qd no. Bart. i. d. l. j. ¶ Vtrum legata ad pias cas gaudeant [sect. 4]eode puilegio cu relicto ecclie. Rn. pa. i. c. relatu el. j. de test. q sic: q ecclia priuilegiat ppter aiam coteplatione dei. Facit qd no. Jo. an. i. c. j. de integru resti. li. vj. vbi voluit q sic ecclia pot pete re restitutionem in integrum. ita et alia pia loca possunt. ¶ Vtru de legatis ad pias causas pos[sect. 5]sit detrahi falcidia vel trebellianica. Rn. Pa. in. c. Raynal. d test. comuniter tenet q no quo ad falcidia sed quo ad trebellianica. Bar. i. l. marcellus. ff. ad tre bel. Bal. i. l. id qd paupibus. C. de epis. et cle. et multi alij tenet q nec et detrahat. sz Jo. an. tenet contrariu in glo. sua et etia mlti alij vt no. Albr. i. l. si qs ad declina dam. C. de epis. et cle. et lz pria opinio sit magis pia tn scda no est condenanda. ¶ Quot testes requirunt in legatis vt [sect. 9]valeat. vide. j. testamentum. §. v. ¶ Vtru legata facta ad pias cas sine [sect. 7]istitutioe heredis valeat. Rn. pa. i. c. in dicam de testa. q si noluit mori intesta tus no valet. istit. de le. §. ante heredis sz vbi qs eligit mori intestatus sic valet nedu legata ad pias cas sed quecunq alia legata et in dubio vr voluisse mori intestatus qui facit talia legata q pbat tex. d. c. indicate et facit q legitur et not. in. l. iij. ff. de iure codicil. ¶ Vtrum ex defectu testameti vitient le[sect. 8]gata ad pias causas. Rn. pa. in. d. c. idi cate q no sm vna opinione vt nota. in l. j. C. de sa. san. ec. et. i. l. ea qua. C. d fidei co. facit p hoc q no. bar. in. d. l. j. et Bal. in. l. illa institutio. ff. de here. insti. q tenent q cu quis reliqt sua respectu pie cause dispositioi titij q valet lz no valeat testm qn heres ponit in volutate alterius de quo. j. testametu. §. xviij. ro di uersitatis est: qtalis cuius arbitrio comittit hz regula iuris diuini: huani. et getiu: limitas eius volutate q e vt p oibus deo et religioi debeat et ad redime da peccata. xiij. q. ij. aie. de pe. di. j. medi cina. Et alid no pot facere sed in pphanis nulla est regula limitas et ideo pos set alid velle q testator et ppterea cuv o luntas testatoris sit incerta io e capta toria. i. adulatoria seu deceptoria sz gl. i. c. cu tibi de test. Aduerte hic sz Bar. i sua minorica q aut testator voluit vt testm valeret iure directo testamenti et no alr etsic si testm est nullu q instituit herede incapace heres ad que veniut bona non tenet in coscia aut voluit q si no iure testameti salte valeret iure co dicillorum et omni alio mo quo posset. Tunc illc ad que bona puenerut tenet in coscia implere legata defuncti. et sic est presumedu nisi qn testator puidit si bi puta aliu substituedo vel qn ordina uit qd faciedu sit q ordinauerat no ha bebit effectu. Facit. l. cu pponas. C. de here. isti. Jde dic sm bar. i. l. in testo. ff. de fideico. lib. et pa. i. c. j. de succe. ab in te. q lzvolutas defucti no fuerit pfecta rone publicationis fuit tn pfecta rone volutatisvt puta q testm manu sua co scripsit voles postea redigi in publica forma sz morte vel furore preuetus no potuit q nihilominus heres tenet. Jde dic si incepit facere testm nec potuit co plere q legata factavalent quia no potest negari quin sit perfectus consensus ratioe volutatis sz no rone opis. Jdem bar. in. l. cu qs. C. de iur. etfacti igno. tenet q si testametu est nullu quia deficit volutas defuncti vel qn est nullu ex pteritioe heredis ignorado q cu habeat sic legata no debet q limito nisi sint ta lia si et sciuisset se habere filiu fecisset. xviij. q. iiij. c. fi. sz qn testm est irritu ex p teritioevel exheredatioe nihilominus de bent legata oia vt i aut. ex ca. C. de lib. pte. Silr qn est nullu q no sunt testes sufficietes vl deficit aliqua solenitas iu ris ciuilis tuc qn costat heredi de volu tate defuncti vl per duos testes pot p bari obligat naturaliter iure getiu ad implenda voluntate defuncti qd nota. ¶ Quid si heres renuciet hereditati vl [sect. 9]no vult adire. Rn. pa. in. c. relatu el. primo de testa. q nihilominus legata ad pias causas valebutq no subiciuntur talibus solenitatibus iuris ciuilis. ¶ Vtru legatu ecclie edificade seu monasterio debeat solui cu fructibus iter medij teporis. Rn. Pa. i. c. nos qde d te sta q sic vt cosulerut bar. et Frac. de alber. q tex. pfati. c. nos dicit q relicta ec clesie costruede debet solui sine diminutioe. facit pulcher tex i. l. si ita relictu .§. pegasus. ff. de le. ij. vbi dr q si relinqt pdiu in certu die puta post. x. anos vel cu legatarius erit pubes debet prediu cu fructibus itermedij teporis sidies fue rit apposita fauore legatarij sic in casu nostro dies apponit fauore ecclesievel monasterij q si fuisset constructa tpe te stameti legasset simpliciter et non in di em quod bene no. ¶ Vtrum legatu ad certu vsum possit ad [sect. 11]aliuz conuerti. Rn. Pe de Peru. vbi. s. Aut ipe vsus potest impleri de iure et de facto: puta quia legauit quis vt monasterium fiat in tali diocesi episcopus est contentus et sic licet de iure de conse. disti. j. nemo nullum est impedimen tum in facto q e pecunia et cetera neces saria ne quid aduerset et sic potest fieri de facto et tunc dico q no potest conuer ti in alium vsum et iste est casus. d. cap. nos quidem. et. ff. de admi. re. ad ciui. perti. l. j. et de hoc est casus in. l. nulli. C. de epis. et cler. immo si per legatarium non impletur tale legatum reddit ad heredem et pro hoc est casus in. cap. cuz dilecti filij de dona. facit quod not. de condi. apo. cap. verum. Et hec intellige vera nisi in legatis ad pias causas vel nisi iterueniat dispesatio pape vel alte rius vt. j. dica. Aut ille vsus potest ipleri de iure sz no de facto puta ppter guer ras vel quia pecunia est modica vel no est locus in eclesia vbi legat p capella fieda et hmoi et iste casus est in. l. legata municipio pecuniaz. ff. de admi. re. ad ciui. pti. et i. d. c. nos qde ibi impleri no potest q verbu etia intelligit de impo tentia facti de rescriptis. c. siscitatus et tunc potest fieri comutatio autoritate superioris etia si in testameto sit clausula q no possit couerti ad alium vsum q deputatu ratio quia volutas testatoris debet interpretari sm ius comune vt res magis valeat q pereat. c. abba te de verbo. sig. et ideo cum de iure coi possit in aliu vsum couerti no obstabit talis clausula. et ex his dicit Gn. i Spec. ti. de edic. instruc. in. §. nuc aliqua qd si mihi legatur vt vada vltra mare et nul lus audet ire qd cosequar legatuz licet no vada dummodo vada ad similez lo cum. Similiter si testator legat p labo re itineris vel peniterie sibi iniucte vt vada roma et ppter ipedimetu no possum ire qd cosequor legatu dumo vada ad locu simile. d. l. legata excipit qd legat p succursu terre scte q si nuc non possum expectabit tempus et seruabit legatu. c. magne de voto. Ludo. de ro. i no. dicit q legatu factu p calicevl repa ratioe ecclie si ecclia non hz opus de hoc poterit per episcopum solu fieri couer sio in aliu vsum piu. Aut vsus pot impleri de facto sed no de iure et tunc aut hoc est q no est ad alique fine honestu puta qs legat cetu vt fiat ludus teatralis in ecclesia qui est illicitus de iure. c. cum decorem de vi. et ho. cle. et sic legatum inutile est etno fiet conuersio. ar. eo rum que no. in gl. in. l. j. ff. de condi. institu. vel non potest fieri de iure. no q non sit ad finem honestum. Sed quia ius prohibet. et sic fiet couersio in aliu vsum honestum vt est casus in. l. legatum ciuitati. ff. de vsufruc. lega. et sic intellige. c. nos quide in verbo no potest impleri. s. de iure. Exempluz testator le gat q predicatores et minores se confe rant ad habitandum in suis domibus et celebrent ibi diuina pro salute anime sue de iure hoc no potest fieri. c. vnico. de exce. prela. lib. vj. cle. cupietes. de pe. tame vsus est honestus: q pro aia et laude diuina. Similiter legat vt fiat eccle sia in tali loco non potest fieri propter priuilegium quod habent predicatores minores et hmoi. et io fiet in loco cogruo et honesto facit ad supradicta qd supradixi donatio. j. §. xlvij. ¶ Cuius autoritate fiet talis commuta[sect. 12]tio. Rn. dns Pe. vbi. s. q si no subest ca puta q pot de iure et de facto impleri: tuc solus papa pot. l. legata. ff. de admi. re. ad ciui. pti. et cle. q contingit de reli. do. Si vo subest ca legitima pot dioce sanus etia si pot implere de iure et de facto: nisi testator puidisset qd sit fiendu delegatovsu no impleto: q si puidisset no posset fieri conmutatio. vt no. Bar. i. l. liberto. §. lucius. et ibi tex. ff. de an. le. et q eps ex ca legitima possit comutare in alium piu vsum Facit qd no. dns an. i c. verum. de codi. appo. vbi vult q no obstate phibitioe testatoris ne alienet ni hilominus pot i magis piu. Vide. s. do natio. j. §. lj. Jdem tenet Roge. et Hugo. Jte Ange. et Jmo. in. l. j. ff. de costi. princi. vbi volut q iusta subsistete necessita te pnt relicta p testore in aliu vsum couerti. vt no. p Bar. p illu tex. in. l. fi. ff. de ope. pub. et in. d. legata. Ex quibus conclu de: q volutas et legata testatoris circa pias cas possunt sine ca etia p papam mutari iu aliu vsum piu: et p epz ca sub sistente solu quis alij coiter teneat con de epo i cle. q contingit. qua limito qnsi ne ca vult fieri comutatio: q tuc ptinet ad soluz papa alias no facit qd. j. dico. .§. xvij. facit p hoc quod dicit Lud. de ro. vt. s. not. in. §. precedenti. ¶ Querit vtru in tali comutatione re[sect. 13]quirat consensus heredis grauti. Rnd. Pe. vbi. s. q si no pot ipleri de iure vel de fcto reqrit consensus heredis grauati et ecclie cui sit legatu. et ita loquitur. l. le gatu. ff. de vsufr. le. et similr dic qncuq ex causa legitima dz fieri comutatio. ¶ Quid si dubitet an sit ca legitima vt [sect. 14]fiat comutatio: vel ecclia cui legat aut heredes no consentiut i comutatioe. Rn. Pe. vbi. s. q solus eps poterit. C. de nuptis. l. j. et si ecclia cui legat consentit vt fiat comutatio et heredes condicut nihilo minus eps fauebit ecclie legatarie fauo re volutatis defuncti adimplede et no heredi. et iste e casus i. d. l. legatu. Fallit hoc i legato p monasterio fiedo qd sine consensu heredis no pt comutari nisi fue rit negliges q tuc etia sine eius cosensu pt eps elapso sermino. d. c. nos quide. ¶ Qui pot suuz offm ipedere vt legata [sect. 15]suu consequant effectu. Rn. Pa. i. d. c. nos. q etia iudex secularis etia i legatis ad pias causas. est tex. in aut. de ecclia. ti. §. si quis edificatione. silr ta secularis q eccliasticus pot copellere vt legata sol uant q fiut no certe psone: vel sic certe: tn talis est q no pot i iudicio petere vt sunt fratres minores. d. §. si qs. secus et set si no ad pia cam sit legatu et certe p sone factum tunc q oportet q solu ad instantiam partis compellat. ¶ Vtru eps i legatis ad pias cas possit [sect. 16]se intromittere. Rn. P. in. c. si heredes. de testa. q si testator puidit sibi de executore no pot nisi in defectu. vt. s. Executor. §. xj. et in ca. tua nos. de testa. et in aut. de ecclesia. ti. §. si qs p redeptione. Si vo testator no puidit sibi de executore: tuc in legatis pro redeptioe capiti uorum et p alimonijs pauperu puidebit eps. vt in. d. §. si qs aut p re. et. l. nulli. C. de epi. et cle. Jn alijs aut heres. vt in. d. c. si heredes. et. c. tua. et. c. nos. de test. nisi in negligentiam. vt. s. executor. §. xiij. ¶ Vtru legatu factu p construedo hospi[sect. 17]tali pauperu. in q poneret rector ad arbitriu certi plati possint heredes muta re in ed: ficatione monasterij religiosoru. Rn. lappus abbas i cle. q contingit de reli. do. vt refert do. an. in. d. c. nos qdem. qd Jo. an. cu qbusda iuristis consuluit q sic. cu licetia epi: etia condicente illo plato. q q melius facit non aliud sed ide facit. c. peruenit. el. ij. de iureinran. sz plus est ecclesia religiosorum facere q hospitale. Facit. c. scripture. de voto et regnla plus semp de re. in lib. vj. ergo et c. Sz con vr. xiij. q. ij. vltima volutas. de cel. missa. cu marthe cu si. vbi pz q volutas de functi p lege dz seruari ergo formaz madati dz diligetissima accuratioe seruari nec eo casu plus cotinet in se qd e minus vel ecotrario. de pbe. cu de beneficio. lib. vj. ad hec. Rn. d. An. q ista sunt vera in materia odiosa vel ambitiosa et sic restringibilis. de pbe. quis. li. vj. sz opinio Jo. an. loquit i materia fauorabili. et maxime aie defuncti in q fit plena iterpretatio. c. cu dilecti. de do. vnde visilr psumit q defuctus no condixisset de mostrando sibi vsum vtiliore. facit ad hoc q no. bar. in. l. fi. ff. de ope. pub. ¶ De cautela danda illi qui vult lega[sect. 18]re pro anima et timet parentes. vide. j. pactum. §. xiiij. Legatus est cui a papa certa patria vel puincia committit gubernanda sm Gof. vnde gerit vices pa pe et est ordinarius i prouincia. c. legatos. de officio. le. li. vj. Ad ppositum eorum que hic dicunt. et an inuetus qs cogat ad munus legationis. no. glo. q sic in. l. si qs decurio. C. de decu. li. x. et i. l. dote. ff. solu. ma. Bart. i. l. sed reprobari. de excusa. tuto. et q coueniri no possunt p debitis tpe legationis p debitis an conctis. l. ij. §. legatis et ibi gl. Bar. et doc. ff. de iudi. et i. l. de eo. et in. l. sed et si restituat eo. tit. et testantur apud hostes sm cosuetudine ciuitatis sue no. Bar. i. l. q latronibus. ff. de testa. ¶ Quo faciet fidez si reqrat. Rn. q per [sect. 1]literas suas. l. vnica. C. de man. prin. ¶ Quot sut spes legatorum. Rn. due qui[sect. 2]da sunt iproprie legati nucij et no iudices et sunt illi q sepe mittunt a papa p ambassiata. vel ad aliqd nudu ministeriu exercedu de qbus di. j. iusgentiu et xcvij. c. nobilissimus et quasi per totu. et istos q impedit debet tradi hostibus et sit seruus. l. vlt. ff. de legationibus. Et ibi loquit de legatis quorucuq etia hostiu: et secundu canones sunt excommunica di. xciiij. di. si qs ita. no. gl. i. d. c. iusgentiu. Quidam sunt legati iudices quos papa facit ordinarios in certa prouincia et de istis loquit diffinitio pmissa et titulus de officio legati: et isti sunt in triplici differentia. ¶ Primi sunt legati nati q natus i sua dignitate efficitur legatus pape. vt archiepiscopus canturien. qui eo ipo q archiepiscopus est legatus pape. vt in. c. j. de officio legati et isti dicuntur legati ratione dignitatis. ¶ Scdi sunt legati de latere vt sunt illi q mittuntur de curia pape etia si no sunt cardinales sz glosam i. c. pe. de of ficio legati. Sz pa. in. c. j. eo. ti. tzet bene q solu cardinales dicunt legati de latere maxime hodie. ¶ Tertij sunt legati q nec sunt de latere q no cardinales nec sunt nati quia non in tali dignitate et sunt illi quibus papa committit le gatiois officiu in aliq puincia vel sua vel aliena. vt i. c. voletes eo. ti. Et tales dicuntur legati rone psone no rone di gnitatis vt primi. ¶ Vtru legati nati vel ratione persone [sect. 3]habeant iurisdictione in exeptos. Rn. Pa. in. d. c. j. q no. et probatur in. c. j. de verb. sig. li. vj. ¶ Vtru possint pdicti legati absolue[sect. 4]re ptectioe manuu violetia in eccliasti cu. Rn. q legati nati no pnt nec i puincia nec ex nec subditu nec extraneu. Ra tio sm Pa. in. c. pe. de officio legati. q clerici pderet priuilegiu. c. si qs suadere. xvij. q. iiij. cu nullus haberet ire ad pa pa p absolutioe. eo q dignitas est ppe tua. Jntellige sm pa. ibide de iniectione a qua epi no pnt absoluere: q ab illa a qua epi absoluut multo fortius ipsi cum sint ordinarij. Legati vo rone pso ne possunt absoluere subditos existen tes in prouincia. silr extraneos i sua puincia delinquetes et extates subditos vero suos extra puincia suam non pos sunt absoluere sm gl. et coiter doc. i. d. c. pe. nec etia de cosensu iudicis illius puincie sm pa. ibide. sz Jo. mo. et Jo. an. quos sequit Ge. in. c. j. eo. ti. li. vj. tenet q pnt et magis placet hec opinio. Subditos etia suos et in sua puincia qui ex tra puinciam iniecerunt manuu viole tiu in clericu sm host. no pnt absoluere. sed Specu. recitat aliquos tenere q pnt et mihi plus placet: sicut pnt etiaz eos punire de delicto extra comisso: extraneos vero aliude venietes ligatos absoluere no possunt. Legati vero a la tere possunt absoluere quoscunq ta in puincia eis decreta q extra. ta subditos q extraneos. sm gl. et communiter doc. in. d. c. pe. Host. tamen limitat non haberet locum cuz iniuria est enormis quia reseruatur pape. alle. c. si vero. et c. cum illorum de sente. exco. cum si. Sz tu tene q possunt etia in enormi sm Joa. an. Jura vero excipietia enormem iniu ria non loquit in legato a latere. sed in alijs inferioribus. et hoc sequitur Archi. i. c. j. de officio le. li. vj. communiter doc. in. c. ad eminentia de sen. ex. Fallit hic in duobus casibus. Primus quado sunt in presentia pape. secundus quado sunt reuocati ante regressuz sm pa. in. c. pe. de officio le. q tunc absoluere no pnt. ¶ Quid possunt facere dicti legati: vide in. c. legatos de officio. le. li. vj. et que [sect. 5]no possunt facere habes in gl. c. q tras latioes de officio le. et i. l. multis. c. li. vj. eo. ti. que omitto cum hodie illi qui ha bentur in vsu legati multa possint ex spali concessioe q ex eoru literis potiusq ex doctrina cognoscitur. ¶ Vtru legatus possit pcessum delegati impedire: aut eius sniam irritare. Rn. q [sect. 6]non. c. studuisti. de officio lega. Additio nec similiter potest absoluere excommunicatos vt papa vel eius delegato. dicto capitulo studuisti. ¶ Legatus an possit absoluere. excom municatum a se in sua prouincia extra [sect. 7]prouinciam existens. Rn. secudu Jnn. q sic: si no sit reuocatus in foro penite tiali. sed in foro contentioso no nisi re uertatur in puincia. itellige nisi egressus esset cum animo non redeundi: q sic expirat legatio. ¶ Quid de ipedietibus legatos vel nu [sect. 8]cios aplicos ne exerceant eoru officia. Rn. q excoicati sunt ipso facto et terre. regna vel loca predictorum sunt interdicta tandiu quandiu in cotumacia per stiterint eorum domini. c. super gentes et regna de officio legati. li. vj. extrauagans est. Legitimatio filioru illegitimoruz quot modis fit. Rn. xj. modis. ¶ Primus qn pater offert filium naturale tatu no habes filios legitimos inter viuos seruitio curie ciui tatis ex q est oriudus: vel si pater est oriu dus de veteri roma. s. constantinopoli. vel noua offerat eum curie cuiuscuq ci uitatis metropolis vt isti. de nup. §. vl ti. ¶ Secundus quado pater offert eu imperatori. et sit curialis in aut. quibus modis natura. effi. sui. §. siquis igitur. De notatis i hoc. §. et q legitimatio est restitutio natalium. vt per Bal. i ti. C. de iure. aure. anul. et Bart. in. l. gallus. .§. et quid si tantu. ff. de libe. et posth. et i i. ij. de vulga. et pup. et facit ius iter oes Bald. in dic. l. j. vbi etia q soli principi conuenit. et ide Pau. de ca. consi. ccxxv. Additio sed iste no succedit agnatis ascedetibus vel descendentibus ex latere patris vt ibidem. ¶ Tertius quado pater filia sua natu ralem in matrimonio copulauerit officiali curie ciuitatis de qua est oriudus vel si pater est oriundus de veteri vel noua roma copulet officiali ciuitatis. metropolis. vt. C. de natura. li. l. iij. i fi. ¶ Quartus quado nullo alio legitimo existete vel si existit no cotradicit sz cosentit filius naturalis patre defuncto co fert seipsum curie isto mo. vadit ad regime ciuitatis et dicit vos egetis tali of ficiali ego offero me curie et seruire i tali officio si curia recipit eu legitimus erit vt i. d. §. si quis igit. et intellige tales filios naturales tale p oblatione legitimatos vt succedant patri ab intestato no tame alijs cognatis ex parte patris nec ipsi eis. vt in. d. aut. §. filium vero. ¶ Quintus quado pater deficiete plelegitima offert pncipi pces p filijs naturalibus vt sut filij legitimi successores etia sine mrimonio. du tn pnceps pces admittat. d. aut. §. illud tame. ¶ Sextus qn pr i testo dicit euz sibi velle succede re si tame filius post morte pris principi supplicauerit: et testm ostederit. tuc. n. dono pncipis et legis heres erit legiti mus. dumo volutate pris sequat. vt in d. aut. §. si vo his q. ¶ Septimus quado pr i exirema volutate noiat filiu. et here de istituit. C. de naturali. aut. ite si quis qd limita sz q i casu sequeti. ¶ Octauus quado i publico istro. s. scripto p notariu: aut et si sit scriptu ppria manu cu subscriptione triu testiu siliu naturale noiauit filiu nec adiecit naturale. sed Bal. i. c. inotuit de electio. tz q opz addat suu qsi dicat i sua ptate et sic legitimu nec sufficeret sola noiatio sm Bal. ibi. Et si sut plures filij naturales ex ea de mrenati lz testimoniu tm dderitvni oes erut legitimi. Et hoc itellige qn ples legitima no supest sm gl. i. c. p tuas qui fi. sint le. qua sequunt coiter docto. ¶ Nonus quado pr filiu ex cocubina no minat filiu legitimu sm. d. An. in. d. c. p tuas. qd intellige si mr talis est q potuit esse vxor sua quado generauit. vt i au. vt lice. ma. et auie. §. adhec. Ratio ibi ponit q ex tali noiatioe vt testimoniu phibere. q cu mre legitimu habuit vel habeat matrimoniu. ex quo cocludo q si mater vel ipse aliu accepisset in coiu giu viuetibus ipsis no legitimaret talis noiatio qd no. bene. als sic et si ex alia vxore haberet filios veniret isti cu illis et similiter si post. ¶ Decimus quado pr conhit mrimoniu cu illa q est mater filio ru naturaliu ipsius pris d q dic vt. s. filius .§. j. ¶ Vndecimus quado legitimat per papa imperatore aut principes q non habet superiore aut habetes ptate ab eis. et de pdictis vide in. c. per tuas per do. ibi qui fi. sint leg. ¶ Vtru papa possit taliter legitimare: [sect. 1]vt succedat in hereditate et admittant ad alia tpalia. Rn. pa. in. c. per venerabilem qui filij sint legitimi. Varia fuit. opinio. Sz in practica seruatur opinio Joan. et Ber. ide. s. q non pot in terris sibi no subiectis maxime quado tales sunt adulterini vel incestuosi. et p hoc est bonus tex. i. c. dicat aliquis. xxij. q. iiij. et in. c. vnico. xxxv. q. vij. sed quo ad spiri tualia non est dubiu. ¶ Vtru legitimus sz legitimatus per se[sect. 2]ques mrimoniu sit legitimus quo ad om nia. Rn. sz pa. et gl. in. c. tata. q fi. sint le. q sic etlz dns Ant. ibide teneat q no in statutis. q statutu no coprehedit fictu l. iij. §. hec verba. ff. de neg. ge. et sic isti fi cte sunt legitimi ppter vbu habeatur q est verbu fictu. tn magis placet pma opi. q quado verbu habeant. profert ab habente potestate paria sunt dicere habeantur pro legitimis et sunt legi timi. Facit ca. ex parte de spon. et quod dicit bart. in. l. si is qui pro emptore. ff. de vsuca. et in. l. si maritus. ff. de adul. vbi vult q dicere habeantur pro ciuibus ab habente ptatem. Jdez est ac q sint ciues et sic tene. ¶ Vtru talis succedet in feudo si dictu [sect. 3]est q transferat ad posteros ex se legitime descendetes. Rn. bal. in. c. natura les si de feu. co. fue. dt q no. Sz Jac. de belui. et coiter do. i. c. lator. q fi. sint leg. tenet cotrariu. s. q succedet et tex. d. ca. naturales. Jntelligit d legitimato p re scriptu pricipis. q cuilla legitimatio sit stricti iuris tanq dispesatio contrarius est restringeda. c. q dilectio de consangui ni. et affi. sz mrimoniu tanq fauorabile purgat precedetia et ideo succedet. ¶ Vtru legitimatus ab imperatore vel [sect. 4]habete potestate ab eo sit legitimus quo ad spualia. Rn. pa. in. d. c. p venerabile q no. et io nec ad ordines et alia spiritua lia admittet. vide gl. x. d. le. et sequitur bar. i. d. aut. ex complexu. nec etia erut legitimi in dnio illorum qui no recognoscunt Jmperatore qtum ad ea p q fieret alteri preiudiciu puta ad successione bonorum ab intestato. vt no. in. d. c. per venerabilem. ¶ Vtrum coitas hns ptate legitimadi [sect. 5]ab imperatore possint legitimare i pre iudiciu agnatorum. Rn. d. Ant. i. d. c. pve nerabile q no? nisi pr et agnati consetiat q hec ptas taq alteri preiudicialis e restringeda. l. j. §. si qs a principe. ff. ne qd i lo. pu. Sz bal. i Ru. codi. e con eu qn simplr econcessa autoritas legitimadi. sz credo verum dictu bal. i filijs naturalibus tm: sz in spurijs et alijs ex danato coitu no credo nisi expsse concedat. Facit quod no. Joa. an. i addi. ad spe. in ti. q fi. sint leg. q dicit q si spurius duplr. s. ex pre vx orato et mre maritata ipetrat a pa: vel ab iperatore rescriptu legitimationis q no vz si no expressit. Facit q no. pa. in. d. c. p venerabile. vbi dicit q icestuosus vl adulterimus. nisi id exprimat p rescriptu legitimatiois erit surrepticiu. q oe tacitu p id qd papa vel princeps no ita de facili cocessisset si illud sciuisset facit rescript u surrepticiu. et vi ciat. c. postulasti d rescri. Facit et q no. Host. et Gof. i suma q licet papa legiti met alique ad dignitates no intelligit legitimus q ad epatu alias ma iores: sed tm q ad iferiores de conces. pbe. c. dilectus. vide et. s. dispensatio. §. ix. Aduerte tn hic qd dicit ang. i aut. quo natura. effi. sui. §. si quis igit q pater pot legitima re filiu in preiudiciu filiorum legitimorum. sed filius illegitimus non potest se legitimari facere in legitimorum preiudicium. ¶ Vtru legitimatus simpliciter intelli[sect. 6]gat et quo ad dignitates. Rn. Host. q sic sicut simplr restitutus ad oiarestituit. C. d setetia. pa. l. j. quis gof. teneat con. iu ¶ Vtru papa dispesando in matrimo[sect. 7]nio contracto in gradibus phibitis de iure canonico legitimet filios ante coceptos. Rn. q no. sed bn postea concepti erut legitimi quo ad oia et si expresse le gitimet an coceptos no erunt quo ad oia sz solu q ad spualia et teporalia i ter ris pape no i alijs. vt i. d. c. fi. q fi. sint le. Additio sz do. Ant. sz Jo. an. et pa. in. d. c. p venerabile legiti mado matrimoniu vt ex tuc erut legiti mi p oia si mo ples fuit gnata ex coitu matrimoniali salte affectu licet no tenuerit de iure positiuo et verius. ¶ Que requiruntur vtvaleat legitima [sect. 8]tio. Rn. sm pa. in. d. c. p venerabilem q quatuor primo q exprimat qualitatez legitimatiois. vt. s. §. v. secudo q expri mat si hz fratres legitimos vel natura les aliter nisi expmat no valeret. tertio q pater et filius legitimadus cosentiat quarto q si pater mortuus fuerit voce tur agnati vt cosentiant nisi princeps vellet legitimare ex certa scietia ipsis no vocatis pot. et. n. princeps ex certa scietia restituere in integru cu preiudicio alterius vt no. in. l. fi. C. de sentetia passis et in. l. in cause. ff. de minoribus. Si tame cu disposuisset vt legitimare tur post morte ipsius tuc non esset necesse q a gnati vocaretur q tuc et ipsis inuitis possent legitimari adeo q etia succederet ipsis agnatis ab intestato morientibus. Legitima portio est triplex. s. legi tima trebellianica: et falcidia. prima debetur de iure nature tantuz filijs et ipsis mortuis de betur. nepotibus ex eis legitime natis nec eis pot imponi grauame su p ipsa per legata aut fideicomissa. Sed bene possunt grauari per debita. No potest etia eisdem iponi conditio vel modus Et si apponatur pro no adiecto habet C. de in of. test. l. omnimo. et. l. se. et hec e tertia pars hereditatis si sunt quatuor filij vel pauciores si vo sunt quinq vl plus: tunc erit medietas totius heredi tatis quaz inter se diuident equaliter. C. d inoffi. tes. aut nouissima. Et aduer te q ista legitima aliqn sic dicitur. vt i d. l. oimodo. Aliquando dicitur debita pars vt in. l. scimus. C. de inoffi. test. Aliquando dicitur debitum simpliciter. vt in auten. de trien. et se §. j. Aliquando debitum bonoru sub fideliuz. vt. C. de inof. dona. l. si totas. aliqn dici tur debita iure naturevt in aut. de trie. et se. §. hoc nos. Ad propositu eorum que hic notatur et qd silegitima gl. bar. et do. i aut. nouissima. C. d inoff. test. vbi no. per saly. versi. quero an p statutu d his q. j. i vsi. seq. ponunt. et no. Ro. sing. 610. incip. q dam cardinalis et an debeat relinqui filijs. ti. institutionis. no. Math. sing. 104. inci. no. q illa vulgaris doctrina et sing. 159. Juri. nota q si pater. ¶ Vtru ista legitima possit p statutuz vel consuetudine in totu tolli. Rn. Al[sect. 1]bri. dicit in. l. qm in prioribus. C. de iof. test. q coiter do. et et vltra motani tenet q no. Alij magni tenent q potest in to tu tolli. Sz primaveriorvidet. posset tn statutu vel consuetudo diminuere vel distinguere eam: sed no in totu tollere Ro q sicut a natura alimentatio filij a parte depedet. fi. de iusti. et iur. l. j. §. hic descendit ita post mortem pris alimetatio filij ab hac portione iuris nature depedere vr vt innuitur in aut. de trie. et se. §. j. ad fi. et. §. prohibemus aut ibi sivult filiorum et c. p hoc facit insti. de iur. naturali. §. j. ff. de pac. l. ius agnatiois et c. Pa. rn distinguit et bene i. c. Ray. de testa. q aut filius no hz vn viuat aliude. et sic vera est opi. vltramotanorum aut hz vnde viuat. et si est va scda opi. Aduer te tn. q in legitima filius no pot grauari p fideicomissuz sz coem opi. p. l. qm in prioribus. C. de inof. test. et. l. cu patronus ff. de leg. ij. lz barto. et Dy. dubitauerint in. l. j. ff. devulg. et pupil. sub. Sed succe detes ab intestato ipsi filio si cotingat filium decedere impubere possunt gra uari et est casus in. l. si fundu p fideicomissum cu. l. se. ff. de leg. j. io dicit bal. in. l. cu viru. C. de fideico. q substitutus filio impuberi. poterit grauari vt resti tuat legitima. filio debitaz. et si verba sunt dubia puta testator dixit post mor te filij mei. ipuberis hereditas integra restituat seio: nec expressit per filiu vel succedetes ab intestato filio meo: vel p substitutu datu filio meo fideicomis. d bebitur in legitima etia sm Bar. in. l. q duos. ff. de vulg. et pup. sub. et coiter sequtur scribentes ibi. et refert Pa. fuis set consultu per Joa. de Jmo. et Fulgo. in c. Raynu. de testa. lz bar. in. l. coheredi. ff. de vulg. et pupil. sub. aliter dixerit. ¶ Quid si filius instituatur in minori parte. Rn. q nihilominus aget vsq ad supplementu. d. l. oimodo. q hec legiti ma datur in bonoruz subsidiu. Additio de iure nature. Si tamen filius institutus renuciaret hereditati no posset petere legitima. sz bal. i. l. vnica. C. qn non pe. partes. Et bal. in. l. gerit. ff. de acqui. heredi. Nec silr qn pater decessit ab intestato. ¶ Scda trebellianica a trebello autore [sect. 3]sic dicta debet hec iure institutiois. et e quarta ps hereditatis totius fuit cu qs istitutus heres vlr vel i certa quota here ditatis rogat vt restituat alij heredita te sine liberis moriedo. iste sic istitutus poterit retinere qrte pte totius heredita tis. Jnsti. de fideico. he. §. sz q. C. ad tre bel. p totu. Jnstitutus tn heres i certa pte hac no hebit. sz bal. i. l. j. ff. ad. l. fal. ¶ Tertia falsidia a falcidio autore de[sect. 4]bet iure istitutiois. et e qrta ps totius he reditatis qua ps retinet qn istitutus heres fuit et. s. dodrate. s. tres p tes heredi tatis est aliquid legatum vel fideicom. de testa. raynal. ¶ Jn qbus casibus cessat falcidia. Rn. q i [sect. 5]dece casibus. ¶ Primus i his q legat sicvt no possint alienari. vt adsuccessores eius cui relicta sunt debeat puenire. C. ad. l. fal. aut. sed in ea re. ¶ Scds i his q ad pias cas reliquutur [sect. 6]ecclie aut p loco vt i aut. silr. C. ad. l. fal. Aduerte hic q si ecclia vl alius pius locus institueret hrs tuc detraheret falcidia d legatis factis alteri eccle. vl pio loco: q currit puilegia cu puilegio. et sic concurretibus puilegijsvtut iure coi facit. l. assi duis. C. q po. i pi. ha. no. pa. i. c. ipntia. d pba. ide tz Dy. et seqt Albri. i. l. si qs ad declinada. C. d epi. et cle. et hoc ide etia si idirecte relinqt sm bal. i. l. auia. §. titio. ff. de codi. et demo. puta cu relinqt fundus cum pacto vt restituat ecclesie. ¶ Tertius intestameto militis. C. ad. l. [sect. 7]falci. l. testo. Sz hodie corrigit p aut. de heredita. et fal. §. fi. et io non cessat. ¶ Quartus i male ablatis certis vl icer[sect. 8]tis leg. et alijs alteis. l. i pone da. C. ad. l. fal. ¶ Vtrum legas tm p male ablatis q legitima iure nature debita minuitur obliget filiu vl illu cui debet. Rn. Monal. q si talia male ablata no pnt pbari no tnr heres soluerevt dbitu. s. vt eis alienu. sz vt legatu. et io si legitima minuit no tnr soluere secus eet i illo cui falcidia copetit: quia cum talia legata sint ad pias cas cessat hodie vt dictu est. et ideo non detrahet. ¶ Sz qd fiet talis q tot hz restituere in [sect. 9]certa q pbare no pot. q exhauriut quasi tota hereditate si no pot iducere filiuz vt sit cotentus restituere. Rn. sm Monal. q faciat testm vel codiciliu i q ordi net q omia bona sua distribuatur pau peribus pro male ablatis in certis asse rens q plura sunt q oia sua bona. ¶ Quitus si testator certus de sua qua [sect. 10]titate patrimonij prohibeatexpresse de duci falcidiam. ¶ Sextus fi heres no fecerit iuetariu sm [sect. 11]modu et tps statutu hi duo habet i aut. sed cu testator. C. ad. l. falci. Jde si infra tps legitimu no parneritvolutati resta toris. vt. i. c. Raynal. in fi. de te. Additio Septimus d legato dotisvt l. ij. §. ide qsiuit. ff. d dote p le. viij. i libertate legata. l. papi. ff. de in of. test. Nonus qn legat instrumetu rei alterius. decimus casus legis bnficiu. ff. ad l. falci. et. l. et si tacitu. C. eode qn. si occul tauit vel negauit res hereditatis. ¶ Jn quibus casibus cessat trebellianica. [sect. 12]q in tribus casibus. ¶ Primus i legatis ad pias causas. vt dixi. s. Legatu. ij. §. v. ¶ Scds si testator phibuit. vt i aut. de [sect. 13]here. et falci §. si vero expressu. Ro q cu testator possit tollere falcidia multo ma gis trebellianica q minus e puilegiata. vt. ff. ad. l. falci. l. i quarta. lz contrariu teneat gl. in aut. sz cu testator. C. ad. l. fal. Sz cois opi. verior e q pot. vt in. d. §. si vo. ¶ Tertius est qn substitutio euanescit. vt puta q igredit religione ille q rogatus e si sine liberis decederet. vel no maritaretur et hmoi. vt i aut. nisi rogati. C. adtrebel. Addo quartu qn iudicis offo conpulsus solu adijt heredi tae. q sic totum restituet. Jnsti. de fideicom. in primis. ¶ Vtrum legatis multis factis ta ad pias [sect. 14]cas q no pias excedetibus facultate he reditatis. debeat fieri detractio ta de le gatis ad pias cas. An solu d alijs. Rn. Albri. i. d. l. si qs ad declinada. q sic coi ter d oibus. Nec ob q cessat falcidia i pdictis q no e fal. sz declaratio legati in aniter fcti ab initio. vt. ff. ad tre. l. j. §. si is q quadraginta. ¶ Quid conputat i istis legitimis. rn Pa. [sect. 15]i. c. Raynu. de testis q i ltia q dr falcidia q puenit iure istitutois no conputat nisi ea qvenerut iure istitutiois heredi. no aut legata vl alio mo puenietia. Jn quarta vo treb. coputant no solu q veniut heredi iure institiois. sz oia q pueniut ei ex testo. puta iure legati vel do natiois. no alia puenietia extra testm Additio. Et de pdictis est casus et ibi Bar. Ange. et Jmo. i l. qrta. ff. ad. l. falc. et ibi ponut rone drie i legitima vo q puenit iure nature coputant no solu ea q pueniut ex testo qcuq ti. sz et vndecuq sint pfecta. vt pz in iuribus alleg. in gl. d. c. Raynu. et in. l. in quarta. ff. ad. l. fal. Distinguit tn pa. ibide circa hoc vltimu sic. q aut pat do nauit filio ob caz. puta dotis. vel dona tiois ppter nuptias. et illud conputat cu legitima. aut donauit simpliciter et si donatio tenuit. puta q donauit emaci pato vel ppter merita sic no coputabitur. Si vo no tenuit i vita patris. lz sit confirmata morte conputabiturcu legitima de q vide et dic. vt i aut. ex testo. C. d colla. et. i. l. filiu que hnte. C. fami. here. ¶ Vtrum qs possit deducere duas legiti[sect. 16]mas portiones. s. legitima debita iure nature et trebellianica. oliz fuerut opi. in. l. qq. C. ad. l. fal. szhodie dic cu Bar tholo. in. d. l. qq. et in. l. papinianus in. §. meminisse. ff. de inoffi. te. et bal. in di. l. filiu que habete et canonistas in. c. Ray nutius. et. c. raynal. d test. q si substitutio seu rogatio sit pure facta aut ad certuz die. q perinde est ac si sit purefacta tuc no poterit detrahere nisi vna qua voluerit. Si vo rogatio sit facta sub coditione vel ad certum diem sic poterit de trahere ambas duas. et sic concorda ius ciuile cu canonico qd vr discordare in hoc et hest cois opi. sz Pa. i. d. c. raynu. et ratione diuersitatis vide ibi per euz. ¶ Vtru legitima portio que debet iure [sect. 17]nature amittatur ppter delictu prisin lesam maiestate. Rn. d. Car. in cle. pastoralis. de re iudi. inver. ceteru dicit q landu. tenet q no. vn dicit q filij audi ta codenatione patris furtim et dolose si capiut sua legitima no tenetur salte i foro ale ad restitutione facieda pricipi q possut tenere de iure nature q p posi tiuu ius no pot tolli. ar. in. di. v. ceteru. p hoc d testa. Rayn. §. q vo q pater no pot priuare filiu legitima nisi in casu i gratitudinis vt. C. de inof. tes. l. quonia i prioribus facit. c. ius dictu de verb. sig. in aut. de here. et fal. §. si quis aut no im ples. dr q et p reatu inobedietie no pot priuari filius legitima. Sed zen. i. d. v. ceteru tz contrariu ro q p cotract u pot tolli legitima que debetur deducto ere alieno. ff. de inof. test. l. papinianus. §. quarta aut. Sz in delictis quasi cotrahimur q p quasi cotractu se obligat ad pena. ff. de iure fisci. l. iperatores no gl. ff. de postu. l. j. §. bestias ide tz zo. d lib. q legitima est quota bonorum qua pater habebat tepore mortis nihil aut hz qn sut cofiscata. ff. de inter. et rele. l. iij. et qd no. ff. de iure patro. l. diui. fratres. Et lz de rigore et subtilitate iuris istud sit ve rius tame mihi magis placet opi. Car. tanq magis benigna et eam teneo. ro quia per titulu lucratiuum et per dona tione non pot pater alienare in preiudicium filij. C. de inoffi. dona per totuz et de dona. et qd ibi no. in capitulo. fin. Sz fiscus hoc capit ex titulo lucratiuo et ideo non potest in preiudicium filij. Et ad ratione zen. dico veram quando per quasi contractum danificauit prin cipem in bonis ex cuius damno pater esset ei obligatus ad restitutionem alias no q tuc no est es alienu nec pprie pot dici q pater teneatur ex qsi cotractu sz simplr ex delicto ad Jo. de ligna. ia pa tet responsio q in fraudem filijs titulo lucratiuo facta alienatio non valet. ¶ Vtru falcidia et trebellianica amitta [sect. 18]tur per negatione fideicomissi in quali tate vel quantitate facta ab herede illi cui fideicommissum est factu. Rn. sm Bal. in. l. scimus. §. licetia. C. de iure de li. q sic si ille pbauerit qualitatem vel quantitate fideicomissi nec aliquaz ex ipsis poterit detrahere. Legitimus filius quis dicatur vi de. s. filius. Leno qs dicat. Rn. gl. i. §. qd si i adul terio. xxxiij. q. j. q est q damnata adultera ducit vel q reconciliat sibi ea. vt. C. de adul. l. castitati vel q scieter tz adultera vt in. d. §. qd si vel q recipit pecunia p adulterio. ff. de adul. iij. §. le nocinij. Limita pfata in tribus primis casibus va nisi emedata teneret. Jde lenociniu comittit q qstuaria macipia hz q hec no est minus q pprio corpore questum facere. l. palaz. §. lenociniu. ff. de ritu. nup. De materia huius. §. et quot modis lenociniu comittatur p maritu no. Cy. in. l. ij. C. de adul. et in. l. ij. §. lenocinij. ff. e. et q sit lenonu pena no. Are. i trac. ma lefi. in versi. adultero. in vlti. glos. et in aut. de leno. §. pconisiuus. i gl. col. iij. vbi no. ang. in pn. q lenonu An soluere gabellam de lucro meretricis vigore statuti q de qlibet lucro soluatur gabella. Leprosus separat ab habitatione hoim vt in capitulo primo de coniu. lepro. Adde de notatis in hoc. §. p Guil. de cung. in. l. nullus. i pn. et ibi quo iure. C. de sum. tri. et pnt leprosi esse testes. et sodalij cotestes pnt eu visitare et cu eo no iteresse. l. casus. et ibi Bal. C. de test. et sunt irregulares. vt p eude Bal. i addi. ad Spe. in ti. de despon. ver. v. ¶ Vtru lepra post venies dissoluat mri [sect. 1]moniu. Rn. q no vt pz in. d. c. j. et. ij. eo. ti. Sed sponsalia bene soluit. vt ptz in c. fi. eo. ti. ¶ Vtru vxor teneatur cohabitare cu vi [sect. 2]ro vel econrio vir cu muliere leprosa. Rn. sm gl. in. d. c. j. q no i eade domo vel le cto sz bene tenet ei debitu reddere vt i d. c. ij. Sz pe. aureolus in. iiij. d. xxxij. dicit q vbi no posset sine sua verisimili infe ctione et iam reddere debitu q non tenet et ponit regula q nullus tenet redde re debitu vbi est periculu verisimile de vltimata infirmitate et facit ad hoc qd dixi. s. debitum. §. iij. ¶ Vtru leprosi teneantur ad decimas. [sect. 3]Rn. gl. in. c. ij. de ecclesijs edi. q sic. nisi de ortis et nutrimetis animaliu suoru que sole excipiunt i. d. c. ij etio de alijs te nentur sicut alij christiani. ¶ Vtru possint habere ecclesiaet presby [sect. 4]terum qui eis celebret. Rn. quod sic si tot sunt simul quod eam cum cimiterio possint costruere: dummodo veteribus ecclesijs de iure parochiali non saciant in iuriam. d. c. ij. ¶ Vtrum leprosi possint promoueri. vi [sect. 5]de. s. corpore viciatus. §. ix. q non neq celebrare. nisi vt ibi dicitur. ¶ Vtrum sacerdos et leprosus factus [sect. 6]possit in parochiali ecclesia prelatiois officio fungi. Rn. quod si sine scadalo et adhominatioe populi no potest illud exercere. dz ab officio remoueri. Jtem tamen q secundum facultates ecclesie administretur ei necessaria quousq vi xerit vt in. c. tua nos. de cleri. egro. Rectoribus vero ecclesiarum q sine scandalo illoru qui sunt sauis possunt serui re altari dadus est coadiutor qui cura habent animarum cui adiutori ad sustetatione congrua portio de facultate ecclesie eiusdem assignetur vt in. d. c. de rectoribus. de cle. egro. Ex quo ptz q no phibet celebrare quado sine scadalo potest. vt i secreto et huiusmodi. arg. d. c. de rectoribus. Lex secundum q rationalis creatura ordinat ad gratiaz omissis alijs acceptionibus legis secudum Fra. de mayno. in. ij. sente. est ars honeste viuedi ligans hominem ad sui obseruatia aliter non esset lex nisi ligaret. Ad ppositu eorum q i hoc. §. dicunt. et q lex dicit q fit a populo vel a principe: edictu vo qd fit a ptore. vt no. Bar. in rubri. C. de legi. et q lex pot tollere consuetudinem etiam cum clausula ge nerali. non obstan. aliqua consuetudine no. Bald. in aut. oes. C. coia. de suc. ¶ Quotuplex est lex. Rn. vt colligo ex [sect. 1]Sco. in. iiij. di. xvij. triplex. ¶ Prima di cit lex nature et isto modo aliqd dicit dupliciter de lege nature vno modo ta q principia practice nota ex terminis vel conclusiones necessario sequentes ex eis et hec strictissime dicuntur de le ge naturali. ¶ Scdo modo dicit de lege nature et large id quod est verum practicu cosonu principijs et coclusionibus legis nature in tantu q statim notum est omnibus illud conuenire tali legi. ¶ Scda lex dicit positiua diuina q cotinet in his que sunt in veteri et nouo testamento. et lz Gratianus vocet ipam le gem nature. limita eum q est veru put est posita ab autore nature. et distinguit cotra ius positum ab aliquo q no est autor nature. ¶ Tertia lex dicit po sitiua hoc e posita de hoibus. Multa em ecclia statuit. et imperatores vltra ius diuinum ppter obseruatia honestiore in moribus et propter reueretia maiorem in suscipiedis et administradis sa crametis. de prima et scda habes. j. Pa pa. §. j. et preceptum per totum. de quibus hic tractare no intendo. sed de tertia lege positiua q quidem lex positiua tatu hz de rectitudine inquatu a lege nature deriuat. Si vero discordet ab ea iam non erit lex sed corruptio legis. vt Aug. in primo li de liber. ar. No videt inqt esse lex q iusta no fuerit Vnde inquatum habet de iustitia in tantu hz de veritate legis. et hoc est qd dicit Jsi. in. c. consuetudo. di. prima. Lex erit omne qd rone cosistit. Na sm Fran. vbi. s. q pncipia legis nature no possunt eode modo applicari oibus ppter multam varietatem reru humanarum. ideo exinde prouenit diuersitas legis positiue. ¶ Quis pot facere leges. Rn. sm Bal. [sect. 2]in. l. oes populi. ff. de iustitia et iure. q quantu quis hz de iurisditione tantu habet de autoritate condedi legem vei statutu. nec vlterius extendit. nisi hic quorum interest cosentiant vel ad minus sint presentes sm Jnnoc. in. c. j. de loca. et in. c. a nobis el. j. de sen. exc. allega. c. fi. de his que fiunt a pla. Ratio sm do. Anto. i. c. cu laicis. de re. ec. no alie. quia potestas statuendi dependet a iurisdictione et imperio in statuente et subietione quo ad eum in que statuitur. c. ecclesia. de consts. c. bene quidem. xcvj. di. glo. et Bar. in. l. j. ff. de iuris. om. iudi. ¶ Vtru lex canonica. vel quelibet alia [sect. 3]lex seu costitutio vel statutu obliget ad mortale peccatum ex transgressioe eius. Rn. Pa. in. c. clerici officia. de vi. et ho. cle. q non semper. sicut nec lex ciuilis inducit semper decapitationem. Consi dera ergo q aut lex habet in se materiam preceptiuam et verisimiliter exco gitatam multum a statuente. et tunc non cures de verbis. quia verba sunt accomodanda materie. tex. est cum glo. in. c. rogo. xj. q. iij. et pulcher tex. in cle. exiui. de verbo. et sic dic q iducit morta le. Si ve ro non constat de materia vbi quis esset certus de mente statuetis q vult iducere ad mortale sic iducit. facit qd nota. gl. in. c. iij. et. cap. per venerabilem. qui filij sint legi. et ibi per Pa. Aut cum nescitur de mente latoris. Tuc co sidera q aut verba sunt pceptiua. puta pcipimus. iubemus. sic obligat ad mor tale. Facit. c. q pcipit. xiiij. q. j. Aut vtit verbis iperatiui modi. et si materia no est necessaria nec multu ponderosa no obligat ad mortale. vt exemplu si quis te pcussit i vna maxilla prebe et c. q est cosilij. xxiij. q. j. paratus. Si vo materia est necessaria et multu ponderosa sic in ducit mortale tex. est in cle. exiui i. §. ite quia preterea de verb. sig. Exemplu in psal. Vouete qd est cosilij. q votu fit de superogatione. et reddite. et istud e pce pti. q quod est promissum est debitu. de pac. c. j. et debitum reddere est prece ptu iustitie. l. iustitia. §. iuris precepta. ff. de iust. et iure. Facit. q obligare se est voluntatis. sed reddere est necessitatis. vt in. l. sicut initio. C. de actio. et ob. Aut vtimur verbis ihibitorijs. vt inhibemus phibemus. iterdicimus et hmoi. et sic in ducut mortale sm Pa. i. c. na cocupiaz. de consti. aut loquit p vba coia. vt decerno statuo. et similia. et sic no obligat ad mortale. vt. dicit ide Pa. i. d. c. na cocupiscentia similit est verbu coe innouo. et ordino siue in plurali dicant: siue i singulari. Aut loquit p verbu dz et sic iducit mortale qdz ex suo pprio significato importat necessitate. vt in gl. in cle. Attedetes. de sta. regu. Jde dicit gl. i. c. pposuit. de appe. et p bal. in. l. iij. C. de pigno. et in. l. sepe. ff. de offi. presi. puincie et alijs allegatis. in cle. attedetes p glo. et quis ratione materie aliqn sit congruitatis. in. c. j. de despo. impu. et no. glo. in d. l. sepe. et. l. ij. tn dicit pa. in. c. j. de dolo et cotu. Jmproprietates sunt vitade no ad sequentia trahede. c. ppterea et. c. fi. qd ibi no. de verb. sig. ideo solum habe bit locu q sit consilij in casu speciali rone materie q cosultiua est. Aut cominatur sub pena excoicationis et sic iducit mor tale: q nisi pro mortali nullus excoicat xj. q. iij. nullus. et. c. nemo eporum. et de sen. exco. c. j. li. vj. Facit ad hoc. i ar. c. pterea. de of. delega. et. l. oro. ff. de spon. et. l. ij. ff. de iur. om. iud. q eade obligatioe qua obligat excoicatio. similiter et illud per qd ad ipsam puenit. Facit qd no. in cle. qm de vi. et ho. cler i. vbi tz stephanus q peccat mortaliter confacies sanctioni. et dr sanctio proprie costitutio seu lex penalis. vt ibi no. glo. Aut loquit p virtute obedientie vel sub pena maleditionis eterne: vel sub indignationis oipo tetis dei et hmoi. sic inducit mortale. vt in. c. vnico. de sta. reg. lib. vj. Aut cosuetudo hz vt talia verba obliget ad mortale. vt sic inducet. arg. c. dilectus. de co sue. et. l. minime. et. l. si de interpretatioe. ff. de legi. tex. est in. d. cle. exiui. §. Jte q preterea. sed aduerte hic q vbi ex se inducit ad mortale non semp peccat mor taliter contrafaciens. vt. s. inobedientia dictum est. vt ibi vide. in princ. ¶ Vtrum in foro conscientie lex canoni [sect. 4]ca ciuilis vel alia etia preceptiua semp sit seruanda. Rn. q non in. xj. casibus. vt colligo ex Jnno. in. c. quia pleriq. de imu. ec. et de homi. in. c. sicut dignu. et ex cosilio. xxj. Fe. Jo. cal. et pa. in plogo decretaliu. et Jo. an. i. c. qq. de vsu. et alijs. ¶ Primus quando lex positiua distinguit inter forum contentiosum et coscietie quia non seruabitur in foro peniten tiali autoritate ipsius legis. c. tua. et qd ibi not. de sponsa. ¶ Secundus quado ius fundat se super presumptione et no super veritate: q in foro conscientie at tendimus ad veritate. vt credamus cofitenti de omnibus: quia solum agitur de preiudicio ipsius aie. c. significasti. de homi. Jdeo si sit veritas contra presumptionem no seruabitur. vnde licet heres non fecerit inuentarium tamen in conscientia no tenebitur nisi inquatu hereditas se extedit. quis ius aliter velit. q presumit plus esse in hereditate. vt in aut. de here. et fal. nota hoc pba tur. in. d. c. tua. et in. capit. literis. in fin. de resti. spo. et in. c. a nobis el. j. de sente. excomu. et vide bal. i. l. j. C. de sac. san. ec. ¶ Tertius quando lex non est ad vtilitatem comune sed princeps ppter vtilitatem propriam edidit. Facit. iiij. d. c. erit autem lex. et dr iniusta tunc lex ex fi ne sz. Pa. i. c. canonu. d costi. ¶ Quartus qn lex no distribuit eque onere subditis. sicut debet facere bonus paterfami lias q sic est iniusta ex forma sm Pa. i d. c. canonu. ¶ Quintus qn excedit antoritatem statueris: vt pz in statuto epi q non ligat delinquentes extra diocesim sua et suos subditos. vt in. c. vt animarum de costi. li. vj. facit. l. fi. C. de iur. om. iud. et sic dicitur iniusta ex autoritate. et pro istis tribus casibus facit quod no. Bar. in. l. vectigalia. ff. de publi. vbi dicit. q gabella licite fraudat q iuste no est ipo sita. ¶ Sextus quado est penalis. quia ante condemnationem non tenetur qs soluere i aie foro pena. vt est gl. singula ris i. c. fraternitas. xij. q. ij. de quo dic vt infra pena. §. iij. ¶ Septimus quado ra tione seu cam. nos tn debemus ea coniecturare. et ad limtes illius limitare vel ampliare ea iuxta theorica doc. in. l. no dubiu. C. de legi. Exeplu in ciuitate obsessa statuit q porta ciuitatis maneant clause. et hoc p vtilitate comuni. vt i plu ribus pone q cotingat hostes inseq aliquos ciues. ita q i danu cederet ciuita tis nisi aperirent porte tuc sut aperiede Qr esset nisi aperirent contra bonu et vtilitate coem. veru est q no ptinet ad que libet hoc iterpretari nisi piculu sit subi taneu. Vel sit manifestum legislatorem illud intedisse. sz solu. ad regete ciuitate et hmoi. Jte aliud exeplu: statuto cauet q vxore moriete sine liberis vir lucret dimidia dotis quauis no expmat cu tn nos debemus coiecturare cam huius statuti. vcz sumptus mariti quos facit in ducedo vxore ad domu nec alia ca pot esse. et sic si no ducit ea no dz lucrari Secus esset si sic lucraret mulier sicutvir. Qr tuc ca extimaret affectus maritalis: et io etia si non duxisset lucraret hoc not. Pa. in. c. ex publico. de couer. coiuga. fa cit qd ide pa. no. in. c. q in isulis. de sta. mona. vbi dicit q lex dz ampliari et restringi ad limites ronis expsse. etiam si vba no patiant. vt in. l. adigere. §. quis ff. de iure patrona. et in. l. cu. pr. §. dul cisssmis. ff. de lega. ij. et in. l. pr. §. fundu. ff. de leg. iij. Facit. c. cu dilecta. de confir. vti. vel inuti. et bonus tex. in regula fi. de reg. iur. li. vj. et qd no. Bar. in. l. Jte querit. §. q ipleto. ff. loca. et ide Pa. in. c. j. de iura. calu. dicit q etia in penalibus seu odiosis qn ro est expssa extedit et ampliatur dispositio legis ad limites ronis expsse. no. gl. in cle. j. in. v. eligat. de elec. et i cle. ij. in v. pileu de vita et ho. clericorum. et in d. regula fi. et qd ibi no. Dy. et Joa. an. in mercurialibus et qd no. i. d. §. dulcissimis secus esset in dictis penalibus scdm eude Pan. i. c. j. de sente. et re iudi. vbi allegaret simile sub terminis facilioribus vel paribus vt notat Jnno. i. c. cu speciali. de appella. Jte iste casus pbat q ro legis plus dz attedi q lex ipa. l. j. C. q sit log. cosue. et prima di. c. consuetudo. vbi dr lex est quicquid rone consistit. vnde Bal. in c. j. de costi. dicit. q lex cosistit in substatia ronis. et bar. in. l. cum mulier. ff. solu. ma. dicit q ro legis. et mes legis ide est: et ppterea dicit gl. in. l. j. et. ij. C. q sit log. cosue. q no minus dz attendi ro legis q lex ipsa. hoc intellige de rone finali que q ipsa lex sm bal. in. c. dilectus. el. ij. de rescrip. et in. l. si qs seruo. C. de fur. dicit q ro finalis est aia legis. Jte vbicuq hz locum ro legis hz locu etia lex. C. de in terdic. l. j. sm Archi. et sequit Ge. i. c. vbi periculu. de elec. li. vj. immo plus etiaz si verba cotradica vt. l. scire opz. §. aliud in vbo sz et si maxime verba legis. ff. de execus. tuto. no em in folijs. sed in sensu cosistit euageliu. c. marchio. j. q. j. et. c. intelligetis. de verbo. sic. Facit tex. in. l. iij. C. deli. pte. vbi em inqt manifestissimus est sensus testatoris interpretatio vborum nusq tm vz vt melior sensu existat Bal. etia in. l. comissorie. C. de pac. inter emp. et vedi. dicit q iudici lz sit iposita necessitas seruadi statutu scdm forma put iacet ad litera. ar. l. prime. §. si his qui naue. ff. de exercito. tn no habebit locu hec necessitas: nisi saluo intellectu q litera occidit spiritus viuificat. et facit p hoc glo. in. c. illo vos in. v. pignus de pigno. Et ad iura q dicunt lege seruanda etia i foro aie. dic q verum quado est eadem ro in vtroq foro. quia sic no cessat in foro aie. ita. Rn. Pa. in. c. tua. i fi. de vsuris et quo ratio vel ca fina lis pot cognosci. vide. s. ca. §. v. Octauus qn verba legis no adaptatur ad alique casum. nec eius dispositio adaptabitur si de mete aliter no constet. hoc est notabi li dictu Bar. in. l. iij. §. totiens. ff. de dano ifec. et i. l. ita aut. ff. d admini. tu. et ibi dicit statuto cauetur q soluant pro gabella de quolibet cotractu sex denarij pro libra istud non habebit locuz in re inextimabili. q cu verba non adaptan tur. nec dispositio. Facit. c. identitatibus. §. sed cu eas. et ibi Ge. de elec. libr. vj. et bar. in. l. constitutuz. ff. de testa. mi. Nonus qn lex ciuilis lz non sit improbata de iure canonico fouet lucru odio sum pximo vel rigore queda. exeplum in. c. filius noster de testa. vbi lz lex ciui lis disponat valere legatum rei aliene tn non est seruanda in foro anime quia fouet lucrum odiosum heredi: nec e fun data sup naturali equitate a pte no con stito de voluntate dfuncti. et facit in si mili. c. ex parte in fi. de censi. et. c. dilecti de iudi. et. c. j. de dolo et cotu. de quo dic. vt. s. legatu. j. §. xiij. Decimus qn lex e iniusta siue ex forma vl ex sine vl ex au ctoritate vt dictu e. iij. iiij. et. v. casu siue etia qualitercuq inducat ad pctm contra lege dei aut iuris canoici vt sunt leges que conceduntvsuras. contra. c. sup eo de vsuris. Jte que cocedunt incantatioes cotra ventos et nubes sicut. l. eorum. C. de male. et mat. cotra. xxvj. q. v. et. vj. in multis. c. notata. Jte que concedunt prescri ptione cu mala fide cotra regula possessor. de reg. iur. li. vj. Jtem que permit tunt deceptione inter cotrahentesvsq ad dimidia. cotra illud q no egit doluz et c. Jte q noluit alique obligari ex nudo pacto cotra. c. iuramenti. xxij. q. v. Jte q nolutvalere legata ad pias cas nisi per tot testes probent con. c. relatu. el. j. et. c. cu esses. et. c. iudicate de testametis. Jtez q nolut teneri heredem ex delicto defun cti. con not. in. c. in lris de rapto. et i. c. tua nos de vsuris. Jte qnolut spuriu aledu contra naturale pietate. Jie. que phibent vel pmittut aut disponut sup con trahendis matrimonijij dissoluendis et hmoi cotra canones. Jte que phibet co prehesaz in adulteri teneri in. l. crime et l. castitati. C. de adu. con. §. subaudit. xxxj. q. j. intellige sivult corrigere se. Jte q co cedut cocubinatu contra illud exo. xx. no mechaberis. Jte que priuate psone concedunt homi cidiuz contra illud. no occides. et de hmoi habes in locis suis diffusius. Aduerte tamen q quando lex vel statutum aliquid denegat propter equum bonu pnblicuz. vt puta. q non soluens gabella no audiat. vel instrumetu qd no e registratu in libris cois reputat falsuz habebit locu i conscientia etia sm Bal. i. c. si qs p trigita. si de feu do. controuer. fue. Jte exeplificat Bar. in extrauagati ad reprimedu i vbo denu tiationez in macedoniano et veleiano. quod no. Vndecimus. qn lex ciuilis non fuit moribus vtentium recepta et canon non disponit aliter expresse no obligat de necessitate vt no. Pa. in. c. literas de iura calum. De lege canonica vel statu to. dic. vt. s. constitutio. §. j. quando no fuit moribus recepta. ¶ Vtruz clerici et alie persone ecclesia[sect. 5]stice teneant seruare leges aut statuta laicorum. Rn. Pa. in. c. ecclesia sancte Ma rie. de consti. Aut lex disponit specifice su per rebus ecclesiasticis et bonis earum. et sic est nulla tanq condita ab eo qui no habet potestate. et sic non est seruanda. quia nec iperator aut alius secularis ha bet potestate super ecclesias. aut eccle[sect. 6]siasticas personas. vt in. d. c. eclia. et hoc veru nisi in duobus casibus. ¶ Primus est qn est priuilegiatiua. q pot qs puilegiare. etia no suu subditu. sic itellige. c. nouit. d iud. vbi allegat lege Theodo sij. ¶ Scds qn lex est fudata sup naturali rone q tuc dzseruari. no rone legis sz rone iustitie naturalis. l. scire opz. ff. de excusa. tuto. §. qui uo iuste. Aut lex disponit generalr no faciedo metionez de clericis vel ecclesiasticis. Sz no pot seruari sine pcto: vt i pscriptioe malefi dei: et sic no est seruanda a quocuq. c. fi. de pscrip. et. c. lz mulieres. de iureiuran. li. vj. Aut generalis et rationabilis nec cotradicit canonibus. et tuc si est sauora bilis seruada est etia quo ad clericos et ecclesiasticas psonas. vt in. c. ij. requiris de appella. Vnde statutuz qd disponit vt existetibus masculis mulier no succe dat porrigitur etiam ad cle. vt no. pa. in c. costitutus. de resti. in integr. Similter priuilegiu cocessum hoibus. alicuius loci conprehedit etia clericos illius loci. lz no exprimat. Facit. c. q clericis. de foro. co pe. no. Jo. de liga. in. c. q clericis de foro cope. et Bal. in. l. cuctos populos. C. d sum. tri. Et nota. quado talis lex gnalr dispones potest se habere ad commodum et incomodu no potest dici preiudicialis. Exeplum statutu disponit q p mogenitus succedat: certe secudo genitus lz sit clericus no succedet. Silr i sta tuto quo masculi excludut mulieres no succedet mulier quis sit effecta religio sa. Et io oes leges disponetes sup contra ctibus emp. vendi. locato comodato. et hmoi. si no contradicut canonibus sunt ser uade. etia quo ad eccliasticas psonas. Facit. c. j. de no. ope. nuci. et est de mete. Ho. et. Jo. an. i. c. ecclesia. vt li. pen. Secus si simpliciter afferret preiudiciu. vt qui non facit inuentariuvel ifra tale tepus non adiuit hereditatem sit priuatus. et hmoi. q nunq pot esse ad comodum ecclesiasticoru. et ideo no tenet. Similiter qn statuit ne possit aliquid vendi. No subditis. Aut lex ciuilis est gnalis et ronalis: sz deuiat a iure canonico. exe plu in. c. ij. de arbi. li. vj. tuc in soro secu li seruabit. Sed no in foro ecclesiestico neq in terris subditis dnio ecclesie: q tunc debet seruari lex canonica in vtro q foro. Facit. c. si duobus de appel. et qd no. i. c. quod clericis: d fo. compete. Aut lex ciuilis disponit sup materia ad ecclesia pertinete: no disponente de ipsa materia. Sed tollendo lucrum qd als dederat vl imponedo pena actu expli canti Exepluz primi de raptore contra hente matrimoniu cu rapta in quo casu lex priuat oibus bonis datis sibi a ra ptore. et sic no valet vt vult gl. no. in. c. de puell. xxxvj. q. ij. et ea sequi videt Fe der. consi. xxxv. et mihi placet q vr inti midare matrimoniu. et sic no est seruan da etiam quo ad no ecclesiasticos. Exe plum secundi statutu punit cotrahentem sine cosensu patris vel agnatorum et nonvalet secundu Pa. vbi. s. Jde alid exemplu lex punit mulierem contrahentem. infra annum luctus vt. C. de se cun. nup. quasi per totu. et non valet ra tione predicta. Sed hoc limito nisi pena apponeretur fauore filioru et propter culpam matris sicut lex que iponit pe nam matri: q agnouit tutela filij transeunti ad secuda vota non petito tutore filio. vt in. l. omnem matri. C. ad tertul. q tuc valet. Aut lex ciuilis disponit cir ca accidetia teporalia ad actu spiritua le vt i dote. et tuc si no cotradicit canoni valet. c. Raynutius. et. c. Raynaldus. de te stamentis. et qd legit et no. in. c. ij. de do. post diuor. re. Et hocverum nisi intimidet contractione mrimonij. Si vero cotra dicit canoni. tunc pendet ab illa qstioe cuius fori sit causa dotis. et Jnno. in. c. d prudentia de do. post diuor. re. et Pa. te nuit q est mixti fori. et sic lex seruabit in foro suo. et canon in suo foro: et locus erit preuetioi. c. cu sit generale. de fo. cope. Aut lex ciuilis pcedit circa actu spirituale presumendo et lex canonica inuenit cotraria puta lex psumit matrimoniuz si masculus et femina simul habitant. l. in libere. ff. de ritu nup. si sit libe ra et non faciat questu de corpore. Vt ibi lex canonica psumit adulterium siue fornicationem. xxx. q. v. aliter. et sic standum est in vtroq foro iuri canonico q lex imitat canoes. c. clerici de iud. Et se cundum hoc limita iura que dicunt leges seruandas: que non contradicunt canonibus. ¶ Vtrum in penalibus fiat extetio legis [sect. 7]Rn. Jo. de Jmo. et seqt Gemi. i. c. si post q de elec. lib. vj. q scdm mente compre hensiua sic et fortius in fauorabilibus. sz scdm mente extesiua no fit in penalibus c. statutu de elec. lib. vj. Jn alijs aut non penalibus fit extesio ex idetiptate rationis vide de hoc gl. et Ge. in. c. sepe. de te po. or. li. vj. et. j. penas §. v. ¶ Sed quo mens comprehesiua legis mostratur. Rn. sm Jo. de Jmo. et Ge. in d. ca. si postq de elec. lib. vj. q ex qtuor. ¶ Primo ex coi vsu verborum. q preualet oi rigori et significatioi vborum. ff. de le. iij. l. librorum. §. q tn cassius. et de cosue. c. cu di lectus. ¶ Scdo si aliter. intelligendo seq ret absurdus sensus cu debeat esse pos sibilis et honesta. iiij. dicerit aute. et no. bar. in. l. oes ppli. ff. de iusti. et iur. Exeplu lex. dicit. qui occiderit hoiem capi te puniat. si ad literaz deberet intelligi sequeret q occides se defendendo: vel furiosus esset occidedus cotra cle. si fu riosus de homi. qd est absonum. ¶ Ter tio monstrat mens coprehensiua. Qua do in illa est expressa ratio: q ex illa vt dictu est colligit mens legis. Facit cle. j. de elec. Exepluz in. c. ex parte de postula: vbi phibitio de aduocado facta monachisexteditur ad canonicos: q li cet sint diuersi tn q costitutio fundat sesup religioe io exteditur etia ad canonicos. et ideo ois constitutio q hz respectum ad religione lz loquatur de monachis coprehendit etia canonicos et oes q pmittunt etia vota secus si loque ret de religioe cu aliqua qualificatione puta monachus niger et hmoi. ¶ Quar to compreh enditur mens legis qn per eandem constitutione vel per aliam ap paret id quod ibi est positu gratia exepli fuisse positu sicut in. l. j. ff. vti possi. dicitur q licet verba edicti loquatur d ede tamen in fundo etia habet locu. vt in. §. hoc interdictu omnibus ibide. ¶ Qualiter depreheditur mens exten[sect. 8]siua legis. Rn. Joa. de imo. et Ge. vbi. s. q compreheditur ex ideptitate ratiois no scripte. vt in. l. j. C. de interdic. et re. Facit. c. inter ceteras. de recrip. et cap. ij. de transla. prela. Na de similibus ad si milia idem iudiciu est vt in di. cap. dicitur. ¶ Vtrum lex seu costitutio concernat fu[sect. 9]tura solum. Rn. Pa. in. c. cognoscentes de consti. q sic ne afficiat aliquos sine cul pa et hoc nisi caueatur in lege vt exteda tur etiam ad preterita. ¶ Virum cu lex vel statutu loquit p vba [sect. 10]preteriti tpis indulgendo aliquid exte datur ad futura. Rn. pa. i. d. c. cognosce tes q no ne detur materia delinquedi. vt est tex. limitas hac materia in. l. cum lex. ff. de legi. p qua dicit bar. q si statuto cauetur q qlibet banitus solues. x. exi matur de bano. no habet locu respectu eorum qui banniuntur de futuro: q dare tur materia delinquendi secus si cessaret hec ratio: q licet loquat per vba prete rita vel pntia exteditur ad futura q lex semper loquitur. l. arriani. C. de here. ¶ Quomodo interpretatur. vide. s. in[sect. 11]terpretatio in prin. [sect. 12]¶ Quado lex incipit ligare. Rn. q ad hoc q lex sit opz vt costituat. scdo vt pmulgetur: et publicatio est vltimus actus pficiens lege scdm gl. in cle. plogo p. l. humanu. C. de legi. et io postq est solenniter edita liga statim scientes sine exe ctatione alterius tpis vt pa. no. in cap. j. de postn. prela. et gl. et Qaulus in cap. [sect. 13]ij. de reb. eccle. non alie lib. vj. ¶ Sz qn psumit scia legis. Rn. Panor. in. d. c. cognoscetes. q in legibus et consto nibus inferiorum tps est arbitrariu sm loci qlitate et coditione psonaru. Jn legibus aut imperatorum presumit scia post duos meses a publicatione fcta in pro uintia vt in aut. vt facte noue consti. Jn co stone vba pape. Jo. and. in data. li. vj. vultvt liget post duos meses a publica tioe facta Rome. sed rones sue no mihi placet. et io idem dicam q de constitutione imperatoris. Et sic videtur etiaz tenere Pa. in. d. c. cognoscens. et lz papa dicat habere pedes plubeos. habet tn epos et archiepos per quos noticiam dare potest. [sect. 14]¶ Vtru voles pbare ignorantia sit ad mittedus. Rn. Pa. in. d. c. cognoscetesq sic sine aliquo dubio. vt i. c fi. q mri. ac. pos. et i. l. fi. ff. de decre. ab or. Et sic pz q i coscia non ligat ignorans sine culpa sua. Aliter superflue et frustratorie admitteretur ad probandum ignorantia Et hoc est sine dubio quando lex requi rit dolu facit gl. in. c. ad falsariorum. de cri. fal. alias secus esset. vide. s. Jgnoran tia. §. iiij. et distin gue. vt ibi. ¶ Quo tollit lex seu constitutio p cosue tudine. vide. s. Consuetudo §. ix. etx. et. j. Statum. §. xxj. ¶ Vtru tollat per legem contraria. Rn. Pa. in. capi. cum accessissent de consti. Bar. post Cy. vt in. d. l. oes ppli. dni q sic. lz no fiat mentio de prima. nisi habeat clausula derogatoria ad secunda q tuc opus esset facere metione de prima. ar. l. si qs in prin. ff. de le. iij. et i. c. no nulli. de rescri. aliq tn in. d. l. si qs. dnt q si loquamur de puilegio vel rescripto. et testamento q sunt puata lex sic opz fiat metio qn hnt clausula derogatoria ad secudu. Si aut loquimur de legibus et sta tutis no opz fiat mentio etia si hnt clausulam derogatoria ad scdm p cle. dudu de sepul. q cu presumant oia scire vide tur scienter velle reuocare statuedo in contrarium. sed secus est in priuata q est in facto et mihi placet. ¶ Vtrum ex no vsu inducat consuetudo de [sect. 17]rogatoria legi. Rn. vt colligo ex Pa. i. c. Joan. de cle. coniuga. q aut novsus hz in se actu tacitu contra dispositione iuris: et tunc inducitur consuetudo. Exeplu lex d fert hereditate coiter et equaliter filijs ta masculis q feminis. l. maximu vitiu C. de lib. prete. sz consuetudo defert pmo genito: vl solu masculis. licet secundus genitus vel femine nunq sint vse illa le ge coi. tamen cosuetudo inducit ppter actu conriu legi. Si vo no vsus no habet actu cotrariu nec tacitu nec expressum legi. si no inducit cosuetudo cotra lege per no vsum sicverbi gratia. lz forte sint plusq centum anni q nullusvendidit hermafroditu no tn est abrogata. l. que rit. ff. de testa. ho. q vult vt exrimet secu du statu preualente. Similiter lz non agam contra eu qui mihi damnuz dedit actione legis aqlie no tn per hoc abro gatur illi legi. quia illa lex no necessitat ad agendum sed dat facultate. ¶ Vtrum actus gestus con lege sit nullus ipo [sect. 18]so iure. Rn. q no in quatuor casibus. pri mo qn causa phibitiois no est ppetua sz teporalis. vt in. c. j. de mat. contra. con in ter. ecclie. et dr teporalis qn est restricta ad certu tps. puta phibetur matrimoniu ppter veneratione certidiei. Simi liter de pfessio e facta infra annu q phi bet in. c. ad apostolica de reg. li. vj. Secus si phibitioi si ca est ppetua: puta cu phibet aliqd pp malu qd ide seq potvt mrimoniu pp consanguinitate: et hoi. et sic intellige. l. no dubiu. C. de legibus. et. c. vi des. x. d. et. clcondicimus. xxxv. q. iij. et. c. non opz. xxxiij. q. iiij. et ista e theorica gl. c a. tua fraternitas. de spo. duorum. scdo qn p hibitio legisconcernit pricipaliter fauore alicuiustalia phibitio hz potius viz ex hortatiois respectu illius p cuius fauore principaliter fit q pot renunciare. p hoc. iiij. dis. §. hec et si legibus. hoc poit Pa. i. c. ad apostolica de regula. et ifert q posset p hoc inteta: lz statuto caueat ne mulier possit conctu facere sine psentia duorum agnatorum qvaleat conctus sine eo rum psentia. si statutu expsse noanullet actu fctm Facit. l. si. qs i conscribendo. C. de pa. facit. d. c. ad apostolicam vbi ptz obligatione acquiri deo. lz sit actus p hibitus a lege fauore profiterivoletis. Terrio qn lex dat certa forma sup eo qd alicui conuenit ex sua potestate Exemplu eps ex sua iurisditioe pot ab soluere ab excoicato evbi conditor canonis sibi ro re suat. Attn lex dicit q noabsoluat nisifa ciat sic vel sic. si facit contrariu tz tn ab solutio. secus qn lex dat potestate illi q ea alias no hz cu tali forma q si no ser uat forma nihil facit. hoc capit ex dno Car. in cle. j. de iure patro. et concor. gl. ibi et pa. Quarto qn lex punit con facientem q tz si expsse no anullet factum contra se cus qn non punit sz solu phibet q sic no tz: et sic loquit lex no dubiu. C. de legibus hoc ponit dns Car. i. cle. j. d rescri. diuersa tn circa hoc est doctorum opinio. qbusda dicetibus q i oibus casibus facta con lege sunt ipo iure nulla nisi lege spali actus sustineat sm Jo. an. in. d. c. ad apli ca et cu eo coiter doc. Sz mihi placet di cti qtuor casus i qbus valent gesta con. l. q faciut ad magna declaratione dicte. l. no dubiu: et p qs clrarius potes itellige re qn fctm con lege alia. l. sustinet: q tunc qn aliqs d pdictis qtuor casibus concurrit. ¶ Vtrum facta i fraude legis teneat. Rn. [sect. 19]q no. vt no. bar. in. l. amplius. ff. rez. ra ha. allegat. l. si libertus minorem et ibi tex. ff. de iure patro. secus esset si fieret i fraudem hominis. etiam principis. vi de pa. in capi. dilectus el. secundo de preben. et quod not. in. di. l. si libertus et quomodo fit fraus le. vide supra fraus .§. ij. ¶ De ista materia legis vide. s. cosue[sect. 20]tudo ignoralia. et. j. Statutum. vnd ap pellatione legis coprehendit cosuetudo Facit. c. j. iuncta gl. j. et. ij. de spo. vnde consuetudo est queda lex. l. de quibus. ff. de legi. et. dist. j. consuetudo. ¶ Aduerte sm Jnno. in. c. fi. de re. ec. no [sect. 12]alie. et sequit Pa. in. c. j. de resti. in integ. q vbi ius canonicu in alia materia dat regula speciale: q non debemus illam distinguere p ius ciuile: verbigratia ca non induxit suam solenitate in alienatione rei ecclesiastice. Jdeo no debemus seruare illam iuris ciuilis positam. in aut. hoc ius. C. de sa. san. eccle. ¶ Vtru codetes leges iniquas peccet. [sect. 22]et ad qd tenent. Rn. q lz de iure tales le ges seu statuta no valeat. viij. di. q contra et. xxxij. q. vij. flagitia. tn facietes et cosentietes peccat mortaliter. d quibus Jsaie. x. ve qui codut leges iniqnas et si sunt cotra libertate ecclesiastica sunt excoica ti. vide. s. Excomunicatio. vij. casu. xij. et tenetur restituere omne damnu qd p uenit alicui ratione talis legis. Et oes voluntarie obseruates similiter morta liter peccat. et oia acquisita occasione ta lis legis tenetur restituere sicut in simi li dicam de participantibus cum rapto ribus et no solum dicunt inique quado sunt contra legem dei et nature. sed etia quado sunt cotra ius positiuu ad pauperes opprimedos. et iustitia impediedam. sm Hosti. Quod no. bene. ¶ Vtru lex indulges aliquid qd pot in [sect. 23]tedere in alterius preiudiciuz intelligat saluo interesse partis. Rn. q sic. vt tenet bal. de pa. iura. fir. et Pa. i. c. j. de iudi. ¶ Lex commissoria quid sit. vide. infra [sect. 24]pactum. §. xvij. Libellarius contractus qui dicitur datio ad libellum idez est q emphiteosis. et ideo ibi vide. et de laudemio soluendo quauis quidam vt Bar. in. l. si finita. §. si de vectigalibus. ff. de da. ifec. teneat q differt. quia emphiteosis fit a dno: sed datio ad libellu fit a non dno. scilicet vasallo emphiteo ta et huiusmodi sed temporibus nostris communiter no differt nisi quado sit illicite et vsurarie vt patet ifra vsura. j. §. xliiij. et. §. lxiiij. Libellus famosus est compositio in scriptis facta in infamiam alicuius: eius quod probare non vult: et in publico tactata. De libello q est breuis mebrana ac torem petitionem et eius causam et actio nem cotines vel aliter est scriptura agetis questionem cotines et futura actione de promere. vt no. Spe. i tit. de libel. concept. §. j. in princi. et no. in. l. editi. C. de eden. ¶ Que est pena coponetis libellum fa[sect. 1]mosum vel inuentu q no cobusserit vel destruxerit: sed dolose manifestauerit vim ipsius. Rn. secundu gl. in summa. v. q. j. Si conuictus est secudu leges de capitatur. Siue deportatur. v. q. j. c. hi q inuenti. et. l. vnica. C. de fa. libe. et. fit inte stabilis. iiij. q. iij. ob carme. ff. qui testa. fa. no pos. l. qui scdm canones verberadus est vt in. c. j. v. q. j. Anathematisandus vt in. d. c. hi. qui. et. c. ij. eadem. q. Sz si sponte cofitet no timore pbationum mitius agit cu eo. v. q. j. c. ij. et si punit. ad arbitriu iudicis. de of. deleg. de causis in fin. Si vero vellet pbare qd in eo cotinet no punit. Vt i. d. c. ij. q expedit crimina nocetu nota facere. ff. de iniur. l. eum qui. in pricipio et. C. de iniur. l. iij. Quod verum intellige secundum Azo. et Host. in iudicio q extra nemo debet aliuz prodere. vj. q. j. summa de penite. distin. j. homicidiorum. ¶ Vtru teneat talis restituere famam. [sect. 2]Rn. q sic. aliu libellu in cotrariu facien do: et vltra hoc tenet leso satisfacere de alio damno. vt supra detractio. §. iij. Liber dicitur ille qui nullius subest potestati. ff. de capti. et postli. re uer. l. no dubio. §. liber aute populus. ¶ Libera habet potestate qn sine alte[sect. 1]rius consensu quis potest disponere et non aliter in capitulo fina. de postula. prela. ¶ Quid excludit vbu libere. Rn. q oem [sect. 2]mora et conditione. c. extirpadu. §. penul. de prebe. et. c. si bnficia. de pbe. li. vj. et de offo ordi. c. ordinarij. §. q si forte lib. vj. et ibi per Jo. an. et Archid. de ho mi. pro humani. lib. vj. immo secundum alios denotat quandam progatiuam absolutam seu dominium super actum cui adijcitur vt. l. procuraror cui libera. ff. de. pcu. et. l. iusiurandu qd ex conuetioe .§. ij. ff. de iureiur. de electi. c. cu nobis oli l fi. vide p Bar. in. l. alio. ff. de ali. et ciba. leg. et pa. in. c. cu liberu. de sepul. et in. c. vestra. de loca. vn liberuz dnium no hz quis sup actum que qn vult illu exerce re ipeditur aliqualr. Ois em phibitio siue tpalis siue ppetua cotradicit liber tati. l. libertas. ff. de sta. ho. quod not. q facit ad multa. Libertus est seruus manumissus de quo. j. manussio. Litera an piudicet scribeti. Rn. Pa. i caplo fraternitati. de clici. no resi. cocludedo post Bar. in. l. lutius. ff. de sideiusso. Aut sut lre gnales sicut cu dr psentiu latori adhibeas fide. et hmoi. et isto casu cu iste lator no possit contrahere vel aliqd intetare in piudiciu scri betis: sicut scribit sibi mutaret pecunia et hmoi no piudicaret scribeti. vt in. l. fi. C. qd cu eo qui in ali. potesta. q potius sunt litere recomedaticie nisi aliud ad dat puta sub piculo meo et hmoi vl nisi dolose dedit illi literas: q tuc teneret. ar. l. q ve di. ff. de dolo. Si vo sunt litere magis speciales. puta q dr i eistali de mea intetioe plene iformato. adhibeas plena fide. q tuc tenet et aget acti. madati con scribete ille cui scribut: sz no dz ei credere i aliq q ei appropriet facii. l. si vo remunerandi. ff. manda. Ad ppositu eorum q hic dicuntur et q lre trasmisse obligat acceptate. l. et filius. ff. ad mace. l. publius. §. fi. ff. depo. et Alex. i. l. cu taberna. §. i de. de pig. et sic caute la est q pntet cora testibus scietibus teno re earuz sm Mathesi. sing. suo. xxij. inc. nota mirabile medium. et sing. 479: in ci. nota mirabile doctrina et oino Jaso. i repe. l. admonedi. col. 112. v. nota q il le. ff. de iureiuran. ¶ Quid de eo qui lras alterius aperit [sect. 1]vide. s. Falsarius. §. ij. ¶ Vtru danificas pximum ex literis te [sect. 2]ne atur ad restitutionez. vide. j. Restitu tio prima. in ver. scriptura. Litigiosa res dicitur de cuius dnio ca iter petitore et possi dentem mouetur in iudicio. vide. s. ces sio actionum. §. ij. ¶ Vtru res litigiosa possit alienari vi[sect. 1]de ibidem in principio. ¶ Vtrum litigas teneatur ad restone [sect. 2]expesarum et danoru parti aduerse. Rn. q sic si sciebat. iiusta cam fouere: aut si a principio no sciuit tn in pcessu cae co gnouit iiustitia. et no desijt tenet. ar. in caplo dns de secun. nup. et i. l. si qs inficiatus. et ibi. Bar. ff. depositi. Litigiosus idem est q cotentiosus de quo vide. s. Contentio. et Discoridia. et grauius peccat p se q adulat. q litigiosus fragit amicitia. et sunt illi pprie q ad oia conriantur ca cotristandi de nullo curates. Vt dicit phi loso. tertio ethi. ¶ Vtrum litigiosus debeat o rdinari. Rn. q non. xlvj. di. §. j. [sect. 1]Loca An liceat medicantibus dimittere. Rn. q capta ante cociliu de quo in caplo cu ex eo de exces. prela. li. vj. non possunt alr sut excoicati ipso fa cto cle. cupietes de penis sz cap ta post illud consiliuz bn possunt dimittere sz Lap. que sequit dns Petrus de anc. et Gemi. in. d. c. cu ex eo. et in. d. cle. in vbo hactenus. j. vsq nuc q sm Papia hacte nus p. h. aspiratum facit duas ptes. s. hac et tenus. i. vsq nuc. Exquo infert Ge. q fratres ordinis mei Bononie in mote potuerunt dimittere primum locum quem ceperant et alium capere cum ha beant licentiam capiendi vnum locuz in dicta ciuitate. ¶ Vtru dicti mendicates possunt loca [sect. 1]de nouo capere. Rn. q no ad habitadu que sint propinqua habitationibus hominu sine licetia sedis apostolice q de constitutione bonifacij expressaz faciat metione. secus esset de locis in heremis vbi no est ppinqua hoim habitatio q illa de licentia suoru platorum. ca pere et mutare possunt. d. c. cu ex eo. et no. q il lud. c. non phibet transitum singulorum fratrum de loco ad locu q est pmissus ex ca. c. licet de regula. cum similibus. sed prohibet nouu caplm siue nouu couetu capi vel locu ad locu mutari sm. d. pe. de anch. vbi. s. et sic pz q captio case tarum vel mutatio qs medicates capiunt ad habitadu ex trasitu vel pro infirma ria et hmoi no cadit sub ista phibitione sed solu quado pro nouo conuentu seu capitulo capiunt. ¶ Vtru loca exepta sint in diocesi tali[sect. 2]ter q in ea delinquetes incidant in excoicatione per statutu diocesani impo sitam contra taliter delinquentes. vide j. statutum. §. ij. ¶ Vtrum prefati mendicantes possint [sect. 3]augmentare loca sua sine licentia pape. Rn. sm Lapum vt recitat Ge. in. d. c. cum ex eo q sic. quia ista acquisitio post acquisitionem edificatio est de actibus iam permissis. l. ab ea parte. ff. de pba. ergo isti iure antiquo stabitur nisi quatenus ei derogatum est per. d. c. cum ex eo. quod tantum in duobus im mutat. s. in acquisitioe habitatiois i loco de nouo: et secudo in mutatioe et traslatione quibus in nullo casus noster co cluditur. Jte phibitus acqrere nouu ius in re no phibetur augmetare ius iam qsitu ante prohibitione vt i. c. fi. ij. Rn. de conces. preben. li. vj. sic in proposito vide de hoc. s. excoicatio. vij. cau. xliiij. Locatio est psone vel rei vsum facta concessio mercede in pecunia numerada coneta. Alias si res vel species dare tur no esset locatio sed cotractus innoiatus. s. do. vt facias et ageret pscrip. v. ff. dpositi. l. j. §. si qs seruu. et io locator dicit q sub mercede pecuniaria locat domu suam et hmoi coductor qui ipsaz accepit soluedo pesione vt in. d. §. si qs. Aduerte tn q conctus innoiatus inducitur secundu natura conctus noiati cui assimilat nisi aliud actu fuerit. vt i d. §. si quis sequitur Bar. De notatis et q locatio fit duobus mo dis scilicet. vt reddatur id quod locatur vel tantumdem. l. in naue. zanseli. et ibi Barto. ff. loca. et no mutat dominiu rei locate. l. non solum. et ibi glo. et Bar. eo. ti. et Bar. in. l. manumissioes. in fi. ff. de iusti. et iur. ¶ Quid potest locari. Rn. qomnes ille [sect. 1]res que vendi possunt nisi sint seruitutes prediales vt iter actus via et c. que locari non possunt vt est tex. et glo. in. l. lo care. ff. locati seruitutes autem persona les que sunt vsufructus bn possunt locari. ff. de vsufruc. l. arboribus. sed non seruitus vsus vt institu. de vsu. et habi. §. minus. sz si sit ab vsufructuario ex tinguitur locatio per mortem ipsius vsu fructuarij. vt. C. de iur. do. l. si socrus. et p maximam et media capitis diminutione insti. de vsufr. §. finit. Approprietatio autem fieri non potest locatio seruitutis personalis. ¶ Locare non potest aliquis prelatus re [sect. 2]ligiosus ad vitaz: nec ad certu tempus. s. longum redditus: vel partem eorum aut iura aut possessiones monasteriorum: vel aliarum administrationum sibi co missarum nisi necessitas vel vtilitas ex postulet conuentus: et cum consensu co uentus: vel si non habet tunc cu consen su fiat superioris. aliter suspensus est ipso facto: nec coductori acquirit aliqd ius: secus ad modicum tempus. hoc no. in clemen. monasteriorum. de re. eccle. non alie. ¶ Vtrum fructus decimarum possint lo[sect. 3]cari ad annuuz censum laicis. Rn. pa. i c. vestra de loca. q sic. ¶ Vtrum beneficiatus possit locare red[sect. 4]ditus sue ecclesie sine alia licetia. Rn. pa. in. d. c. vestra q sic. Jntellige no magnu tempus. puta pro. ix. annis pot. Facit gl. in clemen. j. de re. ec. non alie. nec va let statutum sed phibitio superioris in cotrarium hoc impedire propter verbum libere quod ponitur in literis. d. c. vestra. ¶ Sed quid si ante tempus locatiois fi [sect. 5]nitu moriatur. Rn. q extinguitur loca tio q comparatur clericus vsufructuario vel vsurario. c. vlt. de pecu. cle. et ideo extiguit sicut ius vsufructuarij. de do. c. cosultationibus. de pigno. c. vlt. sm. Jo. mo. qui sic no. i. c. hoc cosultissimo de re. ec. no alie. li. vj. et si soluit pensione non rehabebit a successore in eode beneficio nisi sit conuersum in vtilitatem ecclesie. vt not. Host. in. c. ij. ne prelati vices suas. ¶ Vtru sacerdos possit locare operas [sect. 6]suas. Rn. q p diuinis officijs dicendis nunq lz. de simo. c. cu in ecclie et multis c. aliter esset simonacus. sz ptemporalibus bene pot locare. lz tame ei pacisci cu aliquo q moretur in aliqua ecclesia vt celebret ibi diuina: ita tame q no ha beat intetione ad diuina sz ad mansio nem quam ibi facit: vel ad laborez que sustinet: vel ad damnum quod ratione more patitur: vt in. c. ad questiones de re. permu. per ar. et no. Jnno. in. c. pe. ne p. vi. su. ¶ Vtru scholaris recedes possit ponere [sect. 7]aliu loco sui in domo vel camera coducta. Rn. Pa. in. c. iter dilectos de fide in strume. q sic q conductor potest locare alteri rem conducta. l. nemo. C. loca nisi aliud conuenissent. vt in. d. l. ¶ Sed an possit hoc facere inuitis so[sect. 8]cijs. gl. instit. loca. in fi. dicit q lz possit iure locatiois alteri locare ratio tamen societatis phibet que preualet iuri locationis: cum videatur electa idustria persone. insti. pro socio. §. soluitur. Jde tenet specu. de iud. §. ij. Et clarius Azo per. l. perceptioe. ff. de his qui. deie. vel effu. et addit q si scholaris non degit in domo vt debet versari: pot contra eum agi actioe pro socio: sed vtili quia directa datur quando contrahitur societas ad comodiorem vsum: et vberiore questum de qua leges loquuntur. vt notat. Spe. vbi. s. Ex q vide q i materia odio sa no veniet socius in domo. Et ideo si statutum dicit q socius teneatur p socio no veniet socius in domo: quia non est pprie ista societas. et in odiosis ver ba stricte capiuntur. l. iij. §. hec aut verba. ff. de neg. gest. et in c. in nostra de iu reinran. insuper dicit Panor. in. d. c. inter dielctos q si male versat et no possit compesci aliter a sua insolentia q poterit expelli per. l. si couenerit in fi. ff. p socio et. v. q. iiij. in loco. ¶ Vtru locari possit domus ppinqua al [sect. 9]teri magistro ita q voces adiuice confun dant. Rn. q no. et si fecerit pmus poterit expellere vltimu. C. de stu. li. vr. ro. l. vni ca. i fi. et hec ca tractari pot in ferijs tpe messis sz Host. de iud. c. significauerut et ide posset dici de qcuq alio q ipediret lectione pfati magistri. ar. d. l. vnice. ¶ Cui pot locari aliq res. Rn. q oibus q [sect. 10]pnt emere: nisi sit miles vl curialis qbus no pnt locari pdia ad colledu ne amisso vsu armorum ad opus rurale se trasferat vt. C. loca. l. miles. l. curialis. l. vl. subue nit tame ignorater facieti. ff. loca. l. siqs ignoras. vbi dr q pot exigere mercede. No em. contenit disci plina q ignorauit milite. Jde vr i clericis et monachis ni si ex ca necessitatis. extra ne cle. vel mo. c. j. et. c. secudo vbi hoc no. Ber. et Host. ¶ Vsq ad qd tps pot fieri locatio Rn. [sect. 11]q et ad tps: et in ppetuu. vt. ff. si ager ve cti. l. j. et dicunt vectigales agri q i ppe tuu locant. s. quadiu vectigal soluat: vt d. l. j. et succedit heres in locatioe et conductione si moritur coductor. j. tps loca tionis in iure conductionis. secus in vsufructu qui personalis est et extingui tur cum persona. ff. loca. l. si quis domu si fructuarius. ¶ Qn est merces solueda. Rn. sm Azo. [sect. 12]Gof. q si actum est qn sit solueda id seruabitur: alias cosuetudo regionis et si no appareat de cosuetudine id qd minimu est scz i fine anni. ita dicit. l. semp in stipulationibus. ff. de reg. iur. et nota. Host. et Ber. d cesi. ex parte. facit de reg. iur. in obscuris li. vj. ff. de vbo. obli. l. q hoc ano. et. l. eu q. et. ff. qn dies vsusf. le. ce. l. j. i pn. et hec vera in stipulatioibus ni si ca quare dat merces aliud reqrat. vt puta q datur p sumptibus. Jn alijs vide i. l. j. C. qn dies leg. ce. et. d. l. q hoc an no. et Jnn. i. c. ppter sterilitatez de loca. ¶ Sz nunqd pot locator inqlinum ex[sect. 13]pellere ante tps finitu coductiois. Rn. q sic: in quatuor casibus. ¶ Primus si no soluit pensione per bien niu: sed si paratus si soluere audie dus est. ff. loca. l. quero. intellige si alius de consequenti bus non inest. ¶ Secundus si domus locata sit necessaria sue habitationi: intellige ex necessitate superueniente cui aliter prouidere non pot. vt. l. ede. C. locati. aliter non diceretur necessitas si posset puidere alio modo. secus esset si tpe locationis alia domu no habebat q sibi imputabit nec expellere poterit. ff. loca. l. si qs domu. §. huic subiungi. Tertius cu do mus eget refectione q minatur ruina q tn tpe locatiois no minabat. et i isto casu et precedeti dz fieri remissio pesio nis pro rata teporis. c. ppter sterilitate de loca. et. di. l. ede. di. l. quero. §. inter locatorem vel prouidebit de alia domo eque idonea. ff. eodem. l. cum plures in principio. Sed an ea refecta poterit co ductor petere in ea reponi. Rn. q sic gl. iucto tex. l. si. duo. §. cum inquilinus. ff. vti possi. et ibi per Bart. ¶ Quartus quado coductor i domo per uerse couersatur sine lesione rei: vt puta tenet publicas meretrices et sic no re mittitur pesio sm Ho. vel versatur per uerse cu lesione rei tenendo porcos in in solario. incidit arbores no colit suo tempore. Et tuc remittitur pensio. sed aget ad interesse dns de dano dato secudum Host. in dicto caplo ppter sterilitate. Et secudu hanc distinctione cocor. do. in. d. l. ede. et in. d. c. propter. qui videntur contrarij. ¶ Vtru inquiiinus possit similiter pro pter necessitate dimittere domu ante fi [sect. 14]nitu tempus cotra volutatem domini. Rn. Pa. i. d. c. pro ptersterilitate q sic se cudu Vin. et Joan. an. hoc tenet etia gl. in. l. fi. in lege. §. fi domus. ff. loca. Et quo potest iferri q ppter peste potest dimit ti. q est pbabilis necessitas. et facit tex. in. l. habitatores. ff. e. ti. Et sic in coscietia esset seruadu. quis in foro contetioso forte aliter teneretur. ¶ Vtru sit minueda pesio rei locate qn coductor no potuit vti re coducta. Rn. q aut qs locat res. et si stat p locatoris volutate quominus re conducta no vtatur conductorsic tenet ei ad iteresse. l. si de fu do. C. locati. Si vero no ex volutate sed per casum fortuitu ex eius parte rei locate cotingentem sic pensio remittit p rata. Exemplum ex parte locatoris pu ta. Qr ppter delictu eius fudus locatus publicatus est. Exeplum ex parte rei. veluti si edes locate exuste fuerint vel ager terremotu corruit. vt. l. si quis do mu in fi. et. l. ex conducto. §. j. et. l. sz addes §. si quis. ff. loca. Jde dicendu qn ex ne cessitate locatori adueniete oportuit co ductore expellere. vel ppter refectione domus. l. q isula in prin. et. l. si fundus ff. eo. ti. Si vo stat per conduciore vel p eius culpam quominus re locata vtat nihilominus tota pensione soluere tenet. l. colonus §. naue. ff. locati. Si vero ex casu fortuito ex quo re locatavti non potuit simititer tenet qn locator alteri locando verisimiliter mercede habuisset. alias no. vt ptz ex. l. fi. §. j. ff. ad. l. ro. de. iactu. facit. l. sz addes. §. cum quida ff. locati. Sed in casu qn qs locauit ope ras nec per eum stat quominus eas sol uat sed per conductorem: sic talis conductor etiam si impediatur casu fortui te nihilominus pensione prestabit. vt est casus in. d. §. cu quidam Quod verum credo in coscientia quado talis locator no habuit cui locando operas acquire ret mercedem ppter talem locationem qua mercedem habuisset si tali non lo casset. Si vero stat per locatorem quo minus operas prestaret tunc si no ipe ditur casu fortuito tenet ad iteresse oe nec mercede habebit. Sivo ipediturca su fortuito sic remittit pensio pro rata temporis vt est casus. in. l. vno. §. ite cu quida. ff. loca. Jte in. l. si hi. C. locati. et. l. aduocationis. C. de codi. ob causam. no autem tenetur ad interesse. Et si ia incoasset operas: vel fecisset aliquas ex pensas ad se preparandum et tali casu fortuito impeditur repetet cas expesas quas fecit propter hoc vt in. l. si pecunia in principio. ff. de codi. ob cam. habetur de eo q paraner at se ire ad locuz et impeditus fuit p tepestate. Fallit hoc vt no remittat pensio qn ex casu fortui to stat per locatore in aduocato. q no repetitur salariu ab eius heredibus ipso moriete. l. j. ff. de va. et extraor. cog. Jdez de quocuq habete offm publicu. et sic loquit. l. arboribus. §. de illo. ff. de vsuf. et l. diem defuncto. ff. de ofio asse. Jtem fa uore libertatis vt in. l. cum heres. §. stichus. ff. d sta. liber. hec eliciunt ex Azo. et bar. et alijs in. d. §. cu qda Ethoc tene nisi consuetudo aliter haberet. vt. s. fa milta. §. ij. ¶ Sz quid si locata re conductorvsus [sect. 16]fuit sz sterilitas in eius fruct ibus cotigit. Rn. Pa. in. d. c. ppter sterilitate q si sterilitas puenit ex casu fortuito vel eo vi tio rei sine culpa colloni vt puta q timet magna siccitate: vel aquarum abudatia. vel frigus. vel grandine et hmoi. et no pot recopesari cu fertilitate anni pcedetis vel sequetis imediate dumo du ret eade locatio sz Host. in summa. eo. ti. sic fiet remissio p rata. puta erit solitus colligere. xv. modios et soluebat tres aureos no recolligit nisi dece. sic no sol uet nisi duos aureos: nisi sequeti ano vl precedeti recolligit. xx. modios et ide dicas etiaz si soluatur certa species: q lz no sit proprie contractus locationis: vt dixi tamen quo ad hoc idez erit iudi ciu. Predicra tame no intelliges d ptia rio qui cu dno lucrum et damnu partit q no fit remissio. vt no. gl. in. d. c. ppter sterilitate. Et quis doc. fuerint varij in d. c. propter et in. l. ex coductio. ff. e. ti. qn dicat sterilitas mihi placz maxime quo ad coscientia quod Jo. an. et Pa. in di. c. ppter sterilitatem sequutur. vt. s. dica tur sterilitas quado no colligutur nisi due partes de tribus solitis secus esset i alio modico. Sed aduerte q si fructus affuisset sz postq recollecti fuerut mar cuerutvel exercitus preteriens ipos de struxit et huiusmodi. no dicetur sterilitas nec fiet remissio pensionis. Secus fierat recolligen. vt in. l. ex. coducto. §. si vis. ff. loca. et. l. damnum. C. eo. ti. ¶ Sed qd si sit fertilitas nunquid aug [sect. 17]mentabitur pensio. Rn. sz Pa. vbi. s. q aut hoc cotingit: q fructus plusvalet so lito. et sic non fit augmentatio: sicut nec fieret minutio si minus valerent. Aut puenit p industriam coloni: et sic non augmentabitur pensio: nec sua industria sibi sit danosa. vt. ff. e. l. ex coducto et. l. fi. C. de aluui. aut cotingit pptet bo nitatem rei. et similiter no fit. Aut cotingit melioratio casu fortuito. puta locaui molendinu. ex quo coductor solu per cipiebat. l. ppter alia molendina que nuc sunt destructa pecipit centum et sic fiet augmetatio pensiois p rata sicut fieret remissio propter sterilitate. casu fortnito cotingente. q cotrariorum eadem est disciplina. xxxij. dis. hospictolu et. l. j. ff. de his q sunt snivel ali. hoc idez tenet gl. in. l. si merces. ff. e. ti. Propterea aduerte q cotractus locatiois et con ductiois est cotractusbonefidei. vt isti. de act. §. actionu. et ideo merces debet conuenire arbitrio boni viri. l. si in lege locationis in prin. ff. locati. aliter resti tuere obligatur. [sect. 18]¶ Quid si quis conducit molendinuz pro se et suis heredibus pro certa mercede in perpetunz: et dimissis filijs fit ml tiplicatio in insinitu. nuquid tenebit molendinum molere illi omnibus illo precio quo couenit. Rn. sz. Pile. in suis q. xlviij. et Hugo. q non quia non vide tur de hoc cogitasse. l. si. quis in vna. ff. de periculo. et commo. rei ven. Sed alibi. in aut. hoc ius. C. de sa. san. ec. dicit q immo tenetur destructo iure ad qd facit. l. si seruitus ita. ij. Rn. ff. de seruitu. vrba. predio. Sed de equitate conscientie tene primam. [sect. 19]¶ Vtru locans fundum alieni ad mediu nulla facta mentione de arboribus nuquid colonus habebit partem fructuum arboru. Rn. q no. sed locator ha bebit oes. l. fructus. ff. de vsur. Et si colouus destruat arbores tenebitur. Similiter eius culpe imputatur. si aliqs eius odio arbores excidat. l. si merces. §. culff. loca. Quod limita sm glo. in. di §. cul pe veru quando propter culpam suam seu doluz tale odiu est catu. alias non. ¶ Nuquid postq colonus seminauit [sect. 20]agru si dns eu vedat alicui poterit expelli per emptore. Rn. q no sed medietate fructuu habebit. vel prout couene rat: si tamen venditor oes frnctus accepisset aget colonus cot ra venditore. ff. de leg. j. l. nihil. speciale tn priuilegiuz habet colonus fisci sz Rod. Hic aduer te q succedes in re locata si est de bnfi cijs ecclesiasticis. et sit facta ab habete administratione. et cu debitis solenitatibus et causis de quibus. s. alienatio. et ad debitu tepus: tenet stare locationi et si ecclesia foret lesa posset petere restitu tione in integru. c. j. de resti. in inte. et. c. j. de reb. eccle. no alie. Si vero non habebat administratione vt sunt canoni ci simplices. sic no tenet stare: equipara tur vsufructuario q non pot locare vltra tepus vite sue. l. si qs domu. ff loca. nisi cu ca rationabiliet autoritate epi fe cisset. Cu vero res locata. no est ecclesia stica. tuc successor vniuersalis tenet sta re. l. viam veritatis. C. locati. Successor vero particularis in dicta re non tenet stare nisi locator habuisset administrationem plenam: vt maritus in predio dotali. quia sic tenetur. vt in. l. si filio. §. fi. ff. solu. matri. Jde in tutore respectu populi. l. si tutele. ff. de admi. tuto. ¶ Quid si coductor aliquid expedit in [sect. 21]re coducta. Rn. sm Hostien. si expendit necessario. vel vtiliter auxit edificauit vel instituit aget contra locatorem vt restituat expensas. ff. de loca. l. domus. et i. d. l. sed addes. C. si inquilinus. et ibi glo. sed clarior tex. est in. l. colonus pri mo. Rn. ff. eo. ti. Si tn posset tollere im pensas sine lesione rei non tenet locator. sed ipe eas tollere posset. vt in. d. §. si inquilinus. Predicta no intelligas de expensis factis pro pascendo aiali locato vel coleda possesioe et hmoi sed de alijs puta curatione morbi. reparatioe ruine. vl platatione vinearum et hmoi. vi de etiaz quod dico. s. edificans in prin cipio. ¶ Vtrum in locatioe possit interuenire [sect. 22]vsura. Rn. q sic est vsura ex parte conductoris. vcz quando ratione mutui in terpretati puta q ante tps soluit pen sionem solum habito respectu ad preuentionem teporis vel mutui veri minuit de pensione debita. et sic restituere tenetur. Faciunt nota in. c. ad no stram. de emp. et vendi. et in capi. illo vos de pi. ¶ Ex qua culpa tenetur coductor de re [sect. 23]conducta locatori Rn. q de dolo lata culet leui: q gratia vtriusq contrahitur. in sti. quibus mo. re. contrahi. obli. §. vlti. lz alij teneant q et teneatur de leuissima. sed primu coiter tenet gl. et doc. i. l. si qs domu. §. celsus et in. l. si merces. §. qui calunia. ff. locati. et qd dico de coductore ide dico de locatore. Et lz Mar. in §. qui colunam. velit teneri locatorem operarum ad transuehedas colunas et silia: q facilit tagunt et d leuissima pp tex. q ibi dicit culpa abest si oia facta sunt q diligentissimus quisq obserua turus fuisset et dicat fore speciale i hoc casu. gl. ibidez tenet cotrariu. Tu tn sic concorda q aut aliquis locat operas in re q requirit diligetissima cura vt pu ta polire adamate icidere brocatu pro veste fieda et hmoi et tenet de leuissima d. §. q coluna. aut non locat operas in re talis importatie. Et sic vera e glo. q tenet solu de leui. nec obstat glo. in. l. q mercede accepit p custodia. et in. l. dns ff. eo. ti. vbi dicit q si specialiter mercede accepit p custodia q tenet deleuisse ma. Pro cuius intelligentia aduerte q qn quis mercede accipit p custodia si sumus in contractu in quo solum tenebat de lata culpa. vt in deposito. sic acceptio mercedis pro custodia faciet vt vt teneat de leui et sic intellige. c. bona fides. de deposito. et. l. j. §. sivestimeta. ff. depositi. Si vero simus in cotractu in quo tenet: de leui culpa sicut in locato sic acceptio mercedis pro custodia rei locate faciet vt teneat de leuisima. et sic loquit. et intellige. l. q mercede. et. l. dns predicas. Qd bn no. p soluedis multis cotrarietatibus. Nec solum tenetur de culpa sua: sed etia illorum quorum opere vti tur. Si ipse diligetia no adhibuit. l. si merces. §. q coluna. ff. locati. et. l. ite qrit per totu. xxiij. q. iiij. tres personas. ¶ Vtru locas vasa vitiosa ignoranter et [sect. 24]ppterea vinu effusum est: vel marcuit teneatur ad restitutione. rn. q sic ad re stitutione interesse vini: nec ignoratia eu excusat: secus eet in pascuis locatis vbi herba pestifera erat qua ignorabat q lz aialia coductoris sint mortua non tenebitur locator. vt i. d. l. Sz addes. §. j. vbi dicit gl. hoc ee speciale i locato vt interesse extra re hic veniat. Jn coscien tia tn no haberet locu. d. l. nisi qn locas set talia vasa p bonis: secus si simpliciter exhibuisset videda per coductore. igno ras ipse an sint bona vel ne. q tuc cuz no sit in iliqua culpa no teneret. A fortiori tenet ad restitutione iteresse q scie ter locat re vitiosam. ar. d. l. sz addes. et qd dico in vasis intellige in omnire vi tiosa: ex qua danu pximo euenire pot. Quod no. p illis q locat eqs q volunt se in aquis si destruatur vestes tenetur et similes. secus in comendato. ¶ Quid si natura ponat res meas ialia [sect. 25]naui quavbi posuera. et perierut. Rn. q tenet. d. l. ite querit. §. j. et hoc veru si in uito dno. Si vo bona fide et sine culpa no tenet. silr no tenet etia si dolose potuisset qn vtraq nauis perijt i eade na uigatioe. ff. ad. l. ro. d iac. l. fi. §. j. q lz sit in culpa infideliter re tua cotractando no tn ex tali culpa est amissa. ex q oino peritura erat. quod bene no. ¶ Quis pbabit affuisse dolu vel lataz [sect. 26]culpa. Rn. sz Host. q coductor puta pa stor sicut argetarius dz pbare amisisse ra tioes cu ruina vl icedio. l. si qs ex arge tarijs. c. vl. ff. de ededo. Jde de custode ceteris. l. vl. ff. d custo. et exhibi. re tn als q doluz alle. pbare dz. l. qties §. q dolo ff. de pbati. Ego tn hoc no teneosz dico q qn qs tenet. solu d dolo et lata culpa q icubit pbo diceti eu fuisse i dolovl la ta culpa. sz qn tnr de leui vel leuissima tuc tenetur probare casu amisse. Et sic loquutur. d. §. vltimus. et. d. l. vi. Lucrum non dicitur nisi deductis expensis. l. illud in glos. C. de colla. et. ff. psocio. l. mutius. Ludus et iocus et alius spiritualis et diuinus: et iste est ille q pro uenit ex magna metis deuotione de q i psal. oes getes plaudite: que exercuit Dauid qn ante Archa dni saltabat. ij. Ro. vj. et iste sanctus et virtuosus est. De hic notatis et q ois ludus a sar di est phibitus vt in alleg. aut. alearu et i aut. interdicimus. et ibi saly. et doct. C. de epis. et cle. et bal. in aut. ex testameto col. vij. C. de coll. et vinces ad illu ludu dr habere causaz lucratiua. Bal. no. in l. j. in. fi. C. si qd in frau. patro. Ludus ve ro et licitus phibet ta clericis q laicis si iudatur vltra vnu solidu. d. aut. alearum vsus qd est vnu pro tota die sine interpolatione no aut in quolibet ludo vntus solidi no. Bar. in. l. inflciedo §. infans ff. de fur. intellige solidu. i. aureum. sm Pan. c. clerici devi. et ho. cle. vbi dictt q superlucratuz debet restitui lz de consuetudine non fit. ¶ Est alius ludus qui dicitur humanus [sect. 1]qui fit ad recreatione suam vel alioruz vel causa virtutis experiede. et iste aliquando dicitur theatr alis a loco apto ad theorandum scilicet speculandum. Aliquando larualis. que larue sunt de formitates hominum per appositione coloru vel rerum que vulgariter dicun tur maschere. Aliquado histrionalis in quo quis de persona sua facit ludu qui vocatur vulgariter stragitatorio alius illoru qui ludunt ad bagatelle q sunt rerum honestarum demonstrationes. Alius hastiludialis in quo luditur cu hastis id est lanceis qui dicitur vulgarigiostra. Alius torneamentoru qui ho die no est in vsu in quo quida include bant se i quoda circuitu ad pugnadu. Quida pilealis balistalis saltalis scacalis corealis et huiusmodi q habet no mina ab eo in quo exercent q plura sut q vocabula. vt. l. natura. ff. d pscri. ver. ¶ Vtru talis ludus humanus sit phi[sect. 2]bitus. Rn. q de se no est malus sz aliqua do rone alicuius circustatie est phibitus etia de pcepto. Prio rone loci. nam tales ludi nullo mo pnt fieri in ecclia: aut loco sacro. c. cu decorem de vi. et ho. cle. et. c. decet de immu. eccl. li. vj. Vnde no excusare a mortali q tale faceret in ecclesia nisi foret qd modicu cu videat iure diuino phibitus ibi domus oronis vocabit. Demostrationes vo q fiut ad honore dei puta passiois xpi et vite ali cuius scti no sut phibite ibi fieri q no pprie vocant ludi vt no. i. d. c. cu decore. scdo phibent tales ludi rone piculi lesionis corporalis sicut torneamenta et hmoi de torneametis p totu. vnde ois ludus in quo pbabilr imminet periculu mortis corporalis phibet sub pena pcti mortalis q con pceptu dei Mat. xx. diliges pximu tuu. facit lex crueta iuncta gl. C. de gladi. et. l. na ludus. ff. ad. l. aql. secus quado no imineret pbabilr lz aliquado accidisset et raro. Tertio phi bet rone psone Na clicis et multo magis religiosis phibet ois ludus cu armis vt in. c. cotinebat de homi. q et ar ma portare nisi ca defensiois sunt phi biti de pcepto vt. i. c. clerici arma de vi. et ho. cle. Silr phibet eis ludus histrionalis. vt no. in. c. donare. lxxxvj. dist. de quo dic vt. s. Histrio. Quarto phibet rone scadali vt puta clericis et religiosis alique ludu exercere i publico ex q sclares scadalizarent esse pctm mortale. sm q. j. dico. Scadalu. §. ij. Jde dico quado qs ex tali puocaret aliu ad scadalu mortalis pcti: sicut i choreiset mul to magissibi imineret pbabilr tale scadalu. et hoc aduerteret peccaret mortalr secus si de scadalo no aduerteret: q nisi foret i lata culpa no credo peccaret mor talr. Aduerte tame q clericis et religio sis e phibitus rone honestatis clicalis ois ludus in q ex ppria psona faceret lu du i publico sicut esset saltatio choriza tio. et hmoi. Vn no excusare eos a mortali. ar. c. p dilectioe i fi. de cose. di. ij. et qd no. doc. i. d. c. cu decore. secus i secreto cu aliqbus domesticis. Jte ludus carnalis e eis iterdictus q no psit mutare habitu nisi ex ca ronabili. vt. s. excoicatio. vij. casu. xxvij. Et lz Jaco. de are. i. l. si qs cu sciret. ff. p emptore. et Cy. et Pe. i aut. de san. epis. et cler. in. §. iterdicimus. el. ij. teneat q ludus scacorum phibeat clicis. Ro scdm Mat. i. d. §. iterdicimus. q no minus facit eos deniare a diuinis officijs in qbus debet isistere vt. l. gnalr. C. de epis. et cli. sicut ludus alearum q e eis phibitus ibide ego tame dico vera ee pdicta opi nione et i oibus ludis qn pp eos dimitte ret debita diuia ad q tenent. als no vn lz ludere ad scacos. vt tz Ri. i. iiij. di. xv. sicut alijs secularibus nisi rone scadali vel ihonestatis clicalis vt puta publi ce ludedo. ¶ Quito rone cupiditatis. vn tz. Math. vt no. Car. i cle. ij. de vi. et ho. cli. q ludes ad scacos ca cupiditatis peccat mortalr. Qd itelligo verum qn talis cupiditas eet mortalis de se de q qn sit mortalis vide. s. auaritia. §. j. et ide dic qn fieret ex qcuq alia mala itetioe foret mortale si itetio e de eo qd est pctm mortale. Attede tame q quando talis ludus huanus sit ca lucri pncipalr e illicitus. Vn peccat venialr q debet ludere pncipalr ca recreatiois et solatij et exercedi igeniu vel vtute corpis: verum e q facilr iducit ad mortale qn fit pncipalr ca lucri vt pz ex experietia et vituperadus lz lucratu no sit nisi de bono co silio pauperibus errogadu. Sexto rone tpis puta q dies festus pceptus. Na cuz tali die phibeat oe opus seruile. exo. xx. no video quo hastiludia talibus diebus et huiusmodi. i quibus requiritur multa seruitus possint fieri sine peccato morta li. Jn alijs ludis in quibus modica serui tus inest no esset mortale licet fiat i festo nisi per totuz diem se in huiusmodi occuparet dimissis diuinis Hoc quod dixi de hastiludijs q sit mortale pecca tum tenet Ricar. i. iij. distinctio. xxxvij. Sz si ex nulla istarum circustatiarum fiat illicitus no erit peccatu si fiat ca honeste recreatiois vel virtutis aut ingenij exerce di. Aut si erit pctm erit. veniale. de chorea tame vide supra chorea aduerte q in ludis q fiut ca vtutis exercede vl ingenij no lz ludere nisi p vnu solidu i vno ludo vt in. d. aut. Alearum. et dr vnus so lidus p toto illo tpe cotinuato quo ali q ludut inuice sm Bar. in. l. inficiado. §. infans. ff. de furtis et solidi. lxxij. faciut vna libra auri. C. de su. prepo. et Arch. i l. quotiescunq. Sed tu hoc limita sm psona ad ista rone sic: si no cocedit nisi vnus solidus in ludo magnis ergo gros sus solum paruis. ¶ Est et tertius ludus q dr diabolicus quia [sect. 3]operatioe diabolica est inuetus ad inducedos hoies ad pctm et iste est in tri plici differetia. Primus consistit i ludibrijs q ludibria aliquando sunt derisio pximi de qua dic vt. s. derisio. aliquando vero sunt ea p q merito qs venit in de risum vt sunt rerum inhonestarum demon stratioes et talis ludus oibus phibitus est ta exercere q videre. Vnde quado tales demonstratioes habet puocare ad lasciua videtes tuc peccat mortaliter ta exercetes q volutarie videtes. Facit qd. s. dixi curiositas. Vnde dicit tex. in proemio. ff. quis em ludus appellat eos ex qbus crimina oriunt. hec em fieri nullo patimur modo. hec ibi. Secun dus ludus dicit ludus alee et sub isto com prehedit ois ludus q innittit solu fortu ne vt ludus chartarum taxiloru et hmoi. Tertius ludus dicit mixtus q partim innittit fortune et partim idustrie vt ludus tabellarum cu taxilis q respectu taxiloru versat fortuna respectu tabularum du cendarum versatur industria. ¶ Vtru isti duo ludi vltio dicti sint pro [sect. 4]hibiti. Rn. q sic vt ptz in aut. alearum vsus. C. de reli. et sumpti fu. et in. c. eps. xxxv. di. et lz Hugo in. d. c. eps. teneat q semp peccat mortalr ludes ad predicta tn no credo verum nec dictu. c. eps facit p sua opinioe q dicit deseruiens et dictio de auget. vt. ff. depositi. l. j. in pn. Jo sm gl. ibide et Rodo. peccat mortalr ille q valde seruit ludo. j. ducit in consuetudine alias aliquado et raro non credo foret mortale. Nec ob. d. aut. alearum ludus q ipos phibet p vbu decernimus qd lucit ad mortale vt dixi. s. lex. §. iij. clicis tn et religiosis vr ee mortale ludere aut ludentes ipos videre vt in aut. de san. epis. §. interdicimus. et ibi sequit gl. Sz ego hoc no credo. q iperator no pot pci pere clericis. et io ide dico de clicis qd de laicis q peccat mortalr quado tales ludos ducut in cosuetudine nisi rone scadali vt supra dictu est de ludo huano. Ro q isti ludi non sunt phibiti. q mali sint de se: sz io sunt mali q phibi ti: et ca phibitiois sunt mala q coiter ex ipsis sequunt: q no sic eueniut in raro ludetibus sicut in cosuete et q phibitio no se extedit nisi ad deseruietes talibus ludis. Jo tene qd dixi. Verum est q est pe riculosum talibus ludere ppter multa peccata que communiter ipsis fiunt. ¶ Sed qd si qs ludit ad pfatos ludos [sect. 5]gratis ca recreatiois vl causa couiuij ex consuetudie nuqd peccat mortalr. Rn. gl. i. d. §. iterdicimus vr tenere q sic clericus. Sz ego attededo ad narratione. d. aut. alearum vsus. et cosiderado q debeamus euitare correctione iuriu. c. cu expediat de elec. li. vj. dico q no phibet. imo licite pot in eis ludi gratis: vel in aliquo modico siue ca conuiuij siue ca recreationis. Et sic intelligo. l. qd i conuiuio. ff. de aleato. et itellige modicu respectu psone q ludit. et tale modicu qd etia faciliter donaret. q in hmoi ludis sic factis cessat ro phibitiois: nisi rone alicuius circustatie de qbus supra. §. ij. eet mortale. Nec obstat dictu. c. eps. qd no distin guit sz absolute loquit de oi aleatore er go nec nos debemus distinguere: q hoc verum esset nisi ro nos induceret ad disti guedu sicut hic facit. c. Marchion. j. q. j. vbi dicit no putemus in vbis scripturarum esse euageliu sz in sensu: no in supficie sz in medulla. no in sermonu folijs: sed in radice rationis. hec ibi. ¶ Vtrum ispectores pdictorum ludorum phi[sect. 6]bitorum peccet mortaliter. Rn. gl. in. d. §. interdicimus. videtur tenere q sic si sunt clerici. Sed tu dic qd siue sint clerici siue laici inspectores: q aut ex aspectu eoru inducunt efficaciter aliqui ad ludendu. et sic si ludetes peccat mortaliter sic in spectores: si vo eos no inducut ad ludu ex eorum aspectu nec ad cotinuadu ipz sic si aliud mali no admiscet no pec cant mortaliter eos videtes et aspicientes: nisi essent tales non corrigendo possent eos facere desistere a tali ludo qui est peccatu mortale in ludete q tuc talis peccaret mortaliter non solu corri gendo sed aspiciedo q videt consentire errati. lxxxiij. di. error. cu sili. piculosu tn e tales aspicere ludetes i ludo phibi to: q facilr posset eis placere talis ludus deliberate qd esset mortale. vt no. theologi in secundo sententiaru di. xxiiij. ¶ Vtru acquisitu i pfatis ludis diabo[sect. 7]licis fit necessario restituedu. Rn. q si il le q dedit seu amisit no poterat alienare. nec donare sicut filiusfami. serui. et alij d qbus supra donatio. j. et tuc sine du bio lucratu est restituedu pri vel dno vl illi q dedit sicut cu qs lusit vel vltra suma. ccccc. solidorum: q sicut donare no po tuit: nec ludere. vt. s. donatio. j. §. xx. et io sibi e restituedu. et de similibus. et i hoc co cordat oes doc. Si vo poterat alienare tuc distiguoq si iteruenit fraus puta q lucratus fuit cu falsis taxillis. aut alia de ceptioe et sic silr cocordant doc. q tenet necessario restituereei a quo habuit im mo dicit Bal. i Rubrica. C. de condi. ob tur. cam. q tenent furti tales. et etia ludetes scieter cu illis q no pnt alienare. arg. l. seruus cuiusda. ff. de condi. indebiti. nec facit suu qd lucrat. l. falsus. C. de fur tis. Aut no iteruenit aliq fraus et ille q perdidit potuit alienare et in hoc est diuersitas inter doc. Nam cois opinio sz Asten. est q teneat dare pauperibus et hoc sequunt coiter canoniste. i. c. clerici officia de vi. et ho. cle. alij distinguunt de subditis imperatori vel no: sz tu breuiter dic q licet opinio pdicta sit multu rationabilis vtpote que retrahit hoies ab hmoi lud is tame nullo iure probat qd necessario sit facieda. sicut nec alia turpiter acqsita. nec obstat q eps auxilio psidis pot talia lucra sin o repetun ab his qui amisserut exigere et pauperi bus distribuere vt dicit text. in. d. aut. alearum vsus. et sic videt q sint pauperuz q lz possit auferre in pena no tamen se quitur q ipsi teneant dare sicut nec in alijs casibus in quibus fiscus turpiter acq sita pot tollere vt i. l. j. C. ad. l. iul. repe. et in. l. j. ff. de iure fisci. Et faciunt q infra dica restitutio. j. in verbo turpiter acqsitum et sic tene quo ad necessitate resti tutionis. Bene tn faceret eps si talia ac ciperet et daret pauperibus. Silr cofessores debet ea errogari facere pauperi vt in quo deliquit in eo puniat. Si tn nol let no est ei denegada absolutio. Aduer te tame q vbi leges iperiales ligant q illi q amiserut si vellet repetere possent vsq ad. l. annos et sic repetedo tenerent eis de necessitate restituere vt in. d. aut. alearum. nec ob. quod dicunt quidam esse abrogata p no vsuz: q no est veru vt pz ex dictis. s. Lex. §. xvij. Sed vbi lex imperialis non ligat sicut in terris pape et similiu no posset repetere vbi lex imperialis viget si epi non accipiunt lucrata possunt officiales facere vt dent pauperibus vel in publicos vsus vt in dicta aut. alearum. ¶ Sz pone q ludens in casibus in qui [sect. 8]bus tenetur restituere lucret et postea cum ea psona in alio modo perdat nun quid poterit compesatione facere. Rn. q si in eodem ludo claru est q sic: et voco hic eundem ludum quando se non diuert erunt ad alia. ar. l. continuus. in princi. ff. de verbo. obli. et facit quod no. Bar. in. l. inficiando. §. infans. ff. de furtis. Si vo in diuerso: ludo: puta q hodie lucratus fuit et cras cu eode amisit sic de subtilitate iuris non poterit com pesatione facere si ille cu q lusit sit de illis qui no tenent de necessitate restitue re sz de eqtate conscie credo q possit. Facit qd no. pa. in. c. filius de testamentis et. c. ex parte in fi. de censibus. ¶ Que pena contra tenentes ludum alea [sect. 9]ru phibitu. Rn. q pmo domus in qua lu dit dz publicari vt i. d. aut. alearu vsus in verbo domibus eorum publicatis. Scdo si tenes ludu verberet non orit actio ex tali iniuria nec punit verberas vl danu ei das qncuq et vbicuq factu fuerat siue tpe quo ludit siue alio sm Bal. in dicta Rubrica et Bar. et e tex. i. l. j. §. nota du. ff. de alea. Tertio q si fuerit ei aliqd subtractu tpe q i eius domo ludit siue a lusoribus siue ab alio no poterit repetere nec hz rei psecutione nec etia penalem furti vt e tex. i. d. l. j. §. j. ff. de alea. tn i coscia pauperibus e dadu. ar. c. cu tu. d vsu. Quarto q aliu copulit ad ludedu et ex metu q no cadit i constante pot puniri iu dicis arbitrio et pot poni in carceribus vt in. d. tex. §. j. ibi q conpulit. Vn gnaliter intelligo illu copellere eo ipso q stat cu altari parato hoc e pstat domu taxillos scamnu lumina et hmoi: na istis suasionibus et illecebris dr copellere iuuenes q no pnt refrenare iuueniles calores. l. fi. §. filij aut. C. de bo. q liber. sicut dicimus in materia macedoniani. in. l. j. et iij. ff. ad mace. et p totu. Alr nisi ita acriter itelligeret dicta lex effectu no haberet. q no est dicedu. l. si pter. in pn. ff. de iudi. q lex pdicta pot etia itelligi in oibus alijs q bladitijs et suasionibus iducut hoies ad ludu: q dicant copellere: si cut dicimus de raptoribus virginu q nisi esset q sollicitaret q dolosis artibus circu ueniret: no faceret ea puella in tm dedecus sese pdere. text. e in. l. vnica. §. ij. de rap. virg. Quinto q ois conctus celebratus iter ludetes adiuuice no tz vt no. Bar. in. l. si qs cu sciret. i fi. ff. p emp. nec ven des in ludo teneret de euictioe. vt in. l. si filiofa. §. j. ff. qru re. ac. non dat. Sexto q mutuas pecunia lusoribus vt ludat se cu no pot ea repetere. vt est glo. ordina ria i. l. j. i pn. et i. l. fi. ff. de alea. ego credo etia hoc verum gnalr in quocuq q scieter mutuat ludere voleti q no repetet et vr casus in. l. verum. §. pe. ff. de mino. nec dicas q loquit d minore vt etia loquit. l. si vo no remuneradi. §. si adolesces. ff. madati. q ide e de maiore. vt dicit gl. i d. §. si adolescens. Jte q. d. l. verum loquit qn minor etia puiliegiatus mutuat mino ri etia priuilegiato et tn ibi lz sint i pari priuilegio potior est coditio illius qui perdit pecuniam. Facit qd not. Bar. in d. l. si qs cum sciret. Luxuria est solutio i voluptates sm Jsaia in lib. etymologiarum. Voluptates aut maxie veneree soluut aim hois. et io luxuria e pncipalr in eis. Scdario aut dr esse i qbusda alijs ptinetibus ad excessum scdm glo. ad gal. v. vbi dicit. q luxuria est qda supfluitas. De hic notatis et qd luxuria in muliere e opprobriosior q in viror no. spe. in titu. de actore. versi. sed vtrum mascu lo et versi. preced. ¶ Quot sut spes luxurie pncipalr. Rn. [sect. 1]q sut sex de qbus habet. xxxiij. q. j. §. cu er go. s. Fornicatio simplex. Adulteriu incestus Stupru. Raptus. et vitiu cotra natura. Adde excessum in actu coniugali de qbus habes infra preceptum. §. x. ¶ Vtru sit pctm mortale. Rn. q sic. sed [sect. 2]no. q luxuria hz initiu i corde cogitado ca delectationis et istud est pctm morta le scdm distinctione posita supra. Cogi tatio morosa multo magis si vltra cogi tatione pcti mortalis addatur sensus. puta q vult delectari videdo. tagedo. loquedo. ethmoi. lz nolit consummare opus. Jte est pctm mortale deliberatus cosen sus in opus si facultas adesset. Matth. v. Qui viderit muliere. scz desiderado cor de deliberate ad mechadu iam mecha tus est scilicet ppter pctm mortale et illius speciei cuius est materia qua appe tit. puta si soluta fornicatio: si coniugata adulteriu et hmoi que circustatia est cofiteda de necessitate cu mutet speciez secundu aliquos. sz ego non credo q so lum est cotra vna prohibitone. s. no con cupisces vxore pximi tui. vl contra aliud no rem. nec est ibi aliq materia lesa licz sit bonu cofiteri ea sz multo magis est peccatu mortale cu cosentit in operatio ne. Vnde si est polutio solu sine alterius comixtione sic dicit molities vel immuditia. Si vero coitus sit ad rez alterius speciei. sic dr bestialitas. Si autem ad re eiusde speciei sed indebiti sexus sic dr sodomia. si qrto sit ad re eiusde speciei et debiti sexus. sed no seruat natur alis modus coeudi. vel quantu ad instrumetu no debitu vel quantu ad monstruosos concubadi modos sic hi quatuor modi di cutur pctm contra natura. Si cu alio eius dem speciei et i debito vase et debito mo sit talis polutio aut est cum soluta et sic fornicatio aut cu coiugata et sic adulte rium et hmoi et sic semper peccatu mortale si est volutaria preter matrimoniu. ¶ Qd est grauius horum. Rn. pctm contra na [sect. 3]tura est maximu et isto infimu est moli ties grauissimu bestialitas medium so domia post pctm contra natura maius exin cestus post incestu est adulteriu. Veru intellige accipiedo in suo sumo q maius pctm e coire cu mre q cu alterius vxore. Adulteriu est maius stupro vtruq autez aggrauat p violetia vn raptus virginu e grauius stupro et raptus vxoris grauius adul terio. hec oia aggrauant sm ratione sa crilegij. Jnfimu oim predictoru e fornicatio q comittit sine iiuria alterius psoe. ¶ Quot sut eius filie. Rn. Jsy. ponit qua [sect. 4]tuor ex pte smois na sermo dz ce deces con qd est turpiloquiu Scdo licitus con quot est scurilitas. Tertio expedies con qd est ludrica. Quarto sale coditus. s. sapientie con qd est stultiloquiu. Et qninto ceci tas mentis. Sexto pcipitatio. Septimo i cosideratio. Octauo amor sui. Nono e odiu dei. Decimo amor mundi. Vndeci mo horror futuri seculi. Et duodecimo inconstantia de qbus. s. interrogatioes ¶ Vtrum in tactibus et osculis et hmoi si. [sect. 5]peccatu mortale. Rn. q sic qn dliberate fiut causa delectationis luxuriose sm q. s. dixi. Cogitatio. secus. qn fiunt causa amicitie. Magister sm Host. dr is qui alicuius rei siue negocij pre ce teris cura gerit. l. j. §. magistru. ff. de ex erci. Et hoc nome magister dicitur a mo nedo siue monstrado. ff. de vbo. sig. l. qbus pcipua et de magistris. c. q. Sz pprie magister. vocatur qui docet gramatica vl alias artes liberales et theologi am et sic accipit de mgris ca. quia nonnullis et incle. ij. co. ti. ¶ Ad notatis in hoc. §. et vn dicatur et an differat a doctore no. gl. in. l. quibus precipua. in v. magistri. ff. de v. sig. et gl. in cle. ij. d magist. q no lz aliq dicat ma gistros i artibus vel theologia doctores vo iure. et an possint magistri gramma tici facere iter discipulos statuta pena lia bar. no in. l. oes populi. in. vj. q. j. pn cip. ff. de iusti. et iure et possunt vocari in ius sinevenia citatione verbali vt not. Bar. i. l. si libertus. ff. de in ius vo. et Alex. in. l. generaliter. eo. titu. ¶ Qualis dz esse magister. Rn. q. dz ee [sect. 1]idoneus prouidus et disertus in scietia qua vult docere ca. j. ij. et. iij. eo. ti. et idoneus est qut primo moribus et post facu dia alios antecellit. l. vnica. C. de pfess. qui invrbe iuncta. l. magros. C. de pfesso. et medicis. Na q alios docet no dnt habere necesse ab alijs doceri. ar. xxxvj. dist. §. ecce dz etia habere bona conuersa tione teste doctrine. lxiiij. di. valetianus. ¶ Vtru religiosus debeat ad magiste[sect. 2]rium assumi. Rn. q si ingerit se vt fit conmuniter hodie no dz. xvj. q. j. monachus cuz multis. c. et. q. vij. c. in nona. Si vero no ingerit se sed mittitur a prelato suo ad quem pertinet sic possunt et debent assumi. xix. q. j. sic viue et. ca. si clericatus. et. cap. doctos et extra eodem titu. capi. j. et pe. ¶ Que scientie legi possunt. Rn. q oes [sect. 3]q faciunt ad instructione anime corporum vl rerum nisi sint reprobate et sunt iste que legi possunt singulariter. Grammatica d qua. Quicquid agat ar tes ego semper pdico partes. Dialectica de q. Me sine doctores frustra coluere sorores. Rhetorica d qua. Est mihi dicedi ratio cum flore loquendi. Musica de q. Jnuenere locu per me mo dulamina vocum. Geometria de qua. Reru mesuras et ea rum signo figuras. Arismetica de qua. Explico p numeru que sit proportio rerum. Astrologia d qua. Astria viasq poli va rias mihi vendico soli. ¶ Vtu mathematica possit legi. Rn. q [sect. 4]mathesis cu aspiratioe medie ad exercitiu no lz docere. qn significat arte diuinandi. et est reprobata vt. C. de male. et Math. l. nemo. et. l. culpa. Sz ad istructione doceri possz. xxxvij. di. legimus. Sz ego credo q etia ad instructione non li ceat. q cuius vsus malus est ipm quoq malu est. vt dr in primo sen. dist. j. Sz alia mathesis que hz penultima breue bene licita est que e de quatuor vltimo dictis scientijs. vnde. v. Scire facit ma thesis dat diuinare mathesis. ¶ Theologia pre oibus doceri potest eo [sect. 5]dem. ti. c. q nonullis. Jus canonicu et ci uile de priuilegijs cu de diuersis li. vj. ¶ Sed qd de poetis qui vt i pluribus [sect. 6]sunt ad aios inuenu corrupedos. Rn. q distinguedu e d liberis getiu. Na qda libri sunt q vt in pluribus sunt de lasciuijs. vt Ouidius de arte. et siles et tales le gere vel audire oino phibitu est. Et sic intellige. c. sacerdotes. et. c. legat. et. c. io xxxvij. dist. Sut alij. libri getiliu seu poe taru q vt plurimu multu vtilitatis afferut lz in eis aliqn sint aliqua turpia im mixta et tales libros legere vel audire causa eruditioisvocabulorum vt p eos sci ant loq recte atqornate no est phibitu. et sic loquit. c. turbat eade. d. cu duobus. c. se. dumo sit talis magister q fabulas la sciuas abbreuiet et obscure legat. Et sic limita gl. i summa di. xxxvij. vide et qd dica. j. scientia. ¶ Vbi dnt magistri institui ad legedu. [sect. 7]Rn. q i oibus locis. vbi facultates ecclesie suppetut: siue sit cathedral siue alia ecclesia colligiata q habeat facultates sufficietes ad hoc dz poni magister qui legat in gramatica cui copetes bnficiu assignet. seu pcipiat fructus vnius pbede et tadiu solu qdiu pseuerat in docendo clericos gratis illius ecclie: et alios paupe res. Jn metropolitana vo ecclesia debz esse magister q doceat in sacra pagina. et d his q ptinet ad cura aiarum. xxxvij. d. de qbusda. et. e. ti. c. j. et. c. q nonullis. ho die vo statutu est q romana. parisien. oximen. bononien. salmacinen. ecclesia habeat duos viros pitos ad instruen. l lingua hebrayca. caldaica. et arabica cle. j. eo. ti. et ibi ponit cuius sumptibus. ¶ Quid si novacet aliqua pbeda. Rn. q [sect. 8]llbet de pbedatis dz dare tm q faciant vna pbeda si supest ad eorum necessitate. ar. c. fi. d his que fiut a ma. pte cap. et de eccle. edi. c. de his. vel si no supest expectet donec vacet prima. ar. c. dilectus el. ij. d prebe. scdm Ber. et. Hosti. [sect. 6]¶ Sz pone q sit prebeda vna assigna ta magistro nunqd tenent canonici eli gere aliu canonicu: cu magr no sit cano nicus et statuto cu iurameto firmato ca ueatur q sint tot in numero. Rn. q non autoritate illius concilij. c. q no nullis eo. ti. nec faciut con iuramentu nec currit eis tempus q no dicit vacare talis pbeda nisi qn magister resistet a legedo. ¶ Vtru magister possit eligi in canoni [sect. 10]cuz sub illa coditioe vt doceat. Rn. q no q debet cessare ois conditio et pactio als esset simoniacu. Sz si vacaret aliq pbe da. tuc ea vacate posset statuere. et istud onus sit ei annexu ita no. Ho. et ber. i. d. c. q nonullis. quis ho. videat tenere q et i prio casu no e simoia sz pmutatio d spuali ad spuale. c. ad qones d re. pmu. ¶ Vtrum talis magr cui assignata est pre [sect. 11]beda vel puisio de ecclesia possit aliqd exigere a scholaribus. Rn. q no etia ptex tu cuiuscuq cosuetudinis in ca. j. e. ti. et si exigit a clericis illus ecclesie vel a pau peribus alienis comittit simonia secudum Host. in. c. q eo. ti. et Jo. bar. Brix. et Archidia. in. c. d quibusda. xxxvij. d. Et hoc intellige si redditus sunt sufficietes secus si sit paup. nec hz puetus sufficie ter assignatos. quia magistri necessitas subleuada est. d. c. q nonullis q sic no esset simonia sm Alexa. nec estvendere scientia sed labore suum facit. l. ij. ff. de ori. iur. sicut et eps licet non possit facere exactioes tamen ex necessitate exigit subsidium charitatiuuz. cap. cu aposto lus. §. prohibemus de censi. et. capi. cu sit de simo. et. cap. conqu erente in fi. de offi. ordi. ¶ Quid d alijs magistris. Rn. q simili [sect. 12] ter no debet exigere aliqd qn sunt sala riati debite de publico in studijs gene ralibus a quocuqz sm pa. in. d. c. q no nullis. Jn alijs extra studia generalia similiter no pnt a scholaribus illius loci sm do. Anto. nec a pauperibus: sz bene a diuitibus alienis. et etia scdm cosuetudine. l. q si nolit. §. qui mancipia. ff. de edi. edic. Facit. l. si fundus. ff. de euic. et qd no. Bar. in. l. nemo est qui nesciat. ff. de duobus reis. Sivero no sunt sala riati possunt exigere: sz no a paupibus de censi. ca. licet. Et hec intelligeveraq possunt exigere qn no est sibi prouisuz sufficieter. et loquor hic no de his qui le guut vt adiscant. vel propter honorem q tales non gerunt vtiliter negotium alienu sed suu. ff. de neg. gest. l. si pupil li §. ij. sed de illis qui ad vtilitate scho larium legunt. vt sunt docti. ¶ Nunquid oes magistri possint obla [sect. 13]ta a scholaribusspote recipe. Rn. q sic. c. dilectus filius el. ij. in fi. de simo. x. q. iij. priscis. q qda sunt q licet ihoneste petant tamen honeste recipiuntur. l. j. §. est quidez res. ff. de vari. et extraor. cog. ¶ Vtru magister ppter lucru datu sibi [sect. 14]a scholaribus cocedes eis vacatione vel celebrationem festi peccet. Rn. Rod. q si hoc facit pro recreatioe eoru no est simonia: sed tame turpe lucru. secus si fa ceret propter festum colendu vel no colendum: q esset simonia scdm Ray. ¶ Vtru possit sine simonia aliquid exi[sect. 15]gi p licetia docedi dada. Rn. Ho. et Gof. q simonia no est sed turpe lucru de necessitate restituendu ei qui dedit si erat idoneus: quia no turpiter dedit sed po tuit redimere vexatione sua. c. dilectus el. j. de simo. secus si no erat idoneus. q cum turpiter dederit no ei restituit sed pauperibus de bono cosilio esset dadu. vide quod no. Ber. in. c. prohibeas. e. ti. Jdem dic de episcopo qui no vult dare licetiaz suo clerico eudi ad scholas nisi aliquo sibi dato. Rod. tame credit simo niacuz epm: si propter lucru dat licetia pro quinquenio a iure concesso. c. sup specu. e. ti. Similiter si ad maius tepus qn habet respectu principaliore ad soluen dum eum a spirituali officio quod debz ecclesie. Si vero propter moram in studio faciendam. sic turpe lucrum est no simonia. sed mortale peccatum. ¶ Vtru quis possit petere licentia doce [sect. 16]di in theologia. Rn. sm sanctuz Tho. i quol. q sic. cuz coicare scientiasit opus charitatis. Quod intelligeveruz qn hoc querit propter bonum finem. sed ppter superbiam et extollentia no liceret. ¶ Vtru ille qui obteta licentia fecit ex[sect. 17]pensas in couiuijs secudum cosuetudinem possit aliu substituere cu pacto q reddat sibi expen. Rn. Rod. q sic. dumo do substitutus legat vice sua: et cosuetu do sit substituedi. Si vere totu ius suu in eu trasfert. sic no potest aliquid etia pro interesse suo pacisci. et multo minus de certa portione emolumeti percipien da nec est contra q ecclesia traditur tali mo q beneficia sunt assignata pro sustetandis clericis: sed istud p.o labore docendi. ¶ Vtru peccent mortaliter admitten[sect. 18]tes ad doctoratu nisi exigat iuramentu q no expedent vltra tres mille turoneses argeteos in tali doctoratus vel ma gisterij solennitate. Rn. q sic. et sunt suspesi per sex menses ab huiusmodi pro motione etia si sunt epi. vt in cle. vlti. de magistris. Maioritas non queritur a seruo dei sed inferioritas. x. l dist. multi. xciij. dist. diaconi sunt. Maledictio proprie est imprecatio seu optatio mali alicui facta sub rone mali hoc est inquatum est malu intendens ipsum malu. vt colligit ex. c. deus. xxiiij. q. iij. Large aute accipitur etiam pro blasphemia deivel sanctorum. vt in. c. statuimus de male. omnis talis maledictio prohibe tur. xxiiij. q. iij. si igitur. xlvj. disti. clericus et. c. j. de male. ¶ Vtum sit peccatu mortale maledi[sect. 1]ctio. Rn. aliquado quis imprecatur ma lum alteri sub rone boni vt. s. couertat vel no habeat causam faciedi mala: vel ei qui meretur maledici sic no est pctm sm Alexa. ij. ij. tract. d maledic. qn sit cu alijs debitis circustantijs. immo male dictio isto modo erit bonu licet sit malum ei cui maledicitur. sed qn quis ma ledicit proprie tunc semp est peccatum mortale si sit cu deliberatioe rationis. et de malo notabili. secus si ex impetu vel de re minima. dicit tamen Alexa. q si ta lia ducantur in cosuetudine posset esse mortale propter contentu. ¶ Vtru liceat maledicere creature irra[sect. 2]tionabili. Rn. sm Alexa. vbi. s. q male dicere creature irrationabili secunduz se cosiderate e ociosum et vanu et p conns illicitu. Maledicere aut eius prout ordinantur ad homine. sic est ide peccatu ac si fieret homini. et ita mortale. sicut di ctum est: et de talibus intelligitur illud maledicti regnu dei no possidebut. xxiiij. q. iij. §. illicita. et de pena maledicen tium deuz vel sanctis. vide. s. blasphemia. Maleficiu dicitur aliquando sortilegium vel inca tatio. vt xxvj. q. v. nec miru. et de hoc. j. Sortilegi uin. et quo pot destrui vide. j. Supstitio. .§. xiij. Aliquado dr quodcunq crimevt furtu. rapina. et hmoivt insti. de obliga. q ex deli. na. Est etiam quasi maleficiu nocumetum quod fit proxi mo pter p positum. vt insti. de oblig. que ex quasi delic. na. per totum. Maleficiu proprie quod dicatur et an iiuria vbalis vel Blasphemia. Bar to. not. et Alexa. in. l. aut facta. ff. de pe. Bal. in. l. fi. C. vi. bo. ra. et in. l. data opa. C. qui accu. no pos. et in. l. j. C. si aduersus deli. et anveniat danum datu regula. vl violenter. gl. sing. q sic in. l. fi. et ibi Bar to. et doct. ff. de priua. delic. et Bal. in. l. ea que. iij. q. C. de codi. insti. et qn dicat maleficium notorum et quando manifestu et quando clandestinum. Bal. nota. in. l. cum fratrem. C. de his quibus vt indi. et in. l. ciues. C. de appel. Malitia dicitur tripliciter. Primo p habitu vicioso et quo proce dit q homo est valde inclinatus et pro ptus ad agendum opera illius vitij ha bituati et sic est peccare ex malitia. i. ex electione mali ppter illa inclinatione habitus vitiosi. sz no est peccatu in spe ritum sanctu. Scdo dr malitia contetus et abhominatio reru spiritualiu pcedes aliqn ex inordinata tristitia metis. et isto modo e filia accidie. Tertio malitia dr pctm in spiritu sanctu. de quo dic. vt. j. peccatu. §. iij. Et istis duobus modis seper e peccatu mortale malitia: ex qua in coteptu bona spiritualiavl diuina habentur. si est in deliberatione volun tatis scdm sanctu Tho. ij. ij. q. xxxv. Mandatum dicitur qn quis ad sa tisfactionem sue volu tatis imponit aliquid alicui nulla da ta pecunia seu quocuq alio interueniant quecuq verba. ita tn q sint q man dantur ad vtilitate seu satisfactionem mandantis. Si vero sunt ad. vtilitatez illius cui comittitur. sic dicetur persua sio: et persuasor: et no madatorvt no. bar. in. l. non solu. §. si madato. ff. de iniur. Si aut data pecunia si est circa delictu sic dicitur mandatu accipies assassinus. de quo in. c. q hum ani de homi. li. vj. et d. l. no solu. Vbi vo non est circa delictum mandatarius dicit locator et ma dans conductor nec est mandatuz pro prie. Ad propositum eorum que hic dicuntur et q mandans non comprehendatur in statuto loquente de codemna to ex homicidio vt per Dynum in ti. §. deiecisse. ff. de vi et vi ar. et Baldus. i. l. peremptorias. col. v. versicu. quero quid si statutum. C. sen. rescindi non pos. et in l. non dubium in. ij. nota. C. de legi. et in ca. iniuria. in fine versi. quero statuti ca uetur. de pace iura. fir. [sect. 1]¶ Vtrum mandans delictum in cluda tur sub dispositioe iurisvel statuto pu nietis eum qui fecerit tale delictu. Rn. Panor. in capi. mulieres de sentetia ex communicatio. sic distinguit: autverba scripta sunt in rem. puta dicit ius nuc statutum pro homicidio imponatur ta lis pena et sic includitur ex ppria signi ficatione verboruz q de homicidio qd madauit tenet. l. hec verba. ff. de adul. et l. aut q aliter. §. hec vba. ff. quod vi. aut cla. et vtrobiq per Bar. et p Cy. in. l. non ideo minus. C. de accusa. Aut vba sunt scripta in psonam. vt q dicit. si quis co miserit homicidium puniat tali pena et sic si comittit p instrumentu qd necessario operat necessitate facti sicut mittes sagittam et hmoi. vel operat per instruinentum necessitate iuris. sicut quado procuratori vel subdito aliquid madat licitum sic includit madans: q ipse ve re facit qm actus attribuit pricipio. facit. l. ite mella. §. j. ff. ad. l. aquil. et p hoc tex. in. l. si pater i si. ff. de manu. vin. et. l. iij. §. si pcurator. ff. q quisq iur et io statutu punies pponentem exceptionem con instrumentu. madans pcuratori pro ponere tenet pena statuti. Si vero istru mentu p quod explicat operatur volun tate ppria no necessitate facti vel iuris vtputa quia mandauit delictu commit ti: madatarius no tenet obedire: tuc in dispositioe iuris comunis madator coprehendit: no ex ppria significatioe sz interpretatione iuris. qd vult paru interesse vel p se vel p alium facere: vt dicit tex. in. l. j. §. deiecisse. ff. de vi et vi. ar. sz no habebit locu in statuto in que fictio no hz locum. l. iij. §. hec verba. ff. de neg. ge. Et hoc tene. lz bal. in. d. l. no io minus. aliter distrinxerit. Distinguo tn sm Bal. in. l. omnes populi. ff. de iusti. et iur. sic q aut statutu indulget. puta homicide remittatur certa pars pene et sic comprehenditur quia cessat odium. et fauor est ampliandus. regula odia lib. vj. Aut punit et tunc aut de pena regulari que no multum exorbitat a iuris co munis dispositione. et sic includit quia tuc statutum debet interpretari scdm ius comune. vt in. c. cum dilectus. de co suetudi. not. Jnnoc. in. c. causamq de rescrip. et Bar. i. d. l. omnes populi qua quidem penam ius comune vult vt coprehendatur. vt. s. dictum est. Additio exemplum in iure communi no est expressa pena. statutum exprimit penam et loquitur de fa ciente et includitur. Aut punit pena irregulari. et que exorbitat a communi iu re. et sic non includitur. sed habebit locum in casu suo. et hec senserunt docto. antiqui in simili. in. l. quicuq. C. de seruis fugi. in illa qstione nunquid masculinum concipiat femininum. quod in odio regulari coprehenditur: sed in in irregulari non. Nec ob. predictis. c. mulieres. de sen. exco. in verbo vere qd videtur innuere q non interpretatiue. quia illum verum est sm Barto. in. l. sz si vnius. ff. de iniur. in pacto: sed no in pena et quod non vere comprehendat. facit. c. vt fame. de sen. excom. vbi text. inquit facere videant. Ergo interpretatiue ad idem. de cle. pu. in duel. c. ij. Vbi pugil. vere homicida dicitur. et madas non licet teneat de homicidio. Jtem q tex. ponit vt diuersa facere et mandare. l. di. capi. si quis viduam. et de homi. c. sicut dignu. Ergo in penis irregularibus a iure communi per statuta no ha bebit locum: vbi sictio no habet locuz. vt dixi Jtem dic q quo ad effectus natu rales qui ex ipso facto pueniunt vel requiruntur nunq sunt paria facere per se vel per alium. Facit q no. Bar. in. d. §. deiecisse. vbi vult quod non est idez adulterium facere per alium. sicut per se. sed quo ad effectus ciuiles qui consi stunt in reprimendis iniurijs. sic tene quod. s. dixi. Additio nisi quando ius punit aliquem qui personaliter fece rit quia tunc no includitur in pena faciens p alium. Et sic intellige. et limita glo. in. c. sciant cuncti. de clectio. lib. vj. et iura in ea allegata. ¶ Vtru madatarius no seruans forma mandati faciat aliquid validum. Rn. q [sect. 2]no q gesta cotra forma mandati sunt nulla. et no solum qn fit expresse contra forma. sed etiam quando fit preter et ci tra forma q quado ad actu dat certa forma: paria sunt agere con citra et preter formam. Vide tex. cum gl. in. c. si cui de elec. li. vj. et. c. prudetia. de officio de le. facit. l. diligenter. in princi. ff. manda ti. no. pa. in. c. fi. de resti. spo. qd limita vt s. absolutio. iij. §. ij. ¶ Quid de madato qualificato. Rn. sz [sect. 3]pa. in. d. c. fi. q distribuit in duo madata et si no pot ipleri in facto seu substan tia dz ipleri in mo seu qualitate. Ex q ifert q si duo madant etiam data certa forma lz no possint simul impleri dz tn fieri qd pot et valebit actus. Facit qd no. per glo. et do. in. c. costitutus. de rescrip. ¶ Quid de eo q mandauit delictum q [sect. 4]post multu tps ille exequit. cocludit Jn no. i. c. ad audientia de homi. qd tenet si no reuocauit expsse vel tacite vt puta q feci pacem cu inimico. vel paretela. vt. l. iij. §. fi. et ibi gl. et bar. ff. de adime. le gatis. Et hoc seqt bal. i. d. l. no io minus. ¶ Vtru madas teneat madatario d ca [sect. 5]su fortuito. Rn. pa. i. c. sicut. d iureiur. q ages. actioe madati petit dana q verisilr contingere potuissent quasi madans ea debuerit cogitare a pncipio. sm Jnno. i. d. c. sicut. et sic petit expen. et dana. ar. ff. de neg. ge. l. nesenius. et sic dicit in telligeda. l. iter causas. §. non oia. et. l. si qs alicui. §. ipedia. ff. manda. nisi dana contigissent ex casu fortuito q verisilr no fuisset cogitatus. d. §. non oia. et hoc tz etia Jo. an. in regula danu in mercuriali. li. vj. Et intellige pdicta i eo q gra tis suscipit madatu. na madatu dz esse gratuitu. l. j. §. j. ff. madati. et ideo isti stipediarij q veniut p ptio non pnt agere ad dana. q no sunt madatarij. vt dictu est. Jte illi qui causa pietatis vel paretele et hmoi hoc faciunt. xxiij. q. iij. non inferenda. Silr nec illi q ex debito tenentur. ij. q. iij. si dns. et. c. iulianus. vide quod no. in. d. l. nensenius. ¶ Vtru madatu expiret morte manda[sect. 6]toris. Rn. doc. i. c. gratu. et. c. relatu. de of ficio dele. q re integra expirat. l. madatu. C. madati. als no. Quo res dicat ite gra et quo no. vide ibidem p doctores. Manifestum nos describimus intelligere vel per confessione vel pbatione legitime notum suerit aut euidetia rei q nulla possit ter giuersatioe celari dicit tex. in. c. cu olim i fi. de vb. sig. et ibi dicit gl. q pprie manifestu dr qd no eget probatione. Additio et sic est notoriu sed manifestu pprie put est spes di stincta a notorio dr q pbari potest. De hic notatis et qd dicatur manifestu Bar. no. in. l. iij. in pnci. ff. de fur. et Bar. i. l. j. in pn. ff. de no. ope. nu. et an dif ferut manifestu et notoriu no. i. l. ciues. C. de ap. bal. in. l. fi. xv. oppo. C. de edi. di ui adri. tol. et an differat manifestu et fa mosum. Bar. no. in. l. fur. io. ff. de fur. ¶ Vtru in dispone vbi fit simplr metio [sect. 1]de manifesto debeamus accipere mani festum pprie: et put est spes distincta a notorio. Rn. sm Pa. in. d. c. cu olim et de bemus cosiderare materia subiectam. vt no. in. c. rogo. xj. q. iij. et etia vsum loquendi. ar. c. quis de vb. sig. in dubio vo debemus capere pprie. Ad hoc. l. non aliter. ff. de leg. iij. et in. c. fi. de verbo. sig. et maxime in penalibus. Manumissio e libertatis datio. na du qs i seruitute est manui et ptati suppositus est. sed si manumissus e liberat a manu et ptate dni vt isti. libert. §. j. ff. xij. q. ij. cu redeptor. De notatis in hoc. §. et an possit pro bari p testes glo. in aut. de testi. §. si vo dicat. col. vij. dicit q sic no solu p instra doc. et Pe. de su. in aut. si dicat. C. eo. tit. videlicet per qnq. et in Spe. de ser. non ordi. versi. generaliter. ¶ Quis pot manumittere. Rn. q is qui [sect. 1]hz administratione rerum suarum et. xviij. an num iceperit iter viuos libertate dare pot. isti. qbus ex cau. ma. no pos. §. pe. Jn vltia vo volutate q testari pot. s. i. xiiij. anno. pot et manumittere vt in. d. §. pe. et C. q manu. no po. aut. sz hodie nouo iure. Jte eps pot manumittere suos eccle sie bn meritos. xij. q. ij. si quos de seruis pot etia et non bn meritos: dumodo det ecclesie p vno duos eiusde meriti et peculij. xij. q. ij. eps q. Jntellige de bonis pprijs. Jte ca miseratiois pot. d. c. cu re deptor. Abbas pot etia cu cosensu epi et monachoru. xij. q. ij. abbatibus. vel si co suetudo sit q possit vel non possit illaz serua. de his que fiut a pla. sine consen. capituli. c. ea noscitur. et. c. cum nos. ¶ Quid si quis sit seruus plurium nu[sect. 2]qd pot manumitti ab vno illoruz alijs cotradicetibus. Rn. q sic. sed manu mis sor tenetur alios seruare indenes. C. de communi. seruo ma. l. j. ¶ Vtruz valeat manumissio in fraude [sect. 3]creditoru facta. Rn. q no. C. qui manu. non possunt. l. j. et insti. ex q. ca. ma. §. j. ¶ Vtrum possit manumitti ille qui p[sect. 4]pter delictu icidit in seruitute. Rn. pa. in. c. ita quoruda de iude. q no sm Jo. and. Facit. l. ij. C. quibus ad li. procla. non licet. ¶ Quo fit manumissio. Rn. multis mo [sect. 5]dis insti. de liber. §. multis modis. vbi inter alios dicitur q pot fieri in secreto. vt si dicat dns esto liber. vel p epistola vel p testamentum vel per qualibet vltimam voluntatem. ¶ Quomodo reuocat manumissio. Rn. [sect. 6]propter oes causas ingratitudinis ex quibus reuocatur donatio de quibus. s. donatio. j. §. xij. in aut. vt liberi. de cete ro. §. illud. ¶ Jn quo differt manumissus ab eccle [sect. 7]sia a manumissio a priuato. Rn. q prio q propter operas no prestitas reuocat in seruitute. vt. xij. q. ij. diaconi. secus in alijs. vt. C. de lib. cau. l. solo. Scdo quia filij eorum remanent obnoxij ecclesie sue patrone. xij. q. ij. d libertis. sz alij no. C. de libe. et eorum li. l. j. et. ij. Tertio q serui ecclesie possunt manumitti cum hoc q no possint alteri q ecclesie sua bona re linquere. xij. q. iij. c. j. et. iij. ¶ Vtru in manumissione possit domi[sect. 8]nus aliquod seruitiu spuale sibi impo nere. puta q sibi dicat horas et hmoi. Rn. q sic. ita q si seruare noluerit etiaz si ordinatus fuerit degradetur et pristine seruituti subijciatur. c. nullus. de ser uis non ordi. ¶ Jn quibus consistit ius patronatus. [sect. 9]Rn. vt no. in. l. fi. C. de bo. lib. in gl. s. pri mo. vt non proponat turpem actionez: aut exceptionem aduersus patronum. Secundo reuerentiam ei debet tam in faciedo q no faciendo. Tertio prestare debet ei alimeta si als no habet. Quar to patronus hz ius reuocadi eu in ser uitute rone offense comisse con ipm. Qui to patronus hz ius succedendi liberto. Vnde tenet libertus et relinquere legitimam q est tertia pars suorum bonorum si in bonis habet plusq centu aureos: et nullos liberos habet cu decedit si ve ro minus q cetu aureos habet in substatia non tenetur ei aliquid relinqre q si mortuus fuerit ab itestato nullo li beroruz relicto sic succedet in totu. Vide ibidem. et insti. de succes. libertoruz. .§. sed nostra constitutio. vide glo. in. l. venia. C. de in ius voca. et ad quid tene tur patronus liberto est gl. in. §. liberti norum insti. de lib. Mathematici sine aspiratione di cuntur diuini. sed cum aspiratione significat scientiam quadriuialem. vnde versus. Scire facit mathesis. sz diuinare mathesis. de quo vide. j. sortilegiu et superstitio. et. s. diui natio. vnde tales non debet ad lime al terius domus accedere alias cocremari debent. nec aliquis eos suscipe seu cosulere: alias debent deportari et bona eoru cofiscari. et diuinator gladio vl tore feriri. vt. C. de male. et mat. l. nullus. l. nemo. et. l. culpa. # 1 Matrimonium. j. quide est coniunctio maris et femine inter personas legitimas indiuiduam vite cosuetudinem retines. xxvij. que. ij. §. j. insti. de pa. po. in pn. et in. iiij. senten. distinct. xxvij. de psum. il lud quoq nobis. Ad propositum eorum que in hoc. .§. et seq. et per eoru discursum dicuntur et an matrimonij questio. scilicet an sit matrimonium contractum inter tales possunt per iudice laicum cognosci. no. Bar. et doc. in. l. titia. ff. sol. ma. et i. l. quo tiens. C. de iudi. ¶ Vtrum matrimonium sit sacramen[sect. 1]tum noue legis. Rn. qd matrimonium potest dupliciter accipi aut quatu ad eius institutione. et sic no est sacramen tum noue legis. quia fuit ante nouaz legem institutum. alio modo quo ad eius effectu. et sic licet fuerit ante noua legem institutum. non tamen habuit vim coferendi gratiam sicut modo in noua lege in qua non est euacuatum sed cofirm atum et factum gratie catiuum. et sic est sacrametum noue legis. hoc Ric. in. iiij. distinc: xxvj. ar. iiij. q. ij. ¶ Quid est in isto sacrameto materia [sect. 2]et forma. Rn. sz. Ric. vbi. s. eade. q. vbu primo platum est materia: et verbum secudo est forma. quia sicut verbu accedens ad elemetum facit sacrametu. sic verbu accedes ad verbu p cedes qd dicit accipio te i mea vxore est sorma huius scilicet dicendo: et ego acipio te in meum virum vel econtrario. ber. in. c. tua nos. de spo. vult q vba sint forma. et consensus sit materia. ¶ Quid est res et quid est sacramentuz [sect. 3]i matrimonio. Rn. ricard. vbi. s. articu. iiij. q. ij. expressio cosensus vba de presenti est sacrm tatu. Rn. et sacrz est vnio cosensuu et muiua obligatio causata p cosensum mutuu p verba de presenti expressum. hoc enim est res respectu significationis exterioris que est per sen sibilia signa. Et est sacramentu duplicis rei. s. charitatis qua significat et dispositiue efficit. Et vniois xpi et ecclie quaz significat sed non efficit. Jpsa au te charitas est res tantum. et non sacra metum obligatio vero interior per mu tuu cosensum expresie siue consunctio exterior est res et sacramentum. ¶ Vtru gratia gratu facies coferatur i [sect. 4]hoc sacramento. Rn. Ricar. vbi. s. ar. ij. q. iij. q sic. si digne cotrahant ex diuina institutione. # 2 Matrimonium. ij. quo contrahit dic q ad legitime cotrahendu debet fieri banna. et quo publice cotrahendu est. de quo vi de. s. clandestinum. ¶ Per quid contrahitur. Rn. q per mu [sect. 1]tuum consensum verbis expressum. c. tua nos de spon. ¶ Vtrum sine mutuo cosensu anima[sect. 2]rum possit cotrahi matrimoniu. Rn. sz coiter Theo. q quo ad deum et veritate no pot esse mrimoniu si ambo no cosentiat: simul dicat. aut faciat qcqd voluerint ad extra. xxvij. q. ij. sufficiat. lz eccle sia aliud iudicet. vt in. c. is qui de spon. ¶ Vtru requirat q cosensus prestet si[sect. 3]mul eode tpe. Rn. Pa. i. c. dilectus de spo. tz q de subtilitate iuris necessario reqrit vt simul eode tpe prestet q dicit gl. in. l. cosensu. ff. de act. et obl. et i. l. j. ff. d co trahen. emp. q in cotrahentibus qui pfi ciunt iure getiu debet cosensum simul pstare. Et Spe. i ti. de spo. dicit q respo sio alterius dz sequi immediate. p. l. cotinuus actus in pn. et. l. j. §. j. ff. de vb. obli. Host. vero in. c. ex lris de sposalibus que sequit Jo. an. dicit q sufficit consentiat p prius et duret in proposito suo. et postea alterius cosensus accedat ex post facto. et est verior opinio Host. vt est tex. i. d. l. j. .§. si vero presens iterrogauit. vbi dicit interuallu medij temporis no vitiauit obligatione: secus si no perseueraret in primo proposito. q sic esset vera prima opinio q no esset mrimoniu qtucuq alter consentiret postea. ¶ Vtru vba exprimentia cosensum de [sect. 4]psenti sint necessaria ad matrimoniuz cotrahe. Rn. coiter theologi. in. iiij. dis. xxvij. et moderniores canoniste. vt no. in. c. tue. fraternitati de spo. tenet q no sunt necessaria etia in loqui valentibus: dumodo p alia signa exteriora consensus exprimat vt p nutum. et hmoi. Et istud tene: lz alij dicat aliter. Facit p hoc q legata et fideicomissa solo nutu relinq possunt etia a loqui valente. vt. C. de fi deicomis. l. et in epistola. et. ff. de leg. iij. l. nutu. c. cu apud de spon. vbi dicit q sufficit cosensus. ergo non requirentur verba precise cu per alia possit exprimi quia illud dicit sufficere quo posito nihil aliud requirit ad substantia actus. vt no gl. in. c. statutu de rescri. li. vj. Jte no refert quid de equipoletibus fiat. c. lz ex quada de test. Jtem ptz q mutus potest contrahere. vt in. c. cum apud de spon. ergo verba no sunt necessaria. vt pz in. d. c. tue fraternitati et in gl. in. di. c. sufficiat. Et ideo si qs diceret accipio te in meam vxorem et si consentit vt sit matrimonium da mihi osculum. et illa dat. erit veru matrimonium lz nullum verbum dixerit de matrimonio contra inter ec. conct. c. j. ¶ Vtru sine aliquosensibili signo expri [sect. 5]mete consensum de presenti cotrahat matrimoniu. Rn. sm coiter theologos vbi. s. et canonistas in. d. c. tue fraterni tari q no q est sacrz. et de rone sacrame ti e q sit in eo aliqd sensibile signum et io dicit gl. in. d. c. tue q ad ee matrimonij duo cocurrut necessario. vnu materia. s. cosensus. alid forma. s. vba vel signa cosensuz exprimetia. Aduerte tn q si pater cotrahit et dicit vba p filia psen te et tacete: q erit matrimontu: q verba parentu et taciturnitas filiorum psentiu et verba intelligentiu equipollet sensibili signo exprimeti consensum interiore Qd veruz intelligo si ipsi p quibus contra hunt aliquo signo annuut: als no credo q sola taciturnitas sufficiat. Et sic intellige et limita gl. in. c. no ois. §. cu di citur. xxxiij. q. ij. et. i d. c. tue fraternitati et sactu Tho. et Ric. in. iiij. d. xxvij. ¶ Vtru cosensus de futuro cu carnali [sect. 6]copula faciat matrimoniu. Rn. sz Ric. in. iiij. d. xxviij. ar. j. q. iij. q quo ad deu et reiveritate sine cosensu reali de psenti no pot esse matrimoniu. c. tua nos de spo. Et io distinguit. S. Bo. eade dist. q aut copulat sibi effectu coiugali ita q vir credit copulari cu sua vxore: et ecotrario. et sic copula facit matrimoniu p pter cosensum tacitu de psenti quo vr implere velle. qd promisit. s. ea accipere nuc de presenti sicut antea pmiserat de futuro. Aut cognoscit ea affectu for nicario. et sic non est matrimoniu q ad deu: sed presumptu quo ad ecclesia cotra qua presumptione non admittitur probatio vt in. e. is qui de spon. si tame cotraheret de facto cu alia teneret scdz matrimoniu quo ad deum sm Ricar. vbi supta. q. iiij. quod no. bene. Additio Per aliud autem a carnali copula vel consensu de presenti nuq sponsalia de futuro men te et verbis efficiutur matrimoniu etia presumptu. quis interueniat traductio ad domu oscula et etia nixus ad co pula vt patet per. c. fi. de spon. et. in. c. j. de matri. contra interdictum ecclesie contra cto. ¶ Quomodo cognoscetur signa q expri [sect. 7]mut consensuz de presenti. Rn. q recur redum est in foro aie ad intentione. q si de intetione nescitur. sic dicendu est q aliqua verba precesserut ab vno eo ru. vel ab aliquo alio in eorum presen tia: et sic postea signa sic secuduz verba determinabitur de signis. vt puta si al ter dicit. Ego. te accipio invxore et sic tu similiter cosentis accipere me i viru bi be. vl annue capite et hmoi. sic erit matrimonium. Si vero precedetia denotant consensum de futuro. sic et signa. Qd si nulla vba precesserut. sic non iu dicabo pro matrimonio. ex quo de itetioe non costat. Tutius tamen est pro matrimonio presumere. q nullum periculum imminet: alias sic. ¶ Quomodo vba cognoscent in dubio [sect. 8]qn de intetione no costat. Rn. q verba queda sunt clara q demostrant consen sum de presenti sicut cu quis dicit. acci pio te i mea vxore. et illa replicat et ego accipio te in meu viru et similia queda sunt dubia vnde no. q verbu placet et verbu volo denotant sm tepus psens sz dnm An. in. c. ex lris. el. j. de spo. ver bu aut infinitiuu nihil per fecte signifi cat sz determinabitur sm verba pcede tia vel ad presens vel futuru. Vnde si volo vel placet addatur verbum infinitiuu denotas actum eu dependetem solu a libera voluntate pferentis non inducit dispositio de pnti: sed de futuro puta cu dicit placet vel volo ascedere arbore. Si vero verbu infinitiuu de notat actu qui pcedit solum a volutate pferetis libere. Et tuc si denotat pricipiu actus no inducitur dispositio de psenti. Exeplu volo tecu cotrahere vel volo te desposare. et sic no erit matrimo niu. Si vero denotat executione actus sic inducit dispositio de presenti. Exeplum volo te habere in vxorem vel dicatur placet mihi te retinere p vxore et sic erit matrimoniu. q q vult coseques vult et antecedes vt in. c. pterea et in ca. prudentia. de officiodele in hoc tn mul tu instat. do. sed pertraseo. et vide si vis Bar. in. l. cuctos populos. C. de sum. tri. et canonistas in. d. c. ex literis. ¶ Quid si dicat puidebo tibi taq vxo [sect. 9]ri mee et illa silr ide respondeat. Rn. sm Host. in. c. ex parte de spo. q pro matrimonio est iudicandum. ¶ Vtrum si dicat viro vis tale pro vxore et [sect. 10]respondet placet et silr idem dicit mulier sit matrimoniu. Rn. vt patet ex dictis matrimoniu est. no. etia Hos. in. ca. sponsam de spon. ¶ Quid sic dicat promitto tibi non di[sect. 11]mitta te p meliori vel peiori vxore. Rn. sz Host. in. d. c. ex parte q matrimoniu erit. Na in talibus et similibus dubijs iu dicadu est pro matrimonio. ar. de sen. et re. iudi. c. fi. ¶ Vtru vir dices pmitto tibi q habe[sect. 12]bo te p legitima vxore. et silr rndet mulier cotrahat de pnti. Rn. q sic. vt i. d. c. ex parte in tex. et in gl. xxx. q. v. nec illud .§. sz obijcitur. q verbu habebo pot referri ad tepus presens de ma. contra. in ter ec. cotra. c. ex lris. et ideo sm Host. et Gof. subaudiedu est de cetero vel hoc tempore secus esset si diceret pmitto ti bi q duca te in vxore. sm Joa. in. d. ca. nec illud. q sic essent sponsalia. et similiter dicit pa. in. d. c. ex parte q erit ma trimoniu si dicat pmitto tibi q non ha bebo aliam vxorem nisi te: et illa similiter respondet. Additio Quia verbuz nisi cum seq tur negationem facit positione vt no. gl. in regula peccatuz de re. lib. vj. q credo verum si verba sint plata de presenti. s. nolo habere alia invxo re nisi te. Secus siverba essent pro lata de futuro. sic. s. q non habebo aliam in si te. q tunc nisi no facit positionem de presenti sm actu sed solu sm habitum similiter si diceret no accipiam alia in vxorem. q non erit matrimoniu. ¶ Quid si dicat pmitto tibi q retinebo [sect. 13]te ppetuo mecu. et illa rndet similiter. Rn. q no est matrimoniu: nisi dicat q vult eam tenere in vxore. in aut. q mo. natura. effi. le. §. pe. Jo. tame in. c. j. xxx. q. v. et gl. in. c. solet. xxxij. q. ij. tenet q de iure canonico est matrimoniu. et ita tene in dubio Sed qn constat de mente non est curan. de verbis quo ad deu et conscientiam q qn ambo intedebat co trahere de presenti. semper erit matrimoniu etiam si verba sonabat consensum de futuro. ar. ca. intelligentia de verb. sig. cu similibus. ¶ Sed quid dicen. cu aliqs dixit vba [sect. 14]exprimetia cosensum de presenti vl de futuro et secuta copula. postea dicit q nuq talia verba ptulit aio cotrahedi sz solu animo extorquedi copula. Rn. q alter non debet credere q nec tenetur. Vn in. c. per tuas de pbationibus dicit. Nimis indignu est iuxta legtimas san ctioesvt quod sua quisq voce dillucide protestatus est iu eo casu pprio valeat testimonio infirmare. si purus temerarie credit q dicat veru sic no dz nec ad petitone alterius et in carnale copula co sentire nisi de nouo dicat se velle cotra here. Si aut dicat postea se esse metitu et petat debituz tuc credat et reddat. Si vero credit no esse viru et pmanet i pri ma temeraria credulitate sic no dz red dere: q faceret cotra coscientia et si non reddit peccat et q vir reuocado qd prius dixerat expirat illd prius dictu q reuoca tio concordat verbis quibus consentit de pn ti. hec Ric. vbi. s. di. xxvij. ar. j. et. iiij. ¶ Sed pone q pfatus no ea duxit nec [sect. 15]vult ducere sz potius alia accepit. Rn. q in foro ecclesie si pot pbare mulier q contraxit perverba de presentivel de futuro secuta copula carnali q coget eam ducere nec admittetur probatio in cotrariumvt no. in. capi. isqui de spon. sed foro anime si aliam no accepit cogedus est vt eam accipiat si euidenter no apparet q potius se decipi finxit pu ta q magna e disproportionabilitas. Si vero alia duxit animo cotrahendi et in prima no consensit no debet etia ad preceptu ecclesie secunda dimittere sz potius pati humiliter etia excoicatio ne et tali modo cu secunda habitare q no generet scadalu alijs q primu matrimoniu non fuit ex quo consensus ex parte alterius defuit sz sz. Et hoc tene q coiter tenetur vt no. Pa. in. d. c. is lz quida dicat q lz primu no fuerit matri montu tame etia secundu non potest esse q ecclesia tale inhabilitat ad cotra hen. cu quacunq alia a prima in. d. ca. is qui fidem. ¶ Quid faciet prefata mulier que non [sect. 16]pot pbare cotractu matrimoniu q fuit clandestinu. Rn. si statim vir reuocauit et patefecit q no cosentit aut si sit multa disproportionabilitas et quibus veri similiter. pot credere q nuq in eam co senserit et similia sic credo q si ille tran siuit ad secuda vota: aut oino renuit ea accipere q poterit ei credere et cu alio cotrahere maxime si sic iurat et ex qlita tevite sue pot psumere q no metiret in hoc alias nullo modo debet cotrahere cu alio sed viuere in castitate. et sibi ipu tet q fatue egit cladestine contrahendo Sed si pur de facto cotraxit et pbabiliter credat q talis pfatus no habuerit animu in ea cosentiedi sic poterit exigere et reddere. Si vo no habet aliqua pbabilitate ad hoc crededu credo q te neat reddere sz exigere no possit. Si ve ro crederet q prefatus tuc cosenserit licet postea neget. nec poterit exigere nec reddere: arg. eorum que not. in. c. inquisitioni de sente. excom. Quod no. quia sepe in practica euenit. ¶ Quid si qspost contractu matrimoniu no aio consentiedi sed decipiendi credes ex consilio peritorum tale matrimoniu tenere cognoscit prefatam muliere tanq coiungem credes sic firmiter esse. Rn. q talis copula no facit matrimoniu quo ad deu: q ex quo nullu vin culu precesserat quo ad deum copula no facit matrimoniu. vt no. in. c. is qui de spon. vbi dicut doct. q si sposalibus solutis sequitur copula no inducit ma trimoniu ex quo vinculu sponsaliu est solutu. Jde dicut vbi interuenerit promissio de cotrahendis sponsalibus in fu turu. Facit. l. fi. ff. de codi. ob cam. Jtem error iuris no inducit cosensum matrimonialem q nihil ta cotrariu cosensui q error. l. sic p errore. ff. de iur. om. iudi. Facit quod. no. bar. in. l. multu. ff. de co di. et demo. vbi dicit si iudex errat i fun dameto iurisditionis non valere processum licet in veritate haberet iurisdi tione et probatur in ca. siscitatus de re scriptis. iucto. c. prudetiade offo deleg. vbi iudices dlegati cu cla. Si non oes et c. Si pcedut sine alioignorates ipedi metu et credetes posse sine eo pcedere no valet pcessus lz habeat iurisditio ne q erret in fundameto iurisditiois ita iste errauit in fundameto matrimo nij cu cosensus sit eius fundamentu et de substatia eius vt in. c. tue de spon. et similibus. Vnde sitalis accepit alia no pot ea dimittere in foro aie aut religio ne ex ire si quam professus est et statur eius cofessioni in hoc vltimovt no. glo. i. di. c. is q et ibi p doc. et i. c. significasti. Jde de home. cosuluit doc. Alex. de nono in facto. ¶ Vtru matrimoniu possit contrahi in ter absentes per procuratore. Rn. q sic. xxxj. q. ij. honorant de couer. coiuga. ca. ex parte el. ij. i tex. et gl. si tria concurrat. ¶ Primo q specialiter mandetur eide de matrimonio cotrahendo. ¶ Secundo q specificetur eide de certa et specia li seu determinata psona cu qua cotra hat nomine constituentis. ¶ Tertio q constituens perseueret in eade volutate vsq quo pcurator contraxerit. Na pcura tor quatucuq generaliter sitcostitutus no poterit cotrahere matrimoniu p co stituete nisi expsse id habeat in manda tis nec hoc sufficit nisi determinet certa psona cu qua cotrahere debeat i ma dato. hec pbatur in tex. et gl. de pcu. c. procurator lib. vj. nec prefata sufficeret si mutaret animuvt ptz ex dictis hic. s. lz ecclesia nisi expresse reuocaret iudicaret pro mrimonio tn quo ad deu et co scietia no eet mrimoniu ex q consensus d ficit tpe quo procurator cotrahit. ¶ Sed pone q pcurator i madato hz [sect. 19]spalem potestate de conhendo matrimo nio sed no determinatione persone cu qua debeat cotrahere tn hz oretenus vl p lras aut alio mo. Rn. q si cotrahit cu illa erit matrimoniu nec obstat gl. i. d. c. pcurator q tenet cotrariu q intellige da est qn alia modo no specificauit spe cialem personam per rationem suam. Veruntamen stulta est que cum tali pcuratore contrahit nisi faciat fide q ad cotrahen. secum sit specialiter procura tor deputatus: quia sic ille posset negare q non misit eum vt contraheret cum illa sed cum alia et in foro contentioso excluderetur. ¶ Vtru per solas lras possit contrahi ma [sect. 20]trimoniu inter absentes. Rn. vt ptz ex dictis q sic si duo cocurrut. Vnu q mit tes literas quibus exprimit q tale ac cipit in vxore de presenti si ipsa cosenserit q perseueret in eadem volutate vsqquo illa cui lre mittutur expsse con sentiat scdz q illa persona exprimat co sensum receptis lris alicui alteri vel p lras scribat ipm cosensuz aliter nisi ex primat qtucunq consentiat non erit matrimoniu sm Rod. ar. d. c. honorant et. c. venies qui cle. vel voue. et. c. ex publico de conuer. coniuga. ¶ Sed nunqd stati vt lras rescripserit [sect. 21]quibus similiter et ipsum accipere expri mat in viru aut alij manifestauerit sic talis mihi scripsit q me accipit in vxo re et ego notifico vobis q similiter ego accipio eu i viru erit. matrimoniu. Rn. vr prima facie q no donec ad notitiaz alterius perueniat q antea no est consen sus. i. simul sensus sz dissensus. i. separatus sensus. et facit pro hoc. l. cosensu: et quod ibi no. ff. de ac. et obli. Sz tn ego credo q statim vt expssit sit matrimoniu. q ibi sunt substatialia mrimonij. s. cosensus expressus amboru et cu substatialia sint sufficit. ar. eorum que no. per bar. i. l. plata. C. de sen. et interio. om. iu di. et istud tene ex quo em vel nucio. hoc expressit vel p lras sic est cosensus: q si mul ambo cosentiunt et cu signis neces sarijs ar. ad hoc in. d. c. honorantur. ¶ Quid si dicat pmitto vobis tribus so [sect. 22]roribus q vnam de vobis accipia in vxo rem. et ille oes respondet placet et postea cognoscit vna ex illis. Rn. sm Host. q matrimoniu cum illa erit. q ipso facto cosensit. c. dilecti. et. c. vt nostrum de appel. Et hac opinione tene anteq al ter traseat ad secuda vota. Sz si trasis set ad secuda vota tene opinione glose et modernoru i. c. ex literis el. ij. de spo. s. q non est matrimoniu primum quia sola copula etia cu sponsalibus incertis no facit matrimoniu nisi ambo ita carnaliter couenissent vt matrimoniu cotrahere et consumare intenderunt. ¶ Quero in qd est consensus qui facit [sect. 23]matrimoniu. Rn. sm opinione Ricar. in. iiij. d. xxxj. ar. ij. q. j. q ad hoc vt cosen sus faciat mrimoni uz opz sint ibi tria bona matrimonij implicite et i habitu salte. s. q cotrahentes cosentiant. ¶ Primo invinculi inseperabilitate ra tioe cuius est in matrimonio bonuz sa crameti. ¶ Secudo in bonu fidei quatu ad eius essentiale qd est no negare vsum sui corporis si coiunx alter petat nisi deus a debito reddedi liberauerit Sed quantum ad accidentale bonu fi dei seu accessoriu quod est non exhibe re alteri qua suo coniugi vsum sui corporis no est necessarium sed solum ad bn esse matrimonij. ¶ Tertio in bonum prolis quantu ad eius essentiale quod est eam suscipere conditionaliter. s. si deus eadem dederit vel non pcurare aliqd impedimentum ne ples veniat sed quantum ad eius accidetale bonu. s. absolute velle plem et ea educare non est necessarium. Vnde si quis contraheret cum intetioe separabilitatis non dico quo ad thorum sed quo ad vinculu. q sic esset cotra bo nu sacri: aut cum intentione denegan di scipm alteri coniugi peteti sine alia diuina reuelatione. q con sm bonu. s. fidei. Aut cu intetioe no suscipiedi prole si deus ea daret aut no eam educadi: aut pcuradi venena sterilitatis ne ples co ciperet aut nasceret vel educaret q con tertiu bonu matrimonij. s. plis mrimoniu talis no conheret. Et ideo opz pfata habeat in intetione salte implicite. Explicite vero sufficit q in conhendo inten dat illud qd inter cotrahetes requirit ad matrimoniu. Maria aut verum matrimoniu cotraxit cu Joseph lz no intede ret cosentire in carnale copula: q erat certificata q Joseph nunq ea requireretet si ea requisisset q deus absoluebat a tali obligatione. similiter ille q cotrahit quauis non habeat aim consumadi sed religione intradi. q cu intrat ab soluitur a deo a tali obligatione. ¶ Vtru intetio libidinis vel pulchritu [sect. 25]dinis aut diuitiarum excludat matrimoniu. Rn. sm sanctu Bo. in. iij. di. xxx. q multe cause possunt ee iductiue et sine pcto dumodo no sistat i eis. vn si moue ret sicut ca pncipalis: e minus honesta et esset con sacri vtilitate: non tame con sacri veritate nisi ita esset finis q non qreret nisi libidine. vel diuitias no vxorez ducere q sic esset con veritate sacrameti. ¶ Sz nunqd conhens ex alio fine q pro [sect. 26]lis habede peccet. Rn. pe. de pal. i. iiij. di. xxxj. q sic venialr quado contrahit principaliter ppter vitada fornicatione. si non sit talis q sm coem spe posset habere filios. als no. Vnde lz finis ma trimonij primus et p se sit intetio genera di: tame quado pncipale factu est impossibile sicut in sene vel sterili. lz de se cudario q est intetio vitadi fornicatio ne facere pncipale. Alie aute intetioes sicut reformatio pacis et alie honeste si pncipalr et p se intedant sic est pctm ve niale sicut cu vir cognoscit vxore ppter sanitate vel baptisat vt sanet. Alij vo volunt q sit mortale q cu matrimoniu sit sacrametu no pot sine peccato mortali pncipalr intedi finis extraneus: sicut si qs baptisaret pncipalr pp questu non curans de gratia baptismali sed istud dicit idem petrus q est nimis du rum sed tamen non est sine rone et ideo securius est tenet tame ide q cotrahes principaliter ppter voluptatez peccat mortaliter. Si vero quis contrahit secu dario ppter diuitias pulchritudinem et huiusmodi non est peccatum nisi sit inhonesta intentio. ¶ Vtru cotrahens in peccato mortali [sect. 27]peccet mortaliter. Rn. secundu petrum pdictum quod sic quia dicit Ang. j. q. j. c. per Jsayam quod sacrametalia sunt vnicuiq quasi conscietia quis accedit. Sed nunquid teneatur confiteri videt tenere q sic sed ego non credo de neces sitate nisi in proposito itellige q peccat contrahendo per verba de presenti. # 3 Matrimonium. iij. q ipediut vt non conhat. qd sunt. xviij. quorum. duo prima impediunt de necessitate precepti ita quod peccat mortaliter contrahens tamen contractum de facto non dirimunt. Tertium vero impedit solum ad tempus et aliqn in perpetuum. Alia vero sequentia tali modo impediunt quod etiam si de facto contrahatur non tenet nec est ma trimonium postea contractum: et contrahendo peccat mortaliter non in om nibus sed solum quando contrahit co tra impedimetum. v. vj. vij. viij. ix. x. xij. xiij. xiiij. xv. xvj. et aliquando incurrit excommunicationem si cotrahit in im pedimento cosanguinitatis vel affinitatis vel voti solenis aut ordinis vt supra excommunicatio. vij. casu. xlij. et qs potest dispensare vt quis contrahat in ipsis impedimentis vide. j. Jmpedime tum. xviij. §. ij. et. iij. Ad propositum eorum q hic notan tur. scilicet de his que impediut matri monium. vide no. per Bal. in. l. affinitatis. C. coia. de suc. et an inter seruos pos sit contrahi de iure poli. Ang. et Alexa. quod sic. in. l. inter liberos. de iure do. et not. in. l. cum ancillis. C. de incest. nup. et ideo cadit accusatio adulterij in eis secundum eos tibi. # 1 Jmpedimentum primu dicit interdictuz eccle sie et istud interdictu est duplex quoda generale quo prohibet clandestine cotrahere matrimoniu omnibus de quo dic vt. s. clandestinum. Aliud est interdictum speciale quo alicui a iudice spe cialr phibet ppter aliqua cam legitima ne cotrahat et istud interdictum no potest fieri nisi ab eo q pot de causa ma trimoniali cognoscere sicut est eps vel alius ordinarius et q habeat peritia ca nonu de cosan. et affi. c. j. Vnde contra hes con istud iterdictu peccat mortalr et si cau sa ppter qua factuz est interdictum est ppetua sic oino separabunt data sentetia diuortij pbato ipedimeto de matri. contra inter. ec. contra. c. vlti. Si vo erat tem poralis sic tenebit matrimoniuz sed in penaz debet ad tps separari de matri. contra. inter ec. contra. c. j. et. ij. # 2 Jmpedimentum secudu dicitur feriarum. Naz vt notat Pa. in. c. capellanus de ferijs phibent nuptie celebrari ab aduentu vsq ad epiphaniaz inclusiue licet Ho. dicat etia includi octauam sed tu tene non includi q. c. non oportet. xxxiij. q. iiij. nihil dicit de octaua nisi cosuetudo esset q illa seruada. l. si de iterpretatione. ff. de legi. ite a septuagesima vsq in octaua pasche inclusiue quia in. d. c. ca pellanus. dr post octauas ergo no i octaua. Jtem a primo die rogationu qui est scda feria ante ascensionem dni vsq ad octauam pentecostes inclusiue q litera dicit in. d. c. capellanus post. vij. dies post festu pethecostes no em essent. vij. dies nisi dominica icluderet. Facit qd ibi dicit tres septimanas q non essent nisi includeret et expone literam cu dicit post. vij. dies festi pente. quod caret octauis nuptie suspendantur in dnica que sequitur et deinceps et c. vt itelligas de dominica secunda post pentecostes non quia oportet expectare vsq tuc sed quia si vult celebrare eas in die solenni vt communiter fit oportet expectare vsq tunc. ¶ Vtru in pfatis tpibus phibeat tota[sect. 1]liter conctus matr imonij. Rn. pa. i. d. c. cappellanus q no q matrimonij sine alia celebritate sz solu p verba de presenti coram facie ecclesie pot oi tpe contra hi cu no inueniat aliqua ca phibitiois q in tali cosensu nullu est peccatu immo est sacrametu vt in. c. debitu de biga. sed solu phibet solennitas nuptialis vt sunt conuiuiaet alie similes solenita teset solenis traductio et carnis noua co mixtio vt tenet glo. in. d. c. capellanus. Qui autez facit conrium peccat mortalr quia cotra interdictum ecclesie conhit de matri. cotra inter ec. con. p totum. Tenet tame Pe. de pa. q solum erit pctm mor tale qn pria vice consumat no postea nisi faceret in cotemptu ecclesie. Credo etia q si mulier que aliu habuit viruz et vir qui aliam habuit vxore cotraherent simul et cosumaret sine alia solenitate co uiuiu q no peccaret mortaliter quia in eis cessat ratio prohibitiois predicta. # 3 Jmpedimentum tertium dicitur conditio et hic accipio hanc conditione pprie. s. prout est suspesiua actus de qua habes. s. co ditio. §. ij. q fit p hac dictionez si. Vnde si qs conhat cu aliqua sub ista coditione si pater suus erit cotetus. et hmoi no erit mrimoniu donec coditio ipleat et si nu q ipleret nunq esset matrimoniu. Ad cuius declaratione est sciedu: q conditiones sunt in qtriplici gne. s. honeste tur pes indifferentes et ipossibiles. honeste sunt oes ille q faciut ad codecetia matrimonij vt q paretes sint coteti vel q no derogat honestati: vt si dederis mihi dote si pater tuus remiserit mihi iniu ria et hmoi. Est iste si apponant in mrimonio ipm ipediut vt no sit donec codi tio veniat in esse. Vn si ille q sub tali co ditioe conxit mutet aim et dissentiat vel alia siue coditioe accipiat anteq coditio impleat ia no erit mrimoniu primu lz postea coditio eueniat. Veru est q si no trasiuit ad secunda vota ecclesia co pellet eu vt ea accipiat ex q coditio aduenit de condi. appo. super eo in tex. et gl. Fallit hoc in duobus casibus. ¶ Primus si pendente conditione commisceantur carnaliter. Et intellige sm q s. dixi matrimonium. ij. §. vj. vel cosensus de presenti absolutus adueniat de condi. oppo. c. de illis et. c. super eo. et. c. per tuas quia tunc erit matrimonium de presenti absolutum. ¶ Secundus casus est si conditio est necessaria vt cu dicitur accipio te in meam vxorez si sol fuerit in cancro in estate et huiusmodi quia ex quo omnino talis conditio est extitura necessario statim est matrimo niu q talia futura sunt ia presentia in causis suis tex. est aptus i. l. si pupillus. §. j. ff. d noua. Vnde nec pprie dz dici condi tio. l. heres meus. ff. de codi. et demo. hoc tz ho. Car. et Pa. in. d. c. p tuas. de condi. apo. et. S. Bo. i. iiij. di. xxviij. et. S. Tho. i iiij. di. xxvij. Sz conrium tz glo. Joa. Gof. et Jo. an. i. d. c. p tuas et dicut q si traseat ad scda vota tenebit sm mrimoniu cotractu ante coditionis euentu. Ego vo credo in foro cotetioso veriorem scdam opi. in foro aut aie iudicadu est sz eorum intetione. Si em no intedebat tuc con trahere sz in tps conditiois sic no erit ma trimoniu et sic erit vera secuda opinio q licet stipulatio sub coditione q oino est extitura no sit coditionalis est tn in die ita q no debet aliqs anqua veniat vt no. i. d. §. j. facit. l. heres meus in pn. ff. de codi. et demo. vbi licet legatum fa ctum titio cu moriet no sit coditionale tame no tenet heressoluere anteq mo riat esset bene coditionale si legaretur cetu titio cu moriet heres. Ratio quia si moreret legatarius primo q heres legatu expiraret morte legatarij. sed non in prio casu q transiret ad heredes. vt in. d. l. heres. Et sic patet q condio q oi no est extitura aliqn facit cotractu condi tionatu aliqn no est coditionatu est tame i die. et sic no erit matrimoniu de pn ti nisi aliud intendat. ¶ Sz nunqd coditio q necessario sub [sect. 1]intel ligitur in cotractu si exprimat faciat coditionale. Rn. q. no vt i. l. hec ver ba testatoris. ff. de leg. j. et in. l. conditio nes. et. l. aliqn. ff. de condi. etdemo. Nam legatum factum sub ista conditione. si heres hereditatem adierit non est codi tionale q necessario subintelligit. vt i dictis iuribus patet. Sed si cotractus pos set fieri etiam no existente illa conditio ne sic si apponitur facit cotractu condi tionale et sm hac distinctionez concor. Arch. et Jo. an. i. d. c. vnico. de spo. li. vj. qui videtur contrarij. Sic ergo pz quo modo matrimonium vel sponsalia no sunt coditionalia qn dicitur contraho cu tali si ipa in me cosenserit. et hmoi. se cus si diceret si deo placuerit. et hmoi: q no necessario insunt. q potest esse matrimoniu contra voluntatem dei. ¶ Sz pone q quis conxit sub coditione [sect. 2]si patri suo placuerit. pater prio dissentit. sz postea mutata volutate cosentit. Rn. q no erit matrimoniu p. l. boues. §. hoc sermone. ff. de vb. sig. et. l. hec condi tio la picola. ff. de cond. et demo. q ista co ditio si pater meus cosenserit debet ve rificari de prio cosensu. ex q q non fuit ideo expirauit. Vn sicut copula carnalis q de sua natura hz purificare condi tione. no purificat qn iuenit extictu vin culu. vtputa: q supuenit affinitas post matrimoniu coditionaliter contractuz ante coditionis euentu. Aut q coditio expirauit et no fuit ipleta sic: et in ppost to et hoc tene postq alia accepit. lz dns Car. i. d. c. sup eo dicat tenere matrimonium si taliter cotrahentes perseuera bant in primo proposito. ¶ Sed quid si pfatus pater nec consen [sect. 3]sit nec dissentit expsse. Rn. credo q non erit matrimoniuz per. l. qui heredi. §. j. et per. l. meuius. ff. de condi. et demo. vbi pz q conditio dz impleri in forma speci fica ergo requirit q expresse cosentiat Host. tame et sequitur Car. in. d. c. super eo. dicunt q tenet matrimoniuz et q fit speciale in matrimonio. Vt hec opinio tenenda. vbi ad secuda vota no est deuentum als primum verius est de iure iudicio meo. ¶ Vtru matrimoniu cotractu sub con[sect. 4]ditione cuz sit affines: si dns papa voluerit dispesare: teneat adueniete coditione sine alio cosensu. Rn. Pa. et Jnn. i d. c. sup eo. vident tenere q no q primus cosensus est oino a iure reprobatus p qbus facit. l. iter stipulante. §. sacra. ff. de vbo. obli. et. l. continuus. §. cu qs eo. ti. facit l. apud Julianu. ff. de leg. j. Sz in conriuz q teneat est do. Ant. et qda alij in. c. sup eo. et est verior p. l. si re mea. ff. de v. obl. Vbi possum stipulari re mea in tps condi tionis qn mea no erit lz nuc cuz sit mea no possim. facit silr. l. iij. iucta. l. pe. ff. de ope. publi. Vbi valet mandatu priuati de ope publico faciedo pncipe annuete qd tn alias no valeret. Nec obstat. d. §. sacra. et. §. cu quis sub coditioe. q ibi vi tiu erat in re q no erat in comertio: nec pot esse. sz no sic est casu nro. q sublato impedimeto phibitiois p dispesatione nihil obstat. Faciut no. in. c. i causis in fi. de elec. et in. c. nisi cu pride. in fi. de renu. Jte nec. l. apud Juli. pdicta. q dz in telligi veru esse coditione fore impossibile que pedet ex volutate principis in his q pnceps no solet cocedere vt ibi pz q ibi loquit de pdijs i patrimonio cesa ris redactis q Cesar non solet alienare no in solitis cocedi dispensatiue. vt est tex. in. l. interdicit. ff. de codi. et demon. Et ideo hac parte tene anteq transeat ad scda vota p qua facit qd no. Bar. in d. l. si re mea. sed postq transiuit posses tenere primam. ¶ Vtru teneat coditio si donaueris mi [sect. 5]hi cetu accipio te i vxore. Rn. q no. tex. est i. l. si ita stipulatus fuero te sisti. §. si ti bi nupsero. ff. de vb. obli. Qd limita qn talis stipulatio fit no ca dotis vl qn no subest iusta ca petedi illud alias sic. Vn dicit ibi bar. q si nobilis conheret cu plebea no esset inhonestu si in recompensatione nobilitatis aliqd exigeretur. ¶ Sed pone q. B. contraxit cu. A. sub pre [sect. 6]fata conditione et ante conditionis euetum cotraxit cu. C. sub eade coditioe. demu A. et. C. eodem tepore dat centu qd istoru erit matrimoniu. Rn. q neutru rone incertitudinis. facit. l. si fuerit. in pn. ff. de re. dub. et. l. duo sunt titij. ff. de testa. tute. Jte quia cotractus caditionalis fu scipit robur ab implemeto. l. cedere die. ff. de verb. sig. et ideo pinde est ac si cum duobus contraheret simul eode tpe. Nec ob. l. potior. §. videamus. ff. q po. i pig. ha beant. l. nec emptio in pn. ff. de contrahe. emp. Vbi implemetu coditionis trahit ad die conctus celebrati vt pinde habeatur ac si a principio fuisset cotractus pu rus vt sic primu videat valere q predicta iura intelligunt qn no est in potesta te geretis scdm tollere: q si esset i pote state eius tollere vt in casu nostro bn tolleret. vt in. d. l. potor. in princ. Nec sm pot primo preiudicare q no est maius vinculu q primu. Et hoc teneas q comunis opinio est nisi conditio impleta fuisset citius ab aliquo eoru quia illud esset matrimonium. ¶ Vtru conhes cu aliqua cu coditioe si te [sect. 7]inuenero virginem teneat. Rn. sm car. in. d. c. per tuas q si ista coditio intelligatur si te inuenero p aspectum matro narum et hmoi sic tz coditio. Si vero referat si te inuenero virgine. s. p copulaz et sic reijcit taq turpis et tenet matrimo niu lz no sit virgo. et sic intellige gl. i. d. c. p tuas et coiter doc. qui ea sequuntur. ¶ Quid si dicat si pmiseris me coire te [sect. 8]cum accipia te in coiugem vel dabo tibi centum. Rn. q no erit matrimonium per copulam quia potest se liberare dado centum. ¶ Quid si dicat contraha tecu si pmise[sect. 9]ris coitum. Aut pmitto tibi q si vxorez accipia te accipiaz si pmiseris me coire tecu. Rn. q pro matrimonio est indican du in prima copula sed non ante copula q sm Jnno. lz ista coditio sit inhone sta tn suspedit cotractu sed purificat in prima copula. Alij dicut q si intelligat de copula matrimoniali sic est honesta et suspedit si de alia fornicaria. sic debet haberi p no adiecta vt no. i. d. c. duobus de spon. duo. et sic erit matrimoniu etia ante copulam. et videtur verius. ¶ Conditio q est de preterito vel de pre [sect. 10]senti aliquo no proprie conditio est. vt in. l. institutio talis. ff. de condi. insti. vi tiat tamen si no fuit. vt ibi gl. ¶ Alie coditioes sunt turpes et in hone [sect. 11]ste et si sunt con substantialia matrimonij vt con iseparabilitate. aut con bonu fideivl con bonu plis eo. mo quo de substatia sut de qbus qn sunt substatiales dixi. s. matrimoniu. ij. §. xxiij. sic viciat et no vicia tur vt patet in. c. fi. de condi. appo. facit. c. detrahe. j. q. j. et. l. cu hij. §. si pretor. ff. de transac. q remota part e substatiali no potest consistere aliqd si vero non sunt con substatialia matrimonij. sic viciatur et no viciat. et sic pinde e ac si fuisset conctu sine conditione. vt no. i. d. c. fi. ex hoc patet sclutio multarum questionu. Vn conhes do nec alia meliore iueniat nihil facit. Jte si venena sterilitatis pcurabis. Jtem si no seruabis mihi fide alia volo posse ac cipere et hmoi. q nihil fit. Alias secus. vt puta. si te adulterada pstitues. lz cano niste teneat coiter q n sit matrimoniu. Tu tn dic q e mrimoniu et conditio reici tur. q no est con eentialia matrimonij. vt s. dixi. Additio et tex. ca. fi. pdicti vbi se fun dant canoniste intelligitur qn ponit sub conditioe resolutiua vel qn ponit si te adulterada prostitues taliter q mihi debitu negare possis. ¶ Alie coditioes sunt impossibiles. vt [sect. 12]si celuz digito tetigeris et hmoi. et tales reijciutur fauore mrimonij. et hnr p no positis vt in. d. c. fi. lz i alijs conctibus a ma trimonio viciet contractu. vt in. d. ca. fi. et §. impossibilis. insti. de here. insti. ¶ Jn summa no. q ad hoc vt coditio q [sect. 13]libet suspedat matrimoniu vt no sit an eius euetu opz q. vij. cocurrat. Primuz q sit apposita i pri. conctus matrimonij. Na si matrimoniu esset conctu pure pmo et postea poneretur coditio non posset eum suspedere nec rescindere. cap. dixit xxxij. q. j. facit quod. d. An. et pa. in. c. j. de codi. appo. Scdm requirit q in coditio ne vterq cosentiat expsse. Vn licetvnus ponat conditione si alter expresse in eam no cosentit etia si taceat matrimonium erit puru. vt no. in. c. fi. de codi. appo. Et quamuis coditio esset cotra substantia lia matrimonij. nihilominus matrimo niuz teneret secuta copula vt ibide no. Jnno. et pa. facit. c. aliqn. xxxij. q. ij. salte quo ad ecclesia. Tertiu q coditio no sit necessario futura de quo tn dic vt. s. in pn. aut q no sit turpis aut ipossibilis q sic habet pro no adiecta excepta illa q est cotra substatialia mrimonij. Quartum q no interueniat consensus de pre senti absolutus post coditione et an eius euetum. Quitum q no interueniat carnalis copula an euetum coditiois quia sic statim erit matrimoniu si fuerat cotractu per verba de presenti sub illa coditioe etia si precesserat coditiois defectus dumodo alter erat ignorans puta q contraxit si patri placeret et pater cotra dicit tn alter ignorat hoc et consentit in co pulam et matrimoniu erit vt no. d. An. i c. per tuas de codi. appo. adducit i simi li no. in. c. ex parte decani de rescrip. et si militer. hos. ibide qd tn credo veru quo ad forum cotetiosum et etia in foro coscientie si ambo matrimonialiter intedebat copulari alias no vt. s. matrimoniu. ij. .§. vj. Sextu q sit pprie conditio no modus tenet tn pe. de pal. i. iiij. q ide sit dicedu de modo sicut de coditioe et sm eade distictione excepto q qn modus est possibi lis et honestus no suspedit obligatione sicut facit coditio tn tnr implere nisi eius fauore sit appositus q tuc no tnr si solu eius fauore respicit. Coditiovero appo sita per moduz cause: siue causa sit vera siue falsa sm Pe. pdictu habet pro non adiecta in matrimonio: nisi esset necessaria puta cotraho tecu: q es libera: q si esset serua no valeret. Jde qn dicit co traho tecu: q es Joanes filius titij. et huiusmodi. q si esset error conditiois vel persone. et sic viciaret mrimonium septimum quod conditio non sit de preterito vel presenti. sed de futuro. vt. s. .§. x. # 4 Jmpedimentum iiij. dicit error. nam quicquid i pedit causam de sui natura impedit et effectu. cosensus aut vt supra dictu est: est ca matrimonij. et io qd euacuat cosen sunt euacuat matrimoniu consensus vo est actus volutatis qui psupponit actu intellectus. q vt dicit aug. v. de tri. inui sa diligere possumus icognita nequaq. et q error impedit cognitione io et consen sum. qui sequitur ex cognitione propte rea dr qui errat no cosentit. l. si per erro rem. ff. de iur. om. iu. Vnde in. l. cu testm C. de iur. et fac. igno. dr cu erratis volun tas nulla sit. et in. l. no idcirco. ibide cuz erratis consensus nullus sit facit. xxix. q. ij. §. his ita respondetur. ¶ Vtrum mrimoniu dolo conctu teneat. Rn. [sect. 1]gl. in. c. cu dilectus. qd me. ca q sic: lz dolus dederit cam conctui. et ide i gl. a diuo pio. ff. d ritu nup. et i. c. constituit. xx. q. iij. Limi ta pa. i. d. c. cu dilectus. et bnveru nisi sit talis dolus qui excludat cosensuz. q sic no teneret. Facit. q no. Jo. an. i. c. vnico de como. et facit. c. cu locu de spon. qd bn no. q facit ad multa. vt invotis iurametis. et huiusmodi spiritualibus. q coiter tenetur. q tenent. vt in dicta gl. ¶ Vtrum ois error impediat mrimonium [sect. 2]Rn. q no. sz solu ille error q est con substa tialia mrimonij. Duo aut icludit matri moniu essentialiter. s. duas psonas que coiugunt. et mutuuz corpis ptate iuice. Primu tollit per errore psone. Scdm p errore coditiois seruilis. q seruus no po test. libere libertate sui corpis alteri tra dere sine consensu dni sui. Et io hi duo er rori solu ipediut mrimoniu. Alij aut er rores et si sint bn esse mrimonij non ipe diunt: vt puta credebat q pr esset contetus. vel q esset diues: vl nobilis: vl pulchra et hmoi. cu ista sint accidetalia mrimonio no impediut. d. §. is ita respodetur. ¶ Circa primu errore. s. psone est notan du q ad hoc q aliqs erret in psona opz q p visumvel fama. vel auditu habeat noticia aliq psone. cu qua conhere inten dit q vt dixit i penitus incognitu nec co sensum nec amore possumus dirigere ar. l. cu ab eo. §. mensam. ff. de conhe. emp. vn credes abn te sibi aliqualiter notu pnte et consentit no in pnte q est alius. sz in abse tem consentit errat in psona. q errare est alium p alio accipe. xxij. q. ij. in quibus xxxviij. d. quis. Sed si nulla de absente hz cognitione no errat. sz decidit i pnteide quo ponit exeplu de eo q dicit se fi liu magni regis in genere: vel primoge nitu magni comitis. et hmoi. et sic est error fortune no psone q no ipedit. vt dictu est. xxix. q. j. §. error. Jte cum aliqua scit alique habere filios multos nulluz tn eorum cognoscit si aliqs eorum dicat se pmogenitu. et illa consentiat in eum ppter spe successiois bonorum paternorum erit error fortune et no impedit sicut not. Hugo. xxix. q. j. i prin. Calde. tn in. c. ij. de co iugio seruorum. et Jo. xxix. q. j. in summa. et Host. in suma tenet q in isto vltimo ca su est error psone et no est matrimoniu. et credo sit verius nisi forte intendisset cosentire absolute in psente que tn putabat aliu sed si consensus ferebat in euz non vt in presentem sed in primogenitum erit verum quod non erit matrimo nium. ¶ Circa sm errore. s. conditiois seruilis e [sect. 4]sciedu. q triplex est conditio status. s. melior cu qs conhit cu libera qua credit seruam. et ecouerso. Scds equalis cu. s. seruus conhit cu ancilla qua credit liberam. Tertius deterior. vt cu liber conhit cu ancil la qua credit libera vel ecouerso. Primus error no impedit matrimoniu. quia no leditur i aliquo sic conhes. Nec scds simi liter q eque ledit vterq vn i neutro errore decipit. nec haberet q obiciat alte ri. ar. xxix. q. ij. p totu. et d diuor. c. signifi casti. Tertius vero error impedit matri moniu. xxix. q. ij. si quis igenuus. Ro est q aliter tm ledit sine culpa et grauiter. q in bono plis qua no habebit in sua potestate: et in bono fidei q no poterit ei reddere debitu libere. et in bono sacri i. inseparabilitate cohabitatiois. Sz po tissima ratio quare iste tertius error impedit matrimoniu est ecclesie constitutio. Alij aute duo errores no ipediut sm co mune opi. ta do. tho. i. iiij. d. xxxvj. q ca no. licet qda conriu teneat. vt Gof. et hos. in summa sed no cures de eis. Sed con mune opi. teneas qua sequitur Jnno. § coniugio seruorum in. c. proposuit. ¶ Vtrum scienter contrahens liber cu [sect. 5]ancilla vel econtrario teneat matrimo niuz. Rn. q sic tex. in. xxix. q. ij. si quis li ber. et sic liber tenetur sequi ancilla. sm Pa. in. c. j. de coniugio seruo. ¶ Vtrum liber cotrahes ignorater cu ser[sect. 6]na cui in tepus data est libertas teneat mrimoniu. Rn. no q q vt. d. l. statuliberi vt in prin. ff. de sta. libe. ea que interi facit vt seruus facit no vt liber. ¶ Quid si dns tradit alicui libero suaz [sect. 7]ancilla vt libera in matrimonio qua tn conhens ignorat ancilla an teneat matri moniu. Rn. q sic. q statim efficit libera vt i aut. de nuptijs. §. sivero ab initio. et hoc tenet glo. in. c. ad nostra. et Pa. de co iugio seruoru et Goffre. ¶ Vtrum conhens liber cu ancilla ignoran [sect. 8]ter et postea hoc cognosces comiscet eid per copula teneat mrimoniu. Rn. sz gl. in. d. c. pposuit. q habes consciam ex pba bili ca et discreta q alter est seruus si co gnoscat ea preiudicat sibi et erit mrimo niu et sic intellige. xxij. q. iiij. Jnnoces. ff. de pe. he. l. ite veniut. §. anteq ptes. Si aut ex leui et temeraria ca cui no dz cre di tuc no piudicat sibi titubans p igno rante hndus est. C de condi. ide. l. vlti. ff. d libe. ho. exhi. l. iij. §. si qs nolete. No em cuilibet refereti credere tenet tex. est. ff. q cu fal. tuto. l. ij. ibi et si dic tu sit ei boa fide no crediderit. Aduerte. hic si seruus conhit cu libera q eu seruu ignorat peccat mortaliter comiscedo ei ex quo scit matrimoniu nullu ee. secus si ignoraret matrimoniu no tenere et ide dic de quocuq q scit certitudinaliter q mrimonjuz no tenet ex quocuq impedimento. Qn vero habet scietiam vel consciam. i. firma credulitate d ipedimeto quis clare no sciat silr peccat mortaliter cognoscedo siue talis conscia pcedat exprobabili cau sa vel temeraria nisi ea deponat qn vo hz scrupulu conscie. i. q dubius est tuc si ex leui vel temeraria ca dz deponere et sic petere et reddere pot sine pcto. Si vero dubiu est ex pbabili ca pot reddere sed non petere dz aliter exponeret se periculo et peccaret mortaliter sed reddedo non quia in dubio obediendu est. et excusatur. xxiij. q. j. quid culpatur. [sect. 9]¶ Vtrum talis hns probabile causam cre dendi piudicet sibi stad mandatu eccle sie reddat debitu. Rn. sm Tacre. Jnno. et. Jo. an. et Pa. in. d. c. pposuit q sic. quia nisi velit cu ea esse tanq cu vxore ppria no dz in hoc obedire. et est verior opi. li cet Hos. et glo. in. d. c. proposuit teneat q debet obedire nisi sit certus sz istud no te neas q no debet cotra coscietiam formata venire. ar. de rest. spo. c. literas sed in prebedo alimeta et huiusmodi bene debet obedire nisi sit certus. [sect. 10]¶ Vtrum liber conhens cu ancilla ignoran ter qua postmodu dns eius facit liberaz teneat stare cu ea. Rn. q no q matrimo niu nullu fuit. et semp ei comiscuit ex pmo cosensu q nullus fuit. ar. C. ad velle. l. quis sz Gof. et Jo. xxix. q. ij. si quis in genuus. et Ber. in. ca. vlti. de coiu. seruo. quida tn tenet q sit matrimoniu si post manumissione illa cognouit eu conhere intendes q impedimeto sublato p hoc nihil impedit. et verius credo p ea que no tat gl. in. d. c. ad nostraz. na videtur ati quus perseuerare nisi contrarius exprimatur de bap. c. maiore in. fi. [sect. 11]¶ Vtrum liber conhes cu ascriptitia. aut ori ginaria ignorater teneat matrimoniu. Rn. sm Hug. xxix. q. ij. in prin. q sic quia edictum de matrimonio est prohibito rium. et contrahere tales possunt. C. de agrico. cen. et colo. lege. vlti. lib. xj. ideo tenet. [sect. 12]¶ Quid de libero conhete cuz filia serue vbi de consuetudine patrie est q partsequat patre. vt i. c. lz de coniu. seruo. Rn. q si cosuetudo sit prescripta. licet mater eius sit serua q verum erit matrimoni um. vt in. d. c. licet dummodo pater sit liber. [sect. 13]¶ Sz pone q liber q conxit cu serua igno ranter postmodu scies serua nihilominus vult mrimoniu ee sz illa non vult nuquid erit. Rn. q no sedverum est q com pelleret ab ecclesia nisi trasisset ad secu da vota. [sect. 14]¶ Vtrum liber possit propria autoritate ancilla qua ignorater accepat vxore di mittere coperto q sit sua. Rn. q quo ad thorum certu est q sic: quo vero ad cohabi tatione tenet Ricar. i. iiij. di. xxxvj. q no si conxit in facie ecclie aut cora testibus se cus si clandestine. sz Ho. et multi alij sut conrie opiniois suitius qn e notoria sicut et in adulterio de q hes. j. mrimoniu. iiij. i pn. et. §. j. Sz ego dico q opinio Rica. e vera quo ad cohabitatione vt pz. c. por ro de diuor. sz quo ad redditione vel pe titione debiti e va scda opinio et sz hac distictione intellige et limita. d. c. porro. ¶ Quid si seruus conhit matrimoniu cu [sect. 15]ancilla vel cu libera q scit eu seruu. Rn. q lz de iure ciuili mrimoniu no teneat vt i. l. cu ancillis. C. d inces. et inuti. nup. tn de iure canonico tz cui stadu e i hac materia spuali. vt i. c. penul. et vlti. de se cu. nup. et no. Bar. in. l. puilegia. C. de sa. san. eccle. et e gl. i. c. ij. de re. iur. li. vj. Vn no. q aut talis seruus vel ancilla conxit cu volutate dni sui et tunc magis tenet ad red dendu debitu vxori q ad seruitium dni: q ex quo consensit ad mrimoniuvide tur consensisse ad accessoria. c. prudetia d offi. deleg. et. l. ad legatu. ff. de pcu. ne pt eu dns taliter distrahere q impediatur reddere debitu loco et tpe debito alr sm Sco. i. iiij. di. xxxvj. q. j. peccaret mortali ter dns. Et ide dic si sunt diuersoru dno ru si ambo consenserut. Et sic itellige et li mita Tacre. et alios qvident velle q no pot eos vedere. s. taliter q redditio debiti ipediat. aut conxerut dno condicente aut ignorante. et sic lz teneat mrimoniu tn magistnr dno q petedi debitu vt no. do. An. Car. et Pau. et coiter doc. i. c. j. de coniu. ser. et poterit eos vendere ad libitu veru tn vt dicit Sco. vbi. s. de bono eteq dz i eorumveditioe attedere q sibi possint reddere debitu i modico q de necessita te tenet si cu eqli conditioe vtili sibi hoc pot facere als no et sic intelligit. Sco. ¶ Vtrum liber q conxit mrimoniu se vedes [sect. 16]in seruu aut qlitercuq si efficiat seruus disoluat mrimoniu. Rn. q necvalet veditio qua se vedidit q no hz potestatez sui corpis. xxxiij. qo. v. q deo. nisivxorad hoc consentiat. Hoc limitat. S. B. i. iiij. d. xxxvj. veru qtu ad ea seruitute q impe diret quo ad redditione dbiti secus i alia seruitute q no ipedit. Aduerte tn q licz error ipediat mrimoniu no tn obligat ad culpa conhetes qui errat nec etia scie ter conhetes cu seruis solummo peccat et credo mortaliter seruus vel ancilla qui scieter conhit cu libera ignorate eu seruu vel ancillam quia videtur eis quantuz i ipso e dolu etiure notabili iferre et mul to magis peccant mortaliter si commi scentur cum eis licet non peccet ipsi li beri existetes in bona fide. # 5 Jmpedimentum v. dicitur votuz scilicet castitatis. Vn no. q oe votu castitatis emissuz obligat ad id q est con vnu q e de essentia matrimonij vt supra patuit. Et io ip sum matrimoniu ipedit et si sit tale votuz solene taliter ipedit q no tz matrimoniu post conctu sz est nullu. Si vo no sit solene sz solu simplex impedit quide sed tn post cotractu tz vt no. i. c. rursus. c. cosuluit. et. c. insinuate q cle vel voue. xxix. causa p totu nec cures de opinioe Hu. q dicit Ber. i. d. c. rursus tutiore q no est verum q lz vtruq votu eqliter obli get quo ad deu tn ecclia noluit statuere vt matrimoniu post conctu no teneat nisi solu de contracto post votu solenevt ptz p c. vnicu de voto li. vj. et est cois opi. tam canonistarum. xxvij. q. j. et qui cle. vel vo. q theol. iiij. di. xxxviij. quid aut sit votuz simplex vl solenevid. j. votu prio. §. viij. ¶ Vtrum contrahens post votum sim [sect. 1]plex peccet mortaliter. Rn. sm Gas. cal. i d. c. rursus q aut quando contrahit ha bet animum consumandi matrimoniu et sic peccat mortaliter quia facit cotra votum. xxvij. q. j. in multis. cap. Aut no habuit animum consumandi sed religionem intrandi ante consumationez et sic non peccauit mortaliter contrahe do q in nullo facit contra votu et sic co corda. opi. contrarias. ¶ Sed pone q hns votum simplex ca[sect. 2]stitatis contrahat nunquid poterit con summare sine peccato mortali. Rn. q si cotraxit animo non consumandi sed in trandi religione sed postq cotraxit mu tat propositum et alter exigit debituz q reddendo non peccat mortaliter q ad hoc tenet nec mutando propositu peccat mortaliter q non erat illud propositum firmatu sub voto et sic poterit esse q post votum simplex castitatis qs con trahat matrimonium et cosummat sine peccato mortali secus si fecisset votu re ligionis q lz possit cotrahere sine mortali cum proposito no cosummadi non tame poterit consummare sine mortali pcto q ante cosummutione pot illud iplere sz no sic in prefato casu q in religione talis no tenet itrare et no intras tenet reddere exactus nec ob. ca. vgines. xxvij. di. q itelligit de coiungete se car nali aio post votum. aduerte hic et in. §. pcedeti q si talis cotrahedo cu intetio ne intradi religione si videret q illa cu qua cotrahit notabiliter le det puta q cu maiori difficultate inueniet aliuz vi rum no credo euaderet mortale nisi intenderet ei satisfacere et oino teneret ei satisfacere de damno. ¶ Vtru talis q conxit post votu simplex [sect. 3]castitatis possit silr exigere sine mortali pcto. Rn. gl. in. c. agathosa. xxvij. q. ij. et in. c. qd a. et i. c. placet. de couer. coiug. tz q no sed gl. in. c. si quis votum. xxvij. q. j. recitat quosda tenere q solu prima vi ce peccat mortaliter. sed no postea: quia p matrimoniu seques votu extinguit. vt no. in. d. q. j. in. c. de viduis. el. ij. et seq tur Hosti. i. d. c. rursus et comuniter doc. et hac opi. dicit Cardi. in. d. c. rursus veriore de iure. sz Joa. an. et comuniter se quetes i. d. c. rursus. dicut pma opinione tutiore qua theo. in. iiij. di. xxxviij. co muniter sequunt. posset tn predicta diuersitas reduci ad co cordia. vz vt scda opinio habeat locu qn qs si no peteret redderet se nimis onerosa alteri pti ma xime si ille q fecit votu sit vir. q sic pete do propter istu respectu no peccaret. et prima opinio loquat et in telligat quado qs solu petit ad satisfaciedu suo appetitui vt sic non possit petere sine pcto mortali. Si qs tamen vellet simpliciter tenere q post cosummatu matrimoniu no peccet exigendo etia ad satisfaciendu sibi noli eu codenare de mortali. q de iure no videt minus vera q scda lz sit tutius no exigere si pot. q si no pot ab stinere ab exigedo petat dispensatione ab epo vt possit exigere. et q eps ex ca possit dispesare in hoc casu tenet comuniter moderniores in. d. c. rursus et ca legitima dispesandi est tale piculu. q difficile est vt i medijs vndis qs siti la boret. Nam et eps dispesat ppter periculum fornicationis. vt post votuz sim plex castitatis qs contrahat vt in. c. ve nies. q. cle. vel vo. Jte cu icestuso. vt no. gl. in summa. xxxiij. q. ij. §. depenitetibus ergo et in isto casu. [sect. 4]¶ Vtru supradictus mortua vxore possit alia accipe. Rn. sm Hugo. et Archi. xxx. q. j. de eo. et. xxxiij. q. ij. antiqui. q non q votu no erat ablatu sz executio voti de conuer. coniuga. c. qda. et ide dicit Arch. de vxore q ad pceptu viri fregit vota abstinentie et huiusmodi sz tu dic. vt. j. vo tum. ij §. xiij. [sect. 5]¶ Sz pone q ambo q fecerat votu castitatis simplex conhant simul nunqd tz mrimoniu. Rn. Jo. xxvij. q. j. i. c. si qs vo tu. q imo tz sz neuter poterit exigere sz si viderit alterum affectare poterit conmisce ri et vterq reddere dicit et hoc est verius. Pa. vo dicit i. c. tua nos de iureiu. q si suspitio e de icotinetia q eps ex officio reintegrabit vt vterq possit exigere vt no. gl. i. c. nosce. xxx. q. j. et in. c. q deo pa ri. xxxiij. q. v. sz si sine dispesatioe coiun gent tz Jnn. in. c. dudu de conuer. coiu. q ples non erit legitima q non est amplius matrimoniu quo ad exercitiu carnis. Jde tz gl. lxxxj. d. c. ministri. Jdem dic si post cotractu ambo fecerut votuz castitatis vt no. Pa. in. c. charissimus de conuer. coniuga. ¶ Quid de illo qui post votuz simplex [sect. 6]iurauit alicui de ea accipien. Rn. agat pniam de iurameto q no vz. c. rursus. q cle. vel vo. silr no tz votu simplex post iurm pstitu de conhedo sm Hosti. et Gof. nisi sit de religione intranda q pot intrare religione. c. commissum despon. ¶ Vtru hns votu castitatis qres an te[sect. 7]neat matrimoniu si conhat sit ei rndeduz Rn. q qda dicut q no q si dicat q sicd a bit ei cam peccadi si dixerit q no metie tur. Alij aut dicut q po rndere q tenebit q et papa hoc facit ego vo credo qd pt rndere q tenebit dumo talr grauet factu q no iputadu rndenti sz ei q ex bo no malu accipit si postea conhat maxime qn videt q votuz no seruat q no video quo no posset dicere facere volenti oino maius malu q potius illo dimisso faciat minus. xiij. di. nerui cum similibus. # 6 Jmpedimentum. vj. dr cosangui nitas q est vinculu psonarum ab eode stipite asceden tiu vel descetiu carnali ppagatioe con tractu sm hos. i summa eo. ti. Hec consangninitas hz tres lineas sm coiter doc. vna ascedetiu altera discedentiu tertia collateraliu. A pma qsq trahit origine sicut pr et auus proauus attauus et c. et ide dic de matre auia et c. Jn scda perpe tuat memoria et genus vt est filius nepos pnepos abnepos et sic silr filia neptis et c. Tertia respicit illos q nec ipsi a nobis nec nos ab ipsis traximus originem tn ab eode sanguie sut ppagati vt duo fratres et eorum filij q patrueles dicunt et filij pfatorum et ide in feminis hec pbant. xxxv. q. iiij. c. j. et per totu. ff. degra. l. j. et. l. iur. cosultus. Hz etia hic con sanguinitas gradu q describit sic gradus est ha bitudo distantiu psonaruz q cognoscit quoto gnatiois distatia due psone distat inter se. colligit in. c. lris. et. c. q dilectio de cosan. et affi. pcuius intelligentia no. iiij. regulas. Prio q alr coputat gra dus collateraliu in linea d iure canoni co. Aliter de iure ciuili na duo fratres si ue frater et soror faciutvnu gradu cu pre et matre de iure canonico sz de inre ciui li faciut duos q ascedes de filio ad patre et sic pmu gradu postea descedit de pre ad aliu filium vel soror et sic est scds gradus et io in matrimonio attedimus ad ius canonicu. ro huius diuersitatis reddit. xxxv. q. v. i. c. ad sede et ibi vide. Secuda regula q psona addita psone per carnis ppagatione in linea ascedentiu vel descendetiu addit gradu depto stipite q io demitur q filius est de sanguine pris et matris vn no sit descesus per duos gradus sz tm p vnu de patre ad filiu: vel ecouerso. Ro q sicut vnus est numerus sz pncipiu numeri sic hec. Jtem si qs vult facere vna fenestra requirunt necessario due colune sed si aliam vult addere sufficit vna sola. sic in proposito tertia regula est in linea trasuersali toto gradu psone descendetes a stipite di stant inter se quoto distat a stipite vnde nepos ex vno filio et pnepos ex alte ro filio distat a se in scdo gradu ex vna pte et i tertio gradu ex altera pte. Quar ta regla est q qn psone distat inequalr a stipite dz coputari sm gradu magis remotu a stipite vt qtu ille remotior di stat a stipite tatu intelligant iter se distare. vt. c. vlt. de cosan. et affi. Et si cosue tudo esset i pria q coputatio icipet a p pinqori. illa esset seruanda pp scadalu. vt in. c. qd dilectio. de cosan. et affini. Qd credo verum in conhendo sed in concto tene vt dixi q a remotiori debet fieri: nisi sz q. j. dicam impedimento. xvij. ¶ Sed qro vsq ad que gradu cosangui [sect. 1]nitatis ipedit matrimonu. Rn. q de dictamine legis naturalis ipedit mrimo niu filij cu matre et filie cu patre Gen. j. relinquet ho patre et matrem et adherebit vxori. sz magis est con ius naturale q filius habeat matre in tali turpitudine. vt subiecta. et ppterta Philo. viij. de aia libus natrat de camelo qui cu coopuisset matre post cognosces interfecit ige matore. Silr de equo q cum concubuis set cu matre coopta. discooperta cogno scens proiecit se de alto et interfecit se. Ex dictamine legis diuine prohibentur matrimonialiter copulari consangui nei in primo grad. et secundo in linea inequali consanguinitatis et affi. vt pa ter leui. xvij. Additio q Nico. de li. super Josue. xv. limitat verum. s. ne nepos accipiat amita ppter reuerentia sed q patruus accipiat nepte concedit vt pz ibi de q frater Caleph accepit eius filia capta ciuitate. Ex statuto legis eccliastice phibet mrimoniu. vsq ad qrtu gradu inclusiue. c. no dz de consan. et affi. Hec ex Ricar. i. iiij. di. xl. vnde conhetes ifra ta les gradus nulla loginqtate annorum defendut qn sint icestuosi. d. c. no dz. qda hac phibitione vsq ad qrtu gradu dicut vera i collateribus. sz in descedetibus et ascedetibus tenet q est ppetua phibitio. ro q maior reueretia debet paretibus remotis q ppinqs. et huius opinionis est Ric. vbi. s. pe. Hugo. Ho. et Azo. in. l. nemini. C. de nup. Sz ego credo cu gof. q no sit phibitio etia in talibus nisi vsq ad quartu gradu. q cu. d. c. non dz loquat indistincte de consanguinitate nec nos distinguere debemus. ¶ Quid si duo cotrahant simul quoru [sect. 2]vnus distat a stipite quinto gradu vel sexto. alter primo vel scdo. Rn. q matri moniu tz et quis Hosti. dicat veru si al ter sit in scdo vel tertio sz non sit in pri mo. q vna caro ceset cu stipite. tamen hoc no teneo nec alius doctor hoc tz et io tene q tz mrimoniu. vt etia tz dir. ex q coclude q ipetras dispesatione a papa vt possit conhere in tertio vel quarto gra du cosanguinitatis quauis ex alio late re psona cu qua vult cotrahere sit in secudo. nihilominus valet dispensatio sm Pa. in. c. qd dilectio. de consan. et affi. q quis dispensatio cotra ius sit stricte in terpretada tame interpretari pot sm di spositione iuris cois. qd vult vt coputa tio fiat a gradu remotiori. et sic non erit surrepticia talis ipetratio quis non sit expressuz q ex alia pte erat in secundo gradu coniucti. Afortiori poterit cu talibus dispesare ille cui generalr concessa e autoritas dispesandi in tertio vel qrto gradu vt patet supra dispensatio. §. ix. Et sic consuluit Joan. cal. vt recitat. d. Jo. an. Anto. de sancto Georgio. in. d. c. qd dilectio. # 7 Jmpedimentum. vij. dicitur cognatio. spi ritualis que quidem est quedam proximitas psonarum pueniens ex sacrameti datione vel ad illud tetioe. Na sicut homo p carnale cognatione accipit ee nature. ita in regeneratioe accipit esse gre. et de hoc habet. xxx. q. j. oes. de cognatioe spuali. c. vltio Vnde si talis co gnatio pcedit mrimoniu non solu impedit. sz dirimit post conctu. xxx. q. j. c. j. et de cog. spiri. c. venies. Si vo sequit. no dirimit. sz impedit quo ad exactionem debiti carnalis si sine necessitate cotrahit. vt. xxx. q. j. ad limina. et scieter no p errore. c. si vir de cogna. spi. als no sm Theo. in. iiij. di. xlij. Ber. vo. et Rodo. in d. c. si vir vident innuere q scieter sine necessitate conhes ipsam cognationem spuale pot etia exigere. q nullo iure in uenit phibitu. Hoc ide tz Car. ibide. sz tutius est petere dispesatione sm Pa. in d. c. si vir. et Host. q glo. xxx. q. j. in. c. nosce. et Jo. an. et. d. an. in. d. c. si vir tenet q no pot exigere. et cu ipsis tz. S. Tho. in iiij. di. xlij. et pot eps dispesare vt exigat sm Pe. de pa. exactus tn reddere tenet. ¶ Ex quibus sacramentis cotrahit co[sect. 1]gnatio spiritualis. Rn. q ex tribus solu scilicet baptismo cofirmatione. et cathecismo. vt no. in. iiij. sen. di. xlij. et habet in. c. quis de cogna. spi. li. vj. Attamen cognatio q contrahit in cathecismo lz im pediat contrahendum: non tame dirimit contractum de cogna. spi. c. contra cto. et. xxx. q. j. si quis filiastra. et est clarum per. c. per cathecismuz. de cogna. spi. li. vj. Et quid sit cathecismus. vide. s. cathecismus. ¶ Qualiter computantur gradus in co[sect. 2]gnatione spuali. Rn. Pa. i Rburica. eo. titu. quod non habet gradus. sz habet tres species. ¶ Prima dicitur paternitas. que est inter regeneratum et regene rantem. siue regeneras ministret sacra mentum. siue teneat ad sacramentum etiam si tenentes sint plures vt in. c. q uis eo. titu. lib. vj. ¶ Secuda est compa ternitas que est inter regenerantez mi nistrate vel tenente. seu tenentes ad sa crametu et genitores regenerati et mini strates vel tenetes si sut coiugati et cosu mauerut mrimoniu trasmittut hac copaternitate etia ad vxore siue viru. ita q vxor cognita vel vir efficit compater genitorum leuati ab altero eorum. eo. ti. Mar tinus et li. vi. eo. ti. c. nec du. et. xxx. q. iiij. si quis. secus sivxor no esset cognita. xxx. q. iiij. post vxoris. Jdeo successiue quis potest habere duas comatres vxores. ¶ Tertia spes dicit fraternitas q cotra hit inter regeneratu et filios regeneratis ministratis vel tenetis ad sacrametu. xxx. q. iij. pictatiu. et eo. ti. ex literis. si ue sint nati ante hac copaternitate: siue post. eo. ti. c. tua nos. filij vo quoru neutro ad copaternitate est deuetu possunt inter se libere conhere. nisi cosuetudo cotrariu haberet. q scadalu generaret. co trahetiu tame teneret. vt communius teneat in. c. vtru eo. ti. nisi esset talis cosuetudo de qua. j. dica quia dirimit im pedimento. xvij. ¶ Vtrum filius vxoris ex altero viro sit [sect. 3]frater spualis filij spualis mariti dicte vxoris prius cognite anteq teneret vir eius dictu filiu. Rn. Ge. in. c. j. de cogna. spi. li. vj. Dicit q. d. An. tenet q non. q no reperitur expressum. Jpse vero Ge. videtur tenere cotrariu. quod tenendu est ante factu: sed post tene opinionem primam per rationem de qua in seq. §. ¶ Vtru pater spualis licite possit con[sect. 4]trahere cum sorore carnali filij spiritua lis. Rn. q sic et etia cu eius filia et etia cuz filia spuali sui filij carnalis. q lz cogna tio spualis a pre in filiu transeat. no ta me econuerso. Vnde no hz ramos et cuz edictu de matrimonio sit prohibitoriu. de spon. c. cuz apud. xx. q. iij. §. si qs. et. c. se. Jdeo no egrediet psonas expressas q in summa sunt. x. in baptismo Et simi liter dicas. x. in confirmatione. vt pz in c. j. eo. ti. li. vj. et p totu titulu decretaliu eo. ti. et sunt cobinate. ¶ Prime sunt in ter baptisatuet leuante. ¶ Scde inter le uante et paretes leuati. ¶ Tertie inter baptisatu et filios leuantis. ¶ Quarte inter leuatu et vxorem prius cognitaz leuantis. ¶ Quinte inter vxorez prius cognitam leuantis et parentes leuati. ¶ Sz nunquid extendit ad filios ille[sect. 5]gitimos leuatis ad filium leuatu. Rn. Pa. in. c. martinus eo. ti. q sic sm coiter doc. tex. est in. c. fi. eo. ti. et. xxx. q. iij. i sum ma etiam ad spurios. ¶ Nuquid etiam ad filios adoptiuos [sect. 6]Rn. q non vt tenet glo. in. §. qd autem. xxx. q. iij. ¶ An extedat ad fornicarie cognitam [sect. 7]sicut ad vxore cognita. Rn. sm Archi. et Jo. an. in. c. j. eo. li. vj. q no et dicit Pa. in d. c. martinus q est cois opinio et ideo ea tene qua etiam tenet Ricar. in. iiij. di. xlij. nec cures de opinio. contraria. ¶ Queritur an vir et vxor in matrimo[sect. 8]nio cosumato coicet sibi passioes spua les sicut actioes. Rn. Pa. in. c. Martinus q no vnde filius ex altero coceptus si te neat ad baptismu no efficit leuas ipm nisi solu copater illius cuius est filius non alterius. quis in matrimonio sit ei coiunctus. xxx. q. iiij. qui spiritualem in glo. et in. c. j. eo. ti. lib. vj. ¶ Vtru vir et mulier q simul leuauerut [sect. 9]vnum possint simul cotrahere. Rn. sm Jnn. q sic. et facit tex. cu gl. xxx. q. iiij. c. fi. Et sic pz q vir et vxor simul vnu leua re possunt licet non sit honestum. ¶ Vtru no baptisatus leuas vel bapti[sect. 10]sans alique cotrahat hac cognatione. Rn. sm Ricar. vbi. s. et Tho. et Pe. q no q oim cognationu spualiu q per sacra metu contrahunt et oim sacramentorum baptismus est fundamentu vt in. c. j. de pre. no bap. gl. tame in. c. i baptismate de cose. di. iiij. tz q lz suscipies non effi ciat copater. fit tame baptisans quamuis no sit baptisatus. Et plz mihi. q cuz no possit dici quin sit pater illius que ba ptisauit. ergo erit conpater. secus i fuscipie te q ex quo no pot esse pr suscepti per dictu. c. in baptismate. ergo non erit co pater. Secus in cognatioe spuali passi ua sm gl. i. c. j. xxx. q. j. q si quis baptisatus tz filiu non baptisati. vel non ba ptisatus tenens filium alicuius baptizati efficitur copater pris filij leuati et alterius coniugis illius christiani lz no sit baptizata. concor. Alber. Jte dic qd ba ptizatus licet no confirmatus tenes i cofirmatione no trahit compaternitatem vt. s. confirmatio §. xj. ¶ Vtru no tangens sz simulans se tan [sect. 11]gere et respodes cu alijs patrinis efficia tur copater. Rn. q no nisi tagat: vel tenedo du baptizatur: vel leuado de sacro fonte: vel tenedo ad confirmationem. hoc sequit Jo. an. in regula q p aliu de reg. iu. li. vj. facit. c. d his. et. c. ad limia. xxx. q. j. et Arch. i. c. j. e. ti. li. vj. alr. c. primum et. c. oes et. xxx. q. j. ¶ Quid si teneat et no respondet p hoc [sect. 12]intendes non effici copater. Rn. sz Ro. q nihilominus efficit q resposio no e de substatia. sed tactus seu tetio vel leuatio. Et quis aliqui teneat q necessario requirutur verba. alij q salte signa pro verbis vt recitat Ge. in. c. ne du eo. ti. li. vj. tu tn tene q tactus et leuatio sut satis signa equipolletia p verbis. ¶ Quid si no tangit pueru sed linteuz [sect. 13]solu in q puer est inuolutus. Rn. Archi. i c. quis de cogna. spi. li. vj. q nihilominns contrahitur copaternitas sm Hu go. Jdem tenet Jo. an. et not. Arch. xxx. q. iiij. c. fi. et satis vr facere tex. in. di. ca. quauis in vbo accesserit. Pe. de pa. vr tenere q requiratur tactus. ¶ Vtru ista copaternitas possit contrahi [sect. 14]p pcuratore. Marsilius. et Car. vt recitat Pa. in. c. venies e. ti. tenet q sic. Jo. an. et Archi. vbi. s. tenet q no. Sz mihi plz opi. pa. vt an conctu matrimoniu teneat q ibi est cognatio spualis. post contractu teneda est alia opi. s. q non conhatur. Et ide dic invniuer sitate an possit contrahe re silr hanc cognatione p pcuratore q an factum sicvt singuli de vniuersitate sint copatres. q dispositio concepta i vni uersitate resoluit vt concernat singulos d ipa si actus no cadit i vniuersitate vt res no pareat. facit. tex. in. c. si snia. de sen. ex. li. vj. et gl. i. c. romana in. §. i vniuersi tate de sen. ex. li. vj. sed post faciu tene cu Fede. consilio. xv. q no pot cotrahi. q non habet aiam et non est baptizata. ¶ Sed nuqd pcurator erit ipse conpater [sect. 15]in casu in q no possit conhi p pcuratore. Rn. Jo. an. vbi. s. tz q sic. q lz no itederet obligari: tn q re iteruenit. et io et ex tra qd agit nascit obligatio. vt. l. si is q i fi. ff. como. Sz conriu tz Fede. consilio. xv. et ea veriore credit Pa. i. d. c. venies. Fa cit qd no. Pe. de anc. q dicit tenes filiu alterius que credebat filiu vnius cu q iten debat conpaternitate conhere no conhit coprnitatem cum non sit filius illius. Et ideo dic an conctu veru qd dicit Jo. an. et post cotractu veram opi. Fe. ¶ Vtrum baptizasvel confirmas efficiat co [sect. 16]pat. Rn. oli fuit dubiu hodie clarum. i. c. j. e. ti. li. vj. Vn qcuq baptizat. siue in ne cessitate. siue heatvolutate conhedi conpat nitate siue no dumo baptizet efficit co pat: siue sit masculus vl femina. Nec ob. l. cosesu et. l. i oibus negocijs. ff. d actio. et obliga. q habet veritate q nihil volutarie fit. sz hic lz nolit ee conpat. tn vult baptizarevel tenereet ideo conhitur facit d. l. si is q i fi. q q vult principale neces sario vult et accessoriu. nec ob qd dictu est de pcuratore sm opi. Fede. q pcurator no tz noie suo ideo non vult nec principale nec accessorium. ¶ Vtru spuales filij possint inter se co [sect. 17]trahere. Rn. q sic etia cu adoptiuis vt no. in. c. vnico de cogna. le. ¶ Vtru pater possit tenere filiu illius q [sect. 18]tenuit suu. Rn. Pa. i. c. sup. e. ti. q sic. q non est prohibitum. ¶ Vtru eps possit dispesare vt sint plu [sect. 19]res qui teneat ad baptismu vl cofirma tione. Rn. q sic sm dnicum de scto Georgio. in. d. c. quauis. ¶ Sz nuqd peccet plurestenetes. puta [sect. 20]duo vl tres sine epi dispesatioe. rn. si sz more patrie coiter tenetvidet excusari a pcto sz Joa. an. et Arch. in. d. c. quis. ¶ Quid de baptizato i domo p necessi[sect. 21]tate: vel alio respectu. et postea in eccle sia solenniter. Rn. Tancre tenet vt recitat gl. lxviij. dis. c. presbyteri. q si quis miles baptizaretur. miles suscipit sacramentum. alr no fieret iniuria sacrameto de conse. dist. iiij. ostenditur. Hoc ide videt tenere glo. in. c. ij. de aposta. Sz tu tene cu gl. in. d. c. psbyteri no est veru q no imprimitur nouus caracter Et sic tenedo coclude q solu copaterni tas cotrahet per illos q tenuerut i domo et no p alios q tenuetut i ecclia: nisi forte illa q cotrahit p cathecismu si in domo no fuit cathecizatus. sz hec vt dixi no dirimit matrimoniu post cotractuz. # 8 Jmpedimentum octauum dr co gnatio legalis que est propinquitas personaruz ex ad optione proueniens. ¶ Quot sunt eius species. Rn. tresvna [sect. 1]est quasi descendetiu que est inter ado ptante et filia adoptata. vt in. c. vnico de cogna. le. Secuda species est quasi cola teraliu que est inter liberos naturales adoptantis qui sunt in eius potestate. et adoptatu. l. qui in adoptione. ff. de ado ptioe. Jte inter duos filios filioru ado ptiuorum scdz gl. i. d. c. vnico istit. de nup. .§. inter eas quoq qd limito veru si eo ruz partes sunt arrogati aliter no. Ter tia species est quasi affinitas q e inter adoptatu et vxore adoptantis et ecouer so inter vxore adoptati: et adoptante: sz no inter patre adoptante et matre ad o ptati. sm Tho. et Pe. ¶ Vtru hec cognatio legalis impediat [sect. 2]matrimoniu cotrahendu et dirimat cotractu. Rn. sz Hugo. et Ric. i. iiij. di. xlij. Jo. de ligna. et gl. et Pa. in. c. vnico. de co gn. le. q sic. q dicit adoptioe durante nuptie no possunt inter eos consistere ad ide in. c. j. et in. c. per adoptione. xxx. q. iij. Joa. an. et spec. tenet q no dirimat lz impediat. Aduerte tn q pria species et tertia semper impediut et dirimut sz secuda no nisi ad tepus. i. quadiu sunt in eiusde patris potestate. sz ea soluta vel morte emancipatioe filij adoptiui: vel naturalis vel alio mo quo adoptio habet solui non prestat impedimentu. hoc patet insti. de nup. §. j. ij. et. iij. et eo. titu. ca. vnico et. xxx. q. iij. ita diligere debet homo. ¶ Vtru cognotio legalis traseat ad ne [sect. 3]pote. s. filiu filij adoptiui. Rn. q sic nec tame hec cognatio hz gradus. q i eode gradu attinet pater filio et nepoti. ¶ Vtru filius qui no transit in potesta [sect. 4]te patris adoptatis possit contrahere cum filia naturali adoptantis q est in eius potestate. vel ecouerso. Rn. Hug. xxx. q. iij. in prin. Host. et Jnn. tenet q sic sz sm Pa. in. ca. vnico. et gl. in. d. q. iij. §. qd aut et coiter doc. tenent q licet non traseant in potestate adoptatis. tame impeditur nec cotrahere possit cuz na turali. q p adoptione acquirut queda iura que p emacipatione dissoluunt. l penul. C. de adop. et ius canonicu indistincte tenet et loquitur de adoptato non de arrogato. Jdeo idem ius. et sic patet q etiam filius legitimus qui no est in potestate patris non potest contrahere cu filia adoptiua patris. ¶ Vtrum filius naturalis arrogantis [sect. 5]possit contrahere cu filia filie adoptiue. Rn. q sic q cum mulier nemine ha beat in sua potestate. eius filia no potest transire in potestatem arrogatoris ma tris. et io nulla cognatio inest inter eos ff. de adopt. l. si pater. Secus esset in filia filij arrogati que i eius potestate erat quando fuit arrogatus: q contrahere [sect. 6]non posset cu ea sm Hosti. ¶ Vtrum filij adoptiui possint contrahere inter se. Rn. q sic: sicut not. Hug. xxx. questio. iij. ita diligere. sz Hostien. non admittit in arrogatis quandiu sunt in potestate adoptantis. sz in ado ptiuis sic. # 9 Jmpedimentum ix. dicitur criminis naz que dam sunt crimina que impediunt matrimonium contrahendu de rigore iuris sed no dirimunt contractum. Et sex no. i gl. c. qui p sesb yterum. de pe. et re. et i g. xxxiij. q. ij. i. c. hoc ipsum in. §. de penitetibus. Primu est incestus de quo dic. s. Jncestus. §. iij. Secundum vxoricidiu. Tertiu raptus spose alterius. Quartu leuatio proprij filij malitiose facta d sa cro fonte. Quintum presbytericidium. Sextum acceptio monialis in vxorem. Septimum de soleniter penitentibus sed tamen eps posset dispensare ratioe inuetutis. xxxiij. q. ij. antiqui. Sz tu dic q sufficit licetia pprij sacerdotis. imo de cosuetudine non seruatur iste rigor vt petatur dispesatio sm Ray. et Rodo. Vnde Jo. in. c. in adolescentia. xxxiij. q. ij. tenet q iuuenis incestuosus sine dis pensatione potest contrahere sed non senex et tutius tame est petere dispesationem quauis etiam non esset codemnandus si non peteret de quo dic vt. s. incestus §. iij. et. iiij. ¶ Que sunt crimina que impediut co[sect. 1]trahen. et dirimunt cotractu. Rn. q sunt duo primu cum quis viuete vxore propria cotraxit per verba de presenti cum alia vel ecouerso vxor cum alio vl fide de cotrahedo dedit. et ad quodlibet isto rum secutu sit adulteriu. vt in. c. fi. d eo qui duxit qua pol. per adul. xxxj. q. j. relatum. Aduerte q ad hoc qd quodlibet istorum sit impedimetum requirit. primo q vterq sciat q alter eorum habet co iuge. q si cum ignorate aliquis cotraheret posset esse matrimoniu inter eos post morte vxoris prime. vt est casus in c. j. eo. ti. Quod limitat Pa. ibide si sup inducta fuit ignoras toto temporevite vxoris. Et dicitur ignoras qdiu no ha buit certitudine vel probabile opi. vt i c. inquisitioi. de sen. ex. alias si certiora ta de vita prime vxoris permitteret se cognosci no posset inter eos esse matri moniu. d. c. fi. et sequut coiter do. et io dic p oia quado data fide sequit adulteriu q parificatur. d. c. fi. Secundo requirit q sit fides data de ea accipieda. vel ea de facto acceperit i vxore q si fides da ta no fuisset de ea accipienda in vxore no esset impedimentum. Et aduerte q aliqui volut vt ponit Ricar. in. iiij. dist. xxxv. q si solu nude pmisit q non erit impedimentum sed oportet si fides da ta vel iuramentum interpositum. sed magis credo q etiam ex nuda promissione oriatur istud impedimetu. maxime ante factum. Tertio requirit q post matrimonium contractum: vel fide da tam vel ante interueniat adulteriu q solum adulterium sine cotractu vel da tione fidei non inducit istud ipedime tu nec conctio seu datio fidei sine adulterio: vt. c. significasti. eo. ti. xxxj. q. j. c. j. Quarto requiritur q matrimoniu primum esset validum quia si prima vxor non erat legitima non erit impedimen tum vt in. d. c. signiicauit. Licet dederit fidem cum adulterio. et sufficit q pri mu matrimoniu sit cotractum p verba de pnti. lz non sit cosummatu. et etia si [sect. 2]eet separatum quo ad thorum vt in ca. significauit. et. c. ex literarum eo. ti. ¶ Sed quid si quis dedit fide vni mulier viuete propria. sine copula tamen et postea mortua vxore accipit tertia. et ista tertia viuete cognouit illa cui dede rat fidem prio. Rn. sm Joan. an. in. c. si quis eo. ti. q no poterit mortua tertia ea habere invxore. q costantelegitimo matrimonio dedit fide. et cognouit nec matrimoniu inter mediu habet remouere impedimetu. facit. c. in. scripturis viij. q. j. et. l. singularia. ff. si cer. pe. sz Ga spar. cal. tenet conriu. et sequit Pa. in. d. c. si quis q per ipsum videt recessisse a fi de illi data. et p conns nuc reperit solum adulteriu quod no habet impedire. di. c. significasti. et hec teneda post factu sz ante illa Jo. an. ¶ Vtru cotrahes cu vna de facto viue [sect. 3]te eius vxore qua mortua cotrahit cu ter tia licite possit stare cu ea. Rn. sm glo. q conmuniter placet doctoribus i. c. j. eo. ti. q sic si cu ista tertia mortua pma vxore con xit anteq consentiret tacite vl expsse cuz illa qua d fcto tenebat q matrimoniu nullu erat lz etia illa esset ignoras viuete prima tn ateq cu alia conhit copellendus est cu ea cotrahere si ignorabat eu habere vxorem sed ipa non et si cum pluribus inscijs cotraxerat locus erit gratificationi sm Hosti. [sect. 4]¶ Poneq q da pmittit fide Berte q si sibi consentiet post morte sue vxoris acci piet invxore illa qua sibi cosanguinea Berte consulet q consanguinea consulit q ac cipiat Berta. Rn. sm Asten. q si talis Berta vel ille q pmisit pbabiliter credebat q cosuleret de Berta. sic no pote rit esse matrimoniu iter eos. q esset in fraude. Si tn q fide dedit aut berta hoc no extimabat: sz de illa q ipsi Berte eet grata et hmoi sic poterit ea Berta habe re post mortem sue vxoris sm cosilium eius cosanguinee. ¶ Scdz crime est cu qs machinatus est [sect. 5]ad morte alicuius vt possit in viru vlvxo re alterum habere. Pro cuius itelligetia ad uerte prio q si adulteriu no interuenit oz q abo. s. vxoratus et illa qua vult habere in vxore sint machinati in mortez alterius et q mors sequatur cu effectu. Aliter si vnus solu machinatus fuisset mor te cu effectu alterius no esset ipcdimetu qn illu habere posset pp que habeduz morte alterius pcurauit. vt no. Jo. an. et se quit Pa. in. c. sup hoc. e. ti lz doc. varie loquat i. c. j. de conuersi. ifide. Si vo adul teriu iteruenit sufficit machinatio vnius tm cu effectu vt sit illud ipedimetu Fa cit. c. si qs viuete. xxxj. q. j. Et sic intellige. d. c. sup hoc. Sz si effectus homicidij non interuenit machinatio etiam cum adulterio no inducit istud ipedimetu vt no. Jo. an. in. d. c. super hoc. ¶ Sed pone q interfecit alteru sed no [sect. 6]ea intetione vt alterum haberet in coniu ge sed ob causam alia. Rn. q ipedimetu istd no erit sz Ber. et Host. i. di. c. sup hoc. Jde dicvt. s. p oiasi homicidiu ma dauit vel cosuluit et sequutu est. ¶ Quid si ratu habuit. Rn. q si no sit [sect. 7]operatus aliqd vt occideret ratihabitio no inducit istud ipedimentu. siue sit fa ctu homicidiu noie suo siue no sm gl. in. c. si qs viuete. xxxj. q. j. et gl. in. c. j. de couer. infi. Vince. et Jo. an. et Pa. in. di. c. q edictu de matrimonio est phibitoriu. c. cu apud de spon. vide etia qd dico. s. cosentire. §. iiij. quasi in fi. ¶ Quid si alter eorum q machinati sunt [sect. 8]sit infidelis. Rn. q nihilominus conuersus no poterit ea habere. p q habeda viru eius occidit ar. d. c. pmi. de couer. infide. ¶ Quid si habes vxore comittit adul[sect. 9]teriu cu Berta et sibi dicit. si non habere vxorem accipere in vxorem postea interficit vxorem no tamen eo proposi tovt Berta accipiat. Rn. Gaspar. calde. Et recitat. do. An. de sancto Georgio in d. c. sup hoc. q poterit berta accipere i vxore q nec hic est fidei datio p vba pmissa nec homicidiuz fecit eo pposito nec adulteriu cu dicta machinatione. Sed car. ipz reprobat: dicedo q no teneret matrimoniu cu dicta berta. q no atteditur qn adul teriu interuenit. an machinatio interuenerit ex pposito ha bedi ea an no. Et istud tene ante factu sed post factum tenerem opinione. Cal de. que est verior de iure. # 10 Jmpedimentum decimum dicitur cultus disparitas. Na nullus fidelis siue baptiza tus pot cotrahere cum non baptizata etia si sit cathecumina: nec simpliciter: nec sub coditione conuertendi ad fide et si cotrahit matrimonium nullum est xxviij. q. j. c. caue. et ca. cu non opz. et ibi not. Hugo. spo salia vero sub conditione si conuertatur bene valent. Vn qua uis no baptizatus crederet omnes articulos fidei tamen matrimonium con tractum cum tali Baptizato non tenet. vt. d. c. caue. ¶ Vtrum matrimoniu possit esse iter ifide les. rn. q sic. vt pz i. c. gaudemus d diuor. [sect. 1]vn si ifideles conuertat pnt stare i matri monio concto sz ritus eorum nisi fuerit conctu i gradibus diuina lege phibitis de qbus habes. s. Jmpedimentu. vj. dicit tn pe. in. iiij. di. xxxix. q posset ee q eorum matri moniu no esset cotra lege nature nec di uina et tn no teneret. puta q esset contractu cotra eorum statuta ipsum anulla tia. q si nihil possunt talia statuta con tra matrimoniu inquatu sacrametu e pnt tn iquatu e fedus humanu sicut so lu est infidelibus et io si couertatur tales oporteret q denno cotraherent q not. pro limitatione. d. c. gandemus. ¶ Vtrum mrimoniu ifideliu excuset actu [sect. 2]coiugale. Rn. sz. s. Bo. i. iiij. dis. xxxix. q sic quo ad culpa et consequenter pena si affectio libidinosa no iterueniat: non tamen acquirunt palma q nulla datur eis gratia propter defectum fidei. ¶ Vtru infidelis conuertens se ad fidem [sect. 3]possit vxore dimissa alia fidele accipere Rn. pa. i. c. quato. de diuor. q eo ipso q alter coiuguz no vult cohabitare fideli conuerso. vel si vult cohabitare no sine in iuria creatoris vel sine pcto dissoluitur matrimoniu i ifidelitate conctu et potest conhere cu alia fideli. nec opz iudex statu at tps. sz sufficit clare ppedat q no vult ei cohabitare sz pa. in. c. gaudemus. de diuor. Si vo vult cohabitare sine eius in ductioe ad malu vel sine pcto sic no pot cu alia conhere ifideli viuete. sz tenet cohabitare cu ea si no vult couerti. xxviij. q. ij. si infidelis. No. Ri. in. iiij. di. xxxix. Si tn anteq alia accipiat p vba de pn ti conuertat illa q prius erat obstinata tenetur ea accipere nec alia poterit ducere vt notat coiter theo. i. iiij. di. xxxix. ¶ Quid si infidelis habeat plures vxo [sect. 4]res. Rn. q illa cu q prio conxit erit eius vxor et si sil duas accepisset sic nulla erit eius vxor nisi vna illarum habuisset ipedimetu quo ea accipere no potuisset. q tunc alia esset eius vxor. d. c. gaudemus. ¶ Quid de vxore q repudiata alteri nu [sect. 5]psit. Rn. q vir no poterit ei obijcere for nicatione sed tenet si vult ei cohabitare sine pcto eam accipere si vult vxorem habere aut salte continere. d. c. gaudemus in glo. ¶ Vtru vir couersus possit intrare reli[sect. 6]gione vxore volete ei cohabitare. Rn. q sic sm Hug. in. d. c. infidelis. Si vo couersiois eius sit aliq spes no debet intra re sm sctm Tho. in. iiij. di. xxxix. q si no est spes conuersionis pot intrare prius vxore requisita de conuersione. ¶ Vtru vno coiugu ad ifidelitate reuer [sect. 7]so dissoluat mrimoniu conctu iter infideles. Rn. q no. c. qsiuit. de diuor. vn tex. i c. qto. de diuor. dicit q sacrm fidei. i. ba ptismus ratu efficit coiugij sacramentu. ¶ Qui si fidelis contrahat cu heretica vl [sect. 8]schismatica. Rn. q tz matrimoniu scdm coiter Theo. in. iiij. di. xxxix. ¶ Vtru mulier conuersa ad fide gaudeat [sect. 9]priuilegio dotiuz. in. l. assiduis. C. q po ti. in pig. habeatur. Rn. Pa. in. c. placet de diuor. q sic allegat multa. ¶ Quem dz seq proles infidelis. Rn. si [sect. 10]est adultus sequatur quem voluerit si autem minor cumsalus eius dependeat a parentibus debet sequi fidelem. vt p batur in. c. ex literis de conuer. infide. # 11 Jmpedimentum. xj. dicitur. me tus seu coactionis qd ipedit et dirimit matrimoniu ex ipo conctu. c. cu locu de sposa. Scie du tn q duplex e coactio de qua. in. l. j. ff. qd metus ca. s. absoluta p vim. vt puta cu qs capit ligat. et hec no pot cadere in consensum sz bene in copula carnale. vn in casu q copula faceret matrimo niu sic coacta copula no facit. ar. 50. di. psbyteros d spo. venies el. ij. xxxj. q. ij. c. j. et. ij. Queda est coactio coditionalis. s. coactio per metuz. vn si metus sit iustus vt ille q pot cadere in costate. s. muliere quo ad mulieres qs minor metus excu sat. vt no. gl. i. d. c. cu locu. vl virum quo ad viros. Jdeo tex. in. c. cosultatioe. de spo. ppter hoc dicit metus q possit cadere in costatem. sic matrimoniu tali metu conctu ipso iure est nullu vt tenet gl. i. c. ve nies. el. j. de spon. et coiter doc. secus si cotrahatur ex minori metu quia sic cotra ctum tenet. et de hoc vide et dic vt infra Metus. §. vij. et. viij. ¶ Quid si ratificet p sequete cosensuz [sect. 1]tacitu mrimoniu metu conctu. Rn. q matrimoniu erit verum si alter pseuerat i pri stino consensu libero q lz cosensus tacitus p se no sufficiat ad mrimoniu conhendu sufficit tn cu expssioe exteriori q pcessit sm Ricar. in. iiij. di. xxix. quod notabis. ¶ Qui si matrimoniu metu conctu confir[sect. 2]met iurameto. Rn. magis pbabilr sm Ric. in. iiij. di. xxix. q no tenet. q qd no est non potest ratificari. et de hoc dic. vt s. Juramentum. v. §. ix. ¶ Vtrum per copula sequetem ratifi[sect. 3]cetur. Rn. q no nisi consentiat in matri monium licet presumatur consensisse si no reclamat si potest secundum Pe. in iiij. distin. xxix. ¶ Quid si metus mortis carceris et hu [sect. 4]iusmodi. q possunt cadere in constate no inferat psone que hz contrahere sed eius filijs vel filiabus. Rn. nihilominus reddit matrimonium nullu sm Ricar. vbi. s. Nam ide iudiciu fit de metu qui infert persone pprie cu eo qui infertur perso ne filij et vxoris et huiusmodi. # 12 Jmpedimentum. xij. dicit ordi nis. vnde aduerte q si quis post susceptione ordi nis sacri. s. sacerdotij diaconi aut subdiaconi cotrahit: matrimoniu dirimit. vt in. c. vnico de vo. lib. vj. et est excommunicatus ipso facto. vt in cle. eos. de cosan. et aff. Si vero conhit post susceptione minoru ordinum non dirimitur. sed in officijs no ministrant si sunt clerici occi detales. et beneficia no assequunt. et io ordo sacer. impedit et dirimit non soluz impedit. ¶ Sz qd si sacer ordo supueniat matri [sect. 1]monio iam cotracto nunquid dirimit. Rn. dic vt. j. matrimoniuz. iiij. §. viij. cu sequentibus. # 13 Jmpedimentum. xiij. dicitur li gaminis scz cum quis alteri coiugi est ligatus. ¶ Vtrum alligatus alteri per sposalia [sect. 1]possit cu altera cotrahere vide sponsalia. §. xx. cum seq. ¶ Vtru obligatus matrimonialiter alte [sect. 2]ri possit cu alia cotrahere. Rn. q non et his qui noie suo no iussu eius in cuius est ptate vel noie eius qua hz in ptate bina sponsalia cotraxerit vel binas nuptias sit infamis ipso iure. l. j. in fi. ff. de his q no. infa. et efficitur bigamus sm qd dixi. s. bigamiaet dz ieiunare p. xl. dies in pane et aqua qd vocat carema. s. quadragesima sic dicta q caret cibis et. vij. seq. annis penitere. c. accepisti de spo. duorum. et no. q sponsalia proprie sunt per verba de futuro et nuptie per verba de presenti. vt no. glo. in. l. j. ff. de spon. ¶ Vtruz ex dispesatione pape post ma [sect. 3]trimoniu contractu possit qs alteri nube re. Rn. q si inatrimoniu no est consumatu papa pot dispensare vt no. in. c. ex publico de couer. coiug. Vnde dicit hostivnu mirabile qd recitat pau. in. d. c. ex publico. q papa ex cosensu vtriusq spo si pot ex potestate absoluta disoluere matrimonium no cosummatum nulla alia causa subsistente sed de potestate ordinata non potest sine causa. et cum hoc dicto hosti. transeunt communiter doc. Si vero matrimoniu est cosumma tu inter fideles sic papa no pot dispesa re q cu matrimoniu cosummatum cosi stat in facto no pot haberi pro infecto. xxxij. q. ij. si paulus. l. in bello. §. facte. ff. de capti. ¶ Vtru mulier credes viru mortuum [sect. 4]possit cotrahere cum alio. Rn. q si veri similiter presumit de eius morte sic co trahere pot sm aliquos. vt no. in. c. quo niam frequenter vt lite no cotestata. sz tu dic q oportet habeat certum nutiuz de morte viri de spon. in presentia. de secundis nup. cap. dominus nisi velis dicere q satis est certificata quado habet violetas suspitiones post expectationem aliqualem. Et aduerte q vnus testis sufficit vt in. d. c. in presentia. Excusatur etiam ab adulterio quando pbabiliter credidit mortuum virum et cu alio cotraxit. xxxiiij. q. j. cu p bellicaz an aut possit exigere debitu vel reddere. dic. vt. s. iiij. impedimento. §. viij. [sect. 5]¶ Quid si quis credens vxore sua viue re que tamen mortua est cotrahit cum alia. Rn. q matrimonium est ex quo no viuit sm rodoff. Hugo tame in. d. c. cuz per bellicam. dicit q si credebat hoc sibi licere etiam viuente sua erit matrimonium si modo prima mortua est. Si vero non credebat licere sic matrimonium non erit quia non maritali affectu sed adulterino ei coniungitur nisi postq scit q est mortua ei coniungatur maritali affectu perseuerante alia parte in affectu maritali alias no: et est verius. # 14 Jmpedimentum. xiiij. dicit pu blice honestatis iustitia q est ppinqtas ex sposalibus puenies robur ex institutioe ecclesie trahes ppter eiusde ecclesie honestate. vn impedit et dirimit ta matrimonia qua etia sposalia sequetia. no pcedetia. vt i. c. ex sposalibus. de spon. li. vj. Et ista publica honestas iustitie cu sit quodda simile affinitati ideo ipedit sz illos gradus sm quos affinitas impedit vsq ad quartu gradu inclusiue de quibus dicetur. j. xv. Jmpedimento. ¶ Quot sunt species publice honesta[sect. 1]tis iustitie. Rn. q olim due quaru prima q cotrahebat ex secudis nupti. puta petrus vxorem habebat. quo mortuo eius vxor accepit alium viru de quo ha buit filiu vel filia talis ples cum nullo cosanguineo Petri poterat contrahere sed hodie sublata est p. c. no dz. de consan. et affi. Alia q hodie hz locu. est q cotrahitur ex sposalibus de futuro vel ex matrimonio de pnti nodum cosumato sm Pa. in. c. sposam de spo. Vnde nullus cosanguineus sponsi pot accipere talem sposam vsq ad quartu gradu inclusiue nec econuerso. cap. Juuenes. et. c. ad audien. de spon. et si accipit non erit eius vxor quia dirimitur. ¶ Quid requirit vt sposalia iducat pre [sect. 2]fatu ipedimentu. Rn. q qnq. Primo q sint concta a maioribus septenio. tex. est in d. c. ex sponsalibus. et vt dicit Pau. in. c. iu uenis vbi requirit etas certa respectu discretiois no pot pueniri. vt pz in etate ad confectione testi. vt i. l. qua etate. ff. de testa. et ide no. i. c. puberes. de despo. impu. Jdeo oportet conpleuerint conhetes siue p quibus cotrahut. vij. annos. ¶ Sed nunqd si maior cotrahit cu mi[sect. 3]nori septenio pximo tn septenio oriat publice honestatis iustitia. Rn. q non sm pa. in. c. iuuenis. de spon. et in. c. fraternitati. de eo qui cognouit cosanguineam vxo. sue. et hoc ex defectu consensus. vt in. d. c. ex sponsalibus. ¶ Pone q talis maior cohabitauit cuz [sect. 4]minori septemnio despon sata per vba de futuro et interueniat extraordinaria polutio vel sit dubiu. an eam teptauit. Rn. sz pau. vbi. s. q ex quada equitate orit publice honestatis iustitia sed tn nullo iure probatur. ¶ Secudu q requirit vt inducat istud [sect. 5]impedimetum est q non sint contracta sub coditioe. Na an coditiois euentuz non orit istud ipedimentu. vnde posset cotrahere cu aliquo consanguineo sposi ante conditionis euentum. ¶ Quid si quis contraxit cu aliq cum ista [sect. 6]coditioe si deo placuerit et postea inuenitur eius affinis vel aliud ipedimentu habes quo cu ea cotrahere no pot de iure. Rn. q non orit publice honestatis iustitia q fuerut conditionalia. et io pote rit cotrahere cu eius consanguinea. Nec ob. q dicta coditio subintelligebat etia si no fuisset apposita q si no apponere tur expresse nihilominus essent pura sed expsse apposita faciunt coditionalia sz hosti. in. c. ad audientia. de spon. et Joa. an. in. c. ex sponsalibus. vide qd dixi. s. iij. impedimento. §. j. ¶ Quid si apponat aliqua conditio q ha [sect. 7]betur pro no adiecta. vt. s. patuit tertio ipedimeto. Rn. nihilominus sposalia pu ra erunt et oritur istud impedimentum vt in. c. vltimo. de condi. apposi. ¶ Tertiu quod requirit vt sit istud ipe [sect. 8]dimentu. opz qd sponsalia sint certa: q in incerta personam no infertur cosensus: nec oritur istud impedimentum. ¶ Quartu opz qd no defecerit cosensus [sect. 9]d. c. ex sposalibus. vnde consanguineus furiosi continue pot eius sponsam ducere qua in ametia desponsauit cu cosensus defecerit. c. dilectus de spon. xxxij. q. vij. neq. Limitat hoc Pe. de pal. et bene ve rum quado defectus consensus est apparens vt in pueris et amentibus. secus esset quado esset latens sicut in illo qui cotraxit no animo cotrahendi. sed deci piendi. quia tunc oritur istud impedimentu q ecclesia instituit istud impedimentu ppter apparetia honestatis et ideo ipedit q de intentione non pot costare. confirmatur p Vin. Arch. Jo. and. et Jmo. et Ge. in. c. vnico. de spo. li. vj. q te net q loco contrahens si de loco aperte constat. no inducitur publica honestas ergo si non costaret induceretur. ¶ Quintu q non sint concta post matri[sect. 10]monium vel sposalia prius facta. q qs conxisset matrimoniu vel sposalia et post viuete prima sposa conheret cu aliq eius cosanguinea no diriment sposalia pce dentia. d. c. ex sponsalibus. ¶ Quid si sposalia conhetes habuerunt [sect. 11]tps debitu et fuerut pure cotracta et cuz certa psona et cu cosensu sz tn fuerunt nulla de iure puta cu affine vel cum religioso vel in sacris aut cu maleficiato et huiusmodi. Rn. q nihilominus orit pu blice honestatis iustitia. vt in. d. ca. ex sposalibus. q in matrimonio attendit potius honestas. l. semp. ff. de ritu nup. Nec ob. q nulla oriat obligatio sed bn publica honestas q impedit matrimonium cotrahedum et dirimit cotractu. ¶ Sed quid si minores septenio cotra[sect. 12]ctis sponsalibus pseuerat vocates se spo sum et sponsam vel simul iacetvel se iui cez osculant vsq post septeniu et ex hoc manifeste appet eos pseuerare in eade volutate. Rn. q si ex talibus signis manifeste apparet q pseuerat in eade volutate post septenium completum orit pu blice honestatis iustitia vt no. i. d. c. ex sposalibus. Alias si no manifeste apparet licet pduret in eode pposito no orit istud impedimentum vt coligit ex. d. c. ex sponsalibus. # 15 Jmpedimentum. xv. est affinitatis que qdem affinitas est proximitas personarum ex copula carnali pueniens omni parentela cares vnde affinitas media te cosanguinitate et carnali comixtione ppagat ideo consanguinitate imitat: sed in hoc differt quia persona coniuncta si no addita alicui persone per propagationem fit particeps eiusdem na ture licet in differenti gradu: vnde non mutat genus attinentie sed tantu gra dum. sed persona addita siue coiuncta per copulam carnalem alicui persone non fit particeps eiusde nature sz qua si coniungitur ab extrinseco vnde con iungit alio genere coiunctionis sed in eodem gradu. Et ideo psona coniucta p carnis copula sanguini alterius inducit primum genus affinitatis psona vo addita p copula psone q primu iducit genus facit sm genus et psona addita scde iducit tertiu genus. verbi gratia. vxor fratris mei est mihi affinis i prio genere et in eode gradu quo frater meus et reliquis cosanguineis meis i eo. gra du q sunt mihi et in primo genere. Alia psona q no e mihi consanguinea nec affi nis aliunde si coiungat cu pfata vxore fratris mei erit mihi affinis i scdo gne et cosanguineis meis et in eodem gradu quo sumus fratri meo. Tertia vo pso na aliude nec cosanguinea nec affinis si coiungat scde psone coiuncte vxori fratris mei erit mihi in tertio genere affinitatis et consanguineis meis. ita no. in. c. non debet. de consan. et affi. ¶ Quo impedit affinitas mrimoniuz. [sect. 1]Rn. q si pueniat impedit cotrahedu et dirimit conctu in primo genere tm hodie et vsq ad quartu gradum inclusiue vt in. d. c. no dz. lz olim ipediret etia i scdo et tertio genere vt. xxxv. q. iij. p totu. vnde psona cognita carnalr ab aliquo co sanguineo no poterit conhere cu aliquo de illa consanguinitate q no distat vltra quartu gradu ab eo cosanguineo q ea cognouit et econrio. Et si conhit non tz matrimoniu et intelligit phibitu in infini tum in linea recta sm vna opi. qua no teneo vt. s. dixi. impedimentum. vj. §. j. [sect. 2]¶ Quid si affinitas supueniat in matri monio iam cotracto p verba de presenti lz no consummato. Rn. q no dirimit eu vt in. c. ij. de cosan. et affi. et ille p que cotracta est affinitas no potest petere de bitu sine peccato mortali. sed bene tenet reddere vere vel interpretatiue pe tenti. Pe. de pal. tenet quod si matrimo niu no est consummatu. q nec etia red dere pot sine mortali peccato. q pot re ligione intrare. Sz hoc non credo q lz possit non tamen tenetur intrare. ¶ Sz nunqd eps poterit dispensare cu [sect. 3]tali vt etia exigere possit sine peccato. Rn. vt. s. incestus. §. v. ¶ Vtruz remaneat affinitas post mor[sect. 4]tem persone cognite. Rn. q sic q estvin culum per petuum. ¶ Vtru coitus fornicarius causet affi[sect. 5]nitate. Rn. q sic p omne coitu ordinatu ad carnis ppagatione per que consangui nitas conhi possit conhit affinitas no aut p coitu extra vas vl sodomiticu et hmoi. xxxv. q. iij. extraordiaria. et d eo q cogno. cosan. vxo. sue. c. fraternitati. et. xxxv. q. x. fraternitatis Gof. tn tz absurdu conhi affi nitate per fornicariu coitu etia ordina tu ad gnatione et io tz q no conhitur nisi ex proximitate pueniens ex nuptijs vt ptz in. l. no facile. §. sciendu. ff. de gradi bus. Sz contrariu coiter tenet. Et sic ser ua et ille. §. sciendu loquit de affinitate. per qua defert hereditas ad aliquem. ¶ Quid si claustru pudoris intrauit sz no semel emisit. Rn. q affinitas no conhi tur etia si mulier sola emisisset sz quis claustru no intret sed tn seme intus mit tit conhit affinitas q pot fiert generatio sicut fit in balneo vel in domibus succubis et incubis. ¶ Quid si vir intras claustru emittit se [sect. 9]me et no mulier. Rn. pa. i. c. fraternitatis de eo q cogno. consan. vxo. sue igno. ibide tz q no conhit affinitas sz q opz sil emit tat ta vir q mulier. ide tz Ho. in suma et Hug. i. d. c. extraordinaria sz ipse pa. di cit q host. i. d. c. fraternitatis dicit qd suf ficit qd vir emitat i claustro pudoris lz mulier no emittat quia sz medicos pot fieri gnatio. Et hoc sequit: Fede. consi. ccxc. Et vr seq pau. et iudicio meo et Jnn. i. d. c. fraternitatis. et Rodo. et pe. de pal. in. iiij. aliter beata virgo non potuisset effici mr et virgo si oporteret muliere se minare. # 16 Jmpedimentum. xvj. dr ipotetia coeundi queqde e vitiu animi vl corpis vl vtriusq q qs ipedit alij carnalr comisceri sz Ray. ¶ Quot sut eius species. Rn. qd tres. pri [sect. 1]ma dr natisvt frigiditas i. viro artatio oi muliere et defectus etatis i vtroq vl altero. Altera e accidetalis q puenit a ca extrinseca et accidetali vt castratio. et ter tia maleficialis q a demonibus puenit. ¶ Circa frigiditate et artatione dici bre[sect. 2]uiter qd ad hocvt ipediat mrimonu conhendu et dirimat conctu reqrit prio qd p cesserit tale ipedimetu mrimoniu q si adueniret post conctu no dirimeret lz eet ronabilis ca dispesatiois fiede ppapa vl alter aptus conhere cu alio si nodu erat matrimoniu consumatu vt no. pau. i. c. ex parte et in. cap. ex publico de conuer. coiu. Et idez dic de impotetia accideta li sm eude pau. allat. c. q sedem. et cap. cosultatioi de fri. et male. Secudo requi ritur q sit tata q nullo modo possit coi re hoc est sm pe. de pal. q si talis q im pediat actu perpetuo salte. q licet ipediret effectu generatiois. sed no actum que est emissio seminis in vase no esset impedimetum. Tertio q sit ppetuu im pedimetu ita q nullo medicamie autre medio possit remoueri quia si possz sine piculo mortis remoueri non dirimeret hoc no. i. c. j. et. ij. xxxiij. q. j. et de frigi. c. j. et. ij. et quasi per totu. Nec facio vim infrigiditate que est a natura aut in illa que est per senectutem. quia quado no potest iuuari impedit. vt no. Ricard. in iiij. distin. xxxiiij. et eadem ratione de ni mia caliditate que coitu impediret secundum. S. Tho. ea. distinc. Quarto q sit ignora ns quando contrahit de tali impotentia. quia secundum Pe. de pal. qui scit se vel alium impotentem et eu accipit non potest amplius eum dimittere quo ad vinculum q est verum ma trimoniu. vt in. c. consulationi de frig. et male. et hec quatuor dic etiaz requiri in impedimento accidentali. vt dirimat. ¶ Sed quid de eo qui hz virga erectaz [sect. 3]sed non pot emittere seme ppter ipedi metu naturale vel accidetale. Rn. Pa. i c. ij. de fri. et male. fa. gl. xxxij. q. vij. in. c. ij. q tz q pot conhere et tenet matrimoniu q pot muliere prouocare. sed coiter tenetur conriu q ex quo non potest habere actum generandi potest mulier dicere. ego volo effici mater vt in. di. capi. j. in fin. et sic tene si ante precessit contractuz matrimonij tale impedimentuz et non sit remediabile. ¶ Vtrum mulier ppter artitudine separa [sect. 4]ta a primo viro et coniucta scdo q efficitur habilis primo ppter vsum secudi sit re stitueda pmo. Rn. pa. i. c. fraternitatis eode q si no poterat coniugi prio viro an tea sine piculo mortis p aliqd remediu q no restituit sz stabit cu scdo q in pri mo no fuit mrimoniu. vt tenet Abbas et Pe. et seqt Jo. an. i. d. c. fraternitatis in fi. q verum limita qn aperte appet de dissimilitudine mebroru aborum alias esset restituenda quia videtur ecclesia decepta. Et sic cocordat doc. ¶ Circa etate vero vt not. dixi. etas ad [sect. 5]conhendu sposalia est septe annorum copletorum. vt in. c. vnico de despo. ipuber. li. vj. Sed in matrimonio requirit q vir habeat copletu. xiiij. an. et mulier. xij. vt in c. puberes. et. c. continebat dedespon. in pube. Vn si an illud tps conhatur no erit matrimoniu sed sposalia. c. vnico de des pon. impu. lib. vj. Et hoc veru nisi mali cia suppleret etate. et tuc est sz Tancre. et Hoi. in. c. de illis el. ij. de despon. ipu. qn se inuice cognouerut aliter no. Sed tu dic cu Jo. an. q sufficit q sint experti copula carnis si no iuice: salte cu alijs. Vn exponitur illud malitia. i. vigor na turalis seu potetia coeundi supplet eta tem q patet in. d. ca. de illis ibi potuerunt coniungi. Et iura que dicut q matri moniu tenet si sunt pximi pubertati licet doc. in hoc sit diuersa interpretatio. Tamen tu hoc intellige cu Host. in sum ma q est pxima etati qn est viri potens q per experientia potest sciri. d. c. pube res et. c. a nobis de despons. impu. Vnd gl. in summa. xx. q. j. refert Gre. dicentez q puer. ix. ann. reddidit nutrice pgnan te. Et alber. i quarto dicit sevidisse puella. ix. ann. concepisse et in decio peperisse. ¶ Sed qd si puer pubes et habilis eta[sect. 6]te ad conhendu conhit et est impotes ad co eundu. Rn. gl. tenet q matrimoniuz no est validu in. c. puberes etsequit ibi Pa. de desponsa. ipu. Quia qui habet actu generandi no pot dici pubes. ergo assi milatur ipuberi et facit istud. ca. pubera in fi. Doc. tn coiter tenet q no separabit sed expectabitur tps plene pubertatis s. x. octo annorum. l. ite mella. ff. de ali. et ci. leg. et hec est huanior et verior q ex quo impedimetu no est perpetuu no restat quin sit mrimoniu aliter infirmus ipotens nuc ad coeudu no posset conhere q falsum est. et io erit mrimoniu. sed si in xviij. no poterit iudicabitur ipedimen tum perpetuu et sic dissoluetur. ¶ Sed nuquid peccat q contrahut matri [sect. 7]moniu ante debita etatez. Rn. sm pe. d pal. in. iiij. q sic mortaliter si sine iusta causa et licentia episcopi contrahant q contra prohibitionem. capi. secundo de despon. impu. ¶ Sed pone q minor septenio fuit co[sect. 8]gnita a sponso maiore. xiiij. Rn. Joa. de deo q erit matrimoniu. sz pa. i. d. c. cotinebat tenet q no erit qtumcunq fuerit cognita. quia no habet concursum aptum ad matrimonium contrahendum nisi esset multum discreta et doli capax. ¶ Pone q dicit ipuberes q post septe[sect. 9]niu contraxerut matrimoniu q iuris iter pretatioe sunt sposalia vt in. c. vnico de despon. ipu. li. vj. perseuerat vsq ad ple nam pubertate et impubertate interuenerut oscula et amplexus et dona nu qd erit mrimoniu. Rn. q si iteruenit copula tex. e clarius in. d. c. vnico q sic efficitur matrimoniu. Si vero copula no interuenit neq consensus expressus post pubertatem sic opi. est diuersa. Jnno. te net qd no efficitur per quoscunq alios actus extra copula vl nixu ad ea. Host. vero fuit varius in. c. attestationes de despon. impu. et in. c. ad id de spo. arch. in. d. c. vnico post multas opin. videtur concludere qd no sit matrimoniuz. nisi interueniat vel nouus consensus expssus vel copulavel traductio ad domu. et hoc videt sequi Alanus Vince. et Gof. in. c. literas de desponsa. impu. Pau. in c. fi. de spon. tenet qd p oscula iocalia et amplexus et huiusmodi signa efficitur matrimonium alle. glo. et Jn. an. in. d. c. vnico Ray. tenet qd si quado contraxerut intedebat conhere mrimoniu sic no erit nec matrimoniu nec sponsalia. Matrimoniu q etas ipediebat sponsalia. q hoc no itedebat nec verba ad hoc pnt referri et sic adueniente pubertate etiaz si sequat copula no erit matrimonium nec veru nec psumptu. Si vero qn contra xerunt intedebat cotrahere si no vt age bant salte qtuz valere poterat si er unt sponsalia et non inducet mrimoniu nisi aut p copula aut p consensum euideter expressum. et sic intelligit tex. d. c. vnici. Ego vo saluo meliori iudicio iuxta illd l. claudius felix in fi. ff. qui po. i pi. ha. dico qd ad hoc vt mrimoniu cotractu in ter ipuberes qd iuris interpetratioe dr sponsalia efficiat matrimoniu verum opz interueniat nouus cosensus i mrimoniu expssus cu aliqbus signisvniuocis hoc e talia signa fieri no possit fieri legitime nec soleat fieri nisi cu vxore in legitimo mrimonio coiucta. Jstud coiter sequu t the. iu. iiij. d. c. xxviij. pz i. ar. p. l. minore. ff. de ritu. nup. et p. d. c. attestatioes. et qd ibi no. et ideo si post pubertate aborum no uu cosensum habuerut ostesum p aliqd signu qd solumo coniugibus exhiberi solet sic idubitater mrimoniu efficit. Si vero nouu tale cosensum in pubertate no ha buerutsed simpliciter pseueraueruni in tali opinio. pma nihil de nouo determi nantes tuc reduco doc. ad cocordia. Et dico qd si itercesserut actus q non solent fieri nisi cu vxore vt traductio ad domu habitatio mutua seorsum et huiusmodi sic talia signa faciunt matrimoniu pre sumptum et sic intelligo et limito dictuz Glo. Ho. et pan. ac ceterorum. Si autem signa exhibita post pubertatem sunt si gna que etia sposis de futuro exhibentur vt in aliquibus locis oscula et amplexus et hmoi sic no faciunt matrimoniu necveru nec presumptu q hoc no probat esse qd ab hoc contingit abesse. l. neq natales. C. de probati. c. ij. de trasia. pl. et sic intelligo Jnno. cu ceteris. Jsta con cordia videt tenere do. An. in. d. ca. attestationes. et de istis vltimis non loquit d. c. vnicum q pater in verbo costiterit euidenter nec glo. ibidem si bene pode ret. q dicit se amplexabant no simplici ter sed addit vt coniuges. ¶ Circa vero impedimetu naturalevel [sect. 10]accidetale e scien. sm Pa. in. c. j. de fri. et male. q qn no pot p aspectu pbari sem p dz ad minus habirare p trieniu ante q matrimoniu dissoluat vt in. c. fi. e. Se cus tn impedimeto q pot p aspectu pbari vt i. d. c. fraternitatis. vl p iurame tu ppriu cu septima manu propinquorum. vt in. c. laudabile. eo. ti. quia statim potest dirimi. ¶ Quid de spadoe vtroq testiculo. Rn. [sect. 11]quidam tenet q non dirimit q sm aui cena pot erigere virga et seme emittere lz no possit generare: lz sz Pa. in. c. q se dem de fri. et male. doc. comuniter tenet q no pot conhere et sic no tenet matrimoniu et dirimet secus si esset castratus tm vno testiculo. et sic potest intelligi tex. et glo. i. l. si serua. §. si spadoni. ff. de iu. do. vide gl. in. c. hi qui. xxxij. q. vij. Sed ego teneo q ex quo hz actum generadi q te net matrimonium lz no habeat effectu. vt. s. dictum est alter steriles no possent contrahere qd falsum est et sm hoc limi ta glo. pdictas nec obstat. cap. primu eo dem ibi volo esse mater et filios procrea re quia ille vir non habeat actum nec effectum. ¶ Circa vo maleficiatos. aduerte q ali [sect. 12]quado quis est maleficiatus respectu om niuz et sic cotrahere no potest et si contra hit post primum matrimonium contra ctum et coniungitur cum secuda redire tenetur a primum qd patet quia impe dimetum no erat perpetuum et ideo pri mum matrimonium fuit firmuz. Si au tem sit maleficiatus respectu vnius pso ne sic no restituet quis cognoscat secu dam q primum matrimoniuz fuit nul lum et secudum fuit validum. ¶ Sed nuquid iudicabitur im pedime [sect. 13]tum ppetuum qd remoueri posset p ali quod maleficium. Rn. sz sctm Bona. in iiij. di. xxxiiij. et. S. Tho. eadem di. q sic. q no potest homo per maleficiuz inuo care demones p aliquo casu. ¶ Si qrat de abhominatione vtru im[sect. 14]pedit mrimoniu. respo. S. Tho. vbi. s. q est ide iudiciu qd de maleficio cuz sit ca extrinseca et accidetalis et hoc intelli ge qn ex tali abhominatioe in imaginatiua fantasia aut examinatiua cocipit talis horror q nullo modo potest habe re actum generandi cum tali. ¶ Sed quid si inueniat aliquis q vel[sect. 15]let destruere maleficiu cum alio maleficio vide. j. Superstitio. §. xiij. ¶ Quero qd si dubiu sit an tale impe[sect. 16]dimentu impotetie coeundi precesserit matrimoniu conctu per verba de presentian no. Rn. Pa. i. d. c. fraternitatis q p sumetur precessisse ex quo nuq potuit cognoscere facit in arg. l. iij. C. de edifi. edi. et hoc ide sequit Ric. i. iiij. di. xxxiiij. q debemus presumere q sicut precessit consummatione ita et conctione. Na ex fu turo presumit esse preteritu vt no. in. c. scriba eisde de presum. et sic doc. magis vident. i hac opinione iclinari et placet mihi licet glo. in sum. xxxiij. q. j. dicat q presumendu est subsecutu. Nec ob. c. lz ex quada i. fi. de testi. vbi dr q in dubio pro matrimonio est psumendu. q dicit Pa. vbi. s. q est veru qn matrimonium potest habere suu effectu. s. euitationez fornicatiois. vl bonu plis. Et hac mirabile limitatione tz etia. D. An. i. c. litere vestre de frigi. quod bene notabis. # 17 Jmpedimetum xvij. secunduz ali quos dicitur con suetudinis vel statuti pro cuius intelligentia queritur. ¶ Vtrum consuetudo possit con mrimonium. Rn. sz Pa. i. c. sup eo. de cognatione spi [sect. 1]rituali q aut consuetudo habilitat alias inhabiles p ius cano. vt puta q conhat in. ij. vel. iij. gradu cosanguinitatis ethuiusmodi. et sic no valetvt probatur in. d. c. sup eo smvera significatione iucto. c. quod sup his de consan. et af. et hoc tz ho q si sit irrationabilis. Ex quo infero q co suetudo no approbata a papa non pot tollere impedimetu publice honestatis cu cosuetudo non valeat con honestatem ecclesie. c. cum decore de vi. et ho. cle. Aut consuetudo solu inhabilitat alias habi les vt in filijs duorum copatruu p quoruz neutru ventu est ad cognatione spuale et tuc valet vt no cotrahatur. Facit. v. ce terum. dicto. c. sup eo. et di. c. olim de cle. coniuga. Aut cosuetudo no solum inhabilitat vt no cotrahat. sed etia hz vt dis soluat ad tps. et sic valetvtvoluit Jnno. q peccauerut contenendo cosuetudine patrie. xxx. q. v. aliter. Aut taliter inhabilitat q si fuerit contractum habet: vt dissoluatur in perpetuum et tunc si est approbata per papam saltem tacite sic valet. vt probatur i. d. c. per eo sm lectu ram Host. Sed si no appa ret de appro batione pape tunc non valet sm Host. i d. c. super eo. et ppterea dicit casum prefati. c. non extendenduz. Sed Pa. tenet contrarium. vbi cum consuetudine con currit scandaluz. quia sicut papa potest ius diuinum interpretari et addere etdi minuere. vt no. Jnn. in. c. que in eclesia rum de consti. Jta et cosuetudo. vt tenet idem Jnno. in. c. fi. de consue. et hoc. etia sentit glos. magna in. di. capi. super eo. que vult qd vbi esset consuetudo q no contraheretur in quintum graduz si ex contractu generaretur scandalum non valet. matrimonium. quia vt dictum est Consuetudo cotinens in se scandalum ex preteritione potest ihabilitare alias habiles secus si a principio nulluz fuis set impedimentu quia tunc scandalum superueniens non pot dissoluere q ppter scandalu no est recededu a veritate iuris diuini. c. ij. de no. ope. nu. et in re gula qui scandalizauerit d re. iu. Sz. d. Ant. de Butr. i. d. c. super eo limitat sic. Quod aut cosuetudo hz concursum iu ris antiqui. et tunc dirimet in perpetuo interueniente scandalo nisi ita dirimatur. Si vero no habet concursum iuris et tunc si a nouo iure approbetur vel a papa similiter dirimet. q si no habet co cursum iuris antiqui vel noui vel approbationem pape tunc non pt creare nouu impedimentum ad dirimendum in ppetuum. et hoc est verissimum. Et dictum Pa. intellige de cosuetudine ge nerali quam papa scit et opprobat non de particulari. nisi sm distinctio. d. an. ¶ Quid si cosuetudo mariti et vxoris sit [sect. 2]diuersa. Rn. pa. in. c. j. de spon. aut consue tudo disponit sup solenitate cotrahendi et dz obseruari cosuetudo patrie. vbi matrimoniu contrahit etia si ambo essent peregrini vel forenses. q non esset violada cosuetudo patrie cu scandalo aliorum. vt i. c. que con. viij. di. et. l. si frigidus. ff. de euic. et. l. ij. C. quemadmo. testame. aperi. Ant cosuetudo disponit sup executione vel alijs seruadis post contractu. et debet attendi cosuetudo domicilij ipsius mariti. l. fi. §. idem rescripserunt. ff. ad muni. Vnde si consuetudo est domicilij mariti q maritus lucret certa parte dotis licet in loco sit alia cosuetudo. tn seruabitur cosuetudo domicilij mariti et lucrabitur. vt est de mente Bart. in. l. exigere. ff. de iudi. vbi tex. cu glo. et in. l. cuctos populos. C. de sum. tri. et sequitur Bal. in rub. de inuestitura de re. ali. facta. c. vl. sz limitat vera nisi error iteruenerit q mulier ignorabat et conxit simpliciter fiducia iuris cois. ar. ff. de iur. et fac. igno. l. regula et. ff. de pba. l. cu de in debito. alij tenet q si conxit in loco mulie ris ille locus inspiciat. Si in loco viri ille attedat. Si in loco. iij. cosuetudo viri obseruet. q est caput mulierisde spo. c. j. sz opi. Bar. sequit do. Anto. q addit q si maritus mutaret domiciliu post conctuz matrimoniu q dz attedi cosuetudo do micilij tpe conctus et no domicilij vbi dissoluit matrimoniu q dz attedi locus vbi orta fuit obligatio et no vbi recepit purificatione. et facit tex. iucta gl. sm intellectu que sequit in. l. si vxor. ff de iudi. ¶ Vtru statutu patrie valeat circa ma[sect. 3]trimoniu. Rn. Pa. i. c. j. de sposal. d. An. sic distinguit q aut statutu prie disponit circa substatialia matrimonij. puta inualidado matrimoniu vel psonas. et sic no vz. Ex quo pz q leges phibentes matrimoniu iter tutore et pupilla recto re puincie. et puiciale et hmoi no tenet. Jde dicas si habilitaret inhabiles de q vide p Fede. cosi. xxxv. vbi tenet q generaliter statuta laicorum circa matrimo niu sunt nulla q hec materia no est de foro seculari. sz ecclesiastico. vt in. c. tua de or. cog. facit q no. Bar. i. l. titia. ff. sol. ma. et per doc. in. c. fi. de secu. nupt. Aut statutum disponit inferendo pena circa substatialia ipsius et inferedo damnum et sic no valet vt disputat. Jo. an. in c. statutum. de hereti. lib. vj. Ex quo ptz q no valet statutu inferes pena cotraheti cum minore. xxv. an. nisi psentibus agnatis q intimidat matrimoniuz q liberu dz esse. c. cu locu. de spo. Gaspar tn de cal. in. c. ij. de cla. de spo. dicit consul tu fuisse q vz statutu in isto casu et simi. Sed Pa. magis placet opi. Jo. an. et est magis comunis. de quo vide in. d. c. j. per. d. Jo. an. de sancto Georgio Quandoq statutum imponit penam auferedo lucrum qd lex secularis attulerat sic vz sm. d. Anto. Sed Fed. vbi. s. et Pa. te net cotrariu. Quadoq statutu no dispo nit circa substatialia matrimonij sz cir ca depedentia puta circa dote et sic valet sm Jnn. ar. c. Raynutius. de test. Qua doq circa solenitates disponit. et sic vz et peccat no seruantes. Pa. tenet contrarium q non ptinet ad laicos. sed tu dic verum q no valet statutum in solenita tibus alijs adhibitis in tali cotractu et maxime que non faciunt ad certitudine matrimonij. Et sic intelligo dictum Pa. et limito Barto. in. l. edicimus. C. de murile. et Bald. in. l. j. ff. de iusti. et iure. q tenet q suadente publica vtilitate. lex ciuilis potest penam apponere subditis suis. et sic p accides erit licitum. s. sta tuere circa solennitates matrimonij q alias no esset licitum. l. gracchus. C. ad l. iu. de adul. quis ipsi teneat generaliter valere pena appositam circa matrimonium cotrahendu et similiter dictuz pdicti do. Anto. et dictu Pa. erit verum vt dixi in alijs solenitatibus que no faciunt ad honestate matrimonij vel eius certitudinem q sic no ligaret. ¶ Sed nu qd pdicta habebut locum in [sect. 4]spon. Rn. sm do. Jo. an. predictuz in. d. c. j. q sic per. l. oratio. ff. de spon. Fac. tex. in. c. cum haberet. de eo q du. in ma. q pol. p adul. vbi equiparatur matrimoniu et sposalia. et hoc verum quo ad dispositione. sz no quo ad penam quia pena apposita circa matrimonia non habet locu in sponsalibus sm gl. coiter approbatam in cle. eos. in ver. contrahere de consan. et affin. quod no bene. # 18 Jmpedimentum. decimuoctauu dicit priuationis quado. s. aliqs est surdus mutus et cecus na talis no pot conhere et si cotrahit no tz sz dirimit sm aliquos. Ro q q nuq vidit. nec audiuit. nec pot scire qd sit mrimoniu no pot conrahere nec consentire in matrimoniu. Sz istud ego limito sz hos. et Pau. in. c. cu apud de sposa. veru si nullo mo pot exprimere consensuz suuz i contrahedo p aliq signa. sic erit mrimo niu contrahedo. q lz ignoret qd sit mrimoniu put sacrm est non tame put est vinculu q a iure naturali elicit q ro di ctat vt alicui inseparabititer adhereat ad generatione pcurada difficilimum tame est hoc tales posse ostedere p aliq signa. Similiter furiosus priuatus iudicio ronis no pot conhere. vt no. i. c. dilectus filius de sposa. nisi haberet lucida iterual la. et tuc consetire posset. ide dic de ebrio. ¶ No. p itelligetia oim pdictoru singu [sect. 1]lare dictu Host. in. c. si vir. de co. spi. qd vbi doc. et magistri p suas glo. mrimoniu soluut nec ius expssum adducut si repit vnus doctor. vel magister scribens conriu mrimoniu sustines ipse est seque dus. ar. c. lz ex qda de test. Qr sm eu tol lerabilius est aliquos con statuta hoim co pulatos dimittere simul q sic coniunctos contra statuta dei separare. d. c. licet. Jstud dictu sequitur et recitat pau. in. d. c. si vir. Sz limita dicens. nisi cois opinio haberet qsi tex. p se. et propterea exponit id qd dr in. d. c. si vir s. q est sequedu in hoc qd huanius dicit. s. rationabilius et equius. Jde fere dicit in. c. fi. de sen. et re iudi. et dicit cofirmari dictu pfatum Host. per dictu. c. fi. sed limitat nisi opi. illius doctoris euideter esset fal sa vel nisi pbabilibus ratioibus posset co uinci. Addo et alia limitatioez dico verum pfatu dictu quado mrimoniu sustetatu pot habere suum effectu. sm q. s. dixi. Matrimoniu. iij. ipedimento. xvj. in fi. als qn no pot habere suu effectu matri moniu no esset iudicadu peo ad dictu vnius contra communem opi. ¶ Vtru papa possit dispesare in oibus [sect. 2]ipedimetis pdictis. Rn. q qda sunt im pedimeta q remouent cosensum sicut est impedimentum tertiu scilicet coditionis et quartu. s. erroris persone. et vn decimu. s. metus. seu coactionis et decimum octauu. s. priuatiois sensus. Vn si cut papa no pot supplere cosensum sine quo no est mrimoniu sic nec i ipsis pot dispesare vel ipsa tollere. Alia sunt impedimeta ex statuto ecclesie cuius mo di est ipedimetu pmu. s. interdictu ecclesie. et sm. s. feriarum. et quartu. s. coditionis seruilis q vt mrimoniu conctu cum ancilla a libero no teneat hoc est ex sta tuto ecclesie. Ric. i. iiij. di. xxvj. et Pe. de pal. et. v. s. voti castitatis et septimum. s. cognatiois spiritualis. et octauum. s. co gnatiois legalis et nonum. s. criminis. et decimuz. s. disparitatis cultus et. xij. s. ordinis et decimu quartu. s. publice honestatis et decimu sextu. s. ipotentie coeun di. Na posse generare no est de substatia mrimonij. Aliter senes non possent conhere q falsum est. et io est ex statuto ec clesie. Et ipedimetum. x. septimu. s. con suetudinis. et i illis pot papa dispesare. Silr dico de impedimeto. vj. s. consanguinitatis. et. xiij. s. ligaminis. et. xxv. affi nitatis quo ad aliq q i ipsis solu sunt ex statuto ecclesie. sicut est i cosanguini tate et affinitate vt quis possit conhere in ij. gradu linea iequali. et. iij. et. iiij. et silr i ipedimeto ligaminis quo ad hoc ne qs possit conhere cu aliqua post mrimoniu conctu per aliqua vba de pnti solu. Et in hoc cocordat coiter doc. licet quo ad vo tu solene aliq tenuerit q papa no pot dispesare sicut Tho. ij. ij. q. lxxxviij. et qda alij. sz tu tene q potest vt etia ipse Tho. i. iiij. di. xxxviij. et Ric. eade di. He ri. de ga. i quol. q. xxix. et est cois opi. ta theologorum q canonistarum. alia sunt ipedimenta iuris diuini et legis naturale. de qbus hes. s. Jmpedimento. vj. §. j. s. de cosangui. et affi. vsq ad sm gradum in linea inequali. et in istis vtruz papa possit dispensare sic fuit diuersa opi. ca nonistaru in. c. literas de resti. spo. et in c. per venerabile q fi. sint le. et in. c. pposuit de coce. preb. qbusda dicetibus q no pot p. d. c. literas. sed tu dic et tene quod licet papa no posset tollere dicta impedimenta generaliter tamen in aliquo casu spali legitima ca subsistete potest in dictis impedimetis consanguinitatis et affinitatis dispesare. vt etia tz Jo. an. et recitat et sequit Pau. i. d. c. lras de quo vide. j. papa. §. j. An autez possit silr di spesare in impedimeto ligaminis inq tum est de iure diuino. scz vt post matri moniu cosummatu qs cotrahit cu alte ro tenet coiter q no. et sic serua indubitater quo ad hoc vt qs possit dimittere vxorem vel vxor virum quo ad vinculu post matrimonium. consummatum. Si militer etiam quo ad hoc vt vxor possit habere duos viros. sed quo ad hoc vt vnus vir possit habere duas vxores credo papam posse dispensare quando genus fidelium esset reductum ad pau cissimos viros. de quo dic. vt. j. papa. §. primo. ¶ Sed nunqd episcopus similiter pote [sect. 3]rit dispesare in aliquo pdictoru impedi mentorum. Rn. q in interdicto ecclesie spali facto a suo iferiori pot et in ipedimento criminis qn cria solu impediut matrimoniu cotrahendu de quibus. s. Jmpedimentu. ix. princ. Sed in interdicto facto a superiori suo vel i crimini bus q ipediut et dirimut post cotractu de qbus. s. in. di. ix. impedimeto. §. j. et. v. Aut in alijs qbuscuq i pedimetis matrimonij ne conhat no pot eps dispesare nisi in casibus de quibus. s. dispesatio. §. v. Epm posse dispesare cotra canonem vel concilium. ¶ Quid de illo q audiuit perpetuu im [sect. 4]pedimentu fore inter se et vxorem suaz. Rn. sz Rod. q si audiuit a fide dignis tenet iqrere alias eet affectata ignoratia et si cocipiat pbabilem opi. ex dicto tali no solu. dz exigere debitu. sz crede re donec itelligat veritate diligeter inquirendo. Si vero inquirendo nihil in uenit. vel audiuit hoc no a fide dignis sic dz deponere conscietia nec peccaret mortaliter no credere quis audierit a fide digno vt puta a sacerdote vel com patre. et hmoi q no obligat cuicuq cre dere nisi probet sed sufficit inquirat et si aliud non inuenit non credat. ¶ Nunquid sacerdos teneatur reue[sect. 5]lare impedimentum. vide. s. Confessio iiij. §. x. [sect. 6]¶ Vtru vxor teneat sequi viru transferentem se ad aliam patria. Rn. q non si pbabiliter dubitat de morte sua vel q vellet ea z exponere ad scortum vel si vir vellet ire vagabundus cum tamen non esset quado cotraxit. Nam in istis casibus no tenetur eum sequi alias sic. ita nota. docto. in. c. de illis. de spon. et in. cap. j. de coniu. lepro. de quo dic. vt j. vxor. §. ix. # 4 Matrimonium. iiij. quo ad sepa rabilitatez. Vtru sit separabile mrimoniu postq se mel legitime est cotractu p vba de pnti et consumatu. Rn. q hoc pot intelligi dupliciter. Aut quo ad hoc vt alter pos sit alteri matrimonialiter copulari alte ro dimisso et sic nuq est separabile matrimoniu inter fideles contractu. et con summatu vt patet in. c. gaudemus. de diuor. nec papa posset in hoc dispensa re vt patet in. c. ex publico de couer. co iuga. secus in matrimonio cosummato inter fideles. de quo. s. Matrimoniu iij. impedimeto. x. aut q ad thorum et coha bitatione tantu et sic separari pot propter. v. primo ppter adulteriu vt puta q alter fornicatus est. xxxij. q. j. dixit dominus. de quo dic vt. s. debitu. §. vij. Secundo ppter vitium sodomiticum sm Hug. Lau. Jo. Cal. do. An. et Pa. i. c. ma ritus de adul. q nomine fornicatiois intelligit omnis illicitus coitus. xxxij. q. vij. non soluz. et. q. iiij. meretrices. qua uis Jnn. in. d. c. maritus et gl. in. c. oes. xxxij. q. vij. teneat conriu. sz primu videt verius q maior i hoc fit iiuria matrimo nio q in alia polutioe. et ide posset dici de quacuq alia polutione habita cum alia persona qualitercunq q pot separari secus in polutione qua quis hz per seipm solu sm Rod. et gl. i. d. c. oes. Ter tio si alter querit alteru trahere ad aliqd aliud peccatu mortale. sm gl. in. d. c. oes cationes. et Jnn. i. d. c. maritus et in. c. quesiuit de diuor. et Pa. in. d. c. qsiuit. Quod verum itellige si aliter compesci non pot. Quarto ppter heresim. et si anteq couertat intrauerit religionem. etia sine autoritate ecclesie non redibit ad eu si conuertat postea siue heresis fue rit notoria siue no sm Pau. in. c. illa de diuor. Si vero religionem non intrauit copellet redire ad eu si couertat ab he resi si sine autoritate ecclesie se ab eo se parauit quis alij aliter sentiat vt not. Pa. in. d. c. de illa. Ad ppositu eorum q in hoc. §. dicunt. scz an matrimoniu cosummatu possit dissolui ex dispesatioe pape no. Joa. de por. q non in ru. ff. solu. ma. et Bal. in. l. deo nobis. col. iij. versi. vlterius nota hic. C. de epi. et cle. et per Sali. aliquid i. l. ho die. C. de repu. et per Alex. in. l. si cuz do tem. §. si maritus in fine. ff. solu. ma. et in. l. si quis sit eo. ti. ¶ Sz nunqd similiter in predictis ca[sect. 1]sibus separatio poterit fieri sine iudicio ecclesie. Rn. q si delictu est notoriu potest propria autoritate dimittere eam no tame. lucrabit donationem propter nuptias vel dotem sm Jo. an. in. c. plerunq de do. post diuor. re. si no habet penes se. quia petere no poterit sz si ha bet penes se per exceptionem adulterij lucrabitur contra petente sm Pa. in. d. c. plerunq. Si vero delictum no est notorium si solu debet fieri autoritate ecclesie quo ad separatione cohabitationis aliter instate altero compelletur co habitare sed quo ad redditione debiti pot ppria autoritate denegare ex quo sibi costat delicto alterius. Faciut not. in. d. c. plerunq et in. d. c. gaudemus. ¶ Quomodo dicetur notoriuz vide. s. [sect. 2]adulterium. §. viij. ¶ Vtru sepati pp spuale fornicationez [sect. 3]sint absoluti a debito redde do sicut separati pp fornicatione carnale. Rn. q sic sz Host. et Pa. i. c. qsiuit de diuor. Qd itellige q ad eu q e inoces. sz q ad eu q culpabilis e qtucuq snia diuortij sit la ta siue ppter fornicationez spuale siue carnale si innoces petit eum sibi recociliari dz et ipe tenet sibi reddere debitu q q fauore meo itroductu est no debet retorqueri in danu meu. l. qd fauore. C. de legi. nisi intrasset religione vel susce pisset sacros ordines quia no potest re petere nec alter teneret reddere. hoc se quit Ber. i. c. ex literis tuis de diuor. et Hosti. ibidem. ¶ Quinto separatur propter sanctimo [sect. 4]niam. pro cuius declaratione plura sunt querenda. ¶ Vtrum ambo coniuges possint vouere co [sect. 5]tinetia. Rn. q sic de coi consensu de q dic vt. s. mrimoniu. iij. ipedimento. v. §. v. [sect. 6]¶ Vtru alter solu possit vouere castitate siue cosensu alterius. Rn. q sic in suu preiudiciu sed no alterius vnde post vo tu exigere non poterit sine pcto mortali. sed bene reddere tenetur. et etiam exi gere quando redderet se nimis onerosum alteri non petendo. facit. c. quidaz intrauit et ibi q not. de conuer. coniu. ¶ Quid si alter consensit vt alter voueret [sect. 7]statu no mutato. Rn. q consenties nihilo minus poterit exigere sm Jnn. et sequit Pa. in. c. j. de conuer. coiu. si ipe cosenties no vouit et ille q vouit tenet reddere. sed nullo modo exigere etiaz si non exi gendo esset onerosus alteri q coceden do licentiam in hoc sibi preiudicauit. ¶ Sz nunqd poterut mutare statu pu ta effici religiosi vniuersaliter ordinari. Rn. vt colligo ex Pa. i. d. c. j. Aut hoc pcedit ex coi consensu. Et tuc si alter vult effici eps reqrit q vxor prius sit pfessa i aliq monasterio etia si non sit supecta de incontinentia vt in. c. sane de conuer. coniu. est. n. spale hoc. Si vero non vult effici episcopus sed subdiaconus diaconus vel psbyter aut religione itrare tuc pot de cosensu alterius partis. quis altera pars no voueat continetia. Facit. ca. significauit et q ibi no. de conuer. coniug. lz non debeat quis ordinari ad sacros or dines vl recipi ad religionem nisivxor faciat votum similiter castitatis vt in c. cu scis de couer coiug. ¶ Sed pone q cu cosensu alterius vir sit [sect. 9]factus religiosus vl sacerdos nuquid il le q consensu dedit poterit aliu repetere. Rn. q i hoc sut opi. Abb. i. d. c. j. Jnn. in d. c. qda tenet. q si est iuuenis poterit et ad eius petitione dz ingressus vl ordina tus reuocari. Cal. tz q no poterit ipz re petere. sed bn iplorare offm iudicis et iu dex ex officio ne adulteriu conmittat p re manete in seculo educet adulterum d mo nasterio vl ordine et coget reddere debitu. Alij volut. et hoc magis mihi plz. q si ille q dedit licentia est iuris conscius q no poterit repetere nec ex offo ei re stituere q dado licetia talit mutandi statu vrvouisse castitate salte duratevi ta alterius q q vult vnu vrvelle et ome illud p qd puenit ad illud. ca. prudentia de offi. delega. Facit. c. vidua de re gula. Sed ingressus alterius no debet fieri nisi alter voueat cotinentia. vt in c. cu sis de couer. coiug. ergo dando licentia vr vouere. Si vo istud ius igno rauit sic restituet ei salte ex offo hoc tz gl. i. c. q vxore suam. xxxiij. q. v. et i. ca. seriatim. xxxij. di. et sm eam cocor. opi. ¶ Quer o nuqd iste restitutus. post mor[sect. 10]te vxoris vl alterius pris teneat redire ad monasteriu. Rn. q sic q e vere religiosus ex q vxor cosensit facit. c. ex parte el. j. de conuer. coniu. et q ibi no. Bal. ide dic de ordinato ad sacros ordines q te net viuere caste et clericaliter. ¶ Quid si quis intrat religione vl acci [sect. 11]pit ordines sacros vxore cotradicente: vlignorater. Rn. q vxor poterit eu reuo care. d. c. quida et ipe tenet sibi debituz reddere sed no poterit exigere nisi qua do no exigendo efficeretur nimis onerosus alteri parti. vt dictum est. s. ¶ Pone q vxor sciuit. et no contradixit [sect. 12]nec lniaz dedit sed dissimulauit nuqd reuocare poterit. Rn. q sic. vt no. i. c. cosuluit de couer. coniuga. Jde dic si cosensit ex timore iusto. vt i. c. accedes eo. ti. Jde dic si p dolu cosensit. c. venies. e. ti. ¶ Pone q vir vxore cotradicete vl dis [sect. 13]simulante intrauit vel ordinatus est in sacris et eu vxor no repetijt in vita sua lz potuisset poterit ne talis post morte vxoris exire et alia accipere vxore. Rn. sm Cald. et sequitur Pau. in. d. c. j. non q causa cessante que inualidabat eius igressuz cessat et sequella. et sic tene qq Jnnocen. in. di. ca. quidam multum va riauerit. ¶ Sed nuqd si talis reuocetur ab vxo[sect. 14]re ipa mortua tenebitur redire ad monasteriu vel viuere clericaliter in casti tate. Rn. q quo ad aliu qui sacros ordines recipit no est dubiu q teneturvi uere i castitate et si cotraheret de facto cum alia no teneret matrimonium: vt in ca. vnico de voto li. vj. sed de illo qui solu religionem professus fuit est opi. diuersa inter doc. Sed ego credo q no tenetur redire. quia obligatio semel ex tincta no reuiuiscit. l. qui res. §. aream ff. de sol. Sed solu caste viuere q eam qtum in se fuit potuit valide promitte re. et sm hac distinctionem potes concordare doc. in. d. c. quidam. Et ita limi ta et intellige. d. c. quidam. ¶ Quid si talis non solum no vult re[sect. 15]dire ad religione sed de facto mortua pma vxore cotraxit cu alia. Rn. q licet d. An. in. d. c. quida teneat tutius ee di cedu q no teneat mtimoniu tame mihivr q sit tutius tenere q teneat si fuit reuocatus ab alia vxore. Ratio quiavt matrimoniu no teneat opz votu sit solennizatum per professionem tacitam vel expressam vni de religionibus approbatis vt in di. c. vnico sed iste non fuit pfessus: q votu fuit nullu quo ad ius positiuum q paria sunt non pfite ri et inualide pfiteri ar. c. ij. de transla. pre. Jtem vr tex. p hoc in di. c. quidaz. vbi no compellitur redire ad monasteriu. Sicut facit in. c. ex parte el. j. eo. ti. ¶ Sed pone q no reuocatur ille q in[sect. 16]trauit cotradicente vl ignorante vl dis simulate altera parte nuquid post mor te poterit exire. Rn. Cal. vt no. Pa. i. di. c. j. q no quasi p morte validetur mona catus. Jnn. variat. Sz tu dic q nisi vxor cosenserit expresse si statim egreditur et cotrahit tenebit matrimoniu lz peccet mortaliter. secus si vxor postea i vita sua cosensisset. q sic tenet professio. ¶ Vtru sponsa violeter cognita a viro [sect. 17]possit intrare religione ipo inuito. Rn. Pau. in. c. veru d couer. coiug. sequitur opi. Ber. Brix. q tenet q pot. q novide tur coicasse corpus suu ex q inuite fuit cognita facit. c. ille aut. xxxij. q. v. Posset dici esse veru hoc vbi illa no fuit i culpa tardationis ingressus vbi aute fuit in culpa nimis tardado ingressum sic no posset itrare q ille exegit q sibi debebat et sic est extra culpa. Et sm hanc di stin. cocordari pnt opinioes quas reci tat. Jo. an. in regula q contra de reg. iur. li. vj. in mercurialibus. Et sz hoc et opor tet dare vna limitatione ad. c. ex publi co de couer. coniug. Vtvidelicet intelliga tur quos deus coiunxit. s. p carnale. copulam volu tarie habita vel ex debito extorta et est singularis. Attame. Ego hoc nulli consulere. sz potius iudicarem matrimoniu cosummatu ita q alter alteri mrimonialiter coiungi non possit alte ro viuete cui sic carnaliter fuit copula tus Mo. et Rodo. tenet q si sponsa erat de futuro q poterit et placet quia e verum nec habet dubium. ¶ Vtru matrimoniu no consummatu in [sect. 18]ter deles legitime conctu sitdissolubile Rn. q autfuit cotractu etate idebita. s. j. annos puberatis. et sic cu puenerit ad ctate dbita si alter eorum vult dissoluit vt i. c. de illis el. j. d despo. ip. et ide dic si so lu alter erat in etate debita q cu puene rit ad etate poterit dissoluere. Veru e q hoc debet fieri autoritate ecclie. vt not. gl. i. di. c. de illis. Aut fuit conctu i debita etate. et tuc si alter vult solu promoueri ad sacros ordines no pot nec dissoluitur matrimoniu. vt comuniter tenet in d. c. j. Aut vult itrare religione. et sic pot et dissoluitur matrimoniu stati p pfes sione facta ita q alter qui remansit in seculo libere pot cotrahere cu altero: sz ante professione no. vt i. c. veru et in ca. ex parte el. ij. de couer. coiuga. et itellige p professionem tacita vel expressam fa cta et vni de religionibus approbatis ali ter no dissoluitur. vt in. d. c. vnico. Ex q infert Pa. i. d. c. ex parte el. secudo q lz sponsus efficiatur mantellatus vel de iij. ordine no soluitur matrimoniu: q lz sit modus approbatus no tn religio. Similiter no dissoluitur p ingressuz so lu religionis approbate nisi vt dixi tacitevel expresse profiteatur. Vnde si qs intrare vellet et no profiteri non posset altero inuito. Aduerte tame quod sunt quedam mulieres de tertio ordine san cti Francisci que viuunt collegialiter et profitentur tria vota religionis ex con cessione apostolica. Et ideo talis professio bene dissolueret matrimonium non consummatu sicut declarauit Six tus papa quartus siue ante sit contractum siue post dictaz professionem con traheret. ¶ Et q sepe a doc. et i sacra scriptura fit [sect. 19]metio de coiunctis p propria nomina vt ipsa quisq intelligat sub breui cope dio inferius clare demostrabo. Nurus dicitur vxor filij pri. et matri viri sui. Ge ner dicitur vir filie patri et matrivxoris sue. Socer dicitur predictus pat et socrus pdicta mater dictis nurui et genero. No uerca dicitur secuda vxor filijs ex alio matrimonio viri vitricus dicitur secudus vir filijs ex alio matrimonio vxoris. Priuigni et priuigne dicutur predi cti filij et filie alteri copulato. Patruus et amita sut frater et soror patris auucu lus et matertera sunt frater et soror matris et istis si addit magnus sut frater vel soror. Aui vel auie patrueles sut filij duoru fratru qui habet etia patruu et amitam. Consobrini sunt filij duarum sororum inter se qni habent etiaz auuculum et matertera amitini et amitine sunt filij fratris et sororis inter se. Medicus tripliciter potest esse in culpa de morte infirmi. Prio ante factu. s. qn intromittit se de eo q ignorat. vel ad ipz no spectat vel no sufficit ad agendu solus. Secundo in facto. q licet peritus no tn sequitur traditioes artis. sed fantasia sui capitis vel experimenta noua intellige nisi experimeta noua vel sua fantasia sit ra tionabilis quia liceret. Tertio post factum qn est negligens circa custodiam infirmi: ita not. Bar. Jnn. et Hosti. in. c. tua de homici. De cotetis i hoc. §. et an. medicoru appellatoe veniat i catatores. bar. cep. i ru. de v. sig. xx. col. et bar. in. l. j. §. medi cos. ff. de var. et extraor. cog. tz q no. nec etia herbularij detarij aut castratores. Sz bal. in. l. j. in prin. ibi q dote vel auricula. C. mada. tenet contrariu q. s. dicut medici auricularij et detarij q medent detibus et auribus et an medicus teneat curare paupere infirmu suis sumptibus et postea petere mercede no. bar. in. l. ar chiatri. C. de profes. et medi. li. x. ¶ Vtrum euetus mortalitatis debeat [sect. 1]medico imputari. rn. qd no si diligetia qua debuit et potuit exhibuit. ff. de of. ps. illicitas. C. sicuti vide §. homicidiu ij. §. xviij. et aduerte qd medicus tenet in foro aie no solu quado volutarie ledit puta prologado infirmitate et hmoi. sz etia quado ex ignoratia vel imperitia vel no sequens traditioes artis alique lesit vt no. Pe. i aut. sz hodie. C. d iudi. na imperitia medici culpe annumeratur. l. si quis fundu. §. celsus. ff. loca. l. iperitia. ff. de re. iur. et in gl. j. q. iiij. no est iputada. Limitat. hoc pa. in. ca. ad aures de eta. et quali. veru qn assumpsit of ficiu volutarie. Secus si ex necessitate qn ex ignoratia et imperitia ledit. Vt puta vtitur aliquibus exptis als. et bonafide. q sibi imputet qui tale elegit. exquo di cebat se imperitum. ¶ Quid si dubitat medicina nociuaz. [sect. 2]Rn. qd nullo mo dz dare sz tutiore par te eligere. de presum. c. illd de homi. ca. petito. q securius est homine relinque re i manu dei q medicinas dare de qbus dubitat sm Jnn. i. c. tua nos. de homi. et ibi pa. et intellige eu in dubio qn no hz aliquid ex q probabilius extimet profecturam q nociua. Secus si habe ret aliqn probabilitatem potius devti litate q de nocumento: q si posset dare adhibita debita diligentia et studio q sic non pprie est in dubio. sed in opi nio. vel titubatione. ¶ Vtru sit in culpa medicus qn medi [sect. 3]cina sz arte dedit. sz ex defectu specieruvel admistratioe alia sit nociua. Rn. qd no si debita diligentiam adhibuit. c. aplice de cle. exco. mi. sm Jnn. et ho. ¶ Vtruz Cirurgicus terscides aliquez [sect. 4]qui pro pter incosuetam dispositionem venaru. vel quia propter insolidum timore vel tremorem qui venit sup eum mortuus est sit in culpa. Rn. qd no si de bita diligetiam adhibuit et erat peritus ar. c. ex literis de fri. et male. Et hoc veru si n dubitabat d hoc. q si dubitabat debuit omittere vt no. Jnno. et Host. ne cle. vel mo. c. sentetia. et. d. c. tua nos. ¶ Vtru medicus teneatur gratis cura [sect. 5]re. Rn. q sic si est pauper infirmus sm gl. lxxxiij. di. §. j. Si vero diues est no te netur cuz nemo cogat de suo facere bn ficiu. x. q. ij. precarie et licite mercedem suam. xiiij. q. v. c. non sane. Additio Si tamen esset salariatus de publico tenetur gratis seruire ita paruis sicut magis ifirmis sed a sanis bene posset petere salariuz vt. d. l. Archiatri. C. de profe. et me. ¶ Sed quid si infirmus sit diues tn ex [sect. 6]auaritia no vult soluere medico debet ne medicus eu mori permittere. Rn. qd no. sed dz ei medicinas et alia necessaria facere suis expesis quas postea repetere poterit cu sanus effectus fuerit q vtiliter gessit negociu eius. ff. de neg. ge. l. poponius. et si moriat repetet ab he redibus. q sufficit si vtiliter cepit gerere lz euetus non sit secutus. l. sed an vltro ff. de neg. gest. nec pot ei obijci qn causa pietatis hoc fecerit nisi sit ei propin quus. vt. l. alimeta. C. de neg. gest. quia tunc oportet protestetur q gratis no intedit hoc facere alias no repeteret. d. l. alimenta no. hec gl. in. d. §. j. ¶ Vtru peccet mortaliter medicus con[sect. 7]suledo aliquid contra animam pro falute corporali. Rn. q sic et ne hoc faciat phibetur et sub pena excomunicatiois in. c. cu infirmitas. de peniten. et remis. ¶ Vtrum similiter peccet mortaliter si [sect. 8]no admonet infirmum vt cofiteat. Rn. qd sic q facit contra preceptum vt i. d. c. cu infirmitas nec potest dici abrogatum per cotrariam consuetudinem. q no consuetudo sed corruptela est et con tra bonos mores. et ideo no valet scdm Hostien. in. d. c. cu infirmitas. Excusaretur tame medicus in casu repentino qui indiget celeri remedio qui no ante ipsuz infirmu inducerent ad confessio ne. Et aduerie quia non sufficit admonere. sed debet inducere cu effectu vt i d. c. no. Nihilominus si infirmus nollet confiteri no credo ppter hoc quod medicus debeat desistere a medicamine quia intelligenduz est moneas et indu cas effectualiter qtu est ex parte medi ci. sicut et i. c. fi. de eo qui cog. co. vxoris sue. Facit. l. stipulatio illa. ff. dver. obli. non ex parte infirmi quia si dimitteret eum forte moreretur desperatus qui sa natus poterit. postea conuerti. et sic pre ceptum ecclesie videretur contra preceptum dei de caritate proximi q nullo modo credendu est. Facit tex. cu gl. pro hoc. lxxxiij. di. in princi. ¶ Sed nuquid ad hoc tenet medicus in [sect. 9]oi infirmitate. Rn. q non saluo meliori iudicio sz solu in infirmitate periculosa sm se. Ro q sicut infirmus non tene tur confiteri. de necessitate precepti in omni infirmitate. sed solum quado est periculosa. sic nec medicus tenetur eu inducere lz sit optimum q medici inducat in omni infirmitate. et dico periculosam. i. q posset pbabiliter inducere periculu mortis. secus quado est claru quod non est periculosa ¶ Vtru infirmus teneat obedire medi [sect. 10]co. Rn. Jnn. et Host. in. di. c. tua q no de prece pto si tame ifirmus accipit aliquid vel facit ex certa scietia. vl ex affectata vl iprobabili ignoratia: propter q notabile malu incurrit peccat mortaliter. ar. c. si no licet. xxij. q. v. ide dic de seruie tibus qui ei aliquid administrant tale secus si non esset notabiliter lesiuu quis aliqualiter modicum tn q aliqn si tis magis cruciat q febris et inter duo mala minus eligedu est. xiij. dist. duo. Et si ex tali administratione mors sequeretur vel mutilatio membri. essent seruientes irregulares. secus si ex leui ignorantia vel culpa hoc fecerunt. ¶ Vtru ars medicine sit prohibita cle[sect. 11]ricis et religiosis. Rn. clericis in sacris religiosis et clericis in minoribus bene ficiatis non licet vti nisi gratis et vbi periculum no imminet. ne cle. vel mo. c. multa. cirurgiavero q idiget incisioe vel adustione cum sanguinis effusioe secudu Ber. in. c. ad audientia de fals. oio exercere non possunt q simpliciter est eis interdicta. c. sententiam. c. super specula. ne cle. vl mo. de homi. tua nos de posthu. c. j. ¶ Vtru medicus teneat nuciare mor[sect. 12]te infirmo qua prenoscit cito ventura. Rn. Joa. de neapoli. in quol. xj. distinguit q aut pbabiliter credit q talis p nuciatio erit multu vtilis anime infirmi vt puta q cofitebitur cu sit in peccato mortali et ordinabit testametu ex quo euitabutur multe lites et sic tenet per se vel per aliuz ei manifestare aliter peccaret mortaliter quia danificat proximum indirecte cum non impedit danum eius cuz potest. Jdem dic si est in dubio an sit vtilis vel no. Qd si pro babiliter credit q talis annuciatio no erit vtilis infirmo. puta quia ia ordina uit facta sua sed forte erit potius dam nosa corpori tuc no tenetur ei dicere de necessitate precepti. licet sit melius dice re: q melius se disponet et bonu aie semp est proponendum bono corporis. ¶ Vtru medicus possit promoueri. Rn. si [sect. 13]peritus erat et nihil omisit de cotingeti bus sm pbabilitate sue coscientie pot pmoueri. alias non de eta. et quali. c. ad aures. ff. de vari. et extraor. cog. l. et si me dicus concor. Jnno. et Hosti. ¶ Vtru medicus q couenit p. x. ducatis [sect. 14]cu titio liberare eu de aliq infirmitate. puta quartana et hmoi et liberat eu. sed j. modicu tps titius reincidit in eande infirmitate teneat iterum p illis. x. eu liberare. Rn. vr q sic q no extinxit in firmitate sz cessare fecit angustia ipsius. Jte q no videt curasse cu vitiose curauit. Jte q verba cu effectu sunt accipie da q io debet intelligi cu curaret perfecte. in cotrariu videt q no teneat q de psenti infirmitate tatu videt cogitatu. et io soluto eo qd debet sublata est obligatio in perpetuu. q in infinitu no dz obligari. na infinitas euitatur. ff. loc. l. maritus in gl. Sed tu dic q aut redijt ex culpa ifirmi. et sic no tenet. l. q qs ex cul pa. ff. de re. iuris. Si no ex culpa ifirmi. tuc aut statim redit. et sic tenet q no vi det eu liberasse aut ex internallo. et sic non tenetur vt. ff. de reg. iu. l. quicquid. Membrum pprie quid sit vide. s. [sect. 1]Homicidiu. v. §. vj. Et io in statutis ita accipit. nisi aliud appareat de mete statuetis. vt no. Barto. in. l. ij. ff. de pub. iudi. Ad ppositu eoru q in hoc. §. dicunt et qdveniat appellatio an mebri an ma nus. Bar. Ang. Jmo. et doc. q sic in. l. ij. ff. d pub. iudi. tex. i aut. vt nulli iudi. §. q vo ea. ver. si vo. sz no digitus. Bar. i. l. no sunt liberi. ff. de sta. ho. Jte mebrum genitale Bal. in. l. data opa. col. xv. ver. ite genitalia. C. qui acc. no pos. Jtem la bia Augu. in. d. l. ij. et ibi Alex. Jte mam milla mulieris no hois: at illa habetur officiu lactadi. Bal. i. d. l. data opa. col. xv. ver. mamille. Jte caput. Ang. i. d §. q vo ea. col. ix. et doc. i. d. l. ij. de pub. iudi. et Bal. vbi. s. ver. item in eo. Mendacium sm Ang. e falsa vo[sect. 1]cis significatio cu in tentione fallendi. xxij. q. ij. §. ille ergo. ¶ Que differentia est inter mendaciuz et falsum. Rn. q mentiri est contra men tem ire. Vnde ille qui. d. quod putat aliud siue illud sit verum siue falsum mentit. c. is aut. ij. q. ij. falsum vero pot qs dicere sine medacio. cu scz credit verum q tamen non est et si debitam adhibuit diligentiam non peccat: q si no peccat venialiter. vt in. c. homines. xxij. q. ij. nisi in calu in quo teneretur debita diligetia adhibere. puta in actu testificandi vbi imminet notabile damnu pximo vel in iudicio q sic esset mor tale vel cu vult iurare. xxij. q. ij. c. aiaduertendum. ¶ Quot sunt gna medatioru. Rn. secun dum Ang. in. c. j. xxiij. q. ij. qd sunt octo. ¶ Primum in doctrina religiois christiane. et secunduz Alex. in. ij. ij. religio. hic accipitur nedum p eo quod non re ligat ad ea que sunt fidei. sed etiam put religat ad bonos mores. quia in his duobus consistit religionis christiane summa. ¶ Secundum est vt aliquem ledat iniuste in corporalibus cum nullius vtilitate sicut falsus testis in causa criminali. ¶ Tertiuz est q alicui no cet. sed tamen alteri prodest vt testimonium in causa pecuniaria. ¶ Quartuz est q fit sola mentiendi vel fallendi libidine vt cum delectaretur in astuta mendaciorum compositione si habens respectum nec ad nocendum nec ad ad iuuandum alicui. sed solum. quia placet sibi. Quintum est q fit placendi cupiditate vt mendacium adulationis. Sextum est q nulli nocet et alicui prodest. idest ne pecunia sibi auferatur. in debite vel iniuste ledatur. Septimuest q similiter alicui est vtile ad corpus. scilicet vt morte euadat. Octauum est q similiter prodest alteri. vt virginitatez seruet. Sed secundum Ale. vbi. s. et. S. Bonauen. iij. distin. xxxviij. et Ricar. ibi dem. mendacium habet pro suo forma li completiuo intentionem fallendi. e ideo secundum intentionem mentient tis diuersum erit mendaciuz in specieSi enim intendit solum pdesse sic eri. mendacium officiosuz. Si delectare sit est ociosum. Si ledere sic est pernitioc sum. Pernitiosum continet tres primas differentias quia aut in spiritualibus et sic est primum. aut in corporalibus. et sic est sm. Aut in temporalibus. et sic est tertium. Officiosum continet tres vltimas species. s. si in temporalibus sic est sextum. Si in corporalibus sic est septimum si in spiritualibus sic est octauum. Ociosum continet quartam et quintam speciem quia aut vult delectare seipsum. et sic est quartuz aut alterum. et sic est quintum. Primu istorum est grauius et vltimum leuius. ¶ Vtrum omne mendatiu sit peccatu. [sect. 3]Rn. q sic. c. sup eo de vsur. cum similibus et etiam mortale peccatum est scdm. S. Bon. Alex. et Ricar. vbi. s. Primo ratioe sue speciei. siue per se et sic tatu tres pri me species sunt peccatu mortale. vnde quicunq mentit contra veritatez diui nam eam mendatio occultando vel cor rumpedo peccat mortaliter. Similiter circa ea quorum cognitio ptinet ad ho minis bonum puta ad pfectione scientie et informationem morum erit morta le: quia contra charitate dei et promixi. Secus si esset circa aliquid quod non refert ad salutem. vtru sic vel sic cognosca tur q esset veniale. Jde dic q est morta le quando est in nocumentuz corporis proximi vel rerum de aliquo alicuius im portatie etiam si alteri prodesset. secus si in danum alicuius rei minime quia no esset cotra charitatem. et io veniale. Secundo est peccatum mortale per accides. Et hoc dupliciter. Primo ratioe intetiois. puta quia ita afficitur q non curaret offendere deum vel proximum notabiliter. q preponit mendatiu charitati dei et pximi multo magis si inte dit dicedo mendatium iniuriare deum vel ledere notabiliter proximum etiaz si no ledat peccat mortaliter. Scdo ratioc scandali. vt cum quis dices medatiu pbabiliter scandalum sequi aduer tit tame no curat. sed dicit medatiu et peccat mortaliter. Et in hoc concordat co muniter Theo. i. iij. di. xxxviij. Additur et tertium. ex quo fit mortale. s. cu dicit i iudicio. Vnde scdm duradu omne men datium pter iocosum qd i iudicio dicit de his que ad iudiciu pertinet est mor tale quia subuertit veritate iudicij qd cedit in pernitiem vniuersitatis: et pla cet quado dicit de eo de quo tenet dice re veritate alias no. et quado fit. habes s. Confessio delicti. et supra furtum. §. xxvij. j. testis. §. xxvj. Additur et quartuz ex quo efficitur mortale scdm Hos. s. ratioe contemptus. s. cu quis p nihilo ha bet dicere me datie iocosa sicut vera: sicut faciut ioculatores et similes. ar. xxv. distin. §. alias ea demum. Qd limito ve ru quando etiam si esset mortale nollet abstinere aliter non. et sic incidit cu pri mo. Additur et quintu sm alios. s. ratio ne perfectiois sed istis no assentio nisi vel qn perfectio est talis q obligauit se voto vel iurameto in nullo casu menti ri vel ratioe scadali vt dictum est. et ita communiter tenent doc. facit q. s. dixi. Circunstantia. §. iiij. Jn alijs aute casi bus communiter est veniale peccatu ni si coscia eis dic taret q esset mortale. q si esset eis si contra tale dictame diceret mendatium peccatum mortale. ¶ Vtruz predicator vel doctor semper [sect. 4]peccet mortalr mentiendo. Rn. pau. in iij. di. xxxviij. q no nisi scandalu vel cotemptus doctrine sit annexus. quia si hac sciens mentit peccat mortaliter. Similiter si diceret cotra id quod est faciedu ex necessitate. secus si ex cosilio nisi ratio ne scadali vt dixi. ¶ Vtru liceat pro alterius vita conser[sect. 5]uada mentiri. Rn. q non. d. c. super eo. Et qualitercuq dicat mendatium sem per est peccatum saltem veniale. xxij. q. ij. p totu. Quida excipiut iocosuz q pro prie no vr medatiu q vt dr in. c. ne qs. xx. q. ij. no fallit q nouit ille cui dr ioca di causa fuisse dictum. ¶ Vtrum solum fit medatiu in verbo. [sect. 6]Rn. q no sed etia in simulatis operibus. xxij. q. v. caue. Et ideo quod dixi de medatio idem dic de omni simulatione qua quis facit vt proximu decipiat sm sanctu Tho. secus de simulatione q fit ppter bonu de quo dic vt. j. simulatio. Mensa episcoporum no debet spledere auro vel argeto. xlj. di. eps vtilem suppellectilem. ¶ Quid debet esse et abesse in mesa cle [sect. 1]ricorum et religiosorum habes. s. clericus xj. per totum. Mensuras Vide supra falsarius. §. xj. Mercatio Vide. j. negociatio. Meretrix que dicat. Rn. q illa que multorum libidini patet. xxxiiij. di. vidua Alibi dicitur quod me retrix est cuius turpitudo venalis est xxxij. q. iij. meretrices et requiritur q. x. homines admiscerit sm glo. in. d. c. vidua alle. c. latores. de cle. excom. mi. ¶ Vtrum sit prohibitum commisceri cu [sect. 1]eis. Rn. sic de iure diuino et peccat mortaliter. d. c. meretrices. ¶ Vtrum accipies meretricem in vxore [sect. 2]mereat. Rn. q sic si facit vt eam a malo retrahat. xxxij. q. j. no est culpadus. secus si alio malo fine. ¶ Vtrrum teneatur restituere quod ac[sect. 3]quirit. ex tali questu. Rn. q non sm Jnnocen. in. c. quia pleriq. de immuni. ec. et communiter docto. sed bene de bono consilio. nisi accepisset de his qui alienare no possunt. Et qui sint vide. s. donatio. vel etiam per fraudem. quia sic te neretur. Meritum proprie dicitur actio que fit vt ei qui agit sit iustu aliquid dari. De notatis in hoc. §. et q merita cosideratur arbitrio boni viri. l. sideicommissa §. qq. ver. proinde. et ibi bal. ff. de leg. iij. et bal. in. l. voluntatis. col. ij. C. de fideicommis. ¶ Quotuplex est meritum. Rn. secuduz [sect. 1]sanctum Bon. in. iij. dist. iiij. ar. ij. q. ij. q triplex. Primum dicitur congrui. et istud est quado quis ex actione no habet debitum recipiedi. sed tame illi cui fit decet dare. sicut cum homo atterit de peccato licet no mereatur gratia tamen co uenit deo vt facienti. quod se est ex sua bonitate det. Secudum est meritum di gni. et istud est cuz aliquis iustus rogat pro aliqua persona que est in peccato di gnum quippe est q iustus exaudiatur. Tertium est merituz condigni. et istud est quando agens habet debitu recipie di. et ideo cuz prima ratio dadi sit amor impossibile est q aliqd possit sibi facere debitu qui amicitia caret. propterea existentes extra charitatem no possunt mereri de condigno. ¶ Vtrum aliquis possit mereri et deme [sect. 2]reri in eodem actu. Rn. q no quis actus aliquis sm genus nature possit esse meritorius et in genere moris demeritorius vt patet. xij. q. ij. si qlibet. vbi Grego. loquens de mendatio obstetricum. d. Na benignitatis earum merces que eis in eterna potuit vita retribui premissa cul pa mendatij in terrena est recompensatione declinata. ¶ Quomodo autem intetio sufficiat ad [sect. 3]meritum vel opera. vide. s. Jntentio. Metus est instatis vel futuri pericu li metis trepidatio. ff. quod me. causa. l. j. ¶ Quottuplex est metus. Rn. quod du[sect. 1]plex scilicet leuis: ex quo timetur leue malum vel minas multas quas minas implere non habet possibilitatem. Est secundo metus probabilis: siue grauis qui dicitur iustus metus et iste est ille qui potest cadere in constantem virum vel mulierem vt cum quis potens infer re minatur mortem aut grauem crucia tum corporis. vt in capi. cum dilectus. extra eodem titu. Aut seruitutem. seu status subuersionem. puta quia scindet instrumenta vel priuilegia libertatis. vel detinebit in carcerez. aut stupra tionem. vt. ff. eodem titu. l. isti quidem. Jnsti. eodem titu. §. j. ij. et. iij. Et intellige quando predicta vel aliquod predictorum minatur ne dum in persona ppria. sed etiam in persona liberoru. aut vxoris aut similium personarum. vt. d. l. isti in fi. ¶ Vtrum metus iustus causetur ex im[sect. 2]perio vel supplicatioe regis vel domini. Rn. Pa. in. c. vlt. qui cle. vel vo. q no nisi sit consuetus tyranice tractare non obtemperantes suis precibus quia tuc bene causat. vt tenet Jo. an. in. d. c. vlti. Bar. in tractatu de tyrano. Facit quod idem Barto. not. in. l. ad inuidiam. C. q me. causa. vbi dicit sola reueretia ma riti non causat iustum metum in vxore nisi precesserint mine vel verbera. Et idem voluit Jnno. in. c. causam matrimonij. de of. dele. ¶ Vtrum metus perdendi bona tempo [sect. 3]ralia vel grauem iacturam in eis. puta maiorem partem sit iustus. Rn. Pa. i. c. Abbas extra eod. ti. q sic non potest su stentari sine illis bonis que quis timet perdere quia alibi dicitur qd spiritualia non possunt diu esse sine temporalibus. j. q. iij. si quis obiecerit et glos. in. l. aduocati. C. de aduo. di. iudi. no. pecuniam vitam hominis. facit pro ista opi. c. presbyteros. l. dist. et. l. pe. C. eo. titu. et di. c. abbas. ¶ Vtrum metus excommunicationis [sect. 4]sit iustus. Rn. glo. in. c. olim inter. de re. spo. q sic sed Joan. an. in. c. cum dilectus de his que vi me. distinguit quod aut iuste comminatur et non excusat q culpa sua incidit in metum. l. similiter. ff. eodem titu. Aut iniuste comminatur. et sic est iustus cum grauis sit pena inter homines conuersari et carere hominuz commertio. l. hi qui sanctam. C. de aposta. capi. sacro. de senten. excommu. Et hanc distin. approbant domini de ro. decisio. xl. ¶ Vtrum timor infamie sit iustus. Rn. [sect. 5]glo. in. l. nec timore. ff. eod. titu. q timor infamie facti non causat vt puta quia aliquis dicit q malum dicet de eo sed metus infamie iuris talis qui habet iu ris effectum iustus est vt in. l. isti. §. fi. ff. e. vbi patet q deprehesus in aliquo delicto quicquid facit ne prodatur ex iusto metu. facit quia proditus potest pati mortem vel cruciatum et huiusmodi. Et hec omnia intellige q causant iustu timorem quando quis non habet facile remedium prouidendi quia si posset prouidere sibi puta adeundo superiore vel alio modo non prouideret. no esset iustus metus sed sibi imputaretur. ar. cap. fi. de ele. et. l. quibus diebus. in prin cip. ff. de conditio. et demon. et. l. qui potest facere. ff. de regu. iur. et capi. pastora lis. §. preterea. de offic. ordi. quod limita. vt. j. §. x. ¶ Vtrum metus iustus excuset a pecca [sect. 6]to. Rn. q no a toto. sed solum a tanto no tame etiam a tanto q illud est de gene re peccati mortalis q fiat veniale. cap. sacris. extra. eo. tit. c. ij. de homi. ij. q. j. in primis quia debet potius quilibet mala tollerare q malo cosentire decernat. xxxij. q. v. ita ne. Limita tame predicta ad ea que sunt iuris diuim. Secus in his que sunt peccata mortalia ex dispositio ne iuris positiui. q sic excusaret a mortali. vt pz. s. inobedietia. in principio. ¶ Vtrum contractus factus ex metu iu [sect. 7]sto sit nullus. Rn. vt colligo ex pau. i. c. cum locum. de spon. et. d. c. olim inter. q aut contractus requirit liberum cosensum aut non. Si sic tunc contractus est ipso iure nullus. Ratio q licet coacta voluntas sit voluntas. xv. q. j. merito tame non est voluntas libera et sic deficit qua litas libertatis que est de substantia co tractus. et ideo nullus. Jn alijs aut vbi no requiritur liber cosensus no est nullus ipso iure. quia vt dixi coacta voluntas pur voluntas est vt plene legitur et not. in. l. si mulier. §. fi. ff. eo. titu. sed veniunt acta rescindeda actione q metus causa. vel officio iudicis. ¶ Que sunt in qbus requirit liber con[sect. 8]sensus. Rn. qprimo oia q sut meritoria vt penitetia. cofessio eleemosyna. et huiusmodi. q si fiat ex tali metu excludunt meritum et perinde est ac si no foret facta Excipiutur illa in quibus imprimit caracter. Vt baptismus et huiusmodi q virtute caracteris adueniete libera voluntate conualescunt. sed no alia vt in c. de iude. xlv. di. propterea. Chryso. sup Matth. xxij. Qui solo timore seruit deo penam quidem euadet sed premiuz no acquiret quia non vult deus vt timeat vt dominus sed vt amet vt pius pater. facit lex. aug. de pe. di. vij. nullus in fi. quem sero penitet inquit non solum oportet deum timere iudicem. sed iustu dilige re no tantum penam timeat sed anxie tur pro gloria. hec ille. Secundo matri monium facit. c. notificasti. xxxiij. q. v. et c. veniens. el. ij. de spon. et. d. c. cum locu. Tertio dotis pmissio vel solutio in. l. si mulier. §. si dos. ff. e. ti. quia si principa le non tz nec accessorium de re. iu. li. vj. Quarto iurisditio. vnde prorogatio eius ex iusto metu e nulla. l. ij. ff. de iudi. et gl. in. d. l. si mulier. Jtem electio prelati p metum facta est nulla. c. vbi periculum .§. ceterum. de ele. li. vj. Quinto auctori tas tutorum extorta per metum est nul la. l. j. §. vlti. ff. de auct. tu. Sexto absolutio ab excommunicatione de quo. s. Ex comunicatio. vij. casu. xviij. Septimo te stes testamentorum vnde si in vinculis te neutur. aut ab hostibus non valet. l. qui testamento. ff. de testa. Octauo votum limito verum quo ad metu mundanuz qui incutitur ab hoie ad hoc vt voueat non aut quo ad metu aliu ppter quem cuadedualiquis vouet q sic tenetvotu. Ro diuersitatis. quare votu teneat ex ali quo metu factu qn metus no infert vt vo ueat sed ex alio respectu et no pnia. et co fessio et c. est q tale votu fit pietati diuine et misericordie quam interpellat vt cum liberet a malo instanti. et ideo non potest non misereri. acceptat promissio nem et subsidium impendit in peniten tia et confessione et hmoi no cocurrit so lum mia sed et iusticia. Vn mia dei acceptat inqtum non derogat diuine iusti cie scz vt non sint merito et recompensatione sed vt sint digna vita eterna. hoc non potest. quia derogaret diuine iusti cie que non vult nisi voluntarium libe ra voluntate ad se conuersum in. c. sicut nobis. de regula. et in multis alijs no. gl. in. d. c. abbas. et. d. l. mulier. ¶ Quid de iurameto metu extorto. Rn. [sect. 9]vt. s. iuramentum. v. §. ix. ¶ quid si quis veniat in tale metum ex [sect. 10]culpa sua. Rn. q no subuenit ei nec ha bet seu competit ei aliquod remediu. d. l. si mulier. in pn. vbi liberta comisso cri mine ingratitudinis et timens ne reuo cet in seruitute promittit aliquid dno comminanti seruitute no audiatur. sed quo ad coscientiam distingue. qd aut ta lis timor pot iuste incuti tali. puta q co misit crime capitale cominatur quis eu velle accusare ppter que timore ille dat centu talis licet turpiter accipiat pecu niam vt desistat ab accusando: tame re stituere no tenet de necessitate si modo ille donare potuit. Si vero timor incuti tur i iuste quo ad deu puta pater comi natur interficere adulteru cu filia qd lz de iure ciuili vt in. l. nec in eo. ff. d adul. tame. q no licet quo ad deu. Jdeo ex ta li timore extortu non poterit tenere in coscientia nisi inquantu est in recopesa tionem sui interesse puta fame lese et hu iusmodi. alias non facit tex. cum glo. in c. inter hec. xxxiij. q. ij. ¶ Vtru ages certu quid ex metu presu [sect. 11]mat cosentire ex taciturnitate sequetis teporis. Rn. gl. iuncto tex. in. c. accedes. de couer. coniug. q no nisi interueniat aliquis actus positiuus approbatiuus pri mi actus. vt i. l. ij. et. l. pe. C. eod. et p Jnn. in. c. sup eo. de renu. et facit. c. ad id qd. de spon. vbi sponsa que metu contraxit si cohabitat viro sponte presumit matrimoniu. maxime si interuenit copula fa cit. c. vnicum. de spon. impube. libro sexto. ¶ Vtru pbati metu ex quo amisit boa [sect. 12]sua stet eius iuramento circa qtitate bo norum. Rn. pau. i. c. fi. extra eo. q sic si iniu ste metu incussit et contra eu q icussit. Secus si ageret contravilla in cuius territorio est factu. na opz pbet p alios. et pot addicere socios et familiares propter diffi cultate pbandi. bonus tex. est in. l. consen su. C. de repu. et in. ca. veniens. el. ij. de test. ¶ Vtru metus pbabilis vel leuis silr an [sect. 13]nullet. Rn. q nec excusat nec rescindit nec ann ullat. et dicit ille q cadit in virum leue aut vecorde qui timet vbi timedu no est. et dicit meticulosus. ff. e. l. metum q no tollit actu requirente liberu consen sum vt no. Pa. in. c. venies el. ij. de spon sa. sed quo ad conscientia dic vt. j. §. xv. ¶ Vtru ille qui p metu extorsit aliqd te [sect. 14]neatur. Rn. dir. e. ti. q sic et sm leges po test agi con eu etia quo ad pena si agat. j. annu. Sed post annu non sed solu quo ad rei psecutione. q ptorie actioes sut perpetue quo ad rei psecutione. sz quo ad pena sunt tpales. insti. de ppe et tem porali. ac. in pn. ff. de vi et vi ar. l. j. §. sz si p metu. ff. q me. ca. l. si cu exceptione. .§. j. ij. et. iij. sz tn Canones etia ad pena post annu q nulla coditio tpis pot op pont. iij. q. j. c. reitegrada. et ibi p doc. Et no solu tenet de his q habuit p tale me tum sed de oibus que amisit ille cui tale intulit metu. d. l. si cu. §. pedius q metus fuit ca seu actio amissionis. d. l. si cu. §. i hac actioe concor. Jnn. et Host. i. c. fi. eo. ti. ¶ Quid si metus sit solu ob timore reue[sect. 15]retie. Rn. q datu ex tali timore est omnino restituedu si datu sit convolutate da tis. Facit. l. j. q honorade ad fi. ff. qua. re. ac. no da. Vn qncuq no adest voluntas dni reru in dado nisi ex metu acceptum est restituedu nisi fuerit i culpa metus sz qd. s. dixi. §. x. Nec obstat. l. vani. ff. d re. iur. et. l. metu. ff. qd metus ca. q loquunt quo ad forum contentiosum. ¶ Jn quo differt metus avi. Rn. pa. i. d. [sect. 16]c. sacris. q metus est vis coditionata. s. cu dicit interficiam te si no feceris sic. et hmoi. c. ad audietia extra eo. Et fit sine violentia corporali. Vis aut est quedaz coactio qua qs ligatus cogit facere aliquid corpaliter et dr vis absoluta. et hec excusat a toto si intrinsecus no cosentit q no dicitur quis agere sed potius pati. d. c. sacris. Lex aut magis large accipit dices. Vis est impetus maioris rei cui resisti no pot scz comode. ff. q metus cau sa. l. j. et. ij. de pact. quis. li. vj. Milites nostri temporis licz no ha beant insignia obseruatie veteris: habent tamen insignia obseruantie noue sm bal. inl. j. C. qui bo. pos. allegat in argu. ca. translatio. de constitutione. Ad ppositu eorum que hic dicutur et quibus stigmatibus olim milites impri mebantur no. Spe. in tit. de procu. §. j. vsi. item q si miles. et Rebuffi. in. l. stig mata in prin. C. de fabri. li. xj. et illis eqparant milites celestis militie. vt p bar. in. l. miles. §. mulier. ff. de testa. mili. # additional Additio tamen no gaudet priuilegijs militaribus q eorum militia no est priuilegiata et in eorum acti bus debent vti iure coi vt coiter tenet p doc. Cy. in. l. pe. C. de iuris et fac. ignora. Saly. et Bar. in. l. filiulfamilias. §. veterani. ff. de pcu. Bal. i. l. i testis. C de test. q no hnt illa reqsita in militibus. sz magis sut pmoti ad popa vt dt bal. vbi. s. ¶ Quis no pot esse miles. Rn. q impu[sect. 1]gnantes securitates nauigantium et ho stes publici et infames milites esse non possunt. vt i. l. j. in. ver. optimos fidelissi mosq commilitones. ff. de test. mi ¶ Vtrum miles possit incarcerari p debi [sect. 2]to conctus vel vltie volutatis. Rn. Bald. vbi. s. q no. Sz bar. in. l. miles. ff. de re. iudi. limita ad debitum contractuz i ca stris solum. ¶ Quo instituunt. et de eorum priuilegijs [sect. 3]habes in. l. penul. ff. ex q. cau. ma. in gl. ¶ Vtruz ars militie sit licita. Rn. q sic si [sect. 4]debito mo fiat. xxiij. q. j. militare. d quo dic vt. s. bellu. Licet et militibus se exercere i his q nulli sut nociua ca exer citij puta i cursitatioibus equorum in pijciedo tella et hmoi. in qbus non imminet pba bile periculu pximi. sicut in torneamentis imminet. et ideo prohibent. facit ad hoc. ij. Rn. j. vbi dauid precepit vt doce rent filios similiter arcum. i. artem sagi tandi. Minor qs dicatur. Rn. quod ille q non habet. xxv. annum com pletum. ff. de mino. l. j. ¶ Vtru minor possit petere restitutionem in integru non solu in lesione q de mit de patrimonio. sed etiam in lesione lucri cessantis. Rn. q sicvsq ad quadrie niu postq impleuit vigesimu quintuz annu. de his tame solu in quibus lesus est infra vigesimu quintum annu vide glo. in. c. ij. de resti. inintegru. ¶ Vtru teneant gesta cum minore sine [sect. 2]autoritate curatoris. Rn. pau. in. c. in psentia. de proba. q si intrat religio nem potest alienare oia boa sua. q fingitur mori. l. deo nobis. C. de epis. et cleri. sz no intrado no pot alienare in pias causas. ¶ Minor si renuciauit bnficio eccle sia[sect. 3]stico non restituitur q in spiritualibus vt maior admittitur et agit et couenitur ff. de minori. l. ait pretor. in glo. in prin. Miserabiles persone que dicant. Rn. secunduz Jnn. in c. significatibus de offi. dele. et pa. i. c. lz de cesi q sunt ceci et alij morbo laboran tes qui possunt auxiliu ab ecclesia iplorare qn nimis aggrauatur in collectis. facit. d. c. significantibus et qd ibi no. De his que hic notant et q miserabiles psone q sint est i arbitrio iudicis sm Pe. de bel. pti. Bar. et Bald. in. l. j. C. qn nup. in pupil. et vi. Alex. in. l. ne quic q. §. fi. ff. de offi. procon. et ibi Bar. nota que sunt psone miserabiles. ¶ Vtru ceci et alij morbo laborantes p[sect. 1]petuo excusentur a muneribus. Rn. pan. in. d. c. lz q sic a personalibus. qne imponunt psonis vt. l. ij. C. qui mo. se. excus. Arealibus aut muneribus ordinarijs no excusantur nisi princeps velit ea remittere C. de vac. mune. et de mune. patri. quasi per totu. secus si sunt extraordinaria q no tenetur ad illa. l. vnica. C. de superindic. facit. c. indicatum. lxxxix. dist. et quado dicatur realia ordinaria. vel extraordinaria. vide. j. munus. Missa sm Hug. de sacto victo. de sacrametis lib. xj. dr quasi trans missa eo quod populus per ministeriu sacerdotis qui mediatoris vice fungit inter deum et hoies preces vota. et obla tiones trasmitat deo. De notatis in hoc. §. pauca per legi stas notantur quia materia est mere ec clesiastica et spiritualis. Sed de hoc no. et de substantialibus misse no. in Spe. in prophe. ij. parte. et qn debeat missa ce pta amitti propter presentiam excommunicati. no. Bal. in. l. casus. C. de test. ¶ Missa a quo dz celebrari. Rn. quod a [sect. 1]solo sacerdote rite ordinato de sum. tri. c. j §. vna de cose. di. j. c. j. in fine. ¶ Vtru existens in mortali vel polutus nocturna polutioelicite celebret. vid. s. eucharistia. iij. §. xviij. et §. xxix. [sect. 3]¶ Vtru sacerdos qui no est ieiunus possit celebrare. sm Sco. in. iiij. di. viij. q no vij. q. j. ni hil de cose. disti. ij. liquido. etta liter debet esse ieiunus q circa media no ctem nihil sumpserit qtumcuq minimum etiam si sit species vel electuariu vel medicina q canon dicit nullus post cibu potu q quelibet minimu sumptu missas facere presumat. vij. q. j. nihil. im mo plus ibi dicit gl. q etia si ate media nocte sumpsisset cibu. Et adhuc setiret eructatioes et cibuz no debet celebrare de conse. di. ij. tribus. et Host. de ac cusa. in. c. si constiterit. [sect. 4]¶ Quid de reliquijs cibi remanetibus i ore. Rn. q si causaliter deglutinant no impediut. quia no trahiciutur per modum cibi vel potus sed per moduz sali ue. sm sctm Thom. i tertia parte. q. viij. [sect. 5]¶ Quid si sacerdos in mane lauado os deglutiat stilla aq. Rn. q potest celebra re nisi fecerit ex proposito. ar. xxiij. q. v. de occidedis. xv. q. vj. ca. j. cocor Ricar. i iiij. disti. viij. Tho. vero dicit veruz nisi trahiciatur in magna quatitate. ¶ Quid si cibus sit digestus sed tame [sect. 6]no dormiuit per totam nocte. Rn. q po test celebrare quia ioium quies tepus et digestio requirutur sm Jo. Bar. brix. et Archi. in. d. c. nihil. et host. et pau. in. d. c. si constiterit. licet ibi glo. videatur senti re cotrarium sed male. ¶ Quomodo debet celebrare. Rn. q de [sect. 7]bet seruari ordinarie misse tam in dice dis q etiam in actibus. ¶ Vtru debeat celebrare capite discop[sect. 8]to. Rn. q sic. de cose. di. j. c. nullus episco pus. Vnde quisine rationabili causa ce lebraret capite coperto peccaret morta liter. secus si ex aliqua ronabili causa propter verbum temere positu. in. d. c. nullus. ¶ Quid si post incepta missam desistat [sect. 9]Rn. q. si sine ronabili ca dimittit peccat mortaliter. alias novt in. d. c. nullus. ¶ Qn euageliu legit oes debent stare [sect. 10]no sedere necgenuflexi manerevt in. c. apostolica autoritate. de cose. distin. j. ¶ Veru debeat aliqd alid dici a sacer[sect. 11]dote qqd cotinet in missali. Rn. qd no. ar. c. visum. et. c. de nominibus. de cose. di. j. Cogitari tn possunt qcunq deuota sm sctm Bona. sed no exprimi. ¶ Vtru requirat attetio. Rn. sm Rica. [sect. 12]anglicu in quol. q sic. vn Dio. de ecclesiastica ierarchia ad sanctissimu euntes sacrificiu mudari conuenit ad ipsis vltimis aie fantasmatibus vnde despe rans se posse habere pbabiliter cordis stabilitate peccat grauiter accededo. si tamen sperat et ex infirmitate distrahitur minus peccat hec ille. ¶ Quid si omittat aliqd. Rn. q peccat mortaliter si scieter facit. tn consecrat si ibi sit materia debita et forma cu inten tioe conficiedi de quo dictu est. s. eucharistia prio. Et hoc intellige q peccat mor taliter scieter dimittendo aliqd notabi le puta euageliumvel epistola. secretas et hmoi: secus esset de aliquo verbo solo. alio a forma consecratiois. Jdem dic si omittat tps debitum paramenta et reliqua necessaria q est mortale quando sit scienter. ¶ Quid faciet sacerdos si missam dice[sect. 14]do perpendat no fuisse debitam mate riam ministrandam. Rn. sz coiter theo. in. iiij. disti. viij. q siue defectus sit i ho stia siue in vino. et aduertit anteq cose crationis canone inceperit sic accipiet aliam hostiam si defectus est in hostia vel vinu si est in vino. Et reincipiet si e in hostia defectus ab illa oratioe. Su scipe scte pater. qua dicta omissis alijs. dicet veni sctificator et c. Et sic oibus alijs omissis psequat vbi erat qn aduertit. Si vero defectus fuit invino icipiet ab illa oratioe. Deus qui humane cuz oro ne. Offerimus et c. Et alia veni sanctifaca tor et c. Et alijs dimissis psequatur vbi dimiserat. Si ia consecrauerat etpost con secratione deprehedit q defectus erat in vino debito sic accipio cum aqua so lum incipiet ab illa oratioe. Simili mo do vsq ad oratione. vnde et memores et alijs omissis psequatvbi dimisit. Sivo defectus erat in hostia et ia cose crauerat vinu sic acceptata alia hostia icipiat ab illa oratioe. Qui ordine et loco illius rela tiui qui dicet. Dominus noster Jesus christus pridie q pateretur et c. vsq ad oratione. simili mo et oibus alijs omissis psequaturvbi dimisit. Et notater sic dixi q si solu diceret. hoc est corpus meu. no cosecraret sm Sco. et Landul. in. iiij. di stin. vij. q. iij. q oratio illd significat qd exprimitur verbo non quod est in inten tione proferentis. Et ideo si nulla fieret metio de christo intelligerent illa verba de corpore sacerdotis vel sanguine non de christo. Et sic non cosecraret. ¶ Pone q no aduertit de defectu. nisi [sect. 15]post sumptione hostie que no erat triti cea aut debita. Rn. sz coiter doc. vbi. s. q no obstante q non sit ieiunus nihil ominus accipiet alia hostia debitaz et incipiet. vt dictu est. Donimus noster Jesus christus pridie q vsq ad simili modo et c. et postea alijs omissis sumet ea et prosequet vbi omiserat. ¶ Sed quid si sumpto corpore inuenit [sect. 16]aquam locovini i calice quaz bibit. Rn. Tho. in tertia parte questione octuage sima quarta tenet q est alia hostia et ali ud vinum sumendum et consecranduz. Quidam alij dicunt q propter scandalum nihil est reiterandum. et maxime cum non sit ieiunus. Sed tu tene opil. Sco. vbi. s. q solum est accipiendum vi num cum aqua et dicenduz. Simili mo do postq dominus noster iesus christus cenauit accepit calicem et c. vsq vnde et memores et sic alijs omissis dicat. San guis domini nostri iesu christi custodiat animam et c. et sumat quia istud po test fieri siue scandalo. Nec ob. q non sit ieiunus quia est maius preceptum quod sumatur integre quam ieiuno stomaco. vt patet in capitu. comperimus. et capitu. relatum. de consecra. distin. ij. ¶ Quid faciet sacerdos si quando ha[sect. 17]bet aqua in ore anteq deglutiat aduer tit. Rn. Directoria. lib. j. tit. xvij. q si potest sine scandalo sputet in calice. et extrahet particulam hostie. et quam reponet in alio vase. et sic accipiat vinum et consecret vt dictum est et in eo ponat particulam hostie et sumat postea illam aquam si potest facere sine periculo vo mitus vel si timet de vomitu reponat aquam in sacrario. Et idem dicerem de particula q idem esset comburenda: et cineres in sacrario reponendi quando sine periculo vomitus recipere non posset. ¶ Quero quid faciet sacerdos quando [sect. 18]musca vel aranea cadit in calice. Rn. q si cadit ante consecrationem proijciet il lud vinum et accipiat aliud cum aqua et faciat secundum q supra dictum est. §. decimoquarto. Si vero cadit post consecrationem extrahat eam et lauet cum vino nisi esset res venenosa. vel que puocaret vomitum quia tunc omnia simul essent reponeda in vase alio et alid vinum cum aqua sumendum et cosecra dum vt dictum est in. §. decimoquarto et decimo sexto. sz Archidia. Hugo. Jo. de fanto. in capi. si per negligentiam de consecratione distinctione secuda. quia nihil adhominabile sumi debet occasione huius sacramenti. vt notat glo. in dicto capit. si per negligentiam. et finita missa accipiat sangunem illu et igne comburat cum aliqua stupa vel panno lineo i ipso madefacto et cineres ponat in sacrarto. ¶ Quid si gutta sanguis ceciderit. Rn. [sect. 19]q si cederit super tabulam et similia labatur si potest fieri sine horrore. et postea locus radatur et rasura comburatur. et cinis iuxta altare recondatur et sacerdos quadraginta diebus peniteat. Si vero cecidit super lintheum abluat tribus vicibus calice supposito. et aqua ab lutionis iuxta altare condatur. et sacerdos peniteat quatuor diebus nisi peruenerit ad tertium lintheum quia tunc noue. si vsq ad quartum viginti diebus penitat. de conse. distin. ij. c. si per negli gentiam. ¶ Quid si sumendo sanguine remanet [sect. 20]particula in calice. respodeo debet digito ad labiuz calicis adducere et sume re et nullo modo apponat vinu ante eius sumptionem. quia vinum citius descederet. et sic sumeret no ieiunus secundu Sco. in quarto distinctioe octaua. Qua uis ego arbitrer q etia si apponeret vi num. et sic simul sumeret no peccaret licet vinum citius descedat. quia qd fit tali modo dicitur fieri siml. p ea que no tant in. c. quia ppter de elec. et in. l. con tinuus. ff. de verb. ob. ¶ Vtrum hostia non consecrata q est [sect. 21]in altari vel gutta vini q est in pede ca licis vel aliter a vino quod est in calice separata cosecretur. Respondeo q non nisi hoc intendat sacerdos. j. questione prima detrahe. ¶ Quid si omisit aquam ponere in vi[sect. 22]no. Rn. q si aduertit ante consecratione hostie debet eam apponere reiterando vt. s. dixi. §. xiiij. quado defectus est in vino q si aduertit post consecrationem hostie. sed ante consecrationem vini ap ponat nihil reiterando secundum Mo nal. Si post consecrationem vini aduer tit tunc sm sanctum Tho. in. iij. parte q. lxxxiij. nullo modo apponat. quia ap positio aque no est de necessitate sacrameti vt dixi. s. eucharistia. j. §. xvij. ¶ Quid si vinu in calice cogeletur. Rn. [sect. 23]q sacerdos debet ipsum ante consecratione resoluerevt habeat ratione actualem potus. si tame non resoluit adhuc coficit q vinu cogelatu no differt a non cogelato nisi qualitate accidentali. ¶ Quid si ex frigore hostia dilabitur [sect. 24]in calicem. Rn. q debet vlterius procedere nec est necesse aliquid reiterare secundum Thom. in. iij. parte. q. lxxxiij. Sed secundum Jnnoc. vt recitat Lau. in. iiij. dic. x. si aliqua pars remansit in manu frangat illam. et partem mittat in calicem quia prima casualiter cecidit. ¶ Quid si sacerdos non recolit se aliq [sect. 25]dixisse. Rn. q sacerdos non dz propter hoc turbari q q multa dicit non recolit oia. Si tame pbabiliter constet aliqua omisisse si quide sunt de necessitate sacramenti puta forma cosecrationis dz reiterare ab illa forma et cucta p ordine pseq Si vo non sunt de forma cosecrationis si no dz resumere in mutado ordinem officij. sed dz vlterius procedere Tho. iij. parte. q. lxxxiij. ¶ Vtru semp sacerdos celebras debeat [sect. 26]sumere corpus et sanguine. Rn. q sic de conse. di. j. platum. Si sacerdos deficit in missa alius qui sit ieiunus debet supplere vt. s. eucharistia. iij. in prin. ¶ Quid si aliqs casus necessitatis ali[sect. 27]cui euenerit puta ifirmitas et hmoi poterit ne sacerdos illi hostia dare cu alia no habeat cosecrata. Rn. q no tota sed bene parte. et aliam parte ipse sacerdos sumere sm. S. Tho. in. iij. di. xij. Et ide credo etiam si non infirmitas. sed alia rationibilis cau. ¶ Quid si hostia inueniat fracta an co [sect. 28]secratione. Rn. nihilominus pot cosecrari nisi scandalu in populo. q tunc aliaz accipiet. q fractio et quadratura et huiusmodi no vitiant sacramentum. ¶ Vtru in memeto viuoru vl mortuorum [sect. 29]debeat fieri aliquorum noiatio. Rn. q non est necesse: nisi solu vt supplicatis deuo tio reddat effectus. ar. xiij. q. ij. cu grauia. et. c. no extimemus. no. gl. de cose. di. j. c. visum. et se. ex q pz q tm singulorum noia sunt expedieda quato ex eorum noiatione augmetat deuotio celebratis. q no mi nus qlibet hz sub generali q si specialiter fieret. de conse. di. v. non mediocri ter. et no. glo. in d. c. visum. ¶ Vtru pfatio ppria debet dici i missa [sect. 30]conmemoratiois seu votiua. Rn. pa. i. c. co siliu. de cele. missa. q si ppria si hz solu sut. x. ab ecclia approbate. ix. hntur i. c. inuenimus. de cose. disti. j. s. Natiuitatis dni epiphanie Quadragesime Pasche Ascesionis dni Petechostes scte crucis Sctorum Apostolorum et sancte trinitatis. et in. c. sctorum. lxx. di. ponit decima de dna alie sut delende de missali nisi ex spali priuilegio sit cocessuz vt fratribus mino ribus de beato Francisco p Sixtum. iiij. ¶ Vtru gloria in excelsis debat dici in [sect. 31]missis votiuis. Rn. q no vt in. c. consiliu. de cele. missa. nec etia credo in vnu deu dicit lz cosuetudo derogauerit illi iuri quo ad gloria in excelsis q dr i missis vo tiuis beate virginis: et q ad alios etiam in missis spus sancti minores tn habet ex priuilegio vt possint dicere gloria in excelsis in missis spiritus sancti quas pro ecclesia dei celebrant. Dicit tamen Hosti. in. d. c. consilium deuotam cosue tudinem no reprobamus. ¶ Vtru perfusio post sumptionem san[sect. 32]guinis debeat fieri cum vino. Rn. sic vt de cele. missa. c. ex parte. ¶ De quo debet missa celebrari. R. pa. [sect. 33]in. c. qda laicorum. de cele. missa. q dz celebrari de eo de quo fit offiu vna missa peculiare audies vel dices no satisfacit pcepto d audieda missa q illa q pcipit est missa de festo vel q sm officiu debet dici vt i. d. qda laicorum Credo tn q secu lares ppter ignoratia excusent sed non celebrates et ppterea in. d. c. qda et. c. et hoc de cose. di. j. dicit q tales misse peculiares seu votiue debet celebrari i occulto et hoc itelligo i diebus in quibus qs tenet de pcepto audire missam vel i ecclesia collegiata seu couentuali in qua quotidie est celebrada vna missa de officio. vt i cle. j. de cele. mis. et sic intelligo tex. in. d. c. quida laicorum. q si sit alius q celebrauit missaz de officioet no sit de p cepto q missa audiatur potest quis mis sam votiua dicere sine oi scrupulo et in publico et in secreto. Nec sufficit sz mo nal. q audiat introitum et huiusmodi diebus in quibus tenetur de officio audire q missa dicitur cuz canone. vt pa tet in. d. c. quidam. ¶ Vtru missa de sctis tantu valeat aia[sect. 34]bus defunctorum sicut si dicat p defun ctis. Rn. host. i. c. ij. de cele. mis. q sic et q do. Hug. Car. dicebat q celebrando pro dna sciebat celebrare pro de functis. et ecotrario. d. c. ij. et de conse. di. ij. quotiescuq Caue tamen q si pmisisses spaliter p defunctis ppriam missam dicere no satisfaceres missam dicendo de domina rone pmissiois. Jtem aduerte q hoc est verum quando maior deuotio q quis dicit missam de domina et huiusmodi supplet vel sancti intercessio. als non. nisi quo ad veritatem sacramenti sed non quo ad veritatem orationu. q plus valet p defunctis dicta. scdm Pe. in. iiij. di. xlvj. ¶ Cu qbus dz missa celebrari. Rn. q pri [sect. 35]mo cu indumentis debitis. q sm Jnn. iij. vt recitat Dir. li. j. ti. vij. sunt calciameta amictus alba singulu manipulus stola. patena. ar. xxiij. di. ecclesiastica. xcv. dist. vinu. xj. q. iij. eps. de penis degradatio. li. vj. Et qualia debet essepdi cta dicedu q sm cosuetudine ronale re gionis seu cogregatiois ar. l. de qbus. ff. de legi. Et an debet esse benedicta: coiter tenet q sic. exceptis calciamentis et etia singulo qd de cosuetudine no bene dicit sm Ri. i. iiij. di. xiij. et Sco. ea. dist. Scdo cum igne. de cele. mis. c. vult. Et celebras sine igne dz officio et beneficio priuari idide. Tertio cu calice corpalibus altari lapideo. et tribus tobalis sup eo. et missali hostia azima. vino et aq q i minori quatitate dz poni qua de vino vt in. c. perniciosus. de cele. mis. ¶ Vtru peccet mortalr qs sine aliq pdi [sect. 36]ctorum celebrat. Rn. q sic q sine igne ex a qua vel in pane fermentato si est sacerdos latinus: vel in vase lingeo vt pz in c. literas de cele. mis. vbi dicit q debet talis sacerdos deponi ab officio et beneficio. Et idem in vase vitreo vel de auricalco aut ere de conse. di. j. vt calix. Jdem si sine altari lapideo et cosecrato corporalibus casula stola manipulo cingulo alba amictu vt in. c. j. de cose. di. j. non tamen efficitur irregularis cu non inueniat iure cautu hic siue faciat scieter siue ignoranter sm Ri. et Sco. in. iiij. di. xiij. lz mortaliter peccet de consec. di. j. ecclesie et. c. concernimus cum duobus c. sequentibus. et hoc intellige si scienter facit secus si ex obliuione manipulum vel stolam omisisset de calciamentis autem heredis non credo sit preceptum cum non inueniatur in iure. Vn de si quis ipsa omitteret non ex cotemptu sed quia non habet no peccaret. ar. d. c. j. Patet hoc q calciamenta no sunt de necessitate. q sic oporteret habere specialia qbus no vtemur nisi celebrando cuius contrarium seruatur coiter. ¶ Sed vtru sine missali possit dici qui[sect. 37]da dicut qpeccat mortaliter celebrans sine missali in quo ad minus no sit canon: tum q exponit se periculo errandi tum quia cosuetudo ita habet vt sine li bro in quo sit cano no dicat. Et placet quia sepe optime memorie viri i hoc er rat. Canon secudum communiore opi. dicitur a Te igit vsq ad communione et secundum dura. debet dici expedite ne musce venietes. idestvane cogitatio nes perdat suauitatem vngnenti. idest oratiois et ne populus sastidium concipiat no tamen nimis festinanter ne sacrificium fiat sine sale discretiois et deuotiois et debet legi in libro ne error co tingat. Jdem dicerem de tribus tobalis si non haberentur quod sufficeret vna. Et no. quod preceptum est clericis vasa et vestimenta in quibus celebrari debet sunt munda et nittiua in. c. relin qui nolumus de custo. euch. et io peccat mortaliter faciens cotrarium. xiiij. q. j. q percipitur. ¶ Quarto debent esse salte duo presen [sect. 38]tes celebrationi missarum. de conse. distinctio. prima hoc quoq. Et hoc veru in missa publica sz in missa priuata po test dici vno presente seruitore solu qui respondeat in persona totius populi: vnde nemo sacerdos per se solus potest celebrare. vij. q. j. illud de filijs psb. c. preposuit in fi. Episcopus vero sine dyacono celebrare non potest nisi necessitas cogat. xciij. dist. c. diaconi sunt in gl. in ver. habet. ¶ Vbi debet missa celebrari. Rn. qd in [sect. 36]oi loco cosecrato ab epo pot libere cele brari de conse. distinct. j. et. c. j. et. c. sicut et. c. sequenti. et. c. nullus. Et hoc verum nisi sit interdictus et polutus. de quo supra. Consecratione eccle. §. viij. Fallit hoc in. c. autoritate. de priuil. li. vj. vbi phibetur celebrari in ecclesijs constru ctis ab exceptis in locis no exemptis si ne licetia episcopi. Jte licet minoribus et predicatoribus celebrare in omni loco honesto cum altari portatili ab episcopo consecrato saluo iure parochiali qd quidem ius sm Grego. nonuz in extra uaganti que incipit. Nos attendentes consistit circa oblationes decimas. et primitias solum. et hoc siue sit consecra tus locus vel non dummodo non sit in terdictus vel polutus. Et sic intellige. c. in his de priuil. vbi hoc priuilegium ponitur. Similiter episcopis licet in. d. c. fi. de priui. li. vj. de quo. s. interdictuz. vj. §. xxxix. Aduerte q sacerdos debet te nere hostiam et calicem quando consecrat super lapide consecratuz sm Pet. de pal. et debet lapis esse ita magnus q saltem possit super eo capi totus pes calicis cum hostia de quo vide altare. Not. etiam q quicuq celebrans vel faciens celebrari diuina in ciuitatibus castris vel villis nisi quatenus a iure ei conceditur est ei interdictus ingressus ecclesie ipso facto cuiuscunq ordinis vel priuilegij sit munitus. c. episco porum de priui. lib. vj. Jde si in locis a iure vel a iudice prohibitis vt ibidem. ¶ Vtru de licentia episcopi possit cele[sect. 40]brari in loco non consecrato. Rn. Jnn. in. c. j. de conse. eccle. vel alta. tenet q sic etiam sine licentia si modo habet alta re viciatum. Archi. post alios in. c. missarum de conse. di. j. et Panor. in Rubr. de conse. eccle. vel al. tenent q non etia cum licentia episco. sed dico pro concor dia q in sua diocesi potest episcopus da re licentiam vt in ecclesia non consecra ta vel oratorio possit quis celebrare cu altari portatili consecrato ex necessitate vt no. glo. de conse. dist. j. vnicuiq. et xviij. q. ij. quida. Jn alijs autez locis no potest dare nisi quando ecclesia deest. vt in. c. concedimus. de cose. di. j. ar. d. c. fi. quia frustra concederetur episcopis illud priuilegium si haberent de iure communi. Aduerte tamen q in locoflu ctuanti vt in mari et fluminibus celebrare non licet alicui. Sz extra sua dio cesim no pot dare licentiam celebradi in loco non consecrato. ¶ Qua hora potest missa particularis [sect. 41]celebrari. Rn. q ab aurora vsq ad nonam etiam in couentualibus ecclesijs potest quotidie celebrari. de conse. di. j. .§. in ieiunijs. et. c. necesse est. Et hoc sequitur Sco. in. iiij. di. xiij. Nec ob. c. nocte. et. c. solent de consec. di. j. et. c. non liceat. xliiij. di. et. c. q a patribus et. c. fina. lxxv. di. et. c. vl. lxxvj. di. quia itelligit de solenibus missis sm Host. i summa de cele. mis. Solenis vero debet dici in co uetualibus ecclesijs hora sua. s. in vigi lijs et. xxx. et. iiij. temporibus hora nona. Jn festis hora tertia. Jn profestis hora sexta q tamen communiter no seruat: q tardius dicitur in festis q alijs diebus no festiuis et excusant vt pz in iure prealle. Et sic intellige gl. i. c. j. de cele. mis. et alios doc. ¶ Vtruz possit dici missa de nocte. Rn. [sect. 42]sm Host. vbi. s. q no nisi in natiuitate dni vel nisi sm Rod. de lnia epi. vel superioris imminete necessitate puta q infirmus moritur nec habetur eucharistia. Alias ea ante aurora celebras pec cat mortaliter ide dicendu de celebran tibus ante dictu matutinu. ar. xj. di. c. in his et. c. ecclesiasticarum. et extra de cel. mis. c. j. et vl. sm Host. Silr de pria dicedu e vbi est cosuetudo sm Ho. quam quide cosuetudine attedo ad prima q dicit in choro no ad ea q dr a puato. Vnde i religioe minorum cu multe misse dicantur de cosuetudine ante prima non credo q voles missam dicere teneatur primo dicere prima q sic oporteret bis ea ali quado dicere. s. per se et postea in choro q no est necesse. ar. primi de cele. mis. et sic pz q possunt dicere missam licite an q dicant primam. ¶ Quoties dz missa celebrari. Rn. in ec [sect. 43]clesijs couentualibus et collegiatis debet quotidie due misse celebrari. s. vna sm offm et alia p mortuis. vt in. c. cum creatura de cele. mis. in tex. et i gl. et colle giallter debet dici. Et dicit pau. ibidez quod peccant no seruantes tn communiter non seruatur. et sic non peccant. ¶ Vtruz quilibet sacerdos teneat qt i[sect. 44]die celebrare. Rn. q no etia in diebus fe stiuis. vt pz in. c. quotide de cose. di. ij. Exceptis habetibus cura animaru qui ad minus in diebus festiuis tenent cele brare nisi per aliu satisfaciant populo ar. c. j. de cele. mis. Aduerte tame q si sa cerdos ob sui indignitate et sacrameti reueretiam abstineat non peccat sm. s. Bo. i. iiij. di. xij. puta q pollutis et hmoi. Si vero stat pro quada incuria et negli getia sua ita q ad minus non celebret in precipuis festis. Et maximein illis i quibus seculares deuoti solet communicare. Peccat quide et si no mortaliter saltem grauiter vt pz per. c. doletes de ce. mis. vbi valde tales reprehe dut. Ri. vero in. iiij. di. xiij. tenet q tenetur in ta libus diebus celebrare. Jde tz. s. Tho. in. iij. parte. q. lxxxj. et sic vr qd no excusentur a mortali. qn sine rationabili ca in talibus diebus no celebrant. Vnde di cit ide. S. Tho. q lz quo ad actus ordi nis qui pertinet ad corpus christi misti cum no teneatur nisi qui habet ex platioe vt predicare absoluere et hmoi tame celebrare vt deo sacrificium reddat etia si nulli hominum teneatur. Jdem etia po nit in. iiij. di. xiij. et potest timere ne tanq seruus neq quiabscodit pe cunia dni codenetur. Quotidie autem celebrare laud abile est si modo ex huiusmodi celebratione no minuatur reuerentia debita ad sacramentum et de uotio Si autem minueretur tunc aliquando cessandum est de quo vide. Eu cha. iij §. xxxvj. ¶ Vtrum institutio beneficij q qs cele [sect. 45]bret omni die obliget institutuz ad sic celebradum. Rn. Pa. in. c. cosuluisti de cele. mis. et in. c. significatu de prebe. q no quia talis institutio est illicita et da ret materia peccadi. et ideo taliter insti tutus debet accipere interpretationez ab isto tex. c. significatu. vt sciliceti telligatur q dz celebrare et teneatur qto frequetius potest salua honestate sua et debita reueretia et deuotioe ad sacramentum et sic intellige de quocunq de neficiato. Similiter dic quando institueret ad dicedu missa peculiare quo tidie q hoc no obstate pot et dz dici de feria. c. quida de cele. mis. et sic patet q quis aliquando tenetur frequetius ce lebrare. ¶ Vtru quis possit pluries dicere mis[sect. 46]sam in die. Rn. Pa. in. di. c. cosuluisti q no. Facit. d. c. cosuluisti et. c. referete. e. et c. sufficit de cose. di. j. Nisi in duobus ca sibus. ¶ Primus in die natiuitatis i q tres possunt celebrari siue dicatur vna in media nocte: alia in aurora: et tertia inhora debita siue dicantur simul in die vel vna et post interuallum duas vel econtrario: quia sic hz consuetudo sed ante auroram non debet dici nisi vna. s. illa de media nocte. ¶ Secudus respectu alicuius necessitatis vt puta q aliqua magna psona ve nit. puta eps et siles et qs no decet trasire die q no audiat missaz. c. fi. de pui. lib. vj. et ide dic d quolibet alio magno viro. ar. c. j. d cele. miss. Similiter credo quado esset dies festus preceptus ab ecclesia et aliqui no audiuerut missa lz no sint ita magni dni p eande ratione ite si aliquis infirmaret ad morte et no haberetur corpus xpi pro eo coicando Addit gl. tertiu casum ibidem. i. si esset cosuetum in aliqua ecclesia q dicatur due misse vna p viuis alia p mortuis et nemo est qui sit aptus nisi vnus solu. tuc poterit ambas dicere. ¶ Quartus ppter paupertate eccliaru vel raritate sacerdotu. xxj. q. j. c. j. in fi. et de ele. c. du du. x. q. iij. vnio. ¶ Quintus quado due misse proprie occurrut dicede puta de vigilia et de festo et no est nisi vnus sacerdos q possit. extra de cele. miss. ca. j. et. c. referete sm Ber. et Hostien. in. di. c. cosuluisti. Jntellige quado in omnibus pdictis casibus q potest plures dicere: dum tame purificationem non receperit et sit ieiunus als nullo mo liceret de cele. mis. c. ex parte. Jte q no dicat nisi duas q plures no licet nisi in natiuita te sm comuniter doc. ¶ Quid si postq sumpsit comunionez [sect. 47]haberet hostia consecratam que super fuit. Rn. sm. Pe. qd si comode no hzvn honeste conseruet ei licz sumere dum mo sit ieiunius. ar. de consecra. dis. j. c. tri bus gradibus. Secus si esset dicedu de reli quijs q etia lz acceperit purificatione anteq de ipsis aduerteret. tame postea sunt sumede tum quia non possunt sic seruari immo leuiter amitteret ppter eorum paruitatem. Et in isto casu ex q est in actu purificatiois et recollectiois re liquiaru quicquid dicit fieri incotinen ti. i. quasi simul sumeret oia anteq ceseatur no ieiunus p eaque notantur in c. olim el. j. de resti. spolia. i gl. et p Bar. in. l. j. ff. de verbo. ob. Qd bene not. pro scrupulosis. ¶ Quid de illis qui propter adulatio[sect. 48]nes seculariu plures missas celebrat i die. Respodeo q peccat mortaliter. vt i c. sufficit de cosecratioe di. j. Multo ma gis si ppter pecuniam. q simoniacus est salte mentalis si peccatum no inter uenit expressuz. Si vo interuenit esset mentalis et realis et teneretur restituere quicqd accipit pauperibus et de neces sitate vt. j. Simonia septimo in prin. ¶ Pro quibus debet dici missa. Rn. qd [sect. 49]generaliter p omnibus viuis et defuctis mortuis in statu purgatorij de cose. di. j. c. visum. ¶ Vtru sit diceda pro paruulis mortu [sect. 50]is. Rn. S. Tho. in. iiij. qd sic pro pueris baptizatis no quia eis prosit ad re missionem pene qua non tollerant nec ad augmentum glorie. sed potius celebratur ad commendandum redemptionis mystrium. ¶ Vtrum liceat orare pro excommuni [sect. 51]cato. Rn. Hostien. in summa in memen to etiaz specialiter et etiam in alijs ora tionibus que fortiter dicuntur genera liter tamen non specialiter. quia no lz de sen. exco. nuper. ¶ Quid dicendu si presbyter q pmisit [sect. 52]alicui dicere vna missam de dna et alte ri separatiz alia p aia matris et patris eius. et tertio p salute sua et similibus dicat solu vna missam de dna cum collecta. Deus qui nos patre et matre et alia collecta. omnipotes sempiterne deus mi serere famulo tuo et c. intendes pdictis oibus satisfacere. Rn. q sup hoc fuit diuersa opi. Vn pro intelligetia e scieduz q missa qlibet q dicitur respectu operis operati gnalitervalet oibus viuis de functis existentibus in charitate q non sut in patria. Secudo vz singulariter il li qui ea dicit si digne celebrat. Tertio valet specialiter si sut in statu gre illis q faciut ea dicere p se vel quibus pdicti vel sacerdos per intetionez applicant. Quatu igitur ad generale participatio ne sacerdos nihil pot disponere nec dz qtu ad singulare silr no debet ordine charitatis ea alteri tribuere q nemo d bet psumere se haberevltra necessitate de merito. qtu vo ad tertia speciale. q est alteri applicabilis p intetione dicedu e q no minus habebit qbet horum triu q si p singulo eoru singulariter ea dixisset. Ro q deus noequaliter neqvno modo acceptat meritu misse aplicatuz isto tertio mo. sed sm q sue bonitativr cosiderata deuotione et ceteris q cocur rut in eo q ea dicere facit. Vnde aliqua do vna missa posset liberare vna anima de purgatorio cu tata charitate mo uere posset se qs ad faciedu dicere qua no faceret liberare alius faciedo dicere viginti vel triginta. Et sic qtu ad hoc talis sacerdos satisfacit. q quilibet pre dictorum triu no minus habebit de meri to q si p quolibet eorum singularitervna dixisset. Et sic intelligo opi. illorum q dicut no minus valere vna missam p oibus q si singulr p quolibet diceret de cose. d. v. in. c. no mediocriter. Nec ob. q dicut qda q meritu tali mo acceptu e fini tu et io quado pluribus diuidit minus qli bet habebit veru si quilibet tantu haberet nisi alteri comunicaretur sz non est sic. sed tantu quilibet habet de ista finitate qtu videtur diuine bonitati et est tatu q sufficeret pro oibus aiabus liberadis. si modo sic merita nostra me retur: q missa respectu operis operati nihil aliud est q applicatio meriti pas siois christi. quod per tale sacrificiu im mediate applicatur illi p quo dicitur. et ideo sicut licet multis dictu meritum possiois christi applicetur nihilominus quilibet no minus habebit q si soluz sibi fuisset aplicatu. q nullus ex toto potest eu habere. sed in tatu inqtum vr diuine bonitati ipz pro tale accepta re sm eius q dicere facit deuotione et propterea ppter meritu passiois christi qd per sacra applicat no minus effi cacie habet si simul multis conferatur q pro vno solo. sz quilibet tm habebit qtuz videtur diuine bonitati pro quo libet acceptare. hoc pz i baptismo q si multi baptizatur in necessitate no minus habebut de remissione et sic de alijs sacrametis. Secus de alijs bonis a sacrametis. eo quia cu non sint applicatiua meriti passiois christi. Jdeo si plu ribus coicabuntur quilibet minus habe bit respectu operis operati. et ex hoc pz quare missa magis vlz ad remissionez peccatorum et sacrameta q alia opera. q est propter meritu passionis christi qd deo patri offertur pro remissione illorum quibus applicatur qd no sit in illis bo nis. Quo vero ad meritu generale. sic no satisfacit. q qto plures misse dicutur. tato magis aie viuentium existen tiu in gratia. et anime in purgatorio re lenatur. vnde magis fuissent reuelate si dixisset tres missas q si solum vnaz. Vnde qtum ad hoc no satisfacit psertim qn plures misse dictefuissent si ipe no acceptasset. et ideo tenetur satisface re vl in missis vel in alijs bonis p spa le applicatione. Que credo si fiat no so lu in vna missa. sed etia in pluribus et in alijs orationibus et bonis sufficienter satisfaciet sicut faciut boni religiosi q intendut satisfacere. nedum in missis. sed etiam in reliquis orationibus. Vn de credo attenta consuetudine. et etiaz quia non pautiores misse propter hoc dicuntur q religiosi qui sic pro duobus aut tribus vel alijs celebrant simul vt dictum est qui etiam intendunt specia liter in omnibus missis et alijs bonis que faciut predictis satisfacere q opti me satisfaciunt nec illi qui talibus faciunt dicere minus habebut de subsidio misse. sz etia sup habudanter q si aliter dicere faceret. Aduertetn q si spe cialiter pmisisset dicere mis. de dna vel de spusancto vl i tali altari aut tali die tenetur seruare promissuz aliter no satisfaceret promissioni dicedo missaz de alio vel in alio loco. Et sic concorda opi. que no. in. di. ca. non mediocriter et in quarta dist. xlv. ¶ Vtru idem erit si sacerdos ex motu [sect. 53]suo diceretvna missam pro tribus quo ad meritu speciale. Rn. q no q sic ad meritum tale no cocurrit nisi sola motio sua. que vna no tantum valet sicut due vel tres respectu operis operantis et ideo minus habebut de isto merito spe ciali. Jde dic qn vnus facit vnam pro pluribus dicere per eande ratione. Et istud est q dicut theo. vbi. s. quomodo vna missa specialiter p aliq dicta plus ei vlz q quado dicit generaliter p mltis secus esset si ipe sacerdos p aliq diceret vna missam et in eadem intenderet satisfacere p aliquo alio qui eum ro gauit. ea dicat pro anima sui patris q sic respectu operis operatis no minus valeret. q sic ibi sunt due motiones q non esset in primo casu. ¶ Quid de illo q celebrat vt deus perdat [sect. 54]alique vel aliquos. Rn. q peccat morta liter. ar. xxvj. q. v. quicunq. nec nocet ei ad cuius perditione sit cum natura sa cramenti sit vt prosit ar. j. q. j. c. si. autez deus no. Jo. et archi. j. q. j. dicunt el. pri mo. Posset tamen excusari a mortali quando tales sunt inimici reipublice et impeditores bonorumvt dictum est. s. inuidia. ¶ Vtru statim post celebratione mis[sect. 55]se sit comedendu. Rn. q non de iure vt in. c. tribus de conse. di. ij. sed de cosuetudine no seruatur illud ius. Debet er go sz Pau. i. c. ex parte. de cel. mis. tam diu stare donec ille reliquie sint verisimiliter in corpore corrupte. Addo etia q donec aliquas gras post missaz deo retulerit. ¶ Vtru tatum valeat missa boni sacer[sect. 56]dotis sicut mali. Rn. sz q colligo ex sa cto Bo. Ric. et Sco. et scto Th. in. iiij. d. xiij. q q ad sacrametu sic est equalis. j. q. j. c. intra. Quo vo ad oratioes q i ipsa dicutur inqtu proferuntur ex perso na totius ecclie sic similiter tatu valet. Jnqtum vero habet efficatiam ex deuotione oratis sacerdotis sic plus valet missa bonisacerdotis q mali. Et io bn facit qui libetius audit missaz boni sa cerdotis dumodo in substantialibus no credat excedere q periculose errare sz predictos doctores. ¶ Quis tenet audire missaz. Rn. q de [sect. 57]precepto qlibet q no est excoicatus nec iterdictus aut legitime ipeditus diebus festis ab ecclia preceptis de q. s. ferie. §. xlij. d bona honestate quilz oi die maxie eps vel religiosus aut eccliasticus et ar. c. fi. de pui. li. vj. quado sit mor tale peccatum no audire in festo vide in. d §. xlij. ¶ Vtrum a qlibet sacerdote ea dicente sit [sect. 58]audieda. Rn. et dicvt. s. clericus. viij. §. ij. ¶ Vtru sit audieda in ppria parochia [sect. 59]li ecclesia in diebus festiuis. Rn. sm pa. i. c. vt dnicis d parochi. q sic nisi ex ali qua ca legitima alibi audire velit puta: q parochianus e concubinarius publi cus vel vt deuotius audiat q melius officiat vel ppter predicatione et hmoi. Si vo alibi audit ex cotemptu proprij sacerdotis dicit q facit cotra pceptum superioris et q eu admittit dicit q quo damodo comittit furtu. Sz tn dic q de iure i maximis festiuitatibus sicut sunt festa dni nr et beate Marie et Johanis baptiste et similia quilibet tenet audi re missam aut in ecclia parochiali aut i publico oratorio facto a pplo sz gl. in c. est qs extra de conse dis. j. Et a fortiori pot audire in ecclijs medicantiu et reli gioso. autoritate sedis aplice edificatis i oratorijs aut priuatis audietes no sa tisfaciut sicut est in domibus disciplina torum. sz an peccet mortalr talr audietes si postea non audiunt i parochiali vel publico oratorio aut ecclesia religioso ru dico q no q nullo cauet iure q hoc sit preceptu: nec ob. c. si qs extra q ibi nullu verbu est positu laicis q sit pceptum sed solu clericis ne celebret predictis festiuitatibus in talibus oratorijs sine iussu vel pmissione epi. silr no ob. q ibi dicit q ad parochias e legitimus ordinari iusq couetus ergo ad als no erit legitimus q no sequit cu contineat absurdu sensum q ibi dr q in ciuitati bus aut parochijs i pdictis festis. audiatur. ergo etia alibi est legitimus couetus no ob. et predictu. c. vt dnicis. q si quis bn attedit nihil pcipit laicis. nec etia oibus facerdotibus. sed solu sacerdotibus parochialibus imponit q eij ciat illu qui contempto proprio sacerdote ergo si audiat i aliqua ecclesia q no sit parochia a sacerdote non parochiali no debet expelli. ergo licite pot audire. Et q solu parochialibus preci piat pz in verbo alterius q est relatiuu ex duobus tm et alius alia aliud ex pluribus licet pmiscue vtamur. et io nisi haberet parochia no dicitur alterius: q predicta relatiua faciunt positione re gnlariter eiusde qualitatis. Jtem posi to q esset aliquod ius preceptum esset abrogatum per contrariam consue tudinem. vt supra. Consuetudo §. ix. patet. Misericordia sm Augusti. ix. de ciuat. dei est aliene miserie in corde nostro compassio qua si possumus subuenire cogimur e etia misericordia diminutiua penaru qua impedire non potest excessus ire Et no ta q misericordia pietas et clementia et mansuetudo conueniunt in qtum in eundem effectum concurrunt que scz est prohibere mala proximoru sed differut qtuz ad motiuum: quia mia hoc facit ex amicitiaq habet cu proximis. Pietas vero ex reuerentia q habet ad alique superiore. s. deum vel pareutem Masuetudo inqtu remouet iram inci tate ad vindicta. Clemetia vero hoc fa cit ex animi leuitate inqtum iudicat equu esse vt qs amplius no puniat Crudelitas tame q culpa attedit sed modu ipuniedo excedit opponit pprie cleme tie q dr p quandam animi leuitate siue dulcedine p qua qs est diminutiuus pe naru. Seneca vo. li. ij. de clemetia dicit q clemetia est leuitas supioris ad inferiorem. Masuetudo aut cuiuslibet ad quelibet. Sepissime tame accipit mia pro clemetia et masuetudine et pietate. ¶ Que sunt opa mie spualia. Rn. q. vij. [sect. 1]in hoc versu coteta. Cosule. s. dubitate p doctrina: castiga. s. p correctione solare afflictu. Remitte iniuria fer defectus aliorum. Ora p oibus et doce ignorates et q sunt oper a misericordie corporalia habes. s. eleemosyna. §. ix. Moderamen inculpate tutelle qd est vide. s. defensio. .§. iij. Modestia dr a mo q aliqn est in mo derado motu animi ab excellentia per humilitate aliquado a ptinetibus ad cognitione vt est studiuz. Aliquado quo ad corpales actus et actio nes vt decenter fiant et non scurriliter et hmoi. Aliquado vo q ad apparatu exteriore. Et io modestia e circa minora. Teperatia vo est in refrenatione dele ctatiois boni difficilis et ppterea differt ab ea sm Tho. ij. ij. q. clx. arti. ij. Mollities opponit p seueratie sm philo. vij. ethi. dicit em pprie sm philo. mollis q recedit a bono ppter tristitias causatas ex defectu electionum quasi cedes debili moueti. dicitur etia alio modo in munditia seu voluntaria pollutio vt patet ex glo. j. cor. vj. ibi nec adulteri nec molles vbi glo. j. muliebria pacientes. Et isto modo semper est mortale peccatum vt ibi patet. Sed primo modo non semper sed quando recedit a bono necessario faciendo. Monachus grece latine singularis dicit quia dz esse sing. i. separatus a conuersatione seculari. vt. xvj. q. j. c. j. iuncta glo. ibide. Vn de ibidem in. c. monachus dicitur monachus non doctoris sed plangentis officium habet qui vel se mundum lugeat et domini pauidus prestoletur ad uentum. hec ibi. De hic notatis. et qd sit monachus et vnde dicat q est vnus vel singularis q per se solus agere dz no. gl. i. l. decernimus. C. de epi. et cle. et i aut. de mona. .§. scimus in ver. monasticam et an sit in potestate patris monachus. no. Bald. in l. deo nobis. §. hoc etia. C. de epi. et cle. et Alexa. in. l. si sub conditione. ff. de libe. et posthu. ¶ Jn quo differt monachus a conuersis [sect. 1]et oblatis. Rn. pa. in. c. no est. de regula: q couersi sunt qui obtulerut se sua mu tando habitum et profitedo tamen lai ci sunt q non promouetur ad ordines. Oblati vero sunt qui se et sua obtulerut mona sterio habitu tame non mutato. Et vt dicit gl. xxvij. q. j. vt lex. Jsti couer si et oblati magis astringutur monasterio q monachi vnde nec etia causa ar tioris religiois possunt transire ad alia monasteria qq petat a supertore licentiam quia efficiutur quasi serui mona sterij. Monachi vero hodie pprie sunt qui et habitum mutant et profitentur et pmouentur ad ordines. xvj. quest. j. in multis. c. ¶ Vtrum monachus possit pfici in ali [sect. 2]qua ecclesia. Rn. Pau. in. c. monachi. de statu mona. q solus non. vt in. c. secudo eodem titu. et in cleme. ne in agro. §. ad hec eodem titulo. Cum socio vo mona cho potest de licetia sui abbatis aliter non. lviij. distictio. capitu. primo et. secu do quia no hz nec velle nec nolle i hoc capitulo si religiosus et. c. quorudam. de ele. lib. vj. Additio limitat hoc Pa. vbi supra verum quando ecclesia est subiecta monasterio. Secus si non. est subiecta monasterio q cum desinat es se monachus monasterij non tenet ab bas sibi dare socium. ¶ Vtru monachus possit habere cura [sect. 3]aiaru. Rn. pa. in. c. j. de ca. mo. q non in ecclesia vbi monachi collegialiter habitat. sed debet ab epo capellanus institui qui populu regat de consilio mona choru. Jn alijs autem locis possunt de putari vt patet in. d. §. ad hec. dumodo non solus vt dictum est. ¶ Vtru possit monachus fieri canonicus [sect. 4]ecclesie secularis. Rn. q no. c. in noua. xvj. q. vij. de elec. cu cam q inter secudu Jo. lxxxiiij. dist. quorundam. ¶ Vtru monachus possit prefici eccle[sect. 5]sie quorucuq regulariu. Rn. q non vnde si eligit qs alterius religiois in platu non valet electio cle. cum roni. de elec. ¶ Vtru possit eligi in epm. Rn. q sic vt [sect. 6]in. d. cle. cum rationi. ¶ Vtruz monachus deputatus alicui [sect. 7]ecclesie etiam episco patus teneatur ad obseruantia regule sue. Rn. q sic qtuz ad tria substantialia regule et vt habitum deferat etiam si sit eps. de vj. et ho. cle. c. clerici officia in fi. nec ex eo q habet administratione dicit habere proprium q eam tantu hz rone officij sibi impositi de sta. mo. c. monachi. §. j. Jn obedietia vero distinguitur q si trasit ad epatum ex toto absoluitur a iurisdi tione abbatis. xviij. q. j. c. vnico. si vero transfertur ad ecclesiam seculare quon est subiecta abbati suo nec in spiritualibus nec in temporalibus ex toto eximitur ab obedientia abbatis. xvj. q. j. in parochia. si vero sit solum subiecta abbati in temporalibus sic eximitur ab obedietia abbatis quo ab spiritualia. xvj. q. ij. visis et. c. sane. si vero sit subiecta quo ad spiritualia solu sic eximitur quo ad temporalia. Si vero sit in omni bus subiecta sic ex toto obediet abbati quo vero ad alia a tribus votis et ab habitu non eximitur absolute. Nam ab esu carniu tenet abstinere sicut ante nisi dispensaretur cum aliquo mona cho a papa vt solus perficeretur alicui ecclesie et sine scandalo illorum et quibus viuit non posset abstinere q tunc comedere posset sz Gof. allegat. c. qsqs. dist. xlj. factus eps sm host. et videt seq gl. in. c. carne de cose. di. v. etiam pot co medere Jeiunia vo et siletiu et vigilias seruare no tenet vt dicitur. xvj. q j. c. ne mo et breuiter si attendatur verba. d. c. nemo. dicoq ab illis solummodo absol uit pceptis regule q commode no pot seruare cu exercitio prelationis sibi im posito sz illa q ne du no ipediut officiu platiois immo potius adiuuat: credo q teneat seruare qd bene no. Et sic intellige. xx. q. j. monachum. ¶ Sed quid de officio. Rn. vide. s. ho[sect. 8]re. §. xv. ¶ Sz pone q pdictus monachus indi[sect. 9]get aliqua dispesatione ad quem recur ret. Rn. q si talis ecclesia subest abbati in spiritualibus ad ipsum abbate recur ret si vero subest epo tuc epm habebit loco abbatis. c. si quis monachus. xvj. q. j. Si vo sit exepta illa ecclia et imediate sub papa sit oportebit ad ipm papa re currat ar. eorum que dixi. s. exeptus. §. vj. ¶ Que sunt que precipiuntur vel pro[sect. 10]hibetur monachis specialiter in iure. Rn. q sunt. x. q no. in. d. cle. ne in agro. primum quod precipit est debitu habitus debiti secundum formam in. d. cle. positam. Secundu q omni mese co fiteantur et suscipiant eucharistie sacra mentum. Tertium q ille qui pre est exponat regulam vulgariter capitulo vel ab alio exponi faciat. sed predicta solum astringunt monachos nigros vt in. d. cle. nota. Quartum ne vtantur camisijs vt in. c. cum ad monasterium de sta. mo. Quintum q seruet siletiu conti nuum in dormitorio refectorio et oratorio. Jn claustro vero certis horis ibide. Sextum q faciant capitula de trienio in trieniu. c. in singulis. eo. ti. Septimu aucupationes et venationes interdicutur eis. d. cle. ne in agro. Octauuz ne ad curias principum vadant vt suis monasterijs damnum inferant aliter sunt excommunicati illi qui administratio nem non habent. nonuz ne arma infra septa monasterij teneant. et de isto et su periori vide. s. excomunicatio. vij. casu. xxxviij. Decimum ne carnes comedant nisi in necessitate vt. in. d. c. cu ad mona sterium multa sunt alia que ne du eis sed etiam omnibus religiosis sunt pro hibita. q vide. j. religio. §. lxv. ¶ Quid de monachis qui i illis mona[sect. 11]sterijs comedunt carnes in quibus memorie no extat q non comedunt. Rn. d. car. consuluit vt recitat pa. in. d. c. cum ad monasterium q impune possunt co medere vt ex quo ipsi non fuerunt autores nec apparet ex qua causa fuit introductum potest presumi ex aliq causa legitima introductum. Secus quando ex corruptella. quia non excusantur de consue. c. cum tanto. sed de hoc dic vt. j. religiosus. §. xxij. ¶ Vtrum appellatione monachoru ve[sect. 12]niant alij religiosi. Rn. pa. in. c. ex pte de postulado q quado costitutio emanat respectu religionis. lz loquat de mona chis tn extedit ad oes religiosos cuiuscuq religionis. Et hoc nisi possit assignari ratio diuersitatis inter eos et mo nachos. quod nota. ¶ Vtrum monachus possit cofiteri epi [sect. 13]scopo vel penitentiario. Rn. sm Rodo. q sic nisi sit exemptus vel priuilegiatus a papa. Monasterium. an obligetur ex fa cto monachi. Rn. q no neq ex delicto neq contractu nisi in duobus casibus. Primus si hoc sit ver sum in vtilitate monasterij. q in tantu tenet et no plus. ar. x. q. ij. hoc ius. Scds si a couetu sit admissa administratio q in tm inqtuz se extedit administratio. in tm obligat et no plus sm Jnno. in. c. olim de priuile. Et hoc intelligo taz de monacho q abbate. Facit in arg. q no obliget. insti. de aut. tuto. in princi. vide glo xj. q. j. de persona. De monasterio et q dicat ppter mo nachos no sine monachis. no. Bal. i. l. j. col. ij. C. de insti. et substi. sub condi. facta et q legatu monasterio factuz in dubio debeatur monasteria monialiuz: q psumitur pauperius q monasterium monachorum: vt per Bal. in. l. cum multe. C. de dono. ante nupt. ¶ Vtrum possit acquiri per monachuz [sect. 1]obligatio alteri monasterio. Rn. sic etia per monachum fugitiuu. vt. ff. de acqui. poss. l. j. xviij. q. ij. Abbates. ¶ Vtru relictu monacho cu tali conditio[sect. 2]ne q nihil acquirat monasterio valeat. Rn. q no. nisi talis coditio intelligat q nihil acquirat monasterio respectu vti litatisno respectu iuris. sicut no. bal. in aut. excipit. C. de bo. q libe. q tunc vlz qd est dicere q conuentus pmittat illum administratione habere relicti: sicut et seruus dr habere ppriu. vt. l. is qui suis. ff. de manu. et facit qd legit et no. in gl. l. lucius. §. tres heredes. ff. ad tre. qd qde dictu Bar. Limito verum quado talis administratio refert ad casum licitu. s. vt dispeset i pios vsus quod religiosis lz etia. de testame. c. ij. li. vj. vel vt couer tat ad vsum vestimentoru vel librorum et hmoi. No autem liceret vt posset administrare ad libitu illa bona tanq ppria etiam de licetia pape. d. c. cum ad monasterium. ¶ Quid si abbas no vellet consentire vt predictam licita administrationem [sect. 3]suscipet. Rn. relictu no valebit et remanebit apd grauatu. l. vnica. C. de ca. tol. et glo. in. d. §. tres heredes. ¶ Vtru bona ingredietis pertineant [sect. 4]ad monasteriu iure successiois an iure traditiois iter viuos. Rn. q magna est cotrouersia inter doc. et gl. iure ciuil. de quo vide Alb. in aut. igressi. C. de sa. sa. eccle. Sed tu tene verius esse q iure suc cessionis. Attamen si lesum fuerit pote rit restitui ad minoris similitudine. vt C. si vt ab here. se ab. per totum. ¶ Quid de bonis ingredietiu ordinez minorum aut aliorum q nihil pnt habere. [sect. 5]Rn. Alber. in. d. aut. igressi recitat opiquatuor. ¶ Prima q habeant pro dere lictis. ¶ Secuda q ptineant ad venien tes ab intestato. ¶ Tertia q ad epm in cuius diocesi subsunt. ¶ Quarta q acq rantur ecclesie Ro. cui subsunt et inde alatur. Et hoc e verior de quo no me ex tedo q habent oes tales priuilegia in huiusmodi quibus oportet stare. et vide s. legatum. j. §. v. ¶ Vtru acquisitu p monachu expulsuz [sect. 6]vl fugitiuu efficiat monasterij sui. Rn. vt colligo ex no. ab Jnno. i. c. cu olim. de priui. et Host. in ti. de ifan. expo. et alios q si monasteriu noluit eu recipere vel maior pars capituli: sic erut epi vel alterius monasterij si ipm est igressus. Si vo solus abbas vel minor ps fuit i culpa. sic acquiret monasterio suo: si aut no curauit redire talis monachus. et totuz monasteriu vides eu vagabudu neglexit. sic similiter acquiret epo vel alij mo nasterio si qd ingredit. sicut de seruo dr in. l. qd seruus. ff. de sti. ser. q fit apprehedetis. qd si monasteriu repetijt. sed non potuit obtinere aliquo impedimeto. sic acqrit monasterio suo i aut. de san. epi. §. si monachus. Prelatus em pot monachu fugitiuu vedicare cu oibus bonis p eu acqsitis. c. abbates. xviij. q. ij. aut si forte ad aliud monasteriu sit traslatus ppter pctm suum puta q ponit in alio monasterio ad pniam facieda. et hmoi. xxvj. q. j. si qua monacharum. sic bona illa q proprio monasterio attulerat quo ad vsumfructuz erunt scdi monasterij. xvj. q. vj. de lapsis. et post eius mortem redibunt ad primuz. Si vero transit ad sm monasteriu licite. q strictus vel q promouet in platum alterius sic tenet aliq i. c. q a te. de cleri. coiug. q qcqd acqret postea erit scdi sed alia primis. et vr tex. p hoc. xviij. q. j. in. c. vnico. alij dicunt q omnia sibi vndecuq pueta erut secudi vel dignitatis q videntur accedere ad psona licet expsse fuerut collata tempo re ingressus ratione predicta et illud. c. vnicu loquit de acquisitis ex industria monachi q erunt penes primu monasteriu in quo ea acquisiuit no de patrimonialibus datis primo monasterio. et hoc vltimu sentit do. Cardi. in. d. c. q a te. Pau. vero ibidem tenet vt bona patrimonialia sequantur psonam. arg. hu ius. c. q a te. et. c. ex trasmissa. de renu. et l. ij. ff. de colle. illi. et hoc sequi videt Hostie. et Jo. an. in. d. c. q a te. et magis placet mihi opi. Car. ¶ Vtrum monasterium possit grauari [sect. 7]noua consuetudine. seruitio vel onere. Rn. q no nisi a pncipio de cosensu epi a patrono sit ei iposita. vt in. c. scietes. de censi. no tame intelligas q in dote necessaria possit etia a principio iponi ali quod onus. sed intellige in alijs a dote predicta. ¶ Vtrum quis possit frequetare mona [sect. 8]steria monialium. Rn. q no nisi ex cau sa manifesta et ratioabili alias post ad monitione frequentantes si sunt clerici deponunt. si laici excomunicent. ca. monasteria. de vi. et ho. cle. ¶ Vtrum monasteria dupla feminaruz [sect. 9]et religiosorum sint licita. Rn. q non vt in. c. diffinimus. et. c i decima. xviij. q. ij. ¶ Vtrum quis possit pfici duobus mo [sect. 10]nasterijs. Rn. q no sicut nec pluribus ecclesijs curam habetibus animaru. nisi vnum depedeat ex alio. de prebe. c. cum singula. lib. vj. immo plus si monachi vnius monasterij. prioratus vel ecclesias aut administrationes seu officia vnius monasterij cosueta p eiusde monachos gubernari sine licentia pape comiteret monacho alterius monasterij sunt priuati autoritate prouidedi ea vice et recipientes siunt intelligibiles ipso iure. d. c. cum singula. §. fi. ¶ Vtrum abbas possit vsumfructu ali cuius rei relictum monacho ei auferre. [sect. 11]Rn. q sic p no. in aut. ingressi. C. de sac. san. eccl. et in. c. ij. de sta. mo. Sed quid si addatur si molestet monachum cadet a legato glo. i. l. lucius. §. tres heredes. ff. ad treb. hanc questionem format et ibi Barto. et Cy. in. l. quoties. in. fi. C. de dona. q sub modo. et p Bar. et Bal. et Jo. de imo. in. l. si alienum in pn. ff. de here. insti. Et coclude q si legans disponat per via pene non valet quia impositio pene sup facto ipossibili de iure vel de facto no vz vt. l. cerdonem. ff. de op. lib. et. l. j. C. de his que pet. no. sed si vult no possit molestari dicat lego vel reliquo vsufruc. tali monacho donec et quousq abbas faciat ei questione. et ex tunc no reliquo. ita dicit bal. in. d. l. j. in. viij. q. et pau. de ca. i. d. §. tres heredes. sed in eo quod habuit monachus ante cotrouer siam poterit abbas controuersia facere et illi auferre sm p edictos. Monialis no debet habere singularem habitationem sed coiter tam in ecclesia q in refectorio et dormitorio esse dz. xviij. q. ij. pernitiosam vt sibi sint testes castitatis et hone statis vt in aut. de mona. §. cogitandu. De notatis in hoc. §. et q moniales possunt possi dere in coi. no. bal. i. l. hac edictali. C. de secun. nu. et an sorores san cte clare sint moniales et an psone eccle siastice. no. Bal. in ant. nisi rogati i fi. C. ad trebe. et an veniat ille appel. fratruz minorum sancti fracisci. Jde bal. q no. i. l. quicunq col. v. C. de ser. fugi. et ille que possunt eligere abbatissaz possunt it erim eligere magistram vt per eude bal. in. l. fi. C. quod cum eo. ¶ No dz loq monialis cu aliquomona [sect. 1]co nisi cu socia vel presente abbatissa et breuiter. c. diffiuimus. et i. c. x. xviij. q. ij. ¶ Vtruz possit cantare in choro cu mo [sect. 2]nac his. Rn. q no vt in. d. cap. perniciosam. ¶ Vtrum moniales teneant seruare clau[sect. 3]sura. Rn. q sic oes vt i. c. periculoso. d sta. re. li. vj. nec ob. q quida dicut q no pot cis idici vita arcrior ipsis iuitis q hoc no pertinet ad arctiore vita. sed ad conser natione honestatis debite. et ideo no ex cusantur a peccato mortali que non ob seruat clausura cu possint. potest Abba tissa exire pro homagio faciedo cuz ho nesta societate. ita tn q ad alia non diuertat. Silr si esset aliqua que notabili morbo laboras sine aliarum infectioe ibi esse no posset vt i. d. c. piculoso vbi platis ipsaru precipit q prouideat. et q no per mittant patere accessus quarumcuq p sonarum ad eas nisi ex rationabili ca et manifesta. et q sing. annis eas visitet et ille q sunt ita exepte q immediate lub sunt pape debet episcopus autoritate apostolica visitare vt no. in cle. attende tes. de sta. mo et in. d. c. periculoso. ¶ Vtru teneat receptio monialiu non [sect. 4]medicantiu facta vltra numeru earu q possint sustetari sine penuria de proue tibus monasterij. Rn. q no. immo ipso iure est nulla. d. c. periculoso. Moneta quod modis falsatur vide s. falsarius. vj. §. iiij. et. v. et de qua debet fieri solutio vide. j. solutio .§. ij. Mora Jncurritur cum quis no facit id qd facere tenetur et eo tepo re vt notatur in. c. vlti. de locato. De notatis in hoc. §. et quo comittat mora gnalis et specialis no. gl. in. l. mora ff. devsu. Cy. i. l. minorum. C. i quibus cau. in integ. rest. no est neces. Dynus etdoc. in. l. nemo re sua. ff. de ver. ob. et barto. Aug. et doc. in. l. no insulam eo. titu. ¶ An requirat monitiovt qs constituat i [sect. 1]mora. Rn. q si dies e apposita obligatioi. no reqrit q dies interpellat p hoie d. c. vl. et. C. de conhe. et co. stip. l. magna de quo vide obligatio §. viij. Si vo dies n est apposita obligationi nec alia conditio sic reqrit monitio sz Bal. i. l. no ignorat C. de fruc. et lit. expe. et Ange. i. l. si manu missori. C. d obse. pa. p. etpau. i. c. lz hely. de simo. et i. c. de accu. Facit lex i fideico missis et ibi e casus aureus. ff. de vsu. et i. l. quida iberus ivbo q de re volo vt cu the ro loquaris. ff. de ser. vrba. pdi. et id q le git et no. in. l. debitores pntes prius denu ciationibus conueniendi sunt. C. de pi. et in l. si ex legati. ca. ff. de v. ob. et in. c. accusa tio. ij. q. vij. lz glo. dicat in. d. c. lz hely. q i pecuniarijs adminitio est de honesta te non de necessitate. Tn Ludo. de ro. i suis notandis tenet q si debitor citatur sine monitione et confitetur debitum q debet actor condemnari in expensis si poterit probare q non fuit monitus quia debitori incumbit probatio etsic negatiua. Ratio quia ius presumit qd creditor monuerit eum quia communi ter sic solet fieri vt dicitur in. d. l. i fidei comissi. Et istud est verissimum de iure fori. Sz d iure poli. teneo qd si creditor ex timore etiam reuerentiali no audet petere debitu vel ignorat qd tuc et sine monitioe constituat debitor in mora. als non: q ex quo scit q ei debet et sine oi re spectu pot petere et no petit vr consentire q teneat. Et sic intellige i. l. oibus obliga tionibus. ff. de re. iu. et theologos in quar to. Attende q morosus tenet etia ad re stitutione dani dati ei cui no soluit et lu cri cessatis. sm ea que dico. j. vsura. j. §. xiiij. et. xxx. ¶ Quo purgat mora. Rn. q ex celeri so [sect. 2]lutioe ante requisitione facta vt no. i. d. c. vlti. facit. c. cu bert. de re iu. et. c. ex tue de cle. no resi. Aduerte hic q mora et cul pa equiparant. nisi i hoc q mora e pur gabilis. l. si seruu. §. sequit. ff. de v. obli. Et sic pt itelligi. l. si is in fi. ff. d iure do. Et io si res q e restitueda vl dada eode mo esset pitura apud dnm vel ei cui est dada non tenet morosus. l. fi. §. j. ff. ad. l. ro. de iac. ne creditor lucret cu aliena ia ctura. Hoc sequitur ful. in. l. quod te. ff. si cer. pe. Similiter si obtulit post mora tempore debito. vt i. d. §. sequit. ¶ Sed qd si dubitat an pitura fuisset. [sect. 3]Rn. q dbitor morosus no liberat q iter petratio fit con eu. l. cuz res. §. fi. ff. de le. j. Mors est triplex corporalis spiritua lis et gehenalis de pe. di. vlti. cap. vlti. De notatis i hoc. §. et q mors ciuilis et naturalis equiparantur in casibus in iure expressis alias no. l. insulam. ff. sol. ma. Bar. Bald. Saly. et doc. in. l. deo nobis v. nota q mors ciuilis. C. de epi. et cleric. et Alex. in. l. si decesserint. ff. qui satis. cog. ¶ Vtru quis possit sibi infligere morte [sect. 1]corporale. vide. s. homicidiu. j. §. ij. ¶ Vtru mortis teporalis sit satisfacto[sect. 2]ria p pctis. Rn. Sco. i. iiij. di. xxj. q mors naturalis qtuncuq sit necessaria. tn si voluntarie acceptet est sufficies pena p oibus pctis venialibus. et forte p magne parte pene debite p mortalibus. Ex q in fert et q multo magis est satisfactoria mori q infligit alicui etia p pcto suo si voluntarie et patienter sustineat. ¶ Vtrum mortuus resuscitatus restituat [sect. 3]in integru. Rn. vt elicitur p glo. et archi. in. c. ij. xxxij. q. vij. et per Jo. an. et pau. l. c. fraternitatis. d fri. et male. post vin. et ber. bri. q quo ad ea que imprimunt in aia no pdidit et ideo non restituit. Vn facer dos resuscitatus non reordinat nec bapti satur et hmoi. Joan. an. ide sentit etia in professioe. lz caracter non imprimatur. q obligatio acquirit deo q no moritur. c. fi. de codi. appo. Sed Pa. tenet cotrariuz in hoc. q talis obligatio est restricta ad tps ppterea pfitetes dicut toto tepore vite mee promitto et c. Et hoc cre do verius et opi. Jo. an. militaret qn qs simpliciter pmitteret seruare tale regu laz. Jn alijs aut in quibus nec caracter imprimitur sed adheret corpori. Jo. an. dicit q no restituit nec recupat. q acto semel exticta no reuiuiscit. c. ex trasmissa. de renu. Sed glo. in. l. na ad ea. alias l. ex his. ff. de legi. et in. l. seruus effectus. ff. de actio. et obliga. tenet q recupet indistincte. Vnde dicit q rumpet testame tu qd ante fecerat et recuperat bona. Ar chi. vbi. s. tenet q restituit qsi iure post liminij. Et ide tenet Joa. de sancto bn. Ratio q si restitutio principis i itegru refertur ad oia. l. j. C. de sen. pas. ij. qo. iij. quoties i fi. ergo fortius restitutio dni. sed tu dic q sicut no extinguitur obliga tio illius qui pmisit naue alienam. sed solum cessat quauis dns naue destruat animo reparadi eam ex eisde lignis. q eade nauis cesetur. vt in. l. qui res suas .§. area promisisti. ff. de so. Sic in pposito q dns dissoluit tale animo vt postea ex eisdem pulueribus resuscitaret. Et opinio conria possz saluari qn fuisset mor te resolutus no aio restauradi q tuc na uis lz restauretur no est eadez: sz in isto casu no potest esse in mrimonio tn certum est q no restituit nisi de nouo contrahat iteru q semel dissolutu ex morte. et ideo no recuperat iure postliminij. vt i. l. novt a patre. ff. de capti. et postli. re uer. secus in alijs vt dictu e. bar. etia in. l. pria. C. de sac. san. ec. tz q resuscitas iterum moriturus. vt Lazarus recupat et reuocat testm sicut p natiuitate filiorum sz resuscitatus no amplius moriturus no rumpet. ¶ Vtru spolians mortuos peccet. Rn. q [sect. 4]sic et grauissime punit sm leges vt de se pul. viola. l. ptor. §. aduersus eos. et Phi lo. quarto ethicorum latroibus tales anumerat. ¶ Vtrum mors ciuilis eqparet morti na[sect. 5]turali i dubio. Rn. Ge. i. c. suspectu d re scri. li. vj. Archi. ibide. et. d. Anto. i. c. lz de offi. del. plene prosequit sz tu coclude q aut verbu mors pfert a iure in materia stricta et exorbitati a iure coi. Et i dubio intelligit de morte naturali. vt in. d. ca. susceptu et. l. iij. §. hec vba. ff. de neg. ge. et ibi glo. et bar. Aut no est strictu in quo scribit mors. sed est extedibile ex idepti tate ratiois. Tuc si mors ciuilis habet eunde effectu q ad id de quo agit quez habet mors naturalis et sic eqparatur et ita pcedit. c. placuit. xvj. q. j. Si at mors ciuilis no habet p omnia cunde effectu quo ad id de quo agit quez hz mors na turalis non extendet nec equiparabit morti naturali. vt dicit gl. i. d. c. quesitu et in. d. c. licet alias sic. Si vero verbum mors profertur ab homine. tuc i dubio no eqparat q verbu hoisdz referri ad morte naturale. vt. l. ex ea parte. §. isula. ff. de verbo. obligati. Jo. aut. xvj. q. j. pla cuit dicit q regulariter mortis appella tioe intelligitur naturalis mors. ¶ Quis dicatur ee i mortis piculo. Rn. [sect. 6]Jnfirmus quotidiana febre Obsessus i loco vbi machine iaciuturvel a talibus hostibus qui eum volut occidere Naui gaturus p loca piculosa vel iturus p lo ca insidiosa. Aut etate cofectus et hmoi vt ptz. ff. de do. causa. mo. l. mortis ca cu tribus sequetibus. Vel dic q arbitriu bo ni est sequedum vt pensatis coditionibus iudicet si probabiliter imminet pe riculum mortis. et tunc dicatur in periculo mortis. ¶ Vtrum liceat requir ere a moriente q si [sect. 7]bi reuelet statu suu post morte. Rn. sm Tho. in quol. q sic dummodo hoc subintelligatur si deo placuerit et hoc non fiat ex in fidelitate vel dubitatione fidei. Mulier Vide. s. Femina. Multiloquium secudu Alex. ij. ij. d multiloquio di citur q est multitudo loquutiois cuz su prerfluitate vel preter vtilitate vel necessitate. Et sic intelligit illud puer. x. Jn multiloquio non deerit pctm. Aliud tn est pprie loquedo multiloquiu alid vbositas siue linguo sitas. Qr linguositas sonat in cotetu puenientem ex con suetudine supflue et inordinate locutio nis. Multiloquiu vero no determinat tm qtu linguositas. sed stat in genere. et lz sit veniale tame liguositas pot esse mortale. Vn Job. j. Nunquid verbosus iustificabitur quasi dicat no. Munus tribus modis dicitur. Aliquando capitur pro dono quod quide est proprie id quod sponte prestamus. et ex nulla necessitate vel iu ris offico quod quide si non prestaret nulla esset reprehensio. vt. ff. de verbo. si. l. munus proprie Differt tn quia niu nus est donum cu causa. Donu vo se hz in plus q etia aliqn sine causa. vt pz i l. inter donu et munus. ff. de ver. sig. Ali quado capitur p officio cu honore. Ali quado pro honore sine onere. vt habet de his omnibus i. l. munus tribus mo dis dr. ff. de v. sig. Vn in. l. munus prope est quod necessario subijcimus lege impe riovel eius qui potestatem habet iubedi. Et de isto hic tracto. De notatis in hoc. §. et qualiter differant munera et dona no. in. l. plebisci to. ff. de offi. presi. gl. et doc. in. l. munus. et in. l. aliud. de verb. sig. et an appellatioe muneris cotineatur enxeniu. not. gl. in l. solet. ff. de offi. procpn. et leg. ¶ Quotuplex est munus. Rn. qtriplex. [sect. 1]Quodda sordidu q cosistit i vilibus offi cijs vt in arena fodieda calce coquada et alia exepla in. l. maximarum. C. de ex cu. mune. Et potest dari ista regula i ip sis agnoscendis sm Bar. in. l. vnica. C. d muneribus. quia sicut illd est honor q in loco recuperatur honor vt no. Jnn. i c. de multa de preb. ita illud est vile qd reputatur vile et habz officia villa et hec tantum datur vilibus personis no ma ioribus vel humilioribus. C. de susce. p po. et archa. ¶ Quoddaz munus dicitur honestum [sect. 5]cu honore annexo. et ista munera appellant honores i. l. cui muneris. ff. de mu. et ho. et ista sut officia seu dignitates pu blice vt. d. l. vnica. ¶ Quodda dicitur munus simplex so[sect. 3]lum quia non habet nec honore. necvti litate annexa vt est tutela cura et huius modi. ff. de accusa. tu. ¶ Quomodo dicutur prefata munera [sect. 4]personalia mere. Rn. q tuc quado expli cantur labore corporali solum sine sum ptu vel detrimeto rerum propriorum. l. fi. in prin. ff. de mu. et ho. ¶ Quado dicuntur patrimonialia seu realia. Rn. q tuc proprie quado cosum ptu proprio siut ab alijs. ¶ Quado dicutur mixta. s. personalia [sect. 6]et patrimonialia seu realia. Rn q quan do cu labore coporali a nobis explican tur et cu sumptu nostro vt colligitur in d. l. fi. §. patrimoniorum. ¶ Quo dicutur ordinaria prefata mu[sect. 7]ner a siue personalia siue realia. Rn. q ordinaria sunt quado habet certam or dinatam prestatione per aliquam lege. vel statutum seu cosuetudinem longa vt de vaca. et excusati. mu. l. in honoribus qui muneri publici. ¶ Quomodo dicantur extraordinaria [sect. 8]Rn. quod quado no per legez vel statu tum vel consuetudinem imponunt sed secundum voluntatem dominoru secu dum Bar. et patet in. l. vnica. C. de vaca. pu. mu. Vn p accides ista imponuntur. ¶ Aliquado ista munera dicuntur idicta vt qn princeps imponit per. l. aliqn vel per statutum q a princi. erat extraor dinarium. Sed nunc efficitur ordinarium. ¶ Aliquado dicit superindicta vt qua[sect. 9]do supra ordinariu aliquid imponit p pter necessitate occurrete. Facit. l. vnica. C. de supindicto. est et alia disti. Gre. super illud Esay. xxxiij. q excutit manu suam ab oi munere. q triplex est Munus a manu ab obsequio et lingua. de quo. j. Simonia. v. in prin. Murmuratio secundum quanda Apostillam super il d sapietie primo custoditevos a mur muratione est quedam querela cu in pa tient ia in his que homo deberet patie ter ferre et committitur aliquado cotra deum per displicentiam eo q no tribuat pros peritatem vel aduersitatem secu dum merita hominum. q immittit tribulationes vel no regit munduz modo nostro et tn iniuste. q hiere. xj. iustus qdem tu es dne si disputem tecu licet no bis sint occulta talia iudicia. Aliquan do est cotra prelatos. de quibus dicitur xc. di. Alienus sit a fratrum vnitate qui murmurauerat. et. io apostolus Nemur muraueritis. et c. prime cor. xj. et quando sit peccatu mortale. dic q tunc quando ex ipsa fit contra aliquod preceptu dei puta quia dicitvel credit deum iniustu iudicat temerarie et hmoi. Mutilatio quid sit. vide. s. Homicidium. v §. vj. Mutus per signa pot petere sacramenta et ei sunt dada. xxvj. q. vj. qui recedunt et. c. se. ¶ Vtrum possit contrahere matrimo[sect. 1]nium vide supra. Matrimonium. ij. §. iiij. et matrimoniu. iij. ipedimeto. xviij. Mutuum est quod de meo fit tuuz. ff. si cer. pe. l. j. Hoc est verum nisi in duobus casi bus notatis per Alexand. in. l. singularia in principio vbi etiam per Bartolu in principio. ver. nota. casus singulares ff. si certum pet. Jtem etiam si vsus pecunie concedatur. l. certitu. §. fina. et. l. ro gasti. et ibi docto. et Alexand. eodem titu lo. et per Barto. in. l. in vendentis. C. de contrahen. emptio. Et dicitur mutuum etiam si reddatur eadem res deteriorata vel eadem pecunia mutuata vt p gl. Barto. et Alexan. in allega. l. ij. ff. si certum. peta. ¶ Jn quibus rebus consistit pprie mutnu. Rn. q in rebus que cosistut in numero [sect. 1] vt pecunia et hmoi. podere. vt massa au ri vel argeti. et hmoi vel mesura. vt vinu oleu triticu et q vsu cosumunt. vt i. d. l. ij. et inst. qui mo. conhit obli. in princ. Vn Rode. mensurare stringit ad mesura q grana. vel liqda mesurat no ad illa qua pani vl terre. Et aduerte q dz dari mu tuu vt reddat no eade res in numero sz similis in gne siue tantunde et eiusdem vtilitatis et ptij eode modo. Vnde si dedit pecunia no illa restituet sed simile. et hmoi aliter trasiret vel in comodatuz aut depositu vl aliu conctu. l. ij. ff. de contrahen. emp. et. l. ij. ff. si cer. pe. Et not. q hic no accipitur genus sm porphiriu sz po nit specialiter p qbusda rebus q cosistut in numero pondere et mesura. Vnde tz Azo. q si quis mutuo dedisset podus argeti et reciperet pecunia ad numeruz q est mutuu si pecunia sit argetea. q idez genus redditur et tatude facit. l. j. §. vlt. ff. de aur. et arg. leg. et ppterea si res mutuata perit periculu est mutuu accipie tis. etia si casu fortuito. s. icediu. C. si cer. pe. inst. q. mo. re. conhi. oblig. §. ite. Secus si data esset pecunia in bursa cosignata q no est mutuum. l. si ab initio. ff. si cer. pe. opz og q tradat vt sit accipietis mutuu no cosignata aliter no erit mutuu. [sect. 1]¶ Vtru dare mutuu peteti sit de precepto. Rn. sm Sco. i. iiij. di. xv. q. q habes pecunia sibi p aliquo tpe inutile mortaliter peccat si ea no mutuat indigeti et peteti q facit con pceptum nature et xpi. Luce. vj. mutuu date et Mat. v. Sz si ei esset vtilis puta negociando vel aliud de ea faciendo tunc distingue sm q. s. dixi de eleemosyna. §. j. quomodo est de pcepto et sm illam distinctionem a fortiori dic de mutuo qd no. ¶ Quomodo in mutuo sit vsura. Vide. [sect. 2]. vsura. primo per totum. NAufragium est naue fracta submersio rerum et corporuz qd pleruq casu fortuito contingit pp vim tepestatis vel fiuminis. l. deprecatio et p totum. ff. ad. l. ro. de iactu. Ad propositum eorum que in hoc §. dicuntur et qualiter probetur aliqua esse amissa naufragio. no. Jaco. rebuffi. et Bart. in. l. quotiens. C. de naufra. lib. xj. Augu. in. l. si quis. §. j. de eden. et Cor se. singu. suis in versi. testis. incipi. cau tela est. ¶ Vtrum rapientes aliquid de naufra [sect. 1]gio teneantur. Rn. q sic ad restitutione nec excusat aliqua cosuetudo. d. l. depca tio. et. ff. de incen. rui. et na. l. si qs ex nau fragio nec excusantur a peccato mortali si rapiut intentione retinedi. ne excu santur ex aliquo precepto quia contra preceptuz dei Leui. xix. diliges pximu tuu sicut teipsum. episcopus aut alius pre latus debet deponi. Laicus anathema tizari. xxiiij. q. iij. illi qui de detreuga. c. innouamus. sm. ll. j. annu in quadruplu. Post annum in simplu puniunt. l. j. in prin. ff. de incen. rui. nau. Et hoc veru ni si sint nauigia que exercent pirraticam prauitate vel nisi cristiano nomini inimica. vt in consti. Fede. ad decus. §. nauigia. C. de fur. aut. nauigia. ¶ Quid de dominis qui coueniunt cu [sect. 2]nautis de certa qtitate danda non de prehedent in nautragio. Rn. q no tene tur restituere quicquid hac de causa accipiut nisi spotanea liberalitate eis da retur secudum Rodo. bene liceret statu tum quo quis lucrat tantum pro rebus recuperatis in mari naufragis. itellige si sit propter vtilitatem naufragorum qui aliter no recuperarent res suas sed perirent in mari. ¶ Vtrum inuenies res iactatas in ma[sect. 3]ri vel ex naufragio teneatur eas restituere. Rn. pau. in. c. cum dilecti. de accu. q aut erant pro derelictis. et sic fiunt ca pientis quia q in nullius bonis est efcitur naturali. ratione capietis insti. de reru di. Si vero no erant pro derelictis sed suerunt proiecte vt euaderet periculum maris. tunc cum pijciens remaneat dns eas occupas animo retinendi comittit furtu. vt in gl. d. c. cu dilecti et. l. qua rone. §. vlt. in fi. ff. de ac. re. do. et est excoicatus vt in. c. excoicatioi. de rap. si no restituit q primu poterit. Et quauis Jo. an. ibide dicat reqri monitione anq incurrat excoicatione. Tn Pa. ibi de dicit q quo ad deu et consciam est excoi catus si qprimu poterit restituere no faciat. et multo fortius hoc hz locu in his q rapiut violeter res naufragorum. Si aute simplr accepit no cosiderado an essent derelicte vel ne excusat a furto vt e tex. no. in. l. falsus. §. si iactu. ff. de fur. Et et ego credo ab excoicatione. ar. d. l. falsus et his que no. Jo. an. in. c. qte. de sen. excom. in nouel. de quo vide. s. inueta. in prin. et limita vt ibi. ¶ Sz qrit an sit psumendu q tales res [sect. 4]sint p derelictis. Rn. ide pa. vbi. s. q ex coiecturis pot psumi. Na si libru obtusum panis et bene sigillatu pijcit presu mit no habuisse in derelicto. secus si aptum. et sic in silibus. Sed quado no statiz quesiuit. de quo. s. inuenta. in prin. Nauta caupo et stabularius tenent de leuissima culpa. no de casu. l. et ita. §. at hec edicto. ff. nau. ca. sta. et dicit nauta q naue exercet. no remiger. vt. l. j. eo. ti. §. nauta. silr caupo et stabularius q hec exercet et institores eorum. vt i. d. l. j. §. fi. nec ob. l. j. §. si vestimeta. ff. d posi. vbi depositarius no tenet nisi de leui culpa. q est spale i istis vt teneant de leuissima culpa. Sz ego i coscia no credo q te neat nisi de leui. vt. ff. nau. cau. sta. l. nau ta. et. d. l. et ita loquit i odiu taliu q solet fraude facere. vt ibi pz. §. at hoc edicto. Et io cu fundet se sup psumptioe no ha bebit locu in coscia. nisi spaliter accepil set mercedez p custodia vt. s. locatio. §. xxiij. vel nisi qn res reqrebat diligetissi ma custodia qua scienter accepit custo diendam. q sic tenetur de leuissima. ¶ Sz quo pbat datu tali i pecuia. Rn. q si cosueuit portare tale qtitate pecu[sect. 1]nie tuc credet suo iuramento als no nisi quatenus probet. ar. ff. de reb. mili. l. no omnes. §. a barbaris nam talis debet numerare pecuniam in conspectu hospitis. ff. depo. l. j. §. si cista. ¶ Vtru naute et pfati dates claues ca[sect. 2]mere dno deponeti excusent si pdatur. Rn sm gl. i. l. dz. ff. nau. ca. sta. §. ite si pdixerit q si a principio dedit claues et pdixit q nolebat teneri excusatur alias no. Similiter tenetur quado a pn. non dedit claues sed postea licet pdixerit p l. sicut. C. de ac. et obl. nisi ille expresse co sensisset nolle illum teneri. ¶ Vtru pfati habeant locum in eo. tit. [sect. 3]hospitatur alique no tanq caupo. sed si cut ciuis sine mercede sicut fit quando rex venit in ciuitate aliqua et distribuit suos per domos. Rn. qno vt. l. si messor. ff. si messor fa. mo. dix. et arg. ff. de aleato. l. j. §. ite notadum. et ideo si gratis fit tenetur solu de dolo et lata culpa. ¶ Vtrum naute possint preponere res [sect. 4]suas depositis quado vtrasq no possut saluare. vide. s. Commodatum. §. xvj. Necessitas triplex prima sine qua vi ta corpalis sustentari no pot. et de hac dicitur prime. Jo. iij. q habuerit substatiam huius mudi et viderit fratrem suum necessitate habere et c. Secuda necessitas dicitur oportuna sine qua vita comode substetari non pot: et ad hanc remouenda in proximo quilibet ex pietate inducit ad ro. xij. necessitatibus sctorum comunicates. de quo dic vt. s. auaritia. §. iij. Tertia e pficua sine qua vtiliter vita no substetatur. vt puta habendi libros p studedo et hmoi ad quam succurendam pfectio amoris inflamat p prima necessitate scda et ter tia licet medicare pensatis circustatijs. Et ecclesiastici possunt redditus habere ecclesiasticos als no nisi cu danatione sm Henri. de gandauo in. iiij. quol. q. xxxvj. et sic intellige glo. in. c. precarie. et. c. se. x. q. ij. De notatis in hoc. §. vide omnino Gerar. de petra scta sing. xcix. inci. neccs sitas. vbi habes qd ppter necessitatem pmittatur. et per Bald. in rub. C. qui bo. ced. pos. vbi q necessitas et vtilitas e qparatur. et de hoc per Alexa. in. l. nepos proculo. ff. de verbo. signi. ¶ Vtru illud q dicitur necessitas facit [sect. 1]licitu et no subijcitur legi i. c. licet. de ferijs itelligat de prima solu. Rn. q de pma solum. et hoc intellige qn tale qd qd est con. l. no est maluz de se. puta q ex ali qua circu statia pot licite fieri quia tali necessitate occurrete non reqritur alia dispesatio. sed ppria autoritate qs pot conuenire. Similiter dic p secuda necessitate. dumodo recopesatio aliqua fiat sicut dicit do. Ant. in. c. j. de ferijs q lz doc toribus consulere pro foresibus in festo dummodo aliqua eleemosyna in recopesatione faciant. Facit gl. i. c. psbyter. in vbo denariu. lxxxij. di. et melius. d. c. lz. sz ego credo sit tutius habere dispesatione a plato in ista. ij. Jn tertia vo necessitate omnino requirit dispensatio aliter no faceret licitu. Et sm hoc intelli ge gl. in. l. j. §. cu in eadem. ff. ad. l. ro. de iact. q dicit q tpe necessitatis oia sunt coicada. et qd ibi dixit Ang. s. q tpe cha ristie si medicus furet pane no incideret in pena. facit. c. iij. de fur. et similia q loquunt de necessitate. q aliquando de prima. aliquando de alijs. Negligentia est omissio alicuius q fieri dz et pot vnde no pot esse negligetia vbi quis non est in mora de elec. c. vl. et de coces. preb. q diuersitate no. in. c. si compromissarius in prin. de ele. li. vj. Et ideo aliquando ne gligetia dicit lata culpa vnde. ff. man. l. si fideiussor in prin. dicit dissoluta ne gligetia prope dolum est. i. lata culpa et quado dicat tota culpa no. in. l. noia. C. ar. tute. cu suis cocor. et. s. culpa. in pn. Nomine etiam negligetie simpliciter venit leuis culpa etia leuissima vt ptz in. c. pallega. facit. xxviij. d. c. de stracusa ne. et. c. cu ex. in fi. et. c. commissa. §. porro de ele. lib. vj. et hoc est quando quis tenetur de leui vel leuissima culpa. alias non. Nomine vero negligentie magne venit lata culpa. vt. ff. de act. et obli. l. j. .§. is quoq apud. vbi text. quasi apertus. Aliquando vero includit dolum. scilicet cum lex imponit penam negligenti a diuersa delinquente quia tunc sub negligente includit dolosam negligentiam. vt not. Gemi. in. d. c. si com promissarius. ¶ Vtru negligetia sit peccatum morta [sect. 1]le. Rn. q si quis omittit ex negligentia facere illa ad qua tenet de pcepto vel ex officio in his vbi versatur notabile damnum sibi commissum. sic est mortale peccatuz de sui natura. Et hoc nul li dubiu in his que sunt de iure diuino pcepta. vel ex officio commissa. Jn his autem que sunt de iure positiuo solum. non credo semper sit mortale. nisi inclu dat in se dolum vel contemptu vt. s. pa tet in tit. inobedientia. et sic intellige et limita glo. in. c. ea que de offici. arch. et lxxxj. distincti. c. dictum. et. xl. quest. iij. placuit. xij. q. ij. indigne. Jn alijs autez q no sunt de precepto negligentia com muniter est veniale peccatum vt patet. xxv. di. §. alias ea demuz et hoc verum nisi faciat totaliter excedere a charitate dei q etiam sic esset mortale peccatum sm Tho. ij. ij. q. iiij. ¶ Vtruz teneatur ad restitutionem de [sect. 2]damno proximo ex negligentia in officio suo vel alio opere. vide supra cul pa. §. vj. Negocium seculare quid est. Rn. qd cum sit multiplex no po test diffiniri. sed ex aliquorum enume ratione possumus alia similia iudicare sicut fit. xxv. distinct. §. criminis appellatio. et. xxiij. questio. v. de leguribus. et extra ne cle. vel mo. c. j. dicitur ergo ne gocium seculare primo cum quid plus iusto appetitur quod turpe lucrum est. Jtem et munera iniusta accipere vel dare et venialiter omnia per que homo seculariter viuit in aliquo peccato di citur seculare negocium. hoc patet in d. c. j. Jtem dicitur seculare negocium mercantia seu negociatio. Jtem omne quod fit pro lucrando sicut artes procurationes causarum et negociorum factiones et huiusmodi. Vnde dicitur negocium quasi negans ocium de ver borum. significat. c. forus. §. constant. et seculare quia secularibus rebus habendis impenditur. Vel secunduz glo sam in summa. xxij. questione. iij. dicitur. ¶ Primo pro mercantia. ¶ Secun do pro causis secularibus tractandis. ¶ Tertio pro admi nistratioe rerum se culariu de hoc habes. s. clericus. ix. §. j. De hic notatis et quot modis perti neat ad nos negociu. no. Bal. i. l. si pecu nia. C. de nego. gest. tex. et doc. in. l. si pu pilli. §. antepe. et ibi Bar. ff. eo. ti. vbi dicit q. vij. modis. s. cura: sollicitudine: re ipa ratihabitioe: ipso iure: more ciuita tis: naturali ratioe: et rone cosequetie. de quo etia per Spe. in ti. de iudi. §. ij. ver. sequitur videre. ¶ Que negocia secularia phibent. Rn. [sect. 1]q secularibus phibent illa q sine morta li fieri no possunt. sed clericis et religiosis sunt interdicta multa vt patet in. d. c. j. et habes. s. clericus. ix. ¶ Vtru negociatio q cosistit in vededo [sect. 4]et emedo q alio mo visitatori dr mercan tia sit licita. et Alex. i. iij. pte summe tractat. de iudialibus cum quo cocor. Jnn. i. c. j. ne cle. vel mo. et Jo. an. in. d. Rubr. et pau. in. d. c. j. q de se no est mala nec illi cita. Sz potest fieri illicita ratione circustantie. cause. psone. modi. tpis. loci. et comercij. ex circustatia. cause. s. quando propter cupiditate vel aliqd aliud malum fit. et sic tale peccatu est qualis finis p que fit. Vnde ille q negociando intedit lucru tanq vltimum finez et cu pit sine labore et solicitudie ex auaricia diuitias cogregare eijciet de teplo paradisi sm Alexan. et sic patet q efficitur mortale peccatum ei. Negociari autez ppter propriam necessitatem vel pieta tem. s. ad dispensandum in pios vsus lucrum vel ppter reipublice vtilitatem vel pximi est ca legitima q facit vt fiat sine peccato aliter no. Circustatia persone facit illi cita scilicet si est clericus vl religiosus de quo. s. clericus. ix. oportet ergo sit secularis qui negociator dz esse Ex circustatia modi fit illicita. s. quado exercet et cu dolo. vel cu mendatijs vel alijs alias pactis seu piurijs. Et si sunt pcta mortalia sicut madatiu q dicitur intetioe decipiendi pximu etia in magna re si posset vel piuriu sic negociatio est mortale pctm. ite ex circustantia tpis. l. festiui ab ecclesia pcepti de quo dic vt. s. ferie. §. xxj. ite ex circustatia lo ci. s. diuino cultui deputati sicut est ecclesia vel cimiteriu. Jn ecclia. n. no pot fieri sine pcto mortali nisi magna neces sitas excuset vt pz p. c. decet domu dei. de immu. ec. li. vj. iucto. c. reliqui nolumus. de cu. eucharistie. Et hec itellige de actuali conctatione rerum q sine strepitu fieri no pot. Secus esset in veditioe cadelarum q sine vbis fit. Aut in couetioe alicuius rei emede vel vedede postea. q no eet mortale pctm. Jte ex circustatia comercij q qde est danosum reipub. sicut cu qs emit vilius vt carius vedat et cu dano reipu. sicut sunt illi. q totu granum emut vel oes merces et hmoi vt postea vedat modo suo. Si vero comertiu est vtile reip. sicut illud quo merces portat de terra vbi abudant ad alia vbi deficiut vl illud quo de vna re fit alia sicut faciut artifices de lana pannu. et de cera cadelas et hmoi. vel illud quo qs coseruat res quas emit vt vedat tpe debi to eo q qlibet no pot statim emere. et sic istis lz negociari si alie circustantie ad sunt. Alijs aut est damnatiois. et de eis loquitur Criso. lxxxvij. di. eijciens. etno. Sco. in. iiij. xv. di. q. ij. ar. j. ¶ Vtru ille q carius vedit q emit in eo[sect. 3]de loco licite hoc facere possit. Rn. Alex. vbi. s. ti. de legi. q si id p se emit. et post ea pcessu temporis no indiget licite ve dere pot pro p tio occurrenti quauis sit carius q quado emit q non ad hoc emit et lucru aduenit rone teporis. Si vero emit vt vederet tepore quo carius erit. sic si fecit pro vtilitate terre sue. s. ne homi nes postea indigerent et no iueniret et ipse aliqd lucraret pro sua sustetatioe et sue familie. Vel si a casu aliquid emit pro bono foro et postea inuenit quo illd vult emere pro cariori. et concurrant ea q dico. s. emptio. §. vij. cum alijs circunstatijs pdictis hic. sic lz laicis sz no cle ricis. Si aut fecit solum vt lucraretur sine aliqua vtilitate reipublice immo potius cu damno sic peccat mortaliter vt pz per. d. c. eijciens. et de istis intelli ge illud. c. quicuq tempore. xiiij. q. iiij. vbi turpe lucru dicit tpe vindemie vilius emere vt carius vedat. istis cocordat Hug. et Lau. xiiij. q. iiij. si qs et Th. xxij. q. lxxvij. et pau. i. c. j. ne cleri. vel mo. No tn tenetur ad restitutione talis turpis lucri de necessitate. sed de consilio sm Rodo. Nisi forte fuisset causa talis ex crescentie. puta q totum emit vt carius postea posset vedere q sic tenet ad restitutione danificatis. si tale danu als non occurrisset. Quid de artificibus qui faciunt artem que non est nisi ad malum vide. s. ars. Neophitus dicitur nouus in fide vel in religione vt. xlviij. di. c. quoniam. et. c. sicut. ¶ Vtrum neophitus in fide possit or[sect. 1]dinari. Rn. q non etiaz ad minores ordines vt patet in. §. j. et. di. ca. quoniaz eadem distin. ¶ Nigromantia vide. j. sortilegium. Nominatim quis dr interdictus vel excomunicatus. Rn. pa. in. c. in lateranesi de pre. q vbi agit de pena incurreda ipso iure. si no dicit quis nominatim nisi exprimatur eius ppriu nome q hoc iportat extymologiavocabuli et in istis odiosis no est re cededu a ppria significatione verboru nisi de mete costetvt i. c. statutu. de elec. li. vj. Nisi circustatie sint ita expresse et stricte q ex toto important vices pprij nomis facit pro hoc. l. ij. ff. d li. et post. et instit. de exhe. li. §. nominatiz. et i. l. quo ties. §. si quis nome. ff. de here. insti. facit. l. certu. ff. si certum pe. vt puta dicitur filius petri qui no habet nisi vnicu filium et huiusmodi. Et sic intellige et li mita Jnn. in. d. c. in lateran. hoc etia se quit gl. et Jnn. in. cle. j. devi. et ho. cle. in verbo nominatim. Si vo agit de pena incurre da ipo facto tunc etiam dicitur nominatim expressus qui per circustatias no sic strictas exprimitur. et sic itellige et limita gl. et pau. i cle. j. de vj. et ho. cle. in versi. nominatim et gl. in. c. consti tutione. de sen. excom. li. vj. Puta si diceretur magister carpetarius talis loci ieiunior. et huiusmodi. qd no. bene. Et ad gl. in. c. a nobis el. j. de sen. exco. qua videtur sequi communiter doct. dic q intelligitur quod ita sunt excommuni cati quasi nominatim fuissent expressi. sed no q dicatur nominatim excomunicati: quia quis potest excommunica ri licet non nominetur. Notarius vide tabellio. Notorium dicitur triplex sm gl. in c. vestra de coha. cleri. et mu. et ibi pau. sequitur. s. notoriu presu ptionis et quid est quado ius vehemeter aliquid presumit vt filiatione q ex coiecturis aiure inductis dicitur noto ria. et idem est istud notorium sicut pre sumptio iuris. Secudum est notorium iuris. q in iure siue in iudicio oritur si cut cu quis conuincitur in iudicio vel sponte cofitetur vel per sniam codenatur in iudicio. Tertiu est notortu facti. et istud est cu populus est testis alicuius facti et no est locus inficiationi. vt no. Archi. ij. q. j. de manifesta. et bonus tex. in c. cu dilectis filijs. de purg. ca. et dr noto riu facti clara et famosa locutio ex euide tia rei surges. qtergiuersatioe aliqua ce larino pot. vt pbatur i. c. tua. de coha. cle. et mu. et. c. euidetia de accu. Et istud notoriu facti est triplex. ¶ Primum facti permanetis vt q palaciu dominorum est in platea et sic dicitur notoriu quasi res nota oibus volentibus videre ea. facit aut. qui semel. C. quomo et quado iu. et. di. c. euidetia. ¶ Secundum est facti traseuntis et no redeuntis vt si in conspectu populisit aliqs interfectus simi litervox preconis q notoriu est pro tuc no p nuc. et sic itellige q no. gl. i. d. aut. qui semel. ¶ Tertium est facti interpolati. exemplu eo q paratus est mutuare sub vsuris. et de meretrice q no semp mutuat vel peccat. Szbar. post Jac. bu. i. l. ciues. C. de appel. dicit q notoriu est q habet actu pmanete vt edicta i albo ptorio et q iplatea e palaciu dnorum. illaat q nuq habuert actu pmanete vt vox p cois et hmoi no pnt trasir ino. sz bni maifestu De notorio et q sit quod omnes vi dere possunt cotinua vt p Bal. in aut. quod locu. invo. vij. C. de colla. vl quod omnes sciut sui natura vel scire verisimile est per Bal. in. l. cu fratrem. C. ad sylle reliqua. dixi. s. in ver. manifestum vbi an et in quo differt a manifesto. ¶ Sed quot hoiz scia reqrit adfaciedu [sect. 1]notoriu facti. Rn. fuerut varie opi. Sz mihi placet opi gl. i. di. c. de manifesta q dicit sufficere scietia. x. hoim ad minus. Qua sic intelligo vt colligo ex pa. in. d. c. vestra. q sivicinia no hz. x. hoies seu psonas no potest oriri notoriu. Si vo hz dece psonas solu oz q oes sciet si at hz plus opz q oes sciat vl maior ps. et illa pars no sit minor. x. psonis. Et q talisv cinia facit no toriu habes bonu text. in. d. c. cum dilectis. Et sic patet q non requiritur scientia totius populi. vt volunt aliqui. ¶ Vtrum in notorijs sit ordo seruadus iu [sect. 2]ris. Rn. pa. i. d. c. vestra q in notorio psupto vbi agit de consanguinitate pban da reqrit sz ibi e speciale. Sz i alio notorio fcti no reqrit nisi scietia et sola citatio. Et hoc itellige veru nisi costet q nulla defesio copetit vel pot copetere q sic no reqritur citatio. et sic intellige. c. cu olim de re iud. et. c. venerabilez. de elec. Sed vbi potest copetere defensio sic est necessaria citatio. aliter no valebit snia. et sic intellige Cle. pastoralis d re iudicata. Similiter requirit probatio notorij p duos testes ad minus not. Gl. d. l. iij. ff. de testi. nisi sit notoriu facti pmanentis. vt in. d. c. euidentia. Nouale priuilegijs pijs locis concessis intelligitur ois ager de nouo ad cultu redactus de quo no extat memoria q aliquando fuisset cul tus. de ver. sig. c. quid per nouale. Nouitius proprie dicitur qui habitu religiois accepto nun dum per aliquam professionem astrictus. experitur religiois austeritatem. De hic notatis et q nouitius. l. fi. §. q ties. et ibi Bar. ff. de publi. l. cu victus ff. de. vi. tri. et oeo lega. Et an si no fini to anno pbationis exeat monasteriu si postea iteru ingrediatur an debeat re reintegru annum ad professione. ang. et Lodo in. l. si. §. quoties. ff. de publi. te net q non nisi ex causa. ¶ Quis possit ee nouitius pprie. Rn. [sect. 1]q quilibet qui est ratiois capax. et pubes. xx. q. j. per totu. et de regula. c. cum simus et quilibet q potest esse religiosus. et qs sit. vide ifra religiosus. §. iiij. Vnde licet ante annos pubertatis. vl oblatus a paretibus aut alias qs pos sit suscipere habitum. tamen proprie non est nouitius. quia experiri non po test quid sit castitas. nec malitia potest supplere etatem. vt in ca. ad nostram. et. cap. significatum. de regula. et ideo oportet q compleuerit. xiiij. annum. masculus femina vero. xij. ¶ Per quatu te pus debet quis esse no [sect. 2]uitius. Rn. q regulariter p anu vt i. c. cosaldus. xvij. q. j. et in. c. ad apostolicaz de regu. Tame q istud tps datur in fa uore nouicij vt experiat. et similiter mo nasterij vt pbet si p eis couenit. Jdeo prelato cu conuetu consentiente et iter ueniete volutate nouicij potest ate an nu profiteri. et tenet professio licet male faciat prelati si sine magna discretio ne hoc faciat vt in. d. c. ad apostolicam. Fallit hoc in moachis q habet monasteria in insulis multu rigidis. quibus prohibetur ne ante. xviij. annu alique recipiat ad professione. vt in. c. q insul d sta. regn. Qua quide phibitione. Jo. an. et post eu Pau. i. d. c. q in insulis ex tedunt ad fratres minores et pdicatores vt no recipiant ad professionez ali que ante. xviij. annum. et placet mihi p ideptitatem rationis expresse vbi debet fieri extesio legisvt. s. dixi. lex. §. vj. Etiam fallit in oibus medicatibus q non possunt recipere ante annu copletum probationis ad professione vt in. c. no solu. et. c. constitutione de reg. li. vj. ¶ Sed quid si quis non obstante pro[sect. 3]hibitione recipiatur ad professione an te anu probationis: vel ante tepus de bitu. Rn. q si qs recipiat ad pfessione ante annos pubertatis pfessio nulla e ipo iure. vt in dictis capitulis ad nraz et. c. significatu. Et hoc in quacuq religione. Si vero qs recipiatur an. xviij. annu vbi no est recipiendus. Hostie. tz q etia nulla sit professio. propter. di. c. q in insulis. et coiter ipm recitado tras eut doc. et facit pro sua opi. l. no dubiu C. de leg. et regula q cotra ius. de reg. iu. lib. vj. pa. videtur dubie loq an sit obli gatus illi religioni. q pfessus est tatu. Sed tame q salte in genere sit obliga tus affirmat. Sed ego credo q no religioni in genere. sed in specie illi quam professus est obligatur. q talis phibito princi paliter respicit fauore profite tis: cui tpe potest renunciare. Et hoc iu dicio meo apte pbatur per. d. c. ad apo stolica. vbi ptz q abatibus prohibet rece ptio ante annu. aliter no punirent facientes contrariu. et facta tenent. Et sic ad. l. no dubiu. et regulam que contra ius potest dici q no est nulla. quia alio iure sustetatur. s. d. c. ad apostolica. si aut loquamur de professione q fit ante annu probatiois sic tenet. vt dictum est. Nisi in religione medicantium in qua professio facta ante annu probationis completu non obligat nisi religioni in genere. no autem illi quam quis pfessus est sm q. j. dica. Et illi tales qui receperut aliquem scienter peccarut mor taliter. et no pnt aplius ad pfessione re cipere: et vlterius debet puniri pena q p grauioribus culpis solet infligi. vt in d. c. non solum. ¶ Sed nunquid si durate suspensioe [sect. 4]predicta recipiet aliu ad professionem efficietur irregularis. Rn. Ge. in. d. c. no solum q non quia opz q actus qui fit post suspensionem sit actus de attribu tis certo ordini. cuiusmodi non est receptio ad professionem. Jgitur no erit irregularis quanuis alij dicant q sic et non bene. ¶ Sed quis poterit absoluere a. di. su[sect. 5]spensione. Rn. Ge. in. d. c. no solu tenet q solus papa q cu. c. nup. de sen. exco. no habeat locuz in inferioribus epo. et isti sunt exempti. Ergo cu ab epo non possit absolui necesse hnt ire ad papa. Sed ego cuz tenea q. di. c. nup habeat locu et in curatis vt apte loquit io pote rut absolui a platis suis. Et sic cocorda opi. q sunt in. d. c. no solu et recitat Ge. sic distinguedo. q aut suspesio e ad ips et solus papa absoluit. nec hz locu. d. c. nu per. aut no est ad tps. et sic habet locu. et hoc tene. q sequitur gl. ibide de quo vide. s. absolutio. j. §. iiij. [sect. 6]¶ Vtrum predicta pena. c. no solu habeat locu in moniatibus sancte Clare et pre dicatorum. Rn. Ge. q sic cu dno Lapo. et li cet ex priuilegio habeat pprium. et no medicent. p hoc non tollitur qn sint de ordine mendicantiu nec priuilegiu in vno valet ad oia. Quod limito de illis pme regule sacte Clare. Sed d minoristis no credo cu ex regula habeat propriu. Et attede ad eoru regula. an habeat ppriu. et sic no extendit ad eas an non possint hre. et sic extedi. quis ex puilegio habeat possessiones. vel de facto non mendicent. ¶ Quero quado icipit anus pbatiois [sect. 7]Rn. q a die et hora impositiois habitus dumodo sit pubes q ad alias religioes sed quo ad minores et pdicatores et mo nasteria i saluaticis insulis oportet ha beat annu. xvij. copletu. vt pz p predicta. c. ad nostra. c. significatum. et. c. q i sulis. no tame penam predicte suspesio nis incurrunt recipiendo: dummodo post pubertatem annum probationis copleuerint in eorum religione. [sect. 8]¶ Nunquid furiosus potest esse nouicius. Rn. q no accipie do nouiciatu pro anno probationis vt de regula. c. sicut tenor. Vnde si stetisset in religione per centum annos nunq poterit profiteri et si profitetur professio nulla est sicut nec matrimonium contrahere. vt. ff. de spo. l. furor. Nec ratificatur per rati habitionem postq fuerit sane mentis. sicut nec professio facta ante annos pubertatis nisi per delationem habitus inducetis professione tacita postq est sane mentis et copleuit annos pubertatis. aut professione expressaz se obligauerit. vt pz p. c. j. devoto. li. vj. facit. c. sicut tenor d regula. Et placz mihi quis Host. et coiter eu sequetes videat te nere q ratificet si no cotradicit. sed per seuerauerit postq est sane metis et pubes factus. et ide dicut de impubere. sz tu tene istd pseuera. vt dixi cu delatio ne habitus inducetis pfessione tacitaz. ¶ Vtru nouitius possit exire. Rn. q sic [sect. 9]libere sine oi licentia. vt pz in. c. statuimus de regula. ppter verbu libere nec incurrit in antiqua inhabitatione q ad ordines vel beneficia ecclesiastica vel sclaria ex tali egressu. pz hoc ex. c. postu lasti. d regul. Fallit hoc i illo q pfessus est tacite vt ptz in. d. c. stat. ¶ Quid de bonis que donauit religioi [sect. 10]an ingressuz. vel i ipo ingressu. Rn. pa. in. c. qd ad te de cle. coniuga. q si donauit oia tuc in dubio vr donasse ca mortis. Vnde ca cessante p pfessione tacita vel expressam reuocat inde recededo. ar. l. seya. in fi. ij. Rn. ff. de do. ca mor. et. l. non ois in pn. ff. si cer. pe. facit qd no. bar. in aut. ingressi. C. de sa. san. ec. Et ide dicit Bar. ibide de illo cuius pfessio no tz quis pfites crederet tenere qd recuperabit qd pbat p. l. si pater. et. l. nec apd. C. de he. insti. vbi qs credes alique fratre vel filiu et hac coteplatione reliqd boa sua repto cotrario auferunt ab eo et veniut succedentes ab intestato vt. d. l. si pr. Si vero no donauit oia sz aliqua so lu et sic dico no vr donasse ca ingressus et io no recuperabit. ar. eorum q habet i. c. bn ficiu. et. c. constitutione de regula li. vj. et sic limita et intellige host. et pan. in d. c. statuimus q videntur cotrarij. Silr no recuperat si donauit no ca igressus sz ex interuallovt i. c. fi. de do. et. l. pfecta donatio. C. de donatio. qui sub mo. ide dicit Bar. vbi. s. de illo q sciebat p fessione no tenere q donata non recuperabit qvidet donasse. l. cuius p errore ff. de reg. iur. et. l. capanus. ff. de oper. li. et intellige quo ad iuris presumptione et in dubio Sz in coscientia vel alio modo vbi pot scire q solu donauit ca igres sus et non alio modo sic recuperabil: q semper videtur datum causa mortis. ¶ Quid de bonis nouitij morietis ate [sect. 11]professione tacita vl expressaz. Rn. Cy. et multi alij doc. i. d. aut. ingressi tenuerut q debet spectare ad monasterinz q ibi moriedo vr mori vt monachus idem tz. d. ant. i. c. in pntia. de pba. bar. i aut. si qua mulier. in fi. C. de sa. san. ec. p pre fata opi. allegat. ca. fi. de succes. ab inte. tn no firmat sz dicit relinqueduz cano nistis. Pan. in. d. c. in presentia. distinguit et bene qd aut intras expresse contu lit bona sua monasterio. Et sic est vera opi. predictorum qd sunt monasterij si no expresse reuocauit. Si vero expresse no contulit sz simpliciter itrauit ca pbatiois sic succedet pximiores et no moasteriu. Na cum iste non fuerit religiosus cuz effectu. c. religioso. de sen. exc. li. vj. Bona eius nec tacite nec expresse trasierut in monasteriu presertim cu adhuc hret facul tatem faciendi testm. Jdeo proximiores succedent. ¶ Quo nouitius efficit tacite pfessus [sect. 12]Rn. q tribus modis efficitur tacite pfessus. Primo sz Jo. an. et dnz Anto. et pa. i. c. vidua de regula. qn se ingerit actibus qui solu conueniut professis de iure vl cosuetudine et hoc facit ex certa scietia s. sciens. Jtem quod hoc facit sponte et no ex metu. Jtem quod per triduum in eodem proposito perseueret aut loco p seueratie tridui q fecerit cum habitu professoruz distincto in forma scissura: vel colore. Aliter vno istoruz de ficiete no induc itur professio tacita puta si fa cit nescies competere solum professovel ex metu vel sine perseueratia tridui dummodo loco perseueratie tridui no ponatur habitus professorum quia ide facit quod tridum. Secudo in ducitur tacita professio ex delatioe habitus pfessoruz. Dummodo fecit primo scienter sciens solum couenire professis et scies q ex tali hac assumptione de iure vel cosuetudine inducitur professio sm Jnn. et do. Anto. ite secundo q habitus p fessoru sit distinctus in colore vel forma nut scissura. tertio q spote. quarto q de tur et ab eo qui pot incor pare religioi. Aut eo conseutiete accipiat sm Pan. i. d. c. vidua. et facit Porrectu de regul. Quito q det pseueratia tridui in eius dela tioe et sic itellige. c. instone. i fine. de reg. li. vj. Quida tame excipiut duos casus in qbus no requirit istd qntu. s. pseueratia tridui. Primus si i firmitate suscipit. Facit. c. sicut. el. ij. de regula. Et secudus qn qs prius vouerat intrare et intrando suscipit habitu pfessoru. Pa. vero. c. ad nostraz de regula. dubitat de hoc. Sed ego audacter credo q etia in istis duo bus casibus requirat pseueratia tridui p dictu. c. costitutione in q nihil excipitur nec ego credo. Sexto q deferat habitus i monasterio q qtucuq deferat extra monasteriu no ceset pcessus vt. c. vt cle rici de regula. no. Pa. i. c. ex rescripto de turetu. Sed hic no. dictu Abba. i. c. cuz illorum de sen. exco. q vbicuq fuerit monachus dumodo sit sub obedientia ab batis semp fingit in claustro. et io istud sextu intelligit quado extra monasteriij. i. extra obedietia alicuius plati defer tur qd no iducit tacita pfessio q cessat psumptio eo qd si vellet profiteri intra ret monasteriu seu poneret se sub obedientia abbatis vel prelati. Tertio idu cit pfessio tacita p delatione habitus no uiciorum no distincti in forma colore vel scissura vltra annu. cle. eos de regu. Jn tellige in monasterio sm q supra dictu est quauis sit distinctus alia distinctioe occulta puta q benedicit et hmoi. Si vero distictio in scissura colore vel forma se pateter exhibeat sic nunq inducit pfessio etiam si ferat p viginti annos vt no. in cle. eos in glo. et Pan. in. c. ex parte de regu. addit ab aliquibus. sed ego non teneo quartu inducens ta cita pfessione quado quis habuit absolute ppositu mutandi vitam et patet per. c. cosulti. et. c. statuimus. de regula. beneficium. et. c. no solu. de regula. li. vj. Sed quo hoc intelligatur fuit diuersa opinio. Sed verior est opinio q tuc ppositu dr absolutu mutadi vita qn qs facit votu pseueradi i religioe et no alr. Vnde quauis qs igrediat religione cu pposito pseueradi. no ppter hoc efficit tacite pfessus imo plus dico q etiaz si fecisset votu de intrado non ppter hoc efficit tacite pfessus imo pot redire ad seculu sicut alij nouitij. Et qd plus e satis fecit voto vt. j. votu. iij. §. xviij. Et qdno inducat tacita pfessionem factum votu de intrado vel volutas perseueradi probat aperte per. c. ex transmissa de re nun. vbi iudicio meo est tex. clarus si no cauilletur immo plus dicit. d. car. i cosi lio facti et sequit Pan. in. d. c. cosulti q etia ille qui fecit votu de perseuerado no efficit tacite pfessus p delationem habitus nouitiorum distincti vnde si postea egrederet et conheret mrimoniu dicit matrimoniu tenere. et ad. c. no solu et alia. c. que vident conria. rn. q loquuntur q talis no pot redire ad seculu sine peccato mortaliex quo absolute habuit ppositu mutadi vita. s. fecit votu pseueradi sz no dicut q sit tacite pfessus. et io istud tene quia verius. ¶ Hic aduerte q sicut pfessio expressa [sect. 13]que dirimit matrimoniu postea contractu nunq inducit quatumcuq qs voueat nisi fiat in manibus illius qui ha bet potestate recipiedi etincorporandi religioni qua profitet sz Ge. in. d. c. co stitutionem et. c. vnico de voto lib. vj. et Lap. et Jnnoce. Jo. mo. et Jo. an. in. d. c. porrectum vel nisi quado fuit facta in manu alterius recipietis nomine dicti prelati et ipse ratificauit antequam con traheret sic pari ratione in tacita. Et io ingressio in actibus professoruz vel de latio habitus et huiusmodi. supradicta si debet inducere tacita pfessionem opz fiant scientibus illis qui possunt incor porare et consentientibus aliter no idu citur quatucuq quis talia facit q not. quia sepe in practica. ¶ No. etia q pfessio q fit. j. annum no [sect. 14]obligat tacite pfessum illi religioi precise sicut expressa. vt ostendit tex. in. d. c. constitutione. Sed bene obligat illa religione in qua tacita pfessione fecit sibi. q eu expellere no poterit aliter no esset iste religiosus vere. et sic si conheret matrimoniu cuius conriu dicit text. in. d. c. vnico de voto lib. vj. Ratio q si illa no tenet sibi in qua pfessus est tacite multominus alia. et sic si nulla vellet eu reci pere remaneret religiosus nullius reli gionis quod est impossibile. et ideo poterit eum inuitum expellere ex quo con sensit vt tacite profiteretur. Additio Jlla aut pfessio q fit per de latione habitus vltra annu obligat illi religioni in spe. cle. eos. de regu. iu. in foro tame aie no tn tenet nisi religio in genere si modo per talez delatione no habuit animu obligandi se. Et ex hoc potes colligere et cocordare doc. quo ad coscietia sic pfessus tacite in vna de religionibus approbatis no tenet illi pcise sz solu vni in gne et si conhit no tz mrimoniu pfessus expsse in religioe medicatiu infra annu si no ite debat se obligare nisi illi quaz pfessus est no tenetur. nec illi qua professus est nec alij. sz libere pot redire ad seculum vero se intedebat obligare salte religio ni in gne sic no pot redire ad seculum si tamen cotrahit tz matrimonium. Si tacite pfiteat i religioe medicatiu obli gat religioni et si cotrahit no tz mrimoniu. Ratio q tacita pfessio no probet in religionibus etia mendicantiu. vt in d. c. no solu sed soluz expressa. ergo qua do habentes potestatem incorporandi sunt passi vt tacite pfiteret se obligaue rut illi licet ipse ex beneficio iuris non sit precise obligatus eis. ¶ Vtrum requirat q annus probatio[sect. 15]nis sit cotinuus vel sufficiat interpola tus. Rn. sm Bar. i. l. interdu. §. quoties. ff. de publ. requiritur annus cotinuus et facit platus tex. vbi seruus dicitur nouitius qui no stetit in vrbe per annu con tinuum. Facit. l. vnica. C. de profe. q in vrbe costan. Nam intermissione tempo ris diuersificatur mores et opera homi nu. vt in. l. si no sortem. §. libertus. ff. de codi. indebi. Facit etia quia quado iu ra faciunt mentionem de certo tempore debet intelligi de tempore continuo. vt no. glo. in Rubrica. ff. de varijs. et tepo. prescri. et i. l. Genero. ff. de his q not. infa. et p Jo. An. in. c. j. de elec. li. vj. Et videtur tex. in. c. cupientes. §. ceterum. Jbidem sequitur istam opinionem Jo. de lign. et post eum Pau. in. c. apostolicam de regularibus. et Adducit Pa. illud quod legituret no. i. l. vbi fideiussor. ff. de solu. vbi format questio nobilis. pone q statuto cauetur bannitu p cen tum ducatis impune posse offendi banit quis respectu vnius debiti pro quin quaginta et respectu alterius debiti p alijs quinquaginta. et cocluditur q no pot talis offendi impune. quia ex quo debita sunt diuersa no debet coniugi ad faciendu vnum totuz. et sic est ibi ca sus q quinquaginta et qnquaginta no faciut centu. et sic in casu nostro. quia in termissio temporis minuit austeritate regule. Quia durius est cotinuare p an nu cotinuu. q p annum interpolatum. et istud tene quis Ber. bri. et Spe. in ti. de sta. reg. et gl. de re. iur. i regula eu qui certus est. li. vj. teneat conriu vel secunduz alios dic q loquit quado quis p totuz vnu annu probauit religione et postea egreditur. qui postea rediens no oportet probet iterum per alium annum. sz licite statiz recipi poterit quia est verum. et sic serua. ¶ Vtru sit necessarium q nouitius de[sect. 16]ferat habitu illius religionis qua vult pfiteri. an sufficiat delatio alterius ha bitus. Rn. q licet gl. in. c. super eo de re gula. argu. tame tz cum Tancr. q requi rit delatio habitus illius religiois qua vult profiteri. et ita habet consuetudo q est optima legu interpres. l. si de iterptatioe. ff. de legi. et q deferat i monasterio. q extra moasteriu delatio habitus cuiuscuq nunq iduceret tacita pfessio ne. d. cle. eos lz possit talis compelli vel ad dimittedu habitu talem vel ad itra dum monasteriuz vt no. Pa. in. c. vt cle rici de reg. et limita. vt. s. §. xij. ¶ Vtru valeat ptestatio ipedire tacita [sect. 17]pfessionem. Rn. q sic sm Hos. et Jo. an. et Pa. in. d. c. vt cleri. et gl. in. d. Cle. eos. et ideo q no vult tacite pfiteri ptestetur q p delatione talis habitus non inten dit tacite profiteri. ¶ Vtru nouitij obligent ad pcepta re[sect. 18]gule. Rn. q no nisi eo modo q alij xpiani debet tame induci vt ea seruet quatenus pbent eius austeritates. licet ali quid sit indulgendu eis ne retrocedat vt in. c. q scripsi. xxxv. q. iij. ¶ Vtru nouicius possit eligi in platum [sect. 19]alicuius religiois. Rn. q non ad prelationes alicuius religionis vt patet in. c. nullus. de elec. lib. vj. ¶ Vtru nouicij possint ordinari. respon [sect. 20]deo q no etiam ad prima tonsura vt in c. monasterijs. xix. q. iij. ¶ Vtru sit excoicatus q nouiciu pcutit [sect. 21]violenter. Rn. q sic. de sen. exco. lib. vj. c. religioso. Sz aduerte hic q accipit large etiam p eo q est infra annos pubertatis indutus habitu religionis in monasterio possent tame pater ac tutores impuberem reuocare si sine eorum con sensu intrauit. xx. q. ij. c. ij. ¶ Vtru bnficiu ingredietis religionez [sect. 22]vacet. Rn. q no. Nec ifra annu pbationis eius pot alteri coferri nisi de eius consen su. veru nisi costet q habeat animu absolute mutadi vita. Sz p aliu deseruiet assignata sibi eiusde bnficij portioe cogrua. vt no. i. c. bnficiu. de regula. li. vj. Et sm Jo. an. ibide reliq fructus bnficij coseruabunt vel in vtilitate ecclie expe dent. c. q sepe de elec. li. vj. Nec interiz ipe nouitius eos habebit quis Bar. bri. tenuerit q imo sui erut et pdicta puisio madabit executioni p epm. cap. cum ex eo. de elec. lib. vj. ¶ Sed nunqd poterit beneficiu noui[sect. 23]cio coferri. Rn. q no. Ad epatum tame eligi pot de elec. c. nullus. lib. vj. ¶ Vtru canonicus in nouiciatu debeat [sect. 24]vocari i electione epi. Rn. Jo. an. in. d. c. bnficiu q no. Sz secus esset de patrono. vl eo ad que no iure collegij sz iure fingulari electio ptinet. q debet vocari. Nuptie quid sint habes. s. matrimo nium. j. q idem sunt. De hic et ibi notatis et que sint nuptie turpes. no. Bart in. l. libertu. C. de nup. s. cum famula. vel eius filia. et que indigne vel condigne. idem Bar. in. l. si rogatus. de ma. vindi. et in. l. cum ita legaui. de condi. et demo. et Alex. in. l. j §. transgrediamur. ff. sol. ma. ¶ Quo tempore sunt celebrade habes [sect. 1]s. Matrimonium. iij. impedimeto. j. ¶ Vtru sint benedicede. Rn. q sic si nul [sect. 2]lus ipsorum alijs nuptijs contractis fuit be nedictus. Si vero alter eorum i alio matrimonio fuit bndictus no dz iterari. q al ter sine altero no debet benedici sz benedictio dimitti. Tho. vero. i. iij. di. lxij. tz q virgo lz contrahat cum bigamo de bet bndici. q saluatur aliquo modo significatio. Hoc credo veru vbi cosuetu do hoc hz. sm Ber. in. c. vir aut. de secu. nup. Aliter presbyter benedices bigamos dz ad sede apostolica mitti suspesus ab officto et bnficio. vt in. c. vir aut. Sed verius dic sm Jo. an. q ista pena in telligit cotra sacerdotes q benedicunt secudas nuptias viuente altero. Jtem coiter tenet doc. cu Host. ibidem q non est suspesus ipso iure sed suspededus. Nunciatio noui operis est phibitio facta illi qui aut edificat aut edifici formam mutat in alterius preiudicium. quod est edificium nouu facere vt. ff. de no. op. nu. l. pe. §. opus nonum. Sed qui antiquu reficit opus no uuz no facit. d. l. j. §. si quis edificiu. itellige nisi ex toto esset destructum. vt no. in. c. cosulit de iu. Vnde nihil aliud est nuciatio nisi prohibitio noui operis. d. l. j. §. nuciamus et. eo. ti. c. significatibus. ¶ Quibus de causis fit denuciatio noui [sect. 1]operis. Rn. q tribus. Prio gratia iuris proprij coseruadi. secundo dani depelledi. tertio publicis iuris tuedi. d. l. i. §. nunc videmus. et. §. nunciatio. ¶ Pro quibus operibus pot fieri nucia[sect. 2]tio hec. Rn. q tm p illis opibus que solt coiuncte sunt vel in solo fiunt quorum edificatio vel demolitio videt opus nouum. vt. d. l. j. §. hoc autez edictum et ad futura non ad preterita fit vt ibidem. ¶ Vtru hec denuciatio siue phibitio [sect. 3]se extedat ad ecclesia aut locum religio sum. Rn. q sic cu no sint in piudictu alterius costrueda vt in c. j. eo. tit. Fallit in casu qn eps propter necessitate populi alia ecclesia vult edificare lz sit in piudicium aliaru ecclesiaru. de eccle. edi. c. ad audientiam. ¶ Vtru hec nuciatio se extedat ad pur[sect. 4]gatione cloacaru et riuoru. Rn. qd no q publice vtilitatis et securitatis est riuos et cloacas curare. ff. eod. l. de pupillo. §. si quis riuos. ¶ Qualiter fit hec nutiatio. Rn. triplici [sect. 5]ter. Prio p ptoris inhibitione. Scdo cu simplici vbo inhibedo. Tertio p iactu lapilli sic dicedo nutio tibi opus nouum p factu lapilli et statiz pijciat lapide in ope ipso. Et istud tertiu et primu est me lius. q scda nuciatio consistituit in posses sioe et certificat possessore eo q vult edificare sz p inhibitione ptoris vel p iactu lapilli novt. d. l. de pupillo. §. memi nisse. et. d. l. j. §. in operis. Dicut tame ali qui q debet fieri actio lapilli. ar. ff. de re iudi. l. contumacia. xij. q. ij. Jndigne. de costi. ex literis in gl. vbi dicit q trina monitio est legitima et canonica. ¶ Cui dz fieri hec nuciatio. Rn. q dno [sect. 6]vel pcuratori seruo puero vel fabro seu illi q fabricat. d. l. d pupillo. §. nuciare. Et debet fieri in re pnti. et ipso ope et no tantum domino. sed illis qui ibi sunt. ¶ Quod modis remittit hec nuciatio. [sect. 7]Rn. q quatuor modis. prio verbis expresse. ff. e. ti. l. no solu. §. sciedum. Scdo p trasactione. ff. eo. ti. l. j. §. ide qrit. Ter tio morte nuciatoris. d. l. no solu. §. mor te. Quarto satisdatioe. Verum est q denucians habet tres meses ad delibera du an velit docere de iure. suo aut recipere cautione de demoliedo in qbus denuciatus non poterit edificare. Sed si j. tres meses no ostedit de iure suo post ipsos tres meses caueat denuciatus de ope demoliedo et edificet. C. eo. ti. l. vni ca. et in. c. vlti. eo. tit. ¶ Quis effectus nuciatiois. Rn. q qcqd [sect. 8]edificatu est post ea demoliri dz expesis ipsius edificantis. d. l. i. Rn. j. et. l. ptor. .§. j. eodem. et extra eodem per totum. OBedientia q est hois ad deu sic diffini tur ab Anselmo. obedientia est affectio volutatis coiucte deo sicut ecotrario. Jnobedie tia est affectio volutatis diabolo instru metaliter copulate. q sicut homo p instrumetu operat sic diabolus p inobedre tia separat hoiem a deo. Ge. iij. et. ij. q. iij. §. euideter. Obedietia q est hois ad hoiem est debita reueretia minoris ad maiorem. De hic notatis et q obedire pprie no dr q seruat pceptu negatiuu. Bald. no. in. l. ij. col. xvij. C. de ser. et aqua. et i. l. liberti. col. j. C. de ope. libe. et tenet q pre stitit obedientia ad madatu. Jde bal. in. l. liberti. col. iij. eo. ti. et an coacta obe dietia sit obedietia. bal. q no nisi debita in. l. j. q. ix. C. q admitti. et in. l. cu aliqs. C. de iure deli. vbi dicit q obedies per vim non perdit ius contradicendi vbi non tenetur obedire. ¶ Vtru qs teneat obedire in oibus suis [sect. 1]maioribus. Rn. q triplex est suploritas. Pria e in spualibus. scda est in tpalibns quo ad regime reipublice. Tertia est i tpalibus quo ad regimen pprie familie. Et ideo sm alex. in. iij. pte summe i tertio pcepto obedietia limitat sm gradu supioritatis. Jlli em q pest spiritualibus obediedum est in spualibus necessarijs ad salute vl ad hoc ptinetibus sicut Pape epo et ceteris platis ecclesiasticis ab his q subijciunt iurisditioi eorum. Dnis et principibus q psunt tpalibus ad rem publica ptinetibus sic eis in hoc e obe diendu ab eoru subditis. Si modo po testas eorum no sit vsurpata sm Ri. in ij. dist. vltima. Quia si est vsurpata no tenetur nisi propter scadalu. Et aduerte q ecclesiastici no sunt subditi dnoru temporalium. et ideo no possunt eis ali quid pcipere de conston. cap. ecclesia. Pa trui aute carnali cum preest cure rei fa miliaris debet ei obedietia a filijs in his q ptinet ad dispositionem rei fami liaris. Vnde talibus in prefatis no obe dietes scieter et sine rationabili causa et in re alicuius iportantie aut ex coteptu peccat mortaliter. Nisi foret illud quod precipitur cotra preceptu dei. vel in salutis dispendium. autcon preceptu supioris ad ipsum precipitem. Jn alijs aut que ad eorum superioritate no pertinet no est necessari obedire. Eliciunt ista a. c. si quis de maio. et obedi. in gl. et. ix. q. pma iciendu. xj. q. iij. si dns. et similibus. Dicit tn Tho. ij. ij. q. cxiiij. q in his q p tinent ad interiore motum voluntatis no tenetur homo homini obedire q limita veru nisi opus extrisecu no posset perfecte pfici sine applicatioe animi. q tunc non haberet veritatez. sed tenetur obededire applicando animu ad perfi cendu quod precipitur. ¶ Vtru pape sit obediendu i oibus. Rn. [sect. 2]pa. in. c. inquisitioni de sen. exco. q si pceptu sapit pctm tuc no est ei obediedu q intellige etia de veniali. xj. q. iij. quid ergo. Si vero preceptu non sapit pecca tu tuc ab ecclesiasticis personis est sibi obedie du. lz videat durum. xix. d. i. meoria Nisi qn ex obedietia presumeret status ecclesie pturbari vehementer vel aliud malu futuru seu scadalu. Na tuc etia si pciperet sub pena ecxoicatiois late sen tentie no est eiobediedu vt no. Pan. i. c. si qn et in. c. cu adeo de rescrip. ex quo in fert. pa. in. d. c. si qn. q qn mandat aliqd ex cuius excutioe psumit scadalu futu ru iu ciuitate no est ei obediedu. q hoc fit autoritate legis vt i. d. c. si qn. et i aut. vt nulli iudicu. Sz dz rescribere pape. Limita scdo q no tenet obedire sz pa. in. c. cu olim de cle. coniu. qn papa cu ma iori pte concilij indiceret cotinentia certo generi personaru post promotione eis resistentibus. q cotinetia persuaderi pot iperari no pot. xxx. q. j. integritas Et sic potest dici q nec papa potest indicere eis vita strictiore cotra eorum velle lxxiiij. di. gesta. et q ibi no. et in regula q omnes tagit de re. iur. lib. vj. Jtem si pa pa credat mandatu iustu et iuste facere sed tn subdito costat madatu in se con tinere pctm no est exequedum vt in ca. literas de resti. spo. a secularibus aut est obediedu pape i spualibus et eccliasticis q pertinet ad salute et bonorum morum et ne cessariorum coseruatione. in tpalibus vo no tenent ei obedire nisi sint ei subiectivel roe cause vel roe psone. vn si pciperet se culari nulla rone sibi subdito q det sibi bona sua no tenetur obedire. Jde dic d epis et alijs platis spualibus quo ad te poralia et similiter de platis secularibus quo ad spiritualia et hoc sequitur Jnn. in. d. c. inquisitioni. ¶ Vtru subditi seculares teneant obe[sect. 3]dire dnis suis voletibus eos subijcere al terius dnio. Rn. q no quia no potest hoc facere sine eorum volutate. c. dilecti. d ma. et obe. et. c. fi. eo. ¶ Vtrum in omni obedietia sint intellige [sect. 4]de alique conditioes. Rn. gl. in. c. ij. de voto. q sic. i. si possibilitas adest. facit. ca. qrelam. et. c. breuiter de iureiur. et. l. pau lus ff. que sen. sine ap. re. Jtem admittit omnem rationabilem causam. vt notat Pa. in. c. magne d voto. facit. c. si quado de rescri. et. c. ex parte. de of. dele. et q no. Archi. in. c. vtina. lxxvj. di. ¶ Vtru contra obedientiam currat pscri[sect. 5]ptio. Rn. q no quia semp est i mala fide l. j. C. de ser. fugi. et. c. fi. de regula. et in gl. c. sicut nobis. de regula. ¶ Vtrum subditus dubitas ne id q precipi [sect. 6]tur sit con deu vel no teneat obedire. Rn. q sic imo excusaturvt in. c. qd culpatur. xxij. q. j. Nisi sit de his in quibus ignora tia no excusat. c. ad aures. de tem. or. im mo bonu sine quo pot esse salus dz dimit ti. propter obedietiaz. xj. q. iij. qd ergo debet tn subditus qtu pot in tali dubio inquirere. ¶ Vtru sacerdos teneat denuciare exco [sect. 7]municatu que scit inocete ad preceptu episcopi. Rn. sm tho. in quol. q si soluz madet denunciatione obediat. Sivero madet excoicatione dicit q si pbare no potest eius innocetiamq debet obedire. Sz ego dico q nullo modo dz obedire: quia habet excusatione parata dicendo q aut comittat cause cognitione. aut ip se excoicet si no vult comittere et ipe denunciabit aliter no debet cotra coscientiam obedire. vide. s. iudicare. §. vij. ¶ Vtrum obia in his q quis p se vult sint [sect. 8]meritoria. Rn. q sic si fiut pricipaliter p pter obiam. Secus fiut principaliter q placet ita no. viij. q. j. sciendum et illud Gre. sm hanc distin. est intelligenduz. ¶ Vtru clericus teneat obedire epo p[sect. 9]cipieti sibi q det libros suos alteri vl q resignet bnficiu. Rn. sz Ray. q no q no pertinet ad epm hoc pcipere. vij. q. j. q frater q intelligo qn sine causa hoc pcipit. Sz cu causa pcipiedo sic tenetur pu ta q clericus est ineptus et vult dare idoneo ppter bonu ecclesie. ar. c. cu apostolus. §. phibemus de cesi. xvj. q. j. pdica tor et de magistris. c. sup specula: dumo do libri et tales res sint de bonis ecclia sticis no pprijs q sic no tenet. c. requisi sti de testa. de iurepa. cu dilectus. ¶ Vtrum monachus religiosus no exem [sect. 10]ptus magis teneat obedire epo qua suo prelato. Rn. q no. lviij. d. c. j. et. ij. et in. xij. q. j. no dicatis de obedietia religiosoru vide religiosus. de hac materiavide. s. inobedientia. Oblatio vt dicatur et sit: tria requiru tur. Primu ex parte offeren tis. s. vt sit christianus ab infidelibus ecclesia no recipit oblationem sed extima tione oblationu p interesse vt in. c. qto de vsu. Scdm ex parte eius cui offert vt sit ecclesie q q sit puate psone no oblatio sz donatio est. Tertiu ex parte rei do nate vt. s. sit licite acquisita q illicite ac quisita no recipiunt pro oblatioe. ca. q in omnibus de suc. c. ex trasmissa de de ci. et glo. in sum. xiiij. q. v. hec Pa. in cap. causa. de ver. sig. De materia harum oblationu et q ille que fiut imagini beate marie debentur loco vbi est imago. sm Aug. sin. in aut. de sancti. epis. §. iconomos. colla. v. et in sua. q. in. c. in fulgeti palacio. flor. i. l. sta tu. ff. de vsuf. et feli. in. c. dilectus in prin. de offi. ordi. vbi cal. j. versi. et scias. q ob uentiones decidit. q. de qua. j. ver. fin. et per Alexand. in. l. si quis posthumos in prin. ff. de libe. et posthu. ¶ Vtru oblatioes sint de precepto. Rn. q oblatio accipitur largo modo p om[sect. 1]ni q offertur ecclesie siue invita siue in morte. Facit. c. in nostra de sepultu. siue sint mobilia siue immobilia. xij. q. j. videtes et hec no sunt de precepto nisi qn a defunctis sut legate. xiij. q. ij. qui obla tiones. Nam tuc peccat mortaliter no soluetes. Aut qn quis se obligauit quo modo vel quando aliqs populus habe ret ex consuetudine facere aliqua obla tionem ecclesie puta semel in ano in ta lidie quia sic teneretur q vt dicit bar. in. l. priuilegia. C. de sac. san. eccle. et recitat pa. i. c. abolede de sepul. ea que ab antiquo solita sut ecclesijs. et ministris tribui novalet aliquo modo immutari. Accipitur secudo oblatio proprie et stricte sm communevsum loquedi et e obla tio que fit sacerdoti in missa et hec est d precepto in precipuis festis sm hostie. allat. c. omnis christianus de conse. d. j. pa. vero in. d. c. causa. dicit hoc veru vbi sacerdos indigeret alias autem dicit re linquendu cosuetudini quia no reperi tur iure cautuz q talibus diebus ex ne cessitate fiat tales oblationes. archi. vo in. d. cap. omnis xpianus et gl. et Lau. et hug. et Ray. tenet q no sunt de pcepto et sm Hug. illud quod dicitur no appa rebis in cospectu modo vacuus fuit ce remoniole et iura que videntur innuere q sint de precepto intelligi debent de alijs obligationibus legatis ecclesijs vel ex voto debitis Ego autem istud credo verius quod no sint de precepto etiam ratione cosuetudinis q nemo of fert nisi cui placet et sic consuetudo no potest introduci vt supra cosulo. §. xx. Solummodo ergo erunt de precepto ratione paupertatis sacerdotis quando parrochiani sui sunt diuites et abun dant quia tunc possunt cogi ab episco po per subtractionem diuinorum. arg. j. cor. xix. sed si sunt eque pauperes sicut sacerdos sic non tenetur sm Jnno. et glo. et Ray. Sz dicam illud. xcj. dis. cle ricus inquit. victum et. vestitu suo artificio vel agricultura sine officij sui detrimento preparet. Laudabile tamen cosi lium estvt semp offerat in precipuis fe stis aliquid in missa et sic intellige di. c. omnis et similia. et hec est cois opi. doc. ¶ Cuius erut oblationes que fiunt vel [sect. 2]i ecclia capella vel imagini vel celebra ti vide. s. ecclesia. §. xix. ¶ Quorum oblationes phibentur reci [sect. 3]pi. Rn. gl. i. c. obligatioes. xc. d. q primo personarum desidetium. scdo opprimetium pauperuz. tertio sacrilegorum. quar to qui extrahit seruu violenter de eccle sia confugientem ad ipsam. quito rapto rum. sexto vsurariorum. septimo meretricum aliorum vero no sunt respuende quia est penale vt ibi dicit gl. ¶ Vtru sacerdos possit recipere obla[sect. 4]tioes que ei offerutur pro missis dicen dis quas peniteti iiuxit i penitetia vt facere dici. Rn. q potest. sz species mali est et ideo si potest psumere q penitens aliquod scadalu ex hoc cocipiat vel ali quis alius debet recipere et ad aliu mit tere. c. cum ab omni. de vi. et ho. cle. ¶ Pone q sit consuetudo in aliqua eccle[sect. 5]sia q ppositus habeat oblatioes q fiut in dnica et sacrista illa que fiunt in festo sancti Lauretij venit. d. festum in dnica quis habebit. Rn. Bar. in. l. procosul. ff. de offi. pco. q erut ppositi p dicta lege q ispicitur potius qd est naturale q acci dentale. Obligatio est iuris vinculu quo ne cessario astringit ad ali quid dan. vel facien. vt insti. d ob. i prin. De notatis in hoc. §. et q obligatio dicitur ius ad rem dniuz vero ius in re. no Bal. in. l. error. C. ad leg. fal. et quotuplex sit obligatio nota omnino Alexa. in. l. j. ff. de act. et obli. ¶ Obligatio sine cosensu nulla est. l. j. [sect. 1]ff. de pac. et nemo obligatur nisi qui ant mum obligandi se habeat. ff. de acti. et oblig. l. obligationu la. j. facit glo. in. c. ij. de voto. ¶ Quotuplex e obligatio. Rn. q triplex [sect. 2]Prima dicitur naturalis tantu que in e continet naturalem equitate. hec con trahitur per vinculum naturale. s. consensum et potest fieri iter omnes homines rationis capaces sz in foro contentioso hec ineficax est ad agen. licet in fo ro conscientie liget. vt. j. pactu. §. iiij. Se cunda dicitur ciuilis tantum que est cu quis ciuili iure tantum est astrictijs sz naturalis eqtas dissuadet euz teneri si cut cum quis spe future numerationis facit instrumentum in quo cofitetur se recepisse centum. que tamen non recepit: hec non obligat in foro conscientie nisi inqtum a prelato cogeretur. sm Jn no. in. c. quia pleriq de immu. ecc. Ter tia dicitur naturalis et ciuilis simul que est cum quis cu solenitate iuris potes se obligare obligat se ad aliquid q na turalis equitas vult eu obseruare et de istis habere insti. de ob. per totuz et hoc obligat in vtroq foro sm oes doct. ¶ Quot modis contrahitur tertia obli [sect. 3]gatio. Rn. q. iiij. modis. Primo ex cotra ctu vt emptione venditione locatione et huiusmodi. Secundo ex quasi contra ctu scilicet cum quis gerit negotium al terius sine madato eius. Tertio ex ma leficio vt ex furto rapina et huiusmodi. Quarto ex quasi maleficio scz cu qs no directe seu dolose deliqt sz qsi q fuit in culpa vt cu eius domo aliqd est effosuz q alteri nocuit. Jn stituta sub diuersis Rubricis. Jte contrahit. iiij. modis. Prio ore vt i mutuo comodato deposito ethuiusmodi. Secudoverbis in stipulado. Tertio literis vt quado in literis confitetur se recepisse aliquid q tame no re cepit. Quarto solo cosensu vt in societa te. mandato emptione veditione vel lo catione. Jn his non requiri tur scriptu ptura nec presentia sed sufficit eos q co trahant consentire per se vel per nuncium vel per epistolam. Secus in alijs quia vltra cosensum requiritur vel lite ra res vel verba. hec habentur diffuse insti. qui mo. re contrahitur obligatio. et sub alijs rubricis. ¶ Vtrum in gnali obligatione veniant q specialiter quis no fuissz pmissurus. Rn sm Bar. i. l. j. C. q res pi. ob. po. q no. vn dicit q si quis obligauit oia bona sua no intelligit obligare ea q nullo modo specialiter esset obligaturus: puta pan nos: lectos et alia supellectilia sine quibus viuere no possumus. ¶ Vtru papa possit absoluere ab obli[sect. 5]gatione qua quis alteri tenetur. vid. s. iuramentum. vj. in princi. ¶ Vtrum obligatio sel extincta possit [sect. 6]instaurari. Rn. q no. tex. i. l. cu ex ca. C. de remis. pig. sed opz alia fiat si dz inesse. ¶ Vtrrum oblatio dissoluat adueniete ter [sect. 7]mio. Rn. pan. in. c. sicut ex literis. de spo. capiendo mete Gof. q placet. d. Anto. et est amica veritati q aut terminus appo nitur ad solicitadu impedimetum obli gationis et tuc lapsus termini non libe rat ab obligatioe. arg. l. oblationu. la. ij. .§. placet. ff. de act. et obli. et arg. c. cu dile cti de dolo et contu. et. l. celsus. ff. de arbi. et tunc ponit ad solicitadu impedimetu qn apponit terminus conctui iaz perfecto: puta conxit quis sponsalia et postea pmit tit q. j. certu tps ducet ea non dissoluit elapso termino aut terminus apponitur ad finieda seu limitadam oblatione et tuc lapsus termini liberat ad obligatio ne si p pmissore no stetit quin impleret in termino: et isto mo dr appositus quado apponit ad solicitandum principium contractus: puta promisimus adinuice tali tempore conuenire ad contraheda sponsalia elapsa die liber est quem non stetit. ¶ Vtru obligatus statiz teneat. Rn. pa. [sect. 8]in. c. lz heli. de si. q aut dies est apposita obligationi et sic sunt eiusde fori reus et auctor tenet reus sine interpellatioe offerre et ire ad domu eius q dies iter pallat ab hoie. c. potuit de locat. et. l. ma gna. C. de conhen. et co. stip. Si no sut eius dem fori no tenet reus sponte ire ad forum alterius vel ad domu. sz dicat in domo sua paratus sum soluere si sit q recipiat et sufficit iuxta no. i. l. Jte illa. ff. de costi. pe. et ibi Bar. et Alb. in. l. iubemus. C. de epi. et cle. Quod no. p limitatione. c. po tuit de loca Jntellige nisi aliud sit specialiter in pacto. Aut dies no est apposi ta et sic requiritur monitio. vt i. l. si ex le gati causa. ff. de verb. ob. et vide. s. mora .§. j. et. j. Solutio. §. xix. ¶ Vtruz obligatus legere duobus an [sect. 9]nis et impeditus ex aliqua causa non fecit teneatur legere alijs duobus post illos sequetibus. Rn. Pa. i. c. significaue runt. de iud. q no q etia sine culpa sua currit tps nec poterit petere salariuz p tpe sequeti: que ratio quia alie sunt ope re illorum duorum sequentiu. et alie precede tium q opere psonales mutatur ex cur su teporis. vt in. l. si no sorte. §. libertus. ff. de codi. indebi. ad ide facit. l. si vsusfru ctus in bienium. ff. de vsufru. leg. vbi fi nito tepore finit ius. et hoc voluit bar. in dictis terminis in. l. et io hesitatur. ff. de ver. obli. Secus dicit vbi factu ad q quistenetur no diuersificatur ex tpe: quia tuc elapso tpe ad quod tenetur in tegratur tepus vt in. d. l. et ideo. ¶ Vtru pactu seu promissio obliget qn [sect. 10]turpitudo tm versat ex parte recipietis obligatione. Rn. Pa. in. ca. debitores de iureiur. q non. patet ibi q promissio de soluedis vsuris no obligat quia si obli garet etia naturaliter soluz cogeret sol uere ratioe pac. vt in. c. j. de pac. sicut co gitur qn interuenit iurametu. Ratio q cuz lex resistit etia alteri conheti no nasci tur obligatio etia naturalis. vt in. l. cuz lex. fi. de fideiusso. et ibi plene per Bartol. ¶ Sed quare obligatur magis ex iura [sect. 11]mento q ex promissione: cu deus no fa ciat driam inter iuramentu et simplicez loquelaz. vt in. c. iurameti. xxij. q. v. Rn. Pa. in. c. debitores. q ideo est quia sim plex promissio est nulla. et ideo habetur pro non facta propter turpitudine recipientis secus in iurameto. q cui fit scilicet deo no turpiter accipit nec iurans peccauit. Promissio enim dirigitur in hominem. Juramentum autem in deum. ¶ Vtrum administrator no habes expres[sect. 12]sum mandatu ad pena apponedaz vel ambassiator possint obligare constituetes ad pena quam apponunt pro obserua tione eius q pmittunt. Rn. pa. in. c. ij. de pca. q sic facit. l. bene a zenone. C. de qua. prescri. et. l. si procurator cesaris ff de iure fis. et. d. c. ij. vbi platus pot appo nere penam et obligare se et successores. Dummodo cotractus sit rationabilis. et. c. dilecti. in fi. de arbi. et q scribitur in c. nulli. de re. ec. no alie. vbi rector eccle sie potest obligare sine consensu episco pi omnia bona ecclesie generaliter pro obseruatione cotractus alicuius quia solum sibi prohibetur specialis hypotheca qd limita verum nisi contractus no teneret. aut esset nullus. quia cotra ius q pena tollitur. Secus si esset nullus q preter ius: q teneret pene appositio. d. c. dilecti. vide gl. in. c. accessoriu. lib. vj. et tex. cum gl. in. c. significantibus. de offi. dele. Limita scdo nisi pena esset preter naturam contractus. vt in. d. l. si procurator vbi non tenet fiscus ad duplum vel triplum licet procurator obligauerit se si euiceretur res quam vendit. Secus quado pro obseruantia con tractus apponitur vt in dicta. l. bene a zenone. ¶ Vtrum pater obliget ex contractu fi[sect. 13]lij. Rn. Jo. de pla. insti. q cuz eo. §. in re. q si versum est in vtilitatem patris pu ta quia mutuo accepit pecunia vt se ve stiret sm couenientia suam et huiusmodi et sic tenet. l. iiij. §. labeo ide. ff. de in rem verso. et. d. §. in rem. Sivero non est versum in vtilitatem patris sed potius mutuo accepit vt faceret popas vel luderet et hmoi. sic non tenetur nec pater pro filio: nec dominus pro seruo. l. iiij. §. sed si sic accepit. fi. de in rem verso. nisi eius iussu fecisset. l. j. ff. q iussu. Si tame haberet pompas tenetur restituere cre ditori. l. iij. §. sed si rem. ff. de in rem ver so. Similiter tenet pater si habet peculium filij deducto tame prius q ipse pa ter i. d. peculio debet habere. l. sed si dani. §. fi. ff. de peculio. Jde dic de mercatoribus qui preponunt institores q tenentur de contractibus factis nomine ipsorum. ff. de instito. per totum q vide tur cotrahere cu preponete qui contrahut cum preposito. l. si institore. ff. si cer. pe. Jde in exercitore nauis. l. in prin. ff. de exer. ac. ¶ Vtrum ille pro quo quis agit eius ne[sect. 14]gotia vtiliter obliget eide. Rn. q sic ar. l. cum pecuniam. ff. de neg. ge. et qd not. gl. cum tex. in. l. que vtiliter. ff. e. et. i. sed si ideo. ff. sol. ma. Obses potest dari liber homo p pace seruada: non pro pecunia. de iureiur. c. ex rescripto. ar. ad idem. ff. de te. l. obsides. ff. de iure fisci. l. diuus. Et illud quod dicitur q liber homo no po test obligari. extra. de pigno. cap. j. et. C. que res pigno. ob. po. l. qui filios intelligitur q no potest obligari vt in eo sit ius pignoris sed tantu ius retentionis ita tenet glo. in. c. vt pridem. §. item eisdem. xxiij. qo. vltima. et in. c. exposita. de arbi. Jtem homo redemptus ex captiui tate tenetur seruire per quinquennium nisi soluat pretiu. C. de postliminio. reuer. l. vltima. Jtem sicut pater pot vendere filium propter famem: sic et obliga re. C. de patri. qui fi. distra. l. ij. Ego dixi de hic notatis. s. inver. ho mo et q obses soluens pro alio repetit. nec in. l. nam et seruius in princip. et ibi Barto. ff. de nego. gest. quod est verum si promiserit pro alio fugientevt per gl. et Barto. ibi dantur obsides pro publi ca et non pro priuata causa Bald. no. in l. obses. C. de actio. et obli. et Jnn. c. ex rescripto. de iureiur. Obstinatio. est quedam pertinatia et ideo dic vt infra pertinax. Occasionem prebens alteri peccadi vtrum peccet. Respon. Landul. in. iiij. dist. v. questio. vl. in fine. quod duplex est occasio. Quedam actiua scilicet cum quis est quasi coadiutor in peccato vel aliquid tale fa cit quod facere non debet. vnde alius accipit exemplum et occasionem male operandi sicut qui in quadragesima sine necessitate comedit carnes et alijs dat occasionem male operandi. Et istud est peccatum: et tale ouale illud cuius est occasio: queda est occasio passiua. qn. s. quis facit qd facere debz. et ex hoc accipit alter occasione peccadi et talis non peccat. q facit qd facere dz. qd limita vt. j. scandalu. §. iij. et. iiij. vide de hoc etiam. s. causa. §. vj. Occultum dr duplicitur sz Pau. in c. ex lrarum. d tep. ord. pmo put distinguit cotra pbabile. Alio mo put distinguit contra notoriu. Et tunc licet aliqui sciant tame notoriu no est qn aliqua tergiuersatione celari potest. Odium dei est filia luxurie sz odium pximi est filia iuidie vel ire. De his dictis et q odia sunt restrin geda. l. si ipetratione. fi. de pe. l. cu qdaz et ibi Bar. de li. et post. et. l. arrianus. ff. de act. et obli. nisi in casu. l. ij. et ibi barto. ff. de his qui no. infa. ¶ Vtrum sit pctm mortale. Rn. Odium [sect. 1]dei maximu peccatoru e. q vnu quodq qd est ppter se est potius eo qd est propter aliud in odio dei voluntas aduertit a deo sm se. Jn alijs vero pctis non auertitur a deo sm se. sed scdm aliud in quatu appetit aliqd inordinate qd habet aduersione annexa a deo. Et e odiu pximi q cum apponatur charitati est pctm mortale de se. Et tunc opponitur qn vel no facit proximo qd tenet de necessitate vel appetit facere vel facit pro ximo aliqd notabile malu. vn pme Jo. ij. Qui odit fratre suu homicida e. Per accidetia tn et p iperfectione actus pot esse veniale puta cu non est in deliberatione volutatis. sed in primo motu solu. Jte qn malu qd pximo desiderat est modicu nec notabile malu vellet haberet. Jte quado odit pctm pximi non na tura. sm Tho. xxij. q. xxxiiij. Jtem quado malu no vt malu vellet proximo. sed sub rone boni puta zelo iustitie vel ad bonu seu correctionem illius cui vellet et hmoi. q tunc pprie no habet ronem hodie. et quis illa que comittunt exterius qtum ad lesione pximi sint grauiora tame qtum ad voluntatis deordinationem proximi est pctm grauissimum eorum peccatorum que sunt contra proximum. Et oritur ex inuidia directe sm Greg. xxxj. mo. Dispositiue vero ex ira. Rica. tamen. in. ij. sententiaru refert quosdam tenere quod potius ori tur ex ira licet aliquod odium ex inuidia oriatur. Officium diuinum vide. s. hore. ¶ Officum ad qd tenetur exequens no [sect. 1]meretur premiu necessario promissum generaliter facienti. Vnde tuz pmittit aliquid generaliter capiendi banituz. no debetur famulo potestatis capientis. q ad hoc tenebatur ex officio suo. fa cit. l. congrui. ff. de offi. presi. et. c. j. de offficio. or. no. Pa. in. c. ecclesijs. de censi. ¶ Vtrum pro habendo officio tempora [sect. 2]li possit aliquid dari. Rn. Ge. in. c. p hu mani. de homi. lib. vj. tenet q sic. si duo concurrant Primum q publice det no occulte. quia clandestine dare reproba tur. ff. de pol. l. j. et. ij. ff. de admi. tuto. l. non existimo Nec ob. l. vnica. C. ad. l. iul. de ambi. que prohibet aliquem ad officium promouen. precio vel ambitio ne sed pbate vite. quia sm glo. in. l. bar barius. ff. de offi. preto. loquitur quado secrete datur. Scdo si cupit prodesse et no preesse. Adde tertium si est idoneus alias non. facit. viij. q. j. qui episcopatu secus in officio ecclesiastico. vide de hoc s. dignitas. §. ij. ¶ Vtru officialis possit aliquid recipe[sect. 3]re qn gratis tenetur impendere officiu. Rn. q non vt i. l. fi. C. ad. l. iul. de nepo. vbi phibet aliquid recipere cu quis est in administratione etiam post depositum officium pro aliquo prestito beneficio tempore administratiois. de quo vide. s. Judex. §. viij. cum seq. ¶ Vtrum liceat mutuare semper officia [sect. 4]dominis. Rn. sm sanctu Tho. in episto la ad ducissam barbantie qd si ex pacto mutuu det vt officiu recipiat sic vsura est. q pro mutuo accipitur officij potestate. hoc ego limitarem in officijs secularibus que non dantur gratis sed veduntur. Secus esset in officijs que debet gratis dari quia si no esset vsura ex par te dantis mutuum. cu nihil accipiat q pecunia extimandum sit licet ex officio cosequenter aduenit lucruz quia illud lucrum aduenit ratione labori. sed potius est iniustitia ex parte nolentis ali ter dare talia officia i spualibus aut offi cijs induceret simonia. Oleum sanctum dicitur triplex. q p episcopos in die cene consecratur. Primum principale dicitur cris ma sanctu quod de oleo et balsamo fit: et cum isto benedicuntur fontes baptismales calix et patena. ecclesia et altare et puer baptisatus in vertice et fronte. et episcopi quando consecrantur in manibus et in capite et omnes fideles cum crismantur et istud est annuatim conse crandum et innouan. c. si quis de alio. de conse. di. iiij. et grauiter punitur sacerdos qui in baptismo vtitur de alio q de nouo vt in. d. c. si quis. Secundum oleum sanctum est cathecuminorum. et dicitur oleum. benedictum siue sanctum et isto iunguntur baptisandi inter scapulas et in pectore et manus sacerdotis cum ordinatur. Jtem principes et reges in brachio et humero. Jtez ecclesia et altare ante crismationez. Tertium oleum sanctum est quo iungutur infirmi in articulo mortis. de quo ifra vnctio. ¶ Vtrum alio tempore possit cofici pre [sect. 1]fatu oleu q in die cene. Rn. q primum no. de conse. di. iiij. omni tepore de sen. exc. quoniam. li. vj. de alijs duobus no inuenitur prohibitum. ¶ Vtrum oleum non sacrum additum [sect. 2]sacro efficiatur sacru. Rn. vt. s. aqua be nedicta q sic. Opinio est assensus intellectus ad aliquid non quia sufficienter moueatur ab obiecto pprio sed per quandam rationabilem electionem vo luntarie declimans in vnam parte ma gis quam in aliam cum dubitatione ta me in formidine alterius partis: ita ta men q ad illam pariem quaz formidat habetur ratio expressa concludens for midatur tamen propter debilitatez ra tionis alterius partis. Fides vero est cum certitudine absq tali formidine. Scientia autem est ascensus intellectus moti ab obictio per seipsum cogniti sicut in principijs primis vel p aliud sicut in conclusionibus quarum est scie tia Hec. S. Thomas. xxij. questione pri ma ar. iiij. dubium vero est motus indifferens in vtranq partem cotradictio nis de quo. s. dubiu. Scrupulus est cu intellectus ex leuibus coniecturis seu medijs et multu debilibus mouetur ad vnam partem et hoc etiaz dicitur suspicio et pusilanimitas spiritus. q repelleda est vt dicitur. vj. q. j. Oues i fi. Omnis enim suspitio potius abijcieda est qua acceptanda Et de his habes per Cal. in cle. ne romani. de electio. et in. c. literas de presumpti. De notatis in hoc. §. et q opinio vel opinari est credere ex verisimilibus co iecturis id quod verum est vt p Bal. i l. cum antiquioribus. iij. q. C. de iure deli. et est dubitare nisi subdatur ratio vi sus Bal. in. l. fi. xv. opposit. C. de edic. di ui adri. tol. et reprobat opinio grossoru hominum sed no simplicitas vt p eundem in. l. fin. ij. oppo. C. de here. instit. ¶ Cui opini. est adherendum in varie tate. Rn. distinguedo. Aut vna opinio num habet pro se legem vel antiquam consuetudinem approbatam: et alia non. et sic illa preferenda quia minime mutanda sunt que certam sententiam semper habuerunt. l. minime. ff. de legi. Aut non est lex nec consuetudo pro aliqua ipsaru vel est pro vtraq: et tunc debent concordari vt dicatur in vno casu vnam obtinere et aliam in alio si fieri potest. vt in capitulo literas de resti. spo. xxv. questio. ij. §. his ita respondetur de cogna. spi. capitulo pri mo Conueniens enim est iura iuribus concordare. dicit text. in. capitulo cum expediat de elec. libr. vj. et. l. vnica. C. de in officio. donati. et. l. precipimus in fi. C. de ap. et soluitur aliquando contrarietas p aliud et simpliciter. vt. xij. q. ij. sine exceptione. de his que fi. a pre. c. cu apostolica. Aliquado p aliter de ele. c. q sicut et. c. publicato. Aliquado p sm vt de elec. cumana et. c. cu in iure. Si ve ro no possunt cocordari tuc cois opi. se queda est q in ca dubij p multitudine est presumedum. ita tz gl. in. c. fi. de pe. di. j. Bart. in. l. precibus. C. de impu. et alijs sub. et gl. in. l. omnis diffinitio. ff. de reg. iu. et in cle. j. in fi. de sum. tri. dicunt doc. q in dubijs et decisiuis adherendum est correctio doctorum quia co munis opinio doctorum inducit probabile errore. vide text. iuncta glo. in. c. vnico. de postu. pre. li. vj. facit text. in. l. lj. ff. de iuris. et fac. ign. not. Bar. in. l. de eo. C. de pe. iudi. qui. mat. indi. q limita secundum. Ge. in. c. j. de sum. tri. lib. vj. veru nisi vera et certa ratio contraria assignetur vt puta sm Jo. an. in. c. j. de consti. q notorie dicit male vel quia ra tionabiliter pot couinci. nam vt dicit pa. in. c. tua nos. de vsuris licite iudica tur con coem opi. doctorum et etia gl. quado iure no pbat vel p rone cui non possit respoderi. ita etiam no. d. Ant. i. d. c. tua nos. et facit tex. i. l. j. §. cuq hec materia. C. de vete. iur. enuc. ibi non oes in oia sz certi per certa vel meliores vel deteriores inueniuntur. sz neq ex multitudine auctorum q melius et equius est iudicato cum possit vnius et forte deterioris snia multos i aliqua pte superare. hec ibi. Si aut no apparet q sit cois tuc pponeda est illa q validioribus ro nibus firmat. ar. insti. de emp. et ven. §. ite pretiu. C. de edi. diui. adri. tol. l. edicto. Facit. c. domino sancto. §. ecce inqtum. l. distin. et maxime si talis opinio sit subtiltor vt dicit tex. in. c. capellanus de ferijs. Aut vna opin. nititur rigori scripto et alia equitati scripte et sic ista preponitur. c. vnico. de re. permu. li. vj. et. l. placuit. C. de iud. et per Cy. in. l. j. C. de legi. Fallit in odium iudeorum con tra quos rigor prefert equitati. c. ij. de iude. Jn alijs autem opinio benignior debet obseruari. l. benignus. ff. de leg. Facit. c. fina. de transac. tenet hoc pa. in d. cle. ne romani i princi. Et benignior dicitur illa que fauet iuramento testameto libertati matrimonio religioni et sacramento. facit. c. ij. de cog. spi. l. sunt persone. ff. de reli. et sumpt. funer. Simi liter illa que soluit q que ligat regula odia li. vj. l. arrianus. ff. de act. et obl. Aut sunt antiqui docto. et sic moderni non eis preponuntur nisi nou ratioibus et causis ad aliud sentiendu inducant. Nam aliquado intellectus iuntoris pspicacior est q senis dicit tex. in. l. gallus ff de libe. et posthu. lxiij. di. §. veruz. Aut sunt theologi et canoniste vel legiste et tunc in mareria iuris diuini veteris vel noui testamenti prefertur Theolo gus. Jn materia vero iuris positiui Ca nonista in materia Canonistali. legista in materia legali preponitur. Aut sunt quatuor doctores ecclesie qui sibi contradicunt tunc in subtilitatibus et que stionibus prefertur Augustinus. Jn translationibus vero hieronymus. Jn sermonibus Ambrosius. Jn moralibus Gregorius. xx. distinctione. §. j. facit q no. gl. in. c. sicut. xv. dis. Aut diuersitas est inter papam et concilium et tunc in concernentibus fidem concilium preponitur. quia orbis maiorem vrbe. Jn alijs aut papa est preponendus. vt i. c. sunt quida. xx. q. j. et di. xviij. Anastasius. et intellige papa preferendum omnibus qn taqpapa. sic determinat aut statuit c. de libellis. xx. di. Secus si arbitraret sicut doctor q no preiudicaret opinionibus aliorum. vt no. Jnn. in. c. literas de resti. spolia. dicit tamen Pan. i. c. tua de decimis q quando dictum alicuius sancti iuuat autoritate iuris diuini potius est standu ei q interpretationi pape vt dicit gl. xx. d. c. j. cu hoc potius spectet ad ecclesiam vniuersale q ad priuataz psona. Quod quide dictu est mirabile et valde dubito cu ad papa ptineat ius diuinu interpretari vt. s. dictu est. Sz potest dici q veru dicit glossa prefata quando papa diceret contra autoritatem iuris diuini expresse. sed quado in terpreta do vel declarando dicit sic pre ponitur omnibus. Et sic intellige gl. in ca. hec est fides. xxiiij. q. j. ¶ Vtrum sequens opi. docto. non subti [sect. 2]liter inuestigataz que post moduz apparet falsa excusetur a peccato. Rn. pa. in. c. capellanus de fer. q sic qdiu non apparuit falsa. facit glo. iucto tex. in. c. vnico d post. prel. li. vj. et i. c. fi. d spo. du. et in. c. cu venerabilis de cosu. fal. regula et q ibi no. ff. d iur. et fac. ign. et q no. Jnn. i. c. p tuas el. ij. d simo. et glo. Gof. et Tacr. in. d. c. cappellanus no. Old. in. d. l. quesitu. §. j. ff. de fun. istr. q le. q seques opi sui doc. excusat ab impesione expe saru q probabiliter quis sequitur opi. sui doc. l. dicere. §. vnde videndu. ff. de arb. Jstud tamen limita verum in his quado sunt cotra dei precepta et. l. natu rale insertam mentibus hominu. quo ru ignorantia neminez excusat de quo dic. vt. s. ignoratia. nec ob. predictis illud. c. iuuenis de spo. vbi dicit q in du bijs tutior pars e eligeda. et eccliastici. iij. q amat periculu peribit in illo. Ergo videt se exponere periculo q in vniuersitate opinionu no eligit tutiorem. quia hoc veru esset quando proprie du bium est sed quado est opinio secus est quia nec tuc sumus in dubio nec conse queter exponit se quis periculo q bene no. Jtem nec ob. etia illud. Aug. de pe. di. vij. si quisvbi dicit dimitte incertu et tene certu: q alia est certitudo in mora libus alia in naturalibus ppterea dicit philo. primo ethicoru q disciplina ti est in vnaquaq re certitudinez querere iuxta exigentiaz materie eque em vitiosum est persuadetem querere mathemeticum et mortalem demonstran tem. Non enim cosurgit certitudo mo ralis ex euidentia demonstrationis. sz ex probabilibus comecturis grossis et singularibus magis ad vnam partem q ad aliam se habentibus. Dicitur au tem probabile q pluribus et maxime in sapientibus apparet verum nam si Joachim non fuit hereticus licet teneret falsum contra fidem vt patet in ca. damnamus de sum. tri. et fi. cat. q ab ec clesia talis articulus nondum erat danatus multo magis excusatur quis sequendo opinionem doc. quando talis opinio ab ecclesia non est reprobata cu tali voluntate q si non crederet veram non ei adhereret certe in isto no potest esse contemptus et sic nec peccatu mor tale. et ergo tenet certum sibi certitudi ne morali et dimittit dubium sibi. scili cet opi. contrariam. Oratio sm. S. Bo. in. iiij. di. xv. parte. ij. ar. j. q. iiij. accipitur com munissime sm quod comprehendit om nem actum bonum sicut accipit glo. j. ad Thesa. v. Non cessat orare qui non cessat benefacere accipitur secundo comuniter sm q comprehendit omnem actum contemplatiue relatum ad deu. Accipitur etia proprie oratio sm q est ascensus metis in deum ad aliquid de gustandum vel impetrans. vel exsoluendum. Et isto modo accepta diuersi mode diffiniturvt patet p Host. in sum ma ti. de penis. et Joan. and. in cleme. vnica de reli. et ve. san. Vnde secundum Augustinum in lib. de verbis domini. Oratio est quedam petitio et alibi dicit. Oratio est pius mentis affectus directus in deum et pleruq ne pigritetur in vocez prorum pens. Facit ad hoc de conse. dist. prima. c. quando autem vel sm Damas. lib. xxiij. oratio est ascensus mentis in deuz vel petitio decentium. facit. c. fina. xx. distin. Vel oratio scdm Ray. est cogeries vocum ad aliquid im petrandu in deum tendentium vel sz Hug. de sancto victore. oratio est denotio queda ex compunctione procedens He enim descriptiones orationi conue niut sm diuersos eius effectus et propterea oratio aliquando dicitur oratio nomine proprio: et hoc fit quando mes nostra ascendit in deum vel per quam aliquid deo vouetur vl offertur et sic ei copetit diffinitio. ij. Augu. et prima Da masceni. Aliquado dicitur obsecratio qua quis pro commissis veniaz deprecatur et alia expedientia ad salutez petit et sic et couenit prima diffinitio. Au gustini et sa Damasce. et alia Rayn. di citur. iij. postulatio. et hoc est quado qs costitutus in feruore spus et charitatis fraterne etia p salute orat et petit. quar to dicitur gratiaru actio per qua qs re coledo beneficia dei ta preterita q pre sentia et futura totus in deu attractus quoda spiritu copunctionis regratian do deo totus fit illi deuotus et sic ei cope tit diffinitio Hugo. Et d istis dr prime ad Thimo. ij. ¶ Vtru oratio sit virtus latrie. Rn. sm [sect. 2]Ric. in. iiij. di. xv. ar. iiij. q. ij. q sic inqtu quis orat deu vt sibi exhibeat hono re in recognitione sumi dnij. Cum latria no sit aliud nisi exhibitio honoris testificatis in eo cui exhibet summum dn ium. Jnqtum vo quis orat deu vt p hoc satisfaciat de pctis suis vel aliorum sic est actus penitetie nec miru q i gene re actuu moru idez actus ex fine sortit di uersas species vt ptz in. v. Ethic. c. iiij. vbi mechas ppter lucru e auarus et ppter cocupiscentiam est luxuriosus. ¶ Quis est oradus vtrum solus deus. Rn. [sect. 3]sm Ric. vbi. s. q. iij. q dupliciter qs po test porrigere alteri pces. aut vt taq p ipsum iplende. Aut vt tanq per eius ipe tratione adipleant. Primo mo solus deus est oradus: q illa bona q principaliter sunt peteda. s. gra et salus: vel q nobis deseruiut ad eorum acquisitionem a solo deo dant nec ab alio dari pnt tali mo s. ad acquisitione glorie et gratie. Secu do modo orandi sunt sancti q a deo im petrant exauditione oronis nre. vnde Apoc. viij. d cit. Ascendit fumus aroma tu de oronibus sanctorum de manu angeli cora deo. Maxie gloriosa virgo maria sup ceteros e orada isto scdo mo q plus valet q ceteri oms ceteris paribus Et ppterea cu oramus deu vl xpz dicimus miserere. vel da nobis sz cu oramus sctos dicimus orate pro nobis. Sed qro nuquid sancti videt oratioes nras. Rn. sz Ric. vbi. s. q lz aie sanctoru naturali cognitione no cognoscant oia q fiut in hac vita et maxime iteriores motus cordis. q solus deus serutatur corda de simo. c. tua in fi. tn i vbo videt ea q decet eos de nostris actibus cogno scere: de quorum qualitate sut illi actus qbus eos oramus orado q ad eoru gloriam pertinet q ad eos habeamus necesse re currere. et q ipsi prebeat nobis auxiliu ad salutem. ¶ Quomodo debet fieri oro. Rn. vt col [sect. 4]ligo ex Ric. vbi. s. q. vj. et. vij. et tho. secu da scde. q. lxxxiij. ho. et Jo. an. vbi. s. q dz fieri cu. vij. coditionibus seu socijs. et primo cu humilitate. Judith. ix. Humi lium et mansuetoruz semp tibi placuit deprecatio ecclesiastici. xxxv. oratio hui liatis et se et c. psal. exaudistioratione hu milium hec humilitas duo dz habere. Primo diffidetia proprie virtutis. hoc est reputes te indignum exauditione. Secudo confidentia de dei miane desperes: sicut ecclesia facit que semp i fi ne orationis. dicit p dnm nostru Jesuz et c. q. d. O dne no ad me aspicies sz ad miaz saluatoris ad aduocata maria sic vide q in letanijs dicitur per passione per crucem et c. ¶ Secudo cum bona dispositione seu [sect. 5]cotritione suorum pecca torum: q cuz his qui displicet ad intercededum mititur irati animus potius ad deteriora prouocatur dicit Gre. iij. q. vij. in graui bus et. xlix. di. c. vl. ¶ Vtru oratio peccatoris exaudiatur [sect. 6]Rn. vt colligo. ex Ric. et. S. Th. vbi. s. q aut peccator aliqua petit vt peccator. i. sm desiderium peccati et tuc no exaudi tur ex misericordia sed bene quadoq ad vindicta du pmittitur aplius ruere in peccatis. Vnde Aug. Quedam negat deus propitius que concedit iratus et sic intelligitur illd prouer. xviij. Qui declinat aurem suam ne audiat legem oratio eius execrabilis erit: aut peccator orat ex desiderio bono nature et sic dens exaudit non quasi ex iustitia. quia talis non meretur sed ex misericordia si tamen alie conditioes concurrant. ¶ Sed quid si orat pro alio nuquid ex [sect. 7]audiet. Rn. q aut orat vt minister eccle ste et sic exauditur. j. q. j. c. dictu est. Aut orat vt priuata persona. et sic no exaudi tur peccator pro alio oras. Et sic intelli ge. c. si quis inquit et. c. ipi sacerdotes et c. sacrosancta et. c. necesse. j. q. j. Veru est q si ille qui inducit peccatorem ad ora du p se sit bonus tuc peccator exaudie tur no pro suo sz pro merito poscentis d. c. dictu est. Sed aduerte q hic et in. §. precedeti accipitur peccator ille qui est in mortali nec de eo est attritus vel cotritus q lz quis esset i peccato tame de eo dolet et proponit abstinere et satisfacere tuc no habet locum istud sed illud q dicit Aug. sup Joa. omel. xliiij. si em peccatores deus no exaudiret frustra ille peccator publicanus oculos i terra dimittes et pectus percuties diceret do mine propicius esto mihi peccatori cu ius contrariu ibi ptz qdescendit iustifica tus. et ideo tales exaudiuntur. ¶ Tertio debet esse oratio associata cu [sect. 8]breuiloquio. Mat. vj. cu oraueritis nolite multu loqui. Facit de cose. di. v. ca. no mediocriter. Sed contrariu christus Luce. xviij. dicit semper: oportet orare et nuq deficere. Jte Luc. vj. dicitur q pnoctauit orado. et Luc. xxij. dicitur q p lixius orauit. Facit. lxxvj. di. c. nosce. Ad qd dicen. q oro no solum sm suam cau saz q e desideriu charitatis. sed etia sz se ipam pot esse diuturna. Et qd ego di co q debet esse breuis. hoc intelligo ta liter ne imora tibus nobis aliud cordi nostro inserat inimicus. et io sancti pa tres aliquantulu orabant. et postea ali quid operis faciebat. deinde ad oratio ne redibant. sic et nos non ita debemus prolongare orationez q in ipsa replea mur vagatioibus sed potius eam breuem facere vt cum feruore eam expleamus. et hoc est quod dicit Aug. ad pro bandum multum loqui in orando est re necessariam in superfluis agere ver bis. Cum plerunq hoc negociuz plus gemitibus q sermonibus agatur. Et hic loquitur de oratione voluntaria. no de illa que est de necessitate vt officiuz cle ricis et huiusmodi. ¶ Vtru oratio debeat esse vocalis. Rn. [sect. 9]sm Ric. vbi. s. q. iij. q duplex est oratio Quedaz comunis. s. que per ministros ecclesie in persona totius ppli deo offer tur. et talis debet inotescere populo pro quo offertur. vt excitetur ad deuotione et ne possit suspicari in ministris ecclie illius orationis omissio. et io talis dz ee vocalis. Alia est oro singularis persone. s. que offertur ab hoie inqtu est singularis psona siue pro se siue oret pro alio et talis oratio quis no sit necessariu q sit cu sensibilivoce. nisi. adhoc ho mo sit obligatus ex voto tn qnq expedit ad meritu vt metali adiugatur vocalis: vt p vocale feruor cordis amplius excitetur. Ex quada. n. naturalivnione aie ad corpus. motuscorporis diuersimo de affectioes aie excitat et imutant. Si tn in casu nostro vocalis oro retineret interiorem feruorem. tunc non esset vo caliter oran. oratioe singulari qnq etia excessu feruoris mentis prupit homo i vocalem orationem. Potest etiam fieri vocalis oratio ad redditionem debiti vt vcz homo sm totu q habet deo seruiat. Et illud. Math. vj. orantes nolite multu loqui. Jntelligendu est sz Aug. ad proban. q non est loquen. multum s. vt multa locutio sit efficax ad exaudi tionem qua eloquetiores erimus: quia deus pricipaliter ad intentionem aspi cit. Propterea subiunxit Au. ibide no deest multa precatio si feruens perseuerat intentio. ¶ Quarto reqrit q oratio fiat cu bona [sect. 10]intetioe et feruenter. Sed hic queritur. Vtruz oratio vocalis sine mentali atte tione sit efficax. Rn. sm Ric. vbi. s. q. vj. q triplex est efficacia oratiois. Pria est in meredo seu satisfaciendo. Secunda est impetrado Tertia est orantem spiritualiter et sensibiliter reficiedo. Vnde nulla istarum habet vocalis oratio ni si eam cocomitetur concors meditatio. Moralis enim est no actus exterior nisi per comparatione ad actus rationis interiorez. Aduerte tame q intentio de bita et actualis si adsit in pricipio voca lis oratiois. lz postea mens euaget. nisi talis euagatio interupat primam intentionez: per contrariam intentatione sic est meritoria et ipetratiua oratio vocalis sine attetione p virtutem pme intetionis sicut cu quis p bonam intetione incipit pegrinari vel eleemosyna dare totu sequens est meritoriumvirtu te intetionis. prime quis cesset sua intentio actualis. Sz talis oratio sine attentione non. hz tertia efficaciam. scilz spiritualiter reficiedi orante nisi qdiu caz cocomittatur attentio actualis. Et sic intelligitur illud prime cor. xiiij. Si orem lingua et spiritus meus non orat mens mea sine fructu est. scz spiritualis refectionis. ¶ Sed qn dicetur p euagatione inter[sect. 1]uenire cotraria intetione. Rn. licet Ricar. non declaret. Dic qd tunc quando homo volu tarie alia cogitat non perti netia ad orationez. et de hoc vide. s. ho re. §. xxvj. Et quomodo est pctm. Vn dicit Cipria. de oratioe dominica. Quomo audiri te a deo postulas. cum ipe te no audias. Et Ber. causamur nobis d esse gratia. sz iustus ipa gratia conqueritur no nullos deesse sibi. et Cassianus nu q orat quisqs etia flexis genibus sivaga tioe distrahit. Propterea dicit Cipri. ni hil aliud cogitet animus q id solu q pcatur. Facit de conse. dis. j. c. qn autez. et dist. v. nuq. Et est etiam aduertenduz q triplex potest applicari intetio orationi vocali. s. aut applicado ea ad ver ba que dicuntur Aut ad illud q petit. Aut ad illum cui oratio porrigitur et quocuq istorum modorum ad sit intentio non est inefficax oro ad satisfaciendu. Et ego dico nec ad impetrandu vel re ficiendum. Sed secunda intentio melior est q prima. Et tertia q secunda. Vnde Hug. de virtute oradi. Puta inquit oratio est qn abundatia deuotionis ita mes accenditur vt cu se ad deu postulandu conuertitur pre amoris eius magnitudine etia petitiois sue obliui scat. Na aliqn nimia attetio ad verba posset esse ipeditiua oratiois scz qn ho vult nimia i particulari cogitare dever bis. q sm philo. ij. thopi. No possumus multa cogitare sil. vn sufficit q pma in tetio sit talis q sufficit ad integra ifor matione verborum. Et io Hugo. vbi. s. di cit. Oratio pfectior esse omnino neqt si ea meditatio no cocomittet aut precedat. his oibus cocor. Tho. vbi. s. d hoc vide hore. §. xxvj. ¶ Quito requirit oratio q vtilia ad sa[sect. 12]lutem petat. et sic est petere iuste. ¶ Vtruz sit aliquod determinate pete [sect. 13]du i oratione. Rn. sz Ric. vbi. s. qo. iiij. Quedam sunt quibus non possumus ma le vti. sicut virtutes gratia. et gloria et ta lia determiate peteda sunt in oratione. Queda sunt qbus possumus vti bene et male sicut hre diuitias. filios et vxore. et hmoi. et talia no sunt determinate peteda in oratione sed sub coditioe. s. si deus puidet illa ad salute nostravtilia. Queda sunt qbus vti bn no possumus si cut peccatis et hmoi malis. et talia non sut a deo petenda in oratione. ¶ Sed cur aliquid petimus cum deus [sect. 14]sciat quo indigemus. Rn. sz q dicit aug. in epistola ad pba. Jlle q nouit qd nobis necessariu sit priusq petimus non volutate nostram vult sibi p petitione nostram innotescere q ea no pot igno rare. sed vult exercere in oibus desideriu nostruz quo possumus capere quod ip se preparat dare. hinc et Gre. xxiij. q. iiij. Obtineri inquit nequaq possunt que pdestinata non fuerut. sz ea q sancti vi ri orado efficiunt ita predestinata sunt vt precibus obtineantur. ergo no oramus vt deus aliquid sciat vel vt eu im mutemus sed vt obtineamus quod vo luit precibus obtineamus. ¶ Sexto q constater funditus i fide petat. [sect. 15]vn Ja. j. postulet aut i fidenihil hesitas ¶ Septimo q petat perseueranter. [sect. 16]¶ Vtrum oro sit sp meritoria. Rn. sz Ric. [sect. 17]vbi. s. q no. q merito debet merces sz iustitia. Et io oratio facta in pcto mor tali no est meritoria pprie loquedo de merito. Addo et quod no est meritoria quauis no fiat in peccato mortali. si no adsit dbita attetio. salte actualis i pnci pio sm communem opi. theolo. i ij. dis. xlij. Si tn talis attetio adest erit merito ria: nisi iterum patur. vel nisi in oratione necessaria puta in officio respectu clericorum sit notabilis negligetia in reprimendo vagationes quia sic esset peccatum de quo. s. hore. §. xxvij. ¶ Ad qd valet oratio siue de eius effe[sect. 18]ctu. Rn. q valet ad vincendas tetationes. Vnde hiero. super Mat. xiiij. in te tationem intrat q orare negligit. Scdo ad augumetanda merita. Tertio valet ad impetradum postulata. vt patet ex supradictis. Quarto vz ad vincendos hostes. xxxvj. d. c. vlt. de moyse qui oras vincebat hostes. Quinto ad secretoruz diuinorum reuelatione. viij. q. j. si ergo. Sexto ad celestiu degustatione. Vnde sine ipsa non gustantur diuina. ¶ Vtru semp exaudiatur. Rn. sm Ric. [sect. 19]vbi. s. q. vij. q si fit p se et debito mo sem per exaudit sz no semp statim sed pro illo tpe quo diuina mia cospicit exauditionem vtiliorem esse omnibus pensatis. aut fit p alijs et sic no semp exauditur. Vnde augu. omel. c. ij. super Jo. dicit exaudiunt oes sancti p ipsis non aut pro oibus exaudiunt: subdit tame qto digniores fuerint orates p popu lo tato facilius in necessitatibus p qbus clamat exaudiutur hoc enim non pue nit ex defectu oratiois vt no exaudiat pro alio oras debito modo sz ppter in dispositionez illius pro quo oratur. q obstinatus forte est vnde Rabanus sup Mat. xxj. Quotiescuq orantes non exaudimur. ideo fit q cotra auxilium no stre salutis petimus vel q eorum pro qbus petimus puersitas ne ipetremus obsistit vel in futuru petionis differtur effectus vt desideria crescant et perfectius gaudia capiant que requirunt. hec ille. ¶ Vtrum or atio sit in pcepto ita q qlibet [sect. 20]teneat. Rn. sm Vldericu qd sic ad orationem mentale. Et ego dico q etia ad vocale tenent imperfecti et communes hoies: q mentale oratione no possent habere sine vocali. Et q oratio sit de pcepto oibus. Probo rone sic. homo tenetur de iure naturali ad omnia illa q recta ro dictat no posse sine ipsis salute cosequi pz ea necessitate qua qs vult aliqd ea necessitate vult illud sine quo tale quid no potest habere secudu phi. Finis imponit necessitate his q sunt ad fi. l. oratio. ff. de spon. sed homo non potest salutem cosequi sine oratione. er go ad eam tenetur de necessitate et q homo no possit saluari sine oratioe pz. Na sz apostolu. ij. ad corum. iij. No sumus sufficietes a nobis etia bonu cogitare. ergo multo minus operari nisi ex gratia dei nobis donetur posse q quidem no donat regulariter adultis nisi petat pargumetu a conrio. Jo. vj. petite et accipietis. Facit. xij. q. iiij. c. obtineri. er go cum sine bona operatione nullus possit saluari q habitabit i tabernacu lo dei qui operatur iustitiam secudum psal. et bona operatio non possit esse sine oratioe. Ergo ppositu. Confirmatur Exodi. xx. Memento. vt diem sabbati sanctifices q sine oratioe fieri non potest. Jte Luce. xviij. oportet semp orare xx. sup quo Chrys. dicit oportet necessitate dicit. Coroboratur exemplo in pra ctica qua communiter homines non ti ment deuz quia non habent oratione. Econtrario si est aliquis timor dei iue nies in habete gratiam orationis. Me rito ergo dicit Hiero. vbi. s. Jn tetatione itrat qui orare negligit. Et sup illd Mat. xvij. Hoc genus demoniorum non eijcitur nisi in oratioe et ieiunio. No sa nat oculum quod non sanat calcancu. Jeiunio sanant pestes corporis. oratio ne vero pestes metis. Sz aduer. quod istud preceptum de oratioe est affirmatiuum quod solum obligat pro semper aliquos plus aliquos minus. Quato enim quilq est debilior tato magis in diger auxilio orationis. Et ideo certa meta vel hora no est determinata. sed tatum quilibet precepto tenetur quan tum iudicium sue ratiois dictat sibi fo re necessarium orare vt a peccatis desistat et in bono perseueret. Clerici tame et religiosi habent determinatum moduet tps oronis de quo. s. Honore. Silr illi quibus in pnia p cofessore est iiuctu vel qui ex voto haberent. Alij aut non vident habere determinatuz tempus. Nisi q sm. S. Tho. in. iiij. di. xv. Seculares tenentur diebus festiuis diuinis officijs interesse vt ministris pro populo orantibus suam intentionem coforment. ¶ Que oratio e efficatior. Rn. sz Rica. [sect. 12]vbi. s. q. viij. q oratio dominica. Quod ostedit. Primo autoritatis dignitas: q xps ea fecit et discipulos docuit Math. vj. Scdo sentetiosa eius breuitas. Tertio petitoriu vtilitas. Nam omnia que desiderare debemus et petere in hac cotinentur. Vnde Aug. ad pba. Licet alia verba dicamus orado nihil aliud tame dicimus q quod in ista oratione positu est si recte et cogrueter oremus. Vn aduerte q eo ordine posita sunt quo desiderare et petere debemus. Exhibet. Prio reueretia illi cui porrigenda est oratio. Cum dicitur. Pater noster qui es in ce lis: quo captat beniuoletiam dei oras. Secudo q finis magis desideratur q qui sunt ad fi. Jo primo petunt que re spiciunt fine q q sunt ad fi. Respiciens finem sunt due petitiones. Pri ma est sanctificetur nomen tuum. Hoc est sm Au. li. ij. de sermone domini in monte cum dicimus nos admonemus desiderare. vt nomen eius q super est sanctu etiam apud homines sanctum habeatur hoc est non contenatur quod non deo sed hominibus prodest. Secunda est. adueniat regnum tuum. Vnde sm Aug. vbi. s. in hoc excitamus desiderium nostrum vt illud regnum vt nobis veniat. et in eo regnare mereamur. Vnde per prima petimus vt deus ab hominibus glorificet: per secuda vt ad dei glortam veniamus petitioes respi cientes que sunt ad fine. Quedam sunt respectu boni q sunt due. pria est. Fiat volutas tua sicut in celo et in terra. Jn qua scdm Aug. vbi. s. petitur meritum quo beatitudinem mereamur quod co sistit i obediedo madatis dei. et io sicut ab angelis in celis fit dei volutas. sic et a nobis in terris per veram obedientiam. Secunda est. Panem nostrum quoti. da. no. ho. Jn qua petitur victus quotidianus ad substetationem neces sarius. vel victus an ime. i. eucharistie sacramentum tanq instrumentuz quo possumus nos iuuare. Quedam petitio est respectu mali culpe. et hec est dimitte. n. d. n. s. et. n. d. de. nostris. Vnde aug. vbi. s. debita peccata dici manifestum est. et in hoc admonemus nos qd facere debeamus vt remissionem peccatorum habeamus sm Au. ad proba. vt ibi. Si. et nos. d. de. nostris Quedaz est que respicit mala inclinatia nos ad peccatu que est. Et ne nos indu. in ten. quod non ita intelligitur vt no permitat nos temptari quia quadoq homo in tentatioe probatur ad bona et humiliatur ad deum. Sed sic intelligitur vt non deserti diuino adiutorio alicui ten tatioi vel consentiamus decepti vel ce damus afflicti. sm Aug. ad proba. et io aliud est tetari. aliud est in tetationem induci. Quedam respiciunt malu pene que est. Sed libera nos a malo. Jn qua admonemus nos sm Aug. vbi. s. Non dum nos esse in illo bono vbi nullu pa tiemur malu. Vnde de hac oratione dicit Jnsido. j. lib. de sum. bono. c. xxij. Fidei symbolum et dominica oratio pro tota lege paruulis ecclesie ad celoru re gna sufficit. Et Aug. i ench. c. v. De quo tidianis et breuibus leuibusq peccatis sine quibus vita no ducitur quotidiana oratio fidelium satisfacit. Eoru eniz est dicere Pater noster et c. Oratorium priuatum quilibet in domo ppria habere po test sz non debet habere formam ecclesie. nec ibi aliquis debet celebrare nisi sit priuilegiatus vel de licentia episco pi aliter debet deponi celebrans de conse. di. j. vnicuiq. et. capi. clericos. et. c. si quis. ¶ Qua immunitate gaudet: vide imu[sect. 1]nitas. §. xxvj. et in quo differt ab ecclia. vide. s. ecclesia. §. iij. # 1 Ordo primo sm Hug. de sancto vic. est signaculum quodda in quo spiritualis potestas et officiu tradit ordinato. et scdm. S. Bo. in. iiij. dist. xxxiij. signaculu hic stat pro signaculo in ani mam diuinitus impresso. De notatis in hoc. §. cu seq. et p illoru discursum nihil p legistas: q materia tota est canonica et spiritualis. ¶ Quot sunt ordines. Rn q sunt. vij. vt [sect. 1]habet p magistru in. iiij. dis. xxiiij. c. j. s. Hostiariatus. Lectoratus. Exorcistatus. Acolitatus. Subdiaconatus. Diacona tus. Presbyteratus. Prima tonsura em non est proprie ordo sed dispositio ad ordines sm Ricar. eadem distin. Facit xxiij. di. de psalmistatu. qui psalmistatus idem est q prima tonsura et. in hoc concordaut comuniter theologi. Sz canoniste tenet q sut nouem ordines sm no ne ierarchias. s. prima tonsura seu psal mistat. et ordo epalis. Et q prima tonsu ra sit ordo est tex. in. c. cum contingat. et ibi do. Ant. et Cano. de eta. et quali. ordi. Similiter q epatus sit ordo et q imprimatur caracter iudicio meo. Facit inco uincibiliter text. in. c. j. de ordinatis ab episcopo qui epi. re. vbi patet q licet re signauerit nihilominus confert ordines. licet no executionem q non posset si caractere indelebilem no impresisset ordo epalis. et sic sm canonistas erunt nouem ordines. et de eorum officijs vide in suis titulis. ¶ Vtru in oi ordine imprimat caracter. [sect. 2]Rn. sm Ricar. vbi. s. q sic. et quid sit vide. s. caracter. ¶ Sed nunqd pexigit caracter baptis[sect. 3]mi. Rn. q sic de necessitate. c. venies. de ps. no bap. Secus de sacrameto confirma tionis q no cofirmatus si ordinet recipit caracterem ordinis. ¶ Jn quo actu imprimit caracter in qli[sect. 4]bet ordine. Rn. sm Ricar. vbi. s. pro generali regula tenedu est q in susceptione illius exterioris signi imprimit caracter in quolibet ordine in quo signo pn cipalis potestas qua respicit ille ordo si gnificat expressius ad qua cocurrut ali cuius instrumenti traditio et verbi exps sio quo verbo expressius determinat instrumeti significatio. et io q pncipalia ptas qua respicit ordo hostiarij expssius significat in clauuiu ecclesie datioe q i aliquo alio qd circa ipsum fiat. Et pote stas lectoris in hoc q ab epo sibi tradi tur codex lectionum diuinaru. Et pote stas exorciste per hoc q de manu epi re cipit libru exorcismoru. io in eorum datioe imprimit. Et ptas acoliti sm sctm Bo. Ric. et Pe. et alios respicit principaliter portare cereros. et io iprimit p hoc q ac cipit cadelabru de manu epi. Alij dicut vt Tho. q imprimit p hoc q tradit vrceolus. q principalius per id significat eius potestas. Sed verius est primu vt pz. xxj. di. cleros vel dic quod vtruq dz accipere. vt in. c. acolitus. xxiij. dis. et i. c. perlectis. xxv. dist. ¶ Sed queritur an requirat q talia in [sect. 5]strumenta accipia de manu epi. Rn. qd no de necessitate sm Ric. in istis ordini bus minoribus: sz sufficit postq sut ab epo instructi qliter in officio suo debet agere instrumentu accipiant ab Archi diacono de madato epi et voluntate in cuius acceptioe imprimitur caracter q instrumeti traditio principalius est ab epo q ab archidiacono. Et p ista opi. e tex. in. c. acolitus. xxiij. di. in maioribus bn opz q manu epi. xxxiij. di. diaconus. ¶ Potestas subdiaconi pz p hoc q acci [sect. 6]pit de manu epi patenam et calice vacuum. ideo in hoc imprimitur. caracter: q principalis actus eius est vasa dominici corporis et oblatioes offerre diacono. Et legere epistolam est secundarius actus no principalis propterea legitur etiam a no subdiacono. Potestas diaconi no pot exprimi qium ad eius pricipalem actum qui est potestas portan di corpus christi in patena et dispesandi corpus christi. et ideo exprimitur qua tum ad eius actum secundarium in tra ditioe libri euangelioru. in qua imprimitur caracter sm Ricar. et Tho. alij dicut q imprimit caracter in manus epi positione. vt sanctus Bona. et Pet. et p hac opi. facit. xxiij. di. c. diaconus. iucto d. c. cleros. Potestas sacerdotis confertur qn ab epo dicit accipite spiritu sanctu. quorum et c. et huius opi. est sanctus Bona. et Pe. Alij dicunt vt Sco. in. iiij. dis xxiiij. q ibi sunt due forme partiales. Jn qrum altera cofert potestas conficiendi eucharistiam in reliqua potestas absol uendi in psentia. et istis coniungunt due materie. hoc e duo signa visibilia. Propria forme prime est traditio calicis et patene cum hostia et vino et verbis acci pe potestate celebrandi et c. Scde forme est impositio manus epi super caput cu verbis accipe spiritu sanctu. et vt sic eps cocorditer agat summo epo xpo. q prius contulit potestatem apostolis coficiendi q absoluendi. hec ille. Et hoc credo verius quo ad primam materia correspondente prime forme. Sed quo ad se cunda materiam correspondente secun de forme q est manus impositio epi cu illis verbis accipite. Non credo quia tex. in. c. vlti. de sacra. non iteran. innuit q manus impositio no est de substantia forme. q si omissa fuerit non dz reiterari sed suppleri. nec similiter pdicta verba accipite. q sunt quedam pastora lia que ipsa no habent. sed habent alia verba imponit manus. Episcopatus ve ro ordo quo ad charactere suscipit i vn ctioe capitis ex chrismate. sz hoc no est veru. p. c. vnicu in princ. de sacra vncti. vbi dicit supplendu qd est omissuz. Jm primit ergo ex impositione manuu epi scoporum super caput eius vt potest elici ex. c. eps iuncta glo xxiij. di. Nec ob. ca. vlti. de sacra. no itera. q loquit de impo sitioe q fit diacono et sacerdoti que no e de essentia. Psalmistatus seu prima tosura que cofertur cum ei capilli abscinduntur. ¶ Que sunt necessaria in quolibet ordi [sect. 8]ne. Rn. q vt colligo i diuersitate doc. dicen. est q oia statuta in pastorali debet itelligi ita necessaria q si aliquid omittat. nihil fiat. et necessario totu sit itera. nisi omissa sint de illis de quibus in iure est expressuz q no sunt de necessitate. vt vnctio. vt i. d. c. vnico. de sacra vncti. Et manus impositio in ordinatione diaco ni vel presbyteri. d. c. vlt. de sacra. no ite ran. Et qda orationes alie ab illis q di cunt qn aliqua istrumeta tradunt. Et q da alia forte minima q ex se patet non esse de substatia ordinis. sicut q sit genuflexus. et similia q magis sunt ad deuotionem excitanda. Jte tps de tempo. or. e. sane. Jte etas. dis. lxxvij. subdiaconus. Jte q ab episcopo pprio recipiat. et non simul plures accipiat de sacra. no iterean. c. j. et vlti. Jte q a latino vel gre co epo recipiat de tempo. or. c. q transia tioni. Jtem missa in minoribus ordinibus. et huiusmodi. ¶ Sz nuqd tactus corpalis instrumenti [sect. 9]sit de substatia ordis. tho. i. iiij. di. xxiiij. tenere vr q sic. et verius credo quis alij dicat q solu porrectio istrumeti et manus extesio sit de substatia. ar. l. qd mo. ff. de acquir. pos. q in sacrametis requirit ta ctus corporalis. vt pz i baptismovnctio ne et huiusmodi. et hoc ptz in pastorali. Secus dicut quida de impositione ma nuu. q no requiritur tactus. Sed Gof. et Hosti. tenent q similiter est necessarius per. c. fi. de sacra. no iteran. Ego teneo q licet in impositione manuum no tangat q no sit aliquid supplendu. Et similiter in instrumetis in quibus character ex eorum traditione no imprimitur. sed sufficit porrectio licet sit melius tangere secus in traditione instrumen torum ex qua character imprimitur ¶ Sed nunquid oportet tangat amba [sect. 10]bus manibus. Jtem omnia puta patenam simul cuz calice et huiusmodi. Rn. q no credo. sed sufficit solum tagat mo dicum quid alicuius rei que nullu iter mediuz discotinuas habeat ad totum. ar. c. vnici. de cosec. eccle. lib. vj. ¶ Vtru sufficiat traditio euangeliorum p [sect. 11]libro exorcismorum. vel superpelliciu pro dalmatica. et hmoi. Rn. qd no nisi in eode libro continerent oia simul. si tuc ha beret intentione tradendi illum libruz qui pertinet ad illum ordinem. ¶ Quid si eps facit actus et alius dicit ver [sect. 12] ba vel ecotrario. Rn. nihilvalet q sacra meta suntvnitatis q diuidi no possunt. de cose. di. ij. q passus. et. xxxiij. q. j. loqui tur. Fallit hoc in minoribus ordinibus vt dictum est. ¶ Vtru requirat necessario expssio ver[sect. 13]boru cu traditione instrumenti. Rn. sm Jnn. i. c. psbyter. de sa. no ite. q sic ita q si pars illius orationis sit dimissa a capite est inchoada et bene q materia cuius libet sacrameti est instrumeti traditio. forma vero est expressio verborum. ¶ Quid si aliquid sit omissum. Rn. q si [sect. 14]omissum sit de necessitate seu substatia ordinis sic totu est iteradu. Si vero no sit nisi de bn esse. vt ee. vt ca que no sunt de necessitate. sic in alia ordinatione est supplen. Et ab eode qui prius ordinauerat si pot et no ab alio. sm Jnn. vbi. s. ni si qn primus no pot pficere. nec ante suppletione pot exeq ea q sut illius ordinis. ar. lij. di. solicitudo. hec ex Jnn. et Host. et. Gof. i. d. c. psbyter nec poterit talis sup pletio fieri nisi tpe debito ad ordinatio nes tenedas. ar. prefati. c. solicitudo. ¶ Sed quo supplebitur qn aliquid est [sect. 15]omissum. Rn. si erat de substatia vel du bium an sit de substantia sm Jnn. vbi s. totum replicabitur. Si vero certu est q no erat de substantia tuc inductus qn ordines dant veniet et accipiet quod est omissuz solu. Propterea q no habuit im positione manuu sm Host. solummodo eam accipiet. sm eu no est de substatia vt dictu est. Et si qs presbyter in sua ordinatione habuisset impositionem ma nuu. sed non fuissent dicta predicta ver ba. accipe spiritum sanctum et c. sed alia secundu aliqua pastoralia episcoporuz tunc nihil iteran. est vel supplen. ¶ Vtrum in collatione ordinum confe[sect. 16]rat gratia gratu faciens. Rn. Ri. in. iiij. di. xxiiij. q sic si suscipiatur digne. ¶ Vtru caracter vnius ordinis de necessi [sect. 17]tate psupponat caractere alterius ordi nis. Rn. q no sz coiter do. i. iiij. di. xxiiij. Sed quo ad executionem sic. de quo dic vt. s. Jrregularitas primo. §. xxxvj. ¶ Vtrum ordo liberet a fortuna seruili [sect. 18]Rn. q sic. episco patus et sacerdotium siue sit seruilis vel ascriptitia vel curilis. xlv. di. seruus si sciente. # 2 Ordo ij. a quo pot dari. Rn. sm Host. in. c. cum contingat. de eta. et qua. et sequit Pa. in. c. qto. de consue. q prima tonsura que clericus dicitur vel psalmistatus quod idem sunt potest da ri a quocunq sacerdote parochiali suis subiectis. Ei istud tenet Hug. Ray. Jo. Jnn. et etia Archi. in. c. nullus eps. de te po. or. li. vj Gof. tenet q no pot. Et sic vi det habere vsus ecclie romane. Ego cu Jo. an. in. d. c. cu cotingat. dicoq si hz su pra laicu quasi epalem iurisditione pot c. abbates. de priui. li. vj. si nohz sic non pot. et hoc sequit. d. Ant. in. d. c. cu cotingat. Abbas vo si est presbyter. et ab epo bndictus vel recusatus benedici pot dare tres ordines minores. s. Clericatu siue prima tonsura. Hostiariatu. et Lectoratu in suo monasterio et suis monachis. seu illis q vt efficiat monachi. illd acces serut. Et etia secularibus oibus sup quibus hz quasi epalem iurisditione. lxxj. dis. c. j. et. ij. Et etia in alio monasterio potest eos coferre si est inuitatus ab eorum abbate et illud monasteriu sit exemptu. Alias no. ar. lxix. di. c. j. tz tn Jo. lxix. dis. §. j. et. c. j. q hodie abbas prefatus pot etia dare alios duos minores. s. Exorcistatu et Ac colitatu et hoc sequit Host. et. d. Anto. in d. c. cu contingat de hoc nota. in. c. abba tes de priuileg. libr. vj. Episcopus vero potest dare oes ordines oibus de sua dio cesi oriudis aut qui in sua diocesi habet domicilium vel bnficiu. Aut de licentia episcopi cuius est a subditis ordinadus vel capituli sede vacante. Vel vicarij ge neralis episcopo in remotis agete. Vel sui plati si sunt religiosi exepti. hec not. in. c. nullus. de temp. or. li. vj. Ad profitu earu que hic notantur et an possent moyses et Aaron si viuerent hodie ordinare aliquem. no. Spe. q no in ti. de eta. et quali. in prin. ¶ Sed quid si sacerdos vel episcopus aut abbas ordinat aliquem no sibi sub ditum vt supra dictum est. Rn. secundu Jnno. in. c. j. de supple. negli. prela. q ni hilominus caracter confert. ar. ix. qo. ij. lugdun. De pena vo tazordinatis q or dinati. vide. s. Jrregularitas. j. §. xxxij. ¶ Vtruz papa possit dare licentia non [sect. 2]epo coferendi ordines sacros. Rn. Jnn. in. c. quanto de consu. q sic dumodo ille cui datur talis licetia habeat ipos ordi nes quos alteri vult dare alias no. ¶ Vtrum eps qui resignauit episcopa[sect. 3]tui. vel degradatus. hereticus aut excoi catus est conferre possit ordines. Rn. sz Ricar. vbi. s. di. ij. q si fuit legitime epis copus ordinatus et cofert ordines. et ca racter imprimitur. Sed no excutio. et de hoc vide. s. irregularitas. j. §. xxx. et. xxxj. mortaliter tn peccat scieter in talibus or dine suscipietes sm eunde ricar. vbi. s. Et similiter supradicti ordinates nisi i casu de quo. s. Jrregularitas. j. §. xxxj. # 3 Ordo iij. quibus potest dari. Rn. q oi bus masculis qui a iure no pro hibentur ordinari. Mulieribus aute nul lo modo potest dari et si de facto det nihil fit q caractere no suscipiut vt notat Ricar. in. iiij. di. xxxv. iiij. q. j. Nec ob. c. presbyter et. c. mulieres. xxxij. dist. in qui bus vocatur prebytera et. c. diaconissam xxvij. q. j. et. c. sacratas. xxiij. dist. q no est ab ordine sz a platioe dr abbatissa dia conissa et a viro presbytero dicit psbyte ra vel a viduitate et sacrate dicunt a vo to ex quo se deo consecrarut. Quida tame dicut q nec etia illi q no hnt vsum ratio nis sunt capaces vt no. Ric. vbi. s. q. ij. Sed de hoc valde dubitarem si daret an susciperet caractere. et potius tenere q sic. ar. c. christianus et. c syluester. xj. q. j. et quod notatur in. c. nullus in ver. ifa ti. de tempo. ordi. lib. vj. ¶ Sz qui sut q phibetur ordinari. Rn. [sect. 1]primo illi qui no habent debitam etatem que sit respectu cuiuslz ordis. vide s. etas. ¶ Scdo illiterati. vt in. c. nullus eps de [sect. 2]tem. or. li. vj. Vtru aut suscipiet caracte rem si ordinetur. dic q sic. ar. c. venies de presby. no bap. Et de hocvide clericus ij. §. j. et. ij. ¶ Tertio criminosi vnde existentes in [sect. 3]mortali no dnt pmoueri. de te. or. ca. ex tuaru tenore. d. ca. ad aures. et si notoria sunt crimina mortalia peccaret mortali ter eos ordinas. alias. novt no. in. c. que situz de tem. or. Jpse tn qui suscipit pec cat mortaliter siue sit publicu siue secre tum. Et quotiescunq exhibet sevt mini ster ecclesie peccat mortaliter. et totiens quotiens hmoi actu facit. Vn qui tagit res sacras qsi ex officio suo peccat mortaliter. secus si ex necessitate et sicut qui libet laicus facere pot sm Tho. i. iiij. di. xxiiij. facit ad hoc. c. multi. xl. di. ¶ Sed nunquid sufficit cotritio. Rn. lz sit diuersa opinio nihilominus ego cre [sect. 4]do verius fore q sufficit excepto quado vult dicere missam. de quo dicvt. s. Eucharistia. ij. §. v. ¶ Quarto bigami. vt in. c. acutius. xxvj. [sect. 5]di. et de bigamis per totum. de quo vid s. bigamia. ¶ Quinto soleniter penitentes. l. dist. c. [sect. 6]ex penitentibus. et. xxxvj. di. illiteratos de quo vide penitentia. §. v. ¶ Sexto neophiti. xlviij. d §. prohiben [sect. 7]tur. et. c. qm et ro ponit ibidem. c. sicut. ¶ Septimo curiales q ppter aliquod [sect. 8]offm curie sut obligatio. lj. di. c. j. ij. et. iij. liij. d. legem. absoluti vero a curia non prohibentur. lxj. d. osius. nisi alias sint infames vel irregulares vt in dictis iu ribus. ¶ Octauo. ratiocinijs obligati. de qui[sect. 9]bus dic vt. j. rocinia. §. j. ¶ Nono. serui de istis dic vt. j. seruitus [sect. 10].§. iij. et. iiij. ¶ Decimo. Corporevitiati habes d hoc [sect. 11]s. corpore viciatus. §. j. ¶ Vndecimo illegitime nati. et quis di [sect. 12]catur illegitimus. vide filius. ¶ Vtru illegitimus intras religionem [sect. 13]possit pmoueri. Rn. q sic de iure coi sm Host. et. Ber. in. c. j. de fi. presby. sed ad p latione non potest sine dispensatioe pa pe de fi. presby. c. is qui li. vj. ¶ Quid si non intrat religionem. vide. [sect. 14]s. irregularitas. j. §. iij. ¶ Vtru dispesatio cu illegitimo vt cleri [sect. 15] catu vel ad ordines pmoueat debeat itelligi de oibus ordibus. vide. s. cle. j. §. iiij. ¶ Duodecio. Peregini et ignoti ordina [sect. 16]ri no dnt. Peregrini sunt q no sunt oriu di de epatu. vl nohnt ibi domiciliu aut bnficiu vt in. c. cu nullus. de eta. et q. ordi. li. vj Jgnoti sunt quorum origo et vita et re gularitas no est nota epo. xxiiij. d. c. eps et. ij. q. vij. queren. nam pegrini ordinari no debet. nisi habeat lras auteticas vt j. pegrinus. §. iij. similiter ignoti nisi prius examinatione breuia cognoscantur. ¶ Decimotertio. Jnfames et de hoc vid [sect. 17]s. infamia. ¶ Decimo quarto. Oes irregulares et q [sect. 18]sint vide. s. irregularitas ¶ Decimoquinto. Oes suspensi aut in [sect. 19]terdicti vel excoicati et de istis habes. s. Jnterdictu. iiij. §. j. et. j. suspesio. j. ¶ Deciosexto Oes ordinati i diaconos [sect. 20]vl subdiaconos a papa no pnt sine eius licetia ab alio ordiari ad supiores ordines. c. cu i distribuedis. d te. or. et in. c. fili um. j. q. j. ¶ Decimoseptio Hermafroditus. xxxvj. [sect. 21]illiteratos di. xliiij. c. fi. et si ordinet non suscipit caractere. nisi preualeat sexus virilis sm glo. in. §. hermafroditus. iiij. q. iij. si equalis esset non susciperet sm ro. ¶ Decimo octauo Coniugati nisivelint [sect. 22]religione intrare vel ad sacros ordines promoueri. c. fi. de tem. or. lib. vj. de quo dic vt matrimoniu. iiij. §. viij. ¶ Sed qd si eps ordinat alique prefa[sect. 23]torum. Rn. q mortaliter peccat sm Tho. i iiij. d. xxiiij. nisi cu eis dispesareti casibus in qbus pot. Et vltra hoc si ordinat infan te nisi religione itraret aut coniugatu nisi velit ad sacros ordines pmoueri vl reli gione intrare vel illiteratu suspesus est per annu a collatioe clericalis tonsure. vt no. i. c. eos et. c. nullus de te. or. lib. vj. ¶ Vtru prelatus possit cogere clericuz [sect. 24]ad ordines suscipiendos. Rn. sm coiter doc. i. c. qris de eta. et qlita. q si habet bn ficiu pot cogere. nisi legitime excuset de quo vide ibide. Si vero no habet bnficiu ecclesiasticu no potest cogere et ordi nans inuitu qui no est bnficiatus e suspensus a celebratioe misse per annu et debet deponi. lxxiiij. d. c. j. et. ij. ¶ Vtrum coacte ordinatus suscipiat cara[sect. 25]ctere. Rn. q si coactio sit conditionalis pu ta vt euadat morte sic suscipit. ar. c. vbi ista didicisti. lxxiij. d. et. ca. d iudeis. lxv. d. et. c. q quida. j. q. j. quiavolutas coacta voluntas est. xv. q. j. merito sz si coactio sit absoluta puta q per vim ordinatur sic no suscipit caractere. facit. c. maiores in fi. de baptis. [sect. 26]¶ Sed runqd talis ordinatus metu coditionali teneat continere. Rn. q no si me tus talis fuit qui potuit cadere in costa tem vtrum per qua perlatu. de his q vi. me. et in. c. ad aures d etat. et quali. or. q integritas est res voti non precepti. ca. integritas. xxxij. q. j. # 4 Ordo iiij. quo tepore dz dari. Rn. q p ma tonsura potest dari oi tem pore sm Host. et sequit. D. Anto. i. c. consul tatioi. de te. ordi. Minores ordines pot eps qlibet in diebus dnicis dare vnivl duobus et no pluribus sm ho. i. c. de eo d tem. or. vbi tex. est sed Jnno. et Gof. ibid tenent q etiam pluribus q duobus po test dare dumodo non videatur ordina tione generale facere. Sz opi. Ho. cum inhereat litere est tutior q in re dubia tutius est seruire verbis edicti. l. j. §. si his ff de exer. ac. Papa coiter subdiaconatu in oibus dnicis diebus et alijs festis pcipuis di. lxxv. c. vlt. et Host. dicit in. d. c. de eo q oes ordies et oi tepore potest co ferre papa. ar. c. ad honorem de auto. et vsupalij. ¶ Sed nuquid pot eps dare quatuor [sect. 1]ordines minores in alijs festis q de q bus in. c. fi. de ferijs. Rn. do. an. in. d. c. d eo recitat quosda tenere q sic et quosda q no sed solu in illis festis in quibus vir gines cosecrari possunt et Ho. dicit hoc esse tutius tex. tn dicit in. d. capi. de eo dnicis et alijs duobus festiuis. ¶ Vtru abbates similiter possint dare quatuor ordines predictis diebus dominicis vel festiuis sicut epi. do. anto. i d. c. de eo. et in cap. cum cotingat. de eta. et quali. tz q sic immo secundum Host. videtur qd potius his diebus debeant dare qua in quatuor temporibus ne vi deantur generale ordinatione facere et placet. Alij ordines debent dari ab episcopis tantu in sex teporibus anni. i. in sabbatis quatuor temporu anni. Et in sabbato medie hebdomade qdragesime. in quo cantatur oes sitientes. Et in sabbato sancto. lxxv. distin. per totum. et de temp. ordi. per totum. ¶ Sed nuquid tepus est de substantia [sect. 3]ordinum. Rn. q non. c. sane. de temp. or. ¶ Que pena coferetis et suscipietis or[sect. 4]dines extra prefata tpa. et qs poterit dispensare vide. s. ir regularitas. j §. xxxv. ¶ Vtrum possint coferri post prandiu. [sect. 5]Rn. qd non: tame si conferuntur tenent sm Hug. lxxv. di. ordinationes. et Ber. et Lau. Joa. et Gof. in. d. c. de eo. Ray. vero ponit ieiuniu ordinantis et ordinati inter illa que sunt in dubio an sint de sub stantiavel ne et propterea tenet quod to tum sit reiterandum quia non dicitur reiteratum quod nescitur factum. c. veniens. de presby. non baptis. contrariuz tamen credo verius in minoribus ordi nibus per not. in. c. literas. de tempo. or di. et. lxxv. dist. quod a patribus in quibus missa non est de necessitate. sed in maioribus dicerem cum Ray. cum missa sit de substantia. vt not. do. Ant. in. d. c. literas. # 5 Ordo v. vbi debet conferri. Rn. quod in ecclesia episcopali. ar. lxxvij. di. c. j. sed de consuetudine dant vbi volunt. lxxv. dis. in palea. # 6 Ordo vj. quo ordine dz accipi. Rn. qd gradatim incipiedo ab infimo ascendendo vsq ad supremum. s. prima tonsura seu psalmistatus hostiariatus lectoratus exorcistatus acolitatus. subdiaconatus diaconatus presbyteratus et epatus. lix. di. fi officia. lxxvij. dist. c. j. ¶ Quid si quisvno vel pluribus permissis ad superiorem ordinet vide. s. Jrregularitas. §. xxxvj. ¶ Quot ordines possunt simul confer[sect. 2]ri. Rn. Jnn. Host. in. c. de eo. de temp. ordi. tenent qd prima tonsura et quatuor minores no possunt dari vna die per. c. literas. et per. c. dilectus. eo. titu. et in isto c. de eo nihil dicit de psalmistatu. et hoc sequitur. d. Ant. in. d. c. de eo. gl. tame in d. c. de eo tenet q omnes minores simul vna die possunt coferri. et Gof. facit pro ea. tex. in. d. c. de eo vbi dicit minores or dines. xix. dist. Si Romanoru. Ego seruarem consuetudine in hoc sed vbi non apparet de consuetudine tunc tenerem opinionem Hostie. et Jnno. que videtur verior q. d. c. de eo. superius expresserat solu de quatuor minoribus et postea ad ditur minores: et ideo ista indefinita restringenda est ad. s. expressa. sacit. l. poponius. in prin. ff. de procur. vnus aute sa cer ordo cu predictis minoribus. vel duo sacri ordines eade dievni perfone cofer ri no possunt nec in hoc dispesari potest nisi per papa. vt no. Jnno. et Hosti. in. c. dilectus. de temp. or. sed coferri debent singuli per se et per certa interstitia temporu. lxxvij. di. in singulis. et. c. quicunq vnde licet aliquis ordinator cotinuaret ieiunium vsq ad dominica de mane: et ordinadus non tame posset qui in sabbato vnu susceperat aliu die dominico recipere q censet pro eodedie. c. literas. de tep. ordi. Fallit hoc sm Ber. in epo q in sabbato pot in sacerdote ordinari et in dominico in episcopum consecrari. ¶ Que pena coferentis ordines contra [sect. 3]prefata forma. s. duos sacros vno die vl minores cu vno sacro. Rn. sm Ber. in. c. dilectus de tep. or. q suspensus est a po testate ordinandi donec per papa cu eo dispenset. Sed. d. Ant. in. c. literas. eod. ti. dicit q no est suspensus sed suspende dus ab ordinibus dadis sic collatis sed ordinatusbene est suspensus ipso facto et a solo papa potest absolui vt. dicit. c. li teras. in fi. de quo vide. s irregnlaritas. j. §. xiij. # 7 Ordo vij. quomodo dz conferri. Rn. q primo debet precedere seruitium siue examinatio per Archidiaconum de iure communi de officio. Archi dia. ad hoc. et. c. vt nostrum. et de elect. c. nihil est. §. episcopi. scilicet devita mino ribus et qualitatibus et ceteris que requi runtur in ordinato. s. q nullum impedi mentu de. s. scriptis habeat. Jtez q sit sobrius no ebriosus. xv. di. et xxxiiij. per totum. Jte prudes. xv. di. vsq ad. xl. di. Jtem ornatus virturibus. xl. dist. vsq ad xlij. Jtem castus. xliij. distin. §. pudicus xxvj. di. vsqad. xxxv. Jte hospitalis. lxij. di. et. lxxxvj. di. per totum no litigiosus. xlvj. di. xc. di. lxxxviij. di. lxxxvj. dis. peruenit no cupidus. xlvij. et. d. c. peruenit. Jtem domui sue bene presides. lxvj. di. §. necesse. lxxxvj. dist. lxxxix. di. xcij. dist. Jtem ieiunus. lxxv. dist. q a patribus. ¶ Secudo debet missa celebrari ab eo qui vult ordinare. Vnde aliqui vt ray. tenent q si missa omittatur nihil fit sz totum iteran. est. Hugo tamen. et Joan. lxxv. di. in. c. ordinationes. el. j. et ber. in c. q sicut. de elec. tenent q non est de ne cessitate q credo veru in minoribus secus in sacris: quia est de substantia. vt s. ordo. iiij §. v. Fallit in prima tonsura que communiter hodie sine missa dat et si vnus dicit missam alius consecret nihilominus tenet ordo vt dicit Ber. et Hugo vbi. s. licet fieri non debeat. Qd limito verum in minoribus se sed non in sacris. ¶ Tertio debent habere ordi nadi indumenta pertinentia ad ordinem quem volunt suscipere. ¶ Quarto q ordinans in quocunq ordine seruet ritu pastoralis maxime circa porrectiouem instrumentorum in quibus character confertur dicedo verba conuenien tia et faciendo vt ordinadi tangant cor porali tactu pro maiori cautela et nihil omittat de ordinatis in pastorali. q vt dixi excepto loco et tempore etate vnctio ne impositione manuum tactu corpora li ieiunium. missa in minoribus. et qd sit proprius episcopus vel non et oratio nibus aliquibus que non dicuntur cu aliquorum corporalium traditione om nia alia ab istis creduntur ita de neces sitate q si aliquid omittatur communiter tenetur qd nihil fit. et totum est iteranduz sm aliquos licet vt dixi teneat theologi q in aliqbus cofertur character et sic sm eos si alio omitterentur essent solum supplenda sed q hoc non habe mus expssum tenen est securu vt dixi. ¶ Sed nunquid cum quis interrogat [sect. 1]et examinatur tenetur dicere peccatum suum. Rn. sm Jnno in. c. inquisitionis de accu qd no nisi etiam post penitetia impediat executionem ordinis vel sm Hostie. potest respondere si aliqd horu commissi egi pententiam nec indigeo dispensatione. ¶ Vtru eps possit suo subdito sine cau [sect. 2]sa legitia denegare collatione ordinis. Rn. q aut est regularis et sic no tenet ei coferre imo suus platus pot hoc sibi de negare nec con sui plati voluntate pot p moueri et sic loquit. c. ad aures de tepo. or. Aut est secularis et sic no tenet eps. Aut est in dignitate et beneficio et sic no pot eps ei denegare et sic loquitur. ca. ex tuarum tenore de tempo. or. ¶ Vtru ordinas indignu scieter peccet [sect. 3]mortaliter. Rn. sm Aste. lib. v. titu v. qd sic quia infideliter agit cum domino q eum dispensatorem constituit. Ornatus que requirutur vt sit sine peccato. Rn. q sex et intelligo tam de ornatu vestimentorum et corporis virorum et mulierum q de ornatu domorum et supellectilium. Ad propositum eorum que dicutur et an ornatus mulieru sit permissus no. Bar. cepo. in. l. mulieris. i pn. q. xij. ff. de verb. signi. et omnino p abba. in. c. j. ne cle. vel mo. et que dicatur ornameta mu liebria not. in. l. argeto. §. ornameta. et .§. mundus. ff. de auro et ar. leg. ¶ Primu recta itetio. s. vt no fiat p sup [sect. 1]biam vel libidine sed ex legitima causa na vt dici Chiyi. i. c. sicut. xxij. q. v. Si cut enim peccatum opus sine volutate non fiat ita institia ex opere non cosumatur nisi voluntas affuerit. Nam vir orans se vel mulier vt non appareat in cotemptum honestis psonis vel vt pla ceat vir vxori sue et vxor viroet huiusmo di ex tali intentioe licitus est qlibet orna tus si mo alie adsint conditioes de qbus. j. Si at fiat pp itetione sic tale erit pecca tum quale est pctm intetio. Vnde Aug. de sermone dni i mote exponedo illud cum ieiunatis nolite fieri sicut xpocrite et c. Jn hoc aut inqt. c. maxime aduerten dum est: no in solo nitore rerum corpora lium atq ponpa. sed etiam in ipsis sor dibus et lutuosis esse posse iactatiam et eo periculosiore quo sub noie seruitutis dei decipit. hec ille. ex quo pz q et superabundantia et defectus et etia mediocritas ornatus ex intetione mala semper mala est discutiat ergo prima intetio or natus et si sit ad prouocan. alios ad libidine sic est mortale peccatu q no solum cocupiscere: sed velle cocupisci extra sta tum matrimonij danabile est sm aug. similiter si fit ppter elatione vana gloriam et superbia que sit mortalis et qua do sit. vide Superbia et Vanagloria. ¶ Sed nuquid mulier inupta possit se [sect. 2]ornare vt placeat alicui viro. Rn. q lz qda indistincte teneant q no per dictu apli prime cor. vij. cuz dicit mulier que nupta est et c. Tu tn tene illud nupta ac cipi qtu vel ad rem vel intentione. Et io illa mulier q itedit nubere vt placeat alicui p vxore si se ornat non habet pra uam intentione. sed bene illa que cum no intedat nubere vel no potest cu aliquo querit ei placere et i hoc cocor. doct. comuniter Alex. et. s. Tho. ij. ij. q. clxix. fa cit. c. no satis. lxxxvj. di. et do. Luc. xj. Si occulus tuus simplex fuerit et c. i. si intetio tua recta vel nequam fuerit opus indifferens erit rectum vel nequam. ¶ Scdm q requiritur in ornatu est ho[sect. 3]nestas. nihil em in honestuz potest esse licituz. Vn sicut sine iniustitia nemo in greditur regnu dei ita sine honestate q est vna de partibus eius essentialibus. l. iustitia. §. iuris pcepta. ff. d iusti. et iur. et ppterea Pa. ad Gal. v. ponit ipudicitia vnu de excludetibus a regno dei. Directe autem habet in honestate ille ornatus ex quo mulieres vel viri ostedut loca impudica. et licet viri no ostendat nu de sufficit ad impudicitia taliter eoruz formas ostedere q sm rationem rectaz impudicitia ostedut. Sicut faciunt qui vestimenta ita breuia portat q omnia signa virilis membri apparent. Similiter continet impudiciam q mulieres taliter vestimenta apperiant q pectus et mamillas ostendant. Vnde tales non audeo excusare a mortali quando nota biliter in hoc excedunt. Excusarem bene viros quando tali habitu vterentur ex aliqua necessitate puta equitando et coram talibus qui non habent prouocari ad lasciuia sicut cu iuuenes ludut in diploide simul et hmoi et idez dico de mulieribus in domo cora viris suis aut alijs mulieribus alr no. Nec valet q sic e cosuetu q corruptela est. l. q no rone. ff. de le. que potius auget peccatum. c. fi. de consue. Similiter sm aliquos videtur impudicu. q mulier habeat caput discoopertu. Sed aug. i epistola ad possidiuz videtur tenere q hoc sit veru quo ad decentia no necessitate. Jnquit em capillos nudare feminas qs et caput velare Apostolus iubet nec maritatas decet hec ille. Et gl. sup illud prime cor. xj. Mulier velatu habere debet caput dicit q alique excusantur a peccato qn hoc no faciunt ex vanitate. sed propter contrariam consuetudinez et sic tene q cum hoc de se no sit impudicum excusat consuetudo. et hoc sequitur. S. Tho mas. vbi. s. ¶ Sed nunqd fucates se seu coloran[sect. 4]tes se aut alia figmeta adhibetes vtpu ta adulterinos ciues et hmoi faciant con honestate talr q peccet mortaliter. Rn. circa hoc est diuersa opin. inter doc. S. Tho. vbi. s. tz q hmoi fictioes non pnt esse sine peccato non tamen semper est mortale. Sed solum qn fit propter lasciuia vel in dei contemptum. Alex. i. iiij. pte summe recitat quosda tenere q si ta lia fiant ad occultadu defectum. puta morpheam in facie vel nuditatem capi tis. q no videtur peccatuz mortale. Si vero fiant ad fingendaz pulchritudine maiorem sic fore mortale peccatu. ipse vero Ale. dicit q licet hec opi. sit humanior tame tutius sibi videtur dicere q omnino sit peccatum mortale ad quod facit dictu Cipriani de habituvirginu q ait. Manus deo in ferunt quando illud qd ille formauit reformare contedut. impugnatio est ista diuini operis pua ricatio veritatis deum videre no poteris quado oculi tibi no sunt quos deus fecit. sz quos dyabolus infecit de inimi co tuo tincta cu illo pariter arsura hec ille. Et dictu Hyero. ad Mauriiij filiaz crime e post crismatis sanctificatione cuiuslibet pigmeti succo vl puluere sor didari. et dictum Aug. de cose. distin. v. c. fucare vbi ostendit q est adulterine fallacie et inhonestatis. Ego vero in oc cultatibus defectuz tenerem opini. S. Tho. Jn alijs autem que talibus vtun tur ad fingendam maiorem pulchritu dinez recitarem eis opiniones pdictas et inducerem pro posse ad dimittedum ostendens periculum q si pur vellet te nere opini. S. Tho. non negare eis ab solutione sed me exonerare et sup ipsos vel ipsas relinquerem. ¶ Tertiu q requiritur in ornatu est co [sect. 5]uenietia persone naz religiosus debet habere habitum religiosum aliter esset excommunicatus. vt. s. excommunicatio vij. casu. xxvij. Clericis aliquibus no lz vti. vt. s. Clericus. iiij. Vnde tenet Vlde. q si religiosi vel religiose ferret habitu no couenientem sue professioni q peccat mortalirer si no in modico excedat. Jdem dic de muliere que vtitur habitu virili vel econtrario. s. q peccat mor taliter quia facit contra preceptuz deu terono. xxij. et videtur sequi. San. Tho. vbi. s. quia dicit q specialiter est prohi bitum. Addit tamen q posset quis tali habitu vti sine peccato propter aliquam necessitatem vel causamvt occul taret: se ab hostibus. vel quia aliud no habet vestimetum. et huiusmodi. Facit ad hoc. c. clerici officia. de vi. et ho. cle. et quod ibi not. ¶ Quartum q requiritur in ornatu est [sect. 6]parsimonia et moderatio. scz ne sit supfluus vel quo ad multitudine et diuersitate vt in multis vestibus iocalibus et hmoi vel quo ad preciositatem vel quo ad curiositatem. Na vsus supfluus est omnino viciosus vnde ad Gal. v. Jnter alia que excludunt a regno dei cu fuisset dictum de fornicatioe ponitur Luxuriavbi dicit gl. quelibet superfluitas intellige no. excedens. vt sit mortalis. Vn Tho. vbi. s. dicit q facietes ornameta supflua et curiosa peccat qn supfluitas est notabiliter excessiua no est dubiu inter doc. quin sit mortalis. sed difficultas est in cognoscendo quando dicatur no. excessiua. Vnde pro hoc in telligendo mihi videtur dicendum q ornatus dicitur superfluus qn excedit conditione status persone ad qua coditione cognoscendam. Tria sunt tempora consideranda tanq tria specula ex qui bus intelliget qn dicatur superfluus. Primu tps pteritu. s. qualiter puenisti ad tale coditione puta dominuz nobilitate et diuitias. Si qppe per rapinas vsuras falsos contractus ex quibus resti tutioi teneris obnoxius ad talem condi tionem peruenisti vti no poteris multitudine diuersitate preciositate vel cu riositate q alij vtunt coiter existentes in tali conditioe et statu sine peccato mor tali. Na rebus obnoxijs restitutioni no licet vti sine peccato mortali ad statuz vel pompa de resti. spo. c. sepe. contingit. et hoc est qd dicit Jsa. ix. c. Vestimentu admixtu sanguine cibi erit ignis. et Jero. ij. c. Jn alijs tuis inuetus est sanguis animaru pauperu. Et quauis super in certis restituedis possit prelatus ecclesia sticus dispesare vt qs de eis viuat sm qlitate coditiois naturalis alicuius. Si tame hoc facit ad superfluitate et statu solu est in statu danationis ta dispensans q dispensatus facit q no. in. c. du dum el. ij. de elec. et. in. c. et si illi. xij. q. ij. Solumodo eis dispesare lz de incertis vt viuere possint sm eorum coditione q ille qui est cosuetus vti cibis delicatis. vel vestitus no posset sic grossis vti sicut q ad hoc est assuetus. et io oportet multum temperate hoc faciant. Si vero ad tale coditione peruenisti non per talia q necessario sit restituenda sic credo et si no sis naturaliter nobilis poteris te ornare sz illu statu ita q ex hoc no erit iudicadus tuus ornatus notabiliter suerfluus. Scdm dicit tps presens scz si ornatus talis couenit tue conditioni. Maiori em dignitati couenit maior or natus. d. c. clerici officia. Et io vt scias qd tibi coueniat. attede qd cum nulla sit maior dignitas q diuina. et tame in ipo cultu diuino dz ornatus esse teperatus vt pz in. c. gloria epi. xij. q. ij. a for tiori ornatus prelatoru ecclesiasticoru. Jde dic q ornatus Jmperatoris q oes mudanos supereminet in. l. cuz multa in fi. C. de bo. que libe. debet esse tepera tus. Ceterorum vero tato magis te peratus dz esse quanto inferiores sunt ab ipsa imperatoris dignitate. Et quauis ita sit de iure nihilominus coniuetudo hodie attendenda est q vt dicit Aug. xlj. dis. c. j. Quisquis rebus pretereutibus strictius vtitur q se habeant mores eoru cum quibus viuit aut inteperatus aut superstitiosus e. qsquis vo sic eis vtit vt metas cosuetudinis bonorum inter quos couersat excedat aut aliquid significat dicit glo. puta infirmitate et le gitima cam aut flagitiosus est in omnibus autem talibus non vsus reru. sed liquido inculpada est. Quid igit locis tpibus et psonis coueniat diligeter attededu est nec temere flagitia reprehe damus hec ille. Vn si vis agnoscere si ex cedis cosidera coitate bonorum inter quos viuis. qui sunt equalis dignitatis nobilitatis diuitiarum abudatie et no tater dixi communitate bonorum no aliquorum. Et si sm eorum cosuetudine vte ris preciosis vel multitudine aut curio sitate no iudicabo excessuz. Nisi occur ret tibi casus in quo aliqui proximi essent in extrema necessitate q tuc dicas sm Amb. in. ca. sicut hi. xlvij. d. Plusq sufficiat sumptui. s. necessitatis et fami lie violenter obtentum est. ¶ Sz nunqd ille q est equalis in diuitijs nobilibus possit ornare se sm q coiter nobiles faciunt lz ipe sit ex infimogne. Rn. q sic. Nisi quo ad deaurata q de iure coueniut doc. et militibus ro q notabilitas hodie no attribuit sz virtute sz sm pompa et opinione. fallit etia qn hoc ad coparatione platorum domino ru et officialiu qbus lz aliqs esset ipsis di tior no liceret se ornare sm q tales pla ti vel dni vel officiales coiter faciunt. Coclude ergo q si qs vtit ornatu pcioso vel multiplici aut curioso sm conditio ne status presentis. vt coiter faciut i pre senti tempore boni diuites vl nobiles sibi equales non peccat. ¶ Tertiu tps cosideradu est tps futu[sect. 8]ru hoc est q consideret si in tali ornatu poterit se tenere taliter q in futuru no habeat comittere aliqua peccata mortalia. Na si est necesse aliqua mortalia committere. vt in tali ornatu se teneat sicut illi qui ppter talia habent necesse in partibus remotis ad negociadu morari dimissis vxoribus sibi propter eorum ibecillitates multa mortalia committut et hmoi. Na tuc talis ornatus est superfluus et illicitus. sm ergo predicta tria tpa potes cognoscere quado hz su perfluitatem et quis sit difficilimu cognoscere qn habeat notabile supfluits te q fit pctm mortale nisi sz primu tps et tertiu. Tn detestadi sunt vt in pluribus habet de supfluo et sic de peccato vtpote q sunt occasio multorum peccatorum Nam primo inducut ad lasciuia secundo impediut multa matrimonia et tertio pbent materiam inordinate cu piditatis. Jdeo psal. xxx. Odisti obseruantes vanitates superuacue. ¶ Quintu q reqrit ornatus vt sit licitus [sect. 9]est vt no apponat circa eu nimia solici tudo sm. n. S. Tho. vbi. s. Nimia soli citudo circa ornatu etia si no sit deordinatio ex pte finis reddit eu illicituz. Et qq ista solicitudo nimia no sitmot talis nisi qn ppter ipam dimitteret ne cessaria ad salute: nihilominus saltez est veniale peccatum. ¶ Sextu q requirit vt ornatus sit licitus [sect. 10]est vt non sit scandalosus pximo. dicit Alex. de ale. in. ij. ij. q. clij. q lz se ornare pciosis vestibus sm nobilitate psone. et cosuetudinem terre et dignitatez officij ita tn q absit libido in volutate et scandalu in exteriori opere nec miruz. quia Mat. xviij. ve hoi illi per que scadaluz venit. Aduerte tn q licet aliquis puocet ad cocupiscentia p pter ornatu alte rius si ille q ornat se hoc no itedit. nec est excessus i ornatu expositus scadalu passiuu et occasio accepta. Sz qn est i ornatu excessus psertim incitatiuus ad libidine vt in mulieribus iuenietibus nouas iuetioes seu vanitates et. credut pbabi liter q aliq puocant ad libidine no ex cusatur a mortalisi d hoc no curat sz po tius volut portare. Si vo no credunt p babiliter q prebeat occasione ruine al teri sic difficilimu est determinare de mortali lz aliqualiter excedat. Verum est q periculosus est excessus in ornatu puocatio ad libidine vt in mulieribus facietibus fazos nouas quas singulariter diabolus puocat od ornan. se magis q viros. q magis sunt efficaces ad illaqandu aias. Et io lz no possit snia dari de mortali p qto excessu nihilominus semper inducede sunt ad dimissionez propter periculu. pp qd cominatur eis dns per illa. iij. c. Jn illa inqt die. s. iudi cij auferet dns ornametu calciametorum et torques. s. collaria et monilia et armilas. s. ornameta brachioru vt maniche rechamate vel longe mitras. s. machanones vel lunetas discriminalia. i. pectines ad pectinadum caput: vel cerru ctos sperilidas. i. ornatus talorum in fine vestis vt sunt caude vel fimbrie murenulas. i. cathenas paruas circa colluz. olfatoriola in aures gemas in frote pe dentes et mutatoria. i. diuersas vestes et lintheamina vt faciunt romane supra vestes. acus et specula syndones et camissias vias. i. bindolos pro capillis colligedis et theristra. i. vestes estiuas. vt sunt iornee. aeria q est estas et erit p suaui odore fetor. p zona funiculus: pro crispati crine caluiciu et pro fascia pe ctorali ciliciu hec ibi. Sis og prudens. O confessor vt non precipites sniazvbi non est precipitanda et cautus vt non relaxes q sp est restringedu q cu com muniter i ornatu non sint conditioes. s. posite fitq connr in ipo peccatu. Ergo ta liter ornates se dat opera rei illicite. et ppterea iuridiceiputat eis malu. quod pbabilr ex eis euenit lasciuia. facit ca. eu q. et. c. quis. l. di. et qd no. in. c. sicut di gnu de ho. io detestandu. ppter qd me rito saluator Luc. xvj. expressit q diues danatus induebatur purpura et bisso. Ociositas est cu quis quiete necessaria saluti corporis accepta vacat ab aliquo opere spirituali vel corporali et. hec filia accidie. et qua do sit pctm mortale. vide. s. accidia. §. j. et. ij. et preceptum §. v. Pactum autem dicitur a pactione. inde est pacis nome appellatu. et est pactio duorum pluriuve in ide placitum seu cosensus vt dicit tex. in. l. j. ff. de pac. Et io ois contractus generaliter dicitur pactu sz cu habeat no me specificu ab ipso contractu denomi natur vt veditio locatio. cum vero non habet nomen dr pactum a genere. Adde inqtum dr q pactu est duoru cosensus procedere i pacto expresso. Sed pactum tacitum pot intelligi pactum esse cum his qui erant absentes. et simul non consenserunt: ita Bar. in. l. si creditores in fi. C. de pac. et Alexan. in l. ij. col. j. cum concor. ibi per eum signa tis. C. eodem. ¶ Que dria est inter pactu pollicitatio [sect. 1]ne couetione stipulatione et pmissione Rn. q pactu est cosensus duorum vel pluriu ad aliquid faciendu vel dandu verbis expressum. ita q verba pmittat a pmittete et consequenter a recipiete. Si vero verba pmittant a recipiete sic erit stipulatio exempluz dabis mihi. x. Rn. dabo pmittis facere sic et tu rndes pmitto. insti. de ver. obli. in prici. Polli citatio vero est solius offeretis promissio nec requiritur presentia persone cui fit pollicitatio. l. j. et. l. peccatu. ff. d poll. Et no. glo. in Cle. romani de iureiura. gl. in. l. j. C. de iur. do. Dicens q pollici ratio fit sine interrogatione precedente. ff. de polli. l. iiij. promissio coiter fit ro gatioe. de quo dic. vt. j. Pollicitatio. in prin. et pot pmissio profiteri vl ad polli citatione vel ad stipulatione. vl ad nu du pactuz. ff. de edi. edic. l. scien. §. dictu a pmissio. Couentio vero est nome ma gis gnale q pctm q scholares in scho lis et fratres in. c. coueniret dicutur. ff. eo. l. j. p conuentionis verbum. ¶ Quottuplex e pactu. Rn. duplex alid [sect. 2]vestitum aliud nudum. ¶ Sedquomodo dicatur pactuvestitu. [sect. 3]Rn. q. vj. modis. Primo re. secudo vbis s. stipulado. tertio literis. quarto cosen su. et de his habes exepla. s. obligatio. .§. iij. v. coheretia contractus putavedi di tibi domu cu tali pacto q ego debea morari in ipsa domo p annu qd qdem valet. q vestitur coheretia contractus s. veditionis. als esset nudu. vj. interue tu rei. puta promisi tibi aliqd dare vt faceres mihi. vel dares alid. Vnde statim cu dedero tibi qd pmisi vestit pactum ex parte mea. et ideo interuentu eius es mihi obligatus ad faciedu qd pmisist. pbatur ista insti. de verb. ob. Nudu vero dicitur quado non vestitu aliquo predictoru sed est in meris et pu ris finibus couentionis verbi gratia p misit tibi dare cetu sine aliqua interto gatioe pcedeti vl chirographo et hmoi et cosentis aliter si non consentiat non erit peccatum sed pollicitatio de quovi de in. l. iurisgentiu. §. igit. ff. de pac. Si militer dicitur nudu qn non continet causam quia traditio rei sine causa nul lius est efficacie. l. nuq nuda traditio. ff. de acqui. re. do. habes tn aliquas fal lentias quas vide in Pan. in. c. si cautio. de fide. instru. ¶ Vtruz ex nudo pacto siue ex sola pro [sect. 4]missioe ho obliget. Rn. q de iure cano nico et i coscietia sic sub pena mortalis peccati. vt no. i. c. j. de pac. et in. c. Jurameti. xxij. q. v. Qd limito veru sm collectariu et sequitur Pa. in. c. prudetes de don. et i. c. si cautio de fid. instru. quado exprimitur causa vt promitto tibi dece q vedidisti mihi tale re vel mutuo cocessisti et hmoi q si sit nudum sic q nul la causa est adiecta no obligat etiaz in coscientia. Ro q presumitur per errora promississe. Et sic non pot allegari obli gatio naturalis cu nihil si tam contra riu consensui q error xxix. q. j. §. j. et. l. si p errore. ff. de iur. om. iud. Aduerte tame q si quis dicit promitto tibi cetum donare q tuc liberalitas pmissiois psumitur causa donadi et sic non est sine causa. Similiter si pmittitur aliquid lo co pio. q presumitur obligasse se fauore pie cause nec presumitur ibi error. c. fi. de suc. ab inte Limito etia et veru q ex nudo pacto obligat. s. quando nude pacisces habuit animu obligadi se q sm comuniter Theologos in. iiij. dist. xxxvij. nemo ex quacuq pmissioe obligatur. nisi q hz animu obligandi se. fa cit. c. literaru de voto. et. l. obligationuz la. j. ff. d act. et ob. Alias sino habuit ani mu obligadi no tenetur sub pena mor talis peccati ad pactu nudu seruadum nisi subesset causa q ad hoc obligaret de necessitate precepti puta pmisi pri meo veste qui moritur ex frigore q tenetur. quis no habuerit animu obliga di se datur. iij. limitatio. s. si coditio vel rationalis causa no aduenit postea q si a patri affuisset no promisisset. quia si talis causa adueniret et propterea no impleat nudum pactum non peccaret mortaliter secundum Jo. de notho. in iij. di. xxxviij. et secundum. scilicet. Tho. secunda secunde. q. xj. q bene. no. Adde et quartum. s. quod sit honestu licitu possibile et c. de quibus. j. dico de pacto vestito. ¶ Vtrum oriatur actio ex nudo pacto. [sect. 5]Rn. Jnno. i. c. nouit de iudi. et multi alij q non sed solu competit officiu iudicis implorare. Sz ego credo q oriatur de iure canonico vt tenet Hos. Jo. an. do. Anto. et Pa. cu gl. in. di c. j. de pac. et Ar. in. c. quicuq suffragio. xij. q. ij. ad minus coditioe ex cautione predicti. c. iurame ti. q intellige i casu qn obligat ad mor tale peccatum alias non. ¶ Vtru oe pctm vestitu obliget. Rn. q [sect. 6] no. vt no. Pau. in. c. pactiones de pac. et quado hoc sit q no obligat. dic vt dixi s. iuramentu. v. q vbi iurametum non obliget nec pactu ite pactu dolo initu no valet. cu vniuersorum de reru permut. Jntellige quo ad dolosuz. Jte si sit alte ri captiosum. ff. de rescin. vedi. l. si id qd pure in fi. Jte ea q pmittunt ob nimia reuerentia alicuius non obligat. l. j. ff. q. re. act. no da. Jte qn pactu continet tur pitudine. l. si vnus. §. pacta q turpe cam ff. de pac. et oe pactu contra ius dr turpe. c. faciat ho. xij. q. ij. sz tn distinctione de qua in §. viij. Jte pactu in couentioibus innoiatis no obligat si ille cu quo contra xit no iplet ex parte sua cotractuz. vt. l. naturalis §. j. ff. de pre. v. et. l. ex placito. C. d re. permu. Jdeo cu qs conuenit cu ali quo dare sibi centu vt nu q petat tale quid talis nuq poterit petere centum quia nuq potest implere quia semper poterit petere. secus si conuentio fiat. promitto tibi centum si remittas mihi fideicomissuz quia talis poterit petere eo quia potest remissionem facere. hoc Bart. C. de pac. l. conditionis. ¶ Vtrum pactum initum per fratres [sect. 7]minores vl predicatores aut alios me dicates cum rectoribus parochialiuz ecclesiaruz super iuribus parochialibus puta exhibitione sacramentoruz. Jure funeradi et similibus vl sup alijs quibuscuq valeat. Rn. q si factu est p guardianos vel priores cu cosensu suo ru conuentuum vel locorum valet. licz no interuenerit licentia sui generalis. aut principalis. aut capituli. aut sedis apostolice quo ad fratres minores. Du modo alias sit honestuz et licitu de pac. c. q quidem vl. li. vj. ¶ Vtrum pactum iurameto firmatum [sect. 8]q in se cotinet turpitudinem. s. peccati vel est cotra ius valeat. Rn. Pau. i. c. pa ctioes de pac. q si cotinet turpitudine ex parte vtriusq. s. iurantis et recipientis non valet. xxij. q. iiij. per totum. Similiter si cotinet turpitudinem solu ex parte iuratis vt in regula no est obligatorium li. vj. Si vero solum continet turpitudine ex parte recipientis sic tenet et obligat. c. debitores d iureiu. Ro: quia iurametuz principaliter dirigit i deu in quo nulla potest versari turpitu do. Si vero non est firmatum iurameto an obliget. Vide. s. Obligatio. §. x. ¶ Vtruz pactum de non cedendo bo[sect. 9]nis suisvaleat. Rn. Pa. in. d. c. pactioes q sic nisi sit notoria paupertas q tuc il licitu est q in effectu tuc vr se obligare ad carceres quod non potest cum dns sit dns membroruz suorum. ¶ Vtrum pactum factu patri a filia du [sect. 10]nuptui traderetur. q dote cotenta nullu ad bona patrimonialia habebit recursum teneat. Rn. q no nisi sit iurame to firmatum. de pac. c. quis li. vj. ¶ Vtru pactu qd e de substatia conctus [sect. 11]nec continet turpitudine valeat. Rn. q si ponatur p via modi vitiat et novitiat sz Fran. de rapo. in repe. l. fi. C. de codi. ab causaz. Vnde pactu q pcariu duret inuito dno no vz vt in. c. pcario de pca. et. l. cu precario. ff. de pca. Similiter si co stituo pcuratore et pmitto no reuocare novalet. ita dicit Bar. i. d. l. cu precario. et Ange. in. l. ij. ff. de pcu. Et Bal. in l. p petuu. ff. de pcur. et si pmisit sub pena no tenetur ad pena reuocado. facit gl. in. c. ij. de consue. lib. vj. et Ang. in consi. ccxxij. Sed si apponatur per viam con ditionis non vitiatur sed vitiat. facit c. fi. de cond. appo. et quod not. bart. in aute. ingressi. C. de sa. san. eccle. Sed contra videtur. l. vbi mortis causa ita donatur. ff. de dona. causa mortis sol. vt ibi per Bar. ¶ Promitto tibi ter te hospitari in do[sect. 12]mo mea: stas p multos annos q no ve nis nuqd petere poteris extimatione. Rn. Jo. an i addi. ad Spe. de cesi. refert suos magistros disputasse q non. et sic tene lz videatur q teneatur per ti. fi. de alimen. et cib. lega. ¶ Pactu de hereditate viuentis regu[sect. 13]lariter no valet: q inducit votu captan de mortis. vt. l. fi. C. de pac. et ibi p doc. et p Bal. in. li. de vsibus feu. de feudo dato. iuice. l. conmissorie. c. siqs. et p caonistao in. c. venerabilem de ele. et Pa. i. c. nulla de coce. preben. Et ibi sic distinguedo dicit q aut pactu de futura successione fit ad coseruanda legitima successione et sic vz. vt insti. de legi. agn. succes. §. fi. q pactu e legi consentaneu. Aut fit ad le gitima successione minuenda. et tuc va let. l. pactu. ff. de pact. Sed si iurameto firmeturvalebit in. c. ij. de pac. li. vj. aut fit ad legitima successionez perdedam seu ad tolleda libera testamenti factio ne. et sic no vz q cotra bonos mores vt l. stipulatio hoc mo. ff. de vb. ob. Adeo q sm Bar. etiaz iuramento non firma tur per regula no est obligatoriu de re. iu. li. vj. vt in. d. l. stipulatio no. et in. l. fi. C. de pac. Sed ego no credo q lz sit cotra bonos mores non tame naturales sed solum ciuiles. et ideo firmatur. di. ca. ij. de pact. ¶ Vtrum habens paretes magnos qs [sect. 14]timet et voles puidere aie sue relinquit medietate oim bonorum suorum pauperibus et dicit si cotingeret me facere aliud te stametu i qua consanguineos meos insti tuere per qd reuocaret pns iudiciu ex nuc. ibi. p. notario. publico taq persoe publice stipulati et recipieti pro dictis pauperibus dono irreuocabiliter et inter viuos dicta medietatem bonoruz meo ru constituens me ex nunc causa possidere pcario noie. facit tande alid testm Mo qritur vtru paupes valeant aliqd habere ex tali donatione. Rn. Bal. vbi s. q fuerut opinio. vna q sic que est do mini Dy. ff. de testamen. l. heredes palam. §. fi. et in regu. quod semel placuit. de re. iur. li. vj. Alia q no. q iste contractus donationis vr impedire liberam testamenti factione. ff. de. v. ob. l. stipulatio hoc mo. Sed aduerte q nos sumus extra casum docto. Nam hic inter uenit traditio vnde et si donatio esset in firma et sine ca tamen dnsvoles trasfer re dniu trasfert. ff. de condi. ob causam. l. iij. §. subtilius. vel q ca est ipsa liberalitas. vt. ff. de do. l. hoc iur. Jtem ipsa pie tas. vt. ff. de cond. indebi. l. cum is. §. si in ea opinione sit mulier et no. insti. de obli. que ex quasi cotractu. §. ex quibus dam. ad hec. C. de sa. san. ec. l. fi. voles er go sustinere opi. Dyn. faciat q pcedat ad traditiois actu qui etiam sub condi tione fieri potest. vt. ff. de acqui. po. l. q absenti. et cautius si interueniat traditio corporalis q si precaria quia precariuz forte no valet. Tu cogita: ego dimitto te sine decisioe. hec Bal. Sz tu tene q si vz valeat donec alicui publice psone i ter viuos sub tali conditione tradat q sic valebit indubitanter. ¶ Vtrum cum vir faciat testm et legat [sect. 15]vxori certu quid hoc acto q si mutaret testametum siue non ista vxor iure do natiois inter viuos debeat habere certa domu quam sibi legauerat et demuz mutauit testametum nulla facta mentione de dicta donatioe. An multer debeat habere dicta domuvidetur q non d. l. stipulutio hoc modo. Contrariu dico quia ista donatio est presens et pura quia dixit. siue mutauero siue non. et io no est apposita in penam testameti mu tati. Caue tamen quia nisi interuenerit traditio no cofirmatur morte et sufficit traditio interueniat tpe donationis vl postea viuo donante. ff. de do. inter vi. et vx. l. papinia. alias incipit si quis pro vxore. et ar. in. l. ij. C. si quis alteri vel sibi. hec Bal. vbi. s. ¶ Quomodo interpretatur peccata ob [sect. 16]scura. Rn. q in dubio cotra eum qui ea apposuit et potuit apertius d clarare. ff. de pac. l. veteribus. ¶ Pactu legis conmissorie quid est. Rn. i [sect. 17]cotractu veditionis est pactio qua red ditur in emptu q venditu est si no seruatur q est promissuz. vt in. l. j. et. ij. ff. de le. comissoria et fit ita vedo tibi funduz et si. j. tale diem non solueris preciu inemptum sit. Jn pignore autez fit sic ni si luceris pignus. j. certu tempus sit p ditum vel sit mihi pro soluto. ¶ Vtrum gnaliter sit reprobatu. Rn. q no [sect. 18]vt. ff. de le. co. per totum vbi ptz q valet in contractu veditiois sz in pignore gna liter est reprobatuz. vt. i. l. fi. C. d pac. pi gn. et in. c. significante de pigno. et ideo ipso no obstate pignus est restituedu ni si iurasset i tali pco. vt i. d. c. significate. ¶ Vtrum istud sit pcm. l. conmissorie pigno[sect. 19]ro tibi hac re et si no lucro infra mesem nuq possiz luere. Rn. Bal. vbi. s. de vsu. feu. de feudo dato iuice. l. co. q sic lz no dicat q dominiu sit apud creditore. ista est gl. no. in. l. vlt. C. de pac. pigno. ¶ Vtru possitfieri istud pcm cu fideius[sect. 20]sore vz si no extraxero te de obligatioe q pignus qd pro indenitate tibi dedi loco indenitatis sit tuu. Rn. Bald. vbi. s. gl. dicit hic q valet: q speciale est in his q pro alio sunt obligati q hoc modo possunt indenes seruari vt. ff. de cotrahen. emp. in fi. ¶ Vtrum in dote valeat hoc pactum si [sect. 21]tibi pecunia no restituero tale funduz loco pmutatiois assigno. Rn. Bal. vbi s. videt q sic. q ista est quedaz pmutatio. vt. ff. de iur. do. l. ita constante. et. l. fi. Jte speciale videt in dote. vt. ff. de sol. l. Calipodius. ¶ Vtru valeat istud pactuz obligo tibi [sect. 22]tale fundum p. x. et si no soluero tibi. j. mesem habeas eu emptu iusto pretio. Rn. Bal. vbi. s. q sic et est mirabile q lz no sit collatu in alicuius arbitrium de claradi ptiu: valet q istud pcm est ps alterius cotractus validi iste est casus mirabilis. ff. de pig. l. si fundus. §. fi. ¶ Vtru cum mutuasti mihi. x. nullo pi [sect. 23]gnore constituto hoc acto q si non soluero. j. mesem talis domus mea sit tua p illis. x. valeat tale pcm. Rn. q. s. ibidem q sic q non est pactu pignoris vt. d. l. fi. ff. de contrahen. emp. vbi tex. est not. ¶ Vtrum cu pactum. l. commissorie est [sect. 24]appositum non ipsi contractui pignoris sed diu postea valeat. Rn. qui. s. ibi dem q sic. vt. ff. de pigno. ac. l. titius vel vbi interuenit pactum rogatu debitoris et eius gratia non voragine credito ris. et dicunt q ex interuallo valet ad ex cipiendum non ad agendum vt refert Bar. in. d. l. calipodius. Pala dr lineus panus cosecratus qui extendit sup altare sup quo ex tedit corpale et a quo dz bndici. Vide s. Benedictio. §. j. Palium vt hic summit e spale orna metu archic porum i quo plenitudo officij confertur de autoritate et vsu pal. c. nisi specialis. De notatis in hoc. §. et an palium archiepi annumeret inter pontificalia et an possit eo archiepiscopus vti extra suam diocesim no. Spe. in ti. de instru. edi. §. vj. ver. quid de his. ¶ Quando dz peti. Rn. infra tres men [sect. 1]ses a tpe cosecrationis vel confirmatio nis si ante non fuit consecratus aliter potest remoueri. c. quoniam. c. di. nec an te dz se archiepiscopum nominare. d. c. nisi. Nec etiam pot anteq habeat ipm paliu cociliu conuocare. conficere. Chrisma. dedicare basilicas: ordinare clericos. nec episcopos consecrare. c. q sicut de elect. §. placet. ¶ Vtru ar chieps possit suum paliu al[sect. 2]teri accommodare. Rn. q non. immo dz cu eo sepeliri. q psona eius no trasit. c. ex tuarum. et. c. ad hoc de aut. et vs. pa. ¶ Vtrum semper debeat celebrare cum [sect. 3]palio archsepiscopus. Rn. q tam in sua q i aliena diocesi potest absq palio celebrare vel sadalis. Jn sua vo diocesi no semp dz celebrare cu palio sz tantuz in diebus illis q in ecclesie sue priuilegijs sunt expressi: extra ecclesiam non dz eo vti vt in processionibus. c. fi. de autoritate et vsu pa. ¶ Aq dz peti. Rn. q a Papa. d. c. qm et [sect. 4]etia a patriarcha. c. antiqua. de priuile. Papa summus est iter oes q ipe so lus hz plenitudine ptatis. vt pz. ij. q. vj. qui se scit. De notatis i hoc. §. et quod papa re putatur sanctus et presumat arbitrio ce lesti no. Bald. in. l. j. C. de summa. tri. et quam potestatem habeat no. Bald. et Saly. in. l. rescripta. C. de preci. impe. of fer. et an in spiritualibus not. Bald. in l. ij. in. vj. questio. de ser. et aqua. et potest cum infami dispensare. Barto. nota. in l. infame. ff. de publ. iudic. et in. l. j. §. de qua de postu. ¶ Vtru papa possit dispesare in oibus [sect. 1] pceptis moralibus legis nature vel dinine. Rn. Canoniste i. c. lras de re. spo. et i. c. pposuit de conces. pb. et i. c. cu ad mo nasterium de statu. mo. et in. c. per vene rabile q filij sunt legi. varie et cofuse loquunt nec ex eorum doctrina pot hec que stio declarari. Sz vt clare intelligat sic distiguo vt colligo ex doctrina Sco. in iij. di. xxxvij. et Alex. i. iij. parte et habet in. v. quol. q. xxix. et Franc. in. ij. sniaruz q sunt aliqua de lege nature seu diuia taq pncipia practice. no. ex terminis q sunt hec finale bonu est appetedu malu itellige moris e fugiedu q aut auer tit a finali bono vt est cupiditas mortalis. Aut retrahit ab ipo vt est cupidi tas venialis et ista sunt oino indispesa bilia. Aliqua sunt de lege nature vt co clusiones necessario sequetes ex princi pijs pdictis vt ista deus est diligedus et pximus. Et i istis nulla pot cadere di spesatio vnde isto modo ius naturale dicit immutabile vt dicit in. c. ius naturale. §. j. di. v. ro est q ro legis que est id q debet pdicta duo pncipia ab eis no pot separari in aliq casu. Vn q primu pceptu decalogi et sz sut de hmoi. Jo simplr sunt in dispesabilia. Tertiu vopceptu qtu ad cultu deo exhibedu aliqn silr e de hmoi. Jo qtu ad hoc est dispesabile lz quo ad determinatione tpis sit dispesabile. vt pz in. c. lz et. c. coquestus de ferijs. Sunt et alia de lege nature no taq pncipia aut coclusioes necessario a primis principijs deducte sed q sunt multu cosona pdictis pncipijs et coclusionibus cuiusmodi sunt pre cepta scde tabule et oia moralia data in l. moysi et euagelica. ex prio em pncipio et coclusioibus necessarijs sequetibus ex eo no est quo ad pximu nisi vnu pre ceptum. s. diliges eu sed q pximus fuit mutatus per peccatum et factus pronus od malu ideo addita fuerut plura precepta tanq multu cosona primis prin cipijs et conclusionibus predictis Et in istis qtu ad rone ipsorum no potest ca dere dispensatio sed bene qtum ad ob feruantiam sanctionum sicut et aug. in li. confe ssi. ponit exeplu dices q sicut modicina est ars immutabilis tn medicus aliqn mutat pcepta languentis et tn ro pcepti artis. in se est immutabilis. vnde lz papa no possit dispesare vniuersalr i pceptis scde tabule q vt coiter et i pluribus in eis inest ro legis. Vn si occurreret casus pticularis in quo defice ret ro legis ppter causas speciales impedietes obseruatione pceptorum legis ex applicatioe ipsorum ad diuersas mate rias. tuc Papa posset dispesare alr vt dicit Ricar. i. iiij. dist. xxxvij. no videret deus fuisse bonus prfamilias nisi dimisiset pastore sup grege suu q posset consule re oibus occurretibus et necessario expediedis. Nec etia posset dici q papa sit gnalis comissarius dei assumptus i plenitudine potestatis cuius conriu determina tur. ij. q. vj. c. q se scit. et. xxiiij. q. j. qdcuq. Et q dico de pceptis scde tabule idez dic de oibus pceptis veteris et noui testi. Vnde. d. Archi. flo. i summa dicit se audiuisse a fidedignis q papa martinus v. habita cosultatioe cu multis doctissi mis viris i sacra theologia et iure cano nico dispesauit cu qda q acceperat ger mana sua invxore ppter multa mala et scadala q euenissent si ea dimisisset et q euitari no poterat nisi sic dispesaret. et ide ego dico de similibus. ar. ij. q. j. c. mul ti in fi. et. d. c. q se scit cu si. Et sic sm hac distictione itellige et limita. d. c. lras et silia q vident dicere q con lege diuina et euagelica aut aplica non pot papa di spesare. vt i. c. sunt qda. xxv. q. j. Qr verum est vbi ro legis no cessat. Et i predicta opi. cocurrut oes canoniste si bn intelli gant. qn dicut q papa pot declarare in terpretari et limitare ac distiguere ius diuinu q nihil aliud e dicere nisi vide re vbi ro cessat vel no vt sic no dispeset vel dispenset. et sic tene firmiter. ¶ Sed quis poterit quando ratio le[sect. 2]gis deficit in aliquo casu. Rn. q istud aliquando habemus ex exemplo ipsius dei qui multotiens dispensauit in sua lege. Vnde i simili casu possumus et nos cognoscere. Sed quando talis dispensatiois vel similis no habemus exeplu in sacra scriptura tuc ad solu papa pti net ipsius declaratio cui dictu est Quod cuq ligaueris sup terra in. d. c. quodcu q qui qde multa declarauit vt in mate ria voti. Jurameti et hmoi et aliqn etiam ex ipsa nra rone colligimus vt facimus in gladio deposito que dicimus no fore red den. deponeti effecto furioso. vt in. c. ne quis. xxij. q. ij. et similibus. Vnde firmiter credo q si aliqs petes dispensationem in aliquo casu cotra lege dei no iterponat importunitate muneru vel precu sz simpliciter ponet se in manibus ipsius pape exprimedo casum suu q deus no permittet errare vicarium suum in disspensando. ¶ Vtru papa possit dispensare in oibus [sect. 3]que sut iuris positiui. Rn. q quauis ali q canoniste teneat q no pot dispensare contra statum vniuersale ecclesie. vt i. d. c. sunt quida. Jte in his i quibus decolo raret status ecclesie p. c. et si illa. j. q. vij. ego tn dico q vniuersalr pot dispensa re. sz tn no esset toleradus si dispensaret contra predicta sine rationabili cau sa pur dispensatio teneret et sic tenetur communiter. ¶ Vtru papa possit dispesare in gradi[sect. 4]bus consanguinitatis no solu put nuc sz etia put ex tuc. Rn. sm Jo. an. in. c. p ve nerabile q filij sunt legiti. q si conctuz est in gradu phibito diuia lege pot dispe sare put nuc sz no put tuc. s. vt filij sint legitimi q an dispesatione nati fuerat. Sz i matrimonio humana lege phibito pot dispesare nedu put nuc sz etiam put ex tuc. Qd limito verum quo ad istud vltimu nisi ius esset qsitum alteri puta q patre mortuo successerut iam agnati vnde lz postea legitimaret filiu no excluderet agnatos. sed inre queredo valeret. vide legitimato. §. j. et. ij. ¶ Vtrum possit dispensare in bigamia [sect. 5]vide. s. bigamia. ¶ Sz qd de obligatioe qsita laico qui [sect. 6]ei no subest q ad tpale iurisditionem. Rn. pa. i. c. ij. d voto q si talis obligatio solu cotrahit ex fidei pstatione sic papa potest ex causa ab ea absoluere et dispesare. vt in. c. qto de iureiu. Secus autez si aliunde esset quesita. quia cum talis obligatio sit de iure gentium non pote rit per papam tolli cle. pastoralis. dere iudi. et no. Jnn. in. c. que in eclesiaru. de consti. et legiste in. l. fi. C. si cotra ius vel vti. pu. ¶ Que sunt que reseruantur pape. Rn. [sect. 7]q absolutio ab excommunicatione. in xxxix. casibus de quibus. s. excommunicatio. v. ite dispesatio in multis de quibus. s. dispensatio et irregularitas. itez cause grauiores facit. c. j. de iur. calu. et c. multis. xvij. dis. et. c. quotiens. xxiiij. q. j. et. c. vt debitus de appe. et que sunt vi de in. c. q translationem de of. le. in gl. que hic omitto quia paru pertinent ad confessores. ¶ De eo qui gerit se p papa no electus a duabus partibus cardinaliu et de ob seruandis in eius electioe habes supra excommunicatio. vij. casu. ij. et casu. xij. ¶ Vtrum papa possit decidere contra [sect. 9]aliud statutum in causa fidei sine consi lio. Rn. q no vt in. c. anastasius. xix. di. q papa potest errare in fide. xl. di. si papa. sed no tota ecclesia. c. a recta. et ibi bona glo. xxiiij. q. j. Parapherna dicitur a para q est iuxta et pherna q est dos quasi iuxta dote qn boa paraphernalia dicunt omnia bona vxoris extra dotem vt dicit glo. in Rub. C. de pac. co nen. Azo. in sum. C. de iu. do. Bal. in. l. ij. C. de sen. que sin. cer. qti et in. l. fi. C. qui po. in pig. hab. et in. l. ob maritorum. C. ne vx. pro ma. et in. l. si mulier. C. de pac. conuen. Et de istis habes tex. i. l. si ego. .§. dotis. ff. de iu. do. et glo. in. c. pleruq. de dona. inter virum et vxo. De notatis i hoc. §. et q bona paraphernalia mobilia vxori cosumunt da no vxoris et non viri qui no tenetur de eis vt communi cosumptis. l. de his. C. de dona. inter vir. et vxo. et. l. extimate. ff. solu. matri. ¶ Vtru statutu loquens de dote exten[sect. 1]dat ad paraphernalia bona. Rn. q sic sm Albe. in. l. de quibus in. xxiiij. col. ff. de legi. ¶ Vtrum bona paraphernalia sint pri [sect. 2]uilegiato sicut dotalia quo ad hoc vt boa viri sint hypothecata sicut p dote. Rn. glo. in. c. de literis. de pign. et glo. in l. fi. C. de pac. conuen. q sic licet sm Pa. in. d. c. ex literis aliqui libri habeat pre dictam glo. dicentem q non sed vtruq saluatur per distinctio. valet si specialez sibi p his hypotheca a viro exegit illa erit contenta. Si autem nullam exegit habebit hypothecata omnia boa viri p omnibus prefatis bonis. vt in. d. l. fin. Et de quibus habet vir administratio nem. De alijs autem que vxor penes se retinet no habet hypothecatam in bonis viri sm Paul. in. d. c. ex literis ista tamen hypothecata no est priuilegiata sed communis sm Jnno. et. Jo. an. in. d. c. ex literis. ¶ Vtrum maritus debeat habere fru[sect. 3]ctus dictorum bonorum paraphernalium. Rn. q non naturales quando do minium eorum no est translatu in viru q nuq presumitur translatum nisi pro betur. vt not. glo. in. d. l. fi. sed solum po test habere comodum bonorum alioru propter labores in exigendo. Aduerte hoc quod quando maritus debet habe re fructus nihilominus si aliquid superest qd non sit consumptum dicitur pertinere ad ipsam vxorem per ea que not. in. l. vbi adhuc. C. de iu. do. et in. l. fi. C. de pac. conuen. et ibi Bal. dicit Bart. consuluisse. ¶ Sed nunquid in deferendo in domu [sect. 4]mariti dicta bona et ea eide assignando transeat in dominiu mariti. Rn. q non vt in. l. si ego. §. dotis. ff. de iur. do. ¶ Ex qua culpa tenetur vir si male di[sect. 5]cta bona administrat. Rn. q de dolo lata culpa et leui culpa. vt not. in. d. l. fi. ¶ Sed qua actione repetuntur. Rn. qd [sect. 6]si dominium eorum transtulit in maritum condicet conditione certi vel sine causa vel ob causam. si autem non trastulit dominiu ad exhiben. si no nixus sit maritus ammouere vel reru ammotarum si nixus ammouere. vt in dict. §. dotis. Vel sm glo. ibidem agit depo siti quando eas custodiendas maritus accepit vel mandati quando vxor man dauit custodiam earum marito. Parentis appellatione non tantu pater. sz et auuset pauus et deinde omnes superiores continentur. Sed et mater et auia et proauia. ff. de ver. sig. l. appellatione. ¶ Parentes quomodo tenentur alere [sect. 1]filios et filij paretes. habes. s. Alimeta. et. s. filius. §. xxj. et quomodo tenentur ex contractu filioruz. s. obligatio. §. fi. et ex delicto. s. Dominus. Paricida est qui parentem occidit vsq in infinituz in linea ascendentium et descendentium et non solum qui occidit sed et omnes qui sunt coscij ad hoc vel operam in aliquo dederunt vt. l. j. et. iij. et. iiij. et. l. vtrum. ff. deparici. Adde qd etiam paricida dicitur: lz improprie qui pcurat incarcerari patre vel fratrem vel similes vt not. bal. in. c. j. §. fi. in tit. que sit pria causa bn. amit. in li. feu. et an veniat appellatioe homi cidij. no. idem bal. i. l. ij. col. ij. ver. iuxta predicta. C q cau. in ite. resti. no est neces. q no. et Alex. in. l. senatus. de ac. ¶ Que pena paricidarum. Rn. prio vir [sect. 1]gis debet cedi deide. i sacco corij cosui cu cane. gallo. vipera et simia et sic iacta ri in mari vel flumine. Et si flume vel mare no est prope. bestijs subijciatur. l. pe. ff. de parici. et. C. eo. ti. Parochia dicitur locus in quo degit populus alicui eccle sie baptismali deputatus certis finibus limitatus Vnde plures ecclesie baptismales non debent esse in eisdem li mitibus. xvj. q. j. plures baptismales. facit. capitu. j. xiij. q. j. de his que fiunt a prela. cap. pastoralis. Aliquando parochia dicitur totus episcopatus. ca. j. de rapto. de paro. ca. super eo de officio archiepiscopi. c. ij. §. pluraliter. no. Hos. et Gof. in summa eo. ti. De notatis in hoc. §. et q parochia sit per hoies no. spe. in ti. de noto. crimi. .§. viij. s. quidam tn. et que dicatur paro chialis ecclesia no. bal. in. l. si quis ad d clinada. col. xxj. C. de epis. et cle. et no potest parochianus vendicare ecclesiaz. gol. in. l. iubemus. §. sane. el. j. ver. econo mus de sac. san. eccle. licet tamen re ececlesie iniuste alienataz dicta. l. iubemus §. j. ibi Bart. ¶ Jn quo consistit ius parrochiale. Rn. q [sect. 1]in. vij. Primovt in diebus dnicis et festi uis populus audiat missam in sua parochiali ecclesia. de quo dic. vt. s. Missa .§. lxix. Procipitur tame in virtute obie et sub interminatioe maledictiois eter ne religiosis oibus ne dicat aliqua ver ba intellige infamatoria vel falsa. vt re trahat laicos ab ecclesiarum suarum freque tia vel accessu in cle. religiosi de priuil. Scdo consistit ius parochiaie. in decimis. xvj. q. ij. in multis de deci. c. ad apo stolice de quo. s. decime. Tertio in obla tioibus. x. q. j. q sacerdotes. et. c. sancto rum. et. c. seq. Quo aut obligant ad obla tioes. vide. s. oblatio. §. j. Quarto i peni tentijs accipiedis in. c. ois de pe. et re. vi de. s. Confessio. iij. Quinto i exhibitioe sacrametoru. Sexto i sepulturis. Septi mo in bndictioe nubetium de quibus de sepul. per totu. xiij. q. ij. placuit de simo. c. sua. et vide in suis locis. Gre. tn. ix. in p uilegio q incipit attedentes declarat q in priuilegijs minoribus cocessis vbi di citur saluo iure parochiali intelligi de bere circa oblationes decimas et primi tias solum et no in alijs. ¶ Quo efficitur quis de parochia aliq [sect. 2]Rn. q acquisitione domicilij ibidevt. s. domiciliu. Jte quo ad sacramentu con fessionis et eucharistie. Efficitur etia cu quis per maiore partem anni puta per plus q p sex meses in ea mora facit lz ibidem no transtulerit domicilium sm Pau. in. c. omnis vtriusq et c. et de hocvi de. s. Confessio. iij. §. x. et. xj. Patris Apellatione quid contine tur vide supra fama. §. quar to. Patientia Est suas et suorum iniurias ac cetera mala equa nimiter ferre. xxiij. q. j. §. j. ¶ Vtrum semper sit habenda. Rn. q sic intus sed extra non quado non expedit saluti proximi. xxiij. q. j. paratus. q vbi hostis non personaz sed fidem querit si sibi resistitur no patientia sed negligen tia est. xxiij. q. iij. Maximianus. Et patie tia prelatorum qua vitia nutriuntur pe stifera est. xxiij. q. iij. iustu licet aliqn tol leretur aliquod malu laudabiliter propter maius malu euitandu. xxiij. q. iiij. eccle. et. c. se. Sz qn expedit saluti pximi sic etia est habeda ab extra. et sic intellige illud Lu. vj. si quis percusserit te iu vna maxilla prebe ei et c. sm Aug. qtuz ad preparatione animi: et altera si eius saluti expedit. d. §. j. alias non sicut nec xps eam prebuit in conspectu pontificis percussus. d. c. paratus. Patria Potestas de iure ciuili introducta et soluit. primo cum pa ter transit in potestate alterius puta efficitur religiosus. et ideo cum sit in pote state abbatis non poterit habere filium in ptate. vt in. l. si arrogator. ff. de adop. facit. c. cu scimus de regula. et no. in aut. ingressi. et aut. si qua mulier. C. de sa. san. eccle. Jte scdo soluitur qn filius post pu bertatem profitetur in religione approbata vt not. gl. in. c. j. xx. q. ij. et glo. in. l. si ex causa §. papinianus. ff. de min. sed ante pubertatem non pot profiteri patre inuito q non desinit patria potestas p ingressum ante pubertatem. et ideo tenet patri obedire imo nec pater potest offerre filium impuberem religioni ma tre cotradicente. sm Jnn. et no. Pa. in. c. ij. de regula. quia obedientia qua filius tenetur matri est de iure naturali et diui no: sed patria potestas de iure ciuili. Et ideo in istis spiritualibus magis consi deratur ratio naturalis q ciuilis. Nec auus similiter patre contradicente eadem ratione. Patriarcha greca lingua summus patrum interpretat. xxj. distin. cleros dr etia primas qm ide e. vt. xcix. di. puincie et sunt qua tuor principales. s. Romanus Costanti nopolitanus. Jerosolyinitanus: et Alexandrinus. Alij quoq sunt Aquiligiesis bituriesis. Cantuariesis. Gradesis et an tiochenus. vt no. glo. in. d. c. cleros. De notatis i hoc. §. et q potestatem habet patriarche no. Spe. in titu d dis pen. §. nuc breuiter et. §. sunt quoq. et ibi Bal. in add. in versi. qua potestate. et an quattuor maiores debeat pretedere in consistorio pape Cardinales. vide Feli. oino in rub. de maior. et obe. circa princ. et ibi qd in alijs inferioribus de quo per Pa. in. c. atiqua. ibi post papa. de priui. ¶ Quid pnt facere. Rn. q cruce an se de [sect. 1]ferri faciunt nisi in vrbe. et vbi est papa vel eius legatus. Appellat ad eos omissis medijs. Jte supplet negligetia metropolitani. et qda alia de quibus et i. c. antiqua de priuil. et. d. c. prouincie et. ix. q. iij. conquestus. et de offi. ord. presenti. li. vj. et de appel. solicitudinem. Patronus habes supra ius patronatus. Peccatum e i triplici genere quod dam dr orginale quod nihil aliud est carentia iustitie originalis debite in primo parente accepte sm Ansel. in li. de coceptu virginali. Et istud est omnino iuolutariu et in vniuer sali et i pticulari solumo fuit volutariu voluntate aliena. s. ade. Et ppea pot re mitti sine actioe et sine passioevolutatis illius in quo est. vt p baptismu de quo in. c. maiores. in. §. hic vo dicimus de ba ptis. Quequide iustitia originalis fuit quodda auxiliu diuinu supnaturale ne cessariu hoi ratioe sue conpositiois. Quia cum sit copositus ex anima et corpore ex intellectuali et sensuali q quoddammodo si sue nature relinquant intellectuz aggrauat et impediut ne libere ad sum mu coteplationis ptigere possit. Jdeo data fuit sibi iustitia originalis p quaz si mens hois. subderetur deo etia ei sub derent oes vires inferiores vt libere in deu posset tedere cuius substractio fuit facta per pctm originale. Cuius duplex est pena. Vna taxata pcto. s. priuario iu stitie originalis et caretia visionis diui ne. alia est pena concomitas et huiusmo di sunt. infirmitates mors et alia mala q sequutur. sicut si iudex p peccato impo neret penam eruitionis oculoru ad qua sequeretur postea multa damna. hec ex franc. de ma. in. ij. senten. Quodda dicit veniale. et istud aliqn est voluntariu ve luntate propria et simpliciter. sicut qn ex deliberatioe quis dicit mendaciu iocosum. xxij. q. ij. c. j. Aliqnvero partim est pena sicut motus inordinati qui oriun tur nobis ex corruptela preuaricatiois ade. Partim vero est culpa q licet no sit a volutate pprie antecedete oritur tn a volutate cocomitate et no prohibetevel no precauete cum possit prohibere vel precauere tales motus mordinatos et de istis dicit. xxv. di. §. alias. et ad remissionem eius cocurrunt tria. s. pena pna gratia cocomitas et meritu antecedens. Quodda dicit mortale q quide est volu tariu et in vniuersali et in particulari: et io no pot sine nostra actioe dimitti. vt i d. §. hicvero diximus. Et de isto intelligitur illud Aug. lib. j. retracta. c. xij. et li. de vera religione peccatu est adeo voluntariu vt si non sit voluntariu nullo modo sit pctm et. xv. q. i. §. sz hoc nognaliter. ¶ Quo pot discerni pctm mortale a veniali. Rn. q pcepta diuine legis natura [sect. 1]lis ac humane iudicat qd sit mortalevl veniale. na quicquid est cotra ipsa de se habet ratione mortalis peccati. nisi vel rationis surreptionis. vel modicitatis. vel rationabilis cause quo ad precepta huana vel dispesationis superioris excusetur. Pctm vero veniale no est cotra legem aliqua sed est preter legem. quia no obseruat modum ronis que lex sancta intedit. Hec ex. ij. sentetiarum. di. xxiij. ¶ Jn quo differt culpa pcti a pena. Rn. q culpa seu macula est quedam relatio [sect. 2]ad actu presente vel preteritu qua diui na voluntas facit illu qui fecit reputas indecente inesse morali ex qua indecetia relata ad actu preteritu vel presenrem nascitur oblatio ad pena ex determinatioe volutatis diuine et ideo aliud est remittere culpa aliud pena. Qn em deus no cocipit hoiem sub ista indecen tia. tuc remittit culpa. qn vero no cocipi tur sub obligatioe ad pena tuc remittitur pena. Ex quo patet qd esse morale non cosistit in re extra sed in extimatione. ppterea dicit philo. j. erhicorum q aliquado filij videtur trahere infelicitate a paretibus et ibide dicit q honor est honoratis q honoras agit virtuose et bonu in se morale honoratus aute nihii facit. Similiter iniuria q fit imagini dicit fieri imaginato de hocvide Pe. aure. in iiij. di. xiiij. q. iiij. et sic licet pctm non sit in esse naturali post actu ipsius est tame inesse morali. et io danatur si no deletur. ¶ Peccatu qn dicit in spiritu ictm. Rn. [sect. 3]q est qn qs contedit abijcere vel remouere illud qd eiectionem peccati posset impedireverbi gratia. Jnstigatur quis ad peccatum et occurrit ei diuina seueri tas puniens illud peccatu. et talis stud abijcit studiosepromittens sibi impuni tatem vt peccet liberius. et istud est proprie peccatu in spiritu sctm. et dicit etia malitia et blasphemia in spiritu sanctu. et est speciale peccatum et grauissimum. sunt aut. vj. que impediunt peccati eiectione que ponunt in. ij. sen. di. xliij. duo ex parte diuini iudicij. duo alia ex parte bonoru dei. et duo vltima ex parte pcti et propterea sunt sex species pcti in spiritum sctm. Prime due sunt presumptio que sine meritis de misericordia dei pre sumut et desperatio qua desperat de indulgetia pctoru cotra duo prima. scz cotra timore dei et spem. Scde due sut scz impugnatio veritatis agnite et inuidetia fraterne gratie cotra secuda duo. scz agnitione veritatis fidei et auxiliu inte rioris gratie qua etia in alijs nolet crescere. et dolet sividet in fratres. tertiedue sunt. s. obstinatio et. ipenitetia cotra alia duo scz cosideratione turpitudinis pec cati et breuitatem ipsius lectionis. ¶ Vtru actus qui ex sua specie est veniale peccatu possit esse mortale. Rn. qd sic [sect. 4]tripliciter. Primo ratione finis cu costituitur in eo. vel inqtu refert ab mortale pctm sicut ad fine puta cu quis dicit verbu otiosum cu tali intetione q etia si esset prohibitu de precepto nihilominus diceret. vel dicitvt prouocet aliqua mulierem ad fornican. et sic intellige illud Aug. xxv. d. §. criminis. nullu pecca tu adeo veniale quin fiat criminale du placet. glos. sic. dum placet complacetia fruitionis seu finis secudo ratione erro neitatis cu ex coscientia erronea credit mortale et illud comittit. xxviij. qo. j. oes. Tertio rone cosensus in electionem de quo. s. cogitatio. Hec ex sancto Bona. in iiij. dist. xvj. ¶ Vtru omne peccatum sit remissibile. Rn. sm Ale. de al. in. iij. pte summe. tra ctatu de incarnatioe dei q aliqua pcta [sect. 5]dicutur irremissibilia negatiue que nul lo modo remitti poterut sicut sunt pcta solu angeloru maloru et hoim danatoru aliud peccatu ab istis no est irremissibi le negatiue. Aliqua peccata sunt irremissibilia priuatiue et sic omnia peccata sut irremissibilia quia vt dicit hiero. Pro minimo pcto non habet vnde satis faciat simul hoies vniuersi q nemo ali quid ex se hz quo remittant. Tertio dicuntur pcta irremissibilia cotrarie eo q cotrarie disponut ad gratia per qua remitti possunt. et sic pcta in spiritum sanctum proprie sunt irremissibilia. vt patet intuenti. no quia no possint remitti sed quia contrarie disponut homine vt remissionem consequatur. ¶ Vtrum voluntas et opus exterius sit [sect. 6]vnu peccatu. vide preceptu. §. xiiij. Peculium dicit quasi pusilla pecu nia siue patrimoniu pu sillum. ff. de pecu. l. depositi. Aliquando dicitur omne patrimonium cuiuslibet hominis etiam liberi. vt. ff. ad tre. l. cogi. in prin. et multis alijs modis dicitur peculium. vt no. gloss. in rub. ff. de pecu. sed hic inte do rractare de peculio quod filius acquiritviuete patre. et sub ipsius potestate existens. De notatis in hoc. §. et quid sit pecu lium et eius diffinitio. et qd dicit quasi par ua pecunia. no. Bald. in. l. fi. C. quod cu eo. per. l. depo siti. §. penultimo. de pecu. et non dicitur nisi sit concessum a patre vel dno. no. Alex. post Bar. l. frater a fra tre. de condi. inde. l. peculium. in princ. ff. de pecu. ¶ Quot sunt eius species. Rn. quatuor. [sect. 1]prima dicitur peculium profectitiuz. s. quod proficiscitur ex rebus patris. Vnde glo. in. l. cum debet. C. de bo. que lib. dicit quod lex capit large vt comprehedat omne id quod occasione patris ob uenit. l. additio. ff. de acqui. he. Et istud acquiritur patri quo ad proprietatem et vsumfructum. Similiter dic de acquisitis a clerico et bonis ecclesie vel eius in tuitu quod sunt ecclesie quo ad proprie tatem et vsumfructum et ideo non potest disponere nisi vt a iure coceditur. vt. s. clericus. xiij. ¶ Secundum dicitur aduenticium sci[sect. 2]licet quodacquiritur ex industria: vel ex donatione facta aliunde q intuitu patris vel. aliter aliude prouenit ex euetu vel fortuna seu industria. exciperes que ab imperatore vel augusta donant que quasi castrense iudicantur. C. de bo. que libe. l. cum multa. idem dicit de donato a rege quia statutum loquens de imperatore generaliter intelligitur fore statu tum de rege particulariter sm not. per Jnn. in. c. super quibusdam de ver. sig. et in isto aduenticio filiusfamilias acquirit dominiu siue proprietatem sed pater habet vsumfructum donec vixerit nisi remiserit vel nisi ab aliquo sibi detur vel relinquatur hoc pacto vt ad patrem non pertineat vsusfructus. vel nisi succe dat filius vna cum patre in hereditate fratris vel sororis. Vel nisi qn pater noluit assentire filio adeunti hereditatem aliquam. Vel nisi pater commiserit incestas nuptias. Vel nisi pater minus le gitime diuertente id est dinortium indebite faciente bona filijs applicentur. instit. per quas perso. nob. acqui. §. sancitum in gl. item si filius recipit dotem patre ante non consentiente nec se obli gante sm Bai. in. l. contra. ff. re. amo. q in istis patri acquiriturvsusfructus nec quicq aliud. Sed si eum emancipanerit media pars vsusfructus illorum bo norum aduenticioruz remanebit apud patrem solum vt in. d. §. sancitum. sed si premoriatur filij erit specialiter et totali ter. nec comunicabit cu alijs fratribus. Si autem filius premoriatur anteq pa ter totum erit patris nisi filios reliquerit. nam tunc filij erunt loco patris. Vn de dicit text. in. d. §. sancitum. Si id qd suis laboribus vel prospera fortuna ei accessit hoc in alium perueniet luctuosum ei fiet. ¶ Tertium dicitur castrense quod a pa [sect. 3]rentibus cognatis aut alijs degeti militia donatur. vel quod ipse siliusfamilias in militia acquisiuit quod nisi mili taret acquisiturus non fuisset. nam qd erat et sine militia acquisiturus id pecu lij eius castrese non est. ff. de castre. pec. l. castrense cum ibi no. ¶ Quartu dicit quasi castrese qd acqui[sect. 4]ritur a viris disertissimis. patronis cau saru. viris deuotissimis memorabilibus s. notarijs et agentibus in rebus. necno ma gistris studioru liberaliu artiu. archiatrisq. i. medicis et oibus oio qui salaria vel stipedia recipiut publica. C. de inof. test. l. cu antiquos. ex predictis patet q notarij coes no acquirut in quasi castre se. sz solu notarij cois vel dnoru aut officialiu q deberet hre salariu de publico. Additio Jde dic de remigibus nau tis patronis aut alijs officialibus nauium qui ex causa publica hoc faciunt. le. j. ff. de bono. pos. ex te. mi. Secus ex causa priuata. ¶ Sed qd de acquisitis p clericos filio[sect. 5]familias. Rn. q res oes quolibet modo ad eorum dnium venientes habebunt suas ad similitudinem castresis peculij ita q de ipsis ad libitu disponere poterut et testari legitima legata filijs vel pa rentibus. vt in aut. desan. epi. §. presby teros ponit. C. de epis. et cle. aut presbyteros. Quod limita veru nisi acquirantur ex bonis ecclesie vel eius intuitu. q tunc non poterut disponere. de quo dic vt. s. clericus. xiij. ¶ Vtru acquisitum per muratores: aut [sect. 6]carpentarios et alios laboratores in rebus communibus qui etiam habet salarium ex publico sit quasi castrese. Rn. q no. quia no solum requirit q id q ac quirut. sit ex publico. sed opz q sit ex pu blica causa. vt puta publico officio aduocationis notarij comunis vel officia lium et huiusmodi aliter non erit quasi castrense. Sali. tamen in. l. fi. C. de inof. tes. tenet q ingenierij dominorum vel communis id quod acquirut habebut pro quasi castrense. ¶ Sz nuquid aduocati qui ex aduoca[sect. 7]tione aliquid acquirunt no ex publico sz a clientulis habebut p castrensi. Rn. sm bal. i. d. l. fi. q sic q cedit loco publici salarij. Et quo eis hodie no soluit ex publico. l. fori tui. C. de aduo diuer. iu. et ibi. d. Bar. q similiter erit quasi castrese id q acquirut assessores sm gl. ibide. Jdem dic sm bar. in. l. si mulier. ff. de ca stren. pe. de relictis aduocato pro emen dis libris vel equo causa eundi ad offi cia. et huiusmodi. ¶ Vtrum donatum filiofamilias mili[sect. 8]ti aduocato aut aliud officiuz publicu habeti sine alia expssione sit castrese vel quasi. Rn. sm Bar. in trac. de duobus fra tribus. q aut donant res necessarie mi litie siue apte. vt equus et arma militi li bri aduocato. tunc in dubio dicetur esse castrese vel quasi a quocunq donentur eisdem. l. miles pcipua. et. l. castrese. ff. de castre. pecu. si autem donatur ea que no sunt apta ad militiam no erit castrense etia si expresse dixerit. vt. l. si forte. ff. de cast. pecu. et qd ibi tz Dyn. et. C. eo. titu. l. j. et hoc veru nisi in duobus casibus. Pri mus quado ille qui donat solum ex mi litia vel aduocatione et hmoi notus est. Secudus casus est quado talia donata sz no sunt apta ad militiam vel aduoca tionem tame dant expresse vt vendant pro emedis armis. libris. et hmoi neces sarijs ad. d. publica officia. Alia vero q possunt esse apta ad militiam et ad alia vt seruus tuc si specialiter et nominatiz ad ipsa sint data sic erut quasi castrese. secus si simpliciter sine expssione. q no erunt castresia. nisi vt dictu est sint data a noto solum. in militia. l. si militi. ff. de ca. pe. et q no. Bar. in. d. l. si forte. ¶ Quid de donato filiofamilias q non [sect. 9]est miles nec i aliquo publico officio eu ista expressione q sit ei castrese vel qua si. Rn. sm bar. in predicto tractatu qd lz appositio talium verborum non valeat nisi vt sit aduenticiu. vt. d. l. si forte. ope rabitur tame vt patri no acquirat vsus fructus qd pot facere donans. vt. C. de bo. que li. aut. excipit. et sic licet vitietur expressum. no vitiatur tame tacitum. l. j. ff. qui. mo. pi. vel hypo. so. ¶ Vtru libri empti a patre filio suo sint [sect. 10]quasi castrense. Rn. sm Bar. in. d. tracta tu et in. l. j. §. nec castrense. ff. de col. bo. q aut pater tradidit et se donare expressit et tunc si filius erat aduocatus acquirit sibi in quasi castrense. l. j. C. de ca. pe. et l. castrense. ff. e. Nec pater poterit sic da tum reuocare. l. si filius. C. fami. her. Si vero non erat doctor tempore donationis. sed scholaris non potest dici castre se. quia conditio persone hoc non pati tur. Nam scholares non gaudent priui legijs quo magistri et doct. l. j. in fi. C. de sta. libe. Et facit quod no. in. l. fi. C. de iu risdi. om. iudi. quod verum intellige ni si ante mortem patris compleuisset stu dium suum. quia sic cepit quasi militare et tunc erut quasi castrense. l. siue ema cipatis filijs. C. de do. et. l. donatioes in concubinas. §. pater. ff. eo. Not. tamen quod licet non fuerit doctor nec effectus ante mortem patris si pater ei no eman cipato libros dedit. sed eos non est ade ptus nisi post emancipationem quod erunt sui. quia confirmatur donatio. d. l. sine. et. d. §. pater. Jdem dic de quocuq donato a patre filio emancipato. vel etiam non emancipato si modo emanci patus voluntate patris possedit qd erit filij. nec pater postea poterit reuocare. d. l. siue. Secus si post emancipationem renuisset douata ante ea con volutate pa tris. Silr ide die q cofirmatur. dicta do natio morte etia si no erit ipse emacipa tus et sic post mortez patris talia erunt sua. nec coicabit cum fratribus alijs. l. filie. C. fami. herc. sm opinione approba ta in gl. d. l. siue. Aut pr no tradidit nec expssit se donare et sic lz emerit noie filij sui nihilominus erut patris et coicabit eos cu alijs fratribus post morte pris. l. j. in pnc. C. de ca. pecu. requirit em traditio vt videat donare. l. ij. C. si qs sibi vel alte. qd si nescit. an donauerit vel ne tuc sm Bal. in additioibus ad pfatu tractatu Bar. ad coiecturas est recurrendum sm ea q. j. dica i. §. xxxij. Aduerte hic sm bar. in aut. ex testo. C. de col. qd donatu a patre filio emacipato est coferen. post morte et computabit in eius pte. Sed do natu filio exnti in sua ptate licet no valeat in vita ipsius patris tn assumit sibi vim post morte et hz vim legati. vt i. l. in donationibus. C. ad. l. fal. et. l. donatioes. la. j. C. de dona. iter vi. et vxo. et sicut lega ta et fideicommissa no coferunt. l. pe. C. de colla. sic nec talis donatio. fallit hoc in tribus casibus. primus qn emergit ineqli tas. l. pe. C. de col. Scds qn pr hoc expssit. Tertius qn dedit vt haberet i peculio. l. si donatione. C. de col. ¶ Vtrum omne acquisitum ex pecunia patris a filiofamilias sit pfecticiu. Rn. [sect. 11]sm bar. i pdicto trac. et in. l. cuz oportet. C. de bo. q lib. q id qd acqrit filiusfam ilias ex bonis patris siue sit pecunia siue sint possessiones sibi ab eodem date sine labore et industria sua. puta dado possessionem alteri colono vel pecunia mercatori. ex qua habuit de lucro tale lucruz erit pfecticiu. Sed id q acquirit predictis bonis ex labore suo et idustria puta laborado agrum predictu vel negociado de pecunia pdicta sicut lucru q fit ex pecunia p pte attribuit persone lucrati. et p parte pecunie. l. j. C. pro soc. et. l. si no fuerint. §. j. ff. eo. sic tale lucru erit p pte q debet possessioni vel pe cunie pfecticiu et p parte que debet ope ri persone lucrantis erit aduenticium. d. l. cum oportet post princ. vbi patet q omne lucru puenies ex persona filij est adueticiu. nec ob. l. si ita. §. fi. ff. de vs. et ha. et. l. p seruu. §. fi. ff. de ac. re. do. qs alle gat Spe. qui tenet conriuz q loquunt in seruo q acquirit dno ex ope psone sue et hoc tene nisi ex pecunia patris fecisset vsura q licet gl. i. d. l. cu oportet teneat conriuz tn tu tene cu Bar. ibide q tale lu crum no erit nec pfecticiu nec aduenticiu. sed totu restitue. p ipsum filiu. et gl. intellexit qn vsure licite erat de iu. ciui. qd hodie no est. c. sup no. de vsuris. ¶ Vtrum filiusfamilias qui lucratur vi [sect. 12]gore statuti ex morte vxoris sue dote vl pte debeat habere p adueticio. Rn. sm Bar. i. d. trac. q aut filius substinet one ra matrimonij de lucro sue psone. et tuc filio erit adueticiu: si vero no ipse sz pater sic erit pfecticiu. Et sic itellige opi. Dy. in. l. si cu dotem. §. nuc transgredia mur. ff. so. ma. q tz q no est aduenticiuz sz coicabit post morte pris cu alijs fratribus p. l. ij. C. fami. her. Si vo pti pater et pti filius sustinet. tuc p rata oneris partim erit pfecticiuz et ptim aduenticium. l. sed et si quis. §. j. ff. de vsur. et. l. si seruus cois. §. fi. ff. de stip. seruo. ¶ Vtru donatu vel relictu ab extraneo [sect. 13]filiofamilias sit adueticiu. Rn. sm bar. in pdicto trac. q aut datu est conteplatioe patris et sic erit pfecticiu. Si vo datum est coteplatioe filij sic erit aduenticiu in l. sz si plures. §. arrogato. ff. de vul. et pu. subst. et. l. additio. ff. de acq. her. et. l. sz et si qd donetur. ff. de vsufru. et no. gl. in. d. l. cu. oportet. Si aut no apparet cuius coteplatione sit datum. deprehenditur ex futuro euetu: puta qn relinquit filio vt post morte pris habeat sic psumit q co templatione filij. Si vero vt tantu viue te patre sic psumitur cotemplatione pa tris datum. Similiter ex opere coprehe ditur puta filius faciendo mercantiam acquisiuit amicitiam cuz aliquo ex qua aliquid tibi donauit. q tuc erit sibi aduenticiu. l. sociuz qui. §. fi. ff. pro so. et ibi est casus expressus q cotemplatione fi lij. Jo. not. q omnes. ll. que dicut inspicien. cuius contemplatione debet itelligi de ca pxima. d. l. sociu. qm in danuz acquiretis no cosiderat ca remota. l. fi. ff. de coiu. cum ema. libe. sed bene qtu ad commodum. l. si forte. ff. de ca. pe. ¶ Vtru oe acquisitu p filiumfamilias [sect. 14]sit psumedu ex bonis patris in dubio et sic pfecticiu. Rn. Bar. vbi. s. q aut resultat suspicio delicti nisi sic presumat puta q filia psumit turpiter acqsiuisse. q alr non potuit habere. et sic credet ex bonis pris acqsitu. vt suspicio delicti euitet. l. si defunctus. C. ar. tut. et in. l. quintus. ff. de do. iter vi. et vx. et. l. si vxoris nole. C. eo. Aut suspicio delicti euitat et sic presumetur ex bonis filij. d. legibus Aut nec euitatur nec orit presumptio delicti et sic recurren. est ad coiecturas. C. de epi. et cle. aut. lnia. Et hec oia sunt seruada etia in plato tutore vxore et hu iusmodi qui circa bona aliorum versant in conscientia lz gl. in. d. l. etia et in. d. l. cum oportet aliter dicat. ¶ Vtru donatu filio a patre sit adueti[sect. 15]ciu. Rn. Bar. vbi. s. q aut pcesserut me rita filij que si extraneus fecisset ei donas set sic donatio tenet a principio et erit ei adueticiu. vt tz gl. C. de inof. tes. ant. vnsi pares. Et concordat. Jac. bu. Aut no donat ppter merita sz vt filioet sic e sim plex donatio q no valet nisi morte confir metur. vt. s. patuit. §. x. ¶ Sed ad qd vz dictu peculiu aduenti [sect. 16]ciuz filio vt dictum est vsusfructus sit pa tris nec de eo pot disponere nisi vt. j. re ligiosus. §. lvj. Rn. q non valet vt post morte patris no teneatur communicare cum alijs fratribus sed erit specialiter suum. l. fi. C. de col. Peculium vero profecticium ad nihil valet filio nisi ad hoc ne publicetur in casu quo alia bona patris publicantur. vt in. l. si finita. .§. si de vectigalibus. ff. de dam. infec. quod ibi no. Bar. post morte tame patris erit commune cum alijs fratribus. ¶ Vtrum de peculio castresi vel qua si [sect. 17]filiusfamilias possit testari ad libitum disponere. Rn. q sic sm oes doc. quia il lud acqrit sibi et quo ad dniuet vsumfr. nec illud coicabit cu fratribus post mor tem patris. d. l. cum antiquis. C. de inof. test. et multis alijs. ¶ Vtruz pecunia data filiofamilias a [sect. 18]patre p studio sit ei iputada post mortem patris in parte sua ab alijs fratribus tempore diuisionis. Rn. Barto. in d. tractatu quod si apud patrem nihil erat quod esset filij non imputabitur ei in partem. l. qui pater. ff. famil. her. Si vero apud patrem erat pecunia filij ex castrensi vel quasi peculio tunc in dubio presumetur quodpater administra torio nomine egerit id de pecunia ipsius filij. et sic imputabitur ei in partem. facit quod not. in. l. fi. C. de do. promi. Sz iudicio meo mihi videtur distinguendum videlicet si pater dedit pro causa necessaria aut voluntaria. vt. s. Legatum. §. xxxj. ¶ Quid si pater dedit pecuniaz filio p [sect. 19]emedis libris et ipse lusit vel in meretri cibus expendit. Rn. secundum Bartolum in aut. quod locum. C. de colla. qd post mortem patris computabuntur ei in suam partem. ar. d. aut. sicut mulieri que passa est consumi dotem computabitur ei in partem suam. vt in. d. aut qd locum. Jdem dic de donato pro emanci patione a patre filio quod erit computandum ei tempore diuisionis secuduz Bar. in. l. j. §. nec castrense. in. l. vt liberis. C. de coll. ¶ Vtrum filius qui incepit studere vi[sect. 20]nete patre de eius mandato possit post mortem patris de communibus bonis perficere studium. Rn. Bartolus in. d. trac. quod non. nam factum patris erga filium iniciatum eatenus obligat he redem quatenus pater erat obligatus. l. et si filium. ff. de mu. et hone. iuncta. l. honores. §. is qui. ff. de decu. et. l. filia. §. ide scribit. ff. fa. he. propter qd cocludit Bal. in. add. ad. d. trac. quod si vult pficere studium faciat de suo vel si vult doctorari similiter faciet de suo quia e nouus actus. l. si seruus legatus. §. sz si eu mihi ex testamento. ff. de le. j. nec fra tres ei tenentur si volunt. ¶ Vtrum tempore diuisionis fratrum [sect. 21] veniat expese facte a patre vxori filij fa milias. et alia ornameta. Rn. Bal. vbi. s. i. l. i is. ff. so. ma. q de consumptis filius no tenetur nec alius frater posse dicere ego duca mea et tatudem expedam de com muni nisi pater aliter cauerit in testameto. l. iij. §. filius. ff. de mu. et ho. et ibi p glo. et. l. ex parte. §. filius. ff. fa. her. De extatibus aut vt sunt vestes et alia ornameta si sunt necessaria ad quotidianuz vsum no cofert sed sunt vxoris et a prin cipio tenuit donatio inter socru et nuru. l. ex annuo. ff. de do. inter vi. et vx. et. l. si dos cu sua gl. ff. ad. l. falci. Si vero no sunt necessaria ad qtidianu vsum sed sunt pciosa. tuc illa qualia sunt debent coferri. l. illud vestimentu. ff. de pec. nec potest dici q morte sit cofirmata donatio q no presumuntur donata. lz dicat maritus vester donat vobis istam coronam vel brocatum. sed ad vsum cocessa. l. mortis in fi. ff. de dona. iter vi. et vx. Similiter dic in factis p filia. l. cu hic status. §. oratio. ff. eo. et pro predictis fa cit. l. fin. ff. sol. ma. et quod dicit Bart. in l. si vt certo. ff. commo. Ang. tamen in. l. si ex re dni. ff. de stip. ser. per glossam ibi posita determinat q vestes lugubres date mulieribus efficiuntur ipsarum de dote vero data filie filij ab auo ipsius quomodo non sit communicada vide. s. dos. §. xxj. ¶ Vtrum expese facte a patre in pecu[sect. 22]lio filij aduenticio sint communicande inter fratres post mortem patris. Rn. secundum Barto. in. d. tract. q aut fuerunt necessarie vel ad perpetuam vtili tatem. et tunc filio imputabuntur. l. fi. .§. fina. C. de bo. que lib. et. l. iubemus ad tre. nisi pater fecisset animo non repetendi. ar. l. si in area. ff. de condi. ind. q si de animo nescitur tunc si sunt patrui sumptus presumentur donati. le. si seruus. ff. de donatio. inter vir. et vxo. Si sunt magni sumptus ita q excedat fru ctuum qtitatem: tunc videtur habuisse animum repetendi sicut si in causa alimentorum vel simili expendisset. le. nensenius §. preterea. ff. de nego. gest. Secus si non excederent fructuum qti tatem: quia tunc videtur donasse. ar. d. l. fi. §. si autez res. C. de do. que lib. in ex pensis tamen quas facit vir in rebus vxoris gratia fructuum querendorum conseruandorum et colligendoruz sine vlla distinctione sibi fa. l. fina. ff. de impen. et non repetet ab vxore vel eius he redibus. Jn alijs autem si sunt modice non repetuntur. l. omnino. ff. de impen. Si sunt magne repetet. d. l. omnino vbi alique etiam ponunt exceptioes quas omitto quia parum ad nos. Sed in con scietia sequere q dixi si vero dicti sumptus no fuerunt necessarij nec ad ppetuam vtilitatem. sed solum ad fructuu vtilitatem tunc no sunt communicadi. q onera pertinent ad eundem patrem et expresse. et etiam idez dicen. de eo qui expedit in datijs et collectis cu habeat vsum fructum. l. si pendentes. §. sed et si quid. ff. de vsufru. et. l. neq stipendium ff. de ipes. Nec ob. l. vnica. §. sed nec ob impensas. C. de re. vx. ac. q vir hz dote ppter onera matrimonij. ideo non dz grauari onere im pesaru. Nec hoc erit i alio vsufructuario quia simpliciter hz ex alia causa. vt ex cotractu vel qsi. his concordat Bal. vbi. s. ¶ Vtrum patre obligate se pro delicto [sect. 23]filij sit totum computandum in pte dicti filij post mortem patris. an de tota hereditate cum alijs fratribus. Rn. Bald. vbi. s. q si pater hoc fecit ductus naturali pietate sic omnes fratres debent pro parte sua sustinere. l. li. captus. ff. de capt. Sed si facit ex necessitate: puta dictante hoc statuto. vt not. gloss. super Rub. C. de decre. decu. tunc nascitur naturalis obligatio inter patrem et filium ex tali gestione negociorum eius que transit ad heredes et ideo soluet de parte sua et non de communi. l. igitur. ff. de lib. causa. et quod notant doc. de eo qui cogitur soluere condena tionem alterius. in. l. ij. §. fi. ff. de verbo. oblig. ¶ Vtrum patre dante damnum in bo[sect. 24]nis adueticijs filij teneant fratres eme re de comuni. Rn. sm Bal. vbi. s. q aut dilapidatio est solu fructum: et sic no te netur. d. l. cum oportet. Quod limita ve rum quado pater habet vsumfructum in dictis bonis secus quado ille qui le gauerat prohibuit vsumfr. qri patri qd pot fieri. vt tenet gl. i aut. vt liceat matri et auie. et i aut. excipitur. C. de bo. que li. quia tuc teneretur. Si vero dilapida tio concernit rei perpetuam deteriorationem vniuersali intollerabilem lesio ne sic etiam tenentur. di. l. cum oportet .§. sed cum tacitas. ¶ Vtru debitum contractum post mor [sect. 27]tem patris ab vno fratruz sit soluendu de comuni. Rn. Spe. ti. de in. qd no nisi cotractu sit ratioe cois vtilitatis vel societatis. silr nec dos dz solui de coi nisi sit versa in comune vtilitate. Jdem dic de codenatione soluta per vnum q no solnetur de comuni nisi maleficiu fecis set p comuni vtilitate scietibus socijs et acceptantibus in coi eius vtilitatez: q sic esset comunis. q ex quo spote susceperut lucrum habebunt et danu con demnationis. Si vero ignoranter acce ptauerut lncru factum iniuste tunc socius auferret illud et satisfaciet. l. si igit. ff. pro soc. et sic etia ipse solus soluet codenatione etiam si essent socij omniuz bonoru sm Spe. vbi. s. et licz de iure ex quo comunicauit lucruz illicitum non posset illud auferre nisi post codemnationez. l. quod. n. ff. pro soci. Nihilominus quado sacerdos iniunxit eivt satis faciat illis quos lesit. intelligitur no so lu litis. contest. sz etia sententia lata. et sic preceptum sa cerdotis est sentetia sm Host. in. c. fi. de sepul. similiter militas militet de suo vel maritas filiamvel te nes filium in studio faciant de suo nisi aliter sit cotentum inter eos. l. si socius p filia. ff. pro socio. et recitat Bal. in. d. l. si patruus. C. coia vtri. iu. ¶ Vtru lucru qd facit vnus fratru cu pe[sect. 26]cunia hereditaria mercado sit commu nicadu cu alijs fratribus. Rn. sz bal. vbi. s. in. d. l. si patruus. q aut fecit noie coi et sic coicabat aut fecit noie pprio. et sic no comunicabit. l. titiu et meuiu. §. alte ru. ff. de admi. tu. q verum est nisi sit tutor vel curator aliorum fratru q sic lucru qd fecit ex pria mercatia epta de pecunia coi dz esse coe. lz noie suo fecerit. Aliud aut lucru q fecit de pecunia emptionu iterata et noie suo erit suu. et nocoicabit. Jde dic de illo q negociat de pecunia maioris aut ecclesie. vt in. l. siyt ppois. C. de reive. Sivero nescit cuius noie fe cerit tunc si continuauit negociu solitu cum alio fratre mortuo supstitibus filijs frisin idiuisaz substantia possidetibus sicvr coi noie fecisse. ar. l. na et seruus. ff. de nego. ge. §. si viuo. si vero fecit nego ciationem insolita sic psumetur q noie proprio nisi ex libro rationu aliud appareret. concor. Bar. in. d. l. si patruus. ¶ Quo i dubio cognoscet concta societa[sect. 25]te tacita iter fres vl qscuq alios q siml stat ita q oi a lucra sint coicada. Rn. sz bal. i. di. l. si patruus. q quis nulius iporum negociet. pt tn ex actibus apparere socia lis effectus sicut e iter nodiles q non faciut qstatuarias mercatias tn qcuq sa lar a qcuq dotes acqrut i coi conferutvn nemo pot negare eos ee sociales actus ex qbus psumit itetio et volutas vt dnt Jac. de ar. Ri. et Ol. eius discipuli. Ad qualita te ergo acutu e recurrendu. Na in tali bus presumitur mens qualis ex actibus colligi pot. ar. l. duofratres. ff. dacq. her. et. l. reprehendenda. tu magis eo. C. de insti. et substi. Silr dico sm eunde Bal. vbi. s. q presumitur contracta. si vnus negociatur et alter quecuq sibi eueniut puta ex redditu prebende vel ex dotibus ethuiusmodi poit in communi et ita faciut hincinde. Jte psumitur societas etiam ex actibus i vna mercantia vl arte et alter in alia. vt in aduocatis tabellio nibus. Nam lucrorum conmunicatio societatis est conctio seu ichoatio. Similiter dicit ide Bal. vbi. s. q si vnus hz cura domus et alius esset aduocatus. vl aliter lncraret et poneret in domu vr cotracta societas. Jde dicit si vnus est maior et alter minor et pupillus hz tutore q coicat et ei coicatur. Jde dicit q si actus sut vniformes societas restringitur tatum ad questus q ventut ex ipsis sz in actibus diformibus et i se varietate habetibus presumit societas gnaliter cotracta nec considero an vnus plus lucret et alter minus i hac gnali societate. sz equaliter oia sut ptieda. l. si socius p filia. ff. p so. vn p cla riori intelligetia no. q societas tacitavl expssa aliqn est oim bonorum et tuc est qn expresse agit q sint socij oiz bonorumvt e tex. in. l. iij §. j. ff. pso. et i. l. coiri. eodez et isti tales coicat oia q acquirut ex quacu q ca laboradovel negociado siue ex do natis siue ex legatis. siue ex hereditate et hmoi. Jte stipedia q dant militibus. l. q stipedia. C. d pcu. et salaria qcuq hnt ex castresi vl qsi. l. cu duobus. §. ide papi nianus als e lex. ff. p soc. et in isto casu fra ter tenet maritare filias alterius fris ni si alid expresse actu sit. l. si socius p filia. ff. p so. no tn tenet coicare q acquisiuit illicite neq tenet condenatione q p sua culpa alter pmeruit. Aliqn cotrahitur societas generaliter ois questus vel que stus et lucri qd tantu est dicere sicut ois questus. l. sz et si additiat. ff. eo. de qualo quit. d. l. cohiri. cu quinq le. se. et isti coi cat oia q puentut ex opera. i. solertia al terius sz no donatione simplice siue ca mortis vel legata vel hereditate nec de bita alterius nisi q siut ca questus vel societatis. Aliqn sunt socij certe rei. s. couiuendi q viuunt ad vnu pane et vinu vl certe negociationis vl lucrorum q consequut lz in diuersis negociationibus vel operibus ex qbus lucrat quis aliqn alter poat opera alter pecunia. aliqn vtruq de qbus. j. societas. j. Et ex predictis potes intelligere optime istam materiaz. ¶ Pone q duo fratres iustici colentes [sect. 28]terras vnus habet silios scindetes terra alter no qmodo diuidetur fructus puenietes ex cultura. Rn. sm Bal. in. d. l. si patruus q diuidetur i capita. q societas respicit capita eorum q operas ponut i so cietate istud limita veru quo ad lucru quod debetur persone. sz quo ad lucru q debet bobus vel terre q sut cora no di uidet p capita sz in stirpes sz eundem Bal. in quodam cosilio. et bart. in. di. l. si patruus. ¶ Quid si sint duo fratres quorum vnus [sect. 29]posuit opera alter pecuniam in societate et casu oia cobusta sunt. Rn. sz bal. vbi. s. q ille qui posuit opera tenet alteri ad medietate capitalis. p. l. cu duobus. §. in coeuda. ff. p soc. et etia ita tenet Jaco. de are. in. l. j. C. pro so. gl. in. d. l. si patruus tenet contrarium. Sed tu tene q dixi Societas. j. §. x. ¶ Vtru lucrum vxoris alterius fratris [sect. 03]sit comunicandu. Rn. Bal. in. l. si vxore. C. de codi. inser. et. d. Vbal. de perusio in l. cu duobus. ff. pro soc. q aut mulier ea dem opera facit sicut homines in labo rando et sic de ipsa debet habere parte lucri et diuidetur in capita vt. s. dctm est de filijs. aut vxor exercet aliquaz ar tez vel mercantiam vel est obstetrix vel chirurgica. et tuc si ponebant omnia lu cra in communi et similiter vir cotracta est societas quia mulier cu viro potest cotra here societate sm eund em bal. in d. l. si vxorem. et sic lucra erunt communis aut vxor tendebat separatuz lucru vel ex alijs coniecturis patet q nolebat contrahere societatem tunc de ope ribus comunibus et obsequialibus q fiunt mulieribus in domo sm qualitate persone vt facere lectu cochinam. et hu iusmodi no potest lucrum consequi q tenetur operari in domo in qua recipit alimeta. vt in gl. l. sicut. ff. d op. li. et bal. in. l. gaio seio in fi. ff. de ali. le. et An. in l. j. C. de legi. he. et in. l. si cu dotem. ff. sol. ma. imo. si desisteret a talibus obsequialibus operibus et parue extimatiois p pter faciendaz artez pars lucri talis ar tis deberet comunicari viro et alijs fra tribus sz iudiciu boni vtri q limitave ru nisi haberet alimeta iure legat i. q tunc no tenetur operari in domo dantiu talia alimenta sz Bald. et Ang. vbi s. si aute vltra talia obsequtalia exerceretur aliq arte etipsis lucratur potest sibi retinere tanq propriu et non cogitur comunicare q no. pro itelligetia eo rum que dico. j. vxor. §. ij. et quod dixi de vxore ide dic de filiabus alterius fratris excepto q acquiret patri et solu illud lu crauerit eis aduenticium. ¶ Vtru fratres qsunt socij oim bonoru [sect. 31]si vnus eorum habet filias possit eas dotare de comuni. Rn. Spe. tz q no nsi sit pactu inter eos p. l. si socius p filia. ff. p soc. Jdem tenet Pe. de peru. in. xiiij. li. cosiliorum cotrariu tenet Bal. in cosil. qd incipit factu tale. d. Vbal. in. d. l. cuz duobus arguens pro et contra finaliter dicit q quilibet pot adherere cui parti voluerit. sz iudi. meo. j. opi. videtur verior quado no sunt socij oim bonorum sz qn sut socij oim bonorum vera e sz opi. et sm hoc concord. pdictos. vt. s. xxvij. §. ¶ Quid si vnus fratru dotauit filias al [sect. 32]terius fratris scietis et patientis. Rn. q poterit repetere dotes q vtiliter gessit negociu. Nec ob. q extraneus dotado filia alterius vr donare dando dotem. l. ex morte. C. de pac. conue q hocveru qua do solus hoc facit. Secus si cu parte siml faceret et ita cosuluit bal. in. d. consilio vbi. s. hoc intellige qn no est contracta societas oim bonorum vt. s. ptz. ¶ Vtru cu fratres stat simul post mor[sect. 33]te patris et vnus de fructibus laborum suo ruzvel de alijs bonis posuit in domo p communi victu possit repetere illd plus in diuisione. Rn. d. Vbal. vbi. s. q illi q extat sunt sui nisi cotracta sit societas i illis. Si aut sunt cosumpti tuc si inter eos erat cotrac ta societas couiuedi: q viuebat ad vnu pane et vinu tunc non habetur cosideratio ad illud plus q societatis iure cosumpti intelligunt vt est casus. in. c. si duo fratres de fratribus de no. bn. inue. in. vsi. fe. et hoc no ratione fraternitatis vel cohabitationis sz communis mense. secundu bal. in. d. c. si duo q no. quia quotidiana in fratribus quorum vnus habet maiorem familiam altero si vero societas conuiuedi non erat inter eos puta quia vnus minor inter quos non contrahitur. l. et in conditionibus §. fi. ff. pro socio vl al ter furiosus vel prodigus cui erat inter dicta administratio vl monachus et similes et tuc expense no imputantur in ter fratres que sunt facte p alimetis ni si protest etur q non intendit donare. l. nesenius. ff. de ne. ge. vel nisi q reddicus comunes erat sufficientes ad alimeta sed conseruabat frumetum vt melius ve deret. vl q naturali charitate no tene batur alimetare ar. l. fi. ff. de pet. he. sm bal. in. l. filie cuius. C. fami. her. Jte qn ille qui fecit impesas erat pauperiorvt no. in. l. alimeta. C. de neg. ge. p Ja. bu. et bal. q pma charitas incipit a seipso. l. pses. C. de ser. et aqua. et sic bal. in. l. pa terno. C. de ne. ge. tenet de rusticis quo ru vnus multa posuit in domo pro ali metis q potest petere quado filijs alimentatis non erat opere aliquales cor respondentes alimentis q communiter rustici sunt pauperes quorum oculus est porcellus. vt dicit glo. in. l. illici tas. de of. presi. et raro habent pecunias vt dicit bal. in. l. idem. C. loca. Jdeo non presumitur donare cuz ipse non habet superflua q no. ¶ Vtrum cum vnus fratrum ponit lu [sect. 34]cra sua pro reparatione communis pa trimonij. vel emit boues pro collendis possessionibus communibus possit illd re petere. Rn. d. vbal. vbi. s. q sic expresse p tex. in. l. ex duobus. ff. de ne. ge. et bal. in. l. filie. C. fami. herc. ¶ Sunt duo fratres vnus legitimus [sect. 35]alius spurius qui societatem contrahunt omnium bonorum invita patria ipsorum. queritur an moriente patre eius hereditas transeat etiam ad spurium. Rn. Bal. in. l. j. C. pro soc. q sic no vi succesionis vel relicti. sed iure societatis. q not. p cautela tu qui vis spuriu succedere in hereditate cu legitimo vt facias eos contrahere societatem in simul oim bonorum. Pecunia aliquado capitur largissi me pro oi re mudi. j. q. iij. p totu. et in. l. nominis. ff. de ver. si. dicitur nominis pecunie appellatioe re significare proculus ait vbi gl. rem. s. om ne que sit vel esse possit in patrimonio et sic rei appellatio latior est q pecunie vt. l. rei. ff. e. q res sacre et liber homo q no pnt esse in patrimonio sunt res et no pecunia sz stricte et pprie pecunia recipitur pro pecunia numerata. xiiij. q. iij. c. primo secundo et tertio et. ff. de leg. j. l. talis scrip. in prin. sm et quatuor magi stros expositores regule beati Fra. pecunia accipitur p oi re q quis vtit ad aliquid p pcio dando vn dicut q no lz fratribus minoribus aliqua recipere quibus vtatur p precio ad aliqua emenda. De pecunia et qd illius appellatioe veniat bar. in. l. cogi. in prin. ff. ad treb. et est res mobilis q seruado seruari non pot no. ide bar. i. l. j. §. fuit quesitu. v. ex hoc die. e. ti. saly. i. l. curatore vsi. tnvnu scias. C. de in iteg. resti. mi. bal. i. l. iij. ff. ad mace. Alex. in. l. singularia col. ix. ff. si cer. pe. Ro. sing. 103. inci. tu hes et fra. de cer. sing. lix. inci. pecunia est. ¶ Sz pone q aliquis vult dare fri mi[sect. 1]nori aliqua re q frater no indiget nunquid poterit ea recipere vt vedat. et de pcio alia necessariam emat. Rn. q non q sic cet recipere pecunia sz bn pot ea recipere aio nuq ea distrahedi ipe sed procuratorio ordinis assignadi vt ipse ea vedat vl i necessaria comutet q sic nuq est pecunia q prohibetur in regula recipi qdiu est in manu eius. sz postq est assignata pcuratori. Car. vo i cle. exiuit. §. porro de. v. sig. dicit q hodie denarius et pecunia pro eodem accipiuntur. et sic exponit verbuz vel pro. i. in predicta regula minorum vt sit sensus non recipiant denarios vel. i. pecuniam prohibendo cuiuscunq generis monetaz sed magis placet opi. qua tuor magistrorum. ¶ Vtruz mutuans. x. in auro teneatur [sect. 2]recipere in argeto tm ipso inuito vel in diuersa forma puta floretinos p senen sibus mutuatis. Rn. Pa. in. c. qto de iu reiura. colligedo mete Bar. in. l. paulus ff. de sol. aut mutuauitdece libras i. iiij. florenis. et tuc sufficit restituere decem libras et i alia moneta. qvr extimatos illos florenos p. dece libris vedidisse si cut dicimus i dote cu tradit extimata. l. cu dote. C. de iur. do. et ide dic i deposito aut fuit dictu mutuo vl depono dece li bras in florenis et volo mihi restitutio ne fieri i florenis tuc et periculu et conmodu ptinet ad debitore seu depositariu. vn tenet restituere in florenis sz extimatione exntem tpe solutiois fiede ar. d. l. cu dote. Aut fuit simplr factu mutuu puta mutuo tibi cetum florenos et tuc si eet passurus aliquod danu recipie do in alia forma no tenet recipere. di. l. paulus. Sivo nullu danu e passurus. Si vult restituere in eade materia sz i alia forma puta floretinos p senesibus sic recipere tenetur. vt in. d. l. paulus. si alia materia no tenet recipere q mutuu dz restitui in eode genere et eade bonitate vt in. l. cu qd. ff. si cer. pe. et alid p alio in uito creditore solui no pot. l. ij. ff. si cer. pe. Consuetudo tn e vt soluatur i alia materia et seruada e: q vr actu q e consue tu. l. q si nollit. §. dassidua. ff. d edi. ed. et consuluit Old. Jn deposito aut considera si fuit actu vt pecunia cofunderet cu sua et ide dic q de mutuo: aut teneret separata. et sic eam reddet et no aliam in for ma aut materia vide i. l. in naue. ff. loc. Pedagium dicitur a pedibus datur. n. a traseuntibus in lo cis constitutis a pncipe vel ab eo q hz sup hoc auctoritate guidagiu vo dat p ducatu p terta alicuius vt securius va dat. Salinariu aut dat p falevt. f. possit emere vl vedere. Hec hntur in. c. sup qs da de ver. si. glo. Vnde pedagiu idez si gnificat q vectigal. vt no. dns Pe. d an cha. in. c. qq de censi. li. vj. et soluit qua doq solum p transitu persone vt ferrarie. Aliquando pro rebus quas quis defert no vsus sua causa. Tributuz est q prestat fisco. et idem est q census vel pensio. De notatis in hoc. §. et q pedagiuz dz solui in mari sicut i terra si sit impositu per dominum maris. no. Bal. in. l. iij. col. pe. ver. ex quo ergo no. C. d nau. feno. Ang. in. l. fi. ff. devsur. et Jo. de pla. in. l. diligeter. C. de aqueductu. li. xij. et dz dominus soluere p suis famulis. bal. no. in. l. vsurpationem. C. de vecti. et co. per. l. si quis pro vxore. C. de dona. inter vi. et vxo. et dicitur fraudari per transeu tes per viam non rectam Bald. not. in alle. l. iij. col. pe. versiculo sexto. no. C. de nauti. fe. ¶ Quis pot imponere pedagia guida[sect. 1]gia et salinaria. Rn. q pnceps vel rex ro manorum. aut ille cui a lateranesi cosilio fuit concessu vl q ex loga cosuetudine de qua no extat memoria i conriu hoc hz vt no. i. d. c. sup qbusda. Alias no habetes autoritate ab aliquo pfatorum exigentes sunt excoicadi de censi. inouamus. et de iure ciuili sut ppetuo exilio danadi. C. no. vectiga. isti. no po. l. vlti. Sed hodie ex q ciuitates italie habet merum et mixtu imperiu obtinuerut de facto vt imponere possut ista pedagia vt no. Jo. An. et pa. i. d. c. super qbusda. Alij aut qui de facto imponut seu imposita exigut nisi habeat autoritate ab aliquo pdictoruz rapina comittut. Similiter non sufficit q maior pars ciuitatis consentiat: sed opz q maior pars psertim eorum quibus tagit sm do. Gaspa. cald. i. c. fi. de ma. et ob. facit. l. in cocedendo ff. de aqua plu. ar. Regula. Qd oes tagit li. vj. et sic pz q est causa efficiens. ¶ Vtru pfata pedagia possint imponi [sect. 2]ab habentibus potestate sine iusta ca q pot dici ca finalis seu formalis. Rn. sm Ray. q no et exiges comittit rapina si sine legitima ca imponit. et ca legitima et iusta sunt publice necessitates qs Bar. in. l. vniuersi. C. de vecti. appellat stipedia potes: publice domus defensio strate et hmoi. facit. c. si quis romipetas. xxiiij. q. iniuncto. c. innouamus de treu. et pa. et in. c. peruenit. et. c. cu apostolus. de ce. et. l. vectigalia. ff. de pub. et ibi p doc. ¶ De qbus debent solui pedagia. Rn. q [sect. 3]solumodo de his q ca negociatiois vel mercimonij deferunt. C. de vecti. l. oim. vnde de his que quis facit portare pro necessitate ad vsum sue vite et familie no pot exigi pedagiu et nec valet consuetudo i conriu sm host. Ber. i. d. c. sup qbus da. immo vult lex vniuersi. C. de vect. q decapitet q de rebus ad ppriu vsum vel gra ruris coledi vl ad se defendedu em ptis vl delatis exigit pedagiu. vn i his fraudates no peccat. Sz attede q aliquando pedagiu dr etia collecta q posset iponi sup hmoi in suos subditos et sic no liceret fraudare quado ex legitima ca imponitur. sed foreses non tene rentur et hec dicitur causa materialis. ¶ A qbus pnt exigi pedagia. Rn. q ab [sect. 4]oibus exceptis clericis ecclesijs et alijs ec clesiasticis psonis et si qs a talibus exigit p sevel p iterpositam psona si est perso nasingularis excoicatus est ipo facto. Si collegiu vl vniuersitas ciuitatis castri vl ville subijcit iterdicto donec restituerint extorta. Jntellige dumodo prefati no ca negociatiois deferat hec habent i. c. qq. de cesi. li. vj. Et quo idirecte pos sint exigi vide. s. immunitas. §. xxxviij. cum. iij. §. seq. ¶ Sz qd de iponentibus noua pedagia [sect. 5]sine autoritate legitima vel augmetan tes antiqua vel exigetes iiusta siue ex ca efficienti. siue ex ca fi. vel materiali. Rn. q raptores sut et tenent ad restone eis ex qbus extorserut vl eorum heredibus si sciut eos vel salte paupibus si eos ignorant et hec de necessitate pcepti. c. si res. xiiij. q. vj. et hodie p pcessum curie sunt excoicati excoicatioe papal. vt. s. excoicatio. v. casu. xx. ¶ Vtru fraudates pedagia vel guida[sect. 9]gia peccet et teneant ad restone. Rn. sm coiter doc. in. d. c. innouamus et maxime Pa. q sic si sunt legitima autoritate im posita vel ita antiqua q de eius iitio no extat memoria etiam sm hosti. si ca no est expressa a pncipe cu ea concessit im poni posse. Et etiaz si ille q recipit non facit id p quo psumit q sint cocessa du mo no costet q ppter illud fuerit iposita et sic traseut coiter doct. Sz ego dico q vbi imponetes alia pedagia no laborat loco et tpe p vniuersali vtilitate. scz viarum potiu saluatioe psonarum et reru iuxta suu posse ad qd tenentur sm archid. in. c. si quis romipetas. xxiij. q. iij. no peccat qui ea defraudant sine men datio tame et periurio. nec tenent ad re stitutione. Nec etia credo peccent mor taliter fraudantes quis pdicti laboret in pdictis p loco et tpe. Ratio q coiter sic instituunt. s. statuimus q qlibet soluat et c. sub pena cadedi in comissum si aliter inuetus fuerit. Et io istud statutu no obligat ad mortale vt. s. dixi in obe dietia. §. j. nec etia ad pena vt tz gl. in c. fraternitas. xij. q. ij. nisi post condenatio ne. si obijcias q danificant gabellas ementes ad hoc. Rn. q suu danu q ita et sub ista coditioe emut vt vigilet alias sibi imputet. Si vo statutu ex quo imponunt esset pceptiuu sic haberet locu qd coiter tenet doc. Si aut no sunt legi tima autoritate imposita. tuc extranei. s. q no sunt subditi talibus iponetibus no peccat nec in aliquo obligant. Aduerte tn q pedagia nostri tpis sunt coiter illicita. Vnde nisi pbet legitime imposita debemus psumere iniusta. c. qq. de ce si. li. vj. ergo anteq probent esse legitima stabo in presumptione iuris scz q sint iniusta et sic non tenear soluere. Et sic not. q noua pedagia siue augmetationes factas nullus potest exigere nisi sit certus q sint imposita et ab haben te autoritatem imponendi et ex legitima causa ex quo ius presumit omnia fore iniusta. Verum est q subditus qui co geret ad ipa exigeda excusaret i dubio ppter bonu obedietie. sz no illi qui volutatie ea exigunt. Nec excusare eos a mortali peccato bn de hoc aduerteret si ea volutarie exigerent. Alias hoc no aduertedo. s. q ius psumat iniusta nisi qtenus probent legitima no peccat mor taliter sed ad minus tenebunt ad restitutione exactorum si postea inuenient no fuisse legitima. Subditi vo obligat sz forma statuti q in eorum piudiciuz be ne poterunt pedagia imponere vt no. pau. in. d. c. innouamus q potius tuc dr collecta q pedagiu. Quod limita veru quado ppter bonu reipublice fuerunt imposita aliter no obligant nisi qui co senserut vt in regula quod omnes tan t. li. vj. Jtem nec extranei nec subditi obligant qn sunt imposita ex certa ca et costat etiam ab habete ptate impone di et ille q exigit seu exigere facit no im plet caz ppter qua sunt iposita imopec cat mortalr et restituere tenet: q causa cessante cessat effectus de app. c. cu cessan te sane intelligedo. s. loco et tpe debito. q no semp sed p semp illud tenet facere p quo est pedagiu ipositu. et hec oia intellige nisi in no soluedo talia pedagia immineret aliqd scadalu q tuc indistincte teneret qlibet ad ea soluenda cosulo ergo cofessoribus q videat decreta. d. pedagiorum vt possint bonu iudiciu dare. vtru sint obligatoria ad culpa vel ne. Jte dic q nimis grauati alijs impo sitioibus vel qn gabelle sunt nimis graues et sine necessitate nec ad vtilitatem communis possunt fraudare sine peccato. similiter qn ipones no hz iustum titulum dominij. ¶ Vtrum xpiani teneant soluere peda[sect. 7]gia saracenis et alijs infidelibus. Rn. sm Host. q no tenent nisi solu ad hoc vt sustineant in transitu p eos. et placet mihi opi. lz alij conriu teneat et male. tum q xpiani no tenent ad eorum statuta. Limito tn nisi expsse ex pco volutarie conuenissent cu eis ad soluedu. Na tuc si ipsi seruat fide xpianis. xpiani tenent eis seruare. xxij. q. iiij. innoces et. xxiij. q. j. noli. his cocor. Arch. in. d. c. si quis romipetas. ¶ Vtru exigentes pedagia sua exigere [sect. 8]facietes teneantur itinera tene secura. Rn. Bal. i. l. j. de vsi. feu. ti. de his q feu. da. pos. i. §. abbatissa. et i ti. de pa. iu. fir. .§. coueticulis q sic. Vn addit q si fiut aliq robarie in eorum curia vbi exigut pedagia a traseuntibus tenent aut robariam restituere aut malefactore exhi bere. l. ne quid. ff. de ice. rui. nau. et q teneant ad restitutione in integru de spo liatioe intelligo veru qn ex defectu eorum venit no faciedo qd facere tenent. xxiij. q. ij. dns et. q. v. administratores. et C. de ap. l. si appellatione et sequit hos. et arch. in. d. c. si qs romipetas. no tn tenet exactu in pedagio restituere sm. host. Pena stricte et proprie est dutaxat il la que est corporis afflictiua et io appellatioe pene no venit pea pecu niaria vel extra corpus sm. Pa. in. c. iter alia de immu. ec. et ibi est tex. vbi dr confu gies ad ecclesia no dz condenari ad pena et tn postea dicit q legitime puniedus vbi est gl. puniedus. s. pecunialiter dutaxat vel alia pena pter corporale. xvij. q. iiij. reu. et. c. id constitui. sz large accipit pro oi eo qd minuit de patrimonio vel priuat ab aliquo legitimo. Ge. tn i. c. fi. de elec. lib. vj. dicit q costitutio proprie est penalis q priuat iure quesito vt in c. si religiosus. e. ti. et li. et ita pena e q pu nit et vindicat quod quisq comisit. vt i c. pnia de. pe. di. iij. vide in. c. dispedia. de rescri. eo. li. et illa lex est penalis proprie q pro vindicta ledit vel in persona vel in alio quesito. vt in. d. c. dispedia. ¶ Vtru cu qs petit interesse qd passus [sect. 1]est vel q restituat iniuste abltatu pena petat. Rn. q si ille a q petit eam habuit re qua petit tuc no est pena nec ex pte actoris. nec ex pte rei. Sz si eam no habuit puta q petit interesse tuc ex parte rei est pena sz non ex pte actoris. Si ve ro peteret q actori no abest nec reo aduenit sic est pena ex pte vtriusq. et ideo solum quando est pena ex pte vtriusq vel salte ex pte actoris hz locu illud qd dr q pena no est solueda in foro anime nisi post codenatione in glo. xij. q. ij. fraternitas qd no. facit ad multa elicitur a Pa. in. c. finem. de dolo et contu. ¶ Quotuplex est pena. Rn. vj. prima dr [sect. 2]canonica vel legalis q iponit a iure canonico vel a. ll. de qua in. c. statuimus. xvj. q. j. et hec pot exigi ta a clericis q a laicis sm pan. in. c. dilecti. de arbi. facit c. si quis cotumax. et. c. se. xvij. q. iiij. nam qd fit lege pmittete no est pctm. xxiij. q. iij. qui peccat. l. gracchus. C. de adult. ¶ Sed qd si non peccat tenet ne in foro [sect. 3]aie illam so luere. Rn. q aut imponit ip so facto et sic sm bal. in li. de vsi. feu. i ti. de feudo sine culpa no amitte. q lz non sit necessaria sententia ad esse: est tame necessaria ad executionem esse et sequit Archi. i. c. felicis. de pe. li. vj. vbi dicit q lz etia talia bona traseat i dniu fisci et d sinant ee criminosi sicut i bonis heretici et illius q comisit crime lese maiestatis etia sine snia. Tame necessaria est post modu que declaret eu criminosum anteq excussio fiat bonoru vel alia executio. facit glo. in aut. de incest. nup. §. j. et in. c. qui sm. ll. in fi. de here. lib. vj. facit qd no. Bal. in. l. iubemus. §. economus. C. de sac. san. ecc. et Bar. in. l. diuus. la. ij. ff. d cust. et exhi. reo. et But. i. l. raptores. C. de epi. et cleri. vbi volut q requiritur processus declaratorius persone banite anteq deueniatur ad excussione bonorum. lz ipso iure sint confiscata. Jtem gl. in aut. de. tab. §. pe. q vult q licet tabellio a iure sit priuatus officio tn sine sententia hominis valent instrumeta. Et hoc sequitur pan. in. c. cu no ab hoie de iud. Sz limitat veru nisi factuz esset notoriu: q i certis no est opus conie cturis. Jntelligo ita notoriu q nulla possit ter giuersatioe celari. Et ex hoc pz q in foro aie no tenet ea soluere ante sentetia nec etia lz sit notoriu anteq fiat excussio dictorum bonoru q no tenetur illa exhibere nisi sibi precipiat vl ab eo pe tatur cui competut. Nec quis posset ea auferre nisi precedat sententia declara toria vt pz p ea q dixi. s. asassinus. §. vlti. Sed hic aduerte q quando talis pena applicat bona alicuius alicui puta fisco vel alteri ipso iure q lz talis an sniam no teneat vt dixi dare tum poterit ea ti tulo oneroso in aliu transferre neq fru ctus etiam talis rei. Ratio q si codemnaretur per sententia fiscus vel ille cui fuerant applicata. vedicaret ea a quocuq cuz fructibus medij temporis. nec teneret restituere preciu nisi aliquid lo co pcij inueniat apud alienate vel ipm preciu. vt in. d. §. j. et. c. cu. sm. ll. facit. l. si cu dote. §. vlt. cu. l. se. ff. sol. mat. Et io ne sint ca damni illius cui alienat non pot secundu conscientia et etiam sine pecca to mortali. nisi alien asset p necessitate vite vt pro comedendo et hmoi. quia ar gumento eoru que nota. Bar. in. l. post l. post. ff. de don. talis administratio bo norum necessaria vt est supradicta non est pfatis interdicta sed solum voluntaria. alleg. l. reo. ff. de sol. l. peto. §. pdiu. ff. de leg. ij. et. l. alienationes. ff. fa. her. nisi alias esset soluedo p dano dato. vel nisi et reuelaret coditionem rei ita esset si modo tale delictum ppter qd sua bona sut fisco applicata potest aliquo modo pbari. Sz si esset totaliter improbabile posset alienare etia titulo oneroso. Titulo aut lucratiuo alienare bn posset. Et sic intellige et limita Bal. vbi. s. et in d. c. economus. et Pau. i. d. c. cu no ab homine. et Jo. an. in. c. p humani de homi. lib. vj. i nouella. Si vero pena no imponitur ipso facto sed venit imponeda. sic similiter non tenet ante codenatione. l. eius que delatore in prin. ff. de. iure fisc. et ante codenatione pot disponere quocunq vult q eius est res sua lz possit ea priuari. Et no. sm Bar. in. l. fi. ff. de pe. et in. l. in honerarijs. ff de ac et obli. q hec pena in iudicio no pot exigi post annu sed solum. j. annum postq quis ea incurrrit. Et hoc intellige qn e mere pena tam ex parte rei licet fallat in aliquibus casibus de quibus vide gl. in. l. in honorarijs predicta. et sm hoc tene glo. in. d. c. fraternitas. et istud serua licet aliqui aliter sentiant et male. ¶ Vtru ad incurreda pena que ipso fa [sect. 4]cto iponit negatiue requirat monitio. Rn. Jnn. in. c. extirpade. de pbe. q no in currit an monitione. Pa. ibide tz q no requirit sed ipso facto incurrit. est gl. in l. j. C. de his qui. vt idi. p qua Bar. in. l. in cognitione. ff. ad silleia. concludit q pe na apposita no vindicati morte defucti ipso facto icurrit quo facultate habuit vindicadi et no vindicauit. Est etia gl. i cle. j. de here. et bonus text. in. c. cupietes post prin. de elec. lib. vj. Sz tu cocorda. q opi. Jnno. qua etia tz Jo. an. in. c. lz. de elec. li. vj. et multi alij: est vera qn ius no prefigit terminu. opi. vero pa. et bar. itelligit vbi ius pfigit terminum quia tunc terminus interpellat pro homine. c. potuit. de loca. et sic cocordat Gemi. in d. c. licet. Sed vbi ius imponit pena affirmatiue ipo facto. sic no requirit monitio. Et nota q tuc dr imponi pena ne gatiue qn ponit cotra omittete siue no faciete qd facere tenet. Affirmatiue vo ponit qn infligit comitteti seu facienti aliqd q no est faciendu. qd bene no. ¶ Vtru pena imposita a iure in vno vi [sect. 5]deatur posita in alio quado illa duo in iure equiparant. Rn. q sic p tex. cu glo. in. c. si postq in fi. de elec. li. vj. facit gl. in. c. j. de postu. pla. q dicit q dispositio etia penalis cocepta in electioe pcedit etia in postulatione q p postulationez puenit ad electione. l. oratio. ff. de spon. sequit hoc Pa. in. c. de multa. de pbe. et in. c. fi. de mutu. peti. Sed ego in fauorabilibus habeo p indubitato q disposi tio cocepta in vno extendatur ad aliud quado equiparat p aut. item si quis liberos. C. de natu. lib. vbi pr vnu filium naturale in aliquo legitimo documeto appellas simpliciter filiu naturalem le gitimasse vr oes alios filios naturales qui cofratres sunt q habet eande coditione. Sed quo ad pena est gl. singu. in cotrariu. in. cle. j. de cosang. et affi. q dicit q pena apposita cotra habetibus matri moniu no extedit ad cotrahetem sposa lia. vnde dic q qn aliq duo in iure sunt parificata coiter. et est eadem ro expressa tuc statutu in vno extedit ad aliud etia in penalibus sed qn no sunt coiter paci ficata. sed solu in aliquibus casibus tuc no exteditur. Similiter lz ro sit eade tn non extendit pena sed solum phibitio nisi ro sit expssa quia tuc extedetur etia quo ad pena vt. s. dixi lex. §. vj. Et sic in tellige glo. supradictas et limita glo. in cle. vnica. de offic. vica. Et glo. in. c. costi tutionem. de regula. lib. vj. Et glo. in re gula. que a iure. de regu. iuris. lib. vj. et sic concorda. ¶ Vtru pena q imponitur ipso iure ha [sect. 6]beat locu in eo q puenit ad actu ppinquum delicto. Rn. sm Pan. in. c. j. de eo qui mit. in pos. q no nisi pfecerit actum licet aliter sit puniedus arbitrio iudicia qd pbatur in. c. cum in cuctis. de elect. iuncto. c. ppetuo. e. ti. lib. vj. et ibi gl. Secus de pena q venit imponeda p decre tum iudicis. q sic punitur ac si pertecis set ex quo puenit ad actu propinquum et in. l. si quis no dica rapere. C. de epil. et cle. l. is qui cum telo. C. de siccar. Hoc ta men no haberet locu in penis per statu tum impositis q verba statuti exigunt actu perfectu. Jta no. bar. in. di. l. is qui cum telo. et io non sufficeret inchoasse. Aduerte tn sm Pan. in. c. raynaldus. de testa. q incurritur pena apposita conuenientibus alicui facto ex sola conuetioe de facto qq non habuerit iuris effectum vt patet in dicto capitulo Raynaldus. et etia si condicit de iure. l. nuda. C. de cotra he. et co. stipu. Jte no. bar. in. l. quicuq. C. de ser. fugi. q vbicuq de pena capita li vel corporali loquimur subitelligitur dolus. ff. de in lite iur. l. ij. et in. l. in actio nibus et insti. de suspec. tu. §. suspectus. Secus i pecuniarijs penis vt. C. de noxa. act. l. si serui. Jde tenet Saly. i. l. pe. C. ad. l. cor. d sicca. Jde Bal. i. l. data opa C. qui accu. no pos. Jde pa. de ca. i. l. j. C. vbi seua. vel cla. facit gl. in. l. qd ergo. §. ex copromisso. ff. de his q not. infa. et gl. in. l. et si seuerior. C. ex qui. cau. infami. ir rog. Et ibi Bal. dicit q comittens p lasciuiam puta curredo equuz homicidiu no debet occidi licet statutu dicat q ho micida decapietur. ¶ Vtru sufficiat ad obseruantiaz legis [sect. 7]soluere pena solu qn phibet sub pena. Rn. vt. s. inobedientia. §. j. et illud serua in conscia in foro aut cotentioso sufficit. fa cit gl. in. c. dilecti d arbit. et in aut. de iu dic. §. qvero vbi patet q pena soluta q erat in copromisso no pot peti vt stetur sentetie nisi addatur vt soluta pena ste tur arg. ff. de transactio. l. pe. et. C. e. l. cu proponas. ¶ Secuda pena dr cosuetudinaria de q [sect. 8]in. c. dilectus de offi or. sed hodie no est in vsu sz si esset in aliquo loco posset exi giet a religiosis vt ibidem. ¶ Tertia pena dr cotumacie punitiua. [sect. 9]Hec de iure ciuili petebat vt i. l. ij. ff. de coll. bo. et. C. de mo mul. l. illustris. sz de iure canonico no potest peti aperte sm Host. nisi qtum est interesse suu. c. j. de dol. et contu. vel nisi petatur ad satisfactio nem iniurie. vt in. c. olim de iniurijs. iu dex tame si habet potestatem mulctan di sicut habet ordinarius vt i. l. ij. in fi. ff. de iudi. bene poterit exigere. ¶ Quarta pena dicit iudicialis et hec [sect. 10]potest peti a quocuq facit ad hoc. c. fi. de dolo et cotu. Vnde licite clericus agit ad extimationem iniurie sibi illate. ¶ Quinta pena est arbitralis et hec pe[sect. 11]titur ab eo q non seruat arbitriu. c. dilecti de arbi. et hec pot peti a quocuq vt i d. c. dilecti et ibi gl. sm tn Ho. de eqtate no dz peti nisi qtuz est interesse partis. ¶ Sexta pena dr conuetionalis qua par[sect. 12]tes extra iudiciu inter se imponut et peti pot qtu interest. l. predia ff. de ac. ep. et vendi. sm Host. et do. Ant. in. d. c. dilecti. Sed sm Jnn. in. c. sua. de pe. et Pau. in. di. c. dilecti. potest etia peti si excedat interesse nisi sit in fraude posita sz no credo a clericis vel religiosis secus a lai cis et presumit in fraude vsuraru posita qn simpliciter est posita sup pmissione qtitatis vt. i. l. cu alegas. C. de vsu. et ibip doc. et i. l. iulianus. §. ide papinianus. ff. de act. ep. et ve. et bar. i. l. rogasti. §. j. ff. si cer. pe. et canoniste. in. d. c. dilecti. Secus esset si apponeret super facto vt in. d. iuribus. Similiter no presumeret in fraude qn promittit qtitas et postea factu et vt pe. sm. d. Ant. in. d. c. dilecti. et alleg. Butri. in. d. l. cu allegas et Bar. in. d §. j. et ea sequor nisi cotrahens esset vsurarius. quis Jo. au. in. iij. addi. ad Spe. teneat q psumit in fraude et alle. Dy. in. d. l. cu seruus. ff. de condi. et demo. et vt intelligas pono ti bi exeplu pmitto tibi soluere cetu et nisi dedero dabo tibi. x. p pena sicpsumit in fraude q sup qtitate. Aliud exeplu pro mitto tibi facere domu portare ligna et nisi fecero solua pena sic non psumit in fraude q est sup facto. Aliud exeplu pmitto tibi centu in tali termino et pmit to venire ad iudice et recipere pceptu de soluedo vel dado pignora et si no fecero pmitto tibi loluere peua sic no psumitur q licet sit primo quantitas. tamen post est factum. Et vltimo pena. ¶ Vtrum ille qui ex impotetia no facit [sect. 13]ad q obligatur sub pena euadat. Rn. q si loqmur de pena iuris vel statutorum sic est claru q no incurrit. Jde dic de sente tia iudicis generaliter imponetis pena puta excoicatiois sm Fede. consil. xciij. et sequitur pa. in. c. P. et G. de offi. dele. q verba gnalia debet itelligi cinili modo arg. l. si cui. ff. de serui et in. l. raptu et in. l. q dicimus. ff. de sol. Si aut specialiter imponit penaz puta nisi copareas tali die excoico te tuc sm pa. in. c. cu sup cau sa de testi. cog. si ex snia aperte costat q iudex voluerit eu ligare siue posset vel non sic cu snia sit nulla cu contineat intollerabile errore no ligat si apparet q no voluit ligare impotete: puta quia dicit si contepseris vel si distuleris copere et c. quia no potes nec cotenit nec differt vt dicit glo. i. c. q sit de elec. lib. vj. Sivero no potest perpedi mens iudicis sic quo ad deu no ligat sz quo ad ecclesia et nos sic: et sic intellige gl. in. d. c. vnico. iiij. qo. v. et in. d. c. cum sup ea sed tame probato impedimeto nulla indiget absolutione sm bo. et spe. placet etia sm Pa. in. d. ca. cum super causa si esset snia pape q de bemus psumere q noluerit eum ligare argu. c. vt nostrum vt ecclesiastica bene ficia et sic no esset irregularis lz celebras set quod bene no. si autez loquamur de alijs penis sic certu est q in foro anime peti no possunt sm Sco. in. iiij. disti. xv. q. ij. nisi qtum interesse importat. facit ca. significante de pigno. et. d. ca. ij. de co sti. et. c. ex literis de in integ. resti. et ad. l. incedium. C. si cer. pe. que vel incedium non liberet quando qtitas est in obligatioe quia cum obligatio sit in genere vt. ff. ad. l. falc. l. in ratione. §. diligeter to tuz genus perire non potest Rn. q qua do consistit in genere obligatio verum q obligatio ex impotetia non extingui tur licet liberet a pena. propterea dicit ang. in. l. rescriptum in princ. ff. de pac. q etiam si teneamus q fiscus habet ta citaz hypotheca in maleficijs cotra de linquente non tame prefert in creditoribus imo creditores preferunt ei. alle gat tex. cum sua gl. in. l. vnica. C. de pet. fisca. Ratio q talis tractat de lucro captado et creditores de dano vitando fa cit. l. fi. §. licetia. C. de iuredeli. et. l. vnica. C. de impo. luc. descrip. et. l. fi. C. de codi. q no. bene exigentibus pena vitra interesse suu ab illis qui sunt non soluendo q tenetur restituere eam creditoribus. ¶ Quid si obligatus sub certa pena ad [sect. 14]aliquid faciendum vel dan. pro parte impleuit et pro parte non ex culpa sua. Rn. Panor. in. c. suam. de penis quod si obligatio est diuidua no committit penam nisi pro parte non soluta. Si vero est indiuidua sic soluet totam penam etiam de iure canonico. Et quando dicatur obligatio diuidua est quado solu tio partis per se valet quo ad parte tan tum quantum totum ad se totum. Jndi uidua vero dicitur quando novalet illa pars per se. Exeplum promissi tibi scribere bibliam et decretum sic: si scripsi so lu bibliam no solua pena in totum. q obligatio est diuidua q biblia per se valet sm totu suum secus si promisissem scribere biblia et scripsi quatuor quinternos certe no valet pro biblia et ideo obligatio erit indiuidua q ad nihil p se valere possunt sine alijs. de hoc plene no. in. l. stipulatioes non diuiduntur. ff. de verb. ob. et in. d. c. suam vbi addit glo. hec vera quo ad penam que co mittitur in non dando vel non faciendo secus qn quis dz recipere puta lega tumvel hereditatem si sic fecerit vel sol uerit q nisi totum faciat non habebit vt. l. meuius et. l. cum fundus. ff. de codi tio. et demon. de quo vide plene in. l. si seruus. ff. si quis cautio. [sect. 15]¶ Vtru statuta sint licita que solu imponut pecuniaria pena prohomicidio adulterio et hmoi. Rn. Host. et sequitur pa. i. c. ij. de deli. pue. q no: q homines exponuturvenales ad delinquen. quia multi bene timet cruciatus qui non ti ment penam pecuniariam vt habeant suu intetu. ar. l. in seruorum et i. l. aut fcta. ff. de pe. et in aut. de mada. prin. §. opz. ¶ Vtru promittens sub certa pena ha[sect. 16]bere ratum comittat pena cotranenies de facto. Rn. sm Bar. in. l. id qd pauperibus. C. de epis. et cle. q no. Secus si promisisset habere ratu et firmu q ratu refert ad ius et firmu ad factu. vt in gl. d. l. ¶ Vtru tempus prefixum in odium ne [sect. 17]gligentis currat ignoranti vel legitime impedito. Rn. sm Pa. in. c. q diuersitate de coces. prebe. q no. Secus qn prefigit in odium negligentissed in alterius fa uorez vt patet in. l. genero. ff. de his qui no. infa. vbi tempus anni currit mulieri ignoranti morte mariti. et vide gl. in. c. statutum. de prebe. li. vj. et no. Specu. de edic. instru. vbi dicit q licet executor testameti no potuerit exequi. j. annu nihi lo minus executio denoluitur ad episco pu. ar. l. nulli. C. de epi. et cle. et. c. nos qui dem. de testa. ratio quia est in fauorem defuncti non in odium executoris. ¶ Vtru iudex possit augere vel minue[sect. 18]re pena legis vel statutoru. Rn. sz host. in. c. in archiepiscopatu de rapto. qd si pcedit extraordinarie sic potest. l. quid ergo. ff. de his qui no. infa. Si vero procedit ordinarie sic non pot index delegatus vt no. in. c. de causis. de offi. dele. Judex vero ordinarius pot ex causa mi tigare vt no. Bar. in. d. l. quid ergo. et sequitur Pa. in. c. ij. de emp. et ven. facit. c. atsi clerici de iudi. Bern. vero in. d. c. de causis. et de accusatio. in. c. super his dicit hoc veru qn pot dispesare super crimine no pot minuere etia ex causa. No ta tame q qn quis pluribus legibus pro eodem delicto diuersis penis potest pu niri si ab aliquo iudice imponitur ei mi nor no poterit aliquo mo puniri alia pe navt in. l. qui de crimine. C. de accu. et ibi Ang. et Sali. in. d. l. qui de crimine. vnde tenet Tho. xxij. q. lxvij. q si dimittit penam in casu quo no potest tenetur ad re stitutione comunicati. vel accusatori si intererat eius vt puniret. Sivo auxit tene tur reo cu quo cocor. Hosti. et Ray. ¶ Vtru exigetes pena maiore q sit da[sect. 19]num illatu excuset. Rn. sm Rodoff. q si scdm consuetudine legitima et iudiciu regis exigut excusantur etiam persone ecclesiastice quado subest causa et ordo iuris seruatur nec est corrupta intentio vt scilicet hoc faciant propter auaritia sed ppter iustitiam tutius tamen esset pauperibus erogare illud plus. ¶ Vtru pena apposita supcotractu nul [sect. 20]lo vel qui no tenuit vel ipso iure vel per sentetiam iudicis reuocatus est sit soluenda. Rn. Jnno. in. c. ij. de preca. q non quia vbi principale non tenet nec accessoriu. c. inter dilectos. §. ceteru de fi. instru. c. si diligenti. de foro cope. ca. querelam ne prela. vices suas. ¶ Cui debet applicari pena. Rn. q pe[sect. 21]na iuris et statuti regulariter applicat fisco qn introducitaccusatione. l. mulctarum. C. de mo mulc. Sed qn introducit actione applicat patri. l. iij. ff. de sepnl. vio. Similiter qn loquitur simpliciter videtur introducere actionem. argu. di. l. iij. De alijs aut penis tenet Goffr. q si cotingit danu vel iniuria alicuius illi ap plicabit de pe. c. ij. Si vero no respiciat danum alterius sic applicabitur vel parti si est couentionalis vel iudicivel fisco sm q de ea est statutum. ¶ Vtru pena imposita ppter crime sim [sect. 22]pliciter sine prefinitione teporis sit per petua. Rn. Pa. in. c. ex literis. de costi. q pena imposita ppter crimen sine cause cognitione pnta ppter interlocutoriaz iudicis intelligit tpalis et durat solu du rate eius officio vt puta interdicit offm vel exercitiu alicui tex. no. sm commune intellectu in. l. fi. ff. de pe. Jdem no. Jnn. in. c. q traslatione. de offi. dele. qd limita in pena successiua q momentanea pena est perpetua puta mulctauit in pecunia aut in corpore: et hmoi. facit. i. illi citas in fi. ff. de of. presi. Si vero fuit im posita cu cause cognitione et delictu me rebatur vt esset ppetua sic erit ppetua. Secus si delictum no merebatur penaz ppetua. ar. optimu i. l. si pses. ff. de pe. et fuit dictu Odof. q sequuntur comuniter docto. in. d. c. ex literis. Jn dubio vero intelligitur temporalis. ¶ Vtru pena extendat extra territoriu [sect. 23]ipsam imponetis. Rn. Pa. in. c. postulasti. de fo. cope. q aut respicit psona aut bona. Si persona et sic tripliciter aut pri mo diminuedo eius statutu sicut infamia excoicatio interdictum et hmoi et sic cum sint affectiue persone porrigut effectum suu extra territoriu etia q sequun tur eu sicut lepra leprosum. l. ex ea. ff. de postu. propter qd dicit Bar. in. l. quivlti mo. ff. de pe. q semel codenatus ad mortem quis ei fugiat nihilominus remanet seruus pene vbicunq fuerit et ideo non poterit facere testamentu nec contrahere et similia. facit. d. l. qui vltimo. et in aut. sed hodie. C. de do. inter vi. et vxo. Aut. ij. interdicendo certu locu puta ne vadat ad tale locum vel vt moret in tali soco. et sic no porrigit extra territorium nisi per quanda consequentia puta q detentus in loco habitationis videtur interdictus etia ei locus originis quis sit extra territoriu. de quo dic vt in. l. relegatoru. §. j. et §. interdicere. ff. de interdi. per qua. l. dicit Bar. q non pot ciuitas imponere suo ciui vt moret in tali loco no subdito. nec etiam pot interdicere ne vadat ad tale locu no subditum statuenti et hoc qn fit in pena illius cotra que fertur sentetia. Secus si sit statu tu ne subditivadat ad tale locu no subdituz propter comoditate ciuitatis vel in odiu eoru ad quos iret qvim facit. l. fi. ff. de decre. ab or. fa. aut. iij. interdicedo certa arte puta q no exerceat tale ar te. et sic no porrigit extra territoriu vt est bonus iex. in. d. l. ex ea per qua dicit Bar. in. l. cuctos populos. C. de sum. tri. q sta tutu cotines prohibitione odiosam no porrigit in dubio extra territoriu statuetis. Et ideo dicit qd filia que ex statuto non succedit cu tale statutu sit odiosum l. maximu vitium. C. de li. prete. q nihilominus pot succedere in bonis alibi fi xis: q non porrigitur dictu statutu extra territortum statuentis. Et similiter puto q sententia priuans aliquem benefi cijs suis in dubio intelligitur de benefi cijs que habet in territorio disponetis. aut respicit bona puta q publicat ea et tuc si fit de iure comuni sic porrigit ad bona fixa extra territoriu. et remanet ibi tamq vacatia. sed occupatur per iudice territorij. ar. l. a diuo pio §. j. ff. de regu. iur. et. l. cu vnus. ff. de bo. aut. iu. pos. Si vero sit de iure speciali seu munici pali. tuc dic vt no. Bar. in. d. l. cuctos po pulos. et q no. Jo. an. in. c. cum secundu. de here. lib. vj. vbi concluditur q pena non extenditur extra territorium. ¶ Vtrum quis possit puniri in loco do [sect. 24]micilij de delicto alibi comisso. Rn. Pa. in. c. licet. de fo. cope. qd sic nisi requiratur remissio per iudicem delicti qua debet facere si delictum est atrox. alias no si non vult. ¶ Vtrum mandans delictu fieri in alio [sect. 25]loco debeat puniri vbi mandauit. vel vbi comissum est. Rn. Pa. in. d. c. licet q cois conclusio Bar. et alioru est in. l. si vt proponitur. ff. de fideius. qd vbi delictu factum est q ibi destinatus est effectus delicti. facit cle. pastoralis. de re. iu. Jde dicas in teste falso qui debet puniri per iudicem ad quem eius attestatio trans mittitur. et sciebat illuc debere transmit ti. Potest tamen puniri in loco vbi deliquit. et locus erit preuetioni si ambo iu dices cocurrant sicut de illo qui de loco exe pto mittes sagittaz. vulnerauit aliu in loco non exepto vt in. c. j. de presump. et quod ibi not. Sic similiter ille qui deliquit in cosinibus q veru est dicere in cuiuslibet territorio deliquisse. arg. l. arbor. ff. communi diui. Secus si ignorabat illuc attestatione transmitti q tuc debet puniri vbi deliquit. vbi agit de pena falsi. facit. l. exigere dotez. ff. de iu. vbi attendit locus ad quem destinatur effectus matrimonij. Jde dic de notario qui facit falsum instrumentum. ¶ Quid de officialibus deputatis q non [sect. 26]accusant quos iueniut de nocte et hmoi. Rn. q peccat mortaliter si se obligauerut ad accusan. vel pacto vel iurameto. sivo se no obligauerut no peccat no accusando. nisi faciat in fauedo malis comittedis. Et si quid acceperut p no ac cusando tenetur illud restituere vel fisco vel illi cui pena erat applicanda. et vltra etia vsq ad complemetum pene exacte si accusassent sm doctrinaz tho. xxij. q. lxvij. et patet. s. §. xviij. fallit hoc in criminalibus. vbi esset infligeda pe na corporalis. q si desisterent ex compassione etiam si aliquid acciperent p non accusando licet turpiter acciperet non tamen tenerentur illud restituere de necessitate. Penitentia est virtus qua comissa mala cum emendatio nis proposito plangimus et odimus. et plageda vlterius comittere nolumus ma gister in. iiij. sen. di. xiiij. et est vnu de sacramentis noue legis quo bene disposi tis semp peccata remittuntur. de sum. tri. c. j. §. sacramentum. De notatis in hoc. §. et q penitetia no potest iniugi a no pprio parochiali etia p delicto in eius parochia commis so p glo. sing. vj. q. j. c. j. sm Roma. sing. suis. in ver. pnia. versi. ratione delicti. ¶ Penitetia. v. modis dicitur. prima dr [sect. 1]solemnis que imponitur sm illum modum. de quo in. c. capite. l. di. qua omitto cum hodie non sit in vsu. ¶ Scda dr publica que fit in faciem ec[sect. 2]clesie et publice. et differt a soleni. Tu in modo. q in ista no seruatur ille modus de quo i. d. c. i capite. Tu etia q ista pot imponi a simplici confessore. sm Guil. du ran. Gof. et Host. ar. c. penitentes. l. di. et xxx. di. si quis psbyter. de pe. et re. quesitu Nec ob. c. accedetibus. de exces. prela. vbi reprehedit abbates qui publicam pniam imponebat. q ibi accipitur publica p soleni que solu imponit ab epo et hoc verum: nisi aliud habebat cosuetudo. Jte et. iij. differt quia ista publica ge neratur. solemnis vero non potest. ¶ Sz quero qn dz imponi pnia solem[sect. 3]nis vel publica. Rn. Pa. in. c. quesitum de pe. et re. q pro delicto graui et scadali santi tota vrbem deberet imponi laico solenis. d. c. in capite. Si vero est graue et publicu sed non scandalosum. tuc im ponet pnia publica sz no solenis. vtno. in. c. fi. xxvj. q. vj. iuncto. ca. j. de pe. et re. Si autem sit graue sed occultu et etiam aliquibus notu tuc nec solenis nec publica dz imponi. Et ideo reprobat consue tudinem illorum q mulieribus pro extinctione puerorum quos penes sz habebat in lecto imponut publica pniaz. et vide eum in. d. c. j. et in. c. statuimus. de male. et in. c. fi. de his qui pro. fi. occi. ¶ Quibus pot imponi solenis pnia. Rn. [sect. 4]q nec clericis nec religiosis. nec etiam laicis isignibus debet imponi. ar. d. c. in capite. Et hoc veru. nisi clericus sit depositus. l. di. confirmandum. ¶ Quis est effectus pnie solenis. Rn. q [sect. 5]laicus post ea no pot ad ordines pmoueri. l. di. illud nec clericus ad supiores vt dr ibide. pot tame eps dispensare in ordinibus minoribus. no autem ad sa cros. l. di. placuit. Jtem no debet matri monium cotrahere pur si contrahit tz. Juuenis tn no prohibetur contrahere. Jtem nec malitiam assumere. xxxiij. q. ij. §. de penitentibus. et. c. antiqui cu alijs ca. Jtem nec laicalem habitum deferre l. dist. c. vlt. Jtem debet viuere sm regulam ecclesiastica. de pe. di. v. contrariuz et. c. se. Jtem conueniedus est sub ecclesiastico iudice. ij. q. j. aliud de pe. dist. j. aliud. Jtem fit infamis rone pnie sz rone criminis publicati qd veru itellige qn per sniam iudicis imponit. Secus si ex deuotione quis publica pniam facit scdm Hosti. de officio. archipre. c. ij. ¶ Tertia pnia dr priuata. et dicit sco. in [sect. 6]iiij. di. xiiij. q. j. circa fi. q. q de vi vocabu li penitere idez est q penam tenere hec autem no tm importat passionem pene vt in hereti. sed etiam actione volentes respectu pene. Vn pnia actualis est pu nitio volutaria vel volutas punitiois. et in hac est considerare. Primo velle pctm punire seu vindicare. Scdo se peccasse nolle siue pctm detestari. Tertio punitione ia inflictam velle libere acceptare. Quarto pena inflictam patieter ferre. Jn quolibet horum actuum saluat pro prietas vocabuli huius penitere et in ipsis pprie cosistit eius significatum. ¶ De qbus peccatis dz ho penitere. Rn. [sect. 7]sm coiter theologos q de oibus peccatis mortalibus actualr comissis siue ante baptismu siue post. De venialibus vo lz sit expedies no tn est necessaria ad sa lute in hoc mudo. nisi in duobus casibus. Primo rone dubij vtru. s. mortale vl ve niale ne periculo se exponat. Scdorone periculi quado hz aliqua affectione ve nialem quam nisi reprimat dubitat ne trahat eum ad mortale. sm. s. Bo. i. iiij. di. xvj. q. ij. ar. ij. ¶ Vtru requirat singulariter de quoli[sect. 8]bet. Rn. q sic de cognitis. s. cum de illis spaliter cogitat et tenet spaliter de qlibet cogitare vt peniteat si adsit opportunitas pportioata fragilitati huane. alr no remittunt de lege coi. De icogni tis vo si ignoratia e inuincibilis. vel ex cusabilis non tenetur nisi in gnali penitere. si vo est crassa vel iexcusabilis. sic tenet in speciali penitere q tenet da re operam vt ea cognoscat et peniteat. hoc ex Ric. in. iiij. xvj. ar. iiij. q. ij. ¶ Vtrum possit agi pnia de vno pecca[sect. 9]to mortali sine alio. Rn. q no q aut deus totuz remittit. aut nihil. et io oportet q peniteat de oibus. tex. est i. §. item de pe. di. iij. cocor. ri. i. iiij. di. xv. ar. j. q. vj. distiguo tn sic q aut loquimur de pnia put p eam remittitur culpa et reconciliat ho mo deo et sic cum radix satisfactiois sit vna. s. charitas q secum no copatit peccatu mortale. Jo est veru q no pot fieri nisi de oibus fiat. At loquimur de penite tia put directe respicit satisfactione teporalis pene debite p peccatis iam dimissis quo ad culpam. et sic bene potest fieri de vno peccato sine alio. ¶ Que sunt partes pnie. Rn. tres con[sect. 10]tritio. confessio. et satisfactio. ¶ Quarta dr pnta. s. illa que a sacerdo[sect. 11]te p peccatis confessis imponit. de ista vide. s. confessio. vj. et. j. Satisfactio. ¶ Quita pnia dr illa de q dr q regulari [sect. 12]ter p quolibet pcto mortali dz iponi septenis. xxxiij. q. ij. hoc ipsum. et quo debeat itelligi. pa. declarat in. c. accepisti. de spon. duorum. q debet in isto tempo re semel bis vel ter ieiunare i hebdoma da sm discretionem et iudicium sacerdotis. et facit quod not. in. d. ca. hoc ipsum. Et sic intellige omnia iura que pe nitentia imponut p numeru dieru seu annorum non specificando modu in. c. accusasti. de accus. vr velle idem Pa. q cu ferie solenes sint. ij. iiij. et. vj. vt i. c. plr xj. q. iij. q facerdos debz iponere. vt his diebus singul hebdomadis ieiunet. et sic satisfactu est. et hoc verum nisi ex causa aliud disposuerit sacerdos. vt in. c. deus q. de pe. et re. et i. c. que penitet. de pe. di. ij. Vnde cuz hodie sint arbitrarie dicit Host. q debet sacerdos in pnia iponen da attedere qd expediat ad salute peccatori etiam solu imponedo vnu pr nr. facit. c. alligant. xxvj. q. vij. sequit Pa. in d. c. deus qui. vbi bonus tex. et de hoc vide confessio. vj. ¶ Vtrum sacerdos possit dispensare in [sect. 13]pena debita ea dimittendo. Rn. pa. in c. sicut dignuz. de homi. q sic vt est pulcher tex. de pe. di. j. que penitet. Et ideo bonum est vt sacerdos i im positioe penitetie dispeset cum confitete circa resi duu pene si maior esset iponenda. vide ad hoc. s. indulgetia. §. v. ¶ Vtrum penitetia facta in peccato mor[sect. 14]tali sit valida an sit iterada. Rn. q fuit diuersa opi. Rica. in quol. j. q. x. tenet q satisfacit pcepto confessoris. nec tenet rei terare. sed non satisfacit pene debite in purgatorio. alij distingunt q pnie ex qbus manet aliqs effectus post satisfactio nis actu no sunt iterande. sicut est ieiu niu eleemosyna. et hmoi. alie aut q no re linquunt alique effectu opz iterare vt sunt orones et hmoi. Sco. vo. in. iiij. di. xv. q. j. circa fi. q. dicit q qui vere semel penitet. et recipit pniam codignam impositam sibi ab ecclesia claue. non erra te qtucuq postea recidiuet no tenebit in illis peccatis pro qbus illa pniam recipit. nisi ad illa pniam sibi imposita et si illa implet in charitate no tantu soluit penam sed meret gratia. Si aut im pleat exrra charitate volutate. soluit pe na sz no meret gratia. Si vo illa pena ab eo exigat extra charitate pena qdez soluit lz ipe no soluat prima qde est satisfactio simpliciter. q placas et recocilias. scda e satisfactio. q volutaria redditio sz no simplr. q nec placas nec recocilians. Tertia est satisfactio vltra q no exigit vlterior pena. Ex quo concludit q no est necesse tale pniam iterare sz solu de pcto postea comisso ponit exe plu de eo q comisit crime p quo precise meret manus abscisione. vnde isti inuito abscindat manus satispatit et satisfit regi sufficienter. nec sm iustitiaz coget ad vlteriore pena quis non recipiat in gratia et amicitiam sit multo magis vbi qs sibi ea infligit. Vnde si talis ppter nouu mortale postea comissuz danaret anteq totam pniam impleuisset no pu niret eternaliter. sz solu pena corrnden te illi pnie q no fuit hic expleta et tpaliter. q ex quo p iustitia punitiuam imposita est semel pena tpalis hic p peccato de quo vere penituit nunq ei debetur nisi pena tpalis. et illa soluta nul la debet alia pro illis peccatis. sed tan tum pro alijs. Pa. vero. in. c. q quidem de pe. et re. et Archi. de pe. di. iij §. vlti. te nent q non valet sed est iteranda simpliciter. Sed ego teneo cu Sco. cuius opi. videt aperte tenere gl. singu. in. d. c. q quida vbi dicit q lz no valeat tale quo ad vita eterna. tn valet ei q sentiet tructu eius cuz de alio crimine pniam egerit. de pe. di. iij. §. vlt. vbi etia glo. tz q no tenet tale pniam rei terare. et has gl. coiter sequunt doc. et cu eis traseut. lz arch. dicat coiter tenere conrium et male. ¶ Vtru pnia in articulo mortis dilata [sect. 15]valeat. Rn. sm oes q sic p dicta Ezech. xvij. Jn quacuq hora conuersus fuerit peccator. et c. Sz hora mortis cadit sub illo signo quacunq ergo et c. sz aduerte q est valde periculosum vsq ad illud tps expectare. Et ppterea dicit aug. de pe. di. vij. in. c. nullus. quem sero penitet opz non solum deu timere iudicem. sed iustu diligere. no tantum pena timeat sed auxietur pro gloria. debet enim de crimine dolere et de omni eius predicta varietate. hec ille. Sed cu hec coiter no ad sint peniteti in extremis: tn q princi paliter vt plurimu conuertuntur tales timore mortis et inferni: patet quia nisi mors imineret non couerterent. et ideo deficit primum necessarium. s. q no couertit. q diligit deum iustum. Jtez nec couertit principalr ppter gloria. sed ppter pena euitada. patet si de pena no timeret pseueraret in malis vt prius. Jte coiter deficit tertiu. q cu sit quasi ex tra se ex ifirmitate no pot dolere de singulis peccatis. sicut tenet nec cositeri. Et ideo credo verissimuz dictu hiere. i trasitu. vix iquit de centum milia hoim quorum mala fuit vita. i morte diuina indulgetia obtinebit vnus. hec ille. de materia penitentie vide. s. cofessio. vj. Percussio duplex est. s. tpalis que fit malo et inutili sermone cu. s. idiscretus platus inutili sermone pcutit corda infirmorum. et hec semp de se est mala et pctm mortale. nisi aliq circu statia excuset. vt. xlv. d. c. vlt. Alia est pcussio corpalis q fit corporali manu vel flagello. vel simili vberando et hec si fit ex malicia vel odio e pctm mortale. nisi esset i modico et leui. pz hoc. i. c. j. xlv. di. iuncto. c. epm ibidem. et in. c. j. de clerico percussore. q si est clericus debet deponi. q no fieret nisi esset mortale peccatu. Si vo fiat ex charitate et ca correctiois et moderate sic licita est et meritoria in omnibus potestatem habentibus in subditos suos. xlv. dist. cum beatus. ita tn q matre pietas. et patrem vero disciplina subditis prelatuz exhibet vt. xlv. disciplina. ¶ Vtru clerici possint verber ari. Rn. q [sect. 1]eps neminem debet verberare proprijs manibus. lxxxvj. di. non liceat. Alij vero prelati possunt clericos in minoribus ordinibus p leuibus etiam culpis ver berare. xlv. di. §. salomon dumodo fiat per eum ad quem pertinet de sen. exc. c. cu volutate. §. vltimo. Jn sacris vo existetes verberari non debent nisi in ma toribuscriminibus. xxxv. d. c. ante omnia et. d. c. cu beatus alioquin essent excoica ti. ar. a cotrario sensu in. d. c. cu volunta te. in. §. si q vero et de hoc. s. excoicatio. v. casu. j. et quo possunt hoc per alios cleri cos facere no per laicos et ibi ponuntur multi casus in quibus potest percuti si ne excommunicatione. ¶ Vtru religiosi similiter possunt verbe[sect. 2]rari. Rn. q sic a suis prelatis etiam pro leuibus culpis. c. reprehensibilis de ap pel. et de accu. c. qualiter et quando in fi. Similiter possunt per alios regulares vel clericos seculares non per laicos ni si quando sunt incorrigibiles vt. s. i. d. casu primo. Peregrinus dr pprie qui ca deuotiois alienas visitare vadit ecclias vl sactas reliquias. vt not. in. c. si qs romipetas. xxiiij. q. iij. Et tales sunt sub ptectioe ecclesie. de treu. et pac. c. innouamus. Et q tales rebus suis spoliat dz excoicari. vt in. d. c. si qs romipetas et duobus. c. se. hodie vo p pcessuz curie sunt excoicati ipo facto et a papa solu absoluunt qui romipetas spoliat. Jte no. q accedetes ad sede aplica inte rim cu rebus suis sub aplica ptectioe co sistut extra de peregrinis. c. vnico. Vnde istud est vltimu refugiu illorum q granantur ab aliquo delegato vt arripiat iter ad sede apostolicaz q suspendunt eius iurisditionem vt in. d. c. vnico. De notatis. in hoc. §. et qui dicantur peregrini. no. in aut. vt diffe. iu. in pnc. q illi q sunt extra patria sua. Jaco. de bel. in. l. ciues. in lect. noua. et ibi Bart. ad fi. C. de inco. lib. x. et no possunt capi pro represalijs. Bar. in aut. oes. C. communia. de succes. et ibi Bal. col. ij. in pn. et Alex. post Bar. in. l. ij. §. legatis. ff. de iud. et possunt vbiq conueniri Bart. in l. cum longi. col. ij. C. de lon. tempo. prescrip. et Ludo. in. l. ij. §. de illo i addi. nouis. ff. de dam. infec. ¶ Quid fien. de rebus eorum si moriun [sect. 1]tur in via. Rn. Host. q quicunq animo retinendi accipit eas vel aliquid eorum mortaliter peccat quia sunt restituende heredibus eorum si possunt sci ri vel pauperibus errogande si ignora tur vel si forte no inuenit qui eas deserat ad heredes nec sperat in breui iueniri. Nec valet sm Hos. cosuetudo vel sta tutu in contrarium. ¶ Peregrinus clericus quis dicatur vi [sect. 2]de. s. ordo. iij. §. xvj. ¶ Quo dz admitti. Rn. q opz habeat [sect. 3]lras comedaticias seu testimonialesvl pape vl sui epi et sic pot admitti si mo si gillu pprij epi sit notu ar. de pbe. cu sz. et de cesi. sopite. Si vo non sit notu opz sit sigillu. v. episc. de cle. pe. c. j. Et si nul lu pfatorum eet notu tuc vbi pot piudiciu magnu gnari no credit etia si centu ha beret sm Jnn. i. c. tua e. ti. Sz vbi nullu piudiciu pot euenire puta vult celebra re i secreto ex deuotioe sic admittit etia si nulla faciat fide sz Hosti. i. c. tue. e. ti. ¶ Quid si dicat se lras amisisse. Rn. si p [sect. 4]bat p duos testes amissione et tenorem earum et q sine vicio fuerut admittitur. de priuile. c. cu oli. in fi. no. Ber. i. c. j. eo. ti. ¶ Vtru recipies ad ordines peregrinu [sect. 5]sine licentia sui plati incurrat aliquam penam dic vt. s. Jrregularitas. §. xxxij. Periculum vbi est ibi et lucru collocari debet. l. fin. §. sz cum in secundaz. C. de fur. et. C. de cadu. tollen. l. vnica §. pro secundo. ff. de reg. iur. l. secundum naturam. Periurium sm Host. et Gof. dicit quadruplex Prio mo falsa iuratioet sic pot esse tripliciter Pri mo q e falsitas ex parte iurati sicut cu quis iurat falsum quod credit esse verum et si debita diligetia est adhibita nullu est peccatu. xxij. q. ij. homines. Si vero no est adhibita ois sed tn aliqua sic est pctm veniale. Si vo pueniat ex ignoratia crassa vel supina iuris vl facti est peccatum mortale sm Ray. alle. xxij. q. v. qui periurat. concor. Jo. an post tacre. i c. tua nos. el. j. de iureiu. et Car. i cle. j. de iureiu. ite excusat a pcto mortalt i piurio pbabilis error sm Pan. i. c. tua. nos el. ij. de iureiu. puta cu qs credes habere rationabilem causaz appellandi appellat lz prius iurauerit no appellare. ar. c. sacro. de sen. ex. et. c. qntauallis. de iureiu. Scdo falsa iuratio est ex parte iu ratis tantu vt cum quis iurat veru cre des esse falsum qd iurat. Tertio ex par te vtriusq. s. cu quis iurat falsum scies ee falsum. Et istis duobus modis si fiat iocose e peccatu veniale sz Gof. xxij. q. ij. q ait et. c. vl. sm vo theologos e pctm mortale propter irreueretia dei posset tamen dici q mendaciu iocosum no sit proprie medaciuvt in. d. c. qd ait io pos set teneri opi. Gof. q no peccat mortali ter q no proprie piurat. Sed opi. theo logorum est tutior multo magis peccat si fiat furiose. xxij. q. ij. homines. Qd tame sic limitat. S. Bo. et Ri. i. iij. d. xxxix. si d liberat de dicto cofirmando et iuramen to per quod est cofirmandu. Secus esset si deliberaret de dicto sz no de iurameto q sic si peccat mortaliter lz sit venia le graue. Similiter est peccatu veniale quando de neutro deliberat sed totum profert ex surreptioe nisi quis delibera re posset et tamen contemneret: quia sic mortaliter peccaret etia ex surreptione propter contemptu. Datur etiam alia limitatio sz Pe. aureo. ea. d. Si iurame tu fit per ea p que homines consueuerut iurare quando volunt veritatem in falibile assumere in testimoninm dicti sui vltimatu. Secus esset si assumeret signu qd no e ad tale testioniu istitutu et sine animo iurandi intellige quado periurat per deum sicut communiter iuratur q sic non esset peccatum mortale sm eum quod no. q facit pro istis mulieribus que iurant per meam fidem in veritate per istu ignem et hmoivt no peccent mortaliter cu periurant. q nec iurare intendunt nec quibus iuratur accipiunt pro iuramento. De notatis in hoc. §. et q periuriuz facit contristari donu aut. cui relictu et ibi bal. col. iiij. vsi. no. q deus. C. d iudic. vidu. et est mendaciu iuramento firma tu. Bal. in. l. fi. C. de reb. credi. et no pot remitti. vt per eundem Bald. in. aute. quod eis in fi. C. de nup. et habet solum deum vltorem. l. ij. et ibi glo. Bal. et Saly. et doc. C. de re. credi. ¶ Scdomo dicit piuriu iurameti tras [sect. 1]gressio et si iuratio fuit sup remalavt no ire ad eccliaz et similia sic peccauit mor taliter iurado et tenet de pcepto facere oppositu. xxij. q. iiij. c. j. ij. iij. et. iiij. Qd li mito dere mala de peccato mortali secus de veniali de q dic. vt. s. iurametu. v. §. ij. si vo fuit sup re superarrogatiois sic similiter peccauit mortaliter iurado sz no tenet facere oppositu q no tenetur intrare religione q iurauit no itrare no tame tenet iurametu suare hec Aureo. si aut iuramentu promissorium erat licitu et obligatorium sic peccat mortaliter periuriando. s. non seruando quod iuramento promisit. fallit hec in. xxvij. casibus in quibus non obligat de qbus vide. s. iuramentum. v. ¶ Tertio mo dr piuriu indiscreta iura [sect. 2]tio. s. cu qs iurat sine iudicio discretionis cosiderado qd iuret. et vtru sitveru vel seruabile et sic sm Gofr. est peccatu veniale. xxv. di. §. crimis in fi. ber. vo in c. tua. de iureiu. dicit q si fiat cu deliberatione sic est peccatu mortale de iureiu. sicut ex literis. Si vero iocose et incau te. sic est pctm veniale. xxv. di. §. alias ea demu et cu Ber. concor. S. Bon. Ricar. et theologi. in. iiij. di. xxxix. ¶ Quarto modo dicit periurium affir[sect. 3]matio dubitationis vt cu quis illud de quo dubitat asserit cu certitudine effica ci iurameto confirmata et sic peccat morta liter sz Aureo. Secus si assereret illud hu mano mo sicut pot sciri in talibus sicut respondet ordinandus qtu permittit humana fragilitas q non esset mortale sm eundem aureo. ¶ Quid de illo qui iurat p verbu credo [sect. 4]cu tn in veritate no sic credat. Rn. quod quo ad deu periurus est et peccat mortalr sed quo ad foru cotetiosum no et si pba ret postea cotrariu eius qd iurauit. vt no. Pa. in. c. ex literis. de iureiu. et facit. c. cu impositionibus de iureiu. li. vj. Ratio q nemo pot dare testimoniu de conscientia alterius nisi ipse cuius est et deus. ¶ Vtru credes cotrauenire iurameto q [sect. 5]tn no facit. exeplum no credebaz satisfactuz creditori cui iuraueram cu tame foret satisfactu peccer mortaliter. Rn. q sic sm not. per Pa. in. c. qto de iureiur. ¶ Vtruz ois periurus sit infamis. Rn. [sect. 6]pa. in. c. testimoniu de testi. sz legesd istinguit aut quis iurauit de preterito vel de psenti et sic efficitur infamis ipo iure licet falsum. iurauerit p. l. j. ij. et. vl. ff. de crimine stellio. et sic intellige. c. cu dilectus in fi. de or. cog. Si tn codenaret efficeretur infamis no tm rone iurame ti q falsitatis. Si vo iurauit de futuro et no seruauit tunc si iurauit sibivel deo no efficitur infamis. Secus si iurauit ei cu quo cotraxit cotraueniendo iurame tovel pactioni q sic efficitur infamis et sic intellige. l. si quis maior. C. de trasl. et hoc voluit in effectu glo. et bar. in. l. lu cius. ff. de his qui no. infa. sentit. Jo. de lig. in. d. c. testimonium. et arch. in. c. au ctoritate. xv. q. vj. et in. c. paruuli. xxij. q. v. et plz etiam de iure canonico cum no reperiam cotrarium. ¶ Vtru vis vel metus excuset a peccato [sect. 7]mortali periuru. Rn. q i iurameto assertorio comuniter tenetur q non. c. sacris q metus ca. q nullus potest absolute cogi ad iuramentu falsum sz in iu rameto pmissorio fuit diuersitas Tho. xxij. q. iij. ar. j. et ricar. vbi. s. ar. ij. q. iij. et mlti alij tenet q peccat mortaliter si no seruat ad. c. veru. de iureiu. Rn. q loqui tur i iudicio for. po. Aureo. vbi. s. tenet q peccat venialiter. et hoc sequit Joan. an. et multi alij et placet et vide. s. iurametum v. §. ix. cu duobus se. ¶ Quod eit grauius periuriu vel ho[sect. 8]micidiu. Rn. quida dicunt q periuriu est grauius peccatu quia est contra ra tiois ordinem directe et immediate respicietem deum et homicidium contra ordine respiciente proximum alij contra vt Ric. vbi. s. q. iiij. arti. j. q non sit grauius ratio quia homicidiu directe cotrariatur actui et virtuti digniori. scz charitati respectu actus secudarij. s. diliges proximu: periurium autez directe est contra actuz virtutis latrie. sz chari tas eft nobilior q latria quia nobilius e proximu diligere q verum ex causa legitima iurare ergo est grauius homicidiu q periuriu et magis placet. et pri ma ratione dico neganda simpliciter q sic sequeretur q laboras in festo gra uius peccaret q homicida qd no estve ru. Verum est q periurium est grauissimu post homicidium. Jdeo imponit penitetia q ieiunet. xl. dies in pane et aq. et. vij. sequetes annos peniteat et nu q sit sine pnia. vj. q. j. quicunq et. xxij. q. v. si quis periura. ¶ Vtru sit grauius piurium adulterio. [sect. 9]Rn. ric. vbi. s. ar. ij. q sic roq peccatu di citur grauius qd corrupit ordinem digniorem: certu est aut q ille ordo est dignior qui debet esse hominis ad deu immediate et directe q ille q debet esse ad deu et proximu mediante proximo. primus aut ordo corrumpitur per periuriu. secundus p adulteriu nec pfectus corrupitur. Secudus per adulteriu q primus per piuriu adulteriu non est pro pinquius maxime iniurie q possit esse contra deu immo econuerso piurlu est p pinquius blasphemie que est contra deum ex odio eius q adulterium homicidio. ¶ Vtru peccet etia psona priuata que [sect. 10]exigit iurametu de eo qd nescit sz dubitat de veritate. Rn. sz au. q hoc ex hua na infirmitate pcedit q no peccat sed si scit veritate et cogit iurare que sit falsum iuraturum peccat mortaliter. xxij. q. ij. q exigit quod intellige vt. s. iuramentum. iij. §. xj. ¶ Vtru clericus nulla necessitate coa[sect. 11]ctus venies cotra propria pmissionem vallata fidei interpositioe sitpriuadus suo bnficio. Rn. tenet. Jo. ber. et hos. i. c. qrela ne prelati vices suas pa. in. c. qre lam de iureiu. q dz priuari q sic est piurus q fide interposita pmissum frau git sicut q periurat et cu piurus sit priua dus bnficio et deponedus ab ordinevt p bat i. c. cu no ab hoie diud. sic et frages pmissuz fidei interpositioe vallatu. archi. i. c. iurameti. xxij. q. v. tz q no q no est ita graue pctm contrauenire pmissioi tali sicut iurameto et cu archi. e. d. ant. et magis placet car. in. c. ij. de spo. et in ca. ad aures q metus ca. cu non inueniat talis pena expresiasicut contra periuros. Sz prima opi. vr verior. Et q differetia sit inter fidei interpositione et iuramen tum vide iuramentum. j. §. vj. ¶ Vtrum collatio facta de beneficio eccle [sect. 12]siastico periurio sit nulla ipo iure. Rn. pa. in. d. c. querelam de iureiur. q sic de re. iur. infamibus. ¶ An at perturus cu sit ifamis pdat ipo [sect. 13]iure bnficiu vide. s. infamia. §. ix. Remissio quot modis accipitur. vi de. j. vsura. ij. §. xiij. Permutatio est vnius rei certe pro alterare certavicaria prestatio. C. de re. pmu. l. j. i gl. et no. q p mutatio no inuenitur nisi in genere et sic adaptatur cotractibus nomiatis et in nominatis sm q no. in rub. e. ti. ff. et. C. vnde qn dat vna species p altera sic est contractus inoiatus et no pmutatio i spe p hoc tex. in. l. naturalis. §. j. ff. de pscrip. ver. gl. tn et Bald. in. l. j. C. e. dicut q imo luenitur pmutatio i spe. s. qn dat pes certa p specialia certa puta iste liber vales centu pro illa possessione eiusde precij. Sed quado datur genus pro gne vel pro specie: vel species pro genere tuc est contractus innominatus no pmu tatio in specie et sic inielligunt. di. l. na turalis et est verius q primum. De notatis in hoc. §. et q mut atio est. species alienationis not. Spe. in ti. de re. permut. in principio. vsi. ceterum et per Bar. in. l. sicut. §. promiserit. ff. qui bus mo. pig. vel hypo. sol. et est nomen generale ad omnes contractus. glo. et Bart. in rub. C. de re. permu. et an et in q bus differat a venditione. Bar. in. l. j. et ij. C. de re. permu. glo. et Bart. in. l. j. ff. eo. vbi tandem concludit. ij. esse differentias. ¶ Quomodo contrahitur permutatio [sect. 1]Rn. reru interuentu non ex solo pacto q ex sola conuentione pmutatiois nul la re hincinde secuta neutri copetit aliqua actio. C. e. l. ex placito. q est nudu pactum vt no. glo. in. d. l. j. ¶ Vtruz statutum loquens de emptio [sect. 2]ne habeat locu in permutatione. Rn. q in statutis iuris comunis appellatione veditiois venit permutatio sz Nic. de nea. in. l. j. §. si quis in fraude. ff. si qd in frau. patro. et guil. de cu. i. l. de quibus ff de leg. dicit. q omnia que de iure comuni loquutur in venditione habent locu in permutatione. facit. ca. j. de his que fi. a prela. iu verbo vedere vel pmu tare. Jn statutis vo municipalibus tuc si est odiosum no habet locum. Si vero est fauorabile sic habebit locu et sic con cor. iura que videntur diuersa et doc. ¶ Vtruz permutatio beneficioru possit [sect. 3]fieri sine autoritate superioris. Rn. qd no. c. quesitum. e. ti. et d exces. pre. c. sicut vnire. de cesi. prohibemus de preben. maioribus et qui propria temeritate hac permutationem fecerint priuadi sunt eo. ti. cu olim. Fallit hoc quado agitur solum de proprietate puta cuz duo epi scopi litigat super aliqua ecclesia quaz vnus dicit debere esse sibi subiectam alter possidens negat sic poterit fieri permutatio q vnus habeat vnam ecclesiam sibi subiectam alter alteram. Secus si ageretur vt talis in tali beneficio reciperet vel mutilaretur q no po test sine autoritate superioris. ¶ Vtruz clerici possint inire tractatuz [sect. 4]de permutatione prebendaruvel digni tatum et aliorum ecclesiasticorum bene ficioru. Rn. di. q conuentionem inter se facere non possunt vt in di. ca quesi tum tractatum autem inire possunt du modo promissionem vel pactionem no faciant. et de hoc habes tex. cum glo. in cle. in verbo volentibus. eo. tit. et tenet Jo. an. in addit. ad Spe. j. Rn. eo. et in ca. j. eo. ti. lib. vj. et Pa. in. d. c. quesitum. Ratio q tractatus non includit delibe ratu consensum. c. fi. de his que fi. a ma. parte ca. et ideo possunt tractare sed no concludere sed supponere se dispositio ni superioris ad quem pertinet talis collatio. Jnno. tamen in di. ca. quesitu. tenet quod prebede et eiusdem ecclesie et eiusde qualitatts possunt etiam per mutari sine autoritate superioris licet cotrarium teneant Host. et Jo. de lign. in. c. fi. eo. ti. qd est tutius licet Jnn. opi. possit teneri post factu. sm Jo. de imo. Multi tame doc. tenent q nec etia fratre tractatu in permutatione beneficioru possut habere sed mihi no placet tu q eps aut alius prelatus ad quem spectat no potest dicta permutationez facere sine eis quoru sunt sm do. Ant. in. c. j. eo nisi ex necessitate vel ex causa sz gl. in. c. j. de re. eccl. no alie. q tame no sm assertione episcopi credetur scdm Guil. in Cle. prima de elec. Sz oportet pbetur. et sic patet q oportet eis priustra ctare aliter essent bestie tu etiam quia nisi prius tractarent nuq couenirent ante prelatu pro permutatione fieda. [sect. 5]¶ Vtrum autoritas pertineat ad epm de permutatione suoruz inferioru. Rn. q no nisi ad ipsum pertineat collatio: vel institutio illoruz beneficiorum sed pertinet ad eu quem collatio vel institutio pertinet. ar. c. ad hoc. §. fi. de of. ar chi. et in. c. supere. in fi. de officio deleg. si vero ad vnu pertinet electio. puta ad canonicos et ad aliu confirmatio necessario requiritur consensus eoruz qui habent eligere secunduz Jo. an. ar. d. c. ad hoc. Si autem eps permutet cuz ca pitulo requiritur autoritas Archiepi. c. j. de reb. ec. non ali. cum vero permutare vult cuz alijs sufficit consensus ca pituli sui sz ho. Quando vero pertinet ad superiorem et capitulum collatio sic requiritur consensus vtriusq nec potest capitulu per se nisi quando sedes vacat de ma. et obedi. c. his que. et. c. cum olim. et. c. vnico de ma. et ob. li. vj. ¶ Vtruz possit dari pecunia pro recom [sect. 6]pensatione maioris beneficij comutati sine simoni. Rn. Pa. i. c. ad questioes eo. ti. q sic si pecunia detur in recompesatione prouenticiu temporalium non spirttualium quia si occasione. spiritua lium iuriu de quibus plus habet vna ecclesia q alia pecunia tribuatur simonia erit puta quia habet maiores autoritates in administratione spuali um et huiusmodi. Et ideo conclude q tria requiruntur. vt licita sit permutatio beneficioru eccle siasticorum. ¶ Pri mo q non paciscatur. sed solum habeat tractatum partis. ¶ Se cundo q non fiat sine autoritate superioris permutatio. ¶ Tertio q aliquid temporale no det [sect. 7]pro recopensatioe spiritualis puta ma ioris autoritatis vel administrationis spiritualis et huiusmodi existentis in alio beneficio i quo fit permutatio. ¶ Vtrum habetes expectatiuas pape [sect. 8]possint permutare. Rn. Pa. i ca. cu olim eo. q sunt gratie psonales et no excedut persona cui conceduntur. c. si cui de pben. li. vj. ¶ Vtruz tales habentes expectatiuas ad prima vacatia possint impedire per mutatione. Rn. q non. c. lz. eo. li. vj. immo si talia bnficia coferatur alijs ipis permutare volentibus no vz ipso iure in cle. vnica eo. ti. ¶ Vtru macipia ecclesie possint pmu[sect. 9]tari cum emancipatis priuatoru. Rn. q no nisi ad hoc vt libera fiat. c. macipia eo. q est veru sm Ho. nisi vbi expediret ecclesie cu donari possint q est fortius xij. q. ij. si qs qlibet. et qn fit pmutatio oz dent duo alij ea. q. c. eps qui mancipia. ¶ Vtru serui fugitiui permutari pos[sect. 10]sint. Rn. sm Jnn. i. d. c. macipia q sic et distrahi. c. iniustu. e. ti. quod est verum patefacto vitio emptori scdz ber. et post q redierut. Sed in fuga du sunt vendi vel permutari no possut. C. ad. l. faui. de pla. l. in fuga. ¶ Vtruz permutationes que fiunt mer [sect. 11]catoribus de laua ad pannum et huiusmodi liceat. Rn. q sic dummodo fraus et dolus non interueniat. et ea que dicta sunt in. ca. emptio. §. vij. tertij itez q no fiat ad damnum. iij. sicut fit quando dat pannos textoribus pro mercede la boris si inde grauetur laborator illicitu est. et restituere teneretur nisi a principio sic conuenissent: vel sic esset consuetudo dandi tantum de damno. Perplexitas est dubiu. de q dic. vt s. dubium. Pertinax sm Jsid. li. ethimologiaru dicitur qui est iprudeter tenes quasi oino tenax. q in suo pposito quasi ad victoria pseuerat plusq opz ue videat minus sapies q alij et opponit pseueratie sm Tuliu i Retho rica sua q perseuerans qtum opz stat pertinax plusq opz. mollis vero minus quam opz. vnde si qs firmat se in sua snia quod etiam si ecclesia determinaret cotrariu vel in eo q pertinet ad fide vel bonos mores tenet oppositum eius q dicitur a doctoribus mortaliter peccat et sapit heresim dist. viij. qui coatenta alias nisi per accidens rone scanda li pertinacia non est peccatuz mortale. Perseuerantia secudu Tuliu in Rethorica sua est in ratione bene considerata stabilis et perpetua mansio sine ipsa nihil valet veloctter currere de pe. di. iij. incassum et ppterea laudatur. vij. q. j. suggestum. Ad ppositu eoru que hic dicunt et q perseneratia est animi declaratio vt animi iudicium sic fuisse a principio. Bal. no. in. l. qcuq col. pe. C. de ser. fugi. Persona Miserabilis que dicatur. vide. s. Miserabilis. Personatus Vide. s. Dignitas in prin. Pietas accipitur aliquando p cultu diuino. vnde pietas ide est q religio latine grece aut latria seu theosebia vnde pprie pietas est theose bia. idest cultus dei interior qui pprie pertinet ad seruitutes theologicas reli gio vero est latria que pertinet ad serui tutem diuinam exteriore istud elicitur ab aug. x. de ciuitate dei. c. iiij. aliquado vero accipitur pro misericordia masuetudine et clemetia. de quo vide. s. Misericordia. et sic dicit quada releuationez indigentie proximi et compassionez in eius calamitate. et sic accipitur prima ad thi. iiij. pietas ad omnia valet super quo amb. pietatem seqnes inquit si lubricum carnis patiatur vapulabit. sed no peribit quia per hoc q aliquis pietatis operibus vacans in peccato mor tali se disponit ad gratiam vt non faci le permittatur in perditionem ire. et de ista dicitur. xxij. q. ij. si qualibet. xl. distictio. §. j. Pignus dicitur a pugno. vnde pprie dicitur pignus res mobilis tradita de pugno seu manu ad pu gnum seu manuz. ff. de ver. sig. l. plebs. .§. pignus et differt ab ypotheca in nomine et re. quia ypotheca est obligatio rei immobilis institu. de act. et oblig. §. inter pignus. Vnde pignus dicitur cu transit in creditorem. ypotheca vero cu non transit. Sed quantum ad actionu non differunt inter se quia p vtraq pi gnoraticia datur debitor ypothecaria creditori. §. inter pignus. Vnde dicitur ypotheca ab ypos quod est sub et tesia quod est positio qsi res supposita obligationi. differt etiam secundum grammaticos pignus pignoris et pignus pi gneris vnde grecismus: pignora natorum dicuntur pignera rerum. licet hoc non seruetur. De notatis hoc. §. et an pignus possit propria aut. debitoris auferri creditori. Bal. post gl. no. quod no sed debet agi act. pig. in. l. si quis in tatam. C. vnde vi. nec etiam per creditorem. et consti tuit pignus per verba mutua mihi. x. sup hec lib. j. Codicis §. instituto. et ibi Bart. ff. de lega. ij. vide Barto. in. l. fundus quem. de an. leg. et Bal. in. l. j. C. comunia. deleg. ¶ Que res possunt pignori obligari. [sect. 1]Rn. qd quecuq vendi possunt et que ve di non possunt no possunt pignori dari. ff. que res pig. da. pos. l. j. §. eam rem. Quedam tame vendi possunt que non possunt pignori dari. vt sunt aliena q vedi possunt. ff. de contrahen. empti. l. rem alienam sed pignori non possunt dari nisi nostra. C. que res pign. da. po. l. qui filios. Jntellige qd res aliena potest vendi si est immobilis quia si mobilis est si contractat inuito domino ea furtum comittit vendes nec valet venditio si veditor et emptor sciunt nec em pti. conhit. l. si in emptioe. ff. de cotrahed. emp. Ro diuersitatis ponit in gl. d. l. re aliena et ibi vide. Jte gnalis obligatio bonorum ecclesie pot fieri p obseruatioe cotractus a clericis. sz non specialis sine solenitate. de qua. s. Alienatio. Jta no. Pa. i. c. nullus psbyter de pigno. Jte pnt pignori dari res pntes et future vt fructus pedetes ptus ancillarum. fetus pecorum et ca q nascunt. ff. de pign. l. et q nondu et qui res suas obligat de pntibus et futuris intelligit quis no exprimat. l. vlti. C. q res pign. da. pos. Sed tn videt exce ptu oe illud q obligaturus specialiter no erat vt vestes supellectilia et mancipia q in vsu habebat filia. l. j. C. que res pigno. ob. po. et. l. obligatioe et. l. deniq. ff. de pig. Si vo qs dicat mobilia et immobilia et se mouetia noventut actioes nec noia debitorum. ff. de re iudi. l. a diuo pio. §. in veditioe. ite pignorari pnt res corpales et incorpales et noia debitorum. ff. de pig. l. couenit. Jte seruitutes psonales vt vsus et vsulfructus. ff. eo. l. si his. .§. vsumfructu. ite seruitutes pdiales et rustice vt qdiu pecunia no soluet no li ceat ipsis vti et si. j. certu tps non fuerit soluta liceat vedere. l. sz anvie. ff. eo Jte comoditas seruitutu pdioruz vrbanoruz sicut in rusticis hoc cotinget. vt. s. li ceat creditori ire et agere. d. l. sed an vie. iura autem non. vt. d. l. si his. §. vlti. ¶ Que res phibentur pignori obliga[sect. 2]ri. Rn. q hoies liberi etia p debito. c. ij. eo. de q dic. vt. s. Obses. Jte nec ecclesie in aut de alie. et emphy. §. ij. qm. Jtem monumenta. l. iij. C. queres pign. obli. pos. Jtem sacra vasa vestimeta libri vel alia ornamenta ecclesiastica. l. sancimus. C. de sac. san. ec. l. j. ff. que res pign. obli. po. et. c. j. eo. Nisi necessitate vt est redeptio captiuorum et pro pauperibus alendis et huiusmodi vt no. in. d. c. j. et. xij. q. ij. aurum. ¶ Quot modis conhit pignus. Rn. q duo[sect. 3]bus modis scilicet tacite et expsse. Taci te contrahit et sunt obligata oia bona vn decim psonarum. Primo administratoris bonoru ipsi ecclesie. ar. xij. q. ij. illud senet gl. et pa. in. c. ex literis de pign. Secudo viri respectu dotis vxori sue. vide s. dos §. xj. et etia p paraphernalibus et dona ppter nuptias. vt. s. dos. §. xij. et paraphe rna. §. ij. Tertio illius qui dotez pmisit de istis duobus habetur. C. de rei vx. ac. l. vnica. et. d. c. ex literis. Quarto cotrahetis cu fisco ipsi fisco. C. in quibus cau. pi. ta. cotra. l. j. et. ij. Quinto tutoris pupillo et curatoris minori. C. in quib. cau. pig. ta. contra. l. si mater. et. l. fi. C. de le gi. tuto. Sexto conductoris omnia bona inuecta seu illata in rustico pdio domino sciente p pensione debita. Jn vrbano vero non distinguit. an sciat vel ignoret q tacite obligantur. ff. i quibus causis pi. vel hypo. contrahi. l. si horreu et. l. hoc iure. et. C. i quibus cau. pi. ta. cotra. l. sancimus. Septimo patris tacite obligantur filijs p bonis adueticijs. et precijs eorum. C. de bo. que lib. l. cuz opor tet. sed tame no habet ro male admmi stratiois vel quod male versatus sit in di ctis bonis contra patrez. l. pe. et vl. ibidem Octauo matris couolatis ad secudas nuptias filijs prioris matrimonij p restitutioe eorum que a primoviro lu crata fuit. C. de secun. nupt. l. hac edicta li. §. pluraliter. et. C. in quibus. cau. pi. ta. cotrah. l. si mater. Nono defuncti pro legatis et fideicommissis. C. communia de le. l. j. Decimo primipilari fisco. C. q. mo. pi. ta. contra. l. satis. Vndecimo bona con ductoris vectigalium fisco. l. semp. §. conductores. ff. de. iur. immu. Duo decimo cotrahitur hypotheca in naui ei qui dedit ad eam reficiendam vel ar mandam. l. interdum. ff. qui pot. in pigno. habe. secus si dedisset ad emendu eam quia haberet hypotheca i ea. Jde dic de eo qui mutuauit ad militia eme dam q habet in ea tacitam hypotheca secudu Hosti. in summa. Aduerte tame q ex tacita hypotheca non potest conueniri possessor principali discusso. vt in aut. hoc si debitor. C. de pig. ¶ Que pacta phibent in pignore Rn. [sect. 4]q omne pactu turpe ipossibile illicitu Jte pcm legis comissorie qd est pactuz quo debitor se obligat se insolutu dare pignus. ff. de so. l. calipodius. ite qn couenit ne pignus redimat in ppetuu vl ante die sibi pfixam. ar. c. pcarium. ff. de preca. Jte quado fit pcm ne liceat credi tori piguus vedere post interpellationem debitoris. l. si creditor. §. vl. ff. de di stra. pig. et de istis dicit in. c. significante eo. ti. ¶ Quid. si fiat pcm vt die pfixa no solue [sect. 5]te debitore creditor ex tuc rem habeat i feudu. Rn. q no vz. q fieret fraus legi. vt in costi. Federi. de feu. da. inuice. l. co misso. c. j. et de his pactis. vide. s. Pactu. §. xv. cum sequenti. ¶ Vtru pactu q amissio pignoris quo[sect. 6]cunq casu liberet debitore valeat. Rn. q sic. C. de pig. ac. l. que fortuitis. ¶ Quid pot facere creditor de pignore [sect. 7]an possit vedere. Rn. q aut couenit expresse vt posset vedere et sic dz primo de nuciare debitori. et postea sm forma couetam poterit vendere aliter non. Aut conuenit q no venderet et tuc debet ter debitori denuciare vt soluat inter vnaz denunciationem et aliam debet esse triduum. ff. de pign. ac. l. si conuenit de distra. in glo. q si no soluerit poterit vendere alias vendedo sine trina monitio ne teneretur furti. Si vero nulla fuit fa cta mentio de vendendo vel non vededo tunc debet semel nunciare. vt soluat et postea elapso biennio vendere poterit. hec probatur in. d. l. si conuenit. de distrahen. ¶ Sed qd si creditor vedito pignore bo [sect. 8]na fide minus accepit q sit debitu suu. Rn. q residuum repetet a debitore. Si vero plus debito vendidit tenet illud plus restituere debitori. C. d iu. do. l. vl. ¶ Vtru pignus possit p creditore alteri [sect. 9]pignorari. Rn. q sic vt est tex. in. l. j. C. si pignus pig. da. sit. Et lz Spec. dicat non licere vltra tres vices. Tenet tn et verius Ang. in. d. l. j. q etia per mille vices: q ius quesitu a creditore i pignore e reale et est transitorium de persona ad personam in mille manus. et sic cocludit tex. d. l. j. in verbo tandiu esse et c. ¶ Quid si alius cui res pignorata fuit al [sect. 10]teri vedidit qui forte absentauit se q re mediu dabit pmo debitori ad consequen du re sua. Rn. spe. dicit q aget con primu creditore: sz primus creditor liber abit ce dendo sibi actio. contra eu cui legitime pi gnorauit. et sic alius respectu tertij. et c. ¶ Vtru sit pignorari vsurarijs nri tpis [sect. 11]q hnt ex puilegio q post annu lucrant pignus. Rn. q sic. et si pdit danu erit debi toris. q q fit lege pmittete no meret pe na. l. gracchus. C. d adul. et io cu lex pmittat pignus pignori obligari sibi iputet debitor. Qd tn limito verum si mo non pignorauit nisi pro qtitate sibi debita q pro plus no licet in aliquo casu. Jtem si hoc fecit p necessitate vel vtilitate sua. q p alio respectu no licet sub vsuris ac cipere. Jtem. iij. si hoc notificauit debitori istis no cocurrentibus no liceret. ¶ Vtrum creditor teneat fructus pigno[sect. 12]ris conputare in sorte. Rn. q ta fructus qs pcepit q qs percipe potuisset et ex sua negligetia no pcipit tenet coputare in sorte: et q plus superest restituere debitori. ita tenet gl. i. c. cu con. eo. ti. et seqt pa. ibide. et Jo. an. in. c. j. et. ij. de vsuris. Ho. i summa tz oppositu quo ad pcipiedos s. q no teneat nisi fuerit in dolo vel lata culpa. vt puta: quia erat solita locari vl erat q querebat coducere. hoc ide sequi tur. d. Ant. Sz mihi magis placet opi. Cal. qui tenet q si sorti est satisfactu tenet etia de pcipiedis. q est male fidei possessor in no restituedo rem. Si vero sorti nodum est satisfactu sic non tenet de pcipiendis qd intelligo verum nisi sit in dolo vel lata culpa. et sic tene et limita et cocor. l. j. et. ij. C. de pign. ac. et doc. ¶ Sed qro qua pensionem soluet p do [sect. 13]mo pignorata creditor. Rn. Sp. tz q so lu ad illa qtitate qua idez creditor pre stitisset. l. in summa. §. in frumeto. ff. de codi. inde. Sed pa. in. d. c. cum cotra di stiguit q si fuit simplicit pignorata tuc tenetur ad eam pesionem que communiter inuenitur a quocunq alio. Si vo fuit actuz vt solum illa soluatur que sibi placet sic esset verum dictu. Spec. q uis duru. sz ego limito veru isto. ij. casu in modico: sz in aliquo notabili no cre do veru aliter esset via aperiedi additu vsurarijs et iniqtati. Nec ob. §. i frumeto. q loquit quado p errorem limitatio habitatio fuit tradita ita. d. Pa. vbi. s. fuit facta q tuc no obligat creditori ni si inquantu fuit factus locupletior: qd bene not. quia pauci aduertunt. ¶ Vtru liceat pignore vti. Rn. pa. in. c. [sect. 14]j. de deposito q si pacto interueniete eo vtit vsura comittit. si conmoditas qua co sequit ex vsu est extimabilis pcio. c. j. de vsur. et. d. c. cu contra et tenet restituere. Si vo no interuenit volutas dni et con eius vo lutate vtit eo furtu comittit. l. si pigno re. in prin. ff. de fur. nisi verisimiliter cre deret dnm pmissuru vt not. i. c. dudu el. ij. de ele. et insti. de obli. q ex quasi delic. nascu. §. placuit. Attame semp fructus seu extimatio vsus est conputada in sorte: nisi sit talis res cuius vsus iter amicos gratis solet concedi. ¶ Vtru creditor repetet expensas quas [sect. 15]fecit in pignore. Rn. q si bona fide eas fecit poterit repetere nisi sint imoderate. l. si seruos. ff. de pig. ac. et ar. l. in fundo. ff. de re. ve. Ber. tn i. c. j. de vsuris. intelligit q repetet expensas necessarias no volutarias. Sz tu dic q et vtiles du modo no nimis magnas. vt not. glo. in l. creditor. la. ij. C. de pig. ac. tex. est in. d. l. si seruos. ¶ Quid si res pignorata perijt aut de[sect. 16]teriorat. Rn. q tenet de dolo lata culpa et leui. ita no. glo. in. l. si creditor. C. de pi gno. ac. tex. est insti. q. mo. re con. obli. §. fi. ff. de pign. ac. l. si cum venderet in fi. ¶ Vtru remittes pignus vel bidellus [sect. 17]restitues libru sibi assignatu socio con sueto vel famulo illius cuius est teneat si taliscui dedit ifideliter egit. Rn. pan. in. c. fi. de fur. q no. ar. in. l. eu q et in. l. ar gentu. ff. como. facit. c. significate. eo. ti. et sequitur Bar. i. l. si quis vxori §. apud labeone. ff. de fur. Jtem dicit si eum assi gnauit alicui defereti aliqd signu illius cuius erat et facit. d. c. significate cu ibi no. non est tunc credendum de facili ta li signo si res est preciosa. arg. ca. j. et. ij. de fide instru. ¶ Quatu durat pignus. Rn. donec facta [sect. 18]fuerit tota solutio debiti vsq ad minimu qdrate. l. quadiu. C. d distra. pigno. ¶ Vtru possit creditor pscribere pignus. [sect. 19]Rn. q no nullo tpe. l. pignori rem acceptam. ff. de vsucapio. Pigritia est queda tarditas ad exe quendu bonu. Torpor vo est remissio i executioe boni que qn fit mortale peccatu pz. s. archidia. §. j. Pirrata dr qlibet qi mari aut in fluminibus depdat vt no. in aut. nauigia. C. de fur. Et tales si de pdantur in mari sunt excoicati excoicatione papali p pcessum curie cu oibus receptatoribus eorum et dantibus eis auxiliu cosiliu vel fauore. Jta etia no. Jo. and. et do. Ant. in. q. excoicationi. de raptoribus q ter in anno ab ore summi po tificis excommunicantur. De pirratis et q eqparant hostibus fidei xpiane et possunt impune decolari. aut. nauigia etia ibi bal. C. d fur. vbi etia q sunt ipo iure diffidati et possunt puniri in loco vicino mari in quo delinquunt. bar. et doc. in. l. insule. ff. de naui. videlicet. j. centum miliaria sm bar. in tract. ibi. per. ij. de insula in prin. Placere velle hoibus vtruz sit pctm. Rn. sm Tho. ij. ij. q. cxv. q aut qs qrit placere ppter charitate nutrieda vel vt in eis spualiter pficiat vel vt puocent ad bonu et in his q sunt bo na vt catare i ecclesia horas vel laudes diuinas et hmoi. et sic laudabile est. Aut qrit placere ppter inane gloria vel pro pter lucru vel in malis et sic tale pctm e quale est illud ppter qd placere cupit. de qbus. ps. Deus dissipabit ossa eorum q hoibus placet. et ad Galatas. ij. Si hoi bus placere xpi seruus no essem. Jntellige qn e mortale illud ppter qd vel in quo cupit placere puta si ppter vanam gloria. sic est mortale pctm talis conplace tia qn talis vana gloria e mortalis. vel si queritur talis coplacentia per opera peccati mortalis sic erit mortale pecca tum alias veniale. Pollicitatio est solius promittentis sponsio. vt quando pmisso fit de aliquo alicui. et illius co sensus cui fit promissio non extat acceptans. vl q erat absens. vn pollicitatio differt a pacto. q pollicitatio est vnius tantu. Pactu vero duorum ad minus. Polli citatio vero tuc transit in pactu qn per nunciu vel literas mittit et acceptat q ibi est duorum cosensus. l. pactu. ff. de pollici. Vn polliceri dicimur qn nullo pcedente rogamine aliqua promittimus. Promittere vero pprie est precedete ro gatioe. Vn et pollicitatio differt a nudo pacto no. gl. in cle. romani de iureiur. et pau. in. c. cum iuramento de homici. De nota. in hoc. §. vide gl. in. l. j. iv. duorum. ff. de pac. et in rub. c. de do. pmis. et quod notatur. s. in ver. pactu. ¶ Vtru ex pollicitatione quis obliget. [sect. 1]Rn. q no nisi quado pollicetur ciuitati: vniuersitati clero ecclesie vel pauperibus alicuius loci et cum causa puta ad hono rem dei vel similem. Si vero fit alijs a predictis siue cu causa siue non. vel pdi ctis sine causa no obligatur nisi ceperit aliquid ptextu promissionis. ff. de polli cita. l. j. §. facit glos. in. c. scimus. xij. q. j. que dicit q ex pollicitatioe facta deo po test qs conueniri. facit. c. ex. pte de cesibus. Pollutio nocturna aliquado contingit ex precedente cogi tatione carnalium. qnq ex supfluitate cibi et potus. qnq ex demonu illusioe. et sm q causa est peccatum ita extimada est. ¶ Vtrum nece ssario impediat celebra[sect. 1]tionem vel eucharistie sumptionez. dic. vt. s. eucharistia. iij §. xxxix. ¶ Vtruz nocturna pollutio q incipit in [sect. 2]somno et pficitur invigilia sit pctm. Rn. sm sactu Tho. in. iiij. dis. ix. q no q no reputat euigilasse quousq recupauerit verbu autvisum. Posset tn cotingere in ipsa vigilatioe plenarta pctm scilicet si pollutio placeat propter delectationez que quidem complacentia si sit ex surreptione est pctm veniale. Si vero sit cuz consensu deliberatiuo et pcipue cum ap petitu futuri. sic erit peccatum mortale. Si aut placeat vt est exoneratio nature no credit pctm. Et eode mo dico per pre dicta q appetere pollutione in somnis sine omni delectatioe ppter alleuiationem nature non est peccatum. sed dare operam vtedo calidis vel alio modo es set mortale peccatum si propter hoc facit. Secus si faceret propter gulositatez dubitando nihilominus de ea quia sic esset veniale peccatum. ¶ Vtrum omnis polutio i vigilia sit pec[sect. 3]catum mortale. Rn. q no. aliqn enim est sine peccato sicut in patientibus fluxu se minis. aliqn cu pcto veniali qn pter vo luntate et propositu prouenit ex aliquo tamen peccato veniali. puta cogitatioe non morosa aut auditioe. peccatu vero mortale semper est qn voluntarie pcuratur ex quacuq causa aut quado prouenit ex cogitatione locutione vel tactu moroso de quo habes supra cogitatio .§. ij. Portio canonica vide. s. canonica portio. Possessor bone fidei et male quis di catur habes restitutio in litera possessor. Postulatio est qdam gratie petitio superiori facta de promouendo alique ad prelatione ad qua de iure coi ppter defectu alique vl alid impedimentum eligi no potest seu pro moueri. Aliter si postulet ille qui potest eligi nihil fit et ecotrario sm Pa. in rut de postu. pla. et intellige de defectu vel impedimeto qui non e peccatum in eo puta quia no habet etate vel est illegiti mus vel alteri episcopatui seu plationi obligatus et hmoi. Falit in mutilato de corpore vicia. c. exposuistis. et in bigamo et irregulari quia tales inhabiles non possunt postulari. similiter criminosus non pot postulari vt in. c. j. et. ij. de post. prela. De notatis in hoc. §. et quo itelliga tur quis postulare bal. not. in. l. fin. §. il lud. C. de tep. appel. et in. l. j. C. de litisco. et quid sit postulatio et qualiter fiat et qliter presentetur superiori no. spe. in ti. de inquisi. §. ij. versi. in summa. ¶ Aquo dz postulari ab eo q pot dispe sare in tali defectu vel impedimento. ¶ Quis potest postulare. Rn. Host. q q potest eligere. c. bone el ij. et per totu. e. ti. et de ele. innotuit. et debent sic coclude re vt papa dignetur prebere assensum. ¶ Quot voces requirutur Rn. q ad mi nus due partes oim sm Ho. de elec. ca. scriptu. §. fi. aliter no facit iniuria superior si no admittit. d. c. bone alias sic. ff. de aqua quoti. et esti. l. j. §. pe. Pa. tn in d. ca. bone el. j. tenet cum Gof. q sufficit maior pars vocum. ¶ Quis effectus postulatiois. Rn. pan. [sect. 4]in. c. primo. de postula. q postulatus ad missa postulatioe consequit ius ac si fuisset electus et cofirmatus. Vn no indiget alia cofirmatioe vt in. ca. ij. de postu. Jn tellige qn postulat ab eo qui potest super omni impedimeto postulati dispesare et hec dr solenis postulatio: sz postu latio no solenis hec no opat. Vn lz cano nici postulet ab abbate monachu i epz et abas cocedat nihilominus oz denuo eligat et. confirmetur. et in ista no oz serua re forma. c. q propter de elect. sed bn in prima soleni. vt no. Pa. i. d. c. q ppter et de hac ptranseo q hodie paru vel nihil valet et pessime propter ambitionem. ¶ Est et postulatio ide q aduocatio de [sect. 5]qua. s. aduocare. Posthumis v. modis dr. primo na tus post mortem patris. ij. post testm ante morte vt. ff. de iniusto ruptoq test. l. ij. iij. arrogatus filius iiij. post morte aui qui incipit nepos in sui patris potestate ee vt posthumus. v. nepos auo moriete filio patre hec no. glo. C. de posthu. i. Rubrica. Prebenda proprie consistit in fructuu perceptione. Cano nicavero in iure alicuius qui in canoni cu est receptus ad qd ius postea ptinet prebeda et stallus in choro et locus in. c. de hoc habemus de costit. cum. M. de in sti. c. j. et per Jnno. i. c. relatuz. et. c. dilectus de prebe. et in. c. olim de ver. sig. ¶ Qui pnt here pbendas. vide. s. bn fi[sect. 1]ciu. §. xiiij. et de magris. vide magister. ¶ Vtru valeat pmissio de prebenda va [sect. 2]catura. Rn. Jnn. q no de prebe. c. relatu. dicit tamen glo. ibide q potest comitti canonico iam recepto. ¶ Vtrum prebenda sit quid spirituale. Rn. quod partim sic et partim no. Precarium dicitur quod precibus petetivten. concedit tandiu qdiu is q concessit patitur vt in. c. vlti. ea. l. j. ff. eo. et est conctus gratuitus si milis alijs gratuitis. Sz in multis dif fert a donatioe q no reuocat regularit. differt a comodato. q in comodato debet esse vsus certus et tps salte tacite de terminatu. vnde si vnu istorum deficit erit precariu no conmodatu. Si em concessi tibi librum vt illum trascriberes erit comodatum qd ad certu vsum et tps tacite de terminat. s. qtum comode trascribi potest. l. interdu. et. l. cotinue. §. cuz ita. ff. de ver. ob. et no potest reuocari an vsum copletu vt. i. c. j. de como. Precariu autem potest reuocari ad placitu etia si in teruenisset pactu de no reuocado vt i. c. fi. eo. nisi fuisset apositu p via coditiois q sic viciat conctu. facit. c. fi. de coditio. ap positis. et qd no. bar. in aut. ingressi. C. d sa. san. ec. Ratio secuduz Bar. in. l. in co modato. ff. com. q no est cocessum ad cer tum vsum. hoc limito verum nisi vellet reuocare sine causa et cum magno danno alterius quia obstaret sibi exceptio. doli cum no possit negari quin prcari um sit beneficium. ergo beniuola actioet ideo non debet quis aduersari in bene ficio concesso sicut diximus in mutuo [sect. 5]concessio viatori qui ipsum detinuit post modum quia eum penituit vt no. Joan. and. in proemio decretaliu. Jtem differt q in precariovenit solum dolus et lata culpa sed no in commodato venit leuissima. vt in. l. quesi tum. §. et illud ff. de precario. et. l. conctus. ff. de re. iu. et ibi redditur ratio diuersitatis. Hec electio a Cy. in. l. ij. C. com. etbar. in. d. l. in commodato. 2 Jo. an. in. c. vnico de co. et pa. in. c. fi. de preca. et ide in. d. c. vnico dicit q etia precariu potest cocedi ad certuz vsum et distinguet a comodato per no men precariu puta cu dicit cocedo libru ad transcribendum precario nomine. De notatis in hoc. §. et an et in quo diferart precarium. et commodatu. glo sa no. et Bar. i. l. j. in prin. ff. d pca. Bar. in. l. comodato. §. sicut. ff. como. ij. oppo. nam precariufit ad certu tepus et vsum incertu comodatu ad certuz. vide Bal. in. l. ij. in fi. C. commo. ¶ Qnot modis soluit precarium. Rn. q [sect. 1]primo volutate eius qui concessit. l. j. ff. eo. ij. morte eius cui cocessum fuerat. c. fi. eo. quia est cocessio personalis qua ex tinguitur cu psona vt in regula priuile gium de re. iu. li. vj. iij. alienatioe rei pre cario concesse si is cui est alienata a pri mo domino velit reuocare. pre. fi. iiij. finito tempore ad q es fuerat concessa. l. cum precario. ff. eodem. ¶ Sed nunquid reuocatur morte coce [sect. 2]dentis. Rn. Pa. in. c. precario eo q no. et ibi tex. ex quo infert vnum notabile qd vbi actus validitatis pedet exvolutate alterius no reuocatur p illius mortem. ideo q presumitur quis in ea volutate pseuerare in qua qs decedit. c. maiores de bap. et ideo lz prior claustralis possit reuocari ad libitu abbatis. vt in. c. cum ad monasteriu. de sta. mo. no reuocatur tamen p morte ipsius abbatis. itellige si ab abbate cu. c. aplo fuit ppositus. vt s. epis §. ix. pro hoc facit. c. fi. ne sedeva. Secus si esset cocessumvsq ad bene pla citum suuz: quia p morte renocatur. c. si gratiose de rescrip. lib. vj. vide Bar. in. l. centesimis ff. de ver. obliga. ¶ Jn quibus rebus cosistit pcariu. Rn. q i [sect. 3]rebus mobilibus et imobilibus et in corpo ralibus na seruitus pcario pot cocedi. ff. eo. l. ij. §. vlt. et. l. iij et. iiij. j. Rn. i re ppria cosistere no potest. d. l. iiij. §. ite si rem. q verum est qtum ad dominiu et proprie tate Sed bene qtu advsum possessiois seu detentionis. l. certe. §. vltimo. ff. eodem. Precaria Feminini gnis placet p ducta et precarie in plura li numero sm Panor. in. ca. j. eo. dicit q non differunt inter se. Sed bene differunt a precario: quia precaria dicitur co tractus ad preces alicuius vel aliquorum initus vsq ad certum tepus sm q partes couenerut nec ante illud tepus potest reuocari: vel dr precaria ad pces aliquorum facta donatio vsq ad morte ac cipietis. x. q. ij. pcarie et in glo. c. j. et dicit Bar. in aut. ingressi. C. de sac. san. ec. et in l. si finita. ff. de da. infec q in omnibus et per oia precaria est eiusde nature cu co tractu emphyteotico. et idevoluit. in. l. j. C. de iu. emphy. est gl. x q. ij. precarie er go se quit natura emphyteosis. pro hoc bonus tex. in. aut. de no alie. §. lex ita q vbi ptz q conctus nouus inuetus a consuc iudine ex quo resultat ide effectus qui resultat ex aliquo conctu inueto a lege ceseatur eiusdem nature. et hoc intelligo verum vbi non fit gratis. sed aliquid soluitur differt nihilominus. q renoua tnr de quinquenio in quinquenium no emphy. Vn no. q precaria fit aliqn etia non gratis sicut quado sup solo ecclesie fit aliquod edificiu et soluitur annuatiz aliquid. fit etia qn aliqs dat alieni eccle sie possessione vna et recepit ab ecclesia duplu aut triplum. vten. toto tepore vi te sue. et no. in. d. c. ij. pcarie. x. q. ij. fit etia qn clerico vel laico datur aliquid vten. toto tepore vite sue. Aliquivolut q precaria et pcarie in hoc differat. q pcaria est solum vsq ad morte illius cui cocedi tur vel etia circa. Precariuvero aliqn du rat post morte. et oz q de quinquenio in quinquenium renouaretur. sz precaria non. ¶ Vtru pcaria possit fieri sede vacate si [sect. 1]ne ecclesia. Rn. q no. x. q. secuda pcarie. ¶ Vtrum cuilibet possit fieri. Rn. q no eco [sect. 2]nomo vel eius cosaguiueo. x. q. ij. hoc ius. ¶ Vtrum requiratur solennitas in pre [sect. 3]caria sicut in alienatioe rei ecclie. Rn. q in reuocatioe certum est q no requiritur vt no. Abb. in. c. j. eo. et dicit quod platus solus sine consensu capituli pot eam facere. facit tex. in. l. si pupilloruz. .§. j. ff. de rebus eorumet. q no. Barto. in aut. hoc ius. C. de sacrosan. eccle. Jn co cessione vero credo q requiratur si est talis rei vel tanti temporis que alienari no possit nisi cum debita solennitate vt patet ex dictis tum quia no potest re uocari ante tempus couentum. ¶ Vtrum requiratur necessario q reno uetur de quiquennio in quinquenniu Rn. q sic et cadit a iure suo post quique nium si no renouat. vt dicit gl. in dicto c. j. et hocverum in rebus ecclesiasticis. in laicalibus vero non credo q sm con suetudinem debet reuocari quia presumitur actum quod est consuetum. l. sem per in stipulationibus. ff. de reg. iu. ¶ Vtrum habens rem precario nomie vel sicut precaria possit eaz prescribere. Rn. gl. xvj. q. iij. clerici q regulariter no potest nisi ex magna longinquitate teporis dominus obliuiscatur de possessio ne taliter q nesciatvbi sita sit. quod pos set habere locum si possides esset in bo na fide aliter non. Preceptum Est iussio vel imperium faciendi aliquid vel non faciendi. Quomodo distinguitur. Rn. dupliciter. s. per affirmatiuum et negatiuum. affirmatiuum stricto sumpto vocabulo dicitur preceptum et obli gat pro semper. i. ad ome tempus. vnde filius non tenetur semper ad honoran dum patrez in omni tempore quia hoc est impossibile sed solum cuz opportuni tas occurrit et tempus requirit. negatiuu autem preceptum proprie dicitur prohi bitio que obligat pro semper et ad semp quia teneor semper et in omni tepore no mechari no. hoc Arc. in. c. si peccauerit. ij. q. j. et Pa i. c. nouit de iudi. et tho. in. iij. senten. dist. xxxvij. ¶ Quot sunt genera preceptoru legis [sect. 1]diuineveteris. Rn. q tria. Quedaz sunt moralia que sunt de dictamine legis na ture vt sunt precepta decalogi. Queda sunt figuralia seu mystica q aliud signi ficant preter id q litera sonat. Horum alia sunt sacramentalia sicut illa de qui bus ratio reddi potest quare ad literaz sic precepta fuerunt vt de circuncisione et de obseruatione sabbati. Alia cerimonialia sicut illa de quibus ratio reddi no potest. quare sic precepta fuerint ad literam vt illud non arabis cum boue et asino et illud non facies vestem de lana et lino et huiusmodi. Et de istis nota. in glo. j. §. is ita respondetur. vj. di. Queda sunt iudicialia vt illa que in decisio ne causarum sunt determinata vt Exo. primo et sunt determinationes iustitie inter homines seruande Et hodie figuralia tam sacrametalia qua cerimonia lia non tantum non sunt seruanda sed etiam sunt peccatum mortale post christum ipsa seruatibus vt talia. Precepta vero iudicialia sunt mortua. qa no obli gant nisi illu qui habet potestate statue re obseruanda quia tunc non obligaret vt iudicialia legis antique sed vt ius can. vt ciuile aut municipale in quo pcipiuntur sm Sco. in. iiij. disti. xij. q. v. et panor. in. c. j. de homi. facit text. in. l. j. C. de ve. iu. enu. vbi dicitur omnia meri to faciamus nostra quia ex nobis omnia impartitur autoritas. et. c. si apostolice. de preben. lib. vj. moralia aute precepta comprehenduntur in decem preceptis decalogi que ponuntur Exo. xx. ¶ Quomodo ordinantur precepta de[sect. 2]calogi moralia. Rn. sz comuniorez mo dum qui habetur ab Augu. super exo. j. vt primum preceptum non habebis deos alienos coram me et no facies scul ptile nec omnez similitudinem. Secun dum non assumes nomen dei tui in va num. Tertiu. Memento vt die sabbati sanctifices. et hec ad primam tabula dicuntur pertinere. primum preceptuz se cunde tabule est. Honora patrem tuum et matrem tuam. Secundum non occides. Tertium non mechaberis. quartu non furtum facies. quintum non loque ris contra proximum tuum falsum testi moniu. sextum no concupisces domuz proximi tui no seruu no ancilla no bone no asinu nec oia que illius sunt. vij. no desiderabis vxorem magistri tui in. iij. di. xxxvij. ponit. vij. pro. vj. ¶ Circa primu preceptu notan. qd tria [sect. 3]phibent nobis. Primo oes pphane pa ctiones demonu siue fiant per incantationes verborum siue per inscriptioes characterum vel imaginu siue per imo lationes sacrificiorum. Et hoc vel ad lu dificatione sensuum vt faciunt hystriones. Vel ad transmutationem naturarum vt fecerunt magi pharaonis vel ad inuestigationem futurorum contin gentium seu ocultorum. sicut faciunt di uini omnia prohibent sub pena morta lis pcti quia in his attribuit creature qd debetur creatori et ideo peccat mortaliter contra istud non habebis deos alienos cora me Exo. xxij. phibent oes false et superstitiose inuetiones erroruz vel obseruantiarum contra fidem et bonos mores. cum dicit. Non facies tibi sculptile hmoi autem errores et superstitiones pcedunt Aut ex improbo ausu inuestigationis phibite. Aut puerso in tellectu sacre scripture. Aut ex inordina to affectu carnalitatis humane de quibus. Jere. stultus factus est ois homo a scietia sua confusus est artifex sculptili suo vana sunt opa eorum et risu digna et in tpe visitationis peribut. Vn semp est in mortale peccatu nisi i casu vt habes. s. hereticus. in prin. et in casu vt habes. j. Supersticio. §. j. Tertio phibet oes puerse appreciatioes creaturarum cu dicitur nec oem similitudinez et c. Omnis aut peruersa apretiatio creaturarum procedit aut ex sublimitate aut ex cupidita te. aut ex delectatione. Primo modo est ydolatria superborum. Secudo modo auarorum. Tertio modo luxuriosoruz. Vnde Hiero. q quis plus veneratur. et amat hoc illi deus. et ideo superbus col lit similitudinem celestiuz q diligit su per omnes preferri. Cupidus vo tollit similitudine terrestriu. quia super omnia cupit ditari. Lasciuus aut. similitudinem aquatiliu. quia super omnia cu pit delectari et flectitur in delicijs sicut aqua. ad ph. iij. quoru deus venter est. Quomodo autem superbia auaritia et luxuria sunt peccata mortalia habes in titu. suis. ¶ Circa secundu preceptum not. q no[sect. 4]me dei tripliciter assumit. Prio ad efficiendu vt in sacrametis sicut in baptis mo cu dicit ego te baptiso et c. ij. ad promittendum vt cuz quis iurat vouet vel pmittit aliquid deo vel sanctis. Tertio ad exprimendum vt cum quis loquit cu iuramento. Similiter multipliciter assumitur in vanum. Primo per sacramenti frustrationem sicut cum quis no credit vt hereticus vel gratia sacramen ti deserit et huiusmodi quod semp mortale peccatu est. Secundo per voti fractionem et hoc fit tripliciter. Primo per tardatione implendi. Secundo per cotraria voluntatem seu fractionem voti. Tertio per apostasiaz et quomodo sit mortale habes. j. Votuz. iij. et apostasia in prin. cum duobus. §. seque. Tertio assumitur nome dei in vanum per homi nis blasphemi locutione. vide. s. blasphemi locutionez. vide. s. blasphemia. iiij. assumit in vanu in pdicatione que sit vana intentione. de quo vide. s. honor. §. vij. et. j. vana gloria §. j. vt in oratione que est sine vlla cordis affectione de quo dic vt. s. oratio. §. xvj. in conuer satioe seu operatione in qua forma san ctitatis assumitur tantum in exteriori opere no pro deo sed solum pro humano fauore. de quo vide Simulatio et va nagloria. §. xvij. p iuramenti peruersio ne. et hoc dupliciter aut iurando puerse aut no seruando de quo vide iurame eu per totum et periurium p totuz. viij. p vsurpationem adiurado que non de bet de quo vide adiuratio. §. iiij. ¶ Circa. iij. pceptu no. sz orige. q sabba [sect. 5]tu dr se patu ab vsu coi ad cultu dei pce ptu de sctificado sabbato e vt cor a curis supfluis separet et diuino cultui ma cipet et hoc e vacare deo. Hoc aut sit tri plr. Prio gnalit. s. du nos a vitijs sepamus et iiectione nram ad sabbatu. i. requie eternitatis habemus. Scdo spalr du s. teporibus statutis et ad hoc deputatis nos etia a licitis separantes opibus deo orado et meditado vacamus et hoc e sanctificatio sabbati. tertio spalissime sicut est i viris pfectis coteplatiuis q ab oibus mudanis se sepant. vt deo familiariter intedat. pma sctificatio est necessaria. ij. debita. iij. pfecta. Aduertedu est etiam q vocatio ad deu est duplex. Alia in ha bitu. et hec non recipit taxatione tpis q tn ad eos q sut i charitate q offert deo i habitu totu tps vite sue qtu ad seruie tes deo ex timore pene hz taxatione teporis. alia e vacatio i actu q etia recipit taxatione tpis q no semp ho mortalis pot deo vacare actualiter. et ex hoc ptz qd vult pma clausula huius pcepti. s. Me meto vt die sabbati sctifices. additur. ij. cla in q pcipitur opari determinato tpe con ociositate cu subdit sex diebus operaberis. et facies oia opa tua. p quo sciedu q triplex est labor primus est debitus. Et iste est dulex. s. vnus excludes otiuz aie inimicu et ad huc tenent oes q qlibet tenet se exercere in aliquo vtili rone cuius excludat a se tetatiois igressum sz illud ecc. xxxiiij. Mitte illu i opationem ne vacrt et c. alius itroduces fructu et iste est triplex vnus platoru de cura subditoru. de quo pme Thimo. v. alius actiuoru circa spualia vt e labor pdicatoru etpsby terorum ministrantium spualia seu sacra. alius est conteplatiuorum i qbus et si quiescat corpus a strepitu mundi tn mens inuigi lat solicitado deo placere et alijs gram ipetrare. Vnde pdictis laboribus labora tes pnt viuere de eleemosyna q p illis a qbus accipiut vt iliter laborat. ij. labor est cocessus. s. hoim mudi circa occupatioes tpalium. vt habeat vnde viuant sm statum eorum et alijs subueniat de quo ad ephe. ij. laboret autez operando manibus et c. et ad huc tenent fortes cor pore ne cogant viuere ociose de bonis q debent alijs. iij est labor phibitus. s. curiositatis. cupiditatis qui extinguit spuale quietez deo Sequitur in clausu la in hoc pcepto in qua interdicit opationem in sabbato cu dicit septima aut die sabbatu dni dei tui est. no facies in eo oe opus tu et filij tui et serui tui et ancille tue et aduena q est itra portas tuas. Vn ad lram pcipit vt ho vacet a corporalibus operibus que vacatione ad deu impediunt in solennitatibus vt est nego ciatio et hmoi opera seruilia. Scias igi tur q opus seruile dr a seruitute. Vnde vt melius intelligas aduerte q est triplex seruitus. prima est seruitus dei et hec no phibetur. vn. glo. numeri. xxviij. dicit q fabri et hmoi artifices sociantur in die sabbati lector autem diuine scriptu re no desistit ab opere suo nec tn contaminat sabbatum. scda seruitus est pcti. Jo. viij. qui facit peccatu seruus et c. et hec phibet intelligedo de mortali no de ve niali. vn peccas mortaliter facit contra istud pceptu no tn fortit spem ex hoc ni si moueret ad pctm. vt puaricaret istud preceptum q vt dicit. phi. v. ethicorum. c. iiij. Si qs luxuriet vt lucret auarus est si aut vt delectet luxuriosus: est tn circusta tia que spali prohibitioe phibet. Et io duplex est peccatum ratioe reatus. sm Alex. de ale. Tertia seruitus est qua ho mo seruit hoi. vnde opera corporalia in tantu dicunt seruilia inqtum proprie ptinent ad seruientes. Jnquatum aute sunt coia seruis et liberis no dicunt seruilia. et ideo opus corporale pertinens ad salutem ppriam siue pximi siue ad euitan. damnuz immines exterioris rei no est obseruatia sabbati vt pz Jo. vij. et Mat. xij. et i. c. lz. et. c. coquestus. de ferijs. xxiij. q. viij. si nulla. de cose. di. j. sicut no alij. q hec precipiuntur omnibus. puer. xxiiij. Erue eos qui ducuntur ad morte. deutro. xxij. non videbis boue aut oue fratris tui errrantem et c. Et ideo no pti net solum seruis sed etiam liberis. Et de hoc vide vel dic vt supra Ferie. §. ix. et sequenti. ¶ Sed quare magis precipit obserua[sect. 6]tio sabbati quam aliarum solenitatuz. Rn. quia cum omnes solenitates veteris legis sint institute in commemoratione alicuius beneficij diuini vel pteriti commemorati. vel futuri prefigura ti. Jdeo magis sabbatuz precipit quia beneficium creationis in hoc comemo ratur. quando est precipuuz inter pra. cum dicitur. exo. xx. Sex diebus fecit celum et c. Similiter beneficiuz pfigurale pcipuum et finale. s. quies metis in deo vel in presenti p gratia vel in futuro p gloria que beneficia omnia complectu tur. No sic autez alie que solum ppter pricularia beneficia commemorantur. vt pasca ppter liberationez de egypto et figuram xpi. ¶ Vtrum conuenienter sit mutatu in [sect. 7]dominica. Rn. q sic q sabbatum figurabat quiete dni in sepulchro die. vij. et requiem sanctorum futuram in celo p xpi meritu. in. vij. etate. et io adueniente vitate debuit cessare figura. ite debuit cessare propter exclusionem erroris ne forsita quis crederet q obligatio ad serimonias veteris legis maneret sicut pz de cose. di. iij. peruenit vnde couenie ter debuit in aliu diem mutari nec alius fuit qui magis conueniret q primus: tu ppter beneficiu creationis celi et terre et resurrectiois xpiet multis alijs de qui bus dr di. lxxvij. q die dnico de cose. di. iij. sabbato et. c. ieiunia. ¶ Circa. iiij. scien. est proprieet per se ho [sect. 8]norari precipit in hoc pcepto homo q est principium in esse naturale vt est pater et mater carnalis et homo qui est principiu in esse gratie ppter ministerium sicut est prelatus spualiset cosistit iste honor reueretia et sust. ntatione vt dicit gl. ad eph. vj. Reuerentia vero cosistit in tribus. s. in affectu. s. timendo patris offensam ex amore. leuiti. xix. vnus quisq patrem et matrem timeat. Jn effectu. s. obediendo ad ephes. vj. filij obe dite parentibus. in signo. s. assurgendo et huiusmodi. Sustentatio vero consistit in solatio verborum in seruitio operum et in exhibitioe necessariorum. Jn isto etiaz precepto. sm thologos intelligitur madari quicquid ptinet ad redden. debitum cuicuq persone sicut accessoiu icludit in pncipali. et de hoc pre cepto. vide. s. filius. §. xxx. ¶ Circa. v. preceptu aduerte q hoc pre [sect. 9]cepto explicite phibetur homicidium. Jmplicite vero omnis motus ire sicut monstrat dominus Math. v. in hoc ergo precepto phibetur omnis lesio que fit in persona proximiet ideo peccat morta liter quisquis eum occidit truncat mutilat verberat ledit not abiliter. vel ani mum deliberatum lededi habet nisi in casibus a. l. cocessis de quibus. s. homi cidium. j. et. ij. et. s. percutere. et. s. defensio. idem dic de incarceratioe de quo. s. carcer. §. iij. phibetur duellum de quo. s. Duellum. item torneametum de quo j. torneamentum item belluz. de quo. s. bellum. Jte alex. de al. in. iij. parte sum. in expositione huiusprecepti dicit no. q interpretatiue in hoc precepto phibetur occisio spiritualis q qs est alteri occasio ruine in peccato mortali et spua lis mortis sicut persuasio mali et factu minus rectum prebens occasione alteri ruine vel q moriatur in coscietia ppria vt per odium vel i aliena vt per de tractione de quo dic. vt. s. detractio scadalum odium et alijs locis suis. ¶ Circa. vj. preceptu no. q licet mecha [sect. 10]ri idem sit quod adulterari et sic videatur solum adulterium prohiberi tamen secundum Aug. in hoc precepto prohibetur omnis illicitus coitus et illoruus membrorum omnis vsus illicitus. xxxij. questio. iiij. meretrices. Omnis autem illicitus vsus determinatur per. viij. dif ferentias. s. per fornicationem de quo s. fornicatio. per meretricium q fit duo bus modis. s. per vagam insectationez libidinis et mulierum solutarum et sic differt a fornicatione que etiam cu certa et vna sola persona. item meretriciuz est solutarum mulierum venalis et publicus concubitus. d. c. meretrices. per adulterium de quo. s. adulterium. per stuprum. vide. j. stuprum. per sacrilegu concubitum qui est in ordinatus concubitus in quo continetia deo sacrata leditur siue violatur. sacrata dico p ordine sacrum aut religionem seu votum continentie. per incestum. qui est inordinatus coitus quo vinculu cosanguinitatis vel affinitatis vel paternitatis violatur per peccatu sodomiticu q est inordinatus coitus quo naturalis vsus in illu peruertitur qui est con natura. et viij. p libidinosum coitu coiugalem. de quo. s. debitu. Prefatarum driarum. vij. prime semp sunt pctm mortale. viij. vo aliquado sic aliqn non vt. s. debitu patet. et. s. luxuria. ¶ Circa. vij. pceptu no. q furtu dicitur [sect. 11]tripliciter. i. proprie de quo. s. furtuz in prin. et coiter et sic est ois illicita vsurpa tio rei aliene sm Aug. i. lj. q. Exod. xxij. et sic coprehedit rapina vsura et omnez illicita vsurpatione rerum alienaru. vt. d. c. meretrices iterpretatiue vero dicitur ois illicitus possessio rerum et totu hoc phibetur in prefato precepto et ideo habetes superflua respectu status suiet fami lie si no subueniut indigetibus p loco. et tpe mortaliter peccat. multo magis si indigetes sunt in extrema necessitate. et de hoc habes. s. eleemosyna. §. j. Jtez commitunt furtu prelati qui res ecclie dant meretricibus cosanguineis potetibus non indigentibus et hmoi. Simi liter indebite seruando. Jtem committut furtuz qui res accipiunt ab eis qui alienare no possunt et hmoi de hoc habes. s. furtu rapina vsura restitutio et c. ¶ Crca. viij. no. sm Alex. in. iij. pte sum. [sect. 12]de isto pcepto q phibet in hoc pcepto oe genus medacij q est pctm mortale no aut illud q est veniale et hoc large sed stricte solu medaciu i iudicio phibetur etiam falsitas aperte dicetis. et taciturnitas quis mentiendo. vide. s. mendacium vel tacedo veritate habes. s. confessio. j. §. vij. et. j. festis. §. xxvj. ¶ Circa. ix. et. x. pceptu vbi no. secundu [sect. 13]Alexan. in expositione hoc preceptoru. qd tripliciter potest concubina sumi. Vno modo pro appetitu vegetabili. et talis concubina prout est inordinata est a fomite mouente. i. a corruptione originalis culpe. alio modo potest dici appetitus sensibilis. et hoc prout est inordinata est a mouente sensualitate cu fomite. Tertio mo cocupiscentia est appetitus ronalis. et sic est a liberi arbitrij volutate cocupisceiia. primo modo est in suggesttoe. scdo in delectatioe. ter tio in cosensu. p hec ergo pcepta no phibet motus primus et secudus cocupiscetie q cosistit. j. limites sensualitatis sz ex prohibitioe huius pcepti phibet cosensus volutatis in opus vel delectationez et hoc sub pena mortalis peccati. ¶ Vtru mala volutas et opus sint duo [sect. 14]pcta. Rn. sm Alex. vbi. s. q qn volutas et opus exterius considerat in radice. i. libidi ne et intentioe sunt ide peccatu formaliter. Jntellige si sunt coiucta. vt ca et effectus. Si vo considerat volutas i se et opus i se. sic sunt diuersa peccata. q alie sunt ctrcustatie boni debite actui exteriori q volutati. q diuersificant modus locus et tps et qda alie. lz circustantia finis sit eade. Si ergo vt dicit Aug. peccatu est actus incides ex defectu boni. Alius aut defectus est hinc alius ide. ergo sm hoc aliud pctm intellige naturaliter. Simi liter esset aliud quado sunt sm aliud et aliud tps. ita q inter medio cadat aliquid aliud q diuerse auersiones et sic formaliter diuersa peccata. ¶ Quare magis phibet seorsum volu tas. et opus in mechia et furto q in alijs. Rn. sm Ale. vbi. s. q delectatio mechie et vtilitas diuitiarum sunt ppter se appeti bilia inqtum habent ratione delectabilis. vel vtilis. et io debet in eis phibe ri opus et concupiscentia. Sed homicidium et falsitas habent in se horribilia et secundum se ita sunt ergo sufficit eorum prohibitio. ¶ Quare magis phibent i spali auari [sect. 16]tia et luxuria quam alia pcta mortalia. Rn. q pp iprobitate libidinis citius pgrediut i opus exterius nihilominus alia ca pitalia phibet iplicite. Supbia phibet i adoratioe dei et honorificatioe pximi. Jnuidia et ira in phibitioe homicidij: Accidia i sctificatioe sabbati. Auaritia i phibitioe furti. Luxuria et delectatio iordinata carnalis sibi iuice coniucta phibent i phibitioe mechie et adulterij. ¶ Quot sunt genera pceptorum euagili [sect. 17]corum. Rn. sm asten. li. j. ti. xliij. q quedaz sut specialia respectu psonaru presidetiu. vt illa q specialiter dat aplis. Mat. x. q omitto. Queda sut gnalia respectu oiz de qbus Mat. l. vj. et. vij. Luce. vj. q sic ordinatur ab euangelista primum phi bet ira cuz dicitur audistis q dictu est antiquis no occides. et de hoc habet. s. Homicidiu et Jra. Scdm pcipit recociliatione respectu eius que lesimus cu dicit si offers munus et c. vade corporaliter si sit presens vel spualiter si sit abses. scz motu cordis recociliari fratri tuovenia petedo et satisfaciendo ei si te lesit propter qeu odisvalde odiucordis signi et operis dimittedo. ethec duo ordinat ira scibile. Tertiu prohibet volutate meca di ibi q viderit muliere et c. de quo. s. co gitatio. quartu pcipit declinatione oca sionis mechie ibi si oculus tuus scadalizat vbi no. q in oculo vel manu consideratvi tiu siue actus vitiosus. et iste est abscidedus. considerat etia mebroru et istud cu sit bonu est diligen. Jde dicendum de quocuq pximo. Quintu phibet separatione coniugij excepta ca fornicatiois ibi. qui dimiserit vxore. hec at tria ordi nant concupiscibile. Sextu cu sequetibus quatuor ordinat rationale. et est illud q dr dico vobis non iurare oino de q iura mentu. Septimu pcipit pniaz respectu lesionis corporis ibi si quis te pcussit in maxilla et c. Jte respectu obligatiois rerum. ibi sivoluerit tunica et c. da ei. et c. Jtem respectu angarie operum. ibi et quicunq angariauerit te. Hec aute intelligutur sm Augu. quo ad animi pre parationez. vt. s. nolit propter talia illa ta pacem cordis per odium amittere aliter consiliu est. Octauu est pceptu erro gationis ibi oi peteti te tribue de quo cleemosyna. §. j. Nonu est preceptuz di lectiois iimicorum. vide diligere. §. i. Decimu regulat intetione cu sequetibus. Et est ph bitiuu obliq itetionis ibi attedi te iustitia. et c. Vide intetio. Vndecimu remouet inordinata affectione tpaliu ibi nolite soliciti. Vide. s. Auaritia. duo decimu prohibet temerariu iudiciu ibi nolite iudicare. vide Judicare. tertiude cimu pcipit debita cautela. ibi atte dite a falsis pphetis. Quartudecimu adducit auxilium gre peten. ibi petite vi de oratio. §. x. Quintudecimu. pcipit eq tate legis nature. ibi qcuq vultis vt fa ciant vobis et c. i. necessario alr cosiliu e. Sextudecimu. tanq ipletiuum imponit canotu ad dei amore cum dr intrate p angusta porta. s. caritate. sm glo. et [sect. 18]ibidem. vide. s. Charitas. ¶ Sut et alia precepta ab ecclia indita gnaliter oes litigatia q sut pmu de celebratione festorum sm de auditioe misse tertiu de ieiunio in qdragesima. et alijs vigilijs. quartu de confessioe. v. de coione vj. de decimis. vij. de vitadis excomuni catis. Multa sunt alia q tangit specia les psonas de qbus dr in diuersis capi tulis huius sumevt facilius inueniatur. Predicare quis pot. Rn. vt colligo ex car. in cle. dudu de se pu. prio papa pot. xix. di. in memoria et et qlibet cui ipe conmittit de of. dele. c. fi. Comissarij vo eius alteri subdelegare no pnt. d. c. fi. et epi etia i alienis diocesibus nisi phibeant ab epis diocesis. xxj. di. in nouo et qlibet diaconus cui ipi conmittut pnt in eorum diocesi sed no extra. xvj. q. vij. nullus oino. Tertio oes plati ecclesiastici si sunt dia coes pnt suis subditis predicare sed no alijs nisi ab epo approbatis aut puilegiatis. vt d here. excoicamus el. j §. sunt clerici. iiij. sz aliqs qlibet clericus. Qd limitoveru vt sit dyaconus non phibitus specialiter. xix. d. sm. et ibi no. glo. et Jnn. et Ho. de her. in. d. c. excomunicamus el. j. §. minores. et predicatores ab eoruz prelatis licentiati. di. Cle. dudu. Vnde si predicare volunt. j. septa moasterij ipsoru vel in loco alijs eorum licet sunt longe a domibus eoru dummodo sunt ad eorum vsum possunt sine aliqua licetia sm Lau. et zeze i. dicta clementina. Similiter quando volut predicare in plateis communibus nec possunt prohibere in prefatis locis nisi hora q prelati. idest habet iurisditione quasi epale. vt no. Car. et gl. in. d. cle. dudu. predicat solenniter. i. publice populo generaliter. vel faciut coram se solenniter predicari. De notatis in hoc. §. et q predicadi officiuz non pot alteri delegari. Bald. no. in. l. j. §. ne aut. col. j. ver. sz nuquid. C. de cadu. tol. ¶ Sz nuqd vicarius epi silr hoc poterit [sect. 1]Rn. car. ibide q sic si ipse vult predicare vt epi vicarius. Secus si vt alius platus vel vellet cora se predicari facere q in hoc no representat personam epi. et sic non tenentur cessare pfati fratres. ¶ Quid si talis habes quasi iurisditio [sect. 2]ne epale vellet occupare totam horam matutinale. Rn. Car. vbi. s. q no pot et Laudu. ib de dicit q dz ptir illa hora matutinalis maxie si dicti fratres non habent aliam horam competente. ar. ca. mandata de presump. ¶ Quid si volut pdicare in plateis pri [sect. 3]uatis aut ecclesijs aliorum. rn. Car. ibide q no possunt sine lnia eorum qru sunt sz de eorum lnia possunt etia hora illa qua plati predicat: excipiutur solum eorum loca et publice platee in quibus illa ho ra predicare non possunt. ¶ Vtru laici possint pdicare. Rn. Pau. [sect. 4]in. c. sicut in vna de her. q no alias pec cant mortaliter. ¶ Vtrum tempore interdicti possit pre [sect. 5]dicari et. Rn. Car. gl. et Pa. i. d. cle. dudu q sic et quilibet admittatur de cose. di. j. c. eps nullam. ¶ Sz qua sciaz dz habere pdicator. rn. [sect. 6]Alex. in. iij. parte sum. q triplex e actus docedi. primus simpliciter exortado et iste est oim et istis sufficit scire madata. et credenda. secudus est predicadi et iste est eorum q habet ex offo et istis est necesse scire exponere crededa et madata sm illud prime Pe. iij. parata oino poscedi reddere ratione. tertius cathedra tenedi et istis est necesse scire oia q pertinet ad eorum doctrinam. ¶ Qua conscientiam debet habere p[sect. 7]dicator. Rn. alex. vbi. s. q simplicit existes i peccato siue occulto siue manifesto doces et predicans si no studeat do lere de peccato simpliciter dicitur cotenere et ideo peccare. et ego credo mortaliter sic no in mortali. iuxta illud ps. ppterea deus destrues et c. l. di. quide hoc et. c. cu exaudiero. et. xxxv. di. c. vj die i fi. et. xl. d. multi. Tho. i. iiij. tenet q si docet sacra scripturam ex officio prelationis q peccat mortaliter si est in mortali siue manifesto. sz si docet sicut magister sic est in peccato occulto no peccat mor taliter. facit pro hoc. supra correctio pri mo §. iiij. ¶ Vtru teneatur predicator facere que [sect. 8]predicat. Rn. Ale. vbi. s q sic quicqd as serit faciedu de necessitate salutis non autem q predicat faciendum de perfectione religionis. ¶ Quid si predicet propter honore. vi [sect. 9]de. s. Honor. §. vij. ¶ Predicatores sacris literis semp de [sect. 10]bet insistere nec tunc queratur discere cu ex officio. alios debeat docere. xxxvj. di. §. ecce. ppterea nomine doct. veniut predicatores et prelati glo. j. c. vnico de summa tri. li. vj. ¶ Circa que docenda debeant insiste[sect. 11]re. Rn. q circa primo credenda sicut ar ticulos fidei: secundo faciendi et seruanda. sicut precepta. iij. fugienda sicut peccata. iiij. timenda sicut mors eterna. v. appetenda sicut gloria. et vt predicatio eorum fructificet etiam prius debent orare. vt dicit glosa. Ge. xxiiij. Preces an inducant simonia. vide simonia. v. §. iiij. Precedentia determinant sequen tia. xxiiij. qo. vij. apostolus. Preciosum est omne rarum. xciij. di. legimus. Precipitatio est vitanda. l. dis. po deret. Est autem pre cipitatio quando quis ptransitis gradibus et regule diuine vel humane rois per ipetu volutatis vel passionis fert in precipitiu. et si hoc facit cotemnes et repudians diuina documeta erit pctm mortale. Similiter quado licet no contemnat diuina documeta tame est cum detrimeto eoru que sunt de necessitate salutis si sic est erit peccatu mortalevel circustantia que reperitur in omni pec cato mortali. Vnde dicit iniquitas om nia precipitat. als eritveniale peccatu. et q luxuria maxime absorbet ratione. ideo precipitatio ponitur eius filia. Predia Vrbana vel rustica quado dicuntur vide seruitus in principio. Predo dicit quadrupliciter. primo q iniuste alios predatur sicut qui spoliat viatores et iste est excom municatus. xviiij. q. iij. si quis romipetas cu duo. ca. seq. ij. dicitur qui tollit a personis vltra stipedia sibi taxata. xiij. q. j. militare et tales sunt raptores. et sicut predo continetur sub raptore sic spe cies sub genere. xiiij. q. v. no sane in fin. et sic debet puniri pena raptoru. iij. sm Gof. et ho. dicitur prelatus qui vt serui tiu impedat legato vel alij plus exigit a subditis q soluat de immu. eccles. q pleriq. iiij. dicitur predo sm hosti. Judex qui iurgiu alienu deputat predam suam aut officialis indebite pecuniam accipiens. l. omnes. C. ad. l. iuli. repetu. ¶ Quo pcepto prohibetur preda. Rn. [sect. 1]furti nomine. xxxij. q. iij. meretrices. ¶ Cui debet dari preda in bello acqui [sect. 2]sita. Rn. de iure principi. xxiij. questioe. v. dicat. Sed tu dic latius vt. s. bellum in principio. Prefactio Nulla dz dici i missa nisi illa de qua in. c. inueni mus. de consecra. di. j. et in. c. sanctoruz lxx. dis. vide. s. missa. §. xxx. Prelatus large dicit omis habens curam animarum sz Jnno. in. c. firmiter. de sum. tri. et in. c. quoniam. vt li. non conte. stricte vero dicutur solum habentes iurisdictionem vt probatur in. c. decernimus. de iudi. iucta glo. in. cle. dudum. de sepul vbi ponitur prelatus et rector separatim do. Bar. in cle. j. de elec. cum glo. ibidem et Lau. dicit q nomine prelati comprehe ditur quilibet admiuistrator habes ppetuum officium etiam si sit talis qui ad nutum superioris possit ammoueri. allegat de sup. neg. prela. ca. j. ad fi. xvj. q. i. de presentiuz. addit pau. ibide quocunq nomine ceseatur de ver. sig. quauis cle. j. de rescrip. et quod ibi no. Et ex glos. prefata dicit Car. obtinuisse q mi nister et custos minoruz et prouincialis predicatorum sunt prelati et q possunt esse procuratores quia cle. j. de procu. lo quitur de religioso no prelato. et q etia possunt esse delegati pape. vt supra delegatus. §. iij. De notatis in hoc. §. et q prelatus debet esse electiuus non datiuus. Bal. nota. in. l. quicunq. C. de bo. que libe. cola. j. in fine. versi. non obstat. et non potest prelatura permutari cu alia. vt per Bal. in. l. j. col. iij. C. de ema. li. et no transit ad heredes. glo. et Bar. in. l. tute la. la. ij. in. j. no. ff. de tut. ¶ Vtrum omnis prelatus sit iudex or[sect. 1]dinarius. Rn. glossa. in ca pi. ij. de iudi. quod sic. ¶ Vtrum negligentia prelati sit pecca [sect. 2]tu. Rn. glo. in. c. ea que de offi. arc. q sic. et mortale quado est in omissione neces sarioru ad suum officium. vt visitationis correctionis et huiusmodi. et sz Ho. et Ber. in. d. c. ea que tenetur no solu de dolo et lata sed etiam leui culpa de dano ecclesiasticarum rerum ergo fortius animarum. ¶ Vtru prelatus teneatur omnia age[sect. 3]re cum consilio capituli sui. Rn. pan. in cap. nouit. de his que fi. aprela. q ne gocia minora potest sine consiliovt no. doct. in. di. cap. nouit. et Jnno. in cap. fi. de maio. et obe. et. l. ij. C. de iura. calu. Nam rectores ex offo iniuncto explicant hec minora vt in. di. l. ij. facit. ca. edoceri. de rescrip. Negociavero ardua causa rationabili existente quam bonus vir arbitrabitur. potest sine cosilio capituli. alias non. ¶ Vtruz teneatur dicere suam culpam [sect. 4]subdito qd excessit in corrigedo. Rn. c. quado. lxxxvj. dist. q non. Jntellige nisi a proposito hoc faceret. vt. s. Correctio. j. §. ij. ¶ Vtruz prelatio sit appetenda. Rn. q [sect. 5]no nec desidia fugieda. xvj. q. j. nos au te. viij. q. j. olim et tribus. c. seq. xl. distin. multi vnde appetes eam efficitur indi gnus. j. q. i. pricipatus et peccat mortali ier si deliberate appetit. vt psit vide. s. ambitio. et. s. eps. §. ij. ¶ Vtru prelatus possit fugere. vide. s. [sect. 6]eps. xxiij. ¶ De quibus specialiter sunt interro[sect. 7]gandi prelati. Rn. s. interrogatioes cir ca presatos. Prescriptio. e quodda ius ex tepo re congruens autoritate legum vim capiens penam negligentibus inferens et litibus finem im ponens. Et similiter diffinit vsucapio. et aliquando vnum comprehendit reliquum sed proprie differunt quia vsuca pio est in rebus mobilibus et se mouetibus. presciptio vero in immobilibus et iuribus incorporalibus vt insti. devsuca pionibus et lon. temp. prescrip. j. Rn. Jure tame cosultus ita diffinit. Vsucapio e acquisitio dominij per continuatione possessionis temporis spatio. l. diffiniti in. l. ij. ff. devsucapio. hoc Pan. no. in ru bri. extra eo. ti. De notatis in hoc. §. et q i hoc differant prescriptio et vsucapio: q prescri ptio est de re immobili. vt per Bald. in l. j. col. vj. in. iij. oppo. C. de ser. fugi. vsu capio vero est de re mobili: vt ibi. et no. insti. de vsucapio. in principio. et. ff. eo. in rub. licet quandoq prescriptio pro vsu capione ponatur. Vnde exceptio prescriptio. non dicitur inceptio cotra rem mobilem cum intelligatur pro exceptione vsucapionis: vt per Bald. in di. l. j. col. vij. ¶ Que requiruntur i prescriptione sm [sect. 1]ius canoni. et conscientia. Rn. q. iiij. pri mu bona fides. s. q is qui possidet rem q possidet credat esse suam. vel credat tradetez esse dnmvel habere ius distra hedi. lz in facto erret. ff. de verb. sig. l. si bone fidei. hoc limito veru i prescriptio ne vbi requiritur aliqs actus positiuus. secus vbi nullu factum requiritur vt i prescriptione libertatis contra seruitu tez rusticam. q licet sciam me tibi debe re seruitute eundi. tamen ego possum prescribere libertatez. ex quo ego nihil facio q sit peccatu hoc tenet Bart. in. l. sequitur. §. si via. ff. de vfuca. et pau. i. c. fi. de pres. Jde dic de pscriptione actio nis psonalis mere penalis vt in rapia respectu quadrupli q est vsum ad annum post annum simpli insti. de vibo. rap. in princi. vt. j. §. xlij. et idem dic de similibus. ¶ Sed quid si erret in iure. Rn. q no p scribet. l. j. §. si a pupillo. ff. pro empto. et [sect. 2]l. nuq. la. ij. ff. de vsucap. Secus fi errabat in facto ar. l. qd vulgo. ff. pro epto. et propterea dicit Jnn. in. c. si diligenti eo q possides contra ius non presumi tur bonefidei nisi sit possessio longi teporis: vel probabilibus rationibus fuerit acquisita facit. ca. cum ecclesia futrina de causa pos. et proprie. Exquo patet q si ius in quo errauit erat dubium q er ror excusaret i prescrebendo et facit tex. in. l. cum dilectus et ibi Pau. de cosue. quod not. Jtem tenet Host. in ca. cura: de iurepa. q error mixtus. scilicet iuris et facti non tollit bonam fidem. dat exempluz in donatione rei aliene facta vxori qua vir non est effectus pauperior vt quia ex ipsa re non tenetur comodanti vel deponenti vel quia domi nus consensit q mulier credit valere quia vsucapiet. l. si vir vxori. ff. de dona tio. Bar. tamen in. l. si fur. ff. de vsuca. et in. l. sz et si. §. scire. ff. de pe. here. et refert Pau. in. c. grauis de restitu. spo. distinguit et bene q quedam sunt iura que prohibent aliquos actus. et faciens contra etiam ex errore non presumitur in bonafidei. et sic intellige glosam dicta lege si fur. que dicit q error iuris impedit vsucapionem. q etiam limito nisi esset tale ius obscuru et dubium. Quedaz sunt iura non prohibentia. sz actui no assistentia vt puta testamentum no solenne non approbatur a iure vt valeat et circa talia errans non pre sumitur in malafide. d. §. scire. ¶ Quid de illo qui tepore pscriptiois [sect. 3]habuit conscientiam lesam postea inci pit habere non lesam. Rn. Pa. in. fi. eo. cum do. ant. q si ex legitima ca habuit lesam interrupta est prescriptio. et sic in cipiet prescriptio postq conscientiam lesaz reformauit per legitima indicia. ar. eorum que no. in. c. de quarta eo. ti. d. c. cura. Si vero fuit lesa ex leui iudicio. qua tame reformauit ex alijs legiti mis iudicijs. sic no fuit iterrupta. Pau. tamen includat q omnino interrupat et incipiat prescriptio de nouo tpe refor mationis. sed verior est prima opi. nisi conscientia se firmasset quis ex leui iu dicio q res erat aliena. ¶ Vtruz dubitans an res sit sua vel ne [sect. 4]et habens iustam causam dubitadi pre scribat. Rn. sm do. ant. in. d. c. fi. q no. q iura requirunt nedum q non sit in ma lafide. sed quod sit in bonafide et ideo licet non sit in malafide non est tamen in bona. Quod tamen limita nisi dubi tatio esset momentanea et vacillans sicut non est hereticus q dubitat. sed non fixe et deliberate. c. j. de her. q sic no im pediret. Et hec opi. i foro anime est verior quo ad vsucapione rei. sz respectu fructuu lucrandorum sufficit malam fi dem abesse. et quauis Pa. et communis opi. et glo. in. d. c. fi. teneat q dubitatio etiam firma no impedit prescriptione etia quo ad rem facit p ipsis. xxxiiij. q. ij. si virgo. sed hoc de eoru quo ad foruz contentiosum tene. non quo ad conscietiam. ¶ Secudu quod requiritur in prescri[sect. 5]ptione est iustus titulus. c. si diligenti. extra eo. et dicitur hic titulus causa possidendi vt donatio. venditio. et huiusmo di. Exigitur ergo causa vera no legitima secudu Gof. vnde titulus erroneus vt quia credebat procuratorez suu emisse prestat causam prescribendi. ff. pro soci. l. fi. Et propterea dicit glo. in. d. c. si diligenti. quod pro tanto dicitur titulus iustus quia dat causam prescribendi licet in veritate non sit iustus. quia tunc no esset prescriptio necessaria. Et ideo minus iustus titulus dat causam pscribendi. si modo adsit bona fides. vt credat titulum sufficere et esse iustuz. et hoc verum q requiritur titulus quado aliquis iure communi possidere non potest. vt laicus decimas. Jdeo requirit titulus. alias est semp in mala fide. Sed vbi res possunt de iure communi possi deri. si non requiritur titulus in iuribus pscribedis vt sunt seruitutes. Et q no requirat titulus tenent communiter docto. Sz Pa. in. d. c. de quarta. eo. limitat verum Primo quando prescriptio non est cotra ius commune. p. c. j. eo. ti. li. vj. facit. l. quemadmodu. C. de agri. et cen. et c. Secundo quando non est in vsufru ctu prescribendo. q licet sit ius in corporale. l. j. in fi. ff. ad. l. fal. et qdam serui tus in rebus alienis. l. j. ff. de vsufru. accre. tame requiritur titulus in eo prescribendo alias non prescriberetur spacio x. vel. xx. annorum. vt probat in. l. fin. C. de prescri. lo. tem. vnde dicit gl. in. l. corruptionem. C. de vsufru. q si etiam vsu fructus cosistit in re mobili. tame actio personalis ad ipsam non tollitur trien nio. et idem videtur dicen. in acquisitio ne ipsius et etiam in acquisitioe cuiuscu q rei immobil. no precedit prescriptio sine titulo nisi sit longissimi teporis. C. de prescri. xxx. anno. l. si quis empturus. Dico tame fructus q capiuntur ex agro alieno ex bona fide vsucapiuntur trien nio. tex. est no. in. l. sequit §. fructus. ff. de vsuc. et ibi p Bar. q ibi no agit de pscri bedo iure. Et io cu dr q tenet restituere fructus extates. in. c. grauis de resti. ipo. Jntellige nisi possessor p trieniu et boasi de possideret Tertio limita qn no agitur de seruitute per quam persona obli gatur vel astringitur ad aliquod seruitium. q cum sit quid graue necessario reqrit in tali iure pscribendo titulus vel lapsus longissimi teporis et sic potest in telligi. l. cum de in rem verso ff. de vsuris. et not. Dy. in regula possessor. de re iu. lib. vj. ¶ Tertiuz qd requirit est continuatio [sect. 6]possessionis q res sit possessa continue vsq in fine prescriptiois sine interruptioe. c. illud extra eo. de reg. iur. regula sine possessione. li. vj. Et q possideat vt proprium. q qui alieno nomine possidet vt coloni. et qui precario. et huiusmo di. non proprie possident. sed hi quoru nomine possident. c. cum venisset. de re sti. spo. et in glo. c. clerici. xvj. q. iij. Si tn interrupta possessioe quando possessor recuperat est bonefidei sic prescriberet ea interruptione no obstate. l. fin. C. de prescrip. xxx. an. ¶ Vtru possessio ciuilis. i. q sit talis p[sect. 7]sona q possit legitime de iure coi possi dere. sm gl. in. c. causam de prescrip. ne cessario requiratur ad prescriptionem. Rn. q ad vsumfructu pscribedu no. sed sufficit naturalis seu corporalis posses sio. l. fi. C. de prescrip. lon. te. not. Pa. i. c. ad audientia. eo. ti. Jn alijs aut vbi pre scriptio inducitur ad acquisitionez rei vel iuris. tunc requiritur in ciuilis pos sessio. et sie intellige tex. et gl. in. c. causaz e. ti. et ideo naturalis no sufficit de quo plene per Dy. in regula sine possessione li. vj. Vbi vero pscriptio inducit ad extinguedu solumodo ius alterius et ad defenfione cotra ius alteri congrues. tuc tali defendeti no e necessaria va posses sio vel quasi. alias sequeret q no pscriberent actioes personales cotra id qd habet in. l. ij. C. de consti. pe. et in. l. sicut. C. de prescri. xxx. an. q nemo vere ea possi det. nisi his cuivere copetit. vt no. Jnn. in. c. i literis. de resti. spo. hec est notabi lis distinctio. Cal. in. c. cuz no liceat eo. Aduerte hic q possides bonafide et vedes sub coditioe no iterrupit possessione. vnde si deficiete coditioe veditio resolua iur priora tpa cu posterioribus continuare poterit sm Pa. i. c. illud aut. e. ti. ¶ Vtrum possessio longissimi teporis [sect. 8]de cuius initio no est memoria habeat vim tituli. Rn. sm Jo. an. in. c. ij. de preben. li. vj. q sic quando capacitas datur in exercente alias non. vnde laicus qtumcunq exercuerit actu spualem vel alicuius ordinis nunq tn potest illum pscribere. Et not. q fama pbet iustam causam crededi vt no. in. c. inqsitioi. de sen. ex. et. c. cum cotingat. de rescri. et per Bart. in. l. ij. C. si ser. vel liber. et in. l. celsus. ff. de vsucap. Et si fama erat q res fuit legata vel q tale fiebat p puilegiu pape quod fuit perditum tpe guerre et huiusmodi sic curret prescriptio. vt no. in. l. q vulgo. ff. p empto. q sic facit titu lu sicut in illo cuius procurator dicerat se emisse et sic credebat. ¶ Quartu q requirit est q res non sit [sect. 9]vitiosa et possit prescribi et dicitur vitio sa si sit furtiua aut vi possessa vt inst. de vsuca. §. q aut. et subdit tex. q necvllus alius quis ab eis bona fide emerit vel ex alia causa acceperit vsucapiendi ius hz. Et aduerte q in re mobili oportet q iustus titulus interueniat a principio aliter nunq prescribit quia sine ti tulo cotra volutate dni cotractus furtum comittit et sic furtiua est secus est in re immobili: q quis mala fides fuerit in primo potest tame p alios prescribi ex eorum bona fide. Et ideo nuq res mo bilis in coscietia potest teneri qtucuq per longu tps sit possessaet bona fide ni si qui habuit eaz a principio habuerit cu titulo. propterea dicit text. in. d §. q autez. Vnde in rebus mobilibus no fa cile pcedit vt bonefidei possessori vsucapio competat. Quod nota quia sepe venit in practica. Limita tame sm q j. dico. §. xliiij. ¶ Quero vtru omnes alie res que non [sect. 10]sunt vitiose possint pscribi. Rn. q regu lariter omnis res oe ius ois actio prescribi potest. capi. ad aures. eo. ti. Sed hz multas exceptiones q sunt multa q psescribi non possunt vt. j. §. xij. cum sequentibus. ¶ Sed que requirunt ad prescribeduz [sect. 11]iura seu seruitutes que habent causam continuam vel quasi. Rn. q requirunt v. Primum bona fides. s. q vsus fuerit eo animo q vsus fuerit iure fuo et q po suerit etiam aduersario cotradicete. secus si causa amicitie q nunqua prescri bet. l. fin. et ibi not. ff. quemadmo. serui. amit. et. l. qui iure familiaritatis. ff. de acqui. pos. Secundum tempus debitu vt. j. patebit. Tertiuz quod vsus fuerit sciente aduersario. l. ij. C. de serui. et ibi glos. et doc. et etiam patiente. l. quoties la. ij. ff. de serui. quia scientia et patietia in iuribus incorporalibus aduersarij constituit quasi possessiouem. Et ideo sine ipsa non posset prescribi nisi sit tepus longissimum. s. xxx. anno. vel. xl. an norum sm Pau. de cast. in. l. ij. C. de serui. Jtem nisi habuisset prescribenstitu lum ab aliquo tertio qui eam vt dominus illius fundi concessit quia sic igno rante domino potest prescribi. vt not. Cyn. Pe. tenere in. l. ij. predicta. Quod nota pro limitatione illius quod in incorporalibus non est dare quasi possessionem sine scientia et patientia aduersarij. quia pauci aduertut vt in pascuis aqueductu iurisditionibus piscandi. Et not. sm Jnnocen. q istud tempus icipit currere ex quo quis cepit illo vti non vi nec clam. nec precario sciente illo cui fit preiudicium et non contradicente. quartum in negatiuis puta altius no tollendi requiritur prohibitio not. glo. in. l. qui luminibus. ff. de serui. vrb. pre. et phibitio debet esse ex parte prete dentis seruitutem. quintum q sit domi nus fundi et cuius seruitus est acquire da quod not. ¶ Que sunt que pscribi no possut. Rn. [sect. 12]xvj. primo cotra peccata de iure canoni co et i foro anime. immo diuturnitas au get. c. cum haberet. de eo qui du. quam pol. per adul. c. no satis et. c. cum i ecclesie. de simoniade iu. ciuili vero peccatu est mometaneu. tunc lapsus temporis alleuiat penam in. l. si diutino tepore. ff. de pe. et quandoq ex toto tollit. Vnde communiter doc. et sequitur Pa. in. c. cu habere. dicunt q aduersus quodlibet crime regulariter pcedit pscriptio. x. an no. vt post lapsum qs nequeat accusari. et in. l. adulter. C. de adult. dicitur qd post quinquenium non potest quis accusare adulterium nisi in duobus casi bus vide glo. d. l. adulter. ¶ Secundo contra obedientam visita[sect. 13]tionem et procurationem que debet ratione visitationis. cum no liceat eo. cu similibus. ¶ Tertio ecclesia loca religiosa nec no [sect. 14]ius decime primitie vel oblatiois et oia alia iura spiritualia non possunt pscribi laicis q illa possidere non possunt. vt i. c. causam. eo etia simile anni trasie runt. vt. s. dixi sm Jo. an. in. c. ij. de preben. lib. vj. Ab eis autem a quibus pos sideri possunt bene prescribuntur. vt in c. ad aures eo. ¶ Quarto annexa spiritualibus. vt ius [sect. 15]patronatus similiter prescribi no pnt a laicis. Dicit tame Pa. in. d. c. ad aures q papa posset cocedere priuilegiu laicis vt possiderent spiritualia aliqua: q pot dare potestatem eis excommunica di. et sic tunc prescribere possent que pos sidere possunt. Limita istud ad laicos seculares. q laici couersi lz non debeat tame possunt tractare spiritualia cu cle ricis et prescribere. vide tex. iuncta glo. in. c. ex eo. de elec. lib. vj. ¶ Quinto non potest pscribi limes vel [sect. 16]quod adheret limitibus episcopatuu pro uinciarum vel parochiaru. xvj. q. iij. lz et. c. in regulis de paroch. sup eo. ratioe termini confundantur puinciaru vel parochiarum. ¶ Sexto liber homo p seruo possessus [sect. 17]non potest pscribi. xvj. q. iij. §. potest. ¶ Septimo publice functiones agrorum [sect. 18]in pesiones no pnt a colono pscribi nec fundus que colit. d §. pot. C. de pscript. xxx. vel. xl. an. l. male agitur. ¶ Octauo via publica non potest pre[sect. 19]scribi ex non vsu populi. l. via. ff. de via publica. ¶ Nono aqueductus ad publicu vsuz [sect. 20]ciuitatis et alia iura ciuitatis ad publicu vsum destinata pscribi non possunt. C. de aqueductu. l. diligenter. ¶ Decimo reseruata pncipi i signu sub [sect. 21]iectiois vt tributu et similia pscribi no pnt. vt. l. copit serenitas nra. C. d pscrip. xxx. an. facit qd no. in. c. cu no liceat. eo. ¶ Vndecimo res qua lex vel cano alie[sect. 22]uari prohibet no prescribit sic tn distin gue sm Pa. in. d. c. cum non liceat quod aut lex prohibet alienationem q eius rei no est commercium nec potest possessio haberi. vt in rebus sacris no spiri tualibus et religiosis respectu laicorum et sic non valet pscriptio. Aut prohibet alienationem simpliciter fauore ipsius rei. exemplum in fundo dotali. et sic pscrip. no pot inchoari. l. si fundum. ff. de sun. dot. glo. et Bar. in. l. ij. C. de vsuca. p emp. Sed si erat inchoata anteq talis esset dotalis fundus et huiusmodi sup quas se fundat ius tuc no impedit vsu capio. tex. est in. d. l. si fundum. Jdem di cen. quaudo res peruenit ad personam priuilegiatam cotra quam no posset pscribi. vt not. Jo. an. i. c. vnico de iur. pa. li. vj. intellige si ignorat prohibitionem iuris probabiliter aliter no. Aut lex phibet alienationem no simpliciter sed sine certa solenitate. vt in rebus minorum et ecclesie tuc data bona fide et excluso er rore iuris procedit prescriptio si hz con comitantia alia: puta emi a minore que credebam maiorem vel rem a prelato. sz putabam capitulu consensisse et huiusmo di. Secus si errabam in iure credens q prelatus sine capitulo posset vel minor sine decreto. et sic intellige glo. in. c. ij. de his que fi. a prel. et tex. iuncta glo. in. c. j. de re. ec. no alie. lib. vj. ¶ Quid si est phibita alienatio per de[sect. 23]functu. Rn. idem dicen. sicut de prohibi ta a lege. s. q vsucapi non potest tex. est in. d. l. ij. et ibi gl. et Bar. Et hec intellige quado predicta prohibitio fit ex causa p testatorem sine causa enim non valet vt legit et not. in. l. filius. §. diu. ff. de lega. primo. et ibi per Bar. plene. ¶ Vtrum similiter sit dicendum quan[sect. 24]do res p pactum prohibita est alienari puta cum res obligatur et obligans ap posuit pactum vt illa res interim non alienetur et impedit dominij traslatio. vt in. l. si creditor. §. vlti. ff. de distra. pigno. Rn. q sic quia non currit prescriptio. vt no. Bart. in. l. vbi lex. ff. de vsuc. pa. tame in. d. c. cum non liceat tenet q currat prescriptio et credo verius si alius a pdictis contrahentibus prescribat. ¶ Duodecimo res que tenetur preca[sect. 25]rio nomine quia non ipse sed dominus possidet. l. certe. §. his qui rogauit. ff. de preca. Jdem de colono ea ratione. l. ma le agitur. C. de prescrip. xx. an. idem de eo qui possidet nomine alieno ea ratio ne. capi. cum venisset. de resti. spo. Jdez de pignore quod non potest prescribi a creditore et vsufructuario quia censentur in mala fide. Dicit tamen Pan. in d. capitu. cum non liceat. colonus et tenens precario nomine et qui possidet alieno nomine non possint prescribere tales res tamen si colonus vendit alteri. et qui emit bona fide prescribit sed dominus petit restitutionem in integrum si ignorauit ex clausula generali. l. j. ff. ex quib. cau. ma. secundu Spec. eo. titu. et glo. in cap. cum nemo. C. de ac qui. pos. et placet per ea que. j. dicam licet Barto. in. l. cum solus. ff. de vsuca. ali ter sentiat. ¶ Tertiodecimo res empta a prodigo [sect. 26]vel luxurioso aut lusore alienante distinguit tamen Pan. in capi. si diligen ti eo quod aut tatibus est interdicta administratio et sic non valet contractus nec infertur vsucapiendi conditio. vt. l. qui fundum. §. qui sciens. ff. de empti. Aut non est interdicta administratio bonorum et tuc aut ignorabat q in ma lum vsum volebat consumere et sic pot vsucapere quia est bone fidei. vt in. l. si quis cum sciret. ff. de empt. si vero scie bat quod in malum vsum volebat expendere precium sic non valet vsucape re. vt in. d. l. si quis cum sciret et est text. no. i. l. si vero no remuneradi causa. §. si adolescens luxuriosus mandat tibi vt pro meretrice fideiubeas ideq tu scies mandatum susceperis non habebis mandati actionem quod simile est qsi perdit iura pecuniam sciens credideris. Sed et si vlterius directe mandaue rim tibi vt meretrici pecuniam credas non obligabitur mandati quasi aduerlus bone fidei mandatum sit hoc text. ff. mandat. Nec obstat. l. affectionis. ff. de dona. quia ego intelligo ante factuz no valere in ista lege valeret post factu fornicationis soluedo. hac decisionem posuit barto. in. d. l. si quis cum sciret et sm hac limitarem ego. l. fin. ff. de alea. vbi valet contractus venditiois factus alteri a collusore scilicet verum quado non putabat precium in ludo velle cofumere alias talis emptor non poterit prescribere. Multominus valet contra ctus factus in ludo cum collusorevnde nec tenet venditio nec tenetur emptor de euictione cum simul delinquant. l. fi. .§. j. ff. qua. re. ac. non da. et per coseques cum sit in malafide et contractus sit pro hibitus a iure non poterit pre scribere quod no. bene. ¶ Quartodecio res ignorantis no pot [sect. 27]prescribi ita tenet do. pe. de pusio i tra ctatu de canonica portione episcopi. c. ij. allegat. l. cum sex. ff. de edi. edic. cu co cor. in. gl. ibide. Vnde concludit q qua do quis ignorat habitu et actu ius sibi factum ex quo resultat sibi ius agedi et sic no currit pscriptio. Jde quado quis ignorat actu sed non habitu sic etia no currit puta collator scit se habere ius co ferendi beneficium sed ignorat factum ex quo resultat sibi ius agedi scz actuz vacationis et sic no currit prescriptio. c. quia diuersitatem de conces. pre. ca. li. te ras de suplen. negli. pre Panor. vero in. d. c. vigilanti dicit q contra ignoran tem vel absentem currit sed prescriptio nisi ignoras vel abns possideat ciuiliter quia tunc non currit prescriptio vt i l. male igitur. C. de prescri. xxx. vel. xl. an. ex quo infert q si me absente aut ignorante ingreditur quis possessione mea non incipit tunc prescriptio licet fuerit ingressus bona fide quia per huc igres sum non perdo possessionem vt in. l. si id quod. ff. de acqui. po. sed anteq incipiat prescribere oz prius perdam possessionem puta quia sciens aliu ingres sum suscipe me posse repelli vel iradidi obliuioni et eam neglexi per deceniu vt in. d. l. si id quod. et ab eo tempore ici pit currere pscripto et no prius. vt not. Dy. in regula sine possessioe li. vj. et sen tit gl. et apertius bart. in. l. j. C. de seruitutibus. Addit tn q licet contra ignorate currat prescriptio tn si ignoratia fuit ex iusta causavl pbabilis q tuc subuenit. ar. c. cu illorum. de se. exco. et hec subuentio erit q restituetur in integrum vtvoluit Barto. in. l. j. §. si quis autem. ff. de actu itinere q pri. facit glo. in. l. j. C. d pa. po. et tex. optimus in. l. antepe. ff. de acqui. here. sz magis mihi placet opi. Pe. Vbi tame ignoratia no est crassavel supina. Jncorporalia vero no possunt quasi pos sideri nisi sciete eo qui possidebat pus. Et data eius ignorantia no possunt pscribi. l. ij. C. de serui. et aqua. not. Jnno. in. c. bone el. ij. de po. prela. ¶ Quintodecimo res excoicati vt dicit [sect. 28]Pa. in. c. j. eo quia cu sit impeditus a le ge no debet contra eu currere prescriptio l. fi. in fi. C. de ana. exce. Quod limito ve rum in eo q no est in mora petende absolutionis secus si esset in mora quia tuc impedimentum oritur ex culpa sua et ideo curreret. ¶ Sextodecimo res future vel vi pos[sect. 29]sesse nec etiaz ea que ex ipsis nascutur vt isti. de vsuca. §. furtiue. de quo dic vt j. §. xliiij. ¶ Que sunt tpa in qbus prescriptio no [sect. 30]currit sed dormit. Rn. Pa. in. cap. ex tras missa. eo q noue tempora. Primum tem pus hostilitatis et vbi ius non redditur. sz hoc limitat Jnn. in. d. c. quando propter guerram et huiusmodi actor agere voluit sed non potuit quia non erat qui ius redderet. l. sed si per pretorem. §. si ferie. ff. ex qui. ca. maio. et propter hoc dicit Barto. in. l. de etate. ff. ad treb. q citatus tempore pestis habet iustam causam no comparendi. alle. ca. ad supplicationem de renuncia. facit glos. in. capitu. si vero de iureiur. Et ideo dicit idem Barto. in lege naturaliter. ff. de vsuca. q tempore pestilentie no currit pscriptio vbi quis fugit ex ta li timore aut certe erit iusta causa pete di restitutionez in integru. ex cla gnali idem dic de omni alia iusta causa q ipe dit ne quis rem suam petat. l. qd quide ff. ex qui. cau. ma. sm tepus est qn ecclesia nullu habet prelatu seu hz inutilem ad agendu. vt puta quia est excoicatus suspesus vel captiuus. ca. q diuersitate de coces. prebe. xvj. q. iij. c. j. de elec. quia diligetia. Aut est dilapidator aut male alienans prelatus vt in. c. si sacerdotes xvj. q. iij. et qd no. i. c. de ininteg. resti. li. vj. Nam toto tempore prelati male alie nantis no currit. Tertiu tempus quando qs de iure impedit agere sicut filiusfamilias vt. l. j. in. fi. C. de anna. excep. et in vxore viuete marito respectu rerum dotaliu. l. i rebus. C. de iure. do. Jte in pupillo durante etate pupillari. l. sicut vltra medium. C. de prescri. xxx. an. Quartuz tempus est sc hismatis qua ad eccle sta romana vt i. c. cu nobis. eo. ti. Quin tum tepus conditionis quia res sub coditione non prescribitur. l. cu notissimi. §. sed illud. C. d prescrip. xxx. annorum. q nulla currit mora. Sextum tepus feria rum repentinaru q precaueri non possunt vt dicitur i. di. §. si ferie Quida tamen dicunt q currit sed indulgetur restitutio Septimu tepus absetie reipublice ca tn Jnno. isto casu cu precedenti tz q currit pscriptio sz datur restitutio qn prescriptio fuit copleta tpe feriaruz aut absentie vel paru post. Secus si post magnu tps q tunc no datur restitutio. facit. l. ab hostibus. §. sed qd simplciter. e. ex qui. cau. ma. et satis palcet licet alij tencat indistincte non currere. Octauu tempus est furie vel prodigalitatis sm Jo. an. in addi. ad spe. eo. tit. Nonum e iacentis hereditatis et no stat per heredem quin eaz capiat sed aliquo mo est impeditus sm Pa. i. c. de quarta de prescrip. sed do. Ant. ibidem tenet q currit sed restitueretur ex generali cla. ¶ Sed quero an in prefatis casibus ita [sect. 31]dormiat et impediatur pscriptio q non sit opus petere restitutione. Rn. diuersa fuit opi. legistarum in. l. senatus. ff. de offic. presi. et canonistarum in. c. ex transmissa eo. sz mihi placet opi. Jnno. q impeditur ipso iure nec est necessarium pete re restitutionem nisi solum in tpe absentie et feriaru pot dici cu simili ratioe te pus pdigalitatis etia: et sic illa tepora subducuntur de medio pscriptionis. ra tio sua quare no currit est q pscriptio e odiosa vt patet ex eo qd legit et no. in. c. vigilanti eo. Ergo non e laxanda. ¶ Quantu tepus requiritur in prescri[sect. 32]ptioe. Rn. q diuersimode sm q a diuer sis et contra diuersa sit prescriptio. ¶ Contra ecclesia romana no currit mi [sect. 33]nor q cetenaria. intellige in his que spe ctant pricipaliter no secundario ad ipsam sm glo. in. c. ad audietiam eo. vnde dic q generaliter oia que imediate ptinent ad dispositione pape gaudent pri uilegio vt e ecclesia lateranesis et res ip sius et exemptio con qua no currit minor prescriptio q cetenaria. Jta tenet Joa. an. in regula scieti lib. vj. in mercu. et qd no. pan. in cle. freques de exces. prela. et pau. in. d. c. ad audietiam. Fallit hoc in casu. c. ij. §. j. e. li. vj. vbi cahtoli ci prescri bunt con ecclesia romana bona hereticorum qui ignorabatur in vita q essent heretici si per. xl. anos bona fide ea possederunt nec in isto casu poterit romana ec clesia petere restitutionem vt in. d. cap. ij. patet vbi prohibet omne molestiam post rescriptionem. [sect. 34]¶ Contra ecclesia inferiorez a romana siue fiat prescriptio a puato vel ab alia ecclesia si est immobilibus corporalibus siue incorporalibus iuribus habentibus continuam causam vel non sic requiritur quadragenaria anorum prescriptio vt in. c. de quarta eodem et in. ca. primo eodem lib. vj. nec requiritur titulus in hac quadragenaria prescriptione sed sufficit bona fides nisi sit contra ius co mune quia sic requiritur titulus verus vel putatiue verus cap. si diligenti eodem titu. vel tempus de cuius initio memoria non est dicto. cap. primo. nisi in casu quando ius ciuile exigit contra priuatum tempus de cuius initio memoria non est quia tunc multo fortius requireretur cum prescribitur cotra ec clesiam. Si vero est in mobilibus sic sz Pau. in. c. cu dilecta de cofir vti. vel inu til. no habet locu vsucapio trienalis co tra ecclesia romana sz con alias ecclesias credo q habeat locuz nisi in rebus que alienari possunt sine debita solenitate de quibus. s. alienatio. §. v. et quatuor. .§. seq. Et q pscribat habes inaut. quas actioes posita. xvj. q. iij §. fl. ¶ Quid si laicus habet rem coem cum [sect. 35]ecclesia et indiuisibile. Rn. Pan. in. di. c. de quarta q requiritur quadragenaria prescriptio propter ecclesia. ar. l. si comunem. ff. queadmo. serui. ami. Jo. an. in. c. vnico de iure pa. i nouel. dicit q vbi ius ecclesie potest remanere illesum pscriptio communis contra laicu sufficeret. facit quod no. in. ca. ad audientiam. eo. et. xvj. q. iiij. nolumus. ¶ Sed nunquid requirit quadragena[sect. 36]ria in re que deuenit ad ecclesia que cu esset laici icepit ab aliquo pscribi. Rn. Pa. in. d. c. de quarta coior et verior opi. est q no sed pro preterito vtetur priuilegio priuati et pro futuro tempore puilegio suo. ar. in. l. fiscus la. j. ff. de iure fisci. et ideo si con priuatu pntem currerunt quinq anni anteq veniret ad ecclesia sufficiet postea. xx. postq venit ad eccle siam. Et ide dic in similibus priuilegia tis. facit aut. si quis. C. de prescrip. log. temp. et sic in isto casu mutat prescriptio nem. ¶ Vtrum prescriptioes iudiciales currat [sect. 37]contra ecclesia. Rn. Pan. i. c. fi. de in ite. resti. q sic vt sunt q post decennium no appelletur et huiusmodi sed restituitur sic ut et minor iure speciali vt in. d. ca. fi. et. l. j. C. si sepius in inte. restit. fue. pos. et ibi sequitur Barto. ¶ Vtu res patrimoni ales clericorum [sect. 38]gaudeat isto priuilegio quadragenario Rn. q no sz prescribunt coi spacio sicut alie laicoru. tenet glo. in. c. possessiones xvj. q. iiij. et in. c. qq de censibus. lib. vj. et spec. in ti. de resti. in integru. tenet q non potest restitutionem petere si fuit lesus in talibus bois sicut facit in lesis ne in rebus ecclesie et iura que dicut q bona clericorum gaudent eodem priui legio sicut bona ecclesie dicit quod itelliguntur quo ad defensionez allegat. c. ecclesiarum seruos. xij. qo. ij. facit quod dicit Pe. et Abb. in. ca. cu fit de foro conpe. q. s. raptores prefatorum bonorum no couer tunt cora iudice ecclesiastico q priuile giuz no dz extedi nisi in casibus iure ex pressis. et idem cocludit do. Anto. nisi sit eade oino ro cu expressis a iure qd not. [sect. 39]¶ Quid de legatis ad pias causas. Rn. q solumodo habebit locu pscriptio. xl. anno. sm. glo. in aut. de eccle. titu. §. p teporalibus. et i. c. pe. xvj. q. iij. [sect. 40]¶ Contra hospitalia et alia pia loca requiritur. xl. annorum. sicut conecclesia vt est text. no. in. l. oia preuilegia. C. de epis. et cle. no. Jo. an. i. c. ij. de re. in integ. lib. vj. [sect. 41]¶ Contra principe distinguit pan. in. c. cum nobis eo. ti. sic aut sunt bona reseruata principi in signu subiectionis et in tributo vel censu et sic nullo tpe currit. l. competit. C. d prescrip. xxx. vel. xl. an. vl in signuz singularis priuilegij vel dnij vt legitimare spurios: creare notarios: exigere vectigalia et pedagia. et huiusmodi et sic requiritur scia principis et ta tum tepus de cuius initio memoria ho minum no existat vt est tex. in. c. sup qui busdam de ver. signi. et per Barto. in. l. cunctos populos. C. de sum. tri. et. l. si pu blicanus. ff. de publi. et in. l. j. ff. de aqua plu. arcen. Aut sunt bona pariter possi dibilia et si ista sunt principi incorpora ta requiritur spacium. xl. anno. vt in. d. l. comperit serenitas nostra et sic procedit glo. in. §. fisci. insti. de vsucap. Si vo non sunt incorporata sed duntaxat de lata tanq vacantia seu ex causa publicata et tunc in bonis delati propter vectigal non solutum sufficit tempus qn q annoruz. vt. l. ij. C. de aposta. Jn alijs vero siprecessit denuciatio sufficit tempus. xl. anno. vt. l. intra quatuor. ff. d. di. et temp. prescrip. Si vero denuciatio no interuenit et sic si habuit bonam fidem tantum requiritur tempus. xx. an. l. in omnibus. ff. de diuer. et tempo. prescrip. Si autem vltra bonam fidem habuit titulum sic sufficit tempus. x. annorum sic loquitur. l. quis. ff. de vsucap. et not. Bar. in. d. l. in omnibus. ¶ Contra quoscunq alios a pdictis di [sect. 24]stinguo: aut sumus in actionibus pso nalibus et sic requiritur spaciu. xxx. annorum. Quod limitat Pau. in. c. in cau sa. de causa pos. et proprie. verum quando concurrit sola patietia. Secus si cuz patientia interuenisset aliud vt est tex. in. l. procula. ff. de proba. vbi ex tacitur nitate logi temporis presumitur dimis sum fideicommissum debituz si sepius de alijs habita ratione no sit habita de fideicommisso metio. Aut sumus in rebus corporalibus immobilibus et sic si possidet cum titulo requiritur spaciuz x. annorum. inter presentes continue et per. xx. inter absentes et. l. fina. C. de pre scrip. long. tempo. Si vero partim fuit presens partim absens duplicabit tem pus absentie solum. auten. q si quis q busdam. C. de prescrip. long. tempo. Si ue titulo per. xxx. anno. cum bona fide et reliquis prescribitur vt in. c. sanctorum eodez titulo. xvj. q. iij. c. placuit et. l. si qs emptionis. C. de prescrip. xxx. annorum Aut sumus in corporalibus vt sunt iu ra et seruitutes et sic non requiritur titu lus sed solum vsus sufficit sic distingue do q aut sumus in seruituti bus et tunc si habent causam continuam vel quasi regulariter prescribitur longo tempore scilicet. x. annorum inter presentes. et. xx. inter absentes sicut imobilia. text. e in. l. fi. C. de prescrip. longi. tempo. et in l. ij. C. de serui. et ibi glo. et doc. hoc notat. Si vero seruitus habet causam discon tinuam vt seruitus vie et seruitiorum ex traordinarioru prestatio tunc regulari ter no prescribitur vt est textus in. l. ser uitutes la. iiij. ff. de seruitu. et ibi per do. Fallit primo quando quis vsus est tan to tempore. cuius contrarinz memoria non existit. l. hoc iure. §. ductus aque. ff. de aqua quoti. et esti. nota. glo. et doct. in dict. l. seruitutes. et tempus centum an no. est tempus de cuius initio no extat memoria. vt tenet do. Anto. in. capit. ve niens de testi. et Car. in. ca. si diligeti de prescrip. Jtem. ij. quando habuit titulu concessionis a domino quia prescribet in. x. annis inter presentes. et. xx. iter ab sentes ita no. gl. in. di. l. seruitutes. Silr et. iij. prescribit qn habuit veru titulu a tertio q p. x. inter pntes et. xx. inter abse tes. p tex. i fi. l. in. fi. C. de pscrip. lo. tepo. sm Pau. de castro in. d. l. seruitutes. Ad uerte q est dria inter prescribedo rusti canam et vrbana seruitute q rusticana pdit p no vsum sed vrbana no nisi alius simul vsucapiat libertatez: puta habeo fenestras qs lz obstrua non pdo ius sz si alius p ide tps altius eleuauit muru suu amitto. hec probant in. l. hoc autem iura. ff. de serui. vrb. p. qd aute sit seruitus vrbana et rusticana vide seruitus i pricipio. Et nota q tuc seruitus dicitur habere causam continuam vel perpetuam quando est in vsuactualiter et po tentialiter. vt seruitus aq ductus et seruitus altius non tolledi et similes. ratio quia licet a principio requiratur factu hominis no tamen seper quia postq aqua est deriuata in canale facto natu re continuatur et per seipsam semper fluit et in seruitute tigni iniuncti vel oneris ferendi q postq semel est immissum cotinuatur. aliquando vero dicitur habere causam quasi continuam vel quasi perpetuam quado perpetuo seu continuo potentialiter sed no actua liter est in vsu vt est seruitus stilicidij vel ductus aque ex celo cadentis. ratio quia licet non semper exerceatur actu tamen apta nata semper exerceri sine facto hominis quia cum pluit stilicidi um. est semper aptum recipere aqua sine facto hominis postq stilicidium est idem est eligendi iure et percipiendi de cimasex agro aliqn seruitus dicitur habe te causam discotinuaz quado no est sem per in vsu actualr nec potentialiter sed necessario requirit factum hois qd non pot esse cotinuu vt est seruitus itineris vieet similium. hoc no. p glo. et doct. in. l. seruitutes la. ij. ff. de seruitu. et in. l. forame. ff. de serui. vr. pre. ad uerte hic quia in seruitute q amittit p non vsum si hz solu interuella dierum vel noctiu tantum vel breuioris spacij pscribit. p. x. annos inter pntes et. xx. inter absentes. Si aut habeat iterualla annorum vel mesiu reqrit tps duplicatuz quo ad pntes vz. xx. annorum sz q ad absentes aliq tenet q no duplicat. Sz credo q duplicat sm Jo. gl. in. l. fi. C. de seruitu. que sequunt coiter gl. Acursij Bar. et Bal. et doct. ide. et Jnn. in. d. c. de quarta. quia pro vltima opinioe hac ponit q e sua iuxta gl. not. in. l. q filiu. §. sabinus. ff. ad trebel. vbi dicit q vltima opi. i dubio est teneda. itez no. q. d. duplicatio no hz locu in pscriptioe. xxx. vel. xl. annorum nec i pstatione annua vt vult gl. in. l. cu notissimi. §. fi. C. de prescri. xxx. anno. et dr habere inter ualla dieru vel noctiu qn alternis diebus vel die seu nocte mihi lz et tibi altero die et c. Tepus vo annorum vel mesiu qn de qnquenio in quinqueniuz: vel de anno quolibet vna die vl pluribus lz du cere aqua. Aut sumus in seruitute q de bet a re psone vt vsusfructus vsus. iurisdictio et hmoi. q licet requirat factu hominis tn no dicunt hre caz discotinua q aio possideri possunt q cotinuus est lz actus hois sit discotinuus no sic in serui tute q a re rei debet cum res aim no ha beat. Jste seruitutes ergo q debent a re psone logo tpe pscribet cu titulo tn ve ro q ad similitudine cu dnio qd longo tpe non pscribit sine titulo vt est casus in. l. vlti. in fi. C. de prescri. lon. tep. et in tellige de titulo habito a no dno q si a dno no opz pscribere aut sumus i serui tute psonali q psone a psona debetur et sic prescribit aliqn quinquenio qn. s. pr tepore mortis gessit se p libero no in fu ga nec latitans sed in bona fide sic post quinquenium elapsum in quo non est passus filius controuersiam status effi citur liber. no. Pa. in. c. licet. de coiu. seruo. Jn persona vero ppria requirit tepus. xx. anno. cum bona fide nec requiritur titu. fauore libertatis. vt in. l. ij. C. de prescri. long. temp. alias seruitus ois psonalis cu sit cotinua ppter aim q no pot esse in seruitute reali sine titulo req ritur tepus longissimu. s. xxx. an. vt no. Cy. i. l. ij. C. de ser. et aqua cu titulo vero p. x. inter pntes et c. Aut sumus in debitis legatis aut stipulatioibus et sic sm Bar. in. l. cum notissimi. C. de prescri. xxx. an. si obligatio sit de psenti. lz exactio. sic dilata in diem sicut cu testator legat ce tum alicui ita q tradat sibi. x. omni an. solu sit vnica prescriptioe tolletur et per spaciu illud quo alie res. ar. l. senatus. §. fi. ff. de do. causa mor. et. c. de quarta. eo. ti. vbi vnica pscrip. quadragenaria tollitur quarta debita epo q coiter soluit omni anno. q obligatio est de presenti orta licz exactio sit dilata si vero obliga tio sit in die vt in legato simplr facto vt annuatim det aliqd q tot sunt legata quot annue pstationes. d. l. senatus. in fi. et sic no currit pscri. nisi a die extantis obligationis et sic opz tot sint pscriptio nes quot legata. Sz aduerte q si heres testatoris scit se teneri vt communiter presumitur vt not. in. l. qui rome. §. duo fratres. ff. de verbo. obli. nullo tempore potest prescribere sm Petr. de perusio tractatu de canonica portione epi. quia habet malam fidem. Jdem dic de quocunq debitore. vt no. Ang. in. l. qui seq tur. §. si via. ff. de vsuca. et dicit q hic comuniter tenetur cotra Bar. etiam si sta tuto caueatur. vt prescriberet. et hoc seqtur Jo. an. in. c. ij. de excep. lib. vj. Host. in. c. per tuas. de dona. et Car. in. c. vigilanti. eo. ti. et est glo. no. in aut. vt ecclesia romana centum an. ha. pre. que dicit q tale statutum esset iniquum presi dium et sequitur Bald. in ca. si quis per xxx. si de feu. fuer. controuer. vbi dicit q prescribens scienter debitum semp po terit denunciari. Secus esset si ignorabat pbabilr ac pscriberet etiaz quo ad cosciam. vt voluit Jnn. in. c. cura. de iura. pa. et in. c. quia pleriq. de immu. ecc. Pau. tamen in. c. fin. de prescrip. distinguit q aut debitor sciens debitum non tenebat offerre ita q cessando absolutioe no fuit in culpa. et sic pscribet. q no est in mala fide eo q potuit cogitare. q voluit donare vel relaxare. et qn tenet of ferre vide bonu tex. cu glo. in. l. ite mel la. ff. de costi. pecu. et plenius p Bar. et me. s. Obligatio. §. viij. addit tn q poterit denuciari iudici ecclesiastico. Si aut te nebat offerre sic no pscribet. q est i mala fide. Aut sumus i actionibus et exceptio nibus et cu varie sint vario mo pscributur. puta exceptio de no numerata pecunia post bieniu no pot opponi. l. in con ctibus. C. de no numera. pecu. repetitio debitoruz in alea non pscribit nisi per l. an. vt i. l. al earum ludos. ff. de aleat. et hu iusmodi que multe sunt que sm Pa. i. c. cu ca. de emp. et ve. etia currut con ecclesia sm spacium decretuz a iure ciui. a quo sunt inuente nec expectat spaciu. xl. an no. vnu tn no. q omnis obligatio vel ex ceptio spacio. x. vel. xx. annorum pscribit. l. obligationum fere. §. placet. ff. de ac. et obl. Aduerte etia sm Bar. i. l. si ab hosti bus. C. qui. no obici. lo. te. pscri. actioes ptorie rei psecutorie sunt ppetue nisi de tur con ius ciuileputa redhibitoria. q da tur con cotractu validu de iur. ci. ideo finit anno. Secus si con conctu inualidu de iu re ciuili. q sic est ppetua qd no. ite disti gue q actio est data in pena solu si prescribit etia sciente debitore in coscia q in penalibus no tenet in coscia. xij. q. ij. fraternitatis in glo. Si vo data no e in penam sed in satisfactione lesi. vt actio qto minoris. et hmoi sic data scia debitoris no pscribit in coscia qn teneat sa tisfacere leso. xiij. q. vj. si res. Aut sumus in rebus mobilibus et sic currit vsucapio et qd reqrit vide vsucapio. §. ij. Aduerte tame qd cotra minores no currit vsuca pio vt no. in. l. sicut. C. in quibus cau. re stitu. in integ. non est nece. ¶ Sed qd dicemus de fundo dotali qui [sect. 43]iam inceperat prescribi anteq daret in dote. Rn. q prescriptio nihilominus cur ret. licet non potuerit inchoari postqua est factus dotalis. Secus erit de pupillo alteri succedenti cotra que no currit prescri. durante pupillari etate licet an tea fuisset incepta sz differetur vsq post pupillarem etatem. C. de prescript. xxx. vel. xl. anno. ¶ Vtruz successor ssngularis inuasoris [sect. 44]prescribat p. x. an. inter pntes. et. xx. iter absentes. Rn. Pa. i. c. nihil eo. ti. q non quatucuq habeat bona fide ppter vitium reale q sequit quelibet possessore. l. vitia. C. de acqui. po. sz oportet currat spaciu. xxx. vel. xl. an. et sic bn prescribit etiam in rebus inuasis. vt not. insti. de vsuc. §. furtiue. dumodo sit bone fidei et a se vult incipere pscriptione. vt no. gl. in. d. §. furtiue. Successor vo vniuersalis non pscribit de iure ciuili si defunctus habuit malam fide etia sine viole tia q censet eade persona cum defuncto in aut. de iureiu. a mo. ps. Dy. tamen in regula possessor et glo. in regula qui in ius lib. vj. et gl. in. c. de. iiij. eo. ti. et alia glo. i. c. cura. de iur. pa. tenet q de eqtate canonica si est bonefidei possessor et i psonam sua ichoat pscriptionem pscribet. Sed Pan. post do. Anto. in. c. si diligeti tenet q no pscribit. et melius q cu no habeamus ius canonicu con ius ciui le expssum in hoc no debemus ab eo re cedere. et iura q allegat loquunt de singulari successore no de vniuersali. Aduerte tn hic q lz mala fides defucti noceat heredi no tame nocet emptori ab herede secundu Bar. in. l. post pluribus in fi. ff. de vsuca. et dnm Franc. de are. in d. c. si diligenti. ¶ Vtru diu soluens indebitum teneat [sect. 45]postea cognoscens indebitu. Rn. q no quatumcunq tempus defluxerit. sz po test desistere a solutione decetero. l. tribus. C. de ag. cen. et co. c. peruenit. de cesi. xvj. q. iij. clerici. est gl. x. q. iij. c. quia. ¶ Quo interrupit pscriptio. Rn. q duo[sect. 46]bus modis. s. naturaliter. sicut quando deficit vnum de substantialibus pscriptionis. vt si pdit possessionem et huius modi. Ciuiliter vo pditur diuersimode quo ad forum cotentiosuz. de quo vide Pa. in. c. illud autem eo. ti. sz quo ad cosciam qualitercunq quis constituat in mala fide ante completa pscriptionem vel vsucapionem quomocuq hoc fiat semper interrumpitur. et hoc tene. ¶ Vtru tutus prescriptione teneat in [sect. 47]foro aie restituere rem prescriptam cuz cognoscit rem fuisse aliena. Rn. Pa. in c. vigilati. eo. ti. q no ex multis ronibus. Sz melior est quam ponit in. c. fi. eo. ti. q q iure possidet iuste possidet et si iuste bene ergo no alie num sed suum ergo non peccat no restituedo. xiiij. q. iiij. qd dica. et hac opi. tenet gl. in. d. c. vigilanti. Jo. Vincen. Tangr. Gof. Ho. Jo. An. in regula possessor li. vj. in mercuria. et Jnn. i. c. fi. eo. ti. Hug. iu. c. si vgo. xxxiiij. q. j. Jo. Sco. in. iiij. di. xv. dominus An. in. d. c. vigilanti dicit se disputasse q quo ad forum anime tenetur. Ratio quia causa prescribendi no est omnino sufficies quo ad forum contentiosum dicit teneri. Alij aut indistincte tenent q tenetur. Sz ego teneo opini. Pan. q no teneat nisi forte ita eet scrupulosus q non posset deponere cosciam quin te neat. q sic teneret. xj. q. iij. cui est illata Nec ob. ro domini ant. de pscriptioe con euz qui no potest imputari de neglige tia q haberet remedium petendo resti tutionem ex clausula gnali quam si pe tet in coscia eritrestituedus. si vero no petet no tenebitur restituere per not. p Jnno. in. c. quia pleriq de immu. eccl. Jte q pscriptio de iure canoico no solu est in odium negligentis. sed etia propter bonum et equum. xvj. q. iij. §. pot. Vnde sicut dicit Bal. in. c. si qs p. xxx. si defeu. cotrouer. fue. q statutum laicorum denegas audientia in foro seculari pro pter equu seu bonu publicu valet in co scia nec habet locum denuciatio i iudicio ecclesiastico. puta si statuto cauetur q non soluens gabellam iustam no au diatur vel instrumentum quod non re peritur registratu in li. communis presumitur falsum. Jdem dicit Bart. in extrauagati ad reprimendam in. v. denu ciationez de velleiano et macedoniano q no valet denuciatio in foro ecclesiastico q dat eis maxima equitate natu rali. sic a fortiori no habebit locum in prescriptioe que tam a iure ciuili quaz canonico propter bonum publicuz est inuenta. et cum maxima equitateet io ve risimaz crede etiam in conscientia opi. Pa. et sequentium eum. ¶ Sed quero quod remedium poterit [sect. 48]habere ille contra quem est completa prescriptio. et cui nulla potest imputari negligentia. Rn. quod si aliquo legitimo impedimento fuit detetus. communiter tenent docto. quod petere poterit restitutionem in integ. vsq ad. iiij. annos sequentes qui incipiunt a die scietie post cessationem impedimenti legi timi. Ratio quia istud quadriennium non currit ignoranti. vt in capitulo pri mo de restitut. in integ. libr. vj. Jn verbo si quis negligenter omiserit. Jgnorans enim non negligit. vt probatur in. capitu. ij. iuncto. c. quia diuersitatem de conces. prebe. Et hanc opi. tenet Jo. de ligna post zeze. in cle. vna. de in integ. rest. et Pa. in. c. ex literis. de restitu. in integ. et placet mihi vt sapiat naturaz eius in cuius loco subrogatur. ar. c. ecclesia. vt lit. pen. et istud quadrienniu succedit loco annui vtilis qui olim copetebat. vt in. l. fin. C. de temp. i integr. resti. et ideo a principio erit vtilis. licet postea sit continuus. ¶ Vtru ecclesia petat restitutionem in [sect. 49]integrum post completam prescriptione. Rn communiter teneturquod sic in capitulo primo eo. et glo. in capitulo pri mo de restit. in inte. vsq ad. iiij. ann. vt s. dixi de impedimeto legitimo. et ad. c. sanctorum. eodem titulo dico quod est verum quod no datur quando ecclesia prescribit contra eclesiam vt ibi. si velles tenere secundum aliquoruz opi. qd currit semper prescriptio in casibus in quibus dixi dormire. dic qd dabit illis similiter restitutio vsq ad quadriennium. ¶ Sz posset dicere aliquis ad quid va let prescriptio si talis contra que prescr ipsit potest petere restitutionez. Rn. quod valet ad hoc. quo ad foruz coscietie secundum Jnno. in capitu. quia pleriq de immu. eccle. quod no tenetur ea restituere nisi petatur et si non petitur infra tempus debitum iam amplius no tenebitur etia si petatur nisi fuerit impeditus ex facto iudicis vel aduersarij vt vult gl. in cle. vnica de restit. in inte. q nota. ¶ Vtrum negliges possit agere contra [sect. 15]illum qui rem suam alienauit. postq il le cui fuit alienata vsucepit re sibi alie natam. Rn. q sic q talis alienator tene tur sibi ex delicto et sua negligetia non fecit cessare delictum illius de quo vide q no. Bart. in. l. iij. ff. de alie. iu. mutan. causa fact. # 1 Presumptio primo erga aliquid aliud est a se triplex. Prima est iuris tantum que est quando ius super dubio et verisimili presumit aliquid. Scda est iuris et de iure q est quando ius super aliquo presumit et vltra disponit ita esse nec posse cotrarium probari. et de istis habes in gl. in c. j. his qui de spo. et differt ista presumi. scda a fictioe iuris. q psumptio est sup facto dubio in quo ius vadit per coniecturas presumendo ita esse et disponendo q vult ita esse et no posse probari co trarium. Fictio vero est super certo vno modo consistente quod tamen aliter a iure esse fingit puta certa est lex q mulier non est stipulata dotem sibi reddi. tamen fingit stipulationem interuenis se. le. vnica in prin. C. de re. vxo. ac. Jde in arrogato qui semper fingitur. stipulatus. iiij. parte de bonis arrogatoris si emancipetur. l. si arrogator. ff. de adop. et hanc differ entiam no. gl. in. d. l. vnica in. §. acceditet sic contra fictionem iuris no potest probari. quia lex omnino intendit contra veritatem fingere. glo. est in. l. a diuo pio. §. pignora. ff. de re iu di. sed psumptio iuris. et de iure aliqua do admittit probationem vt no. in. d. c. is qui fidem. de spon. et in auto. sed iam necesse. C. de donat. ante nupti. Tertia est hominis et hec triplex. prima violen ta. vt cum inuenitur solus cum sola in loco suspecto. puta lecto et huiusmodi de qua in. c. literis. et. c. se. de presumpti. xxxij. q. j. dixit dominus et hec valet ad probadum omnia excepto crimine ma xime graui facit. c. literas de presumpt. vbi ex vehementi presumptione no pu nitur quis de crimine: quia in crimine debent esse probationes lumine clario res. C. de probat. l. fi. v. q. vj. epip haniu vnde ex ista iudicans proximum suum in animo solum in aliquod delictum co misisse non peccat quia licet ex tali iudicare vt pz in. d. c. literis. et tenet Nicol. de lira super Mat. vij. c. et Alexan. de al. ij. ij. Secu da est pbabilis que insurgit ex aliquibus suspitionibus et probabilibus et hec facit semiplena probatio ne et si quis infamatus sit iducit purgatione de pur. c. si qs de gradu et aliquan do cu vno teste vel iuramento facit ple na pbatione de presum. illud et in hac debemus aspicere actu secudu sua existe tiam et natura vt in. c. literas. et. c. tertio loco. eo. ti. no sm accidetalia. et ideo ma ledicit gl. in. c. absit. xj. q. iij. du dicit q videns clericu osculante mulierem debet presumere q benedicat ea. Nam fa ctu con. l. no debet psumi nisi malu art. c. j. eo. et. l. na Lud. noxius. ff. ad. l. acql. sicut est talis actus cu etia clericus phibeatur solus cum muliere fabulari. lxxxj. di. cleri cus. Et ex ista possumus iudicare sine peccato malu qd videmus sed iudicare aliud qd no videmus cuius ista est psumptio est mortale peccatu si pueniat ad firma assertione cu ptinatia sm Alexa. vbi. s. veniale vo si stat in sola suspitio ne. et hec est tutior opinio. qq gl. in. d. c. lris et. d. c si qs de gradu. videat tenere fore licitu et iudicare ex hac suspitoe. Alia est temeraria q surgit ex malis ho minibus vel ex causis leuibus vel vbi actus pot eque referri ad bonum sicut ad malu. et de hac loquit. c. estote. de re iu. q debemus interpretari in meliorem parte. vn no. sz. Nic. et Alex. vbi. s. q ex talibus leuibus signis dubitare de bonita te fratris est peccatu veniale q pcedit ex humana fragilitate nec dicitur iudi ciu pprie sed suspitio sed ex talibus firmiter tenere in animo q frater sit malus malo peccati mortalis sic e peccatu mortale. et hoc pprie dicitur iudiciu. quod est contra caritatem fraternam. Secus si iudicaret de peccato veniali quia esset veniale. Si vo extalibus pcedit ad punitione multo fortius e mortale et de talibus intelligit illd. Nolite iudicare. s. ex leuibus signis. Vnde hec presumptio hominis dr firmatio conceptus mentis ab homine facta ex aliqbus coniecturis collectis et differt ab opi nionevel suspitione q opinio vel suspicio no firmat. conceptum vt no. Bar. in l. admonendi. ff. de iureiu. vt not. pa. in ca. fi. de iureiu. De notatis i hoc versi. et q presum ptio habetur pro carta liquida. l. j. C. de pe. l. quicunq. C. de apo. pub. Bal. in. l. j. §. j. circa fi. C. de re. vxo. ac. et non est vera probatio Barto. in. l. iij. in. ij. not. C. de fide instru. nisi presumptio iuris. l. si tutor et ibi glossa. et Bald. C. de peri. tuto. # 2 Presumptio secudo erga seipsum scdm q accipitur a theologis. in. iij. dis. xxvj. maxime a Ri. est duplex. Vna que oritur ex propria virtute per quam quis audet in opera excedentia propriam virtutem sicut cu quis ponitur se ad audiendum confes siones cum ignorans sit ad meden. cuz nesciat ad consulen. et huiusmodi vnde si ei hoc potest sequi aliquod periculum anime vel corporis vel notabile damnu est mortale pctm. Secus si qd paruu malu q esset veniale. item cum quis ponit se ad iudicadum quos non pot vt laicus clericu vel ad faciendu officiu ad qd non. ordinatus. et hmoi communiter est mortalis presumptio et hoc est species superbie et opponitur magnanimitati. vz dicit ph. iiij. ethi. et ori tur ex vana gloria Vn Grego. xxxj. mora. ponit psumpt ione nouitatu vane glorie. Alia est psumptio q est peccatu in spiritu sanctu q opponitur virtuti spei. et hec directe oritur ex supbia sm Ri. in. iij. d. xxvj. q. vj. ar. j. qua quis tale se existimet quod deus eum etiaz pecca te no excludet a sua gratia vel non pu niet. et sic paruipedit diuinam iusticiaz et hec est grauius peccatu q prima. Sz grauius ista est desperatio. et de istis vi de. s. Peccatu §. iij. Primas quis sit. xcviij. di. §. j. et vi de Patriarcha. Primitia sm Alexan. in. iij. parte summe est pars pma fru gum domino offerenda. ¶ Vtrum sit de precepto. Rn. secunduz [sect. 1]Alexan. q sic in duobus casibus. primus quando est conluetudo. Secundus quando ecclesie ministri indigent et ipsas petunt. Jntelligo de ministris illius ecclesie cui debentur. alias sunt de consilio sunt enim de iure naturali et diuino et de precepto iudiciali sicut et decime. et secundum distinctio. vt. s. decima §. ij. ¶ Cui debetur. Rn. q ecclesie parochia [sect. 2]li. ar. c. doctos et cap. moderamine. xvj q. prima. ¶ Quota pars proprimitia debet dari [sect. 3]Rn. q quidaz dicut q ad minus de. lx. vnum. Alij dicut q in fetibus semper primo genitu in alijs aridis et liqdis de xl. vnum ad plus vel ad minus de lx. Sed placet mihi magis opini. Jnn. in capitulo. j. de decimis q ex quo non inuenitur expressum in iure canonico reliquitur in optione dantis vt det qtum vult nisi cosuetudo regionis aliud indcat et hoc tene. Princeps in spiritualibus dicitur papa. Jn temporalibus vero imperator regens etiam ciuitatu habetur loco principis vt not. glossa. et Cy. in. l. fi. C. de prescrip. lon. tep. et barto. in. l. hostes ff. de capti. et ideo sicut scientia principis supplet defectum cu iuslibet solenitatis. vt dicit Bald. in. l. nullus. C. ad. l. iul. ma. et quod no. Jnn. in. c. cu oporteat deaccu. sic si fiat aliqd de licetia aut conscientia regentis ciui tatem. q veru credo in tempor alibus non autem in omnibus spiritualibus. ¶ Vtru princeps possit alicui auferre re suam et dare alteri. Rn. coiter tenetur q no sine causa vid e. ix. q. iij. p pricipalem. et. C. si contra ius vel pub. vtili. ¶ Vtru princeps obligetur ex contractu [sect. 2]suo. Rn. sut opinioes in. l. digna vox. C. de legibus. Bal. tn de vsibus feudorum in Rub. de natura feudi. tenet q sic. vnde dicit q si princeps inuestiuit alique de baronia vel castro q no pot eum puare sine culpa. nec successores i imperio: vl regnovt extra de iudi. nouit. nec ob. q hz plenitudine ptatis q deus subie cit ei leges sed no cotractus ex quibus obligatus est. Priuilegium proprie est quando aliquid conceditur cotra iura. et sic dicitur quasi puata lex. vt pz. iij. di. priuilegia. Si vero aliquid cocedatur q sit preteritus coe sine preiudicio alicuius sic proprie dicunt beneficiu et no priuilegiu. hoc no. Pau. in c. olim de ver. sig. De priuilegio et q dicatur potius. s. q contractus commune no. Bal. in. l. j. col. pe. versi. vnde queritur. C. de fur. et in. l. j. C. de thesau. li. x. et Bart. in. l. nulla. sic oppono de. l. si vna. ff de legi. et pri uilegium continens ius coe dr ius coe: vt per Bal in. l. j. col. pe. vsi. vnde queritur. C. de fur. ¶ Quod sunt species priuilegiorum. Rn. [sect. 1]quinq quoddam reale vt illud q eccle sie dignitati ciuitati vel alicui loco vel aliquibus personis ratione loci vel ali cuius rei conceditur extra eo. cuz olim. et. c. se. et tale est perpetuum. quia adheret rei nisi forte res perimatur. xxv. q. ij. c. j. et per totum vel nisi reuocetur ex cau sa. c. recoletes. §. j. de sta. mo. Quoddam singulariter personale vt illud q alicui vel aliquibus personis conceditur certis et proprijs nominibus expressis de officio le. volentes et tale non egreditur personam cui conceditur nisi hoc exprimatur de conces. p. c. constitutus et si co ceditur obtentu dignitatis non vtitur eo si aliam dignitatem adipiscatur ca. bone. §. fi. de postu. prela. Quoddaz est communiter personale quod conceditur personis non expressis proprijs no minibus sicut de priuilegio minorum. xxv. annorum. ff. de mino. l. j. per totuz. Quoddasingulariter psonale est comuniter corporale vt illud q alicui collegio vel vniuersitati cocedit sic q quilibet singulariter de illa vniuersitate se possit iuuare d sen. exc. c. cotingit hmoi sunt priuilegia cocessa fratribus mino ribus. et predicatoribus. Quodda tn coiter corporale vt illd quo solu coitas no singularis pot se iuuaresicut dr. xij. q. ij. q manumittit. et io priuilegia talia dicutur corporalia. q cuz collegio pereut sicut corpus cui inherent. ¶ Quis pot cocedere priuilegiu. Rn. q [sect. 2]papa in spualibus et imperator in teporalibus regulariter: et concedit etia impe rator priuilegia ecclesijs et clericis d im mu. ec. p totu. similiter papa etia in teporalibus vt no. in. c. per venerabilem q fil. sint legi. Jtem eps et superiores cum voluntate suorum capituloru eodez cu olim et. ij. secundum Gof. et breuiter di cas qui potest facere constitutionez po test priuilegium concedere respectu sue constitutionis vel rei ad se pertinens secundum Hosti. ¶ Quomo est interpretandu puilegiu. [sect. 3]Rn. q priuilegiu pprie q est cotra ius dz stricte iterpretari. vt minus deroget iuri coi q possit. vt. c. cu dilectus de co sue. Vnde priuilegiu quo dispensatur aliquis illegitimus vt possit ad ordines promoueri intelliget de minoribus tatu vt. s. ordo. iij. §. xv. immo si no exprimit ca quare cocedit aut non fit ex certa sci entia vel motu no psumitur de voluta te pricipis. l. j. C. de pe. bo. imo p iportu nitate obtentu. vt. l. j. C. d fudis linteo sis Bal. i. c. lz causaz de pba. vult q po natur simul ex certa scia et motu pprio. Jde dic i rescripto qtollit ius tertij. ide in puilegio ad bnficia. vt in. c. quis d prebe. li. vj. Et hec limita nisi consuetudo aliter interpetreturvt no. i. c. q dilectio. de cosangui. et affi. Jtem nisi verba alid exprimat. quia non recedimus ab ipso ru propria significatione. nisi de mente aliter costet. ita not. in capitulo olim et in. c. in his de ver. sig. Aduerte hic sz Pa. in. c. cu ad hec. de cle. no. resi. q si p uilegiu enormiter ledit ecclesia vl aliu no valet nisi fiat metio de hac enormi lesione q in dubio no presumitur prin ceps cocedere aliquid cu graui dispendio alteriuat. l. quoties. C. de preci. ipe. off. et in. c. suggestu de deci. et in. l. ij §. si quis a principe. ff. ne qd in loco pu. ergo taciturnitas inducit surreptione. c. postulasti. d rescri. Vn priuilegiu immu nitatis ab oneribns personalibus cocessum alicui a pricipe no liberat eum ab alijs oneribus que pot breuiter et leuiter expedire. casus in. l. decurio fortuna. C. d decurio. Si vo accipiamus priuilegiu largo modo. s. p oi cocessione que e pre ter ius sic dico q latissime puilegiu pn cipis est interpretandu i preiudiciu ip sius cocedentis. sz in preiudiciu aliorum debet districte iterpretari. c. q circa de priui. in vl. gl. et p Jnn. in. c. olim devb. signi. si etia sit cocessuz causa pietatis vt no. Pa. in. c. cu dicat. de ec. ed. Jndubio tamen debet potius interpretrar i vt aliquid valeat. c. abbate de ver. sig. et l. quotiens. ff. de verb. ob. nisi preiudicet iuri diuino vel libertati spus. vt no. pa. in. c. lz de regula. ¶ Sed quid dicemus de priuilegio. seu [sect. 4]gratia cocessa persone cum simpliciter loquitur. Rn. q intelligetur sm coditio nez psone. l. si quis filio. §. irritum. ff. de miust. test. c. placuit. et. c. sic viue. xvj. q. j. et. l. plenum. §. ij. ff. de vsu. et habi. vnde dicit Bal. in. l. ex militari. ff. de testa. mi. q priuilegium concessum epo de ce lebrando tempore interdicti videturco cessum vt possit celebrare in potificalibus sm qualitatem suam. ¶ Quomodo amittitur priuilegiu cir[sect. 5]ca negotia. rn. v. modis prio vnico actu cotrario dicere si fiat ab eo q hz ptatem renuciandi priuilegio. de consti. c. cu ac cessissent. Limita istd veru vbi priuilegiu est ad non faciendum et concessum persone priuate. Secus si esset cocessuz comuni vel ecclesie q non perditvnico actu sed requiritur tepus. xl. an. i ecclesiasticis vt no. gl. et doc. in. d. c. cu accessissent. ij. pditur spacio an. x. quado datu est ad aliquid faciendum si priuilegiatus eo no vtitur. l. j. ff. de nundinis quod limitat pa. in. di. c. cu accessissent veru quando non confertur ecelesie ali as secus. et maxime hoc locu habet qn no faciens permittit facere actum con trariu. l. hec autem iura. ff. de serui. vr. pre. iij. perditur per sm priuilegiu faci ens mentionem de priori. vl si no facit mentione si primu erat generale et sm speciale. xxv. q. ij. per totu de prescri. venies et ibi vide q longaz habet cauda iiij. per renuciationem propriam d quo dic vt. j. renuciatio. v. per reuocationez concedetis vide alios modos amittedi in. c. suggestu de deci. per doc. ¶ Qualiter priuilegium sit exhibendu [sect. 6]Rn. q a locoru ordinarijs requisitis. in loco congruo et securo aut aliquibus vi ris prudentibus et omni suspitione carentibus deputatis per ordinarios ad hoc tenetur priuilegiatus exhibere integraliter et clam de qua controuersia est transcriptam. cap. cum persone. eo. tit. lib. vj. ¶ Vtru priuilegiati socius gaudeat eo [sect. 7]de priuilegio. Rn. Pa. i. c. q sit de iudi. q sic qn priuilegiu esset inutile priuile giato si socij no gauderet ali as facit. c. lz de priui. li. vj. ¶ Vtruz impetrantes lras familiarita[sect. 8]tis a cardinalibus gaudeant priuilegio familiariu. Rn. pa. in. c. cu dilectus de cle. no resi. q non debent in aliquo gau dere. facit. c. fi. de ver. sig. li. vj. ¶ Vtruz priuilegiatus ex aliquo et non vtens eogaudeat priuilegiovide supra [sect. 9]Arg. §. iij. Probatio alia euidetissima que fit per priuilegia vel instru menta indubitata sicut in simili loqtur tex. in. c. pia de excep. li. vj. Alia em omnes et clara que fit per testes vel facti euidetiam de coha. cle. et mul. tua. et. ij. q. j. scelus et i. c. j. et ibi gl. Alia minus eui des que fit per coniecturas. c. afferte de presuz. Sut etiam versus ponentes. ix. modos probationu. s. Aspectus sculptuz testis notoria scriptu. Jurans cofessus presumptio fama probabunt. De notatis in hoc. §. et quid sit pba tio no. bal. plene in rub. C. de pba. col. j. versi. redde igitur et in. l. ea quide. col. vij. versi. deide pono. C. de accu. et appel latione probatiois venit plena probatio vt p Ang. et pet. de fu. in. l. j. C. quorum bo. bal. in. l. pemptorias ad fi. C. sen. re scin. no pos. et Alex. i. l. eu quid. d iureiu. ¶ Vtruz in criminibus possit pcedi p [sect. 1]verisimiles presumptiones. Rn. q non sed debet esse luce clariores. l. sciant cu cti. C. de proba. posita. q. viij. c. j. et. v. q. vj. epiphanium. Fallit in crimine simo nie ca. sicut de simo. et heresis ca. cum contumacia de here. lib. vj. et in. l. j. C. de hereticis. ¶ Vtru equiuoca inducant probatio[sect. 2]ne. Rn. q non quia hoc non probat esse q ab hoc cotingit ab esse. c. ij. de trasla. prela. et in. l. neq natales. C. de pbatio. Facit q no. Pa. in. c. illd quoq d psum. vbi datio anuli quadoq signat inuesti tura. vt in. c. exore. de his que fi. a maio. parte. c. quadoq dationem libertatis. l. ij. C. de iure aur. anulo. quadoq co tractu matrimonium in. c. femine. xxx. q. v. Quandoq est signu dignitatis. vt in. c. clerici officia. de vj. et ho. cle. et io ar guere ad vnum solu no valet. Facit qd no. ide Pa. in. c. fi. de causa pos. et pprie. vbi dicit q census solutio no facit probatione subiectionis. vt in. c. recepimus de priui. aliquado sicvt in. c. omnis aia de cen. et hoc sm subiectam materiam. Procurator quis dicatur vide. s. economus. ¶ Vtruz procurator qui vadens pro fa [sect. 1]cto domini incidit i latrones et fuit vul neratus spoliatus et huiusmodi sit a domino in aliquo releuadus. Rn. Pa. i. c. cu pro causa de procu. q non de necessi tate videtur tex. in. l. inter causas. §. no omnia. ff. mada. quia hec sunt extrinseca a madato et imputada casui fortuito. Secus in socijs quia vnus imputat alteri dana que occasioe societatis con tingunt. l. cu duobus. §. quidam sagariam. ff. pro soc. sed solu expesas quas fecit eundo et redeundo et stando pro causa etiam si a prin. nihil dictuz sit de expensis et etiam qtuncunq voluntarie assumpserit mandatum. Si autem principaliter iret aut staret pro negocijs suis non potest petere nisi q expen ditur pro causa. sed de hoc vide. s. man datum. §. v. ¶ Vtru administrator ecclesie possit in [sect. 2]stituere procuratorem Rn. q sic. c. petitio de procu. licet no sit dominus. vt in c. ij. de don. quis regulariter a solo dno possit institui. Prodigo est filia auaricie d qua ha bes Jnterrogationes cir ca auaritiam. De hic notatis et q proditor dicit is q sine causa et diffidatione offendit eu qui de ipso confidebat. Jtem q offedit maiorem suum sine causa. Jtem qui bellu monet sine diffidatione. Jtez qui dat alteri venenu in potionem no. Bal. in. l. fi. C. de summa trini. et qbus mo dis alias dicatur quis proditor vide alexan. in. l. respiciendum. §. delinquut autem de penis. et bal. et Saly. in. l. ij. C. que res expor. non debent. Prodigalitas. ¶ Vtrum sit pecca tum. Rn. q sic cum medium liberalitatis corrumpat. est ra men minus peccatum q auaritia sm philo. iiij. ethicorum. quia magis elongatur a liberalitate cuimagis pertinet dare in quo excedit prodigus q recipe re vel retinere. in quo excedit auarus. Professio tacita. quomodo fit. vide supra nouicius. §. xij. Adde notat. in hoc. §. et quod professus non dicetur per duo femestria non continuata. Ange. in. lege. fina. §. quoties. ff. de pub. iud. et dicitur mora ciuilis. l. deo nobis. C. de episc. et cle. et bar. in. l. j. col. iij. versi. quero dr hic. ff. d test. et non tenet professio filie facta ob reuerentiam patris. vt per Jo. de imo. in. l. si cu dotem. §. eo autem. ff. sol. ma. et Alexa. l i. §. j. quarum re. act. nec etiam pfessio facta per patrem de filio infanre. vt p Bar. et doc. i pupillari. ad versi. si inquantum. §. pe. Gui. de vul. et pupil. et potest ipsuz pemtere vsq ad. xiiij. annos. l. lucius. Spe. ff. ad mu. tex. cum gl. C. cu simi. et. c. cum matri. de regula. ¶ Que reqrunt ad pfessionem expres[sect. 1]sam. Rn. sex primo q profitens compleuerit. xiiij. annum si masculus vel. xij. si mulier. vt in. c. j. de regu. li. vj. Fallit in casu de quo. s. nouicius. §. ij. scdo q pro fessio fiat ei q pot religioni incorporare vel de licentia eius sm Jnnoc. et Pa. in. c. porrectum de regula. et sic professio facta per se solum aut in manu episcopi no solenizat votum sm do. Ant. in. d. t. porrectu. ita q si matrimoniu conheret teneret niss reciperet noie alicuius in corpare valetis: q valeret post ratifica tione. no aut ante et sic no teneret mrimoniu. Secus si non reciperet nomine eius. q ratificare no posset. Ge. i. d. c. co stitutione de regula. li. vj. tz cu Lappo q si professio fit in manibus alicuius habentis administratione religiosam obligat religioni in gne saltem no i spe nisi recipiat ab eo q pot icorporare illi. q crede verum si talis habes administra tione pot illa religione i qua habet ad ministratione obligare tali que recipit aliter no vt pz p ea q dixi. s. nouicius. §. xiiij. tertio q fiat alicui religioi approbate. c. vnico. de voto. li. vj. etia si fieret i domo ppria in manu plati tz. d. c. por rectu. iiij. q platus requirat consiliu capitu li sui. aliter no valet sm Jo. an. in qda apostilla in. c. ad aplicaz de regula. et se quit Pa. ibide. Sed verum est q no tenet seq. sm Jo. an. et coiter doc. et nisi reqrat cosiliu q actus sit nullus patet in. c. no uit iucta gl. de his q fiut a pla. vnde va cate monasterio no pot aliqs recipi. vt in simili dicimus de collatioe spectante ad episcopum. vt in. c. ex vnico. ne sede. vacan. li. vj. iuncto. c. fi. de reg. li. vj. quod verum credo nisi haberet abbas vel prelatus ex cosuetudine vel priuile gio q ipse solu reciperet etiam cu cositio. Secus est de iure: q creatio monachorum de iure ptinet ad abbate et conuetu sm Jo. an. in. d. c. fi. allegat. c. ea noscit. de his. q fi. a pla. et io vacante monasterio no poterit couetus recipere. Sz plato viuente nec platus sine couetu: nec coue tus sine prelato poterit aliquem recipere. vt no. i. d. c. fi. v. q fiat simplr de tri bus votis. s. obedietia castitate et paup tate: q si nollet pfiteri nisi obedietiam solu et q ad alia non teneri no esse pfessus pprie si expsse hoc deducit i pactu: q remota pte substatiali actus remouet totu vt in. c. tua de spo. sed predicta tria sunt substatialia pfessioi religionis. c. cu ad monasteriu de sta. mo. Si vo expresse no deducit in pctm. valet pfessio de vno voto obedietie solu dumodo ad dat pmitto obedietia sm tale regula et sic itellige Jnn. i. d. c. cu ad monasteriu. in reliquis vero lz no seruet forma tra dita puta in regula monachoru in pfitedo tame tz pfessio per quecuq verba fiat q defectus forme no substantialis no debet virtate actu sicut dicimus in ex coicatioe. c. sacro de sen. exc. Jta no. pa. in. d. c. porrectu. Sexto requtrit. q votu fiat vni religioni. q vt refert dominus Ant. i. c. rursus. qui cle. vel vo. doc. Bon. cosuluerunt q si quis fecit pfessionem certe regule. puta iordine minorum q tn pfessio non valet. puta q aute annum pbatiois. lz no possit redire ad seculuz tamen si cotrahit matrimoniu tenebit. ro q no est facta vnde religionibus approbatis vt requirit i. c. vnico. de voto. li. vj. quia cuz no valeat quo ad fratres minores no est factu vni sed in genere remansit votum de profitendo vnam. d. c. non solum de regula. li. vj. ergo no dirimet. ¶ Sz nunquid sine peccato mortali po [sect. 2]terit contrahere talis. Rn. secudu Lap. Abb. et recitat Ge. in. d. c. non solum qd si profitens intendit illam solum et non aliam sic no peccat mortaliter: ratio q iste non profitetur regulam minorum. quia non valet. nec aliam quia non intedit ergo votum nullu. Si vero profitens indiffereter intenderet si non isti salte illi tuc peccat mortaliter. et lz Ge. i d. c. no solu velit q etia diminuat matri moniu post conctu. ex quo pfessione fecit intedes se obligare salte alteri tamen ego no teneo sed dico cum Lap. et Cal. vt ipse eos recitat q expresse pfessus in ordine mendicantium. j. ann. non obligatur taliter quin teneat matrimoniu fi contrahat licet peccet mortaliter qua do intendebat si non illi salte alteri se obligare vt dictum est. quod not. et vide ad hoc. s. nouitius. §. xiiij. ¶ Vtru femina pfites religione mascu [sect. 3]loru in manibus ipsorum efficiat religiosa lz no igrediat monasteriu sz remaneat in domo sua. Rn. pa. in. c. insinuante. q cle. vel vouen. q sic etia si non suscepit habitu. dumodo expresse sit professa. vt in. d. c. porrectu. et ide dic de masculo q ex ca pot pfiteri cum pacto q stet extra monasteriu sm Jnn. in. d. c. insinuate et Bart. in aut. ingressi. C. de sac. san. eccl. sequit Pa. in. c. ex publico de couer. co in. et ad. c. monachu. xx. q. iiij. rndetur q veru sine ca fieri no posse. Ex quo pz q habitus no est de substatia regule sed de accidetalibus vt no. idem Pan. i. d. c. porrectum. Promissio Vide. s. Pollicitatio. Proprietas proprie capit pro dominio. et ideo idem est dicere causa pprietatis sicut ca dnij. et ideo in statutis sola possessio non verificatur proprie. not. Pa. in. c. j. de causa pos et proprie. ¶ Quare fuit inuenta proprietas not. [sect. 1]xij. q. j. dilectissimis vbi dicitur propter iniquitatem: scilicet negligentia sm gl. ibidem. Prosoneta qui contractus faciut vsurarios. vide Jnno. et Jo. an. in. c. michael. de vsu. glo. et archi. xlvj. di. c. sicut no suo. tu dic vt. j. Re stitutio. j. in verbo vsurarius. §. v. Protestatio vide infra Recusatio. §. ij. Prouincia pprie dicitur que hz. x. vel. xj. ciuitates et vnuz regem vt. q. iij. Scitote. Prudentia sm phi. ethi. vj. est recta ratio agibilium. ¶ Qui sunt actuseius. Rn. consiliarij. de [sect. 1]cosiliatis et inuetis iudicare cosiliata et iudicata ad opus applicari pcipere. Et iste iij. actus est pncipalis. q alij duo ordinantur ad istuz sm ph. vj. Ethico. ¶ Quot sunt eius ptes. Rn. q. vj. prima [sect. 2]dicit monastica p qua qs regit seipsuz. Scda economica p qua quis regit vna domum vel vnam familiam. Tertia mi litaris per quaz quis regit exercitum. Quarta politica architetonica siue regnatiua vel regis positiua p qua qs re git ciuitate vel regnu. Quinta politica. s. simplr dicta subditoruz p qua bene se habet ad conseruatione police bene or dinate de qbus. vj. Ethicorum et. iij. Po liticorum. ¶ Que opponunt prudetie. Rn. in pru[sect. 3]detia q qde pot dici peccatu generale p participatione inqtum. s. in quolibet pcto est defectus in aliquo actu rationis dirigentis. et ideo sm pcta circa que est tale peccatum erit habet etiam impru detia sub se spes. s. precipitatio qua ali quis per impetum passtois. vel volutatis fertur ad aliquid agendum ptransitis medijs per que opz ordinate desce dere recta consiliado. Que media sunt memoria preteritorum. Jntelligentia presentium. Solertia in considerando futuros euetus. Ro coferens vnum cuz alio. Et docilitas per quaz quis acquie scit aliorum sententijs. Habent etiam temeritatem que est contemptus regu le dirigentis vnde temere dicuntur illa fieri que ratione non reguntur ex contemptu regule dirigentis. Habet et inconsiderationem quem certe iudica do deficit. Est et inconstantia que deficit in precipiendo. Est et negligentia q est per defectum voluntacis. et est proprie in actus interioris defectu ad que pertinet electio. Est et pigritia et torpor de quibus. s. et quando pdicta sint pecca tum mortale dicas q solum qn sunt con aliquod necessariu ad salutem q precipitur vel q est prohibitum. alias coiter sunt peccata venialia. ¶ Que sunt vitia q similitudine. habet [sect. 4]cu prudetia. Rn. q sut quatuor. Primu est prudetia carnis inqtu studiu ronis ordinat ad fine qui no est vere bonus et qde si sumat sm absoluta rone ita q in cura carnis aut mudanorum finis totius vite sit sic est pctm mortale q per hoc auertit homo totaliter a deo. cu ipossibile sit esse plures vltimos fines. et de hac dicit ad Ro. viij. Prudetia carnis inimica est deo. Si aut sumat sm rone pticularis prudetie sic e pctm veniale: q sicut affectio ad aliquod delectabile carnis vel mudi iordinata sine auersio ne a deo est pctm veniale sic est studiuz ad illa. Silr dic de prudetia seculi. Si vero qs cura carnis in fine ordinat honestu puta comestione ad carnis sustetatione vt deo seruiat sic no erit prude tia carnis. Similiter nec prudetia secu li quado viitur rebus mundi ad finem honestum. vide de hoc Tho. xxij. q. lix. Secudu est astutia. Tertiu dolus. Quar tu fraus. et lz hec tria coueniut inqtum qs p vias no veras et simulatas vult co seq alique fine. Tame differunt inter se q ad astutia ptinet excogitatio hmoi viarum. Ad dolu et fraude vo pertinet pprie excusatio opis. sz dolus cosistit in vbis et factis fraus vo pprie in factis. Pubes quis dicat habes. s. xx. q. ij. §. cu ergo. et. q. ij. c. fi. qualibet. et de despo. impu. c. pubes. ibi dicit puberes sunt vocati a pube. i. pudetia corpis. q hec loca primo lanugine dncut. et hodie dic. q est masculus. xiiij. an. et femina. xij. vt. s. Jmpubes. Publicum dicitur dupliciter. sm Pan. i. c. ex literaruz. de temp. or. vide Notoriuz. et. s. Ocultum. Jte publicu differ a cot. q coe dr. qd est oibus animatibus etia brutis coe. sz publicu dr qd est in vsu hoim tm. vnde pu blicu. quasi populicum. Pudicus debet esse sacerdos: vt ver bis: moribus pudore indefinenter exhibeat. xliij. di. §. j. Pudicitia est animi virtus qua qs verecundatur de actibus de quibus homines magis verecundantur vt sunt actus venerei scdm Aug. de ciuita dei comite q habet fortitudinem vt potius quelibet mala tol leret q malo consentire decernat. xxxij. q. v. ita ne. Punitio no debet esse sine causa lz aliquado sine culpa de re. iu. sine culpa. li. vj. de quo vide. s. Correctio et pena. et vbi debet puniri. vide. s. Pena. §. xxiiij. cum sequenti. Purgatio qdruplex. alia spual. s. a peccatis. et hec fit per ba ptismu. et pniam de conse. dist. iiij. non potest. Et per sacramentorum receptio nem de conse. dist. ij. cum omne. Et per fidei feruorem. xv. q. vlt. c. vlti. de coha. cle. et mu. c. vestra. et per quelibet opera pietatis. xxij. q. ij. si quelibet. Alia dicit ignis purgatorij. de qua. j. purgatoriu. Alia dicitur vulgaris que a vulgo e in uenta et hec fit cum ferro candete aqua feruenti. Aut cu duello et si euaserit ille sus fit imunis et hoc phibet sub pena mortalis peccati. ij. q. v. mena. et. c. cosu luisti et de pur. vul. per totum. q est contra id deutronomij. vj. No tentabis dnm. Alia dicit canonica a iure canoni. inue ta. et hec fit per iurameti pstationem co ram suo iudice. et illis apud quos infamatus est sic iurado sup euagelia q tale crimen non commisit super quo est infamatus nec ad id opera dedit et huius modi. et debet habere tot copurgatores quot indicenti purgationem canonica videbitur attenta enormitate criminis qui sint bone opinionis. et non sit verisimile eos periurare. et qui eius conuerfa tionez sciant et sint eiusde ordinis si est possibile qui simul iuret q credunt euz verum iurasse vel q bonu exhibuit iuramentum hec probatur de purgatioe canonica per totum. ¶ Quado debet induci canonica pur[sect. 1]gatio. Rn. q qn apud iudicem suum qs est infamatus et infamia publica laborat et apud graues et bonos viros et no sit orta ab inimicis tuc iudex dz pfigere terminu vt si qs vult accusare copareat. et si accusator apparet audiat canonice. Si vero non apparet et infamia mala crebrescit tuc pcedat iudex ad in quisitionem et si nullus apparet etiam denuciator nec conuincit tunc copellat eu ad purgationem canonica. hec not. Jo. ij. q. v. psbyter. et per totum. et de pur ga. cano. per totum per doc. ¶ Sed nunqd iudex ex sola suspitione [sect. 2]poterit purgatione canonica indicere. Rn. q si infamia no laborat. vt dixi non poterit. nisi forte fuerit accusatus. ij. q. v. §. ecce qualiter. Vn not. q verisimilis suspitio sufficit ad indiceda purgatione pdicta lz no fit ifamatus sz temeraria suspitio repellit extra. e. ca. si qs de gra du. ij. q. j. c. j. Violetia aut sufficit ad sen tetia. xxiij. q. j. dixit. no. Archi. ij. q. v. om nibus. Jnno. Hosti. in. d. c. si qs de gradu. Limita hoc vt. §. Presumptio pmo verum in leuibus. ¶ Vtru ad dictu vnius mulieris sit indi [sect. 3]ceda. Rn. q sic si infamia ex hoc apud graues resultat. c. significasti. de adul. ¶ Que pena deficietis in purgatione. [sect. 4]Rn. q si accuset et iudicat sibi purgatio si deficit puniet ac si fuisset couictus de simo. c. de hoc si vero per modu inquisi tionis agatur aut denuciationis pena erit arbitraria. Vt no. Gof. Hosti. et Pa. in. c. accedes. de accu. Similiter dic q si no precessit aliquis modus agedi neq p accusatione inquisitionem aut denuciationem sed solum ppter infamiam iudex inducit purgatione tuc similiter si deficit punit extraordinarie. et est casus. c. significasti. de adul. Et sic eu intellige et aduerte q dicit Jnno. q cu iudex hoc casu procedat ex presumptioe q dz multu temperare sententia. vt no. in. c. afferte. de presump. Purgatorium est pena grauissima minor tame q infernalis. vt patet. xxv. d. c. qualis. de pe. di. vij. c. fi. ¶ Qui sunt q purgant. Rn. q illi q mo[sect. 1]riunt in charitate q tn no satisfecerunt pro eorum peccatis. in hac vita. xxv. d. c. qualis. et. c. seq. ¶ Quo iuuant aie defunctoruz. vide. j. [sect. 2]suffragia per totum. Purificatio post partum mulieru no est necessaria. vnde si voluerint intrare ecclesiam vt gra tias agat non peccant. Si tame ex vene ratione aliquadiu voluerint abstinere deuotio earu no est prohibenda de pur gatio. post par. c. vnico. Pusillanimitas opponit magna nimitati per defectu: q deficit pusillanimis a pportio ne sue potentie du recusat in illud tendere quod est comensuratum sue potentie et sic est peccatu et tale qualis est obligatio ad illud in qd tedere recusat. siue sit preceptu siue sit prohibitio. Secus si sit circa cosilia vt intrandi religionez audiendi confessiones vel predicandi. quibus ex officio no incubit de necessita te q sic est pctm veniale. hec ex Tho. xxij. q. cxxxiij. et est filia accidie. QVadragesima quando et quo fuit istituta not. in. c. quadragesima. de cose. dist. v. vbi dicitur q a xpo fuit iustituta et vt decima annorum deo reddamus. Quando est incipienda et a quibus abstinennendum. Et qua hora comedendum. vi de. s. Jeiunium. Ad notata hoc versi. quid si alicui iniungatur ieiuniniu trium quadrage simarum an debeat fieri per tres annos. vide Corse. sing. suis in versi. qdragesima. q debet fieri in vno anno vbi ponit tpa et textus hoc probantes. Quarta falcidia vel trebellianica. vi de legitima. Quarta funera lis. vide canonica portio. Questuarij dicuntur qui discurrut pro eleemosynis q nullo modo recipi debent nisi veras literas aut apostolicas aut diocesani osten dant. et ponitur forma literarum capitulo ex eo. de pe. et re. et si habent literas apostolicas non debent acceptari nisi prius sint per epm examinati cle. allusionibus de pe. et re. ¶ Vtrum tales qstores sint pmittedi pre [sect. 1]dicare. Rn. q no nisi solumo q i literis continet populo proponere vt in. d. c. cuz ex eo. et de here. vt officium libr. vj. et di. cle. allusionibus. ¶ Quid si continetur i eorum literis. Rn. q [sect. 2]i locis religiosis honeste et charitatiue recipiant et q fideles ad eo ru exortatione couocet. Rn. q nihilominus clerici et rectores ecclesiaru no tenetur inuiti predicta facere: q tales litere qtu ad huiusmodi conuocationes sunt reuoca te ipso iure. vt habetur in extrauaganti Cle. iiij. ¶ Quo no debet in tabernis aut alijs [sect. 3]locis incogruis manere. aut inutiles ex pensas facere. aut habitu false religionis portare. aut idulgetias vel alia me datiosa proponere habentur in. di. cleabusionibus. et. d. c. cu ex eo. ¶ Sed nunqd si publice delinquant. ta [sect. 4]les poterut ab odinarijs punieri. Rn. q sic licet sint exepti de priuil. ca. tuaru. Questus dicitur omne quod ex opa cuiuscunq descendit. ff. p soci. l. questus glo. j. lucrum. RAucor est displicetia contra alique pp quaz desiderat vel querit quis ma luz alteri et est filia accidie qn pcedit contra aliqne eo q iducit eu ad bn opandu aliqn filia ire. et est pctm mortale si malu q alteri qrit vel optat est quid alicuius importantie et cu deliberatione voluntatis. vt elitio a Tho. xxij. q. xxxv. limita tame vt supra odium. De notatis in hoc §. q rancor sit re mittedus lz no iniuria no. Bar. in. l. si ti bi. j. in. vlt. q. ff. de pac. censetur tamen rancor remitti non pena per euz qui in cofusione sacramenti remittit iniuria. Barto. in. l. si tibi. §. quidam. in vlti. q. et ibi omnino Bal. et Pau. de ca. et Alexa. col. j. vera extra glo querit. ff. de pactis. vide Bar. in. l. no solu. §. j. et ibi p Alex. et Bal. sing. vsi. quero. in. xlvj. ff. de iniu. Ratio habet triplice gradu in boie sm philo. j. ethicosum. ¶ Primus est ante copletu septeniu. vbi non intelligit nec per se nec ab alio cape po test et ideo illo tepore nulli contractui est aptus. Secundus gradus est cu ab alijs capere potest licet imperfecte sed ipse per se non sufficit ad intelligendu et istud est in fine primi septenij regula riter et tuc potest promittere aliqua ad que natura inclinat non tamen cu obli gatione perpetua. ¶ Tertius est quan do ab alio cape pot et p seipsumconside rare et istud est in anno pubertatis. et tuc potest se obligare quo ad psonam. s. ad votu religiois matrimoniu et hmoi: sed quo ad exteriora no nisi in fi. xxv. anno. Ratio finalis est anima legis vide lex .§. iiij. et quomodo cognoscatur qn ratio est finalis vel impulsiua. vide supra Causa. Ratiocinia sunt redditioes rationum ad quas quis obli gatur ex administratione reipublice vl priuate. Nam sunt quedam ratiocinia publica quibus obligantur officiales curie ex administratione aliquarum ad rempublica pertinentium. vt. C. de epi. et cle. l. officiclales. Quedam dicuntur priuata quibus obligantur homines ex administratoe reru priuatarum vt tutores curatores actores pcuratores executores extra de obl. ad ro. c. vno. ¶ Vtrum obligatus ad rocinia possit ordinari. Rn. q post dimissione administrationis si est obligatus reipublice ex ad ministratoe pmoueri fi pot ali reddita rocinia. c. pterea. l. di. secus si esset obligatus ex mutuo vel alia causa. l. rescripto. ff. de mu. et ho. C. de epi. et cle. l. quis quis emesis. si vo est obligatus psone puate tuc si tenet de dolo et fraude et constat repellit. Si vo costare no pot vel tenet ex alia culpa sic pot promoueri. in officio aut administratiois exns an possit promoueri. Mihi placet opi. Jnn. in. d. ca. vnicovbi dicit q si quis gerat tutela vel curam legitimam vel necessariam a legibus sibi imposita. vel etia suscipiat legibus sibi imposita. vel etia suscipiat aut miserabiliu personaru aut ecclie pcuratioes seu administratioes et maxime cu lnia episcopi q no impeditur ordinari cu possit talia suscipere etia ordi natus alias autem prohibetur. lj. di. per totum. et. d. l. officiales. ¶ Sz nunquid magister scolarium vel [sect. 2]alius famulus qui iurauit p annu seritire poterit religione intrare. Rn. q sic sm Hug. liij. d. c. lega. lz dicat q nemini consuleret. Host. d. q tutius est implere q iurauit nisi obtineat lniam qua si non vult dare poterit intrare auctoritate. c. puenit el. ij. de iureiu. Addo q etia lice ret quado immineret sibi periculu mor talis peccati. ¶ Vtru obligatus causa pignoris pos[sect. 3]sit pmoueri. Rn. sm Host. q no ante red ditam rationem. ar. c. significante. et. c. cum contra. de pigno. ¶ Vtrum filius vsurarij possit promo[sect. 4]ueri. Rn. sm Host. q no si succedat. nisi clamores patris emedet vel hereditate repudiet. c. tua nos de vsu. Raptor proprie dr q rapit res imo biles. Predo vero res mobiles. vnde rapina dr in rebus immobili bus. Depredatio vero in mobilibus. et te mouetibus. vt aialibuset hmoi sm Jo. an. que sequitur Pan. in. c. j. de rapto. q uisvt plurimu equiuoce sumantur et fit rapina cu quis publice et violeter rapit vt in. c. penale xiiij. q. v. d hoc vide insti. de vi bo. rap. post prin. et est grauius pecca tum q furtum. vt in. d. c. penale. ¶ Vtruz raptores largo mo pro quibus [sect. 1]cunq publiceet violeter res alienas de predantibus ta mobiles q immobiles possint recipi ad confessione nisi restituat rapta vel que cobusserut destruxerunt depopulauerut aut alio modo danificauerut pximu sicut tenent. l. duabus. §. si quis iurauerit. ff. de iureiu. et. l. cu te cuz solu. C. qd me. ca. Rn. tex. i. c. sup eo. de ra pto. sic q qcuq surrexerit i rapina siue ecclesiaru violatione et manifeste fuerit dephensus nisi prius ablata restituat si poterit vel emedadi plena securitate fe cerit pnie bnficiu ei penitus deneget. Si vero vsq ad obitu in contumacia sua du rauerit. et in extremis positus remedium pnie postulauerit humiliter si emenda tione vel emedandi securitate pstiterit ei pniaet ecclesiastica sepultura concedat. Qui aut in sanitate obstinata mete non emedauerit et in morte securitate pstare non poterit. si de pcto contritus fuerit viaticu no deneget et sic nec confessio et ab solutio. sed tame nullus clericorum sepul ture eius intersit. nec eius elemosinam psumat accipere lz sit sepeliendus i cimiterio Et qcuq clericus vel presbiter cotra fecerit dz opponi ab ordine irrepabilit s. sine dispesatioe et beneficio carere eccle siastico. hec in. d. c. super eo. Si vero no suut manifesti poterut recipi ad confes sione sicut alij peccatores sm abbate in d. c. sup eo. et etia lz esset manifesti si tn moniti nunq fuerut sm Ho i. d. ca. sup eo dumo sint dispositi restitue. vt tenet. ¶ Quid de raptoribus depredantibus [sect. 2]romipetas. Vide. s. excommunicatio. v. casu. xxix. ¶ Vtrum raptor virginis sit puniedus pe [sect. 3]na. l. vnice. C. de ra. v. Rn. pa. i. c. cu cau sa de rapto. q si precessit tractatus determinatus de matrimonio et ob hanc cau sam adducit non comittit pena de iure canonico cui stamus in hoc. Si vero pdictus tractatus no pcessit etia si puel la fuit volutaria comittit pena. xxvij. q. vltima lex illa. ar. xxvj. q. j. §. ex hac in fi. et obligat ad restitutione no solum sub tracti lz etia lucri qd hab uisset. ille sub cuius potestate erat sm dnm Jo. de pla tea. Jnstitu. de actio. que ex delic. nascu tur. §. Jnterdum. Rapina sit primo in naufragijs. ¶ Secundo in pedagijs. ¶ Tertio inquilinis talijs et similibus. ¶ Quarto in bello. ¶ Quinto in extorsionibus officialium plus debito. De notatis in hoc §. et q rapina est plusquam furtum et furto improbior not. in lege si cum. §. qui vim. ff. quod metus causa. Barto. in lege prima. ff. de effrac. et tenet raptor in rapina depre hensus actioe furti manifesti. Bar. no. in. l. si vendidero. §. raptor. et in. c. si quis ex domo. ff. de fur. et no fit sine violetia l. quo nau fragium. in fi. ff. de ince. rui. et naufra. et Alexa. in. l. iij §. quod pretor. ff. ne quis eum qui. ¶ Vtrum dns agri vel territorij teneat de rapina in eo facto. Rn. pa. i. c. lz de re stitu. spo. q si fuit sciens et potuit phibe re et no prohibuit sic tenet. l. j. C. de fal. mo. Secus si no potuit prohiberell. j. §. is aut. ff. si fa. fur. fe. di Et ide dic. de vil la et castro. et hec est cois opi. sm Bar. in l. ne qd. ff. d ince. rui. et nau. Ciuiliter tn tenetur non criminaliter sm predictos. ¶ Sed nunquid stabitur iurameto su[sect. 2]per quatitate reru amissarum robato. Rn. coiter tenent oes le giste in. l. si qn. C. vn vi. et Pa. i. ca. sup eo de his que vi. q vbi qs conuenit ex dolo alterius no admittitur probatio p iurametum in litem. Sz qn conuenit. de dolo suo sic credet iur ame to allegantis damnu. ppterea dicit Jn no. in. d. c. sup eo q dic. c. habebit locu in qualibet vi compulsiua ablatina expul siua turbatiua et inquietatiua. Ex quo infertur q si probo furtu vel rapina co tra raptore stabit iuramento meo de q titare rapta. Et not. q furtu vel rapina pbat p socios familiares et huiusmodi. Ratihabitio vide. s. consensus. §. iiij. Reconciliatio ecclesie. vide Consecratio. Recompensatio vide. Compensa tio. Recusari pot iudex delegatus ex mul tis casi. vt no. Pan. in ca. accedens. vt no lite no conte. ¶ Primo quia consanguineus aduersarij. ¶ Secundo quia commensalis ip sius. ¶ Tertio quia oriundus de eius terra idem de districtu. ¶ Quarto quado no potest haberi accessus ad iudicem nisi per terram inimicorum. ¶ Quinto qn loquitur in aure et familiariter cum ad uersario. ¶ Sexto quando in alia causa litigabat cu eo. Jstud no. Pan. c. j. de iudi. ¶ Septimo qn est impitus et habet assessorem suspectuibide Pau. ¶ Vtrum protestatio de no acceptado eu [sect. 1]tollatur p contrariu factuz. Rn. Pau. in. c. vnico de litis cotes. q no nisi factum co trarium sollat protestatione ppter intellectum aliu intermediatu. verbi gra tia. Jnterrogatur an vera sunt que cotinentur in libello. Rn. reus. Respodebo cum protestationem q non intesto cote stari litem p hanc rn. et sic respondet no contestatur p istud factu contrariu. secus si his dictis diceret iudex non admitto hac protestatione et postea ipse reus ruderet sine ptestatione repetita ad libel lum tale factu contrariu tolleret protestatione. lis esset contest. Secus si iteru repeteret et ego protestor nolle contesta ri litem quia nihil mediu interuenit. et pro hoc fa. cle. vnica. de dolo. et qd dicit de constit. c. cu. M. et. l. vbi repugnatia. ff. de re. iu. et in. c. sollicitudinem de ape. vel dic sm Bar. i. l. vnica. C. de lit. conte sta. q qn protestatio respicit vnum et fa ctum aliud. Nam in litis contest. oritur quasi contractus. Protestatio vero ordia tus ad tolledum istu quasi cotra. no au tem responsione et sic sunt diuersa. et tuc per factum connu non tollit. Sed quando concernut vnum protestatio. et fctm vt puta quia respodet. et protestatur q animo no eundi. tunc tollit talis ptesta tio per contrarium factum. quia concer nit idem factum. Vel dic sm pa. in. d. c. cum. M. q qn protestatio sit in depedetibus a mera voluntate protestatis valet protestatio. vt si dicat nolle aliud dicere contra fidem et postmodu dicit pte statio defendit eum. xxiiij. q. j. hec est fides. Si vero depedet a volutate ptesta tis et alterius si aliter consentit valet. c. cumana. et q ibi no. de ele. et. c. fi. de condi. appo. Si vero no consentit nec est iusta causa protestandi no valet. Secus si subesset. iusta causa: puta metus vel vis. pu ta vis contraham alias interficies me ptestor q quicquid dicat facio animo non contrahendi et valet. xxxj. q. ij. lotharius. Similiter quando iudex delegatus no cosentit recusationi. et si no copareo excoscabit de facto copareo cu ptestatione de no cosentiendo in ipsum valet nec coparitio preiudicat. aduerte tn q ptesta io dz precedere actuz sup quo fit vt. fi. de concub. l. in concubinatu. Regularis dr q ad viuedum regulariter est astrictus. siue sit monachus siue canonicus regularis de stat. mo. c. q dei timorez. siue sit cleri cus siue sit laicus. licet laicus non possit recipi in canonicum. vt in. c. ij. de institu. tn pot recipi in conuersum de elec. c. cu ex eo. li. vj. Religiosus dicitur tripliciter. ¶ Primo largissime. et sic est quilibet christianus. vnde in ca. pro humani. de homi. lib. vj. dicit christiana religio. ¶ Secudo large. et sic coprehendit omnes clericos seculares. et omnem christianu honeste viuentem nam in eo q deo impedit debitam religionem potest dici religiosus. sic seqtur. j. q. j. c. nullus el. ij. et. xxxiij. q. v. quod deo. ar. de voto ex multa. vbi de hoc. ¶ Tertio accipit pprie et sic religiosus est qui professionem fecit alicui de reli gioibus approbatis p sede apostolicam de voto. c. q votu. §. pnti li. vj. et talis pprie dicitur religiosus et religiones approbate sunt quatuor. Pria Basilij. Se cuda bndicti. Tertia Augustini. Quar ta beati Francisci vt not. Laudu. i cle. quia regulares de supplen. neg. prela. Sub istis militat oes proprie religiosi. Exceptis cartusiesibus q hnt suastatuta. ¶ Vtrum dispositio odiosa cocepta er[sect. 1]ga regulares seu religiosos extendatur ad fratres de tertio ordine beati Francisci et huiusmodi. Rn. Pan. i rub. de re. q non quia tales proprie non dicuntur religiosi vnde potius eorum regula est quidam modus beneviuedi licet sit ap probatus per Papam et ideo solum coprehendet illos qui tria vota substatia lia promisserunt in religioe approbata sm Joan. and. in glo. j. et. ij. cle. j. de decimis. et hoc verum nisi addatur nisipu ta quicunq religiosi. Nam tunc etiam comprehenderentur hospitalarij ierosolymitani qui no possunt contrahere matrimonium et promittunt obiam superiori. et no pnt retroducere ab illo statu no tn coprehenderent alij hospitalarij qui vtuntur matrimonio licet portet certum habitu q no sunt religiosi. nec stricto nec largo mot in fauorabilibus vo bene comprehendutur prefati fratres quia largo modo videtur sub regula ra tione promissionis facte superiori eorum. ¶ Quid de inuenientibus nouu ordine. [sect. 2]Rn. q no sunt religiosi nisi a papa exps se approbentur. q cu sit p hibitu nouu ordine vel religione inuenire. vt in ca. religionu de reli. domi. li. vj. Jdeo no re ligiosi sed potius irreligiosi sunt cesen di tales et hodie excommunicati ipso fa cto per extrauagantem Joa. xij. que in cipit. Sancta romana. Recitat pan. i. c. fi. de relig. domi. ¶ Religio beghinarum reprobatur et omnes eam sectantes sunt excommuni cati ipso facto ac religiosi dantes eis auxlium consiliuz vel fauorem in prefa to beghinatu in cleme. prima de religi. domi. et not. quod sorores tertij ordinis sacti Fracisci non sunt ille beghine vt notat glos. ibidem. cum habeant regulam approbatam a sede apostolica. et multo minus sorores sacte Clare. ¶ Quis potest effici religiosus. Rn. q q [sect. 4]libet qui non habet aliquam de infrascriptis. viij. conditionibus. quaru prima est etas immatura de quo dic vt. s. nouitius. §. j. ¶ Scda seruilis conditio. Seruus quip[sect. 5]pe sine consensu domini non potest intrare religione. ar. xliiij. d. c. nullus opi scoporum. Prescribitur eamen triennio a religione que hoc ignorat si dominus scit et non repetit. xvj. questio. ij. si quis incognitus. Jste tamen si repetatur a domino religiosus erit secundum Hugo. ibidem. arg. xxvij. q. j. de viduis. et religioni tenebitur qtum in ipso est et si manumitteret no posset conhere. Nec ob. c. qda de couer. com. q ille q habet vxore no pot obseruare castitate ea iuita et sic religiosus esse no pot. sz seruus sic. q no requirit corpus liberu vt sit monachus cuz in domo ppria quis possit esse religiosus. d. c. de viduis. ¶ Tertia debitorum obligatio qui em dz [sect. 6]aliquid alteri no possit illud licite pter mittere vt religione ingrediat. liij. di. c. generalis. Si tn debitu pecunie vel talis debitor no hz vn satisfaciat. tuc faciat qd pot scz cedat bonis suis credito ri et sufficit ppter pecunia em no obligat psona liberi hois. sz tm ad recopesaz. Vn lz ei rebus suis exhibitis religio ne igredi nec tenet in seculo remanere vt pcuret vn soluat debitu. si mo ex zelo dei et feruore charitatis hoc facit: q spi ritussancti autoritate hoc facit cui nomo pat resistere. xix. q. ij. due de regula. lz. Si tn monasteriu qd ingredit aliqd acquireret p successione hereditariam vel p donatione aut legatu rone ipsius solu fic tenet satisfacere qtu se illud ex tedit qd habuit eius occasione solumodo. ar. c. si qua mulier. xix. q. iij. ¶ Vtru talis tenet in religione labora[sect. 7]re vt creditoribus soluat. Rn. qda tenet q sic. Sed conriu credo cu ex toto sit religioni subiectus ita q no est momentu in quoa plato no possit occupari et non hz velle nec nolle. c. religiosus. de elec. lib. vj. Jte si stetisset in seculo et cessisset. bonis non teneret laborare vt satisface ret scdm Pet. de pal. i. iiij. di. xxxviij. Er go cu ex pfessione cedat bonis pz q no tenet laborare vt satisfaciat posset tn p latus cu consensu monasterij hoc et cocedere alias non. ¶ Quid si talis etia cu iurameto ad ta[sect. 8]le debitum erat astrictus. Rn. ite p omnia dicendum. arg. c. lz. de regu. ¶ Quid si pmisisset talis opari mani[sect. 9]bus vt satisfaceret. Rn. sm Petr. de pal. vbi. s. q hoc non obstante poterit religionez intrare. sed si bona sua sufficiut satisfaciat ei ad interesse. et sic dic de eo qui accipit vxorem que patit aliquod interesse ex hoc q debet ei satisfacere si habet aliqua secundum eundem Pet. ¶ Quarta rocinorum detentio. Vnde ob[sect. 10]ligatus ad rocinia intrare no pot. liiij. di. c. lege. Et hoc veru in obligatis perpetuo. Jn alijs aut secus lz honestu sit q prius se expediant. Ex quo pz sm Gof. q potestas qui iurauit regimen ciuitatis p annu. magister scholariu q simili ter iurauit legere per annu et hmoi pos sunt intrare religionem autoritate. ca. peruenit. el. ij. de iureiu. vide. s. ratiocinia. de hoc §. j. et. ij. ¶ Quinta e prna subuetio. Et vt scias [sect. 11]si potest filius intrare religione dimisso pre cui tenet subuenire. Exo. xx. not. sm Alex. in. iij. pte sum. q si paretibus nris obsequia nra necessaria sut ita q sine ipsis substetari no pnt tuc no lz religione intrare. si mo talia obsequia no inducut nos ad aliqd agendu qd sit co tra deu. et sic cotrariu cosuletes pharisei increpant a dno Mat. xv. et sic secundu doc. intellige illud. c. si q. xxx. di. Si vero eis non pot seruire vel debita obsequia exhibere sine pprie salutis dispedio: tuc necessitudini generis diuine religiois pietas antefert vt dicit Amb. sup Luc. et sic poterit intrare ipsis dimissis. et sic loquit Hier. in epla ad eliodorum q soluz genus pietatis est in hac pte esse crudele. et saluator Luc. xiiij. si qs venit ad me et odit. Si aut no sunt in tali necessitate. sic filius ipsis etia inuitis pot intrare. etia si cu eis possit sine dispedio pro prie salutis pmanere. pbat i. c. j. et. ij. xx. q. ij. Addit tn Tho. i. iij. quol. q. vj. q no solum p indigetia maxima. sz etiaz pro mediocri peremptu puta q posset viue re sed tame cu notabili iactura et detrimento sui status et coditionis sue puta q oportebit eu medicare vel alijs serui re cu maxima indecetia sui status dimittendus est ingressu religiois. etia si ex voto haberetet placet qn pot sine pericu lo salutis hoc facere. ¶ Sexta est dignitatis astrictio vt sunt [sect. 11]epi et alij superiores qui sine licetia pape no pnt intrare. c. lz. de regu. Jnferiores vo epis pnt etia inuitis suis epis. vt. xix. q. ij. due. sicut sut decani ppositi archidiaconi. archipresbyteri. curati. et oes alij inferiores epis. bnficiu tn eoru alteri no dz coferri nisi expsse vel tacite pfessi fuerint vel appuit q absolute vo luerint vita mutare. c. beneficiuz. de re gu. lib. vj. debent tn petere lniam quis non obtineantur. vt in. d. c. licet. ¶ Sed cuius erut fructus bnficij ante pfes [sect. 13]sione. Rn. q dz assignari debita portio ipsorum fructuu alicui q seruiat p ipo. vt i. d. c. beneficiu. reliquu vo erit ipsius vt no sit onerosus monasterio qd intrauit tpe pbationis. xj. q. vj. de lapsis q nec pprie est religiosus vt pz in. c. religioso de sen. exc. lib. vj. ergo iure suo no debet defraudari vt. xvij. q. ij. consaldus. not. Tanc. Bar. brix. et interim remanet canonicus curatus vel decanus sicut prius erat nec beneficium vacat. ¶ Septima mrimonij obligatio. s. post [sect. 14]cosumatione. nam tuc no pot religione intrare nisi sm q dico mrimoniuz. iiij. intellige etiaz si copula est habita post conctum mrimonium vel sponsalia. Sed no si ante. q sic no impediret nec matri moniu diceret consumatu. ar. c. veniens. de spo. vbi pz q copula pcedes sponsalia non facit matrimoniu. facit. c. veruz et. c. ex publico ex parte de couer. coiu. q requirut cosumatione et est illud qd sequitur no qd antecedit. ¶ Sed qd de illo q iurauit aliquam du [sect. 15]cere in vxore. nuquid poterit itrare. Rn. q sic autoritate. c. puenit. el. ij. de iureiu ra. et. c. commissum. de spon. in quo dr tu tius est et c. Jntellige quo ad opi. ne de facto dicatur cotra iuramentum fecisse non quo ad veritatem sm Rica. in. iiij. dic etiam. vt. s. §. ix. ¶ Octaua coactiois ipositio nam opz [sect. 16]vt sit voluntarius alr no tenet ingressus vt de regu. c. j. xx. q. iij. pns. Jn religioe aut minorum vltra pdicta. viij. requirunt alia. v. s. q sit corpore sanus. legitie natus: nulla vulgari infamia notatus: aio proptus. copeteter lratus: vel ad honestos labores aptus. attn si quis reciperet de ficiens in aliquo istorum teneret receptio nisi sit. j. ij. iij. iiij. v. vij. vel. viij. q ali quado reddut receptionem nullam. vt patet per predicta. ¶ Quo debet quis intrare aut qua inte [sect. 17]tione. Rn. vt moriatur mudo et seruiat xpo. xij. q. j. c. ij. ¶ Vtru quilibet debeat reputare votu [sect. 18]religiois pportionatu sue infirmitati. Rn. sm Ric. in. iiij. di. xxxviij. ar. vj. q. j. q sic nisi per etiam coniecturam seu ex perientiam sibi constaret de contrario propter enim custodiam que magis ad hibet religiosis q secularibus. Et pro pter bona exempla que vident ibi frequentius. Et ppter bona verba que fre quetius audiut. ex ppter maiores consolationes quas diuina benignitas ob fauorem religionis et sancta societate infundit eis efficitur eius obseruatia pro portionata in ipsa existenti que propor tionata esset remaneti in seculo. ¶ Vtru qs possit pfiteri in aliqua reli[sect. 19]gione ita q liceat sibi retinere sua. Rn. Pa. in. c. insinuante. qui cle. vel vo. q si qs simplr vouit cum tali coditione. videt in dubio q sibi reseruauerit illa bo na vt obedietiarius monasterij. q verba apposita in conctu debet intelligi sm natura conctus vt in. l. si vno. ff. loca. etiam iproprietatis vbis vt ibide. in pn. et in d. c. isinuate sz vnu intellectu vt res po tius valeat q pereat. l. quoties. ff. de ver. obli. et. c. abbate de v. si. et sic erit religio sus et pfata boa habebit ad vsu p neces sitate sua. Jde dic si pfitetvt i domo sua cu oibus bonis suis moret vt no. Ber. Jnn. et Host. i. d. c. insinuate. q hoc no e con substatiam monachatus. vt quis in certo loco moret. aut d certis redditibus viuat cu hoc possit supior cocedere. c. cu iter. R. de elec. et si postea supior velit eu ammouere poterit lz no dbeat nisi ex iu sta ca. Si vo voluit sibi reseruare vt ppriu ita q no sit locus interpretationi. et tuc si fiat reseruatio p via conditiois reso lutiue vl suspesiue sic dicat actus et no co ditio vt i. c. fi. de codi. appo. et sic no erit religiosus. Silr si fiat p pactu puta q dicit aliter no intedo pfiteri nec alio mo q hec verba habent vim coditionis vt dicit Bar. in aut. ingressi. C. de sac. san. ec. Si aut simpliciter per via pacti vel modi reseruat sibi pprietate vel facultate cotrahedi matrimonium sic facit transire pfessionez in alia specie q vbi est pactu con natura conctus et impropriatis aliquatenus verbis pot trasire in aliu conctu sit iterptatio alterius conctus. vt est tex. no. in. l. vbi ita donat. ff. de dona. causa mor. et in. l. cum manu sata. ff. de contrahe. emp. et sic erit iste no religiosus proprie. sz oblatus monasterio. lz no in totu. et sic obligabit ad oia pterq ad reserua ta. q si verba no patiant vt fiat trasitus ad aliu conctum tuc pactu inficit conctum in totum in. l. per seruum. ff. de vsu. et hab. iuncta glo. in. d. l. cum manu sata. ¶ Vtrum intras religione ex ca inho[sect. 20]nesta puta vt esset abbas vl melius gauderet: et hmoi teneat. licet no cosequat sua intentioue. Rn. Pan. in. c. vt clerici. de reg. q sic q effectus est religiosus hoc no obstante vt tz gl. in. d. c. vt clerici. et facit bonus tex. cum glo. in. c. qd interrogasti. xxvij. q. ij. ad materiam. ¶ Quid de illo q dolo iductus est ad reli [sect. 21]gione. Rn. q nihilominus erit religiosus de couer. coiug. c. ex pte el. ij. et. c. venies et. c. dudum. quod me. ca. cum dilectus et ibi no. Ber. et Host. et Jo. xx. q. iiij. c. vsu. ¶ Quid de illo q timore mortis efficit [sect. 22]religiosus. Rn. q si timor inferatur ab hoie sic no est religiosus qd metus ca perlatu nec obligat per tale votuz nisi postea rectificet vt in. c. porrectu et in. c. si nobis de reg. Et hoc intelligo quando talis timor infert ab homine vt pfiteatur. vel facit tale vout sic loquit et de bet intelligi. d. c. perlatum quod me ca. Si vero metus sit casualis seu naturalis puta infirmus vel in mari tpe tepestatis vel in periculo latronu aut immicorum sic talis metus no impedit qn sit obligatus religioi et voto. Si modo de li berate hoc fecit vt in dictis. c. porrectu. et sicut nobis. q deus qnq tales timores imittit vt conuertamur. xvj. q. j. reuertimi ni. de cosec. di. iiij. sanctum in aut. vt no luxu. cotra na. §. j. et hoc sequit Ber. Ho sti. et pa. in. d. c. sicut. Alij dicuut q si q cito conualescentiam vel euasionem pe riculi sentit contradicat. non tenet etia in metu casuali si votu fecit. alleg. c. ex transmissa et. c. vlti. de renunc. Sed melior est opi. host. et pa. ¶ Vtru allectus blandicijs sit religio[sect. 23]sus. Rn. q sic. et stare tenetur licet bona sua paretibus vel heredibus remanere de beant no monasterio allicienti vt. xx. q. iij. constituit. ¶ Quo aut debeat pfiteri vide. s. pfes[sect. 24]sio. in pri. et quomodo tacite inducit. s. nouicius §. xij. et aduerte q tunc dicit proprie quis intrare religionem et effici religiosus cum profitetur tacite vel expresse quia verba sunt cum affectu acci pienda. ¶ Ad q obligat religiosus. Rn. q ad ob [sect. 25]seruatia illius regule qua professus est. nisi in casu. c. non soluz de reg. li. vj. vel qn solu tacite est pfessus q tunc solum obligatur religioni in genere vt. s. nouicius. §. xiiij. ¶ Sed quero vbi remanebit iste talis [sect. 29]obligatus religioni in genere per profes sione tacitam. Rn. q debet aliqua religione itrare qua vult et pot. Si vo nullam iueniat que eu velit recipere debet stare in illa in q tacitam professionem facit: q illa tenet eu recipere ex quo pas sa est tacite eu p fiteri vel si noluerit po terit in ppria domo remanere et esse religiosus pfessus. xxvij. q. j. de viduis. q limita vt. s. professio. §. j. ¶ Vtrum religiosi teneant esse pfecti. Rn. [sect. 27]q no nisi ea pfectioe ad quaz se obliga nerut. sz tenent ad pfectione tedere sm Tho. xxij. q. cxcvj. cui cotrariatur perfectionis cotemptus. Vnde no sunt men daces quis gerat ab extra statum perfectionis quia illud non asumunt quasi profitentes se esse perfectos: sed quan do profitentes se ad perfectionem tendere vnde bene essent mendaces si ab intentione perfectionis animum reuo carent secundum asten li. vj. titu. xlvij. ¶ Vtrum religiosus teneatur de prece[sect. 28]pto ad omnia que continentur in regu la qua pfitetur. Rn. Henri. de gandauo iu. vj. quol. q. xvij. tenet q cuz quis sim pliciter promittit aliquam regulam ser uare q tenetur ad cotenta in ea omnia etia sub monitioe sicut ad pcepta. Sed istud no credo veru. q sic seqret q monachi beati bndicti obligarent ad oia cum dicat regula. c. est de disciplina fratru. q si. nouicius habita deliberatione pmiserit se oia in regula custodire cote ta q tuc recipiat. Et hoc est expresse con cle. exiui. §. cu igit. de verb. sig. Et ideo dico q simplr pmittes regla vel pmittens sic quod est tutius vt faciunt mino res. s. pmitto seruare regula fratruz mi norum. s. viuendo sine proprio et in castita te. q talis no tenet nisi ad tria vota sm q modificata sunt in illa regula preceptorie vel inhibitorie. seu sub verbis equipole tibus alias no de precepto sz de bono cosilio. Et p hoc est bonus text. in. c. exit q seminat et c. de verb. sig. li. vj. Na ide est dicere pmitto seruare regulam talem. ac si diceret pmitto couersa tionem sm illam regulam. Et sic intelliguntur illa verba tam ex consuetudi ne vouentium q recipientium. tamen magis cautum est dicere. vt dixi q fratres minores seruant. addit. S. T. xxij. q. clxxxvj. q transgressio aliorum a preceptis positis in regula vel oretenus factis a prelato obligat solum ad mortale propter coteptum regule. q hoc directe contrariatur professioni per quam quis vouit regulare vita. vel dic sm eu dem Tho. vbi. s. q religiosus tenet ad perfectione tedere. cui contrariatur perfectionis coteptus. et ideo est mortale. Et vt scire possit quisq ad qd tenetur quilibet religiosus icipien. cesui a regula beati Fracisci q quis fuerit vltima in executioe tame est pria nobilitate et pfectioe. de qua dicit in. d. cle. exiui. hec est illa celestis vite forma et regula. et in. c. exit q seminat de verb. sig. li. vj. hec est illa apud deu et patre munda et imma culata religio q descedes a pre luminu per eius filium exeplariter et verbaliter aplis tradita et demu p spiritu sanctuz beato Fracisco et eu sequentibus inspira ta totius in se quasi continet testimonium trinitatis hec est cui attestante Paulo nemo debet de cetero esse molestus quam xps passionis. sue stigmati bus confirmauit volens institutionem ipsius sue passiois et suis signis notabi liter insigniri. hec ille cutus declaratio cu sit firma et certa vtpote a spiritu san cto emanata a quo regulabatur sacruz concilium vienense in quo fuit declara ta plenissime q errare non potuit circa predicta. cum pertineant ad fidez et bo nos mores. xxiiij. q. v. a recta. io tutissimu est in. d. religio e viuere. vbi no opinionibus hoim viuitur aut doctoru. sed sancti spiritus declaratione et quilibet alius religiosus timoratus ex eius decla ratioe poterit scire quomodo suam de beat intelligere pfessionem et ad que te neatur de pcepto vel ne dicit ergo text. Cle. exiui. de ver. sig. edite in. d. cosilio. declaramus et dicimus q fratres mino res no solu ad tria vota nude et absolute accepta ex pfessione sue regule obligant sz etia tenent ad oia implenda q sunt ptinetia ad hec tria q regula ipsa ponit. Na si ad hec tria pcise et nude ta tu pmittetes se seruare regula viuedo in obedietia castitate et sine pprio et no etia ad omnia coteta in regula qui hic tria modificat arctarent p nihilo et va ne pferrent hec vba pmito semp hac regula obseruare. ex quo ex his verbis nulla obligatio nasceret. Nec tame pu tadu est q beatus Franciscus pfessores huius regule qtum ad oia conteta in regula modificatia tria vota. seu ad alia in ipa expressa intederit equaliter esse obligatos. qn potius apte discernit q quo ad queda ipsoru ex vi verbi tras gressio est mortalis et quo ad qdaz alia no cu ad queda ipsorum verbu apponat pcepti vel equipolentis eide et quo ad qda alia no. Jte q pter ea q expsse verbo pcepti ac exortatiois. seu monitionis pouuntur in regula no nulla vbo imperatiui modi negatiue vel affirmatiue apposito iferutur actenus extitit du bitatu an tenerent ad ista vt habentia vi pcepti. dicimus q lz fratres no ad hoiz q sub verbis iperatiui modi ponuntur in regula sicut ad pceptorum seu pceptis equipollentiu obseruantia teneat. Expedit tame ipsis fratribus ad obseruadu puritatez regule et rigore q ad ea sicut ad equipolletia pceptis se nouerit obli gatos q hic inferius anotant. Vt at hec q videri pnt equipoletia preceptis ex vi verbi. vel salte ratione materie. de qua agitur seu ex vtroq sub copedio habea tur. Declaramus q illud qd ponitur in regula de non habedo plures tunicas q vna cu caputio et alia sine caputio. Jte de non portandis calciamentis et non de equitando extra casum necessitatis. Jtem q fratres vilibus induatur. Jtem q ieiunare a festo oim sanctoru vsq ad natiuitatem dni et in sextis ferijs teneantur. Jte q clerici faciant diuinu officiu sm ordinem romane eccle sie. Jtem q ministri et custodes pro necessitatibus infirmoru et fratribus induen dis solicitam curam gerant. Jte q si qs in ifirmitate ceciderit alij fres debent ei seruire. ite q fratres non pdicent in epatu alterius epi cu ab illis fuerit co tradictu. itez q nullus andeat pplo pe nitus predicare nisi a generali mistro vel alius quibus id copetit fuerit exami natus et approbatus et ad hoc institutus. itez q fratres q cognoscerent se no pos se regulam spiriiualiter obseruare debeant et possint ad suos ministros recurrere. Jte quod omnia q ponutur in regula ad formam habitus tam nouicio ru q professoruz. nec non ad receptionis modu ad professoinez spectatia nisi recipientibus quo ad habitu nouicioru sicut. dicit regula sm deu aliter videatur hec inq omnia sunt a fratribus tanq obligatoria obseruauda. item ordo communiter sensit tenet et tenuit ab antiquo q vbicuq ponitur in regula hoc verbu teneatur obtinet vim precepti et obseruari debet a fratribus sicut tale hoc in. d. cle. Ex quibus omnibus patet nihil fore speciale in hac expositione magis q in alijs nisi hoc vltimu qd dicit de verbo teneant sz verba ipsa ex sua natura se important vel ratioe ma terie. vel ratioe vtriusq. Rregula beati Basilij sm q inueni habet solu ista vl tra tria vota scilicet. Abstinentia a carnibus. Jeiuniu ab exaltatione sancte crucis vsq ad pascha exceptis dominicis silentiu de nocte modu officij q comedant in communi refectorio legant in mensa vacent lectioni et labore manum ne sint ociosi que veru sint precepta vel ne non inueni ab aliquo declaratum. sed per precedentia possent declarari. Regula beati Augustini iudicio meo i digeretipapali declaratione. Nam he ricus de Gadauo. in. vj. quol. xvij. et qui dam alij tenent qd omnia que in ipsa sunt cadut de precepto propter verbuz q ponit Augnstinus in principio dices. Hec sunt que vt obseruetis precepimus. Alij dicut contrarium quorum opinio videt mihi verior et benignior. quia sicut in sacra scriptura queda sut que habet modum et intentionem pre cepti. vt illud hoc est preceptum meuz vt diligatis inuicem. Joannis. xv. Que dam que habent preceptum in intentione. sed no in modo. vt illd Exodi. xx. No furtum facies. ita sunt queda que habet modum precepti. sed non intentionem. vt illud. Mar. vj. precepit eis ne cui dicerent. quia ex hoc non obliga bat ad mortale eos si predicassent miraculum. Sic satendu est de regula bea ti Augustini. ideo expone re ea scdm q sacrum consilium exposuit regula bea ti Francisci impropriando verbuz pre cipimus ratione materiesicut impropria turverba modi imperatiui propter ma teriam in. di. regula minorum. Regula beati Benedicti similiter indigeret de claratione papali alijs plura precepta alijs pauciora ponentibus tamen ego secundum declarationem regule mino ru. ita exponerem eius verba. De fratribus predicatoribus tenet Joa de nea i. xiij. quol. q. xvj. q tenetur seruare oia contenta in regula beati Aug. et in con stitutionibus eoru prout sunt in ea et in eis cotenta hoc est preceptavt precepta et cosilia vt consilia: dato q prelatus no precipiat nec mandet eis seruare. Nec ob. q dicut quidam q non promittunt seruare regulaz. sed obedire prelato sz regulaz et constitutiones. q sicut electus prelatus licet no promiserit tenetur tn seruare ea q pertinent ad statu platorum et xpianus ea que pertinent ad statum xpianorum.: sic frater pdicator eo ipo quo profitetur ordine predicatorum. et vult ee frater predicator pmittit consequenter seruare spectantia ad tale ordiuem saltem tacite et si nou expresse. ¶ Vtru aut obligent ad mortale trans[sect. 28]gregiedo. quida tenet q non nec etiaz ad veniale. sz solu ad penaz nisi faciat ex cotemptu allegates Tho. xxij. qon e clxxxvj. hoc decete sm hoc est falsuz q cotrariu tenet Joa. d neapo. vbi. s Vbi dixit q tragressio aliorum a tribus votis est peccatu mortale vel propter preceptum factu a prelato oretenus siue in regula expressum. Jtem in plogo costitutionu ipsorum dr. Constitutioes nostre no obligant nos ad culpa nisi propter pceptu vel conteptu ergovbicuq inter nenit preceptu obligant. Vnde qcquid est conrra votu castitatis vel paupertatis ante preceptu regule. vel constitutionu cerce est mortale. et Tho. vbi. s. loquit de priuaricatione alioru q non sunt de precepto in eoru regula vel con stitutionibus q solu obligant ad penaz et sic est veru. Et melius et securius est i costitutionibus fratru minoru sub regulari vita degentiu q non obligant eos ad aliquam culpam nec etiam penam nisi per prelatos eis imponat et sic libera lissima conscientia viuut lz habeat mltas constitutioes p eorum regulart vita conserua da factas. regula beate clare hodie p d claratione Eugenij. iiij. hz. v. q obligat ad mortale. Pr imu obedietia: sz paupertas. Terriu castitas. Quartuelectio abbatisse. Quintu clausura et ea q per tinet necessario ad predicta. Ad alia ve ro non obligantur de precepto nisi eo mo q obligat vl a deo vl ab ecclia gna liter sicut alij talis status. Aliarum monacharu no vidi regulas ideo pertraseo q per predicta possut intelligi qn obli gat ad mortale. vel non. ¶ Vtrum religiosi teneatur d pcepto obe[sect. 29]dire plato in oibus. Rn. q aut prelatus pcipit aliqd qd est scdm regulam aut. j. aut. con. aut. s. regulaz. Si platus pcipit qd est sz regulam sic tenent obedire ne du si sunt scdz regulam explicite sz etia implicite vt sut obsequia comun tatis et negocia ordinis promoueda sine qui bus coseruari non posset ordo regularis obseruatie. Jte ea que faciut ad regule pleniore obseruantia. hec implicite sut sm regula. et in hoc cocordant communiter doc. Si aut precipiat pter regula vt q in ipsa non continent nec ad coteta in ea expediut vel ordinant. vt leuare festuca vel aliqd hmoi. sic duplex e opi mo. vt dicit Pe. in. q. quada de quol. qda dicut q in grauioribus non tenent sedverius est et coius tenet q nec in grauioribus nec in leuibus que sunt preter re gulam tenentur obedire q ad hoc non habuit animu obligandi se. et facit pro hoc quod not. Pa. in. c. literas de resti. spo. et in capitulo ex literis. despon. et q nota. Jnnocen. in capitulo. ventens. de iureiur. Si autem. j. regulam sic tenentur vt reficere corpus et hmoi. Si vero sunt contra regulam tunc distinguo. Aut prelatus pot in tali precepto regule vel prohibitione dispensare contra qd precipit et sic si ex rationabili cuusa mo uetur ad id precipiendu tenetur subdi tus eidem obedire quis videatur subdi to q no sit rationabilis puta prelatus precipit q frangant ieiuniuz quia pro babiliter presumit de eius debilitate quamuis subdito videatur q fit fortis debet in hoc iudicium suum supponere iudicio prelati et ei obedire. q sepe euenit vt alij magis perdant debilitatez alterius ex aspectu q ipse qui hz siue in experietia. siue ex feruore aliqn similr si dubiu sit an cotra regula vl an possit dispesare tenet obedire. xxiij. q. j. qd culpatur. Si aut sit certu q est contra regule pceptu vel prohibitione in qua no pot dispesare prelatus. vel si pot clarum est non ex ronabili ca illud precipit sic no est ei obediendu. et de hoc habes. s. dispesatio. §. j. et. viij. q si platus pcipiat ea que sut. s. regula. sic si sunt ad caute la peccati conmittedi. vt puta prelatus pcipit vt ieiunet i pane et aqua q videt eu lux uriosuz sic no tnr obedire. nisi qn ve risimiliter videt no posse aliter euitare pctm. Si vo sunt q precipiutur i pena peccati conmissi sic tenet. c. dilectus. el. ij. c. qm de simo. Si aut sunt i augumentuz meriti. vt recipere martyriu et hmoi sic no tenet obedire. et sic loquit ca. gesta. lxxiiij. d. vbi. dr no posse iudici strictiorevita aliquibus qd verissimu credo qua do solus prelatus hoc precipit. sz nec etia maior ps pot alia religione iponere sine consensu oim et superioris sm host. in. c. dilecti q me. ca. Si vo in eade reli gione maior ps faceret statutu arcias ad strictiore vitam. sic tz Jnno. vt refert Pa. et seqt in. c. super. e. de regula. q oes obligant. Sed ego dubito de hoc et potius teneo cotrarium q hoc austeritas maior q regula cocernit oes de religio ne vt singulos no vt vniuersos et sic requirit consensus oiz Facit regula. Qd oms tangit lib. vj. et qd obijcit de. c. periculoso de sta. reg. li. vj. potest dici illd no debere dici. s. regula sz sm regulaz et ibi modus couersandi taxat sm natu ra rei vt dicit ibi Jo. mo. et arch. cu non deceat mulieres euagari. c. mulieres de iudi. li. vj. et sm pfatam distinctione po tes reducere ad cocordia qd no. Ber. in c. relatu nec cle. vel mo. et Jo. an. in. d. re gula quod oes et pa. in. d. c. super eo. et. s. Bo. i. ij. d. vl. q. vl. et Alex. in. iij. parte sume et Tho. scda secunde. q. ciiij. ¶ Vtrum ois inobedietia sit pctm mor [sect. 30]tale vide. s. inobedientia. ¶ Vtruz religiosus magis teneat obe [sect. 31]dire patri carnali necessitatem patieti et requireti q prelato suo contrariu impanti. Rn. q qo habet varietatez inter doc. Ri. tenet q religiosi magis tenetur patri carnali q plato in his que ptinet ad necessitate illius pcepti. Honora pa tre tuum: q sic tenentur de iure nature et diuino a quo precepto nulla pfessio absoluit q consilia obseruantur: vt per fectius precepta impleantur. hoc idem tenet Her. de gan. in. vj. quol. q. xviij. tenetur ad necessitatem vite natur alis parentum et q preceptum de honore e per se et obligatio voti religionis est p accidens et quod est per se no debet solui per illud quod est per accidens. Jn alijs autem in quibus non obligantur ex prefacto pcepto. Honora prez tuum dicit q magis tenetur prelato spuali q patri. Alexa. verovbi. s. dicit q illa que potest religiosus sine detrimeto regula ris ordinis solummodo teneatur patri exhibere sicut orare cosulere honorare. Alia autez sicut est subuenire eius necessitatibus cum nihil habeat no tenet. et sic videtur tenere q potius plato sit obe diedum. Sed mihi videtur dicenduz: vt colligo ex Nico. de lira. Mat. xv. q aut pater erat in tali necessitate anteq filius ingrederetur religione. et sic dico q magis tenetur patri vl matri in tali necessitate subuenire q plato precipie ti contrariu ratio q actio ex cotractu vl quasi alique competens non extingui tur p religionis ingressuz. Aut si extinguitur vt volut quidam doc. q pro mor tuo habeturvt. C. de episc. et cle. l. deo no bis. §. hoc etia cognitum: tamen sz eos ex edicto de capitis diminutione restituitur. l. tutelas. §. iniuriarum. ff. de capi. dimi. vnde dicut doc. q post igressu poterit ex actioe seu obligatione q pus tenebatur coueniri. sz per abbatemvel syndicu respondebitvt. C. de epis. et cle. aut. causa que cu monacho. et no. i aut. de mona. in prin. et i aute. de san. episc. §. prouidere ergo multo fortius ex obligatione precepti diuini immo etiaz de iure positiuo tantu tenetur filius patri q pater potest eu vendere pro necessitate famis. l. ij. C. de pa. q fi. di. tenetur etia ad alimenta. l. filia. C. de patri. potestate et si pr sit relegatus pp incestuosas nuptias vt in aut. de incest. et neph nu. og no debet priuari iure suo sine cau sa vt no. in. c. satis peruersum est. lvj. d. et in ca. vltimo. xviij. q. vlt. facit optime tex. xxx. d. c. si qui filij immo vr q si ex in gressu sit inhabilis ad patri subueniedum q monasteriu teneatur q monasterium est loco heredis et filij ingredietis vt in aut. de san. epis. §. sed hoc presenti de proba. in presentia in fi. et lex di cit q heredes lz extranei tenetur presta re alimenta ar. l. si quis a liberis §. itez rescriptum. ff. de lib. agno. ergo et c. aut pater et maternon erant in tali necessitate q filius tenetur ei subuenire sed post ingressum in talem necessitate deuenit et sic dico q non poterit ei subuenire cotradicente imperio prelati q ia est ei obligatus per votum et sic deo et sic maiorivinculo ligatur prelato q pa tri vel preceptuz de obseruatione voti est de prima tabula de honore paretuz est de secuda. Jtem primuest negatiuu. sm affirmatiuum ergo magis stringit preterea semel deo dicata non pnt contra volutatem ipsius vsurpari facit regula semel de reg. iur. li. vj. na religiosus abdicauit ase nedute poralia sz et p priu velle. xviij. q. vlti. statuimus. xij. q. ij. no dicatis. ff. de reg. iu. l. velle no credit ergo no astringitur nisi ei in cuius manu suu velle posuit q inanis est actio qua excludit inopia debitoris. l. na is. ff. de dol. impossibiliu nulla est oblatio. ff. de re. iu. Nec ob. q preceptu diuinuz erat ante ingressum quia licet esset no tame oblatio quia cum sit affirmatiuum no obligat nisi pro loco et tempore io cum no esset tunc obligatus non poterit tenere postea regula factum legitime de re. iu. li. vj. sicut si dispensasset boa sua pauperibus patre no indigete no posset repetere licet veniret postea ad necessitate ad ea inde q potest exhibere. s. que permittuntur a prelatis bene tene tur inqtu potest sine regularis obseruatie detrimeto sicut orare consolari et huiusmodi vi dicit alex. ¶ Quid de ingrediete religionem ali[sect. 32]cuius monasterij in quo no seruatur re gula puta comedut carnes in monasterio sacti Benedicti vel tagunt et recipi untur pecunie i monasterio sancti Fra cisci et hmoi. lz sciret regula aliter preci pere. et sic profitetur sm cosuetudinem quaz inuenit. Rn. Alex. q no excusat q qui profitetur regula profitetur non co suetudinem. Et ideo no excusatur si regula no obseruat. xx. q. iij. constituit. qd metus causa. cu dilectus et. c. fin. Et si dicas q neoobligat nisi ad id ad quod se obligare intedit. Rn. q hoc veruz est ex plicite. sed implicite no. q qui vult prt cipale puta ee frater minor vult et accessoriu. s. obligationem ad precepta regu le minorum. sed hoc non intendat. et de hoc est casus rotudus in ca. ex parte de regula. Nam ex quo habitu religionis de tulerut qui pfessis datur. et alia fece rut q professis conueniunt professonez tacitam ad minus fecerut et sic si no illi religioni saltez alteri in genere sunt obligati et obseruationi cotentorum in ea. Et hoc tene lz Pa. in. c. frater. c. de re gula. aliter teneat. Sz p prima opinione est Jnn. Ho. in. d. c. super eo. Pa. posset intelligi quando talis erat simplex nec sciuit nec potuit scire obligationez regule. solum credidit q ad illa obliga ret sm que viuebant quia credo talis posset aliam religionem: lz latiorem intrare sed si ibi vult remanere. tenetur sm regulam viuere nisi ex aliqua ratio nabili causa posset presumi q aliquod preceptorum non seruatur quia sic etia excusaretur vt. s. dixi Monachus. §. xj. ¶ Vtrum religiosus assumptus ad ali [sect. 33]quam dignitatem. puta episcopatum vel etiam inferiorem teneatur ad regu le obseruantiam. Rn. q sic ad omnia q facere potest sine preiudicio prelatiois vel officij sibi impositi vt no. Tho. xxij. q. clxxxv. et vide supra Monachus. §. septimo. ¶ Vtrum religiosus possit transire ad [sect. 34]alia religione. Rn. colligedo dicta doc. q aut est latior ad qua tra sire vult et si in sua religione no seruat regula tunc poterit ad latiorem transire sm Jnn. et Pa. in. c. sane. de regula. Quod ego limi to sm Jo. an. et bene verum quando no est in prouincia aliud monasteriu eiusdez religionis ad quod possit transire. vel in quo possit intrare nec est spes re formationis monasterij sui. Si vero in suo monasterio seruatur regula tuc no potest ad latiorem transire sine licentia pape sine causa legitima. sed cum eius licetia sic si etia non subest ca legitima sm gl. in. c. cum singula de prebe. li. vj. qua gl. credo vera quo ad ecclesia mili tate sz no quo ad deum. ar. eorum que not. in. c. non est voti de voto. q si ca subest sic tz Jnn. et sequit. Pa. in. c. non est dubium de regula q eps potest dispesare ar. c. no mediocriter de cose. di. v. do. An to. in. d. c. no est dubiu tenet q si causa est vrgens potest eps. sed si ca no indiget tali celeritate recurrendu est ad pa pam. Sed ego dico q considerandu est an religiosus talis sit exeptus vt coiter sunt et sic eps non poterit dispensare cu nullam autoritatem habeat sup ipsum sed dispesabit platus suus qui loco epi pest illi religiont scdm gl. in. d. c. no dubium. aut si tale non habet recurret ad papa. Si vero no sit exemptus sic credo veram opi. Jnn. Et do. An. loquit de co silio. facit p hoc. c. no cogant. xlj. di. Et ca legitima erit debilitas corporis aut delicata coplexio et hmoi. aut religio ad qua vult trasire est equalis sue. et sic sine ca pot de licentia pape solummodo etia q ad deu. Si aut ca subest sic poterit eps aut pprius platus cum consensu capituli dispensare scdm gl. i. d. c. no est nobis dubium. Facit. d. c. statuimus. xix. q. vlt. et. xij. q. sine exceptione aut religio ad qua trasire vult est strictior tuc reqritur. Primo q no traseat ex temeritate aut leuitate vel odio prioris plati sz ex zelo melioris vite et si est conrietas inter platu et subditum in hoc sic iudiciuz su perioris amborum requirendu est et ad eum potest subditus appellare. Scdo requiritur quod non solum religio sit strictior sed quod actualiter arctius ibi viuatur quia licet esset strictior si tamen ibi latius vineretur non liceret etiam si ex dispensatione latius viuunt. Facit. c. sane. de regu. Nam transitus est pmissus vt quis ducat arctiorem vitaz q psumit motus spusscti vt. in. c. licet de reg. et. xx. q. iiij. c. j. que ro cessat qn in suo monasterio vinit strictius respectu regu le et constitutionum q in eo ad qd vult transire. Vnde Guillier. naso. in. d. c. sane. dicit q licet regula beati Bndicti sit arctior q regula beati augustini. tame fratres predicatores qui regulam beati aug. pfitentur tantum se arctauerut per constitutiones suas q eoru religio est arctior q illa monachorum et ppter ea dicit q no effugiut apostasia traseutes ad. d. regulam monachorum. Jdeo dicit Jo. an. i. d. c. sane. qd iura no pmittut transitu respectu melioris religionis seu maioris vl respectu finis. vt pu ta q fructuosior aut alio modo. sz solu respectu arctioris vite et q ibi viuit strictius vt in. d. c. licet. tertio requiritur qd petat licentia vt in. d. c. licet. et istis concurrentibus poterit transire quauis li cetia non obtineat etia si primum monasteriu esset priuilegiatu quo ad hec vt quis no posset transire ad arctiorez. addit Jnn. iiij. si prior religio no incurrit graue iacturam vel infamiam ex ta li irasitu quia si incurrit non licet. arg. c. licet. de regula. xj. q. iij. si qs vero. Aduerte hic q si frater minor transferatur ad alium statuz per papa puta ad epa tu vel ad aliam religionem q tunc bona alteri iaz quesita no recuperat vt. C. de senten. pas. l. ij. et. l. tutor. Si vero non sunt alteri quesita. puta quia nondum sunt mortui eius parentesquibus debet succedere sic succedet si illi qui sunt in statu ad quez translatus est possunt succedere quia restituitur ad omnia p talem traslationem. vt in. l. j. C. de sent. pas. et. l. j. §. qui mortis. ff. ad ter. Secus si trasferret p alium modum puta propter. demerita sua et huiusmodi. vt in d. l. j. et. d. §. qui mortis. ¶ Sz a quo dz peti lnia. Rn. q quo ad [sect. 35]religiosos dz peti a suo plato ordiario. puta in ordie minorum a custode. vel ministro. Jn ordine pdicatorum a prouincia li. Jn moachis ab abbate et hmoi. Qui plati sine cosensu capituli dare no pnt sm gl. i. d. c. cu singula. Quo ad epos re quirit licetia obteta a papa. vt. s. dixi. Quo ad platos inferiores epis si non sunt immediate sub papa sufficit petitio ab epo suo lz no obtineatur sm Jo. an. in mercurialibus in regula cu no stat li. vj. Qui vo subsunt immediate pape no possunt ipso denegate. sed eo no respondete possunt. Similiter clericus te net petere licentia ab epo si ecclia gra uiter ledit aliter etia sine licentia pote rit sm Jnn. Sz aduerte q si prelatus di cit velle habere cosiliu sic tenetur expectare debito tpe alias no. Jte ista licentia dz peti ante factu sm Pa. i. d. c. licet Ad epatu vero si est electus pot licetiare prelatus non requisito caplo. c. si religiosus de ele. lib. vj. sed non ante electionem. ¶ Vtru aliter trasies ad alia religione [sect. 36]q vt dictum est licere sit apostata. Rn. Pan. i. d. c. sane q no apostasia maiori de qua. in. c. fi. de aposta. Sed bn efficit apostata apostasia minori q certuz est q retrocedit. Ex quo no. intellectu singularem ad. c. ij. ne cle. vel mo. lib. vj. q dimittes habitu pure incurrit excoica tione cum sit pprie apostata. Sed assu mens habitu alterius religionis etiaz latioris no incurrit excomunicatione. Hoc sentit Jo. an. ibidez in nouella. q text. ibi sentit in eo qui facit ca euagationis que cessat in eo qui intrat alia re ligionem. et pro hoc vide bonum tex. iu cta gl. i. c. ex parte. de tem. or. et hoc etiaz sequit Pa. i. d. c. sane. Aduerte tn hic q recedes a religioe lege pmittente recuperat oia bona sua indistincte. c. q a te. de cleri. coniuga. et. c. ex trasmissa de renu. alias no. de quo dic. vt. j. §. xliiij. ¶ Vtru religiosus possit assumi ad bn[sect. 37]ficia simplicia. Rn. Pa. in. c. super eo de regula. q no et cu dispesatioe. et facit iste tex. d. c. sup eo. et vide gl. i. c. quorudam. lxxiiij. di. que dicit monachu non posse hre canonicatu in ecclia sclari lz possit ibi ee eps. vt i. c. vno. xviij. q. j. et hoc e ppter bonu cure q ca cessat i bnficijs sim plicibus vt no. in. c. qd dei timore de sta. mo. vide. s. dispesatio et dic vt ibi. §. iij. ¶ Vtrum religiosus de ordine mendi[sect. 38]cantium trasiens ad ordinem no medicantium etia autoritate apostolica pos sit assumi ad dignitates in illo ordine ad que trasiuit. Rn. q no nec ad prioratus administratioes nec ad quecuq of ficia etia tanq vicarius seu minister siue tanq locu aliorum tenes nec animaru cura aut regime potest p se aut p alios exercere. et qcqd conriu fuerit attetatum irritum est ipso iure. cle. vt professores de regula. ¶ De voto religionis habes. j. votum. [sect. 36]iiij. §. vij. ¶ Quid tenent facere monachi qui ex [sect. 40]redditibus quos pcipiut tenent ad cu ra aiarum quado vident abbate neglige re dicta curam. Rn. sm sanctum Tho. in quol. q debet supplicare abbati vt puideat. et si no vult debet appellare co tra eum sicut contra aduersarium veritatis et nulli consulendum est vt in tali monasterio ingrediatur. ¶ Vtru religiosus q prius emiserat vo [sect. 41]tu de arctiori religioe et tame intrauit la tiore sit absolutus a voto. Rn. q sic. vt in c. q post. de reg. li. vj. dz tame penitere de voto no adimpleto vt ibide. de alijs vero votis quomodo commutantur in votum religionis. vide votum. iiij. in princ. ¶ Vtru religiosus eiectus vel fugitiuus [sect. 24]q no pot impetrare recociliationem sm forma. c. fi. de reg. possit transire ad alia religione latiore. Rn. q no si pot iueni re in puincia monasteriu sue religiois eu qd velit recipe q sic no pot poterit in trare latiore cu licetia sui plati si potest habere alias poterit viuere alio modo regulariter et debet sm Ray. ¶ Sz quis dicit fugitiuus. Rn. pa. in. c. [sect. 43] fi. de regul. sm Joa. an. Jlle q morat extra monasterium et cedat se abbati. facit. l. si quis fugitiuus. ff. de edi. edic. vn de eo ipo q recedit a monasterio et non subest obedientie prelati apostata e vt no. Jnno. in. c. fi. de renun. de hoc. s. apo stata. ¶ Quid erit de bonis q religiosus cotu [sect. 44]lit monasterio qn vadit ad alia religio ne. Rn. q si exijt cu lnia sic vsusfructus illarum reru erit monasterij ad q trasit donec ibi vixerit solumodo. tex. est cu glo. xvj. q. vj. de lapsis. xxvij. q. j. si qs rapuerit sm Hosti. si vero vadit in casu no co cesso sic no recuperat. immo abbas pot eu vedicare cum omnibus bonis. capi. abbates. xviij. q. ij. de hoc vide. s. mona sterium. §. vj. ¶ Quid efficit religio. Rn. q hoiem ad [sect. 45]deu proprie coducit si modo religio sua sequat regulare obseruatia ita q melio res inueniri no possunt eis. vt ait Aug. in. c. quatumlibet xlvij. dist. ¶ Vtruz tollat p ipsius ingressum oim [sect. 46]peccatoru pena. Rn. sic. patet q si milia milium ducatorum in eleemosynas daretur ab aliquo censeret merito ab oi pec catoru pena liber. iuxta illud. Da. 5. pec cata tua eleemosynis redime. multomagis in ingressu religiois. vbi homo ex toto se offert deo qui valet plus q milia milium ducatorum. Jte si p penitentia pot et meret oim peccatorum remissionem de pe. di. vij. in fi. ergo multo magis cuz excedat omne genus satisfactiois et pu blice pnie vt patet. xxxiij. q. ij. admonere. hoc satis patet p glo. in. c. scripture. de voto et de pe. dis. j. §. his autoritatibus. vbi concludit qd nulla penitetia tali ingredieti est dada imo si papa im posuisset ei q ieiunaret aut qiret roma in peregrinatione aut in hierlm et com mutat ea in ingressum religionis e absolutus. c. q bona agut. xvij. q. j. facit ad hoc aut. de mo. in prin. vbi dr oem quidem eius humana maculam detergat. ide legit in vitis patrum q cosequit ea gratia qua baptizati. istud seqt Tho. xxij. q. vlti. et gloriosus Bernardinus de senis in suo quadragesimali et. S. Ber. in li. de precepto et dispe. c. xl. dicit q re ligio amatores suos angelis similes fa cit dissimiles hominibus imo diuinam in hoie reformat imagine configuras nos xpo ad instar baptismi hoc ille. ¶ Vtru eripiat a prima ptate. Rn. q sic [sect. 47]vt not. in aut. ingressi et in aut. si q mulier. C. de sac. san. ec. et. c. cu f. imus. de reg. tex. est cum gl. xvj. q. ij. c. j. sequitur bar. et glo. in. i. si ex ca. §. papinianus. ff. de mi no. et Fede. cosi. xxxiiij. et Albe. in. d. aut. si modo pubes est. ¶ Vtru tollat irregularitate vide. s. irre[sect. 48]gularitas. ij. ¶ Vtrum patre intrante monasterium [sect. 49]filius possit petere legitimam. Rn. sm Bar. in. d. aut. si qua mulier posita. xix. q. vlt. q no de subtilitate iuris. q ltima non debetur nisi post morte naturalem patris. l. j. §. si puberi. ff. de colla. bo. Sz de equitate canonica dico cu Bal. i. d. aut. si qua mulier. q poterit petere ne habeat postulare alimenta a monasterio et placet. ¶ Quid de peculio aduetitio filij cuius [sect. 50]vsusfructus est patris qn pater ingredit religione. Rn. sm bar. in aut. ide est. C. de bo. q li. q ex quo patria potestas soluit ex facto pris remanebit solu medie tas. d. vsusfructus apud patre. l. cu opz. §. cu aut. C. de bo. q li. et sic ad monasteriu in qd pater est ingressus glos. in. d. aut. Jdez est. tenet q no finitur. Marti. vero tenet q ex toto sini. et dicit ita fuisse decisum Bonon. in facto. et ad gl. Rn. q lo quit de vsufructu que hz pr in alijs bo nis que non sunt filioru. sed opi. Bart. videtur magis equa. ¶ Vtru bona igredietis sint moasterij. [sect. 51]Rn. q sic ipso iure aut. ingressi. C. de sa. san. ec. q inagredietibus. xix. q. iij. nec abu sus aliquaru ptiu q sibi vsurpant talia pot valere nec indicare pscriptione. cuz in rebus inuasis aut furtiuis non currat vt. s. pscriptio. §. xix. Jte transeunt feuda de quo dic vt. s. feuduz. §. x. Reserua bitur tame legitima descendentibus. xix. q. iij. c. si. eide videtur in ascedentibus ¶ Vtru vsusfructus amittat ex ingressu. [sect. 52]Rn. sm Jnn. in. d. c. in pntia. q no sz du rat donec viuat. hoc ide sequit gl. et Al. in aut. igressi. C. de sac. san. ec. hoc limitat aliq verum qn monasteriu pot habere propriu in communi aliter non sm gl. ¶ Vtru emphyteosis similiter transeat [sect. 53]ad monasteriu. Rn. sz Alb. i. d. aut. igres si q sic. ar. l. peto. §. j. ff. de leg. ij. Odo. tn ibidem limitat veru nisi emphyteosim haberet ab alia ecclesia q tuc esset i op tione ecclesie an velet rem vel canonez. aduerte bene q aut. ingressi non hz locum nisi in monasterijs q no habet nisi in coi no in his q habet in pprio sicut ordo militie scte Marie et tertij ordinis scti Fracisci et ecclesie seculares sz Alb. in. d. aut. ingressi. ¶ Quid si ingredies fecerat testamen[sect. 54]tum ante ingressum nihil relinquendo monasterio sz extraneu herede institue do. Rn. sz do. Anto. in. c. in presentia. de pba. q aut expsse cotulit bona sua tpe ingressus nulla facta mentioe de testameto et tuc si hoc fecit incotineti post co ditu testametu sic non reuocat testame tum nec erut monasterij illa bona sz solu illa collatio bonorum presumitur facta ad tps vite sue. q no videtur quis inco tinenti mutare aim. arg. l. no ad ea. ff. de condi. et de. Si vero hoc fecit ex interual lo post testamentum conditu tunc presumitur mutasse aim fauore religiosi et sic rumpit testametu et erut monasterij illa bona aut no contulit expsse bona sua monasterio et tuc remanebit testametu et monasteriu solu petet portione sua ali ter q rupedo testametu. Pa. vero. in. d. c. in pntia tz conriu: scz q no petet portio nem suam. sed ego in fratribus minori bus credo veru in alijs aut qui pnt habere in coi opi. do. Ant. est humanior re ligioni sed illa Pa. vr verior de subtilitate iuris p ea q no. Albe. in. d. aut. si q mulier. sed talis ea bona no capiet nisi post morte naturalem sm multos doct. quos recitat Albe. lz multi alij dicat q statim post professionem. ¶ Vtru pdigus vel dissipator bonoruz [sect. 55]cui interdicta sunt bona possit intrare religione. Rn. Albe. in. d. aut. ingressi. q sic dumodo sit rationis capax etia quo ad bona sicut de minore est verum. ¶ Vtru filiusfamilias intras monaste[sect. 56]riuz possit disponere de bonis peculij. Rn. sm Pa. in. d. c. in pntia. qd de castre si vel quasi no est dubiu q potest. l. pen. C. q testa. fa. po. Simliter de pfectitijs q no pot q illa sunt in dispositione pa tris. Sed dubiu est de aduetitijs de qbus no pot disponere in vita pris etia cu cosensu patris iuxta ea q not. in. d. l. penul. Sed Pan. tz ibide qd pot q statim p ingressum gaudet illo priuilegio aut. psbyteros. C. de epi. et cle. ex quo qd est laicis adueticiu est clericis quasi ca strese et ideo priuabit pr in vita sua vsu fructu illorum bonoruz. pariformiter dico in aduenticijs aduenientibus post ingressum. do. tn Ant. in. d. c. in presentia tenet cotrariu. s. q no poterit disponere taliter q pater priuetur vsufructu in vi ta sua de adueticijs ante acquisitis sed bene poterit disponere de directo dnio et etia vtili taliter q mortuo patre trasibit ad eum cui reliqt illud vt in aut. de mona. §. illud. Secus de acquisitis post ingressum q sunt monasterij. ¶ Quid de libris datis a pre filio fami [sect. 57]lias. Rn. q trasibut cu eo ad religionez sm dispositione ingredietis. sm Jaco. de raue. et recitat Pan. i. d. c. in pntia. q cesent quasi castrese peculiu. Pe. vero dicit hoc verum in libris collatis doctoribus vel magistris. Secus in datis scholaribua. Et hoc ide sequit Bar. in. l. filie. C. fami. here. et hoc verius. ¶ Vtru religiosus succedat i bonis pa[sect. 58]rentu et hmoi. Rn. q sic nec paretes pnt eos exheredare ppter crime igratitudi nis comissum in seculo. C. de epi. et cle. l. deo nobis. xix. q. iij. c. fi. Fallit i fribus mi noribus. d. cle. exiui. q no succedut d iur. ¶ Qualr aget monasteriu in pfatis in [sect. 59]quibus succedit vel ei acquiruntur. Rn. Pa. in. d. c. in pntia q aget his actioibus qbus ille egisset ante ingressum et progestis antea per ipsum tenebitur monasteriu inqtu ad ipsuz monasteriu p uenit de bonis ingressi sm Jnn. ar. l. ij. C. de ipu. et ali. sub. Vel forte et verius i to tu lz possit petere restitutionem tenendo q monasterium iure successionisve nit vt. s. monasterium. §. iiij. ¶ Vtru igressus possit reuocare testm [sect. 60]factu an ingressu. Rn. pan. i. d. c. i pn tia quo ad fratres minores non est dubiu q no pot. sz q ad alios tenet Pe. et Cy. i aut. si q mulier. C. de sac. san. eccl. q sic. Sz Bar. dist. Pa. tz q no pot vllo modo pariformiter no poterit facere testm si ante no fecisset. ex quo pfessus est mori tur mudo. Et hoc credoverius. excepto casu dicte aut. que pmittit post ingressum inter liberos disponere. ¶ Vtrum religio tollat crime ingratitudi [sect. 61]nis. Rn. q tenet coiter q sic i. c. ij. de apo sta. et in. c. vl. de eo q fur. or. suscep. et i. ca. qtulibet. xlvij. d. et i. c. no liceat. xix. q. vl. ¶ Quid si codenatus ad morte et liberatus [sect. 62]tali coditioe q si egrediet puniet pena priori. si igrediet petius abvxore egredit vt tenet. Rn. no pot puniri illa pena sz Bar. bix. in qstioibus suis. q. j. et sequit Alb. i. d. aut. ingressi. Ratio quia coactus exijt. ¶ Vtrum retrahes alique ab ingressu re [sect. 63]ligiois teneat restituere. Rn. sz Ric. in quol. iij. q. xix. q aut retrahit q no credit aptu religione siue vtile. et si hoc cre dit pbabiliter si no tenet religioi. quia potius danu ipsius impediuit aut scdo retraxit ppter vtilitate sua et sie spualis. puta q eius consilio bn viuit sic no peccat. q ex charitate possunt potius bonu meu spirituale precligere q alterius. Jdem dicere qn retrahit q videt q vult intra re religione in qua noviuit regulariter sm qd tenetur q sic pcurat bonu eius. Si vero est teporalis puta q spectat p motione honore et hmoi si steterit in seculo sic peccat q temporale pposuit spi rituali non tn tenetur religioni. sz subtracto orando: bonu persuadendo et salutez procurando plusq prius aut tres retraxit ex amicitia. et si est natural aut consanguin tatis sic licet peccet non te netur religioni tamen. Si vero est ami citia lasciuia sic magis peccat et tenet in istis duobus subtractor et magis in se cundo. q in primo vt dixi pcurado bonum eius no tn religioi. aut quatuor retraxit animo iped iedi vtilitate religio nis et sic tenet sz posse suu facere q illa psona intret et si no pot satisfaciat religioni ad arbitriu boni viri vel meliore ad ea inducat. Et etia subtracto si no po test eu in ducere vt intret religione sm q dixi pcurado salute eius solicitus qpus obligatu vo religioi retrahes sz Sco. i iiij. d. xv. tenet laborare vt redeat: et si si pot tenet ipse si est psona idonea et habilis religioni religione intrarevt sic sa tisfaciat religioi et orare p aduerso vt dr q fecit Ray. Ego tn credo q si nollet in trare no propterea esset in statu damnationis sed sufficeret ei q p posse alio modo satisfaceret religioni et etiam ei quem peruertit. ¶ Vtrum religio minuat peccatuz. Rn. [sect. 64]q licet pctm religiosi sit grauius pecca to secularium vel ratione voti contra quod facit. vel ratione conteptus si ma ior adest. vel ratione scandali. tamen ce teris paribus dico peccatum religiosi esse leuius peccato secularium. primo propter intentionem quam habet erectam ad deum licet ad horam inter cipiatur ex qua de facili reuertitur. tn q habet plura que eum reducunt ad dele tione ipsius peccati hec ex. S. Tho. xxij. q. clxxxvj. ¶ Que precipiutur religiosis vniuersa [sect. 65]lier. Rn. multa et primo in cl. religosi de priuile. sunt noue. j. scripta. Primo ne in sermonibus ecclesiarum prelatis de trahant. Jntellige ad specialia descendendo. Secundo ne retrahant aliquos ab ecclesiarum suarum frequentia scilicet detrahendo eis et huiusmodi illicitis. Tertio ne pronunciet indulgentias in discretas scilicet falsas vel secundu q dico. Jndulgetia. §. vltimo. Quarto cu confessionibus testamentorum intererunt ne ratrahat testatores a restitutioi bus debitis aut legatis matricibus eccle sijs faciendis Pet. de. pal. in. iiij. dixit q possunt procurarevt magis eis legetur q alteri dummodo no faciant cum ver bis illicitis aut animo maligno contra ecclesias matrices. q nulli aufert suum cum nullum ius iteru aquisiuisset. Sz frater aluarus tenet q peccant mortaliter. et videtur verius in religiosis. Se cus in alio casu ab isto: q tunc haberet locu opi. Pe. Quinto ne legata vel debi ta aut mala ablata icerta sibi vel sui or dinis fratribus vel conuentionibus in alterius preiudicium fieri vel erogari procuret. Sexto ne absoluat a casibus reseruatis pape vel epis. Hec oia in vir tute sancte obedientie et sub interminatione maleditiois eterne inhibentur. Septimo sub eade phibitione phibet cis ne psonas ecclesiasticas psertim co ram iudicibus delegatis a sede aposto lica sua con eos iustitia psequetes vexare inde bite aut ad loca plura et presertim multu remota conuenire psumant Octauo precipit prelatis religiosis ad quos aliquid puenit occasione pmissorum q ni si. j. mesez plene satisfacerint ecclesiasticis danificatis d eo q ad eos peruenit postq fuerint reqsiti ipo iure sint suspe si et quousq debita fecerint satisfactione. Nono ne ministret extrema vnctionem eucharistia sacrametum solenizet matrimonium no absoluat excoicatos nec absoluant a pena et a culpa de qua dic vt. s. excoicatio. v. casu. xij. Decimo nullus religiosus potvigore literaru apo stolicaru vel legatorum alibi conuenire aliquem sibi subditu ratioe aliquorum loco rum nisi cora eo cora quo de iure conuenit cle. j. de rescrip. Vndecio nullus religio sus potest eligi in prelatu alterius religionis vel habitus nisi solum in episco pum cle. j. de electio. Duodecimo prohi bentur alienare prelati religiosi res ecclesie vt in cle. j. de reb. eccle. non alie. vi de. j. suspesio. j. §. xxxj. Tertiodecimo pcipitur eis ne ad iurandu vouedum et c. iducat aliquos vt sepultura eligat apd eos. de quo. j. sepultura. §. xxxv. Quarto decimo ne decimas ecclesijs debitas vsurpet cle. j. d deci. de quo. s. excoicatio vij. cau. xxxvij. Quitodecimo pcipit me dicantibus ne alique ad pfessione reci piant an copletu annu quintudecimuz c. non solum et. c. costitutione de reg. lib. vj. Sextodecimo ne statum bighinaru foueant cle. j. de relig. do. vnde excoicatio. vij. casu. xl. Decimoseptimo q horis debitis in ecclesijs eorum offm psoluant cle. j. de cele. mis. Decimooctauo. qd no dimittant habitum sue religiois necva dant ad studia vel phisicam aut leges audiant. c. vt piculosa ne cle. vel mona. li. vj. vide excommunicatio. vij. casu. vij. Decimo q no dicat aliqua vel trahant audientes a solutione decimaru. et q re quisiti predi cet de eis populo et q confessores non omittant facere conscientiam confitentibus cle. cupientes de pe nis vide excomunicato. vij. cau. xliiij. Vigesimo q mendicantes non capiat loca de nouo. c. cum ex eo. de exces. prela lib. vj. et cle. cupientes de penis. vide lo ca per totum. et. s. excommunicatio. vj. casu. xliij. Vigesimo primo. q no celebrent in castris vel villis nisi quatenus eis a iure conceditur. ca. eporum de priuile. lib. vj. Vigesimo secundo q seruet interdictum quodcuq quod viderint seruare matricem ecclesiam cle. j. de sen. exco. vide interdictu. vij. §. viij. et idez de cessationibus a diuinis. d. c. cle. j. Quedam alia precipiuntur monachis de q bus vide. s. monachus §. x. Religiosus locus dicitur omnis domus monasterium teplum hospitale et quecunq alia auto ritate pape vel epi ad pios vsus edifica ta de relig. do. c. de synodochis. et. ca. ad hec. Secus si sine autoritate epi vel pa pe sunt edificata a principio vel ex post facto deconsec. d. nemo q est con leges q vo lunt q vbicuq sepelitur aliqs locus il le sit religiosus q no est veru per tex. c. fi. de sepul. et ibi sequitur Pan. ¶ Vtrum loca religiosa possint ad hu[sect. 1]manos vsus transfererri. R. q no. d. c. ad hec. xij. q. ij. nulli ¶ Per quos debent regi prefata loca. [sect. 2] Rn. q per religiosos eiusde monasterij vel alterius eiusde religionis. et no viuunt regulariter: debent repelli et poni alij districtioris vite aut saltez clerici se culares. si alias non possunt remanere ordinarij. et hoc potest eps sine papa se cudu gl. et Jo. an. et Pa. i. c. iter quatuor. de relig. do. Fallit in hospitali de quovi de. s. hospitale. §. ij. Reliquie sanctoru esse venales non possunt. l. nemo. la. ij. C. de sa. san. nec extra capsam ondi dnt nec de nouo inuete in publico venerari nisi prius autoritate romani pontificis sue rint approbate. de reli. et ve. san. c. ij. pre cipitur prelatis ne permittat varijs figmetis et falsis documentis decipi homines q vadunt ad eorum ecclesias ca ve nerationis propter miracula q ibi fiut sicut in plerisq locis causa questus fie ri consueuit in. d. c. ij. et dicit pa. in. di. c. ij. q etiam dnr vedi quado pro questu ostenduntur. De notatis in hoc. §. et q reliqe sanctorum no sunt in conmercio. l. nemo marty res. et ibi Guil. d cung. et Bal. in prin. C. de sacrosan eccle. et ibi per Bal. in pri. q. qualr puniat vendes reliquias sctorum. ¶ Qua autoritate possunt corpa scto[sect. 1]rum et eorum reliquie trasferri. Rn. q solu autoritate pape vel epi aut sancte sino dis de cose. di. c. corpora vbi dicit Joan nes hoc veru qn corpus est traditu per petue sepulture. C. de reli. et sump. fu. l. vltimas nisi necessitas immineat. q tuc sufficit autoritas presidis prouincie. l. j. C. de reli. et sump. fun. quia quando no sunt tradite perpetue sepult ure. tuc bn possunt transferri sine alicuius autoritate ad alium locum religiosum. C. eo. l. si nec dum. ¶ Quid si furtiue subtrahatur. Rn. sm [sect. 2]Rodo. sacrilegium est. xvij. q. iiij. quisqs etiaz si ex deuotione hoc faciat secudu eundem. et Hug. ¶ Vtrum sit simonia reliqas vedere. Rn. [sect. 3]sm Ray. et Gof. q sic. j. q. j. qui studet. ¶ Vtru reliquie sanctoru debeant por[sect. 4]tari ad collu. Rn. q no. ar. d. ll. si nec du et. l. vltime. et. d. c. corpa. licet possent po ni super aliquo p aliquo tpe ex magna causa. ar. di. l. j. et hoc tene quis Thom. xxij. q. xcvj. teneat q liceat ex deuotione sine aliqua supstitioe super se portare. Remissio peccati p autoritatem fit a solo deo. j. q. j. c. ita. et. ca. vt euidenter de pe. di. j. verbu p officiu autem seu ministeriu fit a prelato etiaz malo. xxiij. q. v. remittutur. p meritu vo solum a bono fit. j. q. j. remissionem. de consec. di. iiij. quomodo. ¶ Que requir untur in pctore vt fiat ei [sect. 1]remissio peccati. Rn. Pe. au. i. iiij. d. xvij. q. j. q nisi meritu xpi applicet actualiter isti vel illi nulla culpa pcti delet cu solu in virtute passiois xpi deleat et ideo cu sacrameta sunt. imediatu applicantiuu passiois christi ad nos opz si clpa debet dimitti q p aliquod sacrametum vl de facto exhibitus vel in voto fiat. propte rea adultus qtumcunq contritus nisi simul concurratoris confessio in facto vel ad minus i voto no consequit remissione peccati de remissio. vide. s. indulgetia. Remittere ide e quod dare vt ptz in. c. veniens. el. j. de testib. et. j. q. iij. c. ea que in glosis. Renunciatio est rei vel iuris proprij facta scienter lti marefutatio. vij. q. j. q periculosum. De hic positis et q renuciatio bnfi cij fieridbeat i manibus confirmatis barto. no. in. l. fi. C. de defen. ciui. j. vel eligetia quonia no est confirmator. l. legatus. de offi. presi. p barto. in. l. si quis vj. §. diffe rentia in vlti. q. ff. de acqui. pos. et in. l. j. C. de peti. bono. subla. li. x. versicu. item l. prebenda. ¶ Qn renunciatio dicit illegitima. Rn. [sect. 1]q ex tribus. primo roe psone renuciantis vt puta q est minor de iudic. c. si annum. lib. vj. aut alius qui non potest re nunciare. ¶ Secundo ratione persone in cuius [sect. 2]manu fit renuciatio est illegitima. cap. cum dilecti. et ca. admonet. et. c. q in du bijs de renuc. vbi nulli ecclesiastico lz renunciare alicui beneficio ecclesiastieo nisi in manu sui prelati ad que perti net collatio. d. c. admonet. xviij. q. ij. ab bas. qd limita in bnficio acqsito p. c. ve niens de renu. et in epatu qui no pnt re nunciari nisi in manibus pape. c. nisi. de renu. Quo aut possit tractatus haberi su per renuciatione vide simonia. et §. xxij. ¶ Vtru renuciatio alioru iuriu sit fien[sect. 3]da aduers ario. Rn. q sic vl notario publico vel iudici noie aduersarij recipieti. l. ij. ff. rem pup. sal. fo. ¶ Tertio ratioe rei q renuciari no pot [sect. 4]r renunciatio illegitima. Na iuri natu rali et agnatiois et sanguinis nemo pot renuciare vt. l. ius sanguinis. ff. d re. iu. e. l. ius agnatiois. ff. de pac. Juri vo po sitiuo qd cocernit certa forma vel solen nitate no pot quis renunciare vt puta quod testametu cu tot testibus vel stipulatioes fiat certo mo. l. nemo pot. ff. de leg. j. facit. c. q ppter. de elec. et. c. cuz esses. et quod ibi no. de. test. Si vero no cocernit certa forma vel solenitate sed publicaz vtilitate similiter no potest. l. ius publicu. ff. de pact. et i. c. diligeti. de fo. cop. Si aut cocernit publica et priua tam et publica pot separari a priuata sic potest qtu ad priuata. l. iuris gentiu. §. sed et si paciscat. ff. de pac. puta ius dat actione p aiali morboso tn partes pnt pacisci vt no possint agere. facit tex. cuz ibi not. in. c. cuvenissent. de insti. Si vo no potest separi sic renuciari no pot di. c. cu venissent. Si vo sit solu in fauorez priuatu tuc ille in cuius fauore est potest dumo no sit con bonos mores vl no indu cat ad pctm talis renuciatio q no vale ret vt in. l. alia. §. elegater. ff. so. ma. et. l. couenire. ff. de pac. do. Si aut sit solu in odium alterius tuc si cessat ro illius odij pt renuciari vt in. l. fi. C. ad mace. alias no vt. l. na et si. ff. ad mace. vid. Panor. in. d. ca. si diligenti. ¶ Quid si aliquid sit introductu in fa[sect. 5]norez amborum. Rn. q alter sine altero re nuciare no pot vt dicit glo. in. c. ad apo stolica de reg. facit. l. q fauore. ff. de leg. vn d q in cot iure potior est coditio p bibentis. ar. ff. d serui. vr. pre. l. p fundu ff. coi. d. l. sabinus. ff. de lib. causa. l. ij. iij. et. iiij. Si tn aliquid cocedit pluribus siue vniuersitati sed in fauore principaliter particulariu sic bn posset quilibet renu ciare iuri suo et sic loquit. ca. ad apostoli cam predictu et. c. dilecti de fo. cope. Fal lit hoc in priuilegio q licet cocernat fa uorem tertij potest impetrans renucia re anteq sit presentatum nisi appareat q cocedes statim voluit concedere ius illi tertio q coiter no acquirit nisi in psentatione seu noticia. c. j. de conces. pb. li. vj. et quod ibi no. Ge. Jdem dico q no potest renunciare qn p procuratore impetrauit q statim acqrit ius illi tertio. vt in. d. ca. j. silr si fuit concessum motu proprio. ¶ Vtrum exemptus possit renunciare [sect. 6]exemptioni. vide. s. exeptus. §. v. ¶ Qualiter fieda est renuciatio. Rn. qd [sect. 7]primo volutarie. vij. q. j. quis. ite scienter et ideo qn quis aliquod ius ignorat debet ei notificari vt i aut. quo oportet epi. §. igit ordinamus. q ei qd ignorat re nunciari no potest. l. mater. ff. de inoffi. te. et hec est con notarios qui ponunt clas renuciatiois quas ignorant q conhunt et propterea tenetur eis de dano qd aliter no icurrissent puta q renuciassent si sci uissent. Tertio sine coactione q me. ca. ad audientiam. Quarto quo ad benefi cia ecclesiastica debet fieri pure et absolute de offi. dele. c. ex parte el. j. de simo. ex insinuatioe. Vnde dansvel remittes vel renucias aliquid spirituale pactovl conditione tem porali interueniente simoniacus est. j. q. ij. c. q pio. ¶ Sz nuquid si renunciat absolute tn [sect. 8]in mete geritvt sibi aliqd tpale det. Rn. q simoniacus e de simo. c. tua. in fi. verum est q sola penitentia absoluetur. capit. vlt. de simo. ¶ Vtru quis possit renunciare liti sup [sect. 9]bn ficio ecclesiastico vl spirituali aliquo teporali sibi dato. Rn. pa. i. c cu pride. d pac. q no etia si recipiat illud noie expe saru: q si renucias hz ius renuciat spirituali teporali dato q est simonia. d. c. ex parte et quod ibi no. dicit tn Jnno. et Hosti. in. c. no sine. de arbi. q vz copositio autoritate supioris vt p pacis bono det aliqd tpale ei de quo no est certu de iure sibi conpetetivt cedat liti vl renuciet si qd ius hz. c. nisi. de pbe. Secus si fiat autoritate partiu q sic esset simonia ni si quado hz ortu a iudice puta quia copromissuz est in eo vel ipse sic diffinit. et licet gl. in. d. c. cu pde. dicat no sufficere nisi interueniat pape cofirmatio tn comuniter doc. ibidem tenent cu opi. do. Anto. q no requirat et ibi pa. sequitur. ¶ Vtru qs possit dare pecunia alteri vt [sect. 10]desistat a lite q est de re spuali. Rn. Pa. in. d. c. cum pride. q si sit certus habere ius in illo beneficio bene pot dare aduersario sine simonia vt desistat vel ne lite moueat. Si vero no sit certus sz dubitat tuc no pot nec excusat autoritas pa pe in beneficio qd anexa hz potestatez clauium q vr data pecunia p illa pote state spuali. facit. d. ca. ex pte. in sili et q no. j. q. iij. saluator et. c. ex mltis. Jn alijs aute beneficijs bene excusaret autoritas pape cu talis simonia sit de iure po sitiuo sm gl. in. d. c. cu pride. Quod no. q pauci aduertut hodie. Posset tamen iudex pro bono pacis ex officio suo coponere partes vt habes ius in beneficio det aliquid no habenti ius sm formam. c. nisi. de pben. sm Pan. in. c. sup eo. de transact. ¶ Quid de illo qui expectas pxime va[sect. 11]catura prima in aliqua ecclesia renunciat pprie tenui vt pcludatvia alteri ex pectati. Rn. q p hoc no impedit primu expectate si hoc pot pbari si vero pinguius resignati coferat eo ipso detegit fraus et carebit habita quaz resignauit et ambita de renuci. c. si te. lib. vj. ¶ Vtru renuctatio iuris futuri valeat. [sect. 12]Rn. q si ius futurum appet si vz sic aut no appet adhuc no vz q pacta no referutur ad ea q apparere no possunt vt i. l. i lege et alijs cocor. ibi positis in glo. ff. de cotrahe. emp. et qd no est renuciari non pot. l. tres fratres. ff. de pac. Sed de hoc vide bar. in. l. conditionis. C. de pac. q parum ad nos. Additio hic tamen aduerte q filia renuciado hereditati prne et pmittedo am plius non petere nihilo minus legitima vel eius supplementu petere poterit nisi expresse de ipsa dixerit vt. l. si quado. §. generaliter et ibi do cto. C. de inoffi. testa. ¶ Quid faciet platus q beneficiu hz p [sect. 1]simonia vel alias intrusus est. Rn. q ie net renuciare et si est eps et est i articulo mortis nec pot adire papam no tamen dz dimittere possessione quam de facto hz sine licetia Pape. Sz abstineat a per ceptione fructuu excepta stricta necessi tate vite. et querat quacito poterit resignare. et de hoc vide Ber. Jnno. Hosti. de renun. nisi cum pridem. et Archi. vij. q. j. eum qui. Represalia dicit reru aliaru generalis intentio autoritate principis vel ciuitatis p recompesatione dani dati indulta. elicit ex. c. dns. xxxij. q. ij. et est quado vnus de vno dnio no voles cosequi ius con aliquem de alio dominio retinet res oim qui sunt sub tali dominio p satisfactione. De notatis i hoc. §. et q represalijs abutes punit penis de qbus in aut. et oi no. C. ne vxor p marito sm Bal. ibi i fi. vbi dicit veru etia si minima quatitate abutat nisi error excuset et an in foro co scie. no. Saly. et Pe. de su. i. d. aut. et oino et Bar. i tracta. represa. in prin. q. prime. versiculo quero an sint licite in foro co scientie. ¶ Vtru sint licite. Rn. q sic qn ista iter[sect. 1]nemut. Primu q dns vel ciuitas requi rat vt emedet qd a suis improbe factu est. Scdm q costet de negligetia iustitie administrate. Aduerte hoc sz Bar. in tracta. de represalijs quod aliquado superiorez habet ille qui debet dare de iure. sed non de facto. vt puta quia non obeditur ei. Sicut imperatori. et tuc no est necesse adire superiore. Aliquado hz supiore de facto. sed no de iure. vt puta. q tyrannus est dominus et si fuit electus ex timore vel per vim. et habet coiter p domino. sic valent que facit sm Jnn. in c. nihil de elec. et sic debz adiri. Si vo no fuit electus. sed p vim occupat dn iuz. Et habet coiter p Tyranno. Si cu no valeat q facit no est necesse vt cum adeat. aliquando hz superiore de iure et de facto. q est verus dns et ei obedit sz tame no expedit creditoti eu adire puta quia expederet plusq sit pncipale debitu vl est paup. tuc sm Bar. vbi. s. pot pcedere sicut si no haberet superiore eius de bitor. arg. l. si seruos. ff. de pi. act. et. l. me diterranee. C. de ano. et tribu. et sic patet qn pdicta duo no requirunt. Tertiu q iudex pprius det sniam sup negligentia et institie defectu et cocedat autorita te repsaliarum. Limita hoc veru qn nullus inuenit superior qui de ciuitate vel dno negliget faciat iustitiaz sm Gui. epm cocordi sem q si inueniret superior no valere antoritas iudicis pprij. quo ad illos qui no sunt sue iurisditionis. et ita intelligit. c. dns. xxiij q. ij. q ciuitas ple creu da est p suu. s. iudicem cocor. Jo. de fa ito. et fra. vercellensis. in. c. vnico. de iniurijs. li. vj. Quartu q no excedat danu. Quintu q no extendat ad clericos. vel ecclesiasticas psonas. Hec elicio ex archi. i. d. c. vnico. Sextu sm directoria ti. de pig. q no fiat in psonis q istud e iniquu q in psona alius p alio grauetur. et sm ipsum nulla consuetudo valeret cu sit cotraria legibus. C. de ac. et ob. l. ob es alienum. et aut. ibide imo. et. C. q res pig. obli. pos. l. q filios. et in aut. vt nulli iudi §. q vero. et. C. ne vx. pro ma. l. vlt. et in aut. ibide. sed oino alias istis no con currentibus ipsis repsalijs vtit quadruplu restituere cogit et actioe p qua hoc facit cadit. vt in aut. ne pignorationes fiant que est pdicta aut. sed oino. ¶ Sed nuquid tenet ad restitutionem [sect. 2]q aliquid p repsalias illicitas exigit ab alio a suo debitore. Rn. Arch. i. d. c. vnico. q icipit et si pignorationes q sic nec aliter seruari poterit nisi restituat. xiiij. q. vj. si res. de vsu. cum tu. de re. iur. non remittitur. lib. vj. ¶ Quid de illis q repsalias cocedunt con [sect. 3]ecclesiasticas psonas aut eorum bona. vel concessis vtunt cotra ipsas vide excom municatio. vij. casu. xxxiij. et Jnterdictu. iiij. quasi in fi. ¶ Vtru repsalia cocessa con puta florenti [sect. 4]nos debeant extedi ad florentinos habetes domiciliu senis. Rn. sm Pa. in. c. quonia. de offi. or. q non q odiosa. facit q no. Barto. in. l. prouinciales. ff. de ver bo. signi. ¶ Vtru statutu possit fieri q qlibz pos[sect. 5]sit capi p delicto alterius. Rn. bar. vbi. s. q no terras vel villas sibi no subditas no pot sz bene con sibi subditas vt. C. d oi agro dser. l. j. et vz statutu q vxor possit capi p viro fallete vt. l. satis. C. i. q cau. pi. vl hypo. ta. conhi. et silr filius p pre. l. fi. C. de pui. etia si no heres. et aduerte hic q terre cum certis pactis submisse pro tectioni dnoru no dicunt sibi subdite sz federare et io con eas non valet tale statu tu. Qd no. p limitatione sexte conditio nis in. §. j. dicte. ¶ Sz qrit an tale statutu possit exerce[sect. 6]ri extra territoriu statuentis. Rn. Bart. vbi. s. q sic potest agere con tales coditio ne ex statuto. q actio vsq sequit eo qui bus copetit. v. l. fi. C. de pscri. lo tep. Qd li mita nisi filius sortiret domicilium alibi anteq pr ruperet. ar. l. ciues. C. de icol. Silr si filius eet natus postq rupit pr eius q iura itelligunt de filio existete tpe q rupit. l. i delictis. §. si extraneus. ff. d noxal. et. l. titius. ff. de test. mil. Et ide dic qn statutu dicit q hoies vnius terre vnus teneat p alio Na ille q de nouo est effectus illius terre no tenet p debitis atiqs. l. puide du. C. de decu. et qd not. Dy. i. l. icola. ad muni. Silr tale statutu itelligit de debi tis conctis itra territoriu nisi alid addat vt. l. cu vnus. §. is. q. ff. d bo. aut. iudi. pos. ¶ Quid si talis q habuit recursum ad iudice debitoris et reportauit iniquam sniam. Rn. bar. vbi. s. q dz appellare et adire iudicem appellatiois alr repsalie no erut licite vel si prohibetur appella re vel non est iudex appellationis tuc potest recurrere ad suum iudicem. Residere debet clerici i suis bnficijs et d hoc vide. s. clericus. vij. Rescriptum proprie est id q prin ceps scribit ad iuris coseruatia vt quado comittit cam deci denda inter aliquos et differt a priuilegio qd est con ius quasi priuata lex. iij. di. priuilegia. Et etia differt a bnficio qd stricte sumptu est gratia cocessa pteritus a principe et hec est q latissime interpta da est vt. i. c. oliz et qd ibi no. de v. si. La tissime tamen rescriptum accipitur pro omnibus istis. hec Pan. in rubri. de rescrip. De notatis i hoc. §. et q rescrip. habetur pro lege. Jo. de por. in. l. fructus. col. iiij. ff. sol. mat. quod intellige si est conforme iuri communi quo casu potest allegari ad differentiarum decisionem. gl. in. l. j. in ver. subscriptione. et ibi doct. C. quomodo et quado iudex. et in. l. ij. C. de legi. ¶ Rescriptu et pcessus p ipm rescriptuz [sect. 1]habitus ipetratu ab excoicato sup alio q sup excoicatiois vel appellatiois articulo ipso iure est nullu. c. j. de rescrip. li. vt. fallit hoc in multis casibus q not. p Gemi. in. d. c. j. ¶ Rescriptum ppetuatur per solaz cita[sect. 2]tionem de rescrip. ex tenore et. c. significauit in glo. ¶ Rescriptu impetratu tacita veritate [sect. 3]aut suggesta falsitate vl etia qcuq alio tacito vl expresso qd si tacitu no fuisset vel false expressuz papa no ita faciliter cocessisset no valet eo. ti. super literis. ¶ Rescripta no extedunt ad res vel p[sect. 4]sonas in eis no comprehesas qm psonalia sunt et stricte intelligeda. c. signifi cauit. eo. ti. ¶ Restripium non viciatur ppter defe [sect. 5]ctuz lre vel syllabe. Secus si esset ibi fal sum latinu de fi. iustru. c. ex pte in text. et in glo. ¶ Rescriptum primuz tollitur per sm [sect. 6]posterius facies mentione de primo: si vero no facit metionem non valet secu dum con primu ope exceptionis vt in. c. ex literis et. c. pastoralis. de offi. dele. sm Gof. in sum. eo. ti. nisi impetras primu fuisset in mora pntadi per annum vt in c. si aut. eo. ti: ¶ Rescriptum in seri debet in literis ci [sect. 7]tationis sm eudem Gof. propter duo. Primo vt citatus sciat iurisditionem citantis aliter non tenetur comparere. Secundo vt possit deliberare. ¶ Rescriptu pdit p negligetia ipetran [sect. 8]tis anno elapso quo vti potuitet noluit. Si sm ipetret con pmu. c. si aut de rescri. et. c. pleruq. als semp valet de iure cano nico durate mandatore sm gl. in. d. c. si aut quis de iure ciuili duret p deceniu C. de di. rescrip. l. falso. ¶ Rescriptu dr falsuz ipetratu sine ma [sect. 9]dato vt in. c. no nulli eo. i. gl. nisi ipetret ab his psonis a qbus de iure no exigitur mandatu vt in. d. c. nonulli in fi. et. c. ex pte in fi. eo. ff. de procu. l. sed he psone. ¶ Per rescriptu sedis aplice aut lega[sect. 10]torum aliqs no pot impetrari piudice nisi ille q est in dignitate costitutus vel canonicus ecclie cathedralis vel hz psonatu et talis no pot audire cam nisi in locis insignibus vt ciuitatibus vbi possit copia haberi pitorum: nec aliqs pot coue niri virtute talis rescrip. vltra vnaz die tam a fine sue diocesis. de quibus omnibus vide in. c. statu de rescrip. l. j. vj. et quod ibi no. Res iter alios acta no piudicat alijs nec prodest. ff. qui po. i pig. hab. l. claudiua in fi. et de re. iud. c. quamuis. fallit in quibusdam casibus vide in. d. c. quauis. glo. et doc. q parum ad nos. ¶ Quilibet in traditioe sue rei pot pec catum apponere dummodo no legibus [sect. 1]improbatu. l. in traditioibus. ff. de pac. de codi. c. verum in gl. Re habere vide tur qui fruit pcio eius. ff. de. vsufru. l. q q pcio. q de tota re vedicanda dicta sunt eade et de pte intelligeda sunt. ff. de rei ve. l. que de tota. Res vna et eade diuer so iure ceseri no dz. de deci. c. cu in tua. xij. q. ij. cognouimus. # [1] Restitutio qd est et qs restituere tenetur. Sciendum quod restitutio est in pristinum statum repositio. l. restituere. ff. de ver. sig. Vnde dicit tex. in. l. plus est. ff. de ver. si. Resti tuere est no solum presentiaz rei prebe re sed possessorez facere fruciusq redde re. Sed quia ius diuinum et canonicuz vtitur aliquando verbo reddant p ver bo restituere vt in. c. cu tu. de vsu. quod est verbum latius q restituere. vt. l. ver bum reddendi. ff. de verb. signifi. et aliquando verbo emendent vt in. c. ij. de rap. aliquando vero verbo satisfaciant vt. in. c. iu. c. in literis de rap. et satisfactum intelligitur qualitercuq volunta ti satisfaciat. l. si rem alienam. §. omnis. ff. de pign. act. et. l. j. ff. qui satisda. cog. io ego hic restitutionem accipio pro quacunq satisfactione facienda proximo. De notatis in hoc. §. scilicet restitu tio male ablatorum incertorum et rapinarum per quem debeat fieri. et quibus not. Bal. in. c. incuria col. ij. versi. quero qua satisfactione de pa. iura. in vsi. feu. ¶ Quis tenetur satisfacere. Rn. q quili[sect. 1]bet qui habet de alieno vel qd ad aliuz spectat seu debetur ex cotractu vel qua si ex maleficio vel quasi vel ex quacuq alia causa. ar. c. si res. xiiij. q. vj. et. l. iustitia. §. iuris precepta. ff. de iusti. et iure. Quod vt melius intelligatur per casus infrascriptos sm ordinem alphabe ti annotabo. ¶ Accipies aliquid vt no accuset an te neat restituere. vide. s. accusatio. §. vj. ¶ Accipiens aliquid in fraude credito rum quomodo tenet. dic vt hic. j. in ver. raptor. §. j. et in ver. vsurarius. §. xvij. et s. alienatio. §. xxvj. ¶ Accipies aliquid ab ecclesiasticis vl ab illis qui no possunt donare quomodo teneat. vide donatio §. xxxviij. et. s. clericus. ij. §. iiij. et clericus. xiij. §. ij. et. xj. ¶ Acquirens ex peccato aliquid puta adulterio sodomia et huiusmodi quo te netur. vide. j. in verbo mulier. ¶ Administrator bonorum alioru quomodo teneatur. vide. s. administratio. .§. j. et. ij. ¶ Adulator obtinens beneficium an teneatur restituere. vide adulatio. §. ij. ¶ Adultera concipiens filium ex adul terio quomodo teneatur. vide adulterium. §. iiij. ¶ Adulter filius quo tenet restituere. vi de adulterium. §. v. et. vj. ¶ Aduocatus quando tenet restituere vide aduocatus. §. xij. et. xiij. ¶ Alchimista quo tenet. vid alchimia. ¶ Alienatione rei recipiens ab eo q no pot alienare. vide alienatio. §. xiiij. et. §. xx. et donatio primo §. xxxviij. ¶ Alimenta denegans ei cui tenet exhibere an teneat. Rn. q sic et quis tenea tur. vide alimenta. ¶ Ambasiatores quomodo tenetur. vide absens. ¶ Aiam ledes ronabile vtrum teneat ad restitutione. Rn. q sic. p cuius itelligetia est scien. sm sco. i. iiij. di. xv. q. ij. q e duplex bonu aie. s. naturale et accidentale. Jn bonis igit naturalibus aie cu sint in corruptibilia sicutet ipa aia no pot ea le dere directe et talia sunt bona illa sine qbus no cotingit aiam esse. vt est intellectus liberum arbitriu volutas et hmoi. Jndirecte tn pot qs in talibus bonis aliu le dere sm Bo. i. ij. di. xxv. ar. j. q. iiij. j. partis. s. vsu taliu priuado sicut si qs poculu daret vel aliud faceret quo amete ali que redderet vn talis alique talr ledes qm digna leso recopesatione facere no pot maxime si in perpetua ametia deducit. Jo arbitrio boni viri satisfacere tenet. ar. c. deteriores. vj. q. j. vn p regula tradit coiter a doc. vt no. Ricar. i. iiij. di. xxv. ar. v. q. iij. q quado restitutio no pot fieri sm danu datu tuc arbitrio bo ni viri relinquat. ite dat aliam regula supradictus Ric. vbi. s. q qn res male ablata no pot restitui restitutio dz fie ri i equiualenti si possibile est extra. ne lit. pe. ali. Jnno. c. ecclie. s. Marie el. ij. et sm Sc. vbi. s. lz qs digne no possit satis facere pximo de dano sibi illato nihilo minus ex hoc no liberat quin no tenea tur satisfacere salte qtu pot. Vnde i casu pdicto bonus vir iudicabit. vt petat venia per se vel si no pot p iterpositam pso na deide vt satisfaciat sm posse da na q leso et alijs suis eueniut ex tali lesioe. vt. j. dicet de vuluerate et occidete in verbo homicidiu. Jn bonis aut acci detibus aie cuiusmodi sunt bona gratie moru et virtutu acquisita q acquire da pot quis sz Sco. vbi. s. indirecte ali que ledere. et dispositiue. s. inducedo ad actus viciosos seu pcta qbus talia corrupu tur: puta cotaminado suo malo exeplo suadedo blandiendo rogado precipiedo vt talia faciat et hmoi et talis multo magis tenetur ad restitutione qua danificates in bonis tpalibus. vj. q. j. sunt plz. propter ea tenet doctrina auxilio consil. oratione. et hmoi qtu pot et in se est p seipsuz. et p alios dumo pctm occultu no pandat talem lesum ad bonum reducere. Directe autem in talibus accidentalibus nemo potest alium ledere qm talia no corrumputur nisi per pctm et peccatum esse non potest nisi sit volu tarium. xv. q. j. non est. ¶ Appellasiniuste quo tenet. vide Appellatio. §. xv. ¶ Arbiter vel arbitrator quo tenet. vide arbiter §. j. et. vj. ¶ Archidiaconus quo tnr si aliqd perut de rebus ecclie. vide Archidiaconus. ¶ Arras recipiens qmo teneatur resti tuere. vide. Arra. ¶ Artifices facientes ea que proximi dannificantur. vide ars. §. ij. ¶ Assessor quo tenetur. vide Judex. §. ix. et. §. xxij. ¶ Banniens iniuste aliquem quo tene tur. vide Bannitum §. j. ¶ Bellates quo tnr. vide bellu in prin. et. §. v. vj. vij. viij. ix. x. vsq. xlvj. et. xxij. ¶ Bnficia eccliastica pla hns qn tenet restituere. vide bnficiu. §. xxxiiij. ¶ Beneficiu vacatis fructus vsurpates quo tenentur. ibidem §. xl. ¶ Bnficiu iniuste possidens quo tenet ibidem. §. xliij. ¶ Bnficiatus non dispensando fructus quo tenet. vide clericus. iij. §. j. et qn male dispensat. vide ibidem. §. iiij. ¶ Bnficiatus no resides qn tenetur resti tuere. vide clericus. vij. §. iiij. ¶ Bnficiu recipies no intedes pmone ri quo tenet. vide clericus. vij. §. v. et. vj. ¶ Beneficiatus existens in mortali quo modo tenetur restituere fructus. vide clericus. viij. §. v. ¶ Bnficiatus inducens ad relinquendu sibi si erat qs relicturus ecclesie quo tene tur. vide clericus. xiij. §. vij. ¶ Bnficiatus no dices horas quo tenet restituere fructus. vide. Hora. §. xj. ¶ Vtru conferes bnficiu indigno teneat ad aliqd. Rn. sz Car. in. cle. j. de eta. et q. q vltra peccatu mortale q conmisit tnr ad restitutione totius interesse ecclesie q le sit sm Pe. de ancha. ad instar magistra tus q minus idoneo tutela pupilli conmisit. ff. de magi. coue. per totum. ¶ Bonefidei possessor. vide possessor. ¶ Canonica portio cui est restituenda. vide eo. ti. ¶ Carcerans aliquem quo tenetur. vide Carcer. §. ij. iij. et. v. ¶ Causam dans damno proximi quo tenetur. habes Causa. §. vj. ¶ Cessationem a diuinis induces quo tenetur. vide cessatio. §. j. ij. ¶ Clericus no exns psonaliter horis canonicis et recipies distributio. quo tenetur. Vide clericus. vij. §. viij. ¶ Clericus negociado quo tenet. vide Clericus. ix. §. vj. ¶ Comedes de alieno quo tenet. vide furtum §. xxv. et hoc in. v. raptor. §. j. ¶ Comodas et reuocas ante tps como datu: quo tenet. vide comodatu. §. iiij. ¶ Comodatariusvtes re comodata ad aliu vsum quo tenet ibide. §. vj. ¶ Comodans rem vitiosam quo tenet ibidem. §. vij. ¶ Comodatarius si res comodata perijt qn tenet ibide. §. x. vel si deteriorat ibi dem. xij. ¶ Concussionez faciens quo tenet. Vi de Concussio. §. ij. ¶ Confessor absolues que no pot quo tenetur. vide confessio. v. §. xiiij. ¶ Consentiedo quo quis tenet. vide co sentire. §. ij. et Furtu. §. xix. ¶ Conseruatore facies intromittere in his q dz quo tenet. vide coseruator. §. j. ¶ Consules danuz alterius quomo te netur. Vide consilium §. j. ¶ Consiliarij locorum q faciut statuta iniqua quo tenentur. vide Lex. §. xxij. ¶ Contractum illicitum facies quomo do tenetur. Rn. q si contractus est nullus vel vsurarius tenetur et fructus re stituere nisi bona fides excuset eu. vt. j. Possessor. Sivero contractus tenuit de iure lz possit rescindi. puta q minus iusto precio emptu et hmoi tuc si nec dolus nec fraus interuenit non tenetur fructus restituere sed supplere iustu preci um hoc elicitur ex. l. ij. C. de rescin. ve. et gl. in. c. cu dilecti de emp. et ven. in ca. p tuas de dona. et. c. illo vos de pign. Et l. j. C. de distr. pig. qd no. q sepe in practica venit. ¶ Cotumeliator quomodo tenet. Vide Contumelia. ¶ Cooperans in dano proximi quo te netur. vide furtum. §. xiij. ¶ Culpabilis ex qua culpa teneaturvi de Culpa. §. vj. ¶ Custos qn tenetur restituerevide cu stos in princi. ¶ Danatoru restitutorum bona habetes quo tenetur vide. s. dannatus. §. ij. ¶ Decimam fraudans quo tenetur vide Decima. §. xiij. ¶ Defendens se quo teneatur. Vide de fensio. §. v. ¶ Delegatus aliquid accipies quo tenetur. vide iudex. §. viij. ¶ Denarios falsans radens vel falsos expendens quo tenetur. vide falsarius §. iiij. cum eq. ¶ Depositarius quo teneatur. vide depo situm. §. iij. iiij. vj. vij. viij. xij. et. xv. ¶ Derisor dic q tnr sicut et contumeliator. ¶ Detractor quo tenet. vide Detractio. §. iij. et. iiij. ¶ Dns qui no hz iustu titulu. aut cuius officiales delinquut quotenet. vide do minus in princi. et §. iiij. ¶ Donatione recipiens ab eo qui non pot doare quomodo tenetur vide dona tio. §. xxxviij. ¶ Dotez quando tenetur quis restitue re. vide Dos. §. xxiij. ¶ Emes vel vendens iniusto precio vl re vitiosam quomodo tenet. vide Emptio §. vij. viij. et. xxiiij. ¶ Vtru scieter emes re rapta vl furata [sect. 1]teneat. Rn. q tenet ad quinq siue sit p mus vel secudus vel quicuq alius vsq i infinitu q emit qm ide iuris est ac si pmus esset. ff. de mi. l. sed vbi. ff. de peti. her. l. sz si lege. §. si at. Primo tenet resti tuere re rapta. nec excusat lz sit statutu determinas q qn emitur publice i mer cato vel hmoi sit emetis sm direct. tit. de fur. nec sine mortali peccato pot eaz tenere qn scit eius dnm sm Ho. ar. c. vulterane. xij. q. ij. et. l. ij. ff. de fur. Secudo te netur si re non hz siue q vendidit vel aliter quomodocunq alienauit siue q amisit aut pijt qualitercuq etia violeter siue quocunq casu ab vsu cecidit pciu restituere sm optimu statu rei. i. sm q valuit plus postq fuit ab ipo empta c. grauis de re. spo. et. l. in re furtiua. ff. d fur. et. l. si nauis. §. si gnaliter. ff. d reive. ratio q est furtu comisit re aliena inui to dno cotractando. l. j. ff. de fur. et furt. semp est in mora. l. si pro fure. ff. de condi. fur. Excipitur casus qn re dno loco et tempore obtulit et ipe ea recipere recusauit. tuc em purgauitmora. d. l. in re furtiua. Et io si periret vel deterioraret sine culpa sua no teneret. Tertio no po terit petere pretiua dno rei. l. in ciuile. C. de fur. et si statutu essetq posset pete re. quia tale statutum est contra bonos mores nec et a venditore in foro contetioso nisi expresse cauerit. l. si macipiu. C. de reiven. Secus in conscientia quia bene posset a venditore precium recipere et re eide restituere q pot potius sibi consulere q alteri sm alex. de ales in. iiij. Quarto tenentur restituere fructus pceptos et qui percipi potuerut in termedio tpe. d. c. grauis exceptis expe sis de quibus dic. vt. s. Expense. §. iij. Vltimo perdit expensas voluntarias de quo dic. vt. s. expense. §. eodem. ¶ Quid si talis ignorabat fore phibi[sect. 2]tula iure tali emere. Rn. sz coit do. q ni hilominus teneret sicut ille d q i pcedeti .§. dictu est q hec prohibitio a iure naturali traxit origine cuius ignorantia non excusat. ¶ Vtruz ignorantia facti crassa vel su[sect. 3]pina excuset talia emetes vt puta eps excoicabat tales raptores vel q emit a stipediario calice vel missale aut q co muniter tenebant rapta fuisse vl bellu iniustu. vn habita sut. Rn. Ho. q no q debuit cogitare et io similiter tenetur si cut ille de quo in ante precedenti. q. dictu est ar. l. late culpe. ff. de. v. si. et. capi. aplice d cle. exco. mi. c. q i huanis. xij. q. ij. c. si cupis. xvj. q. j. Similiter tenet ide Host. de illis qui dubitabat nec tn pro posse quesierut q pariformiter tenent. ¶ Vtru emes re rapta vel furto habita [sect. 4]bona fide. s. no credens raptam silr teneatur. Rn. q no sed hec bona fides. v. sibi cofert. Primu q bona fide durate nuq tenet ea restituere etia si perijt. l. ij. C. de furt. sm q fructus cosumptos bo na fide durate nuq tenet restituere. l. boe fidei. ff. de acq. re. do. et. l. fructus et. l. si ex diuerso. §. fi. ff. de reive. sed solu tenet restituere fructus extates vel inq factus est locupletior. de q dic vt. s. fructus. §. j. et ij. Tertiu q si dicta realienauitvededo vel alio mo durate bona fide no tenet reddere pciu nec aliud nisi solu lucru si extat aliqd ex quo factus est locupletior. l. na et hoc natura. ff. d codi. inde. Quar tu q pot expensas quas fecit in bona fide circa re coseruadavel melioradam retinere vt. v. Expense. §. Quintu q si iudice sniante restituerit eam habebit actione etia in foro contentioso con vedi tore. d. c. vulnerate no aut si ad sacerdo tis imperiu restitueret. l. si re. ff. de euic. Vnde consulen. e eius vt faciat se citari in iudicio a domino rei si citatus annuciet venditori vt ipsum defendat et seruet. Jn coscia at qualitercunq restituerit eam domino venditori tenetur ei ad p cium. c. fi. de emp. et ven. ¶ Vtru emetes pdicta furata no vt ea [sect. 5]retineat sz vt restituat dno q al ipsa ha bere no posset aut non pro tato paruo precio possint preciu quo emerata no dno repetere. Rn. sm Ho. et Monal. qd sic q vtiliter gesserut negociu cuius res erat et etia expensas moderatas nisi de re empta habuissent vtilitate q tuc tenetur copensare fructus rei cu expesis et pcio ar. l. sz an vltra. §. ij. ff. de neg. ge. et. c. cu dilecti. §. fi. de accu. et si piret sine sua culpa aut eas amitteret no teneretur. Aduerte tn q in foro contetioso no credetur talibus eptoribus nisi publice ptestati fuisset q in ea intetione emerunt. ar. l. nesenius. ff. de ne. ge. et. l. ij. C. de fur. et in. c. vnico vt ecclesiastica bnfi. lz secus scit in conscientia. [sect. 6]¶ Quid faciet ille q emit re q scit fuis se rapta nec inuenit dnz eius. Rn. sz ho. et Mo. q postq fecit diligete inquisitio ne tuc tenet pcium ipsius rei vel ipsaz re dare paupibus cu fructibus ipsius si emit mala fide. Si aut emit bona fide reddat eaz re veditori recupato precio suo si pot vl si no pot restituat revel pre ciu paupibus cum fructibus non consumptis bona fide et publice. sz consil. Ray. vt ois suspicio vitet et sic erit liberatus ar. c. quatuor. xij. q. ij. ¶ De emete re ecclesie sine solennitate [sect. 7]quo teneat. vide alienatio. §. xiiij. ¶ Vtru emes de pecunia alterius aliqd [sect. 8]no ie suo teneat. Rn. q no q res epta e sua secus si emisset noie illius cui erat pecunia. q tuc res epta est illius cuius erat. pecuniaria. l. si patruus. C. co. vtr. iu di. et. l. si ex ea. C. de rei ve. et. l. ad pbatio ne. C. de pba. fallit hoc i re epta de pe. eccle. vt. s. immunitas. §. xxxj. ite de pe cuna militis. l. sivt pponis. C. de rei. ve. Jte de pecunia pupili. l. iij. C. arbi. tu. Jte de pecunia data coiugi qn res emi tur a marito. l. vxor. ff. de do. inter vi. et vx. nam inistis casibus eptum est noie suo efficitur illius cuius erat pecunia. Jn conscientia tame teneret ad satisfactionem si res epta non esset predictis tm vtilis sicut precium. ¶ Vtru emes a furioso pdigo vl mino [sect. 9]re et hmoi quibus vl per ius vl iudice est interdicta potestas vededi. teneat eam restituer. rn. q sic q male fidei possessor est cotra interdicta legu. emit. l. queadmodu. C. de ag. et ce. co. ¶ Executor vltime voluntatis quomodo tenet vide executor per totum. ¶ Expese qn sint restituede vide. s. expense. §. j. et. iij. et. s. expositus §. ij. ¶ Falsarius quo teneatur. vide Falsarius §. iij. iiij. vij. viij. ix. et. xj. ¶ Famulus alicuius dni accipies pecu nia p dno mutuo iscio dno. et de ea lucru facies tenet lucrum restituere dno si taliter paup erat q pecuia mutuo accepta erat et periculum domini. sz sco. i q dam tra. als non. ¶ Famulo ifirmanti an teneat dare sa larium. vide Familia. §. ij. ¶ Fideiussori suo qn quis tenet. vide Fideiussor. §. xv. et. xvj. ¶ Fraude faciens legi quomodo tenetur habes. s. fraus. ¶ Fugere facies detetu in carcere pro dbito. an tenet ad restitutione. Rn. sm do. Jo. d platea. i. l. quoties. C. de exact. trib. q sic qd veru credo d illis q se libe rare posset soluedo debitu no de illis q ita sut pauperes q nullo mo pnt solue re nec hnt paretes q p ipis soluere vel let qm tales iiuste dtinet et con charitate si parati sut cedere bois. C. q bo. ce. pos. l. j. et not. gl. in. c. odoardus. d solu. qm q bonis cedit no dz pati cruciatu. nec car ceres nec vituperiu p debito facto ex con ctu vl qsi. l. fi. C. q bo. ce. pos. et io iproba tur consuetudines i conriu qs Aug. quada appellat frustratoria etihuana et irrona bile seuitia. xiiij. q. vj. si res. et io qtucu q loga et statuto firmata sit non valet. ¶ Vtru facies fugere vl occrultans of ficiales tpe syndicatus teneat ad restitutione. Rn. sz bal. in. l. iij. C. de asses. q sic. et in quadruplu qd credo veru in co scietia post condenatione. sz an solu tene tur ad danu qd restituere debebat ipi officiales si syndicati fuisset. ¶ Fugere facies incarceratu pro delicto an teneat. vide fugere. §. j. ¶ Fur quotenet. videfurtu. §. x. et. §. xiij. cu seq. vbi inuenies quo iussione consilio cosensu et cetera participatioe in furto quis tenetur. ¶ Edificans in solo alieno. vel de alic no vel i danu proximi quo teneatur. vi de edificans per totum. ¶ Heres qn tenet ex delicto defucti. vi de heres. §. iiij. ¶ Heres quo tenet soluere legata in te stameto minus soleni facta ibidem. §. v. ¶ Heredes quo tenet ex contractuvel qsi defuncti. §. vj. ibidem. ¶ Heredes qn sut plures quomo tenetur ad debita legata. ibidem. §. viij. ¶ Homicida quo tnr ad restone. rn. sm Sco. in. iij. d. xv. q tenet tota vita suam expedere coninfideles vl heticos i satisfactione occisi vl i oronibus ieiunijs et huiusmodi qd si no vel no vult hoc facere tnr salte ad aliqua restitutionearbitrio boni viri et vltra ea tnr placare lesos q tu pot. et si occisus aliquos sustetabat tnr ill ad tata satisfactione qtavtilita te siue lucrum occisus dedisset et extimabi tur sz tps quo verisilr victurus et operaturus sicut extimat. l. hereditatu conputatione. ff. ad. l. fal. et. l. cu hi. §. modus quoq ff. de transac. Cosiderabit og ars qua fa ciebat qualitas psone et etas et lucru qd acqrebat. et hmoi vt fiat digna resto. qd lito verum nisi qs alique occidisset q eum agressus e. etoccidisset ca sue dfesionis. lz aliqliter modu excessisset. q talis no sic stricte teneret q difficilimu est iustu teperare dolore. Jte nisi qs ordine iusti cie iterfecisset. Jde dic de vulnerate ali que irremediabiliter. puta abscindedo mebru vel mutilado q tenet no solu ad placatione lesi et expensas in medicos. sz etia ad oe lucru qd potuisset acquire re. Si aut vulnerauit remedialiter non tenet vltra predicia de placatione et ex pensis nisi ad lucru qd pdidit tpe infir mitatis. fuisset lucraturus. His concordat Ric. et Land. in. iiij. ea di. ¶ Horas canonicas clericus no dices quo tenetur. vide hora. §. ix. et. xj. ¶ Hospitalarij qn tenent restituere. vi de ospitale §. iij. ¶ Jeiuniu frangens an teneatur ad re stitutionem. vide ieiunium. §. xx. Jmmunitatem frangens ecclesie quomodo tenetur. Vide immunitas. §. xx. xxx. xxxj. xxxij. xxxv. xxxvj. Jmpedies alique a cosecutioe alicuius bnficij. vtruz teneat ad restonem. puta voleba emere possessione et tu impediuisti. vel aliqs volebat legare mihi aut donare et tu nolui sti. et hmoi. Rn. scdm Ric. i. iiij. di. xv. q aut talis ipediuit aio dan ificadi pximu. et sic tenet arbitrio boni viri danificato no tame tatu qtu erat illud beneficiu qd nodu habuerat maxie qn als ne haberet potuit impediri. Facit ad hoc istitu. de reru diui. §. illud qsitu. vbi hr q si qs bestia vulnerauerit. et fugies alius ea accepit q sit ac cipietis. ro ibi ponit q multa accidere potuissent ne vulneras ea haberer. Di cit tn Tho. ij. ij. q. lxij. q si iaz erat determinatum q talis tenet ad equiualens de quo habes. s. leg. j. §. xxxiij. aut fecit animo cosuledi pprie vtilitati. et sic no tenetur si hoc procurauit per viam lici tam et modo licito. ar. ad hoc in. l. ij. ff. de no. ope. nunc. et in. l. si in meo. ff. de aqua plu. ar. vnde dicit tex. in. l. nemo. ff. de reg. iu. nemo damnum facit nisi qui id facit quod facere ius non hz fal lit hoc i casu de quo. s. clericus. xij. §. vij. ¶ Vtru ipedies rusticu iiuste ne opas suas exequat aut piscatores vel aucupes captione pisciu vel auiu teneatur ad restone. Rn. q sic. ro q qn res est ad aliquid destinata naturaliter q ipsam iniuste ipedit tenet sm q not. in. l. j. ff. de in lit. iur. et in. l. si ide. ff. de iuris. om. iud. et per Bar. in. l. inter stipulate. §. sacra. ff. de v. obli. Et io q rustico et vena tori aufert suus pprius vsus qui erat sui pprij iuris et fructus in eorum vsu casualiter et qsi feneraliter cotentus io tenet ad restitutionem dani arbitrio boni viri q bonus vir attedet si verisimiliter tale vti litate habuisset et sic restitui faciet. Si vo verisilr no fuisset secuta sic nihil faciet restituere qd plz Bar. in. d. §. lacra. Et de hoc vide. j. vsura. j. §. lxxviij. in fi. ¶ Sz qd de fodietibus semina agri. Rn. sm Rodo. q non tenent ad oe qd poterat puenite sz ad tantum solu quatum fructus agri i dubio illo vedi potuissent. Jncediarius quomodo teneat. vide in cendiarius. §. ij. Jncendiu patietibus rapiens res quo tenetur vel destruens domum. vide ibi dem. §. iij. et. iiij. Jnfideles spolians quo teneat. vide in fidelitas. §. vij. Jniuriator quo tenet. vide iiuria. §. vj. Jnquisitor quando tenet restituere. vide inquisitor. §. v. Jnsignia aliena assumetesquo decipiu tur ppli an teneant ad restitutionem. Rn. q sic et illi et cuius signa acceperut si aliqd damnu est passus et populo dece pto et de hoc vide. s. insignia per totuz. Jnueta quo sint restitueda et quado vi de. s. inuenta per totum furtuz. §. xxix. Jndeus quo tenet restituere lucratuz ex officio publico. vide iudeus. §. xlij. et vl. Judicans sm allegata quo tenet. vide iudicare. §. vij. Judex peres salariu vel aliud quo tene tur. vide. §. viij. cum seq. Judex si ex negligetia danificauit. quo tenetur ibidem. et. xxj. et. xxiij. Judex ex malicia dans iniustam sente tiam vel grauans partes in non dado sententiam et huiusmodi vide ibidem. ¶ Vtru iudices q deputant a populis vt iudicent in aliqbus causis q credunt boni viri lz sint iudices ignari teneant ad restitutione si ex ignoratia dederut iniusta sniam. Rn. q sic si fuerut in culpa ad inquiren. peritos aut alio modo. Si vero de cosilio pitorum ipsam dederut et bona fide non tenent eo q tales non pfitent se peritos nec locat se pro iudi. ¶ Vtrum iudex q ppter iniuste iudica uit teneat ad restitutione. Rn. q si metus fuit q potuit cadere in costate viru et cu accepit officiu non credebat verisimiliter ad istud venire lz mortalr pecca uerit tame no tenet ad restitutione. Si vero no est metus q potuit cadere in co stante virum vel cum accepit officium dubitabat de eo. vel verisimilr potera credere tuc secundum Bal. in. l. fi. C. de pe. iud. qui ma. iudi. tenetur ad omne damnum. ij. q. j. in primis. ¶ Quid de iudicibus vel officialibus q occidut malefactores sine sacrametoru pceptioe. Rn. q si petebant ea mortaliter peccauerut et anime ipsorum erunt pro ipsis. cle. j. de pe. et remis. ¶ Ledes proximuz in psona aut in bonis no a pposito sz ex aliqua culpa quo et qn teneat siue p se leserit aut per suos vel sua aialia est scien. sm doc. i. c. fi. de iiur. q triplex est actio vua que dr legis acquilie et hac actione directa tenetur quicunq liber homo damnu dedit sua culpa puta aperiendo cisternam in via publica vel pijciendo lapides vbi homines transeunt et huiusmodi. Jndirecta aut vel vtili tenetur quando aliqd aial suu vel seruus sua culpa aut negli getia danu dedit puta si equus te insti gate recalcitrauit et alique lesit vel aial qd erat ferum. vt sunt lupi leones canes mordaces et hmoi q coiter nocere tetant tenebas i publico no taliter ligata q no possent nocere vel q tenebas in do mo. aliqs missus a te lesus fuit: et talis tenet ad oe danu qd ex culpa sua dedit pximo si pot recopesari si no pot satisfaciat arbitrio boni viri. Scda dr actione de paupie et hac actioe tenet qs quado sine sua culpa aial suu alicui danu dedit puta bos no cornupetit nec equus re calcitrat sm consuetudine tame preter cosuetudine et sine culpa sua calcitrando lesit alique et tunc no tenet ad aliud nisi solum ad dandum animal predictum vel si non vult dare satisfaciat leso. Tertia actio dicitur noxalis et hac actione tenetur quis quando eius seruus sine culpa damnum dedit et iste similiter tenetur vt dictum est de actione de pauperie. et de his omnibus vide gl. et doc. in. l. j. ff. si qua. pau. fe. di. et insti. eo. ¶ Vtrum pijcies aliqd de domo sua in [sect. 1]via publica quo lesit alique vel in vesti metis vel i psona teneat. Rn. sm Spe. tit. de iniur §. sequit. q sic sllr tenetur si tenebat appesum extra domu sup viaz publica et effusuz est. Jde dic de labora te nisi ponat signa vl faciat pclamata. ¶ Vtru pcides arbore vicini sui q pen[sect. 2]des sup domu eius dabat ei danu tenea tur. Rn. sm Spe. vbi. s. q no si fecit autoritate iudicis. l. si plures. §. j. ff. ar. fur. cesa. vl et autoritate ppria si tn denunciauerit illi cuius erat vt icideret verum est qd hec denuciatio ppter forum cotetiosuz dz fieri p publicu instrm. aduerte etia q si icideret ita male q nihil de ea posset fieri cu alias posset incidi vtiliter q teneretur in coscietia ad tale damnuz. ¶ Quid de illis q impediut frumentu vel alia merces ne veniat i aliq terra vt [sect. 3]ipsi carius vedat. Rn. q tenent restituere illud q plus vediderut et etia satisfacere illis quos ipedierut si aliqd danu sunt passi. similiter dic de illis q concordat oes merces emere vt postea ad libitum ven dat q tenent ad oe danu. l. ij. ff. ad. l. iulia. de anno. et in gl. in. l. annona. de va. et extra. ordi. cri. ¶ Vtru ciues deputati ad diuidedum [sect. 4]collectas oibus sm extimatione qua habent in registro coitatis q aliquos magis grauat debito et alios exonerant te neant. Rn. sm Mo. ti. iiij. resti. q si plus debito grauat alique tenent et ad illd plus. Si aut alleutat amicos suos et collecta e determinata puta de cetu tuc te net silr restituere illd alleuiametu illis qbus danu dederut vt puta q sepius e ite rata illa collecta sup ciues et tuc tenet ciuibus. vl q dnsq debebat hre minus de bito habuit sz iustitia et tuc dno tenet. Si vo collecta erat ideterminata puta q debebat exigere qtu poterat honesto modo tuc lz mortalr peccet se et alios alleuiado q metiunt salte fcto pnitiose. xxij. q. ij. pmu tn no tenent restituere. ¶ Vtru illi qui cu sint ignorates assu[sect. 5]mut aliqua officia ex qbus pximi danifi catur vt sunt notarij iudices et hmoi te neantur. vide culpa. §. vj. ¶ Quid de tenetibus colubas in colum [sect. 6]barijs. Rn. sm Pet. de pal. in. iiij. qd tenentur ad restitutione de danis datis dnis agrorum qd limito veru qn eas non debite pascut vel no tantu de possessio nibus circu circa habet q verisilr i ipsis vt plurimu pascant qd iudicio boni viri credo sit remitteduz Aste. vo lib. v. ti. xxix. refert quosda tenere q tmvtilita tis prestant in comededo vermes et ster corizando qtu dani et ideo dicit no pre cipitanda sniam et sm predicta habes quid dicendum est de tenentibus quecunq animalia. Legata defunctorum no impletes quo tenent. vide executor. Legata impedientes. vide legatu. j. §. xxxiij. et. s. impedientes. Legem iniqua codentes quo teneant. vide lex. §. xxij. Libellos famosos facietes quo tenent. vide libellus famosus. §. ij. Literis danificans quo tenent. vide. j. scripturas. Litigantes temere quo tenent. vide liti giosa res. §. ij. et. s. argumentu. Locator et coductor quo tenent. vide lo catio. §. xxiij. xxiiij. xxv. Et familia. §. ij. Ludens quo teneat et quando. vide lu dus. §. ij. vij. et. viij. Magister vtru teneat restituere exacta a scholaribus. Vide magister. §. xj. Mandas quado teneat. vide mandatum. §. v. et furtum. §. xvij. Medicus qn tenet. vide medicus. §. j. Meretrix quado tenet restituere. vide s. meretrix. §. vltimo. Metus ca aliquid acquires an teneat ad restitutione. vide metus. §. xiij. et. xv. Missam pmittes diuersis psonis quomodo teneat. §. lij. in. c. missa. Monasterium qn tenet ex facto monachi. vide monasterium. in prin. Morosus in soluedo qd tenet quo obligat ad interesse. Vide mora. §. ij. Morosus in reddeda alteri re vtruz te neat si pijt. Rn. q sic qualitercuq et. quo modocunq perierit sm Accur. i. l. q te. ff. de rebus credi. et pbatur per. l. cu res. §. vltimo. ff. de leg. primo. Quod limito in conscientia verum nisi eodem modo fuisset peritura apud alium. Mulier q no est publica meretrix. vtru teneatur restituere acquisitum ex opere luxurie. Rn. Cy. vr tenere q sic in. l. cuz te. C. de conditio. ob tur. causam alij. vt Monal. titu. resto. ij. tenet q non tenet in foro aie de necessitate. lz fiscus iniuste acquisita possit auferre per. l. lucius. ff. de iure fis. Sed ego distinguo p concordia eorum que not. in. c. quia pleriq. de immu. ec. et in. c. ex trasmissa. de deci. et i c. no sane. xiiij. q. v. q aut ista mulier facit danam alteri puta q scientibus vicinis suis comittit adulteriu ppter pecunia vel aliud qd sibi dat ex quo redditur in velipendiu apud alios vir eius. et sic tenet de necessitate satisfacere iniurie facte alteri. et io ei restituere in satisfactione. Aut facit sine alterius infamia puta q occulte ignorat et sic non tenetur restituere de necessitate in foro aie q cu nullu ledat nisi seipsam. io no habebit satisfacere nisi deo per pniaz. Jde dic de masculo q pp scelus aliud recipit. et ide de quocuq recipiete aliquid ppter aliquam turpitudine scdm predi ctam distinctione. presupposito qd ille qui dat potest dare cui vult. Naufragiuz patietes pdantes quomo tenentur. vide naufragiu. §. j. ij. et. iij. Nauta qn tenet. vide Nauta in princi. Negligens in suo officio quo tenetur. vide Negligentia §. ij. Omittens facere qd tenet ne danu det pximoquo teneat. vide. §. furtu. §. xxvj. Officiales accipiedo aliquid a litigatibus quo tenentur. vide iudex. §. ix. Pacto nudo quomodo tenetur. vide Pactum. §. iiij. Palpas quo tenetur. vide Furtu. §. xxj. Participantes in dano pximi. et qt modis. vide furtu. §. xiij. cum sequetibus. Pedagia exigens vel fraudans quo te netur. vide pedagium per totum. Penam quando quis tenet soluere. vide pena per totum. Permutatio facta in damnu qn est restituenda. vide Permutatio. §. xj. Pignus accipiens quomodo teneatur. vide pignus. §. xij. vsq. §. xix. Possessor bone fidei quomodo teneat. vide fructus per totum. ¶ Quis dicit malefidei possessor. Rn. sm Pa. in. c. grauis. de re. spo. q est his q possidet re et scit ad alia pertinere. Et ecotra bonefidei possessor e q cu ignoret se possidere alienu possidet cogitatioe dni. tex. est in. c. si viros. xxxiij. q. ij. Possessor malefidei vtru teneat restitue re no solu re qua mala side possidet sed etia et fructus ipsius rei. Rn. q qlibet ma lefidei possessor tenet restituere re si extat. c. si res. xiiij. q. vj. et. c. cu tu. de vsu. vl si perijt aut est deteriorata tenet ea restituere sm extimatione illam et distinctione de qua dixi. s hic teneri emente re rapta scieter. tenet etia no solum ad fructus pceptos sed etia ad illos quos ipse dns percepisset si ea possedisset. c. grauis. de resti. spo. et in. l. re furtiua. ff. de condi. fur. et. l. si nauis. §. vltimo. ff. de rei ven. intellige si reserat fructuosa et de fructibus q honeste percipi potue rut. l. fructus. ff. de rei ve. Ex quo ad conscientia limito veru si dns eo pcepisset si talis no occupasset pbabiliter quia si nihilominus nullos fructus habuisset. vt puta. q oino no locasset domuz sic in coscietia no tenet. Limito etia predicta va quo ad possessore male fidei qui rez habuit sine aliquo titulo vt. l. generaliter. ff. de reg. iu. Sz quo ad possessorem pdictu q re habuit cu titulo. tene q no tenet nisi de fructibus pceptis et no pcipiedis. l. si fundu. C. d rei ved. nisi talis titulus habitus fuerit p metu q tuc te neret etia de pcipiedis. l. sed et partus. ff. q me. ca. vbi glo. addit tres alios casus in quibus possidens mala fide etia cu ti tulo tenet de pcipiedis. Primus est qn ti tulus est habitus con interdicta legum. l. queadmodu. C. de agri. cen. et colo. Secudus est qn titulus habet in Fraudez creditorum. l. j. ff. de his q in frau. cre. Tertius est qn titulus habet ex emptione rei fiscalis vel ecclesiastice sine debita solenitate nec distinguo in istis possessoribus male fidei. ¶ Vtru res restitueda fuerit aliena puta q no trasiuit in dniu eius. aut fuerit alteri debita puta q de iure ciuili trasiuit in dniu eius sz tame cu obligatioe re stitutiois. q qualitercuq tenet fructus restituere sm distinctione pdicta. vt pz l. cum fundus. ff. si cer. pe. et. l. indebiti. i principio. ff. de codi inde. Et clarius in. l. videmus. §. infauiana quocunq. ff. de vsu. vbi dicit tex. Nam verbu restituas q in hac re pretor dixit plena hz signicatione vt fructus quoq restituant et ideo cu restitui pretor iusserit veluti in terdicto vnde vi. etia fructus sut restitue di. hec ibi. Ergo a fortiori cu dei vel sacri canones hoc dicut. Et de hoc vide Pa. in. e. grauis. de rest. spo. et glos. in. c. non liceat. pape. xij. q. ij. ¶ Quid si res no sit lucrosa nisi ex idustria tantu vt sunt pecunie. et huiusmodi. Rn. sm coem opi. theolorum. vt patet p Sco. et Ricar. in. iiij. di. xv. q non tenet restituere lucru. sed sufficit restituat pn cipale acceptum. et hoc tene in conscien tia. quo ad necessitate quis aliqui velint q etiam teneat restituere lucrum vt not. Archi. xiiij. q. iiij. Si quis vsura. Nota tamen secundum Sco. et Ric. vbi s. q si directe dedit damnuz puta quia fuit necesse ppter caretia talis rei credi torem emere frumentu tpe quo magis vale bat vel recipere ab alio sub vsuris vel possessioes distrahere p minori pre cio. et hmoi q tenetur satisfacere danuz passo. Vnde p regula. no. ista di. q alid est esse causatiuum alicuius effectus sufficienter et efficaciter ita qd sine eo non sequeretur et talis tenetur ad restitutione damni causati. Aliud est esse causatiuum alicuius damni sed non sufficienter et efficaciter et talis licet peccct non tamen tenetur ad restitutionem. ¶ Quid de expesis factis in re qua qs possidet mala fide. vide. s. expese. §. iij. Prescriptio an excuset a restitutione vi de eodem. xlvij. et. j. vsucapio. Raptor quomodo teneatur. vide. s. Raptor. §. j. et. ij. ¶ Quid de vxore filijs aut alijs q viuut de rebus roptorum. Rn. aut tal raptor p taliu cosuptione aut receptatione no effi cit no soluedo. et tuc dico sz alex. io q lite de hmoi bonis raptorum pnt viuere et recipe dumo no viuat de impie acqsitis in specie vel numero puta de oue capone et hmoi raptis. q si ita sunt mixta q nesciut discernere tuc habeat in mente semp viuere de iuste acqsitis. et sic lz sz predictu Alex. cu q cocor. Vldericus et gl. Ray. de talibus aut ipie acqsitis q no tra seut in dniuz raptoris nullo mo lz alicui viuere nisi incasibus de qbus. j. dica qn no est soluendo. Si vo ex tali consumptione efficit non soluedo. puta q tata sunt q dz restituere qta oia q hz tuc no lz alicui de talibus viuere nisi i. iiij. casibus. pri mus qn quis agit negociu spoliatorum. s. inducedo raptores ad restitutione. ar. c. qm multos. xj. q. iij. et. ca. inter alia de sen. exco. qd limitat Ro. verum qn continue instat opportunis horis no de illis q so lum semel in ano vl bis instant. et hoc si ue faciat in gnali pdicatioevt pdicato res. siue speciali psuasioe siue sequatur vtilitas siue no. l. sz an vltro. ff. denego. ge. q limito etia sm directu tit. de restitutioibus. veru si spes correctiois habea tur et si fiat cu tali moderamine q propter hoc no efficiatur non soluedo in to tum vel in magna pte alias non liceret ar. ij. q. vj. ca. priorum. Scds qn nec p eleemosyna nec alio mo honesto pot neces saria vite inuenire. na necessitas no ha bet lege de conse. dist. j. Sicut et di. v. disci pulos. de re iu. qd non est cu magna tn parcitate dz sumere et dolere in mete. at q ppoere satisfacere si possibilitas ad ueniret. Tertius est cu vtiliter laboratbo na raptoris augmentando siue coserua do aut curado et hmoi q hoc cedit i vti litate creditorum. Jutellige si vtilitas e ta ta qtus sumptus alirer no et q noviuat. vel accipiat de ipie acquisitis in specie. Quartus casus est qn quis hz multa in certa restituere et eps cu ipso dispesaue ritvt de ipsis incertis tanq paupviuat No. etiam q precium rerum raptarum venditarum non est furtiuu. l. qui vas .§. fin. ff. de fur. ¶ Ratum habens damnu proximi quo modo tenetur. vide. s. furtum. §. xx. Receptator damnificantium proximu vel reru ablatarum quomo tenet. vide fur tu. §. xxij. xxiij. et. xxv. Religiosum retrahens vel a religioe re mouens alique quomodo teneat. vide religio. §. lxiij. Represalias faciens vel concedens qn tenetur. Vide Represalia. §. ij. Reuelare nolens re furata proximo qn tenet. Vide furtu. §. xxvij. Rixam faciens quomodo tenetur. vide Rixa per totum. Seditionem concitans quado teneat. vide seditio per totum. Seduces mulierisvl pueros subtrahe do eos qlitercuq siue bladitijs siue mi nis ab his sub quorum ptate sut q legibus vocant plagiarij. Vtru teneat. Rn. q sic no solu subtractos restituere. sz etia oe lucru qd habuisset ab eis hi sub quoru ptate erat toto tpe quo subtracti steterunt sm. do. Joa de platea. Jnsti. de ob. que ex delict. nascun. Quid de seducente virgine. vide stupru .§. j. et. ij. Sententiam iniustam dans quo modo tenetur. vide Judex hic. s. Quomodo tenetur ille pro quo data est iniusta sentetia. vide sentetia. §. vij. Sepultura recipietes indebite quo tenetur. vide sepultura. §. xxxij. et. xxxiij. Simoniace acquisitu qn est restituendum. vide Simonia. vij. per totu. Socius quando tenetur ex societate. vi de societas per totum. Solutione an teneat qs facere obligatus ex nudo pacto. vide Pactu. §. iiij. Solutio quomodo et quando est fieda. vide solutio per totum. Scripturas falsans vel destrues an teneat. Rn. q sic isolidu de oi danodato p ximo p hoc siue fiat i lib. mercatorum aut qrucuq aliarum scripturarum. l. j. ff. d magi. conue. et. l. q tabulas. ff. de furtis. Jde dic de vtentibus falsis scienter. vide falsa rius. §. iij. Sed quid de occultatibus. Rn. secundum. S. Bernardinuz in tractatu resti tutionu q peccant mortaliter nec possunt absolui nisi publicent no tn tenen tur ad restitutione. nisi qn requisiti ma liciose padere noluerut ex tali occulta tione postea deuentu est ad tale condi tionem q creditores sua habere no po terunt. q sic tenent de omni damno eo q causam dat efficace dano pximi. ¶ Quid de illo qui ex lris suis dat danum pximo sicut si aliqs mecator scriberet q alique merces valet multuz in tali patria cu no sit verum. Rn. q aut litere dirigebant ei cui dedit danu et sic te netur ad restitutionez ei. Aut no dirigebant ei. seu ipse eas apuit. Et sic lz mor taliter peccet scribes tn no tenet ad restitutione. sz sibi iputet qui eas apuit. Si aut misit. iij. vt frauduleter decipiat alique sic scribens tenet in solidu. et etia exeques si scienter hoc fecit vltra pecca tum mortale q committunt. Sponsalia conhens quado teneat. vide Sponsalia. §. xvj. Stuprans virginez quado tenet. vide Stuprum. §. j. et. ij. Tabellio quando tenetur et quomodo. vide Tabellio. vj. Talias exigetis quo tenetur et qn. vide Talia per totum. Testis qn tenetur. vide Testis. §. xxvj. et. xxx. Torturam facies alicui indebite. vide Tortura. Transiges propter indebitam causaz Quomodo tenet. Vide Trafactio. §. v. Turpe Lucru. Vtru tupiter acquisituz de necessitate restituedu. Rn. q aut acquisitu turpiter. i. cu pcto fuit acquisitu interueniete dolo fraude vel extorsioe seu metu aut deceptioe et hmoi casibus in quibus dat repetitio p actioes de dolo. vel metus causa et similes vel p offm iudicis. Et sic tenet de necessitate restituere illi a quo sic extorsit. vel eius heredibus si quos habet et scit. vel saltez pauperibus si ignorantur. et in hoc con cordant doct. sequentes Jnno. in. ca. q pleriq de immu. ec. Aut acquisitum cu peccato et turpiter fuit acquisitum sine dolo fraude et ceteris predictis ita q ei qui dedit nulla copetit repetitio p actio nes vel p offm iudicis. Et isto casu fuerunt varij doc. Ho. in. c. cu sit de iudeis tz idistincte q est restituedu pauperibus alij i. d. c. q pleriq allegates Jnn. silr i conclusioe tenet et sic videt qsi cois opi. Sz cu nullo iure pbet dico q lz sit bonu co siliu vt i pauperes eroget. vt sic satisfaciat in q deli qt tn no e de necessitate sa lutis. et hoc tz Car. i. d. c. q pleriq et gl. et Ray. in ti. de rapto §. sz qd d focarijs. Et iudicio meo et hoc tz Jnn. i. d. c. quia pleriq lz coiter doc. q tenet conrium p se adducant et male q si itelligeret illd q dt ipe Jnn. fore necessariu q sacerdos debeat ei iniugere vt in piosvsus expe dat q acqsiuit faciedo illicitas negocia tioes vel q alias iiuste acqsiuit sine ca lunia alicui facta certe sibi condiceret q supius ibid pmisist q vibicuq aliqd ma le acqrit vel ex negociatioe vel extorsio ne ex q tn restituere no tenet no danat eu si heredibus relinqt. Jte ibide dixit q mathematicus no tenet restituere i casu pdicto. Jte dicit de eo q i ludo aliqd lucrat q no tenet nisi fuerit in dolo aliuz trahedo et tn isti cu pcto acqrut. Et ideo opz itelligat q sacerdos dz ei iniugere vt restituat paupibus de bono et equo no tn de necessitate. et sic tene q tali fauet ius naturale in retetioe pp cosensu dni tradetis. na nihil ta naturalevt acqsitio fiat sm volutate dni tradetis. vt in. l. ne hil ta naturale. ff. de reg. iur. et isti. d re. diui. §. p traditione. Et facit optie q ha bet in. c. fi. d simo. et glo. in summa. xiiij. q. v. et in. c. ex trasmissa de deci. Et ad. c. cu sit de iudeis qd adducit Ho. dico q i pena illud est statutu q assumpsit officiu con dispositione iuris et no excedet ca sum suu. Silr no ob. c. no sane. xiiij. q. v. q loquit consultiue sm Pa. i. c. q pleriq. Nec etia. c. si qs cotumax. xvij. q. iiij. et. c. magne. et. c. q sup his de voto q allegat Jnno. q no probant dictu suu si sic itel ligatur vt teneatur d necessitate. Quod no. bene quia facit ad multa. ¶ Vtrum recipiens aliquid p cessando a vexatioe indebita pximi teneat illd restituere. Rn. sz Pa. i. c. dilectus de simo. q sic faciat. l. j. et. l. gnaliter. ff. de cal. et. l. iiij. .§. et. ff. de condi. ob tur. causaz. Ro diuer sitatis est q est cu calunia acq situ. et sic co tra volutate dni sz i casu pcedeti no. ex hoc ptz q qn qs dedit aliqd vl ex timo re etia reueretiali vel vt conseqret suu de bitu vel euitaret aliqd malu ille q extor sit ex pdictis causis sic tenet ad restitu tionem nisi ille liberaliter velit dare. ¶ Sed qd de ypocrita q sub forma boni xpani vel religiosi cu non sit elemosi nas acqrit. Rn. sz Jnn. et i. c. q pleriq d immu. ec. q tenetur ad restitutione non forte illi q dedit q mercede sua sam est consecutus. Sz tu dic clarius sz Jo. de Ri pol. in conctibus suis q aut talis dans elemosinavel quid aliud erat in psona. Puta q credit dare Ticio et dat dyno sio. Dynus tenetur ei restituere vel illi cui intedebat dare. Aut errat in fortuna puta q dat diuiti credes dare paup i. et sic talis recipies tenet ei q dedit vl pau peribus restituere nisi ipse recipies effectus fuisset postea paup. Aut errat i con ditioe altera puta credit dare Scto. vel celebraturo et hmoi et tuc si conditio no in est recipies tenetur restituere vel satisfacere p se vel p aliu sm intentione dan tis. Alij dicut veru hoc si datu est pcise tanq ex ca finali pp illd sicut si daret sic exprimedo secus qn dat q sic cred it. q tuc no tenetur sicut si dare tibi. q credo sis amicus meus cum tamen no sis q non teneris restituere et magis placet quia vt dicit. l. si repetenti. C. de condi. ob. cau. da. Coditio in corde retenta no inducit repetitionem maxime in casu isto quia vt supradictum est talis dans illi qui credit sanctum licet non si tam habet mercedem suam pro qua dedit. s. pro deo qui iudicabitur causa finali ex quo aliud no est expressum. Et ex pdictis patet q isti questores qui faciunt se talis religiois cum non sint et qui promit tunt dicere multas missas cum non dicat et q nutriut multos infirmos vel re dimunt captiuos cum tamen non faciant q tenentur ad restitutionem. vel illis qui dederunt vel pro quo dederunt quia ex quo petunt pro tali causa dantes intelliguntur dare pro eade si aliud non exprimunt. Nec ob. d. l. si repeteti. q satis ca e expssa ex quo petut pea. Secus de illo q petit p deo. lz fingat se sanctu et ille no daret si sciret euz no fo re sanctu. q causa p qua accipit est solus deus licet secundaria. Sanctitas ficta no attenditur. sed causa principalis. ¶ Tutor quom odo tenet. vid Administratio. §. j. ¶ Vendentes rem plus iusto pcio. quo tenentur. vide eptio. §. vj. ¶ Venatores dantes damnuz in agris qn. tenent. vide venatio. §. ij. et. iij. ¶ Visitator a visitatis recipiens aliqd quando tenetur. vide visitator. §. iij. ¶ Vsufructuarius quando tenet. vide vsufructus. v. §. vij. et. xij. ¶ Vsurarius metalis. Vtrum teneatur re stituere id q est sibi datu a inutuo reciptete vltra sortez. Rn. q lz doctores sint conrij. Jn hoc tn eos concordado sic distinguo videlz q aut mutuu accipiens dat liberaliter credes mutuante hoc no exi gere aut velle et sic non tenetur restitue re de necessitate. et isto mo intelligenda est opi. Ric. in. iiij. d. xv. q. v. ar. v. et Sco. ea. distin. Alex. lobar. et Car. in. c. consu luit et in Cle. ex graui devsu. qui tenet q non tenetur restituere. Et facit pro hoc tex. in. l. iter oes. §. recte. ff. de fur. Vbi dr contractans rem credens inuituz dnm committit furtu: sed furto non est obligatus si dns erat. Volens ad idem facit instit. de obli. que ex quasi delic. nasc. §. placet in fi. nec ob. l. si ego. la. j ff. si cert. pe. Vbi dicitur qd si voluit tibire dona re. et tu credebas ea tibi mutuo dari no efficit tua an cosumptione q in hoc ca su intentio recipientis et cocedentis dis cordat sed in casu predicto concordant. quia ille liberaliter dat et iste scit se libe raliter datu recipe. Jtem non ob. ratio Jo. an. in mercurialibus i regula pecca tum. q contractus a principio fuitvitio sus et io effectus similiter q veru esset. si effectus procederet a dicto contractu. si effectus procederet a dicto cotractu. sed no est veru sed pcedit ab alio. s. libe ra donatioe qua ille donat. et iste donatum liberaliter recipit aut mutuu recipiens no dat liberaliter. Sed ideo dat quia per signa videt mutuante sic velle aut ne mutuu auferat. et io sic dat et tuc dic q talis tenet acceptu restituere denecessitate. et sic limita et intellige. c. consu. luit de vsu. Jn. et host. ac pau. ibid cu Jo. an. in. d. regula pctm qui tenet q tenet. ¶ Sed quo scire poterit si dedit liber aliter vel no. Rn. q si signis vel circulocu tionibus significauit q aliqd velletvltra sorte et tuc tenetur restituere q non libe raliter dedit q vt dicit. l. si vo no remunerandi. §. ide papi. ff. ma. q qn aliquis sim pliciter re cocedit psumitur donare illi qui prius donauerat sibi. sic in ppo sito. quia ex signis ondit se no mutuare gratis io crededu est etia illu eo aio da re. s. non gratis. Si vero nullu signu on dit q vellet aliquid vltra sorte sz potius q mutuabat fatedu est et eu gratis de disse et hoc verum nisi aliud de mente eius constet. ¶ Vtru ille q mutuauit gratis teneat re[sect. 2]stituere id qd sibi datu est ad mutuu ac cipiete. Rn. q si credit eu gratis dare no tenet quis ille no gratis dederit q vt dicitur i. c. sicut epm. j. q. ij. nulla obligatio suscipieti culpe macula ingerit q no ex ambietis petioe pcedat et obligatio atidotorum iusta parit receptione p erro re soluti. l. si testis. §. j. ff. de fideius. nisi esset erroe facti alieni. vt puta putabit per suu pcuratore esse promissum cu tn no esset q sic teneretur. Rod. et aste. dicut q non tenet qdiu bona fides durat nec de consumptis sed postq scit q no liberaliter dedit tenet de extantibus nisi p vsucapione vel pscriptione sua facta essent: q opi. e tutior in conscia q illa Lau. de rod. in suis conctibus q dicit q etia non tenetur postq scit no liberaliter dedisse et addit idem Rod. q talis qui dedit si habet de bonis ipsius mutuu dantis q potest sibi per retetionem consulere de eo q sic soluit in conscia q veru est ante prescriptionem sed non post. ¶ Vtrum vsurarius teneatur non solu [sect. 3]restituere rem sed fructus dic vt. s. Possessor malefidei. Et similiter de lucrato ex pecunia vsuraria. vt ibidez §. j. ¶ Vtrum induces alique ad fenerandum [sect. 4]consuledo vel pecuniam mutuandovel societate conhendo et hmoi teneat ad restitutionem totius vsure. Rn. sz Alexa. lombar. Mona. ti. vsura. v. ac. Rod. q no nisi inqtu puenit ad eu q in dado mu tuum sub vsuris non damnificatur pxi mus. sed in exigendo vsuras alij tame dicunt q tenetur q non credo. ¶ Vtrum prosonete seu sensales vsura [sect. 5]rioru contractuum teneantur restituere oes vsuras iplorum. Rn. sz Bal. in ti. de co trouer. feudi terminanda. §. similiter. q no. Sed gl. in. l. si scieter. ff. ad. l. pomp. ff. de peric. indistincte vult q teneatur cu qua couenit Bar. et Ang. ibide qui di cut q pari pena sunt puniendi tales p sonete sicut illi qui faciut contractus. hoc ibidem tenet Girar. obd. et adidez facit l. is cuius ope. in pricip. ff. de adul. mul tofortius minister alius. xlvj. di. sicut no suo. q credo verum de psonetis coope rantibus in exactionibus vsurarum vel inuenientibus cautas fictiones quibus vsu re soluantur quia dani dant causam esficacem. Non autem credo verum de p sonetis soluz cooperan tibus vt mutuu detur potius pro necessitate debitoris. ar. not. in. l. si quam. C. de oper. li. immo nec peccant si ad hoc nullum inducunt vt feneretur sed solum ad paratos dare sub vsuris accedunt. ¶ Quid de notarijs qui coficiut instra [sect. 6]de debito vsuraru. Rn. sz Girar. obdo. q aut palliant vsuras i instris. puta q faciunt certas de duplovel sub nomine emptionis. et huiusmodi et sic tenentur totam vsura restituere. Si vsurarius ipse non restituet nisi secundum quosdam hoc fecisset in fauorem potius receptoris mutui quam vsurarij quod potest teneri licet mortaliter peccet instrume tum falsum faciens. Si autez no apliat vsuras. sed aperte ptz per instra tunc no tenet q no dat causam efficace. et sz Bal. in Rubrica de phi. feu. alie. p Fe. c. ij. tales cosentietes scieter instrumeta in fraude vsuraru debet omnimodo ab officio ammoueri ob infamiam. arg. in verbo scriba ibi posito. ¶ Vtru testes taliu instrumetorum silr te [sect. 7]neant sicut notarij. Rn. q sic sm predictam distin. q instrumenta non valent sine testibus Jdem dic de platis qui se subscribunt vel sigillant cedulas vsura riorum et cu his cocordat Gof. Host. et Directo ti. de vsuris. ¶ Vtruz aduocati pcuratores iudices [sect. 8]statuarij et alij quorum patrocinio et fauore scieter vsure in iudicio vel extra iudi ciu exigunt vel no restituunt cu repetu tur teneant ad restitutione. Rn. q sic in solidum nec excusant ex eo forte q scripture eis porrecte apparebat iuste si co scietia eis dictabat q erant de contractibus vsuraru sm Hostien et. Jnno. in ca. Michael. de vsu. et Arch. in. c. si quis oblitus. xiiij. q. iiij. ¶ Quid de dnis terrarum qui in terris [sect. 9]suis vsurarios morantes no cogunt vt vsuras restituat. Rn. sm Rod. q tenent insolidu si put. et no faciunt nihil perue nit ad eos. Alex. aut lombar. dicit q lz mortaliter peccet tn restituere no tenen tur nisi inqtum puenit ad eos de ipsis vsuris. Quod aut mortaliter peccet no credo veru nisi de iudeis vsurarijs de q bus precipitur eis in. c. post miserabilem. de vsu. vt cogat eos ad restituedu vsuras extortas. et similiter posset dici quo ad ipsos esse veram opi. Rod. quo vo ad xpianos vsurarios non credo qd peccent mortaliter vel teneant ad restitutionem nisi quando requisiti nolent iustitiam ministrare ¶ Vtrum socij tutores factores et hmoi [sect. 10]q ad vsura dat vel vsuras exigunt pro alijs teneant ad restitutionem. Rn. sm Rod. q si apud eos residet qsi principa lis autoritas mutuadi tenent in solidu si illi p qbus dederunt non restituunt. Si vero no fuerunt autores sed solum executores sic illi qui ad solam manualem traditionem vsurarum mancipati sunt ita q non taxant precium contractuum impiorum nec cum eis contrahi tur pactum de vsura. sed soluz pecunia tradunt et pignus recipiunt sic lz mortaliter peccent non tenentur ad restitu tione nisi coactiue exigant vsuras. His concordat Girar. obd. Ray. et Bartolomeus brixien. in. d. c. sic no suo. et addit Host. qd ille in cuius vtilitatem versuz est tenetur principaliter alteri in subsidiu. l. ex hoc edicto. §. j. ff. de eo p quem fac. erit. et. l. elegater. §. pe. ff. de dol. Pa. in. d. c. Michael vult etiam vt in primo casu non teneantur si vsurarius est soluendo sm q dixi tene. ¶ Vtrum pupillus p quo tutor multos [sect. 11]cotractus vsurarios fecit teneatur resti tuere. Rn q si pupillus dicat tutori tato tpe habuisti pecunia meam et ppterea ista retineo p lucro qd debeo ex ipa hre et si sic ista intetioe retineat no tenet restituere lz sit versum in sua vtilitate. sz solum tutor nisi vsura excederet moderatu lucru q pcesisset si iu possessiones vel aliam iustam negociationem. vt de bebat ipsam constituisset. vt patet. j. tu tella. §. ij. ¶ Sed nuqd cu vniuersitas ciuitas vl [sect. 12]collegiu recepit vsurariu emolumentu singuli teneant insolidum restituere. Rn. sm Host. in summa ti. de pe. §. fi. q sic lz ca vniuersitatis no sit ca singulorum. xj. q. ij. manumittitur nec obligan tur tanq vniuersitas q aiam no habet sz tanq singuli. c. conquestus de vsu. c. sicut viru. vij. q. j. c. si habes. xxiij. q. iij. l. metu. §. aiaduertedu. ff. qd me. causa. Concordat Jo. an. post alia. i. d. c. coquestus sz monal. ti. vsura. v. et. Ro. limitat hoc verum de regentibus et phibere volentibus vel copelletibus aut pcipientibus taliter fenerari no aut de alijs nisi pticipauerit comodu bursale vel ex huiusmodi releuati fuerint ab expesis quas fecisset de suo q tuc in tm restituere tenent et no plus et hoc tz incoscia cu quo Mon. concor. pe. de pal. i. iiij. di. xv. et Asten. et Jo. an. in. d. c. conquestus. de vsur. ¶ Vtru ipedies volete mutuare gratis [sect. 13]et facies vt mutuet subvsuris teneat ad restone. Rn. sm Rod. q sic q ipediuit i debite pximi vtilitatem. Jde dic de im pediete conctu licitu et reducete ad conctuz vsurarium concor Monal. ti. Vsura. iij. Jde dic de confessoribus qui absoluut vsurarios aut recipiunt ad sacra vel sepultura q tenent restituere si ex taliuz denegatione fuisset facta restitutio. ¶ Quid de fideiussoribus vsurariorum. [sect. 14]Rn. La. de redul. i suis conctibus sm lap. et Pa. de leazaris et multos alios q etiaz si pncipale se costituat pro vsuris restituedis q no tenet nisi in tantu inqtuz vires hereditatis vsurarij tpe fideiussionis valebat et no plus nec minus. distinguit tn ide pau. inter fideiubere simplr p vsuris restituedis et sic no tenetur nisi vt dictu e: et iter obligare se simplr ad restitutione vsurarum q talis tenetur qtum sue facultates portant licet vsurarius sit non soluendo. ¶ Vtrum heres teneatur restituere oes [sect. 15]vsuras illius cuius est heres. Rn. q sic in quatum hereditas sufficit sm coiter doc. in. c. cum tu. et. d. c. tua nos. de vsu. et vide. s. heres. §. iiij. et. vj. ¶ Vtru quado duo sunt heredes vsura [sect. 16]rij debetes restituere. c. et diuisa hereditate de mille inter eos vnus efficit no sol uedo de. l. an alter teneat in totu de ip sis. c. Rn. Pe. de anch. in regula pcti venia. de re. iu. li. vj. q. xviij. q licet diuisa hereditate obligatio hereditaria diuidat ipso iure. l. j. C. si cer. pe. et. l. pro hereditarijs. C. de her. vel ac. ved. Et sic si vnus efficiat non soluendo in foro ciuili alter non teneatur. l. legatorum ff. de lega. ij. tamen in foro canonico quo dicit tex. i. d. c. tua nos. q heredes ea sunt districtione cogendi qua defunctus si viueret quo ad es alienum ex delicto et peccato puenies tenet insolidum nec in tali ere hz locum diuisio. xij. ta. ar. d. c. cu tua. d vsu. et vt dicit etia pa. i. c. tua. nos coiter doc. in. fauore. aie hoc seqnu tur. sz ego p clariori intelligetia distinguo q aut loquimur in rebus formaliter datis p vsuris et sic du talia semper sint obligata illis q ea dederut tenet de ne cessitate illa restituere qsqs illa habuerit vt in. q. seq. patebit. Aut sunt res spa liter empte de pecunia vsuraria spali alicuius et sic silr tenet illis de qrum pecunia sunt empte. d. c. cu tu. Aut loqmur de alijs rebus q no sunt formalr date pro vsuris nec spalr empte de pecunia vsuraria et sic tene q cu bona vsurariorum sz coem opinionem. doct. in. d. c. tua nos no sit tacite hypothecata p vsuris resti tuen. q no tenet de necessitate nisi pro medietate quauis alter heres sit factus no soluendo licet dicant doc. q opi. glo. in. d. c. tua nos et antiquoru doc. qui tenent q oia bona vsurariorum sunt tacite hypothecata sit in foro anime practica da q intellige de bono consi. cu nullo iure pbet et sm hanc di. intellige et limita Pe. de ancha. et doc. in hoc. ¶ Quid de accipietibus de bonis vsura [sect. 17]riorum. Rn. distinguedo q aut accipiut re ide data p vsuris q no trasit in dnium vsurarij et sic tz indistincte q tenet eam restituere si extet vt notabilr tz Bal. in l. re qua in fi. C. de iur. doc. nec pot extimatione dare cotra voluntate dni. l. j. i pn. ff. si cer. pe. et tex. est clarus. xiiij. q. vj. si res et. in. c. cu tu. de vsu. Et qn transferat dnium. vide. j. vsura. ij. §. xviij. aut accipiut no re i spe data de q. s. sz alias qscuq et tuc distinguo qd aut vsurarij cuz talia accipiut no soluedo: et sic hoc sciut restituere et obligant q dant dani cam efficace et si dubitat an sit no soluedo di co q si res adhuc extat q tenent ne pro re tpali in discrimine aiam ponat scdm alexa. in. iiij. pte. Si vo ignorat et crede bat pbabiliter q de bonis suis eis daret sic no tenent de cosumptis bona fide durate sz solu de extatibus nisi inqtu facti sut locupletiores. aut cu talia acceperut erat soluedo. sic no tenent etiam si postea factus est ex alia ca no soluedo nisi esset res habita seu empta ex pecunia vsuraria qua si habuit tit. lucratiuo pot ille cuius pecunijs est empta de eqta te canonica ea habeo aduocare officio indicis. vt pz per gl. et doc. in. d. c. cuz tu in fi. Addit tamen Ho. et Gof. q si talis res etiam ex ca lucratiua peruenit ad illuz qui soluerat vsuras. q ille cui prius donata fuerat liberat. l. oes debitores. ff. de ac. et obli. et etam vsurarius. Si vero habuit ex ti. oneroso sic non tenet re stituere. quauis postea efficiat no solue do et ex predictis patet quid dicendum de multis questionibus. ¶ Quid de emetibus pignora pdita ab [sect. 18]vsurarijs. Rn. q tenent sicut emetes ra pta et sm illa di. de qua. s. emetes veru est q poterut repetere vel retinere id q verisimiliter vsurarius sup illo pignore mutuauit. posset etia teneri q si res no extat vel pignorat dns eius si extat no teneri tale emptore dare pauperibus ni si solu illud plus q valebat res vltra id q eam ab vsurario emit lz tutius esset dare totum excepto mutuo accepto ab vsura rio ab illo qui eam pignorauit. ¶ Quid de filia vsurarij dotata. Rn. q [sect. 19]re habuit data in spe p vsuris tenetur indistincte sicut dictu est de emete pignora sm illa modificatione. si vo habuit alia sic no tenet nisi p hoc sit factus no soluedo. et hoc sciebat gener. quia si hoc ignorabat nihilominus sm Rod. poterit dote recipere et retinere etiam si postea sciat. q est no soluendo q est dictu mirabile et mihi no placet. q nullo iure pbat: si vero per hec no est factus no soluendo sed postea ex alia ca no tenet gener. q habet dote ex ti. oneroso. Nec etia filia sm Fed. cosilio. xlj. q licet habeat dote post solutum matrimonium ex causa lucratiua q tame illa no est pe cunia q trasiuit in bonis mariti. sed est alia q pficiscitur ex bonis mariti. Jdeo non tenentur. Nec ob tex. c. cum tu. de vsu. sm eudem Fe. q vt dicit loquit de possessionibus emptis ex pecunia vsuraria. et lz. d. Ant. et Pe. de anc. videant tenere q imo tenet. q lz non sit illa tame succedit loco illius pecunie date. Jte q mulier no habet quartam suam nisi deducto ere alieno. l. pape. §. iiij. ff. de inof. test. cu qua vr concordare Sco. in iiij. di. xv. tame ego credo verissimuz di ctum Fe. vt pz p predicta nisi esset possessio empta ex pecunia vsuraria et data p dote q tuc soluto mrimonio teneret filia eaz restituere si pr eius foret postea factus no soluedo p. d. c. cu tu. q factu legitime non debet retractari. ¶ Quid faciet gener aut filia qui dote [sect. 20]habuerut aut de rebus in spe datis pro vsuris aut cum socer esset no soluendo. Rn. sm Girar. obdon. q ille p que non stat quin restituat in coscia. quia vnus sine altero restituere no pot durate ma trimonio. Remedium tamen esset vt si pater habet multa incerta ad restituen dum et est soluedo pro certis adeat episcopum qui ei dictam dotem tanquam pauperi cocedat si non sunt habita in specie p vsuris aut componat cum creditoribus. ¶ Quid de famulis vsurarioru. Rn. q [sect. 21]aut seruiut vtilr puta laborado agrum edificando domum habedo curam reru et huiusmodi. Et si vtilitas pot cope sari cum eo q accipiut pro mercede sic licite ea accipiunt siue sint vsurarij sol uendo. vel no dummodo non accipiat re habitaz in specie pro vsuris quia ta lem nunq licet accipere. vt. s. patuit. si vero no seruiut vtiliter sz potius inutiliter sicut qui canes aut accipitres custodiunt et hmoi sic si est non soluendo nullam mercedem possunt accipere et sic accipiunt tenentur restituere. Jdem dic de vendentibus res ad gulositatez vel pompam pertinetes. quia restituen di dant causam efficacem facit. l. ait pre tor. ff. de his que in fr. cre. et. l. fi. in prin. ff. de eo per quem fa. erit. ¶ Vtru ille qui mutuat pecuniam vsu [sect. 22]rario possit repetere eius restitutionez. Rn. q aut mutuat scienter ad ludu vel alio mo ad consuman. inutiliter. et sic si est no soluendo nullo modo potest recipe eius restitutionem et si recipit tenetur re stituere. Si vero ignorabat probabiliter quod vellet eam inutiliter consume re sic et secundu Pe de pal. in. iiij. distin ctio. xv. et Asten. et Rod. poterit recipere eius restitutionem multo magis si dedit vt vtiliter eam expenderet. Jde dic q debentes habere ab vsurarijs ex cotractu vel quasi vel ex delicto vel quasi q possunt recipere q sibi debetur licet vsurarius sit non soluendo. ¶ Quid de seruientibus vel ministran [sect. 23]tibus necessaria ad vitaz vsurarij. Rn. q licet quo ad forum cotentiosum si no est soluendo non possint recipere mercedem vt colligitur ex glo. in. c. quia in omnibus de vsur. tn in coscietia credo possint recipere nisi sint tales q ex pcepto charitatis teneantur ei facere eleemosyna et subuenire qd qn sit habes. s. eleemosyna. §. j. ¶ Quomodo recipientes eleemosynas [sect. 24]vel viuetes de bonis vsurarioruz licite possint habes. s. Raptor. §. j. et sm illaz distinctione q quo ad deum vsurarius raptori comparatur circa bona habita ex vsuris. ¶ Vxor quando non pot dare eleemosy [sect. 25]nas et accipere de rebus viri. vide Elee mosynas. §. vij. et. j. vxor. §. v. cum se. # 2 Restitutio. ij. scz cui facienda sit et quo ordine. Pro cuius declaratione queruntur plura. Facit ad notata in hoc. §. qd notaui. s. in prece. §. et quod nota. Bart. in. l. j. §. j. paulo post princi. ff. de esti. et q dicatur fieri proprie restitutio rei subtracte quando res ipsa restituitur sed improprie quando eius estimatio que pprie facta liberat alios correctos si ab vno tantum fiat secus si fiat improprie quia non liberatur possessor secundum flo. in. le. item mela. §. si plures col. iij. ff. ad. l. acquil. et nota. i. l. stichu. §. dolo. de solu. et in. l. etiam §. pe. de peti. heredi. ¶ Vtrum res rapta vel qualiter cunq [sect. 1]accepta iniuste a vero domino sit semper ei restituenda. Rn. q sic regulariter. iij. q. j. reintegranda. de re. spo. qua si per totum de homic. sicut dignum. §. eos. Fallit tamen hoc in quinq casibus. Primus si iusto bello postea sit priuatus ea. Secundus si edicto imperiali siue ecclesiastico sit ei interdicta ad tepus vl simpliciter d hereti. c. excomuni camus. el. j. de homi. c. pro huani. li. vj. Et tuc restitutio differret si iterdictu est ad tps vel dabit illi cui est applicada per tale edictu. Tertius si dns est pupillus vl furiosus aut minor q tuc no illi sed tutiori vel curatori eius restituet. Quartus qn dns mortuus est q tunc dz restituere heredibus pprie dictis. et q sint habes. s: heres in pnci. et. §. ij. Et si dns in morte oia sua relinquisset paupibus distribueda tuc paupibus dz dari sm Jnn. i. c. qd sicut de elec. Quintus quado lenones et hmoi aliqd acceperut a platis eccliasticis q restitui no eis dz sz eius supiori vl successori vl in vtilitate ecclie expedat. ar. c. si qs in atrio. xvij. q. iiij. et. c. cu vos de of. ord. et. c. de hoc de simo. et hoc auto ritate iudicis pniarij. sm Ric. vel sm Ho. et gl. Ray. si ecclia satisabudat dabit pauperibus. ar. d. c. si qs i atrio et hic idem tenet Mon. tit. Restitutio primo. ¶ Vtruz res ablata ab eo qui non erat [sect. 2]dns. sz iusto titulo possidebat sit ei restitueda. Rn. q sic nec vero dno dz resti tui sine eius voluntate. l. is cuius. ff. de fur. et. l. si quis conditionis. C. loc. etiam si sit fur q ea tali titulo alteri dedit. d. l. si qs. Fallit hoc qn ea recepisset sub tali titulo in fraudem veri dni. q tunc teneret facere q dns ea haberet ei denu ciado re caute tamen sine scadalo alicu ius. xxj. q. v. hoc videtur. ¶ Vtrum habetes de bonis infideliuz [sect. 3]ex vsura. et hmoi teneantur eis restitue re. Rn. sm Mona. ij. restitutio. iij. q sic nisi ecclesia habeat bellu contra ipsos q tuc no eis sed pauperibus xpianis restitui debent. ¶ Vtrum acceptu ex turpi causa respe[sect. 4]ctu datis in casu in quo restituere tene tur possit restitui illi q dedit. Rn. q no sz debet pauperibus errogari. si ille q dedit potuit alienare. q in pari ca turpitudinis potior est coditio possidetis. l. si ob turpe. §. porro. ff. de condi. ob turpez causaz. et. l. ij. C. eo. ti. iuncto. c. cuz tu. de vsu. Fallit hoc in duobus casibus. Primus quado in iniuriam alterius est datu. q pux illi in cuius iniuriam est datum dz restituit vt ptz in simoniace dato q restituitur illi ecclie in cuius iniuria est datu. d. c. de hoc. Secudus casus e qua do turpiter datum acceptu ipso iure ap plicatur fisco vel priuato q tunc no de bet dari pauperibus. Sed illi cui applicatur: q de alieno non est facienda eleemosyna. j. q. j. no est putanda. Si ta men excepto isto casu. fi. restituisset ei q dedit esset liberatus ab obligatioe resti rutionis quia nullo iure hoc prohibetur et pene sunt restringe de. c. odia. de re. iu. li. vj. ¶ Vtru acceptu ex turpi ca respectu so [sect. 5]lu ipsius recipietis: dz dari restituen. in casu quo restituere obligat: puta dedit quis alicui ne faceret tale malum vel vt faceret id ad qd tenebatur. Rn. q sic vnde iudex qui no vult dare sententia nisi data sibi pecunia et hmoi ei qui de dit debet restituere. l. j. et. ij. ff. d codi. ob causam. et expresse in. c. no sane. xiiij. q. v. Fallit hoc in casu. c. cu sit de iudeis. vbi ea q infidelis lucratus fuit a christianis occasioe officij publici iter ipos restituere tenetur pauperibus sm proui dentiam episcopi. ¶ Quid de obligatione recepta a mani [sect. 6]festisvsurarijs. Rn. q licz sint opi. diuer se in. c. q omnibus. de vsu. Tu tn dic sm Jo. an. q aut vsurarius inchoauit resti tuere vel est paratus: et sic restituetur ei vt ipse restituat quibus extorsit: et sic intelligeda est secuda opi. q est in gl. d. c. q oibus. Si vero no est paratus restituere. Tuc habebit locu prima opi. in predicta glo. quam sequit Gof. Jnno. et Hosti. vcz q fiat episcopo: vt ipse restituat danificatis qdveru credo. Quado episcopus est talis qualitatis. q hoc fa ciet aliter ipse qui eam recipit damnifi catis restituet. ¶ Sed quid si ille cui restitutio est fien [sect. 7]da loge distat et no pot eimitti sine sum ptibus. Rn. q restitueda est ei nisi sit mo dicu quid respectu illius cui debetur. q habudans est: q tuc sm Rodof. posset pauperibus dari pro anima eius. ¶ Quid si nescit vbi habitet. Rn. q no [sect. 8]tenetur euagari vt eam querat arg. l. q nisi fiat. §. j. ff. de oper. li. et ideo pauperibus dabitur nisi expectetur verisimi militer rediturus. ¶ Sed cuius sumptibus mittetur ei qn [sect. 9]scitur vbi e. Rn. Pa. in. d. c. cu tu de vsu. q si est malefidei possessor. puta fur aut vsurarius aut hmoi et ipse recessit de lo covbi ea accepit vel extorsit tenet suis sumptibus ei demittere Si vero ille cuius erat fuit ille qui se trastulit alibi tuc suis sumptibus ei mitteret et sic in telligeda est glo. in. d. c. et sic distinguit lex in re legata. l. cu res. ff. de. leg. j. Qd limito verum nisi inueniretur aliquis fidus q gratis vellet dferre. ar. c. significate. de pign. No. tamen sz Ber. q si sumptus excedut summa rei restituende q tuc pauperibus est dispensanda ar. d. c. cu tu. et. c. anrioru. ij. q. vj. Si autem est malefidei possessor: sz aliquo iu sto titulo habet tuc credo arbitrio boni viri sit sequen. cuius sumptibus mitta tur pesata causa et qualitate absentie et non fuerit in mora. ¶ Vtru cuz plures sunt obligati alteri [sect. 10]in solidu et vno soluente totu alij tenea tur eide solueti qlibet p parte sua. Rn. moa. titul. Restitutio. vj. q sic in foro co scientie: q vtiliter egit ne gociu eorum. l. cu pecunia. et. l. soluendo. ff. de neg. ge. Fallit hoc in raptoribus et furibus et hmoi: q si ille qui habuit rem satisfecit non tenetur alij eidem satisfacere nisi in quantum de talibus bonis peruenit [sect. 11]ad eos. ¶ Sz qd fiet qn qs nescit cuirestitutio ad qua tenet fieda sit nec eius heredes cognoscit. Rn. q nihilominus pauperibus vel in pias causas est restitutio facie da. ar. d. c. cu tu. et. c. diuine. lxxvij. di. et. c. eps. lxxxviij. di. et. c. cocesso. xij. q. ij. et ca. fi. vj. q. iij. et. c. j. de rapt. Vnde dicit Th. scda scde. qo. lxij. q si ille cui restitutio dzfieri sit oino ignotus facta diligetiinq sitione de persona eiusvel eius heredi bus dz homo restituere dando eleemo synas pro salute ipsius siue sit mortuus siue viuus. Et addo q inter pauperes eligedi sut pauperiores et inter eqliter pauperes tustiores. q et si oibus debetur mia iuste tn amplius vt dicit Amb. in. li. de officijs. et no. in. c. no satis. lxxxvj. di. et vt Hier. et no. in. c. fi. xvj. q. j. i pauperi bus no tam pauptas q religio attendenda est. ¶ Quid si facta restitutionein pdictos [sect. 12]pauperes appareat dns rei. vel eius heres. Rn. q si talis q restituit fecit debita diligentia ad ipz inuenien. sic no tene tur amplius q bona fides no patit. vt semel exactu exigat. c. bona fides de re iu. li. vj. Secus si no adhibuit debitam diligetia q sic iteru teneret q vt dicitur in. c. sicut dignu. §. eos de homi. No enim aliena cu ipa potuissent eis quo rum fuerunt restituere debuerunt pau peribus erogari. ¶ Vtruz restitutio pdictoru incertoruz [sect. 13]sit necessario facieda pauperibus illius loci in quo predicta restitueda sunt ha bita vel danum est datu. Rn. ho. et aliq alij doc. in. d. c. cu tu tenent q sic. q citius pot puenire forte ad heredes. vl ad eos quibus est fieda sed Fede. cosilio xxiij. do. Anto. et Pa. tenent q e de bono consi. non de necessitate. et hoc tene q iura simpliciter dicut q erogatio fiat in pauperes. vt in. d. c. cum tu. et in. d. c. sicut dignu. Nec ob. c. j. de rap. q ibi scie batur persona cui facienda erat restitu tio alias eps no fuisset motus excomu nicare ex officio suo nisi ad petitionem partis. c. innotuit in fi. de elec. et. l. iij. §. hoc autem. ff. de da. infec. ¶ Sed quero an requiratur autoritas [sect. 14]superioris p tali restitutione incertorum Rn. Jnn. de imu. ec. in. c. q pleriq dicit q debet fieri autoritate confessoris. Ray. vo tz q fiat autoritate epi. vel pniarij vel capellani in cuius diocesi habita sunt. c. diuine. lxxxvij. di. c. eps la. vl. lxxxviij. di. cocesso. xij. q. ij. host. in ca. cu sit de iudeis. et in. d. c. cuz tu tenet q neces sario requirit autoritas epi. Sed tu te ne cum Scot. in. iiij. di. xv. q. ij. lz sit bonum habere consilium confessoris aut alterius bone persone. tame magis securu est q ille qui debet restituere ipse restituat. Et quod non requiratur alia autoritas. tenet Archi. i. c. ij. de testa. et i c. non sane. xiiij. q. v. et Jo. mo. in. c. qq d vsu. li. vj. Jo. d li. Pa. et Gemi. et Jo. cal. sup cle. j. de priui. Pau. in. di. c. cum sit. Et facit ad hoc. d. c. cu tu. et. d. c. sicut dignu. §. eos in gl. et in. c. tua de testame. et alia iura q coiter dicut q obligatus ad restitutione dz restituere. Nec ob. d. c. cu sit q loquit de iudeo de q presumit q non recte dispensaret. ppterea ibi dr q fiat autoritate epi. et io no extendet ad casum dissimilis ratiois. Tameverum est sz predictu Archi. q i. iiij. casibus eps pot se intromittere de restitutioe incer toru. Primus qn mortuo illo qui debebat restituere nullus est relictus heres vel executor ad restituen. Si vo heres eet relictus vl executor. tuc solu reqreret de consilio epi autoritas. facit. c. de laicis. xij. q. ij. et. l. nulli. C. de epi. et cle. et in hoc concordat Jo. et. vin. et. Ber. in. d. c. cu sit in gl. imo etia epo prohibete debet et possunt restituere vt in. c. religiosus in fi. de testa. li. vj. Secudus casus in quo potest eps se intromittere est qn ille cui dz restituere non vult et in iudicio agit contra eum. Tertius est quando restitues male dispensaret puta amicis qui non indigent et hmoi q eps pot se intromittere vt legitime iterum dispesaret q non dr factu q alter est factum q debuit. de re. iu. qui ex timore nec etiaz excusaretur si interueniente autoritate epi male distribueret: quia eps hz se itromittere nisi q beneficia ppterea am bo celestem incurrent iracundiam. l. si quis ad declinandum in fin. C. de epis. et cle. Quartus casus est quado talia in certa sunt manifestorum vsurariorum q tunc epo dispensare pertinet vel eius autoritate. et addit Joa. de ligna. in di. c. cu sit sm Jo. cal. in quoda cosilio suo et fratrem clarum et Hug. q eps excom municare no potest de iure sacerdotes qui se intromittunt de dispesatione in certoruz. Ex quo patet q multominus religiosos exeptos. et q no est casus suus nec sibi pot de iure retinere nisi in. iiij. casibus pdictis alr bene posset sacerdotes excomunicare. ¶ Vtruz vsurarius sit tutus qn premisso [sect. 15]edicto gnali q qui soluit vsuras veniat infra tot dies p restitutione habenda quibus diebus elapsis eps fert sniam q cu nullus appareat bona sunt incerta et ipse tanq icerta assignat epo si post terminu pdictu appareat aliqs. Rn. fe. in suis consi. tz q sic. Sz ego distinguo q aut sunt dispesata pie. et sic veru. di. et se curus est. aut no sunt dispesata pie puta q parte dedit epo pro mesa sua. et partem sibi retinuit non tn vt paup. sed vt statuz teneat. et sic no est tutus nisi talibus satisfaciat. et expdictis collige q si habe tur eps talis conditiois q redditus suos di speset in pauperes reseruata sibi solum necessitate q tunc tales hntes dispesare incerta no debet id facere sine eius co silio et autoritate. q sumen. est q nouit melius pauperes qua aliqs alius. Sivero talis e eps q de pauperibus nihil curat: sz potius de popis. et statu aut sublimatione paretu tuc tali non sunt dada talia incerta q qui tali ea daret non esset tutus in conscietia sed ipse ea dispeset vel videat quomodo dispesetur. ¶ Quo ordine tenet quis satifacere q [sect. 16]pluribus habet restituere et ex diuersis causts et non vales omibus satisfacere Rn. q prio et necessario dz restituere cer ta. Quia si restitueret incerta ex qua re stitutione efficeret non soluendo p certis non satisfecisset. imo potius danatione sibi acquireret. vt pz ex predictis. qd facit cotra heredes vsurariorum q conueniut cum epo de incertis vt sepeliatur cadauer vsurarij. cu tn non sit solu edo creditoribus super certis secundo restitu en. Est habetibus actiones ad rem. pu ta q res restituenda est aliena que sem per dno restituenda est sm q. s. patuit. Jde etiam si habeat re que fuit alterius et ab eo sine iusta causa abdicata. puta p metum. vel aliter. ff. q me. causa. l. me tum. §. cum at. ide dic de rebus depositis si extat. et gnaliter semp domini reru si extant ipe res sunt preponedi omnibus. l. veri. §. in bonis. ff. de priui. cre. q si res extant et fuerant vedite non habi ta fide de precio cum non sint translate in dniuz ementis. ipsi vendeti cuius erant est satisfacien. de precio prius q alijs. l. iulianus. §. offerri. ff. de ac. et ven. Si vero habita fide de pcio sunt tradite. sic non pponentur alijs. multo minus si no extaret sed alie subrogate fuerunt ex precio illaru non pponentur. nisi vt j. dicaz de habetibusactioes psonales. quia tales res subrogate sunt pro precio obligate. l. quidam. ff. de in rem vs. vbi est nota. tex. et ro est quia preciuz ex illa re redactu non erat obligatum. ergo nec res q emitur ex ipso. Jde quocuq dic in pmutatione q vbi species in obligatione est non succeditaltera loco alterius vt. ff. de v. sig. l. labeo. et. ff. de rei ven. l. mat Fallit hoc in epto ex specia li pecunia alterius de quo dic. vt. j. Solutio §. xj. sed tn in hoc casu non ppone tur habetibus actioes reales. Post pre dictos habetes actiones ad re veniut vxores ceteris paribus p dotibus suis q preferuntur non solum pretendentibus personale obligatione. sed etia habentibus tacitam ypotheca. etia anteriore. l. assiduis. C. qui po. in pigno. ha. facit. l. vbi. C. de iur. do. et. l. ij. C. de ser. pi. da. Fi scus quoq sile priuilegiu hz cu vxoribus. et ideo prior tepore pferet. l. quis. C. de priui. fis. Jpsis tame vxoribus et sisco preferuntur anteriores creditores expssas ypothecas hntes sed non posteriores vt in gl. d. l. assiduis Sed ego teneo cotrariu quo ad vxores de habentibus expressas ypothecas vt. §. dos. §. xj. No. tn q creditores ex quorum pecunia do mus vel nauis est edificata vel reparata et ipsis specialiter obligata preponuntur in illa re mulieribus in dotibus earum. §. is consequens. et ibi Aug. in auten. de col. do. Ratio quia sm bal. in d. l. assiduis lex no tollit id q p pctm si bi creditores quesierunt vnde creditor habens specialem ypotheca in aliqua re speciali pfertur i illa priori creditori habeti anteriore hypothecaz generale et specialez in alia re ab illa q creditori est specialiter obligata. vt est tex. no. in lij. C. de pi. Post predictos veniut oms habetes expressas hypothecas et poste riores. et post ipos habetes tacitas hypothecas et in istis hntibus expressas q prior est tpe potior est in iure. Aduerte tame hic q expense facte in funerado prius sunt restituede q satisfacien. ha betibus tacitas vel expressas hypothe cas i bonis ipsius defucti. vt est tex. in l. pe. ff. de reli. et sum. fu. et i. l. at si qs. §. j. eo. ti. Post istos veniut deponentes. si depositu non extat. l. si hominem. ff. depo. §. fi. Et ide dic de habentibus pecu niam in illam negociatione. vt. j. Solu lutio. §. xj. non tame tali priuilegio gau det qui sub nomine depositi mutuant ad vsuraz vt patet in. d. l. si hominem. Tertio restituedum est habetibus actio nes personales. Et inter istos primove niut simplices priuilegiarij. s. habetes priuilegia personalia non realia. quia priuilegiu hypothece cuz sitad remest potior priuilegio personali. l. repertum ff. de pac. post hostveniut omnes chiro grapharij pro rata no atte ta prioritate cotractuum. quia licitu est debitori pro pter cumulum creditorum facere deteriorem causam priorum creditorum no tn dominiuz vel hypothecam. seu priui legiu habentium. l. j. §. contrario. ff. de sepa. bo. et ista e ratioquare in chirogra pharijs creditoribus non attenditur tempus. Cum predictis omnibus concor. Bald. in. l. pro debito. C. de bo. aut. iu. pos. que credo vera. nisi per statutuz municipale aliud caueatur. vt Janne in mercatoribus fallentibus. quia tuc illi stabitur nisi contineat iniquitatem expresse. ¶ Quid de herede qui habet multos [sect. 17]cui debet ex legatis et alios creditores ex alijs causis. Rn. q si debita sut contracta per euz cuius est heres et fecit legata tuc debet proponere creditores ex con tractu vl quasi. seu maleficio. vel quasi ipis legatarijs si oibus no pot satisfacere Si vo legata sunt facta p eu cuius est he res et debita per eu. q est heres. et q dz soluere sic prius soluet legata. q bona defucti sunt tacite hypothecata p lega tis et fideicomissis. l. j. C. comuni. dele. ¶ Quis est preponedus an ille cui de[sect. 18]betur ex cotractu vel quasi vel ille cui debet ex maleficio vel quasi. Rn. quida dicunt q ille cui debet ex contractu vel quasi. sz ego hoc no credo cu nullo iure probetur. et ideo restituet sm ordinem. predictum. ¶ Quid de simpliciter soluete non ser[sect. 19]uato ordine suprascri pto nuqd in conscie tia liberat. Rn. Rod. tenet q no nisi cre didisset fore soluedo oibus vl nisi ignorasset vnu creditore fore potiore alio cu q cocordat Hostie. et Monal. ti. resto. ix. Quod verum credo. nisi laborasset tali ignoratia que eum non excusaret cap. apostolice de cle. exco. mi. ¶ Vtrum restitutio incertorum q pau[sect. 20]peribus dz dari. vt. s. patuit possit autoritate epi couerti in reparatione ecclesie vel monasterij seu edificatione. Rn. Jo. an. i. c. religiosis de testa. tenet sic di ces fuisse disputatu p excelletissimos doc. q siecclesia indiget necessaria aug metatione. puta q ppls non potest in ea stare ad offm nec facultates ecclesie sufficiut ad eius reparationez qd potest eps propria autoritate sine pauperum graui dano talia incerta conuertere in eius reparatione. Si vo facultates ecclesie sufficiut vl reparatio no est neces saria. sed voluntaria vel nimia fames iminet sic no pot. sed tenetur pauperibus dare. c. pastoralis. xcvj. d. et pro ista opi. facit q bona ecclesiastica sic sunt pauperibus obnoxia. sicut illicite acquisita. vt i. c. auru. xij. q. ij. et. c. fi. xvj. q. j. Et tamen eps pot pro reparatione ecc. dare centesimam vl quinquagesimam ca. bone. xij. q. ij. c. apostolice de do. Ergo et de illicite acquisitis idem poterit facere Facit ad ide. c. eccle. et. c. statuimus xvj. q. j. sz q no possit tz Pe. de peru. in tra. d. c. portioe epi. c. vij. et dt q pdca de terminatio non est bona. quia videtur contra casum. Cle. quia contingit de re ligi. do. Vbi pz q ea q relinquutur ad vsus pauperum non possunt sine auto ritate in alium vsum conuerti. per qua cle. dicit idem Petrus q executor testamenti incerta non poterit distribuere nisi pauperibus. quam opin. Pe. credo veram in legatis factis pauperibus ni si in casu quando talis ecclesia vel monasterium reparetur. Ex cuius reparatione populus multum haberet puoca ri ad obseruantiam christiane religionis. quia tunc liceret. Et sic limitarem opi. Jo. an. predictam q in tali casu fit bonu pauperu eo q fideles ad eleemo synas abudantius per hoc muitantur alias no ita tamen quod no immineat nimia fames. sed in alijs incertis resti tuedis no est vera. sed tene opinio. Jo. an. quia. d. Cle. quia contingit no loqui tur de talibus. # 3 Restitutio. iij. scz quando quis te net ad ea facienda pro cuius intelligentia. Adde pro his que dicuntur in hoc. §. et in. §. sequeti quod posui in pce. §. et in alio precedenti. ¶ Queritur vtru quis teneatur. statim [sect. 1]restituere cu pot. Rn. q sic quod patet per. c. sepe contingit de rest. spo. et ro est sm Sco. i. iiij. di. xv. q preceptum est de restituedo licet videatur affirmatiuum tamen cadit sub illo precepto negatiuo No furtum facies. Exo. xx. que pcepta negatiua obligant et pro semp et ad sem per. et hoc est q voluit dtcere Tho. ij. ij. q. lxij. scilicet q sicut accipere re alienaz est cotra iustitiam ita et detinere eam. et ppterea dicit tex. in. d. c. sepe contingit no multum interterest quo ad periculu anime iiuste detinere ac inuadere alienum. ideo totiens mortaliter peccat qs quoties scit se debere restituere aut satisfacere pximo et potest et non vult. vt per predicta patet nec potest absolui ni si prius restituat potens restituere. c. si res. xiiij. qo. vj. nisi in casu quando dole ret q non restituit quamprimum potuit et pponit quamprimum poterit sa tisfacere. ¶ Quid de illo q cu possit restituere no [sect. 2]vult sed heredibus vt restituat imponit. Rn. q p hic no est in statu salutis sed potius danatiois. et si sic morit. oino danat. Si tame ob hoc iponeret heredi sa tisfactione q melius p ipm herede poterit fieri q per seipsum propones firmiter p seipsum satisfacere si sic posset. ita erit in statu salutis. ¶ Quid de constituto in articulo extreme [sect. 3]necessitatis an teneat restituere. Rn. sm Sco. vbi. s. q no. q i extrema neces sitate oia sunt coia. l. j. §. cu i eade. ff. ad l. rho. de ia. vn ista res iure poli efficit detinetis existetis in tali articulo nisi ille cui dz restitui silr sit in tali extrema necessitate. q tuc illi debet q prius in ta le deuenit necessitate et si eode tpe deuenerut dno est restitueda. q duobus co currentibus preualet quod est potius. ar. l. querit. ff. de sta. ho. Et subdit Sco. q si talis detetor ea re no occupauit an tale necessitatem. lz veniat ad pinguio re fortuna. no tenet restituere. Secus si preoccupasset ante talem necessitatem. ¶ Vtru debitor qui non est in articulo [sect. 4]extreme necessitatis sed tame no pot re stituere sine magno suo dano tpali pu ta destructioe artis ex qua viuit ipse et familia sua q oporteret vendere instra vel libros vel capitale ex quibus victu lucratur. similiter statim teneatur resti tuere. Rn. sm Sco. vbi. s. q si ille cui de bet est abudas lia q competenter pot transire sine eo q sibi debetur. tunc no tenetur statim restituere. sed debet pete re licentiam differedi restitutionez per se vel p interposita psona si fieri potest sine periculo qua si dat pot differre sm q couenerunt. Si vero no vult dare tuc sm Jo. de neapo. i quolibeto. ix. q. xxij. etiaz differre pot annuatim aliqd restituedo put melius poterit. p cuius dicto facit in ar. c. sicut hi. in ver. inuadere cu gl. xlvij. distin. et. c. si quis. de fur. vbi pa tet q magna necessitas etia si no sit extrema excusat a restitutione dz tame si bi cauere a supfluis q no pot viuere cu honore et cu decetia status quis de alie no sm Ri. i. iiij. di. xv. q. ar. v. iiij. et si ipe i vita no poterit satisfacere iubeat heredibus vt ipsi copleant. Si vero ille cui debet ita eget sicut et ipe tuc statiz tene tur restituere q no lz cu incomodo alie no meu comodu facere de alieno. quia prima charitas incipit a seipo. c. no satis. lxxxvj. di. nisi ille cui debet liberaliter cocederet licentiam differendi. ¶ Vtru restitutio sit differenda quado [sect. 5]no pot fieri sine dano aie alicuius aut corpis. aut fame. Rn. q sic donec cesset pdicta pericula q ordie charitatis aia et corpus et fama debet pponi rebus tpalibusfacit. c. officij. de pe. et re. nisi ille cui sacienda est restitutio esset in extrema necessitate. q tuc salus corporis illius est pponeda in re sua saluti corporali alterius et fame no aut aie. His oibus concordat Sco. et Ricar. in. iiij. xv. distin. et Heri. de gada. in. vj. quolibeto. q. xxiiij. et Jo. de neapo. vbi. s. ¶ Vtru ille a quo res pot aduocari pe[sect. 6]tita restitutioe in integrum iure spali vel generali teneat ea restituere in foro aie anteq imploret. Rn. sm Jnno. in c. q pleriq de immu. eccle. q si contractus tenuit mero iure no tenet nisi his q pot petere restitutionem fuerit lesus malicia cotrahentis. Addo etia vel nisi impediret petere aliquo iusto timore puta q dubitat no posse obtinere in iu dicio propter fauorem talis debentis et hmoi: q sic etia si no aduocat tenet in coscietia qd no. Si vero conctus no tz. sz est nullus ipo iure puta quia res eccle sie est vendita sine debita solenitate et hmoi sic tenet lz non petatur. Quod limitat do. Anto. in. d. c. quia pleriq. quo ad consciam verum nisi conctus teneret quo ad metas iuris naturalis. puta q fuit legitima ca alienadi re ecclesiastica et debitu pcium est solutu lz defuerit solenitas. nihilominus in foro aie no tenet q solenitates sunt adinuete propter deceptiones vitandas. et ideo vbi cessant cessabit in foro aie ipa lex. Facit quod dico. s. electio. §. vltimo. # 4 Restitutio vltimo quo tollit eius obligatio. rn. dicedu q quo ad forum cotetiosum remittit absolutioe. solutioe. rei interitu et ces sione. Sed hic solu dica quo remittitur quo ad cosciam. et primo p absolutione et hoc p questiones melius cognosces. ¶ Vtrum absq rei restitutione ex sola [sect. 1]absolutioe creditoris vel relaxatioe ab soluat quis ab obligatioe restitutiois. Rn. q licet Girar. de se. et Dy. in regula pctm de reg. iu. li. vj. videant tenere q non sed q necessaria sit ei restitutio vel pciu si no erat. Tame tu tene cu Egid. ordi. eremitarum. et Jo. an. in. d. regula peccatu. Lap. de castel. et multis alijs q vlz et libere est absolutus si tame dicta re laxatio liberaliter fuit facta etiaz si de bitor no habuerit debita dispositionez ad soluen. q in traslatioe dominij reru seu circa ipas res attedit plus voluntas domini earu q alterius. insti. de fur. §. placuit. e. l. inter oes. §. pe. ff. de fur. et pz p ea q. s. dixi restitutio. j. in prin. Et sm Egidiu pdictu i quolibeto. lz talis debitor male dispositus ad restituen. indigeat pnia. de tali mala dispositione. aliter no absoluet a deo: tn penitendo de tali mala dispositione no tenet amplius restituere. Aduerte hic q sunt ca sus in quibus relaxatio creditoris no ab soluit ab obligatioe restitutionis. Pri mus est in cle. noletes de heret. de quo s. Excommunicatio. vij. casu. xlij. Secudus casus est in. c. felicis. de censi. li. vj. de quo habes. j. visitationem. §. iij. Tertius casus est. s. iudex. §. viij. ¶ Quid si talis absolutio seu remissio [sect. 2]sit facta no liberaliter. sed p metum seu desperatione puta ne eius indignatione incurreret. vel q oino nihil habere pos se credebatvel parum. Aut cum fraude vi obtenta. puta dicendo q nihil poterat soluere vel paru. cum tame totu pos set vel plusq dixerit. Rn. q novalet nec talis est obligatus ab absolutioe resto nis. Hosti. tn i summa. ti. de vsu. tz q si aliqua honesta psona tractat cu aliquo dices si ex corde residuu volueris remittere facia q talis restituet tibi tm. et ille remittit q talis debitor e liberatus. Qd credo veru qn talis psona honeste hoc tractat puta intendedo gerere negociu amboruz vtiliter. et quo ad obligatione restitutionis. sed no quo ad pctm male dispositionis. de quo tame sufficit peni teat sine alia restitutione. ¶ Sed nunquid quilibet cui debet pot [sect. 3]hac absolutione facere. Rn. q no sed so lum illi qui libera de suis rebus habet administratione. Et qui possunt donare et qui sint. vide donatio. j. ¶ Vtru cosiliu vniuersale vl ciuitatis et [sect. 4]hmoi possit remittere qd debet singula ri persone cotra eius voluntate. Rn. sm Jnno. in. c. in nostra. de iniur. q sic. si de betur iure ciuili tantum. Additio vn princeps restituit in in te. ex certa scia cu piudicio tertij licite. facit ad hoc. l. fi. C. de se. pas. et. l. in cause. ff. de mino. et qd not. Bar. in l. gallus. §. et quid si tm. ff. de lib. et post. Secus si debet iure naturali q no pot. Qd limita sine ca. q cu causa etia pot. vt no. idem Jnno. in. c. q in ecclesiarum. de costi. et gl. i. l. fi. C. si cotra ius vel vti. pu. vbi tz q publica vtilitas sit licita causa vt tollatur qd alteri debet etiaz de iure naturali qd est notadu singulariter. q facit ad cognoscendum qn papa pot di spensare sup certis et quado dni vel comunitates qui habuerut bellum inter se possunt coponere sup danis datis. de quo vide. s. bellum. §. xiiij. ¶ Vtru cu quis no vult restituere. quia [sect. 5]non potest nisi cum magno suo incomo do. et ille cui tenet no vult dare dilationem vel remissionem aliqua possit absolui a suo confessore. Rn. sm Direct. ti. restitutio. q etia si no immineat periculum vite restituere debet vel. aliud graue incomodum potest cofessor conscientiam suam formare. ex eo q intedat negocium vtiliter gerere creditoris. eo q videt q no ita cito vel ita commode vel nunq posset rem suam recuperare. et sic dare absolutione peccatori potest dum modo pmittat bona fide satisfacere cer to die. vel alia cautione faciat no tn iuramentu exigat. vt ita creditor habeat suu et pctor no recedat a confessore desperatus. p quo facit. l. soluedo. ff. de nego. ge. et. l. ait ptor. §. j. ff. de mino. Et cu hoc concor. Ho. in summa. Qd bn notent confessores q no solu vtiliter no gerut negociu creditorum. sz potius danose absoluendo illos qui restituerent si absolutione negarent q tenetur ipsi de omni dano dato creditoribus. ¶ Vtru eps vel proprius confessor possit [sect. 6]dare licentia differendi restitutione incertorum. Rn. d. Anto. in. c. cu tu. de vsu. te net q confessor no potest nisi habeat auto ritate ab epo. Alij autem tenent q etia proprius cofessor. Sz ego dico q et eps et proprius cofessor pot quado ex rationabili ca hoc facit ita tamen q per hoc non ledant pauperes sicut faciunt qui talia incerta concedut ad popa et ad sta tum illorum qui debent restituere. et ad damnationem tam concedentiuz q qbus conceditur. ¶ Vtru dns q si totu vederet qd hz no [sect. 7]possit restituere quicquid ipse vel sui p decessores idebite a subditis rapuerut. habeat alique modu liberationis. Rn. sm Monal. ti. Restitutio. iiij. q sic vz vt remittat oibus suis in recompensationem aliquam seruitute ad qua tenetur ei imperpetuu: vel det eis aliqua certa imunitate. vel faciat aliqd hospitale: vl alia eleemosyna de consensu et volutate dana passorum vel aliorum successorum. et cu hoc concordat Directo. ti. de resti. ¶ Vtru heredes quibus relictu est q sol[sect. 8]uat mille libras p incertis habitis ex vsuris cu no appareat de dictis vsuris nisi p confessione testoris liberent p prescrip. xxx. ann. a dicta restitutione. Rn. Lau. post Fede. q sic si bona fide sp sic possederunt nec per epm amplius potert molestari. Ro q cu actio que competit ex testamento vel conditio que competit episcopo per. l. nulli. C. de episc. et cle. sit personalis spacio. xxx. annorum clau datur. C. de prescrip. xxx. vel. xl. an. l. per consequens. Jdeo heredes bonefidei non poterunt molestari. Nec ob. quod actiones que competunt episcopis durent. xl. an. quia hoc itelligitur de actionibus competentibus episcopatui vel vt episcopo sed vt economio et admini tori pauperu. Quo vero ad eos quibus bona sunt alienata vel relicta si spacio x. an. possederunt indubitanter sunt liberati ab obligatione restitutionis. q actio personalis non competit contra successorem singularem. l. j. §. heres. ff. ad tre. Secus si talis heres vel vniuer salis aut singularis fuisset malefidei possessor vel si aliter appareat de vsura per factuz. quia sic non esset liberatus. vide etam q dico. s. pscriptio. §. xlij. ¶ Quo etiam per prescriptionem aut [sect. 9]vsucapionez quis liberatur ab obliga tione restitutionis vide. s. prescriptio. .§. xlij. ¶ Vtrum per cessione bonorum tollat [sect. 10]obligatio restitutionis. vide. s. cedere bonis. Resuscitatus quomodo restituit in integruz vide. s. mors. §. iij. Reuelare vtru quis teneatur prelato q scit requisitus ab eo p excomunicationem aut alio prece pto. vide. s. confessio delictiet denuciatio et inquisitio. Jte de sigillo cofessionis et se creti vide. s. confessio vl. §. an teneat vxor reuelare marito adulterium. vide. s. iu ramentum. iiij. in prin. De notatis i hoc. §. no. spe. in. titu. de pba. et demo. circa fi. Alex. in. l. vtruz. de pari. et doc. et flo. in. l. in inte. §. sz et si quis. ff. ad. l. aquil. Reuerentia differt ab honore. eo quia reuerentia est pn cipium motiuum honoris inqtum. s. quis ex reuerentia quam habet ad alique ipsum honorat. Jtez respectu finis inqtu. s. quis honorat vt ab alijs in re uerentia habeatur. ¶ Jn qbus consistit reueretia. Rn. q in. vj. [sect. 1]Primo in dilectiois affectu. xcv. di. Esto subiectus. ij. q. v. habet. Scdo in obtem perationis obedietia. xciij. di. §. j. et. c. se. ij. q. vij. sacerdotes. vij. q. j. ca. quia. et de ma. et obe. si quis. Tertio committendo et subsequendo. xcv. distin. non oportet. Quarto in temeratis no reprehendendo vel iudicando. xxj. di. nolite. Quinto defectus eorum non reuelando sed cooperiendo. xcvj. distinct. in scripturis. Sexto honorem debitum qui consistit in quibuscunq signis exterioribus exhibendo. Rigor est iuris excessus qui quando q statuit ad terrorem aliorum vt i. c. ij. de tornea. et i. l. aut facta in fi. ff. de pe. ij. q. iij. si qs epm. Quadoq tn sumit pro ordine iuris sm regulas ipsius scriptas vt in. c. sup literis. de rescript. Quandoq pro subtilitatevt no. in. c. vt costitueret. l. dist. et differt ab equitate q est ordinata iustitia teperata dulcedine misericordie vt no. in. c. fi. de trasac. facit. c. disciplina. xlv. dist. Jus vero est mediu inter equitatem et rigorem et accipit pro communi decisioe que fit sm communes regulas iuris. hec Pa. in. c. in literis de resti. spo. et in. ca. iure gentium de sen. et re iu. Quado antez rigor aut equitas sit seruanda dic vt in. d. c. fi. de. trasact. et in. l. placuit. C. de iud. q parum ad nos pertinet. Risus Vtrum sit pctm. Rn. q aliqua do puenit ex serenitate conscie et pgustatioe suauitatis diuine et iste pti net ad fructu spus q est gaudiu. Aliqn ex masuetudine nature. et sic attestat bo nitate nature. Aliqn ex inordinatioe in epte leticie de quo dr eccle. vij. Melior est ira risu. et sic isto modo solu est peccatum. hec Alex. in. ij. ij. Rixa videt quodda priuatum bellu qd agit inter psonas priuatas no ex aliqua publica autoritate sed ma gis ex inordinata voluntate et semp est peccatum mortale i inuadete. Jn defen dente vero se aliquado est sine peccato vt quado solo animo defendedi cu mo deramine inculpate tutele fit. de quo s. defensio per totu. aliquado fit cu pec cato veniali. s. cum no multum excedit moderame aut qn est leuis motus animi advindicta. Aliqn vero cu mortali. s. cu animo effrenato insurgit i impugna tem ad occiden. vel grauiter ledendum eum et de ista intelligitur illud ad Gal. v. et est filia ire vt dicit Gre. xxxj. mora. co cor. Tho. ij. ij. q. xlj. ¶ Quid si titius et sempronius percus[sect. 1]sissent se ad inuice et cotumelia dixerint nunqdista paria delicta toliant mutua compensatione vt dr in. c. intelleximus et. c. fi. de adul. Rn. q no sz pa. in. c. j. d iu reiu. et in. d. c. fi. etia si no agat ciuiliter q no sunt circa ide factu eo q factu tuu no est meu vt probat in. l. apud celsu. §. marcellus. ff. de do. excep. et io quilibet po terit agere de iniuria sua et dano nec po terit repelli ab agendo ppter iniuriam facta vt dicit Jnn. multominus tollunt si agat criminaliter ad pena legale q cu iuslibet delictu puniet pena codigna. l. ij. §. ij. ff. de adul. Et dicta regla paria de licta intelligitur vera solum quando delictu est circa ide comissum vt puta circa idem matrimonium. et agitur ciui liter. ¶ Sed nunquid pcuties ex iusto calore [sect. 2]iracundie teneatur. Rn. spe. ti. d accu. §. j. tz q no q calor iracudie vicio caret eo lumnte. ff. ad turpil. l. j. §. qri posset. Sz contrariu credo q iniuria propria no lz vlcisci. C. qn licet sine iudi. per totu. ar. p locum a speciali in. l. si ex plagijs. §. tabernarius. ff. ad. l. aqui. facit. c. primum de iureiu. et. l. fi. ff. de sic. Mitius tamen agitur cum eo quia difficille est iustu te perare dolore. l. si adulteriu. §. imperato res. ff. de adul. et sic tene in conscia q tene tur. Et quod dicit specu. habere locu in aiali irronali puocato si occideret quia sic non teneretur dns de quo in. l. j. §. cu arietes. ff. si qua. pau. fe. di. Rogationum Dies sunt dies tres immediate precede tes festum ascensiois dni in quibus ie iunadu est et feriandu. Serui et ancille debent esse liberi ab ope seruili et qdragesimali cibovti debent hoies vl hr i. c. pronunciandu. et in. c. rogatioes de conse. di. iij. quibus abrogatu e quo ad ieiuniu et festan. et male. attn excusant contrafacie tes a pcto sed no a pena q credendum est q multa bona in fructibus prestarent nobis a deo si illo tpe quo incipiut eoru matora pericula hoies p ieiuniuz et satificationem in letanijs conueniret ad poscendaz eius largitatem. SAcerdos nomen est conpo situ ex greco et latino quasi sacru dans. xxj. di. cleros. Eius offm est sacrametu corpis et saguinis dni coficere oratioes dicere et bndicere dona dei vt i. c. perlectis. xxv. di. De no. in hoc. §. et q sacerdos nullo tempore prescribat sacerdotiu nota. bal. in. j. q. iiij. C. de eman. li. et q sacerdo tium liberat a patria ptate bal. no. in. l. apud hostes col. fi. ver. et quero. de suis et le. ¶ Vtrum appellatione sacerdotis veniat [sect. 1]solu presbyter. Rn. q i materia fauorabi li nomie sacerdotisvenit presbyter dia conus et subdiaconus facit tex. in. c. j. xv. q. v. Secus in materia odiosa quia solu venit psbyter facit. c. si quisq. de coha. cle. et mu. et ibi Pa. hoc no. ¶ Sacerdos parochialis dz visitare i[sect. 2]firmos spe. ca. j. de cel. mis. Jte dz stare ieiunus vsq ad hora congrua celebradi et si celebrat no dz sumere purificatione pro pter necessitate nisi habeat aliu p que possit supplere vt no. Pa. c. j. ¶ Vtru possit ministrare sacrameta pe [sect. 3]regriniset hospitibus confluetibus ad ecclesiam suaz. rn. Pa. in. d. c. j. q sic. vnd morientes ibi sine electioe sepulture se peliuntur ibidem. Aut si alibi elegerut debetur eis quarta portio. ¶ Vtrum sacerdos volens sucipere eu[sect. 4]charistie sacrm puta q infirmus vl als impeditus a celebratioe debeat habere orariu siue stola. rn. q sic etita circa collu et super vtruq humeru q signuz crucis preparet in suo pectore sic etia qn vult celebrare vt in. c. ecclesiastica. xxiij. dist. tex. aperte clamat. ¶ Sed nunquid cu facit offm diacona[sect. 5]tusvtet stola sicut cu celebrat. Rn. q no. ar. c. precipimus. et quod ibi not. xciij. di. sed vtetur sicut diaconus vti dz. s. q ha beat stola sup humeru sinistruz taliter q veniat ate et retro sub brachio dextro et humeru dextru cu eius brachio sit liberum administeriuz sacerdotale. xxv. di. vnum orariu. glo. tn. d. c. ecclesiastica dicit q potius est sequeda cosuetudo per. c. scit facta. xij. d. et istud tene. Sed si consuetudo no appareat dic q non vte tur nisi vt diaconus. q tandiu quis ha bet priuilegium qdiu locum tenet priuilegiati. l. vlti. C. de test. mi. et. c. genera liter. xvj. q. j. d. c. precipimus. ¶ Vtrum in pcto mortali possit exequ i of [sect. 6]ficiu suu. Rn. q no sine peccato mortali. xv. q. vlti. ca. vl. lxviij. dist. c. j. Sacramentum est secunduz Hug. de sancto victore li. vj. de. Sacramentis parte. ix. c. ij. Ma teriale elementum extrinsecus oculis suppositu ex instinctione figurans ex si militudine representas et ex sanctificatione aliqua gratia inuisibilem conferens Et elementum sumit pro quacuq re sensibili. Sicut oculus p omni sesu. Similitudo vero pro repsentatione secundum quanda proportionabilitate scz. vt sicut se hz aqua ad lauadu sordes corporales sic gra ad spuales et copetit hec diffinitio sacrametis noue legis i q bus sunt tria. s. naturalis similitudo ex qua hnt aptitudine repn tadi actualis istitutio oculis vel expressa ex qua hnt determinata ordinatione respectu huius significati et spualis sacti ficatio ex qua habetvirtute efficiedi illud significatu. Ad ppositu eorum q hic notant et q sa na res no sit sola destinatioe sz solu per pontifices vt no. Bal. cotra glo. in. l. no dum. C. de fur: per. l. in tantum. §. facta ff. de re. diui. ¶ Jn quo consistut sacra. Rn. magr sniarum [sect. 1]in. iiij. dis. j. q in duobus. s. iverbis et in re bus ita q sub verbis coprehedat inten tio pferetis et sub rebus factu seu facta. ¶ Que sunt necessaria in omi sacrame [sect. 2]to. Rn. q. iiij. Primu elemetu sine dbita materia. Secundum formaverborum. Tertium minister debitus. Quartu in tentio ministrantis et de istis habes. s. Baptismus et in alijs locis suis. ¶ Sacrm tm dr puta in baptismo ablu [sect. 3]tio sub forma vboru in eucharistia ipa hostia cosecrata et hmoi res sacri in ba ptismo et alijs in qbus imprimit est caracter. Jn qbus vo no iprimit est qda orna tus aie. Jn scro aut corporis xpi est ipz corpus xpivere sub illa spe cotentu et est corpus misticu. scta ecclesia q tn in ipso no continet sz signat. Est etia quoddam qd est res et no facrm. et istud est gratia gratu faciens siue effectus sacrametorum. ¶ Quod sut sacrameta noue legis. Rn. [sect. 4]q. vij. s. baptismus cofirmatio eucharistia. penitentia extrema vnctio. ordo et matrimoniu. Jn quibus aut imprimat caracter. vide. s. caracter. ¶ Vtrum aqua bndicta sit sacramentum. [sect. 5]Rn. Ric. in. iiij. di. j. q no q p eius aspsio nem remittunt pcta per modu meriti inqtum. s. excitat motum caritatis seu feruorem voluntatis p que fit remissio non autem tanq per vim sacramenti. ¶ Quot sut sacrameta necessitatis. Rn. [sect. 6]v. scz baptismus confirmatio. pnia post pctm mortale commissuz eucharistia et extrema vnctio. vt no. j. q. j. §. sz nondu. et in. c. venies de trasact. in glo. que ideo dicunt necessaria q sine ipsis non pot quis saluari. si ex conteptu omittunt et ha beri pnt. de primo habes de conse. dis. iiij. .§. j. de scdo ibide i. c. nullus ministroruz et. di. v. c. ieiunij. d. iij. depe. d. j. quasi per totu de. iiij. de cose. d. ij. ois honio. de. v. xxvj. q. vij. ab infirmis alia duo scz matrimonium et ordo dicuntur sacra volu taria. quia sine ipsis potest homo salua ri si ea no vult. ¶ Quo sunt dada. Rn. q eo modo quo [sect. 7]dicitur i suis locis cu quodlibz habeat suum modum. Jn vno tn oia coueniut. q i signo crucis oia sacra sunt dada ar. c. non obseruatis. xxvj. q. vij. ¶ A quo sunt suscipieda. Rn. q baptismus potest suscipi in necessitate i omi [sect. 8]bus vt. s. baptismus. v. Alia aut excepto matrimoniu non nisi a sacerdotibus et de hoc dicvt in suis locis. ¶ Vtrum possint recipi ab q eo est in pec[sect. 9]cato mortali. Rn. vt. s. clericus. viij. §. ij. ¶ Quibus debet dari. Rn. q diuersis. [sect. 10]diuersimode sz q sacra sunt d qno vide in locis suis vnu tn notadum est q nul lus exns in pcto mortali pot aliquod sa crametu suscipere quin peccet mortalr. xl. di. multi. xxiij. di. illd. xj. q. iij. audi. sicut nec aliquis minister potea ministra re i peccato mortali quin peccet mort aliter nisi sm aliquos illa administraret vt laycus in necessitate. puta quia baptisat quod habeo valde dubium. ¶ Que sacramenta possunt intrari. Rn. [sect. 11]oia illa in quibus no imprimit caracter xxxij. q. vij. licite et. j. q. j. qd quida. ¶ Quid cu dubitat an quis recepit ali [sect. 12]quod sacrametu puta baptismu et hmoi Rn. q si dubiu est pbabile vel verisimi lis resultat coniectura reiteran. e sm q di xi. s. baptismus. vij. §. ix. q non dr iteratu qd nescitur factu de conse. di. iiij. si nulla. et de psby. non bap. c. veniens. ¶ Vtrum sacra vel sacralia sicut est oleum [sect. 13]sctm aqua baptismalis et hmoi possint recipi p sanitate acquirendavel ex alio sine q eo propter que sunt istituta. Rn. q non sine pcto mortali si tatis sit finis pricipalis. qvti sacris ad aliu fine qad eu p quo ordinata sunt. est ipsis abuti. Excipit tn Pe. de pal. i. iiij. scrm mrimo nij. qd sm eu qs conhedo ex alio fine puta ppter diuitias et hmoi no peccat morta liter vt. s. habes matrimoniu. ij. §. xxv. Secus si vteret quis talibus sacris principaliter ex fine suo secundario propter sanitatem acquirendam sicut fecit Con stantinus imperator. quia sic non pecca ret. Sacrilegium est sacre rei violatio vsurpatio et accipitur hic violatio pro quacunq irreuerentia aut dehoneratione et dr sm Jnn. quasi sacrilegiu vel sm Lau. quasi sacrilegis lesio. et de hoc habes gl. xvij. q. iiij. in. c. sa crilegium. De hic notatis et q sacrilegium est violatio vel vsurpatio rei sacre. l. si nondum. et ibi Bal. versi. quero quot reqrat. C. de fur. et Barto. i. l. sacrilegij. la. ij. ff. ad l. iul. pecu. et in. l. diuus. eo. titu. ¶ Quot modis comittit sacrilegiu. Rn. [sect. 1]q tribus modis. Primo rone psone. sicut cu quis ledit psona ecclesiasticam. xvj. q. iiij. qsquis. Scdo ratioe loci sicut cu violat immunttas ecclesie vel cimiterij et ibide. c. si qs. el. j. cu multis. c. seq. Terttio ratione rei et istud fit tripliciter s. auferedo sacrum de sacro. s. loco vl no sacrum de sacro vel sacrum de no sacro vt no. in. d. gl. et hic loquor de sacrilegio p prie. Na large comittit multis modisvt no. in di. gl. et ibi vide q nihil ad nos. ¶ Aduerte et q ome pctm qd comittit [sect. 2]persona ecclesiastica materialiter et qsi per antecedes dr sacrilegiu. Vnde dicit Hiero. q nuge in ore sacerdotis sunt sa crilegiu vel blasfemia. Sed formaliter et proprie sacrilegiu est illud pctm qd p sona facta sacra agit con eius sanctitatez directe. vt si virgo deo sacra fornicetur et hmoi. Large etia sacrilegiu est cu rem ecclesie quis indebite vsurpat. xvij. qo. iiij §. qui autem. ¶ Que pena sacrilegorum hes in. l. si quis [sect. 3]in hoc. C. de epi. et cle. et. xvij. q. iiij. p totu et ibi vide. q nihil ad nos sed ad forum cotetiosum solu. Sed quo ad consciam est excoicatio de qua vide. s. excoicatio. v. casu. j. et. vj. et. ix. et. xiij. et. xxviij. et excommunicatio. vij. in multis casibus. Sacrista siue custos ecclesie habet pul sare campanas ad horas iubete archidiacono. Jte custodire palas seu liteamia aliaris. et omnia vte silia ecclesie. Jte lapades curare nec supramodu lucendo oleu depereat aut mi nus lucendo obscurior sit ecclesia. Jtez prouidere de inceso luminaribus pane et vino pro celebrando. Jtem oblationes et decimas secundum iussum archidiaconi inter fratres diuidere. Hec no. in. c. perlectis qsi in fi. xxv. et de officio custo. per totum. ¶ Quis dz deputari sacrista. Rn. quod [sect. 1]aliquis de sanctioribus ecclesie vt in. c. ij. de officio custo. ¶ Ex qua culpa tenetur si quid pereat vide. s. custos. Sagitarius dicitur qui artem balistarioruz exercet et vtru liceat vide. s. ars. Salarium An debeatur famulo infirmanti aut similibus. vide. s. familla. §. ij. Sanctus quis debeat haberi. vide s. canonizato et reliquie. Saracenus dicitur qui deos deasq colit. immo demones nec nouum aut vetus testamentuz reci pit horum templa. precipiunt claudi sub pena mortis et amissione bonoru. C. de pag. et sara. teplis eorum. l. j. et. ij. et quasi p omnia quo ad pbatioes iudeis compa rant. C. e. l. vt phanos. et extra de iude. et sara. quasi p totum. Et ideo vide. s. iudeus qui phibetur christianis erga ip sos excipit tn casus. q cu saracenis christianus comedere nec habitare prohibetur. xj. qo. iij. ad mensam sed bene cu iudeis. xviij. q. j. oes. q magis sunt nobis puer. si iudei et incibis nos cotennut tn Lau. et Jo. et multi sequaces tenet q cuz saracenis etia no licet conmedere. q etia ipsi in multis iudaizant quod veru cre do quado in cibis talia obseruat. alias no. Jtem quia iudeis permittitur eoru signagoga. Sed sarracenis nullo modo pmittit inter xpianos publicaz inuocationem facere mach ometi neq peregri natio ad alique suorum sicut ad sctm. Et q cunq eorum dns xpianus q hoc eis pmittit peccat mortaliter q facitcon preceptu. cle. vnice de iudeis. Jtem q cum iudeis possunt christiani habere commertiuz sed cum infidelibus seu sara cenis extat hodie prohibitio sub pena excoicatiois papalis qua incurrunt ipso facto qui te pote guerre cum eis habent commertium vel qui deferunt eis prohibita. de quo. vide supra excommunicatio. v. casu. xxj. De saracenis et an iurent p macho metu. gl. i. l. no erit. in pri. vsic. supstitio nem. ff. de iure. et Bar. in. l. ait ptor. §. iu rari. eolti. c. dixi. s. in. §. iuramentum. ¶ Vtrum xpani possint furari quos deti[sect. 1]nent i eorum seruitio. Rn. q sic quia nullo modo licite possunt tenere eos. Satisfactio dicitur dupliciter. vno modo reconciliatio et sic q oes partes pnie ordinant ad reconciliatione qlibet earu satisfactio dici po test. Alio modo dr solutio pene debite et sic est pars vna pnie que est assumptio siue adimpletio pnie iniucte vel debite et nihilominus tn etia partibus alijs penitentie. couenit p accides vt cotritioni rone doloris coniuncti q est in parte sensibili et cofessioni roe erubescetie. Hec. S. Bo. in. iiij. distin. xvj. circa literam. ¶ Satisfactio sm culpa pterita et iniu[sect. 1]rie illate recopesatio sm equitate iusticie sm vo culpa futura est pctorum causas excedere et eorum suggestionibus aditum no prebere de pe. di. iij. c. satisfactio. ¶ Vtru deo quis possit satisfacere pro [sect. 2]pcto. Rn. q cu ipsius adiutorio valet cu merito passiois xpi cuius homo per veram fidem efficitur particeps sic potest alias no vt no. Rica. in. iiij. di. v. ¶ Vtrum vnus ho possit p alio satisfacere. [sect. 3]Rn. q accipiedo satisfactione p preser uatioe et cautella culpe future sic no pot q quis ieiunado non affligit corpus al terius vt viuat caste nisi inqtum per bonu exemplu alicit eu ad similia facienda siue inqtum pot alteri mereri au gmetu gratie p talia vt sic facilius euitet pctm. Si vero accipiat satisfactio p recopensatioe iniurie illate sic vnus potest p alio satisfacere homini. Deo vero etia potest si mo ille qui comissit pctm sit co tritus de eo alias no. p pnia vero iniun cta no pot vnus pro alio satisfacere nisi interueniat autoritas cofessoris qui in illa potest dispesarevel nisi interueniat casus q ille cui imposita est nunquam cam poterit in hoc mundo implere q posset tunc per alium fieri. Hec habentur ex dictis Ricar. et. S. Bon. in quarta dist. xx. ¶ Sed nuquid ille cuius satisfationez [sect. 4]alter in se suscepit moriendo statiz euolabit. Rn. q no sz opz q primo ille q ea suscepit impleat q nemo paradisum igreditur nisi sit extra oe debitum ita q nec ipse nec alius pro eo sit debitor sm S. Bo. in. iiij. di. xx. ¶ Vtrum talis p alio satisfacies satisfa[sect. 5]ciat etia p seipo. Rn. diuersoru fuit opi. sed mihi plz opi. qua Ric. i. iiij. di. xx. refert q etia est satisfactoriu p seipso non ex debito sz p diuina misericordia que magis charitate attedit q opus. xiiij. q. v. si qd. Vel dic q p alio sit satisfactoriu p modu solutionis pene. p seipsis vero est satisfactoriu p modu meriti de congruo. dicit em S. Bo. i. iiij. di. xv. q lz de rigore iustitie no sit satisfactoriu id qd facere qs ad qd alias tenet tn credit qd diuine misericordie benignitas tanta est q acceptat totu et quasi p nihilo sal uat nos et de hoc. j. suffragium. §. ij. ¶ Vtru satisfactio facta in pcto morta[sect. 6]li valeat. Rn. aut loquimur de ea q fuit imposita a cofessore peniteti et postea re cidiuati an illius conplemetu et sic dic vt. s. pnia. §. xiiij. Aut loquimur de alia quacuq volutarie assumpta. et sic dico q no vz quo ad diminutionez pene debite p pcto nisi p accides vt puta q citius conuer tet et vera aget pniam. sed qtum ad cul pam futuram euitanda valet. ¶ Que sunt ptes satisfactiois. Rn. tres [sect. 7]s. oratio Jeiuniu eleemosyna. Sut tame alie secudarie vt vigilie pegrinationes discipline et hmoi vn oia opa afflictionis ad ieiunium reducunt oia opa mie ad eleemosynam. omnia opera spualia ad orationem. Hec ex. S. Bo. in. iiij. dis. xv. parte. j. ar. j. q. iiij. ¶ Vtru flagella missa a deo vel ab ho[sect. 8]minibus etia p pctis nris sint satisfactoria. Rn. q sic inqtu cadut sub volutate patienter ipsa acceptate et patienter su stinere volente dumodo alias. sit i charitate. et de hoc vide. s. Mors. ¶ Vtru aliqua pdictorum triu partium sa [sect. 9]tisfactionis sit magis satisfactoria. Rn. q eleemosyna in se includit vtute oronis et ieiunij ppter duo. Primo q costi tuit eu cui dat debitorem ad oradu pro eo q dedit. Scdo q eleemosyna data p pter deu est quasi queda oblatio deo fa cta que oblatio deo facta hz vim oratio nis. et similiter bonorum exteriorum subtractio p eleemosyna facta cotinet virtualiter ieiuniu in quo macerat corpus. Similiter oro vtute cotinet ieiunium. q intetio interius ad deu debilitatem corporis parit conpletius tn eleemosyna hz vim satisfactionis q oro et ieiuniuz. ppterea dr. j. Thimo. iiij. corpalis qde exercitatio ad modicuz vtilis est. Dicit glo. ois summa discipline xpiane est in misericordia et pietate. Si tame genera raliter loquamur pot dici q in satisfactione sunt tria. s. vitatio culpe augmetatio gre et solutio pene et hoc tertiu infi mum in satisfactione. Ad primu vz oro. Ad sm vz eleemosyna q quis sibi facit amicos de mamona iniquitatis q impetrat gram. Ad tertiu valet ieiuniuz. Hec ex Ricar. in. iiij. di. xv. ar. ij. q. iij. [sect. 10]¶ Vtru resto rei aliene sit pars satisfactionis. Rn. q pprie non q dz pcedere oem pte. pnia cu dicat cessatione ab in iuria de q vide. s. Restitutio. ij. i pnc Sz large accipiedo restitutionem put dicit oe illud qd ad debitam satisfactionem exigitur sic est pars satisfactionis. Scandalum est dictum vel factum minus rectum pbens alteri occasione ruine ita not. Cardi. in Cle. j. de officio ord. sm Lau. et scandalu grece qd latine dr ruina vel offensio vel impactio pedis. et elicit a Hiero. sup illud Mat. xv. Scis q pharisei audito hoc vbo scadalizati sunt. Vnde sicut quado aliquid ponit in via corporali p qd ipinges disponit ad ruina. sic i via spuali qcuq p factu suu seu dictum minus rectu. i. vel malu scdm se vel habes specie mali disponit alique ad casuz in aliquod peccatu pprie scadalu ei facit. Hosti. in summa ti. de renu. dicit graue scadalu dr quado ex dicto vel facto alij trahunt in cosensuz mortalis peccati. et ppterea gl. de renu. i. c. ij. nisi in ver. pro graui dicit q no est curandu de scadalo nisi sit graue de no. ope. nun. capi. ij. et de vo. c. magne. de reg. iur. qui scadali zanerit q no. De notatis in hoc. §. et qd scadalum facit fieri qd als non fieret. not. specu. in ti. de iquisi. §. qn aute. ver. vtru aute. et Alex. consi. j. volu. ij. ¶ Quotuplex est scandalu. Rn. duplex [sect. 1]scilicet actiuu et passiuu sicut dupliciter pot qs esse causa peccandi alteri. Vno mo p se puta qn quis aliqd malum facit ppter illud intedes alium deducere in pctm aut si no intendit tn factum est tale q de sui rone hz vt sit iductiuuz ad peccadu et sic istud dicit scadalu actiuu altero mo quis p accidens pot esse causa peccadi alteri puta q pter intentionem scandali dadi id facit. et ex codi tione operis no est vt quis scandalizet. Si tame alius male dispositus est aut ex inuidia qua habet aliu aut alio modo ideo scadalizatur et talis no dat occasio ne quatu in se est tali scandalo: ppterea vacat scandaluz passiuum sine actiuo. quadoq etia scadaluz actiuum simul et passiuu in altero qui dat et passiuu cum ille qui accipit peccat. Aliqn est actiuu sine passiuo. puta cum aliquis inducit alique ad peccandu. sed ille no peccat. Hec ex Alexa. ij. ij. ti. de scandalo et Ric. in. iiij. distin. xxxviij. ¶ Vtru scandalum sit spale pctm mor[sect. 2]tale. Rn. q aut scadalu passiuu est tm i pactio ad veniale pctm. puta cu aliqs ex dicto alterius mouet ad pctm venia le et sic est veniale pctm aut est cu impa ctioe ad mortale peccatum. et sic non est mortale no tame aliud pctm spale ab il lo q comittitur. quia sumere occasionez pcti ex dicto vel facto alterius no constituit spale ronem peccati q no iportat deformitate spali virtuti oppositam sz soluz peccatum qd comittit. Si aut loquimur de scadalo actiuo et si sit per accides sic no est spale pctm. q q est p accides no costituit spem tn qnq potest esse pctm veniale vt qn actu comittit venial pcti vel actu qui de se no est malu sed solum habet spem mali cu aliq leui iductione. qnq est mortale siue q comittit actum mortalis peccati siue quia contenit salutem pximi vt p ea seruada no pretermittat aliquis facere qd sibi libuerit. facit. c. cauendu. x. q. iij. et. d. §. p graui. j. q. j. hij qscuq. Si vo sit scandalu actuu per se. puta quia intedit ducere ad peccatum et siquidem intendit iducere ad peccatuz mortale sic peccat mortaliter. Silr si intedat inducere ad pctm venia le per actum peccati mortalis. Si aute intendit inducere ad peccatuz veniale etiam p actum pcti venialis: sic veniale peccatu et isto mo scandaluz actiuu per se est speciale pctm. q ex intentione finis sortitur peccatu rone spalis peccati et opponitur directe correctioni fraterne. ppter hoc q intendit spale proximi nocumetu. hec oia ex Alex. et ri. vbi. s. et Tho. ij. ij. q. xliij. et ad illd Mat. xviij. ne cesse est vt veniant scandala et c. verum est necesse nisi hoies vitam mutent. [sect. 3]¶ Vtru aliqsteneat dimittere aliqd bo nu opus ne pximus scadaliset. Rn. sm Rica. vbi. s. ar. j. q. ij. q aut bona opa sunt necessaria ad salute vt sunt pceptataut sut suprogatiois vt consiliorum opa aut i genere idifferetia vt comdere carnes. bibere vinu. retinere tpalia debita repe tere. et hmoi. Opa em prima no sunt pro quocuq scandalo omitteda. q nullus dz velle danatio ne suam p euitada illa pximi sui. Facit. c. ij. d no. op. nu. et. xij. dist. illa. xj. q. iij. inter vba. xxiij. q. iij. §. j. an fi. Hic aduerte sz Jnn. vt recitat Pa. de renu. in. c. nisi cu. §. p graui quoq q i pceptis iuris naturalis et euagelici e ve ru hoc sz veritas iuris positiui ex ca est teperada relaxanda et conriu statuenduz propter scandalum. vt no. de conces. pre be. c. pposuit de voto. c. primo. Secunda etiam opera no sunt omittenda pro pter scandalum proximi prouenies exmalitia q p hoc volentibus malitiose ipedire boa opa daret materia et occasio malignadi. Si vo scandalu puenit ex infirmitate pximi vl ignoratia sic sunt ad tps intermittenda. quousq. s. adhibeat sufficies diligetia ad hec. vt ignoras instruat. et infirmus aliquo modo co fortetur vt no de bono ope scandalum sibi sumat. nec talis retardatio merito preiudicat. q non minuit de pfectione charitatis: sed magis disponit ad augmentuz non tame oino sunt talia pre termittenda ppter scandalum pximi. Tertia etia opa. s. indifferentia quoruz omissio alteri non prei udicat. nisi ipsi omittenti et etia in tepo ralibus tantuz sic sunt omittenda de precepto quado pbabiliter pximus scadalisabitur ex infirmitate scadalo mortalis peccati. Sz si venialis erit de consilio. Si aut scadali satur ex malicia vt puta q ostesum est sibi q no debet scadalisari. et modo debito sua sunt vt no scadaliset. et tamen vult scandalisari q sic puenit ex malicia. et tunc nullum opus est pretermitte du ppter scandalum ex malicia prouenies. Alex. vero in tertia parte summe. c. de preceptia pnie tz q si sim infirmus et timeo casum meu ex no repetitione re ru mearum potius teneor vitare scandalu meum q pximi. Similiter si sum perfectus et repetam debito modo licet sicut preponderat bonu comune bono spali sic pponderat scadalu coitatis et pluriu. s. dissipatio pacis et vtilitatis cois et incetinu delinquedi. q oia acciderent. et si no liceret sua repetere ppter scandalu pximi sui singulare. Aduerte tn hic q lz de iure ciuili no sit curadu de scadalo qd pot cotingere circa psona dete toris iniuste re mea immo liceat talem occidere quado aliter no potest recupe rari. vt no. Bar. i. l. fure. ff. de sicca. tame de iure canonico et in coscia sm Pa. i. c. nihil de prescrip. no cosulere bono viro p repetitioe rerum teporalium aliquid facere quo verisilr valde seua et horribi lia deberent euenire facit. c. suscepimus de homi. et in. c. ij. de noui. ope. nun. et c. si vero. el. j. de sente. excom. et quod ibi no. Jnno. Si tamen faceret non credo mortaliter peccaret quando scandaluz prouenit ex malitia. ¶ Sz nuquid quodlibet bonum sit fa[sect. 4]ciendu ne proximus scandaliset. Rn. vt colligo ex doctrina Alex. in. ij. ij. trac. de scandalo Aut bonu q expetit pximus ronabilr petit. puta q paup petit vesti metu et hmoi et tuc si ad hoc teneor als de pcepto casus est clarus si no teneor de precepto sic debeo ei illud manifestare quo no teneor. et quo ronabilr illud no facio. et tuc sufficit et si scadalisat sibi im putet q scadalu est phariseorum q scada lisabant. quia discipuli no lauabat ma nus et tame cu dns satisfecisset scadalu accipietibus dixit sinite illos et c. Ma. xv. Si vo non ronabilr tale opus omitto fic ne pximus scadaliset de mortali teneor illud tacere. facit. c. ij. d noui op. nu. aut q petit irronabilr expetit. et sic non teneor. sz sufficit satisfacere pro posse ne scadaliset ex ignoratia vel infirmitate et si no acceptat ia scadalu e phariseorum et sic sm Aug. exponit illud oi peteti te tribue. s. vel qtu ad vbu ronabilr te ex cusando vel qtum ad factu quado ronabilr teneris. et sic pz quo dz intelligi illud facilius scandalum nasci pmittit q vitas deferat. s. veritas vite q comprehedit omnia pcepta et cosimilia veritas doctrine ad pdicadu et vitas fuis se ad punieduz. q loquit eo modo quo supra dixi. et adde q ea que sunt de iure positiuo pcepta sunt ptermitteda quado quis scandalisat ex infirmitate vel ignoratia non tame simplr sz ad tps vt dixi de cosilijs sup rogatiouis. Jde dic de punitione malorum. [sect. 5]¶ Quid de fama vtrum sit defensanda ne alij scandalisentur dic. vt. s. fama. §. j. Scientia aliqn habetur p causam et hoc pprie est scire et de hoc loquitur ph. in libro poste. et. vj. ethi. facit. l. scire. ff. de legi. et. c. intelligentia de ver. si. aliquado scietia habet p alique se nsum corporeu. vt quia scio q habes caputiu i capite. q video. scio q dixisti tale verbu q audiui. Scio q tale quid est dulce q gustaui est duru vel molle. q palpaui. et talis scietia requiritur in teste. ff. deite. l. testium fides. et. iij. et. q. ix. testes. Crudelitas tz mediu inter scientia et nescientiam. q nec in totali ignorantia cadit credulitas nec in scietia vt nota. ff. de iur. fac. igno. super Rub. et Bar. in. l. admonedi. ff. de iureiur. et qd no. glo. in. c. ij. de test. li. vj. ¶ Cui scientie est in sistendu. Rn. q clerici et ecclesiastice persone debent insistere illi scientie que est necessaria circa suu officium. Religiosi vero que sibi est precepta vel prohibita. vel de iure ant per regulam. Curam animarum habetes aut cofessores circa casus conscietie debent insistere. et sic de ceteris. Clerici tamen et religiosi possunt intedere scietijs triuialibus que ideo triuiales dicuntur quasi triuiu. q triplex est via ad idem. s. eloquetia que sunt. gramatica dialetica et rhetorica. Et sic itellige. c. j. et. c. quia no nulli. de magistris non tn ad voluptate. sz vt sciant discernere ve rum a falso. xxvij. dist. §. cur ergo. multo magis in sacra scriptura theologia et iu re canonico necnon in philo. naturali et morali. xxxvij. di. turbat. et. c. q de me sa et. c. si quid viri. et. c. relatum in fin. Jn scientijs vero quadriuialibus. s. arisme tica. musica. geometria. et astrologia no credo debeat intedere. excepta musi ca. q tales scietie lz in se contineant ve ritatem sm Hie. non tamen ducunt ad pietatem. xxxvij. di. si quis gramaticaz. immo. habet maxime astrologia multu curiositatis et aliquando noxie vanitatis. Leges aut et phisicam possunt simi liter audire nisi sint religiosi vel sacerdotes. vel habetes psonatus. seu digni tate. seu cura animaru. vt. s. excoicatio. vij. casu. vj. et. vij. Sunt tame inexcusabiles apud deu q pfatis scietijs intendetes que eis sunt necessaria vel ad eo rum officium ignorant. xxxviij. dist. que ea. Et que scientia requiratur. dic q spe cialiter a quocuq exigitur illorum preceptoru et prohibitionu cognitio que ad eu ptinet vel ratione officij aut status aut alio modo. christiani autem coiter tenetur scire que pertinet ad fide queda explicite et quedam implicite vt. s. Fides. §. vj. Et propterea Aug. i. c. vos ante omnia de cosec. distin. iiij. dicit. q patrini debent docere quos tenuerunt in baptismo symbolum et orationez dominica. Vnde ex dictis in. d. §. vj. pz q parentes q non docent filios et filias se signare dicedo. Jn noie patris et filij et spiritus sancti. Amen. et Credo paruuz et dece precepta legis. et pater nr viden tur peccare mortaliter qn omittunt tex negligetia. eos docere vel doceri facere si possunt similr no excusant a morta li qui nescietes talia no adiscut si possunt cu sint necessaria ad salute. Aduer te tamen q quis possit scire precepta. puta si iterrogat. adorare deos alienos est cotra preceptu. respondere sic et ide de alijs. Vn tali sufficit licet nesciat ordinate dicere. Et ide posset dici de aliquo q nescit. Credo paruu. tn si interro garet deus est vnus. Respoderet q sic et q creauit oia. iesus xps est eius filius et sic de ceteris. Rnderet q sic. q sufficeret si bi lz nesciret prefatu Credo. Et ide dicere de pater noster. qd quado quis scit q est oradu et peteda salus et gratia et re missio peccatorum et hmoi lz nesciret dice re pater noster q excusaret. lz cosuledu sit omnibus. vt potius ta pater noster q Credo adiscant. ¶ Que scietie possunt doceri alijs a pre [sect. 2]dictis vide. s. magister. §. iij. Schisma pprie et stricte e illicita diuisio per inobedientia ab vnitate ecclesie facta. xxiiij. q. iij. inter schisma extra d schisma. ad succidedos. li. vj. Et hoc est aliquado cu heresi. vt i grecis q ab vnitate ecclesie se separaue rut. Aliquado schisma est sine heresi sicut sunt illi qui credut romana ecclia nec alia volut costituere sed ea credunt esse apud se. vt cotingit quado duo vel plures cotendut de papatu. Aliquado Schisma accipit large. s. cu qui ppriu epm eijciut sedem episcopale sibi vsurpantes et presbyteros sibi ordinantes. Schisma. iij. accipitur largissime et sic schismatici sut oes q sunt in pcto morta li. q sunt extra charitate. c. audi. j. q. iij. Hoc no. Jnn. in. c. j. eo. ti. et sequit Pan. in. d. Rica. eo. ti. De notatis i hoc. §. et q schismaticus no potest testari no. Bart. in. l. fi. col. ij. i prin. v. secuda coclusio. est. C. si a no cope. iudi. et q no pot eligi in papa vl epz nec eligere: vt per. bald. in trac. scis. que posuit in rubrica. C. si quis alique test. prohi. ¶ Vtru oes scismatici sint excoicati. rn. [sect. 1]Pa. in. d. Ric. q proprie scismatici cum heresi. claru est q sic. c. excoicamus de he re. Sed sine heresi scismatici pprie non sunt excoicati vigore. c. j. eo. ti. sz vigore c. licet de elec. vbi dr q geres se pro papa cum no sit oibus sibi adheretibus excoicationi subiaceat. et sic sunt excomunicati ipo iure. Limita tn Pa. in. d. Ric. veru in casu vbi no cadit pbabilis error vl ignoratia. Vbi aut qo foret du bia. et maxime si costiterit in facto itrin cato et logeuo put euenit in scismate p terito. tuc putare oes euitare excoicatio nem et pctm. l. regula. et. l. ij. ff. de iur. et fac. igno. et in. c. aplice de cle. exco. mini. et in. c. vt animaru de cost. li. vj. du tn in voluntate habeat semper adherere ve ro pape qn per ecclesiamvel alio modo costaret de veritate. Schismatici vero large non sunt excoicati nisi per viole tiam factam epo et hmoi. alias non nec schismatici largissime. ¶ Vtrum emens rem ecclesiastica aut [sect. 2]alio mo acquires. ea scismaticis pprie sit excoicatus. Rn. q sic vt in. c. j. eodez quis alias occupas rem ecclesie no sit excoicatus. c. conquestus. de foro compe. ¶ Vtru tenens beneficiu ecclesiasticuz [sect. 3]a scismatico sibi concessuz. vel consenties ordinatioi facte per eunde sit excoicatus. Rn. q sic vt in. d. c. j. Sed hoc intel ge in ordinatioe quo ad executione sm gl. et Pa. in. di. c. j. q ordo bene cofertur si forma seruet sz non executio si scienter tali recipiat. si vero ignorater Jnn. tenet q etia executio confertur. sz Ho. tz q veru est q executio confertur qdiu e oc cultus. sz postq fuerit patefactus reqritur dispensatio. istud est tutius. ¶ Sz quis dispesabit cu tali. Rn. Pa. i [sect. 4]c. fi. q in episcopatu solus papa. c. q diligentia. de ele. Multo magis si dignitas sit epta. vt in. c. cu venerabili de cosuet. Jn alijs vero ordinibus distingue. Aut recessit scieter vel ex ignoratia cras sa aut supina a tali scismatico. et sic solus papa. Aut ex ignorantia pbabili. et sic eps dispesare pot vt in sili dr i. c. j. et. ij. de ordine ab episc. qui re. no tn ab illo epo qui euz ordinauit quis postea redierit ad vnitate vt no. gl. in. d. c. fi. ¶ Vtrum cotractus alienationis factus in [sect. 5]vtilitate ecclesie teneat. Rn. q sic. vt tz gl. in. d. c. j. als non. Scriptura aliqn dr a pocha vl a po dixia et hec fit inter partes. Aliquado dr epla et hec est q mittitur ad absentez et coiter dr lra missiua: Aliqn dr liber ronu et hic est que conmuniter solet facere e xercetes tale artem seu boni et curiosi presfami. Aliqn dicit publica et h e q fit a publica psona. scz notario cu publicis solenitatibus reqsitis aliqn dr autetica et hec est illa q ad sui validitate non requirit aliud. Quo aut faciat fide. Vide doc. maxime pa. in. c. scripta de fi. instru. et in. c. j. e. ti. et in c. post cessione de probati. et ibi dicit q scriptura sigillata aliquo sigillo auten tico cuz subscriptione duorum vel triu plenam fidem facit. aduerte q vbi ius scriptura exigit si non extant probabit qui stat pro solennitate sz Jnn. in. c. in notuit de eo qui su. or. iu. etio clericus probare habet q sit clericus si scriptura no habet. no. Pa. in. c quoniam contra de probati. De contentis in hoc §. vide notata in. §. litera. vbi multa que hic conueniunt dixi. ¶ Vtru sit danda fides scripture antiq ru. Rn. Pa. i. c. cu causam de pba. q sic et no. Bar. i. l. j. ff. si cer. pe. no. glo. i. c. iter dilectos de fi. instru. Quod limitaveru quado non tractatur de magno dano. Jde dic de scriptura in lapide. et diffusse. vide pa. vbi. s. de hoc. Scurrilitas. differt a stultiloquio sz Alex. secunda scde ti. eo. q scurrilitas refert ad lasciuia af fectiois. stultiloqum vo ad idiscretioez ronis: possunt tn coincidere et inuice co uenire et semper est peccatu pprie acceptu et filia luxurie. Sumit tn aliqn pvr banitate sermonis et hoc iproprie. et tuc si adsit finis debitusvt coseruatio ami citie bone vel remotio tristice vel accidie no est peccatu: dumodo no fiat per verba turpia. Si aut fiat per verba turpiavel inutilia et tantu risum inordina tu puocatia peccatu est: et sic ad ephe. v. No nominet in vobis turpitudo aut stultilo quuz aut scurilitas que ad rem no pertinet. i. nullius vtilitatis. Et ma gis peccant q tales audiedo sustinent cumsint autores. sceleris. Secretum qn quis dz reuelare. vide cofessio delicti. in pri. et confessio vlti. et familia. §. vij. et. viij. Seditio est tumultus ad pugna vt dicit glo. ij. Cor. xij. differt a bello et rixa. q ista important mutuam impugnatione in actu. Sz seditio pot dici siue hmoi impugnatio sit in actu siue sit pparatio ad tale pugnaz. Jtem q bellum pprie est con hostes extraneos quasi mlutudinis ad multitudine. Rixa aut est vnius ad alteru vel paucoru ad paucos: sz seditio proprie est inter partes multitudinis vnius inter se diffi detes: vt cu vna pars ciuitatis excitat ad tumultu con aliam differt tn a scisma: q scisma contra vnitatem spiritualem hec contra temporalem. ¶ Vtrum seditio sit peccatum mortale. Rn. q sic exgenere suo. vt pz. ij. Cor. xij. [sect. 1]et nedum in eis qui seditionem procutant sz et in sequacibus talium et tenetur de omni damno inde secuto. Jdem dico de tenentibus parcialitatem. concor. Tho. scda secunde. q. xlij. ¶ Virum perturbas regnu tirani sit sedi [sect. 2]tiosus. Rn. q no q tale regnu non ordi nat ad bonu coe sz ad bonu puatuvt di cit phil. iij. pol. et. viij. ethi. et io no hz ra tione seditiois talis pturbatio imo est laudadus q multitudine liberat a tira nica ptate. nisi forte qn sic inordinate ptutbaret q multitudosubiecta maius d trimentu pateret ex pturbatione cosequeti q ex tirannica dominatioe. Jde dic de oi resistente seditionis. Sensualitas inordinata qnq est si ne oi culpa. q etia ali qn vitari non pot et tunc est qn voluntas non est ca illius deordinationis nec conmittendo nec omittedo nec antecedenter nec comittant vt cu corpus calefacit sine aliqua apprehesione metis et hmoi. Qnq est cu pcto veniali. et tuc est qn talis inordinatio insurgtt in sen sualitate p negligetia volutatis. Qnq est cu pcto mortali qn. s. est con actu phibitu vt insurgens ex voluntatis iperio deliberato vt reteta et acceptata sicut e in cogitatioe morosa. et fortius i deliberata hec ex Ric. in secudo sententiaru. ¶ Quis est processus tentatiois et dele [sect. 1]ctatiois qui icipit a sensualitate. Rn. q iste. Na prio delectabile offertur siue pcipit. secudodelectatio a duertit. Ter tio in id ad quod delectatio trahit con sentit. Primu est sensualitatis. secuduz inferiores ronis partis q hz dijudicare interiores motus qd no est partis sensitiue diffinire vo an delectatio sit aplecte davel refutanda est superioris ptis rationis. Cotingit aut delectari ad apprehensionez delectabilis: ante aduer sione delectatiois et hec est sensualitatis et est pctm veniale vl nullu vt dixi. Sententia pprie sm Goff. et tan. est iudicialis diffinitio que controuersijs finem iponit pronuciatioe copetetis iudicis condennationez vel ab solutionez continens. ff. de sen. et re iudic. l. j. extra. eo. c. ij. Ex q pz q excoicatio et interdictu iproprie dr snia q excoicatio proprie no est snia. q snia finez ipo nit vt. xj. q. iij. summopere et no. gl. ij. q. vj. biduu. sed non excoicatio. sed est pena. xj. q. iij. nemo. xxiiij. q. iij. corripiantur de sen. excom. sacro. Ge. in. c. vt aiarum de costi. li. vj. concludit q pprie no est snia. et in statutis vbi fit mentio de snia noveniret excommunicatio. est em snia interlocutoria cum ois vox iudicis ad cam faciens possit dici snia. facit gl. in auten. de litig. §. si oem et glos. ij. qo. vj. .§. diffinitiua. et ideo perviam iudiciale non pot ferri die feriata. ¶ Quotuplex est sentetia. Rn. duplex [sect. 1]Pria dr. interlocutoria. Scda diffinitina. Jnterlocutoria snia e iudicialis de claratio super aliquo summarie ius tri bues inter ptes dicta a mo proferendi q quasi loquedo inter ptes sine aliqua soleuitate fert de sen. et re iu. c. q ad cosulatione. ij. q. j. i summa. et est semiplena snia q fertur inter principiu cause et fine. no sup principali. sz sup incidenti bus qstionibus vel emer getibus. de app. c. significatibus et de testi. significauit el. j. et de offi. deleg. c. cu olim. et q no sit ple na diffinitio pz. ff. de arbi. l. quale. Vn q eam tulit pot reuocare etia post dece niu siue sit iudex ordinarius. ff. de sent. et re iu. l. qd iussit. siue sit d. legatus de app. c. cu cessante. et si fuerit appellatu sm Arch. vbi. s. et coiter doc. i. d. c. cu cessan te Et hoc veruz nisi appellationi detu lisset vt in. c. cu appellationibus. de ap. li. vj. vel nisi pars fecisset expesas ad p senqn. appellatione. ff. de codi. ob. cam l. si pecunia in princ. si tn vellet sibi de eis satisfacere posset reuocare d appel. c. interposita. §. illd deniq. Silr dic de arbitrio iuris a quo pot appellari. d. l. quale. Dicit et glo. in aut. de here. et fal ci. §. illud. in ver. de cetero q quodlibet pceptu factu per iudicem vel eius nuncium dr snia iterlocutoria. Diffinitiua snia dr. q per ea principalis qo diffinit extra de sen. et re iud. c. ij. ff. eo. l. j. cui per eunde iudice non potest aliquid addi vel minui. nec mutari detrahi aut reuo cari postq lata e. d. l. quale nec adelega to q functus est officio suo de offi. deleg. in lris nec ab ordinario nisi sit contra ius constitutionis. de sen. et re iud. c. cu inter nisi p bnficiu restitutionis extra eo. ca. cu bertol. fallit hoc in. vj. casibus in quibus ordinarius pot. Primo. si nulla est vel anullada ppter errore facti re tractare pot. xxxv. q. ix §. j. sz Jo. C. quo et qn index. l. si pses et. l. si vt pponis. ite secudo pot iudex ordinarius retractare in multa q pp in opiam est remittenda C. d mo mulc. l. fi. in. fi. ff. de of. psi. l. illici tas. §. fi. Jte. iij. in fructibus et expensis et alijs accessorijs consimilibus in quibus eade die pot suppleri no tn minui. sic i telligitur. ff. d sen. et re. iu. l. paulus rndit. Jte. iiij. si aliqs absens condemnatus veniat adhuc iudice p tribunali sedente. ff. de resti. i integ. l. diuus. et. d. c. cu Ber to. §. postmodum. Jtez. v. rone publice vtilitatis. tex. est. ff. de decre. ab or. fa. l. qd semel. Jte. vj. vbicuq vertit piculu aie et de errore fit fides de sen. et re iu. c. inter ceteras de consue. c. ff. de prescrip. c. quonia princeps tn pot semper qn voluerit reuocare mutare. et corrigere de resti. in integ. c. ex litteris. ¶ Vtru in oi snia sit ordo iuris seruadus [sect. 2]Rn. q sic et diffinitiua si sit lata cotra or dine substatiale iudicioru vt e citatio. inducie. litis contestatio et testiu receptio nulla est ipo iure. intelligo si petantur inducie. xvij. q. iiij. vxor. Si vero contra ordine qui no est de substatia tz. etd hoc in. d. c. biduu. Jnterlocutoria vo bn tz lz peccet guiter q tulit sine ordie iuris ipsam et aliqn est suspensus vt in snia excomunicatiois in. c. j. de sen. ex. li. vj. ¶ Qualis dz ee snia diffmitiua. Rn. ab [sect. 3]solutoriavl condenatoria. d. §. diffinitiua. C. de sen. et iterlo. om. iudi. l. iiij. certa vt ff. desen. et re iu. l. j. i sum. puta vt. ff. qua do app. sit. l. j. §. biduu. et. d. c. biduu. Ad uerte tn q qn coditio est intrinseca. pu ta codeno reu si actor pbaueritq tz i. d. c. biduum. et ibi glo. et Bar. in. l. a dino pio. §. in venditione. ff. de re iudi. Secus si conditio esset extrinseca vt condemno te si papa venerit et vide glo. et Bald. in. l. cum iudex. C de sen. et inter lo. om. iudi. et iusta debet esse super om nia. ¶ A q pot dari. Rn. ab eo qui habet iu[sect. 4]risditione ordinaria vel delegata vel per compromissum. ¶ Quo debet dari snia diffinitiua. Rn. [sect. 5]sededo no i pedibus stado. als est nulla c. et si snia. §. fi. e. ti. li. vj. Jte partibus pntibus vel cotumacibus in scriptis recitare als ea solu in scriptis dando sine reciratione est nulla. C. de sente. ex pic. reci. l. j. silr si no recitet in scriptis. l. vl. C. de sen. ex pe. reci. et. d. c. si snia. fallit i bre uibus et causis villiu personarum. C. de sent. ex pi. re. aut. nisi. ite i ca matrimoniali. Jte qn de partiu cosensu pcedit. no. ij. q. j. c. in primis p archi. et Jo. Jre ipsi q dat sniaz debet ipe legere seu recitare nisi sit eps aut alius illustris. d. c. si snia. et. C. d sen. expi. reci. l. ij. et ij. q. vj. anterio ru. §. ille in fi. multa essent videda. sed q nihil ad nos omitto breuitatis ca. Sz tu vide si plz Ho. in summa eo. tit. Directio iuris. et spec. quo i multis casi bus est nulla quomodo anullada quomodo exequeda. et quomodo transit in rem iudicatam. ¶ Vtru religiosi ligetur sententijs suo [sect. 6]ru platorum extra locueorum. Rn Jmo. i cle. dudum de sepul. q no et vr sequi opin. Laudi. et Hostie. in. c. cu illorum de sen. ex. Car. vero in. d. cle. dudu. dicit hoc dictu pcedere quo ad contetiosam iurisditione q no pot ponere sede quis i alieno territorio de offi. ordi. c. cu eps lib. vj. sz respectu snie volutarie iurisditionis et ad quas non procedit in forma iudicij verior est snia aliorum q tenent q ligantur de offi. leg. nouit et plz mihi et etiaz quo ad cotentiosam iurisditionem in monasterio suo q vt dicit Pa. in. c. cuz contingat. de fo. cop. Monachus vbicuq est semper de iurisditioe abbatis que vice dei sup caput suu imposuit. xix. q. iij. Statuimus de elec. c. si religiosus lib. vj. et fictione iuris semper est in claustro vt no. Jnno. et Abb. in. di. c. cum illorum et Arch. in. c. vt periculosa. ne cle. vel mo. lib. vj. facit quod s. dixi excoica tio. ij. §. x. et. xj. ¶ Vtru sententia duret post morte sen [sect. 7]tentiatis. Rn. Pa. i. c. a nobis el. j. de se. exc. q aut hz causazsuccessiua siue e ad effectu producedu puta interdicit alicui arte sua seu officiu et tunc si est cum cause cognitioe lata durat. vt in. l. j. C. de postu. et sic itellige. l. j. §. sz vrbem. ff. de offi. pfec. vrba. vbi ptz qd pfectus pot in ppetuu alique puare offo aduocatio nis. lz ipe sit tpalis. Si vero non est lata cu cae cognitione et sic no durat et sic loquit. l. fi. ff. de pe. Si aut snia est q ad effectu pductu. puta q vinculu iniecit tpe platiois. et sic durat etia post morte. Exeplu in excoicatioe vel publicatioe bonorum q nisi absoluat sperit excoicatus vt in. c. vnico. de maio. et obe. li. vj. facit c. pastoralis. §. j. de offi. or. Quomo etia snia extedat effectum extra territorium habes. s. pena. §. xxiij. ¶ Vtru ille p quo data est iniusta snia [sect. 8]post cognita iniusticia teneat restitue re qcqd habuit. Rn. Pa. in. c. j. de coces. pbe. q si est declaratiua sic tenet alr no saluabit. q talis snia no aufert directu dnium vt no. i. l. iulianus. ff. de codi. in debi. nec alti accrescit ius. vt no. Jn. i. c. q pleriq de imu. ec. tm eideclarauit ad eu ptinere. l. sicut. §. sz si qrit. ff. si serui. ve. c. forus de ver. si. Et dr declaratiua sp qn iudex inter ligates sniat ad istu vel ad illu ptinere. siue dari debere. Si aut snia e priuatiua puta cu aliqs priuat beneficio eccliastico: et cocedit alte ri. talis cui cocessuz fuit no tenet restituere lz cognoscat postea iniusta sniaz fuisse. q ex quo no appellauit vr renuciasse et io cu vacaret potuit isti cocedi. Vide p hoc bona gl. insti. de offi. iudi. i fi. et per Cy. in. l. j. C. coia vtriusq iudi. et per Bart. in. l. popo. ff. de acqr. here. et p Jo. cal. i. c. pposuit. de conces. pben. Quod quide limito nisi talis fuerit in ca iusti cie. Jtem secundo nisi sint alta a beneficijs ecclesiasticis. vt puta res temporales alterius quia sic in foro aie teneretur. vt nota. Jnno. in. d. c. quia pleriq nisi post sniam tempore debito bona fi de prescripsisset. Sepultura est possessio siue terra vbi aliquis sepeliendus est vel dicitur locus concauus in loco ecclesiastico vel cimiterio factus i quo corpus catholici conquiescit. Vnde si talis possessio seu terra seu quodlibet aliudvas pro sepeliedo sit per epm seu de eius autoritate ad sepulturam deputatu sic est locus religiosus siue ibi sit aliqs sepultus siue no et vedi non pot de sepul. c. abolede et. xij. q. ij. qsta est. et. c. postq et. c. pcipiedu. Si aut autoritate epi talis terra seu locus no est ad sepul tura deputatus. lz ibi sit aliquis sepultus no ppterea est religiosus sm canones vt no. Jnn. i. d. c. abolede. facit. c. ad hec de relig. do. et qd supra dixi. Religiosus locus. Vendi tame no pot vt in. d. c. que sta. et postq. licet aliud sit sm leges q religiosus dicit. ff. de reli. et sump. fu. l. ij. Aliqn dicit sepultura terra deputanda seu locus deputandus sepulture et hoc vendi potest. xij. q. ij. aurum. De hic notatis et q sepultura pot esse vbiq q domini est terra et plenitudo eius. xiij. q. v. vbicunq no. in. c. sacru de sepul. flo. i rubr. ff. de reli. et sump. fu. et Bar. cepo. de ser. vr. pred. c. fi. i fi. et no debet denegari reis criminis mortuis lite pendente. l. j. §. quoties et ibi Jo. de imo. ff. de iniur. quod veru est sm Bal. in. l. j. col. j. ver. sicut primo igit pars. C. ex delic. defunc. cum licentia iudicis co demnantis. ¶ Sepultura aliquando accipitur pro [sect. 1]officio q impenditur sepeliedis et talis sepultura vendi non potest clericis qui habent beneficium ratione cuius tene tur: puta quia sacerdos parochialis et huiusmodi. immo simoniam committe rent si venderent. j. q. j. dictum. xxx. q. ij. precipiendum et in. c. ecclesiastico. et de simo. cu in ecclie. licet clerici petere non possint laici tame tenent ad laudabile consuetudinez seruandam et videtur q nisi seruent peccent mortaliter. argu. c. ad apostolicam. de simo. et ita credo nisi ex aliqua rationabili causa desistant. alij autem clerici qui ad tale officiu no tenentur ratione beneficij potuerut ve dere non quidem officium. sed laborez fuum q no tenentur de suo facere hoc ar. c. charitate. xij. q. ij. de pscri. cu ex offi cij. et. d. c. abolende. ¶ Vbi debet esse locus sepulture. Rn. [sect. 2]secundum Jnn. i. d. c. abolede. q apud ecclesiam consecratam. quia cum conse crari debeat vt i. c. sicut. xvij. q. iiij. Jdeo ad locum non consecratum non potest accedere. de consec. ec. vel alta. c. eccliaz li. vj. pot tame etiam esse remotus propter fetorem. ¶ Quis hz ius funeradi. Rn. sm Jnn. [sect. 3]i. c. j. de sepul. q no ois ecclia sz solu illa q hz pplm vel cui ex priuilegio est con cessum. et hoc de iure canonico. Sed de iure ciuili copetit oibus qbus inest ius in feredi mortuos vt. ff. de mor. ife. p totu. Aduerte hic q pactu factu cu rectore ec clesie circa se pultura no recipienda vz et factu ab his qbus a sede aplica conce dit libera sepultura. c. pactu. dpac. li. vj. ¶ Vtru habetes ius funeradi possint [sect. 4]itrare alterius parochia et p se accipe funus. et alia consueta facere. Rn. q si habet ex priuilegio pape vt habeat libera sepultura. sicut sunt minores et pdicato res. vt cle. dudum de sepul. sic possunt etia no obstate condictioe epi vel curati. et etia no obst. statuto qd excoicat intra tes aliena parochia vt not. Old. consil. ccxxiij. et sequit Ge. in. c. vt aiarum. de con sti. li. vj. et do. Car. in. d. cle. dudu. Jo. de lig. ibide. et patet in. c. cu liberu. et. c. pre sentia. de sepul. Ratio q cocessa. libera sepultura cocessum est iter eudi ad capiedu funus. sicut in sili dicit lex qn con cedit haustus aque videt cocessuz iter ad illud. ff. de serui. ru. pdi. l. iij. §. pe. et vlti. et facit qd dixi. s. Libere. Si vo no conce dit libera sepultura. sz tn sepultura. sic domi. Ant. tz q etiam possunt. Ri. de se nis tz q no. Sz istud Ge. in. d. c. vt aiaru. dicit pcedere vbi cocedit solum qd possint recipere eligetes sepelire apud eos. Sz ego teneo qd no possunt sine li cetia curati vel epi nisi habeat liberam sepultura. q de duabus seruitutibus vna sublata remanet altera dicit gl. magna in. c. omnis vtriusq sexus. de pe. et re. ¶ Quis potest eligere sepulturam. Rn. [sect. 5]quod omnis fidelis. et qui habet liberum arbitrium et etatem legitimam. scilicet quod sit pubes quauis sit in potestate patris. tamen potest eligere sine cosensu patris. c. licet in pncipio. de sepultu. li. vj. Jmpubes vero. et qui non est compos sue mentis eiigere no pot. ar. c. vlti. desuc. ab intesta. ¶ Vtru religiosus possit eligere sepul[sect. 6]tura. Rn. q no. nisi qn extra monasteriu morit. ad qd comode deferri no posset. q tuc pot eligere sepultura vbi placet. c. religiosi. eo. ti. li. vj. ¶ Vtru seruus similiter possit. Rn. sz do. [sect. 7]Pe. de pu. in tractatu de quarta canoni ca portione ecclie prochialis q sic si est pubes. Si vero est impubes cliget dns Jta no. Jo. in. c. de vxore eodem. ¶ Vtru qs possit eligere sibi sepultura [sect. 8]in loco minus religioso q sit locus vbi de iure deberet sepeliri. Rn. oli fuit diuersitas: hodie clarum est q sic per. c. eum quis. eo. lib. vj. ¶ Vtru pr possit eligere pro filio impu [sect. 9]bere cu ipse impubes eligere no possit. Rn. dns Pe. supradictus vbi. s. q sic consue tudine sic disponente. vt in. c. lz. et idem credit Ge. in. d. c. licet de matre sicut de patre. qn sic habet cosuetudo. Et hoc so lum pro filio legitimo naturali no aut p spurio vel naturali tatu: q appellatioe. filiorum no veniut naturales tantuz vel spuri. l. gnaliter. C. de insti. et substi. et in Cle. pria de bap. sz pro adoptiuis vel arrogatis bene potest. ¶ Vtru auus possit eligere pro nepote [sect. 10]im pubere. Rn. ide Petrus vbi. s. q no q in materia odiosa appellatione filio ru no cotinent nepotes. aliter enim filij aliter nepotes appellatur. Secus appellatioe liberorum. vt i. l. qd si nepotes. ff. de testa. tute. multominus frater aut alius collateralis. ¶ Vtru pr possit eligere pro filio adul[sect. 11]to seu pubere. Rn. idem ibide q no q d. c. licet. solum p impubere cocedit ele ctionem sepulture. ¶ Vtrum decapitandus et huiusmodi [sect. 12]possint eligere sepultura. Rn. qui. s. ibi dem: q si sententia est data nec appellatione suspensa non potest q nulla vl tima volutate potest dimittere. l. eius. ff. de test. qui etiam non potest pro anima aliquid relinquere vt no. Jo. an. in addi. ad Specu. in tit. de instru. editione. pot tn oia sacrameta petere. et recipere. Cle. j. de pe. et re. Si vero snia no est data vel est appellatioe suspesa sic potest eligere. ¶ Vbi dz qs sepeliri qn no eligit sepul [sect. 13]tura. Rn. dns Pe. prelatus vidi. s. p mul tos casus quos ego reduco ad vndeciz vt totalis habeat itelligetia circa hec. ¶ Primus est de pochianis q debent se[sect. 14]peliri no i pochia sz mecclesia vbi sunt maiores sui. ita dicit gl. c. j. eo. lib. vj. fa cit. c. primo de sepul. et est casus in. c. is qui eo. ti. lib. vj. et ibi hoc tz archi. et Jo. ¶ Sed quero qui dicant maiores. Rn. [sect. 15]Jde Pet. vbi. s. q in isto casu intelligit pater et auus. text. est. in. c. ebron. xiij. q. ij. iuncto. c. j. de sepul. et ideo lz pauus et attauus essent alibi no tn ibi sepeliet sz vbi pr et auus. sz si pr esset sepultus in vno loco. et auus et alij maiores in alio no sepeliet filius cu pre sed cu auo et ceteris maioribus sm Jo. an. p. c. ij. in prin. et c. fraternitate. de sepul. et p. c. cu q de sepul. li. vj. lz alij conriu teneat ppter tex. co trarios. xiij. q. ij. sed primu videt verius. ¶ Scds est qn no appet vbi sint sepul[sect. 16]chra maiorum. q tuc sepeliet i ecclia vbi audiuit diuina et percepit eccliastica sacra. d. c. j. et ibi p Jnno. et est casus i. d. c. is qui. et in. c. nostra eo. ¶ Tertius est quando quis no hz sepul[sect. 17]chra maiorum. eti vna ecclesia audiuit di uina et in alia pcepit sacra. vel est parochianus duarum ecclesiarum et tuc si vtraq ec clesia hz ius funeradi. tuc locus est puen tioni de rescri. c. duobus li. vj. sz obuetio nes quare diuident. c. cu qs eo. lib. vj. Et si no est puetio sed contedut. diocesanus concordabit partes. ¶ Quartus est quado ecclia e iterdicta. [sect. 18]vel cimiteriu vbi de iure deberet sepeli ri. et tuc si est ecclesia sepulchri maioruz suorum sepeliet in prochia. Si vo est prochia sepelietur in ecclesia cathedrali. et si oes iste essent iterdicte cu nullus ibi debeat sepeliti. c. vt priuilegia de puil. et. c. si ecclesia. de priuil. li. vj. et. c. fi. de se pul. lib. vj. tunc sepelietur in monasterio ppinquo. scdm archi. c. j. eo. li. vj. et Jo. an. in nouel. ibidez vel vbi debebat soluere decimas sm pdictos. ¶ Quintus casus est de peregrinis et ad[sect. 19]uenis q sepelient in parochia vbi moriunt si no scit vbi sint sepulchra maioru suoru vel si scit et no possunt comode deferri. Jnno. Host. tenet in. c. j. eo q in ecclesia cathedrali. Alij aut q vtraq ec clesia habet ius et locus est puetioni. Et istud verius credo. Jde dic de danatis ad mortem quando sepeliri permittun tur qd de peregrinis. ¶ Sextus casus est de filio pubere. et de[sect. 20]bet sepeliri apud maiores. vt in primo casu vel si est sm secundu vel tertiu casum. illud serua. ¶ Septimus casus de filijs illegitimis [sect. 21]si sut naturales tm sepeliunt cu pre nisi pr fuisset i dignitate. l. ex facto. §. si qs rogatus. ff. ad treb. et qd no. i. d. l. gnaliter. Si aut sunt spurij non sepelient cu pre q nec filij noiandi sunt. aut. ex coplexu. C. de iuce. et iuti. nup. nec etiam si legiti ment a pncipe nisi ad petitione pris et eo viuente fecisset facit qd no. in aut. q. mo. na. effi. sui. Sepelient ergo tales in sepulchro matris pbat. ff. ad muni. l. j. nisi sit illustris femina. Si vero sint filij adoptiui vel arrogati. si viuente patre adoptate moriunt in eius sepulchro se pelient secus si mortuo q tunc sepeliutur cum patre naturali sm no. q no. ple ne in. c. vnico. de cogna. lega. ¶ Octauus casus de vxore. et dic q si est [sect. 22]carnaliter cognita vel ad domu viri du cta. tuc sepelit in sepulchro viri. q iam cosecuta est domicilium mariti p coductionem. l. cum quadam puella. ff. de iu risdic. om. iu. vel q effecta vna caro cuz viro. d. c. ebron. alias non. ¶ Quid si sit cognita et tn ppter adulte [sect. 23]rium. separata. Rn. q no sepeliet cu viro q non est amplius de domo viri nisi sit reconciliata. ¶ Sed qd si mortuo viro recessit de do[sect. 24]mo mariti. Rn. q licet fuerint opi. tame mihi placet opi. archi. et Jo. in. c. is q. §. mulier. e. li. vj. q sepeliet i sepulchro vi ri q licet ad aliud domiciliu se transferat. tn retinet domiciliu mariti vt. l. filij. §. vidua. ff. ad munici. vel dic qd locus erit puetioni. Et qd de illa que habuit plures viros dic q vltimus cosideratt q vna caro est cum eo. ¶ Sz pone q vir habeat in vna ecclia [sect. 25]sepulchra maiorum suoruz et in alia elegit sepultura et sepultus est ibi vbi sepeliet vxor eius. Rn. q in ecclesia vbi maritus actualiter e sepultus. d. c. ebro. Qd intelli ge qn maritus fuit ibi legitime sepultus q si fuisset excoicatus vel interdictus no sepeliet ibi. silr itellige si comode pt illuc deferri als no. arg. d c. religiosi. ¶ Nonus casus de nouitijs religiosis q [sect. 26]si no erant obligati religioni in genere debet sepeliri in ecclia vbi de iure conuenit. no i monasterio. vt dicit Arc. i. c. cuz qs eo. li. vj. secus si erat obligatus religioi in gne. et ide dic de illis q no sunt plene translati. q vt habet sua in proprio. ¶ Decimus casus est de platis ecclesiarum [sect. 27]na regulariter debent sepeliri in ecclia vbi hnt platura et si in duabus locus est preuetioni vel dic si morit in vna earuz ibi erit sepeliendus sm Arch. in. d. c. cu quis. Alij aut clerici debet sepeliri in ec clesia vbi sunt clerici seu beneficiati. ¶ Vndecimus casus e de illo q hz domi[sect. 28]ciliu in ciuitate vel in villa et trasfert se ad villa rurale recreatiois causa. vel vt rura collat et ibi morit. q no sepelit i ec clesia naturali. sz in sepulchro maioruz suorum. sm q dixi in tribus casibus. primus si comode ad eu pot portari. d. c. religio so vt no. Arch. et Jo. in. d. c. is qui. ¶ Qui sunt q priuant eccliastica sepul[sect. 29]tura. Rn. q. xij. differentijs personarum interdicitur ecclesiastica sepultura. Pri mo excommunicatis. Cle. j. de sepul. et de pena contra facientiu habes. s. Excommunicatio. vij. casu. xxxv. et hoc verum nisi absoluant. Secudo maifestis vsurarijs. d. cle. j. et. c. qq de vsu. li. vj. ha bes. s. d. casu. xxxv. hoc verum nisi peni teant et faciant cautionem. Tertio qui in torneamentis moriuntur. ca. j. de torneame. Quarto raptoribus qui pertinaciter cu possint i vita no satisfactu. et in morte non possunt. c. ij. de rap. Quinto blasphematoribus dei et sanctorum. ca. ij. de maled. Hoc verum si illam penite tiam sibi impositam contenunt. Sexto qui no comunicat semel in anno nec co fitent. ca. omnis vtriusq. de pe. et re. nisi signa contritionis ostendant. Septimo qui morit in pcto mortali notorie. c. cuz grauia. xiij. q. ij. Octauo nominatim interdictis. d. cle. j. et hoc sub excoicatiois pena. Alij aut interdicti similiter priua tur vt in. d. casu. xxxv. Nono illi cui est interdictus igressus ecclesia. c. his. qui de sen. exco. lib. vj. Decimo illi qui sacer dotem tutore filijs suis istituit. lxxxviij. dist. neq apud gl. ibi cotrarium tenet. Vndecimo iudeis vel paganis de cose. di. j. ecclesiam. et. c. se. Duodecim corporalibus extanti. vel diuisis. vt. s. excom municatio. v. casu. xxxij. ¶ Quid si tales de facto sepuliuntur in [sect. 30]ecclesia vel cimiterio. Rn. q si possut di scerni exhumadi sunt alias. c. no sacris eo. ti. et ecclesia cimiterium recocilian. c. consuluisti. de conse. ecclesie vel alt. ¶ Quid de puero extracto de vetre ma [sect. 31]tris mortuo. Rn. q no dz sepeliri cu ma tre. sed extra cimiteriu. secus si no esset cotractus sm ho. q fetus est pars vetris de cose. di. iiij. Si qua intellige si mortuus est q si viueret deberet scindi ma ter ia mortua et extrahi et baptisari sed matre viua no posset extrahi sine pcto mortali p scisura. qua mater moriatur. ¶ Qua pena puniedi sunt q ad sepultu ra recipiut alique i casu no cocesso. Rn. [sect. 32]tnr ad restitutione corpis si petat. Jtez oim q occasioe illius receperut. c. fraternitatem. et. c. ex pte. el. j. et. c. cu liberum. eo. ti. et alijs penis. vt. s. dictum est excoica tio. vij. casu. xxxv. ¶ Quid si sacerdos parochialis corpus [sect. 33]eius qui alibi eligit sepulturam violeter rapuerit vel funus anteq deueniret ad manus eorum quibus debebat spoliauit. Rn. sm Host. et Jo. in. c. cum liberum et Jo. in. ca. ceriificari. eo. ti. et Old. cosil. ccxxiiij. q tenet restituere qcquid accepit et ipsum corpus. Et vltra hoc pdit quartam canoniea ad similitudiue heredis res hereditarias subtrahentis qui in eis quartam trebellianica pdit et ius institutiois debitu qd alias erat detracturus. l. paulus rndit. ff. ad. l. falci. et. l. rescriptu. ff. de his q. vt indi. q prohibere videt inferre in sepulchruz. siue in locu inferre phibeat siue in itinere. lj. §. prohiberi. ff. de mor. infe. do. Pe. in tractatu vbi. s. tenet quo ad canonicaz partem cotrarium q delictum psbyteri non debet nocere ecclesie de ord. cog. c. ij. xvj. q. vj. si epm. et q no. in regula relictum li. vj. et glo. in. l. si quis in tantam. C. vnde vi. Sed ego teneo cum Host. et Jo. si tale quid fiat a plato q platus so lus bene potest piudicare ecclesie in ac quiredis. xvj. q. vj. §. si sicut seruus dno preiudicat in acquiredis. l. fi. C. de acq. pos. secus in acquisitis. ¶ Vtruz ptextu debiti sepultura possit [sect. 34]impediri. Rn. q nonec ptextu cuiuscuq alterius obligatiois. l. cum sit iniustu: C. de sepul. viol. nec dz iferri molestia. j. x. dies ab obitu alias pro tuc est inutile quicquid fit. vt i aut. sz nec ante. C. de sepul. vi. q vero ad domu morientis. accedit et ipm vel alios molestat vel rebus eius insignia ponit ipso iure cadit ab actioe et in tantude heredibus iniu rati codemnat et publicat tertia ps bonorum suorum et est infamis. et ide in eo qui circa funus peccat in aut. ite qui domu. C. de sepul. vio. ¶ Vtru inducetes ad iuran. vouen. vel [sect. 35]fide interposita seu alias ad promitten du de sepultura eligeda peccent. Rn. q clerici et religiosi cuiuscunq status aut coditiois existat q ad vouen. vel iuran du seu alias pmitten. aliquem inducut vt apd eorum ecclias eligat sepultura vl ia electa vlterius no muttet sunt excoica ti excoicatioe papali a q pterq in mor tis articulo no possunt absolui citra pa pam. Cle. cupietes de pe. Si vero no in ducunt ad vouen. vel promitten. sed solum vt simpliciter eligat siue si iducut ad vouen. et promitten. no tamen vt eligant apud suas ecclesias non incurrut istam pena nec etia credo peccent si mo dolose no faciut. Quod no. pe. de anc. et Jo. mo. in. d. Cle. cupientes. ¶ Sed nunqd ligantur ista pena si hoc [sect. 36]faciant indirecte. Rn. q siue directe vl i directe publice vl occulte per se vel per alium hec faciunt ligantur sm zeze. et re fert Car. in. d. cle. ¶ Vtru sola inductio iudicat hanc pe[sect. 37]nam. Rn. q no nisi habeat effectum scz q ille faciat ad q alter inducebat scdm do. Car. in. d. Cle. cupietes. Facit q no. Arch. xvij. q. j. §. si ergo. et Jo. an. in. c. mu lieres de iudi. li. vj. ¶ Vtru prefati clerici aut religiosi q ta[sect. 38]le votu vel promissione fecerunt fieri te neant restituere corpus illius q tale pmis sione fecit si apd eos est sepultu. Rn. q sic si petatur et oia que occasioe funeris habuerut. et hoc. j. deceniu quod currit quo ad restitutione corporis a die petitionis: sed quo ad restitutione aliorum sta tim currit a die repetitionis. sm Jo. an. in. c. j. d sep. li. vj pfatu. c. addit an. c. ple ri q. de pac. Qd si no faciut ipso transa cto dcenio eorum ecclesie et cimiteria eccle siastico tandiu sunt interdicto supposita donec plene restituerint prefatavt in di. c. j. Limita hoc veru nisi esset ecclesia in qua de iure esset sepeliedus. q no teneretur restituere. nec corpus nec aliud sm veriorem opi. vt no. Ge. in. d. c. j. ¶ Sed nunquid illi qui tale votum fe[sect. 39]cerunt seu promissionem poterut alibi eligere sepultura. Rn. q non sed sepeli entur apd ecclesias ad quas de iure ali as essent deferendi. vt in. d. c. j. ¶ Quid de illo qui no suasione aliquo[sect. 40]rum sed motu proprio fecit votumvl iu ramentum de sepultura electa non mu tanda. Rn. secundum ho. q siue causa mutare non poterit. et sic intellige. ca. si vero de iureiu. Jn quo dicitur q nemo potest venire contra proprium iurametum si vero noua causa post iuramentum est orta de q no cogitauit quando intrauit fic poterit sepultura mutare et sic intelligit et limitat opi. legistaru qta men tale pactu non tenere seu iurametum. C. de le. l. non du. in fi. ff. de pact. le. iuris gentium. §. si paciscar. ¶ Vtrum illi qui hnt capellas a religiosis [sect. 41]seu platis concessas sibi in quibus fecerut sepulchru p se et suis d domo possit eis inuitis ipsis priuari seu alijs in ipsis se pulcris con eorum volute imponi. Rn. doct. Pe. vbi. s. q no quia talis capella ad se pulcru reputatur taq hospitiu. xiij. q. j. ebron. sed de iure est q in fundo in quo quis habet vsum no potest dna inhabi tare initio vsuario. ff. de vsu. et habi. leg. l. si heres. §. fi. et. l. se. et vide quod no. Azo in sum. isti. de vsu. et ha §. si vero vsus. et .§. illud not. Si tamen essent extincti: et eorum domus per mortem et bene possent alijs cocedi quia mortuo vsuario il le vsus reddit ad propretariuz libere. l. pe. C. de vsufru. Additio ego vero credo q de iure canonico platus ex iusta ca possit et ipsis iuitis aliu immittere. vt etia tz Ludouicus de roma i suis no. et di ctu Pe. pcedit de iure ciuilivl qn ppt hoc ipsi impediretur immittere suos. ¶ Vtrum possit fieri pactio sup electione [sect. 42]sepulture. Rn. sz host. quicqd tpale dat vl pmittit. vt talis electio fiat simonia est. j. q. j. q pios de pact. c. fi. ¶ Quid de his qui hnt sepulturas in q [sect. 43]bus no ponit nisi cofrater vel canonicus Rn. si faciut pctm aut e taxa p qtoextra neus debeat ibi sepeliri q simonia e de simo. c. audiuimus. et. c. sicut q nec p ter ra nec p officio aliqd recipi dz. ¶ Quid de illo q madat corpussuu no [sect. 4]dber sepeliri. Rn. q no dz sepeliri. ff. de codi. insti. l. quidam. et not. xxj. di. §. nec autem in glo. ¶ Cuius expensis fiet sepultura. Rn. q [sect. 45]si est vxor q hz dotem et alia bona si hec oia remanet apud maritum ipse tnr fa cere expesas oes. si vero solu dos apud eu remaneret. et alia bona ad alios iret sic quilibet pro rata sua puta si dos sunt cetu alia bona. cc. tenebit p tertia parte et alij ad quos dicta bona veniunt pro alijs duabus. Si vero dote et restituit sic tenentur heredes vxoris. l. celsus. et le. nec dote nec alia bona sic tenetvir face re eas. l. j. et. l. si qs. ff. de re. et su. fune. Si aut sut alij ab vxore. sic tnr hri. aut pr re sprctu filij aut dns respectu sui. d. l. si qs ¶ Vtrum valeat statutu factu a laycis. q [sect. 46]no valeat nisi tm expendi in sepulrura. Rn. q no sz Ludo. de ro. q licet no sit fa ctu sup spualibus. est tn sup conexis eis dem. ar. l. q si nolit in fi. ff. de edi. edic. in c. cum laycis de re. eccle. no alie. Quod limita. vt. s. immunitas. §. xlvij. Seruitus est multiplex Pria est serui tus dei. Scda est seruitus pcti de qbus. s. Preceptu. §. v. Tertia seruitus e qua ho seruit homi et sic diffini tur. suitus est institutio iuris getiuz qua quis dnio alieno con natura subicit. inst. de iure pso. §. seruitus. di. j. ca iusgetiu. xij. q. ij. c. cu redeptor. Est alia seruitus lar go mo dicta q e illa de ascripticijs q debetur a psona rei. Est et alia seruitus realis q est illa q debet a re rei sicut est ser uitus vrbana et rusticana q no debet p sone sz predio. vt i. l. si vnus ex socijs. ff. de serui. rust. pd. Vn nota q vrbana predia dicutur oia edificia causa habitandi fa cta et stabuli illis cotigui. siue sint in ciuitate vel villa vbicuq. ff. de v. si. l. vrba na predia. ff. coia. tam vrba. qru. pre l. j. Rustica vero predia dicunt oia prediasi ne domo ad habitanduz licet habeant tectum p fructibus colligedis vel stabulum p equis vel iumetis separatum ab omi edificio habitatiois vt. l. hoc iure. ff. qui. mo. pig. vl ypo. taci. conhi. et secudu hoc seruitus dr vrbana vel rustica de qui bus habes in. c. ecclia de consti. Est alia q dr mixta. q ideo mixta dr q no est mere personalis que debet a psona persone. nec est mere realis q debeat a re rei. sed est mixta eo q debetur a re persone. que etia psonalis appellatur. vt. l. j. ff. de ser ni. q cu psona semp finitur. vt. l. iij. §. j. ff. qui. mo. vsufruc. amit. que etia realis dr q taq ius reale vedicatur sed no rei vedicatioe q in corpale est sed quasi ve dicat cu agit iniuriarum si phibetur ire. et hmoi. vt. l. vti frui. §. vtrum at. ff. sivsufruc. pe. vt no. Cy. in Rub. C. de vsufru. spes huius sunt tres. s. vsus habitatio etvsusfru ctus et de istis non loquor hic sed soluz de ista tertia qua persona est serua psone de qua loquor in infrascriptis. De nota. in hoc. §. et q seruitus non coputat in bonis. gl. in. l. j. in v. ex bois et ibi Bar. et doc. ff. de vsufruc. leg. Bart. in. l. pe. C. si res alie. pig. data sit. est tota in toto et in qualibet pte. l. si cui. et ibi Bart. ff. de ser. et tota retinetur per vsum patris. l. si eo. §. j. si s. vedi. et. l. j. et ibi bar to. in pn. ff. quemad. ser. amit. ¶ Quo efficitur quis seruus. Rn. q qua[sect. 1]drupliciter. Primo ex natiuitate vt cum quis nascit de serua. Hodie tame de co suetudine non seruatur. et vide. s. filius .§. xx. De iure etia no esset seruus si in aliq tpe quo mater cu habuit i vetre fuisset libera vel i partuvt insti. de ingen uis. .§. sufficit. Notat Ber. Jnn. et Host. in. c. fi. de seruis. no ordinandis. Scdo efficit seruus ex bello. de quo dicvt. s. Bellu in prin. Tertio ex delicto vt cu libertus roe ingratitudinis reducit in seruitute. l. si manumissus. C. de liber. et eo libe. vl cuz alio mo a lege p pctm imponitur vt a ra ptore puelle. xxxvj. q. j. de rap. vel in ide ferentibus prohibita saracenis qui effi ciunt sm capietiu vt ptz p extrauagan tes multorum pontificu. et de iudeis. c. ita quoruda. et. c. ad liberanda. Quarto ex p pria voluntate sicut cu maior. xx. an. cu intentione participandi de precio qd quidem in veritate participat sciens se esse libertum consentit alicui venditori qui similiter sit eu liberu esse vt ipsum vendat. Nam istis cocurretibus efficitur seruus. vt no. in. l. j. ff. qui. ad liber. p cla. no licet. l. liberis. ff. de lib. causa si aliqd pdictorum deficiat no valet et si nihilde ficiat de predictis non tnr dominus q eum emit recipere precium si non vult et si manumittatur erit libertus no inge nuus. l. liber homo. ff. de sta. ho. vid pre dictis habes insti. de iure personaruz. Fallit hoc in filio quem pater necessita te famis vrgente potest vendere non ta men mater et talis filius venditus ingenuitate recipit quadocuq precium emptori restituet ipsevel alius quicunq pro eo. vt in. l. j. et. ij. i tex. et gl. C. de patribus qui fi. dist. Addo. v. modu ex quo quis efficit seruus de q habes. s. colonus. s. de illis qui fingunt se inualidos et me dicent. ¶ Quo serui efficiunt liberi. Rn. q mul [sect. 2]tis modis. s. conuincedo i iudicio reu necis dni sui. Jte accusado falsariu monete. Jte raptore virginis dissimulatioe pteritu. Jte desertore militie d qbus habes i l. j. C. pro qui. ca. serui. p premio lib. ar. et fortius in conscia credo q possit fugere ancilla. qn dns cogit ea ad peccatu fornicationis et sic stare vt libera Facit autoritas Pa. j. ad cor. vj. fugite fornicationi. Facit regula q no est de re. iur. et priuile gium meretur amittere qui cocessa abu titur potestate de iure etiaz potest iplorare officiu epi. vt copellat dnm ea manumittere. et potest copelli. l. si lenones C. de epi. au. Multi sunt alij casus quos amito q no sunt in vsu efiiciunt etia ex manumissioe De quo vid. s. Manumis sio. Jtem expositione serui languidivel denegatione alimentorum facta a dno. Vi de. s. Expositus. Jte ex emptioe facta a iudeo de seruo xpiano. vide. s. iudeus. ¶ Vtrum seruus possit ordinari. Rn. q [sect. 3]non nisi plene liberati sit restitutus de quo habes plene. liiij. di. per totu. ¶ Quid si seruus ordinet. Rn. q si ordi [sect. 4]natur dno sciete no condicete. eo ipso efficitur ingenuus et liber ad quoscuq ordines sit promotus. liiij. di. c. si seruus scie te. si vo dno ignorate et pntatore et ordi natore sic si fuit pmotus ad minores redigitur i pstina seruitute. liiij. di. nulli. Si vero fuit promotus ad sacros ordies s. subdiaconatu et diaconatu dabit vica riu vel preciu et remanebit liber. liiij. di. ex antiquis. quod si non habetvel no po test debet de poni et restitui dno. vid gl. in. c. ij. de ser. non or. Si vero ad sacerdo tium sic seruiet in his que ordinem suu decent aliter no et hoc veru si dns repetet eum. j. annum a die scientie sm Ho. quis alij dicant a die ordinatiois quia post annum no potest repetere. liiij. di. si seruus. Jde tenet Ray. de originarijs ascripticis et colois proprie dictis q no possunt promoueri et promoti restituu tur. vt. s. de seruis. ¶ Vtrum talis depositus gaudeat pri[sect. 5]uilegio clericali. Rn. q no nisi tantu q verberari non potest. vt no. glos. in. c. ij. liiij. dist. alias verberans ipsum esset ex comunicatus. sm Jnno. ¶ Sed nunquid tenetur continere ta[sect. 6]lis. Rn. q sic vt not. Jn. liiij. di. c. nulli. ¶ Vtru seruus possit contrahere matri [sect. 7]monium alius a predictis ordinatis. vide. s. matrimonium. iij. impedimento. iiij. §. iiij. ¶ Vtrum tempore persecutionis liceat [sect. 8]christianis se subijcere seruituti ifideliu cum pacto q ritus christianorum no di mittent. Rn. Jnn. de renuncia. c. nisi cuz pridem: q sic. [sect. 9]¶ Qui sine ca seruuocciderit no minus puniet q q alienu seruu occiderit. l. j. i fi. de his q sunt sui vel alie. iuris. Sigillum qs potest habere. Rn. vt not. in. ca. dilecta de exces. prelat. et dic vt supra de insignijs asumendis. et secundum eam distictionem s. insignia. # 1 Simonia primo quid est. Rn. q est spiritualium vel spiritua libus annexorum aut a spiritualibus dependentium vel consequentium vel ad spiritualia antecedentur ordinatiu precedete peccato omissionis promissionis conditionis modi seruitij precu vel cuius vis temporalitatis receptio siue donatio. hanc descriptione elictio ex dictis doctorum que clarius. j. patebit. De notatis in hoc. §. et q symonia e crimen publicu et equiparatur crimini lese maiestatis. Bal. no. in. l. si quequaz in. j. nota. C. de epis. et cle. fa. gl. in §. per cotrarium insti. de here. que ab intest. defe. in verb. post morte. et Alexan. in l. j. ff. de pub. iudi. ¶ Quero quid in predicta descriptioe intelligatur nomine spiritualiu. rn. vt colligo ex Pa. in. c. cosulere. de simo. et alijs doct. maxime Rica. in. iiij. di. xxv. arti. iij. q. ij. et Asten. li. vi. tit. lv. Spuale dr dupliciter in proposito. Primo per co paratione ad spiritum humanum. Spi rituale pmo mo dictum triplr accipit. s. primo p essentia vt gra et virtutes gratuite et istud spuale nec de iure nec de facto pot vedi. q no cadit in couetione et de his hes. j. q. j. c. j. et ibi glo. Secudo accipit p causalitate et dispositionez vt sunt sacra q sunt quodamo ca gre et vir tutu. q p ea cosequimur graz et virtutes et ista cu sint corporalia cadut in pactu sed no sine simoniavt in. c. non satis. et c. cu in ecclesie. eo. Tertio accipit spuale p mo modo dictum per effectum. vt sunt ea que conueniut alicui ex aliquo dono vel officio spuali. Vt prophetizare miracula facere. diuinu officiu celebrare. etta lia spualia non possunt vendi redimivl resignari p pecunia. c. querela. eo. j. q. j. nullus eps. el. ij. nisi sz q. j. dica. Spuale vero so modo dictu per coparationem ad spm humanu dr dupliciter. Primo per essentia vt sunt scie oes que per inuestigatione humana et doctrina acqui runtur. et hec nec de sure nec de factove di pnt vt pz puerb. xvij. quid inqt pdest stulto hre diuitias cu no possit emere sapientia. Secudo dr spuale per camvt doctrina predictaru sniarum q de iure et fa cto vendi pot aliquado. aliqn vero non sine simonia vt patebit. j. ¶ Quid dicitur annexum spuali primo [sect. 2]modo dictu scz per coparatione ad spiritu sanctu. Rn. q omne illud. i quo spirituale ministerium vt vasa sacra eccle sia cimiterium et reliquie sanctorum ve stis sacerdotalis vt sacra res et huiusmo di. ¶ Quid dicit dependere vel consequi a [sect. 3]spirituali primo modo. Rn. quod omne illud quod ex spirituali depedet siue co sequitur. vt habere ecclesiam vel dignitatem ecclesiastica canonicam. Vel prebendam siue aliud beneficium ecclesia sticumvel ius percipiendi decimas pri mitias vel oblationes. Et quicquid copetit clericis ratione ordinis vt pulsare campanas claudere hostia ecclesie et similia. q hec omnia ordini clericali sunt annexa. q solis clericis conueniunt. et istud annexu vel dependes non potest vendi. c. ad aures. c. ad nostra. eo. ti. aliter comittitur simonia et propterea pro curatores rerum ecclesiasticaru vt preposi tus hiconomus et vicedominus qui est qui preest rebus epi. et silr defensoresvt aduocatus vniuersitatis ecclesie sindicus s. qui preest causis ecclie. et castaldus siue maior dns qui. s. habet cura rerum exteriorum epi et iudex epi. et silr subiecti regu le vt archidiaconus archipsbyter cano nicus monachus et quilibet ecclesiastico mancipatus offo. tales si per pecunia ordinant simoniaci iudicantur secudu Hug. et Archi. i. q. iij. saluator. Sed ray. limitat verum qn talis administratio habet annexu aliqd spiritualitatis. ¶ Quid dr ad spuale primo modo acce[sect. 4]ptu antecedeter ordinari. Rn. q ius pa tronatus quod est ptas pntandi ad offi ciu ecclesiasticu quod quide silrvedi no pot sine simonia. vt in. c. j. de iure patro. sed transit cu vniuersitate temporalivt in. c. literis. de iure patro. ¶ Quid dr annexu spuali so modo ac[sect. 5]ceptu. s. p coparatione ad spm humanu vel dependes. Rn. q sunt scole libri et hu iusmodi et talia vendi pnt de iure nisi ec clesia locum scolariu assignasset docto. ¶ Vtrum sola voluntas vendendi vel [sect. 6]emedi spiritualia facit alique simonia cum. Rn. Tanc. et Ber. c. vlt. e. ti. tenet q no. pro eis facit. c. tua nos in fi. et. d. c. fi. eo. ti. et. c. vt nostruvt ecclesiastica benefi cia. sed ego distinguo cum Hosti. quod quo ad deum et peccatum mortale sola voluntate committitur. vnde cum quis dicit missam audit confessiones exhibet sacra et huiusmodi pncipaliter hac intentione vt propter id recipiat pecunia vel aliud teporale peccat mortaliter et simoniacus est quo ad deum similiter qui hac intentione dat. Secus si daret pro sustentatione ministri principaliter vel ob reuerentia sacri vel ad suanduz laudabilez consuetudine q sic lz. j. q. ij. sicut epm. facit. c. qui p pecuniam. j. q. l. sed quo ad ecclesia non vt in. c. tua nos eo. et ideo sola pnia sine alia restitutioe delet vt i. c. fi. eo. Qd quide limitat Hosti. ibide verum in casu quo simonia est so lum de iure positiuo. immo tenet q nec etia peccat. sz vbi simonia est de iure di uino sic tz q talis ita dz induci ad resti tuendum qcqd accepit sicut et vsurarius metalis et placet Pa. in. d. c. fi. Sed hoc no teneo quo ad pctm q sine dubio pec cat mortaliter si habet voluntate delibe rata ad dadu spualia p tpalibus. est bene veru q nisi sequat effectus. s. datio spi ritualis p tpali nunq erit simoniacus vt no. i. c. neo. eo. Quo aut ad restitutionem dic. vt. j. simonia. vij. inpn. Quo ad alias penas ipositas a iure cotra simoniacos firmiter tene q requirit pactio. ideo in diffinitioe dixi pcedete pcto. ¶ Sz qd si neq ministras spuale. neq [sect. 7]accipies aliqd dat vel accipit vel paciscit de dado vel accipiedo sz ipsis igno ratibus amicus accipientis spuale dat aliqd cu pacto cosiliario ministratis ad ministran. inducat. Rn. q lz das spuale. et recipiens no sint simoniaci ex quo no sciunt aliqd tn tam amicus pdictus q cosiliarius simoniaci sunt. j. q. statuimus. et. c. si qui a simoniacis. # 2 Simonia. ij. Jn quibus casibus pactio promissionis omissionis conditionis modi seruitij pcum et hmoi tpaliu p re spirituali vel annexo seu dependenti a spuali non inducit si monia. Rn. q. xvij. casibus. De hic notatis et q si platus donat aliquid suo promotori post sua promotionem q committit simonia Bal. not. plene in. l. ab anastasio. col. ij. versi. dein de inducas. C. manda. ¶ Primo qn possessio dat cu pcto vt in [sect. 1]eo costruat ecclesia vt in. c. olim cam. de rest. spo. Vn etia pot dari lnia construe di ipam ecclesia sub certo pcto vt in. c. qto. de censi. et in. c. insinuatioe eodem. q talia pacta reputant spualia sicut et in. c. significatum. de pben. vbi dat prebenda cum pacto qd quotidie celebret in tali ecclesia. et q non possit ea dimittere et lz quia in traditione rei sue quilibet pot q sibi placuerit apponere pactu c. verum. de condi. appo. ¶ Vtru laicus dado re tpalem ecclesie [sect. 2]possit apponere conditione spirituale pu ta q fiat anniuersarium vel dicant tot misse vide. j. simonia. iij. §. xj. ¶ Vtru offeres bona sua ecclesie vt effi[sect. 3]ciat canonicus et ex illis bonis post mo du istituat sibi pbeda sit simoniac. Rn. q sic. tex. est in. c. tua nos eo. secus si pure et liberaliter donasset. et post humiliter peteret admitti in canonicu et retinere pdicta in pbendam et clerici pure cosen tirent quia tunc liceret. ¶ Quid de eo q costituit de bonis suis [sect. 4]pbenda i aliqua ecclia sibi retinedo po testate conferedi eam alicui alteri. Rn. qd pot sine simonia retinere sibi ius patro natus vel in ppetuu vel ad tps. sz no valet nisi fiat de cosensu epi et fratru eius si qui sunt ibi in constitutione eius. ¶ Pone q statuto cauet q nouiter rece [sect. 5]ptus in canonicu vel monachu teneat soluere certu qd. Querit vtrum sit simo nia post receptione illud soluere. rn. pa. in. c. dilectus. el. ij. eo. q sic ex quo pcessit taxatio. q talis solutio vr facta virtute illius taxatiois et no libere. facit tex. pfati. c. dilectus. et. c. ex multis. j. q. iij. et. c. veniens. eo. ti. Qd limitat veru aliq qn tale solutum cedit in vtilitatem priuatam aut canonicorum secus si solueret p fabrica ecclesie vel alijs ad diuinum cultu ptinentibus sm Host. ar. de costi. c. cu oes et. c. ex pte. Na laudabilis consue tudo dz seruari. c. ad apostolicaz. eo. et. c. significatu. de pbe. no tn dz retineri pre benda loco pignoris. ar. d. c. significatu vel etia pot retineri si cosuetudo sit qd no assignet prebeda quousq tale quid soluerit. Jn hoc em casu fit permutatio spualis ad spuale qd licet de re. pmu. c. ad questiones. Pa. tn in. c. iacobus eo. tz. q si statutu imponit tale onus recipia do vel recepto de nouo vt teneat soluere certu qd etiam ecclesie vel ad cultum dei quod non valet sine simonia. et facit d. capitu. ex multis cum alijs. Si vero statutu iponit onus pbende sic vz in fa uore cultus diuini. ar. ca. significatu de p be. et. c. vnico. vt eccle. bn sic. et ar. i. c. si p pter tua debita de rescri. li. vj. et hec magis placet sed nec pma opi. condeno. ¶ Scds est cuz aliqd p oibus spualibus [sect. 6]alicui psbytero datur q ad ea als no tenet. xj. q. ij. charitate. Aduerte tn q i hoc fuerut opi. vt refert Pa. i. c. significatu. de pbe. magis ista opi. placet Pa. et gl. i d. c. significatu. et Ric. i. iiij. di. xxv. articu lo. iij. q. j. et Host. et Gof. et Jnn. i c. qm. ne pla. vices suas. q tz q licite pot aliqd re cipe sacerdos pro missis celebrandis et alijs spualibus administradis dumo no intedat vedere spuale seu recipe pecunia p spualibus sz potius p seruitio et reco pesatioe laborum danorum q sustinet trahedo ibi mora p sua sustetatione. Et q ad ea exhibeda no sit ex officio obligatus q si intederet recipe p spuali esset symonia. c. iudices. j. q. j. Silr esset symonia si sacerdos parochialis a suis subdttis hec exigeret q ad hoc tenet q nec et pro sumptu aliqd pt accipe ab eissine symo nia p quocuq spuali. c. vedetes. j. q. iij. ab alijs aut bn pot. Verum est q Gof. et Ray. dicut q si talis sacerdos q etia no obligat ex officio hz sumptus necessarios aliude qd dz gratis catare qd si fa cit p pecunia aut erit symonia aut aua ritia sed cu symonia no possit esse cu no itedat vedere spuale: et neo teneat suis stipedijs militare. c. cu sit eo. ergo ibi vr turpe lucru vt pz i. d. c. iudices. et ar. xij. q. j. Jlli q vel ad minus hz spem mali. Tu vo tene q tria cocurrere debent vt liceat. Primn qd no capiat nisi p sumptu vel labore. Scdz qd no sit ex officio obligatus ministrare. Tertiu qd no habeat aliunde sumptus necessarios. ¶ Sed si sacerdos parochialis non hz [sect. 7]sumptus necessarios nunqd poterit siue symonia exigere aliqd p spualibus. Rn. sm Pa. i. c. Sua. eo q si pot aliunde sibi honeste victum querere puta scribedo et hmoi sic no pot exigere. sed laborare debet manibus. xcj. di. c. clericus. Si vo no potest tunc eps debet sibi puidere vel populus potest compelli ad pstandum sibi necessaria p victu et facit glos. bona in. c. omnis xpianus. de conse. distinc. j. que dicit q potest subtrahere sacramen ta populo nisi oblationem faciat et sm hanc dist. intellige glo. et tex. in. c. pcipimus. xxj. q. ij. et sm predicta limita quia vnum sine reliquo non procedit. j. q. iij. si quis obiecerit. [sect. 8]¶ Tertius est qn dat aliquid p vita eter na vel remissione suorum pctoru sm istud daniel. iiij. pcta tua eleemosynis redime. de testa. c. fi. xxxiij. q. ij. anime. lxxxij. di. psbyter. i gl. Ro q pdicta pponunt nobis venalia a deo p moneta dilectio nis et opibus charitatis q eleemosyna no est ptiu vite eterne nisi inqtu imperat a charitate no sic alia spualia q con feruntur per ministros ecclesie. ¶ Vtru facies votu deo vt obtineat qd [sect. 9]temporale sit simoniacus. vide. j. votuz primo. §. ix. ¶ Quartus est quado dat aliqd pro redi [sect. 10]meda vexatione q sibi fit in re spirituali. c. dilectus el. j. eo. Quod limito veru qn certus est de iniustitia q sibi fit. secus es set in dubio q non liceret. Vnde si eps me iniuste excoicet possum sibi dare pe cuniam vt sniam reuocet et me absoluat sm glo. in. c. ad aures. et Jnno. ibide tenet cotrarium scilicet q no possit sine sy monia. Sed Jo. an. ibide et sequit pa. di cit q si tali imminet aliqd graue preiu diciu ex dilatata absolutioe puta quia debebat eligere vel eligi vel currit sibi pscriptio et huiusmodi sic vera est opi. gl. q tunc redimit vexationem sua. d. c. dilectus. Si no subest sibi aliquod piu dicium ex dilatioe absolutiois tunc est vera opi. Jnno. et ideo habeat recursum ad superiore. ar. c. nullus. de iurepa. Jde dic de suspesione vel interdicto. ¶ Vtru possit aliquid dari cotradicen[sect. 11]ti mihi de iure vel de facto ne cosequar aliqd spiritua Rn. pa. i. c. mattheus eo. q no licet pro iure querendo sine symonia. ar. c. significasti de ele. Nec etiaz p possessioe habenda post ius quesitum sm Jnn. i. c. ad aures. de symo. gl. xvj. q. vij. decimas sed p iure que sito sic. vt in d. c. dilectus. Vbi Pa. etia addit limitado predicta q si ppter potetia aduersarij non posset apud superiorem de faci li consequi possessionem tunc vt euitet magnum incommodum posset aliquid dare sine symonia sicut dictuz est de ab solutione ab excoicatioe. Si vero iniuste possidet non potest aliqd dare sine symonta vt no vexet. Silr ne eps eu iu ste deponat. vel ne accuset iuste vel illi qui ptedit ius in beneficio q tunc non esset redimere vexationem vt. not. in. c. nemo. eo. ti. Hic aduerte q reddes spirituale qd vsurpat solu ex pecunia. licet das possit sine symonia redimere tame a quo redimitur est symoniacus secundu Hostien. ¶ Vtru possit sine symonia aliqd dari [sect. 12]presbytero pro baptismo q no vult aliter baptilare. Rn. Pau. i. c. cum in eccle sia. eo. ti. q in adulto no q propter con tritione pot saluari. ar. c. debitu et quod ibi notat de baptismo et i. c. de psby. no bap. Sz p ifante sut opi. Aliq. vt Tho. ij. ij. et pe. de traren. et Pet. de pal. in. iiij. et gl. in. c. baptisandis. j. q. j. dicut q no lz q non sunt facienda mala vt veniat bona. xiiij. di. c. quod ait Loth. et ibi gl. et. xlvj. dist. sicut. Sed pau. vbi. s. et Ricar. et Lan. in. iiij. di. xxv. reputant veru in adulto q bona volutas ei sufficit in tali casu. Sed quado quis habet puerum et no reperit alius qui possit baptisare vel sciat vt puta quia est mutus vel no habet manus ille qui querit q baptise tur nec aliuz habet q tunc licite dat q no emit spuale. nec hoc debet intendere sz remouere vexatione et impedimetu et dz intedere emere tpale. s. aqua solum et hoc tene. ¶ Vtru licite detur pecunia pagano vt [sect. 13]se baptisare pmittat. Rn. in gl. j. q. ij. in c. qpio recitant opi. sed tene opi. Pa. in c. cum in ecclesie eo qui dicit q si ppter paupertate timeret venire ad fi. tunc li cet ei aliquid dare vt veniat. Si vo no habet volutate veniedi nisi ppter cupiditate tunc no lz q baptismus ei paru prodesset. xv. q. j. non est. imo peccat q abutit bono. et silr dates. ar. xxiij. q. v. ad fine nisi pbbabiliter psumeret q postea mutabit voluntatem. ¶ Quid si ecclesia mea vel prebeda me remoto alteri est assignata. Rn. si p pre [sect. 14]cio ea recupero vel redimo. symonia est siue iuste siue iniuste sim ammotus. Se cus ante priuatione si iuste tenebat q sic est redimere vexationem meam con cordat Jnn. in. c. ad aures eo. et Pau. in c. matheus eo. ti. Jntellige quado remotus est a prelato superiori. q secus si ex pelletur ab aliquo tyrano. na tunc etia post remotionem posset dare. [sect. 15]¶ Vtrum sit symonia si pecunia datur episcopo vt no coferat symoniace. Rn. pau. in. d. c. cum in ecclie q sic ex parte recipientis sed non ex parte dantis. ¶ Vtrum capitulum dans aliquid ali[sect. 16]cui qui electione impedit de quo constat q in electioe nullu ius habet vt desistat sit symoniacuz. Rn. q non si impediret ne simpliciter electio fieret sed si impediret ne iste vel ille eligeret sic non pos set si ille cuius electionem impediret sm Rodo. ¶ Quintus casus est qn pcuratio datur [sect. 7]epo p visitatioe consecratioe ecclie de cesi. c. cu apls. et de symo. c. cu sit romana de pscr. c. cu ex officij. et. x. q. iij. relatu. et lz doc. diuersimode velint assignare rone tu tamen dic q hoc fit legis autoritate et ideo non peccatur. xxiij. q. iiij. qui pec cat. Aduerte tamen q tunc licite potest dari quando est procuratio moderata de qua vide. j. visitatio. §. iij. aliter non [sect. 18]liceret. ¶ Sextus casus est qn exigit in pactum expsse qd a iure pmittit vt dictuz est in pcedeti. §. vel quod inerat. vt in. c. olim el. j. de resti. spo. et ibi pa. Jdeo vt dicit idem Pau. in. c. j. de eo qui mit. in pos. q lz spiritualia non accipiant extimatione tamen interesse ex eis pueniens bn pot esse extimabile et sup eo tanqua super tpali pcedit vt dicit gl. in. c. cora de offi. deleg. ¶ Vtrum vicarius recipiendo salariuz [sect. 19] sit simoniacus. Rn. pa. in. c. j. ne prela. vi. su. q no quia locat operas suas sicut nec assessor vt in. c. statutu de rescrip. li. vj. nec aduocatus. xiiij. q. v. non sane. ¶ Septimus casus est quado qd exigit [sect. 20]per modu insinuationis exigitur vt si dicatur volenti intrare religione quod aliqd secu aportet vnde possit viuere. Quod verum credo sm Pan. in. c. no sa tis eo. dummodo no deducat in pactu. et ita concordat Jnn. in. c. tua. eo. ti. qui videtur tenere q non lz dicere si vis vi uere mecum porta tecu. et gl. in. d. c. non satis q dicit q licet sic dicere. de quo ta men dic. vt. j. simoniac. iiij. ¶ Octauus casus est qn subest cosuetu [sect. 21]do vt aliquid pro spiritualibus exigat de quo tame dic vt. s. cosuetudo. §. xij. Aduerte etia q illud hz locuz vbi a laicis debet aliqd clericis sz vbi cosuetudo est vt a clericis aliqd exigat tuc dic sm. pa. in. c. iacobus. e. q ad priuatu com modu clericorum no vz sz bene in fauore diuini cultus si no pcessit exactio ante sa crametoru exhibitione. et ppterea dicit Jnn. et Joa. de lig. in. d. c. ad apostolicaz q cosuetudo que dat aliquid ante receptione sacramentoru est corrupta nec valet qtucuq loga. et quado no precessit ex actio. quare valeat in laicis et non clericis. Ratio diuersitatis est quia laici videntur se obligasse sub nomine cu iusdam oblationis facit quod no. in. c. nouum genus de deci. ¶ Nonus casus est quando quis cau[sect. 22]sa permutationis aliquid dat in recom pensationem maioris beneficij de quo dic vt. s. permutatio. §. vj. Et aduerte q tractatus permutationis inter partes super beneficijs no inducit simoniam vt. s. permutatio. §. iiij. immo vt dicit Car. in cle. vnica. de re. permut. in renu ciatione exprimi potest q causa permu tationis renunciat sine simonia quia a iure permittitur de elec. significasti. de rerum permu. c. vniuersorum et. c. vnico de reru permu. lib. vj. et. d. c. cle. vnica. ¶ Decimus casus est qn vasa sacra ven[sect. 23]dunt q lz sint annexa spuali tn vendi pnt sine simonia non habito respectu ad forma cosecrationis sm Ri. in ql. ij. q. xxj. ita tame q alteri ecclesie in eade forma vendantur. sed persone seculari non licet vende re nisi redacta in pristi nam massam. et idem dico de vestibus sacris q alteri ecclesie vendi possunt. ¶ Sed nunquid lz aliquid exigere pro [sect. 24]chrismate habito respectu ad liquorez. Rn. Pa. i. c. ea q de auaricia. eo. tit. q no sine simonia: q chrisma iqtu sacrm est no solu est spuale. sz etia inqtu liquore qd spuale. j. q. j. placuit. el. ij. silr nec pro pane bndicto vel candelis benedictis. ¶ Vndecimus casus est qn vendit de[sect. 25]pendes siue conns ad id quod dependet a spirituali sm Ri. vbi. s. sicut est perce ptio decimarum et fructus beneficiorum panis oblatus vel cera granum et hmoi que offeruntur in ecclesia. Nam ius percipiendi spuale est et vendi non potest sz bene fructus. et ideo dicit pa. in. c. j. ne p. vi. su. q prelatus bene pot vedere obuetioes iurisditiois tanq fructus sm gl. ibide: sz tene sm Jnno. non debet ve di exercenti illa iurisditione et bene q ppter conexitate vident vendere ipam iurisditionez. j. q. iij. c. si quis obiecerit. Silr alij fructus ecclesie sm Host. vedi possunt cu sint corporales. itellige veru a bnficiato qdiu ipse viuit non a plato q habet ius conferendi arg. c. vnico. §. fi. vt eccl. benefi. et silr dicit ide pa. in. c. fi. ne. p. vi. su. q pnt locari laico obuentiones ecclie. dumo ponat clericu loco sui p recolligedis nec presumptuose ad altare accedat vbi fiut oblationes. arg. c. j. et. ij. ne cler. vel mo. ¶ Vtru das pecunia p administratioe [sect. 26]rerum eccliasticarum comittat simonia. Rn. pa. in. c. cosulere eo. q sic. et ibi tex. hoc li mito sm glo. in. c. saluator. j. q. iij. qn ta lis administratio hz aliqd spuale annexu als no q temporale iurisditionem posset dare sub pensioe annua. et idem dic. s. simoniacu si dat p administratio ne pauperu et hospitaliu. j. q. vij. si quis omnem in glo. et in aut. de san. epis. §. sz neq sm Petru de Perusi. tracta. de canonica portioe epi. c. iiij. siue hospitalia sint autoritate epi constructa siue non. secus si dat vt recipiat ad seruien. solu si ne aliquo iure cosequendo. et sic intellige. c. vnicu vt eccle. bnfi. q ecclesia. i. platura sub anno cesu concedi no pot. de si mo. c. no satis. xxj. q. ij. pcipimus. Vnde emes preposituram et canomicatu vice dominu aduocatione. castaldatum et hmoi simoniacus est. j. q. j. si quis eps. sz tame limitatione predictam. ¶ Vtru das aliquid vt seruat tanq vi [sect. 27]carius in ecclesia sit simoniacus. Rn. pa. in. c. ad nostra. eoq sic vide bonu tex. cu gl. in. c. licet de penis. ¶ Vtru vendes villa et ius patronatus [sect. 28]qd hz in ea sit simoniacus. Rn. pa. in. c. q rela d simo. q sic q copulatiua facitve nire copulatu principaliter. et no acces sione. Secus si dicatur vedo villam cu iure patronatus et sic intellige Jo. an. i c. j. de iure pa. li. vj. Ego vero quo ad co scientia recurrerem ad intetione si ha buit. s. animu vedendi ius patronatus specialiter et sic fit simoniacus qd pz qn plus vendit villam alias non. ¶ Vndecimus casus est qn eps recipit [sect. 29]clericu adseruitiu spuale et tpale pstan. sibi cu pmissione q annuati soluet sibi certu salariu donec sibi puiderit de be neficio. Na licet hoc sm Ho. dumodo spaliter no se obligauerit ad seruitiuz teporale psta. nec comittitsimonia post modum remittendo salariu cu confert bnficium quia salarium erat sub condi tione et facta collatione beneficij expirat coditio insti. de ver. ob. §. no omnis. Secus si promissio salarij fuisset pura et perpetua. c. veniens eo. ti. Quod qui de pa. in. c. cum essent eo. credit verum q licet qn prelatus non inducitur prin cipaliter propter seruitium. sed q ille meretur si aliter causa finalis sit seruitium non licet. arg. ca. graue. de prebe. secus si sit ca impulsiua. ¶ Quid de illo q recipit promisiionem [sect. 30]bnficij prestandi p voce electionis dada. Rn. simoniacus e. c. de hoc eo. ti. Jtez dic si recipit pro eleccioe no ipedienda siue ante siue post. dumo nodu sit ius acquisitu in ea electioe. na acquisito iu re. licet redimere suam vexationem. vt s. iiij. casu. ¶ Tertiusdecimus casus est qn pecunia [sect. 31]dat p teporali iurisditioe hnda. set pa. i c. j. ne pla. vic. su. sz tn lz no sit simonia e graue peccatu. facitad hoc. c. neo. et qd ibi no. eo. ti. et. j. q. j. in sum. et gl. j. i. c. qm ne pla. vi. su. q tenet q est simonia. dz intelligi vera sm Pa. i. d. ca. qm quado teporalis iurisditio hz dependentiam ab offo ecclesiastico q p tale conexitate comittit simonia. d. c. cosulere. eo. ti. sed qn no habet dependetia ab offo ecclesiastico no est simonia sz turpe lucru et contra lege sz pa. in. d. c. j. vt i aut. vt iud. sine quoquo suf. et in aut. de man. prin. .§. illd. ho. tn tz q sit simonia dare pecu nia vt promoueat quis in imperatore vel rege ptate vel rectore alicuius ciuita tis q iurisditio e spualis. j. qo. iij. ex mltis. Vn vedere gastaldionatu vel yconomatu e simoniacu. j. q. j. si quis epus et. j. q. iij. Saluator. Ois enim potestas a deo est. et io spualis vr. Sed credo sit verior opi. pa. imo. Ge. tz q etia lz dare aliquid pro habedo offo temporali. de quo vide supra officiu. §. j. et dic vt ibi. [sect. 32]¶ Quartusdecimus casus est qn spuale pro spirituali exigitur puta vnus dz dicere primam missam alter secundam. et conueniut adinuicez q vnus dicat missa p alio et econuerso. Tho. vero tenet q si interueniat pactu erit viciosum nisi be neficio vel personatui sit annexum tale onus vt puta prebende. s. q qui eam ha buerit dicat missam d beata virgine. vt extra de prebe. ca. significatu. Similiter vr tenere Rica. in. iiij. di. xxv. arti. iij. q. j. dicens q si duo sunt baptiz audi et vnus dicat baptizabo te tali pacto quod baptises me. q est simoniacu. Ratio q in talibus nulla pactio vel couentio dz iter uenire. c. tua nobis eo. tit. et hoc propter duo. Primo q res a non dno emit sicut a ministro sacrorum qui no est dns. Se cudo q est cotra rone gratie q vedatur sed tu aduerte q qnvnus renet dicere pri ma missam et couenit cu eo q tenet dice re scdam pro secuda dicenda vt alius dicat prima q li. p. no denotat apprecia tione sz adminiculatione cu ille no pos sit dicere missam p alio nisi dicat p eo. et io licet sed i casu pdictorum doc. li. p. dicit appreciatione. et io illicitu e pactum sed bn posset dicere sm pdictos do. ho die ego dico p te. vel te baptizo. et rogo vt cras dicas pro me. vel baptizes me post ea et hmoi sine pactione. ¶ Quintusdecimus casus qn datur ra[sect. 33]tione prouocationis ad orandum sicut quando dat eleemosyna religiosis pau peribus vt prouocentur orare et missas dicere. pro eis de quo dicvt infra. simo nia. iij. §. ix. ¶ Sextusdecimus ratione punitionis si [sect. 34]cut in absolutione excoicationis exigit pecunia no pro absolutioe q eet simonia. sz p punitione pcti. c. ad aures eo. cocor. Rica. vbi. s. et addit caueat absol ues ne in hoc magis intendat deserui re cupiditati q correctioni. ¶ Decimusseptimus rone liberalitatis [sect. 35]q gratis datur et gratis accipit no rone alicuius spualis. j. q. j. qcqd sz tn nota bilitas in tali dato facit presumptaz si moniam. vt. c. et si qones eo. ti. # 3 Simonia. iij. circa bnficia dignitates officia et prio circa ele ctione seu promotione queritur De notatis hic et q simoia in curia romana cessat. Bar. no. in. l. j. in prin. ff. ad le. iul. de ambi. et Fely. c. cu venisset col. j. vsi. inqtum abbas. de symo. ¶ Vtru reges et principes et alij recipie [sect. 1]tes pecunia vt cosentiant electioni seu promotioni ad aliqua dignitate vel platura sint simoniaci. Rn. Pau. in. c. de hoc. e. q sic et tenent restituere illi ecclie d cuius prelatura agebatur. lz non esset de bonis ecclesie. vt ptz in eo. c. de hoc. ¶ Quid de canonico q couenit cu alijs [sect. 2]canonicis. vt conplaceat sibi de aliquo ca nonico recipiedo et postea ipse eis com placebit de alio. Rn. q simonia est. ca. qpio. j. q. ij. ¶ Quid si dicat aliquis eorum nunq co[sect. 3]sentiat. q aliqs fiat canonicus nisi mihi cosentiatis de meo. Rn. sm Ray. Simo niacus est. Si tn cosuetudo esset q qn vnus fuit exauditus invna q alter post ea exaudiatur in alia posset tuc talem cosuetudine rogare seruadam. ar. lxiij. d. q igitur de consti. c. cum omnes. ¶ Vtru conmittat simonia facit pctm cu [sect. 4]illo q bn ficiu confert vt retineat aliquam portione ex redditibus bnficij. rn. pa. i. c. j. vt ecclia bn. q sic. no. tn q epus ex iusta ca et necessaria pot statuerevt reddi tus certi tpis bnficij vacatis deputen tur ad certu vsum laudabile facit. c. vl. de ver. sig. Jte pro solutioe suorum debet intelligi si contractorum nomine ecclesie se cus si cotraxisset nomine priuatovt no. gl. in. c. j. de sol. facit. c. si propter tua de rescrip. lib. vj. ¶ Vtru pmouedus in rectore alicuius [sect. 5]ecclesie et paciscas vt soluat pesionem maiore collatori sit simoiacus. Rn. pa. i. c. cu clerici de pac. q sic. silr etia si promo uedus propria autoritate obliget se ad pensione et non tenet collatio sm pau. ibidem lz Jo. an. teneat q tenet. ¶ Circa officia qritur de psbytero q ve [sect. 6]dit offm portadi aqua benedicta per suam parochia. Rn. sm Ro. q licite po test fieri si vedit emolumeta sibi ex co suetudine pueire cosueta. Si autem vedit tale officiu non est simonia. sed turpe lucru. Si aut vendit aqua bndicta vel pane bndictu sic e simonia sm Alexa. et Ro. q in receptione talium co fert remissio venialiu peccatorum. ¶ Quid si quis vedat officiu clauden[sect. 7]di hostia vel pulsandi campanas. et hu iusmodi. Rn. sm Rod. q simonia cus est sumpto nomine simonie large sicut talia officia sunt spualia large. Si tame datum sitalicui tale offm gratis et consue tudo sit loci q possit ponere aliu loco sui et locare et vendere ad vitam ipsius dantis non esset simonia sm Ro. Sed tu aduerte quia. j. q. ij. ca. j. dr q non est sacri muneris offm claudere hostia ecclesie sed tm sibi annexum vel vnitum. Et dicit glos. ibi qd tunc est simonia emere aliquam administrationem. vel officiu ecclesie qn est annexu alicui spi rituali vel consueuit per clericum exerceri soluz. et sic tene q est simonia vendere officiu. secus vendere redditus. ¶ Quid de datibus aliquid vt possint i [sect. 8]parochia vel epatu qrere vel questuare Rn. sm tho. i quol. q sacerdotes prelati recipietes simoniaci sunt cu persuasio sacerdotis spualis sit et ei credatur q p lati aut psbyteri sut et sic est simoia respectu prelati vel psbyteri cocedentis respectu vero datis sacrilegiu est quia ibi est de fraudatio eleemosinarum cotra intetione datiu et tenet vterqad restitu tione si tales qstores sut scelerati vt sut chiaratani. sz q ad restitutionez dic. vt Restitutio primo inverbo turpiter §. j. ¶ Vtru liceat darevl accipere pecunia [sect. 9]p orone pdicatioe dei laude vl processione. Rn. sm Ric. vbi. s. et Aste. li. vj. ti. vlt. q no. Hec ti. et sila dicut spualia iqtu ex gratia pcedut et ad gram disponut q tn p hominu misteriu exhibetur. et io vedere in his q est spuale simonia est. Et io q predicat pricipaliter vt lau dem vel fauore cosequatur humanu vl lucru simoiacus est salte metalis. j. q. iij. no solu. Aduerte tn q dantes eleemosinas pauperibus aut religiosis vt impetrent orationis suffragiu no dat qua si intendant emere orones sz quasi per gratuitam beneficient iam eos prouocare adotan. pro se gratis et ex charitate. et sic no peccat. ¶ Quid de statuetibus i aliqua ecclia q [sect. 10]pcessio no fiat in alio funere nisi tataz pecunia legasset ecclie. Rn. sz ray. et th. q simoniaci sut. ar. de iureiu. c. sicut el j. et. ij. secus si statueret q legatibus tale summa fieret talis honor vel pcessio ar. extra eo. c. cu sit. Ro diuersitatis e q in prio est exactio psupponit q p mino ri non fiat in secudo hz spem gratuite recopensationis q non negat ne etiaz fiat pro non legantibus. ar. de iureiur. c. sicut. el. j. et. ij. ¶ Vtru liceat dare pecunia p aniuersa [sect. 11]rio celebrado et hmoi. rn. Ri. in. iiij. dis. xxv. q no lz p hoc pcm facere de dada pecunia sz si ex deuotioe detur ecclesia debet celebrare Jnn. vo in. c. qm enormis ne. p. vi. su. dicit q nosolu lz sz etia e meritoriu aliquos redditus costituere in ecclesia vt ibi fiat anniuersariu p ali q sz hoc costitui non pot p donatore: q no lz ei coditiones spuales apponere. sz tm teporales vt redeptione captiuoru. xij. q. ij. auru sed pot constitui p illos qui hnt aniuersariu facere extra de pre be. c. significatu. Ho. in. d. c. qm tenet q pot imponi tale onus redditibus sed dicit tutius fore relinquere sic reliquo tali ecclesie annuatim. x. li. super tali possessio ne diuidendas inter eos solumodo qui meo anniuersario intererit. et rogo vt fiat omni anno. ¶ Vtru canonicus vades ad horas cano [sect. 12]nicas principaliter p denarijs horarijs sit simoniacus. Rn. Ho. in. c. olim de. v. sig. et seqtur Jo. an. de cle. no re. c. vnico lib. vj. lz q no est vera simonia. q nulla expressa pactio intercedit sz q grauiter peccat et metale simoniacomittit sz p so la pniam satisfacit. c. tua nos de simo. ¶ Quid si clericus ppcio vigilet ad defu [sect. 13]ctu et dicat psalteriu. Rn. Ho. q si fecit pcm p eo legere psalteriu q simonia est. Si aut q vigilaret no est simonia lz scit tacite q debeat legere psalteriu. ar. de preben. c. significatu. q sic vedit laborem que non tenetur ipendere. ¶ Quid si maior crux no portetur nisi [sect. 14]p certo pcior Rn. Ho. q e signu auaritie et iducit viciu simonie. c. audiuimus eo. Similiter est simonia quado taxat pro qta pecunia qs ponat in tali sepultura cu ibi sint plures sm Hosti. ¶ Vtru pactu de lecto redimen. anteq [sect. 15]corpus ad ecclesia deferat sit simonia Rn. q no q lectus et hmoi e qd teporale et io pot vedi redimi et hmoi. si tn clerici nolet sepelire nisi prius iposito pcio de eo redimedo sic vr simonia cum fiat pcm de tpali ad spuale sm Ho. facit. c. vl. de re permu. silr conmittit simonia si clici nollet sepelir nisi fieret eis cautio ab heredibus defucti de receptione eorum q cu funere portatur et silr qn nolut sepelire sine pecunia. ca. qsta est. xiij. q. ij. ¶ Vtru sit simonia p matrimonio dare [sect. 16]pecunia. Rn. sz Ri. i. iij. di. xv. art. iij. q. j. q put matrimoniu e sacrz cadens in dispesationem istrorum ecclesie sicvedi no pot et io simoniacus est q p bnditioe nubentiu pecunia exacia accipit. c. cu i ec clesie eo. put vero matrimonium offm nature sic lz dare et accipere preciuz sicut et pro alijs officijs ciuilibus et corporalibus. ¶ Sed qd si nolit bene dicere nisi data [sect. 17]pecunia. rn. Alexa. q dz recurrere ad su periore qui sivoluerit cogerc prefbyterum vt bndicat gratis tutius est abstinere q peccadi occasione dare. Pa. tame in c. dilectus el. ij. e. ti. q lz i sacris voluntarijs no lz aliqd dare p eis hndis. sz in necessarijs. et sic videret tenedo opi. q non possum consumare matrimoniu sine bnditione vbi cosuetu est q licite dare pot cu intetione dandi pro redimenda [sect. 18]vexatione no emedi benedictionem. ¶ Quid de sacerdote q no vult dare licetia pochiao alteri cofitedi nisi data pecunia. Rn. Ro. q simoniacus e. Jde dic d lnia coicadi aut bndicedi sposas. Ad uerte tn q si no intederet licetia cofite di coicandivl bndicedi sposas. et hmoi vedere sz sibi puidere sub obuetioibus et oblatioibus q eu contingerent et non plus non esset simoniacus. sz Rod. ¶ Vtrum sit simonia ex pco dare aliquid [sect. 19]pro calcibus vestibus et lintheaminibus bndicedis. Rn. Ray. tz q no q no iuenitur nisi icrifmate baptismo coioe eucaristia balsamo sepultura et basilica d dicada. j. q j. diuina. c. placuit. c. vt vnus quisq extra. e. ti. cu in ecclesie. sz tu dic vsus Gof. et Ho. q est simonia. c. ad nostra eo. Jde dic p benedictione abbatu vel abbatissarum velatioe virginu aqua bndicta et hmoi sm pe. de pal. ¶ Vtrum archiaconus q hz examinare pro [sect. 20]mouedosvl ille q rndet i scrutinio ordi nadi sz forma. c. ij de scru. vl ille mister q legit euageliu cu sit ordiatio sit simo niacus si aliqd recipitab ordinadis. Rn. q sic sz dominu. Anto. in. c. pe. extra. e ¶ Vtru pretendens scitate qua non hz [sect. 21]vt pmoueat ad ordines vel beneficia sit simoniacus. Rn. q no sed dz agere pe nitentiam. c. mandato extra eo. ¶ Vtru notarius sine simonia possit ali [sect. 22]quid recipere p scriptura facta de ordi natioe. Rn. Lau. et sequit ber. brix. in. c. sicut epz. j. q. ij. q no nec p labore nec p charta. sed eps dz sibi pcurare. Pa. vo i. c. j. de simonia tz cu glo. ibide et coiter doc. q verum est in notario q hz fasarium de publico fecus est in illo q no hz salariu q recipere pot p suo labore solu co siderat qlitate negocij no ordinis sicut faciut q p clicatu tm p diaconatu plus et hmoi q sic est simonia. ar. x. q. ij. pcarie. Jde dic q e simonia exigere aliqd p sigillo nisi expensas cere et sigillatio nis clericorum ad hoc deputatoru intellige super re spuali et in iurisditione eccliastica cu nihil aliud sit nisi queda testificatio iudicis super illud. ¶ Vtrum recipies aliqua pmissione spiri [sect. 23]tualitatis. puta beneficij et hmoi p aliquo negocio pmouendo apud sedem apostolicam sit simoniacus. Rn. pa. in c. cum essent eo. q sic vt ibi. ¶ Vtru statutu in fundatioe alicuius ec [sect. 24]clesie factu q cauet. q qsqs tm i reddi tibus annuatim dederit in ppetuu recipiat p canonico et heat q dederit p pre beda sit simoniacu. Rn. Ro. q si tale sta tutu fiat ad tps et principaliter intetioe augedi dei cultu: et qd dans principali ter pp deuotione det et sit dignus tollera ri pot. et ide dic de moasterijs de nouo fudatis et egenis. s. qd qsqs daret tatu reciperet ad illud monasteriu vsq ad certu numerum. ar. c. tua nos extra. eo. ¶ Vtru aliqs dignus ordiari vel bnficia [sect. 25]ri das ex pacto. vel exactus ianitorivt eu ad epz pmittat itrare ad peten. bnficiu vel ordine vel electiois consuma tione sit simoniacus. Rn. sz Ro. q no si no dat in tetione corrupta. s. vt p itercessione eius cui dat cosequat intetu. q si cu tali intentione daret esset simoniacus. ¶ Vtrum aliquis possit iduci. vt intret [sect. 26] religione ppter pecunia dada. Rn. no. c. dilectus el. ij. eo. ti. Sz vt qs couertatur ad fide dicit gl. iu. d. c. dilectus q potest dari. Hosti. addit id posse dici in sacrametis necessarijs sed no in volutarijs. qd limitat Pau. in. d. c. dilectus. q ex pacto vt couertatur vel intret religionem vel recipiat sacrameta no lz. sed bene si ne pacto vt alliciat ad pdicta capieda. ¶ Quid de fraternitatibus ita constitu[sect. 27]tis q nullus recipiatur ad eas nisi pmittat vel iuret q annuatim soluet. x. den. Rn. ray. q si fiat ppter cam honestam. puta pauperibus aledis captiuis redi medis. Et hmoi no e ibi simonia i no li cite sut et q eas dspicit anathematizadus e. xlij. di. si qs despicit. et ar. xvj. q. xvij. sa ne. Rod. tn dicit q si statutu est sub forma negatiua no lz q excludit pietatez sz sub forma affirmatiua. lz. s. vt qsquis fuerit receptus de tatum sz no placet q fiat iurametu ppter periculu periurij. ¶ Vtrum p iustitia facieda dare pecunia [sect. 28]vel eqpolles sit simonia. Ric. i. iiij. dist. xxv. ar. iij. q. iij. tz q sic loquedo de iusti tia eccliastica vt qn dat epo vel alijs p reden. iure sup spualibus. i q cocor. gl. in c. vedetes. j. q. iij. Jde tz Rod. etia super tpalibus si sit psona eccliastica q dz reddere ius rone iurisditiois eccliastice. se cus esset si esset iudex secularis seu laicus lz als grauiter peccet. Alex. de al. ta me tz qd etia in iudice seculari vedere iudiciu iustu sit simonia. quia hoc est actus virtutis et ita quo ad aliquid est spuale sed p aduocatioe aut pcuratione etia in ca spuali lz aliqd accipere sine simonia sz gl. in. d. c. vedetes et Ric. vbi. s. et forte verius tenet cotrariu et qd est solu graue peccatu accipere pro iustitia in rebus tpalibus et ei q est iudex. ¶ Vtru sit simoniacu occultare peccatu [sect. 29]alicuius p pecunia quado ad eius offi cium pertinet illud reuelare. Rn. quod sic. c. nemo eo. immo etiam occultare respectu persone cosanguinitatis vel affi nitatis vt ibi dicitur. sed Rica. vbi. s. limitat veru si talia respiciut cam spualem als non. sed est graue peccatum. ¶ Vtru testificari pro pecunia sit simo[sect. 30]nia. Rn. Ric. vbi. s. tz q sic ca spuali ali ter no licet sit graue pctm. Alex. vodicit q in causis eccliasticis et a psonis eccle siasticis si testimoniu vedat simonia est. Jn alijs grauiter peccatur. ¶ Sz nuqd aduocatus similiter comitit [sect. 13]simonia si pro pecunia patrocinat. Rn. q no q patrocinu et cosiliu adminiculat exterius cause. sz testimoniu e de substatia cause. et io testes cogunt. no aduo cari sm Alex. ¶ De simonia magistrorum. vide. s. Ma [sect. 32]gister §. x. cum seq. ¶ De simonia sepulture. vide. s. sepul [sect. 34]tura in prin. et. §. j. et. xliij. et. xliiij. ¶ Vtrum patronus siue habes ius psen [sect. 33]tadi q aliqd recipit p psentado sit simo niacus. Rn. Pa. i. c. veniens el. j. de test. q sic. tex. bonus de transact. §. preterea qua [sect. 35]do inter. ¶ Circa pmutationez. vide. s. permuta [sect. 36]tio. §. iij. et. iiij. et. vj. ¶ Circa transactionem. vide. j. Transa[sect. 37]ctio. §. iiij. ¶ Circa renuciatione et remissione vltra id q habes. s. renuciatio. Quero Vtruz renucias lris sup beneficio eccliastico obtinedo sit simoniacus. Rn. Pa. i. c. ad audietia de rescrip. q sic si sit ex pacto de aliq tpali recipiedo siue p certa pen sioe recipieda. gl. in. d. c. ad audietia tz q est simonia in eo q cosequntus. est beneficiu. sz in eo q nodu cosequntus est be neficiu q no sit simonia. Sed tu tene q est simonia etia in hoc casu si det aliqd ex pactioe ptis secus si ex officio iudicis vel mediatibus bonis viris renunciatio ex vna pte pure fiat et ex altera pte aliqd tpale det. vt colliget in. c. sane de renu. et de pac. c. cu pde. Silr no est simonia si renuciet talibus literis ex eo quod dat sibi spuale puta bnficiu sm Jnn. et Hos. de rescri. c. ad audientia qd limita cum sit permutatio si cocurrat q. s. dixi permutatio. §. iij. [sect. 38]¶ Vtru das aliqd tpale plato ne remoueat eum a prioratu vel beneficio sit simoniacus. Rn. Rodo. qd sic si necessitas vel vtilitas fit q ammoueat. alias non dummodo intetio no sit corrupta. Silr simoniacus est qui dat spuale vt obtineat debitu tpale q suu est sm Tho. in iiij. di. xxv. de quo ego dubito p ea q dixi. s. simonia. ij. §. xvij. et. xviij. et potius credo q non sit simonia. ar. c. j. de vsu. ¶ Vtru renucias bnficio vt alteri certe psone det sit simoniacus. Rn. q no nisi in pactu deducat. c. delictu de preben. Na habere spem de hoc no est simonia c. cum pride de pac. j. q. j. ordinationes. ¶ Vtru remittes debitu tpale p spuali [sect. 40]cosequedo sit simoniacus. Rn. Pa. in. c. venies el. j. de test. q sic quia remittere idem est q donare vt in glo. predicti. c. et in. l. qnetia. ff. de calu. Limitat tn gl. et in. d. c. verum quado ex tali remissioe aliqd comodu applicat pti. Addit Pa. ibde alia limitatione. s. quod est verum q remittere est dare quando debitu est liquidum. sed quado debitu est dubiu tuc dr potius facere q donare vt dr in trasactione in. l. siue apud. C. de transa. ¶ Vtru pmittens nihil petere ab ordi [sect. 41]natore vel presentatore vsq ad tot annos sit simoniacus. Rn. Pan. in. c. per tuas. el. iij. q sic: quia ex quo ordinato tenetur assignare isti post ordinationem portionem que consideratis fructi bus est qd tpale talis remittit tpale p spuali consequendo et ideo simonia est. ¶ Vtru das pecunia vt qs no ordinet [sect. 42]vel eligatur vel electio non confirmet aut ecclie no cosecrent et hmoi sit simoniacus. Rn. q sic extra. eo. ti. nemo. Jde dic quado p gratia consanguinitatis vel affinitatis. vl penitetie no recociliat. do minus penitete absoluit vel pctm celat. vt in. d. c. nemo. Dicit tame Jnn. ibide q verum est similitudinarie dr simoniacus talis p gram sic facies: q sic punit. i. ac si simoniacus esset. pan. et gl. i. d. c. nemo tz q est simonia et est verius. ¶ Vtru corrupens iudicem vel testem [sect. 43]in causa spuali ppter pecuniaz sit simo niacus. Rn. pa. in. c. tua nos. e. tit. cu Hos. q sic p qda conexitate qua habet cum spualibus vel e qsi simonia ar. d. c. nemo Secus in causa mere temporali. ¶ Vtru aliqd accipere p inuestitura ec [sect. 44]clesiarum sit simonia. Rn. q sic. tex. in. c. in tatu eo. et ibi dici. Pa. q no tatu p in uestitura iuris. sz etia facit. s. p iductio ne in corporale possessione etram si ibi sic consuetudo. ¶ Quid de datibus primos fructus be [sect. 45]neficij in curia et soluentibus taxa bulla ru et ceterorum sm stylum curie. Rn. q no sunt credendi simoniaci quia talia no soluunt pro spiritualibus sed pro sustentatione curie et officialium. et sic tene q illa de volutate pape sunt ordinata. Sz secus iudico in curijs episcoporum et alioru prelatorum habetibus vndeviuant. sm decetia no sm popa. q simoniacuz est tales taxas facere p dispesationibus absolutioibus et hmoi. j. q. iij. ex multis. Secus si ppter victus decentiam. quaz alias non habent si hoc non fecerint. # 4 Simonia. iiij. circa ingressum religionis. Vtru intras monasteriu cu pco de dandis tpalibus sit simoniacus. Rn. q sic. c. itatu. c. venies e. dicit tame Hos. et Gof. Ray. et Ber. et in. c. qm simoniaca est q si monasteriu esset tenue q possent dicere voleti itrare. Si vis viuere mecu porta tecum. q licet te libeter recipere vellemus tamen bona nostra no sufficiut. Sz tu tene in coscietia opin. Tho. in summa qui dicit q pro ingressu monasterij non lz ali quid recipere vel exigere quasi pctu. sz pro victu persone recipiede lz aliquid recipere si non sufficiant opes ad hoc monasterij. Similiter etiaz licitum est ppter deuotione qua qs ostedit mona sterio largas eleemosinas faciedo eide q facilius recipiat sicut licitu est ecouer so puocare alique per tpalia beneficia ad deuotione monasterij licet no sit lici tum aliquid ex pacto dare vel recipere vt recipiat. c. q pio. j. q. ij. Rodoff. etiaz tenet q quando monasteriuz est tenue et indiges q no est simoniacum pacisci in talibus dummodo no fiat p spualibus coferedis sed pro expesis faciedis vel recompensandis. vnde tz q licet ex primere noia et qtitate numerus et plz mihi q ad coscietia. ad. c. q vident conria et maxime. di. c. qm simoniaco. dic q loquut quo ad forum contetiosuz ppter fraudes et ideo fundat se sup psumptioe q cessat in foro aievel loquunt. vt nihil p ingressu. sed no loquunt quin pro releuatione sumptus qn monasteriu aliter non potest. # 5 Simonia. v. Circa ea que prohibe iur dari vel deduci in pactum pro aliquo spuali vel annexo vel ab eo depedente Et primo. De notatis i hoc. §. et an sit simonia soluere notario p scripturabal. q no in sua mar. in versi. soluere. in. fi. et an com mittat in matrimonio interuetu pecunie bal. q no in ru C. de spo. no. in. l. ticio. §. j. ff. de codi. et demo. et Bar. i. l. ille aut. in vlti. oppo. ff. de here. insti. ¶ Vtruz solu sit simonia qn interuenit [sect. 1]pcm de pecunia. Rn. q no sz dic q triplex est munus q inducit simonia i spua libus si deducat in pcm. Primu e munus a manu vt est pecunia capiedo put accipit. j. q. iij. totu p oi re temporali. Scdm munus est a lingua. Tertiuz ab obsequio vt. j. q. j. sut nulli. Additur ab aliquibus. Quartu munus sanguinis q est cu quis cofert ecclesia vel prebedam alicui intuitu consanguinitatis vel amicitie. Nam sm gl. in cap. vt ecclesia benefi. sed solum cofert. ppter consanguinitatem vel amicitiam et alias non conferret simoniacus est. Sed alex. de ale. scda scde. et Tho. scda scde. et in. iiij. et in quo limitant veru qn intendit ex hoc aliqd bonum redudans in seipso: vt puta q magnificet vel nobilitet. vel vt faciat sibi aliqua recompesatione et hmoi. Secus si solum intedens bonuz tpale illius cui datur et non alterius q tunc lz sit graue peccatum no tn simonia est in hoc. iiij. munere. q nihil datur vel recipitur et magis placet De hoc tn. vide Pan. in ca. tuam de eta. et qual. or. et. j. q. j. c. si quis. et. c. sunt nonul li. Posset tn dici etia tuc esse simoniacus qn platus aliqd bnficiu eccliasticu daret alicui cu pco vel intetioe. vt ipse suis consanguineis prouideret. ¶ Sz nuqd qdcuq munus a manu indu [sect. 2]cit simoniam in spualibus. Rn q sic si pcm pcessit. Si vero no pcessit tuc si fit adeo paruum q no debeat iducere pro mouetis aim inspectis ca tpe et qualita te psonarum sic no facit simoniam. c. si qones. e. ti. Valde. n. ihumanu est a ne mine velle recipere. sed vilissimu est oia ab oibus. ff. de offo pco. l. solent. §. vlti. et hoc veru quo ad eccliam. sz quo ad deu quicquid dat vel recipit corrupta intetioe qtucuq minimu p spuali simonia cum est. sed sola pnia siue resignatione beneficij purgat. et sic intellige. c. nemo eo. sm Gof. aduerte tamen q qn datur aliquid sine pco no vt no debitu sed vt dari consuetu no est simonia. sm Rod. ¶ Quid si id q datur sit de rebus eccle[sect. 3]sie. Rn. q nihilominus simonia erit sz sanctum Tho. ¶ Quid si no det munus a manu. sz a [sect. 4]lingua p spuali habedo. Rn. simonia e Aduerie tame q munus a lingua aliqn dr ipsa laus ptines ad fauore humanu q sub pcio cadit aliquado pces ex qbus fauor humanus acquirit vel contrariuvita tur. et io si qs principaliter ad hoc inte dit simonia comittit: et principalr dr in tedere qn p indigno admittedo datur vel recipitur. Sz circa dignu distiguit Gof. et Host. q aut pmouet quis precibus suis et sic si petit plationem que da tur p electione tunc est simonia. j. q. vj. sicut is qui. Si aut no dat p electionez si sit simplex beneficiu sic lz si indiget. Si no est simplex sz habens dignitate vel curam aiarum sic non lz. ar. j. q j. or dinationes. et. viij. q. j. in scripruris. et est simoniacus sm Vgo. Ray. Hostie. Tho. secuda secude. et directo li. iij. q eo ipso q petit indignus e. Sz Rodoff. credit q lz i dignitate et cura. Facit. c. tua nos. e. ti. Quod ego credo verum si indiget pu ta. q non hz aliunde. vnde viuat alias non. c. ad aures. e. ti. si modo dignus est et intendat pdesse et non preesse. Si vero pmouet precibus alienis si p indigno. sic sm oes simonia est. j. q. j. de ordi nationibus. Si vero pro digno tunc si sunt spirituales no est simonia. j. q. j. la torem. Si vero preces sunt carnales. et dicuntur carnales quado illi qui preca tur attendunt ad parentelam principa liter vel amicitiam rogantium et prelatus propter ipsas principaliter mouet sic est simonia. quia preces succedut lo co precij. d. c. ordinationes et. sunt non nulli. j. q. j. Si vero prelatus principali ter no sequitur preces sed merita. seu q dignus est non simonia. c. quibusda. j. q. j. et ar. c. tuam. eo. ti. tenent etiam Pa. in. c. tua nos. e. ti. q humiles pces emis se a digno no inducunt simoniam nec etiam aliquod peccatum. vt ex dictis. c. tua nos et. c. latore patet. immo fortius tenet pa. ibide q donans aliquid cardi nalibus vel platis et rogas pro aliquo be neficio dummodo no ducat principali intetioe vt p talia feruitia et pces adipiscat spuale. quis secundario habea tale spe q extra oem noxa indicat q iu ste ista possunt fieri sine spe primaria. vt. d. Jnn. et Hos. fa. c. qd pderit. lxj. di. j. q. j. sunt nonulli et i. c. tua. de et. et qua. [sect. 5]¶ Circa munus ab obsequio qro vtrum seruies alicui plato vt cosequat beneficiu spuale vel monasterio vt recipiat et hmoi sit simoniacus. Rn. pa. in. c. cum essent. eo. ti. gl. ibi tz q no quado sine oi pactioe seruit et intetioe secudaria pdicta habedi no primaria si modo sit idoneus nec platus aut monasterium directe ppter hoc seruitiu intedat ei de benefi cio puidere vel recipe: q si sic esset mu nus ab obsequio et simonia quado pncipaliter et directe. d. c. ordinatioes. Jo dic q si in seruitio interuenit pactum semp est simonia. c. cum essent. eo. ti. Si no interuenit pactu si seruiat pncipalr gratis lz scdario. vt habeat aliqd spuale no est simonia sm Gof. et sic cocor. iu ra q vident conria. Ho. tame etia tenuit q si seruitium corporale sit honestum et dignus dignum obsequium prestat q licite pot etia seruire principaliter dumodo pactu no interueniat vt si quis episcopo seruiat romam eundo eius ne gocia procurando a contrario sensu in c. sunt nonnulli. j. q. i. Sed in seruitio indigno vel pro indigno sic erit simonia. similiter dic q in seruitio spuali q si pactu interuenit simonia est nisi tali beneficio sit annexu illud onus. vn no. q no solu pdicta iducut simonia in dati bus seu paciscetibus sed etia in cosentie tibus siue mediatoribus et c. c. p inqsitione de ele. et. c. ij. de cofes. necno in pacisceti bus aliqd dare vel facere ministratibus sed etia ministris seu familiaribus ad ministratis. sicut dicimus in Jezi. qui fuit seruus Helisei. j. q. j. in summa. dicit tamen Ri. q lz eps fecerit pactu vel promissione pro aliquo beneficio dado et postea oblitus talis pacti pure confert q no est simoniacus quo ad ecclesiam: nec etiam ille qui recepit tale beneficiuz si hoc pactum ignorabat et ideo no tenet resignare q bene po. ¶ Vtru autoritas pape excuset a simo[sect. 6]nia. rn. pa. in. c. j. eo. ti. Dicut doct. q in curia romana titulus de simonia non habet locu sicut nec lex iulia de abitu in curia principis. glo. vero et ho. i. c. ex parte. eo. titu. dicit et sequit pa. in. d. c. j. verum in his que sunt simoniaca de iu re positiuo solum. sed non in his q sunt simoniaca de iu. diuino. et io tz pa. ibide q cu tit. beneficij habentis administratione ordinis vel executione clauiu sit de iure diuino sicut ipsa executio cla uium q papa talem ti. vedes est simoniacus sicut ille qui emit nec valet excusare eius autoritas. habes bonam glo. in. c. licet de pen. et tex. est cum gl. i. c. ex diligenti de simo. quis. d. car. teneat q omnis tit. beneficij sit de iure positiuo et sic sm eum excusaret eius dispesatio. sed tu tene cuz pa. secus in alijs no habentibus exe cutionem clauium. ¶ Sed nunqd eo ipso videat dispensa[sect. 7]re ex quo scit ex certa scientia et tollerat. Rn. Jo. de lign. e. ti. c. j. dicit q sic ita q no comittit simonia q ego credo veru qn simonia comittit. vt cu papa vt puta qs habuit bnficiu mediate pecunia a papa hoc sciente. et ad hoc consentiente. q tuc scia principis purgat hoc vitiu et ita talis no incurreret penas iuris siue simonia sit de iure diuino siue positiuo nec teneretur resignare si simonia e de iure positiuo. Sz de datis alijs a papa licet ipe sciat q dni et curiales exigut et tolleret non ppter hoc dispesare vide tur et ideo in penis inuoluuntur. Facit s. dispesatio. §. xij. # 6 Simonia vj. quo ad pena. Sciendu q est quadruplex. prima est suspensio. Queritur vtrum omnis si moniacus in ordine recipiendo vt suspesus ipso iure. in. vt colligo ex Jnn. et pa. in. c. tanta. et. c. per tuas. el. ij. e. ti. qd sic et quo ad se et quo ad alios et no soluz quo ad ordine sic susceptu sed ab oibus alijs ordinibus etia licite receptis et p conns est remotus ab administratione tep aliu bnficiorum suorum. facit gl. j. q. j. recipiunt et vide gl. in cle. cupientes de pen. nec po test dispensari cu eo nisi per papam. j. q. j. gratia. Ad ppositu eorum que hic dicunt et q simonia pud canonistas ide est q ambitus apud legistas Bar. no. i. l. j. C. ad lege iuli. de abi. et vitiat promissione epi ad episcopatu et obligat etia consetietes. l. si quemq. et ibi Bal. C. de episc. et cle. et in aut. quo opor. epis. §. j. ¶ Vtrum simoniacus in ordine dado silr [sect. 1]sit suspesus. Rn. Gof. tz q sic p trienniu sed Jnn. in. c. pe. e. ti. et pa. in. d. c. p tuas tenet q ppetuo sit suspesus. et vr verius p hoc tex. iuncta gl. iu. c. si quis a simonia cis. j. q. j. et. §. verum. xxxij. dist. ¶ Vtrum simoniacus in bnficio fit suspen [sect. 2]sus. Rn. Pa. in dictis. ca. vbi. s. q sic. sz si est occultus est suspensus quo ad se no quo ad alios. sz suspende dus. ar. j. q. iij. c. j. et. ij. vnde si renunciat bnficio taliter acquisito potest vti ordine suo post per actam pniam et alijs bnficijs licite habi tis. sz bnficio illo reteto in quo simonia est comissa no potest agere pniam vt in c. inquisitiois de accu. Si vero est mani festus sic est suspesus q ad se et alios ipso iure. d. §. verum. vn quis renunciet bnfi cio iteru indiget dispesatioe sicut qlibz notorius criosus. vt in. c. si. de tep. ord. sed eps pot dispesare dumo non sit ille cu q commisit simonia vt not. j. q. v. psentiu. et aduerte q tunc dr occultus sz Rodo. qn no constat p sniam vel cofessione in iure facta nec per rei euidentiam q nul la possit tergiuersatione celari. Limita tn predicta oia qn simonia est comissa eo sciete. Secus si ignorante puta p pa trem vel amicos. q tunc non est suspen sus quo ad alios. nec quo ad se nisi in or dine et beneficio sic habito. non aute in alijs ordinibus susceptis aut beneficijs habitis vel habendis. ca. de simoniace eo. ti. vbi hoc voluit Jnno. ¶ Sed qro qs pot dispensare in simo[sect. 3]niaco in ordine vel bnficio. Rn. gl. et cal. in. c. post traslatione de renu. et. d. ant. et pa. in. d. c. de simonia. post multa tenet q in simoniaco in ordine solus papa qn scieter. Sed qn eo ignorante comissa est simonia tuc eps pot dispensare. j. qo. v. pntiu. et etia pot eps dispesare cu tali li cet qn hoc sciuit non renuciauit. lz mini strauit i ordie suscepto. aut ad alios asce dit sm Rod. Jn simoniaco vero in bene ficio scienter solus papa potest dispesa re sz Ber. Ray. et Goff. sine in illo benefi cio siue in alio quocuq sm gl. et Jo. an. in. d. c. de simoniace. Sed Host. tenet q potest eps dispolare in simplici bnficio solu. Pa. vero in. d. c. j. de simoniace. eo. ti. tz q pot et dispesare i curato vt illud habeat i ala ecclia et cu executoe ordinu si mo spote renuciat sz ad illd bnficiu i q fuit simonia conmissavt illd habeat no pt nisi per papam fieri. Jte in ecclesia empta no pt ex dispensatione episcopi habere nisi simplex beneficium. et cu executoe minoru ordinu solu. Si vero expectat sententiam condemnatoriam tunc vllo modo episcopus potest dispensare in illa nec in alia vt habeat quodcuq beneficium. Jn eo vero qui ignoranter est promotus ad beneficiuz non potest nisi solus papa vt illud habeat. sz i alijs potest episcopus vt no. i. d. c. pntiu. et qd no. in. c. sunt et. c. nobis. eo. ti. Sed Tau cre. in. c. sicut nobis. eo. ti. tz q et in bn fi cio illo i quo fuit pmotus pot eps dispen sare si ipe eps no est in culpa et placet. S¶ ed nunqd ide sit iudiciu de media [sect. 4]toribus quo ad suspensionez et quo ad dispesatione. Rn. q sic p regula accessorium. de reg. iur. li. vj. ¶ Vtrum eps possit dispensare cum symo [sect. 5]niaco circa offa mortuorum bndictioes nu bentiu. sepulturas crisma bndictioesva sorum. et hmoi. Rn. Hos. q sic post peracta pniaz q no prohibet. ar. c. nuper de sen ten. exco. nec obstat. c. Erga j. q. j. q loq tur de simoniaco in dignitate. ¶ Quid de prelato q pmisit bnficiu ali [sect. 9]cui pro pecunia et re integra rauocat pa ctione. Rn. sz Ri. q s. talis peccanit gra uiter faciedo pcm q tn ad effectu pacti no pcessit no incurrit penas suspensionis et irregularitatis. ¶ Vtru ordinatus ab epo que audiuit [sect. 7]simoniacuz possit ministrare. Rn. q pot iu suscepto ministrare. sz no poterit alios ab eode recipere nisi deponat consciaz c. p tuas el. ij. e. ti. Vbi not. Host. v. nota bilia. Primu qd ex varijs dictis in alterius piudiciu no est conscia formada. Secudum q sic formata est ad consiliu plati deponeda. Tertiu q si deponi no pot e oibus modis seqnda. Quartu q est virtus cui de conscia scrupulosa fit bona et in me lius informat et ecotrario est debilitas animi et nimia simplicitas. Quintuz q in differentibus potest vnus quisq prout sibi placuerit coscietia informare q bene not. et ideo talis debet ministrare et consciam deponere. ¶ Secunda pena contra simoniacos e [sect. 8]depositio et infamia et hec imponit si de hoc in iudicio constiterit. v. q. iij. sane de accus. inquisitionis. ¶ Tertia pena est excoicatio papalis. [sect. 9]Na Martinus in consilio constantiensi in ex trauagati q incipit multe ita inquit. sa cro approbate consilio declaramus q ordinati simoniace ab executioe suorum ordinu sint ipso iure suspesi. Electoes at po stulatioes confirmatioes et qua suis puisioes simoniace eccliarum monasteriorum di gnitatu psonatuu officiorum et bnficioruz quorucuq deinceps facte nulle sint ipo iure nulluq p illas ius cuiq acquirat nec promitti confirmat aut puisi faciant fructus suos ad aliorum restitutione taq iniuste ablatorum teneant statuetes insu per q dans et recipies ipso facto sniam excoicatiois icurrat etia a potificali aut cardinalatus reful geat dignitate. Jn alia extrauagati fcta an. ij. sui potificatus ma tue data q incipit danabile confirmat oes excoicatioes suspesioes priuatioes et in terdicta et alias cesuras latas a sumis potificibus con simoniacos quas vult icurrere ipso facto oem simoniacu occultuz vel manifestu vbicuq simonia comiserit cuiuscuq status etia si epatus aut car dinalatus vel quauis alia ecclesiastica vl tpali pfulgeat dignitate dictarum excoicationu suspesionu et penaru absolutione sibi resernas nisi in mortis articulo nec vult q virtute concessionis indulti aut cu iuscuq facultatis absoluedi concesse vl co cedede a sede aplica possint absolui nisi specialiter de pcto simonie autoritate absoluedi contineat. Hoc ide. Eugenius i alia extrauagati q incipit cu detestabile. data rome apud. S. Grisogonu anno sui potificatus. v. Pau. ij. in pcessu que in die iouis sancta fecit excoicat oes simo niacos ta in ordine q etia in bnficio et ab solutioem resuat sibi et successori. eius pterq in morte nec vult sicut et Martinus possint absolui ex quacuq concessioe nisi faciat metione d simonia. Jde fecit Sixtus. iiij. et sic tene q oes simoniaci i er dine et bnficio solum sunt excoicati. Alij vo simoniaci no. sz ipso facto cadut i pe nas con ipsos latas a iure de qbus dictu est hic. s. Ne te moueat. ca. reperiunt. j. q. j. similiter. c. quicuq ibide. et ca. placuit. ibide silr. et. c. ex multis. ij. q. ij. q lz sub anathema phibeat tn loquutur solu de ordine et bnficio et sic in nullo iure inue nitur sub pena excoicatiois prohibita omni simonia nisi vt dixi in ordine et be neficio. Et ideo illi soli sunt excommunicati. ¶ Quarta pena simoniacorum est q pre[sect. 10]cipitur sub pena excoicatiois late sente tie omnibus cuiuscunq dignitatis aut status q si sunt presentes in romana cu ria reuelare teneant pape vel eius apo stolice sed in camerario aut suo vice ge renti in vnius vl duorum testiu presentis infra duos dies naturales postq sciuerint aut ad eoru noticiam peruenerint aliquem commisisse simoniaz a qua no nisi per romanum pontifice possunt pre terq in mortis articulo absolui. et hoc p predictam extrauagantem Marani da nabile. Cui eugenius in dicta extrauaga ti. Cum detestabile. addit quod no solu qui sciunt alique simoniam comisissevl procurasse. sed etia qui sciut illos q fue rut mediatores teneant reuelare pape vel eius camerario. vel cui ipse duxerit co mittedu per se vel p alios q citius et q non possint absolui donec reuelauerit. quod intelligo si comode pntet si sciunt veraciter no per suspitiones aliter non credo incurrere dicta excoicationem. Credo etia hodie no ligare cu sit abrogata p no vsum. Aduerte tn sz asten. li. vj. ti. lv. q qn simonia est solu metalis sine omni pactione q non ligatur talis aliqua predictarum penaruz quod no. # 7 Simonia vij. quo ad restitutionem Queritur vtrum datum si moniace sit restituendum. Rn. sm Pa. i c. tua nos. e. ti q aut datu e sine pactioe sed cu sola intetione habedi spiritualia et tunc dicunt aliqui quos sequitur Jn no. et Host. q si talis simonia est de iure positiuo sic restitutio non est necessaria ad salute. Si vero est de iure diuino. sic necessario est restituen. acceptu. Alij vt Jo. an. et sequitur pa. tenent indistincte q no est restituen. de necessitate. p. d. c. fi. vbi est tex. apertus. Sed quia dictum ca. fi. loquitur in simonia que est de iure positiuo. ideo dico q in tali casu non est necessaria. Et que si ratio. licet Joan. and. et Hosti. multas adducant tamen nulla efficax est secundum hec solum. quia ius sic declarauit secundum ipsuz non extedenda ad simoniam que est de iure diuino et ideo necessario restituen. et sic tene sm distinctione vsuraru mentalis de qua restitutio. j. in litera vsura rius i principio. Si vero datu sit media te pactioe sic absq dubio de necessitate restituen. est sm coiter doct. ¶ Cui dz restitui acceptu simoniace p [sect. 1]ingressu monasterij vel ecclesie. rn. Pa. i ca. de hoc eo. ti. Si loquimur de ecclesia seculari tunc si ille qui dedit non habet vnde viuat restituetur ei. ar. c. venies. e. ti. Si vero habet vnde viuat tunc si oes de ecclesia relinquerunt dz dari ecclesie et crimino si expelli. Si aut no expellantur dz dari fisco pape sm Ho. qui distribuat i pias causas. Turpia lucra a fisco extorquentur. l. fiscus in questionem. ff. de iur. fis. Si vero no oes delinquerunt. sed solus prelatus vel particularis. tuc dabitur ecclesie i cuius ignominia erat datum. Si loquimur de ecclesia regula ri. Si oes deliquer unt datur ei qui de dit vt intret sz monasteriu. vt in. d. c. ve niens cu no possit stare in monasterio. vt i. c. qm. e. ti. Si vero particulares de liquerunt tuc pecunia dabit scdo mona sterio quo ad vsumfructu tm et mortuo ingresso redibit ad primuz monasteriu et sic intellige glo. in. d. ca. de hoc et cocor dat cu predictis Hos. et. d. Anton. ¶ Quid fien. cu comode non potest ap[sect. 2]plicari vbi vel in cuius contumeliaz est data pecunia. puta q in remotis ptibus est vel videretur incouenies ea ibi dari cum ecclesia sit quasi de relicta et huius modi. rn. q pauperibus dabitur. ¶ Vtrum recipies beneficiu simoniace te [sect. 3]neatur illd resignare. rn. q sic et restitue re oes fructus pceptos ex eo. et qui recipi potuerunt a diligeti possessore. ca. si res. xiiij. q. vj. de resti. spo. c. grauis intellige qn scienter simoniace habuit vlq uis ignoranter tamen postea sciuit de perceptis post sciam tm tenetur no au tem in bona fide nisi extantes vel inqtum factus est locupletior. l. certu. C. de rei ven. ¶ Cui debz restitu datu pro ordine ha [sect. 4]bendo. rn. videtur q ecclesie cathedrali in cuius imuriam videtur datu. si non est ordinatus ad titulu alicuius ecclesie sed si est ordinatus ad tituluz alicuius beneficij. vel ecclesie ille dabitur. secun dum Vlde. et Rodo. ¶ Quid si pecunia ex pacto sit data pa [sect. 5]pe. Rn. Pa. in. c. j. e. ti. q nihilominus no poterit retinere tale bnficiu etiam in ca su in quo papa no comitteret simonia. sicut in simili disputat Jo. an. in regula cui licet de re. iu. li. vj. in merc. de ludete cum epo ad azardu qui eps fecerat statutum excoicans ludentes. q licet episcopus no liget tali statuto ligat tamen ille qui secu ludit. Sic i pposito papa recipiendo pecunia no suspedit costitu tione de simonia et plene disputauit ide pa. in. c. expiande. in. §. qui verum de pbe. Sed conria dixi. Simonia. v. §. v. et e vius Nec ob. similitudo de ludete cu epo. q episcopus no potest facere q stante sta tuto suo contranemes no ligetur. Sed bene papa pot. Et ideo tene q dixi. s. q non est simonia. et sic beneficium poterit retinere. Simplicitas est duplex sm pa. in di. ca. dilecti de iudi. quedaz contraria discretioi et hec reprobatur. xxxix. di. c. petrus diaconus et. xvj. q. j. si cupis quedam cotraria dolositati. et hec amplectanda de q in euangelio estote simplices sicut columbeet bonus tex. cu glos. in. c. veritatis de iureiu. et. vj. q. j. ex merito. et hec est illa de qua dicit tex. insti. de legati. agno. succ. §. qd ad fe minas simplicitatem amicam legibus amplexantes et c. De simplicitate et q presumatur in rustico et in muliere et minore not. Bal. in rubri. C. de re. per. ver. item queritur et aliquid in. j. lege in princip. C. ne fi. p patre. Simulatio ide est q ypocrisis. Vnde dicit Jsidor. lib. ethi. q hypocrita grecelatine dr simulator. vel dic q se habent sicut superius et in ferius. q omnis ypocrisis. simulatio est sed no ois simulatio est ypocrisis. sz tatum illa qua quis cuz sit malus intus se bonu simulat et pala ostendit vt bonus videatur per gloriam humanaz. vt dicit glo. Math. v. et est filia inanis glorie secundu Gre. xxxj. mor. De notatis in hoc. §. et quotuplex sit simulatio. no. bal. in. l. cu pntibus. C. de proba. et qualiter probetur. et Bal. in nota. iij. versicu. quero qualiter. C. plus va. quo agitur. ¶ Vtrum ois simulatio sit pctm. Rn. vt col [sect. 1]ligo ex. S bona. in. iij. di. xxxviij. et alex. de ales. ij. ij. ti. de ypocrisi. quod est triplex simul atio. Prima est cautelle et hec licet vt probatur in. c. vtilem. et. c. q ait et in. §. qnq. xxij. q. ij. Nam dolu no comit tit qui fraudem excludit. l. cum patet. §. plane. ff. de leg. ij. ar. c. prelatu quod me. causa. c. carismus de conue. coniu. puta vt euitet aliquod malu fingit aliqd. Scdo simulatio est instructionis. et hec non est pctm. et hec fuit in xpo qn fixit se longius ire Luc. vlti. in quo innuit exhiben. hos pitium peregrinis ex quo coegerunt eu manere. ex quo meruerut eum cognoscere. Et ideo ille religiosus qui maiore sanctitate qua hz simulat vt pximi edi ficent. et ad bonu incitent no peccat. sed potius meretur. vt patet p Gre. xxxj. mor. Tertia simulatio est duplicitatis. et hz ronem medacij et semp est pctm. vt pro prie est i ypocritis. Addita lex quarta. scz significatiois sicut Jacob se simulauit esau. et hec no est pctm. Sicut etia quis in repsetatioe ministerij passiois rpi fin xit se iudeu vel christum vel pilatum et huiusmodi. ¶ Vtrum aliqs possit ei simulare malum. [sect. 2]Rn. sz alex. in. ij. ij. q no. q aut est hoc p opa mala siue vere siue appareter et sic efficit talis quale est illd opus. aut hoc fingit p opera bona vere et apparet. et sic nunq potest ex hoc apparere malus. ¶ Vtrum gerens habitu sctitatis. vel reli [sect. 3]giois qui tn no hz meritu sit ypocrita. Rn. q si ex in firmitate post assuptione talis habitus cadit a pfectione no est hypocrita. quia no tenetur reuelare suum peccatum nisi loco et tempore debito. vn non tenetur deponere habitum secudu Gre. xxxj. mor. si aute ex malitia a perfectione. deponit sic est hypocrita. ¶ Vtru hypocrisis sit pctm mortale. rn. [sect. 4]vt colligo ex. S. Bo. et Ale. vbi. s. et scto Tho. i quol. q in hypocrisi duo sut. s. de fectus sanctitatis et simulatio eius. Si er go intentio hypocrite refert ad vtruq. s. quia non vult habere sanctitatem nec currat. sed tantum vult sanctus apparere sic est peccatu mortale et sumitur in sacra scriptura Job. xiij. Non veniet in conspectu eius ois hypocrita. et Matt. xxiij. Ve vobis hypocrite. Si aute accipiat hypocrita no p qualitate vite ma le. sz p simulatioe sic aliqn e pctm mor tale. puta si hoc facit ex fine q est contra charitate dei vel pximi puta. Simulat se sanctu vt possit seminare heresim. vel consequatur dignitatem eccesiasticam vel qcuq alia bona in quibus costituit fine. Si aut finis non sit con charitatem. sic erit pctm veniale. q solu delectat in laude. q sm phil. iiij. ethi. magis dicit vanus q malus. Sed si finis sit bonus puta ad laudez dei et salute animarum vt proximi edificent sic meritorium est. si tn no cotenat bona vita dicit tn Aureo. in. iiij. di. xvj. q. j. q si ex hypocrisi se quit oppositum honoris dei et proximi salutis q est peccatum mortale. Simili ter qn solu facit vt possit habere vanaz gloriam et huiusmodi q limito veru in vana gloria que sit mortalis alias erit veniale solum. Sobrietas dicitur mensura debita circa ea que sunt necessaria ad vitam vnde sobrius quasi sobria idest mesura seruans et nomine sobrietatis teperantia significa. hoc exigitur in oibus. sed maxime in ministris eccle sie. xxxv. di. p totu. xlj. di. p totu. de vi. et ho. cle. c. clerici a crapula. j. thi. iij. Jtem in regibus et principibus puer. xxxj. Noli regibus dare vinuz. Quomodo peccat mortaliter cotra ipsam. vide Ebrietas. gula. et ornatus. # 1 Societas. j. sm Marchum tullium et no. Azo. in summa titulo pro socio est duorum pluriuve con uentio contracta ob comodiorem vsum et vberiorem questum facere. ad hoc. l. si non fuerit. §. pleriq. ff. pro so. vnde con trahitur solo consensu. vnde si meus so cius aliquem admiserit quem meum so cium esse noluerit ei solu socius est non mihi. ff. pro so. l. qui admittitur. et contrahitur ad tempus et in perpetuum. i. dum viuent socij et sub conditione vt. ff. pro soc. l. j. et. C. eo. l. pe. sine fine vero cotrahi. non potest. l. nullam. ff. eo. De notatis i hoc. §. et q societas est quando lucra et damna communicantur. Bald. in. l. vnius. in princ. ff. pro so. et an dicatur quando res datur alicui ad meliorandum vt meliorata diuidatur. Barto. quod sic dummodo mihi do minium totum non transferatur sed in parte. ibi not. in. l. si tibi aree. ff. de prescrip. ver. ¶ Qui pnt cotrahere societate. Rn. q il [sect. 1]le psone que pnt se obligare et conhere. de quibus multos casus habes. s. Donatio j. per totum. ¶ Quo pot conhi societas. Rn. dicit tex. i [sect. 2]l. societatem. ff. p so. societatem coire et re et verbis et per nuncium posse nos du bium non est. ¶ Circa quid potest contrahi societas. [sect. 3]Rn. q circa oia bona. ite circa aliquam negociationem. Jtem circa vnam rem. ff. eo. l. societas tz in re turpi et flagitiosa contrahi no potest. ff. e. l. neq pretermittendum est. ¶ Est vnus qui ponit pecunia i manu [sect. 4]mercatoris seu artificis et mercator seu artifex ponit industriam suam seu exer citiu circa talem pecuniam. seu aliquis ponit pecuniam et opera et alter opera solum vel pecunia soluz vel ambo pecu nia et operas vt ide ex tali negociatioe et arte habeat lucru vtrum liceat. Rn. q sic sm Ang. de perusio i trac. de societa te. et hoc ta de iure ciuili q canonico q opera alicuius sepe valet p pecunia. l. j. C. pro so. Jnsti. eo. §. ij. no. glo. in. c. pleriq. xiiij. q. iij. Et hoc dummodo duo co currant. Primu qd ars et negociatio sit licita. c. p vras. de do. iter vi. et vx. Scdz qd equitas seruet omnibus q secundu Gof. dana debet esse coia in oibus. vt in d. gl. c. pleriq. et. d. l. j. C. eo. et sz idustria piculu hmoi ita vt q plus posuit pecunie vel ope plus habeat de lucro. d. l. si no fuerint i prin. et ad arbititu boni viri q in hac actioe seque. est. l. i pposita. ff. p socio. Alias cu ista equitas no sernat no poterit esse iusta nec licita. q cu societas sit fraternitas. l. verum in pn. ff. p soci. pz q erit imqua et leonina. d. l. si no fuerit i fi. q bn no. q tota ista materia. Et ro qre licite accipit de lucro i societa te et no in mutuo est q in mutuo transfert dniu pecunie in accipiente. Jn societate vo no q dicit tex. in. l. si tibi aree mee. ff. de pscrip. versi. nemo societatem cotrahedo rei dns esse desinit. ¶ Sed nuquid rone pacti erit licitu qd [sect. 5]quis habeat caput fractum et alius sanu s. q q habeat de lucro et nihil de damno vel magis de lucro q importer id q po niti societate et minus de dano et hmoi. Rn. qda dixerut q sic salte de iure ciui. q cotractus ex couentioe lege accipiut. c. conctus de re. iu. li. vj. sed tu tene cu Azo. et Accur. in. d. l. si no fuerint. d. Anto. in. c. fi. de vsu. et ang. vbi. s. et sm theologos et veritate q nullo mo lz vt dixi societas est qda fraternitas et tale pactu est con eius natura io no vz. l. cu pcario. ff. de pcar. et c. fi. de preca. Et io coscia tenet restitue re vel satisfacere oe q indebite habuit vel i q pximu grauauit et ex hoc pacto. ¶ Vtru poneti operas tm liceat facere pactu q. s. im vult certu p opa sua et de [sect. 6]dano nihil vult sentire. Rn. q sic. q sm Ang. vbi. s. no est iste conctus societatis. sz locatiois operaru suarum. et hoc veru. nisi danum cotingeret ex dolo suo vl culpa q sic no liceret. l. item qrit. in prin. et. l. si merces. §. qui coluna. ff. pro so. ¶ Vtru tradens cetu ducatos in societatecu pco q vult sentire ipm capitale saluu nec de eo vult sentire aliqd danu [sect. 7]sz de lucro vult sm discretione socij qtuz sibi placuerit dare licite saciat. Rn. q no sed est vsurarius. c. consuluit. et. c. fi. de v. u. Et ppterea sm Bal. in. l. j. q. ix. ff. p soc. talis quicquid accipit de lucro extenuat sorte quia tenet copensare vel si vtruq habuit tenetur restituere lucru. aduerte tamen q si quis nolet periculo capitalis se exponere et inueniret aliquem qui eum ve let assecurare pro ali quo sibi dato non esset vsura se liberare a pericula per tale assecuratione licet p lucro accipiat de capitali sic assecurato q quidem lucrum parit negociatio talis capitalis dati in so cietatem. Et ide dicerem quando socius accipiens ipm capitale conueniret libere cu socio dante capitale de dado sibi tale modicum de lucro q visimiliter qlibet alius sic faceret si dana capitale retineret totum lucruz aliquod q deberet habere ex tali societate eo q cu assecuret p principali. imo si nihil esset lucri solueret nihilominus assecuratione. vtpote quado nogociatio est talis qualitatis qd assecuratione inueniret soluendo tria vel quatuor p centenario. Et tame comuniter p lucro societatis esset recepturus. vj vel. viij. et aliquando plus et sic coueniret cum socio qd solum daret sibi. iij. vel quatuor pro lucro et euz de capitali assecuraret. et sic intelligo illud qd tz Ja. an. in. c. per vestras de do. inter vi. et vxo. in dote data mercatori. de quo habes. s. Dos. §. xj. Ratio q in isto casu pecunia posita in societate bene stat piculo ponentis. licet illud periculu redimat pcio qd licet. Et ideo non est priuilegiu dotis. q lici ce potest fieri in quocuq capitali sic da to dummodo concurrent duo. Primum q socius accipiens libere hoc velit facere no solu accipiedo tale capitale sz etiaz si non acciperet p tali mo assecuraret. Scdm q tm plus possit verisimiliter lu crari de tali societate vltra pte sua qtu est illud q solueret pro tali assecuratioe cuicunq coiter. Tutius tame esset si conue niret cum socio de soluedo sibi tantum p assecuratione capitalis. quatum qlibet alius acciperet si vellet assecurare et i diuidedo lucro prius solueret couentu p assecuratione. et q supesset de lucro sibi contingete illud retineret. Nec ob. c. na uigati. de vsu. q ibi aliter non mutaret nisi. periculum et lucruz pro periculo re ciperet. ¶ Vtru vidua seu qlibet alius q dat mer [sect. 8]catori in societate cetu cu pacto q ipm capitale sit saluu cu intetione tame retinedi in se periculu ipsius capitalis. sed solu facit tale pcm ne decipiat a mercatore vt no capitale peat ipi mercatori si sine sua culpa periret licite sine vsura hoc faciat. Rn. q lz vsura i hoc conctu no tame sz va societas tame peccat morta liter ppter medatiu pnitiosum q dicit in sui infamia. xxij. q. j. c. j. et. io tenet no ta facere itetione sua ne fo. te etia morte pueta heredes vellet i suo robore cotractu pmanere no tenet restituere lucru q habuit sm. S. Bernadinu i suis conctibus et bene q p. l. j. et totu ti. C. plus va. q agi. iste conctus est va societas in re: et io no restituet lz alij dicat conriu q possent saluari quado ex hoc aliqd danu passus est mercator ppter timore periculi vel quado ex notificatioe sue volutatis no cessat scadalu q pximo dedit. q tuc credo tenet restituere eo q fama rebus est preponenda. vj. q. j. deteriores. ¶ Vtru pones cetu apud mercatorem [sect. 9]ita q medietas vel. iij. pars aut. iiij. vel aliq ps ipsorum cetu stet periculo mercatoris sit vsurarius. rn. q in hoc fuit diuer sa opi. doc. quibusda dicetibus q sic. vt S. Bernadinus et multi alij quibusda q no. q licite hoc pot fieri vt gl. in. c. pleriq. xiiij. et multi alij qde diuersitas eue nit ex diuersa opi. dubietatis sequetis ¶ Vtru danu debeat esse coe si capita[sect. 10]le pdat an solu illius q eu posuit qbusda dicetibus q debet esse coe. vt Ja. de ar. p. l. si id q §. ite celsus et. l. cum duobus .§. quidam sagaria. ff. p so. quibusdam dicentibus q quatenus est commune lu cru ipsius capitalis eatenus et danu p. l. si non fuerit. §. j. ff. pro so. et p. l. manifestissimi iuris est. §. sed cu in scdam a co trario sensu. C. de fur. Quibusda alijs dicentibus q solu perire debet danti vt glo. i. d §. j. Ratio q sic d capitali nihil lucrat socius sed tantum debet redire ad euz qui dedit si inuenit saluu i fine societatis. ita nihil dz habere de dano ipsius. Sed tu dic cocordado op. q si nul lu sit pcm. vel alia cosuetudo tunc dic vel sm Pe. vt refert Cy. in. l. j. C. p so. q periculu capitalis si pereat rone societatis ad opas exhibitas sit coe si post aliquas exhibitas etiam aliqd sentiat de dano. sed si post oes operas exhibitas pdat soli illud et sufficit alteri perdi tio suarum oparum q equissima est psertim in conscientia vel sm Bal. in. l. j. C. pro soc. siue aut operas siue post qd perdat solu poneti q forte verius est de iure q sic non erat habiturus de lucro ipsius capitalis. sed solu de lucro q debebat sue industrie. ita nullu debet pati danu de ipso. et sic tenedo istam opi. Pe. vel Bal. non licet facere pactum. qd periculum capitalis sit alterius quam illius q posuit. Ro q i fine societatis si nihil esset nisi capitale totu rehabebit. et ideo cu socius no habeat de lucro ipsius capita lis no dz habere de dano. Si vo pactu fieret q periculu capitalis sit coe qd lz vt vult gl. pdicta vel sic haberet consue tudo: tuc scias qd eatenus capitale ipm esset diuiden. l fine societatis si nihil in ueniet de lucro qtenus erat pcm. vel cosuetudo de piculo et io q. s. Ber. pdictus et multi alij tenuerut qd i fine societatis etia si nihil de lucro sit capitale inte gru dz redire ad date. ppterea tenet no licere facere pcm de aliq parte ipsius capitalis periculi et sic tene. Sed si ipm capitale erit diuiden. in fine societatis si nihil iueniretur de lucro sm qd pct sunt. vel est cosuetudo de piculo sic est vera opi. d. gl. qua sequit ang. vbi. s. s. qd lz tale pactu. alias no. Et si pactum nullu esset factu de dano sed solu de lu cro intelliget de damno sicut de lucro qd ipse das non intedebat aliquid sen tire de damno capitalis et in fine simpli citer ipsum habere sic esset vsurarius me talis et eo modo teneret restituere sicut vsurarius metalis. de q. s. Restitutio primo in verbo vsurarius. ¶ Vtrum liceat facere pactum. quod vnus habeat duas partes lucri et vna [sect. 11] dani vel duas dani. et vna lucri et hmoi Rn. q in coscietia oe pactu. qd no facit deteriore pte alterius arbitrio boni viri ita q q plus posuit plus habeat licitum erit q et sequitur Ang. vbi. s. alias no. ¶ Vtru impones opam in societatem. [sect. 12]s. nauigado eqtado et hmoi teneat sum ptibus suis ponere. Rn. sm Bald et Jac. de are. et Cy. in. l. j. C. p so. q no quando pficiscit ca societatis q lucru itelligit deductis expensis. l. illud. C. de codi. l. mutuus. ff. p soc. qd limitat Bal. vbi. s. verum exceptis expensis qs domi fecisset q ille no debet fieri de corpore societatis. ar. l. sed si ex lege. §. q aut. ff. de peti. her. Ang. vero vbi. s. dicit hoc verum nisi cosuetudo aliter haberet. q si esset debe ret seruari. nisi contineret iniquitatem aptam q videt actu q est cosuetu l. q si nolit. §. qui assidua. ff. de edi. edic. ¶ Quomodo tenent socij ex disparibus [sect. 13]partibus qui fundu vel apotheca con duxerut. rn. sm Bald. in. l. j. C. pro soc. et Ang. vbi. s. q locati tenent pro equali bus partibus. iter se vo tenent p rata so cietatis. vnde etiaz supellectilia et vasa debent diuidi sm ptes quibus diuide tur societas. ¶ Vtru ille qui semel posuit capitale i [sect. 14]societate et pditu est ante finitu tps societatis teneatur iterum aliud ponere. Rn. sm gl. in. d. l. si non fuerit. §. j. et in l. j. C. pro soc. et Ang. vbi. s. q no siue pe riculum commune fuerit siue non. ¶ Vtru danu psone illius q ponit ope [sect. 15]ras in societate debeat coicare ad inui ce puta cu socius resisteret volentibus sibi auferre pecunia vulneratus est et fe cit multas expesasad curan. se et hmoi. rn. q sic qn euenit ppter societate vt ex presse vult. l. cu duobus. §. qda sagaria negociatione vt dicit tex. coierut alter ex his ad coparadas merces pfectus in latrones incidit suaq pecunia pdidit serui eius vulnerati sunt resq proprias pdidit dicit Julianus danu ee coe. Joq actioe p socio dani pte dimidia agnoscere debere ta pecunie q rerum ceteraru qs secu no tulisset socius. nisi ad merces coi noie coparadas pficisceret. sed et si qd i medicos ipesuz e p pte sociu agno scere debere rectissime Julianus pbat hec ibi. ff. p soc. Nec ob. l. sociu. §. socius. ff. p so. q illud intelligit qn culpa socij id cotingit sm gl. ibide q tuc no tenet. Aduerte sm Bal. i. l. j. C. p soc. q danu oe extrisecu q rone societatis euenit dz ee coe. puta debita et credita sz danu iu trisecu. s. ipsius capital no nisivt dixi §. x. ¶ De q culpa tenet socius alteri socio. [sect. 16]rn. q si conctus est solu societatis tenet de dolo lata et leui culpa non leuissima q sufficit tale diligetia adhibeat in rebus coibus sicut i pprijs. vt. l. cu duobus. ff. p soc. Vnde quis aliqs expsse periculu i se suscepisset no tn intelliget de illo q euenit culpa socij. l. pluri. C. de nauti. fen. Qn vo cu societate e conctus locatiois vel alius cotractus quo teneat et ex qua cul pa habes. s. Comodatum. §. xj. et Locatio. §. xxiij. ¶ Quo dz diuidi societas si nihil inter [sect. 17]ipos e couetu expsse vel tacite: puta q nulla e cosuetudo. de hoc rn. sm Bal. i l. j. C. p soc. q. ij. et Ang. vbi. s. q si alt po suit cetu et alter opas et de lucro habent duceta extrahet prio q posuit cetu sua cetu et sic de quocuq alio q alqd posuit q extracta reliq duceta q sunt de lucro diuident iter se oes ita tame q q plus posuit i societate puta opas et pecunia vel duas ptes pecunie respectu illius q solu vna pte posuit no respectu eius q opas posuit. q opa vz tatu sicut pecunia q ponit habebit plus de lucro vt. d. l. si no fuerint i pn. et. l. qd em. ff. p socio. et hoc arbitrio boni viri. et id qd qda dixerut q sic q posuit cetu p prio extrahit cetu. sic et ille q posuit opas dz extrahe re alia cetu p opa sua no vz nec de iure diuino ciuili vel canonico q opa hois nihil est aliud q offm diuinuz vt. l. j. ff. de ope. libe. imo opa hois dicit fructus eius esse vt. l. iij. et seq. ff. de op. ser. Et io il le q posuit opas tm no dr posuisse aliqd cosistens in sorte vel capitali. sed solum fructu sue psone q fructus aut vsus fructus sue psone corrndent fructui aut comoditati illoru centu p q bnfacit. d. l. cu duobus. §. si incoeuda. Preciu inqt e velametum artis. Et sic intellige illud qd sepe opa alicuius p pecunia vlz. vt in sti. p so. §. ij. i. p comoditate et vsufructu seu interusorio dicte pecunie. Et io si alter solum posuit opas et alter centum solum et lucru sunt ducenta ille qui posuit opas habebit centum solum et ille qui posuit centum habebit illa centuz et postea alia centum de lucro. ¶ Quatuz durat societaa. Rn. tex. in. d. [sect. 18]l. societatem dissociamur renuciatione morte capitis diminutioe itellige put e mors ciuilis sm gl. ibide et egestate di cit gl. incidete vt si qs ex socijs bonis cesserit vt isti. e. §. ite vel fuerut publica te. vt in. l. actioe. §. publicatioe. ff. p soc. Adde q dissoluit sm q conuenerut i tpe duratiois illo finito. Jte ex cosuetudine si nihil actu e de tpe. d. §. q assidua. ¶ De societate iter fres et alios quo taci [sect. 16]te conhit habes. s. peculiuz §. xxvj. cu se. # 2 Societas. ij. circa aialiaque dicitur socidum alalium contrahitur. vj. modis. ¶ Primo mo qn aialia expsse tradutur gra societatis conhedi vt dicit glo. in. l. si [sect. 1]pasceda pecora. C. d pac. Vel qn lz exps se no dicat q gra societatis tradut: tn tacite dant gra societatis scz qn dat vt sint coia. et sic conhitur societas vt. l. si tibi aree mee. ff. d pscri. v. et facit qd no. bal. i. d. l. si pasceda. Et q hoc mo aliqn conhitur in aialibus grossioris gnis aliqn i minutis. Jo prio ppona quot modis eialia grossa dat gra societatisexpsse vel tacite. Et aduerte qd aialia grossa dicut quorum fructus regulr no ascedit ad valore mris in anno: vt sut boues eq muli. et hmoi. Jsta altqn dant extimata aliqn inextimata: aliqn cu terra: aliqn sine comunione terre qd fieri pot. vt in d. l. cum duobus. §. incoeunda. ¶ Qn dant extimata et sine terra tuc pi [sect. 2]culu casus fortuiti est coe inter socios vt dr i. d. l. cu duobus. §. dana. nec miru q extimatio hoc casu facit emptione. l. extimate. ff. sol. ma. et sic p parte dniuz remanet apud tradente. et tacite p alia pte rone coionis in illu cui coicant. et si ne traditioe trasfert. l. j. §. j societate. ff. p socio. et perinde est ac. si ille q dat mutuasset pciu medietatis socio. et ipse po suisset alia medietate et coiter ab ipsis duobus essent empta: et sic in societatem posita. Et io qlibet de periculo tenet p dimidio nisi culpa vel dolo alterius cue niret. Na tuc solus culpabilis. esset. d §. dana. Bal. tame i. l. j. C. p so. distinguit q. s. Aut pereunt casu fortuito. et sic erit coe. Aut pereptio venit ex natura rei. et tuc dicit piculu solu esse datis. q sic et penes eu fuissent moritura nec est verum sz eu q ista extimatio faciat veditione vt. d. §. dana. et in. l. iij. ff. locati. et. l. cum manu sata. ff. de conhe. emp. vbi dr nemo ea re vedidisse de cuius dnio id agit ne emptore transeat sz hic aut locatio aut aliud genus conctus hec ibi. Sz saluo melio ri iudicio hoc no teneo cu melioramen ta etia naturalia in hoc casu coicent. vt d. l. si no fuerint sic couenit vt pericula silr etia naturalia diuidant siue coicen tur. necvz q adducit q extimatio no fa cit veditione i isto casu. imo facit vt pz p. d. l. iij. ff. loca. Et io tene q piculu etia naturale erit coe. vt tenent multi doct. maxime. Ang. vbi. s. Qd tamen limito verum nisi expsse aliud sit couetu et sic itelligit ille. §. nemo i. d. l. cu manu sata. vl nisi de consuetudine aliud sit: q itelligit actu qd est cosuetu. l. q si nolit. §. q assidua. ff. de edi. edi. Et ideo si pactu sit q periculu capitalis no sit coe no erit lici tus iste conctus i foro aie. nisi recipies vel alius q in vno alleuiatur in alio equiualenti grauaretur. l. sm natura. ff. de reg. iuris. Pactu vero circa fructus vel circa tempus oportet contineat equalitatem arbitrio boni viri. Vnde no videt iustum qd fructus in hoc casu debeant per mediu partiri. Si alter ipsorum po nit operas: q ipsas operas plusquam alius socius ponit. cu tantudem in societatem posuerit. Et propterea debet attendi si opere possunt fieri per minores et pupillos et hmoi quorum opere no sunt in magna extimatione. licet ali que sint. vt. d. l. fi. ff. de li. causa. vel si re copesantur p lacticiuia et hmoi et de pa lea seu feno quod dat ad comededu. et sic attedere. q qlibet ipsorum equalr tm posuit i societate et vltra. vide qd vltra poit alius puta rusticus q operas et sic nisi recopensaretur in alio debet habe re plus de fructibus. aliter esset vsura cu ex mutuo interpetrato plus grauaret c. consuluit. c. in ciuitate. de vsuris. ¶ Quando autem dant inextimata. et [sect. 3]sine terra. et tuc si nullum pactum fit de capitali aut fructibus vel tpe suntqueda extrauagatia et iura posita inter extra ordinaria capitula feud orum i fi. decime collonis sic dicetia. Jlle qui accipit iumentu vel vaca debet tenere per. v. annos. et oes poledri velvituli debent esse coes. et quicquid poledri quesierut tpe triturationis. Jumentuverovl vaca da ta debet ee illius q eu vel eaz posuit in fine societatis: nisi ille q accepit ad societate tertiaz partez precij dederit socio poneti: q si dedit tertia partem tuc in fine ipsuz iumentuvelvaca erit coe. Tu tame attendes in coscientia ad ar bitriu boni viri. vt equalitas seruetur. ita quod qui plus ponit plus habeat. vt. s. dictum est. Si vero pactum sit factum cum pluribus modis contractus concipi possint cu plurasint negocia q vocabula. l. natura. ff. de prescrip. ver. Attendendu est q cotineat equalitate arbitrio boni viri p regula in. d. l. si no fuerint et. l. pposita. ff. p socio. Aduerte tn q qn aial dat inextimatu no potest pactu geri licite q periculu sit alterius q eius q ipsum dedit. Hoc etiam tenet Bal. in. d. l. si pascenda. Nam cu dictuz aial positu i societate i sine debeat esse ponentis. si pactum fieret q piculu ad ipsum ponentem non spectaret eet imquu. et si ipse pdit aial et socius pdit operas. Nec obstat qd. s. dixi de capitali pecunie. q non vz silitudo. Ro q pecu nia sil ipo vsu cosumit. et sic in ipa socie tate totalr exercet. Sz secus e i aialibus q no sic consumuntur sed qnq meliorantur. Vn sicut meliorametu pertinet ad dantem sic et periculu pertinere debet. d. l. sm natura. si tn das in aliquo plus grauaret. puta q recipies nollet teneri ifine de dano ipsius aialis qd euenit culpa sua. sz solu in parte cu teneat in totu. l. cu duobus. §. i coeuda. et. §. dana. ff. p socio. sic posset i alio aleutari q ad periculu ipsius aialis per regula i. d. l. sz natura. et ex pdictis ptz q ille q dat aialia inextimata cu pacto: q de pmis fructibus capitale suuz detrahat: litcite facit et tenet restituere qcqd accepit in grauame alterius socij. Na socium i hoc grauat q operas et expesas qs fecit si statu exiracto valore capitalis periret ipm capitale amitteret. et sic ipe esset in tuto et alter socius in periculo. sz pone q no pit. sed cum tempore mltu lucratus e alter socius ad quam restitutionem te nebitur predictus. Rn. q ad tm qtum arbitrio boni viri extimabitur periculum perditionis operarum et expensaru quas perdere poterat. ¶ Qn vo datur aialia grossioris gene[sect. 4]ris cu terra vt puta coico sociovnu par boum cu certa qualitate terre qua ara re debeat. et tuc si extimata tradidi pi culu totuz ad me ptinebit. Si vero extimata periculu erit coe. di. §. dananisi dolus vel culpa alterius pmiserit vt ibi dr. Silr fructus terre erit cois qn extiata sut tradita: Ro q vnus poit pte bous. et terra. alr parte bouz qua vr emisse rone extiatiois et operas. et equitas vlt vt eqlr ptiatur fructus: no aut erut coes fru ctus qn pdicta aialia dat in extiata. ro q alter solu poit operas et alter aialia et terra. Qd verum itelligo nisi forte indu stria socij tm extiaret aut plus. Et io ar bitrio boni viri iudicadu erit: vt equalitas seruetur. d. l. proposita. ¶ De aialibus minuiis aut ouibus: porcis [sect. 5]capris et hmoi. aduerte q iuenit i extra uagatibus positis in fine decie collonis feudorum q talia aialia dnt dari ad tres anos et i vnoqq anno dz dari p capra duodeci formaticos optimos et p pecu desex nec tm grossos qtu faceret. xx. pe nec tatum paruos qtum facit vna mu gitura vnius pecudis. sed mediocres ar bitrio boni viri. Jn fi. vo capra vl ouis data an oia erit ipsius tradetis nisi ille qui accepit soluisset tertia parte pcij ipsius q sic erit cois. capreti vo et agni et lana erut coes. i porcis vo oi ano sut percipiedi porcelli. nisi ille q accepitvo luerit tenere eos vsq ad ties annos. et i fi. triu anoru oi a partiri debet per me diu et et porcelli nati de porcellis. Si tn consuetudo vel pcm aliud eet vel extima ta data essent dic sm q dictum est de animalibus grossioribus vt omnino seruetur equalitas et iniustitia nulla fiat alteri ab altero. ¶ Secundo mo contrahit focietas sic. da [sect. 6]tur aialia sz no coicant nec eoru dniuz trasfertur sed solu custodie alterius com mittutur aliquo dato vl recepto pcio. et tuc pprie contractus locatiois est et coductionis. l. ij. ff. loca. Si aut non interuenit pcium. sz tradens dicta aialia recipit aliqd vt puta p bobus vt aretvel pro pecudibus vt stercorizet et hmoi. Aut reci pit ille cui tradut p mercede. custodie vel opa aialiu vt stercorizatio p mercede copesetur. q oes tres modiconsiderari pnt vt i sili in seruo dicit tex. in. l. j. §. si qs seruu. ff. depo. sic erit contractus inoiatus et regulabit sm conctu locatiois cui magis assimilat vt in. d §. seruu et. l. naturalis. in prin. ff. de prescrip. v. cuius natu ra e vt fructus et periculu ptineat ad dnz rei locate. l. ite si pcio §. j. et. ij. ff. locati. et de eo habes. s. locatio. ¶ Tertio mo dant aialia et in totu tras [sect. 7]ferut in accipietecu pacto qd teneat ea ad melioradu et sic meliorata coicetur et sic dr conctus innominatus vt dicit tex. in. l. si tibi aree me. v. sz si pueru. ff. d pscri. ver. Vn pciu dictoru animaliu si ve dat dz ee coe. vt. d. l. si tibi aree me. et silr fructus ibi p. l. si pasceda. C. de pac. et silr piculu dz ee coe sicut et vtilitas. l. mutius ff. p soc. aduerre tn hoc conctus magis assi milat contractui societatis q locationis. Jo pnt circa hoc itelligi q dixi. s. i pmo calu qn datur inextimata vl extimata. si vero moltora metu no seqnat. credo q integra ad dnz tradente sint restitue da quasi ca data et ca no secuta. ff. d codi. ca data. et ca non secuta per totum. [sect. 8]¶ Quarto mo dat aialia vt cooperiautur vl vt cooperiat. puta thaurus vlvaca et hmoi et e contractus inoiatus et io ad arbitriu boni viri reducet ne cu altena iactura quis lucretur. l. na hoc natura. ff. de condi. inde. ¶ Quito mo dat aialia aliqn extimata [sect. 9]talr q comodu et icomodu sit recipietis et sic resultat cotractus emptiois et veditiois. ar. l. extimate. ff. so. ma. io si aliqd accipietvltra preciu rone tpis eetvsura c. cosuluit et. c. i ciuitate. de vsu. nisi emptor aialiu pceptis fructibus mora traheret in soluedo preciu q tuc p inter ee posset petere pte fructuu. l. curabit. C. de act. em. et ve. et tz gl. comuniter do ctores. c. conquestus. de vsuris. [sect. 10]¶ Sexto mo sunt data aialia nec appa ret an ca societatis vel quo mortuis pri cipalibus et tuc sm q consuetu est talia da ri sic extimabit. d. §. q assidua vel si de consuetudine no apparet psumet contractus inoiatus. ij. ff. de prescrip. ver. et sic cesebitur cotractus societatis et per oia fiet de fructibus et reliqs sicut ius societatis exi git vel salte fiet receptori aialiu debita conpesatio sm exigentiaz sumptuu et laboris sui. et hoc actioemadati. ex q p im positionem dni pasceda suscepit. l. j. ff. ma. vel salte actioe i fcm siue pscrip. v. d. l. ij. ex pdictis igitptz quo societas sit licita vel illicita et qd dicen. de multis casibus cu infinitis modis possint concipi vt i. d. l. natura. ff. d ps. v. Et ppterea at tede q i conctu societatis aliqn interuenit ro mutui iterpretati. puta qn dat ex tiata aialia vel exigit q sint ad periculu accipietis contra natura societatis. et tuc si grauat in aliquo accipies ppter hoc erit vsura. Silr aliqn cuz societate concurrit conctus locatiois et pptea eqtas at tedat. et q conuenit tal contractus vt sic scias discernere qn e iniustitia vel iniquitas. Sodomia est turpitudo in masculu facta. xxxij. q. vij. vsus et est grauius pctm adulterio. vt in di. c. vsus et grauius q cum matre ibidez. c. adulterij. Vn clericus dz deponi et i mona sterio detrudi ad agenda pniaz. Laicus excoicari et penitus reddi alienus a coione fidelium. c. clerici. de exces. pla. sz ll. dz igne crem ari et i aut. vt no lux. cotra na tura. vnde dicitur q ppter impios actus sodomitaru fames et terremotus et pestilentie fiunt. et ciuitates cu hominibus pariter pereunt. Solicitudo Vtru sit peccatum. Rn. q si loquimur de solicitudie teporaliu sic triplex e. Vna e axie tatis et auaricie. et hoc pctm sp mortale pctm voest exfi. puta q constituitur finis in ipsis queredis pati oia facere pp ipsa habeda. Vn aug. i li. de operibus monachorum cu dicit dns nolite soliciti esse et c. hoc dicit vt no ista intueamur et pp ista faciamus qcqd i euangelij pdicatioe fieri iubet. Alio mo e mortale pctm ex mo qn tm in hmoi anxiat q omittit ne cessaria ad salute et. suffocat mete i tali bus et de hac loqt Gre. xlix. d. c. hinc em in vbo gibbus. Alia solicitudo dicit dubie tatss et diffidetie. cu homo timet ne tepo ralia sibi deficiat. et io anxiat p ipis no tn aliquid faceret cotra dei precepta vl omitteret et ista est pctm veniale. ter tia necessitatis et puidentie. et hec non estpctm immo bona et laudabilis. vnde glo. Math. v. Non labor et prouidentia damnatur sed solicitudo metem suffocans. et de hac tertia loquitur. c. diuine. lxxxvij. di. solicitudovero spualium p se est bona et ad hac xps inducit nos. math. vj. Primum querite regnum dei et c. Posset esse pctm per accides qn ho tm intenderet spualibus q omitteret pui sionem hu mana debitaz q esset tenta re deum contra illud Math. iiij. No tetabis dominum deum tuum. Solutio est eius quod debet redditio. isti. qmo. tol. obli. ipri. sz large solo est ab obligatione liberatio. qcuq mo. ff. d. sol. l. solonis. Na qualitercuq satisfactum sit creditori ad voluntate sua p soluto habet lcz solutum no sit. ff. de pig. act. l. si re aliena. §. ois. hic no. Gof. et Host. in sum. eo. ti. §. j. De noiatis in hoc. §. et q solutio est facti no iuris no. in. l. consilio. §. fi. ff. de cura. furio. io solues indebituz scienter donare videtur bar. no. i. l. j. C. ad. l. fal. ¶ Quod sut spes solonis. Rn. due vna naturalis siue vera q e p redditione eius [sect. 1]qd dbet. Alia ciuil siue imagiaria. et hec fit multis mois. s. p nouatione q est qn extinguit prior oblo et i alia obligatio ne ciuile vel naturale trasfert. ff. de noua. l. j. Aut p delegatione q e qnaliu reu vice sua creditori vl cui ipe iusserit dat. ff. de accep. l. j. Aut p obligatione facta tpeet loco congruo. C. dsol. l. obsignatoe. ff. e. l. si soluturus et. l. qdece in prin. ff. de pi gn. l. creditor. No tn pdest oblo si noconsi gnetur. C. de vsu. l. ij. et. l. accepta. Jte oz q fiat cui debetur vel eo absente iudici et si iudex deficiat honestis personis. C. de vsu. l. si creditrici de offi. ordi. c. pastoral. in fi. Jtez q res deposita du ret q si i vsus suos conuertat no est tutus offeres. l. debitor. ff. de vsur. et si sic d posita res amittat nihilominus debitor est liberatus. ff. de arbi. l. arbiter la. ij. ff. depo. l. j. §. si pecunia i sacculo. et hoc verum in obligatioe quatitatis. q si obli gatio esset in specie. sola obligatio sufficeret. ff. eo. l. hominem. §. j. ¶ Vtru solo debiti in qtitate exntis sit [sect. 2]facieda sz pecunie valore currente tpe solutionis vel sm q valebat tpe conctus Rn. q in quacuq dispositioe cotractuu sit debitu solo semp dz fieri sz moneta q currebat tpe cotractus debiti et si no reperitur q e reprobata vel diminuta in podere puta q tonsa vl p logu vsu effecta grossa q argetu i supficie corruit ex logo vsuvel alio mo perpetuo est altera ta tuc dz solui ipsius extimatio sm quod coiter tenetur p legistas et canonistas in. l. paulus. alas icipit creditore. ff. de sol. et in. l. iminorum. C. in qui. cau. in. iteg. resti. no est nece. et per cano. in capitu. qto. de iureiu. et in. c. olim de censi. et lz Bar. in. d. l. paulus limitet istud veruz quado talis diminutio contigit i moneta grossa et no iminuta. tn do. Anto. i. d. c. quato. et sequit Pa. ibide tz ita hre locu in moneta parua sicut in magna qn deterioratio directe contingit ipsaz pecu nia. puta. q duo antiqua no valent nisi vnu de nouis. voluit etia Cy. et Pe. i. d. l. in minorum et Hosti. in. d. c. quato. q qn solu pecunia est reprobata no deteriorata q de ea pot fieri solutio ex quo cur rebat tpe cotractus. Sz spe. eo. tit. et ibi Jo. an. et Pan. in. d. c. qto tenent q non pot et est cois opi. q magis moueta cosiderat rone cursus qua respeciu mate rie vt videt tex. i. d. c. olim. facit etia. c. eijciens. lxxxviij. di. si vo alteratio non esset ppetua sz ad tps vt cotingit q flo renus hodie magis valeat q cras. ita q crescit vel descrescit sm tpa coiter te net tale variationez no debere attedi. ar. l. pcia. ff. ad. l. falci. sicut enim creditor vellet sibi vt solueret si plus valeret. ita dz recipere si minus valet cu speret augmentu. sic voluit Bar. in. d. l. paulus et alij in. d. l. minorum. Qd mihi vr equuz nisi quando no esset spes q de pximo deberet habere augmentu. q sic videt q debeat solui sm extimatione tpis co tractus q posset esse q nuq cresceret. ar. in. l. iurisperitos in prin. ff. de excu. tu. et quod no. gl. in cle. ij. de rescrip. Jac. de are. et Bar. in. d. l. paulus. et Host. i. d. c. quato tenet q si e alterata respectu cur sus no respectu materie et ppetuo puta q pnceps no vult expedat nisi p tato vt forte recolligat et cudi faciat. q nihilominus de ea pot fieri solutio si debitor no fuit in mora. Sz Oldra. et Frede. in d. l. i minorum. et do. An. i. d. c. quato. tenet q dz solui ad extimatione antiq curretis tpe conctus. q eade ro q est de toto et de parte argu. l. q de tota. ff. de rei ven. et. c. pastoralis. §. Jte cu totu de offi. delega. et vr pbari in. d. l. oli. et vr magis equu. Et sic coclude q siue sit reprobata i totu siue alterata in pte in ppetuu respectu cursus lz non respectu materie siue deteriorata respectu materie q no pot fieri de ea solutio sz debet solui extima tio sz tps conctus et hoc siue solutio sit fien da rone conctus siue ex codenatioe iudicis de codenatione aut que fit rone statuti Spe. tz q debet solui de moneta currete. Sz pa. in. d. c. quato vr tenere qd de moneta currete tpe facti statuti. Ego te neo cu spec. q in penis mitior sit inter pretatio. c. odia de re. iu. li. vj. de solu. ve ro q debet fieri ex madato pncipis vel alicuius dni seu ex eius gra dicit do. ant. i d. c. quato q si dns ignorabat valorem monete sic fiet sm cursum curretis sm gl. et Lau. i cle. ij. de dec. si vo sciebat eius valore sic fiet eius solutio sm extimatione tpis ipsius madati seu gre facte. ar. d. c. oliz. et. l. fi. ff. de au. et arg. le. si vero solu tio est respectu legati sic fiet sm extima tione tpis testi coditi licet testor postea multu supuixerit in tatu q sit muta ta. ita cosuluit Oldr. et facit tex. i. l. vxore .§. testo. ff. de leg. iij. et. d. l. fi. et sequit do. pe. de anch. in. d. c. olim et Jo. an. in addi. ad Spe. e. ti. et pa. i. d. c. quanto. idez dicit Old. in pcepto arbitrorum ide dicit pa. vbi. s. i pcepto iudicis codenatis i certa quatitate et hic no. q sepe i practi ca. Limita tame pdicta in debito cotra cto ex mutuo sm distinctionem quam ponam. j. vsura. j. §. xxxvj. [sect. 3]¶ Quis tenet soluere. Rn. q ille q e ob ligatus siue sit principalis debitor siue fideiussor. ¶ Vtru qlibet possit p alio soluere. Rn. [sect. 4]q sic etiam si debitor hoc ignorat et no velit. ff. eode. l. soluere. ff. de neg. ge. sol nedo et tenet talis satisfacere pfato solueti p eo si modo sua intererat vt solue [sect. 5]ret. l. cum pecuniam. ff. de nego. gestis. ¶ Vtru tutor et curator vel alius admini strationem habens teneatur soluere de bitum illius cuius curam gerit. Rn. qd sic. l. quotiens. §. sicut autez. ff. de admi ni. tutorum. ¶ Vtru heres teneat soluere debita de [sect. 6]functi. Rn. q sic i totu. sz in coscia quan tu se extedit facultas hereditatis. vt. s. heres. §. vj. secus si esset legatarius. q tuc no tenet nisi quando hereditas est no soluendo. quia tunc ea precedit legata vt. s. restitutio. ij. §. xvij. ¶ Vtru successor platus teneat soluere [sect. 7]pdecessoris sui debita. Rn. q sic si p ne cessitate sue persone. vel necessitate seu vtilitate ecclesie sunt facta extra eo. c. j. Alias no tenet ecclia nec successor eius. x. q. ij. c. hoc ius. de fideius. c. qd qbusda. Jtem credo de successore in dominio te porali laicali. ¶ Cui dz fieri solutio. Rn. q creditori [sect. 8]vel eius successori cui copetit actio obli gatiois si tn sit compos metis. et maior xxv. annis. vel alteri de mandato ipsius. etia si creditor sit accusatus ad mortez. ff. eo. l. reo. et. C. c. l. nihil interesse. potest etia fieri eius socio si vtriq eorum est obli gatus isolidu. ff. de pactis. l. si vnus i pnc. et. ff. de duo. re. consti. l. ij. et. iij. et no i. c. ea te de iureiur. Aut etiam procuratori eius quis sit reuocatus et ignoret reuocatio. l. eius i pn. ff. si cer. pe. Aduerte tame hic. q si quis solueret filiofamilias sine co sensu patris. vel minori sine cosensu tu toris vel curatoris no satisfaceret. l. j. et per totu. ff. ad mace. et. l. pupillus. ff. de actio. et obl. Nisi solutu sit couersum in vtilitate patris vel minoris. l. j. et. ij. C. si aduers. credi. et. l. q si forte. §. fin. et. l. in pupillo. ff. de solutio. ¶ Debitor no habes pecunia ad solue [sect. 9]du pot offerre re meliore et tenet creditor accipere. aut. hoc nisi. C. de. so. Eccle sia vo no tenet offerre meliore sed alia vt aut. hoc ius. C. de sacro. san. eccle. ¶ Quis est pponedus in solutione. vi[sect. 10]de restitutio. ij. §. xvj. ¶ Vtru possit qs repetere pecunia ha[sect. 11]bita ex veditioe rei sue in subsidiu. Rn. Lud. i no. q sic vt est casus i. l. i ciuile. C. de rei vedi. et. l. si eu seruu. ff. si cer. pe. et. l. fi. ff. de neg. ge. Sic et ecotra pot age re ad re empta ex sua pecunia in subsidiu. lz no sit mihi obligata. Et q possit agere est gl. i. l. pculus. ff. de iure. do. et ca sus i. l. vxor marito. ff. de do. inter vi. et vxo. Jte pponit ille q pecunia dedit ne gociatori facieti diuersa negocia in ea negociatione et alijs q eide dederut in alijs negociationibus. text. in. l. pcuratoris. §. si plures. ff. de tribu. sm Jo. pla giensem et Lud. de roma. in nota. ¶ Vtru excoicatio sit facienda. Rn. q si [sect. 12]fit tz: tame no dz fieri etia si ex iuramen to tenebatur. vt. s. excoicatio. viij. §. xij. ¶ Vtru liceat soluere creditori credito[sect. 13]ris mei. Rn. Bar. i. l. solutu. §. soluta. ff. de pign. act. distinguit q si creditor cre ditoris mei hz boa obligata: puta q co duxi domu ab eo q ea ab alio coduxerat sic liberor ipso iure etiam creditore meo iuito. l. vtru psente. ff. de consti. pe. cu possent ab eo copelli. l. nomen. C. q res pi. obl. po. Silr quado talis factus est creditor ppter me. puta. q creditor meus geredo negocia mea accepit mutuo ab eo vt in. l. si liber homo. ff. de nego. ge. Si vero ca sit oino sepata a mea si sit eo volete indubie liberor. l. inuito. ff. de solu. et. l. pe. et. fi. ff. de ne. ge. aut eo igno rate et cotingit liberatio ope exceptiois. l. si opa. ff. de doli exce. gl. in tz idisticte q liberat insti. q. mo. tol. obl. in prin. et d. l. pe. Sz tu tene cu Bar. q ad foru conte tio su q ad consciaz tene gl. q creditor libe rat ex tali solutione etia si erat inuitus. d. l. soluendo. et ideo satisfactum est ei. ¶ Vtru recipies scieter solutione ale[sect. 14]ri debita comittat furtu. Rn. gl. in. c. cu te. de iureiur. q sic nisi creditor ratu ha buerit. alle. l. falsus. §. l. ff. de fur. qd ve rum est secundum. Pan. ibidem si sine iusta causa recipit. Secus si ex iusta ca puta q credebat ad eu pertinere. vel q erat gestor negociorum creditoris. ¶ Quo dz fieri solutio. Rn. q dz fieri de [sect. 15]illo qd est in obligatioe q vnu pro alio solui no pot creditore no cosentiete. insti. q. mo. tol. ob. §. j. fallit hoc i ecclia de bitrice. d. aut. hoc ius. Jte i eo q dz auru in cuius substatia auru no inuenit. C. de sol. aut. hoc nisi debitor. et. ff. de le. j. l. si domus. §. q confitet Jte i eo q hz seruu cu ius vult soluere precium quia dicit euz suum cognatum. Jtem in noxali actio ne. ff. de re iu. l. miles. §. j. et. ij. Jte de pecunia vide pecunia. §. ij. Sz quado no hz qd debet soluere. et sunt distrahenda bona sua pro solutioe tunc primo incipiendum est a mobilibus et si no sufficiut ad immobilia et postea ad iura et si no inueniut emptore det insolutu credi tori. vide in. l. a diuo pio. ff. de re iu. ¶ Quid de eo q tenet sub alternatioe. [sect. 16]Rn. q regulare est q in alternatiuis ele ctio est debitoris vt in. l. pleruq in fi. ff. de iure do. cu cocor. positis in glo. ¶ Vtrum debitor teneat ire vel mittere [sect. 17]ad domum creditoris. Rn. vt. s. obliga tio. §. viij. ¶ Quid si creditor esset in mora et vellet [sect. 18]purgare. Rn. q tenebitur ire ad eius domu. l. cum quid. C. de conditio. inser. ¶ Quid si obligatio sit solu ad hoc si vo [sect. 19]lo acqrere. Rn. q teneor adire domu cre ditoris et soluere etia sine monitioe sm Bar. in. l. ite illa. ff. de consti. pecunia. siue comodu sit psonale q reliquit libertas seruo si soluit dece. et hmoi siue sit como du bursale puta alicui legant iocalia si soluerit veste. d. l. cuz qdam. aduerte tn q in casibus istis vbi qs tenet ad domu creditoris ire sufficit qrere eu apud vici nos et notos et in locis in qbus est solitus couersari no p loca clandestina. ar. ij. q. vj. c. biduu. et voluit Bar. i. l. pdicta itez illa et pa. sequit. in. c. significate. de pig. ¶ Vtru mittes debitu p nuciu infideli[sect. 20]ter se habete excuset. rn. pa. in. d. c. signi ficate. Aut species erat debita et ipsa re mittebat p nuciu q putabat fidelis et sic piculu ptinet ad creditore. Ro q casus fortuitus no iputat ex q culpa no pcessit c. vnico. de comoda. aut erat qtitas debita q mittebat et sic perijt piculo debitoris. Ro. q eo ipo q pecunia mihi mu tuasti mea fecisti. l. ij. ff. si cer. pe. et io pijt mihi anq veniat ad manus creditoris si put q adhuc dns. no. bar. i. l. eu q. ff. como. sz pena si erat appposita no icurrit. ¶ Quid de eo q soluit idebitu an possit [sect. 21]repetere. Rn. pa. i. c. fi. de sol. distiguit q aut est indebitu ciuilr sz naturalr debi tu. et sic gl. i. d. c. fi. distinguit q si soluit p errore iuris no pot repetere. si aut per errore facti poterit vt puta heres soluit legata integra credes no posse retinere falcidia errat iure na naturalr erat debitu sz no ciuiliter et no repetet. Si aut sciebat sibi competere falcidiaz sed cre didit itellige pbabiliter vt in. c. aplice de cle. exc. mi. et in. c. ij. de costi. li. vj. s. he reditate sufficere cu tn no sufficeret hoc errat i factoet repetet. l. error. C. ad. l. fal. coiter tn tenet qd minor mulier miles et hmoi cu excusent ab errore iura repe tet si et ex errore iuris soluerunt. vt in. l. cu de idebito. §. j. ff. d pba. Sz q ad hac excusatione qda conriu tenent. sed primu verius. Silr magis repetet i coscia si est idebitu naturalr lz ciuiliter sit debitu multo magis si e indebitu naturalr et ciuiliter ta in conscia q in foro contetioso q cuq ignoratia solueris nisi i aliqbus casibus de qbus i gl. l. cu qs. ff. de. iur. et fac. ignora. et ibi Bar. concor. quos dimitto q ad consciam no ptinet. Secus qn soluit scie ter q tucvr donasse. l. cuius p errore. ff. de re. iur. exceptis solutis p vsuris que repeti possunt. c. debitores de iureiu. ¶ Quid de illo qui conuenitur a credi[sect. 22]tore et no habet vnde soluat. Rn. q si de bitor est ex maleficio sic pot verberari. xiiij. q. vj. si res et sic no pot aplius conueni ri. d. c. si res. qd intellige qn creditor sic exegit. vt vberet p debito alias bn tenet ad iteresse si verberet p maleficio. ar. xij. q. ij. fraternitas. Si vo e debitor ex conctu vel qua si tunc cedat donis. ¶ Quo fit cessio bonorum. Rn. fit i iudicio [sect. 23]vel extra iudiciu p nuciu vel epistolaz. ff. qui bo. ce. pos. l. in oi. Dic vt. s. cedere bonis. Et ad qd valet vt ibide. Aduerte qd vt valeat oportet confiteatur debitu l. pe. ff. de ces. bo. ¶ Sed nuqd cu debitor petit dilatione [sect. 24]qnquennij a pluribus suis creditoribus et aliq dare nolunt ei dabit. Rn. q sic si maior pars consentit et intelligit maior respectu summe debitoru et no psonarum. Et si oia sunt equalia iteru valebit dilatio data. l. vl. C. q bo. ce. pos. ¶ Quo dz fieri solutio. Rn. sz Joan. de [sect. 25]conse. dis. j. solet. Qd aut dies e adiectus fauore debitoris et pot pueniri. Aut fauo re creditoris. et sic no pot pueniri. l. eu q ff. de annuis le. Silr no pot qs repetere an tps debitu. c. vnico. d plus pe. nisi i tri bus casibus. Primus in viro vergete ad inopia. Scds in debitore fugiente. l. ait ptor. §. debitorem. ff. de his q. fi. in frau. cre. Tertius in debitore suspecto q pot cogi dare cautione. l. si fideiussor. §. fi. ff. q sat. cog. Limita nisi fuisset suspectus te pore cotractus q no cogeret. Aut dies no est adiectus. et dic vt. s. Mora. §. et obli gatio. §. viij. ¶ Quo pbat solutio. Rn. q si debitu sit [sect. 26]scriptu et debitor velit pbare p testes et sine scriptura solutione. opz q pbet p v. testes rogatos q testificari pnt p solu tione facta vel qua voluit facere. et etia p confessione creditoris. Si vo debitu sit cacellatu liberat debitor nisicreditor p bet conriu. l. si cyrographu. ff. de proba. Sors pprie dr cu aliqd fit vt eius euetu cosiderato aliqd occultu innotescat. vt puta cu accipiuntur festuce inequales et qui habebit breuiore sit ta lis vel faciat sic et huiusmodi. De notatis in hoc. §. et qd snia lata per sortes valet not. Bart. in. l. si duo. ff. vti possi. rebus. in. l. ij. C. quado et quibus quarta pars. et glo. in. l. si duas in versi. eliget. ff. de excu. tuto. ¶ Quotuplex est sors. Rn. triplex prima [sect. 1]dr diuersoria cum querit qd cuilibet sit dadu siue illd sit res siue honor siue pena. aut actio aliqua. secuda dicit consulto ria cu inquirit qd sit agedu. et hoc sz se no est mala sz rone circustantie pot aliqd mali in se continere. vn phibet ne sub hac spe hoies i ydolatria labant. xxvj. q. ij. §. his ita. et ideo est peccatu mortale. vt in ea. nisi in necessitate. vt. j. dicaz. Tertia e diuinatoria q sic diffinit Sors est ars diuinadi futura a sanctis patri bus danata sub anathemate. xxvj. q. v. sortes. q diuinatio semp accipit i malu sicut pphetia i bona parte. j. q. j. nunq. ¶ Vtru sit licituz vti sorte in aliq casu. [sect. 2]Rn. sm gl. i sum. xxvj. q. ij. q sorte diuisoria qn expectat euetus ex fortuna solu et no sit aliqua supstitio et in rebus tpalibus solu sic lz. Sortes vo q fiut p magi cas incatationes vel q fiut ad exercendas vanitates aliquas vel ad inquiredu occulta vel futura q dicunt diuinatorie sut phibite nec vnq liceret. xxvj. q. ij. hi q. et. c. illud. Sorte vero consultoria q fit causa necessitatis ad sciedu qn ali ter neq scripture autoritate. vl alio auxilio pot sciri no est illicitu vt in. d. q. ij. c. no exeplo. et. q. v. no lz. Na cu no supest humanu auxiliu tuc ad diuinu possumus recurrere. vt. xxij. q. ij. qrit vt puta. Ciuitas e obsessa dubitat clarus qs de beat fugere vel qs remanere tuc orone pmissa sm Aug. sorte erit dirimedu. facit. l. sz cu ambo. ff. de iudi. et. l. si duobus. i prin. C. coia de leg. et sm hac necessitate intelligo eade. q. c. sortesrvbi dr qno est aliqd mali qd limita sz Pa. i. c. fi. de sortile. veru q ea lz vti in tali necessitate si quatuor cocurrat. Primo in rebus tpalibus sz in spualibus vt in electioe seu eius tractatu: aut in electione copromissa riorum qtu ad officia eccliastica est in oi casu phibita. Scdo si fiat sine oi superstitioe. Tertio quado euetus sortiu expectat a deo q si a diabolo erit illicitu. Quarto quado fit cu magna deliberatione pmissa orone. sicut apli. act. j. i ele ctione mathie petedo a deo eius volutatem in hoc. Aliter aliquo istorum deficiete erit illicita. Lau. tame archi. et hostie. te net idistincte q ois sors pprie accepta est phibita ppter. d. c. sortes. Sz tu dic veru in sorte diuinatoria et cosultoria ex tra predictum casum necessitatis. secus in diuisoria. ¶ Quot modis sit sortilegiu siue indi[sect. 3]uinatio. Rn. q tribus modis. Primo p manifesta inuocationem demonum. et hoc siue nominet nigromantia vel aremantia aut quibuscunq noibus sm q sit diuersimode semp est pctm mortale grauissimum et tenetur nedum desistere ab ea sed etiaz libros coburere. aliter absolui no pot. Et qui tales diuinationes addiscit mortaliter peccat seu etiaz artem magicam q sm Ric. in. ij. dis. vij. ar. ij. q. iiij. non est scietia sed supstitio et in fi. tales a diabolo decipiunt et mole terminant. et de hac habes. s. xxvj. q. iiij. c. igitur et eorum noibus. et quo demones sciunt. futura et tales decipiunt. ha bes ibide in. c. sciedu et. c. seq. et ppterea de noie no curo ex quo patet de inuoca tioe demonu. Aduerte tn q aliud est in uocare demone qd no lz aliud occurreti aliqd precipere sicut faciunt sancti co getes eos aliqd dicere qn in corporibus obsessis sunt q dlz quis periculosu sit nisi ex instictu spusscti fiat de quo dicvt s. adiuratio. Scdo fiut sortes siue diuinatioes sine manifesta iuocatone dmo nu. sz ex sola ispectioe aliquorum corporuz sicut faciut astrologi. et illi q ex ispectio one lineamentorum manus vel oculorum aut corpis hois vel aialis aut ex eorum garritu vel volatu siue ex eorum obuiatoe futu ra occulta pronosticant. vt scias qn talis diuinatio sit phibita. aduerte vt col ligo ex sctis Bo. i. ij. d. vij. ar. ij. q. iij. ptis. Tho. ij. ij. q. xcv. ar. v. Prio si tale futuru sit in re considerata sicut in ca ppria et per se et sic no est phibita. vn astrologi pnt diuinare ex cosideratioe astrorum q cras fiet eclypsis sol vel lue. vel pluuia. vlve ti vel frigus aut calor et hmoi. et sic talis diuinatio non est phibita. Si vero tale futuru no est itali re nisi dispositiue. pu ta bona habitudo corporis indicat bo na qlitate metis. et ecotrario mala et huiusmodi. sic silr lz diuinare. s. q talis erit inclinatus ad tale viciu habilis ad tale studiu dumo libertas liberi arbitrij no excludat q dnari pot et astris et conqua cuq dispositione seu inclinationem cor poris. Si etia tertio insit sensitiue sicut est aialibus irrationalibus que q a ratione non impediunt facilius sentiunt mutatione corporum celestiu ppter qua faciunt aliqua signa sic diuinare q plu et vel tempus mutabitur velvigebit fri gus: non est prohibitum quando ad aliud non extenduntur talia signa nisi ad influentias corporum celestiuz di uinandas. Si aut tale futuru no est in tali corpore inspecto. nec sicut in causa per se nec sicut i dispositioe nec sicut ter tio mo sic diuinare velle est pctm morta le et supsticiosuz sicut faciut q cu obuiat lepori vel femine pgnati. dicut malu fu turu et hmoi. xxvj. q. ij. c. illos. et. c. seq. Si militer su psticiosi sunt q ea q libero arbitrio subiacet certitudinaliter scirevo lunt et diuinare et de istis habes. xxvj. q. ij. c. illud quoq. Jo Tho. vbi. s. inqt q si pdicta signa extedant ad ea q no subia cet qlitati corporum celestiu. sicut sut actus liberi arbitrij et ea q p accides eueniunt sic diuinatio e illicita. et Bo. vbi. s. diuinatio astrologorum q pretendut vltra vim astrorum e p diabolica comercia. et sic ptz q est mortale pctm. Tertio sit cu aliquo ru supsticiosorum obseruatioe et istud oio phibet q ibi est tacita demonis iuocatio et sic couenit cu primis inuetoribus ta liu vt dr. xxvj. q. ij. c. q sine saluatore et. q. v. c. nec miruz sicut faciut illi q per taxil lum proiectu super libro punctorum vi tam vel mortem vel bona seu mala fortunam alterius scire volunt. Similiter qui furta vel hmoi occulta per inspectionem astrolabij vel libri vel inscriptionem inuestigant scire et huiusmo di de ista habetur de sortileg. cap. ex tua rum. ¶ Que pena sortilegorum. Rn. sm leges [sect. 4]debet decapitari. et si ad domos alioru vadunt debet igne cremari. Jtem bona eorum publicari. vt. l. nullus. l. nemo. l. cul pa. C. de male. et mathe. sm Canones si est occultum imponitur penitentia qua dranginta dierum. c. j. eode tit. Si noto rium est infames fiunt et etiam qui ad eos concurrunt. ij. q. viij. quisquis. et de testib. cap. testimonium. Si clericus de bet depoi et i monasterio retrudi. xxvj. q. v. non deportet. et. c. si quis episcopus. et c. seq. laici si sunt serui verberibus subu ciutur. si liberi sunt inclusione digna de trudendi. xxvj. qo. v. contra idolorum. et omnes tales efficiuntur irregulares si sit notoriu tame episcopus poterit dispensare sm Ber. in. c. ij. eo. ti. ¶ Vtrum liceatvti somnijs ad scienduz fu [sect. 5]tura. Rn. quod si quis sit certus pcedere ea ex diuina reuelatioe sic lz. Silr lz vti eis ad precognoscedam naturalem cau sam intrinsecam vel extrinseca: puta ac cesione cholere aut alterius humoris seu febris future vel pluuias et hmoi. no tn certitudinaliter q multipliciter possut impediri. Ratio q talia futura sunt in parte sensitiua sicut in dispositioe non sicut i causa. Si vero hmoi somnia cau sentur ex reuelatioe demonu qd est qn inuocantur expresse vel tacite puta sup stitiones obseruando sic erit illicituz et mortale peccatu. Et ideo quia difficile e intelligere qn accidat ex causis natura libus vl supnaturalibus a deo vel ab an gelis ppterea eis curiosa obseruatio e temeraria et phibita. vnd ezech. xxxiiij. Sicut parturietis cor tuu falsitas patit nisi ab altissimo imissa fuerit visitatio. Pro clariori tn intelligetia aduerte q qntuplex est futuroru dria q ad somma ptinet. prima est quoruda q habet causam naturalez determinatam in omni somniate sicur febris et habudatia cholere eo q natura repsentat in homie in quo supabudat cholera in somnis ima ginatione febris future. Similit si som niat de occupationibus igneis signu e q cholera predominat. Si de aere vel vo latu signu saguinis. Si de aqua veniquoribus signu flegme. Si de terra signu melanconie et hmoi somnia sunt si gna no causa accidetiu futurorum i hoie. Scda est quoruda q habet causam natu ralem extra hoiem somniante vt sunt il la q proueniut ex aliqua determinata influetia corporum celestiu vt pluuie ficci tas. et hmoi. sicut etia faciunt elemeta in brutis et sic somnia erut signa no ca futurorum nec necessaria. sz cotingeter quia multa pnt ipedire ta ista q illa prima puta media et dispositio superioru. Ter tia est quorudam hntiu causam voluntariam in homine somniate. vt sunt illa q depedent ex opere ipsius somnian tis et hec sunt a casu. nisi habeant per reuelatione: sicut cu quis aliquado som niat q est est voluntarie facturus qd tn facere no cogitauerat. Quarta est qua rudam p aliqua causam determinatam ex volutate creata puident. vt cu homo multu solicitus in vigilia de aliquo no potes cognoscere quo pficiat aliqn som niando puidebit pp sedatione motuuz interiorum et exteriorum. Quinta est quarudam hntiu causaz volutaria in alijs ho minibus a somniate vt. s. q illa somniat quo alij facere disposuerut et talia puide re no pnt in somnijs per aliqua causaz determinata aut naturale. Sz si aliqs il la somniat hoc est a casu: io dicut talia a casu p accides sm ph. de som. et vigi. et hec sunt a diabolo vt decipiat fide adhi bete vl aliqn a deo aut sctis agelis. Pri ma ergo et scda no e phibitu inqrere p somnia du tn no certitudialiter credat. silr nec quarta. sz tertia et quinta sunt p hibita et diabolicum est. vt dixit nisi sit certus de diuina reuelatione. Spectacula vide ludus p totum et Chorea. Sponsalia sunt futurarum nuptiarum promissio. xxx. q. v. nostrates et dicunt a spodeo. des. vt i. l. ij. ff. de sponsa. hinc sponsus quasi pmis sus et sponsa quasi promissa. et io post co tractu matrimoniu verba de pnti no di cunt sponsus nec sponsa pprie szvxor et maritus. vn si legat aliquid alicui si cotraxerit matrimoniu cuz berta illico de betur sibi legatum quo contraxit et verba de presenti licet no consumauerit. vt in. l. cuz fuerit. ff. de condi. et de. Facit. c: sufficiat. xxvij. q. ij. De hic notatis et q sponsalia nudo consensu conhuntur no. in. l. ij. ff. de spon. no tn p solam traditione ad domuz. l. q situm et ibi Bar. eo. ti. et no mutat domicilium. l. eo. q. cu glo. ff. ad muni. et Alexa in. l. pe. ff. de iuris. om. iu. ¶ Vtru nomine maritare veniat sponsa [sect. 1]pprie. Rn. Pa. in Rubri. eo. ti. q in odio sis. Et quo infert q si statuto cauetur ne maritata succedat cu fratribus in bonis parentuz. q sponsa bene succedet. Nec sponsus vel sponsa de presenti venit no mine mariti vel vxoris. Nec matrimonij nomine veniunt sponsalia. vt idem dicit in. cap. iij. loco de presum. Jndiferentibus vero veniunt solum sponsalia de presenti sz in fauorabilibus bene ve nit sponsa de futuro. pro hoc bonus quia non tenetur per tale iuramentum tex. in. l. no sine. C. de de bo. que li. et ibi p Cy. et alios vide bona glo. insti. de nup. .§. sed si vxor. xxvij. qo. ij. i princi. Et hoc verum nisi addatur aliqua qualitas de terminans et distinguens. puta marita ta et cognita et hmoi. ¶ Quis potest cotrahere sponsalia. Rn. [sect. 2]q quilibet qui pot matrimoniu contra here sm canoes. licet sit secus sz leges vt patet. l. si quis officiuz. ff de rit. nup. et in l. solet. ff. de his qui no. infa. et etiaz qui non potest contrahere matrimoniu potest contrahere sponsalia vt. j. dicam. ¶ Vtru absentes possint cotrahere. Rn. [sect. 3]q sic per nunciu vel literas. l. sufficiet ff. de spon. et extra q cle. vel vo. c. venies et xxx. q. v. nec illud. Et si nuncium vel pro curatore reuocauit anq conheret no erut sponsalia sz Host. lz nucius ignorauit. ¶ Vtru alius sine mandato alterius pos[sect. 4]sit conhere sponsalia. Rn. q sic vt pater p filio et mr p filia et tutores et curatores et quicuq alij. quis no habeat mandatuz a principio. sz tame sposalia no sut donec ille vel illa sciuerit et ratu habuerit et hoc sm canones q non requirunt nisi cosensum vt in. d. c. sufficiat et extra. e. ti. c. cu locu de despo ipu. c. vnico. li. vj. Ad uerte tame q si pater psete filio conhit ex presse tenet sposalia q tacitunitas ope ratur cosensuz vt in. d. c. vnico. Secus aut in alijs ab ipsis patre et matre quia non sufficit sola psentia. szopz alter cosentiat expsse vel tacite. facit. c. ad id qd. de spo. nec cures de gl. in. d. ca. vnico. quia Jo. an. in nouella eam correxit. ¶ Vtru minor possit cotrahere sponsa[sect. 5]lia. Rn. q sic dumo sit. vij. annorum copletoru quia minor. vij. an. no pot cotrahere et si contrahit no tenent. Nec oritur publice honestatis iustitia. d. cap. vnico. etiam si alter sit maior. nisi postea ra tificet. ¶ Quomodo contrahuntur sponsalia [sect. 6]Rn. q duobus modis. Primo simpliciter et absolute. Scdo sub coditioe. ¶ Quot modis contrahunt sponsalia ab [sect. 7]solute. Rn. quatuor modis. Primo p ver ba de psenti si abo sunt impuberes vel alter eorum. Na iuris interpretatioe sunt sponsalia de futuro. c. fi. de despon. ipu. et clarius in. d. c. vnico. Secundo p verba de futuro ad hoc apta. vt puta pmitto vel iuro q te accipia invxore et similia vt in. c. pe. de spon. Tertio p anuli subtrac tione. xxvij. q. ij. Si quis despensauerit. Quarto p arraru datione. Sed quo ad istos duos vltimos modos dicit pa. i. c. fi. de despon. ipu. q sic posset dicere ma trimoniu. sicut sponsalia vt i. c. femine xxx. q. v. Et io aduertedu qd si pcesserut verba apta ad conhedu matrimoniu tuc anulli subarratio vel datio arraruz faciunt matrimoniu no sponsalia. Si vo precesserut verba de futuro sic erut spo salia. Si vo nulla verba pcesserut tunc sm consuetudine iudicabit aut pro matrimonio vel sponsalibus. Et si consuetudo non sit in hoc aliq sic nihil pbabut. Si aliud certu non pot cocipi q talia sunt signa equiuoca ad multa. et io nihil certu pbat. c. illud de psum. pz q arre etia dant i alijs conctibus. vt Jnsti de conhe. ep. i prin. Si aut solu vnius vba pcesserut. tuc immissio anul. et acceptio arraru denotat cosesuz alterius expssu. Et sic erut spo salia vel mrimoniu sm ea. vt no. gl. j. in c. pe. de spo. Jn dubio tame i subarratio ne per immissione anuli presumedu est pro matrimonio: q res fauorabilis est. vt in. c. lris de psup. et in. c. fi. de re. iudi. [sect. 8]¶ Vtrum aliquis pmittedo qtuor puellis vna ipsaru accipe conhat sposalia. Rn. qd no vt in. c. sponsalibus. de spon si. vj. ni si aliqua earum facto in eum specialiter consensit. ¶ Quid si pater iurauit dare vna de fi[sect. 9]liabus suis. Rn. Host. et Gof. qd sposalia non sunt. sed in pater tenetur vna dare et qua voluerit. isti. de actio. §. preterea. Et si vna obtulit et ipse no acceptauit e absolutus a promissione. ff. de ver. obli. stipulatus sum. et si oes moriantur pter vnam illa dare tenetur. ff. de cotrahen. emp. l. si in emptioe. §. si eptio. Quod limita verum si puella voluerit alias no pater nisi ad facien. qd in eo est no glo. in. c. ex literis. et. ca. sicut. de spon. et licet de iure ciuili promittes factu alienu no obligetur nisi specifice etiaz promiserit se facturu vel curaturum vt insti. de inu til. stip. §. si quis aliu. tamen qn pmisit cu iurameto etia simplr tnr pstare operam qua potest sicut si specifice se obligasset. arg. c. ad nostra de iureiur. et. l. cu pater §. filius matrem. ff. de le. ij. ¶ Quid si promisit vnam determinate [sect. 10]et si illam non posset daret altera. Rn. q si prima consensit non poterit aliaz habere. quia inest publice honestatis iustitia etiam si propter impedimetu affi nitatis cu prima no potuit conhere. Secus si no consensit q tnr secuda dare de spon. c. ex literis. el. ij. et d re. spo. ex parte. ¶ Sed quid si aliquis pmittit alicui q [sect. 11]eam desponsabit. Rn. q si pmissio fuit q desponsaret ea de futuro. sic no erunt sponsalia anteq desponset ea sm Vin. et do. Ant. in. ca. is qui. de spon. si vo pmis sio fuit q desposaret ea. s. p verba de pn ti sic talis promissio faciet sponsalia sm Car. in. d. c. is qui. Et si sumus in dubio tuc i locis vbi consuetu e q coiter accipiu tur per verba de futuro no erut sponsa lia iudicanda. Sz vbi coiter accipiunt per verba de presenti sine alijs sponsalibus erunt sponsalia contracta per talem promissionem q bene no. quia sepe in practica. ¶ Vtrum iudistincte possit in sposalibus [sect. 12]arrarum traditio interuenire. Rn. pa. in c. gemma. eo. ti. et Jo. an. et dicut conside randa quatitate personaru et qtitatem arraruz: si enim inter viles personas interuenit traditio magnaru arrarum. sic non valet q est eade ratio in eis sicut et in pena. et hanc opi. vr tenere Cy. i. l. mu lier. C. de spon. Et licet bart. in. l. titia ff. de verb. ob. indistincte velit q admitta tur dummodo non excedant qtitatem dotis vel donationis propter nup. tame prima opi. est equior in conscientia q cum habemus rationem legis non est currandum de verbis. l. non dubium. C. de legi. ¶ Sed q requirutur vt valeat arre. Rn q duo. primo q qtitas sit vere numera ta et tradita parti. Secus vbi pars cofiteret tm se recepisse sm Bar. in. d. l. titia et Fede consi. clxiiij. Et etia dicit bar. ibide q si vtraq pars cofiteretur se recepisse ab altera etia si vere interuenisset solutio sz postea restituta fuit q si solni tibi mille et a te recipi alia mille non videor soluisse. ar. l. q soluit. ff. de sol. licet multi teneat contra eum in hoc vlt. de quo vid bal. in. l. fi. C. de spo. et videt equior opi. bar. et ea sequit pa. et do. An. in. d. c. gem ma. q facilius quis pmittit q exburset. et ideo non videt exbursare qui tatude recipit statim et ppterea tenet bar. ibide fudu no posse dari loco arraru etia si ve dens costituat se noie alterius posside re q. l. fi. C. despon. loquit. de arris traditis in qtitate. et anulat aliaz penam. ergo no debemus extra illu casum arras approbare. Sed con bar. est Ang. et Jmo. in. d. l. titia. et. do. Lucas de grassis. dice tes q predicta. l. fi. no facit metione de qtitate sic sm eos potest dari fundus et est verior opinio. Secudo reqrit q non sint in tali qtitate respectu datis q tra seunt in locum pene vt. s. dixi. Aduerte tamen q cessat perditio arrarum quan do per eum non stat nec causam prebuit vt non fieret matrimonium. C. de spon. l. vl. ¶ Vtrum pena apposita in sponsalibus va [sect. 13]leat. Rn. Pa. i. d. c. gema colligedo dicta doc. in. d. c. gema. et in. d. l. titia. q aut pe na apponitur inter cotrahentes. et indi stincte non valet scdm coiorem opi. et tz Bar. in. d. l. mulier etia. de illa pena q e in lucro perdendo. vnde si dixero pmit to tibi donare centum si nupseris mihi non valebit. vt in. l. si ita stipulatus. §. si tibi nupsero. et ibi per Barto. ff. de verbo. obliga. Quod tamen limita verum nisi is cui promissio fit esset nobilior: q tuc videretur potius donare animo recom pensandi ratione nobilitatis. Pro hoc facit q not. bart. in. l. j. C. de do. an nup. et. l. si voluntate. C. de do. promi. Aut pena apponitur inter parentes ipsoru cotrahentium seu alios ita coniunctos co trahetibus ipsis q verisimiliter isti indu cerent ad conctu matrimonij ne paretes vel amici eorum icurrat seu soluat pena. et sic no vz vt in. d. c. gema sm vnu itelle ctum et in. d. c. titia. et in. l. heres meus. in fi. ff. de codi. et demo. Valeret tamen illa q est in lucro pdendo. vt per bar. in. l. titio. §. titio. el. j. ff. de condi. et de. aut pena apponit inter alios a predictis et sic vz etia si talis extraneus promiserit noie mulieris sub certa pena sm coem opi. Aduerte tn singulariter q tales pmittetes sub pena q titia conhet cu sempronio si qtu in ipis est faciut no incurrut pena q difficultas ex quo factum est in obligatioe alterius excludit comissionez pene. vt est tex not. in. l. si veheda. idem iuris erit el. j. i fi. ff. ad. l. rod. de iac. et in l. ij. ff. si quis cautio. et hoc tenuit Jo. pla. vt refert Fede. consi. clxiiij. et do. Ant. in. d. c. gemma. sequit Pan. ibide. facit q no. Bar. in similibus terminis in. l. cotinuus .§. illud. ff. de. ver. obli. q not. q facit vt ille qui in cotractibus sub pena pmittit p filia vel amico q ratificabit. q si facit qd in se est euitat penam. et hoc veru de pena q cosistit in pdendo vel minuendo de patrimonio. secus de alia q est in acquiredo. quia cessaret lucrum nisi im pleretur promissum. ¶ Vtru possit iteruenire pignus p ma[sect. 15]trimonio conhendo. Rn. fuit opi. diuersa. Jnno. tenect q sic p. l. vnica. C. si rector. pro. do. Ant. tz q no pot nisi p interesse prestando. Jo. an. dicit distinguendum sm qualitate psone q ville pignus no hz intimidare magnu viru et sic pot interuenire. Sz de iure videt verior opi. do. Ant. p qua sacit qd no. glo. in. l. si ita sti pulatus fuero. §. si tibi nupsero. ff. de ver. obli. que dicit q ois stipulatio talibus est reprobata et in. d. l. vnica. conctus arra ru vocat pignus. Et ideo no obstat. ¶ Vtru interesse possit peti. Rn. Jac. de [sect. 16]are. Cy. et coiter doc. i. l. j. C. de spon. et in d. l. titia q no pot peti nisi dolose pars se habuerit q tuc petet actioe de dolo. non aut ppter stipulationem. quia nec cocessione iuris altera pars pot a sposa libus desistere. et ne matrimonium inti midet propter solutionem pene et istud sequitur Hostien. in sum. et Pau. in. d. c. gemma. ¶ Querit an recipies arras lucret. eas [sect. 17]concto matrmonio. Rn. Fede. in. d. consi. post Jo. pla. et Pa. in. d. c. gema q non. et sequit Host. in sum. licet in. d. c. gemma teneat q lucratur. sed no est verum cu nul lo iure prohibet. et io restituet. sz si non sequat ex defectu alterius ptis sic lucrabitur. Si vero ex defectu suo sic reddet duplu. l. arris et. l. fi. q icipit mulier. C. de spon. Hoc veru si accipies est maior. xxv. annis. vel si venia etatis ipetrauit alias no tenet nisi simplu restiture. d. l. fi. quis defectu suo non fuerit secutum matrimonium. ¶ Quo conhunt sponsalia sub coditione. [sect. 18]dic vt dictu est de matrimonio sm illas regulas vide matrimoniu. iij. impedimeto. iij. Vn aduerte q an aduetu coditiois sposalia no sut nec orit publice ho nestatis iustitia vt in. d. c. vnico. de spo. li. vj. nisi p factu a coditioe recedat. puta cognoscedo ea. de codi. appo. c. de illis in tex. et in glo. et in. c. super eo. et in. c. per tuas. ¶ Quid si qs dicat alicui do tibi fide q [sect. 19]te accipia i vxore. et illa nihil rndeat nec vbo nec signo. Rn. q sponsalia no sunt. Sz tn copelledus e talis q dedit fide vt ea seruet si alter voluerit sm Rod. Sed ego no credo qn aliq itermedia interuenerut anteq aliter cosensum demostra uerit. ff. de ver. oblig. l. cotinuus. ¶ Quo sposalia dissoluunt. rn. q i. xvij. [sect. 20]modis. Primo p mutuu cosensum etia si erat iurata hoc tz spec. ti. delegato. §. nunc ostenden. et Pan. in. c. preterea. de spon. dicit hac esse comuniore opi. lz gl. in. d. c. pterea teneat no. posse sine pcto. Sed mihi placet distinctio Jnno. in. d. c. j. q aut iurauit ituitu dei aliqua mulierem accipe in vxorem et no potest illa remittere. Si vero no ituitu dei. sed ppter eius complacentiam si possunt se abso luere. ¶ Sed nunq d si sposalia no erat iura[sect. 21]ta poterit alter no cosentiete alteri rece dere a sposalibus conctis. Rn. sm glo. i. l. j. C. de spo. qd sic etiaz de iure canonico et seqtur Cy. ibide et hoc ide vr sentire gra tianus lz dubie. xxvij. q. ij. §. sz aliud. et. §. fi. Nec obstat. c. desposata. xxvij. q loqtur i mrimonio de pnti. Jte nec. l. j. ff. ex q. cau. infa. irro. Vbi sposa efficit infamis si bina sposalia conhit q est veru nisi sposalibus pmis renuciet. sz qn ipsis renuciat hz locu. l. j. C. de spo. que dicit vna desposata alteri no phibetur nube re. Nec obstat q nudu pactu ecclesia co pellit obseruare. c. j. de pac. q istud e spe ciale in mrimonio ppter ronem lre vt sit oio liberum. ar. c. requisiuit. de spo. et qd no. Jnn. in. c. venies. de iureiu. et placet mihi qn aliqua noua ca euz ad hoc inducit que si a principio fuisset impedimentu dedisset nec cotraheret aliter no credo sine pcto mortali possit recedere a sponsalibus pmis cu alia contrahendo altera no consentiente. ¶ Scdo quado alter intrat religionem [sect. 22]etia ante pfessione. c. venies qui cle. vel vo. sz vnu intellectu qd facere possunt ante carnalem copulam etia altero inuito. vt. s. matrimoniu. iij. §. xvij. ¶ Tertio quado alter conhit cu alia pso[sect. 23]na p verba de psenti vl p verba de futu ro carnali copula subsecuta. d. c. si inter virum et. c. j de spon. duo. ¶ Sz qd si cognouit post sposalia concta [sect. 24]alia muliere et post coitu conxit cu ea spo salia etia. Rn. qd pria no soluent ppter hoc. sed oportet coitus sequat contractu sponsaliorum. c. venies. el. ij. de spon. ¶ Sed qd si prima sposalia fuerut concta [sect. 25]similiter. scda vo cu iurameto. Rn. q tenetur redire ad prima q no dissoluunt p tale iurametu. c. sicut ex lris. de spon. xxij. q. iiij. i malis pmissis. Et hoc esset verum si no intenderet a primis recedere. Secus si a primus intedit recedere ex ca cu possit vt dixi. ideo scda tenebunt. ad d. c. sicut ex lris. dic q loquitur quando sine aliqua noua causa vult frangere fi dem qua dedit prime alias non. ¶ Quarto qn alter se tralfert ad aliam [sect. 26]regione vnde si no est spes de pximo re ditu credo q dissoluat etia iurata. vt vr sentire pa. i. d. c. de illis eo. ti. et etia gl. in. d. c. de illis. du dicit sm. ll. qsi innuat aliud esse de iure canonico et plz mihi ppter periculu incotinentie. Nam sm leges si p bienium expectauit alter euz qui est in puincia et no executus fuit nuptias libere alteri pot nubere. C. d spo. l. ij. et si est in alia pnincia dz expectare post tres annos. vt in. l. ij. C. de repu. et hoc si est absens ex probabili ca tm. Si vero sit absens ex pbabili et necessaria ca. debet expectare donec adsit vt. ff. de spo. l. sepe. vide glo. que hoc tenet. i. d. c. ij. C. de spo. nec ob. d. c. ex lris. q licet di catur q per quatuor annos vel quinq expectauit hoc non constabat. licet fuerit allegatu. et si costasset papa no impo suisset de periurio. vel potes dicere qd ideo ibi iponit pnia q sine autoritate superioris no debuit cotrauenire iuramento. Sed si cu autoritate superioris cotrauenisset tuc credo euitaret etia pe na arrarum vt no eas amitteret si interuenerut quauis etiam no expectet tps sta tutum per leges et sm Hostie. in. d. c. de illis. et alios doct. post ipsum iudex debet tale absoluere ppter periculu forni cationis. quod bene no. ¶ Quinto quado certus terminus tem [sect. 27]poris appositus fuit. Na ipso elapso ille per quem no stetit liber est et nubit sine periurio. sed alteri imponit penitentia de piurio vt in. c. sicut ex literis eo. titu. Et hoc veru nisi a principio fuissent pu re contracta et postea couenerut de die nu tiaru q p lapsum illius diei no liberat alter q terminus ex postfacto fuit appositus p solicitado iplemeto pmissionis iam facte et pure no alias finiendu pmissione. sm theoricam do. Ant. in. d. c. sicut ex literis. ¶ Sexto qn alt lepra vl paralysim icur[sect. 28]rit aut visum vel nasuz amisit aut ei ali quid turpius euenit. vt in. c. literas. de co iug. lepro. et. d. c. sicut et i. c. queadmodu de iureiur. in tex. et in glo. Et hoc veru si turpitudo aduenit post conctu. secus si te pore conctus inerat. sicut nec contrahes pot allegare suspectum debitore ppter paupertate precedentem seu mores. ad qd facit. c. creditores. ff. de puileg. credi. et. l. fi. C. de spo. et ibi per Bar. et Pa. in. c. quem admodum de iureiuran. ¶ Septimo qn alter fornicat quo ad inocetem. sed ille qui fornicatus est non [sect. 92]pot resilire si alter innoces velit conhere secum. c. ij. de trasla. prela. Et si etia fornicatio esset violeta pot sponsus ea dimitter sz Jo. an. et gl. i. d. c. queadmodu et sequit Pa. ibidem et hug. xxvij. q. ij. ra ptor. et etia tz q pot dimitti si tempore desponsationis erat corrupta cu tame crederet virginem. ¶ Octauo quado alter eorum efficit hereticus q est fornicatio spualis. xxviij. q. [sect. 30]j. non solum. et. c. iam nunc. ¶ Nono ppter capitale inimicitia sup ueniente inter sponsum et sponsam pot [sect. 31]alter petere separatione sm Hostie. in summa per rone. c. ij. de spon. et. c. reqsisti. eodem. ti. ¶ Decimo qn pmisst sponsa dare certa qtitatem p doteet no pot dare sic soluit [sect. 32]sposus ab obligatione sm Jo. an. in. c. de illis de codi. appo. Jdem dic de qua cuq alia coditioe interminate si deficit ¶ Sed qd si sposa conxit sposalia. et no pmissit dotem certa. rn. q vr promississe [sect. 33]oia bona sua i dote vt no. i. l. mulier bo na. ff. de iu. do. et p Bar. i. l. si costante. ff. sol. ma. Et io si labit i facultatibus et no pot dare no cogit sposus eaz ducere. q deficit coditio subitellecta. s. si res i eo de statu pmaserit vt in tex. et in gl. et in d. c. queadmodum. facit. c. p vestras de do. post diuor. rest. et quod ibi no. ¶ Vndecimo quado superuenit affini tas vt si sponsus cognoscit consangui[sect. 34]neam sponse vel econrio. xxvij. qo. ij. si qs sposam de eo qui cog. cosan. vxor. sue. c. in literis. et pluribus alijs. c. ¶ Sed quid si supuenit publice honestatis iustitia nunqd dissoluent prima [sect. 35]sposalia. rn. q no q per sponsalia prio concta fuit prio inducta publice honesta tia iustitia et per scdo iducta no pot tol li prio iducta sicut i simili. lvij. di. si qs. ¶ Duodecimo si fama sit q iter eos sit [sect. 36]canonicum impedimetu et de fama vel scandalo doceat. c. cum in tua. de spon. de consang. et affi. c. ij. de testib. c. super eo. sm Hosti. ¶ Tertiodecimo quando sposalia fue[sect. 37]runt contracta infra annos pubertatis et post pubertatem petit absolui ante aliquem tacitum consensum habitum in pubertate. c. de illis el. j. et. c. a nobis de despon. impub. etiam si nulla sit cau sa quare vult absolui post pubertatem sm Pa. in. d. c. de illis. Secus si pubes contraxit cum impubere ipse non pot resilire. Similiter nec impubes ante pubertatem. ¶ Quartodecimo ppter susceptionem [sect. 38]sacri ordinis secundum Anto. post Jo. and. in rubrica de spon. Facit. xxvij. qo. ij. §. ecce. ¶ Quintodecimo ppter cognationem [sect. 39]legale vel aliud ipedi metu de quo dic vt. s. matrimonium. iij. per totum. ¶ Sextodecimo ppter votu simplex ca [sect. 40]stitatis postea factu vt in. c. venies qui cle. vel vo. sm vnu itellectu. et licet directo recitet Jnn. Host. et Gof. tenentes q votu simplexd castitate no soluit sposa lia iurata. q eqle vinculu est iurametu voto. Et io qd pcedit obtinet tame tz q soluit sposalia q minus bonu est cotinere quam nubere. et io et licite pot fieri si bono zelo fiat. Et sposalia soluit q et sequitur do. Jo. andr. in. d. c. de illis de de spon. impube. ¶ Septimodecimo ppter seutia sposi [sect. 41]sm Pan. in. d. c. veniens. ¶ Qu ero vtru in prefatis casibus reqra [sect. 42]tur autoritas iudicis eccliastici. rn. sm Joa. an. in. d. c. de illis de spon. q sic q cora eo. debz pbari ca. c. porro. d diuor. aliter grauiter peccat vt videt per. c. si duo pueri. de despo. impu. Facit. xxxiij. q. ij. seculares. Fallit hoc i. ij. casu. et. iij. et. vij. sm Ri. i. iiij. di. xxvij. et. x. xj. xiiij. xv. xvj. scdm dominum. Jo. Ant. i. d. c. de illis de spon. Sed ego credo q etiam fal lit in alijs casibus: quando notorie de eo casu constat propter que dissoluuntur. Similiter si sponsalia. sunt secreta idem dic secundum Ricar. vbi. s. quia secreta non subsunt iudicio ecclie. Et li cet non debeat alias separari si ne iudi cio ecclesie tame si faciut in casibus predictis sine iudicio ecclesie. Non credo mortalr peccet. et. c. si duo pueri pfatum cum. d. c. seculares loquantur quando non inest al iqua causa de predictis. et maxime quando non sunt iurata spon salia. Si autem quis recedat a sponsali bus no ex aliquo predictorum casuum peccat mortaliter secundum Tho. licet ecclesia non cogat vt no. i. c. requisiuit. de spon. Statutum Quis potest facere. Rn. q ille quis potest facere legem. de quo vide. s. Lex §. ij. ¶ Vtrum statutuz ordinarij licet extra [sect. 1]territorium delinquentem subditu suu vide supra. Excommunicatio primo. §. x. et. xj. ¶ Vtru delinquentes in loco exempto [sect. 2]ligentur statuto episcopi. rn. Gemi. i ca pitulo vt animarum de constitutione libro sexto. Joan. Cald. et Joan. Anto. ibidem disputauit q non per dictum capitulum vt animarum et per dictum capitulum cum episcopus de offi. ordina. li. vij. et per glossam in. c. cleri. quis de fo. compe. Ratio quia locus exeptus et locus extra diocesim equiparat. Allegat. capitulum luminoso. xviij. q. ij. c. j. de statu regu. in fine libr. vj. et Clementina finali de priuilegijs. et mihi placet. et est verior opinio. Licet Federic. de senis. et D. Marsilius teneant: contrarium in consilio secudo predicti Federici. ¶ Sed nunquid si statutum prohibet [sect. 3]ne vadant ad locum exemptum ligabu tur euntes. Rn. dominus Philippus de perusio in dicto capitulo vt animarum q sic. si ex causa hoc fecerunt: quia sic facere possunt. Facit quod no. Bart. in. l. relegatorum. ff. de interdict. vbi vult q ciuitas propter commodum cinitatis vel odium eorum ad quos non vult vadat phibere pot cluibus suis ne vadant ad tale terra. et no. ide Pan. i. c. postulasti. de fo. copet. qd bene no. pro statuto eporum excoicatibus accedetes ad moasteria monialiu. q ligat quado ex ca legitima hoc faciut in odiu monialiu q ppter sua scelera hoc meretur. Se cus si faceret in pena illius con que fertur snia q tuc no possunt phibere sm Pavbi. s. nisi habeat iurisditionem in loco exepto puta q possunt arcere accessum vt in. c. attendentes. de statu. mo. de quo vide. s. monialis. §. iij. ¶ Vtru statutu liget relgiosum qd excoicat acceptates aliqd offm extra or[sect. 4]dine nisi prius resignauerit libros et alia q hz in ordine si promotus in epm assen tit sine resignacioe. rn. vt. s. excoicatio. primo. §. x. ¶ Vtru statutu liget no subditos delinquentes in territorio data snia statuti. [sect. 5]Vide i. d. §. x. et quado obliget ad culpa solu vel ad pena. vide inobedietia. §. j. ¶ Vtru ignoratia excuset a pena statu [sect. 6]ti. vide in. d. §. x. et. s. ignorantia §. iiij. ¶ Vtru statutu laicorum loquens genera [sect. 7]liter extedat ad clericos. rn. vt. s. lex. §. v. et de statuto ipediete libera facultate dadi ecclesijs vel circa mortuaria. vide s. immunitas. xlvj. et. xlvij. ¶ Vtru statutu factu a coitate q ciues da nificati no possint petere satisfactio [sect. 8]nem valeat. rn. pa. i. c. in nostra. de iniur. q non. q statutu in preiudiciu sin gulorum no valet nisi ipsi consenserint. et coitas non pot statuere super iuribus singuloru sz solu sup iuribus vniuersitatis vt est gl. sing. in. l. iij. C. q sit long. cosue. et. in. c. cum oes. de costi. facit. l. id quod nostru. ff. de reg. iur. Na solius pncipis est tollere ius alterius. nec etia potest sine causa vt no. in. c. que in ecclesia rum de consti. et in. l. fi. C. si contra ius vel pub. vti. et in cle. pastoralis. de re iu di. vnde si debet valere opz vel qd singuli cosentiant qd est impossibile cum ibi sint multi infantes vel quod coitas haberet iura principis et ppter bonum publicum et ad tollen. scandalum hoc faceret ar. d. c. q i ecclesiaru. et que ibi no. als non pot obesse non consentientibus ar. di. c. cu oes. et. l. j. ff. de magistra. et qd no. archi. et Gemi. in. c. lz de costit. li. vj. facit quod no. Ludo. dero ma. in no. di ces q inferior a principe no potest statuere in preiudiciu alterius non citati neq cosentietis. vt in. c. fi. de ma et obe. et in. c. fi. de his quefi. a prela. c. cum oes de constit. ¶ Vtrum statutu quo cauet ne filia succe [sect. 6]dat extendat ad bona sita extra territoriu statuentiu. Rn. sm Bar. in. l. cuctos populos. de sum. tri. q no. sed succedet facit quod dico. s. pena §. xxiij. ¶ Vtru in re coi pluribus vt singulis va [sect. 10]leat quicqd maior pars collegij statuerit. Rn. Pan. in. d. c. cu oes de consti. q no nisi singuli cosentiat. fallit in quatuor casibus. Primus qn vellet deputare re ad vsum destinatu insti. de rerum di. §. religiosum in. v. coe sepulchru. Secudus qn fit fauore administratiois bonoruz pupilli. l. iij. ff. de admi. tuto. Tertius qn fauore liberatiois. q tunc vz qd maior pars facit. l. maiore. ff. de pac. l. fi. C. qui bo. ce. pos. Quartus fauore litigij dirime di. navz setetia duorum ex tribus arbitrijs. Et hoc intellige in re q conuenit pluribus vt singularibus iure singulari. Secus si iu re ecclesie vt sunt prebende que no con ueniut canonicis vt singulis sz iure ec clesie q super talibus bene pot maior pars disponere et deputare ad piu vsuz vt est tex. no. in. c. si. de his que fi. a ma. par. c. et ibi per Jnn. ¶ Vtru collegiu possit disponere super [sect. 11]rebus priuati. Rn. Pa. in. d. c. cuz oes q si no hz iura regalia. puta q habet dnm sup se non pot. Vn maior ps scholariu no pot obligare vnu scholare vl disponere de rebus suis vt no. gl in. l. ij. C. q sit lo. cosue. nisi forte sm qd no. Bart. in l. iiij. ff. de re iudi. quando vniuersitas eet obligata: et no eet soluedo q tuc pos set ponere collecta singulis. vt est glo. no. in. l. j. ff. q cuiusq vniuer. Jte no solu ca necessitatis. sz etia pietatis. vt in d. c. fi. ite sz Jnn. et coiter doc. et i casuvti alitatis. et probatur in. c. j. de his que fi. a ma. par. c. Ex mera enim volutate no potest disponere de iuribus alterius. vt no. gl. in. d. c. cu oes. et Jnn. ibide et Joa. an. in regula. Qd oes tangit. lib. vj. in mercurialibus. Sed ego limito verum in preiudicium. Sz in bonu et vtilitate bn posset: q maior pars ficte representat totum. l. aliud. §. refertur. ff. de regu. iur. et. l. quod maior. ff. ad muni. Jtez ad uerte sm pan. in. d. c. cu omnes. q si di spositio fit in danuz vel dedecus vniuer sitatis vel priuate cosuetudinis vnus solus pot resistere vt in. d. c. j. et no. Jnn. in. c. accedentibus. de priuile. ¶ Sed quero quot de vniuersitate de[sect. 12]beat couenirevt actus valeat. Rn. pa. in d. c. cu oes q communis sententia cano nistarum et legistarum est vt salte due partes vniuersitatis coueniant vt in. l. nulli. ff. q cuiusq vni. et. l. nominationu C. de decurio. Et ex his duabus ptibus maior pars debet cosentire. Jta sentit Jnn. in. c. ij. de oper. no. nuc. et Bar. in. l. omnes populi. ff. de iusti. et iure. et d hoc vide. s. electio. §. xvj. ¶ Sed qd si no conueniut due partes. [sect. 13]Rn. Pa. i. d. c. cu oes opi. canonistaru est q si est aliquis ad aliquem spectat con uocatio vniuersitatis et ad madatu eius nolut conuenire q tuc pnt explicare qui couenerut. lz no sit maior pars collegij. Hocvoluit Jnn. in. c. j. de ma. et obe. et in d. c. ij. q noletes venire faciut se alienos vt i. c. cu nobis. de elec. et sic no coputat Si vero no est aliqs ad que spectat offi ciu conuocadi. tuc si instat tps termini p fixi vniuersitati ad actus expeditionem minor ps potest conuocare maiorem et no lentem venire potest explicare. q minor pars non dz priuari iure suo ppter negligentiam vel cotemptum maioris partis vt no. in. c. in causis de elect. et in d. c. cum nobis. Si autem terminus no est prefixus. tunc oportet sint due partes et mouere tertiam alias tertia pars poterit agere de contemptu vt pbatur in. d. c. ij. et. c. in causis. et. d. l. nominationu. Et hoc tene lz legiste aliter dicant. ¶ Quomodo statutu debet interpreta [sect. 4]ri. Rn. pa. in. c. cu dilectus de cose. q vt euitetur correctio legis seu iuris comn nis dz latissime. vel strictissime iter pretari sicut electio capit pro cofirmatione. in. d. c. cu dilectus. notame taliter q vba iproprietur vt iuri coi conueniat. Facit q no. bar. i. l. iiij. §. pretor ait. ff. d da. infec. Qd limito qn verba sut clara sz vbi verba sunt dubia vel habet mul tiplices int ellectus tunc debemus facere interpretatione. et intellectu etia impropriu. vt minus recedamus a iure coi q fieri pot. vt no. i. d. c. cu dilectus. et in l. ij. de nox. videp Bar. i. d. l. oes ppli ita tamen. q aliquid operet addat ad ius comune etia qn est sz ius coe. sz pan. et doc. in. c. ex parte de v. sig. Facit. c. si pa pa de priuile. vbi verba debet aliquid operarivt dicit Bar. in. d. §. ptor q si sta tuto cauet vt iudex possit pcedere fca citatione ad facie vel domum. non debet alternatiua impropriari vt fit ordinis licz per hanc impropriationem sta tutu concordaret cum iure commum sz debet intelligi pprie vt sufficiat im ple re alteram pertem vt aliquid operetur. ¶ Sed nuqd dz stricte interpretari qn [sect. 15]generalitervt alius lucret. Rn. q no. ar. l. pspexit. ff. q et a qbus sz vbi agit de dimi nutioe patrimonij sic dz stricte iterpretari ne alius iniuste incurrat damnuz vt plene no. in. d. l. oes populi et videtur tex. in. d. c. cum dilectus et in. d. l. ij. C. de nox. et pa. in. c. constitutus. de rest. in iteg. hoc sequitur bar. in. l. sancimus. C. i qbus cau. in inte. resti. non est nec. ¶ Vtru verificet i casu ficto. Rn. pa. i. c. [sect. 16]cu dilectus de cle. no resi. q si statutu loquitur et disponit in materia iuris cois in qua casus fictus eqparat verovt puta in casu in quo no resides habetur pre sidete vt in. d. c. cu dilectus sicverificatur q constitutio dispones regulariter id qd ius dz recipere oes limitationes iuris. Facit. d. c. cu dilectus et clarius. c. ad audie tia ibide. Si vo statutu esset cotra ius vel preter et odiosum tunc no verificat in casu ficto sed verba debent intelligi proprie. i. i suo proprio significato. et sic itellige. l. iij. §. hec verba. ff. de nego. ge. et. c. in nra de iureiu. et facit qd. no. bart. i. d. l. oes ppli. Facit. l. ij. C. dnoxal. i. c. ex parte de v. sig. facit qd dicit Lud. d ro. in suis no. qd argumetu a cotrario sensu valet in statutis nisi querat vt qs in cidat in pena. q tuc no valet. l. conueti cula. C. de epis. et cle. hes gl. in cle. j. i. v. facere d vsu. Hoc limitat Gemi. in c. vt circa de elec. li. vj. Veru qn statutum no redderetur illusoriu signo recedat a ppria significatione verborum. sed quando redderetur illusorium. tuc est receden. ar. l. si qn in prin. ff. de leg. j. et qd no. i. c. ad audieutia. de deci. et tunc indefinita equipollet vniuersali vt vult Bar. in. d. l. omnes populi. ¶ Quomodo debet intelligi statutum [sect. 17]seu constitutio qn partim est fauorabilis et odiosa. puta q imponit pena. Rn Jo. an. videt sibi contrarius in. c. ex rescripto de loca. et in. c. sciat cuncti et in. c. fina. de elec. li. vj. Sz ego concordo sic q quando principale intentu costituetis est pbere fauore. tuc dicat fauorabile si odiu tuc dicat odiosum. Jta coiter notat legiste i. l. q exceptione. ff. de cod. inde. et ibi gl. Si vero ignorat pricipale intetu disponentis tuc dico q quatenus continet fauore debet extedi. quatenus vero pena dz restringi. et hoc vr fuisse d mete bal. i multis locis. Et facit ad hoc q dixi. s. excommunicatio. v. casu. vj §. iij. ¶ Vtrum statutarij d putati a populo pos [sect. 18]sint iterpretari statuta p se edita. si oria tur aliquod dubiuz. Rn. pa. in. c. ex par te dever. si. Jo. an. in. d. c. et coiter legiste et Bart. in. l. oes populi. pdicta concludunt q non ex quo functi sut offo suo. Nec ob q eius est iuterpretari cuius est codere quia in veritate illi non codiderut. sed pplusqui dedit autoritate q is facit cuius autoritate fit. c. si diligeti de pscrip. et io dz recurri ad pplm seu concilium generale. Hoc limitat pan. vbi s. quando interpretatio est valde dubia. Secus si est clara et iuri consona quia tuc iudex coraz quo vertitur qo poterit interpretari sicut et legem comunem et priuilegiu principis. vt no. Jnn. in. c. cu speciali de ap. et bar. in. d. l. oes ppli. Fa cit. l. benignius. ff. de leg. et. l. fi. ff. de consti. prin. et. l. vnica. C. de pseq. invr. cons. ¶ Quantu durat statutu. Vtrum post [sect. 19]mortez statuentis. Rn. pa. in. c. a nobis el. j. de sen. ex. q sic nisi expresse reuocet. vt e tex. in. c. fi. de of. leg. Vn. sz fed. consi. xvj. ta statutu factu a. c. sede vacate du rat creato nouo epo nisi reuocet p epm creatum quod patet arg. no. ne pla. vices suas. ca. vlt. ¶ Qn ligat statutu. Rn. q statiz habita [sect. 20]notitia de q dic vt. s. lex. §. xij. et. xiij. ¶ Quo tollit statutu. Rn. q tollit pvnu [sect. 21]actu factu collegialiter a statuentibus vel eorum successoribus cotra statutuz sz Host. et Jo. an. in. d. c. ad audientiaz de cle. no rest. et Pau. in. c. cum accessissent de costi. nec requiritur fluxus tpis sm Pau. in. d. c. ad audientia et in. d. c. cu ac cessissent. et in. c. pro illorum de preben. ¶ Vtru statutu quod concedit priuile[sect. 22]giuz no subdito. seu extraneo possit reuocari puta statuto cauet q quicuqve nerit habitadu in taliterritorio sit exemptus abomni collecta. Rn. pa. i. c. no uit de iudi. q no quo ad illos qui iam venerut. q transiuit iam in quasi contractuz quo etia princeps obligat vt in. c. j. de proba. et hoc voluit Bar. expresse i l. q semel. ff. de decre. ab or. fa. et in di. l. omnes populi. Jtellige nisi ipsi consen tiat. Quo vero ad illos qui nondu venerut pot reuocari. ex quo res est integra. a. l. si pecunia in prin. ff. de codi. ob causaz. Et hocveru qn gnaliter fuit edi ctu. Secus si specialiter fuit concessum q reuocari non posset cu habuit vi sua immediate cu puenit ad notitiaz priuilegiati. c. j. de conces. pb. li. vj. Facit que stio disputata per Ange. i qua determinat no posse reuocari statutum quo disponebatur vt potestas haberet quartam parte condemnationis postq potestas est electus et consensit electioni. Jde dic de priuilegio concesso non sub dito et per hoc infert Bar. i. l. priuilegia C. de sac. san. ec. q laici q statuerut singulis annis danda certaz quantitatez p eleemosina clericis vel religiosis no poterut reuocate. allegat. c. ad apostolicam de simon. Hoc sequitur. Jnno. in d. c. nouit. et Archidiaconus. xj. q. j. quicu q super glo. Facit q not. Gemi. iu. c. licet de consti. lib. vj. ¶ Quid si statutu est factum comoduz [sect. 23]subditorum. Rn. Gemi. in. c. lz. de costi. li. vj. q aut subditi cosentiunt reuocationi et pot reuocari. aut singuli no cosentiut sed reuocantur per maiores regetes communita te. et tuc si fit ex causa le gitima sic pot reuocari sm vnuz casuz Jun. in. c. i nostra de iniur. maxime qn statutu disponebat sup eo super quo ci uitas no erat obligatavt ibi declarat Jnn. Aut fit sine causa legitima et sic no vz reuocatio in preiudiciu minorum iuxta no. p Jnn. in. c. q in ecclesiaru de consti. hoc limitoverum quado statutu disponit de comodo subditoru circa bona eoruz vel qn habet actu momentaneu ita q priuilegiu est sortitu suum effectu. Secus si cocerueret circa exercitiu iprisdi tiois. q tunc pot reuocare q superior est q hz administrare. ita sentit Arch. in. d. c. lz. idem dic qn habet actum successiuum quo ad futuros actus. ¶ Vtrum statutu iuratu tollat p clau[sect. 24]sula non obstantibus quibuscuq constitutionibus et statutis. Rn. glo. in. c. cuz no deceat de ele. li. vj. q non idem dic it Lu. de ro. in suis no. q conuentioni vel pactum iuratum non tollatur per generalem clam non obstantibus quibuscunq pactis. glo. est in cle. dudu §. pe. de sepul. ¶ Vtrum statuentes possint recedere [sect. 25]a statuto confirmato per superiore vel sede apostolicam sine alia licentia. Rn. Pa. in. d. c. cuz accessissent et bar. in. di. l. omnes populi tenet q sic sz Bal. i. l. oiz C. de tes. tz q no sed pa. cocordat q aut statutuz concernit principaliter fauorem statuentium et sic est vera opi. Bar. facit. c. pro illoruz de preben. si statutuz cotineat tale materiam q no valuisset sine superiore. vt ide Pa. in. c. cu. M. de const. Si vero concernit fauore alioruz vel bonum publicum sic est vera opin. Bal. q no possunt sine licetia superioris. Ratio quia cofirmando videtur su perior suam dispositionem facere. Naz omnia nostra facimus quibus autoritatem impartimur. cap. si apostolice. de prebe. li. vj. et. l. j. C. de vete. iure enu. Stipulatio. Quid sit habes supra Pactum in principio. De stipulatioe et q est cotractus no minatus. Bar. no. in. l. fi. col. ij. ff. de codi. ob cau. in contractu tn innoaito hz eius na tura vt per Bar. in. l. cu nota ad fi. C. de tras. et Alex. in rub. ff. de verb. obli. in fi. ¶ Vtrum stipulatio transeat ad here[sect. 1]des. Rn. q sic. l. veteris. C. de cotrahen. et co. sti. q intellige verum sm gl. ibide quado potest per alium impleat factuz promissum. ¶ Vtrum aliquis possit alteri stipula[sect. 2]ri pro altero. Rn. q no nisi sit eius seruus vel filius. Jnsti. de inuti. stipul. §. si quis alij vel sit procurator. l. si pcuratori pre sentis. ff. de verb. obli. tamen quotiens el. j. j. q. vij. q de iure canonico pmittes titio se daturuz sempronio centu obligatur. arg. c. iurameti. xxij. q. v. maxime si interuenit iurametum. ar. l. j. ff. de costi. pecu. Jtez per iudices officiales exe cutores tabelliones alteri acquiritur. l. eum pro quo. ff. de in ius vocan. ¶ Quomodo debet esse actus stipula[sect. 3]tis et compromittentis. Rn. q sit continuus quia si post interrogationem se diuertit ad alia nihil proderit licet eodem die promisisset. l. continuus. ff. de verb. obli. ¶ Obligatio stipulata sine conditione [sect. 4]neq ad certum diem presenti die debe tur sed non possunt peti illo die quo sti pulata est. Jnstitu. de verb. obli. §. omnis stipulatio. et. §. cum quis. Nota. q non valet stipulatio vel legatum factum in genere de aliqua re nulla de monstrata. ff. de iur. do. l. cum post diuortium. sed de legato dic vt. s. legatuz j. §. xxxiiij. Stolla quomo debet vti sacerdos qn communicat et legit euangeliu et diaconus habet. s. sacerdos §. iiij. Studium clericorum. et religiosoru. vide. s. Magister et. s. scie tia. et quomodo studium liberalium artium ad vtilitatem ecclesie suadeatnr habes. xxxvij. di. de quibusdam in poetis prohibetur eidem per totum. Jtem in theologia commedatur in legibus et phisica reprobatur de quibus. vide. s. Magister et scientia. Stultitia dicitur a stupore vnde sz Jsido. xj. et ymologiarum. Stultus est qui propter stuporem non mouetur. et differt a fatuitate sz eunde quia stultitia importat ebetudinez metis. Fatuitas aute importat ipsius sen sus priuationem vide de hoc. s. ebetudo. Et tunc stultitia est peccatum quado aduenit eo q homo immergit se taliter in terrenis q non potest percipere q dei sunt alias no concordat. Tho. xxij. q. xlvj. Stultus est qui novult discere a quo cunq licite potest. xxij. di. de constantinopolitana. Dic q stultus dicit qui obligat sibi maluz cum aliter possit. insti. quod no eo. §. sed erit. et Bald. in. l. j. col. j. v. extra no. C. communia. de succes. et non succe dit in feuduz. idem Bal. in. l. quotiens. colla. iij. versi. post hoc nota. C. de suis et legiti. Stuprum est inordinatus concubi tus quo virginalis integritas corrumpitur. Vel stuprum est illicita defloratio virginum sub parentum cura existentium. ¶ Vtrum stuprans virginem teneatur [sect. 1]ad aliquid. Rn. Pa. in capitulo prio de adulterio. q sic si seduxit vel decepit ea tenetur eam dotare et vltra dotatione eam accipere in vxorem si pater voluerit eam sibi dare vt in dicto capitulo primo et secundo eodem titu. Vel si no vult eam accipere debet corporaliter puniri. Vnde sola constitutio dotis no liberat eum sm eundem pa. si parentes volunt eam sibi dare. q si nolut sal te ad dotatione tenet etia in coscia. nisi sm Rodo. componeret cu ea vel sibi re mitteret quod no Oconfessor ppter illos q sub deceptione accipiendi in vxo rem puellas decipiunt. q tales ex quo acceperunt eas vel promiserunt accipe re in vxores. et sic habuerut copula q te nent de necessitate eas accipere. lz tuc habuerint animuz ipsas decipiendi et habendi copula q si cotraxerunt cum alia matrimoniu vel pater no vult eam dare salte tenent ad dote nisi sm Tho. esset tata ineqlitas q potius decipi se finxit q sit decepta. Nec aliter pot absolui anteq cotrahat cu alia si paretes volut ea sibi dare nisi vere eaz accipiat in vxore et faciat dote nisi ipsa dote sibi remiserit. hec ex ale. xxij. tractatu de stu pro. et Ric. et Sco. in. iiij. di. xv. Scdm leges vero dz relegari et dimidia pars bo noruz eius publicari. Si vero sit villis psona dz verberari. insti. de pub. iudi. .§. ij. Si aut per vim fecerit capite plectitur. insti. vbi. s. §. sinautem. ¶ Quid si non seduxit eam. sed sponte [sect. 2]acquieuit. Rn. pa. in. d. c. j. tz q hz etiaz locu dispositio pfati. c. q si no essent ho minis insidie tatu facinus no perpetrasset. vt dicit tex. in. l. vnica. C. de raptu virgi. Tame psumit seducta. Sed ego credo verum in foro cotetioso Sed in coscietia sufficit q querat eam in bono statu reducere qtu in ipso est. Facit regula scienti. Et q ibi no. de reg. iur. lib. vj. Et si contraxit an pater teneat eam dotare. vide. s. Dos. §. iiij. Suasio quo obligat in damno dato. Vide. s. Furtu. §. xviij. et. xix. Subarratio Vide. s. sposalia. §. ij. et supra arra. Subdelegare no pot delegatus prin cipis etiam deputatus ad nullu ministeriu qn est magnuz et graue sicut iudicare et similia facere. Secus quando est paruum q potest. c. q autem. de iure patro. et magnum seu graue et paruum arbitrio iudicis relinquitur. c. fi. de dol. et contu. ¶ Vtru ille cui comittit pdicare crucem [sect. 1]excoicare vel absoluere aliquos vel dispensare cum irregularibus vel iniungere pnias possit subdelegare alteri. Rn. q non nisi sit legatus a latere. vt in. ca. fi. de offi. delega. Similiter vbicunq co mittit alicui. vt istud personaliter exeq tur subdelegare non potest. et vbi in co missione videtur electa industria perso ne. vt in. d. capi. fi. et de hoc vide. s. delegatus. §. vj. Subditus dr triplicit. Primo rone domicilij. Scdo rone ori ginis pprie vel prne. ar. c. iij. de te. ordi. li. vj. et. l. j. et in. l. origine. C. de munici. et ori. l x. Facit. l. assumptio et qd ibi no. ff. ad muni. et. l. rescrip. §. fi. ff. de mu. et hono. et talis tenetur ad onera personalia si ibi reperiat lz alibi transtulerit domi cilium. de quo p Bar. in. d. l. assumptio. Facit in muliere que contraxit cum viro habente aliunde domicilum que no potest coueniri in loco originis de quo in. l. fi. §. item rescripserunt. ff. ad munici. Tertio ratione delicti. sed large vt di cit glo. in capi. nuper. de senten. excom. non autem proprie. licet ibi sortiatur fo rum no. glo. in cle. vnica. de for. compe. quod no. pro statutis et alijs dispositionibus odiosis facientibus mentionem de subditis vt non comprehendatur fo rensis delinquens in territorio. et idem dic de contrahentibus eadem ratione no. Pa. in. d. capi. nuper. et in capi. proposuisti. de for. compe. ¶ Vtrum subditus ratioe domicilij cui [sect. 1]iudex precipit sub pena excommunica tiois late snie vt satisfaceret tali die ali cui transferens domicilium sit excomu nicatus. si postea no satisfacit. Rn. Pa. in. d. c. proposuisti. cum Joan. and. in re gula cum sunt partiu de regulis iuris. lib. vj. quod sic quia iam preuetus erat et vide ibi late per eos. Subdiaconus ideo appellat quia subiacet et preceptis et officijs et leuitarum oblatioes le uitis defert. xxj. di. cleros. Jtem ad subdiaconum pertinet calicem et patenam ad altare xpi deferre et leuitis tradere et eis ministrare vrceoluz cu aqua manu tergium cora epo et psbyteris et leuitis tenere et lauandis manibus ante altare aquam prebere. xxv. dist. perlectis. ¶ Vtru teneant ad castitatez. Rn. q sic [sect. 1]xxxij. di. in summa. §. j. et. ij. Subornatio secundum Laudi. et zen. vt refert Card. in cle. de testi. est de aliquo falso exprimen do et vero tacendo in testimonio testamenti per aliquem facta informatio et dicitur subornare quasi subtus iu aures aliquod malum ornare et sub colore ponere. vt in aut. de testi. §. quia vero. Vnde talis peccat mortaliter et tenet ad restitutionem leso. de iniur. c. fi. Subsanatio differt a derisione. q derisio fit ore. i. verbo cachino. subsanatio autem fit naso rugato vt dicit glo. super illud psal. Dominus in celo deridebit eos sed conue nit cu ea in fine: quia vterq intedit eru bescentia pximi. Quomodo autem sit peccatu mortale. Dic secudu q derisio est vt. s. derisio. Substitutio est secundaria conditionalis istitutio. Na substitutio continet in se institutionez. et ideo institutus dicitur primus gradus etiam si multi fuerint instituti. Et substitutio secundus gradus. et est cuz quis instituit heredem sic. talis esto mi hi heres. Et si non eris vel decesseris ti tium substituo. iste titius dicit substitutus. l. j. ff. de vulga. et pupil. substi. ¶ Quot sunt spes substitutionu. Rn. q [sect. 1]duplices. alia indirecta. alia directa. Jndirecta substitutio siue obliqua. siue fideicommissaria siue pcaria est illa per quam qs capit hereditatem alio herede mediante vt cum testator fideicommisserit. A. heredi vt hereditatem. P. re stituat. Additio et dicitur obliqua ratione. quia per alium capit. Jtez fideicommissaria. quia olim committebatur fidei heredis in totum. Non em cogebatur restituere. sed hodie sic per l. pe. C. ad trebe. Jtem precaria quia fit verbis pcarijs. i. rogatorijs vt puta. A. heredem instituo et rogo et c. verba aute huius indirecte substitutiois sunt. volo. mando. rogo et huiusmodi vt restituas hereditatem. Sunt tamen queda verba communia que possunt trahi ex propriosignificato ad substitutionem directam et indirectam vt verbum substituo vel verbum moriatur tali habet enim duplicem sensum vcz q moriatur tali. i. q talis sit heres mere vel moriat tali. i. ad vtilitatem talis iam effectus vt capiat hereditatem de manu primi he redis. Jdem dic de verbo succedat et ver bo accipiat licet ergo per fideicommissum. P. sit substitutus. A. debet heredi tatem adire et aditaz. P. restituere et sic A. mediate. et operate peruenit hereditas ad. P. Et no. q si. A. adiuerit sponte hereditatem retinebit quartam trebellianicam et reliquas tres partes hereditatis restituet. P. Si vero iudicis officio compulsus adierit totaz heredi tatez restituet. P. insti. de fideicommis. here. §. in primis. et. ff. ad trebel. l. nam quod §. qui compulsus. ¶ Directa vo substitutio est qua quis [sect. 2]capit hereditate defuncti ex dispositione testatoris nullo alio mediate vel sibi cooperate vt cuz dicit testator. A. mi hi heredem instituo. sed si ipse no erit heres. C. sit heres. et sic. C. substitutus est directe. Additio et hec fit per verba mere di recta et ciuilia. vt verbum heres esto. vel heres sit vel vbum insti tuo herede. Aliquando etia fit p verba comunia vt dictu est in. §. j. Aliquando per verba geminata sic. A. filium meuz impuberem mihi instituo heredem. Et si in pupillari etate decesserit. B. substi tuo. et hec substitutio est directa. Si. A. morietur in pupillari propter verba geminata sed si post pupertatem erit fideicommissaria. vt communiter tenet et si diceret heres sit: diuiditur autez in quintuplici differentia. qua rum prima di cit substo vulgaris. Et hec duplex. Alia expressa que fit per istam negationem non hoc modo valet instituo mihi here dem. A. et. si ipse noluerit vel non potue rit heres esse. P. sit heres vel. P. substituo. Alia tacita quando. scilicet negatio non exprimitur sed includitur vt cu dr. A. et. P. mihi heredes instituo et eos inuicez substituo per hec verba eos inuicem substituo tacite subintelligitur si alter eoruz heres non fuerit. Scilicet q noluit vel non potuit quando decessit ante adita hereditate alter sit heres insolidum. vt. ff. de here. insti. l. cu in testameto. §. hec verba. Et dicit vulgaris q a quolibet de vulgo scz testatore fieri pot et cuilz sine pupillo. vl minori et c. Et de hac habes. Jnsti. de vulg. substi. ¶ Effectus huius substitutionis est vt [sect. 3]bona testatoris tantum que debebant venire ad institutum veniant ad substitutum non bona instituti. insti. d pu. substi. §. quo casu. ¶ Qn expirat hec. substo. Rn. q quaci[sect. 4]to institutus adierit hereditatem siue postea decedat cu liberis siue sine liberis. C. de impu. et alijs substi. l. post adita. et hoc no solu qn expsse fit p negotiatione. sz etia qn tacite. Vnde licet titius et sempronius fuerint instituti heredes. et adinuice substituti si tame sempronius vel titius adierit hereditate expirat substitutio. vt in. d. l. post aditam. ¶ Secuda directa substitutio dicit pu[sect. 5]pillaris q fit soli pupillo. vel pupillus nec pot tps excedere pupillare sz exspirat ad introitu pubertatis pot etia fieri in minus tps vt si dicat. Si filius meus in fra quartu vel qntu annu decesserit sit P. heres et hec duplex. Scz tacita q non hz forma pupillaris substitutionis. Sz sub eius verbis includit. vt cu dr. A. filiu pupillu meu heredez mihi instituo. Et si ipse mihi heres non fuerit. P. sit he res. Et hec expressis est vulgaris ex tacitis est pupillaris Vn siue sit. A. heres siue no si i etate pupillari decesserit. He reditas directo iure. puenit ad. P. sz ex vulgari succedit tm i bonis testatoris. ex pupillari vo succedit i bonis testatoris et pupilli. alia est expressa que fit per verbum affirmatiuum et facit expresse mentionem de pupillari etate et sub ea includitur vulgaris tacita. vt instit. de vul. et pupil. substi. §. j. et. ff. de vul. et pupilla. substi. l. iam hoc iure. et fit cu dicitur. A. filium meum heredem mihi istituo. et si ipse mihi fuerit heres. et in etate pupillari dcesserit. P. sit heres vl sub stituo. et in ista requiruntur duo scilicet verborum affirmatio et temporis pupil laris comprehensio. ¶ Quid requiritur ad ista substitutio[sect. 6]nem pupillarem. Rn. quatuor. primu q ille cui fit substitutio sit de liberis testa toris. Et accipio hic liberos no tantum pro filijs sed etiam pro nepotibus. Secunduz quod sit impubes. Tertium q sit in potestate testatoris. Quartum qd ille cui fit substitutio instituatur vel ex heredet et potest fieri no tantum impuberi filio iam nato. sed etia posthumo si tame nascendo esset sub ptate testatoris si viuerit ipse testator et etia nepoti. si tamen sit recasurus in potestatem pa tris sui post morte aui. ff. de vul. et pub. substi. l. ij. §. postumus. ¶ Quis effectus e huius substitutionis. [sect. 7]rn. e vt no solu sit. P. heres iure directo et capiat bona et hereditatez vtriusq si A. decesserit in etate pupillari sed etiaz excludit matrem. Jta quod etiam legitimam petere non poterit. vt no. Bart. et doc. in. l. papinianus. §. sed nec impu beris. ff. de inoff. testa. et oem aliam psona q ipsi pupillo abintestato succedere potuisset. ff. d vul. et pu. sub. l. lucius. et hoc veru est in expressa. Jn tacita autem ha bet locum quado alter filius testatoris frater pupilli substituitur. Sed si fit extraneus substitutus tunc mater admit titur et substitutus repellitur. l. precibus et. l. cum quidam. C. de impu. et ali. sub. nisi in quatuor casibus. primus quado pr expresse phibet ne aliquid habeat. scds quado reliqt aliqd vxori et vult esse contenta. tertius si fuit inimica est patri. quarta qn frater ipuberis substitutus et nota qd in hac tacita extraneus non excludit fratre vtroq parete coiunctu. ¶ Quo euanescit hec substitutio. Rn. q [sect. 8]prio p aduentu pubertatis. Scdo si hereditas pris no sit adhuc adita q cum nullus appeat heres testametu prnuz vr destitutu et sic euanescit etia pupillaris. l. sz si plures. §. sz si ex asse. ff. de vulg. et pu. sub. Tertio si nascit posthumus de q metio non est facta in testo. ff. de vulg. et pup. substi. l. si pr filiu. Quarto si patiat pupillus capitis diminutione maximaz media vl etia minima. ff. de adop. l. nec ei. Ro quare est inueta est. q cu filius in pupillari testari no possit permittit pri ipsi filio testm facereet de herede puide re durate tali etate tm. d. §. quo casu. ¶ Tertia directa substitutio dr exepla[sect. 9]ris q fit ad exeplu pupillaris sz differt ab illa. prio q illa fit tm a parete q euz hz in ptate hec aut fit nedu a patre sed etia a mre filio furiosovl metecapto no existete in eorum ptate. Scdo q illa tm fit pupillis ista adultis vel maioribus. Ter tio q i illa pot substitui qlibet que voluerit i ista no sz certo ordine sic vt si hz liberos ei substituant. Si vo no hz tuc fratres substituant. Qd si no hz nec filios nec fratres tuc que voluerit substi tuet. C. de ipu. et ali. sub. l. humanitatis. Quarto q illa expirat adueniete puber tate sz hec solu adueniete sana mente. Quito illa solu ipuberi hec adulto tm. Sexto illa fit ipuberi siue sit sane metis siue sit furiosus hec solum fit furiosis et metecaptis. hec pbat Jnsti. de pu. sub. .§. qua rone Et sit isto mo. A. filiu meuz furiosum mihi herede instituo: et si decesserit anteq sanus mete fiat eius filiu vel fratre vel aliu puta Titiu ei substituo et sic bona vtriusq trasibut ab substitutu. Et fuit equa valde vt furioso et mentecapto pater vel possent puidere de substitutione. ¶ Sed qd si aduenit sana mes et nullo [sect. 10]testo facto iterum reuertit i furia. Rn. q no euanescit substitutio. ar. l. qd fauore. C. de legibus et magis plz lz alij dicat nihilominus expiraret. ar. l. q qsq. ff. d re iu. ¶ Quarta directa substitutio dicit com [sect. 11]pendiosa q sub copendio huius aduer bij qncuq fit et cotinet tacita pupillare que alias fit plixioribus vbis. Et lz hec dictio quadocuq se extendat ad. oe tps tame hic restringit ad tps pupillare so lu virtute horuz verborum. P. sit heres q per hmoi vba directa videor voluisse fi lio meo infra tempus pupillare prouidere de herede qd infra aliud tps mihi facere no licet. d. §. quo casu Forma huius est. A. filium meum herede instituo verutame quadocunq dictus filius meus decesserit. P. sit heres. Et sic soluz in te pus pupillare videtur voluisse prouidere filio de substituto siue herede. d. l. precibus. ¶ A quo potest hoc fieri. Rn. q a milite [sect. 12]et quo no explico q no est in vsu Jtem a pagano. i. quolibet no milite sz opz fiat filio pupillo et in potestate existeti et co tinet pupillare expssam q hz eunde effectu. et ideo solu filio pupillo et in pote state existeti pot fieri vt dixi. Verutn lz hec substitutio sit directa de sui natura simpliciter pnt tame apponi in ea vba vel dictiones vel aliqua mutari q ea in fideicomissum couerteret et ad ius et ad natura fideicomissi reducerent. ¶ Quomodo hec substitutio compedio [sect. 13]sa potest ad naturam et ius fideicomissi deduci. Rn. quatuor modis sicut sub qtuor formis potest fieri. Primo sic. A. filium meum impuberem mihi instituo heredem et si quandocuq decesserit. A. substituo. P. Nam hoc verbum substi tuo trahit hanc substitutione ad fideicommissum vt vult gl. in. d. l. precibus. et. l. centurio. ff. de vul. et pup. sub. et in. c. raynutius. de test. et pdictu aduerbium in hoc casu seruat propriam significationem et respicit omne tempus et rem omni tepore suadet valere. l. quotiens. ff. de reb. dub. Hinc est q quocuq tempore moriat siue in pupillari vel maiori etate virtute huius verbi substituo vr rogatus esse a testatore p fideicomissuz post mortem suam restituere hereditate et bona testatoris substituto. Vn ipso instituto moriete mater et. quicuq successores siue ex testo vel a b itestato adhibut hereditaie et addita substituto re stituent iure fideicomissi. isti. de fideicoher. §. sz q stipulatioes. defalcabut tn et retinebut legitimaz ipsius q est tertia ps totius hereditatis testatoris sm veriorez et coiore opinio. si ipse. A. erat de liberis ipsius testatoris ad quos legitia spectat q in hac testator grauare eu no potuit C. de inoffici. testa. l. qm. De reliqs vero de falcabut tertia trebellianica et sic ha bebunt media hereditate. Altera vo me diam restituet substituto iure fideicom missi. retinebut et sibi oia bona ipsius. A. q testator de suis tm rogasse intelligit non heredis. Si vero. A. no erat de libe ris defalcabut tm trebellianica et habe bit etia alia boa q ipse. A. aliude qsiuit. Et hec substitutio q ius fideicomissi hz pot fieri cuicuq heredi et a quocuq testatore. insti. de fideico. here. §. i primis. et. §. se. Et aduerte q lz in prefata forma non addatur qncuq decesserit sine libe ris. Si tn. A. erat de liberis testatoris i telligetur hec clausula sine liberis q p regula est q qncuq quis rogat aliquez de liberis suis alteri hereditate restitue re post morte sua semper intelligitur ta cite hec conditio. s. si decesserit sine liberis q non est crededu q aliquis exclusa ple filij sui voluerit ad altera puenire he reditatez. Sed in extraneo herede non iest talis tacita coditio nisi addatur expresse. C. de insti. et substi. sub condi. fact. l. generaliter. §. vl. Secudo sit sic. A. filiu meu impubere mihi herede instituo sz si dictus. A. qncuq decesserit sine liberis. P. sit heres. Et tunc si morit infra tempus pupillare vz iure directo et sic substitutus capiet totam hereditatem sine deductione alicuius quarte. dicta l. centurio et. c. Si pater de testa. li. vj. Si vero morit in pubertate secundum opi nionem Joan. and. erit totaliter fideicommissaria quia licet per istam dictio nem sit heres videat dicta: tamen per istam additionem sine liberis trahuntur ad fideicomissum vt probat in. l. sceuola. ff. ad trebel. q ista additio inuit q in quocuq tempore decesserit sine libe ris in pubertate ex presumpta volutate testatoris videt rogatus per fideicomisum restituere hereditate post mortem vt probatur in. d. l. precibus. Et ideo quo cunq te pore i pubertate moriatur si ne liberis mater aut quicuq successores re stituent hereditate substituto deductis supradictis. ff. de vul. et pup. sub. l. cohe redi. §. cu filie et sic tene licet cois opinio legistarum teneat q nunq obligatur. Sed expirat per aduentu pubertatis. Tertio fit. A. mihi heredem instituo sz si dicas. A. quandocuq decesserit sineli beris. P. substituo. Et hec omni tepore est fideicomissaria et idem ius et eundez effectu habei per omnia sicut pria predicta tn rone verbi substituo tn rone sine liberis. et io dic vt de illa. Quarto fit. A. filium meum mihi heredem instituo si tame filius meus decesserit in pupil lari etate vel postea quandocuq sine li beris. P. sit heres vel substituo sub hac forma comprehenduntur tres substitu tiones vna pupillaris expssa p hoc qd dicitur si decesserit i pupillari etate. Et ex hac resultat tacita vulgaris que sub pupillari expressa cotinetur vt dictu est et hanc no pot facere nisi pater pupillo ppter pubertate expssam qn fit directe nisi sit miles. d. l. ceturio. Tertia fideico missaria est ppter illud dicit vel postea quandocunq sine liberis. Sed sivultq clarius iste tres resurgat dicat testator. P. pupillariter vulgariter et per fideico missum substituo. Et vnaqueq istaruz habet suum effectum. Nam si. A. sit heres et in pupillari etate decesserit substi tutus vocatur iure directo exclusa matre et alijs legitimis successoribus et hoc pp effectum pupillaris expresse que matrem repellit et substitutum admittit lege lucius. ff. de vulg. et pup. sub. Si autem. A. non sit heres vel si nolit vel non possit tunc substitutus erit heres iure directo propter tacitam vulgarem que etiam surgit ex pupillari. Vt dictum est. Si vero. A. heres erit deinde factuspubes quandocunque sine liberis moriet habebit locu fidecomissaria. vnde eo moriente sine liberis successores restituet hereditate cum de falcatio ne vt dictuz est. Et vt dixi iste quattuor forme substonuz no possunt fieri nisi fi liofamilias pupillo p pupillare expssaz que continet in ea. vnde ornatarij ex consilio meo qn aliquis hz filiu ipubere cuivult substituere no solu i pupillari sed qncu q facias qlibet p se. s. primo pupillare. Sic. A. filiu meu mihi herede instituo. Verutn si dictus. A. filius meus mihi heres erit et in pupillari etate dcesserit. P. heres sit vel fratres eius superstites heredes sint deinde facias sideicomissaria h mo. Si vero dictus. A. pubes factus postea qncuq decesserit sine liberis. substituo ei per fideicomissum supstites fratres eius et premortuoru fratru eius liberos in stirpes et no in ca pita. si testator vult q vsq ad ipsos vadat. Na vt sis cautus scias q verba substitutionis non extenduntur vltra illos quos testator expres sit. Si enim institutis tribus vel pluribus filijs ita adijciat et si ali qs eorum decesserit sine liberis substituo supstites. Certe si decedit vnus eorum relicto filio. deinde moriat sine liberis filius illius qui prio decessit non admittitur cuz patruis vl sine patruis ad fideicomissariu heredi tate illius filij testatoris qui sine filijs de cessit q non extitit conditio substitutio nis in persona patris eius. Jllos tantummodo testator substuit qui superui uerent illi. Et Addevt dixi si testator sic vult. ¶ Quita directa substitutio dr breuilo[sect. 14]qua q in breui cotinet substitutioes. s. duas pupillares expssas et duas vulga res tacitas. Prima pupillaris estvnius alteri. Secunda alterius alteri vn si. A. fuerit heres et in pupillari etate decesse rit. B. supuiues heres erit iure directo et ecouerso et in vtroq excludunt mater et ceteri venietes ab intestato p effectum pupillaris expsse quo vo ad effctu licz no quo ad vba ex eisde verbis due tacite vulgares etia resultat q si vnus illo ru no fuerit heres q noluit vel non po tuerit alter est insolidu heres. et sic hoc modo testator hns duos filios vel plures impuberes sub sua ptate pot facere hoc mo. A. et. B. filios meos ipuberesmi hi heredes instituo et eos inuice substi tuo. hanc substitutione lex appellat reci proca vt. ff. d vul. et pu. sub. l. ia hoc iure. no pot aut hec substitutio fieri nisi insti tuti sint filij pupilli in potestate testatoris alias no eet substitutio breuiloqua sed tacita vulgaris. Et aduerte q verbu substituo non conuertit oez substitutione in qua ponit ad fideicomissaria sz natu re illius substitutiois se coaptat i qua po nitur et ea in directo iure coseruat excepta sola copendiosa in qua si ponat statim ea ad fideicomissaria conuertit. vt pz ex dictis. Multa alia essent dicenda sed breuitatis causa hec que magis cosueta sunt reseruaui vt itelligas aliquid d successione legitima. ¶ Quomodo autem igrediens religio[sect. 15]nem excludat substitutuz. vide. s. heres .§. xviij. Et de legitia. vide Legitia mul ta alia ad istam materiam. ¶ Substitutio talis coditiois si sine li[sect. 16]beris decedat alter fit heres euanescit et si naturales hz. Secus si addat legitimis non aut si filios habuit sed premoriun tur. Namvidetur sine liberis decedere. Si autez dicatur sine herede decesserit nomine heredis soli filij intelliguntur. Jtem si non habet filium. sed nepotem ex filio substituto euanescit. vide gl. in c. in pntia de pba. vbi hec ponunt. ¶ Vtrum rogatus restituere hereditatem [sect. 17]possit eam alteri alienare. Rn. vide. s. heres. §. xij. ¶ Quid si qs ex descendetibus p recta li [sect. 18]nea sit rogatus pure restituere heredita tem. nulla facta metioe de liberis. rn. q si postea habuerit filios vel nepotes vl pnepotes. et. c. substitutio euanescet. de proba. in presentia in glo. in. l. cum acutissimi. C. de fideicomissis. ¶ Jlle cuius industria est electa non pot [sect. 16]aliu substitner. c. fi. d of. dele. et. c. his cui. de of. dele. li. vj. l. vnica. §. ne autez. C. de cadu. to. le. statulibero s. ff. de statu lib. Fallit nisi velit substituere filiuz secun dum Ludo. de ro. in. suis no. ¶ An quis per substitutu possit deser[sect. 20]uire. Rn. q no. tex. e in. l. nullus qui nexu. C. de dcur. li. x. et in. l. sciedu. §. lega. ff. de lega. Fallit sz Ludo vbi. s. nisi se absen ter electus pvtili sibi et necessaria causa q tunc pot vt si vadat ad balnea. l. si ab sente. ff. de lega. et. l. de pollicitatione. ff. de pollici. Subtilitas in iure an sit bona. Rn. pa. in. c. dilecti. de iudi. post Vin. Ho. Jo. an. et do. an. q aut est ad capiendos et decipiendos simplices in iudicio vel extra et hec reprobatur vt i. d. c. dilecti. et in. c. si cupis. xvj. q. j. Aut e ad interptatione iuris. et tunc si est ratioabilis et iuri consentanea laudat. vt. i. c. cepellanus. et de ferijs. et bonus tex. in. l. vni ca. C. de pfes. q ivrbe costa. li. xj. vbi dr q doctor legens dz habere subtilitatez in terpretadi. facit tex. i. l. no pot. ff. de leg. et ide qn adhibet extra iudicu ad vitatem elicieda et in foro aie. vt i. c. j. d pe. di. vj. in vbo subtilis inuestigator sapie tis et quasi astute interroget pctore. Si vero e irratioabilis sicut quoruda q tm volunt subtilizare q seipsos non intelligunt et verba puertut sic est mala. et improbat vt in. c. j. xlix. di. vbi d hoc et ia. c. cum sancti. xxiiij. q. iij. Vn impator in. l. vlti. C. de legi. dicit vana subtilitate eorum [sect. 1]derisimus qua corrigeda cesemus. Successio vide. s. hereditas. Successor alius singularis qui in re certa constituitur. alius vlis qui in tota hereditate vel reliqua. [sect. 2]vide gl. in. c. cuad sede. d rest. spo. et. ij. q. prima. capitu. in primis de iudic. quia Guilermus. De notatis in hoc. §. et q successoris appellatioe in dubio intelligitur devni uersali. no. glo. in. l. filiu. §. adijcit inver. dominium. ff. de dam. infecto et Bart. in l. pater. §. mater. in. j. oppo. versi. alij dicunt. ff. de lega. iij. ¶ Quomodo successor tenetur stare co[sect. 1]tractui facto a suo predecessore. vide lo catio. §. xx. et. s. dignitas. §. j. Suffragia facta per vnum. Vtrum pos sint valere alijs. Rn. q ad inquirendu alique statu. puta beatitudinem per modu meriti valere non pos sunt. sed bn per modu oronis scz meri to cogrui. sicut cu quis p oratione alteri impetrat prima gram ex bonitate diui na no ad merita recipietis sz ad effectu. ad acquireudu vero aliqd qd cosequit statu alicuius vel est accessoru ad statum sic opus vnius potest alteri valere no solum de congruo sed etia de codigno et hoc dupliciter. Vno mo ppter coicatione in radice meritorij opis q est charitas et sic quilibet de bono alterius hz emolumetu si e in charttate iuxta iliud pticeps ego sum oim timentiu te. et c. Alio mo intentione facientis vt cu quis aliqua opera specialiter ad hoc facitvt tali psint. Vn tuc talia opa efficiunt eorum p quibus fiut quasi eis a faciete collata vn pnt eis va lere ad satisfactione impleda vel ad ali qd qd statu eoruz no mutat. et istis duobus modis valent suffragia neduviuis sed etia mortuis no vt mutat eorum statu sed vt liberent a penis qd no est mutare statu. q vt dicit Aug. i enchiridio. c. lxv. duz in hac vita viueret meruerutvt hec sibi postea prodesse possent. Et illd ij. cor. v. Vnusqsq ppria mercedem acci piet prout gessit in corpore. et illud eccle siastes. ix. vbi dr q no habet partem in opere quod sub sole geritur intelligitur quo ad status mutationem. Nam premium essentiale vel penam eternam quilibet habebit ex opere suo non alieno. ¶ Vtrum suffragia facta p peccatores va[sect. 1]leat. Rn. si loquimur de opere operato sic sacrificiu altaris et alia sacrameta ex se ipsis habet efficatiaz absq ope operantis qua equaliter explent per quecu q fiat. si aute loquimur de opere opera tis sic distinguo quia potest fieri p malum dupliciter. Primo vt per actorez et sic non prosunt nisi forte per accides et ex consequeti. puta per elemosinas ma li hominis boni paupes excitati orant pro defuntis illis pro quibus ille malus dedit secudo vt per ministru. et sic autvt p ministru ecclesie publicu vt est sacer dos qui celebrat exequias mortuoruz et talia semp psut q militia ministri non nocet operi boni actoris. Aut vt p mini stru priuate psone et tuc si ad pcept um existetis in charitate vl ad consortiu sicut cum duo legut psalmos vel officiu mor tuoru et vnus est bonus alter malus sic prosunt illi p quo fiut. Si vero ad preceptu no existetis i charitate qn madanit fieri et sic non prosunt defunctis nisi postea esset i charitate qn talia fiunt et de nouo demadet vel demandationem de nouo acceptet. q sic valerent. Si aut erat i charitate qn madauit licz postea non sit qn exequuntur nihilominus valet defunctis. et aduerte q licet quis exns i charitate de madado consequat fructu operuz. licet ille executor sit in mortali no tn tm suffragiuz sicut si exequeretur per existete i charitate. q tuc talia opa eent meritoria ex duabus ptibus. hec ex Ricar. in. iiij. di. xlv. ar. iiij. q. ij. et ceteris theologis. ibidem. ¶ Vtru recipies multos ad pticipatio[sect. 2]nem bonorum suorum sua opa sint illi mi nus vtilia. rn. sm Ricar. in. iiij. di. xlv. q uo: q plus sibi affert illud opus charitatis. scz talis receptio bona sua coicando q sibi detrahatur etia quo ad remissione pene sue de fructu bonorum coicatoruz et talia bona sic coicata facieti ea i nullo minus sed magis quo ad augmentum premij in gloria valet. Tho. i. iiij. ea di. tenet q non valent ad expiationem pe ne proprie nisi per mediu meriti de con gruo. s. ex gratia non exdebito. Ro quia duo reatus no dimittunt p vna satisfactionem que ei no adequat sed primuz est verius quia charitas operit multim dinem peccatorum et maior charitas plura peccata. vide de hoc supra satisfactio. §. v. ¶ Vtrum defucti quorum legata no ex [sect. 3]equuntur plus in purgatorio tardent. Rn. vide executor. §. xxiij. ¶ Que sunt suffragia q prosunt defun[sect. 4]ctis. Rn. Gre. q. iiij. modis anime dfun ctorum soluunt aut oblatioibus sacerdotu aut pcibus sctorum aut eleemosynis charorum aut ieiunijs cognatorum. xiij. q. ij. anime et duo primi modi sunt magis efficaces i qtum feruntur i deu q duo vltimi qui ferunt in proximu nisi forte p accidens inqtu. s. eleemosyna ipetrat prima duo vel vnum eoru vel aliqn alia tria. ¶ Vtru cultus exequiaru valeat defun [sect. 5]ctis. Rn. sz Ric. in. iiij. di. xlv. ar. vj. q. j. q sepultura valz per accides inqtuz. s. in spicientes recordant et orant pro eis. vn dr monumentu quasi monens mete vt dicit Au. j. de ciui. dei. Jte valet sepultu ra in loco sacro q frequentius orant p exntibus apud se q alibi. et ecclia generaliter magis p exntibus in loco sacro q alibi siue q comendant alicui scto rone cuius ibi eligit sepulturam et similia. Alij aut a sepultura vt sunt eius orname ta candele incensum pani et hmoi cofolatioes sunt viuorum no suffragia mortuo rum q eis prodesse non possunt nisi p accides iqtu incitat ad oradu et aliabo na facieda p defuctis aut iqtu paupes fructu capiutvel inqtu ecclia decorat et sic eleemosyna coputat. tobie. xij. c. ¶ Vtru suffragia facta p pluribus tm [sect. 6]valeant cuilibet sicut si fieret p quolibz eoruz in singulari. rn. q cois opi. theolo gorum. in. iiij. di. xlv. est q non. falit hoc in casu de quo. s. §. ij. et missa. §. lij. et. liij. ¶ Quibus defunctis valent suffragia. [sect. 7]dic. q solum exntibus in purgatorio et non alijs. facit. c. cum Marte. de celebra tio. missarum. Superbia est appetitus proprie ex cellentie vnde superbus dicitur qui super vult videri q est secun dum Jsido. lib. ethi. et ideo si sumatur se cundum propriam specie qua habet ex rone proprij obiecti sic e speciale pctm. et sic e iordinatus appetitus ppe excelletie. Oportet ergo actualiter intendens pro priaz excellentia aliquid iordiate faciat vt sit speciale peccatum supbie. Sivero sumatur sm qda redudatia i alia pcta sic hz quada generalitate iqtu oia pcta pnt oriri ex ea. Et hoc dupliciter. primo inqtu alia pcta ordinant ad finez sup bie q est propria excelletia ad qua ordi nari potest omne q quis appetit inordinate. Est. ij. generale peccatu qtu ad effectu quia in omni peccato est effectus supbie. s. non subdi legi dei. sed qtu ad effectum non est generale peccatuz. vt quado procedit peccatu ex infirmitate vel alia causaet ideo est aliqd pctm quo ad effectu qd no est quo ad affectum sicut voles occidere hominem occidit pa trem nescies sic qtu ad effectu est patri cida sed non qtum ad affectum. Hec ex Fracisc. de may. in scdo sen. Tertio modo indirecte et p accides. s. remouendo prohibes inqtum. s. homo p superbia contemnit legem diuma p quam prohibet a peccando et ideo Gre. xxx. mora. non ponit eam peccatum speciale. sed reginam omnium. ¶ Vtrum sit pctm morta. Rn. q sm specie [sect. 1]sua accipiedo ex genere suo est peccatu mortale q psupponit contemptu diuine regle et legis cui no vult subijci ex amo re proprie excelletie cosequedo. Et hoc verum est si fit in deliberatione volutatis. preuaricatio vero. diuine legis aut in opere aut in voluntate qn puenit ex ignoratia vel ex infirmitate sic no est su pbia. Qn vo est solu ex coteptu sic estsu perbia put est generale vitiu qn vo est vt quis cosequat ppria excelletia sic p prie est supbia et speciale peccatu mor tale ratione finis. ¶ Quot sunt species superbie. Rn. sm [sect. 2]Gre. xxiij. mor. q quatuor. Prima cu bo num q habet a se extimat habere. Secuda cum extimat. q dat sibi superius a deo pro suis meritis dari. Tertia cum se iactat habere quod non hz. Quarta cu despectis ceteris singulariter appetit videri habere quod non hz. Aduerte tame sm Tho. xxij. q. clxj. quod vera extimatio pot corrupi dupliciter. primo in vniuersali in his q ad fide pertinet. et hoc p infidelitate. Scdo in aliquo pti culari eligibili et hoc no facit ifidelitas sz aliud sicut fornicator extimat pro tepore illo bonu fornicari et no ppter in fidelitate. sed ppter delectatione. Jdeo in vli dicere fornicatione esse bonu. vel bonu aliqd habere a se et non a deo vel suis meritis hoc ptinet ad infidelitate et e mortale pctm infidelitatis. Sz q ali quis ex inordinato appetitu pprie excelletie ita de bonis suis gloriet acsi ea a se hret vel meritis suis hoc ptinet ad supbia et e mortale pctm ste i deliberatione voluntatis. Nec intelligas q iste species supbie consistat in extimatioe. q cu extimatio ptineat ad ronem no esse pctm cu pctm solu sit in volutate prinpalr. sz q q qs vehemeter appetit faci liter extimat. Jdeo pctm supbie consistit i inordinato appetitu pprie excelletie ex quo faciliter extimat se ea habere a se vel suis meritis vel q plus habet vel ceteros despicit. ¶ Que sunt eius filie. Rn. q sunt ambi[sect. 3]tio psumptio arrogatia ptinacta curio sitas ingratitudo iudicium temerariu irristo tentare deum. et adulatio. d equibus in locis suis. Superstitio est vitium contrariuz religioni. non quia plus exhibeat in cultum diuinu q vera religio. sed quia exhibet cultuz diui num vel cui non debet. vel eo mo quo no debet. Vnde superstitiosi dicti sunt sm Jsydo. li. ethi. eo q depcabat et imo labat vt sui liberi superstites fieret gl. autem ad cor. ij. dicit superstitio est reli gio. s. modum seruata vbi accipit methaphorice religio. sicut quado dicimus bonus latro. ¶ Vtru supstitionu diuerse sint species [sect. 1]Rn. q sic sm diuersa obiecta vel diuersos fines sm hoc em actus morales spes sortiuntur. Vnde prima spes superstitionis est cum exhibetur cultus deo cui exhibedus est. sed modo indebito. vt si quis coleret deu nunc sz legis veteris obseruantia. Secuda est cum cultus di uinus exhibet cui no debet. s. creature cuicuq et ista hz multas sub se species. Nam si reuerentia deo debita exhibet creature est idolatria. Si vero hoc facit vt instruat ab ea sic est diuinatio q demones cosulit p aliqua pacta inita taci cite vel expsse cu eis. Si aut hoc fit propter directione humanorum actuu. et sic e supstitio quaruda obseruatiarum. et hoc di cit aug. ij. de doc. xpiana. Supstitiosum est inqt quicqd institutu est ab homini bus ad facienda et colenda idola sicut deu creatura vel alia. Ecce Primu subdit vel ad cosultationes et pca queda si gnorum cu deuotionibus placita atq fede rata ecce. Scdm post subinfert. Ad hoc ergo ptinet oes ligature execrabiliu re mediorum quas no conmedat ars medicorum seu in precatioibus seu in caracteribus suspedendis atq ligandis in quibus oibus ars demonu est ex quada pestifera hoim et malorum angelorum exorta. Vnde et cucta vitada sunt xpiano et oino penitus execratione repudiada atq dananda. xxvj. q. v. nec miru. et in. c. illud. j. q. ij. Pri ma aut spes supstitionu simplr est peccatu mortale. Scda vero spes similiter est mortale pctm et de hac habes. s. sors sed quado cosistit solu in obseruatione quarudam obseruantiaruz sic aduerte q solu est mortale peccatuz quado duo concurrunt. Primu aliqd supstitiosum. secundo q sciat supstitiosum fore id ser uas quacunq intentione hoc faciat secus si ignoraret supstitiosum. q sic non esset mortale peccatum. ¶ Sed quero quo pot cognosci qd tale [sect. 2]qd sit superstitiosum. Rn. q considerandu est vtru naturaliter videantur posse tales effectus causare pro quibus effectibus causandis talibus qs vult vti et si sic no erut superstitiosa. licet em causas naturales ad inducendu effectus proprios adhibere. Si vero no pot natura liter care tales effectus et coseques est q no adhibeantur ad hos effectus causandos vt cause. sed tantum vt signa. et non vt signa diuina. Sicut sunt sacramentalia signa. Sed tantu signa vana et superuacua et sic ptiuent ad pacta signationu cu demonibus inita. et superstitiosum. Nec ob. q sicut corpora naturalia subdunt corpibus celestibus ita et corpora artificialia. vt imagines. Ergo sicut illa ita et ista sortiunt aliquas vtutes ex im pressioe corporum celestiu ad aliquos effectus causandos. q Rn. q naturales vir tutes corporu naturaliu cosequunt sub stantiales formas ipsorum quas sortiunt ex impressione corporuz celestiu et io ex earundem impressione formaru sortiu tur quasda virtutes actiuas. Sz forme corporu artificialiu procedunt ex coceptione artificis. Et ideo cuz nihil aliud sint q copositio et ordo. vt dr. ij. phi. non possunt naturalem virtutez habere ad agen. Et inde est q ex ipressioe corporum celestiu sm q sunt artificialia nulla sortiunt virtutem. sed tm sm materia naturalez. Et sic patet q faciunt anullum in tali costellatione vel iprimut imagine vt valeat ad febres et hmoi superstitiosi sunt. cocor. Tho. ij. ij. q. xcvj. ¶ Vtru ars notoria sit illicita et iefficax. [sect. 3]Rn. q sic q illa qbus vtitur no habet vir tutem causandi sciam vt ca. sed tanq si gna. q inefficax est ad sciam acquirendam. q cu querat acquirere sciam non p modu cu naturale hoi. s. adinueniedo vel adiscendo opor tet illud expectet a deo sicut sancti hoies faciut no per vana sz p veru dei cultu. aut a diabolo vt faciut q arte notoria vtunt p vanas sup stitiones q demones cum no possint illuminare intellectu. io nuq sciam pote rum dare licet aliquando exprimat aliqua documenta sciarum et ideo mortali ter peccant tali arte vtentes et vt plurimum efficiunt fatui. ¶ Vtru vtus imaginatiua possit imu[sect. 4]tare corpora naturaliter. Rn. Auicena. vj. naturaliu. c. vlt. q sic accipiedo yma ginatiua p ipsius virtutibus interioribus vt pz in trabe posita super aquam et in terra et multis alijs exemplis et etia extranea q non credo. q nimis extendit eius virtute etiam no intelligas in qua cuq immutatione sed in al quibus alijs impedimentis sublatis. ¶ Vtrum fascinatio sit possibilis. rn. q ac [sect. 5]cipiendo falcinationem p illusione seu ludificatioe sensuu p arte magica facta sic certu e q sit possibilis nisi phibeat a deo mediante ministerio angelorum vel sanctoru. Si accipiat fascinatio p iuidia et sic est etia possibilis sicut mul tipliciter experietia docet. Si aut acci piat p immutatioe ad malu facta i cor pore alterius p oculos alterius respicientis i eu sic silr est possibilis naturalr. vt dicit Auicena vbi. s. sz no i oi corpe neq ab oi aspectu. vide Ri. in quolibet. q hac qone format vnde pot vetula infecta aspiciendo puerum ipsum inficere. ¶ Vtru herbe vel armonie habeat vtu [sect. 6]te con demones. Rn. q no nisi p accides. na cu actus actiuorum sint i patiete disposi to scdo de aia. Si demo iuenit passione melaconia intesiore acrius vexabit eu in quo est quado est in maiori dispositioe qua qn est in minori et sic cu herbe et armonie valeant naturalr ad tale passione leuada vel minueda no cosequeter valet con demone vt minus possit vexare illu. Sz directe et pprie nulla herba aut res corpalis pot agere in puru spiritu naturalr et si aliquado valet potius ex aliqua superstitione que prohibita est. ¶ Vtrum liceat suspedere breuia ad collu. [sect. 7]Rn. q sic si. v. cocurrat Primu q sint no mina cognita et nota no ignota. Scdm q illa noia aut verba sint noia fancta puta euangelij aut sacre scripture aut aliquorum sanctorum. Tertiu q in eis non ponant aliq caracteres seu signa preter signu crucis. Quartu q non inserat aliqd vanu seu falsum. Quintu q i scribedo seu suspededo aut portado no ob seruet aliqd supstitiosum sicut qn credit minus valeat scripta ante euangeliu vel alio die vel per pueru virgine et hmoi aliter istis no concurrentibus su perstitiosum est. vt pz. xxvj. q. vj. non li ceat et. c. non obseruetis. ¶ Vtru incatatio serpetu et aialiu sit li[sect. 8]cita. Rn. q si in incatatioibus serpetu et similiu habeat respectus tantu ad sacra verba et ad virtute diuina no est illicitu. Sed q vt plurimu fiut illicite obser uatie circa tales incatatioes et p demones fortiunt effectum ideo reprobant. ¶ Vtru carminatrices et carminatores [sect. 9]q carminat ifirmos aut pueros peccet mortaliter. Rn. si nihil supstitiosum di cunt aut docent aut faciunt. Sed tame vtuntur licitis pcibus et adiurationibus sicut per passione et cruce et similia non est peccatu. sed non debent consuli nisi discretis personis vel religiosis. q comuniter superstitiones immiscent. ¶ Quid de illis q dicut missam de mor [sect. 10]tuis p viuis vt moriant. Rn. q peccat mortaliter. xxvj. q. v. quicunq. et ide dic de exeutibus altaria aut operiotibus imagines sanctorum vt in. d. c. quicuq. Si militer de dicetibus psalmos aliquos ad hoc. ¶ Vtru colligentes aliquas herbas va [sect. 11]nas obseruatioes facietes peccet mortalr. Rn. sic si scientes supstitiosum esse faciunt. vt patet. xxvj. q. v. c. no licet. et q. vj. non liceat. ¶ Quid de obseruatioibus vanorum ad p[sect. 12]cognoscenda infortunia et hmoi. Rn. q oia phibita sunt q sunt signa ex vanitate hoim cooperante diabolo na cu in hmoi a principio aliqd veri euenit a ca su iceperut hoies animu i his applicare. Et io diabolus multa facit euenire in talibus. vt hoies curiosiores fiant in tali bus et laqueis errorum implicent vt dicit Aug. j. de doc. christiana et no. in. c. facie dum xxvj. q. iiij. ¶ Vtru scies maleficiu possit sine pec[sect. 13]cato illud soluere. Rn. Petrus aureo. in iiij. di. xxiiij. q. ij. q p aliud male ficiu fie ri no pot sine peccato infidelitatis. Si tamen qs esset actu dispositus ad facien. maleficiuz potest aliquis vti eo q licet malo alterius vti ad bonu suu: sicut dicit aug. de iuramento infidelis iuratis in noie dei sui. Vnde licet qs non possit in ducere alique ad aliquod maleficiu faciedu tame si est aliqs dispositus actuali ter facere aliqd maleficium vt aliud de struat possum illo vti ad bonu meum. Pot etia tolli p destructionez maleficij si scit q eo destructo demo non amplius fatigaret q ex peccato no assistit. nisi q diu durat tale signuz. vn dicit Sco. ea. di. q nedu no est pctm immo meritoriu destruere opera diaboli nec i hoc est in fidelitas aliqua q destrues no acquiescit operibus diaboli. sed credit demone posse vexare et velle fatigare du tale signu durat et destructio signi talis iponit fine vexatiot. Pot et destruere quis male ficia p sacrameta adiurationes di uinas orationes. et hmoi meritoria. ¶ Vtru credentes se cu alijs nocturnis [sect. 14]horis equitare et vbicuq voluerint subito posse trasire aut in alia spem creature posse mutari peccent mortaliter. Rn. q sic postq super talibus audierut veritate et sunt infideli deteriores. xxvj. q. v. episcopi. Secus si ex simplicitate an te informationem de veritate. ¶ Quid de obseruatioe lune aut dieru. [sect. 15]Rn. Arch. in. c. si qs clericus. xxvj. q. v. q si quis obseruet ad precognoscedos futuros euetus fortuitos vel etia ad precognoscedu futura opa hoim p certitudi ne sic illicitu est et ars demonu. Si vero qs vtat tali obseruatioe vel alia coside ratioe astrorum ad pcognoscedu futura q ex celestibus causantur. puta siccitates pluuias et hmoi sic no est peccatum qm dubium no est qui res circa lunare glo bu constitute p supiora regant et imutent et procurent et quod dicit Aug. in. c. non obseruetis. xxvj. q. vj. intelligitur secun dum primu modu non sm secundum. # 1 Suspensio. j. de qua hic loquor est queda eccliastica cen sura qua iterdicit aliqd officiu vel exercitiu copetes certe psone eccliastice ali quando a iure aliquando a iudice prolata elicit ex gl. in c. ad reprimenda de offi. ordi. et in cle. cupientes. de penis. De notatis in hoc. §. et sequenti in eodem verbo nihil per canonistas tan gitur ideo hic non insisto. ¶ Jn quibus casibus a iure incurritur [sect. 1]aliqua suspensio. Rn. licet glo. in. d. cle. cupientes multos numeret tamen ego dico secudum paruitatem ingenij mei ad. xxxvij. casus reduco qui pertinent ad suspensionem maiorem que pprie dicitur suspensio nam suspensio minor q infligit ppter participatione cuz excoicato solu priuat pceptione sacrametoru et ppter hoc no pot eligi sz bn eligere et exercere iurisditionalia quoruz. ¶ Primus ponit i. c. vl. xviij. di. Vbi eps. [sect. 2]e suspesus duobus mesibus ab offo si post puinciale conciliu celebratu. j. sex meses no couocat oes abbates presbyteros et clericos et no refert eis oia acta concilij. ¶ Scds ponitur in. c nullus. lv. di. Vbi [sect. 3]eps ipso iure suspendit p annu ab cele bratione misse si ordinat solenniter penitentem scienter. ¶ Tertius ponit in. c j. et. ij. lxxiiij. di. vbi [sect. 4]eps suspendit p annum a celebratione misse. si ordinat aliquem inuitu de quo dic vt. s. ordo. iij. §. xxiiij. ¶ Quartus ponit. xxxij. di. c. nullus et. xv. [sect. 5]q. viij. sciscitatibus. Vbi clerici notarij co cubinarij sunt suspesi. de quo dic vt. s. concubinatus. §. iij. ¶ Quintus ponit. lviij. di. c. fi. vbi eps q [sect. 6]ordinat monachu sine lnia abbatis est suspesus a coione aliorum a sua diocesi aliqui dicunt ab alijs episcopis. ¶ Sextus ponit in. c. nihil est et in. c. cu [sect. 7]in cuctis de elec. Vbi clericus qui elegit indignu qtu ad etatis legitimitate scietia et mores electione actiua pro illa vice est priuatus et a beneficijs ecclesie per trienniu est suspesus. Eps vero q facit vel permittit fieri p illa vice priuatus est ptate coferendi beneficium illud si ad eu pertinet ipsius collatio. et debet suspedi a perceptione proprij beneficij. ¶ Septimus ponit i. c. qsqs. de elec. Vbi [sect. 8]clericus cosenties electioi de se facte per potestatis secularis abusum fit intelligibilis et eligentes prima vice sunt suspensi electionis potestate. ¶ Octauus ponit in diuersis capitulis [sect. 9]et titulo circa ordinatos vel extra tpa vl ab epo q resignauit vel no a suo. aut de eius lnia vel ab excoicato degradato suspenso et hmoi de quibus dic vt. s. Ordo. ij. §. j. et Ordo. iij. §. xxiij. et Ordo. iiij. .§. iiij. et Ordo. vj. §. iij. ¶ Nonus ponit circa ordinates an tpa [sect. 10]vel illiteratos vel no subditos. De qui bus dic vt. s. in precedenti casu. ¶ Decimus ponit i. c. quoruda de solu. [sect. 11]Vbi suspensus est ab administratione spualiu qlibet grauas eccliaz sibi com missam p debitis alienis. aut lras siue sigillu cocedes qbus possint ecclesie obli gari. Veru est q no ligat hec suspensio nisi inferiores epis sm Jo. in gl. ibidez et q p epm etia pot relaxari. sz no debet facere nisi prius sit satisfactuz indenitati ecclie. c. cum olim de. v. sig. ¶ Vndecimus ponitur i. c. j. de clericis [sect. 12]pugnantibus in duello. Vbi clericus duellum suscipiens vel alteri offerens suspensus est: poterit tamen eps cum eo dispensare si morsvel mutilatio non sit secuta. ¶ Duodecimus ponit in. c. prouida. de [sect. 12]ele. li. vj. Vbi suspedutur quicuq iudices per annu continuu ab eporum cofirmatione et consecratione q se intromittut de cognitione negocioru in causis electionu epatuu qn antea ad papam est appellatu. Aut qui confirmatione aut cosecratione coferut electis post talez appellationem. et si solu confirmationem conferut sunt suspensi ab ea tantum. Si cofirmationem et cosecrationem sic sut abvtraq suspensi. Silr si partibus re cedentibus ab appellatioe ea conferat nisi prius inqrat si ptes aliq prauitate iter ueniete recesseruta dicta appellatione. ¶ Tertiusdecimus ponit in. c. tata de ex [sect. 14]ces. prela. con no seruantes interdictu de quo dic. vt. s. interdictum. vij. §. vij. ¶ Quartusdecimus ponitur in. c. sacro d [sect. 15]sen. ex. Vbi suspendit per mesem ab in gressu ecclesie proferes sniam excomunicatiois nisi premissa canonica monitione coram idoneis testibus. ¶ Quintusdecimus ponit in. c. cuz me [sect. 16]dicinalis de sen. exc. li. vj. Vbi suspedit per mensem ab ingressu ecclesie et a diuinis officijs feres sniaz excoicationis interdicti vel suspensionis no i scriptis Jde est si no conscribat causam sententie. Jde etiam est si requisitus non tradat infra mensem exemplum scripture. De quo dic vt. s. Excoicatio. ij. §. ij. ¶ Sextusdecimus ponit i. c. q sepe de [sect. 17]ele. li. vj. Vbi supendutur ab officijs et a quibuscuq bnficijs conuentus capitu la collegia aut singulares persone ifra scriptarum eccliarum q decedete prelato ali cuius ecclie cathedralis vel regularis vl collegiate bona ab eo dimissa vel vaca tiois tpe obuenientia occupant. et hec qdiu ea non restituant vel ecclesie aut successori no obstante quacuq consuetudine priuilegio aut statuto et in cle: statutum de elec declaratur id habere locum in omni emolumento. et intellige qn prelatus principalis decedit. vide. s. beneficium. §. xl. ¶ Decimusseptimus poit in. c. hac costi [sect. 18]tutione de off. dele. li. vj. vbi coseruator suspedit p vnu anu ab offo si scieter in tromittit se de alijs q de manifestis de quo dic. vt. s. conseruator. §. j. ¶ Decimusoctauus poit in. c. hec cosul [sect. 19]tissimo de re. ec. no alie. li. vj. vbi prelati submittetes bona ecclesiaru. seu iura sine consensu sui capli et sedis apostoli cr snia laicis sunt suspensi per trienniu ab offo. i. executioe officij et ab administratioe. s. tpaliu sm Jo. an. Jtem clerici q hec scientes non denuciant superiori sut suspesi per trienniu a perceptione beneficiorum illius ecclie. quid autem requirat vt hec suspesio incurrat dic q illa q requirut vt laici sint excoicati q vi aut metu id exigut ab ecclesiasticis de quo excoicatio. vij. casu. xxj. [sect. 20]¶ Decimusnonus ponitur in. c. cu eterni de sen. et re iudi. li. vj. Vbi suspeditur p annu ab offo iudex eccliasticus ordina rius vel delegatus qui cotra iustitia et cosciaz in grauame ptis alterius in iudi cio qcq facies p gram vl sordes. sz hoc no hz locu in arbitrio sm Ber. qd litat Jo. an. verum nisi succedat in locu ordina rij vel delegati de of. dele. c. vno delega toru. et eadem ratione nec in auditore. ¶ Vigesimus ponitur in. c. pnti de offi. [sect. 21]ordi. li. vj. Vbi epi et superiores suspedu tur ab ingressu ecclie. inferiores vo ab officio et beneficio qui in subiectis sibi dignitatibus personatibus prioratibus vl ecclesijs bona in ipsis inueta post mor tez rectoris earu vel tpe vacationis ob uenietia quoquo mo occupant tandiu doet restituerit occupata nisi ex speciali priuilegio aut cosuetudine pscripta eis conueniat. Et aduerte q hic loquitur ne alijs bonis ab his de qbus in. c. qa se pe de elec. li. vj. de quibus. s. §. xvij. ¶ Vigesimusprimus ponit in. c. exigit de [sect. 22]censi. li. vj. Vbi epi et superiores suspen duntur ab ingressu ecclesie inferiores ab officio et bnficio q visitantes exigut pecuniam vel munera vel non a visitatis recipiut procurationem. de quo dic vt. j. visitatio. §. iij. ¶ Vigesimussecundus ponit in. c. vsu[sect. 23]raru de vsu. li. vj. Vbi suspedutur epi et maiores q vsurarijs manifestis no oriu dis quocuq ti. concedut domos ad fenus exercenduz donec eos expellant. ¶ Vigesimustertius est in. c. eporum d pri [sect. 24]uile. li. vj. vbi interdicit igressus ecclie illis q celebrat pntibus excoicatis publi ce vel interdictis. aut eos recipiunt sacrameta ecclesiastica vel sepulturam et tadiu donec ad arbitrium excoicatoris satisfecerint copeteter. et si hoc iterdicto durate diuinis se ingerant i ecclesia in suo agetes officio sicut prius efficiunt irregulares. c. is cui. de sent. exo. li. vj. et lz Archi. hic limitet istud ad excoicatu ab homine ppter verbu donec arbitrio eius cuius sniaz. Tn Jo. de fan. que se quit Gemi. ibide intelligit eius de sent. iur. et sic illud verbu cuius sniam. s. si e iu re. conditoris si hois hois. simile hes i. c. nup de sen. exc. et sic tenet Jo. vt recitat Gemi. ibide arguit q predicta pena so lu hz locum quo ad exemptos non quo ad clericos no exemptos. et posset tene ri post factu. lz ante factum sit tenendu q etia ligat non exemptos. ¶ Vigesimusquarius ponit i. c. statuimus [sect. 25]de ele. li. vj. vbi suspedunt i triennio a bnficijs q defecerit in pbatioe eius q obiecerit con persona electi ad aliqua di gnitate vel psonatu ad q bnficia si se in gesserit. j. illud tps ppetuo priuatus est nisi maifestissime constet q caluniose no egerit intellige i benesicijs que habet in illa ecclesia p qua electio celebratur c. si copromissarius. de elec. li. vj. ¶ Vigesimusquintus poit in. c. cupien [sect. 2]tes de electio. de quo. s. electio. §. ix. ¶ Vigesimussextus est in. c. si conpromis[sect. 27]sarius de elec. li. vj. Vbi eade suspesio im poit conpromissario si eligit scieter indignum nisi compromittentes illud habuerit ratum. ¶ Vigegmusseptimus e in. c. solet de sen. [sect. 28]exc. li. vj. vbi suspensus est ab oi actu le gitimo excoicatus maiori excoicatioe. ¶ Vigesimusoctauus ponitur in. c. no [sect. 29]solu et in. c. constitutione de reg. li. vj. Vbi suspedunt a recepti one quorulibet ad professione mendicantiu ordinu fres q aliquem ante annu probationis cople tum recipiunt ad professionem. ¶ Vigesimusnonus ponit in cle. qm de [sect. 30]vi. et ho. cle. de qua. s. clericus. iiiij. §. ij. co tra clericos virgatis vestibus vtetes. ¶ Trigesimus ponit in cle. j. de re. ecc. no [sect. 31]ali. vbi suspendit ab offo qlibet religio sus psides moasterio poratui eccle. seu administrationi cuilibet si iura redditus vel possessiones eiusde alicui advitam seu ad certu tps cocedit quis titulo nisi necessitas aut vtilitas id exposcat monasterij vel ecclesie et tuc cum consensu couetus si hz. aut si no hz sui prelati. Hoc tn no extendit an locationes et venditioes fructuu ad modicu tps. vt ibide. ¶ Trigesimusprimus ponit in cle. reli [sect. 32]giosi de deci. Vbi suspedutur religiosi habetes administrationes vel beneficia ab officijs et administrationibus q noualiu aut decimaliu aut decimarum debitaru faciut fraude si reqsiti. j. mese no destiteritvl no satisfecerit vsurpatis j. duos meses et tadiu doec satisfecerit. ¶ Trigesimussecudus ponit in cle. cu[sect. 33]pietes de pe. vbi suspedunt ab officio pdicationis oes religiosi exceptis illis q decimas recipiut q postq fuerit reqsiti p rectores eccliaru scieter omiserint facte coscientiam confitentibus de decimis soluedis et hoc qdiu non fecerint si comoditatem habuerint. ¶ Trigesimustertius ponitur in cle. j. de [sect. 34]sta. mo. Vbi suspeditur a beneficiorum collatione abbas vel prior no habens abbate propriu. alius vero ab admini stratione si qua hz q si no hz inhilitat ad habendu bnficiu et administratione et hoc per annu si sotulares no corrigia tos et altos vel caputia no fixa portare presumpserit. ite sm pmissam persona ru distinctione prefatas penas suspen siois inhabilitatiois p bienniu ipo fa cto incurrut. si venationi aut aucupationi clamorose. vel alias cu canibus aut auibus ex proposito iteruenit et loquit de moachis nigris et collatio ptinet ad priorem claustrale cu consilio et cosensu maioris partis capituli seu conuetus durate tepore suspensionis abbatis vl prioris vt ibi. ¶ Trigesimusquartus poitur in cle. cu [sect. 35]sit de magistris vbi suspendut quilibz etia epi et supiores p sex meses sequentes a collatione magisterij seu doctora tus qui alique pmouerut ad tale offm nisi prius recepto iuramento q vltra tria milia turonensium argenteorum in tali doctorationis solennitate non expendet. ¶ Trigesimusquintus ponit in cle. ml [sect. 36]toru de here. Vbi suspendutur epi per trienniu ab offo si odij gratie aut amoris vel comodi tpalis obtetu contra iu stitia et conscientia omiserit procedere in crimine heresis cotra queq vbi fue rit procedendu. aut obtetu eode prauitatem ipsam vel impedimetu sui officij imponendo quoquo modo vexauerint aliquem. ¶ Trigesimussextus ponit i cle. religio[sect. 37]si de priui. Vbi suspendut religiosi qui exadmistratioe eucharistie extreme vn ctiois vel solennizatoine matrimonij: aut quacuq absolutioe indebita aliqd acqsierut nisi postq fuerint requisiti. j. mesem restituerint donec satisfecerint. ¶ Trigesimusseptimus ponit in. c. q in [sect. 38]oibus de vsu. Vbi clerici suspedutur ipo facto ab officij executioe sm pan. ibide qui recipiut ad coione vel oblationem altaris maifestos vsurarios. et tadiu do nec ad arbitriu epi satisfecerint. ¶ Est et alia suspensio q dr minor hanc [sect. 39]incurritquis ex duobus. pmo ex quocuq mortali peccato in quo quis existes an teq peniteat est suspesus ab oi sacroru pticipatioe vt i. c. qsitum de coha. cle. et mu. Scdo ex pticipatioe cu excoicatia i q icidit maiore excoicatione. Jsti tn si sic suspesi celebret no efficiunt irregulares. vt i. c. si celebrat de cle. ex. mi. ¶ Est et alia suspesio qua quis e suspe[sect. 40]sus quo ad alios. sz quo non se ad q pprie suspensio no pot dici et ista ligatur clici pegrini. vt i. c. j. et. iij. et d cle. peg. na tales no pnt celebrare in publico ateq fide certa fecerint de eorum ordinatioe sz bene in secreto vt in. d. c. iij. si tamen celebrarent non essent irregulares. vt no. Pan. in. d. c. si celebrat. ¶ Nullus eps aut superior incurrit sen [sect. 41]tentia interdicti vel suspesionis imposita a iure vel a iudice nisi de eis fiat specialis et expssa metio. c. q periculosu de sen. exco. li. vj. # 2 Suspensio. ij. quo ad prolationez. Sciendum q debet fieri in scriptis monitioe pmissa et ceteris sicut excoicatio. Et ideo qd dixi de sententia excommunicationis. s. Exco mumcatio. ij. dic de prolatione suspensionis vel interdicti. vt patet in ca. j. de sen. excomu. li. vj. ¶ Vtru appellatio suspedat interdictu [sect. 1]vl suspesione sicutexcoicatione. rn. q sic si pcedat vt in. c. ad hoc qm de appell. a cotrario. Si tn appellatio fieret et post suspesione a tpalibus. vt puta ab igres su domus vinee et hmoi. vel interdic. ignis vel aq. et hmoi. bn appellatio post seques suspederet et. l. no tm. ff. de ap. nisi casus eet i quo danatu publice inter esset stati puniri. l costitutioes. ff. de app. Ex quo pz q uspesione a bnficio ab officio vl ab ingressu ecclesie no tollit appellatio seques q spualia sut. Et sic intellige Jnn. i. d. c. ad hoc qm. Secus si suspesio est a pceptioe fructuu beneficij q tpalis est vel a pbenda q appellatio bn suspedit et post itposita. Secus si suspederet qs a canonica q spualis e. Jo. an. i. c. is cui d se. ex. li. vj. tz q etia tollit appellatio seques suspesionem a bnficio et illd qd vr no suspedere appel latione sequete interdictu vel suspesio nem dicit habere locum in mere spualibus per que ligatur anima. ¶ Quid si snia suspesionis autiterdicti [sect. 2]feratur sub conditioe. Rn. no ligabit donet extet conditio. et breuitqd dr d excoica tioe dic d suspesioe. sz Jo. an. i. c. lz d se. exc. li. vj. cu eadem quasi sit ratio. ¶ Quis pot suspedere vel interdicere. [sect. 3]Rn. q q pot excoicare et. ecotra. silr qui pot excoicare pot suspedi vel interdici et q pot p cesura eccliastica cogere pot hec tria facere. s. excoicare suspendere et interdicere q tria intelligutur noie ce sure ecclesiastice. c. quereti de ver. signi. # 3 Suspesio. iij. q ad pena doct. satis intricate loquunt. quis pa. in. c. cu dilectus de cosue. et in. c. si celebrat de cle. excoi. mi. clarius dixerit nihilominus tu vt clarius capias. ¶ Aduerte pmo et distingue sic queda [sect. 1]suspesio e a iure. vt i casibus. s. positis q da abhoie et harum suspesionu qda est ab aliquo q pprie est actus alicuius ordis pu ta a celebratioe ab offo ab ordine et hu iusmodi qda ab alijs actibus q no ptinet ad alique ordine. si suspesio sit ab actibus alicuius ordis sic aut tal suspesio e cu tali modificatioe. s. qusq satisfecerit vl penituerit. et sic si e a iure. vt. xvj. xx. xxj. xxij. xxiij. xxxj. xxxij. xxxvj. xxxvij. dist. sic scdm Archi. et no. Gemi. in. d. c. q sepe no efficiut irregulares si celebret vl exerceat actu ordini deputatu. q sz eum isti potius videt a deo suspesi q a iure si vo talis suspesso sit a iudice sic erut irregulares. conriu tn tz gl. j. d. c. pnti. q et su spesi a iure tali mo sint irregulares cuius opi. tenere. an factu. sz post factu illa Archi. Si vo dicta suspesio no sit cu tali modificatioe. siue sit a iure vel a iu dice efficiut irregulares exercetes actu alicuius ordis vt i. c. j. d se ex. li. vj. et i. c. j. d se. et reiu. li. vj. si aut dicta suspesio no sit circa ea q pertinet ad actus ordinu. sz circa alia ab ipsis sic no essentirregula res ea no seruates. sz alio mo debet puniri et dicta duo. c. loquut pprie quado exercet aliqd deputatu certo ordini. vt no. in. d. c. cu dilectus. et. c. si celebrat. et in d. cle. cupientes. ¶ Et aduerte scdo q est qda suspensio [sect. 2]ab actibus ordinu q fit a platis vl a iure de qua dic vt dixi hic. s. Queda que sit a cofessoribus ad certu tps vl etia simplr et talis non inducit irregularitatez licz no seruet sm Jo. an i. c. is q de fen. exc. lt. vj. q no inuenit iure expressum. ¶ Aduerte. iij. q vt pz exsupradictis in [sect. 3]ti. suspesio primo. Suspesio multiplici ter iponit. et no. gl. in. d. cle. cupientes. et io vt scias qn cocernit actu ordinu explanabo. Aliqn. n. quis suspedit a potificalibus solu et sic si celebrat et in potificalibus non efficit irregularis sz ho. et dnz. duradu q non sunt de sba ordinis vel officij q sine ipis quodlibet offm pt celebrari. Ego tn tenedo q epatus sit or do vt coiter tenent canoniste ego credo q si celebrat in pontificalibus vel exeqt aliqd quod ad ordinem epatus pertineat efficitur irregularis. Secus exercendo iurisditionalia q illa sunt sepata ab his q sunt ordinis epal. et io eps suspensus a pontificalibus non est suspensus a iurisditionalibus vt no. Pa. in d. c. cu dilectus. Aliqn suspendit a sacra mentoru pceptione vel participatioe et sic silr no est irregularis si contra faciatvt no. in. c. si celebrat de cle. ex. mi. q parti cipare no est ordinis vel officij. q laici etia participant sm Jnn. in. c. j. de sen. ex. li. vj. ide tz Ho. aliqn suspenditur a collatioe sacrorum. et sic silr licet conferat no est irregularitas qsine solenitate co ferunt et sacra a laicis sz Jnn. in. d. c. j. et Ho. ibidem Limito veru qn confert sacramenta non vt tanq habes ordine sed simpliciter sicut et laicus. Aliquado suspenditur quis ab ordine subdiaconi. et sic si exercet officium diaconi vel presbyteri erit irregularis. Secus si ab ordine Presbyteri esset suspensus q posset exercere officiu inferiorum ordina. c. significauit. de cor. vitia. Sz suspe sus ab officio sacerdotij seu sacerdotali bus est suspensus ab epalibus. sed no ecotrario. Similiter suspensus a collatione ordinu simpliciter est suspensus a collatione cuiuslibet ordinis. Sed su spensus a collatione sacerdotij non est suspensus a collatione ordinis inferioris. Sed suspensus ab inferiori intelligitur suspensus a collatioe superioris ordinis sm Ho. in. c. dilectus filius. de te po. ordi. et io efficiunt irregulares si cotra faciunt. aliquado suspendit ab offi cio et sic suspensus est a pontificalibus etia. Jo si ordinat vel celebrat efficitur irregularis. Vnde suspensus ab officio ide est sic de suspenso ordine et talis est suspesus ab oibus q fundant in ordine sm pa. i. c. cu dilectus de cosue. et io est suspesus a iurisditioe spali sm coem opi. lz glo. in. c. si celebrat de cle. exco. mi. te neat conriu et male sz pan. ibide. Rn. q re mota executioe fundameti. remouet et accessoriu qd est iurisditio. nec obstat. c. dilecta. de ma. et ob. vbi abbatissa q no hz ordine tn cofert bnficia qd e iurisdi tiois q illud concedit sibi rone religiois. sed no religioso no dat iurisditio spua lis nisi rone ordinis no tame credo incurrat irregularitate si ea q sunt iurisdi tionis exerceret. ar. d. c. j. de sen. ex. li. vj. Jte no. gl. i. c. sepe. de elec. li. vj. et i. c. pnti. de officio ordi. li. vj. q suspesus ab of ficio ipo facto suspensus est ab oibus be neficijs. sed no ecotrario. Sz gl. i. d. cle. cupietes sic cocor. vt suspesus pro leui causa puta facto ex quo imminet scadalu de quo dubitat an sit mortale sic no puat. Si vo est p delicto graui sic si est in mora petende absolutionis priuat pceptioe fructuu benefi ij. q ppter offi ciu dat beneficiu. Si no est in mora no priuabit fructibus beneficij. et sic cocor dat opinioes diuersas. Aliquado suspe dit qs a diuinis officijs. Et tuc no pot nec officiari nec cum alijs interesse seu audire secudum Host. Gof. et Ray. No men erit irregularis si soluz intersit vt simplex laycus vt patet ex dictis. ¶ Vtrum interdictus ab ingressu eccle [sect. 4]sie possit officiari extra ecclesiam. Rn. q sic sed non ecotrario et cui interdicit ecclesia intelligunt interdicta eccliastica sacrameta. xxxiij. q. ij. latorem sm Jo. sz cotrarium communiter tenet in hoc ca su. q talis celebrare pot extra ecclesia. ¶ Quid si interdictus ab ingressu eccle[sect. 5]sie intrat et audit ibi diuina. Rn. q lz mortaliter peccet no tame efficit irregularis nisi ipe celebret quasi vtes officio suo sicut prius sm Gemi. in. d. c. is cui. de sen. excom. li. vj. ¶ Sed nunqd pot intrare ecclesiaz ad [sect. 6]oran. tpe quo ibi diuina no dicuntur. Rn. quida tenet q non. sed Cald. quem sequitur Ge. in. d. c. is qui tz q sic licite. et placet per rationem prefati. c. is cui. ¶ Aliquando suspedit quis ab admi[sect. 7]nistratioe ecclesie ta in tpalibus q in spualibus et talis celebras non est irregularis q no est suspesus ab ordine sz Pa. in. c. si quorundam. de sol. et Jo. an. ibidem. ¶ Aliquado suspendit quis ab aliquo [sect. 8]officio puta ab officio pdicatiois et non efficitur irregularis si predicat vel cele brat vt i cle. cupietes d penis. no. pan. et sequitur cald. ibidez. Secus si ab aliquo alio officio annexo alicui ordini. ¶ Aduerte quarto quado quis suspen [sect. 9]sus est a canone propter defectu corporale ppter que prohibet promoueri. de quo habes. s. corpore viciatus et talis si pmoneat et celebret lz mortaliter peccet no efficit irregularis sm Pau. in. d. c. si celebrat. ¶ Quid si iu dex post appellatione po[sect. 10]suerit interdictu vel suspesione et post quis celebrauerit et iudex appellatiois pronunciauerit appellationem non te nere erit ne irregularis talis q celebrauit. Rn. secundu Ber. et Ho. i. c. pastora lis. de ap. qd si appellauit ex causa friuola et no probabili sic erit irregularis. alias non. # 4 Suspensio. iiij. seu interdictu quo relaxatur. Aduerte qd si iponit a iure vl a iudice sic donec satisfeceris vel penitueris sic facta satisfactioe vel pnia relaxat ipo facto. sz Pan. in. c. cu tu. de vsu. no. in. c. no est de spo. in tex. et in gl. si vo imponit simplr sic necessaria est absolutio. Et de hoc vide. s. interdictum. viij. in principio. ¶ Sed qs pot absoluere. Rn. sm coiter [sect. 1]doc. in. d. c. si quorunda. q si simpliciter est imposita a iure pot eps nisi vbi con ditor canonis sibi reseruat. argu. c. nuper. de sen. exco. Si vo no sit simplr. sed ad tps facta sic tz gl. in. c. cupientes. de elec. li. vj. et in cle. j. de hereti. q solus co ditor canonis pot absoluere. Pa. etia in d. c. si quoruda tz q etia si simplr sit inflicta ppter peccatu q eps no pot nisi i casibus in qbus pot dispesare. q pena ppter delictu posita intelligit perpetua. vt in. l. seruus. C. de penis. no. Jnno. in. c. ex literis. de const. Secus esset si ppter co tumaciam esset inflicta quia sic posset eps absoluere. ar. in. d. c. ex literis et qd no. Jnn. in. d. c. j. de exces. prela. Jn snia vero suspensionis simpliciter facta ab hoie absoluet qui tulit vel eius superior secundu q dicit de snia excoicationis. xiiij. q. j. si petrus. ¶ Sz quo absolutio fiet. Rn. solo verbo [sect. 2]sm Ho. Dicendo reuoco vel remoueo. vel absoluo a tali snia et hmoi. Faciunt ad prefata que no. s. Jnterdictum quo relaxat quia ambulat pari passu interdictum. viij. per totum. ¶ Jn qbus casibus suspedit qs et tame no [sect. 3]pot restitui a suo suspesore sz solu a papa. Rn. q in tribus. Primus quado clerici vel regulares ppter exhibitione sacroru hereticis aut ppter receptione eleemosynarum vel oblationu ab eo vel ppter traditione eccliastice sepulture pdictoru hereticorum sunt priuati ab eorum ordiarijs officio. c. excoicamus de hereti. Se cudus est in suspeso a collatioe bnficiorum p cociliu post prima et secuda monitionem inueto culpabili in cofere do bnfi cia indignis. c. graue. de pbe. Posset tn iste ab vno principali patriarcha restitui. vt in. d. c. graue. Tertius in degrada to. c. ex tue de cle. non resi. Suspitio vide. s. Judicare. et. c. Presumptio. Susurratio est oblocutio mala de pximo facta occulte ad diui denda amicitia aliquorum Couenit em cu detractioe q vterq dicit malum de pximo i eius absentia. Sz in itentioe distinguit. q susurro intedit discordia inter amicos disseminare. vt dicit glo. ad ro. j. Detractores aut aliorum bona mi nuut. vl negat et honore seu fama itedut perimere dr susurro bilinguis. q vt plu rimu duabus linguis vtit dices vni malu de alio et ecotrario. et neduz est pctm mortale. sz grauissimum. vt pz puer. vj. Sex sunt q odit deus et c. et septimu qd de testat aia eius. s. q seminat inter fratres discordias. Ro q amicitia peminet inter bona exteriora ecclesiastici. vj. amico fideli nulla est coparatio et grauius peccat q detractator q fama eripit. aut cotumeliosus q honore ledit quia. viij. ethi Melior est amicus q honor: et amari q honorari. Et tenetur multo magis ad restitutione q fures et latrones. Et ideo no pot absolui nisi qtuz pot restituat amicitia qua abstulit. vel alio mo satisfaciat si ea restituere no pot. Hec ex Tho. ij. ij. q. lxx iiij. ar. j. et. ij. TAbellio dictt hns publicu officiu scriben di instrumeta ad faciendam fide alias dr tabularius. vt in l. generali. C. de tab. scriben. et de multiplici eius nomine no. in. c. qm. contra de proba. Adde ad ppositu eorum q hic ponun tur qd no. s. in ver. notarius. ¶ Quis pot facere alique tabellionem. Rn. q pnceps et cui ipse comittit. Jte re [sect. 1]ges q no cognoscut supiore et ciuitates q habet iura principis et Papa. vt vult Jnn. in. c. cu. P. de fide instru. et Bar. in l. infame. ff. de publ. iu. Jde dic de alijs magistratibus seu dnis iurisditionem habetibus respectu iurisditionis eoru et no solu plati in tpalibus sz etia in spiritualibus. de hoc vide pa. in. d. ca. cu. P. ¶ Sz qrit an notarij costituti a talibus [sect. 2]possint vbiq coficere instrumenta. Rn. sm Pa. in. d. c. cu. P. q no nisi in territorio costituetis vnde creatus ab impera tore no coficiet i terris pape nec ecotrario Sed bene instrumenta confecta in territorio illius qui eum constituit va lent etiam extra territorium secundum communem opini. vt tn. d. c. cum. P. no. Pan. ¶ Vtru possint clerici esse tabellioes. vi [sect. 3]de. s. Ciericus. ix. §. ix. ¶ Vtrum religiosus si in seculo fuerat [sect. 4]possit tale officium exercere. Rn. q no nisi contra hereticos. vt no. Jo. an. in. c. vt officium de here. lib. vj. dicit tamen Guil. in Speculo q vetera poterit com plere. sed non noua assumere. l. alienationes. ff. famli. herc. et de iudeis. capi. iudei. ¶ Vtru tabellio puniat si coficiat istru [sect. 5]meta de actu reprobato a iure. Rn. pa. i c. j. de fid. instru. q sic. l. iubemus. C. de sac. san. ec. gl. in. d. l. generali. no. Spec. in ti. de instru. edi. ¶ Qua sciam dz habere. Rn. Bar. i. l. fi. [sect. 6]C. de tabu. q dz scire summa et similia q pertinet ad arte notarie alias imputabit sibi no tame tenet esse doc. Facit qd no. Jnn. i. c. cu in cunctis. de elec. et ideo parti tenet restituere danu q ipe ritia sua dedit. facit. l. illicitas. §. sicuti. ff. de of. presi. no. Pan. in. d. c. j. ¶ Que requirunt ad validitate instru [sect. 7]mentoruz. Rn. q. xiiij. q no. Pa. in. d. c. j. Dz imponere Primo inuocatione nois dni. Scdo annu dni. Tertio nomen im peratoris in terris sibi subiectis. vel re gis vel pape. quarto nome consulis. sz istud no seruat. quinto locum cotractus. Sexto mesem et die. Septimo indictionem. Octauo seriem facti. Nono testes. Decimo signu cosuetu notarij. Vndecimo q cofecta cora ptibus legant. Duo decimo q sic costitutus notarius ab eo q hz ptate. Tertiodecimo q appareat q notarius fuerit rogatus. Quartodecimo q talis notarius sit habilis. q si esset excoicatus notorie vel priuatus potestate et hmoi ne valeret de qbus oibus vide per eundem Pa. in. d. c. j. si placet. Taciturnitas aliquando est actus virtutis quado con gruo tpe tenetur. Aliquado vero est no me vitij. Vnde Greg. Si inordinatu si letiu culpa non esset ppheta non dixisset ve mihi q tacui. et est in genere deli cti et est aliqn mortale pctm quando. l. no loquit cum tenetur loco et tepore pu ta tepore cofessionis correctionis istru ctionis et hmoi necessario fiede vt i glo. xxv. di. §. alias. aliquadoveniale. vt qua do homo no loquit cu deberet tame sed no de necessitate. Aliquando nullu qn expectat locus et tps congruu. et sm hoc itel ligitur illud. ij. thi. vlti. Jnsta iportune opportune. Vbi glo. opportune qtu ad eos qbus placet. Jmportune qtu ad eos qbus displicet dummodo in futuro prodesse possit. Sed qn oino no poterit pdesse sz sunt incorrigibiles sic cessandu est sm illud nolite sanctu dare canibus Matth. vij. nisi sit platus ppter alios ne corrupant tenet talem tradere satane de quo vide. s. Correctio. j. §. ij. Taliam vel exactionem collecta seu questa vtrum possint domini suis subditis iponere. Rn. vt ex Ric. i. ij. di. xliiij. q. ij. ar. j. colligo q princeps solus potest de nouo imponere pro boni cois pmotione aut defensione compen sata subditoru qualitate et qtitate et qn eius facultates no sufficiunt ad hoc. ff. de pub. et vec. l. vecrigalia. Similtter rex qui no cognoscit superiorem vel alij q prescri pserut iura imperij. Nam nullus nisi princeps solus aut qui pscripserut iura imperij potest sup talia et exactio nibus leges condere vel priuilegia cocedere vt patet. in. l. vnica. C. de vaca. mu. et. l. semper. §. fi. ff. de iure immuni. vnde alij licet sibi vsurpent errant vt patet in eo qd legitur et no. in. c. per ve nerabile q fi. sint legi. et. c. sane. de priui. no. Bar. in. l. ifamia. in fi. ff. de pub. iu. l. hostes. ff. de captiuis. et in. l. si publica nus. §. in omnibus vectigalibus. ff. de pub. Si vero talia no sunt ad vtilitate boni cois no pot eas iponere et si imponit subditi non tenent ei obedire. Alij aut dni a pfatis no possunt de nouo talias imponere suis subditis nisi legem vel senatuscosultu vel costitutione pnci pis eis cocedat. d. l. vnica vel p cocessione a principe ex ca et specialiter ipetrata. l vnica. C. de supindic. li. x. not. Arc. i c. si qs romipetas. xxiiij. q. iij. et qd legit et. no. in. c. innouamus. de cesi. vel p cosue dine diuina no p violetia sz sponte ap probatam ab oibus coiter. C. de canon. lar. titulorum. l. pcedat. et. C. de auro coronario. vna in fi. li. x. et q sit talis cosuetu do de cuius initio no extet memoria. vt in. c. sup qbusda. de vb. signi. et vide qd no. Bar. in. d. §. in oibus vectigalibus aliter si exigut tenent ad restitutionem illis a quibus extorserut si sciut. vel eoru heredibus aut si nesciut pauperibus vel ad bonuz comune sm Tho. in epistola ad quanda ducissam. limitat hoc pa. in c. peruenit. de immu. ecc. veru quando imponut p publica vtilitate aut p alio respectu. sed si imponut pro necessitate ipsius ciuitatis licite faciunt. De notatis in hoc. §. et vltra not. s. i §. gabella no. q talie seu angarie subditis iponunt nisi ex consuetudine vel pacto. bal. in. l. his qbus. C. de fideico. li. non tame captiuis nisi bellum sit iustum. Jdem in. l. na et seruuus. ff. de nego. gest. et alex. in. l. fi. ff. de cup. ¶ Sz qn dicunt ad vtilitate boni cois [sect. 1]talie. Rn. sm Ric. vbi. s. q aliqn directe puta qn iponunt p defensione fidei vel regni p refectione pontium viarum et hmoi. Aliqn indirecte. vt puta qn eius frater vel filius est captiuus vel aliqua terra est sibi capta et rex iponit talias vt recupet. q sic redudat in bonu subdito ru q reddit rex magis potes vel maritat filia et hmoi. addit tn Ricar. vbi. s. q negocio expedito si facultates regis superabudat et aliq coitas nimis grauat q dz ei subuenire sicut facit caput membris. dicit etiam ide Ric. in quolibet. iij. q. xxvij. q lz no debeat subditos taliare qn facultates sue sufficiut: tame no est dicendu facultates sufficere quado no potest se defendere vel comune bonu p mouere nisi ita depauperet se q nihil si bi remaneat in thesauro quo se iuuare posset si iterum. j. breue tps ab aduersarijs inuaderet maxime si multos habet isidiatores Tali em regi necessarius est thesaurus q aduersarij hoc scietes ma gis eum timet et magis pacifice viuit et posset regnu lz melius esset thesauriza re amorem hominu subditoru q argetum vel aurum. ¶ Vtru dni qui auferut a subditis vsu[sect. 2]ariu que hnt in aliquo nemore et hmoi teneant restituere. Rn. sm Rod. q tene tur ad restitutione. nisi sint tales subdi ti quasi serui. ita q nihil hnt proprium. sed ipsum vsuarium: habent quasi pro peculio ita qd dominus ad libitu possit reuocare. Similiter alij qui vsurpat ipsum tenent eis non dominis. ¶ Quid de platis qui p eo q aliqd im[sect. 3]pederut legato vel alijs maioribus exigunt plusq expederut a subditis. Rn. q tenent extorta restituere et tantudem de suo pauperibus erogare et si superior cui qrela de hoc fit fuerit negliges canonice subiaceat vltioni. cap. q pleriq. de immunitate eccle. ¶ Quid de deputatis ad talias diuide [sect. 4]das qui vnum magis grauant et alteru magis alleuiant. Rn. tenentur ad restitutionem aggrauato inqtum plus aggrauauerunt. vide. s. resto. j. in versi. sedens. §. quarto. ¶ Vtru occultates bona sua ne talient [sect. 5]sm suas facultates teneantur. Rn. q si talia est iusta tenentur illis qui ppter hoc fuerut magis grauati. Si vero nul lus fuit ppter hoc magis grauatus. Sed dns minus habuit sic tenent ipsi dno nisi forte aliqn fuissent iiuste ab eo gra uati q possent compensare. Si vero talia est iniusta no tenent q possut occul tare licite. Jdem dic qn talia est indeter minata puta deputant aliqui vt exigat qtum possunt sm facultates subditorum no tenent se ppalare nec similiter tene tur restituere exactores qui aliquos alleuiant lz peccet mortaliter. ar. ca. j. xxij. q. j. q ex hoc nullus grauat nisi esset ne cesse sepius reiterare. q tuc tenerentur ad restitutionez aggrauatorum exactores q contra consciam aliquos alleuiarunt concordat Mon. titulo resti. ¶ Vtrum possit alicui cocedi imunitas ta [sect. 6]liarum. Rn. Pa. i. c. puenit de immu. ec. q a principe et ex pprio motu sic. sed ad preces no nisi ponat in priuilegio clausula n obstate. l. fi. C. si con ius vl pu. vti. q cu sit con publica vtilitate opz fiat metio de ea. vt no. bar. i. l. vacuatis. C. de decu rio. et in. d. l fin. et facit. c. ex. pte d capel. mo. ab inferioribus aut alijs pot concedi. sed coitas no dz grauari sed minuetur. puta si dabant centu et vnus eximit q da bat. x. non prestabit coitas nisi. xc. aliter in piudiciu coitatis concedere no potest. silr prefati inferiores et coitates pnt co cedere no suis subditis imunitate hac lz no habeat iura impij vt veniat ad ha bitandu in eoru terris sicut fit quotidie medicis doctoribus et hmoi sz non ia sub ditis nisi in piudiciu solu concedentis. ¶ Quid ergo d militibus coitatibus dnis [sect. 7]et hmoi qui qtidie talias iponut ad libi tu suu nuc plus nuc minus exigetes. rn. sz hos. q fures sunt et latrones ne hz locuz consuetudo vbi cuz violetia est itroducta. ¶ Quid de iponetibus talias sup rebus [sect. 8]eclie et psonaru ecclesiasticarum. rn. q tene tur restituere nisi in casibus cocessis de quibus. s. Jmmunitas. §. xxxvj. cu. vij. .§. seq. ¶ Vtru per statutu posset fieri vt licite [sect. 9]aliqd certu daret dno. rn. q sic sz hos. fi fiat de cosensu ipsoru subditorum multo magis excusant dni si a principio de ta li conuenerunt libere non ex violentia. ¶ Vtrum excusentur dni qui talem cosue [sect. 10]tudinem inuenerunt q capiut a subdi tis de mobilibus bonis ipsorum qtu volut et quado volunt. Rn. Rodon. q si certu est. q ab iitio sit tale onus ipositu sine fraude et malitia sic possut tolerari. Si vero non est certum. aut credant verisimiliter quod non sit ab initio legitime impositum sic tenetur restituere. Jn du bio tamen ex quo ab ecclesia toleratur non esset eis absolutio deneganda sim pliciter sed cu dubitatione prestanda. Tantum est dictio taxatiua solum respectu eorum quibus an nectitur et excludens et tacite negans respectu aliorum vbi gradus eligendi spectat ad canonicos tantum li tantuz respectu canonicorum ponit respectu alio rum negat vt tex. in cap. cum ecclesia de causa pos. et proprie. Temperantia vide sobrietas. Temere facit qui scienter actum sibi iure prohibitum sub colore frauduledo facit. c p venerabile in verbo videbatur qui filij sint legitimi. et per Pa. in cle. j. de sepul. et. ar. optimum in. capi. auaritie de ele. li. vj. no. Ge. ibidem q nota. bene pro dispositionibus penalibus. Et ideo est q temeritas ascribit cul pe et non dolo. l. iuli. §. item qui fure. cuz glo. ff. de act. em. et. l. si alterius. et ibi bar. C si minor se ma. dixe. Temeritas est audacia in malum. l. iubemus. C. de sac. san. ec. no. Car. de sum. tri. cle. j. Tempus anni qn requiratur completum vel sufficit inceptuz. Rn. pa. in. c. ad nostra de regul. q i dubio iuris tenendum est q in dignitatibus fauor consideratur. Et ideo an nus inceptus habet pro completo. et ita tenet gl. in. d. c. sed fallit in epatuvbi est speciale q sit completus. Jn regule obseruatione vbi est grauitas et labor. et sic odium ideo completus exigitur. ar. ca. q in insulis de regula. et sic intelligitur. xx. questione. j. si in qualibet et in capi. si gnificatuz de re gula. Regulariter vero debet esse completus. nisi aliud iure ca ueatur. vt notat. Archi. in capitulo sian num quartum decimum de iudi. lib. vj. de quo vid. s. etas per totu Hora. xxiiij. pars diei. Punctus est quarta pars ho re. Momentum est decima pars puncti sm Joan. an. in. d. c. de causa pos. et sic xl. momentis hora constat. Tergiuersator est qui in totum a lite recedit. q. iij. §. notandum. ij. vide. s. Accusatus. §. viij. q no pot in tergiuersatioe celari dr no toriu in. c. tua de coh. cle. et mu. Tentare proprie est per experimentum sumere de eo qui tentat. sm Tho. ij. ij. q. xcv. ¶ Quo tentat qs deum. Rn. duobus mo dis. s. verbis et factis verbis qn deo in [sect. 1]oratione colloquit et petit ea intetioe: vt exploret dei sciam aut potestate seu voluntate. et ide expimentu sumat. Factis vero tentat deu qn p ea que facit inten dit expimetum sumere diuine potestatis sapietie vel pietatis. sz quasi interp tatiue deu tentat qui si no intedat expi metum sumere de deo aliqd tn petit vel facit ad nihil aliud nisi ad pbadu deu. Qd veru est qn sine necessitate vel vtilitate hoc facit. q in necessitate vel pro vtilitate qn quis se comittit deo in suis orationibus aut factis non est tentare deu sicut. ij. pali. xx. Cu ignoramus quid agere debeamus ad te sunt oculi nostri. Et ideo dicit glo. Mat. iiij. deum tentat qui habes qd faciat sine roe comittit se piculo expiesvirum liberari possit a deo. ¶ Vtrum tentare deu sit peccatu. rn. q sic q presupponit ignoratia et dubiu de di uina perfectioe. Nullus em presumitte tare eu de cuius excelletia est certus. et eu tentare isto mo pertineat ad dei irreuerentia opponitur directe religioni et sic est graue pctm minus tn q supsticio q tetans protestat tm dubitatione verbo vel facto sed supstitiosus ptestatur errore facto. vt ptz. s. Supstitio. §. j. Si vero experimentu quis summat de pertinentibus ad dei perfectionem solum vt alijs demonstret hoc non est ten tare deum si subest necessitas iusta vel pia vtilitas et alia que ad hoc concurrere debent sicut apostoli petierunt in nomine christi facere signa act. iiij. vt infidelibus innotesceret virtus chri sti. Jtem no. quod dupliciter quis petit signum a deo. Primo explorando dei potestatem aut dicti eius veritatem et hoc est tentare deu. Secudovt instruatur quid sit circa aliquod factum placi tum deo et hoc non pertinet ad dei tetationez tale quando quid per sacram scripturam no est reuelatum aut p sanctos seu per ecclesiam. Testamentum est voluntatis nostre iusta sententia de eo q quis vult post mortem fieri cuz heredis institutioe vt habetur in. l. j. iu cta glo. ff. de testa. vnde bene dicit iusta snia. q si est iiusta. puta vult exhere dare filium sine causa no est seruanda. xiij. qo. ij. si quis. Aut si precipiat corpus suum iactari in mari. ff. de conditio. institu. l. quida suo testo. vel con bonos mores aut pietatem aut verecudia. l. conditiones. ff. de codi. insti. et. l. filius ibide. Jtem oportet q instituatur heres q sine eius institutione non erit testamentuz vt insti. de leg. §. ante heredis. Et sic differt a codicillo quia per codicillu no potest dari hereditas vl adimi. insti. de codicil §. codicillis. De hic. notatis et p discursum huius .§. et q testm costat ex quatuor substatia libus. s. forma vel solennitate. psona te statoris psona heredis vel legatariorum. et substantia seu tenore testameti. not. Bal. in. l. milites. i prin. C. de testa. milita. et Bart. in. l. neqn. §. deporta. in prin. ff. eodem titu. ¶ Quis potest facere testm. Rn. q qcun [sect. 1]q no prohibet. et qui prohibent. Rn. q xix. genera personaru. Primo furiosus seu metecaptus q no hz lucida interual la. c. fi. de test. l. furiosum. C. qui test. fa. no pos. Scdo surdus et mutus a natiuita te cecus a casu et scit scribere. l. discretis. C. qui test. fa. non pos. Tertio novalens articulate loq ita vt non possit exprime re nome heredis nec scribere. l. iubemus. C. eo. ti. Quarto ipubes institu. quibus non est per. fa. testa. §. preterea. Quinto siliusfa. nisi de castresi peculio vel qua si vt in. c. licet de sep. lib. vj. et. l. pe. C. qui testa. fa. non pos. qd limita vt. s. religio. §. lxvj. Sexto pdigus cui est interdicta a iudice bonoru administratio. l. is cui. ff. eo. ti. Sed testm ante factu valebit vt ibi. Septimo danatus ad morte naturalez vel ciuile. vt sunt deportati etia si fu giunt de manu iudicu vt. ff. eo. ti. l. eius et qd ibi no. et. l. qui vltio supplicio. et ibi Bar. ff. de pe. et danati ad perpetuu car cere. l. ij. ff. de publi. iu. Secus si esset da natus ad penam iferiorem. Octauo ma nifestus vsurarius nisi prester prius cautionem sm forma. ca. qq de vsu. li. vj. Nono excoicatus sm aliquorum opi. qua sequitur glo. in. c. decernimus de sen. ex co. lib. vj. Sed contrariu coiter tenetur. Decimo seruus. xiij. q. ij. illd et. l. filius. ff. eo. ti. Vndecimo quilibet religiosus q p fitetur tria vota substantialia vt in. c. ij. de test. xij. q. ij. no dicatis. Secus de alijs vt sunt eremite et hmoi. xix. q. vlt. §. econ tra paulus. Duodecimo hereticus q oia boa sua sunt confiscata ipso iu. c. cu sz leges de here. l. vj. Tertiodecimo dubius de sta. suo. s. an sit in eo statu iquo testari possit vel ne. l. de statu. ff. eod. ti. Exemplum captus a latronibus dubitat an sit seruus vel liber vt in lege. j. in prin. ff. de lega. iij. Quartodecimo obsi des intellige de illis christianis apud infideles datis. aut de illis qui erant captiui populi romani. non autem de obsidibus qui dantur ab vna ciuitate ad aliam vt legitur et no. in. l. obsides. ff. eod. ti. Quintodecimo damnatus ob carmen famosum seu libellum in iniuriam alterius. quia etiam infamis efficitur vt. l. is cui. §. si quis ob carmen. ff. eod. ti. Bar. tamen ibidem et communiter tenetur q ex alia causa infames no prohibentur testari. Sextodecimo reus criminis lese maiestatis. l. quisquis. C. ad. l. iul. ma. vj. q. j. §. verum. Decimoseptimo qui est apud hostes captiuus. le. eius. ff. eo. ti. Jntellige istud de hostibus romani imperij. Decimo octauo vtroq carens lumine. hodie tamen testat dumodo seruet quod no. in. l. hac consultissima. C. qui te. fa. po. que sunt ista sz an ge. are. insti. qui. no est per. te. §. secus pri mo q sint. vij. testes. et notarius vel alius loco notarij special ter ad hocvocatus. secundo q predictos coram se aduocet et manifestet q vult testari sine scriptis. tertio q in prin. testamenti et ate legata fiat insto heredis. iiij. q dinde faciat le gata et fideicomissa. v. q notarij manu omnia scribatur in presenti testamento. vj. q predicti testes se subscribant et etiam tabellio. vij. q tam a testibus q a tabellioe vel ab illo alio teste loco tabelliois posito sigilletur ita q sint. vij: sigilla. viij. q de his omnibus notarius faciat mentionem. fallit hoc sm bal. ibi dem nisi testetur inter liberos quia tuc sufficiunt. ij. testes. Hoc idem seruandu est in codicillis cecorumvt in. d. l. hac cosul tissima. Decionono q cardiales isequu tus e hostiliter vel pcussit aut cepit vel socius fuerit aut fieri madauerit aut co siliuz vel auxilium dederit vel fauorez vel ratum habuit nec etiam talis ex testamento aliorum aliquid capere potest nec ex successione. ca. felicis de pe. lib. vj. ¶ Vtrum prefati qui testm no possunt fa[sect. 2]cere possint disponere i pias causas. rn. q non primi nec quarti simpliciter nec quinti nisi de peculio castr. vel quasi sz bal. in. l. j. C. de sa. san. ec. et no. in. d. cap. licet nec sexti nec septimi nec octaui sim pliciter sm bar. et idez dicit de quolibet decedete in mortali. Sed pau. in rub. d testa. in hoc vltimo tenet conriu et bn q ec clesia recipit oblatioes publicorum pctorum nisi vbi specialiter phibetur vt patet i gl. i. c. oblatioes. xc. dis. Ergo fortius eleemosynas nec. x. nec. xj. nec. xij. nec. xvj. nec. xviij. sed de. xlij. est dubiu inter doc. Sz ego teneo cu Bar. que se quit Pau. vbi. s. q potest alij aut sic etiam si loqui non possunt duz signis annuant. Vnd ponit bal. in. l. j. C. de sa. san. eccle. exem plu de quodam aduocato qui no vales loqui interrogatus si volebat q tot da rent p aia sua pauperibus aperiret librum in signum ipse aperuit. et q valet affirmat. ¶ Testametorum quot sunt species. Rn. [sect. 3]due. vna dr testm nuncupatiu et sine scriptis et est illud i quo testoris et heredis et legatariorum noia et oia que in eo continentur cora testibus nucupant. i. mani festant et dr sine scriptis. i. subscriptioe testiu et alijs solennitatibus que re quiru tur in testamento scriptis facto de quo in. l. hac consultissima. C. de test. Et etia quia sine omni scriptura inde facta po test quis testari nuncupatione: dumo coram testibus et conditione legitimis nuncupet heredem et suam explicet vo luntatem. Jnsti de test. §. si ideo. si quis no habet notarium aduocet legitimum numerum testium et explicet nomen he redis et alias institutiones et legata et roget eos vt sint testes et valebit aliud dr testametum in scriptis et istud potest facere qs qn no vult q testes vel aliqs sciat suam dispositionem. Vn requirit multa de substantia vt in. l. iubemus C. de testa. et. d. l. hac cosultissima. et nisi quis sit bn doctus faciliter errauit in ip so condendo. Jdeo habeat alique doctore pro cosilio qui vult euz facere de quo q non est in vsu omittovt dixi. Aduerte et q quis potest relinqre sic dicendo cora notario et testibus. Volo q heres meus faciat in omnibus et per oia prout cotinet i quada mea cedula scripta manu mea que est apud tale religiosum et valebit sm alex. de imo. et. l. stipulationu. §. illd ff. de verb. ob. et bar. in. l. si ita scripsero. ff. de codi. et de. et pau. de ca. in. d. §. illd. et bal. in. l. captatorias. in. q. v. C. de test. mi. Jo. de imo. in. l. illa insto. ff. de here. insti. et in. c. cu tibi de testa. Ratio q licz in testamento nuncupatiuo debeat pa lam nuncupari que fiunt vt a testibus ex audiantur. l. heredes palam in princi. ff. de testa. et in. l. iubemus. C. eo. quia pa ria sunt implicite et explicite exprimere d. §. illud. et. di. l. si ita scripsero. Jdeo va let. Sed videat qui sic vult q taliter litera sua cognoscatur vt non sit dubium de ea quia aliter esset periculosum. Sz no valeret institutio heredis. si diceret instituo heredem illum cuius nome est in quadam mea cedula apud talem sz bar. in. di. l. si ita scripsero quem sequitur. bal. et ang. ibidem. ¶ Quot testes requiruntur in testame[sect. 4]to. rn. q. vij. legitimi et q sint rogativn si testametuz sine scriptis habeat minus q. vj. vel si sunt. vij. no tamen rogati no valet. l. heredes palam. §. pe. ff. de testa. fallit hoc in testamento ceci vbi sunt ne cessarij. viij. Jn testamento rustici in ru re facti vbi plures non possunt inueni ri sufficiunt. v. Jn testameto facto inter liberos similiter sufficiunt duo sm bal. in. l. hac consultissima. C. qui testa. face. pos. in testo facto in pntia imperatoris pcibus sibi porrectis vt audiat sufficit vnus. an aut notarius coputet pro vno dicendu q sic sed cautius est q pur sint vij. sine eo. insti. de testa. §. fin. de pba. qm. et in. d. l. hac consultissima. et. l. omniu. C. de testa. Jn testameto militis in exercitu sufficiut duo testes i testoet in bello prout voluit. l. miltes. C. de mil. test. ¶ Sed nunqd in foro anime valeat te [sect. 5]stamentu factu cora duobus testibus soluz. Rn. pa. in. c. cu esses de tes. tz q sic in dispositis ad pias causas et i hoc coiter concor. doc. Jn alijs ad n pias cas pau. tz q vltra duos testes reqrit pntia sacerdo tis paroc hialis vel loco eius duo alij testes aliter no valeat nec requirit q sint rogati vel q sint masculi oes. qda tenet indistincte q valeat coram duobus sed ego dico q si no subest suspicio fraudis valeat quia cessat ratio legis si vero sit suspicio fraudis dico requirit solennita tem iuris ciuilis. et ad. c. cu ees. et. c. relatum el. j. eod. ti. dico q habet locu in ter ris ecclesie vt patet ex eorum subscriptione. ¶ Sz qui no pnt esse testes in testame[sect. 6]tis. rn. q oes q pro testibus reprobatur a iure vt. j. testis. Jtem in testo speciali ter non potest esse mulier. ff. de te. l. qui testameto. §. mulier. Jte hermafroditus in quo preualent muliebria. l. querit. ff. de sta. ho. ite ille cui hoc est interdictuz per statutu vel a iudice. Jte seruus. Jte ois qui hz in potestate herede sicut par auuset similes probant hec insti. de tes. .§. testes. et §. seq. Jtez q no est testameti capax sicut spurius testoris. Hereticus danatus ad metallu et similes. Jdez qs leges iprobos et intestabiles iubet esse vt sunt de crimine famoso danati et mu liebria passi. ff. de testi. ob carme. Jte legatarius no potest esse nisi quo ad que stionem vertente inter heredez et extraneum. insti. de testa. §. legatarius. Sed quo ad factum suum inter se et heredez non potest. ¶ Ex quibus causis testamentu dr nul [sect. 7]lum. Rn. q loquedo de testameto nucupatiuo et sine scriptis ex quatuor. Prio si testator no erat habilis ad testan. Se cundo si instituit heredem non capace vel nullum instituit heredem. Tertio si preterijt iam natum que instituere vel exheredare debuit. Quarto si non sit le gitimus numerus testium legitimoruz et rogatorum. ¶ Quado testametum tenet. sed tamen [sect. 8]irritat et rumpitur. Rn. q ex. vij. causis. Primo quando testator no preuidit de posthumo qui post testamentum est na tus si tamen idem posthumus moreretur ante mortem testatoris testamentu no rumpitur quo ad effectum. idem dic de quasi posthumo. vt est arrogatus vt ille qui tem pore testameti non erat suus. Sed tempore mortis sic. Jte quado cau sam exheredatiois iprobat heres suus p sentetiam rescinditur. Jtem si testator patiet capitis diminutionem nisi iteru fiat ciuis romanus vel sui iuris. Jte p sm testametu reuocatorium primi. Jte si heres no adiuit hereditatez vel ante aditam decessit vel conditio sub qua in stitutus fuit defecit et similia de quibus insti. qui. mo. testa. infir. per totum. ¶ Vtru legata facta in: testamento nul[sect. 9]lo vel irritando debeant. Rn. q si testamentum est nullum ex preteritione iam nati vel rumpitur ex preteritione posthumorum vel quasi posthumorum vel rescinditur per sententa proposita querela de inofficioso vel cotratabulas sic legata debetur licet institutio non teneat. C. de libe. prete. aut. ex causa. similiter dic si testamentum rumpitur ex fal sa causa vt puta. A. instituit. B. et substi tuit eidem. B. C. moritur. B. testator. A. facit aliud testametum dicens quia heredes habere volui et habere non possum. Tu. D. esto heres. Licet em. C. rupat qtum ad institutione tame legata debent. Si vo testametu sit nullu puta q instituit herede no capace vel nullu q no fuerut testes debiti tuc an debeatur legata est differentia inter doc. et dic vt. s. heres. §. v. ¶ Quid si testm fit cuz clausula in fine [sect. 10]q si no vz iure testi valeat iure codicilloru saltem vel iure cuiuscunq alterius vltime volutatis valere voluit ettenere. Rn. q si testamentu paciat defectuz vel iuris repugnantia in his q sunt de sub statia eius nihil facit hec clausula nisi testet inter liberos sm communez opi. Si. vero patiat defectum solenitatis de bite ptermissa sic valebit iure codicillo rum. C. de codicil. l. fi. dummodo solenitas sufficies codicillo sit apposita. s. v. te stes licet no rogati et sic legata in eo reli cta. debent instit. de codicil. in prin. Et institutio que in eo erat scripta licet di recta videatur tame i casu fideicomissi conuertit. l. sceuola. ff. ad treb. Et io ab intestato venietes accipient hereditate et quasi rogati videant restituere tenent instituto per fideicommissum. arg. C. de fideico. l. eam quam frater tuus. ¶ Vtrum vltimum testametum semper [sect. 11]valeat. Rn. sm glo. in. c. lz. de consti. lib. vj. q sic allegat capitulu vltima voluntas. xiij. q. ij. ff. de leg. j. l. si mihij etiaz de primo non faciat mentionem Fallit in duobus casibus. Primus in testamento facto iter liberos. C. de testa. ant. hoc inter liberos. Secundus cum ipse testa tor sibi legem induxit videlicet si fecero aliud testametum non valeat nisi de alio fecero mentionem tunc opz faciat metione aliter non valeret vltimu. ff. de leg. iij. l. si quis. Jtem si sm testm sit sub conditioe q est de pterito vl pnti puta instituo heredem titiu si sempronius est vl fuit consul tunc si coditio fuit vl est va rupitur primum. Si vo no e va no rumpit. Si vero testm sit sub conditione futura tuc si coditio est possibilis etia si no adueniat rupit primu testm. Silr si coditio sit ipossibilis hr p no ad iecta et rupit primu testm vt habes in. l. cu in scdo testo. ff. de iniusto rup. te. ¶ Que pena non iplentis voluntate de [sect. 12]functi. Rn. q aut est heres extraneus et sic pdit tota hereditate de voto. c. lz. xj. q. j. syluester de testa. c. si heredes. Si vo heres e filius tuc si hereditas e diuisibilis amittet solu reseruata sibi ltima. C. de fideico. aut. hoc amplius. Si aut est in diuisibil puta q ducatus regnu et hmoi sic tota pdet. d. c. lz. i fi. et hec itelligo in dispositis i testo q ipso iure habeat autoritate vt sunt legata et substitutioes. et hmoi. Jn alijs aut necessario hrs serua re no tenet vt si pcipiat filijs q stent simul vsq ad tale tps vel q nubat tali vl no nubat tali. et hmoi. Sz si testor vult i hmoi heredez obligare efficaciter adijciat pena herede danando in legato pstando ca pene puta petre heres meus dato. c. titio si tale qd no feceris et c. q sic tenebit tale legatum dumodo qd preci pit no sit impossibile vel turpe contra leges. insti. de leg. §. pene quoq. ¶ Cuius expesis seruus fugitinus legatus [sect. 13]sit queredus. Rn. pa. in. c. iudicate. de te sta. gl. i. l. cu seruus. ff. de leg. j. distiguit quatuor tpa. Primu testi. et si nuc erat in fuga sic expesis heredis. Jntellige si lo ge absens erat sic et de alia re legata dicimus vt in. l. cum res. ff. de lega. j. Secus si pprie. Scdm tepus post testm et ante morte testatoris et sic tuc fugit expe sis legatarij. Tertiu post morte testoris et ante adita hereditate et sic tunc fugit culpa heredis sic tenet ad extimatione heres si sine culpa non tenetur nisi perueniat ad eius manus. Et idem dic in quarto tempore. scz post aditam hereditatem. Ro q sicut heres liberatur interitu rei relicte intellige quado res de bet in spe no in genere vel in qtitate. l. q te mihi. ff. si cer. pe. sic et in fuga serui sine sua culpa liberat. Sed in primo ca su vr testator sic voluisse. ¶ De detractioe falcidie trebelltanice et [sect. 14]legitime. vide. s. legitima. et sic diuide hereditatem in xij. vncias. et qui debet habere legitima accipiet qtuor vncias primo. Si postea dz restituere alteri he reditatem detraheret quartam parte. s. duas vncias et sic medietatem restituet vel quartam falcidiam et quomodo celsat. vide. s. legitima. ¶ Vtru institutus heres in certa re possit [sect. 15]detrahere trebellianica. Rn. q no sz solu heres vniuersalis. ita cosuluit bal. p l. prima. ff. ad. l. fal. et recipiat Pan. in. c. raynutius. de testa. et intelligit herede vniuersalem no solum q instituit insolidu sed etiam ille qui instituit in certa quota hereditatis. Sicut videmus de falcidia q detrahi pot p herede constitutu in dimidia portioe hereditatis vt probat. in. c. raynaldus extra eodem. ¶ De executoribus testametorum vide [sect. 16]executor. ¶ Jn quo differt testm a codicillo. Rn. [sect. 17]q i. viij. ¶ Prio q i codicillis no pot fieri recta institutio sz tm fideicomissaria secus in testo. Secundo q p codicilluz no adimitur hereditas heredi institutio p testm nisi in vno casu qn in codicil lo dicit heredem institutu no mereri vo lutate sua q tuc tanq indigno aufert hereditas siue sit solus heres siue sit vnus de pluribus. Jde dic de oibus si sic dicat oes no mereri. l. diu. seuerus et Antomus ff. de adi. lega. Jn reliquis vero fideicomissis vel legatis in testo bene pot per codicillu adimere Jnsti. de adop. lega. p totu. Tertiu q exhereditatio non pot fieri p codicillu. insti. de codicillis. §. co dicillis. Quarto heredi istituto pure co stituto in testo no pot conditio adijci i codicillo q obsit sibi. Jnstituta de codicillis. §. et directo. Quinto q heredi i testa meto non pot fieri substitutio directa i codicillo licet facta trahatur ad fideico missaria q videt testator rogare istitutu vt hereditate restituat illi que i codi cillo substituit ei. l. sceuola. ff. ad trebel. Sexto q in codicillo sufficiunt. v. testes etiam no rogati. C. de codi. l. vlti. Fallit hoc i codillo ceci de quo. s. §. j. sed in te stamento. vij. rogatiet in codicillo testis potest esse mulier sed no in testameto. l. q testo. §. mulier in testo. ff. de test. Seprimo q pot quis decedere pluribus codicillis relictis validis nisi sibi contra dicant. ff. de iure codi. l. diui seuerus sz no pluribus testametis Octauo q si qs du esset filiusfamilias fideicomissuz in codicillis reliquerit et postea paterfamilias decesserit eade volutate durante valebunt codicilli. Hoc aut esse non poterit in testameto. ff. de leg. iij. l. j. §. si filiusfa. ex qbus pz q codicillus est quedam sine institutione dispositio vltime voluntatis quia sicut testamentum ita codicillus morte confirmatur. C. de cadu. tol. l. vnica. ¶ Vtrum heredis institutio possit co[sect. 18]mitti in alterius voluntate expresse. Rn. q no immo oportet q ore proprio nome heredis exprimat vel per ppria scripturam. l. hac cosultissima et. l. iubemus. C. eo. immo tenuit Joa. an. i. addi. ad spe. eo. ti. post albertum papiesem. Quod si quis ad interrogatione alterius puta dicetis vis talez instituere heredem. Rndeo sic non valere testamentum quamuis glo. in. d. l. iubemus teneat contrarium. tenetur tamen in. c. cuz tibi. eo. ti. q de eqtate canonica valeret. Limitat hoc distinguendo Bar. Jnn. et Ho. in. c. cum tibi eo. ti. q aut committit in volu tate heredis. s. an voluerit esse heres vl ne et sic valet. l. verba hec. ff. de condi. in sti. Aut committitur in volutate alterius ab herede expresse vt puta istituo here dem quez titius voluerit et sic no valet. ff. de here. inst. l. si quis sempronium et l. captatorias. Si tamen qs ita diceret comitto omnia bona mea arbitrio titij vel dispositioi titij valet et titius tenet distribuere in pias causas. in qbus ha bemus regulam iuris humani getium et diuini que est q pre oibus dispenset in religione diuinam vt pcta eleemosynis redimant et sic dispensando no pot velle aliud q volutas testatoris. sed si dispesaret in pphanis cum nullam ha beat regulam posset alio modo dispesa re q sit volutas testatoris et hoc sequit bar. i. l. j. C. de sa. sa. ec. et pa. i. d. c. cu tibi. ¶ Quid si tacite istitutio heredis conmit[sect. 19]tat alterius dispositioni. Rn. q valet. l. ille institutiones. ff. de here. insti. et. l. no nunq. ff. de coditio. et demostra. et eode modo legatu tacite potest committi vo lutati alterius. ff. de le. ij. l. prima. sz no expsse. ff. de le. j. l. captatorie et dicit taci te alterius volutati committere sic. Jnstituo te herede vel lego hoc tibi si titius capitoliu ascederit. expresse vo qn dicit Jnstituo illu herede que titius voluerit vl lego tale qd cui sempronio placuerit ¶ Vtrum institutio posset fieri incerte [sect. 20]persone vt puta istituo heredes meos pauperes xpi. Rn. glo. in. d. c. cum tibi q sic et secudum Bar. in. l. captatorias. C. de testamen. mili. etiam et adderet eli gendos per priore talem et huiusmodi et dicit q. d. l. loquitur quado ius insti tutionis confert in voluntate alterius sed non quando electio persone solum vt in casu nostro et io non est contraria. ¶ Vtruz institutio heredis possit fieri [sect. 21]sub coditione. respondeo q sic dummo do non instituatur ad tempus certu vt puta vsq ad paschavel ad tres anos q non valet talis coditio et vitiat non ta me vitiat. vt Jnstitu. de heredi. institue. .§. heres sed ad incertum potest vt puta donec vixerit vel tale instituo postq absolutus fuerit ab excommunicatione. ff. de heredi. instituen. l. in tempus. Fal lit in milite qui potest instituere etiam ad tempus certum. l. miles ita. ff. de mi lita. testame. Hic aduerte q institutus heres ad diem certum alio herede non dato semp erit heres vt in. l. hereditas ex dic. ff. de heredibus instituendis. Et idem dic quando instituitur ad diem incertu quia nemo pro parte potest decedere testatus et pro parte intestatus. l. ius nostrum. ff. de regu. iuris. Hoc tenet Joannes de imo. et Bald. et Ant. in d. l hereditas. Jdeo si quis institueretur heres donec vixerit alio dato herede erit perpetuus. Hoc firmat Bald. et Salicetus in. l. extraneum. C. de heredi. isti. et Pau. de ca. i. l. ceteri. C. de test. mili. Et lz Bar. in. d. l. hereditas. teneat q si testator aperte voluerit. vt no esset heres nisi in vita vel vsq ad tale die q no erit ppetuus tame coiter doc. tenet con eu vt Dy. in. l. si qs ita heres istituat ex cepto fundo. ff. de her. inst. Bal. et Ang. i. d. l. hereditas et e verius de rigore iuris q testator no pot ius accrescedi prohibere nec respectu rei nec respectu tpis quia causa testati trahit ad se causam intestati q dignior. d. l. hereditas. facit l. si miles vnu ex fundo. ff. de tes. mili. et pbat in. l. si quis in legatis. tame bene pot phibere ius accrescedi: et ita loquit l. dns. ff. de vsufr. Secus in hereditatibus vt in. d. l. si quis vbi institutus ex certo fundo detracta mentione de fundo ha bet tota hereditate. Nam testator non pot facere q iura no valeant in suo testameto vt i aut. vt cu. de appel. cogno. .§. ceteru. Posset tame dici q de equita te et in coscia opinio Bar. est vera in eo q erat simplex et hec ignorabat. Secus in eo qui hanc dispositionez iuris scie bat quia videtur voluisse quod ius vo lebat. Jtem dic q pot institui sub codi tioe dumodo coditio sit possibilis et ho nesta excepto filio q no pot institui sub oi coditioe sz sub illa q est in ptate insti tuetis vt in. l. suus quoq in prin. ff. de he re. insti. Na no pot filius grauari in debito bonoru subsidio. C. de inoffi. tes. l. quoniam in prioribus. ¶ Vtruz possit fieri institutio heredis [sect. 22]in certa parte. Rn. q sic sed si alius istituit heres in vniuerso erit talis potius legatarius q heres. l. quoties. C. de here. institu. §. heres. possunt tamen plures instituti equis portioibus. institu. de heredi. institu. §. si plures instituatur et per capita et partim per stirpes vt in. d. §. si plures. no. hic q institutis pluribus heredibus distributio fideicommissoruz in casu in quo accrescit he redibus non fiet secundum distributionem rerum in quas erant instituti sed secundum partem institutorum equa liter nisi voluntas defuncti manifeste contradicat vt. l. quoties §. si duo. ff. de heredi. instit. et. l. nunq. et. l. quoties. ff. ad treb. [sect. 23]¶ Quot modis fit istitutio heredis. rn. duobus modis. s. directe et oblique Directa istitutio non pot fieri nisi in testo. et est qn vbis rectis siue obliqs recto iure istituit heres ad que vult testor here ditate sua siue illud i q istituit puenire et illud cape nullo mediate. obliq vero istitutio siue fideicomissaria hereditas relinq pot testo et codicilloet fit cu rogat i codicillo heres istitutus i testo vl heres ab itestato venies vt hereditate restituat alteri. Js em cui restituit hereditas erit heres p fideicommissum. insti. de codicil. §. pe. et de fideico. here. §. pe. [sect. 24]¶ Quot sunt differentie heredum. Rn. q tres. na quida sunt necessarij tantuz sicut si seruus instituatur heres a domino suo et dicit necessarius q velit nolit tenet hereditate etia suspecta adire si modo cu hereditate consequat simul libertate eo testo dni et tpe mortis erat in ptate domini alij sunt sui et necessarij et isti sunt liberi qui sunt in ptate te statoris tpe mortis vt filiusfamilias et descedetes ex masculis filijs: descende tes. n. a filiabus sunt in ptate pris eorum vel aut paterni sz est differentia q viue te filio meo meus nepos no erit mihi suus heres sz bene mortuo filio meo q nihil est mediu quo ipediat et sic de ceteris. Et dicunt sui q domestici et q viuo pa tre quodamodo extimant domini: necessarij vero q de iure ciuili cogebant fieri inuiti heredes sed de iure pretorio permittit eis ab hereditate abstinere si velint. Alij sut extranei heredes vt sunt oes q no sut sub ptate testatoris nec sub iecti iuri eius sicut sunt filij emancipati filij etia a matre instituti q femine no habet filios in ptate. Probant hec omnia. Jnsti. de here. quali. in prin. Jte he res alius testametarius vt ille qui est in testamento scriptus. Alius est substitutus. scz qui alij substituitur heredi. Alius fideicomissarius cui ex fideicom misso est hereditas restituta. Alius legitimus vt iste qui ipso iure sine testa mento defuncto succedit. ¶ Vtru ex preteritioe legitimi heredis testm reddatur nullu. Rn. q sic si sut de illis ad quos stricto iure legitima spectat hereditas et nisi rite exheredetur. Et qui sint tales aduerte q sunt tres li nee cosanguineorum scz ascendentiu de scendentiu et collater aliu testor aut qdiu hz alique de descedetibus tenet illu herede istituere vel exheredare si est ca et si talem instituit siue sit filius vel nepos mortuo filio vel pronepos et c. non tenetur de aliquo ascendentiu mentio nez facere q descendentes in infinitu preferunt. insti. de here q ab intes. i pri. deficientibus descendentibus vel ex here datis tenetur suos ascendetes istituere vel exheredare si quos hz. l. quoties. C. ad sena. cosul. orfi. Collaterales autem nuq tenet instituere vel exheredare sz deficientibus descendetibus vel ascendetibus legitimis intellige non de ille gitimis pot quos vult instituere heredes siue attinetes siue non attinentes nulla facta mentione de collateralibus veru est q frater rupit testm fratris qn instituit turpe persona. s. infame et intellige de fratre consanguineo et vterino vel consanguineo tm non de vterino ta tum. C. de inoffi. te. l. fratres vterini nisi in isto casu de aliqua re eum instituerit vel nisi crimem ingratitudinis in fratrez commisisset vt in aut. de nup. §. ingratitudinis. ¶ Sed nuquid testm clici vel ingredie[sect. 26]tis religione erit irritu ex preteritione ltimi heredis. Rn. q no pverbuz libere positu in. c. q nos extra eo. ti. etiam. q sut milites sicut no. gl. in. l. pe. de testa. mi. Et ideo sicut no rupitur testm mili tis ex pteritione ltimaru personaru sic nec istorum hoc apte sentit Bar. in aut. si qua mulier. C. de sa. san. ec. de ingredie te religione et pan. in. d. c. q nos de am bobus. et vide Fede de se. in consil. lv. et sic pot itelligi aut. psbyteros. C. d epis. et cle. Jte voles intrare religione pot si ne ltimo nuero testiu testari et p parte decedet testatus et pro pte intestatus sicut miles potest per tex. aut. de mona §. id quoq iuncta. l. j. ff. de mil. test. facit. c. q ve. xvj. q. j. tamen petere poterit ltima ltimi preteriti vigore aut. si q mulier. C. de sa. san. eccle. ¶ Sz pone q qs hz filios et filias tene[sect. 27]tur ne oes instituere. Rn. q sic oes legi timos vel exheredare si que nonvult et sub est ca. Jnsti. de exhered. liber. i pn. etia filias dotatas. sed sm aliquos suf ficit instituere in dote. Alij vt azo dicut q oportet instituant in aliquo modico preter dote. et est tutius et etiaz pfessos in religione. C. de epi. et cle. l. fi. §. hoc etiaz cognitu. et ide dic in nepotibus qn filij p mortui sunt. insti. de here q ab intes. de fe. §. ita demu et etia in posthumis. C. d posthu. here. insti. l. quod certarum et quis dicat posthumus. vide posthumus. ¶ Jn quot a pte tenet instituere tales. [sect. 28]Rn. q in quotavoluerit qtucuq minia lz postea talis aget ad supplemetu legitime tn testm no rupet et dumo sit in stitutus heres no legatarius puta q di cat institutio tale meu herede in tali q diceret lego filio meo talez domum no valeret q eet preteritus. l. quoties. C. de here. insti. ¶ Vtru legitima possit tolli in totu vel [sect. 29]in partez p statuta vel consuetudinez. vide. s. legitima. §. j. ¶ Sed nuqd i ltima copu tabutur oia [sect. 30]q puenerunt filio dic vt. s. ltima. §. xv. ¶ Vtrum filius institutus hrs possit repu [sect. 31]diare hereditatem reteta legitima. Rn. Pa. in. d. c. raynutius q no. et hoc tenet Bar. in. l. gerit p herede. ff. de aqui. here. et Bal. in. l. vnica. C. qn no pe. partes et eadez ratione dic. de patre. s. deceden te ab intestato. quia no potest pro parte agnoscere hereditatem et pro parte repudiare. ar. l. j. §. si ex fudo. ff. de heredibus. insti. ¶ Vtru sit aliqs casus i quo posthumus [sect. 32]preteritus no rumpat testm. Rn. q sic. si i testo matris q decedit in puerperio sz succedet cuz alijs fratribus vel nepoti bus equaliter. Si tn mater institueret extraneu aget de inoffi. testa. et rumpet. C. de inof. tes. l. si mater. ¶ De cautela illius q vult facere testa[sect. 1]mentu et disponere sua in pias cas nec audet. sed timet de potetia aliquorum. vi de pactum. §. xiiij. Testes antiquitus supstites vocabat eo q. s. causaru statutu pfere bat nunc parte nominis ablata testes vocantur de. ver. sig. c. forus. §. testes. De notatis i hoc §. et q testes et istru meta paru vim habet. no. doc. i. l. i exercedis. C. de fide instru. saluis limita. q ponutur. in. l. optimaz de contrahen. et commit. stipu. ¶ Quis potesse testis. Rn. qd quilibet qui non prohibetur cum edictum de te stibus sit pro hibitorium sicut et de pro curatoribus. ff. de procura. l. mutus de spon. c. cum apud. ¶ Que reqrut i testibus. Rn. q. vij. codi[sect. 2]tioes. s. coditio sexus etas discretio fama fortuna fides. Prima conditio. vt non sit seruus quia talis sepe metu dominan tis supremit veritatem. di. c. forus. C. de test. l. qm liber. et. iiij. qo. iij. §. item in cri minalibus. ¶ Vtru monachus et frater minor possit [sect. 3]ee testis. Rn. q sic. ar. l. j. ff. de test. et. ar. i aut. de mo §. cogitadu no. Spec. i. ti. de testi. facit ro predicta cu no mueniat p hibitu et lz sint mortui mudo non tame p oia no. pa. in. c. nucius. eo. ti. hoc imi ta veru cora iudice seculari de lnia sui superioris alr non vt tz Spe. ibidem et Jo. an. in addi. ibide. et Albri. i. Rub. C. de test. facit. c. monachi. el. ij. xvj. q. j. et. c. placuit. ij. q. vij. ¶ Sz nuqd si testificat sine licetia. Rn. [sect. 4]sm Pa. in. d. c. cu nucius q nihilominus valet. Jde dicit Ang. in. §. si vo libertus i aut. de test Vbi declarado. §. cogitadu in aut. de moachis dicit q si clericusvl religiosus deponit vim coraz iudice se culari sine madato superioris no valz Secus si voles alle. c. testimoniu. xij. q. ij. et no. in. di. c. j. cotrariu. s. q no valeat tenet Jo. an. in. d. c. j. et est verius. ¶ Scdo sexus non sit mulier. quia licz [sect. 5]de iure ciuili admittatur in ciuilibus et criminalibus. xv. q. iij. c. ex eo. ff. de tes. l. q testo §. mulier. isti. de testa. §. testes ni si in testametis tatu. vt in prefatis. §. sed in codicillis et alijs vltimis voluta tibus sic sz Accur. d. §. mulier. tame de iure canonico q variu et mutabile semp femina pducit. di. c. forus. C. de inof. test. l. filia no admittitur in criminalibus criminaliter. xxxiij. q. v. muliere nisi in cri minibus exceptis. s. simonia. c. tata de simonia et sic intellige. d. c. forus in ciuili bus autem et spiritualibus et quibuscu q alijs. et etiaz vbi de crimine agitur ci uiliter vt in denuciatione. aut etiaz in inquisitione nisivbi inuenitur prohibi tum expresse vt testameto admittitur. no. Jo. an. in addi. ad Spec. e. ti. facit. c. qm et. c. tam literis de testi. et quomodo non dz detrahi. ad iudicium pro testimonio sed ad eas mitti dr in. c. mulieres de iudi. li. vj. [sect. 6]¶ Tertio etas vt no sit ipubes. sed pubes in ca ciuili. in criminali vero reqri tur etas. xx. an. ff. e. l. iuiti la. ij. et. l. j. itestimonium. iiij. q. iij. testes. ¶ Sed nuquid poterit pubes testifica [sect. 7]ri de his q vidit in impubertate. Rn. q si erat doli capax quaudo vidit poterit. ar. ist. d inu. sti. §. pupillus. ff. d ne. ge. l. in negocijs als no hoc no. xxxvij. d. relatu. ¶ Quarto discretio vt non sit furiosus iij. q. vij. §. tua. et hoc nisi habeat lucida [sect. 8]iterualla. ar. c. dilectus de spon. xxxij. q. vij. neq furiosus. vij. q. j. quis. ¶ Quinto fama. vt. s. no sit infamis no enim iustitia potest habere cu homine [sect. 9]scelerato comertiu. d. c. forus. §. fi. et in ca. testimonium in gl. eo. ti. ¶ Sexto fortuna na diuiti magiscredi [sect. 10]tur. ff. de testi. l. iij. C. ad. l. fal. aut. sz cum testor ideo pauper repellitur si est talis coditiois q pecunia corrupi possit als no. ar. insti. de suspe. tu. §. vl. equalis in opinioe semper diues preponitur quia potetioribus pares esse no possumus. ff. de ali. iudi. mu. l. iij. ¶ Septimo fides. q nullus ifidelis con fi[sect. 11]delem admittitur. ij. q. vij. no pot. ff. de logi. l. ij. nec hereticus de here. excoicamus addunt alia. v. q. q aliqn repellut. ¶ Octauo consanguinttas vn. l. testis [sect. 12]ff. e. dicitur testis ydoneus pr filio aut filius patri no est. et. iiij. q. iij. §. ite testis qd limita veru vbi no agit de correctio ne vel phibitioe pcti vel de illumiatio ne fidei q in istis vbi affectio carnalis coiter nihil operat vz sicut testimoniu xpi de pre. et no. Pa. in. c. in oi extra. e. ti. ¶ Quid in matrimonijs nunqd pr vel [sect. 13]mr possut essetestis. Rn. pa. in. c. vr nol qui ma. acu. pos. cocludendo sm Host. q si sposus est ditior et nobilior no creditur eis. Si vo est equalis vel inferior sic admitit nisi appareat ex aliqua cau sa filiam affectare. matrimonium. Tu vero dic q iudex attendet si sponsa vel sponsus est reprobaturus comodu vel incomodum honorem vel vituperium sic admittet. vel no admittet. ar. l. iij. ff. eo. et bona gl. in. c. ex lris. extra eo. ti. ¶ Nono familia na quos testes actor pducit de familia sua non admittutur. [sect. 14]l. pe. ff. e. nec familiaris. C. d his qui ad eccl. confu. l. fi §. sane. iij. q. v. c. j. ¶ Sed nuqd illi de collegio admittum [sect. 15]tur super facto vel non facto a collegio ipo. Rn. Pa. in. c. iij. loco de proba. q sic quado est tale quod palios pbari non potest tex. est in. c. venies extra eo. ti. sicut et pater testis est super etare et gener pro filio. qui fi. sint leg. transmisse. ff. de prob. l. etiam matris et in testo de pe culio castrensi. l. qui testamento. §. j. ff. de testamen. ¶ Vtruz cu monasteriu reperit pfessuz [sect. 16]possint illi de couetu adduci p testibus super professione facta ab illo qui repe titur. Rn. pa. i. c. nuper. e. ti. q sic q causa non est singularis sz monasterij et sic non dicuntur testificari in causa ppria. Vnde etiam prelatus fratru minorum potest esse in iudicio repetedo fratrum suis ordinis vt patet ibide et multomagis alij plati. Jdem dic de clericis in ca ecclesie sue et de singularibus in ca vni uersitatis q non est ca singulorum. xij. q. ij. q mannmittit. Limita nisi tales p moasterio vel vniuersitate fuerint acto res vel respons ales. vt in cap. insuper eo. titu. ¶ Decimo inimicus et multos alios re [sect. 17]pellere potest iudex seu admittere qni si in casibus expressis a iure dicen. e iu dici. tu magis scire potes quis admitti debeat vel repelli. ff. eodem. l. iij. §. j. scz ex circustantijs et alijs affectionibus par ticularibus. ¶ Vndecimo laicus contra clericu i ca [sect. 18]criminali cu criminaliter procedit non admittit. ij. q. vij. c. ipsi. ¶ Duodecimo socius criminis no pot [sect. 19]esse testis. lxxix. d. si quis in gl. Fallit in crimine lese maiestatis. et simonie. vt in d. gl. et heresis. ¶ Vtrum in ca propria qs possit esse te [sect. 20]stis. Rn. q no pot negari quin aliqn qs testificetur in causa ppria attetis circu stantijs psonaru et cae. vt in. c. fi. de iureiu. et in. c. fi. e. ti. li. vj. et expressius in. c. ex ratioe de pcu. facit q no. Bar. i. l. admonedi. ff. de iureiu. qui vult q quado actor scit plene veritatem. vt puta de mutuo a se facto et est persona honesta si habet pro se vnum testem bonum de feretur ei iuramentum et faciet probationem perfectam. ¶ Aduerte q tria detrahuntur fidei te[sect. 21]stis si variat si vacillat si negatiuaz pro bare cotendit. c. cu in ecclesia. de ca po. et proprie. et ibi pan. diffuse. ¶ Quot testes in qualibet ca sufficiant [sect. 22]rn. in testis et codicillis. vide. s. testm. §. iiij. Jn donatioe ca mortis requirutur v. C. de dona. ca mor. l. vlt. Similiter in cotractu qui excedit libra auri sacto in scripti ab imperito in ciuitate. C. si cert. pe. aut si nouo ide in eo q vult probare solutionem debiti cotracti i scriptis. C. eo. l. testiuz in purgatione canonica ps byteri. vij. requirunt. Jn diaconi tres diacoes. subdiaconus vo et alij iferiores pnt sola manu se purgare. ij. q. v. i summa. Jn purgatioe epi requirunt. xij. ij. q. v. oibus in fi. Eps cardinalis no dz co denari. nisi cu. lxxij. test. presbiter cardi nalis cu. lxiiij. Diaconus cardinalis cuz. xxiiij. Subdiaconus et inferiores cardi nales. cu. vij. vt. ij. q. iij. psul. et. c. seq. Regulare aut est in ore duorum. vel triu stat oe verbu si mo sunt oi exceptioe maiores. de test. c. cu esses. et. c. relatu sm Ho. ¶ Vtru testes singulares probet regu[sect. 23]lariter. Rn. sz Pan. i. c. boe memorie. el. j. de elec. q no. Ro q diuersitas teporu pot iducere diuersitate rerum vt i. c. i psen tia de pbationi. Et dnr testes singulares qn deponut sup diuersis factis ita q quilibet est singularis de fcto suo respectu obiecti. Sz qn obiectu sup quo deponut fuit representatu sensibus te stiu eode tpe tuc sunt cu testes et no sin gulares q tuc vident deponere de fcto eode concordat huic snie tex. i. c. cu dilecti de elec. et. c. ta lris. de testi. limita tn q te stes singulares no probat put limitat gl. in. l. ob carme. ff. de testi. et Ang. in di sputatione q incipit. Astensis miles. et qd no. gl. iij. q. ix. Nihilominus veruz qn actus no hz continuitate q si hzcontinuita te. puta fornicatio et p forame vnus post aliu videt valet testioniu facit. c. testes et p Jnn. et Joa. an. i. c: qliter et qn. el. ij. d accu. vbi pz q possides re pot pbare p testes singulares. et sic dic in similibus. ¶ Vtru vnus testissufficiat. Rn regula[sect. 24]re est q vox vnius vox nullius. c. venies in fi. extra. e. ti. et. c. cu a nobis. e. ti. et. c. qm i fi. de pba. tn sunt casus in qbus vz vt i papa. d. c. a nobis. Jte d consuetudine cu rie statur dicto cardinalis de his q dicta vel acta sut cora eo vt no. Ho. de ap. constitu. ij. Jte in his in qbus nullu parat piudiciu et vbi agit ad peccatu ipedien du. facit. c. sup eo el. ij. eo. ti. no. glo. in c. nuper eo. ti. et. ij. q. j. multi. et iovnus im pedit mrimonium contrahendu. Jtem vz de cosensu ptium Jte vbi testor madauit stari super aliqbus dicto alicuius que dicit informatuz de sua intentioe. q nihil pot ei opponi vt no. Bar. in. l. theoponpus. ff. de dote prele. no. Pa. in l. i noie dni. e. ti. Jte q quis sit cofessus c. testimoniu. eo. ti. Jte de monitioe caritatiue facta. ij. q. j. si peccauerit extra e. ti. c. i oi. Jtem sup conscia alicuius extra eode. c. ta lris §. fi. de homici. significa sti. el. j. §. fi. et multis alijs similibus vt in d. c. vnius cu fama. d. c. tam literis. et. c. ve niens. c. mulieri. de iureiuran. [sect. 25]¶ Quomo testificari debet. Rn. q prio regulariter no debet. nec pnt recipi an te li. contest. Fallit tn hoc in. xx. casibus vi de in. c. qm vt lit. non contest. et ibi glo. et Pan. Aduerte tn q qn ingnorat psona que comisit maleficiu testes possunt re cipi etiam ante citationem malefactoris iuxta no. per Jnn. in. c. bone el. j. de elec. sequitur Pa in. c. in noie dni extra eo. ti. Secundo q non se ingerat quia tunc repellitur tanqua suspectus. arg. l. vxori. §. j. ff. de fal. et per Bart. in. l. que oia. ff. de proc. Facit. c. qualiter de elec. Tamen si non fuit citatus sed per par tem productus iudici non presumitur se ingerere. vt tenet domini de rota decisione. ccclx. Facit. c. constitutis eodez ti. et pan. in. c. tua de sposa. Tertio q iu ret tactis sacro sctis euangelijs. nisi sit episcopus vel sacerdos. C. de epis. et cle. aut. sz iudex. Jsti no iurant super libro. sed super pectore suo de iuramen. cal. c. vltimo. Quarto q vtraq pars sit presens. vel contumaciter absens dicto. c. in nomine domini. Quinto q viua voce deponat non inscriptis. c. a nobis q ma. accu. non po. iij. q. viij. testes. Sexto q testificetur de auditu proprio vel visu vt in ca. ij. de conse. non de alieno quia non est proprie testimoniu vt no. gl. in. l. in summa. ff. de aqua plu. arce. Ratio quia debet dicere de eo quod factum est in presentia sua vel dictum. c. testis. iij. q. ix. no. Pa. in. c. taz literis eo. ti. et aduerte quia testis debet et potest testimoniu dicere de visu si. res de qua interrogatur subiacetvsui puta vidi q verberauit talem et huiusmodi de audi tu si sub iacet sono puta dixit talia verba et hmoi. et sic de ceteris sensibus Septimo q non vacillet vel contraria pro ferat vt in dicto ca. licet de proba. Octauo q nihil taceat de contingentibus super quibus interrogat aliter eet falsus te stis. vt i. c. dilecti d accu. vt puta expmit qd facit p aliquo et que cotra eu essent tacet. Nono exprimat locu tps et modu rei de qua phibet testimoniu. Decimo q solu testificet sup iuratis et no super alijs quia non valeret. ar. c. de testi. extra. eo. ti. ¶ Vtru testis teneat phibere testimo[sect. 26]niu. Rn. pan. i. c. j. de testib. cog. post Ar chi. xxij. q. ij. §. ite q si interrogatur a iu dice pprio. et de his de quibus pot iter rogare. s. de manifestis vel de his de quibus infamia pcessit vt. s. cofessio de licti. in prin. et inquisitio celado veritate mortaliter peccat. de ma. et obe. c. ij. xj. q. iij. qui resistit. Secus vbi interrogat de non spectantibus ad suum officiuz. Jdez putat in quocunq qui pducit in testem vel celat veritate vt no. i. c. qsqs. xj. q. iij. et tenet ad restitutione. dani q testis falsus dicit. l. nulluz. C. de testib. Jdem et in eo qui hz ex officio dicere sz hoc non placet mihi nisi limitet in ciuilibus vel quado in criminalibus ciuiliter agit seu pro liberatione proximi ne indebite puniatur. Jnno. in. d. c. j. di stinguit et bene q quado non est pctm tacere illud sup quo inducit no dz com pelli alias sic. exeplu agit cotra alique ad pena tm et sic no est peccatu tacere. ar. ij. q. j. si peccauerit nisi pseuerare ve lit in peccato. arg. c. clericoru de vi. et ho ne. cler. xxij. q. v. hoc videt vt pena reuo cet a malo quos dei timor non reuocat. Jntellige qn pctm no est oino occultu sed qui illud facit est infamatus aliqualiter de eo q tunc tenet requisitus vt testis. Secus si requireret vt denuciator cum non possit pbare vel quado ille de quo querit no est de tali aliquo modo infamatus q sic non tenet nisi solu dice re illis qui possunt pdesse et no obesse vt. s. inquisitio. §. xj. et. j. §. xxxj. ¶ Vtru testis peccet mortalr dicedo se [sect. 27]inimicu alicuius cu no sit vt euitet testimoniu dice. Rn. Pa. i. c. inquisitiois. §. tertie de accus. q sic q dicit medacium in danu proximi. xxij. q. ij. ne qs et de fal sa. c. j. limito hoc verum quado requirit p damno euitando vel pro debito consequendo. Secus vbi requirit solu p pena inferenda nisi casu quo copellit a iudi ce ordine iuris seruato. ¶ Vtru testis q recipit pecunia vt non [sect. 28]dicat vitate peccet mortaliter. Rn. q sic quado interrogatus a iudice ea tacet ma xime quado iurauit de vitate dicenda et tenet pena falsi. vt no. Bar. i. l. j. ff. qd cu eo. et Pa. i. c. j. de cri. fal. et est turpe lucru et con bonos mores. l. iiij. ff. de condi. ob tur. caz. silr est turpe lucru aliqd recipe p vo dicendo. xiiij. q. v. no sane et tenet restituere ei qui dedit si modo no dedit ad corrumpedam sed ad redimendam vexationem suaz. Si vero dedit ex libe ralitate credo pauperibus sit errogandu de bono consilio. expensas tame potest petere et recipere a pducete eum. iiij. q. iij. venturis. ¶ Quid si iurauit testimoniu non per[sect. 29]hibere. Rn. temerariu est et vbi est certu q tenet sub peccato ferre testimonium ppria autoritate pot conuenire als no ni si autoritate supioris. xxij. q. iiij. i malis etiam si sciret q ipse solus interfuisset et non posset probari nisi per eum sm Goffre. q dictu vnius facit semiplena probationem et delatio iuramenti faceret plenam. C. de re. cre. l. i bone fidei. q credo veruz in casu quo hoc fieri potest alias vbi nullum effectum potest habe re testimonium eius no credo teneatur nisi ad preceptum superioris cogeret modo debito et ordine. ¶ Vtru testis falsus semp peccet morta [sect. 30]liter. Rn. q falsum testimoniu semp est pctm mortale nec aliq circustantia pot excusari si est cu iurameto seu piurio fa ctum si vero sine periurio no semp erit mortale pctm sicut nec oe mendatium. Et hoc intelligo q sit mortale qn scien ter sit. Secus si bene cogitado errasset q esset veniale etiam si iurasset et tenet ad restitutionem totius damni dati pro ximo quado scieter vel ex ignoratia in debita falsum testimoniu dixit. l. generaliter. §. illud. ff. de calu. et. xvij. q. iiij. si quis in atrio. ¶ Vtru testes super occultis circunsta[sect. 31]tijs criminis sint interrogadi. Rn. Pa. in. c. qualiter et qn. el. j. de accus. q sic sm Jnno. et Host. quado crime no est occultu et quado talis con que testificat e infamatus et etia si iurasset no reuelare q tale iurametu est temerariu. c. j. de cri. fal. et. c. intimauit. de testi. nisi sciret in confessione sacrametali. q sic scit vt deus et pducit vt homo. vt in. c. si sacerdos. de offi. ordi. et. c. dilectus. de exces. pla. de hoc vide. s. inquisitio. §. xj. ¶ Vtru psonete siue mediatores copel[sect. 32]lant testificari sup cotractibus quoruz fuerut autores. Rn. Pa. in. c. dilectorum de testi. cog. q si sic partes ambe cosentiut. Si ambe dissentiut no pnt Si vna consentit altera non copelli no possunt sed testificari possunt si volunt. in aut. de testi. §. qm vero. ¶ Vtru testis teneat phibere testimo[sect. 33]niuz de his q sibi sunt dicta in secreto. Rn. sm Tho. ij. ij. q. lxx. q sunt aliqua q statim vt ho scit tenet ppalare his que possunt prodesse sicut si qs contaminaret multitudine vel vbi aliqd malu pximo spuale vel tpale imineret et ad ista cela da nemo pot obligari q frageret fidez quam alteri dz. sunt alia q no sunt talis qualitatis et ideo obligare se pot qs ad celadu et talia etia ad pceptuz supioris non tenet reuelare q nihil pot precipi homini qd sit contra naturale de se. S. vero Bo. in. iiij. di. xxj. dicit q etia tenet q intelligit in tali promissione excepta autoritas superioris. sed tu cocorda veru quado superior hoc reqrit ex aliquo bono respectu et vt pater puideat et dictu sancti Tho. intelligit qn solum vt puniat vel de alio de quo non pertinet acquirere. Thesaurus vide. s. iuenta. §. j. et. j. emptio. §. xxiiij. Timor quida filialis quo ho timet of fensam dei quem diligit et timet ab eo separari. xxiij. q. vj §. ex his p pe finem. Et iste semp bonus et sanctus iuxta illud psal. Timor dni sanctus pmanet. Alius seruilis et iste causat ex amo resui. vnde q pena est detrimentu proprij boi ea timet. c. ex his. et iste aliquado est cu charitate sicut cu qs simul timet et ppter pena et ppter culpa et iste ti mor dicit initialis q est pncipiu couer tedi. de pe. di. ij. sicut seta. Aliquado est sine charitate et tuc semp malus no in se. sed q a mala pcedit radice. i. ab inordi nato amore sui. Alius est timor munda nus quo homo d istinguit a deo ppter mundana qbus innitit tanq fini. xvj. q. ij. c. j. post mediu et iste semp est peccatu mortale. Si tamen in mudanis no costi tueret sine. i. no esset paratus facere cotra dei pcepta sic esset pctm veniale sicut cu retrahit a bono qd e de pfectioe. vel pot esse nullu peccatum qn qs ratio nabile cam hz timendi sm Alex. ij. ij. ti. de timore. ¶ Vtru timor excuset a pcto. Rn. q non ex toto. s. quin sit mortale si illud qd fit. sit con pcepta dei. xxij. q. v. ita ne et qd me. ca. c. factis. in alijs quomodo excuset vi de. s. mens. §. vj. ¶ Timor ex accidia aliqn prouenit ali[sect. 2]quado ex aliquo cominato vel accidenti et dr timor filia accidie et est peccatum mortale quando ex timore facit contra pcepta alias veniale. Tolerantia tunc bona est quando quis pacieter tolerat ea que solum sunt ad propriu detrimetum siue in corporalibus siue in tempo ralibus siue quado aliqua tolerantur ppter maius maluz euitandu et de hac habes. iiij. di. deniq xlvij. di. omnes. in fi. xcvj. di. in scriptis. xlv. di. licet. vj. q. j. sunt plurimi et. c. ex merito. xxiij. q. iij. sex differentie et. iiij. q. Hec aute. Mala vero est cum tolerantur ea que sunt in pprie salutis detrimentum vel mali vbi no est periculu maioris mali vel scadali et aliquando est peccatum mortale ali quando veniale et de hac habes Correctio. j. §. iij. Tonsura clericalis vide clericus. iiij. §. j. Torneamentum dicitur quia circuendo se percutiunt ad ostensionem virium aliqui ex condito de tor. c. j. ¶ Vtru torneametu sit phibitu. Rn. sz [sect. 1]host. in. c. j. eo. ti. et sequit Pa. q sic et ois ludus etia ad ostetatione viriu factus ex quo iminet piculu mortis probabilr et nedu de iure cano. vt in. d. c. j. sz etia de iure ciuili. C. d gladi. vnica. li. xj. et. l. j. §. Jte senatus. ff. de posthu. dz intelligi de alio ludo q vt dicit in aut. vt oes obe. iud. §. j. fortitudo siue iustitia no est lau dabilis et loquit ibi de fortitudine que exercet cu armis sic nec istud cu ibi no possit esse iustitia ppter rone que in. d. c. j. ponit. alius aut ludus cavirtutis ex periede vbi nullu imminet periculum mortis lz sm hosti. etiam de iure cano. et casus cotingens no imputabit. l. qua actioe. §. si quis. ff. ad. l. acqui. Et sz hoc potes scire quando hastiludia licent et quando non. quod no. ¶ Vtru mories i torneametis sit priua[sect. 2]dus eccliastica sepultura. Rn. pa. in. d. c. j. q si accesserit ca pugnadi sic priuat lz pnia ei cocedat. Si vo venit ca vide di vel repetedi debitu aut qcunq alia ex causa q pugnandi sic no priuat nisi constet mortuum in peccato mortali. ¶ Vtrum cum aliquis in torneametis [sect. 3]occiditvel mutilat sint irregulares oes qui illuc venerat ca pugnandi lz ipsi no occiderint vel mutilauerint. Rn. sm hosti. et Gof. q sic sicut ille q in bello illi cito interest causa bellandi. xv. q. j. c. fi. de pe. di. j. si quis cu telo. lj. di. si qs post acceptam sed episcopus potest dispen sare sicut dictu e. s. irregularitas de exi stentibus in bello iniusto non occiden tibus. Torpor est filia accidie et diuidit in tria. Primum est ociositas nihil operans que est causa multorum peccatoru. de cose. di. v. nunq de renuc. c. nisi. et semp est mortale peccatum cum omittit necessaria ex ea. Scdm pigricia q tarde facit bona. puta tarde vadit ad ecclesia ad pdicatione et hmoi. Tertiuz dicit tepiditas q facit bona sed non cu ea diligetia et feruore sed tepide et dicit etiam somnoletia q tria similiter ponit Gregorius sub vno. s. torpor circa pcepta q quadoq est mortalis aliquado venia lis. hec Tho. ij. ij. q. xxv. Torturam alicui facies iudex sine indicijs precedentibus peccat mortaliter sm Lud. de. ro. i suis no. q no dz vt no. C. de ser. fug. l. qcuq. ff. de. qo. l. maritus. C. ad. l. iul. maie. l. si qs alicui vbi gl. et Bal. et confessio facta ex tali tortura sine indicijs no valet. vt in. l. j. in princip. ff. de qoni. Nec indicia post aduenietia confirmant illam confessionem vt vult gl. in. l. maritus. ff. eo. et sequitur Bal. in. l. fi. C. de accu. Jdem dic quado torquet quos de iure torque re no pot sicut sunt minores. xxiiij. anno. lz cedi possint. l. cu sile. C. ad sil. itez milites muliere pgnate et hmoi. Jdem dic quado torquet indirecte das alicui falsa ad comededu vt sic cruciet vl qua do sepius torquet nullis nouis indicijs apparetibus sufficiut tame variationes sm Jnn. i. c. qm de pba. et Bar. i. l. de mi nore. §. pe. ff. de qoni. puta q vno sero dicit de vno et alio sero de alio. De notatis i hoc. §. et q tortura et su spitio vel metus torture equiparant. no. Bal. in. l. iterpositus. circa fi. ver. ite adde C. de tras. et Alex. i. l. j. §. diuus. ff. de qsti. et in quibus delictis sit permissa. Bar. i l. edictum. eo. ti. q in grauioribus. ¶ Sed que indicia et qlia requirant ad [sect. 1]tortura vide. s. indiciuz arbitrari. tame hz qui publica autoritate exercet qualia indicia sufficiant. C. de questi. l. mili tes. §. opz. et. d. l. de minore. §. tormenta. no. Jnn. c. pe. de no. ope. nun. et Bal. de pace tene. et eius viola. c. j. sed videat vt regulet arbitriu eius sm rone. q inique torques vltra peccatu mortale tenet de iniuria et damno leso satisfacere. Transactio est de re dubia et lite incerta et nedum finita non gratuita pactio sz aliquo dato vel retento vel promisso. ff. de trans. l. j. extra. eod titu. c. super eo. C. eo. tit. l. trans. Litem intellige presentem vel futuram q ante litem ex quo discordia est orta trasigi pot. ff. de condi. inde. l. elegater. .§. si quis post. Vnde trasactio dr quasi actiois transitio eo q qui transigit ab actioe trasit et discedit. et sic pprie dicit trasigere his qui agi. C. eo. ti. li ij. et dif fert trasactio a pacto et compositione q possunt fieri amicabiliter nullo dato vel retento extra eo. ti. c. super eo. De hic notatis et q trasactio no reducatur ad arbitriu boni viri. no. Bal. in. d. l. fi. §. sed et si qs col. j. ver. ite nota q licet. C. comunia. de le. et quid sit not. Spe. i ti. de pac. et trasact. ver. trasactio. ¶ Quispot trasigere. Rn. q qui pot do [sect. 1]nare. vide. s. donatio. j. Jte dominus re rum siue actionu tutor curator et pcura tor si hz speciale mandatu vel liberam administratione bonorum vel cause. ff. de procu. l. pcurator cui libera. et. l. manda to. capit. ad agendu. §. j. de pcura. li. vt. ¶ Vtru platus in causis ecclesie possit [sect. 2]transigere sine cosensu capituli. Rn. q non extra eo. ti. contingit. ¶ De quibus potest fieri trasactio. Rn. [sect. 3]q de ciuilibus. ff. et. C. eo. ti. p totu de cri minalibus distinguedu est. vt. s. accusatio. §. xxj. ¶ Vtru in rebus spualibus possit trasigi. [sect. 4]Rn. q aut petit ecclesia ab alia ecclesia sibi deberi subijci in iure institutionis correctionis et sacrametorum perceptioe vel eps petit iura epalia in aliqua eccle sia. et sic de spuali ad spuale pot fieri pu ta qd remittat institutio vel aliquod sa cramentu. et aliud spuale prestet. ca. ad questionessde rerum permu. Sed de spua li ad tpale no lz extra eo. tit. c. costitutus. et de re. pmu. ca. vl. Aduerte tame q vbi nomine subiectionis petunt spualia si mul et temporalia sicut cum eps petit a quadam ecclesia sibi subiecta q ab eo percipiant consecrationes ecclesiaruz: ordinationes clericorum et similia spiri tualia. et nihilominus petit aliqua tem poralia vtpote. partem vel annua pensionem ratione illorum tpalium posset transactio fieri cum temporali et sibi an nua pensio dari. ar. c. cu venerabilis. de censi. et de reli. do. constitutus. Aut peti tur res temporalis vt proprietas. vt cu ecclesia petit decimas ex predijs in sua parochia costitutis. et tunc distingue q si agit cotra ecclesiasticam psonam et sic pot fieri transactio autoritate episcopi vel archieplet erit ppetua. c. statuimus. extra eod. ti. si fit sine autoritate epi vlz sed est tpalis. nec excedit vitam transigetis. extra. e. c. de cetero. nisi per papa fuerit cofirmata eo. ti. venies aut agit cotra laicum et tuc si agit de perceptis et subtractis potest fieri. c. cu apostolica de his q fi. a pla. sed no de futuris. xvj. q. vij. decimas quas. Vnde no pot fieri compositio nec trasactio cum laicis vt minus soluant nisi autoritate pape. c. pe. de cofir. vti. vel inuti. Aut petit res spiritualis vt beneficium puta quia di cit se electu vel canonice in eo fuisse in stitutum. et tunc transactio fieri no pot sine simonia. sed bene amicabilis copositio. extra. eo. ti. c. sup eo. s. vt q ille qui ius no hz vel no credit habere penitus renuciet iuri suo sine aliqua datioe. vel ille q habet ius recipiat sine datioe si tn neuter litigatiu possideret. sz vterq cotedit aliqd beneficium sibi dari tunc valet trasactio. de ele. c. cu inter. Rn. de pben. nisi essent no. Jo. j. q. iij. ea que. et breuius coclude q spirituale cu spuali eiusde generis: puta de iure decimatio nis istius ecclesie cu illo illius ecclesie pot fieti transactio. sed de spirituali ad spirituale. alterius generis non lz sm Ber. in. c. sup eo. et est tutius quis Jnno. in. d. c. statuimus. et tex. cu gl. i. d. c. ad qones. videant indistincte tenere q lz de spirituali ad spirituale. ¶ Vtrum transactio facta propter inde [sect. 5]bitam obligationem saltem iure naturali excuset eum qui aliqd recipit vt ea obligationem remitteret. Rn. q non. sz restituere tenetur. l. preses puincie. C. de transac. et. l. fi. ff. de dolo. et gl. in. c. sup eo. de transac. dicit q si euidens est calumnia non tz transact. l. in summa. j. Rn. ff. de condi. inde. ¶ Vtru dispositio legis si qs maior. C. [sect. 6]de trasac. possit teneri i conscia. Rn. q sic q imperator in pena non obseruantis potuit hoc facere et etia hz locu in quocunq conctu iurato sm doc. ibide. et di. l. si quis maior hoc vult vt ille qtransactio nem iurauit et volutarie no seruat conueta vt sit infamis. Jntellige hoc si coden netur. Jtez est priuatus ipso iure actioe quam habebat con illu cu quo transactio nem fecit. itez si quid habuit per ipsam transactione siue pecunia siue rez tene tur ea restituere et omne emolumentum quod ex ea habuit. Quod credo verum quo ad conscietia post codenatione sed non ante. nisi quatenus danificatus est ille cu quo transegit vl ex debito antea debebat habere. Transitus devna religione ad alia. vide supra religiosus. §. xxxiiij. ¶ Episcopus transire no potest ad alia [sect. 1]ecclesiam sine legitima pape. vij. q. j. mu tationes de transla. epi. capi. inter corporalia. Jnferior potest cum legitima sui prelati. ar. l. viij. dist. c. ij. ix. q. iij. con questus. ¶ Trasisse dr aliquis cu corporale pos[sect. 2]sessionem obtinuit de illa ad q trasiuit xxj. q. ij. quis iam transiatus et cofirmatione obtinuit. alias secus. xcij. dis. si qui epi. de elec. c. cu in cuntis. Treuga est securitas prestita personis et rebus ad tempus con cessa discordia nonduz finita et vocat fedus vel inducia. ff. de capti. et post li. re. l. non dubito. et. l. postliminium. §. in ducie. De notatis in hoc. §. et q treuga no sufficit vbi pax requiritur not. Ange. et Pau. de cast. in. l. couetione. et ibi Alexa. col. ij. vsi. ite facit iste tex. vbi eos refert. ff. de pac. et treuga finita no inducit bel lum sz probat guerram precessisse. Bar. no. in. l. legata in prin. v. fi. i decre. ff. de aditio. leg. ¶ Quot sunt species. rn. due: prima co[sect. 1]uentionalis et hec seruada est etiam infidelibus. xxiij. q. j. noli. Alia canonica de qua extra eo. ti. c. j. Sed hodie no seruatur et male sed non insisto. quia satis patet per ea que dixi. s. bellum. Tributum vide. s. immunitas. §. xxxvj. et. s. munus. Tribulatio est medicina preseruatiua. v. qo. v. no omnis. Aliquado ad meritu. vij. q. j. aduersitas xj. q. iij. i cunctis. aliquando ad purgan dum. vj. q. j. sunt plurimi. Tristitia de morte suorum prohibetur. xiij. q. ij. q preposteru. et §. hoc aut. Turpe lucrum dicitur quicqd acqui ritur excausa inhonesta vel improbanda facit. ca. qm multi. xiiij. q. iiij. et. xxj. q. j. c. j. in princi. ¶ Turpia lucra sunt ab heredibus ex[sect. 1]torqueda. l. in herede. ff. de calu. ¶ Vtrum de turpiter acquisitis possit fie[sect. 2]ri eleemosyna. vide eleemosyna. §. viij. Et an sint necessario restitueda. vid re stituiio. j. sub litera. Turpe lucru. Tumor metis est filia ire que est qui daz conatus seuaudatia hois intentantis vindicta. et est qn quis implicat mentem deliberate in varijs mo dis et vijs quibus posset proximum offendere. que eo modo est mortalis quo ira ex qua procedit. de quo. vide. s. ira in prin. Tutela est triplex alia legitima vt il la que defertur a lege qn nul lus tutor datus est a patre filio in testa mento quam ille qui deberet ab intestato succedere tenetur hmoi tutella ac cipere. Alia testametaria vt qn pr in te sto dat filio tutore alia datiua. scz q dat a iudice qn nullo tutor dato i testoet nul lis extantibus cosanguinies idoneis ad tutellam iudex ex officio suo dat tutore et durat tutella vsq ad. xiiij. annu completum. et inde incipit cura q duratvsq ad. xxv. annu. completu. institu. quibus modis tu. fi. et institu. de tuto. De notatis hic et q tutela e magis honor q bonus. no. Bald. in. l. cum qui dam. in. ij. oppo. C. de verbo. sig. licet ali ter videatur tenere in. l. meminimus. in fi. C. de leg. here. ¶ Vtrum clerici tene ant suscipere tutella. [sect. 1]rn. q nec clci nec monachi aut episcopi coguntur vlla tutela accipe clericus tn et eps pnt suscipe legitima sivolut testa mentaria vel datiua no pnt silr oes reli giosi clerici vel epi tenent recipere tute lam miserabiliu psonarum sz religiosi cu lnia suorum platorum pnt etia recipe legiti ma vt. xvj. q. j. monachi. Et sic concorda lxxxviij. dist. c. j. et fi. xvj. q. j. gnaliter. xxj. q. iij. cyprianus. lxxxvj. dist. peruenit. ¶ Quid p tinet ad offm tutoru. Rn. tria. [sect. 2]Primu vt pupillos a criminibus itactos conseruent. Scdm q res eorum ab iniuria p seruent. xij. q. j. c. j. facit. l. j. ff. de tute. Vn tutores dicti sut quasi tuitores i. di. l. j. tertiu q pecunia eorum vel bona mobilia q ad nihilu valet eis seruata conuertat in predijs ex qbus pcipiat alique fructu q sm bar. in. l. tutor q repertoriu. §. j ff. de admi. tu. si tutor pecunia pupilli no po nit i pdijs tenet pupillo ad fructus quos poterat habere deductis expensis et pi culis qd limita veru si potuit habere pu ta erat q volebat vedere vel alio mo lici te lucrari poterat alias no. ide dicvbi es set statutu vt ianue q oia bona mobilia distraherent et venderet vt de pecu nia acqreret pupillus lucrum. Si tutor no fecit cu potuerit tenet ad interesse. et bal. in. l. fi. C. de condi. inde. et Jo. de ana. i c. q in oibus devsu. tenet q vbicuq oli tu tor tenebat fenerari de pecunia pupilli q hodie cuvsure sint prohibite tenetur pecuniam pupilli ponere in iusta nego ciatione ad parte lucri et dani. Aduerte o tutor q si vis esse tutus q no tenearis nec tu nec heredes tui p aliquo facto p pupillo illud fac cu consilio coiunctorum pu pilli. et facias poni in istrumeto q cosilium ppinquorum facit presumptione q dolus et culpa abest a tutore. arg. l. etia. C. si tut. vel cu. inter. sz Bal. i. l. polla. C. de his qui. vt indig. de hoc vide quomo do tenetur tutor supra clericus. xiij. §. v. c. vij. ¶ Vtrum tutor teneat facere inuetarium [sect. 3]de rebus pupilli. rn. q sic nisi causa neces saria vel iustissima impediat. tex. e in. l. tutor q reptoriu. ff. de admi. tu. Jde dic sm Bar. ibide de curatore. et causa neces saria dicit sm eude Bar. ex parte tutoris morbus puta q podagrosus et hmoi impeditus est vel ex parte rei q no reperi tur adhibita diliges iquisitio. Ca vo iu stissima dr si testor remisit confectione in netarij vt i. l. fi. C. ar. tu. Qd limitat bar. vbi. s. nisi ex ca iudicialr videat vt i. l. i confirmado. et. l. vtilem. ff. de confir. tu Fallit hoc i duobus casibus in qbus no tenet face re inuetariu sm bar. vbi. s. Primus si con suetudo esset vt no fieret. Scds si iudex ex causa remitteret q posset. ¶ Qn tenet facere. rn. sm Bar. vbi. s. q [sect. 4]glo. ibide et coiter doc. tenent qd mox. j. q primu poterit. Facit. l. hec conditio. ff. d condi. et de. aliter videtur i dolo. Jntellige si administrauit alias no. Jte no vr i do lo si fecit illa q dilatione no recipiut vl quo necessario pcedut confessione inuentarijvt pscrutatio substatie hereditarie vel ea q nullo mo pnt obesse pupillo. sz bn pdesse: q talia agedo an confectionez inuentarij non presumitur in dolo sm Barto. vbi. s. ¶ Qualiter dz fieri. rn. tex. in. l. tutores [sect. 5]C. de admi. tu. q in pntia publicaru per sonarum. Gl. tame ibide dicit q sufficit vnus notarius pntia vo iudicis no e necessaria sm bar. vbi. s. et coiter doct. nisi vt faciat fide con debitores noim quorum noia scribunt in inuetario. et ita tene q uis gl. i. d. l. tutor teneat q e necessaria. ¶ De qbus dz fieri inuetariu. rn. tex. i. di. [sect. 6]l. tutores q omnium rerum idest corporalium secundum Bar. vbi. s. et instrorum. i. omnium iurium incorpaliu de q bus apparet instra seu pbatioes in bo nis pupilli de alijs no. ¶ Quo mr pdit tutela filij. rn. pa. in. c. [sect. 7]vxoratus de conuer. coniug. q duplr primo si trasit ad scdas nuptias. Scdo si incoti nenterviuit. de hoc e gl. qua sequit bal. in aut. matri et auie. C. qn mu. tu. offi. fu. potest. facit tex. in. l. fi. eo. tit. vbi. requiri tur q publice viuat quod not. gl. in. l. fi deicommissum. C. de fideico. Vbivult q vxor relicta si incontinenter viuat pdat legatum sibi factu a marito et aufertur sibi tanq ab indigna vel ex presumpta voluntate defuncti reuocat qd maxime procedit si vixit incotineter tpe vite ma riti ipso ignorate p hoc gl. no. in. l. soro rem. C. de his q. vt indig. et pot inferri p hoc qd oes penas qs trasies ad scdas nuptias ifra annu icurrit q et ipa silr q no. Sz limita q ad lucru pdedu. Sz no quo ad penam aliam incurrenda. VAna gloria vno modo dicit appetitiuu dignitatis et excelletie et sic e ide cu supbia et est capitale vi ciu q animus directe mouet ad dignitate etexcelletia appeteda. Alio mo dicit appetitu laudis et sic e filia sup bie. hec ex. S. Bo. in. ij. di. lxij. q. ij. ¶ Vtrum sit mortale pctm. rn. sm qd colli[sect. 1]go ex Alexan. ij. ij. et Tho. ij. ij. q. cxxxij. et Hen. de gan. in quol. j. q. xxxiiij. q vana gloria d se no dicit aliqdqd sit con charita tem dei vel pximi attn duplr pot conriari charitati dei. Prio rone rei sup qua qrit laus vel gloria. Et hoc mo pot esse pec catu mortale tripliciter. primo qn gliat de re q est con deu. s. q est mortalis peccati de qbus dr i psal. Quid gloriaris i malitia. Secus esset si gliaret de re pcti ve nalis solum q sic no esset mortalis vana gloria. Scdo est mortale pctm qn id de quo gloriat prefert deo sicut ille de q Eze. xxviij. Eleuatu e cor tuu dixisti deus ego sum. Jstud euenire solet quando ho ppter inanez gloria prefert testimoniu hoim testimonio dei puta propter gloriam humanam non perdedam no con fitet deum vel fide tempore debito vel no vult pdicare vel dicere veritatem lo co et tpe qn tenet. tertio e mortale pctm qn ea q sunt ordinata ad gloria dei. vt sunt sacra et ea q ptinent ad fide spez et charitatem principaliter facit ad glori am suam. Vnde dicit Aug. lib. j. de doc. christiana. Ad fide spe et charitate tota militat diuina scriptura q principaliter ordinat ad honorem dei in quo deus cotemnitur si principaliter ad alterius ho norem ordinetur. hec ille. Vnde si quis principaliter propter gloria predicaret vel diceret missa et huiusmodi peccaret mortaliter. Secus si aliquid alid qd no pertinet ad diuina scripturam vel sacra meta propter gloria faceret q peccaret venialiter. et amitteret fructu bone ope rationis. Contrariat secudovana gloria charitati dei ratione finis seu intetiois ipsius gloriantis. vt puta q costituit fi nem vltimu in gloria vana paratus fa cere quecuq propter illa. Et sic est peccatum mortale. si est in deliberationevo luntatis. et hoc est quod dicit Aug. v. de ciui. dei hoc vitiu tunc est inimicu pie fi dei. si maior sit i corde cupiditas glorie q dei timor et amor. hec ille. Alias est co muniter peccatum veniale. ¶ Que sunt eius filie. rn. Prima imode [sect. 2]stia ornatus vide ornatus. Scda inobedie tia. Tertia iactatia. Quarta pertinacia. Qnita hypocrisis. Sexta discordia. Se ptima cotetio. de quibus in suis locis. Vasa sacre ecclesie debet esse sacrata et honesta et tantum ab homini bus sacratis tractari si sint facta inutilia vel vetustate cosumpta debent conburi et cineres condi in loco honesto ne pedibus intrantiu coculcent. de conse. di. j. c. altaris. c. in sancta et. c. vestimeta. et d reli. do. c. ad hec. de reru pmu. macipiu. de eoru cosecratioe vide. s. bndictto etco secratio de eoru muditia dr in. c. ij. de cu sto. euchar. in fine pcipimus quoq vt ora toria vasa corporalia et vestimenta ministroru pale altaris nec non et ipsa cor poralia muda et nitida conseruent. Nimis enim videt absurdum in sacris sor des negligere que dedecet etiam in pro phanis hec tex. ibi et c. Ex quo patet q peccat mortaliter qui illa tenet ita immunda ac si essent p seruitio rusticoru. Vasallus dicitur qui habet feudum ab aliquo vide supra feudum. Vectigal est quod prestat ex his rebus que venduntur. Tributum vero vel annona vel publica pe sitatio seu functio est q ratione fundi vel soli a possidete prestatur. Jdq dicicitur census secundum Azo. in sum. Et ideo. vide pedagia. Velatio virginum vide supra cose cratio virginum. Venatio triplex vna oppressiua ho minum et hec semper prohibita. vj. distin. §. his ita in fi. Alia dicitur arenaria scilicet que fit in arena cum fera detenta et hec similiter prohibita. lxxxvj. dist. c. qui venatoribus. et. c. seq. Tertia dicit saltuosa q fit in siluis et saltibus et hec omnibus prohibita te pore quo homines tenent esse in ecclia et orare. lxxxvj. di. an putatis. de conse. di. iij. irreligiosa. et dist. v. ieiunia nisi forte necessitate famis ingruente. c. lz de ferijs aut alia similia. Alijs aute diebus est licita laicis de deci. c. non est in potesta te. Clericis vero et religiosis est phibita nisi ex necessitate ecclesie vrgente vt dictuz est. Possunt tame prelati et alij ec cle siastici causa recreationis vel excita di appetitu et hmoi cu retibus et laqueis et et canibus cuz silentio et modestia ali qn venari nisi tpe quo debet visitare vel pdicare extra. de ce. capi. cum aposto lus §. archidiaconi. Et sic itellige illud ne cleri. vel mona. c. j. et iura que videntur contraria secunduz Host. sunt itelli genda de illis qui nimis mentem talibus inplicant. ¶ Vtrum serui teneantur obedire do[sect. 1]minis volentibusveneri tempore phibito. Rn. Roma. qd non. An autez excu sentur a peccato propter metum. dic vt supra metus. §. vj. ¶ Vtru venatores qui coculcat agros [sect. 2]vineas et segetes et quorum canes occi dunt galinas et animalia pauperum et aliorum: teneantur ad restitutionem. rn. Asten. q sic ad extimationem alias pec cant mortaliter nisi ita modicum sit da num q probabiliter non curarent. ¶ Quid de dominis qui occidut vl mu [sect. 3]tilat homines propter lepores et sylue stria animalia capta. rn. Astens. qd mor taliter peccat si faciant libidine vindicte vel amore huiusmodi animalium aut venandi. Credo etiam quod si sit co suetudo loci vel statutuz quod pro vno actu venationis tanta pena infligatur quod non excusat a mortali omnes ob seruantes eam. vt notat. Jac. c. qui condunt leges iniquas. et Trancre. in summatitu. de rapina. Venditio Vide supra emptio De hic notatis et quod vendere est facti non iuris. not. in. l. consilio. §. fina. et ibi glo. in versi. facte. ff. loca et qd potest etia pro vno numero fieri vt per gl. et Barto. in. l. si quis ante. in. ij. oppo. ff. de acquire. posses. ¶ Vtrum quis possit compelli ad ven[sect. 1]dendum inuitus. Rn. quod regulariter non sicut nec emere. Vnde dicit tex. in l. inuituz. C. de contrahe. emp. Jnuitu coparare vel distrahere postostulantis iustam causam si continet desiderium hec ibi facit. l. nec emere. C. de iure deli be. Fallit hoc in multis casibus de qui bus vide gl. in. l. iulianus. §. idem celsus. ff. de ac. emp. et ven. et in pallegatis legibus. Beneficium vide supra sortilegiu. Veniale vide supra peccatum. Verberatio vide supra percussio. Adde an verberare sit ritum publi cum Barto. no. quod non nisi in tribus casibus ibi per eum notatis in. l. lege iulia. in. iij. nobili. ff. ad legem iulia. de vi. pub. ¶ Vtrum ille qui non valens soluere [sect. 1]in ciuibus luit in corpore si veniat ad pinguiore fortunam teneatur amplius sol uere. rn. Bald. in. l. fina. de in ius voca. q non quia luitio corporalis cedit loco solutionis. facit. l. sed si vnus. §. si ante ff. de iniu. glos. est in. c. sicut dignum de homicid. vide glos. in regula peccatum li. vj. Limita. s. solutio. §. xxij. Vestis et cetera indumenta ecclesie debent esse sacrata et honesta nec debent tangi a non sacratis hominibus. de conse. dist. j. capi. in sancta et duobus. c. seq. nec femine etiam sacrate debent ea tangere. dist. xxij. sacratas. q intelligit sm Hosti. in sum. ti. de euch. quado sunt per pontificez benedicta. c. ad hec. de religio. do. ¶ Vtrum de veste alicuius domine pos [sect. 1]sit fieri casula. Rn. gl. in. c. ad nuptiaru. de conse. di. j. q no. Cui no assentio. immo eo ipo quo dedicatur deo purgatur omnis macula. Facit. c. non liceat. xvj. q. vltima. ¶ Vtrum vestes et manutergia ecclesia [sect. 2]stica possint deputari ad vsus laicoru. Rn. gl. quod non in. c. mancipia. de re. permuta. Vicarius est qui vices alterius gerit. siue in officio non contentioso. vt extra. eo. titu. per totum siue in contentioso. C. de offi. eius qui vi. al. ge. per totum. De notatis in hoc. §. vicarius et delegatis differunt: sed in quo not. Bart. in. l. j. §. fi. ad finem versiculo sed quero. ff. quis et a quo. et omnes per Alexan. in rubrica. ff. de officio ordi. et in. l. preter. i fine. ff. de iurisdi. omnium iudicium. ¶ Quot sunt species vicarioru. Rn. do. [sect. 1]Car. in cle. vnica. eo. ti. q quatuor. Quidam sunt perpetui ecclesiarum parochialium et tales facit eps sm Lau. ex quo suscipiunt curam animarum. vnde quotiens quis est deputatus autori tate episcopi curato beneficio vicarius eo ipso est perpetuus et immutabilis. p c. vnicum. de capel. mo. lib. vj. et non debent deputari nisi in parochialibus habentibus latitudine parochie vel alia necessitatez. Et talis habere debet. xxv. an. et ordinari ad sacerdotium. infra an nu. d. clem. vnica. alias priuatus est ipso facto et si recipiat ecclesiam alia cum cura perdit vicariam. extra. eo. titu. cap. ad hec. ¶ Quid si deputent ad ecclesias no pa [sect. 2]rochiales puta rurales. Rn. q no erunt ppetui. et sic poterut mutari ad velle plati q tz etiam gl. in. d. cle. vnica. ¶ Vtru talis vicarius ppetuus habeat [sect. 3]indistincte cura animarum. Rn. d. Car. in d. cle. vnica q sic quo ad omne effectuz q possidet suo noie ad instar conduce tis no ad modicu tempus. l. fi. ff. si ager. vec. pe. ¶ Vtru possit instituere aliu vicarium. [sect. 4]Rn. do. Car. ibide q no ppetuu. sz bene temporalem vt communiter tenet doc. ¶ Quida sunt vicarij temporales sicut [sect. 5]mercenarij qui ad tps assumunt ad ad iuuandum ad cura aiaru et tales pnt as sumi i curatis etia sine lnia epi de iure conmuni nisi statuto epi phiberet. vj. q. j. illud. et. c. nihil. Et lz tali assumpto cofiteri lz no habeat cura aiarum. sz Pa. qua do rector p via delegationis ei comittit autoritatem audiedi. q pot etia no ha beti cura aiarum. Et hoc veru nisi sit phibitus ad exercitium cure vt peregrinus et ignotus. de cle. pe. per totuz. quia tuc no teneret talis comissio quia ad soluz epm ptinet de cle. pe. c. tue. et. c. fi. et simi liter dic quado comittit religieso cui a regula vel suo plato prohibetur. de hoc dic. vt. s. iij. §. iiij. ¶ Quidam sunt vicarij q deputant ad [sect. 6]aliquam puincia aut diocesim vel locu de quibus extra. eo. ti. c. pe. et. xvj. q. j. adicimus. et tales vicarij iurisditionales tata potestate habet qtuz mensuramus ex eorum comissioe. pro hoc de priuil. accepi mus. et. c. porro. ¶ Quida sunt vicarij q constituunt ad [sect. 7]omnia incobetia plato no solu respectu cure. sz etia respectu oium incubetiu et est dria iter istos pprie et officiales epo ru. q officiali solu committit cognitio causaru totius diocesis. non aut ez inquisitio correctio excelsuum amotio a bnfi cijs nisi spaliter sit eis commissuz. Vica rij aut generales oiahec pnt excepta be neficiorum collatioe. vt in. c. cum in generali. eo. ti. li. vj. Sz in Jtalia rata est differetia et io videat eorum conmissio vt sciat autoritas. et istos constituit eps sine consen su capituli. sm Hosti. allegat. c. ea nosci tur. de his que fi. a prela. ¶ Vtruz vicarij tpales. s. secundi. tertij. [sect. 8]et quarti possint aliu vicariu instituere. Rn. q no extra eo. tit. c. clericos. Fallit i archipsbytero q cum sit vicarius epi in spualibus. de of. archipresbyte. c. ministerium. Aliu tn vicariuz pot instituere. vt ibidem dr. Et intellige no posse nisi spe cialiter eis committatur. ¶ Vtruz plati possint vices suas alicui [sect. 9]comittere sub anuo cesu. Rn. q no sine simonia. extra. ne plati. vi. suas. c. ij. et. iij. q sicut p comissioe iurisditionis no lz recipere certa pecunie qtitate ita multominus lz recipere quota pte puetuu sm Ho. Bene pot vicario tale salarium constituere. immo ad hoc tenet. xij. q. ij. charitate. habet etia talis vicarius ius petedi sibi assignari congrua portione de redditibus ecclie ex quibus comode pos sit sustetari extra eo. ti. c. adhoc sm Ho. et ideo posset dicere. Ego do tibi p salario tuo centum et totu lucru dabis mihi de exercitio iurisditionis sm Jnno. ¶ Qui sunt casus i qbus licite p aliu de[sect. 10]ferunt ecclie. Rn. q multi. s. si parochia sit lata si cecidit i infirmitatem sine sua culpa debilitate vel deformitatem vel necessitas abntandi seu vtilitas ecclieet hmoi. Et de hoc habes. s. Clericus. vij. Vidua pprie ex significatione vocabuli seu sm etymologiam dr quelibet mulier sine viro etia si nuq vi ru habuisset quasi sine diuitare. Et dr a vi. q est sinevecors. s. sine corde ita dicit tex. i. l. inatu. §. viduas. ff. de verb. signi. et tex. in. c. vidua. iij. dis. et gracianus ibi vult q dicat illa cuius maritus mortuus est. Dz intelligi ex comuni vsu loquendi. et intellige si ab eo fuit cognita alias non vt ibi. et io in quacuq materia etia penali vsus loquedi pfert pprio significa to verborum siue pprium significatu eliciatur ex etymologia seu ex diffinitioe siue ex autoritate iuris. l. librorum. §. q tn cassius. ff. de leg. iij. et. l. cu delaniois. §. asina. ff. defun. istru. instr. q le. et. l. labeo ff. de sup. le. no. Bar. in. l. oes populi. ff. de iust. et iur. et Jnno. in. c. olim de v. sig. et gl. in. c. nonnulli. de rescriptis. Vilicus dr ville custos et q fructibus percipiedis et colligedis im ponit. ff. de instito. l. si cum vilico. Vindicatio Vtrum sit peccatu. Rn. q ad satisfactione animi irati et in malum proximi solum nuqua licet: immo est peccatum mortale. xxiij. q. iiij. si ecclesia. et. c. quisquis christianus. et ca. ea vindicta. Si vero fit ex zelo iustitie et ad correctionem peccatorum et ab eo qui ex officio potest sic meritoria est. vt in dictis capitu. et. qo. v. non vos. Adde an possit p statutuz permitti vide et an iure alteri possit demandari Bal. no. q no in. c. j. §. j. col. j. v. et hoc facit ad statutuz. in ti. de pace iur. fir. et in l. iij. in. fi. c. cum diui. ¶ Vtru aliquis possit vindicare sua in [sect. 1]iuriam. Rn. Host. q non etiam si superiore no habet vnde licet princeps non subsit legibus. l. digna vox. C. de legibus. tame ipse delegat de iudi. c. j. quis ipse punire posset et sic intellige et limita ca. olim. el. j. de resti. spo. c. significasti. el. ij. de homi. Violentia que est filia auaritie. vide rapina. Virginitas sm Ri. in. iiij. di. xxxiij. dupliciter sumitur. Pri mo modo iproprie p itegritate carnis et sic quilibet nascitur virgo et istud non est virtus. Secudo modo virginitas su mit pro habitu quo voluntas determinat ad respuenduz propte et facilr oem delectactione veneream etiam licita vt mens liberius spualibus vacet. q vt dr ad cori. vij. Virgo cogitat q domini sut vt sit sancta corpore et spu et hec est virtus et diffinit ab aug. li. de nup. Virginitas est in carne corruptibili incorruptiois ppetua meditatio. i. q virgo dz gerere i pposito vt in hoc pseueret ppetuo. Et ex hoc pz q integritas carnis no est de essentia virginitatis. sed est quida eius decor accidetalis extrinsecus exns qui perdi pot sine dimi nutioe virtutis vir ginitatis. vt pz. xxxij. q. v. in princi. et. c. tolerabilius. ¶ Vtru virginitas sit virtus spalis. Rn. [sect. 1]sm Ri. vbi. s. q no. sed addit vltra casti tate coiugale statu pfectionis et magis plz q opinio illorum qui volut q sit virtus spalis. q sic sequeretur qd virtus amit ti posset sine peccato nec valet resposio q votum requiritur in virginitate q non est verum sed bene propositum qd tamen posset mutari sine peccato alijs occurrentibus de nouo. ¶ Que requirunt vt amittat virgini[sect. 2]tas. Rn. q requirit. Prio polutio cople ta. Vbi sciedu q triplex humor de genttalibus stillat. s. semen. Secudus humor similis semini q est medius et stillat quadoq ex solo tactu. vel auditu turpium. Tertius est vrina. pdit aut virginitas p sola seminis resolutione q locu coitus supplet vel eius coplet delectatione. Secudo requirit vt amittatur q talis dele ctatio sit ex voluntate operante vel con sentiete vel no dissentiete. vel no qtuz pot renittente. Alij tamen volunt q si etiam polutio no sequatur vt in illis q sunt ante tempus seminis. qui tame ex plet coitum vel per turpe tactum. vel p commixtione cum alio et hmoi amittatur. et placet tamen recuperabitur p penitentiam. ¶ Quid si ante pollutione nec in ipa in [sect. 3]teruenit volutas sed post est contenta. Rn. pdit virginitate. sed recuperat per pniam alij dicut q no recuperat ex quo polutio est secuta et cosesus metis siue ante siue post sz pmu mihi videt verius. ¶ Vtru illi q corru punt in somnijs vel [sect. 4]ebrietate et hmoi amittant. Rn. q non amittunt virginitatez sm Tho. iiij. di. xxxiij. nisi hac intentione fuerint dormi tum vel se inebriauerint. et idem dicendum de habentibus fluxu seminis. et si post sint contenti amittet: sed per pniaz recuperatur. ¶ Vtrum puelle anteq coitum possint [sect. 5]explere aliquid carnale committentes perdant virginitate. Rn. q si sunt doli capaces pdut quidem mentaliter solu sed p penitentiam recuparabut Si ve ro no sunt doli capaces sic nec etia metaliter pdut. dicit em alex. ij. ij. ti. de luxuria q quo ad mete reqrit ppetuitas quo ad finalem incorruptione mentis quo vero ad corpus requirit ppetua in corruptio qtuz est de volutate mentis aliter non potest esse virgnitas. ¶ De consecratione virginuz. Vide. s. [sect. 6]consecratio virginum. Virtus nomen vel nobilitatem dat. de pe. di. j. §. sinautez. et quid sit. xxxij. q. v. de pudicitia vbi dicit glos. q est habitus mentis bene constitute. de pe. di. iij. ille rex. et q virtutes sunt velamenta anime. de pe. di ij. sapiens et q sunt gradus etiam in eadem virtute. de pe. dist. ij. §. hec que de chari tate. Vis qd est et in quo differt a metu vide. s. Metus. §. vltimo. Dicit etiaz vis pro omni violentia. Adde de hic dictis et q vis no est si ne dolo sz bene dolus est sine vi. no. in. l. ij. §. doli. ff. de bo. rap. ¶ Quotuplex est vis. Rn. duplex. vna di [sect. 1]citur publica et hec est que fit nedu cum armis vt. l. j. ff. de vi. pu. sed etiam cum omni quod potest nocere. vt in. l. armatos. ff. eodem titulo. armatos non vtiq solum intelligere debemus eos qui tela habuerint. sz etiam eos qui aliud quo nocere possunt hec ibi et hac lege tene tur non solum in vi facta cum armis. sed etiam si armate intrat domum vel possessionem alterius sine causa legiti ma puta pro vsu venandi itineris nauigationis vel mercationum. vt in. l. j. et ij. ff. de vi pu. Alia dicitur priuata. que scilicet fit sine armis alicui etia coadunatis hoibus vel si res debitoris sine iudicis autoritate occupet. De hac ple ne habetur per totum. ff. de vi priuata. ¶ Que est pena inferetis vim. Rn. pre [sect. 2]vi publica deportatur. vt not. glo. in. c. qui dolo in fin. de vi pu. Pro vi priuata punitur in tertia parte bonoru et no potest esse sudex senator vel alium aliquem honorem habere tanq infamis. vt i. l. j. ff. de vi priuata et alijs alle. in gl. in. c. cum dilectus. de or. cog. ¶ Vtrum liceat alicui hostium aut mu [sect. 3]rum frangere et vim inferre. Rn. q si qs habet possessionem alicuius rei potest tam in personam impedietem q in ho stia et muros illius locj vt valeat vti iure suo nedum iudex. sed et quilibet vt in c. j. de immu. ec. no. Pa. quia no vult ali quid de nouo sed solum ius suu defendere vel perditam incontinenti recuperare. Si vero non habet possessionez in re aliqua licet habeat actionem hypothecariam vel aliam ad illam cosequedam tunc non potest etiam si sit iudex vel prelatus propria autoritate. Et isto modo loquitur. c. eum qui. de prebend. lib. vj. et. l. si quis in tantam C. vnde vi. Jste enim non debet propria autoritate violentia inferre quia dicere sibi in cotra. l. vnica. C. ne quis in causa sua. ¶ Vtruz liceat vim vi repellere. Rn. dic [sect. 4]vt. s. defensio. siue inferat in personam propriam vel proximi vel in rebus. Visitationem potest facere quilibet habens ordina riam iurisditionem in aliquos sicut archiepiscopus in tota prouincia. de censi. capi. romana. et capi. perpetuo lib. vj. et episcopus in sua diocesi. de offij. ordi. conquerente. Jtem archidiaconus et de canus. de censi. cum apostolus. de offic. archi. cap. mandamus. Jtem abbates et prelati religiosorum visitant monasteria et monachos secundum eorum in stituta. vt in capi. pen. et vlti. de sta. mo. Jtem legati opostolice sedis. et quibus committitur a papa vel a prelatis ordi narijs existentibus ipsis impeditis. x. q. j. episcopum. de offi. ord. cap. inter cetera. et eo. ti. c. si episcopus. li. vj. Quida tamen dicunt inferiores episcopis non posse per aliu visitare cosuetudine obstante exceptis prelatis religiosoru qui visitant etiam per alios. ¶ Quem ordinem debet tenere visita[sect. 1]tor. Rn. q archiepiscopus debet primo propriam diocesim visitare totam. inci piendo a capitulo sue ecclesie. primo et sic tota visitata transibit ad alias dioceses vt dicittur in. c. romana. de censi. lib. vj. Similiter faciat episcopus Primo incipiendo a suo capitulo. Legati autem de latere non tenentur istum or dinem seruare sm Hostien. nec visitato res religiosorum. sed seruabunt eorum statuta. vt dicitur in. d. c. romana. et ibi vide quod not. ¶ Quomodo dz fieri visitatio. Rn. prio [sect. 2]debet proponere verbu dei. et demuz de vita et conuersatione ministrantium in ecclesijs et locis alijs diuino cultui deputatis. ac ceteris que ad officium suu spectant inquirat. et sine iurameto et coactione ad eorum emendatione per salubria consilia inducat lenibus et asperis sicut sibi videbit expedire. Quod si de aliquibus orta fuerit infamia cotra ali quem ordinario denunciet vt inquirat. notoria vero corrigere poterit et punire vt in. d. capi. romana. et ista forma est de pcepto omnibus prelatis ordinario iu re visitatibus exceptis religiosorum consuedinibus et regularibus institutis. vt in. d. c. romana. ¶ Vtruz visitator possit aliqd recipere [sect. 3]a visitatis. Rn. q sic ad procuratione. et aduerte q opz primo q pcuratio soluz recipiat. Secudo solum a locis visitatis. et non ab alijs. Tertio q solu sit pro victu illius diei siue sit in victualibus siue sit i pecunia. Quarto q tatu vna die vnam procurationem recipiat siue vna vel plures visitet ecclesias. Quinto qd ipse ordinarius pfonalr visitet als istis no cocurretibus recipe no pot. Et si quid alio mo receperit ipse vel aliqs de suis familiaribus tenet duplu restituere ecclesie a quaillud receptu est infra mensem alioquin patriarche archiepi et epi sunt iterdicti ipo facto ab igressu eccle sie. Jnferiores vero a pdictis sunt suspe si ab officio et bnficio donec dictum dupluz restituat nec vz remissio vel datiu liberalitas seu gratia eos liberare nisi restituat. hoc colligut ex. c. exigit iucto. c. felici. de cesi. li. vj. et in. d. c. romana. Viciatus corpore vide. s. corpore vi ciatus. Vicium Vide. s. Peccatum. Vnanimiter de suo significato req rit nullam discrepentia q pbat i. c. bone. el. ij. de posth. prel. et in. c. et si vnanimiter. e. ti. et tz Jnno. in c. cu ecclesia de ca pos. et proprie. et ibi se quitur Pan. Vniuersitas Vide supra collegiuz Vnctio extrema est vnu de sacrametis ecclesie de quo hes in ca. vnico de sacra vnctione. ¶ Que est eius materia. Rn. oleu vt i. d. c. [sect. 1]vnico. Pe. aureo. i. iiij. dist. xxiij. dicit q oportet sit oleu oliuaruz et cosecratum ab epo soluz no ab inferiore vt dicit ma gister in. iiij. di. xxiij. ¶ Que forma. Rn. est illa de qua i ordi[sect. 2]nario. s. dicendo per ista sanctam vnctione et sua pijssimam misericordia in dulgeat tibi dns quicquid oculoru vicio deliqsti Jn noie patris et filij et spusscti ame. Et sic de ceteris sensibus. ¶ Quis pot ea conferre. Rn. solus sacerdos [sect. 3]vt patet in. d. c. vnico. et de ver. sig. c. qsiuit. et si vnus deficeret alter dz supplere vbi primus omisit. ¶ Quibus pot coferri. Rn. infirmis existe [sect. 4]tibus i piculo mortis. de qbus pbabilr du bitat de morte. pueris aut vel eutibus ad belluz aut alio mo in piculo casuali mortis no dat sm coiter doc. nec etiam ametibus nisi anteametia ipaz petijssent et dado nulla irreueretia faceret. sz et sz S. Bo. i. iiij. di. xxiij. tm dzdari infirmis q in mortali no sunt. et rone vtetibus et in articulo mortis eutibus et veniale pecca tu habentibus. alijs non. ¶ Que ptes corpis debent iungi. Rn. [sect. 5]q instra quinq sensuum. s. oculi aures manus nares labia pedes et renes. mu lieribus tame non vngunt renes propter honestatem. Mutilati vo vel ceci vngunt in locis magis propinquis pdictis si no habet pdicta membra. ¶ Quis effectus. Rn. q vel agit vl auget [sect. 9]iuisibile vnctioez spusscti si digne acci piat vt dr i. c. vnctio. Aureolus i. iij. di. xxvij. ponit. vij. fructus. primus diectiovenia liu. Scds diminutio pene debite pcto mortali. Tertius gratie augmetatio q vi huius sacri augeri hz no tm ex deuotioe mistratis et suscipietis. sz etia ex vtute opis opati misericordia deiasistete opi suo et aucta gra auget et glia. Quartus est iterior leticia et robur con demonis insidiasq potissime tuc isut. Quitus arctatio diabolice ptatis. q no e ita potes sumpto isto sacro. Sextus corpis sanatio. vbi expedit saluti. Vn i pmitiua ecclia mul ti sanabant. Jacobi. vj. oioalleuiabit in firmu. Septimus ptestatio decedetis q permanserit in fide militantis ecclie. ex quo signo vadit ad ecclia triuphantez tanq qui fideliter pugnauit. Octauus sm. S. Tho. i. iiij. di. xxiij. tollit pctm ve niale et mortale etia qtum ad culpam dummodo non opponatur obex ex par te recipientis. ¶ Vtru istd sacrz sit de necessitate. Rn. [sect. 7]sm. S. Bo. i. iiij. di. xxiij. q si tn omit tatur ex cotemptu danabile est. Secus si ex negligentia. ¶ Vtru sit iterabile. Rn. sz Tho. vbi. s. [sect. 8]q sic sine iniuria etiam in eadem infir mitate. dumodo sit casus diuersus pu ta hidropicus nunc est in articulo mor tis postea euadit et durante infirmitate aliquo tempore longo iterum venit ad articulum mortis potest ei iteru dari q status et casus est diuersus licet sit eade infirmitas. Voluntas bona vtrum sufficiat sine bono opere. Rn. vt. s. intentio. §. iiij. vnde dicit Amb. lxxxvj. distinct. capi. non satis est benevelle ni si studeas bene facere. facit in. ar. capitu. j. de eo qui mit. in pos. et in capi. cum aliquibus de sen. et re iu. et. l. promissor §. constituto. ff. de consti. pe. vide glos. in di. capitu. j. Adde de hic notatis et q voluntas sola sufficit ad obliganduz deo. l. si qs. ratio. §. voto. ff. de polli. et bar. in. l. gerit. colu. j. ver. probo. per rationez. ff. he acqui. here. Additio mala vero voluntas quo ad peccatu sufficit sed quo ad incurrendam penam iuris que imponitur ipsi facto non sufficit nisi perfecto actu. vt disputat. Joan. an. in mer cu. in regula in penis de regulis iuris. libro sexto. ¶ Vtrum voluntas homis duret post [sect. 1]morte eius. Rn. q sic pz in. c. fi. de pcario q no expirat morte cocedentis. Secus de bnplacito q illud expirat p mortem c. si tibi gratiose d rescrip. li. vj. et hec no. q faciut ad qstionez. Judex posuit alique consinatu doec reuocaret: moritur an expiret cofiniu dic q no. i. l. centesimis §. fi. ff. de ver. obl. p bal. i. j. costitutione ff. et in. l. j. C. de postu. et p Salyc. in. l. in ementis. C. de contrahen. ep. et in. l. hec venditio. ff. de cotrahen. ep. Jtem. ad qstione q prior claustralis no reuocatur morte abbatis. lz posset reuocare qn vo luisset et ad predicta est tex. clarus in. d. c. si tibi gratiose. ¶ Quot modis dr voluntas bona. Rn. [sect. 2]q volutas accipi tur tripliciter. Prio ppotetia aie. et sic est bona ex virtute et habitu bona. bonu em est quod habet qualitate bona. Primo topicoru. Secu do accipitur pro habitu siuedispositioe seu affectioe volutatis derelicto ex actu volutatis siue ex vsu. et hec bona vl ma la sm actioes q tales generantur habitus vel dispositoes quales sunt actus. iij. ethicorum. Tertio accipit p actu ipius voluntatis potentie et iste est bonus ex ordine eius sufficienti ad debitu finez et vt hoc sit quatuor requirunt. Primuz q finis sit bonus in se. Secundu q sit ipse finis melior his q appetutur propter ipm. vn dicit Aug. xix. de ciui. dei c. iij. q qui laudant deum propter pecu niam non habent bonu fine neq bonam voluntatem. Tertium q illa sint sm rationez rectam ordinabilia et apta ad talem finem consequendum. Quartum q voluntas ordinantis ratione re gulata ordinet vel velit bona in generelin differentia ad bonuz finem. aliter his deficientibus non erit bona voluntas hec ex. S. Bona. in. ij. distin. xxxviij. qo. j. ar. j. ¶ Vtru vnius solius bone voluntatis sit [sect. 3]vnus solus finis. Rn. q sic. s. pricipalis. Vnde sciendu q actus pot habere plu res fines triplr. Primo q vnus sit sub al tero. et pp illu. Secudo q vnus sit princi palis sinis. alter no principalis. ita tu q non principalis non refert ad princi pale. Tertio q vterq sit pricipalis. exe plu de eo q vad it p distributionibus ad ecclesia. q aliqn intedit principaliter dei honore. et cu hoc sil habere pecun a illa ad hoc vt ad dei honore illaz distribuat vel in alios vsus licitos couertat. Aliquado intendit dei honore et vult si mul acquirere pecunia. ita tamen q ac quisitione pecunie non redegit ad honore dei. nec etia pecunia illa fine prin cipale statuit. q ea propter se non diligit q et si no daret iret. nec pp ea hnda aliquid cotra deu comitteret. Aliquan do intendit deo placere. et sil etia pecunia acquirere. vt possit thesaurum suu augere et in eo delectari. Primo mo ire ad eccliam est meritoria et pertinet ad bonaz voluntate. Secundo modo non est bone volutatis loque do formaliter non tn ei sic repugnat. quin in ea stare possit. e em. ibi pctm venialeno mortale et hoc est qd dicit Augu. li. cofes. minus te amat q te cu aliquid amat q no ppter te amat. Tertio mo est cotra bonaz vo lutate quia nemo potest duobus dnis seruire. Math. vj. cum enim sit vnuz so lumverum bonum. q quietat humanu desiderium oportet q voluntas ab hoc vt sit bona et recta statuat sibi vnicum sinem vltimum. hec ex. s. Bona. in. ij. di. xxxviij. ar. iij. q. j. ¶ Vtru bonitas actualis volutatis ad [sect. 4]dat aliqua bonitate sup bonitate ipsius habitus gratie. vide. s. intentio. §. v. ¶ Vtrum teneamur conformare volun [sect. 5]tatez nostra volutati diuine in volito. Rn. fuit diuersa inter theologos opi. i primo sen. di. vlt. Sed ista vr mihi vior scz q teneamur conformare qtum ad illa volita q exprimunt a deo signo pre cepto in lege explicite vel implicitevl q nobis manifestaret sic velle de pcepto. Sz qtu ad alia cosiliu est no pceptum consiliu dico si sunt expressa sub signo co silij tacite vel expresse. Si vero no sunt expssa nec etia de consilio teneamur nisi conueniat nobis illd velle sicut dicit Aug. in enchi. c. lx. Aliqn inquit bona volutate vnlt ho q no vult deus sicut bonus ho vult prem viuere quem deus vult mori et glo. illa. s. psal. que dicit. cor tortum hz homo qui non vult q vult deus. Jn telligitur de his que nobis patet q de precepto vult nos ea velle. ¶ Vtru teneamur conformare volutatem [sect. 6]in mo vole di cu deo. Rn. sz alex. lobar. in pma di. xlviij q no absolute q si ho honorat patre. suu no ex caritate. sed ex beniuoletia no peccat sz tenet coditionalr. s. si vultmererivita eterna. S. bo. i pmo di. vl. dicit q tenemur conformare volutate nraz volutati diuine t mo voledi affirmatiue. s. p loco et tpe qn vlz te nemur exire i actu charitatis q sicut te nentur q nunq contraria velimus deo s. ex libidine cu deus velit ex charitate. Jta tenemur vt sub eadem ratione velimus pro loco et tempore et hoc si habe mus charitate. Si autez no habemus no te nemur ad hoc. sed ad equiualens quia tenemur facere qd i nobis est vt eaz ha beamus et hoc p loco et tempore vt dictu est. Et si querat qn locus et tempus est dicit ide bona. ibide eqqn dominus visitat ta lem interiori locutioe vel exteriors pdi catione vel aliquo tali i quo est oportunitas redeudi ad cor. Vn tuc si negli gat incidit i cotemptu et omissiois pec catuz. Alex. vero de alex. sa se. tractatu de negligetia. q. viij. dicit q quado pec cator cogitat depeccato suo qd sit tantu malu et graue et conuertit sup ipsuz et exci tatur a gratia dei ad conuertendum q hoc modo excitat euz qn facit peccato re cogitare d peccato suo tuc tenet actu dolere de illo et si no dolet et conteratur. tuc peccat p negligetia et innouat pec catum aliqd q est negligetia mortalis Hec ille. Et sic patet qn tenetur. conforma re volutate in modo volendi cu deo de precepto quod no. bene. # [1] Votum secundum Ricar. in. iiij. di. xxxvi. ij. arti. iij. questi. ij. est pro positi supererogatis promissio deo facta propter bonum finem ex deliberatione firmata. De notatis in hoc. §. cu seq. et p eorum discursum puta p legistas et qd votu a quo et ait Bar. no. post gl. in. l. ij. in fine ff. de publi. ¶ Notater dicit superrogatis boni q [sect. 1]in voto de re necessaria ad salute no p prie inuenit ro voti. Ro qvotu proprie loquedo est qd volutariu respectu prin cipij a quo pcedit et respectu eius qdvo uet lz large dicatur votu q fit de neces sario ad salute. de quo habet. xvij. q. j. c. j. Vn grauius peccat qui preuaricat p ceptu diuinu qd vouit q qui no vouit. ¶ Secudo dicit notater pmissio deo fa [sect. 2]cta ad differetiaz pmisitois facte hoi q no proprie hz ratione voti. Na solus deus est cui se totuz homo pot obligare quia solu ei conuenit potestas sup totum hominem et ideo proprie votum fit deo qui totu hominez obligat. Sanctis vo q aliquo modo couenit potestas super totu hoiem inqtu p eoru orationes to ta salus hois promouet. Jdeo fit eis ali quo mo votu. non tamen habens plene rationem voti nec est necesse q ista pmissio exprimat oresed sufficit et si fit in corde q ad deu et cosciam. ¶ Tertio dicit notater propter bonu fi [sect. 3]ne ad excludendu vota q fiut ppter ma lu fine vt cu quis vouet se ieiunaturuz vt possit iterficere inimicu et huiusmodi q no valet sed grauiter peccat talia vouetes. Sicut no valeret votu factu d re mala q deus no acceptat aliqd con se. ¶ Sed qd si vouet ppter fine indiffere [sect. 4]te. Rn. qd valz accipiendo indifferens respectu ademptiois vite eterne. Sicut cu quis vouet aliqd ppter aliqd bonu teporale q habere no est vtilius ei ad vita eterna q carere eo. Si tame veniret casus q esset maluz. tunc non obligaret vt in voto. Jethe. ¶ Vtrum votu possit fieri de re inutili [sect. 5]et d salute. Rn. q no de iure q qd no eu ad dei honorez necvtilis ad salutez offeretis per quacuqcircustautia addita no acceptat deus. Er ideo talis obliga tio no tz ipso iure. et sic sunt vota stulta mulierum. s. de no pectinando caput iu sabbato et hmoi. non come dere de capi te aliquo ppter decol ati one ioanis ba ptiste et hmoi sm. Albe. et Ray. potius sunt frageda q seruada. Tutius tn credo sit petere dispesatione seu declarationem a confessore salte ppter reueretiam. ¶ Quarto dr ex deliberatioe firmata ad driam votorum q fiut ex surreptione. et si[sect. 6]ne deliberatioe sicut faciut aliqn aliq i angustijs q no obligat de necessitate. sz tm ex qda congruitate. Jo con ipa venire etia ex propria autoritate non est pctm mortale. Et qn hoc fitpot ppedi ex hoc. qn statim trasacto piculo seu angustia sunt male cotenti se tale votu emisisse. q vr indeliberate factu. Secus qn deli berate vt euadant periculuz vouent. q obligantur. ¶ Addit. v. sz aliquos p intetione obli [sect. 7]gadi se ad iplen. pmissuz q sz eos sola deliberatio no firmat pmissione. Et lz Ric. i. iiij. di. xxxviij. a quo pdicta sut ex tracta no firmet se in hoc. sz ptranseat solu recitando. Tn mihi vr q verisimi le reqrat eo mo quo intra dica. s. salte ta cite. sicut tz gl. i. c. lraturam eo. ti. Vn de bes aduertere q votu hz diuersos status sm quos diuersa fortitur vocabula et effectus. Primus status est in origine s. cu quis disponit aliquid boni facere. et tunc dr deliberatio. de qua dr. xvij. q. j. q bona agunt. et hoc cofriugere no est pctm. Scds status est professus cu proce dedo proponit firmiter se facturu. et tuc dr propositu. vt. xvij. q. ij. nos nouimus et sic no obligat ad mortale. sed veniale vt pz in. c. lratura devoto. Et seqtur ibi Pa. et etia vr gl. hoc tenere ibidez si be ne tota legatur. et glo. xvij. q. j. in sum. lz alleget Hug. tenere q peccat mortaliter talis. sz no loquit in isto casu. sed de eo q fecit votu in corde. lz ore no expresserit. vt pz si bene attendat. Sequit etiaz hoc ar. in. d. ca. qui bona. s. q non obligat ad mortale Tertius status est cosumationis. s. cuz qd firmiter pposuit pmittit animo obligadi se q nemo obligat se nisi q aluz obligandi se habet. l. obli gationuz. la. j. ff. deact. et obli. ar. l. si ego. ff. si cer. pe. nec etia sufficit habere asuz obligadi se nisi se p pmissione obliget siue promissio fiat corde sine ore. et io ra q vident dicere q ppositu deliberatu siue absolutu obligat vt in. c. nuptia ru. xxvij. qo. j. et. d. c. qui bona agut. et i. c. cosulti. de regul. cu similibus intelligede sunt de pposito cu promissioe firmato. sm Pa. in. d. c. lraturuz. Qd no. q facit ad multa. Aduerte tame q lz pmittendo no habuerit aiuz expsse obligadl se. si tame no habuit aium cu pmittebat no obligari ex tali pmissione nihilomi nus obligat. q tacite intelligit obliga tio. Quartus status voti est solenizatiois s. qd fit ore alicui homini vl solennizat p alique institutu ab ecclia. vt est ordo facer. et religionis professio. ¶ Quot sunt generavotorum. Rn. qtu ad [sect. 8]nos spectat duo. s. simplex et e hodie oe aliud votu a voto soleni qtumcuq cuz multis solenitatibus sit factuz. aliud dici tur solenne et istud est solumodo illud qd soleuizat p susceptione sacrorum ordi nuz aut p pfessione tacitam vel expressaz facta alicui de religionibus approbatis. vt no. i. c. vnico. de voto li. vj. Et de hocvide. s. nouitius. §. xij. cu duobus seq. et s. religiosus §. iiij. cu duobus se. et pfessio §. j. Jte votoru quodda puru siue abso lutum. s. sine aliqua coditione factum aliud coditionale. vt cu quisvouit face re si deus dederit mihi salutem corporis vel filiu et hmoi. et tunc non obligat nisi extate coditione de condi. appo. c. verum. et tex. a contrario in capi. vnico. xxxij. q. vlti. ¶ Sed nuquid lz facere votum sub tali [sect. 9]conditioe. Jnn. tenuit q non. q simonia cu est: q vult emere sanitatem a deo p tpali. Facit. c. q studet. j. q. j. sz egocredo q no sit illicitu q cum deo simonia fie ri no potest. Ro q dedicare deo aliquid etiaz sub coditione est spuale. Sz spuale p spuali potest commutari sine simo nia. c. ad qones de re. pmu. Ethoc sequi tur ho. et Pa. in. c. scripture de voto. alle gat. c. medicina. de pe. dis. vbidicit pcta tua eleemosynis redi. et. xiij. q. ij. auime defunctorum. ¶ Vtru facies votu sub coditioe ex cu[sect. 10]ius culpa coditio non iplet teneat. Rn. Ri. vbi. s. ar. iij. q. v. q sic. ar. c. sicut ex li teris de spon. Vnde ille q fecit votu vt deus eum preseruaret ab aliquo pecca to si non facit q in se est. vt preseruetur sicut fecisset si votum non emisisset vel sicut intendebat facere quando votum emisit. vel si volutarie se pcipitat in pec cato. nihilominus obligatur voto facto. ¶ Vtrum votum sub conditione quam [sect. 11]quis nollet impleri obliget. Rn. Ri. vbi s. q. vltima q votum factum sub condi tione de re bona et ppter bonuz fine. qd vouens intendit consequi per executio ne illius boni quod vouit est obligatorium extante conditione siue illa condi tio sit bona siue mala. siue vouens illaz malam conditionem velit impleri sicut cum quis volens concubere cuz mulie re vouet religionem intrare. si sibi consenserit in illo malo facto siue nolit eaz impleri. Sicut cu quis horres aliquod malu comittere vouet si commiserit intrare religione. Et quis nolit etiam ab solute intrare religione imo abhorreat no ppterea minus obligat: q no requi rit q absolute aliqd velit. sed qd velit et potest quis velle sub coditioe qd tame nolet absolute. # 2 Votum. ij. qs pot facere. Rn. q qlibet q est sane metis et sui iuris quo ad illud qd vouet et non phibitus a iure. ex quo pz q. viij. sunt q vo uere non possunt. ¶ Prio epi et alij supiores plati no pnt [sect. 1]facere votu quo vinculu inter ipsos et ec clesias suas dissoluat sine licetia pape. de renu. nisi cu pride. vel quo diu ab ec clesia sua habeant absentari. de voto. c. magne. si tamen fecerit votu peregrinatiois soluet expesas qs fecisset in eudo et redeudo. et labore vigilijs et oratioibus copesabit vt valeat in sui preiudicium. sm qd no. in. d. c. magne. No pot etiam facere votu quo graue piudicium fieret ecclie sue. viij. q. j. clemens. Jn alijs aut sic ex quibus prebeat bonu exemplum. ¶ Secudo clerici beneficiati in benesit [sect. 2]cijs in qbus requirit residetia no possun facere votu longe peregrinationis sine licetia epi. dictis. c. magne. et. c. nisi cum pride. de cose. di. v. no opz. el. ij. posset ta men facere votu religionis. vt. s. religio sus. §. xij. Et sm aliquos de accipiendo cruce. c. ex multa. de voto. q vident lice tiati a papa q ad illos qui possunt esse vtiles terre sancte. sed contrarium. s. qd no possunt. nisi tempore generalis pas sagij est verius secundum Ho. pa. in. c. fin. de voto soluet tame expensas et redi ment labore secudu q dictu e d episcopis. Jn alijs autem possunt. ¶ Tertio religiosi nullu votum facere [sect. 3]possunt. Ro ppter altitudine religiois ita ius statuit. xx. q. iiij. monacho no lz vouere sine cosensu abbatis. Si aut vo uerint frangendu erit et placet magis q opi. eoruz qui distinguunt aut possit sine piudicio prelati quia a monachis et religiosis est abdicatum velle et nolle et ideo non credo q possint vouere sine peccato nisi psupponat cosensum prela ti tacitum nec q vouerut exequi debet nisi habeant consensum expressum pre lati si eius presentia haberi potest nisi sit de quo nullu piudiciu fit prelato vel regulari vite et hoc sequitur Ric. in. iiij. et Tho. ij. ij. q. lxxxviij. et Ray. ¶ Quarto abbates et plati religiosoruz [sect. 4]no possunt facere votu p qd piudiciuz generet in eorum officio sine licetia suorum superiorum. xviij. q. ij. abbates. de alijs vero possunt vouere. ¶ Quinto filiusfamilias non pot voue [sect. 5]re aliquid quod sit cotra regimen domus vel familie seu de pertinetibus ad illaz nisi de licentia patris. nisi votum religionis. ar. l. ti. ff. de polici. et votum terre sancte quod pot. c. ex multa extra. eo. ite oe votu quo nihil derogat cure et regimini rei familiaris. Jte si hz peculiu ca strense vel quasi de illo pot vouere: q i hmoi est sui iuris. ¶ Sexto ipubes no pot facere votuz re [sect. 6]ligionis. etiam de cosensu patris. et si fa cit no tenet et post pubertate qlrcunq itederet eu fecit. c. ad nostra. de regula. requirit em pubertas copleta. vt. s. nouitius. §. j. Tho. ij. ij. q. vlt. tz q si impu bes hz vsum ronis q obligat qtuz est ex se. nisi irritet. de quo dicto ego dubito. q cotra ipsum est tex. in. c. j. de regu. li. vj. Vbi ille q fecit pfessione an. xiiij. annu libere pot redire ad seculum qd non esset si aliqualiter teneretur. Alia autem vota facere possunt sicut et filius familias si est doli capax. et sane mentis. c. ij. de voto. Verutame tutores possunt irritare. et etiam curatores si votuz est reale vsq ad. xxv. an. nisi veniret accessorie vt in intrante religionem cum quo transeunt bona sua. Si tame ratuz hz in pubertate tenetur sm Tho. ij. ij. q. lxxxviij. ¶ Septimo seruus qui non potest face [sect. 7]re votum de operibus corporalibus aut temporalibus in preiudicium domini sui qui quo ad talia est ei subiectus. De spualibus vt dicere orationes et hmoi q nullu preiudiciu faciunt domino pot ar. in. c. relatum. de sent. exco. et. c. si seruus sciente. liiij. di. ¶ Octauo vir et vxor no possunt facere [sect. 8]votu p qd piudiciu generet alteri q ad debitu redde. q quo ad hoc sunt pares c. gaudemus. de diuor. et ideo cu vxor no possit vouere abstinetia sine consensu viri vt in. c. manifestu et. c. noluit. xxxiij. q. v. Silr nec vir sm Jnn. Sed Pa. i. d. c. scripture tenet q vir aliquod votuz ab stinentie facere pot dumodo non sit in piudiciu vxoris. Sed vxor nullum pot facere sine cosensu viri. immo dicit q si vir consentit q nihilominus poterit re uocare. lz male faciat necvxor poterit con dicere vt est tex. in. d. c. manifestuz. et. c. noluit lex. Sz ego teneo q sicut vxor no pot aliqd in piudiciu viri vouere vt de ab stinetia dormire cu camisia surgere ad maiutinu. et hmoi sic nec vir. nec in hoc sunt im pares. Sed quo ad eleemo synas et ea que ptinet ad cura rei fami liaris sunt bene impares. et ideo pro re gula tene sicut videt velle gl. i. d. c. manifestum q vxor pot vouere ea que no sunt in preiudiciu viri. et ecotrario vir. Vnde si vxor hz pter dote potest facere votum de ipsis dandis et similia. Veru est q caueat ne in scandalu iuris aliqd voueat nisi sit scadalu phariseorum vt. s. dixi. Scadalu. §. iij. Fallit in voto pere grinationis in subsidiu terre sancte qd vir sine lnia vxoris pot facere. c. ex mul ta. de voto. De voto religiois quo tenet quado fit a viro vel vxore vide. s. matri monium. iiij. §. ix. cum sequenti. ¶ Sed nunqd peccat tales vouentes [sect. 9]q iplere no possunt. Rn. q si quado vouent sciut se non posse vouere. et aduer tunt de hoc sic videt q peccent mortali ter nisi psumat de volu tate eorum quoru interest. Si vo de hoc no cogitat sic no peccant. q subintelligit q vouet qtu in eis est. et multo magis non peccat. si explicite hoc intendunt. ¶ Vtru platus abbas. tutor. maritus. [sect. 10]dominus. et hmoi peccet reuocando vota p fatorum q non potuerunt facere. Rn. qd no. nisi cosensum eis dederint. q tunc peccaret lz pfati no peccet obediendo eis vt in. d. c. manifestum. ¶ Pone pfati votu fecerut anq essent [sect. 11]sub tali ipedimeto. Rn. q nihilominus non poterunt implere. ¶ Sed nunqd peccauerunt mortaliter [sect. 12]tale impedimetu acceptando puta eps q anteq esset eps fecerat votu religionis acceptando epatum vel mulier cosentiedo mrimonio. Rn. vt colligo ex. c. per vestras. de voto qd sic si de hoc aduertebat quado tali impedimeto assen sit. si vero tunc no aduertebat nec cogi tabat q assumebat impedimetum quo votum implere no posset. sic non credo mortaliter peccauerit. lz debeat dolere q votum implere no pot. et recom pensa re in eo in quo pot. Potuit bene forsita peccasse mortaliter ex tardatione vt infra dica. Excipit ab hoc ille q religione assumit q non peccat. sed meret et pot oia vota in istud commutare si vult. Et ipo iure erit ab oibus absolutus sine alia dispesatione et autoritate. vt no. Jnno. et Pa. in. c. scripture. quia prima obliga tio vr cofusa in posteriori. facit qd not. in cle. si domu. de reli. et vene. sanctorum. ¶ Vtru pfati qui existetes in talibus im [sect. 13]pedimentis facerut aliqua vota teneatur iplere sublato impedimeto tali. puta filiusfami. postq factus est sui iuris vel vxor mortuo viro et hmoi. Rn. Jnn. et hug. et multi alij tenet q sic. Pa. in. c. scripture eo. ti. dicit se dubitare ppter. c. qda. c. plz. de couer. coiu. Vbi pz q maritus q intrauit religione contradicente vxore restitutus no tenet ea mortua religione intrare. q emisit votu tpe inhabi li ergo ide erit in filiofami. Ex quo com missione erit voti no cotulit ad tps habile. et pro hoc videt tex. ff. de pollici. l. ij. facit qd no. in. l. si non sorte. §. libertus. ff. de codi. inde. et hoc dicit verius Pa. Sz ego distiguo q aut votu erat perpetuu et tuc aut fuit irritatu p eu q potuit. et sic amplius notenet nisi ad id ad qd se po tuit obligare. et iste proprie est casus in d. c. quida. et. c. plz. Na reuocatus ille qui fecerat votu religionis sine lnia alterius coiugis no tenet illo mortuo redire ad religione. sz solu viuere caste. q illd potuit pmittere. s. no exigere. et ideo serua re tenet. Aut votu ppetuu no fuit irrita tum ab eo q potuit. et sic dic q soluta pa tria potestate vel vinculo quo impediebat tenet illud implere. et iste est casus. c. consuluit. de conuer. coniug. vbi vir igressus religione vxore ipsum no petente in vi ta ea mortua cogit stare in religioe. Si vero votum no erat ppetuu sed teporale sic no tenet. nisi intetio fuisset ad obliganduz se ad tps illud facien. in quo no erat se obligare. similiter tenet si qn fecit votu intedebat se obligare saltem post soluta patria potestate vel si remo to impedimeto ratificauit vt in. c. ij. in tex. et in glo. eo. ti. Si vero de nullo istoru cogitabat sed solu de illo impedime to tempore patrie potestatis si fuit irritatum non tenetur et sm hanc distin. cocorda opi. contrarias. # 3 Votum. iij. quo ad obligationem. et querit. vtru oe votum licitum sit obligatorium. Rn. Ri. vbi. s. ar. v. q. j. q sicut promissio licita facta cu intentione obligandi se et ex deliberatione si acceptetur ab eo cui fit et qui ea acceptare pot obligat pmittente no tm ex pcepto legis diuinc sed etia legis na ture. sic cu votum sit promissio vt. s. dictum est et deus illud acceptet cui fit. io est obligatoriu extra de vo. c. licz. Fallit hoc in quatuor casibus sm eundem Ri car. ibidem. Primus propter impotentia implendi. Vnde ille qui vouit ieiunium qd sine magno detrimento corporis seruare no potest si facultas adeun di superiorem deest pot ppria autoritate fragere sm Tho. ij. ij. q. lxxxviij. ar. ij. peccat tame vouens qd sibi est impossibile. nisi speret fieri possibile. scds propter autoritatem dispensantis. Jntelli ge si subest legitima causa alias no. vt in. c. magne. eo. ti. et in glo. in. c. no est. e. ti. Tertius propter defectum coditiois apposite. xxxij. q. viij. c. non solum in fi. vel ppter defectum cause principaliter mouentis. puta mulier fecit votum ieiunadi vt obtineret salute filij q morit. no tenet. Quartus casus qn id qd tpe facti voti erit licitu factu est illicitu postea. puta q fecerat votu continetie ante mrimoniu post conctu no pot licite denegare debitu peteti. et hmoi et ppterea di cit Tho. in. iiij. ea. di. q qcqd votu fieri impediret si pns esset obligatione etia voto facto aufert. Qd bene no. Adde. v. qn irritat. ab eo qui pot vt puta prelato viro tutore et hmoi. ¶ Vtrum votu de minori bono sit obli [sect. 1]gatorium. Rn. Rica. vbi. s. ar. iij. q. ij. qd no si est exclusione strictioris qd limita verum quado illud minus bonu no est sufficies ad salute. s. quod tuc no teueat Secus si est sufficiens ad salute. q tunc tz qtu ad illud sed no qtu ad exclusionem maioris boni. ¶ Quado tenet quisvotu implere. Rn. [sect. 2]Pan. in. c. non est voti de voto q statim nisi autoritate superioris q sup hoc pot dispensare vt differat. ar. d. c. a conrio. ricar. vo dicit q statim intedebat se obligare sic stati tenet. Si vero ad tps. sic sz q se intendebat obligare faciet. ego ve ro credo sic distinguendu. Qd aut qs si cut vouebat sic de impiendo cogitabat vel statim vel ad tps et sic obligat sz q se obligare intedebat quado vouit Si vo de tpe no determinauit aut no cogi tauit aut si cogitauit no tame ad illud se obligauit ex voto. Sic distinguedum etia q aut differt. q deuotius et quietius. aut comodius tardado sperat iplere. et sic no peccat salte mortaliter. et sic itelligo gl. veram in. d. c. no est q dicit q in voto subintelligit si comode pot qtuz vt no statim teneat et difficultas sicut in iura mento sic et in hoc excusabit. Aut differt solu ex negligetia et si est pbabile periculu immines impossibilitatis in ipledo si tardatvt puta q q vouit religione nisi hoc anno ingrediat postea no erit aptus vel no poterit sic peccat mortali ter differedo si hoc auertit. Si aut tale periculu no imineat vel si iminet no ad uertit sic dicere q sit pctm mortale differre videt durum quis forte sit veru per arg. a conrio sensu. d. c. no est voti trasgressor q autoritate aplice sedis qd vouit distulit ergo erit trasgressor si sine auto ritate differat. et ideo dicet q aut iste ex citat a gra ad implen. qd pmisit puta q sepius sibi ad mente reducit et cogitat quod illud dz implereet hmoi et sic velle differre erit pctm mortale. qsi a deo sit monitus vt illud pficiat et sic costitueret in mora. Aut differt q de eo no cogitat vel no recordat. et sic no erit pctm morta le. nisi sit notabilis et valde loga dilatio ar. coru q. s. dixi. Obligatio. et §. viij. ¶ Vtru ille q vouit ad certu diem. puta [sect. 3]ieiunare vigiliam assumptionis glorio se virginis Marie immediate sequentem. et huiusmodi et seruauit teneatur alio die illud implere. Rn. pa. in. c. per tuas. de vot. q sic quasi sit obligatus ad duo sicut ille q se obligat certo die dare decem alicui si die statuto non dederit. tamen obligatus remanebit. Facit. c. cuz dilecti. de do. et contu. et. l. celsus. ff. de ar bi. §. j. vbi iussus dare. x. j. kal. septemb. dicitur duo habere precepta. vnum dadi. x. aliud. j kal. Et est tutior opinio q aliud tenere nisi vnde vouens non habebat animum obligandi se nisi ad illu die q sic no tenet alio die ieiunare sed penitere de voto facto. ¶ Vtru votum de no vouendo aliquid [sect. 4]nisi in scriptis vel imanu talis et hmoi valeant. Rn. sm Ric. vbi. s. ar. ij. q. iij. q sic q no simpliciter phibet factione vo ti sz pcauet pcipitatione et ideo si conriu facit. s. vouedo no i scriptis. vel sine coditioe apposita peccat vt transgressor primi voti. et sic est mortale et nihilominus tenet seruare votu q fecit sine illa coditione q votu de no vouendo non obligat. licet obliget votum q no voue bit nisi cum tali circustatia. vt illud ser uet in vouendo. ¶ Vtru cessante causa ppter qua quis [sect. 5]vouit obliget. Rn. Host. tz q sic lz sit fa cilior redemptio alle. c. magne. §. fin. de vo. Gofr. tz q non obligat per. d. c. fina. nisi in voto religiois quod ex falsa cau sa non viciat. c. dudum. de conuer. coniu. Sed ego dico q si causa erat finalis ita q non intendebat obligari ipsa no extante non obligatur. c. cum cessante. de appe. Si vero causa erat impulsiua vel inductiua sic lz cesset obligabit nihilominus facit. c. ex parte el. ij. de conuer. coniu. Jn dubio dico q obligatur quando ignorat si fuit finalis vel no. l. quicquid astringende. ff. de ver. ob. Na i omni voto causa finalis vt esse vt pla ceat deo. et ideo alie cause videntur im pulsiue et ideo ipsis cessantibus remanet obligatio. ¶ Vtru qs possit obligare aliu ex voto [sect. 6]suo. Rn. q non nisi aliter consentiat vn mater licetvoueat qd filius ieiunabit Et hmoi nisi ipse cosenserit non obligabi tur. sed quo ad res teporales bene posset obligare heredem suum sed non ad aliquidpersonale si ipse non censentit. vt. j. patebit. ¶ Vtru ille q no pot pficere votum per [sect. 7]se teneat p aliu pficere. Rn. q non q in omni voto intelligit illa conditio genera lis si deo placuerit si poteroet hmoi etia si no exprimat vt no. in. c. queadmodu. de iureiu. et in. c. beatus. xxij. q. ij. q si no extat tollit voti obligatio vt no. glo. i. c. no est. e. ti. Ad cap. q sup his de voto re sponderi pot sm Pa. in. c. j. devoto q lo quit quado impedimentu no est omni no impeditiuum. Sed solum difficulta tiuum. Distinguit tn Jnno. in. c. scriptu re. e. ti q si qs vouit visitare terra sacra p subsidio impendendo q licet tunc vi sitare non possit tame subsidium tenet ipendere meliori modo quo potest que sit ad hoc obligatus. et idem dicas in eo q fecit votu visitadi. S. Jacobu. et aliqd dadi. et hmoi. Si vo soluz vouitvisitare ob deuotione. tuc no tenet p aliuz exeq impedimeto supueniete. Pa. in. ca. lz. e. ti. addit alia limitatione. s. q non tenet nisi tpe voti emissi erat certus q impedi mentu erat ppetuu. q sic teneret p aliu implere ne votu fit derisoriu. Secus si no erat certus de impedimeto p petuo lz eu haberet tpe voti q tuc solu tenet q primu comode poterit. ar. in. l. nepos proculo. ff. de v. signi. licz Hosti. idistincte velit q teneat p aliu qn impedimen tu erat tpe voti. Sed videt verior opin. Pau. Addo et tertia limitatione. s. q no teneat p aliu veru nisi prius fuisset in mora in executione voti. quia tunc tene tur vel commutare vel redimere. vt patet leui. xxij. vbi dicitur q si mortuus fue rit imputabitur sibi in peccatum. ar. l. ij. in prin. ff. si quis cau. et in cap. fin. de iniur. ¶ Vtrum heres teneat implere vota sibi [sect. 8]imposita ab illo cuius est heres. rn. q aut expresse essent sic tenet dumodo acceptet hereditate si sub spe habendi here ditatem solu consensit alias si simpliciter pmisit sic teneret. et ita intelligo do. an to. in. d. c. lz. Nec distinguovt qda. an sit peregrinationis vel abstinetie. q qualecunq sit tenet. Facit l. veteris. §. de co mi. stipula. et. C. vt ac. abhere. vel contra here. inci. l. vnica. c. qd sup his et ca. licet eo ti. Si vero no assensit heres. tunc si votu est psonale. s. obligans psona sua no tenet Si vo est psonale ad incerta p sona puta mittere alique ad sctm Jaco bu sic tenet. Silr si est reale solu vt face re monasteriu. vestire pauperez ethmoi: sic etia tenet. Jte si e reale siml et psona le et expssum vtruq. vt ire ad scrm Jaco bu. et ibi offerre. x. sic tenet ad offeredu x. sed no ad eundu vel mittendu alique nisi secudu q supra dixi i §. vij. qn obli gat p aliu implere. Si aut estreale et psonale. sed psonale expssum solu est. vt pnta ire ad sanctu Jacobu. lz accessorie veniat expense no tenet q sublato prin cipale. i. q no teneat ire. no tenet ad ex pesas. Si vo nihil i hoc disposuit sic dic q si defunctus tenebat p aliu votu suu iplere. vt i casibus de qbus. s. dictu est sic si militer etia tenet et hoc ex quo adijt he reditate. q adeudo quasi contraxit Facit qd legit. et no. in. l. ij. ff. de pol. et in. l. mor te. ff. de acqr. here. p quo tex. i. c. si heredes. ff. de te. et hoc itellige i qtuvireo he reditatis patiut. Credo tn q si filius gra uaret in legitima p hmoi votis impledis q haberet causaz legitima impetra di dispensationem. ¶ Quid de illo q defucto pmisit imple re votu ab eo emissuz. rn. q in oi casu p [sect. 9]mittedo itellexit psona sua obligare sic tenet implere ob pmissione facta. Sed si pmittebat tanq heres sperans here ditatez addire a qua mutato consilio po stea abstinuit no tenetur. ar. cap. venerabilem. §. fi. de elec. et no. Jnno. et Ber. in. d. c. licet. ¶ Vtru ille q vouit religione aliqua in trare q eu no vult recipere sit absolutus. [sect. 10]rn. sm Ri. vbi. s. ar. j. q. v. q si intetio sua erat determinata solu ad vna religione sic no tenet alia itrare si illa eu nolit recipere. q factu est ei impossibile votum suu. Si vo intetio sua erat indetermia ta fic tenet se tot religionibus offerre qd vna inueniat q pot q eu recipiat nisi sit talis religio de qua pbabilr credit qd si de ea cogitasset nullo mo intrare con sensisset nec credo q teneat per mundu discurrere vt vnam inueniat que eu recipiat q hoc cogitauit nec ad hoc veri similiter se voluit obligare. ¶ Sed qd faciet ille q indeterminate [sect. 11]voluit religione cu tn nulla inueniat q cu velit. rn Jnn. voluit qd pmaneat sub obedientia epi. et sit monachus eius. Sed ego hoc no teneo de necessitate sz q pot nubere et stare in seculo. ¶ Quid si dubitat an determinata in[sect. 12]tentione habuerit vel ne. rn in dubio tu tior pars est eligeda. c. iuuenis de spo. et ide faciat sicut q in dterminate pmisit. ¶ Vtruz que penitet eo q fecit votum [sect. 13]peccet mortaliter. rn. q no. q sicut ante votum poterat no vel vouere ita post pot novoluisse vouere dumodo pur impleat ex quo fecit. ¶ Vtru ille q fecit votu de no intrado [sect. 14]reilgione sit obligatus ad no intradu. rn. Ricar. in quol. iij. q. xiiij. q no q sicut illicitu est iurare no facere bonum ita et illicitu estvouere no itrare religionem q est maximu bonu. Hos. tn. distin guit q illectus no pot intrare. et votum obligatvt no intret illud moasteriu. qd ppter lucru habendu ipm circuuenit et alicit sed aliud monasteriu pot vt. xx. q. iij. costituit de couer. coiu. dudu. Jnspiratus aut a dno pot itrare. c. gaudemus de diu or. et plz et pbat in. c. beatus. xxij. q. ij. et i. c. ij. de iureiura. Nec cures de di cto Grati. xxij. q. iij. §. vlti. in fi. qui no est tenedus in hoc vt infra patebit. ¶ Vtru ille q habet votu relig ionis eli[sect. 15]git in epm teneat prius intrare. Rn. q sic de voto. c. per tuas. ¶ Vtrum ille q vouit religione intrare [sect. 16]possit alia intrare. rn. q no laxiore. sz bn strictiore et sm distinctione de qua. s. re ligio. vj. §. xxxiiij. excepto q no tenet pe tere licentia si est strlctior. ¶ Sed qd si de facto intrat religionem [sect. 17]laxiorem. Rn. tenet ingressus et penitere debet de facto voto de regu. capi. qui post lib. vj. ¶ Vtru ille q vouit intrare religione [sect. 18]satisfaciat voto si itrat et postea egreditur. Rn. sz Ri. in. iiij. di. xxxviij. ar. viij. q. iij. q aut ille qui intrare religione vouit actualiter pponebat in religione mane re. ita tn q illud ppositum no cadit sub voto. sed ipsum comittat tm. Aut actua liter ppoit expiri vt si sibi placuerit stet sinautez egrediet. Aut de nullo illorum cogitat actualiter sed tm vouet intrare: q sibi vr bonu aie sue aut duz vouet hz ppositu exeudi postq intrauit. Si primo modo vonit et itrat et postea exijt satisfecitvoto. Et lz hoc dictu no pbet Ri. pot tn sic pbari. Nam vt dicit Henri. de ga. in. iij. quol. qo. xix. lz quis cocipiat di uersa pposita circa ide puta visitandi li mina sancti Petri pedibus nudis die ve neris et vni istorum apponat votu et sub p missione voti. astringat se ad implendu vnu illoru tm licz alia maneat absolute sub rone ppositi tn no tenet ad ea sicut ad votu. Sic in pposito. Jtem alia rone posset pbari q satisfecit sic. q sicut iura mentu factum in materia iuris recipit oes limitationes iuris sic et votu cu am bulent pari passu vt dixi. s. iuramentu iiij. §. j. Ergo intelliget vt pbaret sm q statutu est in iure. et cu hac opioe Rica. coiter cocurrut theologi immo plus dicit Ri. ibidez q etia si intrauit aio exeu di cu volutate tn dandi opera vt deus in mutet ppositu suu q satisfecit voto. Et ide dicedu si vouit mo secudo. s. cu volu tate experiedi Aut tertio mo. s. de nullo istorum cogitas. s. q satisfecit. si tn itraret cu pposito exeudi. et nuq dadi operam vt mutet suum ppositu nullo mo apud deu satisfecisset q plus deus ponderat affectu q manu. xiiij. q. v. Si qd iueisti. Et talis est i malignitate no in infirmi tate. sicut ille qui intrando habet aium exundi tamen mutandi si aliud inspire tur. Si autem quarto modo quis vouet s. cum proposito exeundi postq intraue rit. Hoc potest esse tripliciter. Primo q vouet intrare vt exeat. Secundo quia vouet introitum et exitum. Tertio quia solum vouet introitu sed cocomittat pposito exudi. et quocuq istorum modorum illicitu est votu. Vouere em vt exeat est vouere ppter fine malu. et sic no tzvotu. Vouere etia itroitu et exitu e temerariu ppt coiuctione ptis male. s. exitus. Silr intrare religione cu voluntate exeundi est dictu. et io temerariorum si novult dare opera vt mutet ppositum suu. qd not. q sepius in practica cotingit. ¶ Vtru votu factu ex metu obliget vid [sect. 19]s. metus. viij. ¶ Vtru votu factu de re licita no tn vti [sect. 20]li ad salute sit obligatoriu. rn. sz Ri. vbi s. ar. xix. q. iij. q no vn qn aliquis vouet aliquid qd in vno casu pot esse vtile ad salutez et in alio casu inutile obligat ad obseruantia voti i illo cau i quo est vtile ad salute non in alio i quo e inutile ad falutem puta aliquis vouit nunq pete re dispesatione votorum euenit casus q p babilr timet de trasgressioe alicuius vo ti. sic pot petere dispesatione no obstan te voto pfato. Si vo casus talis non eue nit sz magis sibi expedir ad salute sua re. sic tenet votu pditu. et no poterit pe tere dispesatione nistfuerit intetiovoue tis. q si no obligat i oi casu non obliget in aliquo. ¶ Vtrum votu de aliquo faciedo vel no fa [sect. 21]ciedo. q salus corpalis amittit sit obligatorium. rn. sm Ho. q no vt puta quisvouit no comedere carnes. a medicis dici tur q est in periculo mortis nisi vtat. sic no obstate voto vtet. No. hoc etia Hu. sa se. q. iiij. c. non solum. ¶ Quid de illo q vouit dare vna mensu [sect. 22]ra grani annuatiz paupibus et no dtermi nauit de qua mesura. rn. sz Ho. q i arbi trio eius erit dare ad qua mesura vouerit. extra de cesi. c. ex parte. vel dic q ad eam de qua cogitabat. ¶ Vtru voues ex dnabus causis. puta vt [sect. 23]visitaret roma. et vt ibi inueniret germa nu suu teneat si vna illaru de ficit. puta q germanus inde recessit. rn. q sic. l. celsus. ff. de arbi. Jntellige si intedebat se obligare vna illaru extate. als non in conscietia. ¶ Quid si qs fecit duo vota diuersa. rn. [sect. 24]sm Tho. i. iiij. di. xxxviij. q si vtruq pot suari tenet. Si vero sunt i copassibilia seruet maius: et satisfaciat de minori sz ar bitriu plati. Pot etia dici q no peccat q votu in maius bonu comutat vt infra pa tebit. Si vero sunt equalia tmpleat qd prius promisit. ¶ Vtrudniu ret q ex voto est deo vel ali [sect. 25]cui ecclie pmissa maneat penesvouete rn. pe. de pusio tractatu de canonica por tioe epi. c. iiij. q sic sz psonali obligatioe tenet votu iplere. de quo plene i. l. si qs re. ff. de polli. vbi dr q psona obligatur no res. trasit tn i herede talis obligatio vt ibide fi. Facit. l. pactu. ibidez Et sic coget psonali obligatoe. c. ex pte. de cesi. Qd limita quo ad herede. vt. s. §. viij. ¶ Sz qs aget. Rn. q. s. Qd sicut ille cui [sect. 26]liciu est solu legatu agit d iure. et no alius l. j. et. ij. C. cota de leg. sic et ille cui factu e votu. Et ex quo infert q legatu factum imagini xpi no acquirit ecclesie nec pla to nec coteplatione ecclesie vel plati est factum: lz imago sit i parochia. et vr ca sus in. c. nimis. el. j. de exces. pla. Facit. c. requisiti. de testa. Sed ceset deo factu et eius coteplatioe. vt vr esse casus. xij. q. ij. p dia. et io aget eps qui hz cogere. d. ca. ex pte. et dabit ecclie vbi testator habuitdo micilitu. s. cathedrali. vel si no sit dignio ri. ar. eoru que no. in aut. de ecclesia. tit. .§. si quis in nomine magni dei. Si aut factu esset coteplatoe ecclesie parochia lis siue sit talis imago in ea. sine non ec clesie parochiali acquirit. capi. cu inter vos. de versi. sig. Et sic ager rector ipsius ecclesie de rudi. cap. cum deputati cle. j. de rescrip. Sic idem dicendum in voto facto per respectum ad ecclesiam vt puta ad beatu Jacobum. Et sic platus illius ecclesie. d. c. ex pte. Jn voto vero facto simpliciter deo vel magni et huius modi aget episcopus. Aduerte hic quia multi decipiuntur credentes quod qs vouens dare vni ecclesie puta imagine vel cereuz et huiusmodivel alicui paupe ri. x. teneatur taliter adimplere votuz q nec etiam per dispensationem possit liberari ex quo tales possunt agere qua si sit eis ius ac quisitum ex tali voto. Sz decipiuntur q tales non acquirunt ali quod ius in re quaz sic talis vouit eo q nec eis vel aliquibus pro eis acceptati bus fuit facta pollicitatio sed solu deo. Et ideo tales agunt seruent vt votu solu conditioe. d. c. exparte. et. c. scimus. xij. q. j. et similibus. Cu ergo autoritate su pi oris comutat i eq gratu deo talis liberatus est ab obligatioe qua cotraxerat cu deo. et ppterea absol utus est. Et ideo sic tene qn conmutatio fit i maius vel eque gratu deo vel etia i mi nus gratu causa exnte in vouete. Fallit. hoc in voto in quo qs aliqd pmisit in subsidiu terre scte. Facit c. ex multa eo. ti. q sine autoritate pape comutari non pot. ¶ Vtru peccet mortalirer toties qtiens [sect. 27]qs fragit votu. rn. q sivotu est negatiuu nulli dubiu qd sic. si vo est affirmatiuu puta de ieiunado no nisi prima vice q comedit no secuda vel tertia vice come des fi facit sine conteptu sz quasi reputas sibi impossibile plus illo die ieiunare. Secus si ex coteptu. puta q si etia possit iuuare no faceret et similia tz etia. Pe. de palu. in. iiij. dist. xv. q qn quis vouit ad certum die non biberevinu puta die sabbati qd solu peccat mortaliter pma vice. Secus si fecisset votu ad tps ppetuuz vel ad certos dies q si ad tepus p petuu toties quoties bibit peccat mortaliter q oe tepus est in obligatioe. Si ad certos dies solum dies est in obliga tione. et no totu tps. Et ideo non peccat nisi semel p quolibet die. Et dat exemplum de indulgetia que est in perpetuu in ecclia quia toties habetur quotiens intrat. Si est ad die solum habebit qui semel nec plus qui plies in eodem die visitauerit. Si ad diuersos dies sic quo libet die visitauerit. et satis est benigna ista opi. sed prima est verior. c. tutior q exemplum de indulgentia est valde dis simile. # 4 Votum. iiij. quo ad commutationem vel dispensationem queruntur plura. ¶ Vtrum votu sit comutabile in aliud [sect. 1]opus pietatis. rn. q sic. tex. e i. c. magne. .§. cu igitur. de voto. ¶ Vtrum possit qs sine autoritate supe[sect. 2]rioris votu suu in melius commutare. rn. sm. Pa. in. c. scripture. de voto quod sic lz sit tutius habere dispensatione etcu hoc transeunt coiter docto. et facit. d. ca. scripture et ca. peruenire el. ij. de iureiu. Sed cotra est. c. primu. de voto vbi fine arbitrio psidentis no debet fier i etiam in melis et sequit Ri. vbi. s. arti. viij. q. j. Jtem facit contra. l. ij. si cer. peta. insti. q. mo. tol. ob. in prin. vbi patet q non libe ratur q soluit re etia meliore nisi solua tur q debetur. Et ideo dic q aut comu tatur in religionez et sic potest fieri sine autoritate supioris. d. c. scripture. Nam sm Ri. vbi. s. ar. viij. q. ij. cuz quis profitetur actualiter vel habitualiter intendens no amplius teneri ad vota q prius secerat: sed solu voto religionis absoluitur ab illis ipso iure. Secus si quado professione fecit itedebat actualiter vel habitualiter velle remanere obligatus illis votis q prius fecerat quia sic idiget dispensatioe. Posset etia esse tale votuz de q pbabiliter possz dubitari an melius eet illd seruar aut eo dimisso religione itrar aut si aliqs magnus rex fecisset votu de acquireda terra scta et hmoi. in qbus tuc papa esset consulendus et sm eius au toritate pcededum no simplr in religio ne comutandu. Similiter non comutat i religiois votuz illud quo qs vouit aliqd dare in sub sidiuz terre scte sine lnia pape scdm Rodo. Se cus si solu fecisset votu peregrinatiois q absolueret p re ligionem. Aut comutatio voti vult fieri in aliud a religioe. et sic requiritur auto ritas supioris. aliqn solu petita licet no obteta. vt qn est certuz qd illud in qd co mutat est melius et magis deo acceptum vt i. c. lz de voto si etia fieret sine lnia su pioris comutatio in melius qn est clarum qd est melius no peccaret p. d. c. puenit si vo no est clarum q sit melius sic oportet autoritas obtineat. et multo magis qn commutat in eque bonum vel minus bonum est necessaria dispensatio superioris. [sect. 3]¶ Sed qd si votu erat factu deo intuitu alicuius certe psone vel loci puta tal monasterij vel talis paupis de dado si bi aliqd. rn. q licet actio acqrat talibus ad agedu. vt copellat redder qd vouit s. dictum est. tame in religione commu rado absoluit ab illa obligatioe cu fuis set psonalis. Secus esset si no ex voto so lum deo facta. Sed ex aliquo alio respectu se homini obligasset q sic no absol ueret per religionis ingressum nec etia per dispensationem superioris. nisi sm q dixi. s. papa. §. vj. et iuramentum. vj. in principio. ¶ Vtru ille qui promisst patri aut alteri [sect. 4]votum eoru implere possit illud in religionem comutare. Rn. Tho. in quada q. de quol. q sic quia sicut sufficit p se. et ita pro patre. ¶ Vtru oe votum possit commutari au [sect. 5]toritate superioris. Rn. sm Ri. vbi. s. ar. ix. qo. j. q sic. et de hoc. s. papa. §. j. et hoc firmiter teneas. q nullum est votuz vo luntarium quin possit in melius conmutari. et no ipsi cui comutat saltez commu nitati. Jte aliqn votu militaret con salutez propriam. vt pz in illo qui castitate vouit qua tn ex fragillitate sua videtve risimiliter se fracturu. Et ideo superioris autoritas nobis dimissa est a deo in huiusmodi prouidendis. et no cures de tenentibus aliud. ¶ Quis est superior cuius autoritate vo [sect. 6]ta possint comutari. Rn. q quo ad qua tuor vota solus papa dispesat. s. in voto religiois. Jn voto hierosolymitano voto sancti Jacobi. et voto visitandi limina aplorum Petri. et Pauli. et sic seruat in facto. licz nullo iure inueniat expres sum nisi de voto p subsidio terre sancte vt in. c. ex multa devoto vbi tenet Pau. q etia legatus de latere no pot dispesa re cu requirat specialis delegatio. vt iu d. c. ex multa patet. Sed si factum esset solum pro deuotione non pro subsidio sic tenet ide Pau. ibidem q episcopus potest dispesare. Et similiter si vouisset solum ex deuotione ire ad sctm Jacobu non in subsidium prestan. et facit pro hoc tex. c. q super his et. c. ex multa. e. ti. q fudant se super subsidia terre sancte. Et licet istud sit verum de iure. Quia tn consuetudo ita se habz vt etia ex deuotione factu ptincat ad papa eius dispe satio. et etia q maiores cause ad papaz sunt referede vt in. c. maiores. de bap. Jdeo consulo recurrendum fore semp ad papam in hmoi. Si tame eps dispesaret sequendo opi. Pau. credo valeret q posset dici q licet communiter remitta tur ad papam non tamen propter hoc est casus papalis. pot enim quis mitti ad papa aliquado ad terrore. aliquado p maiori cautela. aliquado ex reueren tia. et io hoc no pbat esse qd ad hoc con tingit abesse. l. neq natales. C. de pba. Jn alijs aut votis a pdictis pot eps di spensare q ad suos subditos. Abbas et alij plati religiosorum pnt quo ad religiosos eis subditos. siue votu fecerint ante ingressum religionis siue postea. Alij aut inferiores epis q no sunt plati religiosorum dispesare no possunt nisi tales haberet iurisditione epale in perso nas de iure spali. Facit gl. i cle. j. de re. ecc. no alie. etqd no. Jnn. i. c. statuimus. de ma. et obe. et pa. i. c. significasti. de fo. cope. vel ex speciali iure vel cocessioe hoc eis cocederet. Et hoc sequuntur coiter doct. in. c. fi. de post pla. Host. tame in. c. j. de voto. dicit q text. d. c. j. pbare videt q quilibet psides in istis votis dispesa re posset. Fatet tn q de cosuetudine ser uat vt iferiores epis no possint dispesa re nisi vt dictum est et minime mutada q longa consuetudine iterpretationem acceperunt. l. minime. ff. de legi. ¶ Vtru eps. et similes possint dispensa [sect. 7]re in votis a se emissis sicut pnt dispen sare in subditorum votis. Rn. Pa. in. c. magne de voto q non. et facit istud. c. magne iuncta gl. p hoc nam non debet quis autorizare in facto suo pprio vt in clemen. ij. de re. ec. non alien. et. in. l. j. ff. de auto. tuto. ¶ Vtruz abbas vel prelatus religiosus q [sect. 8]cocessit licentiam eius subdito vouendi possit cu eo postea dispesare. Rn. Ric. vbi. s. ar. iiij. q. iij. qd ante votu emissuz pot licentiam reuocare et sic no tenebit postea factu sed post votuz emissum di cit tutius esse q subditus recurrat ad superiore sui prelati vel ad papa si alium no hz et ista opinio est satis equa ne videat autorizare in facto suo sz tame de veritate iuris pot dispensare. ar. c. mani festum. Et qd ibi no. xxxiij. q. v. Jte sicut ronabiliter cocessit licetia pot etia ronabiliter si ca occurrat dispensare nec est istud in facto pprio sed alieno nisi forte solu vellet dispesare ppter suu comodu q sic non posset als sic ppter ne cessitatem subditi. ¶ Quid de voto castitatis an inferior [sect. 9]a papa possit dispesare. Rn. diuersa fuit opi. sz saluo meliori iudicio credo dicedu q aut votuz castitatis est simplex et ppetuu et tuc ppter duo eps pot dispesa re. Primu si votu castitatis fuit aliqua liter meticulosum a prin. lz non fuerit iustus metus vt vult gl. in. c. veniens. qui cle. vel vo. Scdm ppter periculum fornicationis quado verisimiliter time tur de incotinetia. Et hoc etia tz. d. car. et. d. An in. d. c. veniens. et sic limito dictu Spec. ti. de le §. nuc. de eporum. v. ciij. et Jo. an. et doc. q dicut epm posse dispesare quado votu castitatis est simplex et ppetuu et gl. in. c. rursus qui cle. vel vo. q dicit ecclesia posse dispesare. Jn alijs aut casibus solus papa dispesabit. Et sic itellige gl. i. c. j. de vo. cu alijs doc. tenetibus q no pot eps dispesare. A fortiori pot dispesare cu eo q fecit votu non nu bedi q pprie no est votu castitatis: qd pz q si fornicaret no frangeret votu lz peccaret mortalr. Si vo no fit simplex sz ad tps puta vsq ad annu et hmoi. sic potest eps dispesare. Similiter dispesat eps in voto castitatis emisso ab altero coniuguz ratione periculi. vt etia exigere possit vt notat doc. i. d. c. rursus. Et ibi do. Jo. an. de sancto Georgio eps. Alex. Si vero votu sit solene. sic solus papa si milr dispesat sm oes in. c. cu ad monasteriuz. de sta. mo. vbi etiam aliq voluerunt q nec etia papa possit licet no sit verum secundum Arch. in. c. sunt qdaz xxv. q. j ¶ Quid reqrit vt dispesatio vel comu[sect. 10]tatio sit ltima. Rn. Jnn. in rub. de obser ieiu. et Arch. i. c. psbyter. lxxxix. dis. dicut q duo requirunt. s. ca legitima in voue te. Et scdm q votu comutet in meliua vel deo magis acceptum. Pa. vo in. c. j. de vo. dicit qsi ca legitima snbsit i voue te lz non comutet in aliquid melius tn e legitima dispesatio. dumodo comutet in aliud simile. facit. c. magne. de vo. et legit et no. i. c. j. de re. pmu. i simili. Ego tame credo q etia si no comutet i aliud simile q valeat du necessitat vl vtilitas id psuadeat. Necessitas puta q est debilis. Jte familiam magnaz habet qua oportet sustetet et hmoi. Vtilitas puta q maius bonum est coitati comunicatio q si seruaret. et similia q arbitrio supioris sunt relinqueda vt in. c. ex multa cir ca fi. de vot. vbi textus alternatiue loqtur dices. si necessitas exigit vl vtilitas psuadet. Si vero ca legitima no subsit in vouete tuc oportet fiat comutatio in melius. Et ita itelligo et limito tex. c. j. de voto qd vult vt in melius fiat comutatio vel salte in eque bonum et gratuz deo. [sect. 11]¶ Vtrum dispensatus sine causa legiti ma sit tutus in coscia vide. s. dispensatio q non. ¶ Quid dz attendere dispensator voti. [sect. 12]Rn. qd liceat scdm equitatem quid deceat scdm honestate qd expediat secun vtilitate vel necessitate. Jtem qualitate psone causam et qualitate et qtitate comutatiois. Na si ca cessat facilius dispesatur. Qualitas vo vt fit votum pere grinatiois eximet expensas quas fecisset eundo et redeudo et ipsas i pios vsus couertat laborem itineris et ipsum ieiu niorum et oronum labore copenset Si aut sit votu ieiunij attedat q pauper homo parua pecunia redimere pot sed no diues. ite vtru impedimentuz sit tpale. et sic solum dilatione cocedat aut perpetuuz vt facilicer absoluat hec habent. i c. magne. de voto. et q ibi no. ¶ Vtruz habens aliena incerta. qui ea [sect. 13]vouit in subsidium terre sancte possit p epm dispesari vt in alios vsus conuertat. Rn. sm Rodo. q non etiam si religione ingrediat. ¶ Vtru votu de sabbato festando sit co [sect. 24] mutadu. Rn q. si fecit ex quada supstitione credes q sit melius initi lre vete ris testamenti sic votu no tz. Si vo fecit ex deuotioe vel reueretia virginis tuc si haberet inducere iudaizationem q cohabitat vbi multi sunt iudei sic com mutandu est omnino. alias no. sed pot seruari. Jde dic de voto ieiunadi in do minica q si qs fecit vt magis sit dispositus ad spuale gaudiu aut conteplationem diuinorum sic licite fit et seruat. si vero vt fit afflingedo carne satisfaciat deo de peccatis et carne subijciat spiritui tunc non dz ieiunare in dominica. sed in sabbato precedenti sm Jo. de ncapo. in quoli. viij. q. xxv. quia debet tale ieiunium interpretari. vt facit ecclesie vniuersitas. siaut non cogitauit neq de spirituali gaudio neq de afflictione carnis. sed simpliciter ieiunare vouit in dominica sic consulenduz est. vt potius ieiunet in sabbato. vt xpianis se coformet sm eude Jo. ne videat singularis. # 5 Votum. v. quo ad commendationem. ¶ Vtruz expediat homini vouere. Rn. [sect. 1]sz Ri. vbi. s. ar. vj. q. j. Aut homo vouet bona quoru obseruatio vr pbabiliter pportionata infirmitati sue et sic expedit homini vouere q p hoc firmat amplius volutate sua in bono et pro magna pte excludit a se libertate male faciedi et facit actu virtutis latrie et ideo vouedo meret. Si vo vouet iproportionate sic no expedit nec lz. Tale em votu no haberet discretione comitem. cu p hoc vouens magis videret se illaqueare q augere securitatem de sua salute. ¶ Vtru sit magis meritorium opus bo [sect. 2]nu factum cu voto q sine. Rn. Ric. vbi s. q. ij. q sic. et probat primo q opus inferioris virtutis magis est meritoriu impetratu a supiori virtute q ab iferiori sed latria est supior virtus q abstinetia peregrinatio et hmoi. Ergo cuz vouere sit actus latrie est magis meritorium bonum abstinentie factu ex voto. vt po te impetratum a latria q sine. Secudo q qto opus pcedit a volutate magis firmata in bono tato est virtuosius et co sequenter magis meritoriu. Ad operari virtuose requirit firmiter et immobiliter operari sz phil. iiij. eti. c. iiij. sed ce teris paribus volutas est firmior in vo to qsine. ergo et c. Ponit ansel. li. de simi litudinibus exemplu. s. q qui facit opus cum voto quasi qui dat arborem cu fru ctibus. sed qui sine quasi qui dat solum fructus. Hoc pbatur. xxxiij. q. v. tuc salua bitur. xxviij. q. j. iaz nuc vide gl. in cle. si dominum. de reli. et vene. sanctorum. Vsucapio est acquisitio dominij p continuationem possessionis tepore lege diffiniti dicit text. in l. ij. ff. de vsuca. trienniu est tempus qd hz locum tatum in vsucapioe. insti. de vsucap. in princip. not. Jo. xv. qo. iij. in summa. ¶ Quare fuit inducta. Rn. p bono pu[sect. 1]blico et vtilitate publica ne dominia re rum sint incerta. ff. de vsuca. l. j. insti. e. .§. j. Et vt finis litibus ponatur. ff. pro suo. l. fina. ¶ Que requirunt ad vsucapionez. Rn. [sect. 2]q quatuor. Primuz q requiritur est bo na fides nedum in vsucapiente toto te pore vsucapiois. sed oportet quod fuerit bona fides in prin. cotractus ex par te tradentis et accipietis. ar. ff. de emp. l. ij. §. si eam. Jtez quod res sit mobilis. quia circa immobile est pscriptio. Jtez q res tradat vel qsi aliter possessio non haberet sine traditioe. C. de pac. l. tradi tionibus. instit. de re. diui. §. per traditionem. vel alio modo possideat tepore debito. s. triennio. Jte titulus verus no putatiuus nec falsus. ff. p lega. l. ij. et. iij. C. de vsuc. pro here. l. fi. et ibi azo. et q sint veri tituli ifra subijcia si tame esset putatiue verus titulus ex errore facti non iuris no ipediret. vt. l. j. C. de vsuc. pro dote et. l. quod vulgo. ff. pro emptore. et. l. iiij. et vlti. ff. pro lega. ¶ Que possunt vsucapi. Rn. q oia exce [sect. 3]ptis que prohibentur vt furtiue res et que vi possidetur. vt no. gl. in sum. xvj. q. iij nec res sacra vel religiosa nec deci ma. de prescrip. cam q. Jte nec seruus fugitiuus. Hec pbant insti. de vsuca. §. sz aliquado. et. §. sequeti. Jtem quicuq phibet alienatio. et vsucapio regulariter phibet. ff. de fun. dota. l. si fundu. ff. de verb. sig. l. alienationis. ¶ Quis pot vsucape. Rn. ois q pot lici[sect. 4]te possidere. vt paterfamili. filiusf. i peculio pupillus si hz aim possidedi. lz no interuenerit autoritas tutoris et furiosus si sane metis vsucapere cepit sz icipere no pot durate furore. ff. devsu. l. iij. .§. j. et. ij. et. iij. Sz seruus vsucapere no potest q nihil pot possidere. l. labeo. ff. de vsuc. l. j. §. ite acquirimus. ff. de acquir. pos. nisi peculiariter ex scientia domini possidere. vt in dictis legibus. ¶ Qui sunt tituli trasferetes dominiu [sect. 5]vt sciamus quo vsucapio currat. rn. sut. x. Primus p soluto q hz locu qn ego credo tibi debere. puta cetu ex qcunq ca et tu ide credis. et sic soluo vel aliqd loco eius. et sic vsucapies. ff. p so. l. j. et sic iustus error dat cam pscribedi. Fallit quado ca em ptionis q no pcessit soluit aliqd. q nec pro emptore cu no precesserit. nec p soluto. q ex ca emptiois tradit. l. ij. Rn. ij. ff. pro emptore. p sol. l. pe. Secudus pro emptore et q hz locu cuz qs in veritate emit rez aliena. vel a furioso que crede bat sane metis et bona fide. vt. ff. e. l. pignori. §. j. et. ff. p emp. l. ij. §. si a pupillo. et in isto requirit. vt dixi bona fides in rebus mobilibus ta tradetis q accipientis. Jte q emptio sit pura no coditiona lis. ff. pro emp. l. ij. §. si sub coditioe. Jte q precium soluat vel fides habeat de precio. q aliter no trasferet dominium insti. de re. diui. §. vendite. Jte q eade res q est empta tradat: q si alia daret no vsucaperet p emptore. l. ij. §. cum sti chu. ff. pro emp. Tertius pro transacto qui habet locum in re tradita vt a lite recedat ab eo q credebat dominus. C. p transacto. l. ex ca. C. de transa. l. si pfundo. Quartus p herede q hz locu vbi qs est verus heres vel salte iuste et probabiliter hoc putet. Sed non habet locu tu suis heredibus. q quoda modo conuiue te eo hereditariaru reru dni extimant l. ij. §. filiu p here. C. pro her. l. nihil pro herede. Sed in extraneis heredibus di stingue q aut res est vitiosa. puta quia furtiua. vel vi possessa vel res fisci. que nullo tpe pscribi pot. C. comunia devsu ca. l. ia pride. vel res pupilli. vel res da ta psidi contra. l. iul. repetundarum. ff. de acqr. re. do. l. bonefidei. et sic heres ge neralis. vel successor specialis rei alicu ius prescribere no potest. ff. de publi. l. sz hi. §. actionu hac. de quo vide. s. prescriptio. §. xxxiiij. Si vero res non est vi tiosa sic dic. vt. s. pscriptio. §. j. Quintus p donato qui habet locu in vero no in opinioe aliquid est donatu bona fide. C. de don. l. vlt. ite q donatio teneat q si pr donat filio et decedat no vsucapiet p donato filius q donatio no valuit rone patrie ptatis. ff. p dona. l. j. §. j. ff. pro here. l. ij. §. filiu lz tame re aliena qs no possit donare quo ad hoc vt dniu trans ferat in piudiciu veri dni q q qs non hz trasferre no pot. C. de donat. l. si filius. Valet tame vt vsucapiat. ff. p dona. l. si is q aliena. et. l. fi. de tur. pat. c. cura. Sex tus p derelicto qui habet locu in ea re q credebat a dno derelicta et alius possidere icipit quis ignoret a quo sit derelicta. ff. p dereli. l. si id q p derelicto. Se ptimus pro legato qui hz locum cu ali cui res legat aliena bona fide. ff. p leg. l. p legato. la. j. Et quis legatum adem ptu sit tame vsucapio currit. d. l. p leg. et. l. vlt. dumo pbabilr error excuset. puta credit testatorem fuisse sane metis. cu tamen foret furiosus. vel ignorat legatum vel codicillum ademptum esse. Octauus pro dote qui hz locuz cum res aliena pro dote bona fide datur. l. vlti. ff. pro dote. Nonus pro suo q habet cum quis possidet rem quam credit sua aliquo iusto tit. ff. pro suo. l. j. et vltima. Decimus pro iudicato qui habet locuz cu res est iudicata a qua no est appellatu spacio decem dierum vsucapit q transit in rem iudicatam. ij. qo. vj. anteriorum. vn. in vsucapione requiritur aliquis de istis titulis et bona fides. et qd res non sit vitiosa. et capi. vt dictum est ¶ Quis effectus vsucapionis. Rn. secu [sect. 6]dum omnes est vt rei vsucapte dnium directum acquiratur. C. de pactis. l. traditionibus. ff. de vsucapi. l. j. et. iij. ff. pro suo. l. fina. ¶ An habeat locuz i conscietia dic vt. s. p [sect. 7]scriptio. §. xlix. et multa ibi ad hoc faciut per tantum. # [1] Vsura secundu Host. in summa est quodcunq solutioni rei mutuate accedit ipsius rei vsus gratia pactioe iterposita. vl hac itentioe habita i cotractu. vel exactione habita post con tractuz. Pro cuius declaratione attende quod primo dicitur quodcunq scili cet quodcunq nomine ceseatur siue co sistat in dando siue ifaciendo dummodo precio sit extimabile. Et vltra sortez exigatur eritvsura. xiiij. questio. iij. vsura et capitu. pleriq. Secundo aditur rei mutuate. quia in solo mutuo vero vel inter pretatiuo consistit vsura secundu omnes docto. dicitur. Tertio ipsius rei vsus gratia. quia si non vsus gratia. i. cosum ptionis. sed si pene vel interesse loco apponeretur non esset vsura vt infra patebit. Concluditur in quarto pactione interposita et c. quia sine pactione vel exactione aut intentione et gratis aliquid datur non erit vsura put in fra plenius patebit per dubia sequetia De vsuris et q sint phibite et de iu re ciuili. no. i aut. de ec. ti. §. j. et i. l. j. et ibi Guil. de cug. Bar. Bal. et Saly. C. de su. tri. et in aut. ad hec. C. de vsuris. ¶ Vtrum sola spes recipiendi vltra sor [sect. 1]tem faciat vsurarium. Rn. vt colligo ex glo. super Luc. vj. mutuu date et c. quod aliquis potest mutuare dupliciter pro pter spe lucri. Vno modo principaliter ita quod non mutuaret nisi lucrum inde speraret. et tunc vsurarius est vt patet in capi. j. et. c. consuluit. de vsur. et. xiiij. questio. iij. si feneraueris. Et in hoc con cordant communiter Joan. and. Arch. et Gemini. in ca. primo. eod. titu lib. vj. et in. d. ca. cosuluit. et theologi in. iiij xv. di. Sed attede q ista intetio tripliciter potest contingere. Primo ante mutuu. Vnde si post mutuu cognoscens peccatum mutuat itentionem poterit sponte donata recipere sine vsura. Secudo sub sequenter q post mutuu sperat aliquid et sic etiam vsurarius est. Tertio cocomi tanter puta q mutuas nullu sperabat lucru. sz debitor ppter mutuu dat sibi pmiu et mutuas ppter eande causaz re cipit. Et sic etiam vs urarius est et talis tenet restituere secundu q dixi. Restitu tio. j. in verbo vsurarius. Alio modo qs sperat lucru scz. secudario q etiaz fi cre deret no haberevltra sorte mutuaret ni hilominus ppter charitate et talis spes no facit vsurariu sm Ri. in. iiij. dist. xv. ar. v. q. v. ar. c. qd proderit. lxj. dist. et. c. in singul. lxxvij. di. lix. di. si officia. j. q. ij. q pio. in hoc concor. Jnno. Ber. ale. Pa. et multi alij in di. ca. consuluit et dicit Jo. an. in regula pctm li. vj. qd comuniter hoc tenet a doc. Cu enim aliqs dat ali cui mutuu scire dz esse sibi debitore ad antidota naturaliter obligatu. de testa. c. cu offi cijs. l. sed et si lege. §. cosuluit. ff. de peti. here. Aduerte hic q mutuans hac spe siue intentione vt ille sibi remu tuet alia vice no ex vimutui sed ex acci pietis charitate non est vsura sm alex. in. iij. pte sume ti. de pcepto mutui caret tn merito si prin cipalr ppter hoc facit Rod. Go. et Ho. vero tenent q est vsura. Sed verius dicit Alex. et prefati veru di cut qn deducitur simpliciter in pactu. Facit q infra dica. §. iiij. ¶ Vtru mutuas ad captandu amorem [sect. 2]sit vsurarius. Rn. sm Tho. sa. se. q. lxx viij. non limitat hoc Jo. a. cal. in. c. fi. de vsu. verum nisi spes vlterius procedat quia si quis mutuaret pape vel impatori. et huiusmodi ad captandu beniuoletia vt post posset cosequi beneficiu vel castrum aliquod esset vsura. Hoc limito verum qn ex mutuo separaret. sed quado ex amore concepto erga ipsuz ex mu tuo facto no esset veru immo licite posset separare. quia illud non seperat ex mutuo szex amore et qd liceattenet Th. vbi. s. argu. ij. in. Rn. tertij argumenti. ¶ Vtrum mutuare ad hnda ea q pecunia no mesurantur sitvsura. Rn. tho. vbi. s. q no ex q p q lz saperare re cuius vsus iter amicos concedisolet si comodat liber Jtez iniurie remissione ab illo q me in iustepse quebat cu multo meo dano. c. dilectus el. j. et. c. ad aures de simo. Secus eet si iuste. q no liceret sine vicio vsure mutuu dare sub tali spe. et sic intellige glo. i. c. qm multi. xiij. q. iiij. que dicit q vsure pnt peti. vt danu euitet. ¶ Vtrum liceat petere munus a linguavel [sect. 4]abobseqo ppter mutuu. rn. sz Tho. vbi s. q no q extimat pecuia vt pz i illis locat ad hoc opas suas. Nec ob. q obq gat ad antidotavt dictu est q vt di li gl. in. d. c. si feneraueris no pot deduci in pactu. Ro sz Ar. ibide q antidotu e debitu simplex. sz cudeducit in pactu nascit obligatio ciuilis q est plus. Et io plus exigitur qd pot extimari pecunia et ppterea essetvsura. Addit tn gl. predi cta q si eguerit talis mutuas q poterit p modu gratitudinis petere talia serui tia non ex necessitate vl ex. l. sz ex grati tudine sine vsura ego tn credo q qn na turalis obligatio deducit tali modo in pactum q non magis tenetur q ex ipa naturali obligatioevt puta dicedo. ego mutuo tibi. vt tu mutues postea mihi si indiguero et hoc comodefacere potue ris. quia non sit vsura. Quod etiam tenet Ho. in sum. quia istud non est exige re plusq velit natura contractus. Facit ad hoc. c. significasti de elect. Secus esset qn simplr deduceretur in pactum vt sibi remutuaret. qa sic eet vsura et sic intellige et limita pdicta. et Tho. vbi. s. qui cum Archidia. cocordat. ¶ Vtru dni qui mutuant rusticis. vt eo [sect. 5]tuz possessiones colat sint vsurarij. Rn. sm Grego. de armino in quest. de non te. q non si istud concurrat. s. q alias sa tisfaciet ipsi rustico deoperibus positis ad colendam possessione sm q iustum est. Secus esset si subtraheret aliqd p pter mutuu q vsura eet. Jde dicedu est de eo qui concedit terminu. vt trahat emptores ad sua apothecam velad suum molendinu vl ad scolas. er huiusmodi si nullu dannu incurrut. et ita bene et fa ciliter ei satisfit ab ipsis mutuantibus si cut fieret ab alijs p eade rone. Et ideo Jo. cad. in. d. c. fi. et Jo. and. in mercu. su per regula peccatu. et Lau. de rodo. flo reti in. ij. pte cotractuu suorum. q. xxxviij. et Rod. et multi alij qui tenent q sitvsu ra debet intelligi qn ppter hoc magis grauant vel no ita bene satisfit eis ab ipsis mutuatibus sicut fieret ab alijsvel qn hoc deducit in pactu simplr. Secus si mutuatvsq q vadat ad scolas. Nec. ob. q efficitur maioris cocursus et fame. q tale qd sperat non facit vsuram cu non ematur pecunia silr no ob. q aufert eis lib ertas indirecte ex q reuocat mutuu q non est verum. Na cuz mutuans possit tps sui mutui limitare. l. vinu. ff. si cert. pet. no aufert eis libettatez si mutuat donec vadant ad eius scolas vel molendina sed pfigit terminu mutui sui. et sic tene sicut tz etiam San. Bernardinus in suis conctibus alr ois multitudo esset vsuraria cu no possint hodie fundi sine mutuo locari colonis. ¶ Vtru mutuas centum Joanni cu pa cto q det sibi. l. in numeratis et alia. l. in [sect. 6]debitoribus vel i rebus puta in pano et hmoi et ipse pmittit sibi soluere centuz in numeratis quos debitores et res steriles no accepisset Johanes nisi ppter mutuu de. l. sit vsurarius. Rn. sz Lau. de re. i suis etotractibus q fit in fraude et io cu grauet Johanez noie mutui eritvsu ra et concor. Bal. q alle. bar. i. l. vir. ab eo p illu tex. de iu. do. i. l. cu alr. C. de vsur. Jdez dic cu ratione mutui aliqd vedit debitori plus debito pcio. xiiij. q. xiij. si feneraueritis. Jde dic qn emittit minus iusto pcio ppter anticipatione solutionis Tho. vbi. s. qd bene no. q multum practicatur iste contractus. ¶ Vtru geretes negocia stipediarioruz [sect. 7]s. recipiedo pagas eorum et faciendo alia obsequia et mutuando eis in neces sitatibus eoru recipiendo certum salariu sint vsurarij. Rn. Lau. in suis conctibus. q no qtu ad id q pcipiut roe laborum sed qtu ad id q recipiut rone mu tui sunt vsur arij. item dic de collectori bus dnorum q a coitatibus aliqd accipiutvt mitius cu eis agat expectado q licite ac cipiunt si roe laboruz et expensarum ac cipiunt sed si rone expectationis. sic est vsura. concor. Tho. vbi. s. ¶ Vtru ciuisq mutuat coicati vt euitet [sect. 8]collectas sit vsurarius. Specu. ti. de vsur. tenet qd no q aliud est de suo no tribue re. et aliud no cape. l. proculus. ff. de da. in fe. et aliud no acqrere aliud no admitte re. l. j. §. si his bona. ff. de col. bo. et aliud lucru aliud sumptus qs erat facturus. l. cu filius. ff. de leg. et aliud pena euadere alid aliqd lucratiue percipere. C. de vsur. l. cumallegas Joan. and. et do. Anto. in. c. consuluit de vsu. limitant dictum Spe cu. qn collecta esset incerta et sic onus extraordinarium. Sed si esset certa et ordi naria esset vsura. Ro quia idem est remittere. q dare. c. venies el. j. d testame. viij. q. iij. talia. l. quinetiaz. ff. de calum. Et hoc tene. ¶ Vtruz ille q mutuat. x. illi q sibi debe [sect. 9]bat alia. x. q sibi denegabat. cuz tali pacto qd satisder sibi opportune d. xx. sit vsurarius. Rn. q no sm Hos. i sum. eo. ti. et io illd verbu qdcuqpositu i diffinitione intelligit qdcuq. s. ad lucru vel sup habudatia. vl qdcuq extiabile pecuia q sit plus. d. c. consuluit. et. xiiij. q. iij. p totu. ¶ Jn quibus casibus accipit vltra sorte [sect. 10]sinevsura. Rn. sz glo. et doc. i. c. conquestus. de vsur. inuenio. xij. casus. ¶ Primus qn ecclesia vel laicus recipit [sect. 11]a suo va sallo feudu in pignus. de quo s. feudum. §. xxxj. ¶ Secudus qn emphyteota vl vsufru[sect. 12]ctuarius pignoret dns vl proprietario. De quo. s. feudu §. xxxij. et. iij. ¶ Tertius qn qs retinet possessionem [sect. 13]meaz possum in pignore accipiedo fru ctus meos facere sine vsura. quia recipio tantum meu. de vsu. d. c. j. et. d. c. conquestus. secus esset in possessione alterius in pignore accepta quia vsura esset faciendo fructus suos quia reciperet vltra sorte non suum de pigno. c. illovos. ¶ Quartus qn sine omni pacto et spere [sect. 14]cipit gratis oblatu. vnde. j. q. ij. sic nulla inquit tex. ob suscipieti culpe macula ingerit q no ex ambientis petioe pro cedit. intellige q dans liberaliter dat sciens se non teneri nec credens creditorem hoc exigere et recipiens recipit li beraliter vt. s. dictum est. Restitutio. j. in verbo vsurarius. ¶ Quintus qn qd recipit ratioe inter[sect. 15]esse recipit. et no. sm Pet. de ancha. et. d. anto. in. c. salubriter. eo. ti. et Pan. in di. c. conquestus. q interesse cosistit no solum in dano habito. sz in lucro cessante dumo lucru cessans esset in actu vel quasi in actu hoc e q probabiliter fuisset. qa sic dr peti qd aliquo mo est: secus esset si solu esset in possibilitate. q sic dr potius no esse hoc pz p. l. si iactu retis. ff. de ac. em. et ven. Vbi pz q licita est emptio q fit de sola spe probabili quasi in actu. et ide de partu futuro. l. nec emptio. ff. d cotrahen. emp. Secus esset de eo q est solu iposibilitate. ex q pz quid dicendu de multis casibus quos inferam p maiori declaratione. ¶ Quid de illo qui non soluitex culpa [sect. 16]sua creditori solito mercari in termino debito. Rn. q tenet ei ad lucru cessans iudicio bonorum mercatorum. Et ideo talis creditor licite recipit vltra sortez. Jdem dic de illo q volebat negoctari vel possessione emere quod licite recipit vltra sorte tatu qtu lucratus fuisset verisimili ter vl habuisset de fructibus possessiois aut alterius rei dumodo. v. cocurrat. Pri mu q coputet pericula et expesas q lucruz intelligit deductis expesis. s. laboribus etpiculis. l. j. C. de fruc. et lit. exp. et l. fructus. ff. sol. ma. Secudu q no sit eius in tetio lucradi principaliter p hac viam sz potius p mercatia vl emptione. Tertium q no cotrahat pactu ad semp sed ad aliqd tps q aliter q ad iudiciu hua nu videretur q potius vellet lucrari isto modo q p aliavia. Quartum q ille cui mutuat no sit in tamarcta necessitate et creditor in tali opulentia q no teneat gratis mutuare qd qn sit. vide eleemosyna §. j. quintu qidq accipit fit vere i teresse suu pbabilr et p iteresse accipiat aliter eet vsura ide dic sz ino. et Ray. de illo q merces voledi deferre ad aliu q licite plus accipit quatu extimat lucrum qd habuisset si pfata concurrat. Sz Host. dicit q hec opi. Jnn. et Ray. multos duxit ad ifernu. Jo. an. vo cocor dicedo q si statim pciu soluit cessat ro Ho. et e va opi. Jnn. si vo pciu no stati soluitur sic no lz. et inn. itellexit qn pciu stati soluit. Et hac distinctio. Jo. an. sequut Jo. cal. Pe. de ancha. et henri. boic. i. c. i. ciuitate de vsu. et La. de rodul. i suis conctibus. sz d. Anto. i. d. c. i ciuitate dicit q etia si pciu no stati soluit q licet qn pbabilr est certu q lucratus fuisset. Et qd dicit Ho. et Jo. an. Dicit q loquunt psumptiue. Sz qn certu est q nulla fraus interuenit lz etpsumptio ceditvitati. ide tenet Pa. ibide et sic tene i conscia. Nec ob. dictu Tho. vbi. s. q dicit q no licet deducere in pactu id qd de pecunia no lucrat in telligit em qn pdicta no concurrut. vt ptz ex rone sua cu dicit q no debet vendere qd nondu habet et pot multipliciter impediri q istis concurretibus non pot impediri alr nisi sic intelligeret condiceret sibpijsi ibidem vbi tz licere deduce re in pactu recopensatione dani per qd subtrahitur sibi aliqd q dz habere. et con id q expresse tenet scda scde. qo. lxij. ar. iiij. de quo. j. §. lxxvij. ¶ Quid de illo q hns ducetos ducatos [sect. 17]tradit. c. Joani p suis necessitatibus ex pedendos cu pacto q tatu sibivltra sor te redderet quatu lucrabutur alij. c. que ponit i negociatione. Rn. Jnn. et Jo. an. in. c. fi. de vsu. tenet esse vsurariu. Qdve ruz credo qn nolebat eas in negociatio ne ponere. sz si oes ducetos volebat in negociatione ponere et ad instantiam Joannis sibi taliter dedit erit licitus co tractus dum modo cocurrant pdicta. v. precedentis. q. ¶ Vtru ille qui vendit possessione vel [sect. 18]quid simile et tradit emptori possit si em ptor no sibi soluit in termino. post terminu fructus possessionis suos facere sinevsura. Rn. gl. i. d. c. coquestus. q potest in pignus accipere trasacto termino et fructus suos facere sm doc. et in hoc casu habet actione ex contractuvel officio iu dicis ad interesse sm Ho. C. de ac. em. et ve. l. ij. et. ff. de act. em. l. ij. et q liceat habes gl. in. l. ij. C. de vsu. et in. l. curabit. C. de ac. em. et ven. Et id em dic si non vult soluere preciuz tradedovult et conuenit vt sibi soluatur fictuz seu pensio debita donec preciu soluerit tex. est in di. l. curabit. et vide. s. emptio. §. v. et ex his patet q lucru cessas licite extgitur sinevsu ra. et p hoc est tex. in. l. iij. in fi. ff. de eo q cer. lo. et in. d. l. curabit. et facit q no. in. l. Julianus. §. offerri. ff. de acti. em. et ven. et qd no. Jnn. in. c. sacro de sen. ex. et doc. in. d. c. conquestus. ¶ Respectu damni emergetis sz Tho. [sect. 19]vbi. s. licere. Pro cuius declaratioe que ritur vtru fideiussor qui p defectu debi toris compulsus fuit accipere sub vsuris vt solueret creditorivl soluit vsuras et capitale creditori. q iurauerat possit ipsas exigere a debitore. Rn. q sic et oia damna que occasione debiti habuit: q seruari debet indemnis de fideius. c. ij. de foro compe. ca. fi. li. vj. ff. de ac. em. et ven. l. si sterilis. §. cum per venditorem. ff. mand. l. si mandato §. si fideiussor. ff. de admi. tu. l. ij. §. vltimo. Et hec est comunis opi. licet Alanus cotradicat de vsuris solutis. Sed tu dic secunduz ea distinctionem de qua habes supra fideiussor. §. xvj. ¶ Vtruz liceat exigere vsuras quas sol [sect. 20]uit ab eo qui no soluit in termino. Rn. q sic si duo concurrant. Primum si illi qui dixit q erat eis necesse accipere sub vsuris. Secunduz si non poterat aliter inuenire mutuum nisi sub vsuris secudum Alexan. de ales. Facit pro hoc ca. quoniam. xiiij. q. iiij. et. c. si quis de clericis. xij qo. ij. Posset etiam dici q etiam si mutuum potuisset inuenire gratis. quod nihilominus poterit exigere vsuras solutas: q no tenetur se alteri obligare. quod faceret si mutuo acciperet gratis. Sed tame primum est equius. ¶ Vtru ille a quo emi lapides tigna et [sect. 21]huiusmodi ex quibus non percipit ali quis fructus teneat mihi soluere vsuras quas solui. vt sibi satisfacerez si ipe non mihi tradidit pdicta in termino. sz fuit in mora. Rn. sm Bal. in. l. vsuras. C. de vsuris q sic tanq interesse. Facit tex. no. in. l. lucius titius sm vnam lectu ram. ff. de actionibus. empti et venditi. Jde tz Jnn. dicedu esse in similibus contractibus. puta locationibus veditionibus et hmoi. cocor. Lau. de Rodo. i suis cotractibus. sed Saly. in. d. l. vsuras reprobat Bal. dicens q interesse vsuraru quas soluit no debet imputari debitori ante moram. sed tu tene primam opi nionem quando accipit sub vsuris taliter quod alio modo non accepisset ni ss propter complacentiam vel vtilitate quam consecutus erat ex tali emptioe. et ideo cum talis ex falsa promissione priuauerit eum tali vtilitate vel coplacentia quam plus vel tanium extimabat quantum interesse vsurariu. Jdeo talis ei tenetur Et sic concorda. ¶ Vtruz recipies denarios sub vsuris [sect. 22]qui postea autoritate ppria alicui ami co sub eadez vsura mutuat sit vsurarius. Rn. Monaldus tenet qd sic. Sed Jo. cal. in repetitione. c. fi. de vsuris distiguit. q aut facit vt vsurario satisfaciat etse in demnem preseruet. Et sic licet q no fit stipulatio vsurarum: sed vt euitet danu q licet vt in. c. si quis clericus xiiij. q. iiij. quoniam non tenetur cu suo damno al teri subuenire. ff. de prescrip. ver. l. q ser uandaruz in principio aut facit alio re spectu qua vt se seruet indemne. Et sic non licet. et esset vera opi. Monal. puta q licet non mutuasset amico non propterea. volebat soluere vsurario. Cocor. Pe. de ancha. post Jo. an. in. c. j. eodem libro. vj. ¶ Vtrum ille qui occasione mutui labo [sect. 23]res subijt vel damna possit in recopen sationem facere fructus pignoris suos si ne vsura. Rn. Hosti. in sum. q sic de re. ec. non alie. c. ad nostraz. vel etia aliqd pro labore licite percipit vltra sorte sm eundem ibidem. ¶ Vtrum liceat mutuare sub vsuris il[sect. 24]li qui vsurpat mea que aliter non possum habere donec sim satisfactus. Rn. secundum Alexand. lomba. quod sic quia non recipio alienum sed meum. facit. capitu. ab illo. xiiij. questio. iiij. et c. j. et. ij. de vsu. Quod limitat nisi scandalum sibi imineret vel alij: quia tunc non liceret. ¶ Vtru gener qui accipit in pignus cer[sect. 25]tas possessiones a socero pro dote non soluta faciat fructus suos. Rn. q sic. tex. est in. c. salubriter. de vsu. quod intellige si primo concurrat quod sustineat onera matrimonij vt in fin. d. c. salubriter et. l. pater in princip. ff. de dol. excep. Secundo quod dos sit promissa simpli citer. Nam si dedisset terminum de dote soluenda nihil posset recipere. q ante moram nihil debetur et potuit vxore accipe sine dote. dicat ergo gener. Ego lustineo onera matrimonij vel ducedo sustinebo da dotem. et si socer non pot dicat ei sustine onera matrimonij dando mihi possessione in pignus vt ex fructibus sustinea. Dicit etiam pan. in. d. c. salubriter quod si gener accepit pignus et postea dedit terminu socero de solue do dote quod nihilominus poterit bona conscientia tenere fructus pignoris: quod verum credo quado dedit terminu ad redimendum pignus aliter no. Tertio quod fructus non excedat one ra quia causa cessante cessat effectus de appella. cum cessante. et comuniter one ra extimantur secundum quantitatem dotis. nam mulier secundum quantita tem dotis est alimentanda. l. si cum do tem. §. sinautem. ff. sol. ma. et. capitu. per vestras. de do. iter vi. et vx. Quarto secu dum Jo. an. do. Anto. et Joan. de lig. in d. capitulo salubriter. et Lau. de Rodo. i suis contractibus oportet quod fructus subijciantur fortune. Vnde secundum eos non liceret genero recipere cautio nem vel promissionem cum pacto q ite rim q dos non soluat p oneribus detur sibi certa quatitas annuatim. cotrariu scz q certa qtitas recipiat licite tenet Pau. de elea. Jo. cal. Pe. de anch. et Pau. i d. c. salubriter. et est verius cu sit eade ratio. s. ppter iteresse dam emergetis. Limito tame pdicta va quado gener si dote haberet poneret ea in possessione vel in negociatione ex qbus pbabilr tantu haberet. als no cu nullum paciat in eresse. ¶ Vtru mutuas summam pecunie de[sect. 26]bita p dote genero pfato et recipies ab eode possessione qua ipse in pignus hz a socero p dote faciat tructus suos sine vsu ra sicut gno facit. Rn. Bal. in rub. C. de vsu. q no. Ro q mutatioe psone mutat priuilegiu quoties psona est imediata ca priuilegij. l. j. C. de ipo. lucra. descri. et l. locatio. alias incipit licitatio. §. fin. ff. de publ. Sz hoc no est ro q istud no est priuilegiu ppter dote. sz ius coe ppter iteresse. Jdeo cu iste mutuas no ppter interesse. sz ppter lucru accipiat fructus ex mutuo erit vsurarius. dicit tame Rodo. q si mutuasset liberaliter et gener sibi si militer liberalr trasferret totuz ius qd hz in possessioe pfata licite saceret fructus suos: quia eos non reciperet rone mutui sed ratioe liberalis donationis. ¶ Vtru eines a genero ius pfate posses [sect. 27]sionis faciet fructus suos. Rn. q sic nec ibi pot esse vsura nisi fingeret emere cu intedat mutuare. Facit pro hoc qd dicam. j. §. lxvj. ¶ Vtru heredes mariti sine vsura. simi [sect. 28]liter faciat fructus suos. Rn. sm Jo. an. et Pa. i. d. c. salubriter q no q ro est diuer sa. Na heredes statim possunt se expedire reddendo illi pignus quod non pot maritus de iureiu. tua nos. el. ij. ¶ Vtru relicta cui heredes obligat pfa [sect. 29]ta possessione faciat fructus suos. Rn. in no. et Ho. et Ber. et. d. An. i. d. c. salubriter. tenet q no. sz coputabunt in sorte. facit. l. titia. ff. de sol. sit ergo cauata et faciat possessione vedi vel insolidu sibi dari. l. a diuo pio. §. si sup rebus. ff. de re iudi. Sz ego credo cotrariu. si no hz aliunde vn viuat. q facit suos fructus licite. Et etia teneo q pot recipe cerium quid an nuatim ab heredibus donec sibi restrtitant dotem. vt. s. dixi. Dos. §. xxviij. ¶ Ex pfatis pz q rone iteresse vel lucri [sect. 30]cessantis vel dani emergetis aliqd accipere vltra sorte no est vsura. Sz aduer tendu est q quado interesse euenit rone sucri cessantis siue ex absentia vel de structione rei alterius extimatio no dz de duci in infinitum. sed vbi res principa lis est extimatio no dz excedere duplu rei principalis sm coem extimationem ipsius rei. vbi vo res no hz coem extima tione: q alia no est q coiter vendat. vel vbi res est incerta. vt verbi gra captura pisciu de q i. l. si iactu. ff. de ac. emp. et ve. tuc extimatio fiet arbitrio boni viri: lz excedat duplu: adeo tame q in imme suz no excedat. vt. l. j. C. de sen. q p eo q inter. pfer. quando vo interesse euenit rone dani emergetis si hoc euenit rone omissiois solu considerat interesse solu intrinsecu. vt. ff. de ac. emp. et ven. l. si sterilis. §. cu p venditorem. exeplu frumentu no est datu emptori in termino. solu cosiderabit illud qd plus valuit qd est iteresse intrinsecu no qd aialia mor tua sint qd est extrinsecu. iteresse. si aut interesse euenit rone commissiois sic te net. de extriseco dano. Exeplu pmisisti mihi dare frumetu in tali termino et ppterea no puidi mihi aliter. Et ex quo tu no dedisti. no potui puidere ex quo aialia mortua sunt sic teneris p omissio ne et comissione. i. falsam pmissione sal te i conscia. Qd itelligo qn alr sibi puidis set si no fuisset tali pmissioe fraudatus. Aliud exemplu. Dedit quis tignu violatu scieter nec aliqd dixit emeti tenebit etia de ruina domus et de pesioe soluta qd est iteresse extrisecu vt. l. Julianus. i prin. ff. de ac. emp. et ve. No tame in infi niru vnde no veniet pesio domus p longu tps: sed videt q veniat solu prima pesio. ar. l. in hoc iudiciu. et. l. nerarius. ff. de seruo corrupto. vbi corruptor serui tenet no solu de seruo. sed de oibus rebus qs asportauit tuc fugiens no aute de alijs q postea successiue furatus est. ¶ Sextus casus in quo licite vltra sorte [sect. 31] exigit et qn id qd capitur fit rone pene. Aduerte tn sm Sco. in. iiij. dis. xv. ar. ij. q si creditor malet debitore potius incurrere pena q in termino sibi soluere esset vsura. Similiter psumit vsura sup pena apposita mutuo qn excedit iteresse. de q dic vt. s. pena. §. xij. Jtez psumit in fraude vsurarum quado apponens pe na est consuetus fenerari. l. iulianus. §. ide. ff. de act. empt. et ven. et extra de pig. illo vos. ff. de pig. act. l. vel vniuersoruz. Jte quado p singulos meses vel annos di cit conmitti. aut. ad hec. C. de vsu. sumpta de corpore aut. vt nullus mutu agri. Jn iudicio tame aie si apponat solum vt il le soluat in termino. q de pecunia inte dit aliud facere tunc et magis cupit q soluat qpena comittat: et verisimiliter credidit penam non incurrere quando apposuibt poterit exigere sine vsura etia si excedat interesse sm Rodo. quia interest publice vtilitatis vt pacta serue tur. si vero ponit in fraude vsuraru vel qn apposuit verisilr credidit pena incursurum. aut magis cupit icurrere pena q soluere vsurarius erit. xij. q. ij. fraterni tas. et in. c. legibus. de arbit. c. dilecti. et qd ibi not. Jte aduerte q quado no soluit in termino ppter impotetia vel ppter no culpa sua. q pena no pot exigi sine vsura. q vbi no est culpa no dz esse pena. l. sancimus. C. de pe. Ergo exigeret rone excrescetie q facit vsura. d. c. si fene rauerit. Jte quado pte soluit no potest tota pena exigi quado obligatio est diuidua. de q dic vt. s. pena. §. xiij. et. xiiij. ¶ Quid de statuto vel consuetudine q [sect. 32]ordiuat vt missus in possessione lucret fructus ad rone quinq p cetenario donec sibi fuerit satisfactu vel q sibi det isolutu id qd valet quinq p tribus. Rn. Bal. i. l. accepta. C. d vsu. q. xviij. et Jo. de Jmo. in. l. si finita. §. iulianus. ff. de da. in te. q licite sine vsura illd accipit. q illos lucrat rone interesse. et dicit notari in glo. sup. §. si vo. i aut. de exhi. re. q singu laris est sm eu. Bar. vero. iu. l. fi finita. .§. Julianus. ff. de dan. infect. et Jo. de ananta. i. c. salubriter. de vsu. et Lau. de redol. dicut q talis cosuetudo vel statu tu est con ius diumu et in frandem vsura ru. Sed ego dico q si tale statutuz vel cosuetudo emanauit in pena vt debito res artentur ad satisfacien. et debitor ex culpa sua no satisfecit q e va opi. Bal. dummodo cocurrat recta intetio vt. s. dixi in precedeti. q. nec mirum cu autoritas ptoris ppter nimiam cotumaciam hoc facere possit. l. fulcinius. §. fi. ff. ex q. cau. in pos. eat. Si vero fit in fraudez et mutuas potius velit incurrere penam debitorem et hmoi sic vera est opinio Bar. et erit vsura. Opz ergo ad hoc vt [sect. 8]liceat q iuste sit missus in possessionez no tatu ex ordine. sed etia ex ca. hoc est qd in veritate sit creditor. et ppter iteresse illud plus accipit. puta q potius vel let sua puta cetu q domu q valet cetu xx. aliter illud. plus teneret restituere vt dicimus de pignore in. l. fi. in. §. sinautez bieniu. C. d iu. do. impe. vel ad punien. [sect. 7]contumacia debitoris sup abudatia pdi ctam accipiat: puta q ille contumaciter non vult soluere. ¶ Septimus rone dubij recipit vltra sor [sect. 33]tem sine vsura. de quo in. c. in ciuitate et in. c. nautgati. de vsu. puta emes re pro minori pcio q valeat tpe emptiois recepturus ea tpe quo verisilr plus vel minus valere pot no erit vsura. si casus accide ret qd plus valeret q sz gl. i. c. nauigati. de vsu. ta emptor q venditor equaliter comodu vel incomodu ex dilatione ex pectat. exeplum emit qs frumetum tpe madij vel oleu et hmoi in quo vna mesura vlz vnu ducatu p vno floreno recepturus ipm tpe augusti. si est frumetu vel tpe natiuitatis si est oleu in quo te pore visilr pot valere tatu minus de vno floreno qtu plus no erit vsura lz valeat plus. Esset bn vsura si tali pcio emeret q verisilr minus valere no pot. vel quid modicu. sz bnenultu plus. Qd aduerte pistis q emutoleu tali pcio q paru mi nus pot valere. sed bene multu plus. q vsurarij sut. Aduerte etia hic q si ille q emit re recepturus alio tpe ea credebat ea plus valere. quis iudicio meo verisimiliter sit plus vel minus valitura erit vsu rarius minus emedo ppter puetione solutiois sm Jnn. et do. An. in. d. c. i ciuita te. quis no teneat ad restitutione si verisilr plus vel minus erat valitura. lz ipe no sic crederet. Silr dic de illo q vendit frumetu vel oleu et hmoi plusq valeat tpe conctus vl ptium recipit tpe quo veri similit pot plus vel minus valere si atea no eratvediturus q lz. Vnde clarius Sco. in. iiij. di. xv. dicit aut vedes frumetum tpe natiuitatis ponit pciuz qd tuc vz et spectat vsq ad mediu solutionez: et sic misericordiam facit. Aut ponit maius ptiu q tuc valeat. et tuc distigue si erat vediturus in natiuitate sic erit vsura. si vo no erat vediturus. sed volebat serua re vsq ad madiu. et solu ppter instatiaz reqretis vedit tuc si ponit ptiuz tale tn q verisimiliter in madio pot plus vale re vel minus no erit vsura p. d. c. nauigati. Si vo ponat tale pciu q ponat se in tuto vt i pluribus. et illu cu quo cotrahit in periculo vt in pluribus. puta q raro pot plus valere. sed minus sic coiter est vsura Et in hoc cocordat coiter canoniste in dictis. c. in ciuitate. et. c. cosuluit. et. c. nauiganti. ¶ Sz qd si no ponit pciu. sed vedit cum [sect. 34]pacto q qtu valebit in madio tm vult. Rn. q sic vt dixi erat seruaturus lz. Si vo no erat seruaturus erit vsura. Aduerte tn q cu oleu vinu et frumetu et hmoi de crescat. illd qd decrescit no poterit sine vsura vedere Jte si necessario p eius con seruatioe vsq ad illud tps haberet aliquas expesas facere. puta puluerizatio nis aut locationis vasoru seu domus et hmoi si ipsas non detraheret esset vsura. Et ppterea dico q confessor dz multuz ponderare pfata ne simul ruat cu ipis. Et ideo. c. in ciuitate pfatu merito dicit consulte hoies faceret: si a tali conctu cessaret cu cogitatioes hoim nequeant oipoteti deo occultari Ratio q tales magis sunt cotenti ita expedire q periculo suo vsq ad aliud tempus seruare. Et etia vt plurimi sunt incerti si erat serua turi vsq ad illud tps cu videamus pro pter quedam emergentia ppositum sepius mutari. Et propterea est periculosus contractus nisi bene clausuletur. Et magis dubius est casus qn no ponit ptiu tuc. sed qtum valebit in principio madij vel in medio aut in fine cum cer tum sit q totu si hz multitudine no po tuisset ita prefixe in principio vendere vel in vno die et coiter mutet ptiu. Si tn vellet tm qtu valuerit plus in madio. Sic esset vsura aperta. Si vo simpliciter dixit quatu valebit in madio. sic sm iudiciu humanu attendet mediocritas vt no plus vel minus capiat. sz mediu. ar. in aut. de cosulibus. §. qm etia nos. sed tamen periculosum est. cum forte ve diturus fuisset in illo tpe quo minus valuit in illo mense. ¶ Vtru emes redditus alicuius ciuitatis [sect. 35]ex guerra agustiate p vili pcio. et demu facta pace lucrat. x. p vno sit vsurarius. Rn. q no rone dubij. l. cu hrditate et. l. q si in venditione. ff. de here. et ac. ved. sm Hosti. et Archi. consulut tamen vt inde largas faciat eleemosynas. ¶ Vtru mutuas re cu pacto q eade res [sect. 36]in podere nuero et mesura sibi restituat sit vsurarius exeplu puta pecuniu p pecu nia marcha argeti p alia marcha arge ti granu p grano vinu p vino et hmoi. Rn. sz Pe. de an. i. c. vsurarum. de vsufr. li. vj. et Jo. cal. i. d. c. fi. et Rodo. q aut visilr dubitat q tpe solutiois tm minus pot valere qtu plus. aut q no plus valebit. Et sic no est vsura nec pctm. vt in. d. c. fi. q sicut creditor teneret ea recipere si vi lior esset facta q ad extimationem vt pz i. l. vinu. ff. si cer. pe. et no. gl. i. l. si qs cleri cus. xiiij. q. iiij. q no est necesse q sit eius dem extimatiois lz debeat restitui eius de bonitatis qlitate itrinseca Jo no pec cabit recipiedo pciosiore q ad extimatio ne. aut verisile est qd erit pciosior tpe so lutiois. et tuc si creditor erat seruafurus et aufert libertatem debitori liberadi se qua velit. j. terminu sic lz. Si vo no erat seruaturus sz iterim consumpturus sic e vsura. Siliter qn auferret libertate debito ri liberadi ifra terminu quis eet serua tur erit vsura. Et his concor. Arch. i. d. c. si qs clericus. dicit tn Rodo. q qn erat ser uaturus et no abstulit libertate debitori liberadi se. quis io mutuauit vt se peri culo exonerare. et pximu periculo submittere no tn ppterea teneret ad resto nem lucri de necessitate. lz peccauerit et in pnia vt restituat sit ei cosulen. La. tn de redo. i suis conctibus tz idistincte qd ille q mutuat pximo ducatu q mo valet quatuor libras si postea recipiat quinq libras vt vlz tpe restitutiois q hoc li cite facit siue erat seruaturus sine no. Sz opi. Anch. est equior ettutior. ¶ Octauus casus i quo recipit vltra sor[sect. 37]te sinevsura est roe piculi p qd supabudatia pot recopensare sm Alex. lo. Res tm extra piculu existetes plus valet q res eiusde speciei in piculo. Et sic hec re copesatio reducit ad natura rei q ppter piculu extimat plus vel minus valere. et sic excusat ab vsura. Et i hoc concor. Lau. de rodo. Monal magister Fran. de empoli. Pe. de anc. Cardi. Jo. de anna. i. d. ca. nauigati. et coiter oes. et est casus in. l. in naue. ff. loca. et hoc patebit ex sequen tibus dubijs clarius. ¶ Vtrum mutuas pecunia nauigaturo cu [sect. 38]tali pacto q si nauis cu capitali periclitet nihil sibi teneat. Si vo res emptas portauerit saluas teneat sibi pecuniam mutuatam cuz parte lucri tradere sitvsurarius. Rn. q sic. casus e in. d. c. nauiga ti. aduerte q doc. diuersimode istu tex. ex ponunt quare est vsura in isto casu. tu tamen tene q ratio est q talis mutuas no vult mutuare nisi cu tali pacto susce ptionis periculi et ppterea grauat debi tore in aliqd plus ex mutuo. et io vsura est. Si autem quis liberaliter mutua ret. Deinde post mutuum ad instatiam dbitoris suscipet i se piculu qd dr assecu ratio licite posset aliqd lucri suscipe si ne vsura. et ro diuersitatis est q receptu primo casu vltra sorte directe concernit multum in quo ois supabudatia prohi betur. Luc. vj. xiij. q. iij. ca. ij. sz i scdo casu no sic. q no ex mutuo sz ppter fcm. s. securitate. vnde est conctus innoiatus iste scds vltra mutuu. Jte q accipe aliqd p assecuratione lz sm oes. Ergo mutuum qd prius q fecit no facit eu peioris conditionis. Et io tene q siue mutuu dede rit siue no pot licite aliqd recipe qn periculu alicuius rei i se sucispit no ppter mutuu sz ad instantia debitoris. Si vo ppter mutuuz cogeret debitore vt piculu ei daret ca alicuius lucri sic esset vsu ra. et sic loqt. d. c. fi. et hocrelicio a do Lau. de rodo. in suis conctibus. et hoc locu hz ne du in susceptione piculis maris. sz etia cuiuscuq sm magistru Fra. de ampul. ¶ Vtru accipietes aliqd p saluo codu[sect. 39]cto licite accipiat. rn. q sic siduo concurrat. Primu q ipse no teneat tenere stratas vel via secura. Scdm q obseruet qd pro misit. Sed si ipe forte esset cu talis picu li iniuste vl no seruaret pmissuz teneret restituere qd accepit et vltra de omni da no satisfacere. ¶ Quid de pactis q fiut iter aliqs cote [sect. 40]detes. j. q tale qd erit vl talis fecit tale qd vel fuit alius et ponut. x. rn. q in hmoi no iducit aliqd turpe votu captade mor tis sicut in illis q ponut q fr talis mortuus est vl moriet infra annu. sic eritva nu si vero tale turpe iducit sic erit tur. et tenebit de bono consilio dare lucratum pauperibus. ¶ Vtru. A. q fideinbet p. B. C. a q. C. B. [sect. 41]pecunia mutuo accepit cu pacto q vult duos florenos p cetenario fideiussiois sit vsurarius dic vt. s. fideiussor. §. xx. ¶ Vtrum mutuas pecunia Joani vsq ad [sect. 42]x. annos cu pacto q si. j. deceniu mortuus fuerit alter eorum debitor sit liber. si vo su pnixerint abo dabit sibi aliqd vltra sor te sit vsurarius. rn. sm Alex. lob. q sic. ro or periculu no excusatvbi ca tpis no pprij aliqd plus accipit. sz no ca tpis tuc piculu excusat. vel dic q io est vsurarius q ex mutuo exigit obligatione alicuius vltra sorte lz sub periculo. d. c. fi. de vsuris. ¶ Vtru ciuis q mutuat coirati. lxx. duca[sect. 43]tos q coitas hz ex statuto q quicuq ha bens filiavnius anni. lxx. dederit habeat quingentos p ipsa maritada si vixerit vsq ad. xv. annu. si vo an pfatum tps mortua fuerit totu amittat sit vsurarius. Rn. q sic. q in mutuis veris vel interp tatis spe lucri principaliter factis picu lum vel dubiu no excusat a fenore. d. ca. fi. Nec ob. dictu Ri. in. iij. di. xv. ar. v. q. v. qd vult qd qn capitale et lucru stat ad periculu muttiatis licite recipiat vltra sorte q illud est veru qn periculum eue nit ex natura rei q allegat. d. c. si. sed in casu isto est piculu ex lapsu tpis. et ideo cotractus illicitus est vsurarius. ¶ Quid de illis q dat ecclesijs pecunia [sect. 44]vt recipiat ab eis certas possessiones te nendas toto tpe vite ipsoru. et post mor te debeat redire ad ecclesias. rn. host. tz q lz. et hoc rone periculi seu incertitudi nis. alleg. l. j. C. de pac. et. l. j. ff. de codi. et de mo. nisi habeat praua intetione. Go. tz q est conctus vsurarius qn dat pecunia. Secus qn daret vna possessio. ecclesie et reci peret equinalente vsurus et fruiturus vtraq in vita sua vt post morte eius ad ecclesia ambe cu pleno dnio reuerta tur. q sic lz recipe i duplo valete plusq sua qua cofert. Silr si sua ex nuc voluerit in ecclesia trasferre oino vt ipe ea no vtat seu fruat poterit licite ab ecclia re cipere possessione valete in triplo. vt. x. qo. ij. pcarie. Ego dico qd qn etia dat pe cunia q lz dumo seruet equalitas iuris naturalis sz Ric. i. ij. quol. q. xxiij. art. iij. q talis conctus no est conctus mutuiverivl ap paretis. sz potius est conctus innoiatus q ma gis assimilat conctui eptiois et veditiois. Et ideo si debet licere opz vt no appareat quis habeat partem meliorem. sz qd videant equales ta vendes q emes aliter esset illicitus Jdem dicit Ri. de eo qui emit annuos redditus etiam pecu niarios vel censum pensione. vel prediu hereditatem vel ad vita emetis qd lz si debita seruetur equalitas. et Alex. lob. in quol. suo ide tz et coiter oes doc. parisie ses et Canoni. i. d. c. i ciuitate. verum est qd Jnn. ibi ide limitat i redditibus constitutis no constituedis de nouo tpe conctus. sz no est ro diuersitatis dumo redditus sit realiter in re no ficticie: ide tz Jnn. ibide de emptioe nois debitorum q lz facit. i. iubemus la. ij. C. de sac. san. ec. et ide dicedu si prefata emant i perpetuu. Pe. de anch. i di sputatioe motis floretie. dicit q si reddi tus de nouo constituti sint pecuniales. q hnt magna vicinitate cu mutuo potius taliu eptio dr conctus vsurarius. et est veru q ad psumptione Secus esset in conscia. qn vere emerent. Rodo. tn dicit q qn emit redditus ad vita eptoris q tuc no est tutum. ne vedes desiderat morte eptoris et plz mihi ro q pactu qd inducit votu captade mortis no vlz. l. fi. C. de pactis. et. l. stipulatio hoc mo. ff. de ver. obli. et io phibet pmissi opbede novacatis i. c. ij. de coces. pben. lib. vj. et hoc q e con bonos mores. Jo no dz admitti. l. pacta. C. de pac. Qd tn no est dicendu q sit mortale pctm vedere vel emere ad vita sm se. q hoc no iuenit phibitu si debite seruent circustatie. alr vsusfructus nuq posset co stitui q finit morte. §. finit. insti. de vsufruc. Emere aut vel vedere ad vita vedi toris magis lz. q tale votu no pot iteruenire. Nec ob. qd dixi de emptioe reddituu pecuniariorum q pecunia no est ve dibilis. q qd est mediu veditionis non pot esse terminus. Qr sciendu est qd sicut in bonis nris habemus mobilia et immo bilia sic et ins vtroruq et ipm ius pot ve di sicut ipa mobilia et imobilia No ergo vedit pecunia sed ius pcipiendi ipsos redditus pecuniales quo vedito trasit ip sa pecunia sicut ius patronatus qd vendi no pot trasit vedita terra q illud hz. Ad uerte tn qd si qs dat cetu titio vt ipse ti tius costituat se debitore redditus anualis maioris qtitatis q accepat vsura est q in re nullus est redditus q emat: ni si Titius esset persona que soleret locare operas suas ad tm p anno et ipsas vede re. Similiter vsura videt qn exigit plus de redditu q res q posset emi tali pcio reddat in fructibus de lucro sm Jnno. in d. c. i ciuitate. Quod bn no. q pauci aduertut et attende qd talis conctus q qs emit redditus possessionu vl domus coiter sit sub conctu eph yteotico siue libellario. et cu pec qd ille q soluit pesione possit reemere et se liberare a dicto cesu. vn dr i aliquibus veditio a ficto et a catha fra chi. et ppterea lz locatio possit fieri p pcio totius redditus que reddit domus vl pos sessio. No tn sic poterit fieri in isto conctu libellario q talls tenet manutenere re suis expensis. l. j. C. de iu. emphy. et tenet etia soluere pensione. licet res pereat ca su fortuito dumodo maior pars non pe reat. Secus in coductore q no tenet suis sumptibus manutenere. l. colonus i pn. ff. loca. nec tenet peunte re casu sine cul pa. ca. ppt sterilitatez de loca. et io si tm vult de cesu qtum soluere. coductor sim plex e iiustus conctus et io in fraude vsure ppter pactu de retrouedendo de quo. j. .§. lxvj. cu seq. Et ppterea dz haberi res pectus no ad fructus si excedut. sz ad qti tate pecunie solute p pcio. ita qd talis pesio multiplicata p. xx. annos ascedat ad totale extimatione rei sic locate. Et sic erut. v. p centenario. vt est tex. in aut. de no alie. §. q vo. et i aut. ppetua. C. de sa. san. ec. et ibi no. gl. et sequit Bar. in. d. l. j. et do. Bartho. cepol. veronensis. Et ideo locaret simplr p. vj. non poterit dari ad libellu nisi p quinq. Vnde q coiter gra uat talis in censu iudico coiter conctu ta le illicitu et in fraude vsuraru. ¶ Vtrum emes frumetu i herba vlvinu in [sect. 45]vite aut oleum et hmoi anq sint matura minus q valebut tpe quo matura erut sit vsurarius cuvideat mutuu iterpretatu. Rn. sm. Bal. in Rn. C. de vsu. q aut pns numeratio e ca dani ipsius vedetis. et sic e vsura p. c. i ciuitate. de vsu. Aut sola co uentio. q pciu no soluit de pnti et sic conctus lz no fit vsurarius e tn illicitus. aut neutru est ca dani q no plus valet frumetu velvinu sub tali qualitate ppter piculu cui subiacet et sic lz. l. fistulas. §. frumen ta. et. l. si debitor. §. verisile. de conh. emp. Hoc intelligo qn emit in genere scz de terminate. s. frumentum istius agri in herba vel vinu istius vinee et c. ¶ Tene ergo pro toto isto. viij. casu me [sect. 46]lius intelligedo hac regula q si mutuu fit principalr spe habedivltra sorte nul lu piculu pot excusare quin sit vsura ta lis conctus. Si vero mutuu fit liberalr et postea ppt piculu aliqd accipit excusat. ¶ Nonus casus est ratione administra[sect. 47]tionis puta tenebatur qs collocare pecuniam alterius in emptionem prediorum: vt tutor vel in aliud fructuosum et non fecit ille cuius erat pecunia poterit tm vltra principale accipere qtuz lucri ha buisset. verisimiliter si vt debuit collocasset. l. tutor qui repertoriu. §. si post depositionem. ff. de admi. tuto. Et facit con platos q pnt acqrere ecclesie et no faciut xij. q. ij. quisquis eps. ¶ Decimus casus est roe hostilitatis. na [sect. 48]que possum perseq gladio et bonis spoliare iuste possuz etia licitevsuras abeo extorquere. xiiij. q. iiij. ab illo. dummodo non sit scandalu alijs. ¶ Vndecimus casus roe ostetatiois. Exe [sect. 49]plu dotibi pecunia signata ad ostentatione vel etiam ad supponendu pigno ri ita q volo illamet quam tibi dedi in numero mihi restituas et vltra eam aliquid lucri. Nam talis contractus licet cum non sit mutuum. sed potius locatio. vt no. gl. i. c. si feneraueris. xiiij. q. iij. et in. d. c. conquestus. et facit. l. iij. §. vlt. et l. seq. ff. commo. concordat Sco. in. iiij. di stin. xv. ¶ Duodecimus e roe alterius conctus a mu [sect. 50]tuo vo vel interpretato. Nam i solo mu tuo vo vl interpretato cosistit vsura qn aliqd supra sorte. i. mutuatum exigit q vsus rei i mutuo no est separatus a consu matioe ipsius rei mutuate seu dnio. Jo exiges aliqd vltra sorte rapit vsuz. et sic dicit vsura. no sic i alijs conctibus. et q aliqn conctus appareter no vr mutuu. et tn est salte interpretatum: ppterea de multis qonibus subinfera q fiunt in diuersis conctibus a mutuo apparenti. ¶ Et primo circa cabia sciendum q oia [sect. 51]reducutur ad tria. scilicet realia solum. et secudo ad realia et per literas. et tertio ad sicca. ¶ De cabio reali solu. Vtru cabiu rea[sect. 52]le liceat qn rone eius aliqd lucri accipit et est qn qs hz ducatos i auro vellet mo neta vel habes monetam vellet aurum vel alterius generis pecuniaz campsor vult tm pro ducato vtru sit vsurarius. rn. q non. q no potest esse mutuu in campsore in hoc. vn minuere sortem no potest esse vsura sz bene augere. tex. est no. i. l. rogasti. §. si tibi ded ero. ff. si cert. pe. possz bene esse iiustitia qn excessiuu lu cru acciperet respectu laboris. Et licet quida dicat licere capsoribus soluz q de hac faciut arte no alijs: tn ego novideo ronem diuersitatis cur no possum extimare labore numerationis vnius duca ti vnu solidu sicut qlibet alius: tn est verum q aliqd plus pnt roabilr accipere illi q de hoc faciut arte. q maiores labores portant cu semp sint parati. ¶ Vtrum cabiu reale et per lras liceat et fit [sect. 53]duobus modis. Primo hoc mo. Ego ha beo hic Janue. c. aureosvelle q mihi rn derent rome. couenio cu capsore vt faciat mihi lras qbus dent mihi. xcv. solu reliquu lucret. rn. sm Bal. in. c. j. de plus peti. q licitus est talis conctus et necessarius iure gentiu munitus naturali rone. eo qd capsor subit pericula viaru et dana nuciorum pensiones oparu et salarioru facto ru. vt no. i. l. piculi. ff. de nauti. feno. et. l. traiecticie in pn. ff. de ac. et ob. et. l. q rome .§. j. ff. de ver. ob. vn si aliqd lucrat hoc e iustu cuz industria accedat rei licite. l. si heres. ff. ad. l. fal. pterea numeranti mihi. x. lz pacisci q ei no redda nisi nouez cu no possit esse vsura minuere sorte. sz bene augere vt dictu est. Possz tn esse in iustitia qn excessiuu lucru caperet respectu laborum et expensarum et piculi vel qn pecunias no bonas darent. Fit Scdo modo cabium p lras et reale hoc modo. Est vltramontanus q habes mille ducatos venetos et intendes ferre eos venetias vbi plus valet et ibi expedere iuenit campsorem in sua patria habente tabu lam cambij venerijs et tradit ei ad foru cambij venetiarum vt sibi venetijs red dant. Talis cotractus pot esse licitus et est qn no intedit ppter priore traditionem habere lucru sz rone patrie illud reportat. Si vero ex hoc q pus tradit vltra montes q recipiat venetijs intedit lucru habere erit vsurarius cu por traditio inducat roem mutui et spez habendi vl tra sorte. et sic erit vsura. ¶ Vtrum cabiu siccu sit licitu. rn. q no: q [sect. 54]dicit siccu eo q in veritate e siccu a cha ritate pximi et siccat aiaz a gratia dei et fit. vij. modis. Primo hoc mo. Recipio floretie a capsore dece libras grossorum q tuc valet centu florenos cu pacto q tenear ipsi capsori tantu dare qiu infra x. dies post celebratu conctu valebut libra grossorum venetijs q aliqn valet plus aliqn minus et hoc hic ad mesez receptionis eo ruvl si plus vult tenere de mese in mesez reuocat mo pdicto et tale cabium est illi citu et vsurarius conctus q est ibi mutuu cuz spe habedi vltra sorte q lz aliqn minus valeat tn vt in plibus plus valet nec excu sat ppter piculu vt. s. patuit. tex. est clarus habeti oculos cordis i. d. c. fi. devsu. et talis cotractus est ad pnicie ciuitatu experientia teste que est oiuz magistra. c. q sit. de elec. lib. vj. et q sit illicitus coiter tenet a doc. Scdo fit hoc modo. Habeo hic iauue. c. aureos et trado eos petro vt mihi totide rndere faciat hinc ad mesem rome vbi plus valet visimiliter et credit et silr vsurarius est q e mutuu cum spe habedi vltra sorte. c. consuluit et. c. in ci uitate de vsu. Tertio fit hoc modo. Habeo hic Janue cetu aureos qs do petro indigenti vt mihi rndere faciat a Londres seu bruges hic ad tres meses alte rius generis moneta: puta tot libras de sterili et hmoi. Jste conctus coiter estvsura rius. sm Host. in sum. titu. de vsur. §. an tiq et gof. q coiter fitvtinde lucretur Et lz aliqn nihil lucret tn in extimatioe ha bet lucru et sic mutuu cum spe habendi vltra sorte erit vsura. Nec ratio periculi excusabit sicut dictu est. Jde dic quando. Janue existens emit turoneses recipiendos in francia in talibus nudinis scdm Alexa. eu tales emat plus vel minus sz teporis dilatioem. et intendat lu cru quod coiter euenit. Fit quarto hoc modo Janue existens dat certam mone ta alicuivt sibi reddat in sturis. Lugdu ni tpe ferie q ibi fiet. verbi gra extimat hic. Janue scutu. xxviij. et sic dat tantam monetam ad ratione de. xxviij. pro scuto q ascendet an scutos centum q scuti in lugduno. vt plurimum valet. xxx. vel salte plus de. xxviij. Jde dic de hinc nea poliz ad tot carlinos p ducatis et hmoi sm Mona. sunt vsurarij. alleg. c. eicies. lxxxviij. di. et. d. c. fi. devsu. Quinto modo fit sic. ego indigeo pecunia hic Janue q ro mutuo et no inuenio nisi hoc pacto q recipia ad ronez cabiorum de Lodres vel Bruges cu ego accipies no habea ban chu in Londres vel Bruges nec mutuans. Jdeo non mutuat isto modo q velit deferre suas pecunias a londres. sed vt sic lucret ex tali conctu. nuc de Janua a londres. et de londres ad Janua. et sic pz q no lz vnde dic q est vsura. Fit et sexto modo pessime. Et dr cambiu recabiu et fit hoc mo. Ego indiges pecunia. hic Janue qro alique qui mihi mu tuu det. est aliqs q dat mutuu ad ronez cabiorum de londres cu pacto q scribat li teras et tn no mittit. sed ipsas retinet et sm q lucrant cabia in eudo et reddeudo. ita accipiet vltra sortem et vsurarius pessimus est Septimo mo fit cabiu in romana curia qd quide est vsura clara lz sub cabio paliet. et fit. sic clericus cose quutus de nouo aliqd bnficiu p expedi tione bullarum ipsius indigens pecunijs petit a capsore sub mutuo certa summa puta centu ducatos restituendos in pa tria. puta turonte hinc ad sex meses mo nete ibi curretis ei que pfatus campsor statuerit mutuat campsor. sz vltra cambiu exurgens ex varietate valoris monete in diuersis locis exigit. v. vl. viij. p centenario tales capsores vsurarij sut indubitater. Et lz quida conati fuerint defesare q licite pot fieri tale cabiu sic cu primo scdo tertio quarto et quinto et vj. mo dictu. Dicedo q no est cotractus mutui sed pmutationis vel emptionis seu conctus innominatus salte et lucru pue niat rone dubij vt patrie. Jo no pot esse vsura. Sed con ipsos est tex. dicti. c. fi. a conrio sensu vbi dr. Jlle quoq q dat decez solidos vt alio tpe totide sibi granivini vl olei mesure reddant q lz tuc plus va leant tame vtru plus vel minus solutionis tpe sint valiture verisilr dubitatur no dz ex hoc vsurarius reputari. Hec ibi Ergo a conrio si verisilr plus psumeren tur valiture tpe solutiois esset vsurarius et iste conctus videt emptioi. vel pmutatio nis aut salte conctus innominatus quia dat pecunia recepturus granu et hmoi q magis dislat a ducatis q sterlini. ppterea tene indubitater q est conctus mu tui interpretati cu spe habedi vltra sortez celebratus Nec ob. q aliquado mi nus: q vt plurimu et extimatioe intendut lucru et inest. et lz Archi flo. in sum ma teneat q tales solu sunt vsurarij me tales. Tu tn eos dicas esse vsurarios etia reales q mutuu petenti no volut dare nisi cu isto pacto. Et sic pz q sunt vsurarij mentales et reales. vn Hos. et Gof. d. tales vsurarios qtucuq sub spe pmutatiois emptiois vel alterius conctus palient et oibus execrabiliores sunt q de nudinis ad nudinas tales conctus faciut cu excedat centesima sm Ho. cu quo co cor. Alex. lo. Est tamen casus in quo no dicere cotractu vsurariu nec illicitu. vi delicet est aliqs qui vellet ire de Janua londres p negociatioe nollet secu defer re pecunias ppter pericula qrit alique cui det suas pecunias hic Janue qui fa ciat sibi respondere totidem londres. sed quia ppter abusum pfatorum mercatorum non pot prescire determinate qt libras. d. sterlini valeat sue pecunie accipit literas secudu cursum cambij a qda hic Janue cui dedit suam pecunia et inde lucrat aliqd. Dico q si iste no io hic dat vt inde p cabiu lucret sed soluz vt suas pecunias londres habeat q ta le lucru sibi aduenies no faciet eu vsurariu cu adueniat sibi potius rone icertitudinis seu patrie q excusat ab vsura qn mutuu no sit spe habedi vltra sorte. Si tn posset scire pretiu sue pecunie pci se. et sic habere vellet hmoi literas cambij esset vsurarius q est intederet lucru ex mutuo nec incertitudo eu excusaret d. c. fin. ¶ Vtru deponens pecunia apud cam [sect. 55] psorem vel mercatorem vel artificem p qua negociatur dat deponenti certum quid p centenari licite recipiat. Respo deo sm Bald. in. l. j. C. pro socio. Aut talis deposuit in specie. et tunc q illicite vsus est pecunia deposita tenet omne lucrum restituere deponenti. q ex re illius locupletior factus est. argumeto. l. q sine vsuris. ff. de negocijs gest. sz ego no credo i coscietia q teneat de necessitate per ea q dixi. Restitutio primo de lucro qd vsurarius pcepit ex pecunia vsuraria qd no tenet restituere. Aut vsus est licite. q deposuerat in numero. et tuc si depones non habuit animu fenerandi et capsor liberaliter dat vl ex quada equi tate sic licite recipere pot sine vsura. Si vo dat ex quada necessitate credens se obligatum excusatur depones quadiu bona fides durat. s. credes qd liberaliter dedit. Na obligatio antidotoruz iu sta parit receptione per errore soluti. l. si testameto. §. j. ff. de fideius. Si vero de pones habuit animu aliquid habendi lucri sic vsurarius est. q veru mutuu est cu spe habedi vltra sorte cu sit in nume ro no in spe nisi deposuisset rone societatis cu periculo suo. sed quo ad restitu tionem dic. s. restitutio primo in verbo vsurarius. ¶ Vtru depones pecunia dotale apud [sect. 56]mercatore ita q sit salua. et recipiat aliqd de lucro sit vsurarius. Vide. s. dos §. xj. et societas. j. §. vij. ¶ Circa conctu emptiois et veditionis q [sect. 57]sepe interuenit mutuu veru vel iterpretatum. Jdeo plura queruntur. ¶ Vtru mercator seu artifex sit vsurarius [sect. 58]q illi q statim soluit re vendit p minori ptio q illi q no soluit incotineti. sz vult terminu. Rn. psuppono prio q dt Sco. in. iiij di. xv. q. ij. et ri. i. ij. quol. q. xxiij. ar. iiij. q pesatio valoris reru vsualiu non pot fieri a nobis nisi p coniecturale seu p babile opi. Et hoc qde non puctualiter se sub quada latitudine equalitatis vn paruus excesius equalitate illa no corupit. sed tuc solu. qn ibi est tatus excessus q iequalitas clare vr. Et talis excessus cotractu vitiosum reddit. et hoc psuppo sito. Rn. ad. q. cu distinctioe q aut talis venditor no excedit pfataz equalitatis latitudine cu illo q vult terminu lz pro minori daret si statim solueret ptium. et sic no est vsura. exemplu extimat ptia ta lia pani ab aliquibus. x. ab alijs. xj. ab alijs. vij. statim solueti libeter daret p ix. vel. x. no solueti vult. xij. no est vsura. cu no excedat ronc tpis equalitate latitudinis iusti ptij. si vo pfata latitudinis eqlitate trascederet. vt puta q vellet. xiij. vel. xiiij. sic esset vsura. c. cosuluit de vsu. Jde dic de eo qui non vult prorogare terminum debitori. nisi aliquo dato. d. c. consuluit. ¶ Quid si ex iueterata mala cosuetudi[sect. 59]ne et paucitate pecunie currentis coiter vedit ad tps plusq iuenire posset epto re statim soluete. Rn. Sctus Tho. i qua da. q. et Gira. obd. i suis conctibus q si tales solu hoc faciut vt iustu ptiu extorqueat: no erut vsurarij. vn ne decipiaris atten de si ptium occurrens sit iustum an no. et hoc vbi demonstrare poterit si attendatur an mercatores si vederent tali ptio cosideratis laboribus et ceteris debitu lucru coiter reportaret. q si sic esset plus no posset vendi sine vsura. Si vo nullu lucru coiter haberet sic e claru q no est iustu ptiu illud q taxat de psenti solue ti. sz hoc pueniat potius ex nimia cupidi tate pecunias habentiu q tali ptio volut emere. vt postea mo suo vedat. et io si plus vedut illo ptio ad tps dumodo iu stu ptiu no excedat. qd deberet valere si talis corruptella no esset no erit vsura q nihil vltra debitu exigunt rone tpis. Aduerte etia qd si qd esset i. tali loco in q coiter emetes no habet pecunias. sed emut ad ips posset vedere aliquid plus iusto ptio occurreti sine vsura. Ro quia mercator pot magis extimare mercatia illa q tardius expendit q q citius. Et ideo si plus aliqd vedut soluz habendo respe cru ad lucru qd rationabiliter deberent reportare ex tali negociatioe no ex ipe no codenabo eos si tatu plus solu vedut ad tempus q moderatum lucru reportet pesatis laboribus et expesis et ceteris hmoi: no haberet tn locu istud in illo q defert aliquas merces ad alique locuz vbi credebat multum vedere. et lucrari posse ppter eorum raritate. sz q alie mul te supuenerut: vides q nedu lucru immo danu reportaret si vederet pcio occurreti vedit ad tps plus. vt sic no patia tur danu q hoc esset vsura. Sicut enim noluisset minuere de pcio si nulle alie supuenissent ita adueniete abudantia rone tpis no poterit aliqd plus vedere. Na i casu isto hz locu illud qd dicitur. Res tatu valet qtu vendi pot. l. j. §. si heres. ff. ad treb. et querebatur primo. Rn. ad. l. fal. et. l. si quis vxore. §. vlti. ff. de fur. Sed in casibus superioribus li mitatur verum quod res tantum valet quantum vendi potest. s. si predicta abusiua non obstarent. et ita respondit Tho. ij. ij. q. lxxvij. ad. l. ptia. ff. ad. l. falc. Vbi dicitur Pretia rerum no ex affectu singuloru. sed communiter funguntur dicit veruz nisi affectio sit rationabilis ex parte venditoris. vt est i pdictis duo bus casibus: non in isto vlt. ¶ Vtru vedes re alicui qui pecunia in [sect. 60]diget vt statim reemat pro minori ptio sit vsurarius. Rn. q sic q piude est ac si pecunia mutuaret. Et iste est conctus pessi mus. qui dicit stoch. et bistoch. puta coi ter plus vedut. et sic vnu gladiu infligut et postea minus reemut. Et sic aliu gladium imponunt. Si tame simplr qs ve didisset pro iusto ptio no cogitas teme re. et emptor no inuenies emptor vellet venditori vendere pro minori no esset vsurarius minus emedo. sz posset esse in iustitia et coiter in eo accidit. Et io illici tus contractus. ¶ Vtru vedens rem ad tps plusq coi [sect. 61]extimatioe valet. sz tame plus valet vel valore naturali. vel propter vtilitatem ementis. vel q erat multu vtilis vedeti. et sm illud exigit ptiu sit vsurarius. Rn. sm Sco. et Ric. vbi s. et Tho. ij. ij. q. lxxvij q res no pot extimari vt tali pre tio vedat salua iustitia. Nec sm valore naturale. q si musica valeret plusq totu aurum mudi et oia inanimata. Nec secudu vtilitate emetiu. q sic herba medicinalis vel potio q valet alicui ad li beratione a morte pretio inextimabili foret vendenda. sed opz vt extimet coi extimatione sm q dictuz est in. lix. §. et ideo si plus tali extimatioe videret rone tpis erit vsura. Si no rone tpis vel alio respectu erit i iustitia nisi vedatur scienti et voleti vt. s. emptio. §. vij. bene aut posset plus extimari qvaleat res coi extimatione sine vsura rone pprij vtili tatis. puta habeo re multu mihi vtilez ex q multum mihi proficio et eius absentia multuz danificabor ppterea liberet instanter postulati ea sibi vedere non qtu valet coi extimatioe. sz qtu est mi hi vtilis. et qtu extimat danu ex cuius ca retia et io no esset vsura quauis iterueniret tps solutionis siede. Ro q res sal ua iustitia pot tali ptio vedi. et io plus q accipit. no accipit ex ipe sed ex natura rei. lz q ad apparetia videat vsurarius. ¶ Vtru vendens vinu vel frumetum et [sect. 62]hmoi pro ptio qd currit cu pacto tame q si plus vsq ad pasca valuerit illud plus vult. Si vero minus non vult mi nuere pretium sit vsurarius. Rn. q sic facit. l. pe C. de so. et. l. qui bona. §. si quis. ff. de dam. infec. No. archi. xxiiij. q. iij §. j. et hos. in summa. Facit. l. si no fuerint. .§. aristo. ff. pro so Hoc intellige q sit vsura quando tale pactu facit rone dilationis solutionis: aliter esset iiustitia non vsura. vn Sco. in. iiij. di. xv. q. ij. ar. ij. ponit duas regulas circa hac materia obseruadas. Prima est q vedes no vendat tempus. q non est in suum. Se cunda est non ponat se in tuto de lucro vel semper. vel vt in pluribus aliter est vsura. ¶ Vtru emes a Joane cetum q dz hre [sect. 63]hinc ad tres annos a petro seu p legato. seu p ficto moledini vl qualitercuq pro. xcv. que nuc solnit de pnti sit vsura rius. Rn. q aut ad instantiam iohannis emit aut sponte. si ad instatia Joannis solu et ppterea minus emit q extimat ve risimilit iteresse suu puta: q volebat de ipsa pecunia negociari negociatione q verisimiliter lucratus fuisset tame deductis periculis et laboribus. vel q tantu minuit qtu extimat labore in retrahen do et pericula et hmoi sic non est vsura. na nostra iterest litibus et sumptibus no vexari vt i. l. minoribus. ff. de minori. Si vo spote et principaliter facit ppter lucru et mmuit pciu solu ppter hoc. quia nuc soluit. vt in futuro rehabeat plus ppter pmatura solutionesic est vsura. c. fi de vsu. et in hoc couenit Jo. an. in ad di. ad spe. Nec ob. illud qd dr plus soluit q ante tps soluit. Jnsti. de ac. §. plz. et de plus pe. c. j. q illud est verum in eo q an tps soluedo patit aliqd iteresse. et io coges eu plus petit. Vnde ista plus petitio siue respectu tpis: q cu obliget hinc ad an nu solu et tame hodie exigit siue sit respectu rei. puta q debet tpe messis peti tur tpe anteriori quo plus valet siue sit respectu loci. puta q debet in vno loco petit in alio siue sit respectu cause. Exe plu vt qd debet alternatiue vel non est obligatus petit determinate tatu solum pot diminuere qtum extimat interesse suu verisilr siue lucri cessantis siue dani emergetis. als ppter pmatura solutione diminuere de principali esset vsu ra sm Tho. ij. ij. q. lxxviij. in rnsione vlti mi argumeti. Jde dic de illo q vadit ad artifice debitore mercatori p pano cen tu q dz hinc ad annum et facit sibi dari xcv. mo ab artifice et ipse se obligat soluere cetu in termino mercatori sm pdi cta di. Aduerte tame q si talis pecunia seu debitu eet litigiosuz no liceret eme re de quo dic vt. s. cessio actionu p totu. Jte si eet mutuu vel comodatu factum alicui vsq ad tres annos et supueniret casus in quo mutuas vel comodas indigeret. et vellet sibi restitui non liceret comodatario vel mutuu accipienti ali qd minuere p iteresse suo qn sile iteresse icurrit mutuas et comodator. nec aliude puidisset vt ipz euaderet si talis como dator vel mutuas no subuenisset. et sic intellige et limita. l. in rebus. ff. commo. ¶ Vtru emes pagas. puta p. lxxviij. ad [sect. 64]rone de. xv. solidis p libra. q sic est cois eorum extimatio Janue sit vsurarius cuz postea sit habiturus visilr hinc ad duos annos. xx. solidos p libra. Rn. Quidam multu errates conati sut simplr asserere no ee conctu vsurariu. sz solu turpe lucru. Aliq etia dixerut q licite sit. Moti prio q talis no e conctus mutui. sz emptio nis i q vsura ee no pot sz solu iiustitia. Scdo q iest piculu et labor i rehabedo. tertio: q cois extimatio no plus iudicat valere. Quarto q sicut plus vz fructus ma turus pfectus q acerbus io licite qn e acerbus minus emit. Sed certe iste rones ni hil valet: q lz formalr sit conctus emptiois tn equaleter est mutuu cu spe habedi vl tra sorte. qd sepe cooperit sub conctu em ptiois vt pz i. c. cosuluit. et. c. i ciuitate. et clarius i. c. fi. devsu. Nec labor seu piculu excusat. q visile no est q no habeat to tu. et sine oi labore i tpe. Jo minutio pcij sit solu respectu tpis. qd pz q qto plus tarde habet solui tatominus emunt pp pmatura solutione et cois extimatio est corruptela pz ex memoria hoim q recolut q sub coi extimatoe cadebat q conctus vsurarius eet. et sic pseuerasset nisi fuisset qda magistri i theologia no bone conscie q sine oi fudameto iuris imo con tex. aptu a conrio sensu i. c. fi. de vsu. licitu ee consu luerut no itelligetes q lz fructus agre stis minus possit emi qmaturus no tn mi nus q qn coputatis piculis semp plus sit valiturus q emat. q etia si emat tato minus pp pmatura solutione q verisilr plus debeat q minus valeret certe vsura erit p tex. clarum i dictis. c. palle. Si ergo dz licere opz q pp pmatura solutione no minus emat qn possit etia minus vale re imo plus dicit. d. Pe. de anc. i disputatioe motis floretie q si quis emeret ad duos vel tres annos iprestita vel loca pdicta et pciperet magis q dedit q eet vsura. q no est ve empto. cu redditus sit de pximo reuersurus ad veditore nec locatio q pecunia statim soluit p alia pe cunia vnde accedit ad cotractu mutui. et propterea mihi videt dicendum sicut de casu pcedeti q si qs ad in statia ami ci emit pagas predictas q potiusvellet negociari cu suis pecunijs q talia eme re q poterit tatominus emere qtu extimat visimiliter iteresse suu ppter piculu vero vel laborez no credo posset plus de vno solido minuere cum iudicio coi no extimet aut valde modicu qd si vo qs ideo emit pfatas pagas. vt sic lucret vsu arius est et sic serua i conscia q no inue ni q posset aliter determinare quis aduocatus fuerit cora doctoribus et magistris p ista materia. Cocedo tn q formalr no est cotractus vsurarius sz bn equiualeter et i re et in conscia et q ad deu sicut i simili dr in. d. c. i ciuitate. et. c. fi. ¶ Fit alius conctus qui dicit eptio scriptaru [sect. 65]bachi q fit hoc modo. debet qs habere in bancho talis capsoris cetu sed quia camplor no tenetur soluere nisi hinc ad tot dies vel menses vendit ista scripta Hoc est ista centuz pro. xcv. alteri statiz soluenti. De quo dic vt de superiori casu dictum est. ¶ Vtrum emes prediu vel domuz cu pco [sect. 66]de retrouedendo vsq ad tot annos vel semp faciat fructus suos sine vsura tepo re medio anq recuperet. Rn. q sic si bo na fide absq sraude emat. et hoc e q i vi tate itedat emr et solu pcm de retrouededo faciat ex complecetia veditoris et q potius vellet ne reemeret. sz sibi libere dimitteret. et q liceat patetp. l. si fundu. C. de pac. inter. em. et ven. et. l. quoties. ff. de in diem adiec. et tz Hu. sequit Arch. in. c. q pleriq. xiiij. q. iij. et Jnn. et Joan. an. et coiter doc. i. c. ad nraz de emp. et ve. Si vo emeret i fraude q itedit mu tua re no emere. et si crederet venditore no reempturu no emeret si esset vsura palliata sub tali veditioe. et sic presumitur sm doct. in. d. ca. ad nostram ex tribus. Primo qn precium est modicu respectu rei. Facit. l. quamuis. §. si cu essem. ff. ad velle. et hoc maxime quado posuit pactu q nisi redimat infra certuz tps non possit postea reemere. q videtur pactu l. comissorie. s. mutuasse puta centum et recepisse pignus de cetum. xxv. ita quod nisi redimat infra tale tepus sit amissu Verum est q res no valet si vedat cu tali coditioe q semppossit reemi q si vederet simplr. ar. l. fudi ptem. ff. de contrahe. emp. Scdo psumit in fraude qn fit pactu vt restituat aliqd plus q fuerit p ciu. vt. no. i. c. nullo vos de pignori. et. d. Anto. i. d. c. dio cesi de vsu. Tertio si em ptor consueuit excercere vsuras. l. q si no lit. §. q assidua. ff. de edil. edic. [sect. 67]¶ Vtru emes cu pacto de retrouededo apppones clausula q no vlt q possit re dimer an qnquniu vl dceniu sit vsurarius. Rn. Ho. et. Jo. an. i. d. c. ad nostra in nouella tenet q presumit in fraudevsu re. Sz ego dico q si hoc facit bonafide puta q vult ipinguare possessione q pi guedo no cosumit vsq ad tot annos. et ppterea non vult q reemat nisi sibi ab alio mo velit satisfacere de expesa sic lz. si vo fit in fraude vt lucret fructus expignore simulato sic est vsura. [sect. 68]¶ Vtrum emes cu pacto de retrouededo et iocas veditori p certo affictu sitvsura rius. Rn. q no si sine fraude fit vt dictu e s. Esset tn illicitus si ex pacto comodu vl incomodu excepto constituto affictu ptineret ad veditore. Na hoc est cotra natura emptiois cu rei empte conmodu vel icomodu debeat pertinere ad emptore l. illud. ff. de peri. et co. rei ven. nisi affictus esset ita modicus q venditor releua retur in illo i quo grauatur contra naturam contractus. Jte reddit illicitus quando ipse venditor non posset se qn vellet ab huiusmodi conductione liberare quia cum talis obligatio vendicet partem precij. di. l. partem fundi et emptor solu iustum precium rei soluet sic habebit supra istud preciu ista obliga tionem. Et ide dic similiter si vellet qd obligaret se ad conducedum qd esset il licitus in alio alleuiaret conductorem. Presumitur tamen vsurarius ex predictis in anteprecedeti et etiam qn ppos fudos vederet ad hmoi conctus faciedoa ca no presumat icotineti velle contraria agere. l. no ad ea. ff. de codi. et demo. [sect. 69]¶ Vtrum emes tempore messiu granu vel vindemiaru vinu pro precio q tuc valet cu pacto q tol mesure sibi reddatur tpe paschali sitvsurarius. Rn. Ho. i su. et Jo. an. cu gl. in. d. c. fi. q sic. xiiij. q. iij. vsu ra. Nec ob. q aliquado sunt vtiliora q ad ea q raro eueniut non cosiderant leges. l. na ad ea. ff. de legi. i aut. vt si phi bitoe. §. q vo post multa et cois cursus est q sint cariora qui extimandus est. c. certificari. de sepul. et. l. j §. j. ff. de fluminibus. ¶ Vtru emens frumentu vinu et hmoi [sect. 70]tpe quo colligit vt postea carius vedat alio tpe sit vsurarius. Rn. q no. Et tn tur pe lucrum. primo si est ecclesiastica psona q hoc facit. xiiij. q. iiij. c. qcuq tpe. Scdo si hoc facit ppter auaricia. s. vt carius vedat nulla alia necessitate pesata vel vtilitate aut vt caristia inducat talr q hoies cogant emere ab eo et ipe ad libi tu possit vedere. Et sic peccat mortalr. et credo q teneat restituere danu si q de dit ex hoc comunitati siue alicui q alio modo sibi puidisset si talis non ipediuisset taliter emendo sicut faciunt illi q stant in porta ciuitatis. vt totu granuz nouum emant et procurant ne deferat in plateam ad vendendum. et de istis intellige pfactu. c. quicuq. Si vero talis emeret ppter bonum coe vt fecit Jo seph. s. vt prouideat ne populus suus fame pereat sic mereretur. si aut emeret ppter puisione sua et suoru. et postea no indigens tanto illud vedit q supest pcio occurreti. Vel sihoc facit ppter exer cendaz iustam comutationem p modu mercantie no vt caristiam inducat sed potius vt lucru aliquod ex opere suo reci piat ppter sustenratione sue familie vl ppter pietate vt dispeset in pauperes sic lz dummodo moderate faciat et caristiam non inducat. hoc ex Jnno. Ho. et Ray. Rod. et summistis et Pe. de ancha. in. c. j. de vsur. lib. vj. ¶ Quid de his q emunt oues vl boues [sect. 71]et hmoi a pauperibus qs no hnt. Rn. Ro. q si emes a paupe vel diuite scit vel cre dit ea no habere et qsi ia ea tradidisset locat ei p pcio anue pesiois sic conmittit vsura qa clare pz q fit i fraudevsararu. Si vo credes eos habere sine fraude et boa fide emptio fiat no e creden. qdiu boa fides durat emptore peccare nec ed restitutione teneri d consumptis boa fi de durate sz de extatibus vel inqtu factus est locupletior. credo teneat i casu qn oi no ab alio no emisset nec aliqd interesse patitur ex tali emptione. ¶ Quid de emente eq et hmoi sibi red[sect. 72]dendos a veditore in certis nudis pro minori pcio q valeat i tpe conctus. rn: Ro. q est vsura nisi verisilr dubitet vel credatur plus vel minus sintvalituri tem pore solutiois vt pz ex supradictis. ¶ Vtrum locas rez qua extimat cu pacto [sect. 73]q qualitercuq perdatur seu deterioret vult preciu rei sue recuperare cu aliq lu cro sitvsurarius. Rn. q sicvt no. Bar. i. l. si vt certo. §. nuc videdu. ff. como. et. l. j. eo. lz extimatio no faciat semp veditioem tn cu tali pacto facta videt facere ved i tione. Et ideo pinde e ac si vendidisset quia preciu expectat exigit vltra sortez et sic vsura est aut salte cotractus illicitus est et pniciosus. Et ideo restituere tenet qd vltra sortem accipit. ¶ Vtrum mutuas granuz vetus et hmoi vt [sect. 74]postea recipiat nouu sitvsurarius. Rn. Ho. et Gof. volut q sitvsurarius solu qn facit hoc vt melioratione recipiat sed si facit ne frumetu peat et vt accipieti graz faciat no erit vsurarius dumo sz ro. no auferat libertatedebitori liberadi se vetus soluedo. et placz q si sine aliq iiusti tia et piudicio alterius consequor vtilitatez mea siero tibi iniuriosus maxie qn tpe solutiois visilr non extimat plus vali turu als non liceret. Jde dicendum sz Mona. si aliqs haberet equu de q nihil facit et acciperetmutuo ab aliquo centu cum tali pacto q teneat equu suuet pascat eu et vtat eo sine piudicio eq q talis accipies non erit vsurarius. Ratio q nullu danu facit pximo immo alleuiat eu pascedo equu. Jdem dicit de do mo pignorata mutuati que vtilis est sibi q ea locare no vult vel non potest et mutuans custodit domum a ruina Pro pterea addit qd inistis casibus consideran. est p ter mutuu. Vtru pares sin no eritvsura. vt in casibus pdictis q in q hz equu alleuiat aliu ab expensa et q hz domu conseruat ea. cu dns nullum lucru ex ipsis eet habiturus q bn no. q facit ad multa no tn extedes ista ad lucru q qs facit ex pecunia mutuo accepta. ¶ Vtrum dans dece vlnas pani pro alijs [sect. 75]dece i futurum dadis sit vsurarius. Rn. Ro. q no q est conctus pmutatiois et cu dr de mesura itellige d mesura modij et lagene et ceterorum vasorum quibus grana vl liqda mensurantur. ¶ Vtrum hns pecunia quaz timet in futu [sect. 76]ro tpe minorari iuxta ordinatioes dnoru vl ciuitatu possit sine vsura ipaz da re alicui hoc pco vt sibi reddat i neqli p cio inq est qn ei dat. Rn. sz alex. lo. in ql. q. dvsu. q sic si ille q recipit mox expede re vult i tpe in q tm valet. q nihil vltra sorte recipit na potuisset et aliqd emere q postea vedes rehabuissz equales pecuie et plz mihi na quauis i mutuo no liceat spare lucrum tnvitare danu sine da no alterius licet aliq teneant q sitvsura. ¶ Vtru ciuis aq coitas eius indiges pe[sect. 77]cuia accipit cetu cotra eius volutate licite sine vsura possit recipe certu qd puta. viij. libras p cetenario q sibi anuatiz ipa coitas constituit. Rn. diuersi diuer sa scripserut sz saluo meliori iudi. mihi vr disti. q aut coitas ipa hz anuos redditus aut no. Si hz sicut e ciuitas Janue et de ipsis redditibus assignat certa pte tali a q pecuias habuit sz pportione pecunie habite. ita q tantu habeat oi anno de tali redditu sz q redditus ip se bn vl male. rndet sic licite talis acci pit. q talis coitas tale pecuiaz accipit non noie mutui cu nuq velit ea redde re sz p pcio talis ptis suoru reddituu qs pro solutioe pecunie habite vedit tali ciui et sic e emptio redituu ciuitatis qui fieri pot fine vsura vt. s dictu e. §. xliiij. Nec ob. q pfaticiues no intedebat eme re. q lz no itederet emere tn coitas potuit eis dare p pcio tale redditu isolutu et sic erit emptio et venditio sic posset eis aliqua possessione dareisolutu con eo tru volutate sicutfit sepe. Et sz hac via i telligo. Jo. de saxonia i sua su. et Jo. an. et do. Ant. et coiter moderniorcs in. c. i ci uitate q dicut licite tales illd lucru acci pe Et sz hoc loca Janue mos floretie et in pstita venetiaru sunt licita et sine vsu ra. Si vo coitas hz redditus vel si hz ia exausit in conctu supradicio vel alio mo sic talis ciuis no pot aliqd vltra sortez accipe sinevsura. q qcqd accidit sorti in mutuo vsura enisi affuerit iustu et veru i teresse q pot extimare etia ex dubio eue tu sz conditioes psonarum et negocioru sm Tho. sa se. q. lxij. arti. iiij. vn dicit q du plr qs danificat. prio mo cu ei aufert id q actu habebat et tale danu est restitue du sm recopesatione eqle. Secudo mo do danificat ipediedo ne adipiscat q erat in via habedi et tale danu no opz recopesare in eqli q minus est habere ali qd virtute q habere actu. et ideo q erat in via habendi aliquid hz illd solu in virtute vel potetia. Et ppterea si redde ret eivt haberetactu no haberet simplu sz mltiplicatu. q no est de necessitate re stitutionis. Tenet tn aliqua recom pesationem facere sm conditione personarum et negociorum. hec ille. et sic ptz qn non potest poni interesse certum p incerto vt dicit do. Ant. in. c. salubriter de vsu. et sic intellige Alexan. Lob. s. sctm Bernadinu cum similibus qui tenent non licere sine vsura aliquid accipere et hec bene no. ¶ Quid de sponte datibus coitativt ta [sect. 78]le quid annuatiz habeat. Rn. La. de ro dol. in suis conctibus q si. v. cocurrat q lz. Primum q redditus non sit excessiuus sed conuenies. Secudu q redditus fiat de bonis et super bonis coitatis quia si fieret relatio tantuz ad psonaz coitatis esset illicitu. Tertiu q non detur facultas resoluedi cotractu p maiori vel mi nori pcio. sz solu occurreti. Quartu q te pus sit icertu. q si redditus et tpa foret cer ta tuc ibi eet maior qtitas pceptaex tpe q illa q dat ciuitati videret contractus vsu rarius. Quintu q tales emetes non sint vsurarij. istd est verum q ad psumptionem solu. et io si vere emit in foro aie lz. Jstis aut no cocurretibus coitati. q d ronevsu re est vt conmittat circa mutuu volutariu non violentu. et ppterea in talibus no est ro formalis vsure. sed bn in istis volutarijs q intendut mutuare no emere. ¶ Vtru ementes iura pfatorum ciuium q [sect. 79]licite a coitate certu qd annu ati ex redditibus ciuitatis reciptutvt dictu est sint vsurarij. Rn. q no sz do. Ant. et Jo. de sa xo. vbi. s. ro q emut redditu i pecunia iam costitutu. ite ide redditus crescit et decrescit nec est maior q redditus pos sessiois imobilis. ite stat piculo emptoris. et multa alia q vide i Pe. de ancha. i c. vsuraru de vsur. li. vj. q his cocordat. limito tn pdictavera nisi coitas ipsa no tabilr lederet ex ipsis emptioibus q cum pupillo conparet vt. l. re publica. C. de iure reipublice. Jo eius administratores no possent ea danificare nec factu eoru valeret in danu reipublice vt. l. ordis. C. de cre. decu. et. l. pses. C. de trasac. et. l. ambitiosa. ff. de decre. ab ordi. fa. Jo no valeret talis venditio nec emptio facta ab illis q hoc sciut sz tenerent restituere totum qd receperunt. ¶ Vtrum liceat mutuare coi meo vel ali[sect. 80]cui domino pro aliquo officio habendo ex quo spero consequi magnum honorem et lucru. Rn. sm Joa. de saxo. vbi. s. q no sine vsura. q mutuans sic recipit expresse ex mutuo vltra sortem. Ego tn credo q si ex officio non habeo conseq. nisi lucru q debito modo debet tali exercitio cum non possim illud habere ni si mediante mutuo si sum aptus ad tale officium exercedu q possum mutuu dare vt illud habea sine vsura. q quod accipio lucri no respicit mutuu sz exercitium principalr. sz secundario postea mutuu qd lucru secundario. sperare ex mutuo no est vsura vt. s. dictum est. §. j. Si tn ex statuto vel antiqua consuetudinevoles habere tale officiu teneretur aliquid soluere. et vt tale solutione euitaret mutuu daret esset viurarius. ¶ Vtru mutuas sup pignore aliquo cu [sect. 8]tali pacto q donec debitor sibi restitue rit pecunia ipe creditor habeat fructus pignoris. Rn. q vsurarius e. c. illo vos. de pig. et quid teneat restituere. habes s. pignus. §. xj. # 2 Vsura. ij. de eius phibitione et penis ta con vsurarios q con fautores eorum. ¶ Vtruz vsura sit pctm morta e. Rn. sz oes ta theologos in. iiij. di. xv. q canoni [sect. 1]stas in. c. qm multi. xlvij. di. et in. c. sup eo. de vsu. et in multis alijs locis q sic. Na vsura est malu no solum in se sicut homicidiu q posset ex aliqua circustatia fieri sine pctovt iiudice seruato ordi ne debito et hmoi. sz etia est malu sz se. et io cu nulla circustantia pot bn fieri d ptate ordinata etia a deo et hoc probat s. q sit malu in se et sz se tali rone. q est con ronem naturalis pprietatis pecunie ad qd se qt vlterius q vendit ibi illud quod non est. et hec est ro philosophi. v. ethic. et pmo pol. vbi pbat q pprius vsus pecunie et principalis est eius cosumptio siue distractio. q est inueta ad mu tationes faciedas. et io sz se est malu p vsu pecunie mutuate pciu recipe q hoc est vedere bis vl vedere qd no est. Probat et alia roe sz Sco. in. iiij. di. xv. q. ij. arti. ij. sic pecunia mutuo accepta trasit in dniu debitoris ita q sit sua. et io magna est inequalitas q aliqs in re sui pximi lucru querat cu nulludanu inde quicqd de re cotingat incurrit. Multe alie rones assignant a doctoribus. Sz q sit pctm mortale melius pbat autorita te diuine legis Ezechi. xviij. ibi ad vsu ras dante et c. ipsal. xiiij. ibi qui pecunia no et c. ergo ex quo non viuet nec habita bit i regno dei demostrat esse pctm mor tale. phibet etia Exo. xxij. Si pecuniaz comodaueris et c. facit. c. super eodevsu. Vnde si quis ptinaciter asserat vsuras exercere no esse pctm vt hereticus e pu niedus. et pcedi dz con infamatos vel sus pectos de hmoi errore. sicut cotra infamatos de heresi cle. ex graui de vsuris. Nec etia de iure ciuili hodie concedunt. immo sunt prohibite. vt no. gl. i. c. quid dica. xiiij. q. iiij. et i. c. q in oibus de vsu. Quia iperator dicit se amplectere quatuor cocilia quorum vnu. s. nicenu eas phibet in. d. c. quoma multi. vt in aut. de ecclesia. ti. circa pncipiu. ite legesimita tur canones i matrimonijs et vsuris vt in aut. vt cle. apud ppri. epos. conue. ij. q. iij. §. hinc colligit et de no. op. nunc. c. itelleximus. et in casu in quo vident pmit ti no est vsura. sz rone iteresse illud plus exigit. nec obst. deuteronomij. xxij. no fe neraberis fratri tuo. sz alieno. q in va lra no habet illud sz alieno. sz si fuit p iudeos appositu. alr condiceret sibi scriptura. vt pz Exo. xxij. deuteronomij. ij. vel dic q fuit pmissio sicut libellus repu dij ne maius malum faceret. vt pz Jsa. lvj. ite nec illud deuteronomij. xv. fene raberis multis gentibus. et ipse a nullo fenus accipies q ibi ponit coseques p antecedete quasi dicat: tata abudatia habebis q poteris multis fenerari si volueris et tuia nullo mutuari indigebis. Jtem nec illud. c. ab illo. xiiij. q. iiij. quod intelligit no vsura. Sed recuperatio debiti. j. vsura. et sic lz dummodo non sit scandalum. vt. s. patet vsura. j. .§. xxiiij. et. xlviij. ¶ Vtru liceat accipe sub vsuris. Rn. vt [sect. 2]colligo ex ric. i. iiij. di. xv. q. v. et. ar. v. Th. ij. ij. q. lxxviij. ar. iiij. et Jnn. i. c. super. eo. ti. et Jo. an. in. c. dilectus. de simo. et pa. post Host. in. d. c. sup eo. de vsur. Hug. et Archi. in. c. mouet. xx. q. j. Qd aut ille q accipit sub vsura hoc facit p opere illicito. Et sic nullo modo lz. imo sz Arch. e Rodo. peccat mortalr. Aut facit p ope re licito. et sic distiguo. q aut tale e extre me necessitatis. Et sic tz Jnn. i. d. c. sup eo. q si no possum inducere pximu ad mutuan. gratis et ego fame peribo nisi mutuet. q lz mihi inducere eu ad mutuan. sub vsuris vt maius malu euitet. s. homicidiu et licet prima fronte videat hoc dictum mirabile: est tamen rationabile nec est hoc pcurare peccatu. sed vo lenti comittere peccatum persuasio est vt saltem minus peccet quod lz. xij. di. duo. Si aut opus no est talis necessitatis extreme. tunc subdistinguo. aut ille paratus est dare sub vsuris. et sic lz acci pere ob eo sub vsuris solu p omni ope taliter necessario qd si omittere. notabi liter damnificaret vel notabile pateret penuria ego vel alter vel ppter subue tione necessitatis sue vel alterius sm Ric. et Tho. vbi. s. vel sm Arch. vbi. s. etia p opere vtili. ex quo habeo cosequi vtilitate vel sm Host. et Pau. Jnn. ant. de bu. et Jo. de anna. in. di. c. sup eo. etia pro omni ope indiffereti. et placet q sm Aug. in enchi. Deus vtit oibus peccatis ad aliqd bonum. sic similiter nos possu mus. aut ille no est paratus dare sub vsu ris. et sic no licet inducere eu ad mutua dum sub vsuris. nisi cu peccato mortali inducetis excepto casu maioris mali euitandi vt dictu est sm Jnno. ¶ Quibus penis subijciuntur vsurarij. [sect. 5]Rn. q vltra penas qbus puniunt a deo si sunt vsurarij manifesti incurrut mul tas penas a iure eis inflictas. ¶ Pria sunt ifames ifamia iuris. C. ex [sect. 5]q. cau. irro. ifa. l. iprobu. Vn. vt dicit do. ant. in. c. raynutius. de testa. etiaz de iu re ciuili hodie ois vsurarius est ifamis. et ita dicit etia notat Bart. i. d. l. improbum. et per hoc fuisse determinatum q si frater meus instituit vsurarium here dem quod ego possum rumpere testamentum per querelam inofficiosi. C. de inof. testa. l. fratres. et quod sic de facto obtinuit et consuluit multo magis sunt infames de iure cano. vt in capitulo in fames. iij. q. vij. et. vj. q. j. infames. ¶ Secunda quod ad communionem [sect. 6]altaris non sunt admittedi. capi. q in omnibus de vsu. et intelligit abbas et se quitur pau. in. d. capitulo quia in omnibus. quod non debent admitti ad ec clesiam. quando celebrantur diuma. q assistentes in ecclesia. tunc dicuntur ad mitti ad commun ione altaris et placet vt confusi resipiscant vt dicimus de excommunicato in. c. pia de excep. libr. vj. ¶ Tertia q non admittuntur ad obla [sect. 7]tionem offerendum. d. capitu. quia in omnibus. ¶ Quarta q no sepeliant inecclesiasti [sect. 8] ca sepultura. d. c. q in oibus q pena cu duabus pcedetibus est lateran. cocilij posi ta in. d. c. q in oibus. et tradit ibide q si qs clericus conuenerit. s. recipiendo vsura riu ad ceione vel oblatione ipso facto est suspesus ab executioe sui officij sm Pa. in. d. c. q in oibus qm sicut hoc verbu subiaceat inducit sniam ipso facto. vt no. gl. in. c. vnico de iniur. li. vj. facit. c. si qs suadete. xvij. q. iiij. Ergo fortius istud vbu maneat et tadiu donec ad ar bitriu epi satisfecerint et silr in vsurarijs infligunt ipo iure sm eude Pa. in d. c. q cu in eo nullu verbuz ponat per qd snia hois exigat. Ber. vero et Host. ibide vident tenere q nec cotra clericos nec contra vsurarios irrogant ipo facto. Sz primu puto verius: sepelientes vero tales vsurarios sunt excoicati ipo facto. vt i cle. eos. de sepul. de quo. s. excoicatio. vij. casu. xxxv. nisi cauerit idonee ipsi sz q infra dica. Vel si no potue rut. et signa tame cotritiois ostederint. heredes eorum inqtu hereditas sufficit. vt in. d. c. qq. no. de vsu. li. vj. ¶ Quinta pena est q no possunt recipi [sect. 8]ad cofessione suorum pctorum donec de vsu ris fuerit sm facultates eorum plenius sa tisfactu vl idonee cautu illis qbus debet restitui vsure extorte si sunt psentes vel alijs q possunt eis acqrere vl eis absen tibus loci ordinario vel eius vicario vel psbytero parochie in qua habitat vsurarij vel tabellioi de mandato ordinarij. ita qd certa qtitas exprimat in cau tione manifesta si apparet vel si no ap paret manifesta exprimat illa qtitas q ad arbitriu eius q cautione recipit videtur q si scieter minore receperit tenebit ipe de suo. multo magis si nulla hoc ha bet in. c. qq. de vsuris. lib. vj. et no. hic q noie idonee cautiois intelligunt pignora vel fideiussores. l. si madato titij. .§. fi. ff. mada. qsi non possent dare sm Gar. et Jo. an. iurabut se hoc dare non posse et facturos qd pmittut de sen. exc. c. fi. §. illis. li. vj. Aduerte etia q illi qui possunt nobis acqrere sunt filij quos habemus in potestate nostra. Jte serui pprij. Jte serui in qbus habemus vsumfructu Jte serui alieni quos bona fide possidemus taq seruos. vt insti. p quas pso. no. acq. §. j. Procurator aut dno ab senti hac psouale obligatione no acqre ret p. l. queadmodu. ff. de acq. pos. et. l. ge neraliter et. l. q meo. eo. ti. sm Gar. et Jo. an. i. d. c. qq. Jte no. q p loci ordinariu sm Jo. an. vbi. s. itelligo epm de iure. et ide de decano archipsbytero vl abbaie q alias de cosuetudine iurisditione ha beret i spualibus in loco in quo vsurarius degit. ite qd dicit de rectore parochie i q vsurarius habitat multo fortius itellige de rectore parochie debitoris lesi. cu sit qsi iudex et minister eius sm Gar. et Jo. an. facit. l. eu p quo. ff. de in ius voc. Jte scito q p hoc qd dicit de madato ordia rij arguit Jo. an. q tabellio in hoc casu no acqrit actione extraneo ex sua stipu latioe nisi faciat istd d madato ordiarij Et hoc bn notabis con multos confessores. ¶ Sexta pena est q nullus dz iteresse eo ru testametis: nisi satisfecerint. vt dictu est in precedenti questione. d. c. qq. ¶ Septima pena est q testameta eoru [sect. 10]sunt nulla ipo iure si no setisfacerit. vt dictum est. d. c. qq. ¶ Sz nuqd ide est de codicillo sicut de [sect. 11]testo. Rn. Gar. et Jo. an. ibidie q sic et de qualibet vltima volutate alia vt pz ex pn. d. c. qq. q large codicillus testatio mentis dicitur. xiij. q. ij. §. sed aliud. ¶ Sz qd si facit testm et postea cauet [sect. 12]idonee. vt. s. dictu est nu qdvalebit. Rn. Gar. tenuit q no p regula no firmat de reg. iur. lb. vj. q ab initio nullu fuit sz magis plz opi. Joa. an. q tz q sufficit q an morte cauerit idonee. Ro q testm co firmat i morte. Jte q oia iura fauet testametis. l. j. C. de sa. san. ec. Facit i ar. l. j §. ij. ff. de le. iij. Vbi legata ad pias cas relicta facta a filiofa. et a seruo lz tpe te stameti ispecto no valeat. si tn emanci patus vel manumissus pseuerat in eade volutate valebut. Jte accipere cautione est quadocuq accipere sicut et dare est quadocuq dare. j. q. j. eos et pfata regula no firmat de solo tractu tpis loquit. ¶ Octaua pena e q nulla vniuersitas [sect. 13]vel collegiu vel singularis psona vsura rios no oriudos de terris ipsoru erercetes vel excercere voletes pecunia fenebre pmittat habitare i terris iporum. sed q expellat nuq de cetero admittendo. vt in. c. vsurarum. de vsu. li. vj. et incurrunt penam interdicti vniuersitas vel collegiu. epi vero et superiores suspensionis. epis ifer tores ecclesiastici excoicatiois ipso facto si no expulerint de terris suis j. tres meses vel domos prefatis ad exercen. fenus locauerint vel sub quocuq alio titulo cocesserint etia venditionis sm Joan. an. qua pena si p mesem substituerint indurato animo terre eorum qdiu in ipsis morantur sunt ipso facto interdicte. alij laici debent p excoicatio nem ad hoc idem copelli. non obstante quocuq eorum priuilegio. Et de hoc vi de. s. Excoicatio. vij. casu. xxxij. ¶ Sed qd dicemus de dnis et coitatibus [sect. 14]quo concedunt iudeis vt possint exercere vsuras et locat eis domos et faciut conuentiones cu eis sup vsuris exercedis et vt iudices cogat debitores sm couen ta et huiusmodi. Rn. d. Andreas barbatius et Pau. de castro. cosilio. ccclxxvj. et pe. de ancha. cosilio. ccxxx. et quidaz alij conati sunt tenere q licite facere poterant dummodo autoritas seu lnia ab or dinario obtineatis. et hoc quia accedit ad bonum comune totius reipublice. Jtem quia sic est consuetudo de cuius initij memoria non existit cotrariu. et tol leratia romanoru pontificu psertim in terris tpaliter ecclesie subiectis. Et io videtur valere. Jtem quia ista cocessio no est pcti nutritiua ex parte xpianorum. vt in. c. super eo. de vsu. Ex parte vo iudeorum nihil nobis de his qui foris sunt. vnde dicit tex. in. c. qui sincera. xlv. dist. superuacue rei videtur dare operam q arcere nitit iudeos a pcto vt pote dana tos ppter pfidiam. Et ideo tollerantur in eoru ritibus. Hec sunt in summa eoru motiua. Sed salua eorum reueretia demonstrabo. q nedum vere. sed aperte erronee cosuluerunt. Vnde pro clariori intelligetia no. sm Girar. de senis et re fert. Jo. an. in mercurialibus. in regula peccatuz. lib. vj. q triplex. est pmissio co tra lege. prima simplex indulgens penaz solu. sed no culpa. et hoc mo pmittit ecclesia prostibula ppter maius malu seu pctm euitandu vt in. d. c. deniq. iucta glo. in verbo venia. iiij. di. et in cap. venies iuncta gl. fi. q cle. vel vo. Scda periuissio est tolles impedimentum. et isto modo ecclesia tollerat ritus iudeoru phibes xpianis ne eos ipediat. dis. ca. qui sincera et. c. sicut de iudeis. Tertia pmissio est pstas iuuame sz que mo du ecclie pmittit clericu occidi a secula ri iuste q eu degradat et tradit. vt in. c. degradatio de penis. li. vj. et de hac ha bes in. c. nouimus de ver. sig. et prime cor. v. Prima fit ppter maius malu euitan. Scda ppter bonu q inde coseq sperat. vt. s. iudeos tollerado lucrari possitvt i d. c. q sincera. et vt nobis veritas in eoru ritibus fiat no. vt dicit aug. Tertiavo no potest fieri nisi de eo q licitu est. Na licitu est q maleficiano remaneat impu nita. c. vt fame de sente. excom. et i. l. ita vulneratus. ff. ad. l. acq. Jdeo merito tradit clericu. Fraciscus in. ij. sen. dicit qd duo sunt genera maloru vt dicit glo. su per illud ab occultis meis munda et c. Queda sunt nostra q a nobis oriunt et his nullomo consentire debemus nec directe nec idirecte. Queda vo sut aliena q fiut ab alijs et his nuq cosentire debemus directe consensu approbatiois. Aliqu tn lz consentire indirecte consensu pmis stonis. sicut deus pmittit aliq mala ex ca ronabili. Si vo ca ronabili non lz. Vn dicit qd recipe mutuu sub vsuris ex ronabili ca puta necessitatis vel vtilitatis lz alias no. Hec ille. ex qbus ego cocludo ad. q. q tales peccat mortaliter et sut excoicati et tenent ad restitutionem oim vsuraru ex tali couetioe solutaru si iudei non restituent. Na lz pricipes et communitates possint pmittere vsurarios pria pmissioe vt tz Bal. et Bar. in. l. cuctos populos. C de sum. tri. qd tame ego admitto simpliciter: q maius malum est vsura que est pctm mortale qua quodlibet danu teporale vel corporale qd euitat ppter vsura. et ideo no pot pmitti ppter maius malu euitandu solu cocedere dictum Bal. et Bar. qn maiora pcta si no permitterent simplicit haberent consequi. vt puta homicidia et hmoi. Alias no credo excusentur etia simpliciter pmittedo. ar. c. post miserabile. de vsuris vbi precipit eis vt copellant iudeos restituere vsuras. Ergo a fortiori ne exigant puidere tenent. Nam facilius impediunt facienda q tolleretur ia facta. vt in. d. c. queadmodu. de iureiu. et. l. patre furioso. ff. de his q sunt sui vel ali. iur. Nihilominus permissione scda permittere no possunt cu nullu bo nu sequat. imo multa mala vt ptz vltra experietia. p ca. vsuraru. de vsu. li. vj. Et multo minus pmissione tertia vt est in pposita. q. Na nullus pot pctm comittere seu cooperari vt comittat p quocu q bono obtine do seu malo euitado ab alio. c. sup eo. de vsu. facit. c. primu. xxij. q. ij. et. c. forte. xiiij. q. v. et. c. qd ait. xiiij. di. in gl. et i. c. no magno. ne cle. vel mo. Liceret bn alicui qn eide imponeret neces sitas duorum malorum pene sz no culpe. Jte liceret voleti facere vnu de duobus malis culpe ei psuadere vt minus faciat et maius dimittat. sed no tertia pmissioe sz solu prima et scda. Jntelligo qn aliter no posset conpesci quin vnu faciat. als no et ita loquit. c. duo. xiij. dist. et ideo cu tales nedu cosentiat. imo cooperant vsurarie prauitati exercede patet q peccat mortalr et etia sut excoicati ex quo paciscunt cu iudeis vt possint exigere vsuras aut q eis iusticia fiat de vsuris exigedis. multo magis si ad hoc iterponut decretu. Talia em pacta vel decreta facta ab illis q habet ptatem condedi leges vl statuta dicunt leges vel statuta vt in. l. penul. C. de donatio. inter viru et vxor et in. l. cesar. ff. de publi. et vtrobiq p Bar. et p eude Bar. in. l. iiij. §. actor. ff. d re iu. Ro q facietes talia pacta nedu intendunt se obligare immo principaliter volut obligare oes de ciuitate et di strictu et obligant etia illi q no assenserut ergo sut statuta cu ex pactis meris no obligent nisi cosentientes. vt in. l. j. ff. de pac. Sz statuetes vel psumetes iu dicare q vsure soluant sunt excoicati. cle. j. de vsu. q cuz indistincte loquat hz locu etia de decretis factis cu iudeis. vt tz Lau. ibide cu gl. et do. Cardi. et Jo. de imo. facit qd no. Gemi. in. c. j. de vsu. li. vj. q vult q pene eiusde. c. ligat etia locates domos iudeis. et ide tz. d. Lau. de redol. tracta. de vsu. q. cxlvj. Et q tenea tur ad restitutione pz q cam efficacem dat dano pximi sine qua no danificare tur. io tenent insolidu si illi no restituet vt. pz. s. restitutio primo in vbo vsurarius. §. viij. aduerte tn sm Lau. et Pau. in cle. de vsu. q si supradicti phiberent ne maiores vsuras exiget du no consentiant de minoribus no incurret pena extoicatiois. et sic tu serua qd. s. dixi vt et cosuluit do. Alex. de imo Vitetinus et multi pclariores doc. in scia et conscia q supra allegati q consuluerut conriu. nec ob. eorum motiua. Et primo autoritas epi. q non pot dispesare con ius coe edictu p sacruz conciliu nisi ex ca necessaria et verisilr no p cogitata p sacru cociliu. ita no. Bal in l. oes ppli. ff. de iusti. et iur. vt. s. dixi dispesatio. §. v. q no est hic in proposito. et multo minus obstat cosuetudo. cu sit cor ruptela qm continet in se pctm. c. flagitia. xxxij. q. vij. Nec tolleratia summorum pon tificu. Na papa no pot dispesare cu ali quo etia iudeo vt mutuet sub vsuris. d. c. sup eo. vt pbaui vsura est malu i se sz se. Et ideo p nullo bono pot licere vt in d. c. sup eo pz. Multominus pot coopera ri neq auxiliu dare vt vsure exigantur. q agetes et cosentietes digni sunt morte. ad Ro. j. Si ergo potest expresse nec etiam tacite. Et ideo de tali tollerentia dr qd pmittimus non approbamus. c. hac rone. xxxj. q. j. et sic dicit etia multa p pa tientia tollerant que si in iudiciam deduceremus cassarent. c. cu iam dudu de pbe. Non ob. etia qd nil ad nos ptinet. de his q foris sunt. c. multi. ij. q. j. quia hoc veru nisi in duobus casibus. Primus qn illi qui sut foris ledut xpianos vl i iuriant eis q sic ptinet ad ecclesia. Jta no. Jnno. et doct. in. c. sup his de vo to. et Hosti. et Jo. an. et coiter alij in. c. gaudemus de diuor. q si ifidelis delinquit con lege nature vl con ius diuinu pot puni ri a iudice ecclesiastico. Et sic est in ppo sito. et ideo impedit se ecclesia vt pz i di. c. post miserabile. Scds casus in quo no vlz est qn coopamur alicui eoru in pcto q ptinet ad nos sicut etia in pposita q stioe. Jntelligit igit pprie nihil ad nos sm gl. in. c. iudei. de indeis scz vt eis pe na spuale infligamus vel vt faciamus eis canoes. aut christiana conuersatione imponamus eis iuitis. c. de iudeis. xlv. dist. ppterea si attedas totu tit. de vsu. tam in decretalibus q in. vj. et clemen. ec clesia no tolerat aliqua tolerantia vsurarios. nec vult tollerent a princtpibus xpianis vt pz in dictis. c. post miserabile et. c. vsuraru. immo q vsure exigant a christiauis p iudeos est valde ignominiosum cu xpiani sint filij et angarient a iudeis qui sut serui. c. et si iudeos. de iu deis. Nec valet qd christiani efficiunt vsurarij qd erit maius malu. qa et si gra uius peccet christianus in eodez genere peccati q infidelis vno respectu tamen iudei grauius peccant alijs respectibus et in maius nocumentu christianitatis. q vltra vsuraz habet odiu contra christia nos qs spoliant. Jte sepius q lucrati sut a christianis exportant ad partes infidelium non sic xpiani. qui vt sepius re stituunt. ¶ Nona pena est q si vsurarius soluit [sect. 15]alteri vsuras no pot repetere nisi prius ipse restituat sllas qs extorsit ipse vel ille cuius heres est vt in. c. Michael de vsur. Fallit hoc in clerico. vl pcuratore q noie ecclesie repetut vsuras quas sol uerut quibus non potest opponi quis ipsi sint vsurarij secundum Pan. in. d. c. Michael. ¶ Decima pena e q quis cedat bonis [sect. 16]vsurarius no habet ei respectus ne egeat vt habet in alijs debitoribus. vt inca. odoardus. de sol. et in ca. ij. de pigno. ita no. gl. in. d. c. in omnibus. ¶ Vndecima pena est qd admodu ra[sect. 17]ptoruz et furu no solu tenent restiiuere re qua acceperut p vsuris vt. c. cu i tu. devsu. sz et fructus quos pceperut et qui pcipi potuerut a vo dno sz Ric. in iiij. xv. di. et coiter oes doc. pro quo facit. l. vi deamus. §. in fauiana. quoq. ff. de vsu. Ratio quia est male fidei possessor sine titulo. vt in se. q. latius patebit. Et ideo sic tenetur sicut supra dixi de possessore male fidei. Restitutio prima inverbo possessor. ¶ Vtru solutu p vsuris traseat in dniu [sect. 18]vsurarij. Rn. distinguedo q aut sut res cosumptibiles vsu. vt q consistut in nume ro podere et mensura. vt puta pecunia granu vinu et hmoi et cu ista recipiat fu ctione in genere suo. l. ij. §. j. ff. si cer. pe. absq dubio in istis transfert dniuz qn sunt permixta. seu cosumpta. l. si alieni numi. ff. de solu. et. l. naz et si fur. ff. si cer. pe. et. l. si frumetu. ff. de reivendi. Aut ta le solutu sunt res mobiles q seruando seruari possut. vel immobiles et in his an transeat in dniu vel ne fuerut opi. glo. et Jnnoc. in. c. Michael de vsu. tz q vsurarius tenet ad restitutione ex qua si contractu per coditionem indebiti. et sic cosequenter qd dominiu sit translatuz cu nemo condicat rez suam pterq a fu re. l. fi. in fi. ff. vsufruc. quemad ca. et in sti. de ac. §. sic itaq Jdem videtur tenere glo. in. c. si quis vsura. xiiij. q. iiij. et in c. si epm. xvj. q. vj. et in capi. ex trasmissa de deci. et in. c. debitores de iureiu. et po test esse ratio quia quado traditio habet cosensum dni tradetis transfertur dniu. l. cotractus. et ibi per gl. C. de fide instrume. et in. l. multu. C. si quis alteri vel sibi. et notatur in. l. traditionibus. C. de pact. et fi tradat volutate coacta tame volutas est sufficiens ad translatio ne dnij. l. si mulier. ff. qd me. causa. xv. q. j. merito. Sed his no obstantibus salua semp meliori determinatioe. iuxta illd l. claudius felix i. fi ff. qui po. i pigno. hab. Dico q nullo modo trasfertur dominium. Qd probo sic ex nuda traditio ne no transfert dnium. l. nunq nuda et ibi p gl. de acquire. re. do. l. traditioibus. C. de pact. Sed solutu p vsura nude tra dit pz si inspiciant oes tituli ex qbus res alterius acquirit quo ad dniu q sut isti p empto. p mutuo p transacto. p herede. p derelicto. p legato p dote. p suo. p donato. p vsucapio. p pscriptio. pro comisso. p iudicato. p pena p socio. p solu to. de qbus habes. §. Vsucapio. §. v. quo ru nullo vestit. Si dicis q vestit titulo pro soluto rone pacti seu pmissiois. Ad hoc dico q tale pactu seu promissio est nulla. nec orit aliqua obligatio natura lis vel ciuilis vt pz in. d. c. debitores. et ibi hoc tz prima gl. et Joa. de imo. et Pa. Ratio q cu lex resistit no orit obligatio etia naturalis etia si alteri conheti tm resistat. l. cu lex. et ibi bar. ff. de fideius. Sz cu vsura phibeat pagina vtriusq testi. c. sup eo. d vsu. et etia fit con natura. vt pro bat Ari. j. poli. Jgit sequit q tale pactu seu promisio soluedi vsuras no inducit obligatione. Ergo no pot dici q vestiat pro soluto. Si asseris salte soluit credes se debere. et sic p errorem qd sufficit ad translationem dnij. vt not. in. c. fi. de so. negat hoc q coiter sciunt se no obligatos. si dicis ergo soluut scieter indebitu et sic trasfert dniu cu psumant donare. l. cuius p errore. ff. de reg. iur. Ad hoc. Rn. Host. q est verum q solutu scieter indebite psumitur donatum in solutione no iprobata a iure. sed no in illa q improba tur a iure. vt est in casu nro sequit ergo q no est donatio vera q nemo sic intedit nec psumpta q iprobata a iure nec solutio debiti veri vel putatiue veri. er go nuda traditio et sic no trasfert dniu. Hoc idem probatur p gl. in. d. l. traditio nibus. quia vult q ad hoc vt traditio tras ferat dominiu requirit. Primo q sit fa cta cum causa vt. d. l. nuq. et q ea sit ido nea. §. per traditionem. insti. de restit. diui. et a dno. l. traditio. ff. de acquir. re. do. qd no est insoluto p vsuris. q et si sit causa tn idonea no probat etiam idez ista rone. Ex contractu nullo et cui lex re sistit nunq transfertur dominium. l. no dubiu. C. de legi. tenet Bar. et coiter doc. in. l. j. §. si vir vxori. ff. de aquir. pos. Cuz ergo. conctus vsurarius sit hmoi. vt patet in. c. et. iij. et. c. cosuluit de vsu. Ergo non transfert dnium et hanc opinionevide tur tenere coiter doc. in. c. i literis. et Jbi Jo. an. i. c. qq. de vsu. li. vj. et ibi Jo. an. et ge. et Fed. in suo consi. xxij. et Ang. in sua disputatione que incipit Astesis miles circa fin. que dicut q vsurarius tenetur ex delicto ad restitutioneet danato a cre probato pagina vtriusq testi. vt dictu e et patet in ca. tua nos ibi in crimine et c. ergo patet q no acquirit. dnium: quia qui tenet ex delicto ad aliquam re resti tuenda no est dns. vt patet in fure. l. i re furtiua. et. l. si non manifestus. ff. de cod. fur. Hac etia sequuntur coiter theologi. et hec est tenenda presertim in foro co scietie. q sicut dicit Archi. in. c. si quis vsura. xiiij. q. iiij. sicut vt compulsiua rez aliena rapiens fictione iuris ciuilis efficitur dni rei tame iure pretorio penes priore dnm rei dniuz remanet. l. metuz aut in presente. §. iulianus. ff. qd me. ca. Sic saltem dicendu est in soluto p vsuris. et bene facit tex. ibi dum dicit quia res in bonis est eius quiviz passus est. Nec ob. gl. in contrariu aducte. q potest. dici q ibi no figut pedes. patet qvolue runt etia iducere hypotheca super omnibus bonis q vsuris restituendis. vel dicedum q loquut in rebus cosumptibilibus. Non ob. etia ro adducta in cotrariu qm no solum requirit traditio et cosensus tradetis. sed etiam titulus ve rus vel putatiue verus vt. s. pbatu est. Et si quis vult cotendere q fictione iu ris ciuilis efficit dns tame iure diuino et canonico oportet concludere qd domi nium rei reman eat apud soluetem nisi aliud ex eius voluntate disponatur. Et sic perinde est conscientia quo ad omnem effectum ac si non esset translatuz dominium. hoc patet quia si res extat semper vsurarius tenetur eam restituere cum fructibus. vt. s. dictum est Restitutio primo in verbo vsurarius. §. iiij. Nec potest dare tantumdez seu extima tione con voluntate dni cu iura astringat eum ad restituen. qd ta praue acceperut. c. cu tu. dvsu. ibi donec reddat quod ta praue acceperut. facit in ar. ad hoc. l. ij. in prin. ff. si cer. pe. et tex. clarus in. c. si res. xiiij. q. vj. Si vo alienauit tuc de eq tate canonica tertius possidens pot coue niri et ab eo dicta res aduocari officio iu dicis. vt notabilr tz bal. in. l. re qua. C. d iur. do. nulla habita distinctio e an pos sideat titulo oneroso vel lucratiuo. Na dicta distinctio bn debet fieri in re empta ex pecuniavsuraria vt p gl. in. d. c. cu tu. in fi. sed in re ipsa formalr data pvsu ris no cadit dicta distinc. sed pot peti a quocuq possidete etia titulo oneroso ex quo res est affecta illo vicio. Facit. l. sicu exceptioe. §. aliqn. et. l. mutu. §. Julianus. ff. qd me. ca. iucta eqparatioe archi. i. d. c. si quis vsuram. de qua. s. dictu est. ¶ Sed qro qs dicat manifestus vsurarius [sect. 19]vt subijciat penis supradictis. rn. vt col ligo ex Jo. an. et Pa. i. c. q i oibus. et Joan. an. et Archi. i. c. j. de vsu. li. vj. Jlle dr ma nifestus. Primus q e notorius de iure puta q couictus vel codenatus de vsuris. seu co ra iudice spote cofessus. c. olim. et. c. sup qbusda de ver. signi. Scdo qui est noto rius de facto notorietate facti. puta tenet altare paratum vel mutuat in came ra omnibus volentibus sicut meretis i prostibulo patet cuilibet. arg. de co. cle. et mu. capitu. tua. et capitu. fina. ita dicit bar. in. l. ij. ff. de fur. et bal. i. l. heredes pa la. ff. de test. Jtez tertio dr manifestus sm Glo. in. c. ij. de vsur. li. vj. qn qs cora sacer dote et testibus cofessus in articulo mor tis esse vsurariu et madauit restitui vsu ras et resignauit libros. Qua gl. Federi cus cosilio. viij. dicit vera qn simul oia p fata concurrut alias cofessio sola extra iu dicialis no faceret manifestum. Facit c. venerabilibus. §. secus. desen. exco. li. vj. Nec solum mandatum de vsuris re stituendis alias manifesti non aliquo predictorum modorum. sed vel per famam tm aut alio modo a predictis no incurrunt ipso iure pfatas penas sm coiter doc. nisi publicentur per ordinarium loci. ¶ Qud requirit ad publicationem fa[sect. 20]cienda. rn. q sufficiunt certa argumeta cu fama. d. c. tua. et licet nullus accusator appareat nihilominus ordinarius pcede re pot ex officio. Aduerte tame sm pan. in. c. ad nostra. de empt. et ven. et q si est publicu et indubitatum qd plus qs vedit ad credentia qua p precio statim solue do testm eorum est nullu. con ipo iure ppter disponem. c. qq devsu. li. vj. q tales sut vsurarij vt patet in simili in. c. nauigan ti de vsu. et sut publici. ex q publice hoc exercent vt patet i libris eoru. Nec ob. qd sut ficti q. d. c. ad nostra pena convsurarios instituta exercetur etiaz con fictos vsurarios quoniam in veritate suntvsu rarij. Facit. l. non dubiu. C. de leg. Jtem no. sm Fede. consi. viij. et sequitur Pan. in. c. cuz in diocesi de vsu. q lz qs invita non fuerit declaratus vsurarius. et feceritte stamentum nihilominus post morte po terut fieri probationes ad declaran. qd erat manifestus. ita tz Jo. an. in. c. j. de vsu. li. vj. in nouella. et Gemi. ibide. etoes iste erant bone probationes puta si dif ferebat solutione. vt plus venderetvt in. c. i ciuitate de vsuris. itez si emit pos sessiones cu pacto d retrouedendo pro maiori precio vel secudum bal. in. c. j. de feu. dato in vi. le. com. quado emit cum pacto de retrouendendo post quinquenium et no ante si est consuetus similes contractus facere presumitur vsurarius. ar. d. c. illo vos. de pigno. item presumi tur vsurarius quando facit facere quis confessionem coram episcopo q instrumentum est de vo et puro capitali quia censetur collusio in fraudem vsurarum presumptione prefati. c. illo vos secundum Bal. in. l. j. C. de collusione dete. qd ca. j. hoc articulo preualet confessioni. Et sic fuit obtentu cora episcopo ruder tino contra vnum qui multas cofessiones tales fecerat fieri. ite quando pars dicit in instrumento quod no per simulationem sed per veram veritatem tale contractum facit oritur presumptio vehementissima sm Bal. i. l. iij. C. plus vale. q agi. Facit gl. in. l. si quis sub conditio ne. ff. de condi. insti. et q no. gl. pegrina in. l. cu allegas. C. de vsu. et pulchrum di ctum ang. i. l. sicut. §. superuacuu. ff. qui. mo. di. vel hypo. sol. Jte probat vsurarius ex libris suis vel per instrumeta sm Ar chi. in. c. q sincera. xlv. di. probat per ar. d. c. dicit etia Bal. in. l. donatio. C. d do. qd manifestus vsurarius probat etiam per priuatam scripturam. Jtem qn est communis opi. q sit vsurarius. vt dicit Bal. in. l j. et. in. iij. colum. C. de sac. sanc. eccle. Jtem quando tot et totiens fenera tus fuit q non possit nisi esse liquiduz in populo. vt dicit Bal. in. l. j. in. iij. colun. C. de falsa adiec. le. Jtem quando ex coniecturis apparet vsurarius et indi cijs. vt dicit Bal. in. l. cum proponeba tur in princ. ff. de leg. ij. et in. l. ciues. C. d apella. et breuiter dic quod iudex habet arbitrari ex additis coherentijs quod sit manifestus. puta quia publice feneratur q pro vsurario habetur communiter et reputatur quod alias fuit declaratus et similia. ita dicit bal. i addi. ad Spe. in ti. de appel. in ver. an autem sit manifestus. Dicit etiam Fed. consi. viij. q est manifestum de quo in. d. cosi. lugdu. dicitur. Cuius probatio est euidens et manifesta. verbi gratia. Defunctus visus et auditus et scietie no palam apparet oibus et tn subijciedo ex ammi sit eui dens et manifestus vt i. c. ij. de presum. Sic qn p modica exa minatione prompta et facile puta per libros rationum et hmoi sit euidens dr manifestus et ideo aduocati et procuratores qui defendunt eorum contractus feneraticios peccant mortaliter per. c. j cu ibi no. de os. defe. et et per. c. j. de vsur. lib. vj. et tenentur ad re stitutione vt. s. Restitutio. j. in verbovsu rarius. §. viij. Propterea bene dicit tex. i l. j. §. fi. ff. de do. ple. Rei satis demonstra te trustra sit demonstratio. Hec ibi. Vsus clauium vide supra claues ecclesie et supra con fessio. v. et quo ad excommunicationem vide supra absolutio tertio. et supra interrogatione in fine. Vsus e ius vtedi rebus alienis falua reru substantia secudu Azo. in summa. ¶ Vsurarius dicitur cui tantum re ad [sect. 1]vsum quotidianu vti licet. Jnsti. devsu. et habitu. §. j. vnde no solum vsurarius potest sumere quatum sibi expedit sed etiam sibi et familie sue plenu in fi. ff. de vsu. et habi. ¶ Quid si vsus domus sit relictus mari[sect. 2]to. rn. poterit habitare in ea etiam vxor parentes filij serui et liberti hospites in domo recipere et si pensionem habeant dummodo vna cu hospite et non separatim domum inhabitet vt. l. ceteruz in principio. ff. eodem. Jdem dic in mulie re etiam si vidua erat et postea nupsit. ff. de vsu. et habi. l. cui vsus et. l. ceteruz. et. l. non solum. ¶ Quid si pecoris vsus sit redditus ali cui. rn. quod neq Lana neq lacte neq agnis vti poterit sed ad stercorizandu et modico lacte vti poterit. ff. de vsu. et ha bi. l. plenu. §. sz si pecoris. ¶ Vtrum ille cui legat vsus solus possit in [sect. 4]cidere. et vedere sicut vsufructuarius. rn. q sic q aliter nihil habiturus esset ex legato. ff. de vsu et habi. l. diuus. limitat hoc Ang. are. ibi quando silua est longe vt pro conducendis lignis possit vendere. alias no. Vsusfructus est ius alienis rebus vtendi fruendi salua rerum substantia q est ius in corpore q sublato et ipsum tolli necesse est. ff. de vsufr. l. j. et Jnsti. eo. ti. in princip. Differt vsufructuarius ab emphiteota q ille hz vtile dnium: iste solu ius itedit. Jte dif fert ab vsurario. Na is cui nudus vsus mu di datur. nihil hz vlterius in eo nisivt ole ribus pomis feno et huiusmodi vtat ad vsum quotidianu in eo moret. sed nulli alij ius quod hz aut vendere aut loca re. aut gratis conceder potest. sed vsufru ctuarius sic. Jnsti. de vsu et habitu. §. j. Mltomagis differt ab vsufacti no iuris. sed quo fratres minores vtuntur inquo vsurarius nullu ius habet sed tantum factu pro necessitate vitede verb. signi. c. exijt qui seminat. li. vj. et ppterea addi tur verbum fructus. ¶ Qualiter constituat vsusfructus. Rn. pa[sect. 1]ctionibus et stipulationibus et familie her ciscude copositione et consensu. ite in testo legade. vt. ff. de vsufru. l. oim et. l. vsusfru ctus pluribus. Jte cu qs legat habitatio ne in domo sua est perinde ac si legaret vsufructu habitatiois vt est casus in. l. cu antiquitas. C. de vsufruc. et ideo pot locare vt ibi et comodare. l. j. §. inter comodatum. ff. como. ¶ Jn qbus rebus constituit vsusfructus. Rn. [sect. 2]in oibus rebus q vsu no consumunt pprie. vt. ff. eo. l. oim. i rebus vo q vsu consumunt no pprie vsusfructus costituit sz vtilitatis ca receptu e vt etia in his constituat. ergo costituit in pecunia vino grano et hmoi iustit. e. §. costituit. vn no. q illud q no renascit no dr esse in vsufructu. l. diuortior. §. si fundu. et §. si vir i fudo. ff. sol. mat. ideo lapis q no renascit no est in vsufructu et creta et hmoi qd no. q legato vsufructu no veniut talia. Jde arbores cedue vt salices. et hmoi sunt in vsufructu. sz arbores fructi fere no possent cedi pro vsufructu. ¶ Ad qd tenet vsusfructuarius. Rn. tenet [sect. 3]pstare cautione in rebus q vsu no cosumunt arbitrio boni viri ipsis vtet salua rerum sustatia. sicut qlibet bonus vir et vtit et fruitur re ppria et scdo q finito vsufructu restituet pprietario id q superest. Jn rebus vo q vsu consumunt dz prestare cautione de exhibendia id ea qualitate vel si vult cosumere prestabit extimatione illorum bonorum. d. c. vl. in glo. de pig. hoc no. ff. de vsufru. earum rerum q vsu consumunt. l. j. scda et tertia. et di. §. constituitur. ¶ Sed qd de his rebus q vsu no consu [sect. 4]munt. sz minuunt vt vegetes et similia q vsu veterascut et minuunt no aut ipso facto sicut vinu oleum et similia. Rn. Pa. i. d. c. fi. q cauebit de restituedo qd sup erit finito vsufructu vt pz i. l. j. ff. de vsufru. queadmo. caueat. vbi e casus. fa cit. l. j. ff. de vsufru. earum reru vbi ista duo ponunt vt diuersa. s. q vsu consumunt. et q vsu minuunt. et io iura q volunt vt extimatio pstet loquunt in his que vsu con sumunt. vt i. l. si tibi vini olei. ff. de vsuf. earum re. ergo no debet extedi ad ea q no cosumunt. sz minuunt. q aliter vsufructuario esset piudiciu. Et facit p hoc exe plum in re comodata q vsu minuit vbi danum ptinet ad diuinu no ad comodatariu. l. eum q. ff. como. ¶ Vtru vsusfructuarius no pstas cautio[sect. 5]ne a principio et recipies fructus teneat eos restituere. Rn. Pau. in. c. cu constet de pig. do. coiter distinguut concordado gl. iuris ciuilis q sunt conrie sic aut bona fide recipit puta q no fuit exacta cautio nec maliciose distulit pstare. et hz locum glo. in. l. vxor. la. j. ff. de vsufr. lega. q tz q no tenet restituere. Aut exactus no psti tit cautionez vel fuit in mala fide mali ciose cum sciret se obligatum et no pstitit sic tenetur restituere tanq indebite perceptos q no facit suos. et sic intelligeda est gl. in. l. si cuius. ff. de vsufruc. fa cit. l. sed et si. §. scire. ff. de petit. here. Vbi erras in iure facit fructus suos no malefidei possessor. ¶ Sed nunqd testator poterit remitte[sect. 6]re ne cautio prestet. Rn. Pa. in. l. j. C. de vsufru. et in. l. scire. C. vt in pos. lega. qd sic in rebus que vsu cosumunt. Jn rebus vo qui vsu no cosumunt no pot. Ro q daret materia delinquendi nec curare vti sicut bonus vir sed in alijs cessat cum solu teneat ad extimatione qd veruz est nisi pprietas fuisset eide vsufructuario legata vsq ad certum die et vsusfructus pure q hoc casu cautio no est prestada. vt in. l. si vsusfructus. §. plane. ff. vsufru. queadmo. caueat. ¶ Vtru sufficiat cautio iuratoria. Rn. q [sect. 7]vsusfructuarius e persona suspecta no sufficit alias sic. et hoc sequit Pa. in. c. cu costet. de pigno. argu. in. c. p vras. de do te post diuor. resti. vbi bonus tex. in simili et in aut. generaliter. C. de epis. et cle. ¶ Vtrum vsusfructuarius teneatur ad [sect. 8]expensas in re de qua habet vsufructu. Rn. Ludo. de ro. in not. q sic ad expensas paruas et ad collectas et ad refectione d collecta q teneat habes. l. qro. ff. de vsufru. leg. l. apud iulianu. §. heres. ff. de lega. j. et. l. hactenus. ff. d vsufru. Qd limita nisi qn collecta tanta esset q e qualeret pceptioi fructuu q solu tene ret dns. glo. est in. l. qui cocubina. §. qui hortos. ff. de lega. iij. qua sequunt Dy. et Bard. in. l. his vbis. §. ide testator. ff. de leg. iij. Jde dic in expesis p resectione nisi esset ei legatus vsusfructus generalit oim reru quia sic tenetur ad oes expensas vl renuciare. d. l. hactenus. et q ibi no. de fide instru. c. G. perpetuus. in glo. ¶ Sed qd de vsurario. Rn. ide ibide q [sect. 9]aut dns participat in comodo rei cuius mihi legatus est vsus. puta q domus est ampla et tuc tenet dns tatu. Aut no pti cipat. sz solus vsurarius. Et sic tenetur ad expesas. l. si domus. ff. de vsu. et habi. ¶ Quero quid erit quando testator re[sect. 10]liquit vxorem dnam et vsufructuariam omniu bonorum suoru qdiu vixerit vel vi tam viduale duxit. dic vt supra legatuz j. §. xlvij. potest tame talis vxor laudare et laudemiu recipere. nec per hoc videt coditio heredis deterior sicut nec ecclesie si prelatus bnficia vacantia coferat vel electos confirmet cu talia no possit retinere ad manus suas de insti. c. fi. de officio archipresbyteri. c. fi. et feuda anti qua concedat. c. secudo. de feudis. ¶ Sed nuquid ex vsufructu legato gra [sect. 11]uabit heres i legitima. Rn. q no nec q ad pprietate nec quo ad vsufructu. C. d inof. testameto. l. qm. et aut. nouissima. et l. scimus. §. cu aut. ide dic i trebellianica quo ad aliu herede vel ad alios quibus legitima debet q detrahet quarta suaz heredes de talivsufructu legato. nisi sit ipse heres cui vsusfructus est legatus. etiam. d. l. vxori. et. ff. de vsufr. omnium. et l. si mihi. et tibi. ¶ Vtru ille cui est relictus vsusfructus oim [sect. 21]bonorum teneatur soluere es alienum de ipsis bonis. Rn. sm Hosti. q sic. Secus si solu esset relictus vsusfructus aliquarum rerum. ff. de vsufr. le. l. fi. Pau. d ca. consi. ccclxxxv. dicit q pprietarius tenet pncipalr. s. ad vendendum de bonis pro solutioe eris alieni. et sic vsusfructuarius secundaria participabit in solutioe. et sic minorem vsumfructu habebit. pro quo facit. l. fi. §. si autem alienum. C. de bo. q libe. et est verior opinio. ¶ Quo amittit vsusfructus. Rn. q qua [sect. 13]tuor modis. primo p morte vsufructuarij de pigno. c. fi. in glo. ¶ Scdo p maxima et media capitis di[sect. 14]minutione no aut ppter minima et ma xima diminutio. capitis est cu aliqs simul et libertate. et ciuitate amittit qd ac cidit his q efficiunt serui pene propter delictu suu. vel q ppter igratitudine re digunt in seruitute. Media cu cinitas amittit. et libertas retinet qd accidit cu aqua. et ignis iterdicit vel in insula deportat. Minima e ciuitas et libertas retinet. sz status mutat qd accidit his qui sunt iuris erat facti sunt iuris alieni. vl ecotra. insti. de capi. dimi. prime due sut mortes ciuiles. ff. p socio. l. societatem. Tertia no q oia iura traseut ad parte cui arrogatus se donat. Jnsti. de adop. §. sed hodie. C. de sac. san. ec. aut. sed in gressi. de testa. c. q ingredientibus. ¶ Tertio amittit si res perierit in qua [sect. 15]erat vsusfructus. insti. eo. §. finit. ff. q. mo. vsusfruc. ami. l. j. et per totu. et hoc si erat constitutus. d. l. j. Qr quod non est: amiti non potest in glo. ibidem cum cocordantijs. ¶ Quid si vniuersitati sit vsusfructus legatus. vel ciuitati. Rn. durabit spacio centu annorum. ff. eo. ti. l. an vsufructu nisi in ciuitate aratru inducatur. ita q desinat esse ciuitas vel vniuersitas. ff. qui. mo. vsusfru. amit. l. fi. ¶ Vtru cum plures sint vsufructuarij et [sect. 17]vnus morit reuertat ad pprietariuz Rn. q no sz accrescit alteri vsufructuatio. ff. de vsufr. accre. p totu. et. ff. q. mo. vsusfr. amit. l. excepta. solu ergo reddit ad proprietariu qn oes deficiut. insti. eo. §. j. ¶ Quid si vsusfructus reliquat alicui: do [sect. 18]nec filius pupillus ad pubertate venerit et pupillus morit an pubertate. Rn. vsusfru ctus durabit vsq ad etate copleta. Si vo sit relictus sub incerto tpe puta donec ta lis furiosus resipuerit et anteq resipiscat morit. sic durabit toto tpe vsufruciuarij. q possibile fuit: vt toto eius tpe in furia pseueraret. Vt i. l. Ambiguitatem. C. eo ¶ Quarto amittit vsusfructus p no vsuz [sect. 16]no simplr. sed eo modo quo etia dnium rei pdit vt p pscriptione. vt. s. pscriptio dictum est. no. in. l. pe. C. eo. ¶ S ad que reuertet vsusfructus quado [sect. 20]p capitis diminutionem amittit. Rn. si est filius ad patre si seruus ad dnz si pater vel alius trasibit ad filiu aut herede eius no ad pprietariu vt in. l. fi. C. eo. ltellige quadiu viuet ille cui vsusfructus fuerat legatus. ar. l. predicte. l. ambiguitatem. ¶ Vtru cu vsusfructus vniuersaliter gre [sect. 21]gis vel armeti est legatus si moriat teneat vsufructuarius reficere. Rn. q ex gnatis gregu tenet submittere alia lo co mortuorum capitu. Secus si tm in aiabus leget vsusfructus q no tenet reficere si moriant sine sua culpa. ff. e. l. vetus. insti. de re. diui. §. sz et si gregis. ide dic q dz in vinearum mortuarum et arborum locu als in stituere et collere. Na quasi bonus paterfa. debet vti vt in. d. §. sz et si gregis. ¶ Vtru vsusfructus legatus filio existeti [sect. 22]i ptate patris amittat p morte eius. Rn. Bar. i. l. ex literis. C. de vsu. et habi. q no extinguit. q presumit coteplatioe patris legatus sed remanebit patri. Si vo pater pmoriat. sic psumit coteplatione filij legatus et no extinguetur sed erit filij aduenticium: ¶ Vtru vsufructuarius possit cedere vel [sect. 23]vedere comoditate vsusfructus. Rn. Bar. in. l. interest. C. de vsu. et hab. qd sic. Sz non ius vsusfructus. Similiter ille cui legata est in testamento domus ad inhabitandu poterit alteri locare et finiet solum morte ipsius cui legata est. l. Si habitatio. ff. de vsu. et habi. et institu. eo. .§. fina. Vxor dicitur mulier postq contraxit per verba de presenti. licet non dum consumauerit. et hoc in oibus fauorabilibus. sed in odiosis appellatio ne vxoris venit soluz illa que matrimo nium consumauit. vt in. l. non sine. C. de bo. q libe. No. Pau. in. c. iij. loco de presump. vide. s. sponsalia. §. j. [sect. 1]¶ Vtru vxor sit in ptate mariti. Rn. sm Bal. de cosu. feu. ti. an maritus succedat vxori in bene q non iure romano nisi quo ad debitu carnis et operandum. vt no. gl. C. de condi. inser. l. si vxor. et nota insti. ad tertu. §. i. in fi. C. de ser. fugiti. l. fi. et adde quod no. instit. de pa. potesta te in gl. ordinaria. tex. est in. l. j. §. fi. ff. de iniur. et ibi gl. et text. i. l. is cuius ope. §. fi. ff. de adul. Erit ergo sub ptate patris. d. l. si vxore. et. l. sicut. ff. de ope. liber. sed iure lombardo erit sub ptate viri. sed apud nos vacat. Aliq tame tenet q de iure canonico est sub potestate viri. ar. c. mulieres. de sent. excom. sed no credo. [sect. 2]¶ Vtru vxor cedat lucro viri. Rn. Pa. in c. literas. de rest. spo. tenet q sic quantu ad operandum. alle. l. sicut patronus. ff. de oper. libert. Facit. l. sed vir in princi. ff. de dona. iter viru et vxor. et. c. hec yma go. et. c. muliere. xxxiij. q. v. Sed saluo me liori iudicio. dico q aut operat i bonis viri p suo vsu. vt puta in lana viri vt si bi faciat vestimetu vel in lino. vt sibi fa ciat litheamina p vsu. et sic dico q cedit lucro viri q non minus tale vestimentum erit viri q si nihil operis i eo fecis set nec pciuz laboris a viro in hoc casu poterit petere. Et sic loquit. d. l. led si vi ri apud que alimetat. aut laborat in re bus viri. vt ide habeat lucru. vel i alijs qbuscuq. vt puta est textrix vel filat. vel est negociatrix et hmoi. et sic no cedit lu cro viri sed sibi acqrit nisi in casu quado non hz dotem sufficientem ad alen dum se et coes liberos cum marito vbi maritus no hz alia bona sufficietia. Sed si habet dotem sufficientez ad alenduz se et comunes liberos vel saltem se qua do maritus habet alia bona sufficientia sic credo non teneatur cedere lucro mariti. sed pot in eius bonis vel alijs laborare vt habeat preciuz laboris et sibi acquiret et hoc videtur sequi Bar. et sic li mitare glo. in. d. l. sicut patronus. in. l. gaio. ff. de alime. leg. facit. C. de do. iter virum et vxor. l. et si pecunia tua. Probat idem q vxor non tenetur laborare pro viro. si habet dotem sufficiete pro parte onerum supportanda vt patet. gar. c. p vestras de donatio. inter vir. et vxo. et in l. si cu dote. ff. sol. ma. et no. idem Pa. in c. literas de resti. spo. vbi determinat q nec etiam causatiue potest vir eam copellere ad laboradum subtrahendo. s. alimenta ergo sibi poterit laborare. Si vero no portauit dotem sufficientez ad fustentanda onera matrimonij saltem pro pte sic credo q debeat laborare pro ipsis oneribus supportadis et si no vult vir pot ei denegari alimeta. et sic tenet. Nec obstant iura qui videtur velle qd simpliciter cedat lucro viri. q dicta. l. si cut que dicit q dz esse in officio viri debet intelligi scilicet ad debitum redde dum et gl. ibidem intelligenda est secudum q dixi dum laborat in re viri pro vsu suo: alias non habet veritatem: nec iure pbatur. si alio modo intelligitur et similiter. c. hec imago. et. c. multerum in quibus dicitur q est pene famula viri et q e de dominio viri itellige no simpli citer sed secundu quid inquatu est sub eius cura. et debet regi ab eo et quo ad debitum coniugale. alias non q non tra sit in potestatez viri vt. s. dictum est. vel dic q predicta debet intelligi de operi bus obsequialibus in domo puta coquina vel faciendi lectum aut scopandi et hmoi de quo vide. supra Peculiu. .§. xxxj. ¶ Vtru maritus possit verberare vxorez. [sect. 3]Rn. sm Host. et Gof. in. c. quemadmodu de iureiu. q sic ex magna ca et leui verberatioe. ar. in. l. preceptoris. ff. ad. l. acq li. de hoi. ad audientia. Sed sine ca vel grauiter verberas vir punit ad dandu ei tertiam partez donationis ppter nu ptias vt i aut. liceat matri. et aut. §. si qs autem propria. et. C. de repudijs aut. sz nouo iure vide iu. l. cosensu. C. de repu. dicit q vbera ingenuis aliena sunt. fa cit glo. vij. q. j. in. c. sicut. ¶ Vtru vir possit interficere vxore adul [sect. 4]terate. Rn. lex ciuilis penam non impo nit. l. grachus. C. de adulte. xxxij. q. ij. iter hec si interuenit in actu adulterij sz lex diuina hoc dicit. Non occides. Et ideo non licet. vide homicidium. j. §. vj. ¶ Vtru vxor possit agere ad restitutio[sect. 5]ne dotis viuente viro. Rn. sm pa. in. c. ex liter is de pigno. q sic vir incipit ma le vti substantia sua et male versari. et di cit male vesari quando exulat a patria sua ppter maleficiu pprium et maxime cu peruenit ad distrationem bonoru. d. c. per vestras. videt tex. in. l. vbi. C. de iu re do. etiam q possit petere donationez ppter nuptias licet alij quo ad donationem predictam cotrariu teneat. itez potest petere vbi matrimoniuz venit se parandum quo ad thorum. vt in. c. de dote post diuor. resti. ¶ Vtru vxor habens virum prodigum [sect. 6]licite possit abscondere aliqua bona eo inuito. vide furtum. xxv. ¶ De dote vide. s. dos. de donatio. iter [sect. 7]virum et vxo. s. donatio. De debito vide debitum de voto vide. s. votu. ij. §. viij. De parafernalibus vxoris habes. s. pa rafernalia. ¶ Vtru possit de rebus viri prouidere [sect. 8]filijs primi matrimonij. Rn. q non nisi sm q pot eleemosynas facere vt. s. eleemosyna. §. vij. ¶ Vtru vxor teneat sequi viru suu. Rn. [sect. 9]sm q calligo ex no. i. c. si qs necessitate. xxxiij. q. ij. q aut trasfert domiciliu et sic tenet eu seq. Et hoc verum nisi pactu fuis set vt no transferret q sic non teneret nisi post pactu aliqua necessitas aduenerit que ipediret maritu ibi manere. puta ifir mitas vel capitalis inimicitia q sic tenet sequi no obstante pacto. ar. vnaqueq. xiij. q. ij. Si vo no trasfert do miciliu sic non tenet eu sequi sm Host. Similiter no tenet eu seq si est vagabu dus sm gl. i. d. c. vnaqueq. nisi scies eu vagabundu cotraxit cu eo. q sic tenet. Hoc totu limito veru quado ex ca hone sta vel trasfert domiciliu vel est vagabudus. Secus si ex ca inhonesta vel si vellet ea trahere ad pctm vel imineret sibi periculuz vite. q sic non teneretur eum sequi vt sentit gl. in. d. c. si quis. fa cit. l. q nisi. ff. de oper. libertorum. Vbi pa tet quod libertus non tenetur sequi do minum vagabundum ad prestandum ei operas vide in capitulo de illis. de sponsa. Hypocrisis vide. s. simulatio. Hypotecha vide pignus. Hyronia vide in litera. h. Hystrio vide in litera. h. Zelus proprie est tristitia de bono alterius non ex eo quod ille habet sed ex eo qd sibi deest dicit philoso. ij. ethicoruz. et si est zelus circa bona ho nesta est laudabilis Scdm illud prime corin. xiiij. emulamini carismata melio ra. Si vero est de temporalibus sic pot esse cum peccato sicut auaritia. Si aute quis dolet de bono alterius quia eu ex cedit in talibus bonis sic est inuidia. Accipitur etiam aliquando zelus pro fer uore seu comotioe diuine charitatis vt in. Psal. zelus domus tue comedit me. et c. Et iste zelus postremo dictus fuit qui me ad prefatam angelica summa copo nenda coegit ad laude dni nostri Jesu xpi cui est honor et gloria in secula seculoru. Amen. Laus deo. ¶ Ad lectorem. ¶ Huano agelicas qcuqaudire loqlas Ore cupis. psens perlege lector opus. Hic sacros canones. hic et ciuilia iura: Hic sancte inuenies religionis opes. Maxia multorum q vix dabat an libroru Sarcia. id agelica dat tibi su. breuis. Angelus est autor sacri deus ordis inges Seraphici et tante religionis honos Sed plubo veneta formar georgius vrbe Curauit primus cui datur artis honos Antiqueclare deductus orgine Mantus Pro quo tota viget nobilitata domus Autore atq opus ipressuz felicia dona Clauassina tua terra beata viro. Nec carleta minus ges felix vn creatus Angelus agelicis dignus adesse choris. ¶ Explicit summa angelica de casibus conscientie. per fratre Angelu de clauasio copillata. maxima cum di ligentia reui sa: et fideli studio emedata sicut ipsum opus per se satis attestabit. Lugd. Jmpressa. Jmpensis honestorum virorum Scipionis de Gabiano: et fratrum. Jn dustriavero Jacobi Myt. Registrum AA. BB. a. b. c. d. e. f. g. h. i. k. l. m. n. o. p. q. r. s. t. v. x. y. z. A. B. C. D. E. F. G. H. J. K. L. M. N. O. P. Q. R. S. T. V. X. Y. Z. AA. BB. CC. DD. EE. FF. GG. HH. JJ. KK. LL. MM. NN. OO. Omnes sunt quaterniones preter. BB primus qui est sexternus. F J N J S